Yeni Doğan Sorunlarına Yaklaşım - İstanbul Halk Sağlığı Müdürlüğü

Transkript

YENĐDOĞAN
SORUNLARINA
YAKLAŞIM:
Hekim ve
Hemşireler Đçin
Rehber
Bu rehber yenidoğanlarda mortalite ve sakatlık oranının azaltılma yaklaşımında WHO,
UNFPA ve UNĐCEF’in ortak görüşünü yansıtmaktadır. Bu kuruluşlar birlikte çalışarak anne
ve yenidoğan mortalite ve morbiditesini azaltmayı hedeflemektedir. Her kuruluşun ilkeleri ve
politikası o kuruluşun “idari organı” tarafından belirlenmektedir. Bu kuruluşlar bu belgede
anlatılan girişimleri, kendi ilke ve politikalarına uygun olarak yerine getirmektedir.
Bu rehber aynı zamanda Uluslararası Pediatri Birliği (IPA), Uluslarası Ebeler
Konfederasyonu (ICM) ile Uluslararası Jinekoloji ve Obstetri Federasyonu (IFGO) tarafından
incelenmiş ve onaylanmıştır.
LOGOLAR -------------------Bu rehberin hazırlanması ve yayınlanmasındaki maddi destekleri nedeniyle Avustralya,
Japonya ve ABD hükümetleri ile Dünya Merkez Bankası tarafından sağlanmıştır; bu
katkılarından dolayı teşekkür ederiz. Ayrıca WHO’nun “Gebeliği Daha Güvenilir Kılma
Girişimi”, UNFPA, Hollanda, Norveç, Đsviçre, Büyük Britanya ve Kuzey Đrlanda
hükümetlerinden görmüş olduğu destekten dolayı da teşekkür ederiz.
WHO, teknik ve editörlük yardımlarından dolayı JHPIEGO personaline, “Anne ve Çocuk
Sağlığı Programı”na ve sağlanan maddi kaynaktan dolayı “Anne ve Çocuk Sağlığı
Departmanı’na, Enfeksiyon Hastalıkları ve Beslenme Ofisi’ne, Küresel Sağlık Bürosu’na,
Uuslararası Gelişme Ajansına, Yenidoğan Hayatlarını Kurtarma Girişimine ve BASICS II’ye
teşekkürü bir borç biliriz.
Yazarlar :
Peter Cooper
Robert Johnson
Haroon Saloojee
Jelka Zupan
Katkıda
bulunanlar:
Julia Brothers
Atanu Kumar Jana
Joy Lawn
Indira Narayanan
Chandrakant
Ruparelia
Harshad Sanghvi
Achmad Surjono
Çeviri editörü Murat
:
Yurdakök
Çevirenler :
Selen Altan
Begüm
Atasay
Ömer Erdeve
Fatih Kışlal
Aylin Tarcan
Filiz Tiker
Editör :
Melissa McCormick
Editör yardımcısı : Sonia Elabd
Dana Lewison
Erin Wagner
Sanatçı :
Kimberly Battista
Grafikler :
Deborah Raynor
Kapak düzeni :
Maire Ni Mhearain
Danışmanlar :
Youssef Al Eissa
Deema Al Imam
Anna Alisjahbana
Saif Al-Saif
Duong Thi
Cuong
Gary Darmstadt
Sylvia Deganus
A.M.Djauhariah
France Donnay
Trevor Duke
L.Haksari
Ekawaty
Indarso Fatimah
Masanori
Fujimura
Frances Ganges
Adenike Grange
Dasatjipta Guslihan
Petra ten Hoope-Bender
Ardi Kaptiningsih
M.Sholeh Kosim
Ornella Lincetto
Sandra MacDonagh
Viviana Mangiaterra
Marie Antonette
Mendoza
Pius Okong
Kike Osinusi
Vinod K. Paul
Nicky Pereira
Chen RuJun
Çeviri baskı
düzeni :
Sağlık
Bakanlığı
Ana-Çocuk
Sağlığı ve
Aile
Planlaması
Genel
Müdürlüğü
Suradi Rulina
Irina Ryumina
D.Setyowireni
Mamdouh Shaaban
Maryanne StoneJimenez
Haby SignatéSy
Skender Syla
Ragnar Tunell
Ali Usman
Martin Weber
David Woods
John Wyatt
Bu rehber WHO,UNFPA, UNICEF ve Dünya Bankası’nın yenidoğan ölümleri ve sakatlıklarının azaltılmasına
yönelik yaklaşımında ortak bir anlayış sunmaktadır. Bu birimler maternal ve neonatal mortalite ve
morbiditesinin azaltılmasında yakın işbirliği içinde çalışmaktadır. Her bir kurumun ilkeleri ve yönergeleri o
kurumun kendi yönetici bünyesinin ilgili kararları ile yönetilmektedir ve her kurum bu doküman da tanımlanan
girişimleri bu ilkeler ve yönergelerle gerçekleştirmektedir.
Bu rehber ayrıca Uluslararası Pediatri Birliği, Uluslararası Ebeler Konfederasyonu ve Uluslararası Jinekoloji ve
Obstetrik Federasyonu tarafından yeniden gözden geçirilmiş ve onaylanmıştır.
log
Bu dökümanın hazırlanması ve üretiminde mali destek sağlayan Avusturya, Japonya ve Amerika Birleşik
Devletleri hükümetleri ve Dünya Bankası’na saygı ile teşekkür edilmektedir. Ayrıca WHO’nun Gebeliği Güvenli
Yapmak girişimi UNFPA, Hollanda, Norveç, Đsveç ve Đngiltere hükümetlerinden gelen program desteğine
minnettardır.
WHO, JHPIEGO’nun Maternal ve Neonatal Sağlık Programı personeli tarafından sağlanan teknik ve editörlük
hizmetleri ile ilgili yardımına; Maternal ve Çocuk Sağlığı Bölümü, Sağlık Ofisi, Enfeksiyon Hastalıklar ve
Beslenme , Global Sağlık Bürosu, Uluslararası Gelişim için ABD Kurumu tarafından Award No. HRN-A-00-9800043-00 ve SOAG dökümanları No. 497-0393 ve 497-0008 terimleri altında sağlanan finans desteğine saygı ile
teşekkür eder. WHO ayrıca Yenidoğan Yaşamlarını Kurtarma Girişimi (Saving Newborn Lives Initiative)
BASICS tarafından sağlanan teknik yardıma teşekkür eder.
ĐÇĐNDEKĐLER
Önsöz
Sunuş
Giriş
Kısaltmalar
Tanılar
Şekiller
Tablolar
v
vii
ix
xiii
xv
xvii
xix
BÖLÜM 1: DEĞERLENDĐRME, BULGULAR VE TEDAVĐ
Hasta veya Küçük Yenidoğan Bebeğin Bakımının Düzenlenmesi
F-1
Hızlı Değerlendirme ve Acil Tedavi
F-5
Đleri Değerlendirme ve Tedavi
F-7
Küçük Bebek
F-23
Çoklu Bulgular (Sıklıkla Sepsis veya Asfiksi)
F-35
Solunum Güçlüğü
F-47
Uterus Enfeksiyonu Öyküsü Olan ve Doğum sırasında veya sonrası
Ateşi Olan Veya Doğumdan Önce 18 Saatten Uzun Süren
Membran Rüptürü olan Anne
F-55
Konvülsiyonlar veya Spazmlar
F-59
Anormal Vücut Isısı
F-69
Sarılık
F-77
Laterji ve Diğer Özgül Olmayan Belirtiler
F-87
Düşük Kan Şekeri
F-91
Beslenme Zorluğu
F-93
Kusma ve/veya Abdominal Distansiyon
F-99
Đshal
F-107
Kanama ve /veya solukluk
F-113
Kafa Derisinde Şişlik
F-121
Deri ve Müköz Membran Sorunları
F-127
Kırmızı ve Şiş, Püy Drenajı Olan veya Kötü Kokulu Umblikus
F-135
Kırmızı, Şiş veya Püy Drenajı Olan Gözler
F-139
Doğum Zedelenmesi
F-145
Doğum Defekleri
F-151
Hepatit B, Tüberküloz, Diyabet veya Sifilizi olan Annenin Asemptomatik Bebeği
HIV Enfeksiyonu Olan Anne
F-159
BÖLÜM 2: YENĐDOĞAN BEBEK BAKIMININ ĐLKELERĐ
Normal Vücut Isısının Sağlanması
Beslenme ve Sıvı Tedavisi
Oksijen Tedavisi
Antibiyotikler
Enfeksiyon Önlenmesi
Kanın Klinik Kullanımı
Aşılama
Büyümenin Değerlendirilmesi
Đletişim ve Emosyonel Destek
Transfer ve Sevk
Taburculuk ve Đzlem
C-1
C-11
C-25
C-31
C-37
C-47
C-51
C-53
C-57
C-63
C-67
BÖLÜM 3: GĐRĐŞĐMLER
Soluyan Bebeğin Canlandırılması
Vücut Isısının Ölçülmesi
Kan Örneklerinin Alınması
Kan Şekerinin Ölçülmesi
Enjeksiyonların Yapılması
P-1
P-5
P-9
P-13
P-15
F-155
Đntravenöz Yol Takılması
Kan Verilmesi
Gastrik Tüp Takılması
Lomber Ponksiyon Yapılması
Rektal Paraldehit Uygulaması
Apse Drenajı
P-21
P-31
P-33
P-37
P-41
P-43
BÖLÜM 4: EKLER
Kayıtların Tutulması
Gerekli Aletler, Malzemeler ve Đlaçlar
Dizin
A-1
A-9
A-15
SUNUM
Yakın zamanlarda bilgi ve teknolojinin gelişmesi, anne ve çocuk sağlığında önemli
ilerlemelere neden olmuştur. Fakat son 10 yılda maternal mortalitedeki azalışta duraklama
olduğu saptanmış aynı zamanda birçok ülkede 1950’lerden beri saptanan çocukluk çağı
mortalite hızındaki azalmanın son zamanlarda durakladığı gözlenmiştir. Özellikle çocukluk
çağı mortalite azalışındaki yavaşlamanın neonatal mortalite oranının azalmamasına bağlı
olduğu düşünülmektedir.
Her yıl, henüz birinci ayını doldurmamış 4 milyondan fazla bebek ölmekte ve bunların
birçoğu yaşamın birinci haftada gerçekleşmektedir. Bu ölümlerin bir çoğu annenin kötü
sağlığı ve beslenmesi sonucu ile doğum öncesi, doğum sırasında ve doğum sonrasındaki
yetersiz bakımına bağlıdır. Ne yazık ki bu sorunlar birçok toplumda hâlâ tanınmamakta da
daha da kötüsü çok sık karşılaştığı için kaçınılmaz bir sonuç olarak kabul görmektedir.
Maternal ve neonatal sağlığının bireyler ve toplumların gelişme kapasitesi üzerindeki ağır
yükünün anlaşılması dolayısıyla, dünya liderleri Milenyum Deklerasyonu’nun bir parçası
olarak, anne-çocuk sağlığının geliştirilmesi ve mortalitenin azaltılması için hedefler
belirlemiştir.
Yenidoğan sağlığının geliştirilmesi konusunda birçok kişinin ortak ve aynı zamanda yanlış bir
görüşü ise yenidoğan sağlığında çok gelişmiş teknoloji ve özel olarak eğitilmiş personel
gerektiğidir. Gerçek şu ki perinatal ölümle sonuçlanan birçok durum gelişmiş, pahalı teknoloji
kullanmadan önlenebilmekte ya da tedavi edilebilmektedir. Sağlanılması gereken; gebelik
boyunca izlem, doğum sırasında ve erken postpartum döneminde ebe bilgilerine sahip olan bir
kişi tarafından ve yenidoğanın ilk birkaç gününde kritik olan bazı müdahalelerin yapılmasıdır.
Bu bilgiler ışığında, Gebelik ve Doğum Yönetmenliği’nin yeni bir ilavesi olarak “Yenidoğan
Sorunlarına Yaklaşım; Hekim ve Hemşireler Đçin Rehber” başlıklı bu rehberi sunmanın
gururunu yaşıyoruz. Bu rehber anne ve bebeğin ihtiyaçlarını gözönünde bulundurarak
yenilenmiş; güncel, kanıta dayalı normlar ve standartları içeren bilgiler sunulmuştur. Böylece
sağlık ekibinin yenidoğan döneminde kaliteli bakım sağlayabilmesi geliştirilecektir.
Ümidimiz bu rehberin primer karar vericilerine, program yöneticilerine ve tüm sağlık
personeline yenidoğan bebek sağlığındaki yaklaşımlarını oluşturmada yardımcı olabilmektir.
Konu ile ilgili bilgiye sahibiz, şimdiki hedefimiz ise bunu harekete geçirmek ve bize en çok
ihtiyacı olan anne ve bebeklere ulaştırmaktır.
Dr. Tomris Türmen
Genel Başkan
Aile ve Toplum Sağlığı
Dünya Sağlık Örgütü
ÖNSÖZ
Bu rehber Dünya Sağlık Örgütü tarafından düzenlenmiştir. Amacı sınırlı kaynağı olan
ülkelere neonatal mortalitenin azaltılması konusunda yardımcı olmak; asfiksi, sepsis, düşük
doğum gibi komplikasyonu olan yenidoğan bebeklerinin bakımını sağlamaktır.
Bu kitapçığın ana bölümü klinik belirti ve bulgulara göre düzenlenmiştir. Böylelikle
hastalıkların erken tanınması sağlanmış, klinik yaklaşım kolaylaştırılmıştır. Bu yönergelerin
kullanılması sağlık servisi ve eğiticilerlerin kalitesini geliştirmek ve değerlendirmek için
şarttır.
En güncel bilimsel bilgileri içeren bu rehber yeni bilgiler edinince yenilecektir. Buna ek
olarak rehberdeki tanı ve tedavi yönergeleri WHO’un Gebelik ve Doğuma Yaklaşım
serisindeki diğer yayınlarıyla bağlantılıdır. Örneğin Gebelik, Doğum, Postpartum ve
Yenidoğan Bakımı: Temel Uygulama ile Gebelik ve Doğum Komplikasyonlarına Müdahale
Rehberi: Ebe ve Hekimlere Rehber. Aynı zamanda Çocukluk Çağı Hastalıklarına Yaklaşım
Rehberi’yle (ÇÇHYR) bağlantılıdır, aralarındaki fark ise bu rehberde doğumdan başlayan ya
da yaşamın ilk haftasında ortaya çıkan hastalıkları içermesi olurken, ÇCHYR’deki
hastalıkların genellikle bu dönemden sonra görülmesidir.
Hasta ve düşük doğum ağırlıklı yenidoğan bir bebekle karşılaşan tüm hekim, hemşire veya
ebelerin her zaman bu rehbere ulaşabilmelerini umuyoruz. Aynı zamanda “Gebelik ve
Doğuma Yaklaşım” serisindeki tüm rehberler sağlık bakanlıkları tarafından, ülkelerin ulusal
politika standartlarını, hizmet öncesi eğitim ve hizmet yönergelerini belirlemek için, temel
alınabilecek ve en mükemmel bilgiye ulaşılabilecek bir kaynak olarak kullanılabilmektedir.
Rehberin tam anlamıyla etkili olabilmesi için, okuyucuların yeteneklerini geliştirebilecekleri
ve uygulayabilecekleri bir ortamda eğitilmeli şarttır. Serideki rehberlerin uygulayabileceği
birçok eğitim paketi vardır.
GİRİŞ
Düşük doğum ağırlılık veya hayatı tehdit eden bir sorunla karşı karşıya olan bir yenidoğan
acil bir durum olup hızlı tanı ve tedavi gerekmektedir. Sorunun anlaşılmasında veya doğru
tedavinin uygulanmasında gecikme olması fatal olabilmektedir. Bu rehber güncel ve yetkili
bir klinik kılavuzu sağlamaktadır. Yenidoğan bebeğin ilk haftalarında sağlığından sorumlu
sınırlı kaynakların olduğu bölgedeki hekim, hemşire ebe veya diğer sağlık personeli tarafında
ilk danışılacak kaynak olarak kullanılabilmektedir. Aynı zamanda rehber üst merkeze sevk
edilmesi gerekilen seyrek görülen durumların tanınmasında da yardımcı olabilmektedir.
Bu rehberlerin yenidoğan hasta veya düşük doğum ağırlıklı bebeğin bakımının etkili bir
şekilde uygulanabilmesi için, hastanede günün 24 saatinde yenidoğan sağlığı konusunda bilgi
sahibi olan doktor ve hemşire bulunmalıdır. Buna ek olarak temel destek sistemi gereklidir.
Örneğin;
•
Temel laboratuvar incelemelerinin yapılması; örneğin hemoglobin, hematokrit, kan şekeri
ve serum bilirübin düzeylerinin ölçümü; kan, püy ve BOS kültürü bakılması;
•
Temel ilaçların, örneğin ampisilin ve gentamisin gibi anahtar antibiyotiklerin bulunması;
•
Gerekli araç, gereçlerin, örneğin tartı ve infüzyon pompalarının bulunması;
•
Güvenli kan transfüzyonu yapılabilmesi gereklidir.
Ancak bazı ortamlarda bu şartlar sağlanmayabilmektedir. Bu rehber böyle durumları
gözönünde bulundurarak, olası alternatif değerlendirme ve tedavi yöntemlerini sunmaktadır.
Fakat tüm sağlık personeli ve politika belirleyicileri, yenidoğan sağlığı alanında etkili bakımın
verilebilmesi için, temel standart ve ihtiyaçların sağlanması için teşvik edilmeleri şarttır.
BU REHBER NASIL KULLANILMALIDIR?
Rehberin temel felsefesi hızlı değerlendirme ve karar verme üzerine kurulmuştur. Böylece en
çok bakıma ihtiyaç duyan bebek saptanıp daha hızlı müdahalede bulunulabilecektir.
•
Bebeklerde öncelik hayatı tehdit edebilecek, acil müdahale gerektirecek bulguları
saptamak
•
Đleriki değerlendirme ise sağlık personelinin sorunu saptayıp müdahale planını
oluşturması için gerekli olan iyi bir hikaye ve kapsamlı bir fizik muayenenin yapılmasıdır.
Rehberin ana metni, klinik bulgu veya belirtileri temel alarak düzenlenmiştir (örneğin nefes
almakta zorlanma). Bu yaklaşımın, hastalıklara göre düzenlenmiş kitaplardan farklı olması
nedeniyle, metinde tanı tabloları ve sayfa sayıları da verilmiştir.
Rehber, dört bölümden oluşmakta ve her bir bölüm ayrı ayrı numaralandırılmış, harf koduyla
belirtilmiştir. Çapraz kaynaklama, okuyucunun hızlı bir şekilde bilgiye ulaşabilmesi amacıyla
tüm metinde kullanılmıştır.
Bölüm 1: Değerlendirme, Bulgular ve Tedavi (sayfa sayıları “F” harfiyle belirtilmiştir)
Birinci kısım kısa bir bölümden oluşmaktadır. Ölüm ile karşılaşma riski yüksek olan
bebeklerin erken tanınıp bebeği stabilize etmek için gerekli hızlı müdahale anlatılmaktadır.
Bu bölüm aynı zamanda bebekte spesifik problemlerin tanınması için ileri değerlendirme ile
hikaye sırasında sorulması gereken sorular ve kapsamlı fizik muayene anlatılmaktadır.
Bölümde bulunan bir tablo muayene, ihtiyaç duyulan durumlarda, müdahale için sağlık
ekibini yönlendirmektedir, aynı zamanda spesifik sorunların müdahalesi için uygun bölümlere
yönlendirmektedir. Bazı istisnalar dışında, sonraki bölümde tüm bulgu ve belirtileri ayrı
olarak incelemektedir.
Birçok bölüm (uygunluğuna göre) genel müdahale ile başlamakta, bunu ayırıcı
tanı tabloları izlemektedir. Bu ise sağlık personelini, soruna neden olan en olası tanıya
yönlendirmektedir. Hikaye, muayene ve laboratuvar bulguları tablolarda ayrı ayrı
belirtilmiştir. Okuyucunun bazı olası bulgularının önemini anlayabilmesi için metnin bazı
bölümleri koyu veya italik yazı ile yazılmıştır: metinde koyu yazılmış bir belirtinin bebekte
bulunmaması o tanıdan uzaklaştırmasına rağmen aynı zamanda koyu yazılmış bir bulgunun
da bulunması o tanının kesin olduğu anlamına gelmemektedir. Đtalik yazılmış bir bulgu ise
tanıyı kesinleştirmektedir. Düz yazı ile yazılanlar ise tanı için destekleyici olmakla birlikte
tanıyı güçlendirmektedir, fakat yoklukları tanıyı dışlamamaktadır.
Tanı tablolarını, basitleştirilmiş müdahale protokolleri izlemektedir. Birçok
tedavi seçeneği olan hastalıklarda, en etkili ve en ucuz olanı belirtilmektedir. Đlaçlar ve dozları
çok açık bir şekilde belirtilmiş, alternatiflere de yer verilmiştir. Daha üst düzeye danışılması
gerekilen durumlar ise muayene bölümünde ve uygun bölümlerde belirtilmiştir.
Bölüm 2: Yenidoğan Bebek Bakımının Đlkeleri (sayfa sayıları “C” harfiyle belirtilmiştir)
Hasta veya düşük doğum ağırlıklı yenidoğanlardaki temel yaklaşım prensiplerinin
ana hatları anlatılmaktadır. Bu bölümde beslenme, normal vücut ısısının sağlanması,
enfeksiyonların önlenmesi, aşılama ve büyümenin izlemi gibi konulara yer verilmektedir.
Diğer bölümlerde ise oksijen, antibiyotik ve kan transfüzyon verilmesinde rehberlik
sağlanmaktadır. Psikolojik destek, ziyaretçi saatleri, taburculuk ve takip de aynı zamanda
eklenmiştir.
Bölüm 3: Girişimler (sayfa sayıları “P” harfiyle belirtilmiştir)
Bu bölümler hasta ve düşük doğum ağırlıklı bebeklerin bakımında gerekebilecek yaklaşımlar
tanımlanmaktadır. Bunun amacı girişimleri ayrıntılı olarak anlatmak değil, genel yaklaşımın
özetlenmesidir. Çünkü bunlar Bölüm 2’de anlatılmıştır. Bunlar her müdahale için, o
müdahaleye özel olmadıkça tekrar anlatılmamaktadır.
Bölüm 4: Ek (sayfa sayıları “A” harfiyle belirtilmiştir)
Ek bölüm gerekli malzeme, gereç ve ilaçların listesini içermektedir. “Đçerik” bölümünde acil
durumlarda bilgilerin hızlıca ulaşılabilmesi için düzenlenip eklenmiştir. Tanı, tedavi
yaklaşımı ve uygun girişimler gibi önemli bilgiler ilk olarak koyu bir yazı ile belirtilmiştir.
Diğer başlıklar ise alfabetik sırayı izlemektedir. Aranan kelime veya sözü içeren her sayfanın
belirtilmesi yerine sadece kritik veya çok önemli bilginin bulunduğu sayfa numaralarına yer
verilmiştir.
KISALTMALAR
ABO
AIDS
BCG
BOS
DBT
F
G6PD
HbsAg
HBV
HIV
IM
IV
KMC
OPV
ORS
Rh
oC
µ mol
dl
g
kg
I
mg
ml
mmol
major kan grubu sistemi
kazanılmış immün yetmezlik sendromu
basil Calmette-Guerin (tüberküloza karşı aşılama)
beyin-omurilik sıvısı
difteri, boğmaca ve tetanoz aşısı
fransız skalası
glukoz-6-fosfat-dehidrogenaz
hepatit B yüzey antijeni
hepatit B virüsü
insan immün yetmezlik virüsü
intramüsküler
intravenöz
kanguru anne bakımı
oral polio aşısı
oral rehidrasyon sıvısı
Rhesus
santigrad derece
mikromolar/mikromol
desilitre
gram
kilogram
litre
miligram
mililitre
milimolar/milimol
TANILAR
Abrazyon
F-132
Apse
Hasta veya küçük bebeğin anemisi
Apne
Kolda felç
Asfiksi
Bilirübin ensefalopatisi
Doğum defekti
Doğum lekesi
Doğum ağırlığı, düşük
Kan şekeri, düşük
Obstetrik nedenli kan kaybı
Solunum zorluğu
Kaput suksadenum
Sellülit
Sefal hematom
Yarık damak veya dudak
Yumru ayak (club foot)
Koagülopati
Konjenital kalp anomalisi
Konjenital sifiliz
Konjuktivit
Kesi
Đshal
Đlaca bağlı letarji
Fazla el veya ayak parmağı
Yüz felci
Küçük bebekte veya ikizde beslenme zorluğu
Klavikula kırığı
Femur kırığı
Humerus kırığı
Gastrik irritasyon
Gastrointestinal malformasyon veya obstrüksiyon (şüpheli)
Gastroşizis
Genetik doğum defekti
Hemolitik sarılık
Yenidoğanın hemorajik hastalığı
Hipertermi
Hipoglisemi
Hipotermi, orta
Hipotermi, ağır
Đmperfore anüs
Yetersiz kilo alımı
Memeye yanlış pozisyon ve yakalama
Đntraventriküler kanama
Prematürenin sarılığı
Kernikterus
Düşük doğum ağırlığı
Düşük kan şekeri
F-130
F-119
F- 52
F- 147
F- 44
F- 83
F-151
F-151
F-23
F-91
F-119
F-47
F-124
F-130
F-124
F-151
F-152
F-119
F-52
F-46
F-142
F-132
F-107
F-89
F-151
F-148
F-96
F-150
F-150
F-149
F-106
F-105
F-152
F-153
F-81
F-119
F-73
F-91
F-72
F-71
F-153
F-96
F-96
F-66
F-82
F-83
F-23
F-91
Menenjit
F-43
Meningomyelosel
F-152
Diyabetik anne
F-156
Hepatit B’li anne
F-155
Doğumdan 18 saat önce membran ruptürü öyküsü olan anne
F-55
Doğum sırasında veya doğumdan sonra uterus enfeksiyonu veya ateş öyküsü olan anne F-55
HIV’li anne
F-159
Sifilizli anne
F-157
Tüberkülozlu anne
F-155
Nekrotizan enterokolit
F-104
Omfalosel
F-152
Nedeni bilinmeyen solukluk
F-119
Prematürite
F-23
Uzamış sarılık
F-83
Respiratuar distres sendromu
F-51
Sepsis
F-41
Deri enfeksiyonu
F-129
“Skin tag”
F-151
Küçük bebek
F-23
Spina bifida
F-152
Subaponörotik (subgaleal) kanama
F-123
Yutulmuş maternal kan
F-105
Sifiliz, konjenital
F-46
Tetanoz
F-66
Pamukçuk (monilyazis)
F-131
Umbilikal kord enfeksiyonu yerel
F-137
Umbilikal kord enfeksiyonu, ağır
F-136
ŞEKĐLLER
Şekil F-1 Küçük ( A) ve zamanında doğmuş (B) bebeklerin normal dinlenme postürü F-23
Şekil F-2 Annenin giysilerinin altında kanguru pozisyonunda bebek F-32
Şekil F-3 Göğüs indrawing (?)
F-47
Şekil F-4 Yüz ve ayaklarda spazm olan (A) ve opistotonusu olan (B) bebekler
Şekil F-5 Fototerapi ışıkları altında bebek
F-85
Şekil F-6 Abdominal distansiyon
F-99
Şekil F-7 Bebeğin başında molding
F-121
Şekil F-8 Unilateral sefal hematomu olan bebek
F-125
Şekil F-9 Forseps doğuma bağlı abrazyonu olan bebek
F-132
Şekil F-10 Kol ve elde anormal pozisyon
F-145
Şekil F-11 Etkilenmiş tarafta alnını kırıştıramayan ve gözünü kapayamayan bebek
F-145
Şekil F-12 Makat gelişli bebeğin normal dinlenme pozisyonu
F-146
Şekil F-13 Kırık humerusun alçıya alınması (tespiti)
F-149
Şekil F-14 Kırık femurun alçıya alınması
F-150
Şekil C-1 Radyan ısıtıcı
C-6
Şekil C-2 Küvöz
C-7
Şekil C-3 Bebeğin memeyi tutması için desteklemek
C-13
Şekil C-4 Memeyi doğru (A) ve yanlış (B) kavrama
C-14
Şekil C-5 Anne sütü sağılması
C-16
Şekil C-6 Fincan ile (A) , paladai (?) ile (B) ve fincan ve kaşık ile (C) besleme
C-17
Şekil C-7 Sağılmış sütü gastrik tüp ile beslemek
C-19
Şekil C-8 “Hood “ile oksijen alan bebek
C-28
Şekil C-9 Boş ağırlık çizelgesi
C-55
Şekil C-10 Doldurulmuş ağırlık çizelgesi
C-56
Şekil P-1 Ventilasyon için başın doğru pozisyonu
P-2
Şekil P-2 Maskeye pozisyon verilmesi ve kontrol edilmesi
P-3
Şekil P-3 Aksiller ısı ölçülmesi
P-6
Şekil P-4 Rektal ısı ölçülmesi
P-6
Şekil P-5 Topuk kanı alınması bölgesi
P-12
Şekil P-6 Kuadriseps kasına intramusküler enjeksiyon
P-17
Şekil P-7 Saçlı deri veni için lastik bandın turnike olarak kullanılması P-22
Şekil P-8 Elin hareketsiz tutulması
P-23
Şekil P-9 Kelebek setin yerinde tesbiti
P-24
Şekil P-10 Umbilikal ven kateteri yerleştirilmesi
P-26
Şekil P-11 Đntraosseöz infüzyon
P-29
Şekil P-12 Oral (A) ve nazal (B) yoldan gastrik tüp uzunluğu ölçülmesi P-34
Şekil P-13 Oral gastrik tüp yerleştirilmesi
P-34
Şekil P-14 Oral (A) ve nazal (B) gastrik tüpün yerinde tespiti
P-35
Şekil P-15 Lomber ponksiyon için oturma pozisyonu
P-38
F-60
Şekil P-16 Lomber ponksiyon için yatış pozisyonu
Şekil P-17 Lomber ponksiyon bölgesi
P-38
P-39
BÖLÜM 4: EKLER
Şekil A-1
Şekil A-2
Şekil A-3
Şekil A-4
Şekil A-5
Devam eden bakımın klinik kaydı
Taburculuk formu
Sevk formu
Geribildirim formu
Ölüm sertifikası
A-2
A-3
A-4
A-5
A-7
TABLOLAR
Tablo F-1 Acil bulguların tedavisi
F-6
Tablo F-2 Yenidoğan bebeğin muayenesi
F-11 - F-20
Tablo F-3 1.5-1.749 kg arası major hastalığı olmayan bebekte anne sütü miktarları
Tablo F-4 1.25-1.49 kg arası major hastalığı olmayan bebekte anne sütü miktarı
F-27
Tablo F-5 1.25 kg altında tüm bebekler için IV sıvı ve anne sütü miktarları
Tablo F-6 1.75-2.5 kg arasındaki hasta bebek için IV sıvı ve anne sütü miktarları
Tablo F-9 Sepsis ve asfikside ortak bulgular
F-37
Tablo F-10 Küçük veya konjenital sifilizi olan bebeklerde karakteristik bulgular
Tablo F-11 Sepsisi asfiksiden ayırmak için algoritm
F-40
Tablo F-12 Solunum zorluğunun sınıflandırması
F-49
Tablo F-13 Konvülsiyon ve spazmda ayırd edirici özellikler
F-60
Tablo F-14 Konvülsiyon veya spazmda ayırıcı tanı
F-62 - F-63
Tablo F-15 Anormal vücut ısısında ayırıcı tanı
F-70
Tablo F-16 Sarılık ciddiyetinin klinik tahmini
F-78
Tablo F-17 Serum bilirübin düzeyine göre sarılık tedavisi
F-79
Tablo F-18 Sarılıkta ayırıcı tanı
F-80 - F-81
Tablo F-19 Özgün olmayan bulgularda ayırıcı tanı
F-89
Tablo F-20 Beslenme zorluğunda ayırıcı tanı
F-94 - F-95
Tablo F-21 Kusma ve/veya abdominal distansiyonda ayırıcı tanı F-101 -F-103
Tablo F-22 Đshalde ayırıcı tanı
F-109-F-110
Tablo F-23 Kanama ve/veya soluklukta ayırıcı tanı
F-115 -F-118
Tablo F-24 Kafa derisinde şişlikte ayırıcı tanı
F-122
Tablo F-25 Deri ve müköz membran sorunlarında ayırıcı tanı
F-128
Tablo F-26 Umbilikus enfeksiyonun ağırlığının sınıflandırılması
F-136
Tablo F-27 Konjunktivitde ayırıcı tanı
F-141
Tablo F-28 Doğum zedelenmesinde ayırıcı tanı
F-147
F-27
F-28
F-28
F-29
F-29
F-37
Tablo C-1 Vücut ısısının ölçümü
C-2
Tablo C-2 Bebeği ısıtma ve vücut ısısısını sağlama yöntemleri
C-2- C-5
Tablo C-3 Önerilen küvöz ısıları
C-7
Tablo C-4 Bebekler için doğumdan itibaren total sıvı ve beslenme miktarları
C-22
Tablo C-5 Oksijen uygulama yöntemleri
C-25
Tablo C-6 Oksijen kaynakları
C-29
Tablo C-7 Bu rehberde tanımlanan enfeksiyonların tedavisinde kullanılan antibiyotikler C-32
Tablo C-8 Antibiyotik dilüsyonları
C-33
Tablo C-9 Antibiyotik dozları
C-34-C-35
Tablo C-10Kabul edilmiş antiseptik ve dezenfektan solüsyonlar
C-41
Tablo C-11Alet ve malzemelerin hazırlanmasında ilkeler
C-43
Tablo C-12Yenidoğan özel bakım ünitesinin temizlik planı
C-44
Tablo C-13Hasta veya küçük bebeğin transferinde önerilen alet, kaynak, ilaç ve sıvı
C-64
BÖLÜM 1 :
DEĞERLENDĐRME,
BULGULAR VE TEDAVĐ
HASTA VEYA KÜÇÜK YENĐDOĞAN BEBEĞĐN BAKIMININ
ORGANĐZASYONU
Đster evden, ister başka bir merkezden veya komplikasyonlu bir doğum sonucu
doğum salonundan, sağlık merkezine tedavi amacıyla getirilen bebeklerin bakımı, planlama, yürütme ve
değerlendirme döngüsü içinde, bebeğin öngörülen tahmini sağlık durumuna göre yapılmaktadır. Bebeğin sağlık
merkezindeki bakım basamakları, aşağıda tanımlandığı gibidir.
Bebekleri muayene ve tedavi ederken, her zaman enfeksiyon önleme
kuralları ve uygulamalarına (sayfa C-37) bağlı kalınmalıdır; özellikle
bebekte ishal veya deri, göz ve göbek çevresinde enfeksiyon şüphesi
varsa.
Bu rehber hasta veya küçük bebeklerin aşağıdaki iki durumda bakımı için yol göstermektedir:
•
•
Bebek bir sağlık merkezinde doğumundan beri izleniyor: Doğum sonrası sorunlar bilinmekte, bebek ile
beraber anne, gebelik ve doğum hikayesi konusunda güvenilir bilgiler var.
Bebek sağlık merkezine evden geliyor: Doğumdan itibaren bebek konusunda güvenilir bilgi yok
ve/veya anne, gebelik ve doğum hikayesi yok veya güvenilmez. Bu durumdaki bebekler sıklıkla
hastalıklarının ileri aşamalarında görülmektedir.
VARIŞ, HIZLI DEĞERLENDĐRME VE ACĐL MÜDAHALE
•
•
•
•
Bir haftadan küçük bir bebek merkeze getirilir getirilmez, ilgili sağlık görevlilerinin çağrılması için
talimat verin, bebeği kesinlikle bekletmeyin.
Bebeği kabul edecek yerin, her durumdaki bebeğe acil müdahale için elverişli olduğuna emin olun.
Bebeğin merkeze kabulü için gerekli işlemlerden önce, hasta veya küçük bebekleri mutlaka
değerlendirin.
Bebek geldikten hemen sonra, bebeğin kritik durumda olduğunu ve dakikalar içinde ölüm riski
olduğunu gösteren acil belirtileri değerlendirin (sayfa F-5)
- Acil belirtileri değerlendirirken, anneye (veya bebeği getiren
kişiye) kendinizi tanıtarak
aşağıdakileri sorun:
-
Şikayetiniz nedir?
-
Sorun/sorunlar ne zaman başladı?
-
Anne ve bebeğin adı?
-
Bebek kaç günlük?
-
Bebek bir sağlık merkezi dışından mı gelmekte?
- Bebeği annenin yanında bulundurun; değerlendirme ve müdahale anında mümkünse annenin
bulunmasına izin verin.
•
Değerlendirmeye devam etmeden önce Tablo F-1’de belirtilen (sayfa F-6) hayatı tehdit eden acil
belirtilere müdahale şartlarını oluşturun.
Sorunun nedeninin değerlendirme ve tedavisinden önce,
hasta veya küçük bebekler stabilize edilmelidir.
ĐLERĐ DEĞERLENDĐRME VE MÜDAHALE
•
Bebeğe acil müdahale yapıldıktan sonra, anne ve bebeğin hikayesini alın. Daha sonra Tablo F-2’yi
(sayfa F-11) kullanarak sorun/sorunların kaynağının bulunması için bütün incelemeleri tamamlayın ve
gerekli görülürse hastayı kabul edin (sayfa F-21).
•
Belirlenen soruna uygun müdahale gerekli ise Tablo F-2’deki (sayfa F-11) rehberi takip ederek,
faydalanılacak bölümü bulun.
•
Gerekli ise nakil ve konsültasyon organizasyonunu yapın (sayfa C-63).
DAHA SONRAKĐ ĐZLEM
Bebeğin sorun/sorunlarına yönelik uygun bakımının yanında, genel bakım ve izlemini de sağlayın.
•
Bebeğin bakımı ve özel ihtiyaçlar için plan yapın.
•
Bebeğin durumunu genel bulgularıyla izleyin (Bebeği olabildiğince az rahatsız edin) :
-
Solunum hızı;
-
Kalp hızı;
-
Renk;
-
Vücut ısısı;
-
Ağırlık;
-
Đntravenöz sıvı miktarı ve hızı;
-
Beslenme miktarı ve sıklığı.
•
Genel bulgular ve soruna yönelik özgün bulgular ışığında bebeğin durumundaki değişime göre, tedavi
planınızı değiştirmeye hazırlıklı olun.
•
Anneye ve diğer aile bireylerine moral desteği sağlayın (sayfa C-57)
KAYIT
•
Gerekli tedaviyi yazılı bakım planı şeklinde kaydedin ve bebeğin bakımında görev alan sağlık ekibi ve
diğer personelle paylaşın.
•
Bebeğin durumuyla ilgili bütün değişiklikleri kaydedin ve ilgili personeli bilgilendirin.
•
Bilgilerin farklı nöbet aralıklarında çalışan sağlık görevlileri ile paylaşıldığından emin olun.
TABURCU EDĐLME VE ÖNERĐLER
•
Bebeğin taburcu edilmesine karar vermek için, farklı sorunlarla ilgili bölümlerdeki önerilere bakın.
•
Taburculuğu planlayın:
- Gerekli aşılamayı yapın (sayfa C-51);
- Genel ev bakımı önerilerini verin;
- Anne sütü ile beslenmeyi teşvik edin ve bebeğin yeterli beslendiğinden emin olun.
•
Bebeği taburcu edin (sayfa C-67) ve özel durumlar ile beslenme-büyümenin izlemi için kontrollerinin
planını yapın.
HIZLI DEĞERLENDĐRME VE ACĐL MÜDAHALE
Bebeğin aynı sağlık merkezinin farklı bölümünden, başka bir sağlık merkezinden veya evden gelmiş olduğuna
bakmadan, gelir gelmez bütün acil belirtilerini değerlendirin. Bazı bebeklerin, hemen tedavi edilmediği takdirde
dakikalar içinde ölmelerine neden olabilecek ciddi sorunlarını gösteren acil belirtileri olabilir. Acil belirtileri
hızla değerlendirip, müdahale edebilmek için bu bölümden faydalanın.
Bebeği hemen muayene edin, aşağıdaki acil durum belirtilerine bakın
ve gerekiyorsa acil müdahaleyi (Tablo F-1, sayfa F-6) yapın:
•
Uyarı verilmesine rağmen nefes almıyor iç çekiyor veya
solunum sayısı dakikada 20’den az VEYA
•
Kanama VEYA
•
Şok (solukluk, dokunmakla soğuk olduğu hissi, dakikada
180’dan fazla kalp hızı, ileri derecede letarjik veya bilinci
kapalı).
HIZLI DEĞERLENDĐRME
•
Bebeği iyi aydınlatılmış sıcak bir zemin üzerine ve radyant ısıtıcı altına yerleştirin.
•
Aşağıdakiler varsa bebeğe maske ve balonla (sayfa P-1) hemen canlandırma uygulayın:
- Uyarılmasına rağmen, bebek nefes almıyor VEYA
- Đç çekiyor VEYA
- Solunum hızı dakikada 20’den az
• Bebekte konvülsiyon veya kasılma gözleniyorsa, önce acil belirtilere müdahale edin. Daha sonra, ileri
değerlendirmeden önce konvülsiyon veya kasılmaya yönelik birinci basamak müdahaleyi (sayfa F-59) sağlayın.
ACĐL MÜDAHALE
•
Bebeği tartın (sayfa C-53)
•
Bir damar yolu açın (sayfa P-21).
•
Acil müdahaleyi sağlayın (Tablo F-1, sayfa F-6)
•
Acil müdahale yapıldıktan sonra, ileri değerlendirmeye geçin (sayfa F-7).
TABLO F-1
Acil durum bulguları ve ilk müdahale
Acil Bulgu
•
Đlk Müdahale
Uyarılmasına rağmen
1. Maske ve balon kullanarak bebeğe
nefes almıyor VEYA
canlandırma uygulayın (sayfa P-1)
•
Đç çekiyor VEYA
•
Solunum sayısı
2. Yüksek akım hızında oksijen verin
(sayfa C-25)
dakikada 20’den az
•
Kanama
1. Mümkünse görünen kanamayı durdurun (örneğin
kanama göbekten ise göbeği tekrar bağlayın
veya klemp takın; kanama bir kesiden veya
sünnet yerinden ise, steril kompresle bölgeye
baskı uygulayın).
2. 1 mg IV vitamin K-1 (fitomenadion) uygulayın
(veya damar yolu henüz açılmamışsa IM).
3. Kan grubu ve hemoglobin ölçümü için kan
örneği alın (sayfa F-9).
4. Kanamaya yönelik genel
yaklaşım kurallarını uygulayın (sayfa F-114)
•
Şok
Şokun muhtemel nedeni kanama ise:
1. Serum fizyolojik veya Ringer laktatı,
10 ml/kg’dan 10 dakikada verin ve şok
bulguları devam ediyorsa 20 dakika sonra
tekrar edin. Daha sonra bebeğin yaşına
uygun miktarda idame %10 glukoz başlayın
(Tablo C-4, sayfa C-22).
2. Hemen O, Rh-negatif kan verin (sayfa P-31).
3. Yüksek akım hızında oksijen verin (sayfa C-1).
4. Bebeğin vücut ısısından emin olun (sayfa C-1).
Şokun muhtemel nedeni kanama değilse:
1. 20 ml/kg’dan IV sıvıyı bir saatte verin.
Daha sonra bebeğin yaşına uygun miktarda idame
sıvıya devam edin (Tablo C-4, sayfa C-22).
2. Bebeğin vücut sıcaklığından emin olun (sayfa C-1).
3. Sepsis tedavisi uygulayın (sayfa F-41).
ĐLERĐ DEĞERLENDĐRME VE MÜDAHALE
Acil belirtiler (örneğin; nefes almama, iç çekme, solunum sayısı dakikada 20’den az, kanama veya şok) için
muayeneyi tamamladıktan ve acil müdahaleyi (Tablo F-1, sayfa F-6) sağladıktan sonra, bebeği değerlendirmeye
devam edin ve bulguların listesini yapın.
•
Bebeğin ve annenin hikayesini alın (aşağıda).
•
Bebeği tam olarak muayene edin (Tablo F-2, sayfa F-11).
•
Hikaye ve muayenedeki bulgulardan faydalanarak, bu bölümdeki rehberden en uygun yeri seçin.
•
Gerekirse tekrar muayene ederek, bu bölümdeki rehberin ilgili basamaklarını izleyerek ihtiyaç duyulan
laboratuvar araştırmalarını belirleyin.
•
Gerekli laboratuvar araştırmalarını tamamlayarak bebeğin tedavisine başlayın (gerekirse anne ve babayı da
tedaviye alın).
•
Aşağıdakileri içerecek şekilde bütün bilgileri kaydedin:
- laboratuvar, muayene ve hikaye bulguları;
- uygulanan tedavi;
- bebeğin durumundaki değişiklikler.
HĐKAYE
Varsa doğum kayıtlarını veya konsültasyon notlarını gözden geçirin. Tanıyı belirleyebilmek için, muayene ve
laboratuvar bulgularıyla beraber, anne ve bebek hakkında aşağıdaki soruların cevaplarından faydalanın.
BEBEK
Anneye (ya da bebeği getiren kişiye) sorun:
•
Şikayetiniz nedir? Bebeği niçin getirdiniz?
•
Bebek, özel tedaviler de dahil olmak üzere nasıl bir bakım alıyordu?
•
Bebek kaç günlük?
•
Bebek kaç kilo doğdu?
•
Bebek zamanında mı doğdu? Zamanında doğmadıysa, gebeliğin kaçıncı haftasında doğdu?
•
Bebek nerede doğdu? Doğuma yardım eden biri var mıydı?
•
Doğumdan hemen sonra bebek nasıldı?
-
Doğar doğmaz bebek kendiliğinden nefes aldı mı?
-
Bebeğe canlandırma uygulandı mı? Uygulandı ise, bebek kendiliğinden nefes alıncaya kadar ne kadar
zaman geçti?
-
Bebeğin hareketleri ve ağlaması normal miydi?
•
Şikayetiniz ilk ne zaman başladı?
•
Sorun ilk ortaya çıktıktan sonra, bebeğin durumunda herhangi bir
Arttı ise, nasıl ve ne kadar sürede arttı?
•
Bebeğin beslenme ile ilgili, aşağıdakilerden birini içeren sorunu var mı?
değişiklik oldu mu? Giderek attı mı?
-
Doğduğundan beri veya normal bir beslenme sürecinden sonra beslenememe veya zayıf beslenme;
-
Beslenme sırasında öksürme veya morarma;
-
Beslenmeden sonra kusma.
ANNE
•
Annenin tıbbi, doğumla ilgili ve sosyal hikayesini gözden geçirin.
•
Annenin herhangi bir soru veya sorunu olup olmadığını öğrenin (örneğin; emzirme ile ilgili sorun veya
endişesi var mı?).
•
Anne bulunmuyorsa nerede olduğunu, nasıl olduğunu ve bebeği emzirme veya anne sütünü verme dahil
bebekle ilgilenip ilgilenemeyeceğini öğrenin.
GEBELĐK
•
Gebeliği ile ilgili anneye aşağıdaki soruları sorun:
-
Gebeliğiniz nasıl geçti?
-
Gebeliğinizde hepatit B, diyabet, tüberküloz veya sifiliz gibi kronik
veya seropozitif) var mıydı?
-
HIV serolojisi çalışıldı mı? Sonucunu söyler misiniz?
-
Gebeliğiniz süresince bir hastalık gelişti mi? Ne tür bir hastalıktı ve tedavi uygulandı mı?
bir hastalığınız (semptomatik
•
Annede hepatit B, tüberküloz, diyabet ve sifiliz varsa muayeneyi Tablo F-2’ye göre (sayfa F-11)
tamamlayın ve varsa bebeğin sorunlarını tedavi edin Bebek asemptomatik ise (hastalık bulgusu yok),
annenin sorununa yönelik uygun tedavi için sayfa F-155’e bakın.
•
Anne HIV pozitif ise, sorunlarını Tablo F-2’ye göre (sayfa F-11) tamamlayın ve varsa bebeğin
sorunlarını tedavi edin. Daha sonra annenin sorunlarına yönelik uygun tedavi için sayfa F-159’a bakın.
DOĞUM EYLEMĐ VE DOĞUM
• Anneye doğum ile ilgili aşağıdaki soruları sorun:
-
Doğumun başlamasından itibaren üç gün içerisinde ateş veya rahim enfeksiyonu gibi bir komplikasyon
oldu mu?
-
Doğumdan 18 saat öncesinde suyun gelmiş miydi?
-
Doğumun zor veya problemli olduğunu gösteren, aşağıdaki belirtilerden biri var mıydı?
- fetal distres;
- uzamış doğum eylemi;
- sezaryen
- alet yardımı ile vajinal doğum (örneğin, forseps veya vakumla doğum)
- bebeğin malpozisyon veya malpresentasyonu (örneğin; makat)
- başka herhangi bir sorun.
-
Doğumdan sonra herhangi bir hastalığınız (komplikasyon) oldu mu?
• Annede doğum eylemi başladıktan sonra üç gün çerisinde ateş veya rahim enfeksiyonu gelişmişse veya
doğumdan 18 saat önce suyu gelmişse hikayeyi derinleştirin, muayeneyi tamamlayın (TabloF-2, sayfa F-11)
ve özel sorunları tedavi edin. Daha sonra annenin sorunlarına yönelik uygun tedavi için sayfa F-55’e bakın.
MUAYENE
•
Acil bulgulara (nefes almıyor, iç çekiyor, solunum sayısı dakikada 20’den az, kanama veya şok; Tablo F-1,
sayfa F-6) yönelik müdahaleye zaman geçirmeden devam edin. Bebeği muayene ederken acil bir durum
gelişirse, hızlı müdahale için Tablo F-1’e dönün ve bebeğin durumu stabil oluncaya kadar uygun müdahale
de bulunun.
•
Bebeği Tablo F-2’de (sayfa F-11) belirtildiği gibi muayene edin:
-
Bebeğin aşırı ısıtıldığını düşünmediğiniz sürece radyant ısıtıcı altında muayene edin;
-
Annenin muayene sırasında bulunmasına izin verin;
-
Bebek henüz tartılmamışsa, bebeği tartın (sayfa C-53) ve ağırlığını kaydedin;
-
Anne ile konuşurken, bebeğin kıyafetlerini çıkarmadan bebeğin aşağıdaki belirtilerini gözlemleyin:
- renk;
- solunum sayısı;
- postür;
- hareketler;
- uyarılara cevap;
- görülebilen anormallikler.
-
Muayeneye devam ederken bulgularınızı basit şekilde anneye anlatın ve anormal bulgularınızı belirtin
(sayfa C-57). Girişimsel bir işlemden önce, bilgilendirmeye dayanan onay alın;
-
Yenidoğan bir bebeğin birden fazla sorunu olabilir. Muayeneye devam ederken, sadece aşağıda özel
olarak listelenmiş tedavileri uygulayın (“HEMEN YAPIN” ifadesinden sonra). Bebeğin sorunlarına
yönelik özel tedavilere başlamadan önce bütün muayene tamamlanana kadar bekleyin ve sorunları
öncelik sırasına göre sıralayın.
TABLO F-2
Bak
SOLUNUM SAYISI
Yenidoğan bebeğin muayenesi
Gözle
Gerekli Đlk Müdahale ve
Muayene Tamamlandıktan
Sonra Tedavi Đçin Đlgili
Bölüm
sayısı HEMEN YAPIN: Orta akım
• Solunum
hızıyla oksijen verin (sayfa
süreklidakikada
60’dan fazla veya C-25).
Solunum zorluğuna müdahale
30’danaz
etmek için sayfa F-47’e
• Đnleme
bakın.
• Đnterkostal
çekilme(Şekil F-3,
sayfa F- 47)
• Apne (solunumun HEMEN YAPIN: Bebeğin
20 saniyeden daha solunumunu uyarmak için,
uzun süre durması). sırtını 10 saniye ovun.
Eğer bebeğin solunumu
hemen başlamazsa maske
ve
balon
kullanarak
canlandırma
uygulayın
(sayfa P-1).
Apneye müdahale için sayfa
F-52’ye bakın.
Yenidoğan bir bebeğin normal solunum sayısı, dakikada 30 ile 60 arasındadır ve
inleme, göğüs kafesinde çekilmeleri olmamalıdır; .bununla beraber, küçük
bebeklerde (doğum ağırlığı 2.5 kg’dan küçük veya gebeliğin 37 haftasından önce
doğan) göğüs kafesinde hafif bir çekilme ve birkaç saniye solunumun durması
anormal değildir. Bebekler kısa dönemlerde düzensiz solunum yapabileceklerinden
(dakikada 80 solunuma kadar çıkabilir), solunum sayısını belirlerken, tam bir
dakika içindeki solunumu sayın. Solunum sayısından emin olmadıysanız, tekrar
sayın).
RENK
• Solukluk
Solukluk
ve
muhtemel
kanamaya
müdahale
için sayfa F-113’e bakın.
• Sarılık
• Santral siyanoz
(mavi dil ve
dudaklar; mavi dil
ve dudaklarla
beraber siyanotik
derinin çok ciddi
bir soruna işaret
edeceğini
unutmayın).
Sarılığa müdahale için sayfa
F-77’e bakın.
HEMEN YAPIN: Yüksek
akım hızında oksijen verin
(sayfa C-25).
Santral siyanoza müdahale
edebilmek için sayfa F-47’ye
bakın.
Zamanında doğan bebekler derileri kalın olduğundan erken doğan bebeklere göre
daha soluk görünürler.
TABLO
Devam
Bak
F-2
Gözle
Muayene Tamamlandıktan
Sonra Tedavi Đçin Đlgili
Bölüm
Muayene sırasında kalp hızını
KALP HIZI
• Kalp hızı sürekli
(Bir stetoskop
etkileyebilecek diğer sorunlara
dakikada160’dan
dikkatlice bakın (örneğin;
kullanarak
fazla veya 100’den
belirleyin)
anormal vücut ısısı, kanama,
az
solunum sıkıntısı).
Yenidoğan bir bebeğin normal kalp hızı, dakikada 100 ile 160 arasındadır,
fakat hayatın ilk günlerinde, bebek sıkıntıda ise (distres) kalp hızının kısa
dönemlerde dakikada 160’ın üzerine çıkması hiç de seyrek görülen bir durum
değildir. Emin olamadıysanız kalp hızını tekrar sayın.
VÜCUT ISISI
HEMEN YAPIN: Bebeği
• 36.5°C’den düşük
tekrar ısıtmaya başlayın
(sayfa C-1)
Düşük vücut ısısını
sınıflandırmak ve müdahale
edebilmek için, sayfa F-69’a
bakın.
32 °C’den düşük vücut
ısısına müdahale, muayene
tamamlandıktan sonra ilk
yapılması gereken iştir
(sayfa F−
−71).
• 37.5°C’den yüksek Yüksek vücut ısısını
sınıflandırmak ve müdahale
edebilmek için, sayfa F-69’a
bakın.
Muayene sırasında
POSTÜR VE
• Opustotonus
opistotonusa neden olabilecek
HAREKETLER
(baş ve topuğun
(gözlenen veya
arkaya eğilmesiyle sorunlarını belirtilerini
hikayeden)
beraber vücudun
aşırı
hiperekstansiyonu
ve gövdenin öne
doğru köprüleşmesi
Şekil F-4B,
sayfa F-60)
araştırın (örnek; tetanoz,
menenjit, bilirübin
ensefalopatisi – kernikterus).
HEMEN YAPIN: Bebeğin
ön fontanali kabarıksa
hemen menenjit tedavisine
başlayın. Sayfa F-41 ve F43’e bakın.
TABLO
TABLO
Devam
Devam
Bak
F-2
F-2
POSTÜR VE
HAREKETLER
(gözlenen veya
hikayeden)
(devam)
Gözle
•
Vücut, ekstremite ve
yüzde düzensiz
çekilme hareketleri
(konvülsiyon veya
kasılma)
•
Jitternes (yüksek ses
veya bebeğin fazla
uyarılması sonucu
başlayan ve beslenme,
ekstremite fleksiyonu
veya kucaklama ile
kaybolan hızlı ve
tekrarlayan
hareketler)
Muayene
Tamamlandıktan Sonra
Tedavi Đçin Đlgili Bölüm
HEMEN YAPIN: Bebek
konvülsiyon geçiriyorsa
sayfa F-59’a bakın.
Bebeğin ön fontaneli
kabarıksa hemen menenjit
tedavisine başlayın. Sayfa
F-41 ve F-43’e bakın.
Muayeneden hemen sonra
konvülsiyon geçiren veya
konvülsiyon hikayesi olan
bebeğe öncelikli olarak
müdahale
tamamlanmalıdır (sayfa F59)
Muayene sırasında daha
aydınlatıcı diğer belirtilere
bakın. Aydınlatıcı belirtiler
yoksa sayfa F-87’e bakın.
Zamanında doğan bir bebeğin normal istirahat postürü, gevşek sıkılmış
yumruk ile diz, kalça ve kolun fleksiyonu şeklindedir (Şekil 1-B, sayfa F-23).
Küçük bebeklerde (doğum ağırlığı 2.5 kg’dan küçük veya gebeliğin 37
haftasından önce doğanlar; (Şekil F-1A, sayfa F-23) ekstremiteler
ekstansiyonda olabilir. Makat pozisyonunda doğan bebeklerin kalça ve dizleri
tam fleksiyonda ve ayaklar ağıza yakın veya bacaklar ve ayaklar bebeğin her
iki yanında olabilir (Şekil F-12, sayfa F-146).
Bak
Gözle
Muayene
KAS TONUSU
VE
UYANIKLIK
DÜZEYĐ
(alertnes)
•
•
•
•
•
•
Letarji (sadece
güçlükle uyarılabilen
bilinç kaybı hali)
Flopi (zayıf kas tonu;
ekstremiteler
kaldırılıp
bırakıldığında gevşek
düşme görülür)
Huzursuzluk
(uyarılara) karşı
anormal hassas olma;
önemli bir neden
olmadan sık ve aşırı
ağlama)
Uyuklama(sersemleme)
Hareketlerde azalma
Bilinç kapalı (derin
uyku hali; uyarılara
cevapsızlık; ağrılı
işlemlere cevapsızlık)
Bebeği incitmekten
sakınmak için muayene
sırasında dikkatli olun.
Muayene sırasında başka
özel belirtilere bakın. Özel
bir belirti bulamadıysanız
sayfa F-87’ye bakın.
Bilinç kapanmasının nedeni
şok değilse(sayfa F-6),
büyük ihtimal ile sepsis veya
asfiksidir (sayfa F-35).
Bilinç kapanmasının
nedenine yönelik müdahale
muayeneden sonra
yapılması gereken ilk iştir.
Normal bir yenidoğan sakin uyuyor veya uyanık ağlıyor olabilir ve kolaylıkla
sakinleştirilebilir. Bebek sakin veya uyurken kolaylıkla uyandırılabilir.
KOL VE
BACAKLAR
•
•
•
•
TABLO
Devam
Bak
F-2
Doğum travması için ileri
Anormal pozisyon ve
değerlendirme
hareketler (Şekil
yap, sayfa F-145’e bakın.
F-10, sayfa F-145)
Bebeğin kol ve
bacakları asimetrik
hareket ediyor
Bebeğin bir kol, bacak
veya omuzuna
dokununca ya da
oynatınca ağlaması
var
Kemik yapılardan biri
normal pozisyonunda
değil
Gözle
KOL VE
BACAKLAR
(DEVAM)
•
DERĐ
•
•
•
•
•
•
•
Muayene
Doğuştan anomaliler için
“Club foot” (“yumru
ayak; ayakların şekil ve sayfa F-151’e bakın.
pozisyonunun değişmesi;
örneğin, topuğun orta
bacak çizgisinden
içe veya dışa dönmesi)
Fazla parmak veya
başparmak
Bebeğe müdahale ederken
Derinin veya yumuşak
dokunun
kızarıklığı enfeksiyon önlem
kurallarına (sayfa C-37) sıkı
veya şişliği
bir şekilde uyun. Deri ile
Püstüller veya
ilgili sorunlar için sayfa Fkabarcıklar
127’e bakın.
Deri ile ilgili sorunlar için
Avuç içlerinde ve ayak
sayfa F-127’ye bakın
tabanlarında deri
kabarcıkları
Kesik veya sıyrıklara
Kesik veya sıyrık
müdahale için sayfa F132’ye bakın
Ekimoz kendiliğinden
Bere (ekimoz)
oluşmuş ve doğum travması
(genellikle doğumda
bilgisi yoksa, bir kanama
bebeğin önde gelen
bozukluğunun ileri
kısmından görülen,deri
bütünlüğünün korunduğu değerlendirmesi için sayfa
mavimsi renk değişimi; F-113’e bakın.
örneğin makat gelişinde Ekimoz doğum travmasına
bağlıysa anneye özel bir
kalçalar üzerindeki
tedavi gerektirmediği ve
ekimoz).
birkaç hafta içinde
kendiliğinden kaybolacağı
konusunda güvence verin.
Doğum lekesi“skin tag” “Skin tag” veya doğum
lekesine müdahale için sayfa
(anormal leke veya
derinin kabarık bölgesi) F-151’e bakın
Göz kürelerinin veya
Elastikiyetin kaybı
fontanelin çökmesi, kuru dil
veya mukoz membranlar
gibi destekleyen bulgular da
varsa dehidratasyon tedavisi
uygulayın (sayfa C-23)
TABLO
Devam
Bak
F-2
Gözle
•
DERĐ
(devam)
Pişik (alt bezi
bölgesinde uylukta
parlak kırmızı
lekeler; genellikle
üzeri pullu veya
ortası beyaz)
Muayene
Pişik tanısını doğrulamak için
sayfa F-128’e bakın
Bazı deri bulgularına sık rastlanır. Bebek bunlar dışında sağlıklı ise herhangi
bir şey yapmaya gerek yoktur. Bunlar; milia (burun çevresinde beyaz
noktalar) tipik olarak bir günlükken veya sonrasında görülür; eritema
toksikum (küçük beyaz merkezli kırmızı noktalar) yüz, göğüs ve sırtta ikinci
gün ve sonrasında görülürler. Ayrıca birinci günden sonra bebeğin göğüs,
karın ve sırt derisindeki soyulmalar doğal kabul edilir.
• Göbek kızarmış,
Göbek enfeksiyonlarına
GÖBEK
ödemli iltihaplı
müdahale için sayfa F-135’e
veya pis kokulu
• Göbek çevresindeki bakın.
deri kızarmış ve
sertleşmiş
•
Göbekten kanama
HEMEN YAPIN: Gerekliyse
göbeği tekrar klempleyin
veya bağlayın.
Kanamaya müdahale için
sayfa F-113’e bakın.
Normal göbek rengi birinci gün mavimsi-beyaz renktedir. Daha sonra
kurumaya ve büzülmeye başlar ve 7-10 günden sonra düşer.
GÖZLER
•
•
•
Gözden iltihap
akıyor
Kırmızı veya
ödemeli göz
kapakları
Subkonjunktiva
kanaması (bir veya
her iki gözde
konjunktiva altında
parlak kırmızı
noktalar)
Göz sorunlarına müdahale için
sayfa F-139’a bakın.
Özel bir tedavi gerekmediği ve
sorunun kendiliğinden
geçeceği konusunda anneye
güvence verin.
TABLO
Devam
Bak
F-2
Gözle
Muayene
• Hidrosefali (genişlemiş
sütürler ve şişkin fontanelin
olduğu büyük kafa)
BAŞ VE YÜZ
• Ön fontanel şişkinliği
Mümkünse bebeğin üçüncü
basamak bir hastaneye veya
özel branş cerrahi merkezine
naklini (sayfa C-63)
sağlayın.
HEMEN YAPIN: Bebeğin
ön fontaneli şişkinse,
hemen menenjit tedavisine
başlayın Sayfa F-41 ve F43’e bakın.
Göz kürelerinde çöküklük,
deri elastikiyetinin kaybı
veya dil ve mukoz
membranlarda kuruma gibi
destekleyen bulgular da varsa
dehidratasyon tedavisi
uygulayın (sayfa C-23).
• Çökmüş fontanel
• Fontanel üzeri sınırlı
olmayan kafa derisi
üzerindeki şişlikler
Kafa derisi şişliklerine
bakın.
• Tek taraflı gözün
kapanmaması veya alnın
kırışmaması; ağız kenarının
bir tarafa çekilmesi(yüz felci;
Şekil F-11, sayfa F-145)
• Ağzına süt damlatılmadığı
takdirde emememe
Yüz felcinin ileri
değerlendirilmesi için sayfa
F-145’e bakın.
Normal bir yenidoğan bebeğin başında verteks doğumda ezilmeye bağlı şişlik
olabilir; üç veya dört haftalık zaman içerisinde kendiliğinden düzelecektir (Şekil F7, sayfa F-121).
TABLO
Devam
Bak
F-2
Gözle
AĞIZ VE
BURUN
KARIN VE
SIRT
• Yarık dudak
Yarık damak (üst
damakta ağız ve burun
pasajını
birleştiren açıklık)
Pamukçuk (ağız içinde
veya dil üstünde kalın
beyaz plaklar)
Santral siyanoz (mavi
dil ve dudaklar)
Muayene
Yarık dudak ve yarık damağa
bakın.
Pamukçuk tanısını
doğrulamak için sayfa F128’e bakın.
HEMEN YAPIN: Yüksek
akım hızında oksijen verin
(sayfa C-25)
Santral siyanoza müdahale
için sayfa F-47’ye bakın.
Konjenital sifilizin ileri
• Fazla miktarda burun
değerlendirmesi için sayfa Fakıntısı
35’e bakın.
Deri elastikiyetinin kaybı, göz
• Kuru dil ve mukoz
ve fontanellerde çökme gibi
membranlar
belirtiler de varsa
dehidratasyon tedavisi
uygulayın (sayfa C-23)
Karın distansiyonuna
• Karın distansiyonu
(Şekil F-6, sayfa F-99) müdahale için sayfa F-99’a
bakın.
• Gastroşizis/omfalosel Gastrosizis/omfalosele
müdahele için sayfa F-152’ye
(karın içi organları
bakın.
veya
bağırsakların karın
duvarında veya
göbekteki
açıklıktan dışarı
sarkması)
Spina
• Spina bifida/
bifida/myelomeningosele
myelomeningosel
(meninkslerin ve/veya müdahale için sayfa F-152’ye
spinal kordun da dışarı bakın.
çıkabileceği omurga
açıklığı)
TABLO F-2
Devam
Bak
AĞIRLIK
Gözle
• Doğum ağırlığı,2.5 kg’dan
düşük
• Doğum ağırlığa 4 kg’dan
fazla
• Kilo alamama (kanıtlanmış
veya şüphelenilen)
ĐDRAR VE
DIŞKI
• Đkinci günden sonra günde
altı defadan az idrar yapma
• Đshal (sulu dışkı sıklığının
arttığının gözlenmesi veya
anneden öğrenilmesi;
dışkının sulu veya yeşil
veya
mukus veya kan içermesi)
• Doğumdan sonra 24 saat
içinde mekonyum
çıkarmamış
Muayene
Muayene sırasında doğuma
bağlı muhtemel sorunlara
dikkatlice bakın ve küçük
bebeklere özel yakınlaşmalarla
ilgili sayfa F-23’e tekrar bakın.
Kan şekeri düşüklüğünün
önlenmesi ve tedavisine
hazırlıklı olun (sayfa F-91) ve
muhtemel doğum travmaları
için dikkatlice muayene edin.
Beslenme güçlüğünün ileri
değerlendirmesi için sayfa F93’e bakın.
Beslenme ve/veya sıvı miktarını
kontrol edin (sayfa C-22)
Đshale müdahale için sayfa F107’ye bakın.
Đmperfore anüs varlığını
araştırın:
• Anüs imperfore ise sayfa
F-153’e bakın.
• Anüs normal ise muhtemel
bir gastrointestinal
malformasyon veya
obstrüksiyonu
araştırmak için sayfa
F-102’ye bakın.
Bir bebeğin günde 6-8 defa hafif sulu dışkı yapması normaldir. Yenidoğan kız
bebeklerde birinci hafta içinde birkaç gün vajinal kanama olabilir ve bir soruna
işaret etmez.
TABLO
Devam
Bak
BESLENME
F-2
Gözle
Muayene
Beslenme sorunlarına genel
• Doğumda beslenmesi
yaklaşım için sayfa F-93’e
iyi, fakat şimdi
beslenmesi zayıf veya bakın.
beslenemiyor
• Doğumdan beri bebek Bebek küçükse, küçük
bebeklerde sıvı ve beslenme
iyi beslenemiyor
yaklaşımları için sayfa F• Bebek kilo almıyor
26’ya bakın.
(kanıtlanmış veya
şüpheli)
• Anne bebeğini iyi
emziremiyor
• Bebek beslenmekte
zorlanıyor ve küçük
veya ikiz eşi
• Beslenme ve beslenme Kusmaya müdahale için sayfa
F-99’a bakın
sonrası bakım
kurallarına uyulmasına
rağmen bebek fışkırır
tarzda veya safra veya
kan içerikli kusuyor.
MUAYENE TAMAMLANDIKTAN SONRA HEMEN YAPILMASI GEREKENLER
•
Uygun müdahaleyi belirleyin:
- Muayene bulgularını sınıflandırın ve öncelik sırasına göre tedaviye başlayın (vücut ısısı 32°C’den düşük,
konvülsiyonlar, bilinç kapanması);
- Acil belirtilere yönelik tedaviye devam edin (örnek; solunum sayısı dakikada 20’den az, iç çekme, nefes
almama, kanama veya şok) ve muayene sırasında başlatılmış olan tedaviye devam edin (örnek; “HEMEN
YAPIN” başlıklı tedaviler);
- Daha sonraki bölümlerde her belirti veya bulguyu ayrı inceleyin. Bazı durumlarda, ileri yaklaşım planında
hastalığın birden fazla bulgusu tanımlanmış olabilir ve bu bulgular “yığını” bir tek ciddi soruna işaret ediyor
olabilir. Eğer değerlendirmenizle birden çok bulguya ulaşıyorsanız, öncelikli olarak asfiksi, sepsis,
konjenital sifiliz veya küçük doğumdan kaynaklanan sorunları ayırt edebilmek için Çoğul Bulgular
bölümüne (sıklıkla Sepsis veya Asfksi) (sayfa F-35) ve daha sonra ihtiyacınız olan diğer bölümlere
bakın;
- Birçok sorunu aynı anda tedavi edebileceğinizi unutmayın.
•
Özel bir sorun tanımlanamadıysa ve bulgular sadece letarji veya diğer özgün olmayan belirtiler
(örneğin; uyuklama, hareketlerde azalma, gevşeklik, uyarılara aşırı cevap veya jitternes) ise veya bebek
“hasta görünüyor” ise Letarji ve Diğer Özgün Olmayan Belirtiler Bölümü’ne bakın (sayfa F-87).
•
Özgün tedaviye başlamadan önce veya en kısa zamanda aşağıdakileri uygulatın:
-
Bebek bir saatlikten küçükse, göz proflaksisi uygulayın (%1 gümüş nitrat %2.5 polividon iyot
solüsyonu veya %1 tetrasiklin merhemi);
-
Daha önce yapılmadıysa bebeğe bir defa 1 mg IM (veya daha önce damar yolu açılmış ise IV)
vitamin K-1 (fitomenadion) yapın.
Bebekle sürekli birlikte olan anne, bebeğin durumundaki çok
küçük değişimleri fark edebilir. Anneyi dinleyin ve herhangi
bir şüphede bebeği tekrar muayene edin.
SONRAKĐ ADIMLAR
• Bulguları tekrar gözden geçirin ve ileri işlemler için annenin bilgilendirilmiş onayını alın.
• Daha önce başlanılan tedaviye devam edin.
• Yapılması gereken işlemleri ve laboratuvar araştırmalarını belirleyin. Gerekli bütün laboratuvar
araştırmaları için bir defada yeterli miktarda kan alındığına emin olun.
BEBEĞĐN SAĞLIK MERKEZĐNE YATIRILMASI
•
Bebek tedavisi için sağlık merkezine yatırılması gerekiyorsa, aşağıda belirtilenleri sağlayın;
-
Bebeğin durumunu ve yatırılmasının nedenlerini anneye açıklayın. Merak ettiği soruları cevaplandırın;
-
Bebeğin el ve ayak bileğine takılan isim fişinin doğru olduğunu kontrol edin;
-
Göbek kordonunun güvenli bir şekilde klemplendiğine /bağlandığına bakın;
-
Gerekli kabul işlemlerini yürütün (örnek; kayıt tutma, sayfa A-1);
-
Bebeğin yenidoğan özel bakım ünitesinde bakımı için:
•
-
Yenidoğan özel bakım ünitesi yoksa, bebeğin anne ile beraber hemşire merkezine yakın bir yerde
bulunmasını sağlayın;
-
Enfekte bebekleri, enfeksiyon sorunu olmayan bebeklerden ayrı tutun ve her zaman enfeksiyon
önleme kurallarına uygun (sayfa C-37);
-
Gerekliyse emzirmesi veya sütünü sağıp vermesi için (sayfa C-15), annenin bebek ile kalmasına
izin verin;
-
Anne ve bebek beraber kalamıyorsa, annenin bebeği ziyaret etmesi için yardımcı olun ve
mümkünse rahat bir sandalye sağlayın;
-
Anne bebeğini ziyaret edemiyorsa, günde en az iki defa bebeğin durumuyla ilgili bilgi verin.
Đlk araştırmaların sonuçları geldikten (örnek; kan şekeri) ve bebeğin başlangıç tedaviye cevabını
gözlemledikten sonra, ayrıca tanılar listesini gözden geçirin. Tedavide gerekli olabilecek değişiklikleri
yapın.
KÜÇÜK BEBEK
Prematüre bebekler (gebeliğin 37 haftasından önce doğan) zamanında doğmuş (matür) küçük bebeklerden
(doğum ağırlığı 2.5 kg’dan küçük) daha fazla soruna sahip olma eğilimindedir. Fakat bebeğin gebelik haftası her
zaman bilinemediğinden, bu rehberde prematüre bebekler ve küçük matür bebekler bir bütün olarak “küçük
bebekler” olarak adlandırılmıştır. Bebeğin gebelik yaşı biliniyorsa, tanıya ulaşmada ve müdahaleye karar
vermede ne zaman mümkün olursa bunu göz önünde bulundurun. Bebek ne kadar prematüre veya küçük ise, o
kadar fazla sorunu olabileceğini unutmayın.
•
Muayeneyi Tablo F-2’ye göre tamamladıktan sonra (sayfa F-11), matür bebeklerde görülen sorunların
hepsinin küçük bebeklerde de görülebileceğini unutmadan, bebeğin bulgularıyla en fazla örtüşen tanıyı
belirlemek için, ilgili ayırıcı tanılar tablolarını dikkatlice gözden geçirin. Küçük bir bebek:
-
Küçük bebeklere özgü sorunu olabilir (örnek; prematürite sarılığı); fakat ideal kiloda matür bir
bebekte olabilecek diğer sorunları da olabilir (örnek; sepsise bağlı sarılık);
-
Matür bebeklerden (Şekil F-1B) farklı istirahat postürü olabilir (Şekil F-1A) ve bu mutlaka bir
sorunu işaret etmez (örnek; flopines).
ŞEKĐL F-1 Küçük prematüre (A) ve matür bebeğin (B) normal istirahat halindeki postürleri
•
Küçük bebekler komplikasyonlara daha yatkındır. Küçük bebeklerin özellikle yatkın oldukları bazı sorunlar
aşağıdadır:
-
•
beslenme güçlüğü (beslenme güçlü genel bir sorundur; bebek büyüdükçe beslenme yeteneği artar);
-
anormal vücut ısısı (sayfa F-69); küçük bebeklerin vücut ısısının korunması için kanguru
anne bakımı (sayfa F-30) önerilmektedir. Bu bakım yöntemi ciddi bir hastalığı olmayan
bebeklere ve özellikle 1.8 kg’dan küçük bebeklere önerilmektedir);
-
solunum güçlüğü (sayfa F-47); respiratuar distres sendromu ve apne gibi;
-
nekrotizan enterokolit (sayfa F-104);
-
prematür sarılığı (sayfa F-82);
-
intraventriküler kanama (sayfa F-66);
-
anemi (sayfa F-119; demir eksikliği anemisini önlemek için küçük bebeklere iki aylıktan 23
aylığa kadar 2 mg/kg elementer demir alacak şekilde günde bir defa oral demir preparatı
verin);
-
düşük kan şekeri (sayfa F-91).
Küçük bebekler tipik olarak birçok bulguya sahip olduklarından
- sadece küçük olduklarından
veya daha ciddi sorunları olabileceğinden - Çoğul Bulgular (Sıklıkla Sepsis veya Asfiksi) (sayfa F-35)
bölümünü, özellikle sepsis ve asfiksi belirtilerine bakmak için tekrar gözden geçirin. Küçük bebeklerin
ilk günler ve haftalarda yeni bulgular geliştireceklerini unutmayın.
•
Diğer sorunları ne olursa olsun, bütün küçük bebekler beslenme, sıvı desteği ve normal vücut ısısının
korunması (kanguru anne bakımı önerilir) konularında aşağıda belirtildiği gibi özel yaklaşım
gerektirirler. Ayrıca, bütün yenidoğan bebeklere uygulanabilecek genel yaklaşım kuralları için
Yenidoğan Bakım Đlkeleri bölümünü gözden geçirin.
KÜÇÜK BEBEKLERĐN BESLENMESĐ VE SIVI DESTEĞĐ
KÜÇÜK BEBEKLERĐN BESLENMESĐNĐN GENEL ĐLKELERĐ
Küçük bebeklerde sıklıkla yeterince gelişmiş olmadıklarından beslenme güçlüğü olur. Đyi beslenme yeteneği
genellikle son adet tarihine göre 34-35 gebelik haftasından sonra gelişmektedir. O zamana kadar yeterli
beslenmeyi sağlayabilmek için destek gerekebilir. Bu zor dönemde anneye özel destek ve ilgi gösterin.
•
Anneye şunları anlatın:
-
anne sütü bebek için en iyisidir;
-
anne sütü küçük bebekler için özellikle önemlidir;
-
küçük bebeklerin anneyi emerek beslenmesi daha uzun zaman alabilir;
-
aşağıdaki durumlar genellikle normaldir:
-
çabuk yorulur ve başlangıçta emmesi zayıftır;
-
dinlenmeden önce emme süreleri kısadır;
-
emme sırasında uyumaya başlar;
-
emme aralarında uzun süre dinlenir.
•
Emzirmek için annenin bebek ile uzun süre kalmasını sağlayın ve emme aralarında uzun süre
beklemesini veya uzun, yavaş beslenmesine imkan verin. Büyüdükçe bebeğin emmesinin daha iyi
olacağı konusunda anneyi bilgilendirin.
•
Annenin mutlaka emzirme kurallarına bağlı kalmasını sağlayın (sayfa C-11)
•
Bebeğin yeterince sık beslendiğine emin olun:
-
Bebek 1.25-2.5 kg arasında ise, bebeği 24 saat içinde en az sekiz defa besleyin (örnek; üç saatte
bir);
-
Bebek 1.25 kg’dan küçük ise bebeği 24 saat içinde en az 12 defa besleyin (örnek; iki saatte bir);
•
Gerekli günlük beslenme ve/veya sıvı miktarını belirlemek için Tablo F-3’den F-8’e kadar (sayfa
F-27-F-29) var olan rehberleri takip edin.
Bebek yeterli miktarda anne sütü alacak kadar ememiyorsa:
-
Anneyi, sütünü sağdıktan sonra başka şekilde bebeğe vermesi konusunda destekleyin (sayfa C-14);
-
Annenin, her beslenme zamanında bebeği emzirmeye çalıştığından, ancak ememediği takdirde
sağılmış süt verdiğinden emin olun;
-
Đhtiyaç duyulursa, anne süt akışını artırmak için, bebeği emzirmeye başlamadan önce az miktarda
sütünü sağmasını anlatın.
•
Bebeğin büyümesini izleyerek yeterli beslendiğine emin olun (sayfa C-53)
•
Bebek yeterince kilo alamıyorsa (üç gün boyunca günde 15 gr/kg’dan daha az ağırlık kazanıyorsa annenin
sütünü iki ayrı kaba sağmasını isteyin (sayfa C-15). Önce daha fazla yağ içeren arkadan gelen sütün
bulunduğu ikinci kabı bebeğe vermesini, daha sonra da birinci kaptaki sütten alabildiği kadar bebeğe
vermesini söyleyin.
•
Bebek kusuyorsa veya karın distansiyonu varsa veya apne dönemleri oluyorsa veya beslenmeden önce
bakıldığında (beslenme sondası ile beslendiği zaman) önceki beslenme sütünün %20’si midede kalmışsa
(gastrik residü):
•
-
Beslenmeyi durdurun. Damar yolu açın (sayfa P-21) ve bebeğin yaşına ve ağırlığına uygun 12 saatlik
idame sıvı başlayın (Tablo F-3 - F-8, sayfa F-27 - F-29);
-
12 saat sonra bebeği tekrar değerlendirin:
-
Bebeğin durumu iyiye gidiyorsa, beslemeye tekrar başlayın ve yakın izleyin;
-
Bebeğin durumu iyiye gitmiyorsa, ikinci 12 saat idame sıvıya devam edin. En son
beslenme miktarında beslenmeye tekrar başlayın ve bebeği çok yakın izleyin.
Bebek beslenme sondası ile besleniyorsa ve her seferinde artan miktarda gastrik residü (önceki
beslenmeden midede kalan süt) bulunuyorsa, nekrotizan enterokolitden şüphelenin (sayfa F-104).
KÜÇÜK BEBEKLERĐN BESLENME VE SIVI MĐKTARLARI
Küçük bebekler durumları ve ağırlıklarına göre farklı beslenme ve sıvı miktarlarına ihtiyaç gösterirler. Bebeğin
uygun miktardaki sıvı ve beslenme ihtiyacı için aşağıdaki kategorileri gözden geçirin.
ÖNEMLĐ BĐR HASTALIĞI OLMAYAN BEBEKLER
1.75-2 KG ARASI
•
Bebeğin annesini emmesine izin verin (sayfa C-11). Bebek annesini ememezse, annenin sütünü sağarak
başka şekilde vermesini sağlayın (sayfa C-14). Tablo C-4’den (sayfa C-22) faydalanarak bebeğin yaşına
göre uygun süt miktarını belirleyin.
1.5-1.749 KG ARASI
•
Bebek annesini emebilecek duruma gelene kadar, Tablo F-3’den faydalanarak üç saatte bir sağılmış anne
sütünü alternatif yöntemlerle (sayfa C-14) verin.
TABLO F-3
Önemli bir hastalığı olmayan 1.5-1.749 kg arası bebeğin
anne sütü miktarı
Yaş (gün)
Üç saatlik beslenme
1
2
3
4
5
6
7
12
18
22
25
30
33
35 miktarı (ml/beslenme)
1.25-1.49 KG ARASI
•
Her üç saatte bir beslenme sondası ile (sayfa C-18), Tablo F-4’den faydalanarak sağılmış anne sütü verin.
•
Bebek öksürmeden ve ağzından çıkarmadan yutmaya başlar başlamaz kap/kaşık ile (sayfa C-16)
beslenmeye geçin.
TABLO F-4
Önemli bir hastalığı olmayan 1.25-1.49 kg arası bebeğin
anne sütü miktarı
Yaş (gün)
1
2
3
4
5
6
10
15
18
22
26
28
7
1.25 KG’DAN KÜÇÜK
•
Bir damar yolu açın (sayfa P-21) ve ilk 48 saat sadece IV sıvı (Tablo F-5’den faydalanarak, (sayfa F-28)
verin.
•
Beslenme sondası ile (sayfa C-18) iki saatte bir sağılmış anne sütünü üçüncü günden başlayarak (veya
durumu henüz stabil değilse daha sonra) vermeye başlayın ve Tablo F-5’den (sayfa F-28) faydalanarak
ağızdan beslenme miktarını artırırken yavaş yavaş IV sıvı miktarını azaltın.
•
Bebek öksürmeden ve ağzından çıkarmadan yutmaya başlar başlamaz
beslenmeye geçin.
kap/kaşık ile (sayfa C-16)
TABLO F-5 1.25 kg’dan küçük bütün bebeklerin anne sütü ve IV sıvı miktarları
Yaş (gün)
1
2
3
4
5
6
7
IV sıvı hızı (ml/saat
4
4
3
3
2
2
0
Đki saatlik beslenme
0
0
3
5
8
11
veya mikrodamla/dakika)
HASTA BEBEKLER
1.75-2.5 KG ARASI
•
Bebeğin başlangıçta IV sıvı gereksinimi yoksa (bebeğin sorununa uygun ilgili bölüm protokolüne göre)
bebeğin annesini emmesine izin verin (sayfa C-11). Bebek ememiyorsa, sağılmış anne sütünü alternatif
yolla verin (sayfa C-14). Đhtiyaç duyulan süt miktarını bebeğin yaşına uygun olarak belirleyin (Tablo C-4,
sayfa C-22).
•
Bebeğin IV sıvı gereksinimi varsa:
-
Bir damar yolu açın (sayfa P-21), ilk 24 saat sadece IV sıvı verin (Tablo F-6’ya göre);
-
Đkinci gün veya bebeğin durumu henüz stabil değilse daha sonra her üç saatte bir alternatif beslenme
yöntemi kullanarak (sayfa C-14) sağılmış anne sütü verin ve Tablo F-6’dan faydalanarak, ağızdan
beslenmeyi artırırken IV sıvı miktarını azaltın.
TABLO F-6 1.75-2.5 kg arası hasta bebeklerin anne sütü ve IV sıvı
miktarları
Yaş (gün)
1
5
0
1.5-1.749 KG ARASI
2
3
4
5
6
4
3
2
0
0
14
22
30
35
6
7
0
•
Bir damar yolu açın (sayfa P-21), ilk 24 saat sadece IV sıvı verin (Tablo F-7’ya göre);
•
Đkinci gün veya bebeğin durumu henüz stabil değilse daha sonra her üç saatte bir beslenme sondası
kullanarak (sayfa C-18) sağılmış anne sütü verin ve Tablo F-7’dan faydalanarak ağızdan beslenmeyi
artırırken IV sıvı miktarını azaltın.
•
Bebek öksürmeden ve ağzından çıkarmadan yutmaya başlar başlamaz kap/kaşık ile (sayfa C-16)
beslenmeye geçin.
TABLO F-7 1.5-1.749 kg arası hasta bebeklerin anne sütü ve IV sıvı miktarları
Yaş (gün)
1
2
3
4
5
6
7
4
4
3
2
2
0
0
0
6
13
20
24
33
1.25-1.49 KG ARASI
•
Bir damar yolu açın (sayfa P-21) ilk 24 saat sadece IV sıvı verin (Tablo F-8’ya göre);
•
Đkinci gün, veya bebeğin durumu henüz stabil değilse daha sonra her üç saatte bir beslenme sondası
kullanarak (sayfa C-18) sağılmış anne sütü verin ve Tablo F-8’dan faydalanarak, ağızdan beslenmeyi
•
Bebek öksürmeden ve ağzından çıkarmadan yutmaya başlar başlamaz kapı/kaşık ile (sayfa C-16)
beslenmeye geçin.
TABLO F-8 1.25-1.49 kg arası hasta bebeklerin anne sütü ve IV sıvı miktarları
Yaş (gün)
1
2
3
4
5
6
7
IV sıvı hızı(ml/saat
3
3
3
2
2
0
0
0
6
9
16
20
28
veya mikrodamla/dakika
1.25 KG’DAN KÜÇÜK
•
1.25 kg’dan küçük sağlıklı bebekler için yukarıda belirtilen beslenme ve sıvı miktarlarını uygulayın (sayfa
F-27).
YEDĐNCĐ YAŞAM GÜNÜNDEN SONRA KĐLO ALIMI VE BESLENME
•
Yaşamın ilk 7-10 günleri içinde küçük bebeklerin kilo kaybetmeleri normaldir. Bebek hasta olmadığı sürece
doğum kilosu yaşamın on dördüncü gününe kadar yeniden kazanılır.
•
Bebeğin yeterli kilo alımından emin olmak için bebeğin büyümesini izleyin (sayfa C-53).
•
•
Bebek tam süt almasına rağmen alternatif beslenme yöntemine ihtiyaç duyuyorsa:
-
Anne sütünü günde 20 ml/kg vücut ağırlığı miktarında artırarak 180 ml/kg vücut ağırlığına ulaşın;
-
Bebeğin ağırlığı arttıkça anne sütünü günde 180 ml/kg vücut ağırlığı olacak şekilde arttırın.
Kilo alımı yeterli değilse (üç gün boyunca günde 15 gr/kg vücut ağırlığından daha az):
-
Anne sütünü günde 200 ml/kg vücut ağırlığına kadar artırın;
-
Bebek günde 200 ml/kg vücut ağırlığı anne sütü almasına rağmen bir hafta süreyle kilo alımı
yeterli değilse, yetersiz kilo alımına yönelik yaklaşımı uygulayın (sayfa F-96).
KANGURU ANNE BAKIMI
Kanguru anne bakımı (KAB), küçük bebeklerin sürekli anne ile deri temas altında, mutlak anne sütü ile
beslendikleri (ideal olan) bir bakımdır. Küçük bebeklerin ısı kontrolünde en iyi yoldur ve anne sütü ile
beslenmeye olanak tanır. KAB bebeğin durumu uygun olur olmaz (örnek; oksijen veya IV sıvı gibi bebek
herhangi bir özel tedavi gereksinimi yoksa) hastanede başlatılabilir. Bununla birlikte KAB annenin bebekle
kalmasını veya gününün büyük bir kısmını hastanede geçirmesini gerektirmektedir.
•
KAB’ye başlamadan önce annenin doğum komplikas yonlarından tamamen kurtulduğuna emin olun.
•
Annenin bebek hazır olduğu zaman KAB için hastanede kalması veya sık ziyaret etmesi için evdeki
sorumluluklar konusunda ailenin desteğini tam olarak aldığından emin olun. Mümkün olabilirse
annenin KAB uygulayabilmesi için ailenin desteğinin hangi yolla olabileceğini görüşün.
•
Anneye bebeğin durumu izin verdikten sonra KAB’nin bebeğinin bakımı için en iyi yol olduğunu
anlatın.
-
bebek yeterince ısıtılmış olacak;
-
bebek daha kolay beslenecek;
-
apne görülme sıklığı azalacak.
•
Bebeği anne yanından bezini değiştirmek, banyo yaptırmak ve hastane protokolüne uygun olarak klinik
bulgularını değerlendirmek veya gerekli olduğu için alınması dışında ayırmayın.
•
Bebek 2.5 kg veya annenin son adet tarihine göre 40 haftalık oluncaya kadar KAB protokolüne uygun
olarak bakım verin.
KAB’YE BAŞLAMA
•
Bebek iyileşmeye başladıktan sonra, annenin kısa süreler için (her seferde bir ile üç saat arası) bebeği
tutarak deri temasına izin verilebilir.
•
Bebeğin durumu stabil olduktan ve özel bir tedaviye (oksijen veya IV sıvı tedavisi) gereksinimi
kalmadıktan sonra anne sürekli KAB uygulamasına başlayabilir.
•
Bebek KAB için hazır olduğu zaman, anne için en uygun zamanı ayarlayın. Ortam ısısında rahat
olmasını ve bebeğin kolaylıkla deri teması ile kucakta uzun süre tutulmasını sağlayacak hafif ve geniş
kıyafetler giymesini isteyin.
•
Oda sıcaklığının en az 25 0C olmasını sağlayın.
•
Anne bebeğini tutarken KAB’nin her basamağını tanımlayarak gösterin; daha sonra annenin kendi
başına KAB basamaklarını uygulamasına izin verin.
•
Bebeğe önü açık ısıtılmış bir gömlek, çocuk bezi, şapka ve çorap giydirin.
•
Bebeği annenin göğsüne yerleştirin:
•
•
-
Bebeği başı yukarıda olacak ve annenin derisiyle temas edecek şekilde yerleştirin;
-
Bebeğin kalça ve dirseğinin kurbağa pozisyonunda fleksiyonda olmasına, bebeğin baş ve
göğsünün annenin göğsünde, başın hafifçe ekstansiyonda olmasına dikkat edin.
Bebeği annenin kıyafetlerinin altına göğsüne yerleştirin (Şekil F-2) ve ısıtılmış bir battaniye ile sarın:
-
Annenin kıyafetleri bebeğin deri teması ile rahat ve güvenli bir şekilde tutulmasını
sağlayabiliyorsa, özel bir elbiseye gerek yoktur;
-
Yumuşak bir kumaşın (yaklaşık bir metrekare) iki ucunu diyagonal olarak birleştirip bağlayın.
Bebeğin anne ayağa kalktığı zaman, kucağından kaymayacak kadar sağlam bağlandığına emin
olun. Aynı zamanda, nefes almasını ve hareketlerini kısıtlayacak kadar da sıkı olmamasına
dikkat edin.
Bebeğin pozisyonunu sağladıktan sonra, annenin bebek ile dinlenmesine izin verin ve hazır olduğu
zaman bebek ile beraber dolaşması için teşvik edin.
ŞEKĐL F-2 Bebeğin anne kıyafetleri altında kanguru anne bakımı
pozisyonu
EMZĐRME
•
Annenin bebeğini uykudan uyanırken veya uyanık ve hareketli iken emzirmeye çalışmasını isteyin.
•
Annenin rahat bir pozisyonda oturmasını ve gerekli ise bebeğin doğru pozisyonu ve memeyi tutması
konusunda (sayfa C-12) anneye yardımcı olun.
•
Bebek anneyi ememiyorsa, annenin sütünü sağarak alternatif yöntemlerle bebeğe vermesini sağlayın
(sayfa C-14).
ANNENĐN GÜNLÜK YAŞAMI
•
Anneye elini sık yıkamasının önemini vurgulayın.
•
Gün boyunca anne istediği her şeyi yapabilir: yürüyebilir, ayakta durabilir, oturabilir veya yatabilir.
•
KAB sürecinde anne için en uygun uyuma pozisyonu sırt üstü yaslanarak uzanmaktır. Annenin yatağı
ayarlanabilir değilse, kendini dik tutabilmek için değişik yastıklar kullanabilir. Anne yan tarafına
yatarak da uyuyabilir.
•
Anne bebekten temizlik veya başka nedenlerle ayrılmak istediğinde:
-
anne olmadığı zaman, aile bireylerinden birisinin aynı uygulamayı yapmasını sağlayın veya
-
anne veya aile bireylerinden birinin gelip bebeği deri teması ile taşıyana kadar bebeği giydirip sıcak
bir yatağa yatırın ve üzerini örtün.
BEBEĞĐN DURUMUNUN ĐZLENMESĐ
•
Bebek sürekli KAB altında ise vücut ısısını günde iki defa ölçün.
•
Anneye bebeğin solunum şeklini izlemesini öğretin ve normal solunum değişikliklerini açıklayın.
Bebeğin solunumu durursa, bebeğin nefes almaya başlaması için annenin bebeğin sırtını 10 saniye
süreyle sıvazlayarak uyarmasını sağlayın. Bebek solumaya başlamazsa balon ve maske kullanarak
bebeğe canlandırma uygulayın (sayfa P-1).
•
Tehlike ifade eden belirtileri anneye öğretin (örnek; apne, hareketlerde azalma, letarji veya beslenmede
bozulma).
•
Annenin muhtemel bütün endişelerine cevap verin. Bebeğin beslenmesi zayıfsa, anne doğru olmayan
bir teknik ile emziriyor (sayfa C-12), bebek hala çok immatür veya bebek hastalanıyor (gerekirse
muayeneyi tekrarlayın, Tablo F-2, sayfa F-11) olabilir.
TABURCULUK VE ĐZLEM
•
Bebek iyi beslenmeye başladıysa ve hastanede kalması için herhangi bir neden yoksa taburcu edin
(sayfa C-67). Taburculuk bebeğin başlangıçtaki büyüklüğüne ve olabilecek diğer sorunlarına bağlı
olarak günler veya haftalar alabilir.
•
Annenin bebeğe bakabilme ve evde KAB’ye devam ile düzenli kontrol muayenelerine
konusunda rahat olduğundan emin olun.
•
Hastaneden taburcu olduktan sonraki ilk hafta mümkünse bebeği her gün tartın ve bir sorun olup
olmadığını anneye sorun. Anneye destek ve güven sağlayın.
•
Birinci haftadan sonra, bebek son adet tarihine göre ortalama 40 haftalık oluncaya kadar veya 2.5
kg’dan fazla gelinceye kadar, anneyi ve bebeği haftada iki defa görün. Bebeği tartın ve bebek
pozisyonundan memnuniyetsizlik gösterir göstermez anneye KAB uygulamasını yavaş yavaş terk
etmesini önerin.
•
Bebeğe KAB uygulamasını bıraktıktan sonra, bir yaşına kadar beslenme, büyüme ve gelişmesi için her
ay izleme devam edin.
gelme
BĐRDEN FAZLA BULGU (SIKLIKLA SEPSĐS VEYA ASFĐKSĐ)
•
•
Çoğul bulgularla ilgili aşağıdaki noktaları göz önünde bulundurun:
-
Bir tek sağlık sorunu bebekte birçok belirti ile kendini gösterebilir (örnek; asfiktik bebeğin
konvülsiyon, beslenme problemi ve solunum güçlüğü olabilir). Bunun yanında tek bir belirti de
birçok sağlık sorununa işaret edebilir (örnek; beslenme güçlüğü asfiksi, sepsis veya prematürite
belirtisi olabilir);
-
Birçok belirti tek bir soruna işaret etse de, belirtilerin kendisi de sıklıkla tedaviye ihtiyaç
duymaktadır; bu nedenle bebeğin her belirtisinin izlemi için kitabın ilgili bölümüne bakılması
gerekir. Örneği, asfiksi veya sepsisi olan bir bebeğin hem konvülsiyonu hem de solunum sıkıntısı
varsa, tedavinin her iki sorunu da kapsadığına emin olun.
Asfiksi, sepsis ve prematürite (doğum ağırlığı 2.5 kg’dan küçük veya 37 gebelik haftasından önce
doğan) gibi sorunlar, tipik olarak çoğul belirtiler ile kendini gösterir. Konjenital sifiliz, aşağıda
belirtildiği gibi, birçok belirti ile kendini gösteren özel bir sepsis türüdür.
Unutmayın:
-
Asfiksi ve sepsis belirtileri önemli ölçüde örtüşür ve bunları birbirinden ayırmak doğru müdahale
için önemlidir;
-
Küçük bebeklerde birçok belirti olabilir ve bunların bazıları asfiksi ve sepsis belirtileri ile
örtüşebilir;
-
Konjenital sifiliz, cinsel yolla bulaşan hastalıkların sık görüldüğü bölgelerde bile diğer üç sorundan
daha seyrek olarak görülür.
SORUNLAR
•
Değerlendirmeden sonra birden fazla bulgu elde edilerek, bebeğin sepsis, asfiksi, konjenital sifiliz veya
prematüriteye bağlı sorunları olduğu kanısı ağırlık kazandı.
•
Değerlendirme sonucunda bir tek bulgu elde edildi, fakat bebekte daha sonra başka hastalık belirtileri
görüldü.
BULGULAR
•
Genel hikaye (sayfa F-7) ve muayeneden (Tablo F-2, sayfa F-11), özellikle aşağıdakilere dikkat
ederek, bulguları gözden geçirin:
-
Komplikasyonlu veya zor doğum eylemi veya doğum (örnek; fetal distres);
-
Uzamış doğum eylemi;
-
Bebeğin doğar doğmaz kendiliğinden ağlamaması;
-
Doğumda canlandırma uygulaması;
-
Annenin rahim enfeksiyonu veya annede doğum eyleminin başından doğum sonrası üç günü de
kapsayan sürede yüksek ateş görülmesi;
-
Doğumdan 18 saatten önce annenin suyunun gelmesi;
-
Küçük bebek (doğum kilosu 2.5 kg’dan az veya 37 gebelik haftasından önce doğum);
-
Doğumdan önce veya sonra pozitif sifiliz serolojisi;
-
Gebelik sırasında sifiliz (anne veya eşinin). Gebelik sırasında anne veya eşinde sifiliz görülürse,
tedavisi konusunda bilgi alın (tedavi tamamlanmış, yarım kalmış veya bilgi yok);
•
Kan şekerini ölçün (sayfa P-13). Eğer kan glukoz düzeyi 45 mg/dl’den az ise, tedavi uygulayın (sayfa
F-91). Tedaviye rağmen sorun devam ederse, ileri değerlendirme için aynı bölüme tekrar bakın.
•
Bulguları sınıflandırın (aşağıda).
BULGULARIN SINIFLANDIRILMASI
•
Bebeğin bulguları için aşağıdaki tabloya bakın. Asfiksi, sepsis (Tablo F-9, sayfa F-37) ve küçük
bebekler veya konjenital sifilize özgü (Tablo F-10, sayfa F-37) sık görülen bulgular tabloda
listelenmiştir. Bebeğin bulguları, sepsis ve asfiksi bulgularına uyuyorsa, bebeğin bulgularını A Sınıfı
olarak belirleyin ve bu bilgileri uygun müdahaleyi seçmek için kullanın (sayfa F-38).
TABLO F-9
Asfiksi ve sepsisde sık görülen bulgular
A Sınıfı Bulgular
B Sınıfı Bulgular
•
•
•
•
•
•
•
•
Solunum güçlüğü (örneğin;
solunum sayısı dakikada 60’dan
fazla veya 30’dan az, iç çekme,
göğüs duvarında çekilmeler veya
santral siyanoz (mavi dil ve dudaklar)
Apne
Konvülsiyon
Bilinç kapanması
Doğumdan itibaren anormal vücut
ısısı ve tedaviye cevap vermiyor;
üç veya daha fazla normal ısıdan
sonra düzensiz vücut ısısı veya fazla
ısıtılmaya bağlı olmayan 39°C’den
fazla ateş (sepsis lehine)
Bebeğin durumunun hızlı ve dramatik
olarak kötüleşmesi (sepsis lehine)
Dördüncü günden sonra görülen
belirtiler (sepsis lehine)
Annenin rahim enfeksiyonu
hikayesi veya doğum eyleminin
başlangıcından,doğumdan sonra
üçüncü güne kadar görülen ateş
veya doğumdan 18 saatten daha
önce annenin suyunun gelmesi
(sepsis lehine)
TABLO F-10
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Letarji veya flopi
Uyuşukluk veya hareketlerde
azalma
Kusma
Karın distansiyonu
Başlangıçta iyi olmasına
rağmen beslenme bozukluğu
veya beslenememe
(sepsis lehine)
Doğumda veya birinci gün başlayan
belirtiler (asfiksi lehine)
Uzamış doğum eylemi (sepsis
lehine)
“Kirli” doğum (sepsis lehine)
Komplikasyonlu veya zor
doğum eylemi veya doğum
(fetal distres;asfiksi lehine)
Küçük bebekler veya konjenital sifilize özgün bulgular
Bulgular
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Doğum ağırlığı 2.5 kg’dan düşük veya
37 gebelik haftasından önce doğum
36.5 0C’den düşük vücut ısısı
Apne
Respiratuar distres sendrom (doğumdan
itibaren başlayan orta veya ağır
solunum sıkıntısı; bebeğin durumu ilk
iki gün boyunca gittikçe kötüleşir, sonraki
bir iki gün içerisinde değişmez ve sonraki
dört-yedi gün içerisinde düzelmeye başlar)
Beslenme güçlüğü
Flopi
Jeneralize ödem (vücut şişmesi)
Karın distansiyonu (büyümüş karaciğer
ve/veya dalak veya batın içinde sıvı etkisiyle)
Ayak tabanı ve elde deri kabarcıkları
Bol miktarda burun akıntısı
Bebek
Küçük bebek (sayfa
F-40’a bakın)
Konjenital sfiliz(sayfa
F-41’e bakın)
UYGUN MÜDAHALEYĐ SEÇME
Bebek için uygun müdahaleyi seçerken aşağıdaki noktaları göz önünde bulundurun; özellikle asfiksi ve sepsis
ayırıcı tanısı yaparken buna dikkat edin:
•
Sepsis doğumdan itibaren, yenidoğan döneminin sonuna kadar herhangi bir dönemde görülebilir:
-
Özellikle sepsis ayırt edilemiyor veya başka bir tanı kesinleşmemişse, birden fazla bulgusu olan
bebeklerde sepsisden şüphelenin (aşağıya bakın);
-
Yaşamın ilk üç günü içerisinde sepsis gelişmişse, bu genellikle doğumdan 18 saatten daha önce
oluşan erken membran rüptürüne, rahim enfeksiyona veya doğum eyleminin başlangıcından
sonraki üç gün içerisinde gelişen sepsise bağlıdır. Klinik bulguları yanında hikayesi de uyuyorsa
sepsisten şüphelenin (aşağıya bakın);
-
Bebek dördüncü gün veya sonrasına kadar hasta olmamışsa, anne hikayesinin uyup uymaması
artık sepsisi diğer sorunlardan ayırt etmeye yardımcı olmayacaktır. Bununla birlikte gebelik,
doğum ve doğum sonrası güvenilir bilgi alınamıyorsa ve bebek üç günlükten büyükse
sepsisten şüphelenin (aşağıya bakın);
•
Asfikside zor veya uzamış doğum eylemi veya doğum hikayesi (örneğin fetal distres) ile ve/veya
genellikle canlandırmaya gereksinim gösteren doğar doğmaz ağlamama hikayesi vardır. Bunlar varsa
asfiksiden şüphelenin (sayfa F-39).
•
Bebek küçükse sayfa F-40’a bakın.
•
Bebeğin sifilize özgün bulguları varsa ve anne veya eşine gebelik sırasında sifiliz tanısı konmuşsa
veya annenin gebeliği sırasında sifiliz serolojisi pozitif ise, konjenital sifilizden şüphelenin (sayfa F41).
SEPSĐS ŞÜPHESĐ DURUMUNDA
Aşağıdaki iki noktayı gözden geçirin ve bebeğin bulgularına en çok uyan birini seçin. Sepsis, asfiksi ayırıcı
tanısında yaklaşım basamakları özeti için Tablo F-11’e (sayfa F-40) bakın.
•
Bebek üç günlük veya daha küçük ve anne hikayesi sepsisi destekliyor ise, sepsis tedavisine
başlayın (sayfa F-41) ve varsa özel belirtileri tedavi edin (örneğin solunum sıkıntısı).
•
Bebek üç günlük veya daha küçük ve anne hikayesi sepsisi desteklemiyorsa VEYA hastalık
belirtileri ilk kez fark edildiğinde bebek üç günlükten büyük ise (anne hikayesine bakılmadan):
-
Bebekte A Sınıfı’ndan iki veya daha fazla VEYA B Sınıfı’ndan üç veya daha fazla bulgu
varsa, sepsis tedavisi uygulayın (sayfa F-41) ve özel belirtileri tedavi edin (örneğin solunum
sıkıntısı).
-
Bebekte A Sınıfı’ndan bir ve B Sınıfı’ndan bir bulgu VEYA B Sınıfı’ndan iki bulgu varsa
özel belirtileri tedavi edin (örneğin solunum sıkıntısı), fakat sepsis tedavisine başlamayın. Sepsisin
başka belirtileri açısından bebeği gözlemeyin ve 12 saat boyunca her iki saatte bir tekrar
değerlendirin:
-
Gözlem sırasında, herhangi bir zamanda sepsisin başka belirtileri ortaya çıkarsa sepsis
tedavisine başlayın (sayfa F-41).
-
Gözlem sırasında, herhangi bir zamanda sepsisin başka belirtileri ortaya çıkmaz, fakat
başlangıç belirtilerinde düzelme olmadıysa, sonraki 12 saat daha gözleme devam edin;
-
Gözlem sırasında sepsisin başlangıç belirtilerinde düzelme oldu ise sonraki 24 saat içinde
bebeği her dört saatte bir tekrar değerlendirin. Düzelme devam ediyor, bebeğin beslenmesi iyi
ve hastanede kalmasını gerektiren başka bir sorunu yoksa bebeği taburcu edin (sayfa C-67).
ASFĐKSĐ ŞÜPHESĐ DURUMUNDA
Aşağıdaki iki noktayı gözden geçirin ve bebeğin bulgularına en fazla uyan birini seçin. Sepsis, asfiksi ayırıcı
tanısında yaklaşım basamakları özeti için Tablo F-11’e (sayfa F-40) bakın.
•
Bebek üç günlük veya daha küçük ve anne hikayesi sepsisi destekliyorsa (yukarıya bakın), hem sepsis
(sayfa F-41) hem de asfiksi (sayfa F-44) tedavisine başlayın ve varsa özel belirtileri tedavi edin (örneğin
solunum sıkıntısı).
•
Bebek üç günlük veya daha küçük ve anne hikayesi sepsisi desteklemiyorsa VEYA hastalık
belirtileri ilk kez fark edildiğinde bebek üç günlükten büyükse (anne hikayesine bakılmadan), asfiksi
tedavisine başlayın (sayfa F-44) ve varsa özel belirtileri tedavi edin (örneğin solunum sıkıntısı).
TABLO F-11 Sepsisi, asfiksiden ayırmada karar verme basamaklarını özeti
Bebeğin Yaşı ve
Bulgulara Uyan Sorun Tedavi Hedefi
Anne Hikayesi
Bebek üç günlük veya
Asfiksi
daha küçük ve anne hikayesi
Sepsis (sayfa F-41) ve asfiksi
(sayfa F-44)
sepsis ile uyumlu
Bebek üç günlük veya
Sepsis
Sepsis (sayfa F-41)
Asfiksi
Asfiksi (sayfa F-44)
daha küçük ve anne hikayesi
sepsis ile uyumlu değil VEYA
bebeğin 4 günlük veya
Sepsis
sonrasında hastalanması
Sepsis şüphesi (A sınıfı ve B
sınıfı bulguların varlığını gözden
geçirin; Tablo F-9, sayfa F-37)
BEBEĞĐN KÜÇÜK OLMASI DURUMUNDA
•
Bebek küçük ve bulgular sepsis veya asfiksi ile uyumlu ise (Tablo F-9’a bakın, Sayfa F-37):
-
Gerekli olduğu şekilde sepsis ve/veya asfiksi tedavisi uygulayın (yukarıya bakın), varsa özel
belirtileri tedavi edin (örneğin solunum sıkıntısı) ve küçük bebekler için genel bakım desteği
sağlayın (sayfa F-23);
-
Anne hikayesi sepsis ile uyumlu değil ve bebekte apne, flopi, beslenme güçlüğü ve/veya
respiratuar distres sendromu (RDS) ile uyumlu solunum güçlüğü bulguları varsa:
- RDS ve apneye yaklaşım için sırasıyla sayfa F-51 ve F-52’ye bakın;
- RDS ve apneye yaklaşım ile ilgili bölümde önerilmedikçe sepsis tedavisi uygulamayın;
- Küçük bebekler için genel bakım desteği sağlayın (sayfa F-23).
•
Bebeğin bulguları sepsis veya asfiksi ile uyumlu değilse:
-
Küçük bebekler için genel bakım desteği sağlayın (sayfa F-23).
-
Küçük bebeklerde yaşamın ilk günler ve haftalarında yeni bulgular gelişebileceğini unutmayın;
bebekte sepsis veya asfiksi ile uyumlu birden fazla bulgu saptandığında bu bölüme tekrar dönün.
KONJENĐTAL SĐFĐLĐZ DÜŞÜNÜLDÜĞÜNDE
•
•
Bebekte sifiliz ile uyumlu bulgular varsa VEYA annenin gebeliği sırasında kendisinde veya eşinde
sifiliz tanısı konmuşsa anne ve bebekte sifiliz serolojisi çalışın:
-
Anne veya bebeğin sifiliz testi pozitif çıkarsa, konjenital sifiliz tedavisi uygulayın (sayfa F-46);
-
Sifiliz serolojisi çalışılamıyor, anne doğumdan en az 30 gün öncesine kadar tedavi almamış veya
yetersiz tedavi edilmişse veya annenin durumu bilinmiyorsa konjenital sifiliz tedavisi uygulayın
(sayfa F-46).
Gebeliği sırasında annenin sifiliz serolojisi pozitif ise, annenin tedavi alıp almadığın belirleyin:
-
Annenin tedavisi yeterli ve tedavi doğumdan en az 30 gün önce başlamışsa, tedaviye gerek
yoktur;
-
Anne doğumdan en az 30 gün öncesine kadar tedavi almamış veya annenin tedavi durumu
bilinmiyorsa konjenital sifiliz tedavisi uygulayın (sayfa F-46).
TEDAVĐ
SEPSĐS
•
Damar yolu açın (sayfa P-21) ve ilk 12 saat sadece bebeğin yaşına uygun (Tablo C-4, sayfa C-22) idame
IV sıvı verin.
•
Kan örneği alarak hemoglobin ölçümü ve mümkünse (sayfa P-9) kültür ve antibiyotik hassasiyeti için
laboratuvara gönderin.
•
Hemoglobin 10 gr/dl’den az ise (hemotokrit %30’dan az), kan transfüzyonu yapın (sayfa P-31).
•
Bebek opistotonus halinde, konvülsiyon geçiriyor veya ön fontanelinde şişkinlik varsa menenjitten
şüphelenin:
-
Konvülsiyon geçiriyorsa tedavi edin (sayfa F-59);
-
LP (“Lomber ponksiyon”) yapın (sayfa P-37);
-
Hücre sayımı, Gram boyama, kültür ve antibiyotik hassasiyeti çalışması için laboratuvara beyinomurilik sıvısı (BOS) örneği gönderin;
-
Laboratuvar sonuçlarını beklerken menenjit tedavisine (sayfa F-43) başlayın.
•
Menenjitten şüphelenilmezse, bebeğin yaş ve ağırlığına uygun olarak IV ampisilin ve gentamisin
başlayın (Tablo C-9, sayfa C-34, C-35).
•
Düzelme belirtilerini izlemek için altı saatte bir bebeğin durumunu değerlendirin:
-
-
Üç gün antibiyotik tedavisinden sonra bebeğin durumu düzeliyorsa:
-
Kan kültüründe üreme olmadıysa, ampisilin ve gentamisin tedavisini beş gün sonra kesin;
-
Kan kültürü almak mümkün olmadı ya da kültürde üreme olduysa, ampisilin ve gentamisin
tedavisine devam edin ve 10 güne tamamlayın.
Üç gün antibiyotik tedavisinden sonra bebeğin durumunda düzelme yoksa:
-
Kan kültüründe üreme varsa, antibiyotik tedavisini kültür ve antibiyotik duyarlılığı
sonuçlarına göre değiştirin ve düzelme belirtileri başladıktan sonra yedi gün daha devam edin;
-
Kan kültürü almak veya mikroorganizmayı tanımlamak mümkün olmuyorsa, ampisilin
tedavisini kesin. Gentamisin tedavisinin yanına bebeğin yaşına uygun (Tablo C-9, sayfa C-34)
IV sefotaksim tedavisine başlayın ve tedaviyle düzelme belirtileri başladıktan sonra yedi gün
daha devam edin.
•
12 saat antibiyotik tedavisinden veya bebeğin durumu düzelmeye başladıktan sonra, bebeğin annesini
emmeye başlamasına izin verin (sayfa C-11). Bebek annesini ememiyorsa, sağılmış anne sütünün
alternatif beslenme yöntemleriyle verilmesini sağlayın (sayfa C-14).
•
Hastanede kaldığı sürece hemoglobin değerini haftada iki defa ve taburcu edilirken ölçün. Hemoglobin
10 gr/dl’den düşükse (hemotokrit %30’dan az) kan transfüzyonu yapın (sayfa P-31).
•
Antibiyotikleri kestikten sonra bebeği 24 saat gözleyin:
-
Bebeğin beslenmesi iyi ise ve hastanede kalmasını gerektirecek başka bir sorunu yoksa bebeği
taburcu edin (sayfa C-67);
-
Sepsis belirtileri tekrarlarsa, kültür ve antibiyotik hassasiyeti çalışmasını yenileyin ve gerekli ise
tedaviye başka antibiyotikler ekleyin.
MENENJĐT
•
Daha önce yapılmadıysa (sayfa F-41’e bakın) LP (lomber ponksiyon) yapın (sayfa P-37).
•
Bebeğin yaşına ve ağırlığına göre (Tablo C-9, sayfa C-34, C-35) IV ampisilin (menenjit dozunda) ve
gentamisin başlayın. Ampisilinin menenjit dozunun, sepsis dozunun iki katı olduğuna dikkat edin.
•
Aşağıdakiler varsa menenjit tanısı desteklenir
- Bebek yedi günlükten küçükse: omurilik sıvısındaki (BOS) beyaz küre sayısı 20/mm3 veya
daha fazla; yedi günlük veya daha büyük ise 10/mm3 veya fazla; VEYA
- BOS kültür veya Gram boyaması pozitif.
•
12 saat antibiyotik tedavisinden sonra veya bebeğin durumu düzelmeye başladıktan sonra, bebeğin
annesini emmeye başlamasına izin verin (sayfa C-11). Bebek annesini ememiyorsa, sağılmış anne
sütünün alternatif beslenme yöntemleriyle verilmesini sağlayın (sayfa C-14).
•
48 saat antibiyotik tedavisinden sonra bebeğin durumu düzeliyorsa, antibiyotik tedavisine 14 gün
veya ne zaman başlarsa, düzelme belirtileri başladıktan sonra yedi gün daha devam edin.
•
48 saat antibiyotik tedavisinden sonra bebeğin durumu düzelmiyorsa, LP’yi tekrarlayın:
- BOS örneğinde yapılan Gram boyamasında mikroorganizma görülebiliyorsa,
mikroorganizmaya göre antibiyotik değişikliği yapın ve tedaviye 14 gün veya ne zaman
başlarsa, düzelme belirtileri başladıktan sonra, yedi gün daha devam edin;
- Mikroorganizmayı tanımlamak mümkün olmuyorsa, ampisilin tedavisini kesin. 14 gün
veya ne zaman başlarsa, düzelme belirtileri başladıktan sonra, yedi gün daha, gentamisin
yanında, bebeğin yaşına göre (Tablo C-9, sayfa C-34) IV sefotaksim (menenjit dozunda)
tedavisine başlayın.
•
Hastanede kaldığı sürece hemoglobin değerini üç günde bir ve taburcu edilirken ölçün. Hemoglobin 10
gr/dl’den (hemotokrit %30’dan) düşükse kan transfüzyonu yapın (sayfa P-31).
•
Antibiyotik tedavisini kestikten sonra 24 saat bebeği gözleyin.
- Beslenmesi iyi ise ve hastanede kalmasını gerektirecek başka bir sorunu yoksa bebeği taburcu
edin (sayfa C-67);
- Sepsis belirtileri tekrarlarsa, kültür ve antibiyotik duyarlılık çalışmasını yenileyin ve
gerekliyse tedaviye başka antibiyotikler ekleyin.
ASFĐKSĐ
•
Konvülsiyon görülürse, bebeğin durumunun daha da kötüleşmemesi için derhal tedavi edin (sayfa F64).
•
Varsa solunum sıkıntısını tedavi edin (sayfa F-47)
•
Asfiksi şiddetini sınıflandırın:
-
Hafif asfiksi vakalarında, artmış kas tonusu, zayıf beslenme ve normal veya artmış solunum sayısı
ile beraber, uyarılara aşırı hassasiyet olabilir. Bu bulgular kendiliğinden geçmeden önce tipik
olarak 24-48 saat sürer;
•
•
-
Orta derece asfiksi vakalarında, bebekte letarji ve beslenme güçlüğü olabilir. Bebek birkaç gün
seyrek apne ve/veya konvülsiyon atakları geçirebilir. Bu sorunlar genellikle bir hafta içinde düzelir,
fakat uzun süreli nöro-gelişimsel sorunlar oluşabilir;
-
Ağır vakalarda, bebek uyarılara cevapsız (flopi) veya bilinci kapalı ve beslenemez durumdadır.
Konvülsiyon günlerce devam edebilir ve genellikle ağır ve sık apne atakları görülür. Bebek haftalar
sonra düzelebilir veya hiç düzelmez; bu bebekler yaşarlarsa genellikle kalıcı beyin zedelenmeleri
olur.
Asfiksi hafif ise:
-
Bebek oksijen almıyorsa, bebeğin annesini emmesine izin verin (sayfa C-11);
-
Bebek oksijen alıyor veya annesini emmesi mümkün değilse, sağılmış anne sütünü alternatif
yöntemlerle verin (sayfa C-14);
-
Genel bakıma devam edin (sayfa F-45).
Asfiksi orta veya ağırsa:
-
Bir damar yolu açın (sayfa P-21) ve ilk 12 saat sadece IV sıvı verin:
-
-
Đlk gün sıvı miktarını 60 ml/kg vücut ağırlığı ile sınırlayın ve idrar çıkarımını denetleyin;
Bebek günde altı seferden az idrar yapıyor veya hiç yapmıyorsa:
-
Ertesi gün sıvı miktarını artırmayın;
-
Đdrar miktarı artmaya başladığında, bebeğin gününe bakılmaksızın Tablo C-4’deki, sayfa C-22,
sıvı artırımlarına göre günlük sıvı miktarını artırın (örneğin dört günlük bebek için, 60 ml/kg’dan
80 ml/kg’a sonra da 100ml/kg’a ve 120 ml/kg’a çıkın; ilk gün doğrudan 120 ml/kg’a çıkarmayın).
-
Konvülsiyon kontrol altına alındıktan ve bebeğin uyarılara cevabında artış bulguları görüldükten sonra,
bebeğin annesini emmesine izin verin (sayfa C-11). Bebek annesini ememiyorsa, sağılmış anne sütünün
alternatif beslenme yöntemleriyle verilmesini sağlayın (sayfa C-14);
-
Genel bakıma devam edin (aşağıda).
ASFĐKSĐLĐ BEBEĞĐN GENEL BAKIMI
•
•
Bebeği iki saatte bir değerlendirin:
-
Bebeğin ısısı 36.5°C’den düşük veya 37.5°C’den yüksekse, anormal vücut ısısına yönelik tedavi
uygulayın (sayfa F-69);
-
Konvülsiyonu (sayfa F-64) ve solunum sıkıntısını (sayfa F-47) gerektiği gibi tedavi edin.
Anneyi bebeği tutması ve kucaklaması için cesaretlendirin.
•
Bebeğin bilinci kapalı, letarjik veya cevapsızsa, kas tonu azalmışsa, incitmemek için bebeği nazikçe tutup
hareket ettirin. Bebeğin bütün vücudunu özellikle başını destekleyin.
•
Üç günden sonra bebeğin durumunda düzelme yoksa, sepsis belirtileri açısından bebeği tekrar
değerlendirin (Tablo F-9, sayfa F-37).
•
Bir hafta geçmesine rağmen bebeğin durumunda düzelme yok (bebek letarjik, emmesi zayıf veya
ememiyor veya hala konvülsiyon geçiriyor), fakat hastanede artık tedavi almıyor veya tedavisi evde
devam edebilirse bebeğin bakımının evde devam edebilirliliğini anne ile değerlendirin.
•
Bebeğin fenobarbital tedavisini kestikten sonra, üç gün hiç konvülsiyon görülmedi, anne bebeğini
besleyebiliyor ve hastanede kalması için başka bir sebep yoksa bebeği taburcu edin (sayfa C-67)
-
Anneye bebeğin prognozunu ve evde karşılaşabileceği sorunlarla nasıl baş etmesi gerektiğini
anlatın;
-
Bir hafta izleyin veya anne önemli bir sorun iletirse daha az (örneğin beslenme güçlüğü
konvülsiyon);
-
Bebek emmede zorlanıyorsa anneye bebeği emzirirken en uygun yöntemi bulmasında yardımcı
olun. Bebeğin emmesi yavaşsa, anneye bebeği sık beslemesini söyleyin.
KONJENĐTAL SĐFĐLĐZ
•
LP (lomber ponksiyon) yapın (sayfa P-37).
•
Merkezi sinir sisteminin (MSS) etkilenip etkilenmediğini belirlemek için, beyin-omurilik sıvısında
(BOS) beyaz küre sayısını inceleyin (örneğin BOS’ta beyaz küre sayısı 25/mm3’den fazla):
-
MSS etkilenmiş veya LP yapmak mümkün değil veya BOS kanlı görünümde ise, 10 gün
süreyle IV veya IM benzilpenisilin (Tablo C-9, sayfa C-34) başlayın;
-
MSS etkilenmemişse, 10 gün süreyle IM prokain benzilpenisilin (veya benzatin benzilpenisilin)
verin (Tablo C-9, sayfa C-34,35). (Daha önceden bir damar yolu açılmışsa, 10 gün süreyle IV
benzilpenisilin verin [Tablo C-9, sayfa C-34]]).
•
Sarılık varsa, anneye bunun üç aya kadar sürebileceğini anlatın.
•
Anneye ve eşine farklı yerlere uygulanan, iki ayrı enjeksiyon şeklinde 1.8 gr (2.4 milyon ünite) IM
benzatin benzilpenisilin yapın.
•
Anne ve eşini cinsel yolla bulaşan hastalıklar merkezine gönderin.
•
Bebeği antibiyotik tedavisi bittikten sonra 24 saat daha izleyin.
•
Bebek iyi görünüyor, beslenmesi iyi ve hastanede kalmasını gerektirecek başka bir neden yoksa, bebeği
taburcu edin (sayfa C-67):
-
Bebeği, büyüme ve konjenital sifiliz belirtilerinin muayenesi için dört hafta süreyle izlemeye
devam edin;
-
Gerekli ise vakayı ilgili kurumlara rapor edin.
SOLUNUM SIKINTISI
Aşağıdaki bulgular varsa, maske ve balon kullanarak bebeğe acil olarak canlandırma uygulayın
(sayfa P-1):
•
Bebek uyarılmasına rağmen nefes almıyor VEYA
•
Đç çekiyor VEYA
•
Solunum sayısı dakikada 20’den az.
SORUNLAR
•
Bebeğin solunum sayısı dakikada 60’dan fazla.
•
Bebeğin solunum sayısı dakikada 30’dan az.
•
Bebekte santral siyanoz var (mavi dil ve dudaklar).
•
Bebeğin göğsünde çekilmeleri var (Şekil F-3).
•
Bebeğin ekspiryumda inlemeleri var.
•
Bebeğin apneleri oluyor (solunumun 20 saniyeden fazla kendiliğinden durması).
ŞEKĐL F-3
Göğüs çekilmeleri
BULGULAR
•
Solunum sıkıntısını sınıflandırabilmek için (Tablo F-12, sayfa F-49) genel hikaye (sayfa F-7) ve
muayene (Tablo F-2, sayfa F-11) bulgularını ve bilgilerini gözden geçirin.
•
Aşağıdaki genel müdahaleyi uygulayın.
GENEL MÜDAHALE
•
Orta akım hızında oksijen verin (sayfa C-25).
•
Bebeğin solunum sayısı dakikada 30’dan azsa, bebeği dikkatle izleyin. Bebeğin solunum sayısı,
herhangi bir anda 20’den azsa, balon ve maske kullanarak bebeğe canlandırma uygulayın (sayfa P1).
•
Bebeğin apnesi varsa:
-
Tekrar soluması için bebeğin sırtını 10 saniye süreyle sıvazlayın;
-
Bebek hemen solumaya başlamazsa, balon ve maske kullanarak bebeğe canlandırma uygulayın
(sayfa P-1);
-
Apneye ileri müdahale için sayfa F-52’ye bakın.
•
Kan şekerine bakın (sayfa P-13). Kan şekeri 45 mg/dl’den azsa, düşük kan şekeri için tedavi
uygulayın (sayfa F-91).
•
Solunum güçlüğü yanında başka bulgular da varsa, bebeğin sorunlarının prematürite veya asfiksi,
sepsis, konjenital sifilize bağlı olup olmadığını belirleyebilmek için, Çoğul Bulgular (Sıklıkla Sepsis
veya Asfiksi) (sayfa F-35) bölümüne bakın ve solunum sıkıntısına yönelik tedaviye devam edin.
•
Bebeğin solunum sayısı dakikada 60’dan fazla ve santral siyanozu var (yüksek akın hızında oksijen
almasına rağmen), fakat göğüste çekilme veya ekspiryumda inleme yoksa, konjenital kalp
hastalığından şüphelenin (sayfa F-52).
•
Solunum sıkıntısını ağır, orta veya hafif olarak sınıflandırın (Tablo F-12, sayfa F-49) ve buna göre
müdahale edin.
TABLO F-12
Solunum Sıkıntısının Sınıflandırılmasıa
Solunum Hızı
Đnleme veya
(dakikadaki solunum) Göğüste Çekilmeler
Sınıflandırma
90’dan fazla
Var
Ağır
90’dan fazla
Yok
Orta
60-90 arası
Var
Orta
60-90 arası
Yok
Hafif
a
Respiratuar distres sendromu (RDS), göğüs çekilmeleri ve inleme ile giden ve apne ataklarının sıklıkla
eşlik ettiği solunum sıkıntısı ile sonuçlanır. Bebeğin durumu ilk iki gün kötüleşmeye devam eder, sonraki bir-iki
gün değişmez, daha sonraki 4-7 gün içinde düzelmeye başlar. RDS tipik olarak küçük bebeklerde (doğum
ağırlığı 2.5 kg’dan az veya 37 gebelik haftasından önce doğmuş) ve doğumdan sonra saatler içinde görülür.
Küçük bir bebekte yukarıda belirtilen bulguları içeren solunum sıkıntısı varsa, RDS’ye bağlı orta derece
solunum sıkıntısı tedavisi uygulayın (sayfa F-51).
ÖZEL MÜDAHALE
AĞIR SOLUNUM SIKINTISI
•
Gastrik sonda takarak (sayfa P-33) mide içindeki hava ve sekresyonları boşaltın.
•
Sepsis tedavisi uygulayın (sayfa F-41).
•
Oksijen ihtiyacı kalmayıncaya kadar ve sonraki 24 saat, bebeğin solunum sayısını, göğüste çekilmelerin
veya ekspiryumda inlemelerin varlığını ve apne dönemlerini her üç saatte bir izleyin ve kaydedin.
•
Bebeğin oksijene cevabını izleyin (sayfa C-29).
•
Bebek düzelme belirtileri gösterdiğinde:
-
Gastrik sonda ile sağılmış süt verin (sayfa C-18);
-
Bebeğin oksijen ihtiyacı kalmadığında annesini emmesine izin verin (sayfa C11). Bebek annesini
ememiyorsa, alternatif yöntemlerle sağılmış anne sütü verin (sayfa C-14)
•
Bebeğin solunum sıkıntısı kötüleşiyor veya santral siyanozu varsa:
-
Yüksek akım hızında oksijen verin (sayfa C-25);
-
%100 oksijen verilmesine rağmen santral siyanoz devam edecek kadar solunum sıkıntısı
ağırsa, mümkünse bebeğin solunum desteği sağlanabilecek özel bir merkeze veya üçüncü
basamak bir hastaneye, acil olarak naklini (sayfa C-63) sağlayın.
•
Antibiyotiği kestikten sonra 24 saat bebeği gözlemleyin.
•
En az iki gün oksijen verilmediği halde bebeğin dil ve dudakları pembe kalıyorsa, bebeğin solunum
sıkıntısı yoksa beslenmesi iyi ise ve bebeğin hastanede kalmasını gerektirecek başka bir sorunu yoksa
taburcu edin (sayfa C-67).
ORTA DERECE SOLUNUM SIKINTISI
RDS’YE BAĞLI OLMAYAN ORTA DERECE SOLUNUM SIKINTISI
•
Bir damar yolu açın (sayfa P-21) ve ilk 12 saat sadece bebeğin yaşına uygun (Tablo C-4, sayfa C-22)
idame dozunda IV sıvı verin.
•
Bebeğin oksijen ihtiyacı kalmayıncaya kadar ve sonraki 24 saat, bebeğin solunum hızını, göğüs
çekilmelerinin veya ekspiryumda inlemesinin varlığını ve apne dönemlerini her üç saatte bir izleyin ve
kaydedin.
•
Đki saat geçmesine rağmen bebeğin solunum sıkıntısı düzelmez veya daha kötüleşirse, ağır solunum
sıkıntısına yönelik tedaviyi uygulayın (sayfa F-49).
•
Bebeğin oksijenasyonunu izleyin (sayfa C-29).
•
•
-
Gastrik sonda ile sağılmış anne sütü verin (sayfa C-18);
-
Oksijen ihtiyacı kalmadığında, bebeğin annesini emmesine izin verin (sayfa C-11). Bebek annesini
ememezse, sağılmış anne sütünü alternatif yöntemlerle verin (sayfa C-14).
Oksijen almadığı halde bebeğin dil ve dudakları en az bir gün pembe kalabiliyorsa, bebeğin solunum
sıkıntısı yok, beslenmesi iyi ise ve bebeğin hastanede kalmasını gerektirecek başka bir neden yoksa
RDS NEDENĐYLE GELĐŞEN ORTA DERECE SOLUNUM SIKINTISI
•
Bir damar yolu açın (sayfa P-21) ve ilk 12 saat sadece bebeğin yaşına uygun (Tablo C-14, sayfa C-22)
idame dozunda IV sıvı verin.
•
Bebeğin oksijen ihtiyacı kalmayıncaya kadar ve sonraki 24 saat, bebeğin solunum hızını, göğüs
çekilmelerinin veya ekspiryumda inlemesinin varlığını ve apne dönemlerini her üç saatte bir izleyin ve
kaydedin.
•
Đki gün geçmesine rağmen bebeğin durumu stabilize olmuyorsa, ağır solunum sıkıntısına yönelik
tedaviyi uygulayın (sayfa F-49).
•
•
•
-
Gastrik sonda ile sağılmış anne sütü verin (sayfa C-18);
-
Oksijen ihtiyacı kalmadığında, bebeğin annesini emmesine izin verin (sayfa C-11). Bebek
annesini ememezse, sağılmış anne sütünü alternatif yöntemlerle verin (sayfa C-14).
sıkıntısı yok beslenmesi iyi ise ve bebeğin özel bir tedavi almasını gerektirecek başka bir neden yoksa
bebek taburcu olabilecek duruma gelinceye kadar (sayfa C-67), küçük bebeklere yönelik rutin bakıma
devam edin (sayfa F-23).
HAFĐF SOLUNUM SIKINTISI
•
Gastrik sonda ile sağılmış anne sütü verin (sayfa C-18).
•
Bebeğin oksijen ihtiyacı kalmayıncaya kadar ve sonraki 24 saat, bebeğin solunum hızını göğüs
çekilmelerinin veya ekspiryumda inlemesinin varlığını ve apne ataklarını her üç saatte bir izleyin ve
kaydedin.
•
•
Oksijen ihtiyacı kalmadığında, bebeğin annesini emmesine izin verin (sayfa C-11). Bebek annesini
ememezse, sağılmış anne sütünü alternatif yöntemlerle verin (sayfa C-14).
•
•
Gözlem sırasında solunum sıkıntısı her hangi bir zaman kötüleşirse:
-
Bebekte tipik RDS bulguları varsa, RDS’ye bağlı orta derece solunum sıkıntısı tedavisi
uygulayın (sayfa C-51);
-
Bebekte tipik RDS bulguları yoksa, sepsis bulgularına (Tablo F-9, sayfa F-37) bakın ve varsa
tedavi edin (sayfa F-41) orta (sayfa F-50) veya ağır (sayfa F-49) solunum sıkıntısına yönelik
uygun müdahaleyi yapın.
sıkıntısı yok, beslenmesi iyi ise ve bebeğin hastanede kalmasını gerektirecek başka bir neden yoksa
KONJENĐTAL KALP ANOMALĐSĐ
Konjenital kalp hastalığı tanısı, diğer hastalıklar dışlanarak konulur.
•
Yüksek akım hızında oksijen verin (sayfa C-25).
•
Gastrik sonda ile sağılmış anne sütü verin (sayfa C-18).
•
Bebek beslenmeyi tolere edemiyorsa, bir damar yolu açın (sayfa P-21) ve bebeğin yaşına uygun
idame dozunda IV sıvı verin (Tablo C-4, sayfa C-22).
•
Mümkünse bebeği ileri değerlendirme için, üçüncü basamak bir hastaneye veya özel bir merkeze
naklini sağlayın (sayfa C-63).
APNE
KÜÇÜK BEBEK
Küçük bebekler apne ataklarına yatkındır. Çok küçük bebeklerde (doğum ağırlığı 1.5 kg’dan az veya 32
gebelik haftasından önce doğan) daha sık görülmekle beraber bebek büyüdükçe görülme sıklığı azalır.
•
Anneye ilerde görülebilecek apne ataklarını dikkatlice izlemesini öğretin. Bebeğin soluması
durduğunda, anneye bebeğin sırtını 10 saniye süreyle sıvazlayarak uyarması gerektiğini söyleyin.
Bebek hemen solumaya başlamazsa, balon ve maske kullanarak bebeğe canlandırma uygulayın (sayfa
P-1).
•
Küçük bebeklere yönelik beslenme ve sıvı tedavisinin genel kurallarını gözden geçirin (sayfa F-26).
•
Mümkünse, kanguru anne bakımının uygulanmasını destekleyin (sayfa F-30). Bu bakım şekli ile
bebekler daha az apne ataklarına girmekte ve anne bebeğini yakından izleyebilmektedir.
•
Apne dönemleri daha sık görülmeye başladıysa, sepsis tedavisi uygulayın (sayfa F-41).
•
Yedi gün boyunca bebekte apne görülmez, beslenmesi iyi ve bebeğin hastanede kalmasını gerektirecek
başka bir neden yoksa taburcu edin (sayfa C-67).
ZAMANINDA DOĞMUŞ BEBEK
•
•
Zamanında doğmuş bebekte bir kez apne görülürse:
-
24 saat süreyle apne yönünden bebeği gözlemleyin ve anneye ne yapması gerektiğini öğretin.
Bebekte 24 saat içerisinde tekrar apne görülmezse, beslenmesi iyi ve bebeğin hastanede
kalmasını gerektirecek başka bir neden yoksa taburcu edin (sayfa C-67);
-
Apne tekrarlarsa, aşağıdaki tekrarlayan apne ataklarına yönelik müdahaleyi uygulayın.
Zamanında doğmuş bir bebekte tekrarlayan apne atakları görülüyorsa:
-
Sepsis tedavisi uygulayın (sayfa F-41);
-
Yedi gün boyunca bebekte apne görülmezse, beslenmesi iyi ve bebeğin hastanede kalmasını
gerektirecek başka bir neden yoksa taburcu edin (sayfa C-67).
ANNEDE UTERĐN ENFEKSĐYON, DOĞUM EYLEMĐ SIRASINDA VEYA DOĞUMDAN HEMEN SONRA
ATEŞ VEYA MEMBRANLARIN DOĞUMDAN 18 SAAT ÖNCEDEN AÇILMA ÖYKÜSÜNÜN
BULUNMASI
Yukarıda adı geçen durumlarda bebekler doğumda normal olarak görülebilirler, ancak daha sonradan sorun
yaşayabilirler. Bu bölümdeki tedavi önerileri doğumda hiçbir hastalık belirtisi göstermeyen bebeklerde
sepsis gelişmesini önlemeye yöneliktir. Bebek herhangi bir klinik belirti gösteriyorsa o belirtiye ait
bölümü, birden fazla hastalık belirtisi gösteriyorsa (solunum sıkıntısı, kusma, letarji gibi) Çoklu Bulgular
(Sıklıkla Sepsis ve Asfiksi) bölümünü (sayfa F-35) okuyun.
SORUNLAR
•
Bebeğin annesinde uterin enfeksiyonun veya ateşin doğum eyleminin başlamasından önce veya üç gün
sonrasına kadar bulunması,
•
Bebeğin annesinin membranlarının 18 saatten daha önce açılmış olması
TEDAVĐ
•
Bebek üç günden daha büyükse (gebelik yaşı göz önüne alınmadan), hiçbir tedavi (örneğin:
antibiyotik) veya gözlem gerekmemektedir. Anneye sepsisin belirtilerini anlatın (Tablo 9, sayfa F-37)
ve anneye bebeğinde herhangi bir belirti görülmesi durumunda yeniden getirmesini söyleyin.
•
Bebek üç günlük ya da daha küçükse gebelik yaşına göre tedavi edin.
GEBELĐK YAŞI 35 HAFTA VEYA DAHA FAZLA (BĐR AYDAN DAHA ÖNCE
DOĞMUŞ) YA DA 2 KG VEYA DAHA FAZLA ĐSE
Uterin enfeksiyon veya ateş, erken membran rüptürü ile birlikte olsun olmasın:
•
•
Sepsis gibi (sayfa f-41) aşağıdaki özellikleri dikkate alarak tedavi et:
-
Kan kültürü pozitif ise veya bebek sepsis bulguları geliştiriyorsa, antibiyotikleri 10 güne
tamamlamak üzere devam et;
-
Kan kültürü negatif ise ve bebek antibiyotik kullanımının beşinci gününden sonra hiçbir
bulgusu göstermiyorsa, antibiyotikleri kesilebilir.
-
Kan kültürü alınamamış, fakat beş günlük antibiyotik kullanımından sonra hiçbir sepsis
bulgusu göstermiyorsa, antibiyotikleri kesilebilir.
Bebek antibiyotikleri kesildikten sonra 24 saat izlenmelidir.
-
Bebek halen normal, iyi beslenebiliyorsa ve hastanede kalmasını gerektirecek
başka sorunu yoksa, bebek taburcu edilebilir (sayfa C-67);
-
Anneye sepsisin belirtilerini anlatın (Tablo F-9, sayfa F-37) ve bebekte bunlardan herhangi birinin
görünmesi halinde bebeği hemen geri getirmesini söyleyin.
MEMBRANLARIN UTERĐN ENFEKSĐYON VE ATEŞ OLMAKSIZIN ERKEN AÇILMASI
•
Kan örneği alın (sayfa P-9) ve laboratuvara kültür ve duyarlılık (antibiyogram) için gönderin, fakat
antibiyotik başlamayın.
•
Sepsis belirtilerini emmede zayıflık, kusma, solunum zorluğu gibi (Tablo F-9, sayfa F-37), ilk 48 saat
içinde her dört saatte bir kontrol edin.
•
Kan kültürü negatif ise 48 saat sonra sepsis belirtileri göstermiyorsa ve iyi beslenebiliyorsa ve
hastanede yatması için başka bir neden yoksa:
-
Bebeği taburcu edin (sayfa C-67)
-
Anneye sepsisin belirtilerini anlatın (Tablo F-9, sayfa F-37) ve bebekte bunlardan herhangi birinin
görülmesi halinde bebeği hemen geri getirmesini söyleyin.
•
Kan kültürü pozitif ise veya bebek sepsis belirtilerinin birini gösteriyorsa bebeği sepsis olarak
tedavi edin (sayfa F-41)
•
Kan kültürü alınamıyorsa bebeği üç gün daha izleyin. Bebek bu süre içinde iyi görünüyorsa bebeği
taburcu edin (sayfa C-67). Anneye sepsisin belirtilerini (Tablo F-9, sayfa F-37) ve bebekte bunlardan
herhangi birinin görülmesi halinde hemen geri getirmesini söyleyin.
GEBELĐK YAŞI 35 HAFTADAN DAHA AZ (BĐR AY VEYA DAHA ÖNCE) YA DA DOĞUM
AĞIRLIĞININ 2 KG’IN ALTINDA OLMASI
•
Sepsisi (sayfa F-41) aşağıdaki özelliklere göre tedavi edin:
- Kan kültürü pozitif ise veya bebekte sepsis bulgular varsa, antibiyotikleri 10 güne tamamlayacak
şekilde tedavi edin.
- Kan kültürü negatif ve bebek beş günlük antibiyotik tedavisinden sonra halen sepsis belirtisi
göstermiyorsa tedaviye davam etmeyin.
- Kan kültürü alınamıyor, fakat bebekte beş günlük antibiyotik tedavisine rağmen halen sepsis
belirtisi göstermiyorsa tedaviye devam etmeyin.
•
Bebeği antibiyotikleri kesildikten sonra 24 saat izleyin.
-
Bebek iyi görünüyor, beslenmesi iyi ve hastanede yatması için başka bir neden yoksa taburcu
edin (sayfa C-67),
-
Anneye sepsisin belirtilerini anlatın (TabloF-9, sayfa F-37) ve bebekte bunlardan herhangi
birinin görülmesi halinde hemen geri getirmesini söyleyin.
KONVÜLSĐYON VEYA SPAZM
Konvülsiyonlar asfiksi, doğum travması, hipoglisemi, menenjit veya nörolojik sorunlara bağlı olarak gelişebilir. Konvülsiyonlar arasında
bebek normal olabileceği gibi bilinçsiz, laterjik veya huzursuz olabilir.
Yenidoğanın tetanoz spazmı konvülsiyonu taklit edebilir, ancak tetanozun tedavisi konvülsiyondan farklı
olduğu için mutlaka ayırıcı tanı yapılmalıdır.
SORUNLAR
•
Bebek konvülsiyon mu yoksa spazm mı geçiriyor?
•
Öyküde anlatılan konvülsiyon mu yoksa spazm mıdır?
BULGULAR
•
Genel öykü (sayfa F-7) ve muayene (Tablo F-2, sayfa F-11) bulgularını yeniden gözden geçirin ve
aşağıdaki ek bilgileri edinmeye çalışın.
•
Bebek halen konvülsiyon/spazm geçiriyorsa, ayırıcı özelliklere bakın (Tablo F-13, sayfa F-60)
•
Bebek halen konvülsiyon/spazm geçirmiyorsa anneye (veya bebeği getiren kişiye) sorun:
- Bebeğin yaptığı anormal hareketleri tanımlayabilirmisiniz? Bu hareketler ses ve bebeği dokunmakla
mı başlıyor? (Konvülsiyon ve spazmın ayırıcı tanısı için (Tablo F-13, sayfa F-60’ a bakın.)
- Bebeğin durumu birden kötüleşti mi?
- Bebek birden soluklaştı mı?
- Tetanoz aşısı programınız tamam mı?
- Doğumunuz temiz olmayan bir ortamda mı gerçekleşti (örneğin ahırda), bebeğin göbeğine zararlı bir
madde uyguladınız mı?
- Bebek erken dönemde sarılık geçirdi mi (ilk iki günde)? Böyle bir durum varsa tedavi uygulandı mı?
•
Kan glukoz düzeyini ölçün (sayfa P-13); 45 mg/dl’nin altında ise tedavi edin.
•
Olası tanıyı belirleyin (Tablo F-14, sayfa F-62).
TABLO-13 KONVÜLSĐYON VE SPAZMIN AYIRICI ÖZELLĐKLERĐ
Sorun
Tipik Bulgular
Jeneralize
•
Yüzün, el ve ayakların sıçrayıcı
konvülsiyon
•
Konvülsiyon hareketleri kol ve bacakların eş
zamanlı olmayan ekstansiyon ve ve fleksiyonu
•
Apne (solunumun 20 saniyeden fazla spontan
olarak durması)
•
Bebek baygın veya uyanık olabilir, ancak
uyaranlara yanıt vermez.
•
Göz kırpma, gözün deviasyonu veya sabit
konvülsiyon bakış hareketlerini tekrarlayarak
yapması
•
Ağız ve dilin tekrarlayan hareketleri
•
Ellerin, ayakların amaçsız hareketleri, örneğin
bisiklet çevirir veya yüzer tarzda
•
Apne
•
Bebeğin bilinci açık olabilir.
•
Birkaç saniye veya dakikalarca süren istem dışı
kas kontraksiyonları (Şekil F-4 A)
•
Sıklıkla yumruklarını sürekli sıkar (Şekil F-4,
F4-A)
•
Trismus (çenenin kilitlenmesi; bebeğin ağzı
açılamaz ve dudaklar balık ağız görünümü
alacak şekilde kapanmıştır. (Şekil F4-A)
•
Opistotonus (gövdenin aşırı hiperekstansiyonu,
baş ve kalçalar geriye doğru ve gövde öne doğru
eğilmiştir. (Şekil F-4B)
•
Temas, ışık veya ses ile uyarılabilir.
•
Bebek bilinci sürekli açıktır; ağrıdan dolayı
sürekli ağlar.
Hafif (silik)
konvülsiyon
Spazm
ŞEKĐL F-4 Yüzde ve ekstremitelerde spazmlar (A) ve opistotonus (B)
Jeneralize ve hafif konvülsiyonlar aynı şekilde tedavi edilir.
Bebeğin konvülsiyon veya spazm geçirmekte olduğundan ve
(jitterines) olmadığına emin olunuz:
bunların titreme
•
Konvülsiyon gibi titremede hızlı tekrarlayıcı hareketlerdir, ancak titreyen bebeğini hareketleri
aynı genişlikte ve aynı doğrultudadır.
•
Spazmda olduğu gibi titremede bebeğe ani dokunuşlar ve
yüksek sesle başlar; fakat beslenme,
kucaklama veya bebeğin ekstremitelerini fleksiyon pozisyonuna getirmekle durur.
AYIRICI TANI
TABLO F-14 Konvülsiyon ve spazmın ayırıcı tanısı
Bulgular
Olası
Tanılar
Öykü
Fizik Muayene
Araştırılan veya
Bilinen Diğer Tanılar
• 1-3 gün içinde
•
•
başlama
Annede diyabet
öyküsü olması
Emmenin zayıf
olması yada
hiç olmaması
• Konvülsiyon jitternes
• Kan glukoz değerinin
laterji veya bilinç kaybı
45 mg/dl altında
olmaması
olması
• Bebeğin küçük (2.5 kg’dan
az ve 37 haftadan
önce doğmuş) olması
• Bebeğin büyük olması
(4 kg’dan fazla)
Düşük kan
glukozu,
sayfa F-91
• Spazm
Tetanoz
sayfa F-66
• Annenin
•
•
•
•
tetanoz toksidi
ile aşılanmamış
olması
Beslenmenin
zayıf veya hiç
olmaması
Başlama zamanı
3-14 gün
Doğumun steril
ortamda gerçekleşmemesi
Göbeğe zararlı ve
temiz olmayan
maddelerin (hayvan
gübresi) sürülmesi
• Başlama zamanı
• Göbeğin enfekte
olması
• Konvülsiyon veya
iki veya daha sonra
•
bilinç kaybı
Ön fontanelin kabarık
olması
• Sepsis
Menenjit
olasılığı
Konvülsiyonu
(sayfa F-64) ve
Menenjit (sayfa
-43) tedavi et
TABLO F-14 devam. Konvülsiyon ve spazmın ayırıcı tanısı
Bulgular
Olası
Tanılar
Öykü
Fizik Muayene
Bilinen veya Araştırılan
Diğer Tanılar
• Komplike ve
•
•
• Konvülsiyon ve bilinç
zor doğum
kaybı olması
(fetal distres)
• Laterji ve kas gevşekliği
Doğumda bebeğin
• Soluma güçlüğü
spontan solunuma
• Vücut ısısında anormallik
başlayamaması
• Aktivitenin azlığı veya
Doğumda canlandırma uykuya eğilim
uygulanması
• Huzursuzluk
Asfiksi veya beyin
zedelenmesi yapan
diğer nedenler
Konvülsiyonu (sayfa F-64)
ve asfiksiyi tedavi et
(sayfa-F-44)
doğumdan 24 saat
sonra olması
• Konvülsiyon ve bilinç
1-7 gün
• Durumun birden
bozulması
• Ani olarak
soluklaşma
kaybı olması
• Küçük bebek (2.5 kg
altında olmak veya 37 hft
altında olmak)
• Ciddi solunum sıkıntısı
• Ensefalopati
•
•
• Konvülsiyon
• Pozitif
başlama zamanı
• Opistotonus
Coombs testi
3-7 gün
• Emmenin zayıflığı
Ciddi sarılık
veya hiç olmaması
Ciddi sarılığın
• Laterji veya kas gevşeği
hiç tedavi edilmemesi
veya geç tedavi edilmesi
Đntraventriküler
kanama, sayfa-F-66
Bilirübin
ensefalopatisi
(kernikterus)
konvülsiyonu
(sayfa F-64) ve
bilirübin
ensefalopatisi
(sayfa F-83)
Yukarıdaki listede koyu olarak yazılı olan bulgulara uymayan bulgu varsa tanı konamaz. Ancak listede koyu bölgeye uyan bir bulgunun
varlığında da tanı garanti değildir. Tanı; eldeki bulguların italik yazıya uyan bölgelerde varsa kesin olarak konabilir. Yukarıdaki tabloya
uygun bulguların varlığında tanı onaylanır, bu bulguların varlığı tanıyı destekler, fakat yokluğunda tanıdan uzaklaştırmaz.
KONVÜLSİYONLAR
KONVÜLSİYONLARIN BAŞLANGIÇ TEDAVİSİ
•
Đntravenüz damar yolunu açın (sayfa P-21) ve ilk 12 saatte bebeğin yaşına uygun IV sıvı tedavisine başlayın
(Tablo C-4, sayfa C-22). Konvülsiyonlar asfiksiye bağlı ise sayfa F-44’deki önerilere göre IV sıvı verin.
•
Kan glukoz düzeyi 45 mg/dl’nin altında ise konvülsiyon tedavisine devam etmeden konvülsiyon nedeni
olarak hipoglisemiyi ayırt etmek bakımından bebeğin düşük kan şekeri için tedavi aldığına emin olun (sayfa
F-91).
•
Bebek halen konvülsiyon geçiriyorsa veya son bir saatte konvülsiyon geçirme öyküsü varsa
fenobarbitali 20 mg/kg olmak üzere beş dakikada intravenöz olarak verin.
-
Đntravenöz yol açılmamışsa fenobartitali 20 mg/kg tek doz olarak IM uygulayın;
-
Konvülsiyon 30 dakika içinde durmuyorsa fenobarbital bir kez daha 10 mg/kg IV yoldan beş
dakikada (IV yol açılamamışsa aynı doz IM olarak) yapılmalıdır. Bu uygulama gerekirse 30 dakika
sonra bir kez daha tekrarlanabilir;
-
Konvülsiyon devam ediyorsa veya altı saat içinde tekrarlamışsa fenitoin 20 mg/kg IV yoldan
şunlara dikkat ederek verilebilir:
-
Fenitoin sadece IV verilir.
-
Fenitoinin toplam dozunu 15 ml serum fizyolojik ile karıştırın ve dakikada 0.5 ml olacak şekilde
30 dakikada verin. Sadece serum fizyolojik kullanın, çünkü diğer tüm solüsyonlar fenitonin
kristalleşmesine neden olur.
DĐKKAT
Konvülsiyonlar için dizepam kullanmayın, çünkü fenobarbitale ek olarak verilecek olan diazepam
dolaşım kollapsı ve solunum yetmezliğini artırır.
•
Bebekte santral siyanoz (mavi dil ve dudaklar) varsa veya solunum sıkıntısının diğer bulguları
varsa oksijeni orta akım düzeyinde (sayfa C-25) verin.
KONVÜLSĐYON GEÇĐRMĐŞ OLAN BEBEĞĐN ĐZLEMĐ
•
Bebeği konvülsiyonların (özellikle hafif-atipik konvülsiyonların) tekrarı açısından izleyin (Tablo F-13,
sayfa F-60).
•
Konvülsiyon iki saat içinde tekrar ederse fenobarbitali 5 mg/kg olacak şekilde oral olarak günde tek doz,
bebek konvülsiyonsuz yedi gün geçirene kadar devam edin.
•
Đki gün konvülsiyonsuz dönemden sonra yeniden konvülsiyon oluşmuşsa fenobarbital tedavisini
konvülsiyon tedavisinin başlangıcında yapıldığı şekilde tekrarlayın (sayfa F-64) ve fenobartitale ağızdan 5
mg/kg günde bir kez olmak üzere bebek konvülsiyonsuz yedi gün geçirene kadar devam edin.
•
Bebek günlük fenobarbital alıyorsa:
- Fenobarbital tedavisine son konvülsiyondan sonraki yedi güne kadar devam edin;
- Fenobarbital kesildikten sonraki üç gün için bebeği mutlaka izleyin;
•
IV sıvı tedavisine bebeğin yaşına uygun olarak devam edin (Tablo C-4, sayfa C-22) Konvülsiyonlar
asfiksiye bağlı ise, sayfa F-44’deki sıvı protokolüne uygulayın.
•
Bebeğin durumu stabil olduktan sonra bebeğe anne sütü başlayabilirsiniz (sayfa C-11). Bebek anne sütü
alamıyorsa bebeğe alternatif beslenme yöntemi ile anne sütü vermeye çalışın (sayfa C-14).
•
Bebeğin genel bakımını sağlayın:
-
Anneyi bebeğine dokunması için cesaretlendirin; fakat ses ve aşırı dokunma ile uyarıyı artırmayın;
-
Vücut tonusu az iken bebeğe bakım verirken ve taşırken zarar vermemeye dikkat edin; tüm vücudunu
özellikle başını tutun,
-
Anneye bebeğinin fenobarbital aldığı sürece uykuya eğilimli olacağını açıklayın.
•
Anneye yedi gün içinde konvülsiyonların durması ve bebeğinin iyi emmesi halinde iyileşmenin tam
olabileceğini açıklayın.
•
Bebeğin durumu bir haftadan sonra düzelmiyor (bebek laterjik olmaya devam ediyor iyi ememiyor,
annenin memesini alamıyor veya halen konvülsiyonları devam ediyor), ancak başka bir tedavi
verilmeyecekse veya tedavisine evde devam edebilecekse, anne ile bebeğini evde bakabilme konusunu
paylaşın.
•
Bebek fenobarbital kullanmaksızın üç gün boyunca konvülsiyon geçirmiyor, anne bebeği emzirebiliyor
ve hastanede kalması için bir neden bulunmuyorsan bebeği taburcu edin (sayfa C-67):
-
Anne ile bebeğin prognozunu tartışın ve bebeğin evde oluşabilecek sorunları ile
nasıl başa çıkabileceğini konuşun;
-
Bebeği bir hafta sonra veya anne ciddi sorunları (beslenme zorluğu, konvülsiyonlar); fark etmişse
daha önce görün.
Bebek annenin memesini iyi alamıyorsa anneye bu konudaki en uygun yönetimi bulması konusunda
yardım edin. Bebek yavaş emiyorsa anneye bebeğini daha sık emzirmesini söyleyin.
-
ÖZEL DURUMLARIN TEDAVĐSĐ
İNTRAVENTRİKÜLER KANAMA
Đntraventriküler kanamanın menenjitten ayırt edilmesi özellikle bebekte ilk günlerde diğer
sorunlarda varsa zordur. Bu durumda öncelikle enfeksiyonu ayırt edene kadar bebeği
menenjit gibi tedavi edin.
-
Kanama için uygulanan genel tedaviyi sağlayın (sayfa F-114)
Konvülsiyonu tedavi edin (sayfa F-64)
Konvülsiyon nedeninin enfeksiyon olmadığı ayırt edilene kadar tedavi edin. (sayfa F-43)
TETANOZ
•
Đntravenöz yolu açın (sayfa P-21) ve IV sıvı miktarını bebeğinin yaşına uygun olarak ayarlayın (Tablo C-4,
sayfa C-22)
•
Diazepamı 1 mg/kg IV yavaş olarak üç dakikada verin:
-
IV yol açılamazsa gastrik tüp yerleştirin (sayfa P-33), diazepamı gastrik sondadan verin;
-
Diazepam yoksa paraldehiti 0.3 mg/kg rektal yoldan uygulayın (sayfa P-41); paraldehiti IM veya IV
yoldan kesinlikle vermeyin;
-
Kasılmalar 30 dakika içinde tam olarak durmuyorsa diazepamden bir doz daha 1 mg/kg olacak
şekilde üç dakikada yavaş IV olarak (veya paraldehiti 0.3 mg/kg rektal olarak) verin. Gerekirse 30 dakika
sonra bir doz daha uygulayabilirsiniz.
Bebeğin solunum sayısı dakikada 30’un altında ise kasılmalar
devam etse bile diazepam uygulamaktan kaçınınız.
- Kasılmalar devam ediyor veya tekrarlıyorsa diazepam altı saatte bir 1 mg/kg IV yoldan yavaşça (veya
IV yol halen açılmamışsa gastrik sonradan) verilebilir.
•
Bebekte kasılma sonrası santral siyanoz varsa (mavi dil ve dudaklar) varsa oksijeni orta miktarda verin
(sayfa C-25). Sadece başlıkla oksijen kullanın, çünkü diğer yöntemler kasılmaları artırabilir.
•
Bebeğe şunları verin:
-
Bulunabilirse antitetanoz immünglobülini (insan) 500 ünite IM veya at tetanoz antitoksini 5000 ünite
IM olarak yapılır;
-
Tetanoz aşısı (tetanoz toksoidi) 0.5 ml IM olarak immün globülin veya antitoksinden farklı bir
bölgeye uygulanır;
-
Benzilpenisilin IV veya IM (Tablo C-9, sayfa C-34) yoldan yedi gün süre ile uygulanır;
•
Anneye tetanoz aşısı (tetanoz toksoidi) 0.5 ml (anneyi ve gelecekte doğuracağı diğer bebekleri korumak
için) uygulayın ve bir ay sonra ikinci bir doz yapılması için geri çağırın.
•
Bebeğin göbeği şiş ve kırmızı, pürülan akıntı varsa veya kötü kokuyorsa göbeği enfeksiyon bakımından
tedavi edin (sayfa F-135).
TETANOZLU BEBEĞĐN DAHA SONRAKĐ TEDAVĐSĐ
•
Bebeğin bakımı sessiz karanlık bir odada yapılmalı uyarılar en aza indirilmelidir; ancak bebeğin yeterince
izlendiğinden emin olunmalıdır.
•
IV sıvı tedavisine bebeğin yaşına uygun olacak şekilde devam edin (Tablo C-4, sayfa C-22).
•
Anne sütünü gastik sondadan kasılmalar arasında verin (sayfa C-18). Bebeğin yaşına uygun IV sıvı
miktarının yarısı ile başlayın (Tablo C-4, sayfa C-22) ve daha sonraki iki gün içinde ağızdan alım miktarını
•
Bebekte iki gün kasılma görülmezse, penisilinin tüm dozlarını almışsa iyi emiyor ve hastanede yatması
için başka neden yoksa bebeği taburcu edin (sayfa C-67)
ANORMAL VÜCUT ISISI
Düşük vücut ısısı (hipotermi) soğuk çevre ısısına (düşük ortam ısısı, soğuk yüzey veya
uygulanan havanın soğuk olması), bebeğin ıslak giydirilmesine veya büyüklüğüne göre iyi
giydirilmemiş olmasına bağlı olarak gelişir. Artmış vücut ısısı ise sıcak ortamda (yüksek
ortam ısısı, güneş altında kalmak veya küvözün veya ısıtıcı yatağın aşırı ısıtılması) gelişir.
Ancak hipotermi ve hipertermi sepsis gibi hastalık belirtisi olabilir.
SORUNLAR
•
Bebeğin aksiller ısısı 36.5 C’den daha az olabilir.
•
Bebeğin aksiler ısısı 37 C’den daha fazla olabilir.
BULGULAR
•
Bulguları genel öyküden (sayfa F-7) ve fizik muayeneden bakarak gözden geçirin (Tablo
F-2, sayfa F-11) ve olası tanıyı belirlemek için ek bilgiler elde etmeye çalışın (Tablo F15, sayfa F-70).
•
Bebeğin soğuk veya sıcak ortamla karşılaşıp karşılaşmadığını öğrenin. Anneye (veya bebeği kim getirmiş
ise) şunları sorun
-
Bebek doğumdan sonra kurulanıp sıcak tutulmuş mu?
-
Bebek ortam ısısına uygun olarak giydirilmiş mi?
•
-
Bebek anneden ayrı olarak mı yatırıldı?
-
Bebek güneşte kaldı mı?
Bebek anormal vücut ısısı ilk fark edildiğinde radyan ısıtıcıda, küvözde veya kotta tedavi edilmekte
ise şunları kontrol edin:
-
oda ısısı;
-
küvözün ve radyan ısıtıcının ısı ayarı;
-
radyan ısıtıcı veya küvözün o sıradaki ısısı;
-
bebeğin vücut ısısının kayıt edilme sıklığı.
TABLO F-15 Anormal Vücut Isısında Ayırıcı Tanı
Bulgular
Öykü
Olası
Tanı
Bulgular
• Bebek soğuk
bir ortamda
bulunmuşsa
birinci gün veya
daha sonra ise
• Vücut ısısı 32 0C’den azsa
Ciddi hipotermi,
• Solunum güçlüğü varsa
sayfa F-71
• Kalp tepe atımı 100/dk
altında ise
• Emme zayıf veya hiç yoksa
• Laterjik ise
• Deri sertleşmişse
•Yavaş ve yüzeyel solunum varsa
• Bebek soğuk
bir ortamda
bulunmuşsa
birinci gün veya
daha sonra ise
• Vücut ısısı 32-36 0C ise
• Solunum güçlüğü
• Kalp tepe atımı 100/dk
altında ise
• Emme zayıf veya hiç
yoksa
• Laterjik ise
• Bebek sıcak veya
soğuk ortamla hiç
karşılaşmamışsa
Orta derecede
hipotermi,
sayfa F-72
• Ortam ısısı değişmemesine Dengesiz ısı
rağmen Vücut ısısında
Sepsisten kuşkulan
(sayfa F-38)
36-39 0C arasında
veya daha sonra
birinci gün ise
oynama varsa
• Vücut ısısındaki oynamalar
üç veya daha fazla normal
ölçümden sonra gerçekleşiyorsa
• Bebek sıcak bir
ortamda kalmışsa
(yüksek çevrel ısı
veya küvöz ve
ısıtıcılı yatak
ısısının
yüksek olması)
• Vücut ısısının 37.5 0C’ın
Hipertermi
üzerinde ise
(sayfa F-73)
• Dehidratasyon bulguları
(gözler ve fontanelde
çökme, deri elastikiyet
kaybı, dil ve mukozalarda
kuruluk) varsa
• Emme zayıf veya hiç yoksa
• Solunum sayısı 60/dk üzerinde ise
• Laterjik ise
• Huzursuzluk varsa
Koyu olan bölgelerdeki semptomlara uyan bulgular yoksa tanı konamaz. Ancak koyu olan bölgeler uygunluk
gösteren bulgularda tanıyı garantilemez. Đtalik yazılara uygun olan bulgular varsa tanı kesindir. Yukarıdaki
tablodaki bulgular destekleyici bulgulardır, varlıkları tanıyı destekler yokluları tanıyı ayırt ettirmez.
TEDAVĐ
CİDDİ HİPOTERMİ
•
Bebeği daha önceden ısıtılmış radyan ısıtıcıda ısıtın (sayfa C-5) gerekiyorsa yeniden
ısıtmak için bir başka yöntem de kullanabilirsiniz (sayfa C-1)
•
Varsa, ıslak ve soğuk giysilerini çıkarın. Bebeğe sıcak kıyafetler ve şapka giydirin ve
sıcak örtü ile sarın.
•
Sepsis için tedavi uygulayın (sayfa F-41) ve IV yolun tüplerini sıvının ısınması için
radyan ısıtıcının altında tutun.
•
Kan şekerini ölçün (sayfa P-13) Kan glukoz düzeyi 45 mg/dl’nin altında ise, tedavi edin
(sayfa F-91)
•
Bebeği şu konularda değerlendirin:
-
Acil bulgular bakımından her saat başı değerlendirin (örneğin solunum sayısı dakikada
20’nin altında ise, iç çeker tarzında soluyorsa, solumuyorsa veya şokta ise);
-
Bebeğin ısısını her saat başı ölçün.
-
Vücut ısısı son üç saattir saatte en az 0.5 0C artıyorsa yeniden ısıtma başarılıdır;
her iki saatte bir bebeğin ısısını ölçmeye devam edin.
-
Vücut ısısı yükselmiyorsa veya saatte 0.5 0C’den az yükseliyorsa ısıtıcının ayarını
doğru olarak ayarlayıp ayarlamadığınızı kontrol edin.
•
Bebeğin solunum sayısı 60 / dk’dan fazla ise veya göğüs içeri doğru çekiliyorsa veya
inleme varsa, solunum sıkıntısını tedavi edin (sayfa F-47).
•
Bebeğin vücut ısısı normal olana kadar her dört saatte bir bebeğin beslenme için uygun
olup olmadığını kontrol edin.
•
Bebek emmeye hazır olduğunu belli ediyorsa memeden beslenmeye başlamasını
sağlayın (sayfa C-11):
-
Bebek memeden ememiyorsa bebeğe anne sütünü alternatif yolu kullanarak başlayın
(sayfa C-14).
• Bebek hiçbir şekilde ememiyorsa, bebeğe anne sütünü vücut ısısı 35 0C’ ye ulaştıktan
sonra anne sütünü gastrik sondadan verin (sayfa C-18)
•
Bebeğin ısısı normale döndüğünde izleyen 12 saat içinde her üç saate bir ateşini ölçün
•
Bebeğin vücut ısısı normal sınırlarda seyrediyorsa ateş ölçme izlemini sonlandırın.
•
Bebek iyi besleniyorsa ve hastanede yatması için başka bir neden yoksa, bebeği taburcu
edin (sayfa C-67). Anneyi evde bebeğini nasıl sıcak tutacağı konusunda bilgilendirin.
ORTA DERECEDE HĐPOTERMĐ
•
Varsa soğuk ve ıslak giysileri çıkarın.
•
Anne varsa ve bebeğin başka sorunu yoksa annenin bebeğini deri teması ile ısıtmasını
sağlayın (sayfa C-5)
•
Anne yoksa veya deri teması kullanılmayacaksa:
•
-
Bebeğe sıcak giysi ve şapka giydirin ve sıcak bir battaniye ile sarın;
-
Bebeği ısıtmak için radyan ısıtıcıya yerleştirin (sayfa C-5). Gerekiyorsa diğer
bir ısıtma yöntemi uygulayın (sayfa C-1)
Anneyi bebeğini daha sık emzirmesi için cesaretlendirin. Bebek annesini ememiyorsa
anne sütünü diğer yöntemleri kullanarak verin (sayfa C-14)
•
Bebeğin kan şekerini ölçün (sayfa P-13). Kan glukoz düzeyi 45 mg/dl’nin altında ise
tedavi edin (sayfa F-91).
•
Bebeğin solunumu 60 /dk’nın üzerinde ise veya bebeğin göğsü içeri doğru
çekiliyorsa ve ekspiryumda inleme varsa, solunum zorluğu bakımından bebeği tedavi
edin (sayfa F-47).
•
Bebeğin vücut ısısını üç saat boyunca saat başı ölçün:
-
Vücut ısısı üç saat içinde saatte en az 0.5 0C artıyorsa, ısıtma başarı ile
yapılmıştır; bebeğin vücut ısısını her iki saatte bir ölçmeye devam edin;
-
Bebeğin vücut ısısı hiç yükselmiyor veya saatte 0.5 0C’den daha az yükseliyorsa
sepsis bulgularını zayıf emme, kusma, solunum güçlüğü gibi;( Tablo F-9, sayfa F37) araştırın.
-
Bebeğin vücut ısısı bir kez normale geldikten sonra, vücut ısısını sonraki 12 saat
içinde her üç saatte bir ölçün;
-
Bebeğin vücut ısısı normal değerler içinde ise, ölçümlere son verin. Bebek iyi
emiyorsa ve bebeğin hastanede yatması için başka bir neden yoksa taburcu edin
(sayfa C-67). Anneyi bebeğini evde nasıl sıcak tutacağı konusunda bilgilendirin.
HİPERTERMİ
Bebeğin ateşinin düşmesi için antipiretik vermeyin.
• Bebeğin solunum sayısı 60/dk’nın üzerinde veya göğsü içeri doğru çekiliyorsa ve
ekspiryumda inlemesi varsa, solunum sıkıntısını tedavi edin (sayfa F-47).
• Hipertermi radyan ısıtıcının veya küvözün aşırı ısıtılmasına bağlı ise:
-
Isıtıcının ayarlarını düşürün. Bebek küvöz içinde ise, küvözün açılabilen
bölümlerini küvöz ısısı normal değerlerine gelene kadar açık tutun;
-
Bebeğin giysilerini tamamen veya kısmen 10 dakika süre ile çıkarın, daha sonra
bebeğin giysilerini yeniden giydirin ve bebeği sarın;
-
Sepsis bulgularını (zayıf emme, kısma, solunum zorluğu gibi) Tablo F-9, sayfa F37); hemen ve vücut ısısı normal olana kadar gözleyin
-
Bebeğin vücut ısısı normal değer olana kadar her saat başı ölçüm yapın;
-
Küvöz içi ve radyan ısıtıcının derecesini her saat kontrol edin ve ısı ayarlarını
değiştirin;
-
Hemşire uygulamalarını yeniden
tekrarlamayacağına emin olun;
-
Hipertermi tedavisini sağlayın (sayfa F-74).
•
gözden
geçirin
ve
sorunun
bir
daha
Hipertermi yüksek çevre ısısı veya güneş ısısına bağlı ise:
-
Bebeği normal ısısı olan bir çevreye yerleştirin (25-28 0C)
-
On dakika için bebeği tam veya yarım olarak soyun, daha sonradan yeniden giydirin
ve sarın;
-
Bebeğin vücut ısısı 39 0C’den daha fazla ise:
-
Bebeği ıslak bezle veya banyo yaparak 10-15 dakika bebeğin ölçülen
vücut ısısından 4 0C daha soğuk su ile temas ettirin;
-
Soğuk su ya da bebeğin ölçülen vücut ısısından 4 0C daha soğuk su
kullanmayın;
-
Bebeğin vücut ısısını her saat başı ölçün;
-
Bebeğin vücut ısısı iki saat sonra hâlâ yüksek seyrediyorsa sepsis için tedavi
edin (sayfa F-41);
-
Hipertermi devam tedavisi (aşağıdaki gibi) uygulayın.
HĐPERTERMĐNĐN DEVAM TEDAVĐSĐ
Bebeğin yeterli sıvı ve besin aldığına emin olun;
-
Bebeğin emmesine izin verin (sayfa C-11) Bebek memeyi alamıyorsa, anne sütünü
alternatif yollardan verin (sayfa C-14);
-
Dehidratasyon bulguları (fontanel ve gözlerin çökük oluşu, deri elastikiyetinin
kaybı, veya dilin ve mukozanın kuru olması) varsa:
-
IV yolu açın (sayfa P-21) ve bebeğin yaşına uygun olan IV sıvıyı verin
(Tablo C-4, sayfa C-22);
-
Dehidrataston bulguları varsa bebeğin aldığı sıvıyı % 10 artırın.
•
Kan glukoz düzeyini ölçün (sayfa P-13). Kan glukoz düzeyi 45 mg/dl’nin altında ise
bebeği düşük kan şekeri bakımından tedavi edin (sayfa F-91)
•
Bebeğin vücut ısısı bir kez normale geldikten sonra, bebeğin vücut ısısını sonraki 12
saat içinde her üç saatte bir ölçün. Bebeğin ısısı normal değerler içinde ise ölçümlere
son verin.
•
Bebek iyi besleniyorsa ve hastanede yatması için bir neden yoksa, bebeği taburcu edin
(sayfa C-67) Anneye bebeğini nasıl sıcak tutacağını ve aşırı ısınmadan nasıl
koruyacağı konularında bilgilendirin.
SARILIK
Bebeklerin çoğunda özellikle küçük bebeklerde (doğumda 2.5 kg’nın altında veya 37. gebelik
haftasından önce doğan) yaşamın ilk haftasında sarılık olabilir.Çoğunda sarılığa neden olan
bilirübin düzeyi zararlı değildir ve tedavi gerektirmez. Ancak yaşamın ilk 24 saatinde gözle
görülen sarılık önemli kabul edilmelidir.
SORUN
•
Bebekte sarılık vardır.
BULGULAR
•
Genel öyküden (sayfa F-7) ve fizik muayeneden elde edilen bulguları gözden geçirin
(Tablo F-2, F-11), olası tanıyı belirlemek için aşağıdaki ek bilgileri elde etmeye
çalışın.
•
Anneye veya bebeği kim getirmiş ise sorun:
•
-
Bundan önceki bebekte erken sarılık (yaşamın ilk gününde), hemolitik sarılık,
glukoz 6 fosfat dehidrogenaz (G6PD) yetersizliği, Rh uygunsuzluğu veya ABO
uygunsuzluğu var mı?.
-
Annenin ve babanın kan grubu nedir?
-
Ailede kansızlık, karaciğer büyümesi veya dalağın alınması öyküsü olan var mı?
Sarılığın şiddetini belirleyin:
-
Đyi bir gün ışığında gözleyin. Yapay ışıkta belirlenen sarılık daha ciddi
görülebilir; solgun ışıkta da gözden kaçabilir;
-
Deriyi hafifçe bastırarak altta bulunan deri ve deri-altı dokunun rengini ortaya
çıkarın;
-
Sarılığın şiddetini bebeğin kaç günlük olduğuna ve sarılığın görüldüğü vücut
bölgelerine bakarak değerlendirin (Tablo F-16, sayfa F-78).
TABLO F-16 Sarılığın şiddetinin klinik olarak değerlendirilmesi
Yaş
Görünen sarılığın düzeyi
1.gün
Görülebilen herhangi bir sarılık
2.gün
Bacaklar ve kollar
3. gün
Eller ve ayaklar
Sınıflandırma
a
Şiddetli Sarılık
a
Vücudun herhangi bir yerinde yaşamın birinci gününde gözlenen görülebilen sarılık yaşamın ikinci günü veya el ve ayaklarda ek olarak kol
ve bacaklarda görülen sarılık önemlidir; acil olarak fototerapi tedavisi gerekir. Fototerapi tedavisine başlamak için serim bilirübin sonuçlarını
beklemeyin.
ŞİDDETLİ SARILIĞIN BAŞLANGIÇ TEDAVİSİ
•
•
Sarılık ciddi boyutlarda ise Tablo F-16 belirtildiği gibi fototerapiye başlayın (sayfa
F-84).
•
Bebeğin aşağıdaki risk faktörlerini taşıyıp taşımadığını belirleyin: doğumda 2.5
kg’ın altında, 37. gebelik haftasından önce doğmuş olması, hemoliz veya sepsis
bulunması
•
Kan örneği alın (sayfa P-9) ve serum bilirübin düzeyini ölçün ve mümkünse
hemoglobin, bebek kan grubu ve Coombs testine bakın:
-
Serum bilirübin düzeyi fototerapi başlanması gereken düzeyin altında ise
(Tablo F-17, sayfa F-79), fototerapiyi kesin;
-
Serum bilirübin düzeyi fototerapi başlanması gereken
yüksekse (Tablo F-17, sayfa F-79), tedaviye devam edin;
-
Hemoliz nedeni Rh faktörü veya ABO grubu değilse veya ailede G6PD
yetersizliği öyküsü varsa (mümkünse) G6PD taramasını yaptırın.
Olası tanıyı değerlendirin (Tablo F-18, sayfa F-80).
düzeyde veya
TABLO F-17 Serum bilirübin düzeylerine (mg/dl) göre sarılık tedavisi
Kan değişimia
Fototerapi
Yaş
Zamanında Doğmuş
Sağlıklı
Herhangi
Risk Faktörü
Görünen herhangi bir sarılıkc
1.gün
Zamanın Doğmuş
b
Sağlıklı
15
Herhangi
Risk Faktörü
13
2. gün
15
13
25
15
3.gün
18
16
30
20
4.gün
20
17
30
20
ve daha
sonra
a
Bu kitapta kan değişimi anlatılmamıştır. Bu serum düzeyleri kan değişimini gerektirecek serum bilirübin düzeylerinde bebeğin acil
olarak kan değişimi yapılması sağlanacak bir üniteye güvenli bir biçimde transferi sağlanmalıdır. Kan değişimi yapılabiliyorsa ve
serum bilirübin düzeyleri tabloda gösterilen bu düzeye yükselmişse, bebek ve anne kan gruplarını öğrenmek için kan örneklerini
gönderin.
b
Risk Faktörleri: Küçük bebek (2.5 kg’nın altında veya gebelik yaşı 37 haftanın altında), hemoliz veya sepsis olması.
c
Yaşamın birinci gününde vücudunun herhangi bir yerinde görülebilen sarılık veya ikinci gününde el ve ayaklarla beraber kol ve
bacaklarda da sarılık görülmesi ciddi bir durumdur ve hemen fototerapi tedavisi gerekir. Fototerapi tedavisine başlamak için serum
bilirübin düzeyinin sonuçlarını beklemeyin.
TABLO F-18 Sarılığın ayırıcı tanısı
Bulgulara
Olası tanı
Öykü
Fizik
Muayene
Araştırılan
veya bilinen
Diğer hastalıklar
• 36 st önce
• Ciddi sarılık
• Solukluk
• Yaygın ödem
• Hemoglobin düzeyinin
sarılık
başlaması
• Solukluk
(vücutta şişlik
• ABO ve Rh • Erkek bebek
uyuşmazlığı
veya daha
önceki
(G6PD yetersizliği için tanı
desteği oluşturur)
Hemolitik sarılık
13 gr/dl altında olması
Gerekiyorsa solukluk için
(hemotokritin %40’ın
genel tedavi yöntemlerini
altında olması)
(Sayfa F-114) ve
• Positif coombs testi
• Bebek ve anne arasında
hemolitik sarılığı
tedavi edin (sayfa F-81)
ABO ve Rh faktörü
uyuşmazlığı bulunması
• G6PD taramasının pozitif
bebekte G6PD
yetersizliği
olması
• Ailede G6PD
yetersizliği,
sarılık, kansızlık
büyük karaciğer,
veya dalağın
alınmış olması
• Başlangıç
zamanı 2-5
gün
• Başlangıç
• Ciddi sarılık
• Küçük bebek
(doğum ağırlığı
2.5 kg’nın altında
veya gebelik yaşı
37 haftanın altında)
• Ciddi sarılık
zamanı 2-7
gün
• Başlangıç
zamanı 2 gün
ve daha
sonrası
• Sarılığa yol
açacak başka bir
neden olmaması
• Sepsis
• Sarılığa yol açacak
başka bir neden
olmaması
• Cidi sarılık
• Erkek bebek
• Sarılığa yol açacak
başka bir neden
olmaması
• Pozitif G6PD tarama
testi
Prematüre sarılığı
sayfa F-82
Sepsis ile ilişkili
sarılık
Sepsisi tedavi et
(sayfa F-41) ve
gerekiyorsa
fototerapi uygula
G6PD yetersizliği
hemolitik sarılığı
tedavi et (sayfa F-81)
TABLO F-18 devam. Sarılığın ayırıcı tanısı
Bulgulara
Öykü
Olası tanı
Fizik
Muayene
• Ensefalopatinin
başlama zamanı
3-7 gün
• Ciddi sarılığın
geç tedavisi veya
tedavi edilmemesi
• Ciddi sarılık
• Konvülsiyonlar
• Opistotonus
• Emmenin zayıf
Araştırılan
veya bilinen
diğer hastalıklar
Coombs testinin
(+) olması
Bilirübin
ensefalopatisi
(kernikterus),
(sayfa F-83),
veya hiç olmaması
• Laterji
• Hipotomi
a
Koyu yazılan bölgelerdeki bulgular yoksa tanı konamaz. Bulgunun koyu yazılan bölge ile uyumluluk göstermesi de tanıyı garanti
etmez. Đtalik olarak yazılmış bölge ile uyumluluk gösteriyorsa tanı kesindir. Yukarıdaki tablodaki bulgular bölümü destekleyici
bulgulardır; varlıkları tanıyı destekler, ancak yokluğu tanıyı ayırt etmez..
ÖZEL DURUMLARIN TEDAVĐSĐ
HEMOLĐTĐK SARILIK
Hemolitik sarılık yeni doğanda en sıklıkla anne ve bebek arasındaki Rh faktörü veya ABO
uyuşmazlığı nedeniyle ya da G6PD yetersizliği nedeniyle görülür.
-
Serum bilirübin düzeyin fototerapi gerektiriyorsa (Tablo F-17, sayfa F-79),
fototerapiye devam edin.
-
Bebek kan değişimi için uygun bir hastaneye nakledilecekse:
-
Serum bilirübin düzeyi kan değişimini gerektirecek düzeyde ise (Tablo F-17,
sayfa F-79), hemoglobin 13 gr/dl’nin (hemotokrit %40’ın) altında ise ve Coombs
testi pozitif ise, bebeği acilen nakledin (sayfa F-82);
-
Serum bilirübin düzeyi ölçülemiyorsa ve Coombs testi yapılamıyorsa bebeği
acilen nakledin (sayfa F-82). Bebeğin sarılığı birinci gün başlamış ve hemoglobin
düzeyi 13 gr/dl (hemotokrit %40’ın) altında ise;
- Bebek kan değişimi için nakledilecekse;
•
-
Nakili organize edin (sayfa C-63);
-
Bebeği üçüncü düzey bir hastaneye veya donanımları olan bir hastaneye
nakledin;
-
Bebeğin ve annenin bir kan örneğini de birlikte gönderin;
-
Anneye bebeğinin sarılığının ve nakledilmesinin nedenini ve bebeğe ne gibi
bir tedavi uygulanacağını anlatın.
Anneye şunları öğütleyin.
-
Bebeğin sarılığının nedeni Rh faktörü uygunsuzluğu ise, annenin gelecekteki
gebelikleri için bilgilendirildiği konusunda emin olun;
-
Bebekte G6PD yetersizliği varsa,
anneye bebekte hemolizi oluşturacak
maddelerden sakınmasını söyleyin (örneğin antimalaryal ilaçlar, sulfa grubu ilaçlar,
aspirin, naftalin, bakla).
•
Hemoglobin 10 gr/dl (hemotokrit %30’un) altında ise bebeğe kan transfüzyonu
yapın (sayfa P-31)
•
Sarılık zamanında doğmuş bebekte iki hafta veya daha fazla, küçük bebeklerde
üç haftadan daha fazla uzamış ise (2.5 kg veya 37 haftanın altında doğmuşsa),
uzamış sarılığı tedavi edin (sayfa F-83).
•
Taburcu olduktan sonrada izlemeye devam edin, 4 hafta süre ile her hafta hemoglobin
düzeylerini ölçün. Hemoglobin 8 gr/dl’nin (hemotokrit %24’ün) altında ise kan
transfüzyonu yapın (sayfa F-31).
PREMATÜRELERDE SARILIK
•
Serum bilirübin düzeyi fototerapi gerektiriyorsa (Tablo F-17, sayfa F-79),
fototerapiye devam edin.
•
Bebek üç günden daha küçükse, bebeği fototerapiyi kestikten sonra 24 saat için
izleyin.
•
Sarılık üç hafta veya daha uzun süredir varsa, uzamış sarılık yönünden bebeği
tedavi edin (aşağıda açıklanmıştır.)
UZAMIŞ SARILIK
• Fototerapiye devam etmeyin.
• Bebeğin dışkısı beyaz ve idrarı koyu renkli ise, mümkünse bebeği daha ileri inceleme
yapılmak üzere üçüncü basamak bir hastaneye veya donanımlı bir merkeze gönderin,
(sayfa C-63).
• Annede sifiliz testi pozitifse konjenital sifiliz tedavisi uygulayın (sayfa F-46).
BİLİRÜBİN ENSEFALOPATİSİ (KERNİKTERUS)
Ciddi sarılık hemen tedavi edilmezse, bebeğin beyninde zedelenme geliştirebilir. Beyin
zedelenmesinin ilk bulguları laterji, hipotoni ve zayıf emmedir. Birkaç gün sonra, bebekte
opistototonus, tiz sesli ağlama ve konvülsiyonlar gelişebilir. Son evre hipotoni ve zayıf
emmedir. Bu bulguların ciddi sarılık sonucu mu geliştiği yoksa başka bir hastalık belirtisi
mi olduğunu ayırt etmek oldukça güçtür. Bu nedenle bilirübin ensefalopatisinden
kuşkulanılsa bile bebeği sarılık yönünden tedavi edin.
•
Bebek konvülsiyon geçiriyorsa, konvülsiyonu tedavi edin (Sayfa F-64).
•
Serum bilirübin düzeyi fototerapi tedavisi gereken düzeyde ise (Tablo F-17, sayfa
F-79), fototerapi tedavisine devam edin.
•
Anne ile bebeğin durumunu ve prognozunu konuşun:
-
Kan değişiminin etkinliğini ve bebeğin olası prognozunu aileye açıklayın;
-
Kan değişimi uygulanabilirse aileye karar vermesi için fırsat tanıyın;
-
Aile kan değişimini kabul ediyorsa, bebeğin transferini organize edin (sayfa C63), mümkünse bebeği üçüncü basamak hastaneye veya donanımlı bir merkeze
acilen nakledin. Bebeğin ve annenin kan örneğini de gönderin.
•
Bir haftanın sonunda bebeğin durumu düzelmiyorsa (bebek laterjik olmaya devam
ediyorsa, annenin memesini almıyorsa veya emmesi zayıfsa yada konvülsiyonları
devam ediyorsa) fakat bebeğe hastanede herhangi tedavi uygulanmıyor veya
tedavisi evde devam edilebilecekse, anneye bebeğine evde nasıl bakacağını anlatın.
•
Fenobartital tedavisinin kesilmesinden sonra üç gün içinde konvülsiyon
görülmezse, anne bebeğini besleyebiliyorsa ve hastanede yatması için herhangi bir
başka neden yoksa bebeği taburcu edin (Sayfa C-67).
-
Anne ile bebeğin prognozunu tartışın ve bebeğin evde görülebilecek sorunları ile
nasıl başa çıkacağını anlatın;
-
Bebeği bir hafta içinde yeniden görün; anne ciddi sorunlardan (emme sorunları,
konvülsiyon) şikayetçi ise daha öncede görebilirsiniz.
-
Bebek annenin memesini alamıyorsa bebek için en iyi yöntemi bulun. Bebek yavaş
beslenebiliyorsa, anneye bebeğini daha sık beslemesini söyleyin.
FOTOTERAPİ
FOTOTERAPİ ÜNİTESİNİN HAZIRLANMASI
• Plastik kalkan veya koruyucunun yerinde olmasını sağlayın. Bu bebeği lambanın
patlaması halinde korur ve zararlı ultraviyole ışınlarını tutar.
• Ünitenin bulunduğu odayı ısıtın ve ışığın altındaki dereceyi 28-30 C tutun.
• Üniteyi çalıştırın ve flöresan lambalarının çalışıp çalışmadığını kontrol edin.
• Yanmış veya yanıp sönen flöresan lambalarını değiştirin:
-
Lambaların yerleştirildiği tarihi kayıt edin ve lambaların toplam kullanma süresini
ölçün;
-
Lambalar çalışıyor olsa bile her 2000 saat kullanımdan sonra veya üç aylık
kullanımdan sonra değiştirin.
• Ünitenin bulunduğu yerde bebeğe daha fazla ışık yansıtması için beyaz perdeler
yerleştirin; beyaz çarşaflar kullanın (Şekil F-5, Sayfa F-85).
FOTOTERAPİ VERİLMESİ
•
Bebeği fototerapi ünitesi altına yerleştirin (Şekil F-5, Sayfa F-85):
-
Bebek 2 kg veya daha büyükse, bebeği kota çıplak olarak yerleştirin. Daha
küçük bebekleri küvözde tutun;
-
Bebeği imalatçı firmanın önerdiği uzaklıkta ışığın altına yerleştirin;
-
Bebeğin gözlerini burun deliklerini engellemeyecek şekilde göz kapama bantı ile
örtün. Göz kapama bantlarını flasterle güvenli hale getirmeyin.
• Bebeği her üç saatte bir çevirin.
• Bebeğin beslenmesini sağlayın:
-
Anneyi bebeği her istediğinde beslemesi için cesaretlendirin; en azından her üç
saatte bir besleyin:
-
Beslenme sırasında bebeği fototerapi ünitesinden alın ve göz bandını
çözün;
-
Bebeğe anne sütü yerine veya ek olarak başka bir besin veya sıvı (anne
sütü yerine kullanılan mamalar, su ve şekerli su) vermek gerekmez.
-
Bebeğe IV sıvı veya sağılmış anne sütü veriliyorsa, bebek fototerapinin altında
olduğu sürece anne sütü veya sıvının günlük gereksiniminin miktarını %10 artırın
(Tablo C-4, Sayfa C-22).
-
Bebek IV sıvı alıyorsa veya gastrik tüpten besleniyorsa, bebeği fototerapinin
altından almanıza gerek yoktur.
-
Fototerapi aldığı sürece bebeğin dışkısının yumuşak ve sarı olabileceğini bilin. Bu
durum herhangi bir tedavi gerekmez.
-
Önerilen tedavi ve testlere devam edin.
-
Bebeği fototerapinin altından sadece fototerapi ışığından etkilenecek işlemler
dışında almayın;
-
Bebek oksijen alıyorsa, santral siyanoz (mavi dil ve dudaklar) değerlendirileceği
sırada fototerapi lambalarını kapatın.
Şekil F-5 Bebek fototerapi lambaları altında.
• Bebeğin vücut ısısını (sayfa P-5) ve ışıkların altındaki ısıyı her üç saatte bir ölçün. Vücut
ısısı 37.5 0C’nin üzerinde ise oda ısısını düzeltin veya vücut ısısı 36.5-37.5 0C olana
kadar bebeği geçici olarak fototerapinin altından alın.
• Serum bilirübin düzeyini her 12 saatte bir ölçün;
-
Serum bilirübin düzeyi fototerapi başlanan değerin altına düşmüşse (Tablo F-17,
sayfa F-79) veya 15 mg/dl’nin altında ise fototerapiyi kesin;
-
Bilirübin düzeyleri kan değişim düzeyine yaklaşmışsa (Tablo F-17, sayfa F-79),
üçüncü basamak hastaneye veya donanımlı bir merkeze kan değişimi için naklini
sağlayın (sayfa C-63). Bebeğin ve annenin kan örneklerini göndermeyi unutmayın.
-
Serum bilirübin düzeyleri ölçülemiyorsa, üçüncü günün sonunda fototerapiyi
sonlandırın.
Fototerapinin altında derideki bilirübin çok çabuk kaybolur. Deri rengi
bebek fototerapi alıyorken ve fototerapi kesildikten 24 saat içinde serum
bilirübin düzeyleri konusunda bilgi vermez.
• Fototerapi kesildikten sonra:
- Bebeği 24 saat gözleyin; mümkünse serum bilirübin düzeyini ölçün veya klinik
olarak sarılık düzeyini tahmin edin (Tablo F-16, sayfa F-78);
- Bilirübin düzeyi fototerapiye başlama noktasına gelmiş veya daha yukarılara
çıkmışsa, fototerapiye aynı zaman süresi boyunca devam edin. Bu aşamayı her
seferinde ölçülen veya tahmin edilen bilirübin düzeyleri fototerapi başlama
düzeyinin altına düşene kadar yineleyin.
• Fototerapiye gereksinim kalmamışsa, bebek iyi besleniyorsa ve hastanede bebeğin
yatması için başka bir neden kalmamışsa taburcu edin (sayfa C-67).
• Anneyi bebeğin sarılığının izlenmesi konusunda eğitin ve bebek daha da sararırsa geri
getirmesini öğütleyin.
LATERJĐ VE DĐĞER ÖZGÜL OLMAYAN BELĐRTĐLER
Özgül olmayan belirtiler ciddi hastalığı olan bebeklerde görülebilir. Bazı durumlarda sadece
anne bebeğinin hasta göründüğünü düşünebilir. Bu özgül olmayan belirtilere neden olan en
sık sorunlar sepsis ve asfiksidir. Laterji, uykuya eğilim ve aktivitenin azalması bebek
konvülsiyon geçirdikten sonra da görülebilir. Vakaların çoğunda tanıyı belirlemek için diğer
bulgular vardır. Laterji veya diğer özgül olmayan belirtilere ek olarak başka bir belirti
saptanırsa, veya bebekte bir veya daha fazla özgül olmayan belirtiler varsa, Çoklu
Bbulgular (genellikle sepsis veya asfiksi) bölümüne bakın (sayfa F-36).
SORUNLAR
• Bebek özgül olmayan belirtiler gösteriyorsa:
-
laterji;
-
uykuya eğilim;
-
aktivitenin azalması;
-
hipotoni;
-
huzursuzluk;
-
jiternes;
-
hasta görünüm.
BULGULAR
• Bulguları genel öyküden (sayfa F-7) ve muayene (Tablo F-2, sayfa F-11) ile gözden
geçirin ve bunları olası tanıyı belirlemek için kullanın.
• Anneye doğum eylemi sırasında veya doğum anında ağrıyı ortadan kaldırmak için opiat
türü ilaçlar kullanıp kullanmadığını sorun.
• Kan glukoz düzeylerini ölçün (sayfa P-13). Kan glukoz düzeyleri 45 mg/dl’nin altında
ise kan glukoz düzeyini yükseltmek için tedavi uygulayın (sayfa F-91).
GENEL TEDAVĐ
• Bebeğin anneyi emmesine izin verin (sayfa C-11). Bebek anneyi ememiyorsa, anne
sütünü alternatif yöntemler kullanarak verin (sayfa C-14).
• Bebeğin kas tonusunu ve aktivitesini günde en az bir defa kontrol edin.
• Bebek hipotonik veya laterjik ise, bebeğe dokunurken ve bebeği hareket ettirirken
dikkatli olun. Bebeğin tüm vücudunu, özellikle başını dikkatli olarak kavrayın.
• Tablo F-19 (sayfa F-89), kullanarak olası tanıyı belirleyin.
• Özel bir sorun halen bulunamamışsa:
-
Altı saat süre ile her iki saatte bir bebeği ek bulgular bakımından yeniden
değerlendirin;
-
Bebeğin beslendiğinden ve sıcak tutulduğundan emin olun;
-
Bu gözlem süresi sırasında özel bir sorun belirlenirse, uygun bölümdeki önerileri
izleyin;
-
Bebek izlem süresi sonunda iyi görünüyorsa, taburcu edin (sayfa C-67) ve anneye
bebekte bir sorun olursa geri getirmesini söyleyin.
AYIRICI TANI
Tablo F-19 Özgül olmayan bulgularda ayırıcı tanı
Bulgulara
Öykü
• Eylemi
sırasında
veya doğumda anneye
opiat türü ilaçların
verilmesi
• Başlama
Fizik Muayene
Olası tanı
• Laterji
• Solunum sayısı
Đlaçla oluşan laterji,
30 /dk’nın altında ise
aşağıda
zamanı doğumda
• Doğum eylemi
veya doğumda
komplikasyon
veya zorluk olması
(fetal distres)
• Bebek hasta
görünümlüdür
Şüpheli asfiksi ve
sepsis, sayfa F-35
• Bebeğin doğum
sırasında spontan
solunuma başlayamaması
• Doğum sırasında
canlandırma
uygulanması
• Annede uterin
enfeksiyon olması veya
ateşin doğum
eyleminin başlamasından
itibaren doğumu izleyen
üç güne kadar görülmesi
veya membranların doğumdan
18 saat öncesinde açılmış olması
a
Yukarıda koyu renkli bölgedeki bulgular yoksa tanı konamaz. Ancak koyu renkli bölgedeki
bulgunun varlığı ise tanıyı garanti etmez. Tüm teksteki bulgular destekleyicidir, varlıkları
tanıyı doğrular, fakat yoklukları tanıdan uzaklaştırmaz.
ÖZEL TEDAVĐ
ĐLAÇ ĐLE OLUŞMUŞ LATERJĐ
• Genel bakım yapın.
• Bebeğin solunum sayısı 30/dk’nın altında ise, oksijeni (sayfa C-25) orta akım
oranında verin
• Bebek hiç solumuyorsa, iç çekiyorsa veya solunum sayısı 20/dk’nın altında ise,
bebeği maske ve hava kesesi (Ambu) ile resüsite edin (sayfa P-1).
• Bebek altı saat sonra bile laterjik ise, sepsis ve asfiksiden kuşkulanın (sayfa F-35).
DÜŞÜK KAN ŞEKERİ
SORUN
• Bebeğin kan glukoz düzeyi 45 mg/dl’nin altında.
TEDAVİ
KAN ŞEKERİ 25 MG/DL’NİN ALTINDA
• Damar yolu daha önceden yoksa IV damar yolunu açın (sayfa P-21). 2 ml/kg %10
glukoz solüsyonunu bolus şeklinde beş dakikada verin.
• Acilen damar yolu açılamıyorsa, 2 ml/kg %10 glukoz solüsyonunu gastrik tüpten
verin (sayfa P-33).
• Bebeğin yaşına uygun günlük sıvı miktarını ayarlayarak %10 glukoz infüze edin (Tablo
C-4, sayfa C-22).
• Glukoz bolus şeklinde verdikten 30 dakika sonra kan glukoz düzeyine bakın ve daha
sonra her üç saatte bir ölçün:
-
Kan glukoz düzeyi 25 mg/dl’nin altında ise glukozu bolus şeklinde verin
(yukarıda anlatıldığı gibi) ve infüzyona devam edin;
-
Kan glukoz düzeyi 45 mg/dl’nin altında ise ve herhangi bir ölçümde 25
mg/dl’nin altında bir değer bulunmuşsa, infüzyona devam edin ve kan glukoz
düzeylerini her üç saatte bir ölçmeye, birbirini izleyen iki ölçümde 45 mg/dl veya
daha fazla olana kadar devam edin;
-
Birbirini izleyen iki ölçümde kan glukoz düzeyi 45 mg/dl veya daha fazla ise kan
glukoz değrelerinin normale geldiğinde yapılan takip protokolunu izleyen (sayfa F92).
• Bebeğin anne sütünü almasını sağlayın (sayfa C-11). Bebek anneyi ememiyorsa, anne
sütünü alternatif beslenme yöntemlerini kullanarak verin (sayfa C-14).
• Bebeğin beslenme yeteneği artıkça IV glukoz miktarını yavaşça azaltarak (üç günün
üzerinde) aldığı oral sıvı miktarını artırın. Glukoz infüzyonunu birden kesmeyin.
KAN GLUKOZ DÜZEYİ 45 MG/DL ALTINDA, ANCAK EN DÜŞÜK DÜZEYİ 25
MG/DL İSE
• Bebeğin annenin memesinden beslenmesine izin verin (sayfa C-11). Bebek
emzirilemiyorsa, bebeği anne sütünü kullanarak alternatif yoldan besleyin (sayfa C-14).
• Kan glukoz düzeyini her üç saatte bir veya bir sonraki beslenmeden hemen önce ölçün:
-
Kan glukoz düzeyi 25 mg/dl’nin altında ise hastayı sayfa F-91’de anlatıldığı gibi
tedavi edin;
-
Kan glukoz düzeyi 45 mg/dl’nin altında, fakat en az 25 mg/dl ise, emme sıklığını
veya verilen süt miktarını artırın;
-
Kan glukoz düzeyi birbirini izleyen iki ölçümde 45 mg/dl veya daha yüksekse kan
değerlerinin normale geldikten sonra yapılacak kan glukoz ölçüm sıklığı talimatlarına
uyun (aşağıya bakın).
KAN GLUKOZ DEĞERLERİ NORMALE GELDİKTEN SONRAKİ KAN GLUKOZ
DEĞERLERİNİ ÖLÇME SIKLIĞI
•
Bebek herhangi bir nedenden dolayı IV sıvı alıyorsa, bebeğin IV sıvı gereksinimi
devam ettiği sürece her 12 saatte bir kan glukoz düzeylerini ölçün. Bebeğin kan
glukoz değerleri 45 mg/dl’nin altında ise yukarıda anlatıldığı gibi tedavi edin.
•
Bebekte IV sıvı tedavisine gerek yoksa veya artık almıyorsa, izleyen 24 saat içinde
12 saatte bir kan glukoz değerini ölçün (iki ölçüm daha):
-
Kan glukoz düzeyleri 45 mg/dl’nin altında ise, yukarıda
tedavi edin,
-
Kan glukoz düzeyleri normalse, ölçümlere devam etmeyin.
anlatıldığı gibi
BESLENME GÜÇLÜĞÜ
Yaşamın ilk günlerinde beslenme güçlüklerine sıklıkla rastlanır. Güçlük anne memesini
doğru verememe, küçük bebek olmak veya hastalıkla birlikte seyreder. Bu bölümde diğer
hastalık belirtisi olmaksızın görülen beslenme güçlüğü anlatılmaktadır. Bebekte
beslenme güçlüğü ile birlikte solunum güçlüğü veya anormal vücut ısısı gibi diğer
sorunlar varsa Çoklu Bulgular (En sıklıkla sepsis veya Asfiksi) bölümüne bakın (sayfa
F-35). Beslenme sorunu sadece kusmada ise, kusma ve/veya karında Distansiyon
bölümüne bakın (sayfa F-99).
Küçük bebeklerde beslenme güçlüğü sıktır; bebek büyüdükçe düzelir. Bebek 2.5 kg’ın
altında ise veya 37 haftadan önce doğmuşsa, bu bölümü özel beslenme sorununu
incelemek ve tedavi etmek için okuyun. Sorunu belirledikten sonra, sayfa F-24’deki
küçük bebeklerin genel beslenme ilkelerine bakın.
SORUNLAR
•
Bebek doğduktan sonra iyi emmiş, ancak şimdi emmesi zayıflamış veya tamamen
durmuşsa,
•
Doğumdan itibaren iyi beslenmiyorsa,
•
Bebek kilo almıyorsa (kanıtlanmış veya kuşkulanılıyorsa).
•
Annenin bebeğini başarı ile emzirememişse,
•
Đkiz veya küçük ise.
BULGULAR
• Genel öyküden (sayfa F-7) ve fizik muayeneden (Tablo F-2, sayfa F-11) bulguları
gözden geçirin ve olası tanıyı belirlemek için ek bilgiler edinin.
• Anneye şunları sorun:
-
Bebeği nasıl besliyorsunuz?
-
Bebek doğumdan ve daha sonra herhangi bir zamanda kaç kiloydu?
• Anneye bebeğini emzirmesini söyleyin. Anne bebeğini emzirirken yaklaşık beş dakika
gözleyin, uygun tutma ve pozisyonu değerlendirin (sayfa C-12). Bebek beslenmeye
hazır değilse, genel muayeneye devam edin (aşağıdaki gibi) ve bebek beslenmeye hazır
olduğunda annenin tekniğini gözlemleyin.
GENEL YAKLAŞIM
• Bebek doğumdan sonraki ilk beslenmede öksürmüyor, tıkanmıyor veya regürjite
etmiyorsa, ayırıcı tanıyı izleyin (Tablo F-20, aşağıda).
• Đlk beslenme denemesinde bebek öksürüyor, tıkanıyor veya regürjite ediyorsa,
bebeğe bir gastrik sonda takın (sayfa P-33):
-
Gastrik tüp ilerlemiyorsa veya tüp geri geliyorsa ve yerleştirilir yerleştirilmez
kusma gözleniyorsa, bebekte ösefagus atrezisi veya trekea-ösefagal fistül olabilir
ve acil tedavi gerekir. Naklini organize edin (sayfa C-63) ve bebeği üç basamak bir
hastaneye veya donanımlı bir merkeze ameliyat için gönderin;
-
Gastrik tüp ilerliyorsa, tüpün doğru olarak mideye yerleştiğini kontrol edin (sayfa
P-35), mide içeriğini aspire edin, Tablo F-20’den yararlanarak beslenme sorununun
nedenini belirleyin.
AYIRICI TANI
TABLO F-20 Beslenme zorunluluğunun ayırıcı tanısı
Bulgulara
Öykü
Fizik Muayene
hDaha önce iyi beslenen hBebek hasta görünüyor
bebekte beslenememe hKusma
hKarında distansiyon
veya zayıf beslenme
hBaşlama zamanı
hSolunum sıkıntısı
ilk gün veya daha
hAnormal vücut ısısı
sonra
hLaterji ve huzursuzluk
hAnnede uterin
hBilinç bulanıklığı
enfeksiyon veya
doğum eyleminin
başlamasından
üç gün sonrasına
kadar herhangi bir
zamanda ateş
görülmesi veya
membranların
doğumdan 18 saat
öncesinden rüptüre
olması
hĐkiz veya küçük
bebek (doğumda
2.5 kg’nın veya 37
haftanın altında olması)
hBebek beslenmek
için uyanmıyor,
zayıf emiyor
ve çabuk yoruluyor
hBaşlama zamanı
doğumda
Olası tanı
Şüpheli sepsis, sayfa F-38
veya konvülsiyon
hMeme verme tekniği doğru
fakat bebek henüz beslenmeye
hazır değil
Küçük bebek veya ikiz
sayfa F-96
TABLO F-20 Devam. Beslenme zorluğunun ayırıcı tanısı
Öykü
Fizik Muayene
Olası tanı
hAnne bebeği
hBebek bunların dışında
hiç besleyememişse,
(örneğin bebek
memeyi tutamıyor; aç
olarak aranıyor
ancak süt ememiyorsa)
hAnnenin meme
başında yara varsa
hBaşlama zamanı
birinci gün veya daha
sonra
iyi görünüyorsa
hEmme sırasında bebeğe
iyi pozisyon verilmemiş
veya tutturulmamış
Doğru tutturulamama
ve pozisyon verilememe,
sayfa F-96
hBebeğin üç gün boyunca hBebek bunun dışında
günde 15 gr’ın altında
kilo alması
hBebek beslenme
sırasında regürjite
ediyor, öğürüyor
veya öksürüyorsa
iyi görünüyorsa
hYarık dudak veya
damak
Yeterli kilo alamama,
sayfa F-96
Yarık damak ve
dudak, sayfa F-151
hBaşlama zamanı
birinci gün veya daha
sonra ise
hBebek ilk beslen-
hGastrik tüp ilerlemiyorsa
mesinden itibaren
veya tüpün ucu geri geliyorsa
öksürüyor, öğürüyor hBebek beslenmese bile ağzından
veya regürjite ediyorsa köpüklü sekresyon geliyorsa
hHer beslenmeden
sonra yiyecekler
köpüklü veya sindirilmemiş olarak
geri geliyorsa
doğumda
a
Gastroentestinal
malformasyon veya
obstrüksiyon, sayfa F-105
Tanı koyabilmek bulgular koyu renkli bölgelerde yoksa zordur. Ancak bulguların
olması da tanıyı garantilemez. Tanı ancak italik bölgelere uyum gösteriyorsa
kesindir. Metindeki bulgular destekleyicidir, varlıkları tanıyı destekler, fakat
yoklukları tanıdan uzaklaştırmaz.
ÖZEL SORUNLARIN TEDAVİSİ
KÜÇÜK BEBEK VEYA İKİZLER
• Bebek küçükse sayfa F-24’deki küçük bebekleri beslemek için anlatılan genel ilkelere
bakın.
• Bebekler ikiz ise sayfa C-14’de ikiz bebeklerin beslenmesine ilişkin bilgiye bakınız.
• Bebek iyi besleniyorsa ve hastanede yatması için başka bir neden yoksa bebeği taburcu
edebilirsiniz (sayfa C-67).
• Bebeği iki gün daha beslenmeyi değerlendirmek veya kilo alımını değerlendirmek
açısından izleyin.
DOĞRU OLMAYAN POZİSYON VE TUTUŞ
• Daha önceden belirlenmiş kilosunu kayıt edin, saptanabiliyorsa bebeği her gün tartın.
• Anneye memesini verme tekniği konusunda yardım edin:
-
Annenin memesini verme tekniği doğru ise, anneye güven verin ve üç günlük bir
zaman diliminde besleme tekniğini gözlemeye devam edin;
-
Annenin memesini verme tekniği doğru değilse, anneyi doğru tekniği uygulaması
için yardım edin (sayfa C-12);
-
Bebek üç gün çerisinde günde en az 15 gr/kg kilo almışsa, anneye sütünün yeterli
olduğuna ikna edin ve uygun beslenme pratiğini anlatın. Hastanede kalması için
başka bir neden yoksa bebeği taburcu edin (sayfa C-67),
-
Bebek üç gün içerisinde günde en az 15 gr/kg kilo almamışsa, yeterli kilo
alamama yönünden tedavi edin (aşağıya bakın).
YETERSİZ KİLO ALIMI
Aşağıda anlatılan yetersiz kilo alım tedavisi herhangi bir yöntemle oral olarak beslenen
(anne memesinden veya sağılmış olarak alternatif yöntem olarak verilen) bebekler için
anlatılmıştır. Bebek IV sıvı alıyor ve ağızdan az miktarda beslenebiliyor veya hiç
beslenmiyorsa ve kilo kaybı %5’ten fazla ise, toplam sıvı miktarını 10 ml/kg artırın.
•
Bebeğin önceki kilolarını kaydedin ve bebeği her gün tartın.
•
Bebeğin üç gün boyunca günde 15 mg/kg altında kilo alımı varsa düşük kilo alımı
vardır.
•
Yetersiz kilo alımı nedenlerini arayın ve düzeltin veya tedavi edin:
-
Bebeğin yeterli sıklıkta beslendiğine emin olun (24 saatte sekiz kez) özellikle
geceleri. Bebek alternatif yollardan besleniyorsa, doğru sıvı miktarını aldığına
emin olun (Tablo C-4, sayfa C-22);
-
Çevre ısısının optimal olup olmadığını kontrol edin; çevre ısısı çok sıcak veya çok
soğuksa, bebek ısı regülasyonu için daha fazla enerji harcar ve daha az büyür;
-
Sepsis bulgularını arayın (zayıf beslenme, kusma, solunum zorluğu; Tablo F-9,
sayfa F-37);
-
Bebeğin ağzında pamukçuk arayın (Tablo F-25, sayfa F-128).
• Bebeğin kilo alımı doğrulanırsa ve belirgin bir neden yoksa veya belirgin bir neden
bulunmuşsa ve tedavi yapılmışsa (ısı üç gün süre ayarlanmış veya pamukçuk veya
sepsis yedi gün süre ile tedavi edilmişse) ve halen kilo alımı yeterli değilse, anne ile üç
gün süre ile anne sütünün kantitesini artırmak için çalışın.
• Bebeğin ortalama kilo alımı üç gün sonrasında günde en az 15 mg/kg ise:
-
Anneye uygun beslenme pratiğini ve bebeğinden kilo alması bakımından ne
beklemesini gerektiğini anlatın (sayfa C-53);
-
Hastanede yatması için başka bir sorunu yoksa bebeği taburcu edin (sayfa C-67)
-
Bir ay süresince her hafta kilo alımını izleyin.
• Üç günden sonra kilo alımı yukarıdaki kriterlere rağmen günde 15 mg/kg altında
ise:
-
Emzirmeler arasında sağarak alınan sütü, bebek emdikten sonra alternatif beslenme
yöntemleri ile verin (sayfa C-14).
-
Anne sütünü sağamıyorsa, bebeğe (sayfa C-19) 10 ml mamayı kap/kaşık yöntemi
ile (sayfa C-16) her emzirmeden sonra verin.
-
Mamayı aşağıdaki durumlardan emin olmadan kullanmayın:
•
Gereksinim duyulduğu sürece bulunabileceğine emin olunmalıdır (bu
taburcu olduktan sonraki süreyi de kapsar);
•
Aile ve sağlık sistemi için maliyeti karşılanabilir olmalıdır;
•
Güvenle kullanılabilir olmalıdır;
•
Kullanım kılavuzuna göre steril bir yöntemle hazırlanmalıdır.
• Sağılmış anne sütü veya mama ile desteklemeye birbirini izleyen üç gün içinde günde en
az 15 gr/kg kilo alana kadar devam edin ve daha sonra destek beslenmeyi iki gün süre ile
5 ml her beslenmede azaltın;
-
Bu iki gün süresince kilo alımı yeterli olmaya devam ediyorsa (günde 15 gr/kg
veya daha fazla) destekleri tamamen kesin;
-
Kilo alımı yeniden yetersiz hale gelmişse (15 gr/kg’ın altında ise), desteklemeye
beslenme başına 10 ml sağılmış anne sütü veya mama ile yeniden başlayın ve işlemi
tekrarlayın.
• Bebeğin kilo alımını üç gün boyunca izlemeye devam edin. Kilo alımı aynı düzeyde veya
daha iyi ise, bebek iyi besleniyorsa, hastanede yatması için başka bir neden yoksa bebeği
KUSMA VE/VEYA KARINDA DİSTANSİYON
Yenidoğan bebekte beslendikten sonra küçük miktarlardaki sütün regürjite edilmesi veya
sızıntı şeklinde çıkarılması sıklıkla görülür; çoğunlukla geçicidir ve büyümeye herhangi bir
etkisi yoktur.
SORUNLAR
•
Bebek kusuyor:
-
şiddetli olarak;
-
beslenme yöntemi ne olursa olsun;
-
her beslenmeden sonra tüm aldıklarını;
-
safralı veya kanlı
•
Bebekte karında distansiyon var (şekil F-6)
ŞEKĐL F-6 Karında distansiyon
BULGULAR
•
Bulguları genel öyküden (sayfa F-7) ve fizik muayeneden (tablo F-2, Sayfa F-11)
gözden geçirin; olası tanıyı belirlemek için aşağıdaki ek bilgileri elde etmeye çalışın.
•
Anneye (veya bebeği kim getirmişse) şunları sorun:
-
Kusma ilk beslenmeden itibaren mi veya daha sonradan mı başladı?
-
Beslenmeden ne kadar süre sonra bebek kusuyor?
•
-
Kusmuğun görüntüsü neye benziyor? Safra veya kan içeriyor mu?
-
Bebek mekonyum çıkarıyor mu? Amniotik sıvı mekonyum içeriyor mu?
-
Meme başında yara ve çatlak var mı?
Şunları arayın:
-
Karında duyarlılık (bebek karnına nazikçe dokununca ağlar);
-
Đmperfore anus (Bebekte imperfore anus varsa tedavi için sayfa F-153 bakınız).
GENEL TEDAVĐ
•
Gastrik tüp nazal yoldan yerleştirilir (sayfa P-33):
-
Gastrik tüp ilerlemiyorsa, tüpün ucu geri geliyorsa ve bebek öğürüyor veya
yutmanın hemen arkasından kusma oluyorsa, muhtemelen ösefagus atrezisi veya
trekea-ösefegal fistül vardır ve acil cerrahi tedavi gerekir. Bebeğin üçüncü basamak
veya donanımlı bir hastaneye naklini sağlayın (sayfa C-63)
-
Gastrik tüp ilerlerse, tüpün midede uygun pozisyonda olduğunu kontrol edin (sayfa
P-35) ve mide içeriğini aspire edin.
-
Bebek ciddi olarak hasta görünüyorsa (örneğin hiptonik veya laterjik) veya küçükse
(2.5 kg altında veya 37 haftadan daha önce doğmuşsa), IV yolu açın (sayfa P-21) ve
bebeğin yaşına uygun IV idame tedavisi uygulayın (Tablo C-4, sayfa C-22).
-
Tablo F-21 sayfa F-101’i kullanarak kusmanın ve/veya karında distansiyonun olası
nedenini belirleyin.Kusmanın nedeni belirlenemezse, sayfa F-103’e bakın.
AYIRICI TANI
TABLO F-21 Karında distansiyon ve/veya kusmanın ayırıcı tanısı
Bulgulara
Öykü
Fizik Muayene
hBaşlama zamanı
hBebek
yaşamın birinci günü
veya daha sonra
hAnnede uterin
enfeksiyon veya
doğum eylemi
başladıktan herhangi
bir zaman
içinde veya
doğumdan üç gün
sonra ateş veya
membranların
doğumdan 18 saatten
uzun bir süre
önce açılması
hĐyi veya hiç
beslenememesi
hasta görünüyor
hKusma
hSolunum güçlüğü
hAnormal vücut ısısı
hHuzursuzluk veya laterji
hKonvülsiyon veya bilinç
kaybı
hBeslenmenin zayıf
hHipotoni veya laterji
hBebek hasta görünüyor
veya hiç olmaması
Araştırmalar veya
Diğer Bilinen
Nedenler
Olası tanı
Şüpheli sepsis
sayfa F-38
hSepsis
hGastrik aspiratin
Nekrotizan
enterokolit
hAsfiksi
hBaşlama zamanı
2-10 gün
artan miktarı
veya duyarlılık
hKüçük bebek (2.5 kg’ın
altında veya 37 haftadan küçük)
hKusmukta kan ve safra
hDışkıda kan veya mukus
hĐshal
hSolukluk
hSağlıkta ilerleyici bozulma
(ısı dengesizliği ve/veya apne)
sayfa F-104
TABLO F-21 Devam. Kusma ve karında distansiyonun ayırıcı tanısı
Bulgulara
Öykü
Fizik Muayene
Araştırmalar veya
Diğer Bilinen
Nedenler
hAnne
hJeneralize
gebeliği sırasında sifiliz
için serolojik
test yaptırmış
ve pozitif ise
hAnne sifiliz
nedeni ile tedavi
edilmemiş veya
eksik tedavi
edilmişse
hBaşlama
zamanı
doğumdan
itibaren
ödem (vücudun
şişmesi)
hKarında
distansiyon
(karında sıvı
toplanması veya
karaciğer ve/veya
dalağın büyümesi)
hEllerinde, ayaklarında ve
ayak tabanında
kabarcıklı deri
döküntüleri
hBol miktarda
burun akıntısı
(burun tıkanıklığı)
hDoğumu
hGastrik sonda
izleyen 24
saat içinde
mekonyum
çıkaramama
hDoğumdan
itibaren bebek
ilerlemiyor veya
tüpün ucu geri
geliyor
hKarında
distansiyonun
artması
Olası tanı
Konjenital
sifiliz,
sayfa F-46
Gastroentestinal
malformasyon
veya obstrüksiyon
şüphesi
sayfa F-105
her beslenmede
öksürüyor ve
öğürüyor
hBaşlama zamanı
1-2 gün
hKusmukta
safra olması
hKanlı dışkı
hAnnenin bebeğini
hKusmukta kan olması
çatlamış meme başı
hKanlı dışkı
hBunların dışında bebek
ile emzirmesi
(başlama zamanı ikinci
normal görünür
gün veya daha sonra)
hAnneden doğumdan veya
epizyotomi sırasında
kanaması olması (başlama
zamanı birinci
veya ikinci gün)
Yutulmuş anne
kanı, sayfa F-105
TABLO F-21 Devam. Kusma ve/veya karında distansiyonun ayırıcı tanısı
Bulgulara
Öykü
Fizik Muayene
hBebek ilk
- Gastrik sonda
ilerler
- Bebek bunun
dışında normal
görünür
beslenmesinden
sonra besinleri
regürjite
ediyor
hBaşlama
zamanı birinci
gün
hAmniotik
sıvıda mekonyum
olması
Araştırmalar veya
Diğer Bilinen
Nedenler
a
Olası tanı
Gastrik
irnitasyon
sayfa F-106
Bulgular koyu renkli bölgede yer almıyorsa tanı konamaz. Ancak koyu renkli listede var olan bulgular tanıyı garantilemez. Đtalik
bölgelerle uyum gösteren bulgular varsa kesin tanı konabilir. Metindeki bütün bulgular destekleyici bulgulardır; varlıkları tanıyı destekler,
yoklukları tanıdan uzaklaştırmaz.
KUSMA NEDENĐ BELĐRLENEMEMĐŞSE
• IV sıvı damar yolunu (sayfa P-21) açın, ilk 12 saat için sadece IV sıvıyı idame dozunda
verin (Tablo C-4, sayfa C-22).
• Bebeği 12 saat boyunca gözleyin.
• Bebekte 12 saat içinde kusmanın yanı sıra başka bir belirti görülmezse:
-
Sağılmış anne sütünü gastrik tüpten 24 saat süresince verin (sayfa C-18);
-
Bebek bunları çıkarmazsa annesini emmesine izin verin (sayfa C-11), veya
alternatif yolları kullanarak sağılmış anne sütünü verin (sayfa C-14);
-
Đki başarılı beslenmeden sonra gastrik tüpü çekin.
• Kusma devam ediyorsa veya diğer bulgular varsa örneğin kusmukta kan şiddetli
kusma, karında distansiyon) kusmanın nedenini bulmaya gayret edin (Tablo F-21, sayfa
F-101).
• Kusmanın nedeni bulunamıyorsa, sepsis olarak tedavi edin (sayfa F-41).
ÖZEL DURUMLARIN TEDAVİSİ
NEKROZİTAN ENTEROKOLİT
• Daha önce yapılmamışsa IV yolu açın (sayfa P-21) ve bebeğin yaşına uygun olarak
sadece IV yolunu sıvıyı ilk beş gün süre ile (Tablo C-4, sayfa C-22) verin.
• Sepsisi tedavi edin (sayfa F-41) ve ilk beş gün içinde bebeğin beslenmediğinden emin
olun.
• Gastrik tüp yerleştirin (sayfa F-41) ve serbest drenajı sağlayın.
• Karında kitle ele geliyorsa, bağırsak perforasyonu veya apseye bağlı intestinal
obstrüksiyon olabilir. Bebeğin (sayfa C-63) üçüncü basamak veya donanımlı bir
hastaneye acilen naklini sağlayın.
• Kanama durana kadar her gün hemoglobin ölçümü yapın, kanama durduktan 24 saat
sonra bir kez daha ölçüm yapın. Hemoglobin düzeyi 8 gr/dl (hematokrit %24’ün
altında ise) kan transfüzyonu yapın (sayfa P-31).
• Son kan transfüzyonundan sonra üç boyunca kalp tepe atımını ve solunum sayısını her
üç saatte bir kontrol edin.
• Bebeği beş gün süresince gözleyin. Bu sürede abdominal distansiyon azalırsa, gastrik
aspirattan az miktarda sıvı gelirse ve bebek kansız dışkı çıkarıyorsa:
-
Bebeğe sağılmış sütü gastrik tüpten verin (sayfa C-18);
-
Bebeğin yaşını dikkate almadan (Tablo C-14, sayfa C-22) yaşamın birinci gününde
verilmesi gereken miktarla beslemeye başlayın;
-
Bir kez 48 saat süre ile yeterli miktarda süt tolere edildikten sonra bebeğin annesinin
memesini emmesine izin verin (sayfa C-11). Bebek annesinin memesini
ememiyorsa, sağılmış sütü alternatif bir yöntem kullanarak verin (sayfa C-14).
• Bebeği antibiyotikleri kesildikten 24 saat sonrasına kadar gözleyin.
-
Bebeğin kalp tepe atımı ve solunum sayısı dengede ise, 48 saat içinde kan
transfüzyonuna gereksinim göstermemişse, iyi besleniyorsa ve hastanede yatması
için başka bir neden yoksa taburcu edin (sayfa C-67);
-
Bir ay süresince hemoglobini her hafta ölçün. Hemoghobin 8 gr/dl’ nin altında
(hematokrit %24’ün altında ise) bebeğe kan transfüzyonu yapın (sayfa P-31);
-
Demir eksikliği anemisinden korumak için küçük bebeklere Đkinci aydan itibaren 23.
aya kadar.elementer demirden günde 2 mg/kg verin.
ŞÜPHELİ GASTROİNTESTİNAL MALFORMASYON VEYA OBSTRÜKSİYON
• IV yolu açın (sayfa P-21) ve bebeğin yaşına uygun olarak sadece IV sıvı verin (Tablo
C-4, sayfa C-22).
• Gastrik tüp yerleştirilmişse, yerinde olmasına dikkat edin ve serbest drenaja bırakın
(sayfa P-36).
• Acilen üçüncü basamak bir hastaneye veya cerrahi bakımından donanımlı bir hastaneye
naklini sağlayın (sayfa C-63).
ANNE KANININ YUTULMASI
• Emme sırasında yutulan kan nedeni ile kusma meydana gelmişse (meme başı
çatlakları);
•
-
Anneyi memesini emzirirken gözleyin. Tekniğini değerlendirin (sayfa C-12) ve
gerekiyorsa önerilerde bulunun;
-
Emzirme anne için ağrılı ise, anneyi şu noktalarda cesaretlendirin:
-
Anne sütünü (sayfa C-15) bebek annenin memesini emmeden önce sağarak
süt akışını sağlayan refleksi uyarın,
-
Bebeği akış refleksi oluşana kadar daha az ağrılı olan memeden emmeye
başlatın, daha sonra bebeği sorun olan memeye yönlendirin,
-
Emzirmeden sonra meme başlarına az miktarda süt veya kolostrum sürülmesini
sağlayın,
-
Meme başlarının maserasyonunu önlemek ve iyileşmeyi hızlandırmak
açısından hava ile temasını sağlayın,
-
Çatlaklar sadece bir memede şiddetli ise, diğer memeden iki üç gün kadar
sorunlu meme iyileşene kadar emzirmesini sağlayın. Bu süre içinde etkilenmiş
memeden sütünü sağarak bebeğine alternatif beslenme yöntemlerini kullanarak
verebilir (sayfa C-14);
-
Bebek iyi besleniyorsa ve hastanede yatması için başka bir neden yoksa bebeği
taburcu edin (sayfa C-64)
Kusma doğumda yutulan kan nedeni ile meydana gelmişse:
-
Gastrik tüpün ucuna enjektör yerleştirin ve mide içeriğini aspire edin;
-
Bebeği annenin memesini emzirmesine izin verin (sayfa C-11). Bebek anne
memesini alamazsa, sağılmış sütü alternatif yöntemlerden birini kullanarak verin
(sayfa C-14);
-
Đki başarılı beslenmeden sonra gastrik tüpü çıkarın;
-
Bebek iyi besleniyorsa ve hastanede yatması için başka bir neden yoksa taburcu edin
(sayfa C-67).
GASTRİK İRRİTASYON
• Bebeğin annesini emmesine izin verin (sayfa C-11). Bebek ememiyorsa, sağılmış sütü
alternatif yöntemlerden birini kullanarak verin (sayfa C-14).
• Bebek iki defa başarılı bir şekilde emmiş veya alternatif yöntemle iyi besleniyorsa ve
hastanede yatması için başka bir neden yoksa taburcu edin (sayfa C-67).
• Bebek tüm aldığı besinleri 24 saat sonra regürjite etmeye devam ediyorsa
muhtemelen sorun gastroentestinal sistem anomalisinden kaynaklanmaktadır:
-
IV yolu açın (sayfa P-21) ve bebeğin yaşına uygun olan IV idame sıvısını verin
-
Daha ileri incelemeler için üçüncü basamak bir hastaneye veya donanımlı bir
merkeze, hastaneye naklini sağlayın (sayfa C-63).
İSHAL
Đshale neden olabilecek enfeksiyöz olmayan birçok neden vardır; ancak yeni doğan
döneminde en sık neden sepsistir.
Yenidoğan özel bakım ünitesinde bir bebekten diğerine yayılımı önlemek için
ishal bir bebeğe bakım verirken her aşamada enfeksiyon önleme kurallarına
ciddi olarak uymak gerekmektedir (sayfa C-37). Kirli bezler ve bakım verilen
bebeğe ait tüm malzemelere dokunmadan önce eldiven giyin ve bebeğe
dokunduktan sonra mutlaka ellerinizi yıkayın (sayfa C-38).
SORUNLAR
• Bebek dışkısını artan sıklıkta yapmaktadır.
• Bebeğin dışkısı sulu yeşil renkte olup mukus veya kan içermektedir.
BULGULAR
• Bulguları genel öyküden (sayfa F-7) ve fizik muayeneden Tablo F-2, sayfa F-11)
gözden geçirin ve olası tanıyı belirlemek için aşağıdaki ek bilgileri elde etmeye çalışın
(Tablo F-22, sayfa F-109),
• Anneye veya bebeği kim getirdi ise şu soruları sorun:
- Bebek anne sütünden başka yiyecek veya sıvı ile beslendi mi?
- Bebeğin dışkısı nasıl? Sulu veya yeşil renkli mi? Mukus veya kan içeriyor mu?
- Bebek ne sıklıkla dışkısını yapıyor?
• Şunlara bakın:
- Dehidratasyon bulguları (fontanel ve gözlerin çökmesi, deri elastikiyetinin kaybı,
kuru dil ve mukozalar);
- Sepsis bulguları (beslenmenin güçlüğü, kusma, solunum sıkıntısı; (Tablo F-9,
sayfa F-37).
GENEL TEDAVİ
• Bebeğin annesini emmesine izin verin (sayfa C-11). Anne memesini ememiyorsa,
bebeğe anne sütünü sağarak alternatif yöntemlerden biri ile verin (sayfa C-14).
• Anne bebeğine anne sütü dışında başka bir sıvı veya besin veriyorsa, anneye bu
yiyeceklerin verilmesini sonlandırmasını önerin.
• Her sulu kakadan sonra bebeğe oral rehidratasyon sıvısı (ORS) verilmelidir.
-
Bebek beslenebiliyorsa, annenin bebeğini daha fazla emzirmesi veya ORS 20
ml/kg olacak şekilde her meme ile besleme arasında fincan kaşık veya diğer bir
yöntemle verilmelidir (sayfa C-16);
-
Bebek beslenemiyorsa, gastrik sonda yerleştirin (sayfa P-33), ve ORS’yi 20 ml/kg
olacak şekilde tüpten verin;
-
Hazır ORS paketi bulunamıyorsa, ORS’yi aşağıdaki şekilde hazırlayın:
-
Daha önceden kaynatılmış ve soğutulmuş 1 litre suya:
-
sodyum klorür 3.5 gr.
-
trisodyum sitrat 2.9 gr (veya sodyum bikarbonat 2.5 gr);
-
potasyum klorür 1.5 gr;
-
glukoz (anhidroz) 20 gr (veya sukroz [toz şeker] 40 gr) ekleyin.
• Bebekte dehidratasyon ve sepsis belirtisi varsa, IV damar yolunu açın (sayfa P-21)
ve bebek emzirilmeye devam edilirken IV sıvı verin:
•
-
Bebekte dehidratasyon belirtisi varsa, birinci gününde vücut ağırlığına uygun sıvı
miktarını %10 oranında artırın;
-
Bebek rehidratasyon ve idame gereksinimi gereksinimi karşılayacak miktarda yeterli
sıvı ve alıyorsa devam eden kayıpları yerine koymak amacıyla ORS kullanılmasına
gerek yoktur;
-
Bebeği her 12 saatte bir yeniden değerlendirin;
-
Đshal şeklinde dışkı yapmaya devam ediyorsa, IV sıvıyı 24 saat daha verin;
-
Bebek en az 12 saattir ishal şeklinde dışkı çıkarmıyorsa, bebeğin yaşına
uygun sıvı miktarını verin (Tablo C-4, sayfa C-22).
Olası tanıyı belirleyin (Tablo C-4, sayfa C-22).
AYIRICI TANI
TABLO F-22
Đshalin ayırıcı tanısı
Bulgulara
Öykü
Fizik Bulgular
Araştırılan veya
Olası Tanı
Bilinen Diğer Nedenler
hAnnede uterin
hSepsis
enfeksiyon veya doğum
eyleminin başlamasından
itibaren doğumdan sonraki
üç günlük döneme kadar
annede ateş görülmesi
veya doğumdan 18 saat
öncesinden membranların
açılması
hBaşlama zamanının 1-3
gün içinde olması
hBebeğin anne sütü
ishal
sepsisi tedavi
et
(sayfa F-41)
hBebek iyi besleniyor
dışında besin/sıvı alması
hBaşlama zamanı sıvı/besin
başlamasından sonra
hBebek anne sütü
dışında sıvı/besin
ile besleniyor
hBaşlama zamanı
sıvı/besin
hBebek fototerapi
hSepsise bağlı
hEnfeksiyon
olmayan
ishal
Genel tedaviyi
uygula
(sayfa F-108)
hEmme zayıf veya yok
hBebek hasta görünüyor
hHipotoni
hLaterji
hEnfeksiyöz
hDışkı sarı renkli
hFototerapiye
alıyor
hBaşlama zamanı
fototerapi
ishal
Sepsis tedavisi
uygula
(sayfa F-41)
bağlı yumuşak
dışkı
Tedavi
gerekmez
TABLO F-22 Devam.
Đshalin ayırıcı tanısı
Bulgulara
Öykü
Fizik Bulgular
Araştırılan veya
Olası Tanı
Bilinen Diğer Nedenler
hServisteki diğer
hSulu, yeşil dışkının
bebekler arasında
ishal salgını
hBaşlama zamanı
ikinci gün veya
sonrası
bebek anne sütü
almamasına rağmen
devam ediyor olması
hDışkıda kan
hKusma
hHalsiz veya
hHipotoni veya letarji
hBebek hasta görünümde
hKarında distansiyon,
beslenemiyor
hAsfiksi
hBaşlama zamanı
2-10. günler
hSepsis
hDehidratasyon
Enfeksiyöz kaynaklı nasokomiyal
ishal,
sayfa F-111
hSepsis
hGastrik aspiratın
duyarlılık
Nekrotizan
enterokolit,
artan miktarlarda sayfa F-104
olması
hKüçük bebek (2.5
kg’ ın altında veya 37
haftadan önce doğması)
hDışkıda kan veya
mukus olması
hSolukluk
hHasta halin sürekli
ilerlemesi (Vücut
ısısının değişkenliği
ve/veya apne)
a
Bulgular yukarıdaki listede koyu olarak yazılan bölgelerde yoksa tanı konamaz. Fakat koyu
yazılan bölümdeki bulgular ile uygunluk
göstermesi tanıyı garantilemez. Listedeki bulguların hepsi destekleyici bulgulardır; varlıkları tanı koymayı destekler, fakat yoklukları
tanıdan uzaklaştırmaz.
NOSOKOMİYAL İSHALİN TEDAVİSİ
• Đshal bebek hastanede yatarken gelişmiş ve aynı serviste birden daha fazla bebekte
iki günlük süre içinde ishal geliştirmişse, nosokomiyal enfeksiyondan
kuşkulanılmalıdır.
• Mümkün ise bebeği izole edin.
• Sepsisi tedavi edin (sayfa F-41).
• Đshal için genel tedavi yöntemleri uygulamaya devam edin (sayfa F-108).
KANAMA VE/VEYA SOLUKLUK
Bu bölüm doğumda veya doğumdan sonra herhangi bir zamanda iç veya dış kanama bulguları olan veya
olmayan kanamalı veya solukluğu olan bebeğe yaklaşımı kapsamaktadır. Solukluk; anemi, şok veya her
ikisinin de bulgusu olabilir.
SORUNLAR
•
Bebek şu anda kanıyor.
•
Bebekte kanama öyküsü var.
•
Bebekte doğumda veya doğumdan bir süre sonra solukluk var.
BULGULAR
•
Öykü (Sayfa F-7) ve muayenedeki (Tablo F-2, sayfa F-11) bulguları inceleyin ve olası tanıya karar
vermek için aşağıdaki ek bilgileri elde edin.
•
Anneye (veya bebeği getiren kişiye) sorun:
•
-
Bebeğin dışkı veya idrarında kan var mı?
-
Daha önceki bebekleriniz de hemolitik sarılık, Glukoz-6-Fosfat Dehidrogenaz (G6PD) eksikliği veya
Rhesus (Rh) faktör, ABO kan grubu uygunsuzluğu oldu mu?
-
Gebelik sırasında, travay/doğumda anormal kanama oldu mu?
-
Doğumda bebeğin göbek kordonu doğru tespit edilip bağlandı mı?
-
Bebek kusuyor mu, kusuyorsa safralı veya kanlı mı?
-
Bebek ikiz eşi mi, öyle ise diğer bebek çok pembe veya kırmızı mı (Đkizden ikize transfüzyon)?
-
Bebekten fazla kan örneği alındı mı?
Bakın
-
Kan nereden geliyor? (Örn. göbek, sünnet yeri veya venöz girişim yerleri)
-
Jeneralize ödem (vücutta şişlik) var mı?
-
Karında hassasiyet (karında nazikçe bastırıldığında bebeğin ağlaması) var mı?
-
Sarılık var mı?
GENEL TEDAVĐ YAKLAŞIMI
KANAMA
•
Henüz müdahale edilmemişse, Tablo F-1 (sayfa F-6)’da tanımlandığı gibi hızla kanamaya müdahale et.
•
Bebekte kanama hala devam ediyorsa, birinci saat intravenöz sıvı infüzyon hızını 20 ml/kg olacak şekilde
artır.
•
Bebekte şok bulguları varsa (solukluk, dokunma ile saptanan soğukluk, kalp hızının dakikada 180’nin
üstünde olması bilinç bulanıklığı veya kaybı) veya değerlendirme sırasında şok bulguları gelişirse:
-
Serum fizyolojik veya Ringer laktat 10 ml/kg 10 dakikada verilip, 20 dakika sonra şok bulguları
devam ediyorsa tekrarla;
-
Hızla 0 Rh-negatif kan transfüzyonu (sayfa P-31) yap.
•
Kan örneği al (sayfa P-9) ve hemoglobin ölçümü yap. Eğer hemoglobin 10 gr/dl’nin altında ise
(hematokrit %30’un altında) kan transfüzyonu yap (sayfa P-31).
•
Olası tanıya karar ver (Tablo F-23, sayfa F-115).
KANAMA ÖYKÜSÜ OLMAKSIZIN SOLUKLUK
•
Bebekte şok bulguları varsa (solukluk, dokunma ile saptanan soğukluk, kalp hızının dakikada 180’nin
üstünde olması, bilinç bulanıklığı veya kaybı) veya değerlendirme sırasında şok bulguları gelişirse
intravenöz yolu yok ise IV yol aç (sayfa P-21) Serum fizyolojik veya Ringer laktat 10 ml/kg 10 dakika
içinde ver, şok bulguları 20 dakika sonra devam ediyorsa tekrarla.
•
Kan şekerini ölç. Kan glukoz düzeyi 45 mg/dl’nin (2.6 mmol/l) altında ise hipoglisemi için tedavi ver
(sayfa F-91).
•
Kan örneği al (sayfa P-9) ve hemoglobin ölçümü yap. Hemoglobin 10 gr/dl’nin altında ise (hematokrit
%30’un altında) kan transfüzyonu yap (sayfa P-31)
•
AYIRICI TANI
TABLO F-23 Kanama ve/veya soluklukta ayırıcı tanı
Bulgulara
Öykü
Muayene
Đncelemeler veya Diğer
Bilinen Tanılar
Olası Tanı
Başlangıç zamanı
2-3 gün
4. gün ve sonrası
Bir veya birden
fazla bölgeden
kendiliğinden
kanama, örneğin:
- Dışkı veya idrarda
kan
- Göbek veya sünnet
yeri veya venöz
girişim yerinden
kanama
- Doğumdan sonra
travma olmadan
morlukların belirmesi
Solukluk
Yenidoğanın
hemorajik hastalığı
bulgularının 4. gün
ve sonrası bulunması
Yenidoğanın
hemorajik hastalığı
sayfa F-119
Koagulasyon
bozukluğu F-119
TABLO F-23 Devam. Kanama ve/veya soluklukta ayırıcı tanı
Bulgulara
Öykü
Muayene
Đncelemeler veya
Bilinen Tanılar
Diğer Olası Tanı
36. saatten önce
gelişen sarılık
Solukluk
Daha önceki bebekte
ABO kan grubu veya
Rh faktör
uygunsuzluğu veya
G6PD eksikliği,
Aile öyküsünde
G6PD eksikliği,
sarılık, anemi
karaciğer büyümesi
veya splenektomi
varlığı
Ciddi sarılık
Solukluk
Yaygın ödem
(vücutta şişme)
Erkek bebek
(G6PD eksikliği
için destekleyici
bulgu)
Annede gebeliğin
Solukluk
son döneminde
ve/veya doğumda
vajinal kanama
öyküsü var
VEYA
Gebelik sürecinde
veya doğumda
problem (örn:
doğumdan sonra
umbilikal kordun
hemen bağlanmaması;
ikizden ikize
transfüzyon
Hemoglobin
13 gr/dl’nin altında
ise (hematokrit
%40’ın altında)
Coombs testi pozitif
Anne ve bebek
arasında ABO kan
grubu veya Rh faktör
uygunsuzluğu
Pozitif G6PD
taraması
Hemoliz
Solukluktaki genel
tedavi yaklaşımını
sağla (sayfa F-114)
ve hemolitik sarılık
tedavisi ver
(sayfa F-81)
Hemoglobin
ise (hematokrit
%40’ın altında)
Olası obstetrik
nedenlere bağlı kan
kaybı. Solukluktaki
genel tedavi
yaklaşımını sağla
(sayfa F-114).
Bulgulara
Öykü
Muayene
Đncelemeler veya Olası Tanı
Diğer bilinen
tanılar
Emmeme veya
zayıf emme
Asfiksi
2-10 gün
Laterji, düşkünlük
Sepsis
Hasta görünen bebek
Gastrik aspirat
Abdominal distansiyon
hacimlerinde
hassasiyet
artış
Küçük bebek (doğumda
2.5 kg’dan zayıf veya
37 haftadan önce doğmuş)
Kanlı veya safralı kusma
Dışkıda kan veya mukus
Đshal
Solukluk
Đlerleyici hastalık bulguları
(ısı regulasyonunda bozukluk
ve/veya apne)
Doğumdan sonra ilk Abdomende artan distansiyon
Safralı kusma
24 saatte dışkı
çıkarmama, dışkının
koyu renkli veya kanlı
olması
4 gün
Nekrotizan
enterokolit, sayfa
F-104
Gastrointestinal
malformasyon
veya
obstrüksiyon
şüphesi,
sayfa F-105
Bulgulara
Öykü
Muayene
Đncelemeler veya
Diğer bilinen tanılar
Olası Tanı
Meme çatlağı olan
annenin emzirmesi
(başlangıç zamanı
2. gün ve sonrası)
Doğum sırasında
veya epizyotomiden
maternal kanama
(başlangıç zamanı
1-2 gün)
Fazla kan örneği
alınması
Hasta veya küçük
bebek (doğumda
2.5 kg’dan zayıf
veya 37 haftadan
önce doğmuş)
Solukluk
Hemoglobin
ise (hematokrit
%30’unaltında)
Hasta ve küçük
bebeğin anemisi
sayfa F-119
Solukluk
Hemoglobin
13 gr/dl’nin
altında ise
(hematokrit
%40’un altında)
Nedeni bilinmeyen
solukluk, sayfa
F-119
Kanlı kusma
Koyu renkli dışkı
Bebek bunun dışında
iyi görünüyor
Anne kanı
yutulması
sayfa F-105
a
Tabloda koyu renkle yazılmış bulgu yoksa tanı konulamaz. Ancak koyu renkle yazılmış bulgu varlığında
da tanı garanti değildir. Đtalikle yazılmış bulgu varlığında tanı doğrulanır. Düz karakterle yazılmış bulgular
destekleyici bulgular olup bunların yokluğu tanıyı ayırt ettirmez.
ÖZEL DURUMLARDA TEDAVİ YAKLAŞIMI
YENİDOĞANIN HEMORAJİK HASTALIĞI
•
Kanama üç saat içerisinde durmazsa sepsis tedavisi var (sayfa F-41)
•
Kan örneği al (sayfa P-9) ve günde bir kez hemoglobin ölçümü yap. Hemoglobin 10 gr/dl’nin altında
ise (hematokrit %30’un altında) kan transfüzyonu yap (sayfa P-31)
•
Tedavi desteğine devam et (sayfa F-120)
KOAGULOPATİ
•
Sepsis tedavisi ver (sayfa F-41).
•
•
Tedavi desteğine devam et (sayfa F-120).
OBSTETRİK NEDENLERE BAĞLI KAN KAYBI OLASILIĞI
•
•
Hemoglobin 10-13 gr/dl (hematokrit %30-40) ve şok bulguları varsa (solukluk, dokunma ile saptanan
soğukluk, kalp hızının dakikada 180’nin üstünde olması, bilinç bulanıklığı veya kaybı) kan transfüzyonu
yap (sayfa P-31).
•
Tedavi desteğine devam et (sayfa F-120).
HASTA VE KÜÇÜK BEBEKTE ANEMİ VEYA SOLUKLUK
•
Bebeğin durumu stabilse hastanede yatış sürecince haftalık hemoglobin ölçümü yap. Hemoglobin 8
gr/dl’nin altında ise (hematokrit %24’un altında) kan transfüzyonu yap (sayfa P-31)
•
Tedavi desteğine devam et (aşağıda).
SOLUKLUK VEYA KANAMASI OLAN BEBEKTE TEDAVİ DESTEĞİNİN DEVAMI
•
Başka bir nedenle IV yol gerekmiyorsa IV sıvı tedavini sonlandır. IV sıvı gereksinimi devam ediyorsa
IV sıvı olarak ilk gün için toplam sıvı hacminin (oral ve IV) bebeğin yaşı için uygun idame sıvısına %10
eklenerek verilmesini sağla. (Tablo C-4, sayfa C-22) Daha sonraki günler için idame sıvı hacmini kullan.
•
Hemoglobin, transfüzyon gerektirmeyecek düzeyde üç gün süreyle stabilize olana dek günlük ve sonra
bebek hastanede yattığı süre içinde haftalık hemoglobin ölçümü yap.
•
Bebeğin durumu stabilleşinceye dek kalp ve solunum hızını üç saatte bir kontrol et.
•
Bebeğin kalp ve solunum hızı stabil, 48 saat sürecinde transfüzyon gereksinimi olmamış ve hastanede
yatışı gerektiren başka problemler yoksa bebeği taburcu et (sayfa C-67).
•
Demir eksikliği anemisini önlemek için, küçük bebeklere elementer demir 2 mg/kg, günde tek doz, 2-23.
aylar sürecince ver.
•
Beslenme ve büyümenin izlemi için haftada iki kez iki hafta sürecince kontrole çağır.
•
Birinci ayda tekrar hemoglobin ölçümü yap. Hemoglobin 8 gr/dl’nin altında ise (hematokrit %24’un
altında) kan tranfüzyonu yap (sayfa P-31).
SAÇLI DERİDE ŞİŞLİK
Doğumda bebeğin saçlı derisinde saptanan şişliklerin çoğu kendiliğinden düzelir; ancak yaşamı tehdit eden
subaponörotik (subgaleal) kanama hızla tanınıp tedavi edilmelidir.
PROBLEM
•
Bebeğin sağlı derisinde doğumda veya doğumdan hemen sonra beliren şişlik.
BULGULAR
•
Öykü (sayfa F-7) ve muayenedeki (Tablo F-2, sayfa F-11) bulguları inceleyin özellikle solukluk, kalp ve
solunum hızındaki artış (kalp hızının 160 /dakikanın solunum hızının 60/dakika’nın üzerinde olması)
dikkat et.
•
Olası tanıya karar vermek için ek bilgileri elde et (Tablo F-24, sayfa F-122).
•
Karar ver (hisset):
-
Saçlı derideki şişliğin yer ve sınırlarına;
-
Şişlik içerisinde fluktuasyon veya süngerimsi yapı varlığına;
-
Saçlı deride ağrı varlığına (dokunulduğunda bebek ağlıyor mu?);
-
Paryetal kemiklerin üst üste binmesi ile kafada molding (şekil F-7) varlığına
Şekil F-7 Bebeğin başında şişlik
TABLO F-24 Saçlı deride şişlik-ayırıcı tanı
Bulgulara
Öykü
Muayene
Olası Tanı
Doğumda ortaya
çıkan veya
doğumdan sonra ilk
2 saatte ortaya çıkan
ve sonraki 24 saatte
daha belirginleşen
şişlik
Vakum ile doğum
Asfiksi
Saçlı derinin tamamının altında şişlik
Saçlı deride süngerimsi yapı
Saçlı deride dokunulduğunda bebeğin
ağlaması
Solukluğun giderek artması
Solunum sayısının 60/dakikanın üzerinde
olması
Baş çevresinin artması
Subaponörotik
(subgaleal) kanama
sayfa F-123
Doğumda ortaya
Çıkan şişlik
Doğumda başın prezente olduğu
bölümde sert ve fluktuasyon vermeyen
şişlik
Başta şişlik ve paryetal kemiklerin
üst üste binmesi
Bunun dışında bebek iyi görünüyor
Kaput suksedenum,
sayfa F-124
Doğumdan sonra 4
saat içinde ortaya
çıkan şişlik
Sütürleri geçmeyen yuvarlak şişlik
(Şekil F-8, sayfa F-125)
Fluktuasyon veren şişlik
Sefal hematom,
sayfa F-24
Şişlik doğumda
belirgin
Vakum ile doğum
Vakum kabının uygulandığı yerde şişlik
Yeşil şişlik (şinyan)
sayfa F-124
a
Tabloda koyu renkle yazılmış bulgu yoksa tanı koyulamaz. Ancak koyu renkle yazılmış bulgu varlığında da tanı garanti değildir. Đtalikle
yazılmış bulgu varlığında tanı doğrulanır. Düz karakterle yazılmış bulgular destekleyici bulgular olup bunların yokluğu tanıyı ayırt ettirmez.
TEDAVİ YAKLAŞIMI
SUBAPONÖROTİK (SUBGALEAL) KANAMA
Subaponörotik kanaması olan bebekte bir grup problem olur. Bu bebeklerde baş çevresi artışı, apne
atakları, solunum ve kalp hızı artışı gibi bulguları yakın izle.
•
Doğumda uygulanmış olsa bile K1 vitamini (fitomenadiyon) 1 mg dozunda IM (veya venöz yol açık ise
IV) uygula.
•
Kan örneği al (sayfa P-9):
-
Hemoglobin ölçümü yap ve 24 saat içinde tekrarla;
-
Hemoglobin 10 gr/dl’nin altında ise (hematokrit %30’un altında) kan tranfüzyonu yap (sayfa P-31)
•
Bebeğin saatlik solunum ve kalp hızını tayin et ve solukluğu izle.
•
Bebeğin baş çevresini altı saatte bir ölç.
•
Bebekte baş çevresi hızla büyüyorsa veya şok bulguları varsa (solukluk, dokunma ile saptanan
soğukluk, kalp hızının dakikada 180’nin üstünde olması, bilinç bulanıklığı veya kaybı) acilen 0 Rh-negatif
kan tranfüzyonu yap.
•
Bebeğin beslendiğinden emin ol:
•
-
Bebeğin anne sütü emmesine izin ver (sayfa C-11);
-
Bebek anne sütü ememiyorsa sağılmış anne sütünü alternatif bir beslenme yöntemi ile ver (sayfa C14);
-
Bebek anne sütü ememiyorsa veya sağılmış anne sütünü alternatif bir beslenme yöntemi ile
almıyorsa, IV yol aç (sayfa F-21) ve IV sıvı ver.
-
Bebeğin yaşına göre idame sıvı gereksiniminin beslenme veya sıvı ile sağlandığına emin ol (Tablo
C-4, sayfa C-22).
Bebek stabilize olduktan sonra:
-
Baş çevresini günlük ölç;
-
Solukluk, kalp ve solunum hızını üç saatte bir değerlendir;
-
Her zaman aşağıdaki endikasyonlarla sıvı vermeye hazır ol;
-
Hemoglobin 8 gr/dl’nin altında ise (hematokrit %24’un altında) kan transfüzyonu yap (sayfa P-31);
-
Hemoglobin 10 gr/dl’nin altında ise (Hematokrit %30’un altında) bebek hastanede olduğu sürece üç
ve altı gün sonra birer kez, sonra haftalık hemoglobin ölçümü yap.
• Sarılık için günlük değerlendir (sayfa F-77), eğer gerekli ise fototerapi uygula.
• Baş çevresi küçülmeye başladığında:
-
Bebeğin üç günlük izleminde hemoglobin değeri transfüzyon gerektirmeyecek düzeyde ve en az dört
günlük olana dek gözlemeye devam et;
-
Gözlem dönemi sonunda eğer bebeğin kalp ve solunum hızı stabil, beslenmesi iyi ve hastanede
kalmasını gerektirecek başka problemleri yoksa taburcu et (sayfa C-67)
KAPUT SUKSEDENEUM, ŞİNYAN VEYA SEFAL HEMATOM
• Anneye bunların çok ciddi durumlar olmadığını ve tedavi gerektirmediğini anlat. Kaput ve şinyan 2-3
günde kendiliğinden, sefal hematom (Şekil F-8, sayfa F-125) ise haftalar içerisinde düzelecektir.
• Sefal hematomu fluktuasyon verse bile aspire etme.
• Anneye sarılık gelişirse bebeği geri getirmesini söyle (sayfa F-77).
ŞEKĐL F-8 Tek taraflı sefal hematomu olan bebek
DERİ VE MUKOZA PROBLEMLERİ
Bebeklerdeki deri enfeksiyonları çok bulaşıcıdır. Servis içerisinde bir bebekten diğerine bulaşı
engellemek için dikkatli enfeksiyon kontrol önlemleri (sayfa C-37) uygula. Yara (lezyon) ile direkt
teması olan her şeyi (örn. gazlı bez) plastik bir torba içerisine veya akmayacağı kesin olan bir atık
kovasına koyarak yok et.
SORUNLAR
•
Bebeğin deri ve yumuşak dokularında kızarıklık ve şişlik.
•
Bebeğin derisinde sivilce (püstül) ve su toplaması (vezikül) olması.
•
Bebeğin dilinde veya ağzının içinde beyaz lekelerin olması.
BULGULAR
•
Öykü (sayfa F-7) ve muayenedeki (Tablo F-2, sayfa F-11) bulguları inceleyin ve olası tanıya karar
vermek için aşağıdaki ek bilgileri elde edin.
•
•
-
Başlangıçta lezyonlar (yaralar) neye benziyorlardı ve bebeğin vücudunda nerede yerleşmişlerdi?
-
Lezyonlarda ilk ortaya çıktıktan sonra değişiklik oldu mu?
Bakın:
-
Lezyonların yerleşimine (örn. aksilla, göbek çevresi, kasık, el içi ve ayak tabanı);
-
Lezyonların özelliklerine:
-
püstüller (çapı 1 cm’den küçük) veya veziküller (çapı 1 cm’den büyük);
-
deride kızarıklık
-
su toplama şeklinde deri döküntüsü.
-
Deri üzerinde hassasiyet gösteren (şişliğe dokunulduğunda bebek ağlıyor) ve fluktuasyon veren
(şişliğin içinde su doluymuş hissi) şişlik.
-
Bebekte kesi veya abrazyon varsa, sayfa F-132’ye bakın.
AYIRICI TANI
TABLO F-25 Deri ve mukoza problemlerinde ayırıcı tanı
Bulgulara
Öykü
Muayene
Olası Tanı
1. gün ve sonrası
Başlangıçta tek olan
lezyonun sayısının
artması ve başka
alanlara yayılması
Püstüller
Deri enfeksiyonu,
sayfa F-129
veya veziküller
arkasında, boyun çevresinde, aksilla
göbek ve kasıkta belirgin lezyonlar
Elin
3. gün ve sonrası
Vücutta
herhangi bir yerde deride
kızarıklık veya derialtı dokuda şişme
Ağrılı veya fluktuasyon veren şişlik
Bezin bağlandığı bölgede ortası küçük
Selülit/apse, sayfa
F-130
Bez bağlanan
3. gün ve sonrası
3. gün ve sonrası
Annede gebelik
sırasında bakılan
sifiliz serolojisi
pozitif ise
Anne sifiliz için
yetersiz veya hiç
tedavi almamışsa
Başlangıç zamanı,
doğum
beyaz genellikle kabuklu, parlak
kırmızı lekeler
bölgede pişik, sayfa
F-131
Ağız içi ve dil üzerinde kalın beyaz
lekeler
Ağızda pamukçuk,
sayfa F-131
Yaygın
ödem (vücutta şişme)
Karında distansiyon (karaciğer, dalak
büyümesi veya karın için sıvıya bağlı)
Avuç içi, ayak tabanında sulanan deri
döküntüsü
Çok miktarda burun akıntısı
Konjenital sifiliz
sayfa F-46
a
Tabloda koyu renkle yazılmış bulgu yoksa tanı koyulamaz. Ancak koyu renkle yazılmış bulgu varlığında da tanı garanti değildir.
Đtalikle yazılmış bulgu varlığında tanı doğrulanır. Düz karakterle yazılmış bulgular destekleyici bulgular olup bunların yokluğu tanıyı
ayırt ettiremez.
TEDAVİ
DERİ ENFESİYONU
• Enfeksiyon bebek hastanede yatmakta iken gelişmiş ise veya iki gün içerisinde serviste yatan birden
fazla bebekte de enfeksiyon gelişmişse, nosokomiyal enfeksiyondan şüphelen (sayfa C-45).
• Temiz muayene eldivenleri giyerek:
-
Antiseptik solüsyon kullanarak etkilenmiş alan veya alanları yıka (Tablo C-10, sayfa C-41) ve gazlı
bezle temizle;
-
Püstül/vezikülleri %5’lik jensiyan viyole solüsyonu ile temizle;
-
Püstül/veziküller geçene dek bu işlemi günde dört kez tekrarla, annenin durumu uygun oldukça bu
işlemi tekrarlamasını sağla.
• Sepsis bulgularını araştır (örn. emmeme, kusma, solunum güçlüğü; Tablo F-9, sayfa F-37), varsa sepsis
tedavisi (sayfa F-41) ver.
• Püstül ve veziküllerin sayılarını belirle, vücudun yarısı veya fazlasına yayılıp yayılmadığına karar ver ve
aşağıda anlatılan biçimde tedavi et.
PÜSTÜL/VEZİKÜL SAYISININ 10’DAN AZ OLMASI VEYA VÜCUDUN YARISINDAN AZ BİR
ALANA YAYILMASI VE SEPSİS BULGULARININ OLMAMASI
•
Bebeği beş gün süreyle gözlem altında tut:
-
Püstül/veziküller beş gün içerisinde iyileşirse ve hastanede yatış gerektiren başka problemler
yoksa, bebeği taburcu et (sayfa C-67).
-
Püstül/veziküllerin çoğunluğu beş günden sonra devam ediyor, ancak bebekte sepsis bulguları
gelişmemişse kloksasilin beş günlük oral tedaviyi bebeğin yaşı ve vücut ağırlığını dikkate alarak ver
(Tablo C-9, sayfa C-35).
PÜSTÜL/VEZİKÜL SAYISININ 10 VEYA 10’DAN FAZLA OLMASI VEYA VÜCUDUN YARISINDAN
FAZLA BİR ALANA YAYILMASI VE SEPSİS BULGULARININ OLMAMASI
•
Püstülün ortasını steril bir lanset kullanarak aç. Steril kültür çubuğu ile buradan kültür al ve kültür,
duyarlılık testi için laboratuvara gönder.
•
Kloksasilin beş günlük IM tedaviyi bebeğin yaşı ve vücut ağırlığını dikkate alarak ver (Tablo C-9,
sayfa C-35).
• Bebeğin durumunu iyileşmenin (püstül/veziküllerin daha fazla yayılmaması ve kuruyup iyileşmeye
başlaması) izlenmesi için günlük değerlendir.
-
Püstül/veziküller üç günlük antibiyotik tedavisi sonunda düzeliyorsa kloksasilin tedavisini beş güne
tamamla;
-
Püstül/veziküller üç günlük antibiyotik tedavisine rağmen düzelmiyorsa:
-
Kültür pozitifse antibiyotiği kültür duyarlılık sonuçlarına göre değiştir, yeni antibiyotiği beş gün
daha uygula;
-
Kültür alma olanağı yoksa veya organizma belirlenememişse, kloksasilin vermeye devam et ve ek
olarak gentamisini bebeğin yaşı ve vücut ağırlığını dikkate alarak yedi gün uygula (Tablo C-9, sayfa
C-35).
• Bebeği antibiyotik kesilmesinden sonra 24 saat süreyle izle. Püstül ve veziküller düzeldi, beslenmesi iyi ve
hastanede yatış gerektirecek başka problemi yoksa bebeği taburcu et (sayfa C-37).
SEPSİS BULGULARI OLAN BEBEKTE DERİDE PÜSTÜL/ VEZİKÜLLER
•
Sepsis tedavisi uygula (sayfa F-41) ancak ampisilin yerine kloksasilin IV yoldan bebeğin yaşı ve vücut
ağırlığını dikkate alarak ver (Tablo C-9, sayfa C-35)
•
Bebek sepsis için antibiyotik tedavisi almakta ise ampisilini kes. Gentamisine ek olarak kloksasilin
beş günlük IM tedaviyi bebeğin yaşı ve vücut ağırlığını dikkate alarak ver (Tablo C-9, sayfa C-35).
•
Bebeği antibiyotik kesilmesinden sonra 24 saat süreyle izle. Püstül ve veziküller düzeldi, beslenmesi iyi
ve hastanede yatış gerektirecek başka problem yoksa bebeği taburcu et (sayfa C-37).
SELÜLİT/APSE
•
Fluktuasyon veren şişlik varsa, insizyon ve drenaj yap (sayfa P-43).
•
Kloksasilin IM bebeğin yaşı ve vücut ağırlığını dikkate alarak ver (Tablo C-9, sayfa C-35).
• Bebekte günde en az bir kez düzelme bulgularını değerlendir.
-
Selülit/apsede beş günlük antibiyotik tedavisi ile düzelme
tamamlayacak şekilde tedaviye devam et.
-
Selülit/apsede beş günlük antibiyotik tedavisi ile düzelme yoksa;
varsa;
kloksasilini 10 güne
-
Kültür pozitif ise; antibiyotiği kültür duyarlılık sonuçlarına göre değiştir, antibiyotiği 10 gün daha
uygula.
-
Kültür alma olanağı yoksa veya organizma belirlenememiş ise; kloksasilin vermeye devam et
ve ek olarak gentamisini bebeğin yaşı ve vücut ağırlığını dikkate alarak 10 gün uygula (Tablo C-9,
sayfa C-35).
• Bebeği antibiyotik kesilmesinden sonra 24 saat süreyle izle. Selülit/apse düzeldi, beslenmesi iyi ve
hastanede yatış gerektirecek başka problem yoksa bebeği taburcu et (sayfa C-37).
PİŞİK
• Her bez değişikliğinde lezyonlara nistatin krem veya %0.5 jensiyan viyole solüsyonu uygula, lezyonlar
iyileştikten sonra üç gün süreyle devam et.
• Bezin her ıslandığında veya kirlendiğinde değiştirildiğinden emin ol.
PAMUKÇUK
•
Bebeğin ağzındaki lekeleri nistatin oral solüsyon veya %0.5 jensiyan viyole solüsyon kullanarak
günde dört kez sil ve bu işleme lezyonlar iyileştikten sonra iki gün süreyle devam et.
•
Bebek tedavi aldığı süreçte, annenin emzirdikten sonra göğüslerine nistatin krem veya %0.5 jensiyan
viyole sürmesini sağla.
KESİ
•
Kesiyi antiseptik solüsyona batırılmış gazlı bez ile temizle (örn. %2-5 polividon iyot [Tablo C-10,
sayfa C-41], diğer antiseptik solüsyonlar yakıcı olabilir).
•
Kesiyi temizle ve kuru tutmak için basit bir bandaj ile kapat.
•
Kesinin kenarları ayrıksa iki kenarı kelebek bandaj ile yakınlaştır.
•
Hastanede yatış gerektirecek başka problemler yoksa bebeği taburcu et (sayfa C-67).
•
Anneye yerel enfeksiyon belirtilerini anlat (örn. kesi çevresindeki deride kızarıklık, ısı artışı ve şişlik):
•
-
Anneye keside yerel enfeksiyon bulguları gelişirse bebeği geri getirmesini söyle;
-
Yerel enfeksiyon bulguları görüldü ise, bandajı aç ve günde üç kez, beş gün süreyle topikal
antibiyotik uygula ve kesiyi açık bırak.
Gerekiyorsa annenin bebeği bandajı kaldırmak için bir hafta sonra getirmesini sağla. Enjeksiyon yoksa
daha fazla izlem gerekli değildir.
SIYRIK
•
Sıyrığı antiseptik solüsyonla ıslatılmış pamuk ile temizle (Şekil F-9) (örn. %2-5 polividon iyot [Tablo
C-10, sayfa C-41], diğer antiseptik solüsyonlar yakıcı olabilir).
ŞEKĐL F-9 Doğumda forseps kullanımına bağlı sıyrığı olan bebek
•
Yarayı temiz ve kuru tut, anneye de böyle yapmasını söyle.
•
Hastanede yatış gerektirecek başka problemler yoksa bebeği taburcu et (sayfa C-67).
•
Anneye yerel enfeksiyon belirtilerini anlat (örn. kesi çevresindeki deride kızarıklık, ısı artışı ve şişlik):
•
-
Anneye sıyrıkta lokal enfeksiyon bulguları gelişirse bebeği geri getirmesini söyle;
-
Yerel enfeksiyon bulguları görülürse, bandajı aç ve günde üç kez, beş gün süreyle topikal
antibiyotik uygula ve sıyrığı açık bırak.
Annenin bebeği bir hafta sonra getirmesini sağla. Enfeksiyon yoksa daha fazla izlem gerekli değil.
GÖBEKTE KIZARIKLIK, ŞİŞLİK, İLTİHABI AKINTI VEYA KÖTÜ KOKU
Göbek sıklıkla doğumdan sonra bir haftada düşer ve yara 15 günde iyileşir. Yara iyileşene kadar burası hızla
sepsise dönüşebilecek bir enfeksiyon için önemli bir giriş yeridir, enfekte olmuş göbekte erken tanı ve tedavi
sepsisin engellenmesi için çok önemlidir.
Servis içerisinde bir bebekten diğerine enfeksiyon bulaşını engellemek için her zaman sıkı enfeksiyon
kontrol önlemlerini (sayfa C-37) uygula. Göbek veya iltihap ile direkt teması olan her şeyi plastik bir
torba içerisine veya akmayacağı kesin olan bir atık kovasına koyarak yok et.
SORUNLAR
• Bebeğin göbeğinde şişlik, iltihabi akıntı veya kötü koku olması (enfeksiyon gelişmiş)
• Göbeğin çevresindeki deri kırmızı ve sertleşmiş.
BULGULAR
• Öykü (Sayfa F-7) ve muayenedeki (Tablo F-2, sayfa F-11) bulguları inceleyin ve enfeksiyonun
ciddiyetine karar vermek için aşağıdaki ek bilgileri elde edin (Tablo F-26, sayfa F-136).
• Anneye (veya bebeği getiren kişiye) sorun:
-
Bebeğin göbeğine temiz olmayan veya zararlı maddeler (hayvan dışkısı) uygulandı mı?
-
Göbek kapalı tutuldu mu? (örn. bandaj ile)
• Göbek çevresinde kızarıklık ve şişlik varsa, göbek çevresinde ne kadar yayıldığına karar ver.
TABLO F-26
Göbekte enfeksiyon ciddiyetinin sınıflaması
Bulgulara
Öykü
Muayene
Sınıflandırılması
Temiz olmayan
doğum
Göbeğe temiz
olmayan veya zararlı
maddeler (hayvan
dışkısı) uygulanması
Göbeğin kapalı
tutulması
Göbekte kızarıklık, şişlik
Göbekteki kızarıklık ve şişliğin 1
cm’den geniş alana yayılması
Göbekte iltihabi akıntı olması
Göbekte kötü koku olması
Göbeğin çevresindeki derinin kırmızı ve
sertleşmiş olması
Karında distansiyon
Ciddi göbek
enfeksiyonu (aşağıda)
Göbekte, kızarıklık,
şişlik
Göbekteki, kızarıklık ve şişliğin 1
cm’den geniş alana yayılması
Yerel göbek
enfeksiyonu,
sayfa F-137
a
Sınıflamada koyu renkle yazılmış bulgu yok ise tanı koyulamaz. Ancak koyu renkle yazılmış bulgu varlığında da sınıflamayı
garantilemez. Düz karakterle yazılmış bulgular destekleyici bulgular olup bunların varlığı sınıflamanın doğrulanmasına yardımcı olur fakat
bunların yokluğu sınıflamayı ayırt ettirmez.
TEDAVİ YAKLAŞIMI
GÖBEKTE CİDDİ ENFEKSİYON
•
Enfeksiyon bebek hastanede yatmakta iken gelişmişse veya iki gün içinde serviste yatan birden
fazla bebekte deri enfeksiyonu gelişmişse, nosokomiyal enfeksiyondan şüphelen (sayfa C-45).
•
Sepsis tedavisi uygula (sayfa F-41) ancak ampisilin yerine kloksasilini IV yoldan bebeğin yaşı ve
vücut ağırlığını dikkate alarak ver (Tablo C-9, sayfa C-35).
•
Bebek sepsis için antibiyotik tedavisi almakta ise ampisilini kes. Gentamisine ek olarak kloksasilin
beş günlük IV tedaviyi bebeğin yaşı ve vücut ağırlığını dikkate alarak ver (Tablo C-9, sayfa C-35).
•
Eğer deride püstül/veziküller varsa, deri enfeksiyonu için tedavi ver (sayfa F-129).
•
Yerel göbek enfeksiyonu için tanımlanan genel bakımı sağla (sayfa F-137).
•
Bebeği antibiyotik kesilmesinden sonra 24 saat süreyle izle. Enfeksiyon düzeldi, beslenmesi iyi ve
hastanede yatış gerektirecek başka problemler yoksa bebeği taburcu et (sayfa C-67).
GÖBEKTE YEREL ENFEKSİYON
•
Temiz muayene eldivenleri giyerek:
-
Antiseptik solüsyon kullanarak göbeği yıka (Tablo C-10, sayfa C-41) ve gazlı bezle temizle;
-
Göbek ve çevresini %5’lik jensiyan viyole solüsyonu ile günde dört kez, iltihaplı drenaj kesilene dek
temizle; annenin durumu uygun oldukça bu işlemi tekrarlamasını sağla.
•
Göbekteki, kızarıklık ve şişliğin 1 cm’den geniş alana yayılması durumunda göbeğin ciddi
enfeksiyonu gibi tedavi et (sayfa F-136).
•
Enfeksiyon düzeldi, beslenmesi iyi ve hastanede yatış gerektirecek başka problemler yoksa bebeği
taburcu et (sayfa C-67).
GÖZLERDE KIZARIKLIK, ŞİŞLİK, İLTİHAPLI AKINTI
Gözlerde kızarıklık ve şişlik veya iltihaplı akıntı genellikle doğum sırasındaki bakteri bulaşına (örn.
gonokok, klamidya, stafilokok) veya doğumdan sonra gözlere uygulanan kimyasal maddeye (örn. gümüş
nitrat göz damlası) bağlı gelişir. Yenidoğanda göz problemlerinin bir çoğu lokal uygulanan antibiyotik
tedavisine yanıt verir, ancak gonokok ve klamidyaya bağlı enfeksiyonların sistemik antibiyotik tedavisi
gerektirdiği için ayırt edilmesi gereklidir.
Servis içinde bir bebekten diğerine enfeksiyon bulaşını engellemek için her zaman sıkı enfeksiyon
kontrol önlemleri (sayfa C-37) uygula. Göbek veya iltihap ile direkt teması olan her şeyi plastik bir
torba içerisine veya akmayacağı kesin olan bir atık kovasına koyarak imha et.
SORUN
•
Bebeğin gözünde kızarıklık, şişlik, iltihaplı akıntı olması.
BULGULAR
•
Öykü (sayfa F-7) ve muayenedeki (Tablo F-2, sayfa F-11) bulguları inceleyin ve enfeksiyonun
ciddiyetine karar vermek için aşağıdaki ek bilgileri elde edin Tablo F-26, sayfa F-136).
•
-
Doğumda bebeğin gözüne gümüş nitrat damlatıldı mı?
-
Doğumda bebeğin gözüne başka bir proflaktik tedavi uygulandı mı? Uygulandı ise ne zaman?
TEDAVİ YAKLAŞIMI
•
Temiz muayene eldivenleri giyerek:
-
Göz kapaklarını steril serum fizyolojik veya temiz (kaynamış, ılıtılmış) su ve temiz bir pamuk ile göz
pınarından dış kenara doğru temizle;
-
Annenin durumu uygun oldukça bir işlemi tekrarlamasını sağla;
-
•
Göz problemi düzelene dek günde dört kez tekrarla.
Annenin bebeğin yüzünü her gün bir kez (gerekirse daha sık) temiz su kullanarak yıkamasını ve temiz
bir bezle kurulamasını sağla.
•
Sorun, bebek hastanede yatmakta iken veya iki gün içerisinde gelişmiş ve serviste yatan birden
fazla bebek etkilenmişse, nazokomiyal enfeksiyondan şüphelen (sayfa C-45).
GÖZLERDE İLTİHAPLI AKINTI (KONJUNKTİVİT)
•
•
Kolayca alınabiliyorsa (bebeğin gözleriyle direk temastan sakınarak) steril pamuklu çubuk kullanarak
iltihaptan örnek al:
-
Đltihaptan lam üzerine yayma yap ve mikroskop altında incele;
-
Đltihap örneği için laboratuvara gönder (gonokok olasılığını dikkate al).
-
Gram boyama, kültür alma ve antibiyotik duyarlılık testi yapma olanağı yoksa, sayfa F-143’e
bak.
İLTİHAPLI AKINTI OLMAKSIZIN GÖZLERDE KIZARIKLIK, ŞİŞLİK, GÖZ KAPAKLARINDA
YAPIŞIKLIK
•
Göz problemi (belirtilen genel tedavi yaklaşımına rağmen) dört günden uzun süre devam ediyorsa
ve halen her iki gözde iltihaplı akıntı yoksa:
-
Oral eritromisin 14 gün süreyle ver (Tablo C-9, sayfa C-35);
-
Gözlerdeki kızarıklık, şişlik, yapışıklık geçene tek etkilenmiş göze günde dört kez %1’lik
tetrasiklin uygula.
•
Gözden iltihaplı akıntı gelmeye başlarsa, yukarıdaki yaklaşıma bak.
•
Hastanede yatış gerektirecek başka problemler yoksa bebeği taburcu et (sayfa C-67) ve annenin evde
tedaviye devam etmesini sağla.
AYIRICI TANI
TABLO F-27 Konjunktivit, ayırıcı tanı
Bulgulara
Öykü
Muayene
3. gün veya sonrası
Gram boyama ve
Kültür sonuçları
Bir göz etkilenmiş
Orta derecede
iltihap
Annede cinsel yolla Her iki gözde
bulaşan enfeksiyon etkilenmiş
Ağır derecede iltihap
varlığı
Göz proflaksisi
uygulanmamış veya
doğumdan 1 saat
sonra uygulanmış
1. gün veya sonrası
Başlangıç sulu
sonra iltihaplı göz
akıntısı
Annede cinsel
yolla bulaşan
enfeksiyon varlığı
n Başlangıç zamanı
5.gün veya sonrası
Doğumda gözlere
gümüş nitrat
damlatılmış
n Başlangıç zamanı
1 veya 2. gün
n
Her iki gözde
etkilenmiş
n Az veya orta
derecede iltihap
n
Her iki gözde
etkilenmiş
n Gözlerde kızarıklık
ve şişlik
n Hafif derecede
iltihap
n
Yığın halinde gram
pozitif koklar
Kültür de Stafilokok
pozitif
Olası Tanı
Stafilokok aureus
konjunktiviti,
sayfa F-142
Gram negatif diplokoklar Gonoreye bağlı
Kültür de Gonokok
konjunktivit,
pozitif
sayfa F-142
Gram boyamada
organizma yok
n Kültür negatif
Klamidyaya bağlı
konjunktivit,
sayfa F-142
Gram boyamada
organizma yok
n Kültür negatif
Kimyasal irritasyon
Tedavi gerektirmez
n
n
a
Tabloda koyu renkle yazılmış bulgu yoksa tanı koyulamaz. Ancak koyu renkle yazılmış bulgu varlığında da tanı garanti değildir. Đtalikle
yazılmış bulgu varlığında tanı doğrulanır. Düz karakterle yazılmış bulgular destekleyici bulgular olup bunların yokluğu tanıyı ayırt ettiremez.
ÖZEL DURUMLARDA TEDAVİ YAKLAŞIMI
S. AUREUS’A BAĞLI KONJUNKTİVİT
•
Etkilenmiş gözlere beş gün süreyle günde dört kez %1’lik tetrasiklin merhem uygula. Sistemik
antibiyotik kullanımına gerek yok.
•
Genel tedavi bölümünde anlatıldığı gibi (sayfa F-139) bebeğin gözlerini temizlemeye ve yüzünü
yıkamaya devam et.
•
Bebek ve annesi hastaneye yakın oturuyorsa, bebeğin bu tedavi için hastaneye yatırılması
gerekmez.
GONOREYE BAĞLI KONJUNKTİVİT
•
Tek doz seftriakson IM (Tablo C-9, sayfa C-34) uygula.
•
Antibiyotikli göz merhemi uygulanması gerekli değil.
•
Genel tedavi bölümünde anlatıldığı gibi (sayfa F-139) bebeğin gözlerini temizlemeye ve yüzünü
yıkamaya devam et.
•
gerekmez.
•
Henüz tedavi edilmemişse anneye ve eşine gonore tedavisi ver (gerekirse tedaviyi bölgedeki
antibiyotik duyarlılık durumuna göre düzenle):
-
Anneye seftriakson 250 mg IM tek doz ver.
-
Eşine siprofloksasin 500 mg oral tek doz ver.
KLAMİDYAYA BAĞLI KONJUNKTİVİT
•
Oral eritromisin (Tablo C-9, sayfa C-34) 14 gün süreyle ver.
•
Gözleri temizledikten sonra, etkilenmiş gözlere günde dört kez, %1’lik tetrasiklin merhem, kızarıklık,
şişlik, yapışkanlık veya iltihaplı akıntı geçene dek uygula.
•
gerekmez.
•
Henüz tedavi edilmemişse anneye ve eşine klamidya tedavisi ver (gerekirse tedaviyi duyarlılık
durumuna göre düzenle):
-
Anneye eritromisin 500 mg oral günde dört kez, yedi gün süreyle ver.
-
Eşine tetrasiklin 500 mg oral günde dört kez, tek doz, yedi gün süreyle veya doksisiklin 100
mg oral günde iki kez, yedi gün süreyle ver.
GRAM BOYAMA VEYA KÜLTÜR OLANAĞI YOKSA
•
Bebek daha önce sistemik antibiyotik almamış ve yedi günden küçük ise gonore konjunktiviti
tedavisi ver (sayfa F-142).
•
Bebek yedi veya daha fazla günlükse ve daha önceki antibiyotik tedavisine yanıt vermemişse
veya bebek yedi günden küçük ve 48 saatlik antibiyotik tedavisine cevap vermemişse klamidya
konjunktiviti tedavisi ver (sayfa F-142).
DOĞUM TRAVMASI
Bu bölümde görünür kanamanın eşlik etmediği doğum travmaları ele alınacaktır. Eğer bebeğin saçlı
derisinde şişlik varsa sayfa F-121’e, eğer bebek soluk veya kanıyorsa sayfa F-113’e bakınız.
SORUNLAR
•
Bebeğin kolu ve eli anormal pozisyonda bebeğin yanında hareketsiz duruyor (Şekil F-10).
•
Bebek alnını kırıştıramıyor, etkilenmiş tarafta gözünü kapatamıyor (Şekil F-11) veya akıtmadan süt
ememiyor.
•
Bebeğin kemiği (kol, bacak veya omuz) normal pozisyonundan yer değiştirmiş.
•
Bebeğin kol, omuz veya bacak bölgesinde kemik üzerinde şişlik var.
•
Bebeğin kol ve bacakları simetrik hareket etmiyor.
•
Kolu, omzu veya bacağı hareket ettirildiğinde veya dokunulduğunda bebek ağlıyor.
Şekil F-10 Kol ve elde anormal pozisyon
Şekil F-11 Bebek alnını kırıştıramıyor, etkilenmiş tarafta gözünü kapatamıyor
Makat gelişi doğan bebeklerde kalça, dizler ve ayakların ağız hizasına veya bacakların ve ayağın bebeğin
yan tarafına gelecek şekilde tam fleksiyonda olabileceğine dikkat edin (Şekil F-12). Bu bebeğin doğumdan
sonraki normal istirahat pozisyonudur ve doğum travması olarak kabul edilmez.
Şekil F-12 Makat doğum sonrası normal istirahat pozisyonu
BULGULAR
•
Öykü (sayfa F-7) ve muayenedeki (Tablo F-2, sayfa F-11) bulguları inceleyin ve özellikle zor doğum
öyküsü varlığını olası tanıya karar vermek için kullanın (Tablo F-28, sayfa F-147).
AYIRICI TANI
TABLO F-28 Doğum travmasında ayırıcı tanı
Bulgulara
Öykü
Muayene
Olası Tanı
n
Zor doğum
n
Tek taraflı spontan kol hareketi yok
Kol paralizisi (Erb
n
Makat doğum
n
Bebeğin yanında el ve kol hareketsiz
veya Klumpke),
duruyor (Şekil F-10, sayfa F-145)
aşağıya bakın
n
Zor doğum
n
Doğum sırasında
n
Đri bebek (doğum ağırlığı 4 kg’dan fazla)
n
Bebek alnını kırıştıramıyor, etkilenmiş
yüze travma (örn.
doğumda forseps
Fasiyal paralizi
tarafta gözü kapatamıyor, veya akıtmadan sayfa F-148
süt ememiyor (Şekil F-11, Sayfa F-145).
n
Ağız kenarı bir yana çekilmiş
kullanılması)
n
Zor doğum
n
Kemiğin normal pozisyonundan yer
Kırık, sayfa F-148
değiştirmesi
n
Omuz veya ekstremite hareket ettirildiğinde
(ağlama) ağrı
n
Bebeğin kol ve bacaklarında asimetrik hareket
veya hareketin olmaması
n
Kemik üzerinde şişme
a
Tabloda koyu renkle yazılmış bulgu yoksa tanı koyulamaz. Ancak koyu renkle yazılmış bulgu varlığında
da tanı garanti değildir. Đtalikle yazılmış bulgu varlığında tanı doğrulanır. Düz karakterle yazılmış bulgular
destekleyici bulgular olup bunların yokluğu tanıyı ayırt ettirmez.
TEDAVİ
KOLDA PARALİZİ
•
Daha fazla travmayı engellemek için bebeğin omuzunu nazikçe tutun (örn. giyinirken veya anne bebeği
emzirirken) ve anneye bunu yapmasını öğretin.
•
Đlk hafta kolu humerus kırığında tanımlandığı gibi yerine tespit ederek ağrıyı azaltın (sayfa F-149).
•
Anne bebeği yeterli bakım verebiliyorsa ve hastanede yatış gerektirecek başka sorunlar yoksa, bebeği
•
Anneye bebeği bir haftalık olduğunda kontrole getirmesini söyle:
•
-
Bebeğin durumunda düzelme olup olmadığını kontrol et,
-
Kol hareketleri henüz normale dönmemişse pasif egzersiz öner.
Bebeği iki hafta içinde tekrar değerlendir. Anneye kol paralizilerinin çoğunluğunun bebek altı, dokuz
aylık olduğunda düzeleceğini açıkla. Bir yaşında hala kol hareketleri kısıtlı ise, kalıcı paralizi
olasıdır.
FASĐYAL PARALĐZĐ
•
Bebek etkilenmiş tarafta gözünü kapatamıyorsa, gözünü kapatamadığı sürece en az günde dört kez göze
merhem uygula. Anneye bunu yapmasını öğret
•
Bebekte beslenme güçlüğü varsa
-
Bebeğin memeyi yakalaması için anneye yardım et;
-
Bebek anneyi ememiyorsa, sağılmış anne sütünü alternatif
beslenme yöntemi kullanarak ver.
•
Bebek iyi beslenebiliyorsa ve hastanede yatış gerektirecek başka problemler yoksa, bebeği taburcu et (sayfa
C-67).
•
Bebeği iki hafta içinde tekrar değerlendir. Anneye yüz paralizilerinin çoğunluğunun iki haftada
kendiliğinden düzeleceğini açıkla. Bir yaşında hâlâ yüz hareketleri kısıtlı ise, kalıcı paralizi olasıdır.
KIRIK
GENEL TEDAVİ YAKLAŞIMI
•
Mümkünse tanıyı film çekerek doğrula.
•
Bebeği hareket ettirirken ve döndürürken nazikçe tut ve anneye bunu yapmayı öğret. Etkilenmiş
ekstremiteyi hareket ettirmekten olabildiğinde sakın.
•
Bebeği ele aldığımızda ağrıyı azaltmak için ekstremiteyi hareketsiz durumda tespit et (aşağıda özel
kırıklarda tespit yöntemi gösterilmektedir).
•
Anne bebeğe yeterli bakım verebiliyorsa ve hastanede yatış gerektirecek başka problemler yoksa bebeği
•
Anneye kırıkların genellikle kalıcı şekil bozukluğu olmadan kendiliğinden iyileşeceğini ve kırık
bölgesinde 2-3 hafta sonra sert bir şişliğin (kallus) hissedilebileceğini açıkla.
•
Birinci ay kontrolünde kırığın iyileşmesini değerlendir. Kırıklar iyileşmemiş veya şekil bozukluğu
varsa, mümkünse bebeği üçüncü düzey bir hastaneye veya ortopedi bakımı için özelleşmiş bir
merkeze gönder.
HUMERUSTA KIRIK
•
Etkilenmiş kol ve göğüs duvarı arasına aksilladan dirseğe doğru pamuk ve bez sargı yerleştir
(Şekil F-13).
ŞEKĐL F-13 Humerus kırığında sargı
•
Üst kolu göğüs duvarına bandaj ile sar.
•
Etkilenmiş kolda dirseği 90 derece açı ile fleksiyona getir ve ayrı bir bandaj ile ön kolu karın üzerine
gösterilen pozisyonda sar. Göbeğin bandaj ile kapatılmadığından emin ol.
•
Parmakları üç gün süreyle günde iki kez kontrol et (anne her defasında hastaneye kontrole getiriyorsa
bebeğin hastaneye yatırılmasına gerek yok):
•
-
Parmaklarda şişme ve morarma varsa bandajı çöz ve yeniden daha gevşek sar;
-
Yeniden bandaj sarıldıysa parmaklarda şişme ve morarma için üç gün daha gözlemle.
Anneye bandajın açılması için bebeğini 10 gün sonra getirmesini sağla.
KLAVİKULA KIRIĞI
•
Kol hareketleri ile bebek ağlıyorsa humerus kırığında tanımlandığı gibi sargı ile kolu yerine tespit
et (sayfa F-149).
•
Anneye bandajın açılması için bebeğini beş gün sonra getirmesini sağla.
FEMUR KIRIĞI
•
Bebeği sırt üstü yatır ve etkilenen bacağı belden diz altına kadar sar (Şekil F-14).
Şekil F-14 Femur kırığında sargı
•
Bebeğin etkilenmiş bacağını uyluktan dize doğru atel üzerinden elastik bir bandaj kullanarak çember
şeklinde sar. Göbeğin bandaj ile kapatılmadığından emin ol.
•
Ayak parmaklarını üç gün süreyle günde iki kez kontrol et (anne her defasında hastaneye kontrole
getiriyorsa bebeğin hastaneye yatırılmasına gerek yok)
•
-
Parmaklarda şişme ve morarma varsa bandajı çöz ve yeniden daha gevşek sar;
-
Yeniden bandaj sarıldıysa parmaklarda şişme ve morarma için üç gün daha gözlemle.
Annenin bandajın açılması için bebeğini 10 gün sonra getirmesini sağla.
DOĞUŞTAN ANOMALİLER
SORUNLAR
•
Bebekte küçük anomali (doğum lekesi, deri katlantısı, fazla parmak, yarık dudak, yarık damak,
yumru ayak)
•
Bebekte büyük anomali var (spina bifida/meningomiyelosel, gastroşisiz/omfolsel veya imperfore
anüs)
•
Bebekte genetik anomali var (örn. Down sendromu)
KÜÇÜK ANOMALİLER
DOĞUM LEKESİ
•
Anneye doğum lekelerinin (kapiller hemanjiyom veya Mongol lekesi) bir çoğunun özel bir bakım
gerektirmediğini ve bebek büyüdükçe kendiliğinden kaybolabileceğini anlat.
DERİ KATLANTISI VEYA FAZLA PARMAK
•
Kemik yapı olmayan deri katlantısı veya fazla parmağı bağlayarak, kopmasını sağla.
•
Fazla olan parmakta kemik yapı varsa bebeği birkaç ay içerisinde fazla olan parmağın cerrahi
olarak çıkarılması için mümkünse üçüncü hastaneye veya özelleşmiş bir merkeze gönder.
YARIK DAMAK VE DUDAK
•
Anneye duygusal destek ver ve endişesini gider (sayfa C-57).
•
Anneye şimdilik yapılması gereken en önemli şeyin bebeğin beslenerek ameliyata kadar büyümesinin
sağlanması olduğunu açıkla.
•
Bebekte damak normal ancak yarık dudak varsa meme emmeyi denemesine izin ver:
-
Bebeğin emzirilmesi başarılmışsa ve hastanede yatış gerektirecek başka problemler yoksa bebeği
taburcu et (sayfa C-67). Bir haftalık olduğunda kilo alımını ve büyümesini kontrol et.
-
Bebek yarık nedeniyle ememiyorsa sağılmış anne sütünü alternatif beslenme yöntemleri
kullanarak ver (sayfa C-14).
•
Bebekte damak yarığı varsa, alternatif beslenme yöntemi ile sağılmış anne sütü ver (sayfa C-14).
•
Bebek iyi beslenip kilo almaya başladıktan sonra ameliyatın yapılabileceği üçüncü düzey bir
hastaneye veya özelleşmiş bir merkeze gönder.
YUMRU AYAK (CLUB FOOT)
•
•
Bebeği düzeltmenin yapılabileceği üçüncü düzey bir hastaneye veya özelleşmiş bir merkeze ilk ay
içinde gönder.
BÜYÜK ANOMALİLER
SPİNA BİFİDA/MENİNGOMİYELOSEL
•
Anneyi duygusal destek ver ve endişesini gider (sayfa C-57).
•
Açıklık deri ile kaplı değilse:
•
-
Serum fizyolojik ile ıslatılmış steril gazlı bez ile kapat;
-
Gazlı bezi sürekli ıslak tut ve bebeğin üşümediğinden emin ol (sayfa C-1).
Transferi organize et (sayfa C-63) ve mümkünse bebeği ileri değerlendirme, cerrahi bakım
uygulanabilecek üçüncü düzey bir hastaneye veya özelleşmiş bir merkeze gönder.
GASTROŞİZİS/OMFALOSEL
•
•
Damar yolu aç ve bebeğe yaşına uygun hacimde (Tablo C-4, sayfa C-22) yalnız IV idame sıvı ver.
•
Bebeğin ağızdan beslenmediğine emin ol.
•
Açıklık deri ile kaplı değilse:
-
Serum fizyolojik ile ıslatılmış steril gazlı bez ile kapat;
-
Gazlı bezi sürekli ıslak tut ve bebeğin üşümediğinden emin ol (sayfa C-1).
•
Nazogastrik sonda yerleştir (sayfa P-33) ve serbest drenaja al.
•
Bebeğin naklini organize et (sayfa C-63) ve mümkünse bebeği ileri değerlendirme, cerrahi bakım
uygulanabilecek üçüncü bir hastaneye veya özelleşmiş bir merkeze gönder.
İMPERFORE ANÜS
•
•
Damar yolu aç ve bebeğe yaşına uygun hacimde (Tablo C-4, sayfa C-22) yalnız IV idame sıvı ver.
•
Bebeğin ağızdan beslenmediğine emin ol.
•
Nazogastrik sonda yerleştir (sayfa P-33) ve serbest drenaja al.
•
Transferi organize et (sayfa C-63) ve mümkünse bebeği ileri değerlendirme, cerrahi bakım
uygulanabilecek üçüncü düzey bir hastaneye veya özelleşmiş bir merkeze gönder.
GENETİK ANOMALİLER
•
•
Bebekte Down sendromu veya dismorfik yüz görünümü varsa, uzun dönem prognozla ilgili
aileye bilgi ver, mümkünse aileyi gelişimsel değerlendirme ve izlemin yapılabileceği özel bir yere
yönlendir.
•
Mümkünse aile için genetik danışma organize et.
•
Anne bebeği emzirmeyecek ve gebelikten korunma talep ediyorsa, anneyi aile planlaması
servisine yönlendir.
ANNESİNDE HEPATİT B, TÜBERKÜLOZ, DİYABET VEYA SİFİLİZ OLAN, ANCAK KENDİSİNDE
HASTALIK BELİRTİSİ OLMAYAN BEBEK
Bir bebeğin annesinde bu bölümde anlatılan problemlerden bir veya daha fazlası varsa bebek doğumda
bütünüyle sağlıklı görünse bile doğumdan sonra herhangi bir zamanda problem geliştirme olasılığı vardır.
SORUNLAR
•
Bebeğin annesinde belirtilen hastalık veya hastalıkların geçmişte veya şimdi olması :
-
Hepatit B
-
Tüberküloz
-
Diyabet
-
Sifiliz
TEDAVİ
HEPATİT B
Gebelik sırasında akit hepatit olan veya hepatit B taşıyıcısı olup hepatit B yüzey antijeni (HbsAg) serolojik
testte pozitif bulunan anne, bebeğine hepatit B virüsünü bulaştırabilir.
•
Hepatit B aşısının (HBA) (sayfa C-51) ilk dozunu doğumdan sonra en kısa zamanda 0.5 ml IM
uyluğun üst kısmına (sayfa P-15) uygula (doğumdan sonra ilk 12 saatte uygulama tercih edilir).
•
Varsa hepatit B immünglobülin 200 ünite IM diğer uyluğa doğumdan sonra ilk 24 saatte, en geç ilk
48 saatte uygula.
•
Anneye bebeği emzirmesinin sakıncalı olmadığını açıkla.
TÜBERKÜLOZ
•
Annede aktif akciğer tüberkülozu varsa ve doğumdan önce iki aydan kısa süreli tedavi veya
doğumdan sonra tüberküloz tanısı almışsa:
Doğumda tüberküloz (BCG) aşısı uygulama;
-
-
Proflaktik isoniazid 5 mg/kg dozunda oral, günlük tek doz ver;
-
Altı haftalık olduğunda bebeği tekrar değerlendir, kilo alımını denetle, akciğer grafisini çek ve
mümkünse:
-
Aktif hastalığı gösteren bulgu varsa, tam antitüberküloz tedavi başla;
-
Bebek sağlıklı ve testler negatifse isoniazid proflaksisine altı ay süresince devam et.
•
BCG aşısını tedavi bitiminden 15 gün sonraya ertele (sayfa C-51). BCG uygulanmışsa, izoniasid
tedavisinin tamamlanmasından iki hafta sonra BCG aşısını tekrarla.
•
Anneye bebeği emzirmesinin güvenli olduğunu açıkla.
•
Đki hafta içinde vücut ağırlığındaki artışı kontrol et.
DĐYABET
Diyabetik anne bebekleri iyi beslenseler bile yaşamın ilk üç gününde kan şekeri düşüklüğü için yüksek risk
taşırlar.
•
Gece ve gündüz, günde en az sekiz defa olacak şekilde erken ve sık beslenme için anneyi cesaretlendir
ve destekle.
•
Bebek üç günden küçükse bebeği üç günlük olana dek izlemde tut:
-
-
Kan şekerini aşağıda belirtilen zamanlarda ölç (sayfa P-13):
-
Başvuruda veya üç saatlik olduğunda,
-
Kan şekeri değerleri, ilk 24 saatte üçüncü saat ve ardışık altışar saatlik ölçümlerin her birisinde
veya üst üste iki gün boyunca normal ölçülene dek.
Glukoz düzeyi 45 mg/dl’in (2.6 mmol/L) altında ise hipoglisemi için tedavi et (sayfa F-91).
-
•
Glukoz düzeyi üç gün süreyle normal, bebek iyi besleniyor ve hastanede yatış gerektirecek başka
problemler yoksa bebeği taburcu et (sayfa C-67).
Bebek üç günlük veya daha büyükse ve hipoglisemi bulguları göstermiyorsa (örn. letarji, jiternes)
gözlem gerekli değildir. Bebek
iyi besleniyor ve hastanede yatış gerektirecek başka problemler yoksa bebeği taburcu et (sayfa C-67).
SİFİLİZ
•
Annede sifiliz testi pozitif, yeterince tedavi almış (2.4 milyon ünite penisilin G) ve tedavi
doğumdan en az 30 gün önce başlamışsa tedavi gerekli değil.
•
Anne sifiliz tedavisi almamışsa veya yeterli tedavi edilmemişse veya tedavi durumu bilinmiyor
veya belli değilse ve bebekte sifiliz bulguları yoksa (Tablo F-10, sayfa F-137):
-
Bebeğe prokain benzilpenisilin (veya benzatin benzilpenisilin) IM uygula (Tablo C-9, sayfa C35);
-
Anneye ve eşine benzatin benzilpenisilin 1.8 gr IM iki enjeksiyon şeklinde farklı yerlerden
uygula.
-
Anneyi ve eşini izlem için cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar yönünden hizmet veren bir merkeze
yönlendir.
•
Bebeği büyüme ve konjenital sifiliz bulgularının izlemi için dört hafta sonra kontrol et.
•
Gerekli ise hastalık bildirimini yap.
AIDS’Lİ ANNE
Doğumda HIV için özgün tanısal bulgular veya özellikler yoktur; HIV’nin klinik bulguları yaşamın altıncı
haftası civarında başlayabilir, fakat 15-18. aylara dek antikor testi ile bebekte HIV varlığı saptanamaz.
SORUN
•
Bebeğin annesinde HIV pozitif.
TEDAVİ
GENEL TEDAVİ
•
HIV pozitif olan annenin bebeğine bakım verirken çoğunlukla;
-
Annenin ve ailenin mahremiyetine saygı göster;
-
Bebeğe diğer bebeklerdeki gibi bakım ver, enfeksiyon bulaşını engelleme girişimlerine özellikle
dikkat et (sayfa C-37).
-
Bebeğin bütün rutin aşılarını yap (sayfa C-51)
•
Anneye eşinin enfeksiyonlarından veya diğer cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlardan korunmak için
kondom kullanmasının önemini açıkla.
•
Duygusal destek sağla (sayfa C-57).
ANTİRETROVİRAL TEDAVİ
Antiretroviral tedavi yokluğunda, HIV pozitif annelerden doğan bebeklerin %15-30’u gebelik döneminde
ve doğum sırasında ve %5-20’si anne sütüyle enfekte olur.
•
Annenin anneden bebeğe bulaşı engellemek için daha önce veya şu anda anteretroviral tedavi alıp
almadığını öğren.
•
Ulusal politika gereği bebeği anne için kullanılan protokole göre tedavi et. Örneğin:
-
Anneye Zidovudine (AZT) doğumdan önce dört hafta süreyle verilmişse doğumdan sonra bebeğe
altı hafta süreyle AZT vermeye devam et (2 mg’kg oral, her altı saatte bir);
-
Anne doğum sırasında tek doz nevirapin almışsa ve bebek üç günlükten küçükse, acilen
bebeğe 2 mg/ kg oral nevirapin suspansiyon ver.
-
Bebeği 10 gün içinde beslenmesinin ve büyümesinin değerlendirilmesi için kontrole çağır.
BESLENME
Anneye bebeği beslemesi için seçenekler sun, annenin seçimine saygılı ol ve destekle.
Anneye bebeği için en iyi beslenme yöntemini bilinçli olarak belirlemesi için izin ver.
Anneye doğumdan sonra emzirmenin bebeğe HIV bulaşma riskini artırdığını açıkla.
•
•
Anneyi beslenme seçenekleri, avantajları ve riskleri konusunda bilgilendir. Annenin seçimi
aşağıdakilerden biri olabilir:
-
Güvenli, sürdürülebilir, uygun, maliyeti karşılanabilir, kabul edilirse anne sütü yerine mama ver.
Anneye bu beslenmenin özellikle sürekliliği sağlanamazsa, aile tarafından maliyeti karşılanamazsa
ve hazırlanması için su ve bazı imkanlar kısıtlı ise emzirme ile karşılaştırıldığında bebek için daha
fazla mortalite riski oluşturduğunu anlat;
-
Mama ile beslenme sağlanana dek anne sütü ile beslemesi ve bu sağlandığında annenin emzirmeyi
bırakması;
-
Đlk altı ay anne sütü ile besleme, alta aydan sonra da anne sütüne devam edilerek ek besinlere,
ezilmiş katı besinlere başlanması.
Anneye durumu değerlendirmesi için yardımcı ol. Annenin emzirme veya replasman beslenmesi
verme konusunda karar vermesine yardım et (sayfa F-161).
ANNE EMZİRMEYİ SEÇERSE
•
Annenin seçimini destekle.
•
Anneye karışık beslenme karşıtı önerilerde bulun (örn. anne sütü dışında herhangi başka bir şey
verilmesi, ticari mamalar, hayvan sütü, yöresel besinler, çay, su). Karışık beslenme hem HIV hem de
ishal veya diğer bulaşıcı hastalıklardan ölüm riskini artırabilir.
•
•
Annenin meme başlarının yaralanması ve mastit gelişiminin engellenmesi için doğru yakalama (sayfa
C-12) ve emzirme pozisyonunun uygulanmasını sağla:
-
Anneye memeleri veya meme başları ile ilgili problem yaşarsa veya bebek emmekte güçlük
çekerse bebeği acilen getirmesini öner;
-
Hastanede yatış gerektirecek başka problemler yoksa bebeği taburcu et (sayfa C-67);
-
Taburcu olduktan sonra bir hafta içinde emzirme pozisyonunun, yakalamanın ve annenin
memelerinin değerlendirilmesi için kontrole gelmelerini sağla;
-
Bebeğin uygun kişiler tarafından düzenli takip edilmesini sağla.
Annenin emzirmeyi erken bırakma olasılığına yönelik hazırlanması için ileri danışma planla.
ANNE MAMA İLE BESLEMEYİ TERCİH EDERSE
•
Annenin seçimini destekle.
•
Mama ile beslemeyi tercih ederse annenin, bu beslenmeye ek olarak altıncı ayda ek besinlere geçmesi
gerektiğini anladığından emin ol.
•
Mamaların hazırlanması ve bebeğin bunlarla beslenmesi ile ilgili yönergeleri incele (sayfa C-19).
•
Annenin yapabilecek duruma gelir gelmez, mama hazırlamasına izin ver ve anneye bebeği fincan ve
kaşıkla beslemesini öğret
(sayfa C-16).
•
Bebeğin günde en az sekiz kez beslemesi için anneyi cesaretlendir. Anneye esnek olmasını ve
bebeğin taleplerini karşılamasını öğret.
•
Anneye mamayı doğru hazırlaması için yazılı açıklama ver.
•
Anneye mama ile beslenmenin risklerini ve bunlardan nasıl kaçınabileceğini açıkla:
•
-
Eller, su veya gereçler temiz değilse veya mama kullanılmadan önce uzun süre bekletilirse bebek
ishal olabilir;
-
Bebek şu durumlarda iyi büyüyemeyebilir:
-
Her beslenmede az miktarda besin veriliyorsa;
-
Öğün sayısı yetersizse;
-
Mama fazla miktarda su içeriyorsa;
-
Bebek ishal olmuşsa.
Anneye bebekte şu problemler varsa yardım almasını öner:
-
Günde altıdan az sayıda ve az miktarda beslenme;
-
Đshal;
- Yetersiz kilo alımı.
•
Hastanede yatış gerektirecek başka sorun yoksa bebeği taburcu et (sayfa C-67).
•
Taburcu olduktan sonra bir hafta içinde annenin mama ile beslemeye uyumunu ve güvenli mama
sağlanması konusunda destek alımını değerlendirilmesi için kontrole gelmelerini öner.
•
Bebeğin uygun kişiler tarafından düzenli izlenmesini sağla.
BÖLÜM 2 :
YENĐDOĞAN
BEBEK
BAKIMININ
ĐLKELERĐ
NORMAL VÜCUT ISISININ SAĞLANMASI
Hasta veya küçük (doğum ağırlığı 2.5 kg’dan düşük veya 37. gebelik haftasından önce doğmuş) bebeğin
normal vücut ısısını sağlaması için ek termal korunma ve ısıtılmaya ihtiyacı vardır. Bu bebekler çok hızlı
hipotermiye girebilir ve bebeği ısıtmak uzun zaman alabilir. Termal çevre optimal değilse komplikasyon ve
mortalite riski belirgin olarak artar.
GENEL İLKELER
•
Bebeği işlemler sırasında (örn. damar yolu açarken, resüsitasyonda dahil olmak üzere) her zaman
mümkün olduğunca giyinik veya örtülü tutun:
-
Bebeği giydirin ve başını bir kep veya şapka ile örtün;
-
Bebeği yumuşak kuru bir beze sarın ve bir battaniye ile örtün;
-
Vücudun sadece gözlenmesi gereken veya tedavi için gerekli olan kısımlarını açıkta tutun.
•
Hasta veya küçük bebeklere akım olmayan sıcak (25 0C’den düşük olmayan) bir odada bakım verin.
•
Bebeği, küvöz içinde veya radyan ısıtıcı altında olsa bile, duvar ve pencere gibi soğuk nesnelerin
yakınına koymayın.
•
Bebeği doğrudan soğuk bir yüzeye koymayın (örn. soğuk bir yatağa veya muayene masasına koymadan
önce bebeğin altına bez veya battaniye koyun) ve bebeği ellemeden önce ellerinizin sıcak olmasını
sağlayın.
•
Tanı ve tedavi işlemleri için nakilleri sırasında bebeği sıcak tutun. Mümkünse; ısıtıcı aletler, anne veya
başkası ile ten tene temas (sayfa C-5) ile nakledin.
•
Đşlemler sırasında ısıyı sağlayın (örn. radyan ısıtıcı kullanın)
•
Çocuk bezlerini ıslandıklarında değiştirin.
•
Deriye herhangi ıslak bir şey uygulanıyorsa (örn. ıslak sargı bezi), bebeğin sıcak tutulduğundan emin
olun.
•
Bebeği yaşamın ilk altı saatinde veya vücut ısısı dengede olana kadar yıkamayın; küçük bebeğin
banyosunu en az ikinci güne kadar erteleyin.
VÜCUT ISISININ ÖLÇÜMÜ
Başka bir bölümde aksi belirtilmemişse, bebeğin vücut ısısını aşağıda Tablo C-1’de belirtilen sıklıkta ölçün.
TABLO C-1 VÜCUT ISISININ ÖLÇÜMÜ
Ciddi Hastalıklı
Küçük Bebek(a)
Bebek
Ölçüm Sıklığı
Her saat
Çok küçük
Bebek(b)
Günde iki kez
Günde dört kez
Đyileşmekte Olan
Bebek
Günde bir kez
(a)Küçük bebekler, doğum ağırlığı 2.5 kg’dan düşük olan veya 37. gebelik haftasından önce doğanlardır.
(b)Çok küçük bebekler, doğam ağırlığı 1.5 kg’dan düşük olan veya 32. gebelik haftasından önce doğanlardır.
BEBEĞİ ISITMANIN VE VÜCUT ISISINI KORUMANIN YÖNTEMLERİ
Bebeği ısıtmanın ve vücut ısısını korumanın beş yöntemi vardır (Tablo C-2). Aşağıda her yöntemin kullanımı
ile ilgili özel açıklamalara bakın.
TABLO C-2 Bebeği ısıtmanın ve vücut ısısını korumanın yöntemleri
Yöntem
Seçmek ve Kullanmak için
Özellikler
Avantajlar
Ten tene
temas
i Tüm stabil bebekler
için uygundur
i Diğer yöntemler
mümkün değilse hafif
hipotermik (32-36.4
0
C) bebeği ısıtmak için
uygundur
i Hayati tehlikesi olan
problemli (örn. sepsis,
ciddi solunum sıkıntısı)
bebekler için uygun
değildir
i Anne bebeği yakından
gözleyebilir
i Anne uygun değilse,
başka bir kişi ten tene
teması sağlayabilir
i Bebekler genelde
normal vücut ısısını
sağlarlar
Riskler/
Dezavantajlar
TABLO C-2 Devam. Bebeği ısıtmanın ve vücut ısısını korumanın yöntemleri
Yöntem
Özellikler
Avantajlar
Kanguru
anne
bakımı
i 1.5-2.5 kg ağırlığındaki stabil
i Anne bebeği
bebekler için uygun, ancak özellikle
yakından
1.5-1.8 kg ağırlığındaki bebeklerin
gözleyebilir
devamlı bakımı için önerilmektedir i Bebekler
Hayati tehlikesi olan bebekler (örn.
genelde normal
sepsis, ciddi solunum sıkıntısı) için
vücut ısısını
uygun değildir
sağlarlar
i Annenin ciddi hastalığı veya bebeğe
bakım vermesini engelleyen doğuma
bağlı komplikasyonu varsa uygun
değildir
Radyan
ısıtıcı
i Hasta ve 1.5 kg ile üzeri bebekler için
uygundur
i Bebeği ilk değerlendirme, tedavi ve
işlemleri sırasında sıcak tutmak için
ve üşümüş bebeği ısıtmak için
kullanılır
i Bebeğin
gözlenmesine
olanak tanır
i Bebek ısıtıcı
altındayken
birçok işlem
uygulanabilir
Riskler/
Dezavantajlar
i Anne
her zaman
uygun
olmayabilir
i Isı
monitörize
edilmezse
bebek
hipotermik
veya
hipetermik
olabilir
i Bebek
dehidrate
olabilir
i Isıtıcı
pahalıdır
i Emniyetli
elektrik
kaynağına
ihtiyaç
vardır
Yöntem
Özellikler
Avantajlar
Küvöz
i Kanguru anne bakımı
için uygun olmayan 1.5
kg’ ın altındaki bebeklerin
devamlı bakımları için
uygundur
i Hayati tehlikesi (örn.
sepsis, ciddi solunum
sıkıntısı) olan bebekler
için uygundur
i Sabit ısı
sağlar
i Bebeğin
gözlenmesine
olanak tanır
i Oksijen
kolayca
sağlanabilir
i Gerekli ise
bebek çıplak
tutulabilir
Sıcak
oda
i Hastalıktan iyileşen ve
sık tanısal ve tedavi
amaçlı işleme tabi
olmayan küçük
bebekler için uygundur
Riskler/
Dezavantajlar
i Isı monitörize edilmezse
bebek hipotermik veya
hipertermik olabilir
iBebek dehidrate olabilir
i Küvöz kolayca bakterilerle
kolonize olabilir
i Küvöz almak ve korumak
pahalıdır
i Küvözün emniyetli elektrik
kaynağına ihtiyacı vardır
i Bebeğe bakım verecek,
küvözü temizleyecek ve
koruyacak personele ihtiyaç
vardır
i Anne ve bebek ayrıdır.
i Küvözün temizliği radyan
ısıtıcıya göre daha zordur
i Bebek hipotermik olabilir
i Oda erişkinler için
konforsuz olabilir
Yöntem
Seçmek ve Kullanmak için Avantajlar
Riskler/
Özellikler
Dezavantajlar
Diğer yöntemler
(örn. sıcak su
torbaları veya
tuğlalar)
i Diğer yöntemlerin
mümkün olmadığı
acil durumlar için
uygundur (örn.
nakil
sırasında)
i Bebek hipertermik olabilir
i Bebek nesnelerle yanabilir
i Nesneler soğuduğunda
değiştirilmezse bebekte
hipotermi gelişebilir
i Devamlı ısı sağlamak zordur
TEN TENE TEMAS
• Kanguru anne bakımından tanımlandığı gibi (sayfa F-30) bebeği giydirin ve güvene alın.
• Isıtmanın gerçekleştiği odanın ısısının en az 24°C olmasını sağlayın.
• Başka bölümde aksi belirtilmedi ise ten tene temasın başlamasından iki saat sonra bebeğin vücut ısısını
ölçün. Đki saatlik ısıtmadan sonra eğer bebeğin vücut ısısı 36.5-37.5 C aralığında değilse, bebeği
tekrar değerlendirin (Tablo F-2, sayfa F-11).
RADYAN ISITICI
•
Radyan ısıtıcının (şekil C-1, sayfa C-6) kullanıldığı odanın ısısının en az 22°C olmasını sağlayın.
•
Yatak ve platformu temizleyin, ve yatağın üzerine temiz bir örtü serin.
ŞEKĐL C-1 Radyan ısıtıcı
•
Isıtıcıyı açın ve üretici firma önerilerine göre ısıyı ayarlayın (genelde 36-37.5 °C). Eğer bebeğin
yenidoğan bakım ünitesine geleceği biliniyorsa, yatağı ve örtüyü önceden ısıtmak için ısıtıcıyı açın ki
bebek soğuk bir yüzeye yatırılmasın.
•
Bebeğin çıplak olması gerekmiyor veya gözlem ve işlem için kısmen soyulması gerekmiyorsa,
bebeğin başının örtüldüğünden giydirilmiş olduğundan emin olun.
•
Her radyan ısıtıcının altına sadece bir bebek yerleştirin.
•
Mümkünse radyan ısıtcı altında bebeği sık sık çevirin.
•
Bebek IV sıvı veya sağılmış anne sütü alıyorsa, radyan ısıtıcı altında olduğu süre boyunca sıvı
ve/veya sütün miktarını, günlük miktarın (Tablo C-4, sayfa C-22) %10’u kadar artırın.
•
Odanın ve ısıtıcının ısısını her saat kontrol edin ve ısıyı belirtildiği gibi ayarlayın.
•
Bebeğin sık işlem ve tedavi ihtiyacı kalmadığı an, bebeği annesiyle olabilmesi için gönderin.
KÜVÖZ
• Bebeğin ağırlığı ve yaşına göre küvöz (Şekil C-2) için uygun ısıyı belirleyin (Tablo C-3).
• Bebeği içine yerleştirmeden önce küvözü istenen dereceye ısıtın.
ŞEKĐL C-2
TABLO C-3
Küvöz
Önerilen küvöz ısıları
Yaşa göre küvöz ısısıa
Bebeğin ağırlığı
35 0C
1.5 kg’dan düşük
33 0C
11 gün-3 haftalık
3-5 haftalık
1.5-2 kg
1-10 günlük
11 gün-4 haftalık
2.1-2.5 kg
1-2 günlük
3 gün-3 haftalık
2.5 kg’dan fazla
a
1-10 günlük
34 0C
1-2 günlük
32 0C
5 haftalıktan
büyük
4 haftalıktan
büyük
3 haftalıktan
büyük
2 günlükten
büyük
Küvöz tek duvarlıysa, oda ısısı ile küvöz ısısı arasındaki farkın her 7 °C si için küvöz ısısını 1 °C artırın.
•
Yatağı temizleyin ve üzerine temiz bir örtü serin.
•
Küvözün su rezervuarının boş olduğundan emin olun, suda tehlikeli bakteriler üreyebilir ve bebeği
enfekte edebilir. Rezervuarı kuru tutmak, küvözün işlevini etkilemeyecektir.
•
Gözlem ve işlem nedeni ile bebeğin çıplak durması veya kısmen üzerinin açılması gerekmiyorsa,
bebeğin başının örtülmesini ve bebeğin giydirilmesi veya örtülmesini sağlayın.
•
Her küvöze sadece bir bebek yerleştirin.
•
Bebeği içeri yerleştirdikten sonra olabildiğince hızlı kapağı kapatın ve küvözü sıcak tutabilmek için
küvöz kapaklarını her zaman kapalı tutun.
•
Đlk sekiz saatte saat başı, daha sonra üç saatte bir küvöz ısısını kontrol edin:
- Küvöz ısısı ayarlanan ısıya gelmiyorsa, küvöz düzgün çalışmıyor olabilir; küvöz içi istenen ısıya
gelene kadar ısıyı ayarlayın, veya bebeği ısıtmak için başka bir yöntem kullanın.
•
Bebeğin vücut ısısını ilk sekiz saatte saat başı, daha sonra ise üç saatte bir ölçün (sayfa P-5):
- Bebeğin ısısı 36.5 0C’den düşük veya 37.5 0C’den yüksekse, küvöz ısısını uygun şekilde ayarlayın.
- Küvöz ısısı önerilen ayarlarda iken bebeğin vücut ısısı bebeğin ısısı 36.5 0C’den düşük veya 37.5
0
C’den yüksek ise, anormal vücut ısısı yönünden değerlendirin (sayfa F-69).
•
Bebeğin özel bakım ve sık işlem ve tedavi ihtiyacı kalmadığı an bebeği anne yanına geçirin.
SICAK ODA
•
Bebeğin başının örtülmesini ve bebeğin uygun şekilde giydirilmesini veya örtülmesini sağlayın.
•
Oda ısısının en az 26 °C olduğundan emin olun. Sıcak oda erişkin personel ve bakıcılar için genelde
konforsuzdur, bebeğin ihmal edilmediğinden, personel ve bakıcıların başka bir ısıtma yöntemi
sağlanmadan ısıyı düşürmeyeceğinden emin olun.
•
Bebeği duvardan, pencereden ve hava akımı olan yerlerden uzak olacak şekilde bir kota yerleştirin.
•
Oda ısısını ve bebeğin vücut ısısını günde dört kez ölçün.
•
Geceleri ek ısı sağlayın.
DİĞER YÖNTEMLER
•
Bebeğin başının örtülü olmasını ve bebeğin uygun şekilde giydirilmesini veya örtülmesini sağlayın.
•
Nesnenin (örn. sıcak su torbası veya tuğla), yanık oluşturabileceğinden bebeğin cildi ile teması
olmadığından emin olun.
•
Nesnenin çok sıcak olmadığından emin olun.
•
Nesnenin ısısını gözleyin ve soğumadan değiştirin.
BESLENME VE SIVI TEDAVİSİ
BESLENME
Beslemenin bebeğin doğumundan sonra mümkün olan en kısa sürede (mümkünse ilk saatte) veya özel
probleminden dolayı beslenme ertelenmemişse hastanın kabulünden itibaren üç saat içerisinde başlamasını
sağlayın. Mümkünse, bebek yatırılırken anneyi de kabul edin. Anneyi bebeğini emzirmeye veya sağılmış
anne sütü vermeye cesaretlendirin, anne hangi besleme metodunun seçiyor ise onu destekleyin. Bu rehberin,
annenin bebeği emzirmeye veya sağılmış anne sütü, vermeye uygun olduğunu varsaydığını dikkate alın.
Bebek küçükse (doğumda 2.5 kg’dan düşük veya 37. gebelik haftasından önce doğmuş), küçük bebeğin
beslenmesi ile ilgili genel esasları gözden geçirin.
SIK BESLEMENİN GENEL İLKELERİ
•
Uygun olan en erken zamanda ve sık emzirmeyi cesaretlendirin.
•
Anne ve aileye sık emzirmenin yararlarını açıklayın:
- Anne sütü bebeğin ihtiyaç duyduğu tüm besinleri içerir ve bebeğin gelişimini destekler;
- Anne sütü kolaylıkla sindirilir ve bebeğin vücudu tarafından etkin olarak kullanılır;
- Anne sütü bebeği enfeksiyondan korur;
-Emzirme bir doğum kontrol yöntemi olarak kullanılabilir (laktasyonel amenore yöntemi).
•
Anneyi gündüz ve gece (24 saatte sekiz veya daha fazla kez) bebek istedikçe ve istediği sürece
emzirmeye cesaretlendirin.
•
Annenin bebek ilk memeden ayrılır ayrılmaz ikinci memeyi vermesini sağlayın.
•
Anneye aşağıdakileri yapmamasını önerin:
- bebeği beslenmeye zorlamak;
- bebek istemeden beslemeye ara vermek;
- yapay emzik kullanmak;
- ilk altı ayda bebeğe anne sütü dışında herhangi bir yiyecek veya içecek (mama, hayvan sütleri,
yerel besinler, çay, su gibi) vermek.
•
Mümkünse, annenin eşinin, aile bireylerinin
görüşmelere katılmasını sağlayın.
•
Annenin besleyici gıdalar yemesini ve yeterli içmesini sağlayın.
•
Annenin her gün yıkanabilmesini veya duş alabilmesini sağlayın, ancak ona emzirmeden önce göğsünü
yıkama veya silmekten sakınmasını anlatın.
•
Anneye kendisine verilmiş olan ilaçların büyük kısmının emzirdiği dönemde bebeğine zarar
vermeyeceğini anlatın, eğer anne kotrimazol veya sulfadoksin ile primetamin alıyorsa bebeği sarılık
açısından gözleyin.
•
Anne HIV pozitif ise, annenin en uygun beslenme yöntemi seçmesine yardımcı olmak için sayfa F159’daki rehbere bakın.
•
Anne çok hasta veya emzirmemeyi tercih ediyorsa :
veya diğer destekçisinin emzirme konusundaki
-Bebeğe mama verin (sayfa C-19)
-Anneye memelerine nasıl bakım uygulayacağını açıklayın:
-
Anneye memelerinin bazen rahatsız edici olabileceğini, ancak onları uyarmaktan
sakınmasını belirtin. Annenin rahatsızlığı ciddi ise, rahatsızlığını gidermek için az
miktarda günde birkaç kez sağabilir (sayfa C-15);
-
Anneye memelerini iyi oturan bir sütyen veya kumaşla desteklemesini önerin, ancak
rahatsızlığı artırabileceğinden meme sıkı bağlanmamalıdır;
-
Şişliği azaltmak için anneye göğüslerine sıcak veya soğuk kompres uygulamasını
önerin.
EMZİRME İÇİN DOĞRU POZİSYONUN VERİLMESİ VE TEMAS
•
•
Anneye bebek hazır göründüğünde bebeğin temasına yardımcı olmasını belirtin. Emzirmeye hazır
olmanın bulguları ağız açma, tutunma veya arama, etrafa bakınma ve hareket etmeyi içerir.
•
Anneye emzirme sırasında bebeği nasıl tutacağını açıklayın. Anne:
-
Mümkünse bebeği ten tene temasta (sayfa C-5) tutmalı;
-
Bebeğin başı ve vücudu, bebek memeye bakacak ve bebeğin burnu meme ucuna yakın olacak
şekilde düzgün tutulmalı;
-
Bebeğin sadece boynu ve omuzlarını değil tüm vücudunu desteklemeli.
Anneye bebeği nasıl tutmaya cesaretlendireceğini açıklayın (şekil C-3). Anne:
-
bebeğin dudaklarına meme ucuyla dokunmalı;
-
bebeğin ağzı genişçe açılana kadar beklemeli;
-
bebeğin alt dudağı meme ucunun altında yeterli kalacak şekilde, bebeği hızla memeye çekmeli.
ŞEKĐL C-3 Bebeğin memeyi tutmaya cesaretlendirilmesi
•
Memenin tutulmasını ve emmeyi değerlendirin. Anne istiyorsa özellikle ilk bebeğiyse veya çok genç anne
ise ona yardımcı olun. Doğru tutturmanın (Şekil C-4, sayfa C-14) bulguları şunlardır:
- bebeğin çenesi memeye dokunur;
- bebeğin ağzı, alt dudak dışa dönmüş şekilde geniş açıktır;
- bebeğin ağzının üstündeki areola kısmı alta göre daha belirgindir;
- bebek yavaş ve derin emer ve bazen ara verir.
•
Annenin memeleri gergin ise, emzirmeye başlamadan önce az miktarda sütü sağmasını (sayfa C-15)
sağlayın. Bu meme ucunun etrafını yumuşatacak ve bebeğin tutmasını daha kolaylaştıracaktır.
ŞEKĐL C-4 Memenin doğru (A) ve yanlış (B) tutturulması
İKİZLERİN EMZİRİLMESİ
•
Anneyi her iki bebeğe yetecek kadar sütü olduğuna ikna edin.
•
Bebek küçükse (doğumda 2.5 kg’dan düşük veya 37. gebelik haftasından önce doğmuş), küçük bebeği
beslemenin genel ilkelerini (sayfa F-24) gözden geçirin. Ek olarak, annenin aşağıdakileri yapmasını
sağlayın:
-
her iki bebekte de emzirme iyi yerleşene kadar bir bebeği emzirmesini;
-
daha zayıf olan ikizin yeterli süt almasını sağlamasını;
-
her emzirmede bebeklere sunulan memelerde rotasyon uygulamasını;
-
gerekiyorsa, emzirme sonrası, alternatif beslenme yöntemi kullanarak
vermesini.
(aşağıda) sağılmış anne sütü
ALTERNATİF BESLEME YÖNTEMİ KULLANARAK BEBEĞİN BESLENMESİ
•
Gerekiyorsa anneye sütü nasıl sağabileceğini öğretin (sayfa C-15).
•
Anneyi 24 saatte en az sekiz kez anne sütünü sağma konusunda cesaretlendirin.
•
Günde iki kez besleme becerisini değerlendirin; bebeğin hastalığının tedavisi beslenmeyi etkilemiyorsa
(örn. bebek oksijen alıyor), bebek emmeye hazır olduğu bulgularını verir vermez anneyi emzirmeye
başlama konusunda cesaretlendirin ve destekleyin.
•
Bebek her beslendiğinde şunları kaydedin:
- beslenme süresi;
- verilen sütün miktarı ve çeşidi (örn. sağılmış anne sütü veya mama);
- herhangi beslenme güçlüğü.
•
Bebeğin yaşına göre ihtiyaç duyduğu süt miktarını hesaplayın (Tablo C-4, sayfa C-22).
•
Bebeğin büyümesini değerlendirerek (sayfa C-53) bebeğin yeterli süt almasını temin edin.
•
En uygun alternatif besleme yöntemini seçin:
- fincan, fincan kaşık, veya diğer aletler (sayfa C-16);
- bebeğin ağzına anne sütünün elle sağılması (sayfa C-18);
- gastrik tüp (sayfa C-18).
ANNE SÜTÜNÜN SAĞILMASI
•
Anneye sütü kendisinin nasıl sağacağını öğretin. Anne şunları yapmalı:
- Sütü toplamak ve saklamak için temiz (yıkanmış, kaynatılmış veya kaynamış su ile durulanmış ve
hava ile kurutulmuş) kap veya saklama kabı temin etmeli;
- Ellerini iyice yıkamalı;
- Rahat şekilde oturmalı veya durmalı ve kabı memenin altında
tutmalı;
- Sütü sağmalı (şekil C-5, sayfa C-16);
- Dört parmak ile memeyi desteklemeli ve başparmağını aerolanın üstüne koymalı;
- Meme arkasına doğru baskı uygularken, başparmak ile parmaklar arasında aeoralayı
sıkıştırmalı;
- Her memeyi en az dört dakika sağmalı, süt akımı durana kadar (her iki meme tamamen
sağılmış) meme değiştirmeli.
ŞEKĐL C-5
Anne sütünün sağılması
Süt iyi akmıyorsa:
•
-
annenin doğru tekniği kullanmasını sağlayın;
-
annenin memelerine sıcak kompres uygulamasını sağlayın;
-
birinin annenin sırtına ve boynuna masaj yapmasını sağlayın.
Sağılan anne sütü hemen kullanılmayacaksa, kabı işaretleyerek ya buzdolabında saklayıp 24 saat
içerisinde kullanın ya da –20 °C’de altı ayı aşmayacak şekilde (eğer dondurma koşulları güvenilir
şekilde sağlanabilirse) dondurun:
-
buzdolabı veya dondurucu yoksa, sütü kapalı şekilde oda ısısında en fazla altı saate kadar
tutun;
-
bebeğe vermeden önce sütün oda ısında olmasını sağlayın:
•
donmuş veya dolaptaki sütü ılık suyla (yaklaşık 40 0C) ile ısıtın, ancak sütü aşırı
ısıtmaktan sakının;
•
ısıtılmış sütü hemen kullanın.
FİNCAN, FİNCAN VE KAŞIK, VEYA BAŞKA ALETLE BESLEME
•
Annenin sütü düzgün şekilde sağmasını sağlayın (sayfa C-15).
•
Bebeği fincan, fincan ve kaşık veva uygun bir aletle (örn. ‘’paladay’’) besleyin (şekil C-6, sayfa C-17).
•
Her beslenme için temiz (yıkanmış, kaynatılmış veya kaynamış su ile durulanmış ve hava ile
kurutulmuş) kap veya besleme araçları kullanın.
ŞEKĐL C-6 Fincan (A), “paladay”(B) veya fincan ve kaşık (C) ile besleme
•
Mümkünse sağıldıktan sonra hemen sonra bebeği besleyin. Bebek sütün tamamını tüketmiyorsa, sütün
geri kalanını sağılmış sütler için rehberin bulunduğu sayfa C-16’da anlatıldığı gibi saklayın.
•
Anne uygun olana kadar bebeği beslemesini sağlayın. Anne:
•
•
-
fincandaki anne sütü miktarını ölçmeli, bebeğin yaşına göre ihtiyaç duyduğu miktarı
karşılamasını (Tablo C-4, sayfa C-22) sağlamalı;
-
bebeği kucağında yarı oturur şekilde tutmalı;
-
fincan ile (paladay veya kaşığı) süt bebeğin dudaklarına varacak şekilde eğmeli;
-
bebeğin sütü almasına izin vermeli, bebeğin ağzına sütü boşaltmamalı;
-
bebek ağzını kapattığında veya beslenmeye artık ilgisinin kalmadığında beslemeyi sonlandırmalı;
Bebek gerekli miktarda sütü (Tablo C-4, sayfa C-22’ye göre) almıyorsa, anneyi bebeğini daha uzun
veya daha sık besleme konusunda cesaretlendirin.
Anneyi bebek emmeye hazır olduğu bulgularını verir vermez emzirmeye başlama konusunda
cesaretlendirin.
•
Bebek besleme aleti kullanırken iyi beslenemiyorsa veya anne bunu kullanmayı tercih etmiyorsa,
annenin bebeğin ağzına doğrudan anne sütü sağmasını sağlayın (sayfa C-18).
BEBEĞİN AĞZINA ANNE SÜTÜNÜN ELLE SAĞILMASI
•
Annenin sütü düzgün şekilde sağmasını sağlayın (sayfa C-15)
•
Annenin:
•
-
bebeğin ağzını meme ucuna yakın olacak şekilde tutmasını sağlayın;
-
meme ucunda süt belirene kadar sağmasını sağlayın;
-
bebeğin meme ucunu koklamasına ve emmeye çabalamasını ve az miktarda sütün bebeğin
ağzına düşmesine izin vermesini sağlayın;
-
bebek ağzını kapattığında
sonlandırmasını sağlayın.
veya
beslenmeye
artık
ilgisinin
kalmadığında
beslemeyi
Anne bu işlemi, eğer bebek 1.5 kg’dan düşük ağırlıkta ise her bir-iki saatte bir; bebek 1.5 kg ve üzeri
ağırlıkta ise her iki-üç saatte bir tekrarlamasını söyleyin.
SAĞILMIŞ SÜTÜ GASTRİK SONDA İLE VERME
•
Annenin sütü düzgün şekilde sağmasını sağlayın (sayfa C-15).
•
Takılı değil ise bir gastrik sonda yerleştirin (sayfa P-33).
•
Her beslemeden önce sondanın düzgün yerleştirildiğini kontrol edin (sayfa P-35).
•
Anneyi bebeği tutmaya ve beslemede yer almaya cesaretlendirin.
•
Bebeğin yaşına göre beslenme için gerekli süt miktarını (Tablo C-4, sayfa C-22) belirleyin.
•
Dezenfekte veya steril şırınganın (gerekli süt miktarını alabilecek kadar büyük boyuta sahip) arka kısmını
ayırın ve şırınganın ucunu gastrik sondaya takın:
-
iyi dezenfekte veya steril enjektör yoksa, temiz (yıkanmış, kaynatılmış veya kaynamış su ile
durulanmış ve hava ile kurutulmuş) enjektör kullanın;
-
uygun enjektör yoksa, gastrik sondaya rahat takılabilen herhangi uygun bir huni kullanın.
•
Besleme için gereken miktarda sütü enjektörün ucu aşağı doğru olacak şekilde, enjektörün içine
boşaltın.
•
Annenin enjektörü bebekten 5-10 cm yukarı tutmasını (Şekil C-7) veya sondayı bebeğin üzerinde
asmasını sağlayın ve sütün sondadan yerçekimi ile akmasına izin verin. Enjektörün pistonunu
kullanarak sütü sondaya doğru zorlamayın.
ŞEKĐL C-7 Sağılmış anne sütünün gastrik sonda ile verilmesi
•
Bu yöntem kullanılarak her beslenme 10-15 dakika sürmelidir. Sütün akışı çok hızlı ise, akışı yavaşlatmak
için enjektörün altından hafifçe sondayı kıstırın.
•
Besleme sona erdiğinde enjektörü ayırın, yıkayın ve iyice dezenfekte veya steril edin, bir sonraki
beslenmeye kadar sondayı kapatın.
•
Bebek öksürmeden ve taşırmadan sütü yutabildiği zaman, fincan / kaşık ile beslemeye geçin. Bu bir iki gün
gibi sürede olabileceği gibi, bir haftadan daha uzun da sürebilir.
•
Üç günden sonra sonda yerinden çıkmış veya tıkanmışsa, sondayı başka bir temiz gastrik sonda ile
değiştirin, temizleyin ve Tablo C-11’ e göre (sayfa C-43) iyice dezenfekte veya steril edin.
MAMALAR
•
Anne emziremiyor veya sütü sağamıyorsa, bir ticari mama kullanın (Aşağıdaki önerilen sağlık bakımı
verenler için olduğuna dikkat edin. Bebek taburcu olmadan önce annenin düzgün mama hazırlamayı
bilmesini sağlayın.)
•
Bebek küçükse (doğum ağırlığı 2.5 kg’dan düşük veya 37. gebelik haftasından önce doğmuş), prematüre
veya küçük bebekler için hazırlanmış mamaları kullanın.
•
Mama kutusu açıldıktan sonra üretici önerilerine göre belirtilen süre içerisinde mamayı kullanın (örn. sıvı
mamaları kutu açıldıktan sonra dört saat içerisinde kullanın).
•
Mamanın son kullanma tarihini kontrol edin.
•
Đyi dezenfekte edilmiş veya steril alet ve kaplar ile steril veya kaynatılmış ve soğutulmuş su kullanarak; sıvı
konsantrelerden veya tozlardan mamayı hazırlamada aseptik teknik kullanın.
•
Ellerinizi sabun ve su ile yıkayın.
•
Bebeğin yaşına göre beslenme için gerekli süt miktarını (Tablo C-4, sayfa C-22) belirleyin.
•
Mama ve suyu ölçün, ikisini karıştırın, fincan, fincan/kaşık veya başka bir alet (sayfa C-16) kullanarak
bebeği besleyin. Annenin bunu her mümkün olduğunda yapmasını sağlayın.
•
Mamanın geri kalanını işaretleyerek buzdolabında en çok 24 saat kalacak şekilde saklayın.
•
Ticari mama yoksa, annenin hayvansal süt bazlı ve evde hazırlanan mama kullanmasını sağlayın (doğru
hazırlanması için uygun kaynak kitaplara bakın).
SIVI TEDAVİSİ
•
IV sıvı bebeğin gerekli sıvı, kalori ve elektrolitleri almasını sağlamak için verilir. IV sıvıyı sadece
Değerlendirme, Bulgular ve Tedavi kısmında belirtildiği gibi verin.
•
Bebek küçükse (doğum ağırlığı 2.5 kg’dan düşük veya 37. gebelik haftasından önce doğmuş), sayfa F24’deki küçük bebekler için sıvı ve besleme tedavilerinde özel durumlara bakınız.
IV SIVI SEÇİMİ
•
Hayatın ilk üç günü için %10 glukoz verin.
•
Dördüncü günde, iyi idrar çıkışı saptanmış ise, 3 mmol/kg’dan sodyum ve 2 mmol/kg’dan potasyum ile %10
glukoz verin:
-
mümkünse, serum fizyolojik içerisinde glukoz gibi ticari olarak üretilmiş ĐV sıvılar tercih
edilmelidir. Bu sıvıların kullanılması elektrolitlerin eklenmesi sırasında enfeksiyon bulaş riskinden
uzaklaştırır ve solüsyonların hazırlanmasında hesap hatalarını önler;
-
önceden hazırlanmış solüsyon elde yoksa, 20 ml/kg’dan serum fizyolojiği gereken miktarda %10
glukoza ekleyin. Gerekli sıvı miktarını hesaplamak için, gününe göre gerekli sıvı miktarını
belirleyin (Tablo C-4, sayfa C-22’ye bakın) ve 20 ml/kg’dan serum fizyolojik ekleyin, ancak
gerekli miktarı verin. Örneğin:
- dört günlük olan bir bebek için, günlük gereken sıvı
miktarı 120 ml/kg’dır;
- 120 ml/kg %10 glukoza toplam sıvı miktarı 140 ml/kg olacak şekilde 20 ml/kg serum
fizyolojik ekleyin;
- bu karışımı 120 ml/kg gün olarak verin.
-
IV sıvıya potasyum eklenmesi, bebek uzun süre beslenmeyecekse gereklidir. Bu çok dikkatli
yapılmalıdır; çünkü küçük bir doz aşımının ciddi sonuçları olabilir:
-yaygın olarak bulunan preparatlar sırasıyla 1 ve 2 mmol potasyum içeren %7.5 ve %15’lik
KCI’dür.
- potasyum desteği yaparken %7.5’lik KCI’den 2 ml/kg veya %15’lik KCI’den 1 ml/kg
ekleyin.
IV SIVININ VERİLMESİ
•
Mikrodamlalıklı (1ml=60 mikrodamla olan) infüzyon seti kullanın. Mikrodamlalıklar sıvının yavaş
verilmesini sağlar ve bebeklerin gereken sıvı miktarını almasını sağlar. Standart infüzyon setinin (1 ml =
20 damla olan) kullanılması tehlikeli sıvı yüküne neden olabilir.
•
IV sıvı vermeden önce, aşağıdakileri kontrol edin:
-
sıvının son kullanma tarihini;
-
infüzyon şişesinin veya torbanın kırılmadığını;
-
sıvının temiz olduğunu ve görünen partiküller olmadığını
•
Verilme hızını hesaplayın ve mikrodamlalığın gereken hızda sıvıyı vermesini sağlayın .
•
IV infüzyon setini ve sıvı torbasını, torbada hậlậ IV sıvı varsa bile (enfeksiyon için ana kaynak olabilir)
her 24 saate bir değiştirin.
HAYATIN İLK GÜNLERİNDE SIVI BESLENME MİKTARLARI
•
Bebeğin yaşına göre beslenme için gerekli süt miktarını (Tablo C-4; küçük bebekler için [doğum ağırlığı
2.5 kg’dan düşük veya 37. gebelik haftasından önce doğmuş], sayfa F-26 ile F-30’a bakın) belirleyin.
Tablo C-4’ün IV sıvı ve beslenme miktarını içerdiğine dikkat edin (Birinci gün doğumun olduğu gündür).
•
Gerekli sıvı miktarını belirlemek için bebeğin aldığı beslenme miktarını günlük gereken toplam miktardan
çıkarın.
•
Başka bir bölümde farklı tanım belirtilmemişse beslenme ve/veya sıvı miktarını ayarlayın (örn. bebek
radyan ısıtıcı altına yerleştirilmiş veya fototerapi alıyorsa, deriden artan sıvı kaybından dolayı
beslenme ve/veya sıvı miktarını toplam günlük miktarın %10’u kadar arttırın.
•
Toplam miktarı saatte ml veya dakikada damlaya çevirin.
TABLO C-4 Doğumdan itibaren bebeklera için toplam günlük beslenme ve sıvı miktarları
Gün
Beslenme
ve/veya
sıvı
ml/kg
a
1
2
3
4
5
60
80
100
120
140
6
150
7+
160+
Küçük bebekler (doğum ağırlığı 2.5 kg’dan düşük veya 37. gebelik haftasından önce doğmuş) için sayfa F-26
ile F-30’a bakın.
IV SIVI ALAN BEBEKLERİN İZLENMESİ
•
Đnfüzyon yerini her saat kontrol edin.
-
Kateterin takıldığı yerin etrafında kızarıklık ve şişliğe bakın, bu kateterin vende
olmadığının ve sıvının deri altı dokuya sızdığının göstergesidir. Kızarıklık ve şişliğin
görüldüğü anda, infüzyonu durdurun, kateteri çekin ve başka bir vene yeni bir IV yol
(sayfa P-32) açın;
-
Giden sıvı miktarını kontrol edin hemşire istek kağıdında yazılan miktarla karşılaştırın;
-
Tüm bulguları kaydedin.
Glukoz içeren solüsyonlar doku ölümüne neden olabilir ve deri altı dokuya sızmalarına izin
verilmemelidir.
•
Kan glukoz düzeyini her altı saatte bir ölçün:
-
Kan glukoz düzeyi 45 mg/dl (2.6 mmol/l) den düşükse, düşük kan şekeri için tedavi verin (sayfa F91):
-
Ardarda yapılan iki ölçümde kan glukoz düzeyi 105 mg/dl (6 mmol/l)den yüksekse (hiperglisemi):
- mümkünse %5 glukoz solüsyonuna geçin;
- üç saat içerisinde kan glukoz düzeyini tekrar ölçün.
•
Hidrasyonu günlük değerlendirin:
-
dehidrasyon bulguları varsa (örn. göz küresi çöküklüğü, deri elastisitesinin kaybı, kuru dil ve
mukozalar), dehidrasyonun ortaya çıktığı ilk gün için bebeğin vücut ağırlığının %10’u kadar sıvı
miktarını arttırın;
-
fazla hidrasyon bulguları varsa (örn. fazla kilo alımı, gözlerde şişlik, vücudun alt kısmında artan
ödem), fazla hidrasyonun kaydedildiği anın 24 saat sonrası için sıvıyı yarıya azaltın.
•
Bebeğin izleminde idrar yaptığı zamanı kaydedin. Asfiksi olmadan 24 saat içerisinde az veya hiç idrar
çıkışı yoksa, dehidrasyonda olduğu gibi (yukarıda) sıvı miktarını %10 attırın.
•
Bebeği günlük tartın. Günlük ağırlık kaybı %5’ten fazla ise, yetersiz sıvı verilmesini karşılayabilmek için
toplam sıvı miktarını 10 ml/kg arttırın.
IV SIVI VE BESLENMENİN BİRLEŞTİRİLMESİ
•
Değerlendirme, Bulgular ve Tedavi kısmında bir bölüm tarafından aksi belirtilmemişse, bebeğin durumu
düzelir düzelmez emmeye başlamasına izin verin. Bebek emzirilemiyorsa, alternatif besleme yöntemi
(sayfa C-14) kullanarak sağılmış anne sütü verin (sayfa C-14).
•
Bebek beslenmeyi tolere edebiliyorsa ve problem yoksa, bebeğin günlük ihtiyacına göre (Tablo C-4,
sayfa C-22) toplam günlük sıvıyı sağlayacak şekilde, IV sıvı miktarını azaltırken beslenme miktarını
arttırın.
•
Bebeği her üç saatte veya gerekiyor ise daha sık, her beslenmede miktarı ayarlayarak besleyin.
•
Her gün verilen toplam beslenme ve sıvı miktarını toplayın. Bu miktarı günlük gereken miktar ile
karşılaştırın ve buna göre bebeğin aldığı miktarı ayarlayın.
•
Bebek günlük sıvı miktarının üçte ikisinden fazlasını ağızdan alıyorsa ve karın şişliği ile kusması yoksa IV
sıvı infüzyonunu kesin.
•
Bebek günlük sıvı miktarının %100’ünü ağızdan alır almaz, anneyi sık emzirme konusunda cesaretlendirin.
OKSİJEN TEDAVİSİ
OKSİJEN VERİLMESİ
•
Oksijen verme yöntemlerini, kullanım önerilerini, avantaj ve dezavantajlarını gözden geçirin.
•
Bebek oksijen alırken herhangi bir muayene, test, işlem ve tedaviye devam edin.
•
Bebek ağızdan beslenmeyi tolere edebiliyorsa, sağılmış anne sütünü gastrik sonda ile verin (sayfa C-18).
Bebek beslenmiyorsa, IV sıvı takın (sayfa P-21) ve bebeğin yaşına göre (Tablo C-4, sayfa C-22) idame
miktarda IV sıvı verin.
•
Bebeğin az veya çok miktarda oksijen almadığından emin olun:
-
çok az oksijen verilmesi organ zedelenmesi ve sonuç olarak ölüme neden olabilir;
-
çok fazla oksijen verilmesi bebeğin akciğerini ve retinasını zedeleyebilir. Bu zedelenme aşırı
oksijen tedavisinden ancak günler sonra (dakika ve saate nazaran) gerçekleşir ve 35. gebelik
haftasından büyük bebeklerde oluşması beklenmez.
TABLO C-5
Oksijen verme yöntemleri
Yöntem
Akım ve konsantrasyon
Avantajları
Dezavantajları
Nazal kanül
idüşük =0.5 litre/dakika
idüşük akımlı
iyenidoğan bebekte
iorta = 0.5-1 litre/dakika
oksijen gerekir
idüzgün
uygulanırsa
sabit oksijen
konsantrasyonu
sağlar
kullanmak için özel
kanül gerekir
idüşük akım sağlayan
akım kontrol aleti
gerekir
isoğuk oksijeni bebeğin
akciğerlerine
doğru yönlendirir
idüşük akımlı
idüşük akım sağlayan
iorta = 0.5-1 litre/dakika
oksijen gerekir
idüzgün
uygulanırsa
sabit oksijen
konsantrasyonu
sağlar
akım kontrol aleti
gerekir
isoğuk oksijeni bebeğin
akciğerlerine
doğru yönlendirir
iyüksek = > litre/dakika
Nazal
Kateter
iyüksek = > 1 litre/dakika
TABLO C-5 Devam.
Oksijen verme yöntemleri
Yöntem
Akım ve konsantrasyon
Avantajları
Nazal kanül
ioksijeni ısıtır
iorta = 3-5 litre/dakika
iyüksek
iyüksek= > 5 litre/dakika
iyüksek = > 5 litre/dakika
Yüz
maskesi
Küvöz
konsantrasyon
verilebilir.
Dezavantajları
iistenen konsantrasyonu
sağlamak için yüksek
oksijen akımı gerekir
idüşük =
ioksijeni hızla
iakım hızı düşük veya
1 litre/dakika
iorta =
1-2 litre/dakika
iyüksek = >
2 litre/dakika
verilebilir
ikısa süreli
oksijen
verme için
uygun
maske küçükse,
karbondioksit birikebilir
imaske yerleştirildiğinde
beslemek zordur
imaskeyi yerinde tutmak
zordur
ioksijeni ısıtır
iküvöz içine doğrudan
iküvöz
içinde başlık
kullanılıyorsa
yukarı bakın
oksijen vermenin
dezavantajları:
iistenen konsantrasyonu
sağlamak için yüksek
oksijen akımı gerekir
i oksijen
doğrudan
küvöze
bağlanıyorsa
üretici önerilerine
uyun.
ibakım ve işlemler için
küvöz kapakları
açıldığında oksijen
konsantrasyonunu idame
etmek zordur
NAZAL KANÜLLER
•
Küçük bebek (doğumda 2.5 kg’dan düşük veya 37. gebelik haftasından önce doğmuş) için 1 mm’lik
kanüller, zamanında doğmuş bebekler için 2 mm’lik kanüller kullanın.
Kanülü burun deliklerinden birinin hemen içine yerleştirin.
Elastik veya bir parça yapışkan bant kullanarak kanülü sabitleyin.
•
Đstenen konsantrasyonu sağlamak için oksijen akımını ayarlayın.
•
Nazal kanülleri günde iki kez değiştirin. Kanülleri temizlerken ve dezenfekte ederken (Tablo C-11, sayfa
C-43’e bakın), gerekirse yüz maske (sayfa C-28) kullanarak oksijen verin.
NAZAL KATETER
•
8 F kateter kullanın. 8 F kateter çok büyükse, 6 F kateter kullanın.
•
Burun deliğinden göz küresinin iç kenarına olan kısmı ölçerek, tüpün geçmesi gereken aralığı belirleyin.
•
Kateteri burun deliğine doğru nazikçe yerleştirin. Bir burun deliğinde yerleştirilmiş gastrik sonda varsa,
mümkünse kateteri gastrik sondanın olduğu aynı burun deliğine yerleştirin.
•
Kateterin doğru yerleştirildiğinden emin olun:
•
-
bebeğin ağzına bakın;
-
kateter bebeğin ağzının arka kısmında görünmemeli;
-
kateter bebeğin ağzının arka kısmında görünüyorsa, kateteri görünmeyene kadar yavaşça dışa
çekin.
•
Nazal kateteri günde iki kez değiştirin. Kanülleri temizlerken ve dezenfekte ederken (Tablo C-11, sayfa C43’ e bakın), gerekirse yüz maskesi (sayfa C-28) kullanarak oksijen verin.
BAŞLIK
•
Başlığı bebeğin başının üzerine (Şekil C-8, sayfa C-28) yerleştirin.
•
Bebek hareket ettiğinde bile, bebeğin başının başlık içerisinde kaldığından emin olun.
•
ŞEKĐL C-8 Başlıklı oksijen alan bebek
YÜZ MASKESİ
•
Maskeyi bebeğin ağzı ve burnu üzerine yerleştirin.
•
Elastik veya bir parça yapışkan bant kullanarak maskeyi yerine sabitleyin.
•
KÜVÖZ
•
Başlık için önerileri (sayfa C-27) izleyerek başlık kullanın veya
küvöze bağlayın.
•
oksijeni üretici önerilerine göre doğrudan
OKSİJEN KAYNAKLARI
Oksijen kaynağının (Tablo C-6, sayfa C-29) her zaman ulaşılabilir olduğundan emin olun. Oksijen
pahalıdır, sadece gerekli olduğu durumlarda kullanın ve mümkün olan kısa zamanda kesin. Aşağıda
belirtildiği gibi, üç ana oksijen kaynağı vardır. Oksijen, kaynağından bebeğe kırılmayan, plastik oksijen
dağıtım hortumları ile taşınır. Bebeğin durumunun hızla bozulabilme olasılığına karşın, yüksek
konsantrasyonda oksijen verebilen bir yüz maskesi hazır tutulmalıdır.
TABLO C-6
Oksijen kaynakları
Kaynak
Özel Durumlar
Avantajları
Dezavantajları
Oksijen tüpü
(yüksek basınç altında
oksijenle doldurulmuş
tüp)
i Birinci tüp
i Elektrik
i Oksijen
Oksijen
konsantratörü
(havadaki oksijeni
ayıran makine
i Elektrik veya
Merkez depodan
duvardan çıkışa
döşenmiş oksijen
boşaldığında
yedek tüpün
bulunduğundan
emin olun
mekanik
problem
durumuna
karşın yedek
oksijen tüpünün
bulunduğundan
emin olun
gerekmez
i Oksijen tüpü
almaya
göre daha
ucuz olabilir
(uzun dönemde)
i Akım kontrol
aleti vardır.
akımını
kontrol etmek
için özel
regülatör gerekir
i Güvenilir
elektrik
kaynağı
gerekir
i Pahalı
i Genelde büyük
sağlık bakım
kurumlarında
bulunur
i Her çıkışta ayrı
akım-kontrol
aleti gerekir.
BEBEĞİN OKSİJENE YANITININ GÖZLENMESİ
•
Bebeğin uygun konsantrasyonda oksijen aldığından emin olmak için üretici önerilerine göre bir
oksimetre kullanın.
•
Oksimetre yoksa, bebekte solunum sıkıntısı bulguları ve santral siyanoz (mavi dil ve dudak) olup
olmadığı değerlendirilerek, bebeği oksijenizasyon bulguları için gözlemleyin (bu gözlemlerin kandaki
normal ve fazla konsantrasyonda oksijeni ayırt edemeyeceğini dikkate alın):
Santral siyanoz bebeğin yeterli oksijen alamadığının geç bir bulgusudur. Bebek santral siyanoz
bulgularını gösteriyorsa, hemen oksijen konsantrasyonunu arttırın ve siyanoz kaybolana kadar
devam edin.
-
Solunum sıkıntısı orta veya ağırsa, (Tablo F-12, sayfa F-49’a bakın), orta akım hızında oksijen verin;
-
Bebeğin solunum düzelmeye başlayınca (örn. solunum sayısı normale yaklaştıkça, inleme ve göğüs
çöküntüsü azaldıkça), oksijen akımını azaltın;
-
Bebeğin solunum sayısı normal sınırlarda ve solunum sıkıntısının diğer hiçbir belirtisi kalmamışsa (örn.
göğüs çöküntüsü veya ekspiryumda inleme), oksijeni ayırın ve bebeği 15 dakika gözlemleyin:
-
Bebeğin dil ve dudakları pembe kalıyorsa, daha fazla oksijen vermeyin. Bir sonraki saati için her
15 dakikada bir santral siyanoz açısından gözlemleyin.
-
Herhangi bir zamanda santral siyanoz tekrar oluşursa, son verilen hızda tekrar oksijen verin;
-
Oksijen kasıldıktan sonra bebeği 24 saat gözlemlemeye devam edin.
ANTİBİYOTİKLER
ANTİBİYOTİK SEÇİMİ VE UYGULANMASI
Antibiyotik seçimi, bebekte hastalık oluşturan organizmalara karşı en yakın etkili olabilecek ilaçların seçimi
ile ampirik olarak başlar. Bakteri kültürü ve duyarlılığı mümkünse, özellikle bebek ampirik olarak
seçilen antibiyotiğe cevap vermiyorsa, bu araştırmalar daha ileri tedavilere rehber olur.
Bakteri kültürü ve duyarlılığı yapılamıyorsa ve bebek başlangıç antibiyotiklerine yanıt vermiyorsa
ampirik olarak bir ikinci basamak antibiyotik veya antibiyotik kombinasyonu verilir. Tablo C-7’de (sayfa
C-32) bu rehberde tanımlanan enfeksiyonlar için birinci basamak antibiyotikleri ve eğer bebek iyileşme
göstermezse (üçüncü günde, Değerlendirme, Bulgular ve Tedavi bölümünde bir bölümde aksi
belirtilmemişse) ve kültür ile duyarlılık uygulanmamışsa kullanılabilecek ikinci basamak antibiyotikleri
görülmektedir. Antibiyotiklerin dilüsyonu ile ilgili bilgi için (Tablo C-9, sayfa C-34 ila C-35) ilgili
tabloları gözden geçirin.
Bu bölümde belirtilen bilgilerin, sadece bebeklere verilen antibiyotikleri içerdiğine dikkat edin. Anne
ve/veya eşi için antibiyotik dozları ile igili bilgi için (örneğin; cinsel yolla bulaşan enfeksiyon),
Değerlendirme, Bulgular ve Tedavi bölümünde uygun bölüme bakın.
UYGULAMA YOLU
•
•
Sepsis, menenjit, tetanoz ve konjenital sifliiz için antibiyotikleri intravenöz (IV) (sayfa P-17) olarak verin:
-
Özellikle gentamisin ve sefotaksimi en az üç dakikadan uzun zamanda yavaşça verin;
-
Sıvı yüklenmesi olmamasından emin olmak için IV sıvı (sayfa C-22) verirken bebeği gözleyin;
-
IV yol hemen açılmıyorsa, IV yol açılana kadar antibiyotiği intramüsküler (IM) verin (sayfa P-15);
-
Bebek iyileşiyorsa ve başka amaç için daha uzun süre IV yola ihtiyaç yoksa, tedavi sürecini
tamamlamak için antibiyotikleri IM verin.
Diğer enfeksiyonların çoğu için antibiyotikleri IM verin (sayfa P-15). Ancak başka amaç için bir IV yola
ihtiyaç varsa antibiyotikleri de IV verin.
TABLO C-7 Bu rehberde tanımlanan enfeksiyonların tedavisinde kullanılan antibiyotikler
Enfeksiyon
Birinci tercih antibiyotik(ler)
Đkinci tercih antibiyotikler
Sepsis ve menenjit
Ampisilin ve gantamisin
Sefotaksim ve gentamisin
Göbek veya deri enfeksiyonu
ile olan sepsis
Kloksasilin ve gentamisin
Sefotaksim ve gentamisin
Santral sinir sistemi tutulumu
olan konjenital sifiliz
Benzilpenisilin
Santral sinir sistemi tutulumu
olmayan konjenital sifiliz
Prokain benzilpenisilin veya
benzatin benzilpenisilin
Tetanoz
Benzilpenisilin
10 veya daha fazla püstül veya
kabarcığın eşlik ettiği ya da
sepsis olmadan vücudun
yarısından fazlasını kaplayan
deri enfeksiyonu
Kloksasilin
Birkaç veya 10’dan az püstül
veya kabarcığın eşlik ettiği ya da
sepsis olmadan vücudun
yarısından azını kaplayan deri
enfeksiyonu
Kloksasilin
Selülit
Kloksasilin
Gonoreye bağlı konjunktivit
Seftriakson
Klamidyaya bağlı konjunktivit
Eritromisin
Üterin enfeksiyonu veya ateşi
olan anne yada doğumdan
önce 18 saatten fazla membran
rüptürü olan asemptomatik bebek
Ampisilin ve gentamisin
Sifiliz için tedavi almamış
anne; asemptomatik bebek
Prokain benzilpenisilin veya
benzatin benzilpenisilin
TABLO C-8 Antibiyotik sulandırmaları
Antibiyotik
Sulandırma
Ampisilin
500 mg ilaca 5 ml steril su ekleyin = 100 mg/ml
Benzatin benzilpenisilin
1.8 gr ilaca (2.2 milyon ünite) 5 ml steril su ekleyin
= 360 mg/ml (480 000 ünite/ml)
Sefotaksim
Seftriakson
250 mg ilaca 2.5 ml steril su ekleyin = 100 mg/ml
Kloksasilin enfeksiyon için
Kloksasilin ağızdan alım için
125 mg şişeye 5 ml kaynatılmış su ekleyin = 25 mg/ml
Eritromisin ağızdan alım için
125 mg şişeye 5 ml kaynatılmış su ekleyin = 25 mg/ml
Gentamisin
2 ml ilacı 10 mg/ml kullanman = 10 mg/ml
Prokain benzilpenisilin
1 gr (1 milyon ünite) ilaca 5 ml steril su
katın = 200 mg/ml (200 000 ünite/ml)
TABLO C-9
Antibiyotik dozlarıa
mg olarak doz
ml olarak doz
Antibiyotik
1-7 gün
8 + gün
1-7 gün
8 + gün
Ampisilin
SADECE menenjit
için
100 mg/kg her 12
saatte
100 mg/kg her 8
saatte
0.1 mg/kg her 12
saatte
1.0 mg/kg her 8
saatte
Ampisilin sepsis
Đçin
50 mg/kg her 12
saatte
50 mg/kg her 8
saatte
0.5 ml/kg her 12
saatte
0.5 ml/kg her 8
saatte
Annesi sifiliz için
tedavi almamış
asemptomatik
bebek için benzatin
benzilpenisilin
75 mg/kg (100 000
ünite/kg) tek doz
75 mg/kg (100 000
ünite/kg)tek doz
0.2 ml/kg tek doz
0.2 ml/kg tek doz
SSS tutulumu
olmayan konjenital
sifiliz için benzatin
benzilpenisilin
75 mg/kg (100 000
ünite/kg) günde bir
kez
75 mg/kg (100 000
kez
0.2 ml/kg günde
bir kez
0.2 ml/kg günde
bir kez
SSS tutulumu
olmayan konjenital
sifiliz için
benzilpenisilin
30 mg/kg (50 000
kez
30 mg/kg (50 000
kez
0.25 ml günde
bir kez
0.25 ml/kg günde
bir kez
SSS tutulumu
olmayan konjenital
sifiliz için
benzilpenisilin
30 mg/kg (50 000
ünite/kg) her 12
saatte
30 mg/kg (50 000
ünite/kg) her 12
saatte
0.25 ml/kg her 12
saatte
0.25 ml/kg her 12
saatte
Tetanoz için
benzilpenisilin
60 mg/kg (100 000
ünite/kg) her 12
saatte
60 mg/kg (100 000
ünite/kg) her 12
saatte
0.5 ml/kg her 12
saatte
0.5 ml/kg her 12
saatte
Sefotaksim
SADECE menenjit
Đçin
50 mg/kg her 8
saatte
50 mg/kg her 6
saatte
0.5 ml/kg her 8
saatte
0.5 ml/kg her 6
saatte
Sefotaksim sepsis
Đçin
50 mg/kg her 12
saatte
50 mg/kg her 8
saatte
0.5 ml/kg her 12
saatte
0.5 ml/kg her 8
saatte
Seftriakson
50 mg/kg tek doz
50 mg/kg tek doz
0.5 ml/kg tek doz
0.5 mg/kg tek doz
Antibiyotik dozları a
TABLO C-9 Devam
mg olarak doz
ml olarak doz
Antibiyotik
1-7 gün
Kloksasilin
(ağızdan alım)
8 + gün
2 kg’dan düşük
50 mg/kg her 8
saatte
50 mg/kg her 8
saatte
2 kg veya üstü
50 mg/kg her 8
saatte
Kloksasilin
(enjeksiyon)
50 mg/kg her 8
saatte
2 kg’dan düşük
50 mg/kg her 8
saatte
50 mg/kg her 8
saatte
2 kg veya üstü
Eritromisin
1-7 gün
8 + gün
2 kg’dan düşük
2 ml/kg her 8 saatte
2 kg veya üstü
2 kg’dan düşük
0.5 ml/kg her 8 saatte
0.5 ml/kg her 8 saatte
2 kg veya üstü
50 mg/kg her 8
saatte
50 mg/kg her 8
saatte
0.5 ml/kg her 8
saatte
0.5 ml/kg her 8
saatte
12.5 mg/kg her 6
saatte
12.5 mg/kg her 6
saatte
0.5 ml/kg her 6
saatte
0.5 ml/kg her 6
saatte
Gentamisin
2 kg ‘dan düşük
4 mg/kg günde bir
kez
7.5 mg/kg günde
bir kez VEYA 3.5
ml/kg her 12 saatte
2 kg ‘dan düşük
2 kg’dan düşük
0.4 mg/kg günde 0.75 mg/kg günde
bir kez
bir kez VEYA 0.35
ml/kg her 12 saatte
2 kg’dan düşük
5 mg/kg günde bir
kez
7.5 mg/kg günde
bir kez VEYA 3.5
ml/kg her 12 saatte
0.4 mg/kg günde 0.75 mg/kg günde
bir kez
bir kez VEYA 0.35
ml/kg her 12 saatte
SSS tutulumu
olmayan
konjenital sifiliz
için prokain
benzilpenisilin
100 mg/kg (100
000 ünite/kg)
günde bir kez
100 mg/kg (100
000 ünite/kg)
günde bir kez
0.5 ml/kg günde
bir kez
0.5 ml/kg günde bir
kez
Annesi sifiliz için
tedavi almamış
asemptomatik
bebek için prokain
benzilpenisilin
100 mg/kg (100
000 ünite/kg) tek
dozda
100 mg/kg (100
000 ünite/kg) tek
dozda
0.5 ml/kg tek
dozda
0.5 ml/kg tek dozda
a
Verilme yolu ve sulandırma önerileri için sayfa C-31, C-32 ve C-33’e bakın.
ENFEKSİYONUN ÖNLENMESİ
Enfeksiyonun önlenmesi, bir yenidoğan bebeğin bakımının her döneminde önemli bir parçadır. Yenidoğan
bebeklerin bağışıklık sistemi tam gelişmemiş olduğundan enfeksiyonlara daha yatkın olduklarından
enfeksiyon önleme ilkelerine uyulmamasının sonuçları çok kötüdür. Enfeksiyon önleme uygulamalarının
ilkeleri aşağıda özetlenmiştir.
ENFEKSİYONUN ÖNLENMESİNİN GENEL İLKELERİ
Aşağıdaki enfeksiyonu önleme uygulamalarına uyulması bebeği, anneyi ve sağlık çalışanını enfeksiyondan
koruyacaktır. Bunlar ayrıca enfeksiyonun yayılmasının önlenmesine de yardımcı olacaktır.
•
Yenidoğan bebek için rutin bakımı sağlayın.
•
Herkesi (bebek ve personel dahil) potansiyel bulaştırıcı olarak düşünün.
•
Elleri yıkayın ve bir alkol bazlı sıvı kullanın.
•
Koruyucu elbise ve eldiven giyin.
•
Aseptik teknik kullanın
•
Sivri aletleri dikkatli tutun, temizleyin ve gerekiyorsa alet ve malzemeleri steril veya dezenfekte edin.
•
Yenidoğan özel bakım ünitesini rutin olarak temizleyin ve çöpleri toplayın.
•
Hastane enfeksiyonunu önlemek için enfeksiyonlu bebekleri izole edin.
ENFEKSİYONU ÖNLEME UYGULAMALARI
YENİDOĞAN BEBEK İÇİN RUTİN BAKIMI SAĞLAYIN.
•
Hayatın ilk altı saatinden ve bebeğin ısısı stabilleştikten sonra, bebeğin derisinden kan ve diğer vücut
sıvılarını (örneğin doğumdan kalan) uzaklaştırmak için ılık suya batırılmış pamuklu bezlerle silin,
deriyi kurulayın. Küçük bebeğin (doğumda 2.5 kg’dan düşük veya 37. gebelik haftasından önce
doğmuş) banyosunu en azından hayatın ikinci gününe kadar erteleyin.
•
Bebeğin her bezi değiştirildiğinde veya ihtiyaç duyulan sıklıkta, bebeğin kalçasını ve perine bölgesini
ılık, sabunlu suya batırılmış pamuk kullanarak temizleyin ve sonra alanı kurulayın.
•
Mastit ve meme ucu zedelenmesini önlemek için, annenin emzirme için doğru pozisyon vermeyi ve
tutmayı (sayfa C-12) bildiğinden emin olun.
ENFEKSİYON KAYNAĞI ALARAK İNSANLAR
•
Yenidoğan özel bakım ünitesini; düşük yoğunluktaki bir alanda, sınırlı girişli olarak oluşturun.
•
Mümkünse yenidoğan bebekler için özel bir odanız olsun.
•
Yenidoğan bebeklerle doğrudan temasta olan personelin mümkün olduğunca aşağıdaki aşılamaları
almış olmasına dikkat edin:
- Kızamıkçık;
- Kızamık;
- Hepatit B virüsü;
- Kabakulak;
- Grip (yıllık)
•
Deri enfeksiyonu veya lezyonu olan personelin bebeklere doğrudan teması olmasına izin vermeyin.
•
Bir akut enfeksiyonları varsa (örn. solunum yollarının viral enfeksiyonu) personel veya ziyaretçilerin
yenidoğan özel bakım ünitesine girmelerine izin vermeyin.
•
Bebeği elleyen farklı birey sayısını sınırlandırın.
EL YIKAMA
•
Elleri sabun ve suyla yıkayın (eller temiz görünüyorsa, bir alkol bazlı sıvı kullanarak dezenfekte edin):
- Bebeğe bakımdan önce ve sonra ve herhangi bir işlemden önce;
- Eldivenleri çıkardıktan sonra;
- Kirli aletleri veya diğer aletleri elledikten sonra.
•
Anne ve aile bireylerine, bebeği ellemeden önce ve sonra ellerini yıkamaları gerektiğini öğretin.
•
Elleri yıkamak için:
- Elleri iyice ıslatın;
•
-
Elleri düz sabun ve akan veya dökülen su ile 10-15 sn yıkayın;
-
Ellerin havada kurumasını sağlayın veya temiz kağıt veya kişisel havlu ile silin.
Eller görünür şekilde kirli değilse, 2 ml gliserinin (veya başka yumuşatıcı) 100 ml %60-90 etil alkol
veya izopropil alkole katılmasıyla elde edilen bir alkol bazlı sıvı da, elleri temizlemede yıkamadan daha
etkindir. Bir alkol bazlı sıvı kullanarak elleri temizlemek için:
-
El ve parmakların tüm yüzeyini kaplayacak yeterlilikte sıvı uygulayın;
-
Kuruyana kadar solüsyonu ellerinizde ovun.
KORUYUCU ELBİSE VE ELDİVENLER
•
Yenidoğan bebeklere rutin bakım verilmesi sırasında özel elbise veya maske giyilmesi gerekli değildir.
•
Koruyucu elbiseleri (örneğin önlük, elbise) kan veya vücut sıvıları ile temas tahmin edildiğinde giyin.
•
Mümkünse galoş giyin. Yalınayak girmeyin.
•
Bir işlem için eldiven gerektiğinde, çapraz bulaşı engellemek için her bebek için ayrı çift eldiven giyin
ve temastan sonra eldivenleri atın. Farklı durumlar için farklı eldivenler kullanın:
-
Açılmış deri veya girişimsel işlemler için (örn. lomber ponksiyon, umblikal ven kateterizasyonu)
steril veya yüksek oranda dezenfekte eldivenler giyin;
-
Mukoza yüzeyleri veya vücut sıvıları (örn. kan alınması, göbek bakımı) ile temasta temiz muayene
eldivenleri giyin;
-
Kirlenmiş aletleri tutmak, alet ve malzemeleri temizlemek ve çöpleri atmak için kalın lastik veya
kauçuk eldivenler giyin.
•
Tek kullanımlık eldivenler tercih sebebidir, fakat kaynakların sınırlı olduğu yerlerde eldivenler tekrar
kullanılabilir, ancak:
-
%0.5’lik klor solüsyonu ile 10 dakika sabunlanarak temizlenmiş veya
-
yıkanmış ve durulanmış veya
-
otoklavla steril edilmiş (tüm mikroorganizmaları yok eder) veya buhar veya kaynatarak (bazı bakteri
sporları dışında tüm mikroorganizmaları yok eder) yüksek oranda dezenfekte edilmiş olmalıdır.
•
Tek kullanımlık atılan cerrahi eldivenler kullanılmışsa, görünmeyen yırtıklar oluşmuş
olabileceğinden bunları üç kereden fazla kullanmayın.
Yarık, soyulmuş, üzerinde delik veya yırtık olan eldivenleri kullanmayın.
ASEPTİK TEKNİK
Aseptik teknik kullanılması deri, doku veya cansız nesnelerin üzerindeki mikroorganizmaları ya yok eder ya
da sayısını güvenli düzeye indirir.
•
Bir antiseptik sabun kullanarak eli 3-4 dakika ovun ve akan veya dökülen su ile durulayın.
•
Ellerin havada kurumasını sağlayın veya temiz kağıt veya kişisel havlu ile kurulayın
•
Temiz muayene eldivenleri giyin.
•
Bir fırça veya antiseptik solüsyona (Tablo C-10, sayfa C-41) batırılmış bir pamuk yün topu ile
yıkayarak deriyi işlemler için hazırlayın. Her defasında yeni fırça veya pamuk yün tomağı kullanarak
işlemi birkaç kez tekrarlayın ve kurumaya bırakın. Polividon iyot kullanıyorsa, uyguladıktan sonra
kurumaya bırakın veya işleme devam etmeden önce en az iki dakika bekleyin.
•
Muayene eldivenlerini çıkarın veya yüksek düzeyde dezenfekte veya steril eldivenleri giyin.
•
Steril veya yüksek düzeyde alet ve malzeme kullanın.
•
Bir alet için steril olup olmadığı konusunda şüphe varsa, kontamine olduğunu kabul edin.
ÇOK KULLANIMLI ŞİŞELER
•
Çok kullanımlı şişe veya kaptan ilaç her çekildiğinde yeni, steril eldiven ve enjektör kullanın.
•
Çok kullanımlı şişeleri önerilerine göre depolayın (örn. karanlık, soğuk alanda veya buzdolabında).
•
Şişenin üzerine açıldığı tarih ve zamanı kaydedin ve en fazla bir ay sonrasına kadar veya son kullanma
tarihine göre kullanın.
•
Açılmış can ampülleri, ilaç birkaç bebek için kullanılabilir şekilde tutmayın. Đlaç stabil olmayabilir ve
ampül ağzını bantlamak kontaminasyonu önlemeyecektir.
•
Sulandırılmış solüsyonları (örneğin steril su veya serum fizyolojik) 24 saat sonra atın.
•
IV infüzyon seti ve sıvı torbalarını her 24 saatte bir, hâlâ IV sıvı içeriyorlarsa bile (enfeksiyon için ana
kaynak olabilirler) değiştirin.
ANTİSEPTİK VE DEZENFEKTAN SOLÜSYONLAR
Bu terimler zaman zaman dönüşümlü kullanılmalarına rağmen, antiseptik ve dezenfektan solüsyonlar
(Tablo C-10) değişik amaçlara hizmet ederler. Antiseptik solüsyonlar deri üzerine kullanılırlar ve genelde
dezenfektanlar kadar güçlü değildirler. Dezenfektan solüsyonlar alet ve malzeme temizleme veya yüksek
düzeyde dezenfekte etmek için kullanılır.
Tablo C-10 Kabul edilebilir antiseptik ve dezenfektan solüsyon
Kabul edilebilir Antiseptik Solüsyonlar
i %2.5 polividon iyot (deriyi hazırlamak
veya temizlemek içi)
i %4 klorhekzidin glukonat (deriyi
hazırlamak veya temizlemek için)
i %60-90 etil veya izopropil alkol
(deriyi kan örneği almak veya damar
yolu açmak için hazırlamaya)
a
Kabul edilebilir Dezenfektan Solüsyonlara
i % 0.5 klorlü çamaşır suyu (yüzeyleri
temizlemek ve aletleri üst düzeyde
dezenfekte etmek için)
i %2 gluteraldehit
Dezenfektenları fenolik bileşiklerle kullanmayın, yenidoğan bebeklere zarar verebilir.
•
Antiseptik ve dezenfektan solüsyonların kontaminasyonlarını engellemek:
- Sulandırmak gerekiyorsa, sadece kaynamış su kullanın (suyu üst düzeyde dezenfekte etmek için 20
dakika kaynatın);
- Solüsyonu daha küçük kaplara dökerken, kabın ağzını kontamine etmemeye dikkat edin;
Kapları en az haftada bir kez boşaltın, sabun ve suyla yıkayın ve hava ile kurumaya bırakın;
Antiseptik solüsyonları pamuk-yün tomağına veya sargı bezine dökün, solüsyon içine batırmayın;
Solüsyonları serin, karanlık yerlerde saklayın.
ALETLER VE MALZEME
SİVRİ ALETLERİN GÜVENLİ TUTULMASI
•
Kullandıktan sonra, enjektör ve iğneleri temizlemek için bunları dezenfektan solüsyonlar (Tablo C-10,
sayfa C-41) ile yıkayın.
•
Sivri aletleri güvenli delinmeyen kaplara hemen atın. Đğneyi kabına koymayın, bükmeyin, kırmayın ve
enjektörden ayırmayın. Đğnenin kabına konulması gerekiyorsa, tek elle kapatma yöntemini kullanın:
-
Kapağı sert, düz bir alana koyun;
-
Bir elle şırıngayı tutun ve iğneyi kapağa yerleştirin;
-
Kapak iğneyi tamamen kapladığında, iğneyi alttan kaldırın ve diğer elle kapağı güvene alın.
-
Kabı sayfa C-44 te anlatıldığı gibi imha edin.
ALET İŞLEMLERİ
•
Aletlerin temiz ve üst düzeyde dezenfekte veya steril olduğundan emin olarak kullanmak için Tablo C-11
(sayfa C-43) teki özel rehberlere bakın.
•
Deriye giren aletlerin (örn. iğne, kateter) kullanılmadan önce uygun olarak steril veya üst düzeyde
dezenfekte edildiğinden ve sonrasında uygun kaldırıldığından emin olun.
•
Kan ile teması olmayan malzemeyi (örn. steteskop, küvöz) her kullanımda veya farklı bebekler için
kullanımda temizlemek için bir dezenfektan solüsyon kullanın.
TABLO C-11 Aletler ve malzemenin temizliği için rehberler
Alet
Temizlik rehberi (her kullanım sonrası)
Termometre ve stetoskoplar
i Bir dezenfektan solüsyon ile silin
Resüsitasyon çantası ve maskesi
i Temas etmiş yüzeyleri dezenfektan
solüsyona batırılmış sargı bezi ile silin
i Sabun ve su ile yıkayın.
Küvöz ve radyan ısıtıcısı
i Bir dezenfektan solüsyon ile günlük silin
i Yeni bir bebek için kullanmadan önce
radyan ısıtıcıyı sabun ve su ile yıkayın
i Aynı bebek hala küvöz içerisinde ise
haftalık, yeni bebek içinse kullanmadan
önce yıkayın.
Aspirasyon malzemesi ve kateter, gastrik sonda
Nazal kanül, nazal kateter, şırıngalar
i Dezenfektan solüsyon içine 10 dakika
batırın
i Sabun ve su ile yıkayın
i Yüksek dezenfekte veya steril edin
Oksijen başlıkları
i Sabun ve su ile yıkayın
TEMĐZLĐK VE ÇÖPLERĐN ATILMASI
Doğru ve tam temizlik, yüzeydeki mikroorganizmaları temizleyecek ve enfeksiyonun önlenmesine yardımcı
olacaktır. Temizlik ve çöplerin atımı ile ilgili aşağıdakileri anımsayın:
•
Her yenidoğan özel bakım ünitesinin bir temizlik cetveli olmalıdır:
-
temizlik cetvelini görünür bir yere yapıştırın (örnek temizlik cetveli için Tablo C-12, sayfa C-44 e
bakın);
-
gerekenlerin nasıl ve ne sıklıkta yapılması hakkında ayrıntıları
-
temizlikten sorumlu personeli eğitin ve sorumluluk verin.
belirleyin;
•
Temizlik için genel ilkeler izleyin:
-
üstten alta temizleyin (örn. duvar ve pencere kenarından), böylece temizlik sırasında düşen kirler
uzaklaştırılsın;
-
her zaman kalın lastik veya kauçuk eldiven giyin;
-
yeni dezenfektan içeren kovanın her zaman ulaşılabilir olmasını sağlayın;
-
kan ve vücut sıvılarını dezenfektan solüsyon kullanarak hızla temizleyin;
-
temiz bezleri sarın ve katlayın, tozlanmalarını engellemek için kapalı raf veya kabın içinde tutun;
-
her kullanımdan sonra, yatak, masa ve girişim tepsilerini dezenfekte solüsyon kullanarak silin.
•
Kontamine çöpü (kan, püy ve diğer vücut sıvıları ile kirlenmiş malzemeler) kontamine olmayandan
ayırın.
•
Sivri çöpler için delinmeyen kaplar kullanın ve kabın üçte ikisi dolduğunda imha edin:
-
kaba az miktarda gazyağı ekleyin ve çöpü servisten uzakta açık alanda yakın;
-
hazır kabı imha etmek mümkün değilse, su kaynağından en az 50 metre uzakta bir alana gömün.
TABLO C-12 Yenidoğan özel bakım ünitesi için örnek temizlik cetveli
Sıklık
Temizlik Rehberi
Günlük
i Dezenfektan ve deterjanlı solüsyonla yerleri silin. Yerleri
süpürmeyin veya tozu arttıran temizlik yöntemlerini
kullanmayın
i Küvöz ve radyan ısıtıcıları bir dezenfektan solüsyonla silin
Bebekler arasında
i Malzeme, beşik, muayene masa gibi şeyleri ıslatılmış bez ile
silin
i Her kullanım arasında bir dezenfektan solüsyon ile yatak
dahil küvöz ve radyan ısıtıcıyı silin. Bebeği içine
yerleştirmeden önce küvözü tamamen kurumaya bırakın
Đhtiyaç duyuldukça
i Toz birikmesini engellemek için pencere, duvar, lamba,
sandalye ve perdeleri temizleyin
i Kontamine kapları uzaklaştırıp imha edin veya temizleyin.
i Sivri uçluları içeren kabı uzaklaştırıp imha edin ve bir başka
uygun kabı yerine koyun
i Kan ve vücut sıvısı artıklarını bir dezenfektan solüsyon ile
temizleyin
ENFEKSİYONUN ÖNLENMESİNDE EK YÖNTEMLER
•
Mümkünse, yenidoğan bebeklere özel ayrı bir odanız olsun.
•
Aşırı kalabalık ve personel yetersizliğinden sakının.
•
Aynı beşik, küvöz içine veya aynı radyan ısıtıcı veya fototerapi altına iki ve daha çok bebek
yerleştirmeyin.
HASTANE ENFEKSİYONLARI
Hastane enfeksiyonları sağlık bakım kuruluşlarında oluşan enfeksiyonlardır. Bir yenidoğan özel bakım
ünitesinde muhtemel endemi, iki veya daha fazla bebekte benzer durumun bulunması (örn. deri veya göz
enfeksiyonu, enfeksiyöz ishal olarak tanımlanır. Bir hastane enfeksiyonu gerçekleşirse, sorunu çözmek için
sıkı kontrol önlemleri alınmalı ve gözlenmelidir. Deri ve göz enfeksiyonları ile ishal (yenidoğan özel bakım
ünitesinde en yaygın hastane enfeksiyonları) için aşağıdakileri uygulayın:
•
•
•
Bebek ve annesini ayrı odaya alarak izole edin:
-
anne ve bebeğin ihmal edilmemesini sağlamak için, mümkünse kapıyı açık tutun;
-
ayrı bir oda mümkün değilse, aynı enfeksiyonu olan, ancak başka enfeksiyonu olmayan bebekleri
aynı odaya yerleştirin.
Bebek olan odaya girildiğinde;
-
muayene eldivenleri giyin ve enfekte materyal (örn. fekal materyal, püstül ve kabarcıkları silmekte
kullanılan sargı besleri) ile temas sonrası eldivenleri değiştirin;
-
bebek veya enfekte materyal ile temas bekleniyorsa, temiz bir giysi giyin:
Odadan ayrılmadan önce;
- giysiyi soyun;
- eldivenleri soyun;
- elleri antibakteriyal sabun veya alkol bazlı sıvı ile yıkayın;
-
potansiyel kontamine yüzeyler ve nesnelere dokunmaktan
kontamine yüzeyler ve nesneler ile temas etmemesini sağlayın.
sakının ve giysilerin potansiyel
•
Gerekmedikçe bebeğin sağlık bakım kurumunda ayrı bir alana gitmesini kesinlikle sınırlandırın. Nakil
sırasında enfeksiyon önleme ilkelerini sağlayın
•
Kritik olmayan bakım malzemelerinin (örn. steteskop, termometre) mümkünse sadece enfekte bebekte
kullanımını sınırlandırın ve enfekte ile olmayan bebekler arasında paylaşılan malzemeyi dikkatlice
dezenfekte edin ve temizleyin.
KANIN KLİNİK KULLANIMI
Kan, sadece başka bir şekilde etkili olarak tedavi edilemeyen durumlarda verilir. Bölge sağlık kuruluşları
acil kan tranfüzyonu için hazırlanmalıdırlar. Yenidoğan özel bakım ünitesi olan sağlık kuruluşları
bulunabilir, depolanmış özellikle 0 Rh– negatif grup kana sahip olmalıdır. Kanı bebekler için daha küçük
(örn. 50 ml) torbalara bölmek kan israfını önlemeye yardımcı olabilir ve aşırı transfüzyon riskini azaltır.
Kan transfüzyon işlemi için sayfa P-31’e bakın.
KAN TRANSFÜZYONU İLKELERİ
•
Unutulmaması gereken kan transfüzyonu ilkeleri şunlardır:
•
Transfüzyon bebekteki bir sorunu çözmenin sadece bir yöntemidir.
•
Bebeğin hemoglobin (veya hemotokrit değeri önemli olmasına rağmen, tranfüzyon yapmada tek karar
etkeni olmamalıdır. Transfüzyon kararı, klinik bulguları rahatlatmak ihtiyacı (örn. aktif ve devam eden
kanama) ile desteklenmeli ve belirgin morbidite ve mortaliteyi önlemelidir. Ölçülen hemoglobinin,
devam eden kanamalı vakalarda bebeğin o an ki klinik durumunu yansıtmayacağı dikkate alınmalıdır.
•
Küçük bebeklerde (doğumda 2.5 kg’dan düşük ve 37. gebelik haftasından önce doğmuş), hemoglobin
yavaş yavaş düşebilir (prematürite anemisi), ancak bebek iyi ise, transfüzyon sadece hemoglobin değeri
8 gr/dl (hemotokrit %24’ten az) olunca önerilir.
•
Laboratuvar testleri için alınan kan miktarı, kan transfüzyonu gereksimini azaltmak için en az düzeyde
olmalıdır. Mümkünse özel düşük miktarlı toplama tüplerinin kullanılması faydalı olur.
•
Transfüzyon için kan hemen elde edilemeyecekse, kan sağlanana kadar kristaloid sıvılar (örn. serum
fizyolojik veya ringer laktat) verin.
KAN TRANSFÜZYONU RĐSKLERĐNĐN AZALTILMASI
•
•
Kan transfüzyonu şu riskleri taşır:
-
HIV ve hepatit gibi viral enfeksiyonlar;
-
Bakteriyel enfeksiyonlar (bir kan ürünü yanlış olarak hazırlanmış ve depolanmış ise bakteri ile
kontamine olabilir);
-
Ciddi hemolitik transfüzyon reaksiyonları;
-
graft-versus-host hastalığı
Transfüzyonla ilgili riskler şu şekilde azaltılabilir:
-
donörlerin etkili seçimi, elenmesi ve red edilmesi;
-
donör popülasyonunda transfüzyonla geçebilen enfeksiyonların taranması (örn. HIV ve hepatit);
-
yüksek kalitede kan gruplama, uygunluk testleri, depolanma ve transportun sağlanması;
-
kan bankasının güvenli kan için önerileri izlemesinin sağlanması;
-
kanın uygun kullanılması;
-
kalite güven programlarının kurulması ve sağlanması
•
Bebeğe verilen kan hem anne hem de bebeğin kanı ile uygun kroslanmalıdır. Kan grubu tayini ve
kroslama için bebeğin kan örneğini yolladığınızda, mümkünse her zaman anne kanından da örnek
yollayın.
•
Sıtma sıklığı yüksek olan bölgelerde, kan alan bebeğe profilaktik antimalaryal ilaçlar verin.
KANIN BULAŞICI AJANLAR İÇİN TARANMASI
•
En uygun ve etkili testleri kullanarak, hem ulusal politikalar hem de potansiyel kan donörü
populasyonundaki enfeksiyon ajanlarının sıklığı ile bağlantılı olarak, bağışlanan kanın her ünitesini
tranfüzyonla bulaşabilen enfeksiyonlar açısından tarayın.
•
Her bağışlanan kan aşağıdakiler için taranmalıdır:
•
-
HIV-1 ve HIV-2;
-
Hepatit B yüzey antijeni (HbsAg);
-
Treponema pallidum antikoru (sifiliz).
Mümkün olan yerlerde bağışlanan kanların tümü aşağıdakiler için taranmalıdır:
-
hepatit C;
-
Chagas hastalığı (yüksek sıklıkta olan ülkelerde);
-
Sitomegalovirüs;
-
sıtma (düşük sıklıktaki ülkelerde donörler sıtmalı bölgelere seyahat ettiğinde).
•
Tüm ulusal gereken testlerin negatif olduğu gösterilene kadar kan, transfüzyon için alınmamalıdır.
•
Hayati tehlike olan acil durumlarda bile transfüzyon için kullanılan tüm kanlara uygunluk testlerini
uygulayın, testler kan kullanıldıktan sonra yapılır.
BAĞIŞIKLAMA
GENEL REHBERLER
Aşağıdaki öneriler ulusal politikalarla birleştirilmelidirler.
•
Aşağıda aksi belirtilmedikçe, bebekleri doğumda tüberkuloza (yüksek sıklıktaki yerlerde), çocuk felci
ve hepatit B’ye karşı aşılayın.
•
Bebekleri aşağıdaki durumlara bakmaksızın rehberlere göre aşılayın:
-
Bebek küçük (doğumda 2.5 kg’dan düşük veya 37. gebelik haftasından önce doğmuş). Bebeği
doğal yaşında aşılayın (takvim yaşı ve düzeltilmiş yaşta değil) ve aşı dozunu azaltmayın;
-
Bebek uzun süre hastanede yatmış. Bebek 60 günlükken halen hastanede yatıyorsa, ilk
aşılamayı (aşağıda belirtildi) tamamlayın ve ayrıca taburcu olmadan difteri, boğmaca ve tetanoz
(DPT) aşısını 0.5 ml im olarak üst uyluğa yapın;
-
Klinik olarak stabil nörolojik hastalık (örn. beyin zedelenmesi);
•
-
HIV pozitif anneden doğmuş;
-
Antibiyotik tedavisi alıyor;
-
Sarılığı var.
Her bebekte ve aşılamada steril veya yüksek oranda dezenfekte şırınga ve iğnenin kullanılmasından
emin olun.
TÜBERKÜLOZ AŞISI
•
Sol kolun üst kısmına özel BCG şırıngası kullanarak 0.05 ml’lik dozdan intradermal (sayfa P-19)
uygulayın.
•
Yüksek sıklıktaki ülkelerde, aşağıdaki durumlar dışında, doğar doğmaz BCG aşısını yapın:
-
Bebek hasta ise, aşılamayı bebek iyileştikten sonra ve hastaneden taburcu olmadan önce yapın;
-
Bebeğin annesinin aktif akciğer tüberkülozu var ise ve doğumdan önce iki aydan az süredir
tedavi alıyorsa veya doğumdan sonra tüberküloz tanısı almışsa, sayfa F-155’e bakın.
ÇOCUK FELCİ AŞISI (OPV)
Bebekleri OPV ile aşılamanın bir sonucu olarak hastanede çok felci salgını riski yoktur.
•
Bebeğin dili üzerine iki damla aşı tamlatın.
•
Etkili korunma için dört doz OPV verin:
-
çocuk felcinin yaygın olduğu bölgelerde,doğumda veya doğum
doz OPV uygulayın;
sonrası ilk iki hafta içinde bir
-
ilk dozun doğumda verilmesine bakılmaksızın diğer üç OPV dozunu sırasıyla 6., 10. ve 14.
haftalarda uygulayın.
HEPATĐT B AŞISI (HBV)
•
HBV aşısını (çocuk formu) 0.5 ml IM olarak üst uyluğa uygulayın (sayfa P-15) Aşı kalçaya enjekte
edilirse, etkinliğinin daha az olabileceğini dikkate alın.
•
Üç doz HBV uygulayın:
-
bebek hasta ise, bebek iyileşir iyileşmez ilk dozu uygulayın;
-
annenin HbsAg pozitif olduğu biliniyor veya perinatal bulaş yaygın ise:
o
-
ilk dozu doğumdan hemen sonra (tercihen ilk 12 saat içinde) uygulayın;
-
ikinci ve üçüncü dozları sırasıyla 6. ve 14. haftalarda
uygulayın.
Annenin HbsAg negatif olduğu biliniyor ve bebek 60. günde hâlâ hastanede yatıyorsa,
HBV aşısını bebek taburcu olurken uygulayın;
o
Diğer tüm vakalarda, ilk dozu altıncı haftada uygulayın ve iki ile üçüncü dozları en az dört
haftalık aralarla uygulayın.
BÜYÜMENİN DEĞERLENDİRİLMESİ
GENEL İLKELER
Büyümenin izlenmesi ve değerlendirilmesi için en yaygın kullanılan yöntem kilo alımıdır. Emzirme
sağlanana kadar veya bebek hasta veya küçük ise (doğumda 2.5 kg’dan düşük veya 37. gebelik haftasından
önce doğmuş), bebek kilo almayabilir ve hatta kaybedebilir. 1.5-2.5 kg ağırlığındaki bebekler, doğumdan
sonraki ilk dört beş gün içerisinde doğum ağırlıklarının %10 kadarını kaybedebilirler ve 1.5 kg’dan düşük
ağırlıktaki bebekler doğumdan sonraki 7 ila 10 gün süresince doğum ağırlıklarının %15 kadarını
kaybedebilirler.
•
•
Bebek acil ilaç veya vücut ağırlığına göre sıvı ihtiyacı duymuyorsa, bebeği ısısı stabilleştikten
sonra veya aşağıdaki durumlarda doğumda tartın:
-
düşük doğum ağırlığını belirlemek ve bununla ilgili problemleri çözmek;
-
büyümenin izlenebilmesi için referans değere sahip olmak;
-
gerekiyorsa, ilaç dozlarını ve verilecek sıvı miktarını hesaplamak;
-
yeterli besin ve sıvı alımını değerlendirmek.
Bebek birbirini izleyen üç değerlendirmede kilo alana kadar, haftada iki kez tartın ve kilo alımını
değerlendirin (her hafta aynı günlerde tartmanın izlem için kolay bir rutin oluşturacağına dikkat
edin) ve daha sonra da bebek hastanede kaldığı sürece haftalık (başka bir bölümde farklı şekilde
belirtilmedi ise) olarak tartın:
-
başlangıçtaki kilo kaybı döneminden sonra üç günden fazla günde en az 15 gr/kg kilo alımı
arzu edilir;
-
doğum ağırlığı tekrar kazanıldıktan sonra, beslenmenin ilk üç ayında kilo alımı şu şekilde
olmalıdır:
-
1.5 kg’dan düşük ağırlıklı bebekler için haftada 150-200 gr (örn. günde 20-30 gr).
-
1.5-2.5 kg aralığındaki bebekler için haftada 200-250 gr (örn. günde 30-35 gr).
TARTMA TEKNİĞİ
•
5 veya 10 gr’lık işaretleri olan, özellikle bebekleri tartmak için yapılmış bir kesin ve doğru tartı
kullanın.
•
Üretici önerilerine göre tartışı ayarlayın ve standardize edin. Üretici önerileri yoksa, tartıyı
haftalık veya her taşındığında ayarlayın.
•
Tartan kısma temiz bez/kağıt koyun.
•
Bez/kağıt üzerinde iken tartıyı sıfıra ayarlayın.
•
Çıplak bebeği nazikçe bez/kağıt üzerine koyun.
•
Bebeğin yerleşmesi ve ağırlığın stabilleşmesi için bekleyin.
•
En yakın 5-10 gr’a göre tartıyı okuyun
•
Bebeğin kayıtlarına tartıyı kaydedin ve tartı şemasını (aşağıda) işaretleyin.
TARTININ KAYDEDİLMESİ
Şekil C-9 (sayfa C-55) hasta veya küçük bebeklerin tartısının gözlenmesi için kullanılabilen bir boş tartı
şemasıdır. Yatay aksta, kabulden sonraki günlerin numarasını kaydedecek boşluklar vardır. Dikey aks 100 gr
şeklinde bölünmüş ve 500 gr şeklinde işaretlenmiş kilogram cinsinden tartı içindir, tam ağırlık boş bırakılarak
bu şemanın başlangıç tartısından bağımsız olarak her bebek için kullanılabilmesi sağlanmıştır.
Bebeğin doğum tartısı biliniyorsa, 0. günü işaretleyin. Kabul gününü işaretleyin ve başlangıç tartısını uygun
basamağa (örn. 1.5, 2, 2.2 kg) doldurun. Şemanın dikey aksında baştaki ağırlık kaybını işaretleyebilecek
yeterli boşluk bırakıldığından emin olun. Hastaneye yatırıldığında bebeğin tartısını şema haline getirin ve kilo
alımı/kaybını hesaplayın. Tamamlanmış şema örneği için Şekil C-10’a (sayfa C-56) bakın.
ŞEKĐL C-9 Boş tartı şeması
Adı
Yatışta ağırlığı
Yatışta yaşı
Taburcuolurken ağırlığı
Vücut
Ağırlığı
(kg)
Yatırıldıktan sonraki günler
ŞEKĐL C-10
Adı
Doldurulmuş tartı şeması örneği
Bebek M
Yatıştaki ağırlığı
Yatıştaki yaşı Doğum
Taburcu olurken ağırlığı
2.74 kg
3.54 kg
Vücut
Ağırlığı
(kg)
Yatırıldıktan sonraki günler
İLETİŞİM VE DUYGUSAL DESTEK
Acil durumlar, herkes için çok rahatsız edicidir ve ciddi sonuçları olabilecek bir takım duyguları harekete
geçirebilir. Hasta ve küçük olsa da bir bebeğin yardıma ihtiyacının olması, sağlık bakım kurumunun yabancı
ortamında bulunması, aile için özellikle de anne için kaygı dolu ve duygusal bir deneyimdir. Ailenin bebeğin
öleceği yönünde korkularına ek olarak, suçluluk, kırgınlık ve red etme hisleri de olabilir.
İLETİŞİMİN GENEL İLKELERİ
Anne ve aile ile iletişim kurduğunuzda, aşağıdakileri hatırlayın:
•
Saygılı ve anlayışlı olun.
•
Ailenin düşüncelerini dinleyin ve onları soru sormaya ve duygularını belirtmeye cesaretlendirin.
•
Bebeğin durumu, geleceği ve tedavisi hakkında aileye bilgi verdiğinizde basit ve anlaşılır bir dil
kullanın, ve ailenin sizin onlara anlattıklarınızı anladığından emin olun. Ailenin anladığı bir dil
konuşmuyorsanız, duyarlı bir çevirmen kullanın.
•
Ailenin mahremiyet ve gizlilik haklarına saygı duyun.
•
Ailenin kültürel inançlarına ve geleneklerine saygı duyun, ailenin ihtiyaçlarını mümkün olduğunca
sağlayın.
•
Ailenin herhangi bilgilendirmeyi anladığından emin olun ve mümkünse, okuyabilen aile bireylerine
yazılı bilgi verin.
•
Mümkünse işlemleri uygulamadan önce izin alın.
•
Sağlık bakımı sağlayanların kızgınlık, suçluluk, acı ve gerilim hissedebileceğini hatırlayın. Duyguyu
göstermek bir zayıflık değildir.
DUYGUSAL DESTEĞĐN TEMEL ĐLKELERĐ
DUYGUSAL VE PSĐKOLOJKĐ TEPKĐLER
•
Her aile bireyinin bir acil duruma nasıl tepki vereceği aşağıdaki durumlara dayanabilir;
-
Annenin medeni hali ve eşiyle ilişkisi;
-
Annenin, çiftin sosyal durumu ve onların kültürel ve dini uygulamaları, inançları ve beklentileri;
•
-
insanların kişilikleri ile sosyal ve duygusal desteğin kalitesi ve doğası;
-
sorunların doğası, ağırlığı ve geleceği ile sağlık bakım servislerinin ulaşılabilirliliği ve kalitesi;
-
sağlık bakımının tahmini maliyetleri;
Yenidoğan sorunlarına veya ölümüne yaygın tepkiler aşağıdakileri içerir:
-
kabullenmeme (“bu doğru olamaz” duygusu)
-
muhtemel sorumluluğa bağlı suçluluk, kızgınlık sık olarak sağlık bakımı çalışanları ve
personeline yöneltilen ancak genelde “hatalarından” dolayı kendilerine yönelttiklerini
maskeleyen bir kızgınlık.
-
pazarlık, bilhassa bebeğin yaşamı tehdit edici durumu varsa;
-
uzun sürebilen depresyon ve özgüven kaybı;
-
izolasyon (başkalarından farklı ve ayrı olma hisleri); bu sağlık bakım çalışanları tarafından
insanların kaybı yaşamaları engellenerek arttırılabilir;
-
dezoryantasyon.
AİLE İÇİN DUYGUSAL DESTEK
•
Đhmal veya çok geç müdahale sorusu var ise aileyi suçlamayınız.
•
Arzu ederlerse anne-babaların bebeğin fotoğrafını çekmelerine izin verin. Bu onlara, özellikle bebeği
ilk kez ziyaret ediyorlarsa büyük rahatlık verecektir.
•
Bebek ve aileyle ilgilendiğinizi ve onlardan aşağıdakileri beklediğinizi gösterin.
-
Aileye düşüncelerinizle ilgili hislerinizi belirtin ve kültürel olarak uygunsa onların duygularını
vurgulamaya cesaretlendirin;
-
Anneyi bebeği ile kalmaya cesaretlendirin ve mümkünse onu kabul edin Anne bebeği ile
kalmayacaksa, ona bebeğini istediği sıklıkta ziyaret etmeye cesaretlendirin. Emzirmeyi
sağlayabileceği ve bebeğiyle olabileceği yeterli odalar bulunmasını sağlayın;
-
Mümkünse anneyi bebeğinin bakımına ve basit işlemlerde aktif rol almaya cesaretlendirin;
-
Anneyi bebeğini istediği kadar dokunma ve tutmaya cesaretlendirin;
-
Anne yalnızsa, onu destekleyecek bir arkadaş veya personeli belirleyin;
-
Hasta veya küçük bir bebeğe süt sağan anneye ayrıca destek ve cesaret sağlayın.
ZİYARET
•
Mümkün olur olmaz yakın aile bireyleri ve arkadaşların ziyaretine izin verin ve cesaretlendirin.
-
Ziyaretçi sayısı sınırlandırılmalı ise, bir kişiyi temsilci olarak davranacak ve diğerlerine bilgi
verecek kişi olarak seçin;
-
Aileyi bebeği ziyaret etmeye cesaretlendirin, ancak ısrar etmeyin. Aile üyeleri ne görecekleri
korkusu yüzünden veya bebeğin yaşayacağını bildikleri zamana kadar bebeğe çok bağlanmak
istemediklerinden ziyarete isteksiz olabilirler.
-
Ziyaret sıklığını bebek – anne-baba bağlanma kalitesi veya bebeğe ilgi düzeyi ile bir tutmayın.
Uygulama sorunları – seyahat maliyeti, evde başka çocuklara bakım ihtiyacı, annenin başka bir
hastanede tıbbi tedavi ihtiyacı, iş veya çiftçilik sorumlulukları –anne ve diğer aile üyelerinin ziyaret
etmesini engelleyebilir.
•
Ateş, akut hastalık bulgusu (örn. suçiçeği) teması olmayan kardeşlerinin bebeği ziyaretine izin verin.
•
Ziyaret eden çocuğun aşağıdakileri yaptığından emin olun:
-
sadece kardeşi ile teması olduğundan;
-
ellerini uygun şekilde yıkadığından;
-
her zaman gözlendiğinden.
NÖROGELİŞİMSEL SORUNLU VEYA DOĞUM ANOMALİSİ OLAN BEBEK
Nörogelişimsel sorunu olan (örn. doğum asfiksisi veya bilirubin ensefelopatisine bağlı beyin zedelenmesi)
bir bebeğin doğum veya bir doğum kusuru anne-baba ve aile için yıkıcı bir deneyim olabilir. Tepkiler
değişken olabilir, aşikar anomalileri olan bir bebeğe sahip olmak anne-babalar için oldukça sıkıntılıdır ve
birçok toplumda bu anne için damgalanma ile ilişkilidir. Farklı ailelerin farklı yanıtları ve ihtiyaçları vardır;
sağlık bakım personeli tüm aileler için aynı yaklaşımı kullanamazlar, buna rağmen her aile bebekleri
hakkında bilgi edinmeye isteklidir. Aşağıdakileri akılda tutun:
•
Đnanmama, red etme ve üzüntü özellikle sorun beklenmemişse normal tepkilerdir. Haksızlık, çaresizlik,
depresyon, sıkıntı, kızgınlık, tükenme ve endişe hisleri yaygındır.
•
Anne-babalara tüm seçenekleri ve benzer sonuçlarla ilgili dürüst düşünceyi sağlayın. Kararlarının
bilgilendirme ve bakımın tüm ihtimallerini yeterli anlamları ile edinildiğinden emin olun.
•
Odada bir yedek yatak sağlayın, böylece isterse bir refakatçi, anne ile kalabilir.
•
Anne-babaların bebeklerine serbest yaklaşımına izin verin ve mümkünse her zaman bebeği annesi ile
tutun. Anne-babalar bebekleri için kendilerine ne kadar çok şey yaparlarsa, bebeği o kadar hızlı
kendilerinin olarak kabul edeceklerdir.
•
Mümkün olduğunda anne-babaların profesyonel birey ve grupların desteğine yönelmelerine yardımcı
olun.
•
Anne-babalar ilk görüşme veya konsültasyonda sağlanan tüm mesajları genelde anlayamadığından ve
hatırlayamadığından, başka bir görüşmede bilgileri ve önerileri tekrarlamaya istekli ve hazırlı olun.
NÖROGELĐŞĐMSEL SORUNLU BEBEK
•
Mümkün olduğunda anneyi bebeğin bakımına katılmaya cesaretlendirin.
•
Anneyle bebeğin daha fazla tedaviye ihtiyaç duymadığı veya tedavinin evde devam ettirebileceği anda,
bebeğine annenin kendi bakımı olasılığını görüşün.
•
Annenin, uygun bir sağlık bakım çalışanı ile bebeğine düzenli takip ziyaretlerini yapabilecek desteğe
sahip olduğundan emin olun.
DOĞUM ANOMALİLİ BEBEK
•
Anneye bebeği görmeyi ve tutmayı isteyip istemediğini sorun:
-
Bazı anneler bebeklerini hemen kabul ederken bir kısmında uzun sürebilir;
-
Anne bebeğini o anda görmek istemiyorsa, onu buna zorlamayın;
-
Bebeğini ilk kez gördüğünde annenin bir arkadaşı ile olmasına izin verin;
-
Bebeğin büyük anomalileri varsa, annesi ilk gördüğünde bebeği bu anomalileri örtecek şekilde
sarın;
-
Anomalileri konuşmadan önce bebeğin normal özelliklerine işaret edin.
-
Mümkünse ve uygunsa, anne ve aileye bebekle yalnız zaman bırakın.
•
Anomali için hiç kimsenin suçlu olmadığını açıklayın. Bebeğin neden anomalisinin olduğu yönünde
basit bir açıklama vermek faydalı olabilir.
•
Bebeğin olabilecek problemleri konusunda açıklama yapın, ancak bebeğin geleceği üzerine olumsuz
yönlere devam etmeyin.
•
Bebekte düzeltilebilir belirli bir anomali varsa (yarık damak veya yumru ayak gibi), bunu anneye
açıklayın ve onu rahatlatın. Sonucu düzeltmek mümkün değilse annenin umutlarını arttırmayın.
ÖLMEKTE OLAN VEYA ÖLMÜŞ BEBEK
Ölmekte olan veya ölmüş bir bebeğe her ailenin tepkisi farklı olacaktır. Aşağıdaki kuralları uygulamaya çalışın:
•
Mümkünse ve uygunsa, işlemler sırasında bile anne ve ailenin bebekle olmalarına izin verin.
•
Bebeğe ne yapıldığını ve nedenini açıklayın. Đleri tedavi uygun olduğunda karar verirken anne-babanın
görüşlerini alın.
•
Canlandırma çabalarını durdurmak için karar verilmişse veya bebeğin ölümü kaçınılmazsa, aileye
duygusal destek sağlamaya odaklanın.
•
Anne ve aileyi ölümünden sonra bebeği arzu ederlerse istedikleri sürece görmeye ve tutmaya
cesaretlendirin.
•
Doğumda isim vermenin gelenek olduğu yerlerde, aile ve personelin bebeği seçilen isimle çağırmaya
cesaretlendirin.
•
Kültürel olarak uygunsa isim etiketi, bir tutam saç veya ayak izi gibi bazı hatıraları anneye verin, bu
yaslarına yardımcı olur.
•
Aileye bebeği nasıl gömeceklerini sorun. Bebek aile tarafından gömülmeyecekse bile, isterse anne (veya bir
aile üyesinin) bebeği cenaze için hazırlamasına izin verin.
•
Yerel olarak kabul edilen gömme uygulamalarını cesaretlendirin ve tıbbi işlemlerin (örneğin otopsiler)
bunlara uyduğundan emin olun.
•
Mümkünse ve sağlık bakım personeli tarafından yapılmamışsa, bebeğin ölüm kayıt belgelerinde aileye
yardım edin.
•
Ölümden birkaç hafta sonra aileyi görmeyi ayarlayın.
-
Sorularını cevaplayın ve yas tutmalarında onlara yardımcı olun.
-
Özellikle durum genetik ise veya ileriki gebeliklerde durumu
mümkünse okumuş aileye yazılı bilgi verin.
önleyebilir adımlar alınabilecekse,
NAKİL VE SEVK
Bir bebeğin üçüncü basamak hastane veya özel merkeze nakil gerekiyorsa, daha perifer kurumdan
getirilecekse veya aynı kurum içinde başka servise (örn. doğum salonundan yenidoğan özel bakım ünitesine)
nakledilecekse güvenli ve zamanında nakil sağlayın. Bebeği nakil için hazırlamak önemlidir; alınan ve yollanan
kurumlarla iletişim kurun ve nakil sırasında bakım sağlayın.
HAZIRLIK
•
Aileye bebeğin naklinin nedenini açıklayın (sayfa C-57)
•
Uygulanabiliyorsa, önceden tahmin edilebilen her işlem için izin alın.
•
Mümkünse bebekle beraber anneyi de nakledin, böylece anne emzirmeye veya sağılmış anne sütü
sağlamaya devam edebilir.
•
Bebeği nakil için hazırlayın:
-
Mümkünse transfer öncesinde bebeğin durumunun stabil olduğundan emin olun.
-
Mümkünse, transfer öncesinden gerekli tedaviyi verin (örn. düşük kan şekerini tedavi edin)
-
Bebek beslenebiliyor, ancak anne bebeğe eşlik edemiyorsa veya bebek bir alternatif beslenme
yöntemi ile beslenmek zorunda ise, gastrik sonda yerleştirin (sayfa P-33);
-
Varsa damar yolunun yerinde ve sağlam olduğundan, damlalığın sıvı ile dolduğundan emin olun.
-
Gerekli malzeme, donanım, ilaçlar ve sıvıyı toplayın (Tablo C-13, sayfa C-64).
•
Mümkünse bir sağlık çalışanının (damar yolu açmak ve tutmakta, bebeği canlandırmada ve ilaç
vermede deneyimli) bebeğe eşlik etmesini sağlayın.
•
Aracın bebeği sıcak tutacak ve aşırı ısınmayı önleyecek yeterli aydınlatma ve izolasyona sahip
olduğundan emin olun.
•
Mümkünse bir akrabanın bebek ve anneye eşlik etmesini sağlayın.
TABLO C-13 Hasta veya küçük bebek nakli için önerilen malzeme, donanım, ilaç ve sıvı
Malzeme ve donanımlar
iCanlandırma çantası ve
maske
iAspirasyon aparatı
iAkım ölçer, başlık
burun kanüllü,
burun kateteri veya
yüz maskesi ile oksijen
tüpü
iStetoskop
iTermometre
iBattaniye
i Isı kaynağı
iGastrik sonda (5F ve 8F)
a
i IV infüzyon seti
i Kelebek seti veya kanül
i Antiseptik solüsyon
pamuk-yün topları
i Enjektör ve iğneler (değişik
boy ve tipte)
i Yapıştırma bandı
iEldivenler
i Bebek bezi
i Bebek için besina
i El feneri ve yedek piller
Đlaçlar ve sıvı
i Yolculuk
sırasında doz
önceden belirlenmiş
ise, bebeğin aldığı
herhangi bir ilaç
(örn. antibiyotik)
i IV sıvı
ve ampul
Bebek beslenemiyorsa ve anne bebeğe eşlik edemiyorsa, sağılmış anne sütü alın.
İLETİŞİM
•
Nakil edilen bebeği alıyorsanız, bebeğin gerekli bilgilerini içeren
sevk formu (örn. Şekil A-3, sayfa A4) isteyin. Taburculukta veya bebeğin ölümünden sonra, sevk eden kuruma ayrıntılı bilgi veya geri bildirim
formu (örn. Şekil A-4, sayfa A-5) yollayın.
•
Bebeği başka kuruma sevk ediyorsanız,
-
hazırlanabilmeleri mümkünse alacak kurumla önceden temasa geçin,
-
kurumun bebeği kabul edebileceğini onaylatın;
-
varış için tahmini bir zaman verin;
-
sevk formunu doldurun ve bebekle yollayın (örn. Şekil A-3, sayfa A-4);
-
anne bebeğe eşlik ediyorsa, onun bebekle kalabileceği yerle ilgili emin olmak için kurumu
bilgilendirin.
NAKĐL SIRASINDA BAKIM
•
Bebeği anne veya bir akraba ile ten-tene temasta tutun. Ten-tene temas mümkün değilse, bebeği
giyinmiş ve örtülmüş tutun.
•
Bebek soğuk havada naklediliyorsa:
-
Isıtıcı cihaz kullanın. Bebeği giyinmiş ve örtülü tutun, başlangıç ısısını ölçün ve her saatte
bebeğin ısısını ölçün;
-
Bir ısıtıcı cihaz yoksa, bebeği sıcak su şişeleri olan bir kutuya yerleştirin:
-
şişeyi bir bezle örtün ve bebeğin derisine doğrudan temas olmayacak şekilde güvenli
olduğundan emin olun;
-
şişe soğuduğunda, şişeleri tekrar sıcak su ile doldurun veya onları kutudan alın.
•
Bebek sıcak havada naklediliyorsa, bebeğin aşırı ısınmamasını sağlayın.
•
Bebeğin besin veya sıvı aldığından emin olun:
•
-
Bebeğin emmesine izin verin. Bebek emzirilemiyorsa, gastrik sonda ile (sayfa C-18) anne sütü
verin;
-
Bebek IV sıvı alıyorsa:
•
Bebeğin doğru miktarda sıvı aldığından emin olmak için hızı dikkatli izleyin
(Tablo C-4, sayfa C-22)
•
Her saatte bir infüzyon yerini kontrol edin:
-
Kanülün yerleştirildiği yerde, yerinde olup olmadığına ve derialtı dokuya sıvı
sızdığını gösteren kızarıklık ve şişliğe bakın. Kızarıklık ve şişlik görüldüğü
anda, infüzyonu durdurun, iğneyi çıkarın ve başka bir yere yeni bir IV yol
açın.
-
Giden sıvı miktarını kontrol edin ve verilmesi istenilen miktarla karşılaştırın;
-
Tüm bulguları kaydedin.
Bebek oksijen alıyorsa, her 15 dakikada bir oksijen akımını ve
bağlantıyı kontrol edin.
•
Bebeğin solunum sayısını her 15 dakikada bir değerlendirin. Bebek tamamen solumuyorsa, iç
çekiyorsa veya dakikada 20’den az soluyorsa balon ve maskeyi kullanarak bebeği resüsite edin
(sayfa P-1).
•
Gerekliyse sorunları çözmek için aracı durdurun.
TABURCULUK VE ĐZLEM
TABURCULUK
•
Bebeklerin taburculuğu üzerine yazılı bir politikanız olsun. Anneye politikanızı açıklayın ve onun
olabilecek sorularını cevaplayın.
•
Bebeği muayene edin ve bebeğin taburculuk için gerekenlere uyduğunu onaylayın. Uygulanabiliyorsa,
her bölümdeki özel taburculuk önerilerini izleyin.
•
Genelde, bebeği aşağıdakiler olduğunda taburcu edin:
-
Bebek zorlanmadan soluyabiliyor ve ayakta çözülemeyecek devam eden başka sorun yok;
-
Bebeğin ısısı 36 °C ila 37 °C aralığında sağlanabiliyor (bebek küçük ise doğumda 2.5 kg’dan
düşük veya 37. gebelik haftasından önce doğmuş evde devam edilebilecek bir yöntem
kullanılarak);
-
Anne bebeğe bakım yeteneği konusunda rahat;
-
Bebek iyi emiyor veya anne bir alternatif beslenme yönteminin kullanımı ile ilgili rahat;
-
Bebek kilo alıyor.
•
Anneye bebeğinde herhangi bir sorun olduğunda (örn. beslenme veya solunum sıkıntısı konvülziyon,
anormal vücut ısısı), hemen bebekle geri gelmesini önerin.
•
Bebeğin gerekli aşıları (sayfa C-51) olduğundan emin olun.
•
Anneye evde tedaviyi tamamlayacak kadar yeterli ilaç donanımı veya ilaçlar için bir reçete verin (örn.
üç aylık demir/folat desteğini veya bunlar için bir reçeteyi verin).
•
Anneye evde bakım konusunda önerilerde bulunun (normal yenidoğan bakımı ve emzirme, uyku için
uygun pozisyon, tehlike işaretleri, tehlike işaretleri gerçekleştiğinde ne zaman ve nereye gidileceği gibi)
ve ona izlem ziyareti için randevu verin.
•
Özellikle eğer anne adolesan, bekar, ilk-kez anne veya HIV-pozitif ise evde veya toplumda anne destek
sistemlerini tartışın.
•
Ağırlık, taburculuk tanısı ve izlem planını içerecek şekilde bebeğin taburcu bilgileriyle klinik kayıtlarını
tamamlayın.
•
Taburcu formunu (örn. Şekil A-2, sayfa A-3) tamamlayın ve gerekiyorsa sevk eden kurum veya birime
bir geri bildirim formu (örn. Şekil A-4, sayfa A-5) yollayın.
•
Uygulanabiliyorsa tıbbi bilgi, evde devam edilecek tedavi önerileri ve izlemi içeren bir taburcu
mektubu yazın.
İZLEM
•
Ciddi hasta olan, çok küçük (doğumda 1.5 kg’dan düşük veya 32. gebelik haftasından önce doğmuş)
veya taburculuğunda bir alternatif beslenme yöntemi kullanılarak beslenen bebekler için taburculuktan
sonra en az bir izlem ziyareti sağlayın. Đlk izlem ziyaretinden sonra bebeğin düzenli pediatrik bakımı
olduğundan emin olmak için anne-babalara önerilerde bulunun.
•
Her ziyarette
•
-
Bebeği izlem gerektiren özel sorun için değerlendirin ve sorunun çözüldüğünden emin olun;
-
Bebeğin genel durumunu değerlendirin;
-
Bebeği tartın ve büyümeyi değerlendirin;
-
Anne tarafından belirtilen herhangi sorun veya konular üzerine önerilerde bulunun ve/veya çözün;
-
Emzirme veya alternatif beslenmeyi değerlendirin ve anneye sık emzirme üzerine tavsiyede
bulunun;
-
Yenidoğan bakımı ve tehlike bulguları için anne-babanın eğitimini güçlendirin;
-
Ailenin devam eden birici basamak sağlık bakım kurumu kullanımını teşvik edin;
-
Yapılıyorsa aşılamayı yapın (sayfa C-51) veya anne ve bebeği ilgili servise sevk edin.
Anne HIV pozitif veya bebeğin uzun dönem sorunları olacak gibi görünüyorsa (örn. beyin
zedelenmesine bağlı), bebeğe bir sağlık çalışanın düzenli izlem ziyaretleri yapmasını sağlayın.
BÖLÜM 3 :
GĐRĐŞĐMLER
DAHA ÖNCE SOLUYAN BEBEĞİN CANLANDIRILMASI
Bu bölüm solunum sıkıntısı olan bebeklerin canlandırmasını
canlandırmayı tanımlayamamaktadır.
anlatmaktadır, doğum
sonrası
MALZEMELER
•
Yenidoğan ölçülerinde, kendi-kendine şişebilen balon (yenidoğan ölçülerinde yoksa erişkin ölçülerinde
olan kullanılabilir).
•
Yenidoğan ölçülerinde maske (vücut ağırlığı 2500 gr’ın altında olan bebekler için 0 numara, 2500 gr’ın
üzerindeki bebekler için 1 numara).
•
Emme (suction) aleti (DeLee mukus aspiratörü)
İŞLEM
•
Gerekli malzemeyi sağla.
•
Ellerini yıka (sayfa C-38).
•
Canlandırma gereçlerinin iyi çalıştığını kontrol et. Maskenin ağzını hafifçe avuç içi ile kapayarak
balonu sıkıştır;
-
Avucunuzda basıncı hissederseniz balon yeterli basınç sağlayabiliyordur;
-
Balona uyguladığınız basıncı kaldırdığınızda balon tekrar şişiyorsa, balon iyi çalışıyordur.
•
Yüzü ve göğsü dışında bebeği sarılı ya da örtülü tut.
•
Bebeği radyan ısıtıcı altında sıcak, sert bir zemine taşı.
HAVA YOLUNU AÇ
•
Bebeğe pozisyon ver (Şekil P-1, sayfa P-2):
-
Sırtüstü yatır;
-
Bebeğin başını hafif ekstansiyon pozisyonuna getir (erişkinde olduğu kadar ekstansiyona
getirilmesi gerekli değildir). Bu, katlanmış bir bezin bebeğin omuzlarının altına yerleştirilmesi
ile sağlanabilir.
•
Hava yolu mukus ya da kusmuk ile tıkalı ise, önce ağız sonra burun aspire edilir.
Derin aspirasyondan kaçın, vagal uyarı ile bradikardi gelişebilir.
•
Bebek hâlâ solumuyorsa, maske ve balon ile solutmaya başla.
MASKE VE BALON İLE VENTİLASYON
•
Bebeğin pozisyonunu tekrar kontrol et, boynun hafifçe ekstansiyonda olduğundan emin ol (Şekil P-1)
•
Maskeyi yerleştir, kontrol et (Şekil P-2, sayfa P-3):
- Maskeyi bebeğin yüzüne, çenesine, ağzını ve burnunu çevreleyecek şekilde yerleştir;
- Bebeğin yüzü ile maske arasının tam kapandığından emin ol;
- Erişkin ölçüsünde olan balon kullanılıyorsa, iki parmakla, yenidoğan ölçüsünde balon
kullanılıyorsa tüm elle sıkıştır;
- Maske ve bebeğin yüzünün yapışmasını kontrol et, göğüs duvarı hareketlerini iki solunumda izle.
Şekil P-2 Maskenin yerleştirilmesi ve bebeğin yüzüne oturtulması
•
Maske tam oturduktan ve göğüs duvarı hareketleri sağlandıktan sonra, bebeği oksijen ile ventile et.
Oksijen hazır değilse, oda havası ile ventilasyona başla.
•
Uygun hız (40/dakika) ve basıncı sağla:
-
Bebeğin göğüs duvarı kalkıyorsa, büyük olasılıkla basınç yeterlidir;
-
Bebeğin göğüs duvarı kalkmıyorsa,
- Bebeğin pozisyonunu kontrol et, gerekiyorsa düzelt (Şekil P-1, sayfa P-2);
- Maskeyi tekrar yerleştir, maske ve bebeğin yüzünün tam yapışmasını sağla;
- Ventilasyon basıncını artırmak için balonu daha güçlü sık.
•
Yaklaşık bir dakika ventile et ve bebeğin kendi solunumunun başlayıp başlamadığını izlemek için dur:
-
Solunum hızı normalse (30-60/dakika), ventilasyonu durdur;
-
Dilde ve dudaklarda siyanoz varsa, göğüs duvarı hareketi tersse ya da ekspiriyumda iççekme varsa, solunum hızı dakikada 20-30 arasında ya da 60’ın üzerinde ise solunum
sıkıntısını tedavi et (sayfa F-47);
•
•
•
Bebek iç çekiyorsa ya da solumuyorsa, ya da solunum hızı 20/dakika’nın altında ise
ventilasyona devam et.
Bebek ağlamaya başlarsa, ventilasyonu durdur ve ağlama durduktan sonra solunum hızını beş dakika
gözle:
-
Solunum hızı normalse (30-60/dakika) ventilasyonu durdur;
-
Dilde ve dudaklarda siyanoz varsa, göğüs duvarı hareketi tersse ya da ekspiriyumda iççekme varsa, solunum hızı dakikada 20-30 arasında ya da 60’ın üzerinde ise solunum
sıkıntısını tedavi et (sayfa F-47);
-
Bebek iç çekiyorsa, solumuyorsa ya da solunum hızı 20/dakika’nın altında ise
ventilasyona devam et.
Bebek ventilasyonun 20. dakikasında düzenli solumaya başlarsa:
-
Oksijen ile ventilasyona devam et;
-
Đntravenöz yol aç (sayfa P-21), zaten bir damar yolu varsa 10 ml/kg, 10 dakikadan uzun sürede
IV sıvı infüzyonu yap, sıvıya bebeğin yaşına ve ağırlığına uygun idame hacimle devam et
-
Mide havasını ve salgısını boşaltmak için gastrik tüp tak (sayfa P-33);
-
Bebeğin üçüncü düzey bir merkeze transferini (sayfa C-63) organize et;
Yirmi dakika ventilasyon sonucunda iç-çeker tarzda hareket veya solunum izlenmedi ise ya da 30
dakika ventilasyona rağmen iç-çeker tarzda hareketler var, fakat solunum yoksa, ventilasyonu
kes. Aileye açıklama yap (sayfa C-57).
BAŞARILI CANLANDIRMA SONRASINDA BAKIM
•
Bebeğin genel durumu stabil olana kadar radyan ısıtıcı altında tut;
•
Bebeğin solunum hızını monitörize et, dört saat süre ile her saat, izleyen 24 saat iki saat aralarla hastalık
bulguları için muayene et.
•
Solunum sıkıntısı bulguları tekrar başlarsa (dilde ve dudaklarda siyanoz varsa, göğüs duvarı hareketi
ters ise ya da ekspiriyumda inleme oluyorsa, solunum hızı dakikada 20-30 arasında ya da 60’ın üzerinde
ise), solunum sıkıntısını tedavi et (sayfa P-47).
VÜCUT ISISI ÖLÇÜMÜ
MALZEMELER
•
35 °C’a kadar düşük ısıları ölçebilen bir derece (koltuk-altı ısı ölçümü için)
•
24 °C’a kadar düşük ısıları ölçebilen bir derece (rektal ısı ölçümü için)
•
Dezenfektan solüsyon (Tablo C-10, sayfa C-41)
•
Su bazlı kayganlaştırıcı
İŞLEM
KOLTUK-ALTI ISISI ÖLÇÜMÜ
•
Gerekli malzemeleri sağla.
•
•
35 °C’a kadar düşük ısıları ölçebilen standart bir derece kullan.
•
Derecenin temiz olup olmadığını kontrol et.
•
Đşlem sırasında bebeği olabildiğince sıcak tut (bir örtü ile sar ya da sıcak bir zemine koy).
•
Dereceği 35 °C’a düşene kadar salla.
•
Derecenin ucunu bebeğin koltuk-altına yerleştir, bebeğin kolunu da üç dakika boyunca vücuduna basılı
tut (Şekil P-3, sayfa P-6).
•
Dereceyi al ve oku. Bu derecenin okuyabildiği en alt ısı olan 35 °C’ den düşükse, rektal ısı ölç.
•
Kullandıktan sonra dezenfektan bir solüsyon ile dereceyi sil.
ŞEKĐL P-3 Aksiller ısı ölçümü
REKTAL ISI ÖLÇÜMÜ
•
Rektal ısıyı sadece aksiller ısı standart derece ile ölçülemeyecek kadar düşük ise ölç.
•
•
Ellerini yıka (Sayfa C-38).
•
25 °C’ye kadar düşük ısıları ölçebilen standart bir derece kullan.
•
Derecenin temiz olup olmadığını kontrol et.
•
Đşlem sırasında bebeği olabildiğince sıcak tut (bir örtü ile sar ya da sıcak bir zemine koy).
•
Bebeği sırtüstü ya da yan yatır.
•
Dereceyi 25 °C’ye düşene kadar salla.
•
Dereceyi su-bazlı bir kayganlaştırıcı ile kayganlaştır.
•
Bebeğin ayak bileklerini nazikçe kavra ve bacaklarını diz-göğüs pozisyonunda tut (Şekil P-4).
Şekil P-4 Rektal ısı ölçümü
•
Dereceyi rektuma en fazla 2 cm derinlikte olacak şekilde yerleştir ve en az üç dakika yerinde tut.
Bebeği rektumda derece varken yalnız bırakma; bebeğin herhangi bir hareketi rektal perforasyon ile
sonuçlanabilir.
•
Dereceyi al ve oku.
•
Kullandıktan sonra dezenfektan bir solüsyon ile dereceyi sil.
KAN ÖRNEĞİ ALMA
Yapılacak laboratuvar incelemesi için gerekli olan kan miktarını belirle (örneğin; hemoglobin, kan şekeri,
serum bilirübin, kan grubu). Mümkünse hepsi için gerekli kanı bir defada al. Sadece küçük hacimde kan
gerekli ise kapiller kan örneği kullan (topuktan kan örneği). Topuktan alınamayacak kadar fazla kan gerekli
ise (1 ml’den fazla kan ya da kan kültürü için örnek gerekli ise) venöz kan örneği al.
VENÖZ KAN ÖRNEĞİ ALINMASI
•
Öncelikle el ve ayak venlerini kullan. Rutin kan örneği almak için juguler ve femoral venleri kullanma.
•
Kan kültürü ve antibiyotik duyarlılığı için steril örnek alınması isteniyorsa kelebek set ve şırınga ile
kapalı sistem oluştur.
MALZEMELER
•
Temiz muayene eldivenleri
•
Antiseptik solüsyon ile ıslatılmış pamuk topağı ya da gazlı bez (Tablo C-10, sayfa C-41).
•
Kuru pamuk topağı
•
Steril iğne (21-23 gauge) ya da kelebek set (23-25 gauge)
•
Steril enjektör (gereken kan örneğine uygun hacimli; sadece iğne kullanılacak ise şırınga gerekli değil)
•
Uygun kan tüpleri
İŞLEM
•
•
Enfeksiyonları önleme ilkelerine uy (sayfa C-37).
•
Kullanılacak veni belirle.
•
Ellerini yıka (sayfa C-38), muayene eldivenlerini giy.
•
Kullanılacak venin üzerindeki deriyi antiseptik solüsyon ile ıslatılmış pamuk topağı ya da gazlı bez ile
boya, kurumasını bekle.
•
Kan tüplerinin hemen ulaşılabilecek yakınlıkta olduğunu kontrol et.
•
Bir yardımcı örnek alınacak bölgenin proksimalini nazikçe avucu ya da baş ve işaret parmağı ile
sıkmalı.
ĐĞNE YADA KELEBEK SET TAKILI ENJEKTÖR KULLANARAK
•
Enjektöre iğne ya da kelebek set tak.
•
Đğnenin açıklığı yukarı bakacak şekilde ve 15º açı ile deriyi geç.
•
Đğne ilerledikçe enjektör ile hafif bir negatif basınç uygula, kan kolayca gelmeye başladıktan sonra
iğneyi daha fazla ilerletme.
•
Bütün laboratuvar incelemelerine yetecek kadar kan örneği al.
•
Kan alındıktan sonra:
-
Yardımcının bebeği sıkıştıran elini ya da parmaklarını gevşetmesini iste;
-
Đğneyi çıkart, kan sızmasını önlemek için yardımcı olan kişinin kuru pamuk topağı ya da gazlı
bez ile birkaç dakika bastırmasını iste.
•
Açık kan tüpü kullanılıyorsa kanı boşaltmadan önce iğneyi dikkatlice kapağına sok ve enjektörden
ayır (sayfa C-42).
•
Enjektörü, iğneyi ya da kelebek seti enfeksiyon önleme ilkeleri doğrultusunda at ya da temizle (sayfa
C-42).
•
Alınan kan miktarını kaydet.
SADECE İĞNE KULLANARAK
Đğne enjektörsüz de kullanılabilir, ancak steril olmayacağı için bu işlem kan kültürü ve antibiyotik
duyarlılığı bakılması için uygun değildir. Ayrıca işlem sonrası iğnenin atılması gerekir (sayfa C-42).
•
Đğnenin açıklığı yukarı bakacak şekilde ve 15º açı ile deriyi geç, kan gelene kadar ilerle.
-
Kan yavaş geliyorsa iğnenin yerini iterek ya da çekerek ayarla.
-
Kan tüpünü iğnenin altında tut, iğnenin ucuna ya da tüplere değmemeye dikkat et.
•
Bütün laboratuvar incelemelerine yetecek kadar kan örneği al.
•
Đğneyi çıkart, kan sızmasını önlemek için yardımcı olan kişinin kuru pamuk topağı ya da gazlı bez ile
birkaç dakika bastırmasını iste.
•
Đğneyi enfeksiyon önleme ilkeleri doğrultusunda at ya da temizle (sayfa C-42).
•
TOPUKTAN KAPİLLER KAN ÖRNEĞİ ALINMASI
MALZEMELER
•
•
Antiseptik solüsyon ile ıslatılmış pamuk topağı ya da gazlı bez (Tablo C-10, sayfa C-41)
•
Kuru pamuk topağı
•
Steril lanset (lanset yoksa 24-gauge iğne)
•
Kapiller tüp ya da uygun kan tüpleri
İŞLEM
•
•
•
Ellerini yıka (sayfa C-38), muayene eldivenlerini giy.
•
•
Ayağı (bacağa doğru) fleksiyona getir, tek el ile bu pozisyonda tut.
•
Topuğu kızarana kadar sık, beyazlaşacak kadar da sıkma.
•
Lanset ile 1-2 mm derinliğinde deriyi del:
-
Topuğun yanlarını (lateral ya da mediyalini) kullan (Şekil P-5).
-
Enfeksiyon riski fazla olduğu için topuğun ortasını kullanma.
-
Mümkünse daha önce kullanılmış bölgeleri kullanma.
Şekil P-5 Topuktan kan örneği alınabilecek yerler
yer
•
Kan akışını artırmak için topuğu nazikçe ve aralıklı sık. Fazla sıkma ve ovmaktan; doku sıvısının kana
karışmasına ve yanlış sonuçlara neden olabileceği için kaçınılmalıdır.
Đnce bir delik kanın yavaş alınmasına ve daha çok sıkmaya neden olabileceğinden bebek için daha
ağrılı olabilir; bu nedenle topuğu ikinci bir kez delmek gerekebilir. Fazla derin girildiğinde ise
kesikler, enfeksiyon ve skar oluşabilir.
•
Kanı tüpe doldur, bütün laboratuvar incelemelerine yetecek kadar kan örneği al.
•
Kan sızmasını önlemek için kuru pamuk topağı ya da gazlı bez ile ponksiyon yerine birkaç dakika
bastır.
•
KAN ŞEKERİ ÖLÇÜMÜ
Kan glukoz düzeyini ölçmek için standart laboratuvar yöntemi kullan. Bu yöntemle bakılamıyorsa
yenidoğan bebeklere uygun kağıt çubuklarla ölçüm yapılabilir. Kağıt çubuk ile ölçüm kan şekerini 10-20
mg/dl daha düşük gösterebilir.
•
Gerekli araç ve malzemeyi sağla.
•
Kağıt çubuklarla ölçüm talimatını oku.
•
Kan örneğini al (sayfa P-9).
•
Kanı kağıt çubuğa (bunun için ayrılmış bölümüne) damlat, tüm bölümü tek seferde bir ya da iki damla
kan ile kapla.
•
Talimatlarda önerilen süre kadar bekle (genellikle 60 saniye).
•
Talimatlara uygun olarak kanı sil ya da su ile yıka.
•
Kan şekerini belirle:
•
-
Çubuktaki rengi hemen renk skalası ile karşılaştır, bu genellikle çubukların durduğu kutunun
üzerindedir. Kan şekerini belirle.
-
Ölçümün hassasiyetini artırmak için üretici firmanın önereceği bir refraktometre kullanılabilir.
Varsa renk değişikliğini okut.
Kan glukoz düzeyi 25 mg/dl’nin altında ise doğrulamak için mümkünse standart laboratuvar yöntemi
kullan.
ENJEKSİYONLAR
İNTRAMUSKÜLER (IM) ENJEKSİYONLAR
GENEL İLKELER
•
•
•
•
Đntramusküler enjeksiyon yapılabilecek yerler.
-
Üst, dış uylukta kuadriseps kas grubu. Bu bölgenin tercih edilme nedeni ilacın intravenöz verilme,
femura değme ve siyatik siniri yaralama riskinin düşük olmasıdır.
-
Kalçada gluteus kas grubu. Bu bölge IM enjeksiyon için uygun değildir; deri altı doku ve yağ
miktarı değişkendir, büyük venler ve siyatik siniri yaralama riski vardır. Bu kasa enjeksiyon
yapılacaksa, sadece kasın dış ve üst bölgesi kullanılmalı ve enjeksiyondan önce kan gelip
gelmediğini kontrol etmek için aspire edilmelidir.
-
Deltoid kas grubu. Bu bölge sadece aşı için kullanılabilir. Diğer enjeksiyonlar için
kullanılmamalıdır.
Enjeksiyon sırasında ağrıyı azaltmak için:
-
Đlacın rahatça akabileceği en ince ve keskin iğne kullanılmalı (22-24 gauge);
-
Đğnenin deriye girdiği sırada iğnenin içinde enjekte edilecek ilaç olmamalı;
-
Enjekte edilecek ilacın hacmi 2 ml’den az olmalı;
-
Đlacı çok hızlı enjekte etmemeli;
-
Tekrarlayan enjeksiyonlar için farklı enjeksiyon yerleri seçilmelidir.
IM enjeksiyona bağlı ortaya çıkabilecek komplikasyonlar:
-
Đntraarteriyel ya da intravenöz enjeksiyon;
-
Kontamine enjeksiyon sıvısına bağlı enfeksiyon;
-
Sinir zedelenmesi (kalçaya enjeksiyon sonrası siyatik sinir zedelenmesi gibi);
-
Enjekte edilen sıvıya bağlı yerel doku zedelenmesi.
Bu komplikasyonları engellemek için;
-
Enjekte edilecek en güvenliyi sıvıyı seç;
-
En uygun enjeksiyon bölgesini seç;
-
Anatomik işaretleri belirle;
-
Deriyi iyi temizle;
-
Tekrarlayan enjeksiyonlarda uygulama yerlerini değiştir;
-
Enjeksiyondan önce kan gelip gelmediğini kontrol etmek için aspire et;
-
Đlacı yüzeysel dokulara vermekten kaçın;
-
Hedeflenen dokuya ulaşmaya yetecek uzunlukta iğne kullan.
MALZEMELER
•
Kan akışını sağlayacak 2.5 cm (1 inch) uzunluğunda en ince iğne
•
Đlacın tamamını alacak en küçük hacimde ve uygun dozlama sağlayacak hacim işaretleri olan steril
enjektör (1-3 ml)
•
Kuru pamuk topağı
İŞLEM
•
•
•
Enjeksiyon yerini belirle.
•
Enjekte edilecek sıvıyı enjektöre çek.
•
Đlacı ve dozunu kontrol et.
•
Mümkünse, hedef kası başparmak ve işaret parmak arasında tut.
•
Đğneyi deriye 90° açı olacak şekilde hızlı ve tek hareketle sok (Şekil P-6, sayfa P-17)
Şekil P-6 Kuadriseps kasına IM enjeksiyon
•
Vene girme olasılığına karşı enjektörle negatif basınç uygula ve kan gelip gelmediğini kontrol et.
-
-
Đğne vende ise;
-
Đğneyi içindeki ilacı vermeden çek;
-
Kan sızmasını engellemek için kuru pamuk topağı ile hafifçe bas;
-
Enjektöre yeni, steril iğne tak;
-
Yeni enjeksiyon yeri belirle;
-
Yukarıda tanımlanan işlemleri tekrarla
Đğne kasta ise, ilacı sabit hızla 3-5 saniyede ver.
•
Enjeksiyonu tamamlayınca iğneyi çek ve kan sızmasını önlemek için kuru pamuk topağı ile hafifçe bas.
•
Bir sonraki enjeksiyonda uygulama yerini değiştirmek için, enjeksiyon yerini kaydet.
İNTRAVENÖZ (IV) ENJEKSİYON
Bu bölümdeki önergeler IV yolu olan bebekte IV puşe enjeksiyon içindir. Đnfüzyonla IV sıvı içinde
verilecek ilaçlar için kullanılmaz.
MALZEMELER
•
•
Kan akışını sağlayacak 2.5 cm uzunluğunda en ince iki iğne
•
Đlacın tamamını alacak en küçük hacimde ve uygun dozlama sağlayacak hacim işaretleri olan iki streril
enjektör (1-3 ml)
•
2 ml IV sıvı
ĐŞLEM
•
•
•
Đlacın verilebileceği IV kanüle en yakın lastik set ya da kapağı belirle.
•
Giriş yerini antiseptik solüsyon ile ıslatılmış pamuk topağı ya da gazlı bez ile temizle, kurumasını bekle.
•
Enjekte edilecek sıvıyı enjektöre çek.
•
•
IV sıvı sorunsuz gidiyorsa;
•
•
-
Sıvı gidişini durdur;
-
Enjektörü kanüle tak ve ilacı iki dakikadan uzun sürede ver, kanül etrafını şişlik açısından
gözle.
IV yolun iyi çalışıp çalışmadığına emin olunmazsa;
-
Sıvı gidişini durdur;
-
Önce 2 ml sıvı enjekte et, kanül etrafını gözle, şişlik oluşursa kanül yerinde değil demektir;
-
Kanül ven içinde ise, ilacı iki dakikadan uzun sürede ver, kanül etrafını şişlik açısından gözle.
Enjeksiyon tamamlanınca iğneyi çek, IV infüzyona devam et.
İNTRADERMAL ENJEKSİYON
Đntradermal enjeksiyonu sadece BCG aşısı ve apse drenajı öncesi lokal anestetik maddeleri vermek için
kullan.
MALZEMELER
•
Steril 25- ya da 27- gauge 1.7 cm (5/8 inch) iğne
•
Steril 21- gauge, 2.5 cm (1 inch) iğne
•
Steril tüberkülin iğnesi
•
Kuru pamuk topağı
İŞLEM
•
•
Ellerini yıka (sayfa C-38)
•
Enjeksiyon yerini belirle
•
Enjekte edilecek sıvıyı 21- gauge iğne kullanarak şırıngaya çek.
•
•
21-gauge iğneyi 25 ya da 27-gauge iğne ile değiştir.
•
Đğnenin açıklığı yukarı bakacak şekilde nerede ise deriye paralel tut.
•
Tek elle cildi gergin tut, iğnenin ucunu derinin hemen altına gir. Đğneyi açıklığı tamamen derinin altına
girene kadar ilerlet.
•
Đğneyi nazikçe yukarıya doğru ittir, deriyi tekrar delmemeye dikkat et.
•
Sıvıyı sabit hızla yaklaşık 2-3 saniyede enjekte et (ciddi bir direnç olmalı). Derinin kabarmasını izle.
Bebek işlem sırasında büyük olasılıkla ağlayacaktır. Doğru intradermal enjeksiyon sırasında yanma
hissi oluşacak ve deride küçük bir baloncuk oluşacaktır.
•
Enjeksiyonu tamamlayınca iğneyi çek, kuru pamuk topağı ile hafifçe bas.
İNTRAVENÖZ DAMAR YOLU AÇMA
•
•
Đntravenöz yol (IV) açmak için pek çok damar kullanılabilir. Bebekler için sıklıkla kullanılan bölgeler
şunlardır
-
El sırtındaki ve ayak üstündeki periferik venler;
-
Önkoldaki, antekübital bölgedeki, ayak bileği ve diz çevresindeki venler (iğnenin kemiğe
değme riski yüksek olduğu için diz çevresindeki venleri kullanmaktan kaçınılmalıdır);
-
Kafa derisi venleri.
Acil koşullarda IV damar yolu açılamazsa, göbek ven kateteri (sayfa P–24) ya da intraosseöz yol
açılabilir (sayfa P-27).
PERİFERİK IV YOL
MALZEMELER
•
•
•
Steril infüzyon seti ve IV sıvı (elinizde var ise mikrodropper kullanın)
•
Steril kelebek seti ya da IV kanül (23-25 gauge; IV yol kan transfüzyonu için kullanılacaksa, iğnenin
kanın iğne içinde pıhtılaşamayacak kadar kalın (en az 22-gauge) olduğunu kontrol et.
•
Yapışkan bant ya da ince kağıt bant
•
Benzoin solüsyonu (elinizde var ise)
•
Lastik bant ( kafa venlerini kullanıyorsak)
•
Kol tahtası yada askısı
İŞLEM
•
•
•
Đnfüzyon sıvısını hazırla, setlerin tamamını içinde hiç hava kalmayacak şekilde bu sıvı ile doldur,
kelebek set kullanılıyorsa bu seti de sıvı ile doldur.
Bebeklerde hava embolisi kolay olur, bu nedenle infüzyona başlamadan önce setin tamamının hiç
hava kabarcığı kalmayacak şekilde sıvı ile dolduğunu kontrol et.
•
Ellerini yıka ve temiz muayene eldivenlerini giy.
•
•
Bir yardımcı kullanılacak vene yakın deriyi turnike olacak şekilde sıkmalı:
-
Elde, ayakta, kolda ya da bacakta bir ven kullanılıyorsa, yardımcınızın işaret parmağı ve
başparmağı ile bir çember oluşturarak seçtiğiniz venin hemen üzerinden hafifçe sıkmasını
isteyin;
-
Kafada bir ven seçtiyseniz yardımcınızın venin üzerine girmeyi düşündüğünüz yerin biraz
altından bastırmasını isteyin, ya da başın çevresine bir lastik bandı turnike gibi sarın (Şekil P7).
Şekil P-7 Kafa venine girmek için lastik bandın turnike gibi kullanımı
•
Đğnenin açıklığı yukarı bakacak şekilde ve 15º açı ile deriyi geç.
-
Kelebek set kullanıyorsanız, vene girdiğiniz anda az miktarda kanın sete dolduğu görünür.
Kan geldiğini gördükten sonra iğneyi daha fazla ittirmeyin;
-
Kanül kullanıyorsanız:
- Kanülün arkasına kan geldiğini gördüğünüzde iğneyi
ilerletmek gerekir;
çekerken kanülü venin içinde
-
Kanülün arka ucu giriş yerindeki deriye ulaştığında, iğneyi tamamen çek;
-
Đğneyi enfeksiyonları önleme ilkelerine uyarak ortadan kaldır.
•
Yardımcınızın turnike yaptığı elini gevşetmesini isteyin (kafa venine girdiyseniz lastik bandı çözün).
•
Đnfüzyon setini kelebek sete ya da kanüle takın:
•
-
Đnfüzyon setinde hava kabarcığı olup olmadığını kontrol edin;
-
Damar yolunun iyi çalıştığından emin olmak için birkaç saniye sıvı infüzyonu yapın. Sıvının
rahatça gittiğini, kanül çevresinde de şişlik olmadığını görün;
-
Đnfüzyon yerinin çevresinde şişlik oluşursa kelebek iğne ya da kanülü çıkarın ve farklı bir
ven kullanarak işlemi tekrarlayın.
El, ayak, kol ya da bacakta ki venler kullanıldı ise, ekstremiyeti bir kol tahtası, yapışkan bant ya da
ince kağıt bant ile sabitleştirmek gereklidir (Şekil P-8).
Şekil P-8 Elin sabitlenmesi
•
Kanül de yapışkan bant ya da ince kağıt bant ile deriye tespit edilir (Şekil P-9, sayfa P-24). Benzoin
solüsyonu varsa deriye sürülmesi bantların daha iyi yapışmasını sağlayacaktır.
Şekil P-9 Kelebek setin tespiti
•
Đnfüzyon yerini her saat gözden geçir:
-
Kanülün giriş yerinde kızarıklık ya da şişlik olup olmadığına bak. Bu, kanülün ven içinde
olmadığını ve sıvının deri altına sızdığını gösterir. Kızarıklık ya da şişlik oluşursa,
infüzyonu durdur, iğneyi çıkar, farklı bir venden yeni bir intravenöz yol tak;
-
Giden sıvı miktarını kontrol et, önerilen hacim ile karşılaştır;
-
Bütün bulguları kaydet.
Glukoz içeren sıvıların deri altına kaçması ciddi doku
zedelenmesine neden olabilir.
•
Đnfüzyon setini ve sıvı torbasını içinde sıvı kaldıysa bile 24 saatte bir değiştir (enfeksiyon kaynağı
olabilirler).
GÖBEK VENİNİN KATETERİZE EDİLMESİ
Göbek veni sadece bebeğin acil damar yoluna ihtiyacı olduğu, ancak
periferik venlerden IV yolun hızla takılamadığı durumlarda kullanılır.
GEREÇLER VE MALZEMELER
•
•
Steril eldiven
•
Steril göbek kateteri ya da gastrik tüp
•
Bebek 1500 gr’ın altında ise, 3.5 F kateter kullan
•
Bebek 1500 gr’ın üzerinde ise 5 F kateter kullan
•
Steril infüzyon seti ve IV sıvı (varsa damla ayarlayıcı)
•
Steril 5 ve 10 ml enjektör
•
•
Steril örtüler
•
Steril bistüri
•
Göbek bağı ya da dikişi (kanamayı kontrol etmek için)
•
Steril forseps
•
Steril dikiş, yapışkan bant ya da kağıt bant (deriye tespit için)
İŞLEM
•
Gerekli gereç ve malzemeyi sağla.
•
Enfeksiyonları önleme ilkeleri ve asepsi tekniğini uygula.
•
Đnfüzyon solüsyonunu hazırla.
•
Ellerini yıka ve temiz muayene eldivenlerini giy.
•
Göbeği ve çevresindeki deriyi antiseptik ile ıslatılmış gazlı bez ya da pamuk ile dairesel şekilde
merkezden çevreye doğru sil. Đşlemi her seferinde gazlı bez ya da pamuğu değiştirerek iki kez daha
tekrarla, kurumasını bekle.
•
Muayene eldivenini çıkar ve steril eldiven giy.
•
Göbek kateterini infüzyon sıvısı ile doldur, kateterin ucunda sıvıyı doldurduğun enjektör tam kapalı
olarak kalmalıdır.
Kateterin içinde hava olmadığını ve ucunda kapalı bir şırınga durduğunu kontrol et; kateter
takıldıktan hemen sonra bebeğin derin bir soluk alması kateterde hava varsa hava embolisine neden
olur.
•
Steril örtüleri sadece göbek ve çevresi görünür olacak şekilde ört.
•
Göbek kordonunu, karın derisine yakın göbek bağı ya da dikişi ile bağla (kanama kontrolü için), steril
bir bistüri ile göbeği 1-2 cm uzunluğunda kes (Şekil P-10A).
•
Daha kalın duvarlı olan ve kontrakte görülen iki arteri, geniş açıklığı, ince duvarı olan tek veni belirle
(Şekil P-10).
Şekil P-10 Göbek ven kateteri takılması
•
Kateteri tek elinizle tutup, diğer elinizdeki forsepsle göbeği tutun, kateteri göbek venine bebeğin başına
ve sağına doğru yönlendirerek sokun (Şekil P-10B, sayfa P-26).
•
Kateter ilerledikçe, kan gelene kadar enjektör ile periyodik olarak negatif basınç uygulayın. Kan
katetere dolmaya başladığı zaman (genellikle 5-7 cm ilerledikten sonra), kateteri daha fazla
ilerletmeyin.
•
Kateter ilerletilirken dirençle karşılaşılırsa (genellikle 2-3 cm’de olur), devam etmeyin kateteri çıkartıp
yeniden deneyin.
Dirençle karşılaştığınızda göbek kateterini asla ittirmeyin.
•
Kateterin yerini sabitleştirmek ve göbek arterlerinden ya da venin etrafından kanamayı önlemek için
kordon etrafındaki bağı ya da dikişi sıkıştırın.
•
Enjektörü kateterden ayırıp infüzyon setine takın, sette hava olmadığından emin olun.
•
Kateteri dikiş ya da yapışkan bantla tespit edin (Şekil P-10C, sayfa P-26).
•
Kateteri her saat gözleyin:
-
Göbek etrafında şişlik ve kızarıklık olup olmadığını kontrol edin, bu bulgu enfeksiyon işareti
kabul edilir, şişlik ve kızarıklık görüldüğü zaman göbek kateterini çıkartın, periferik IV yol
takın, göbek enfeksiyonunu tedavi edin (sayfa F-135);
-
Giden sıvı miktarını kontrol edin ve gönderilmesi istenen miktarla karşılaştırın.
-
Bütün bulguları kaydedin.
İNTRAOSSEÖZ İNFÜZYON
Yenidoğan bebekte intravenöz yol açmak zor olabilir. Acil durumda geçici olarak intraosseöz yol iyi bir
alternatiftir. Böylece sıvı ve ilaçlar kemik iliğine verilebilir.
Đntraosseöz yolu herhangi bir başka damar yolu açıldığı zaman çıkarmak gerekir (mümkünse sekiz saat
içinde). Planlanan bölgede yerel enfeksiyon ya da kemik kırığı olması halinde intraosseöz yol takılmaz.
Sadece acil koşullarda yapıldığı için anestezi gerekmez.
MALZEMELER
•
Temiz muayene eldivenleri.
•
•
Steril intraosseöz iğne, kemik iliği iğnesi ya da 22 – gauge iğne
•
Steril infüzyon seti ve IV sıvı (varsa damla ayarlayıcı)
•
Steril 5 ml enjektör
•
Elastik bandaj
•
Alçı petleri
İŞLEM
•
•
Đnfüzyon sıvısını hazırla, setlerin tamamını içinde hiç hava kalmayacak şekilde bu sıvı ile doldur,
kelebek set kullanılıyorsa bu seti de sıvı ile doldur.
•
Standart hipodermik iğne kullanılacak ise, 5 ml’lik bir enjektöre iğneyi tak, 3 ml sıvı çek ve iğneden
geçir.
•
Giriş yerini belirle (tibianın proksimal ucu, ya da femurun distal ucu)
-
Tibianın proksimal ucunda iğnenin giriş yeri tibial tuberositin 1 cm altı ve 1 cm mediali
olmalıdır;
-
Femurun distal ucundaki giriş yeri femurun laeral kondilinin 2 cm üstü olmalıdır.
•
Ellerini yıka (sayfa C-38) ve temiz muayene eldivenlerini giy.
•
Kullanılacak bölgenin üzerindeki deriyi antiseptik solüsyon ile ıslatılmış pamuk topağı ya da gazlı bez
ile boya, kurumasını bekle.
•
Bebeğin dizine diz açısı 30° olacak ve topuk muayene masasında olacak şekilde pozisyon ver.
•
Bir el ile tibiayı destekle, elinin giriş yerinin tam arkasında olmamasına dikkat et.
•
Đğneyi giriş yerine 90° açı ile açısı ayağa doğru olacak şekilde tut.
•
Đğneyi orta düzeyde kontrollü bir güç kullanarak, döndürerek ilerlet. Đğneye karşı oluşan direnç aniden
azaldığı an (iliğe girilmiştir) ilerletmeyi durdur.
•
Đğne kemik iliğine ulaştığı zaman stileyi çıkar ve enjektörü tak.
•
Đğnenin yerini kontrol etmek için yavaşça 3 ml sıvı enjekte et.
•
-
Şişlik olup olmadığını gözle. Bacağın önünde ya da arkasında, baldır kasında şişlik varsa
iğneyi çek ve tekrar dene;
-
Đnfüzyon zorlu, fakat şişlik yoksa iğne kemiğin arka korteksine dayanmış olabilir 0.5 cm geri
çekip tekrar sıvı verilebilir.
Herhangi bir problem fark edilmediyse, infüzyona başlayabilirsiniz.
•
Đğneyi deriye tespit edip, bacağı da femur kırıklarında yapıldığı pozisyonda atele (sayfa F-150) alın.
•
Đnfüzyon yerini saat başı gözlemle:
•
-
Giriş yerini ve baldır kasını şişlik ve kızarıklık için izle. Bu iğnenin yerinde olmadığını ve
sıvının çevre dokulara sızdığını gösterir. Kızarıklık görüldüğünde, infüzyonu durdur, iğneyi
çıkar, periferik IV yol takmayı dene, takılamazsa, başka bir yerden yeni bir intraosseöz yol tak.
-
Giden sıvı miktarını kontrol edin ve gönderilmesi istenen miktarla karşılaştırın. Akış hızı
bacağın pozisyonu ile dramatik değişebilir.
-
Bütün bulguları kaydedin.
Đntraosseöz yolu IV yol açılabildiği zaman çıkarmak gerekir, bu süre mümkünse sekiz saati
geçmemelidir.
KAN TRANSFÜZYONU
TRANSFÜZYON YAPILAN BEBEĞĐN ĐZLEMĐ
•
Her transfüzyon için bebeği şu aşamalarda izle:
-
Transfüzyona başlamadan önce;
-
Transfüzyona başlarken;
-
Transfüzyona başladığınız ilk 15 dakikada, beş dakika aralarla;
-
Transfüzyon sırasında en az saatte bir kez;
-
Transfüzyon tamamlandıktan sonraki 24 saatte, dört saat aralarla;
Bebeği transfüzyonunu ilk 15 dakikasında yakın, daha sonra transfüzyon reaksiyonunun erken
bulguları açısından düzenli aralıklarla izle.
•
•
Bu aşamaların her birinde, bebeğin dosyasına aşağıdaki bilgileri kaydet:
-
Genel görünüm;
-
Vücut ısısı,
-
Kalp hızı;
-
Solunum hızı;
-
Sıvı dengesi (IV ve oral sıvı alımı ve idrar çıkışı).
Ek olarak, şunlar da kaydedilmelidir:
-
Transfüzyonun başladığı ve tamamlandığı zaman;
-
Transfüzyonu yapılan kanın tipi ve hacmi;
-
Tranfüzyonu yapılan kanın “verici” (donör) numarası;
-
Ortaya çıkan yan etkiler.
KAN TRANSFÜZYONU
•
Kan transfüzyonunun genel ilkelerini tekrar gözden geçir (sayfa C-47).
•
Bebeğin IV yolu yoksa IV yol tak (sayfa P-21).
•
Transfüzyona başlamadan önce ekipten ikinci bir kişi ile birlikte şunlar kontrol edilmelidir:
•
-
Kanın bebeğe uygun olup olmadığını, bebeğin bilgilerinin tam olup olmadığını ve kanın
bebeğin ve annesinin kanı ile “cross match”inin uygun olduğunu kontrol et. Acil durumlarda 0,
Rh-negatif kan kullanılabilir.
-
Kan torbasının açık ya da yırtık olmadığını;
-
Kan iki saatten daha uzun süre buzdolabı dışında olmadığını, plazmanın pembe, kırmızı
kürelerin bulunduğu kısmın mor ya da siyah görünmediğini, kanın pıhtılaşmamış olduğunu;
-
Damar yolunun iyi çalıştığını ve kanülün en az 22-gauge kalınlığında olduğunu kontrol edin.
Bebeğin vücut ısısını, kalp ve solunum sayısını kaydedin.
•
Kan torbasının koruyucu örtüsünü, infüzyon setinin bağlanacağı bölgeye dokunmadan çıkarıp, infüzyon
setini takın.
•
Đnfüzyon setinin klempini açın, setin ucuna kadar kanın boşalmasına izin verip, klempi tekrar kapayın.
•
Kan 20 ml’kg dört saatten uzun sürede gönderilmelidir.
•
Bebeğin vücut ısısını, kalp ve solunum hızını izle, bu bulgularda yükselme olursa infüzyon hızını yarıya
düşür.
Tek ünite kanın dört saatten uzun süre dışarıda kalmamasına dikkat edilmelidir.
•
Mümkünse infüzyon hızının ayarlanabildiği bir infüzyon pompası kullanın.
•
Kan akış hızını doğruluğunu kontrol edin.
•
Kan transfüzyonu tamamlandıktan sonra bebeği tekrar değerlendirin. Tekrar transfüzyon gerekiyorsa
transfüzyon aynı hızda ve hacimde tekrarlanabilir.
GASTRİK TÜP YERLEŞTİRME
Gastrik tüp tek burun deliğinden ya da ağızdan takılabilir. Düzenli soluyan bebeğe elinizdeki en ince tüpü
kullanarak bir burun deliğinden sokun. Tüp midenin boşaltılması için gerekli ise, bebeğin solunum sıkıntısı
varsa ya da elinizdeki tüp bebek için kalınsa ağızdan takın.
MALZEMELER
•
temiz muayene eldivenleri
•
bebeğin ağırlığına uygun plastik tüp ya da kateter
-
Bebek 2 kg’ın altında ise 5-F tüp kullanın
-
Bebek 2 kg’ın üzerinde ise, 8-F tüp kullanın
•
kalem ya da mezür
•
3-5 ml enjektör (aspirasyon için)
•
mavi litmus kağıdı ya da steteskop
•
steril ya da yüksek düzeyde dezenfekte edilmiş şırınga ya da anne sütü koymaya uygun huni (tüp
besleme amacı ile kullanılacaksa)
•
gastrik tüp için kapak (tüp besleme amacı ile kullanılacaksa)
•
yapışkan bant
•
benzoin solüsyonu (varsa)
İŞLEM
•
•
Ellerini yıka (sayfa C-38), temiz muayene eldivenlerini giy.
•
Tüp uzunluğunu belirle:
-
Tüpü burun deliğinden ya da ağıdan önce kulak memesine, sonra kosta altına mide hizasına
gelecek şekilde tut (şekil P-12, sayfa P-34); tüpün gireceği uzunluğu kalemle ya da bantla
işaretle.
-
Bu ölçüm için bir mezür kullanılıp daha sonra ölçülen uzunluk tüpe işaretlenebilir.
Şekil P-13 Ağızdan (A) ve burundan (B) takıldığında gastrik tüpün uzunluğunun ölçümü
•
Bebeğin boynunu hafifçe fleksiyona getir (Şekil P-13), ağızdan ya da burundan nazikçe ölçtüğünüz
yere kadar ilerletin. Burun yolunu kullanıyorsanız:
-
Oksijen vermek için nazal kateteriniz varsa, mümkünse gastrik tüp takmak için de aynı
burun deliğini kullanın.
-
Burun deliğinden kolayca kaymıyorsa, diğer burun deliğini deneyin.
-
Đki burun deliğinden de kolayca geçmiyorsa ağızdan takmayı deneyin.
Burundan iterken bir dirençle karşılaştıysanız ittirmek için güç uygulamayın.
Şekil P-13 Ağızdan gastrik tüp takılması
•
Tüpü yapışkan bant ile tespit et (Şekil P-14).
-
Benzoin solüsyonu varsa bantın yapışması kolaylaştırmak için deriye sür.
-
Burundan takıldı ise deriyi zedelememesi için, tüpün burun deliğini germemesi
sağlanmalıdır.
Şekil P-14 Ağızdan (A) ve burundan (B) takılan gastrik tüpün tespit edilmesi
GASTRĐK TÜPÜN YERĐNDE OLDUĞUNUN KONTROL EDĐLMESĐ
•
Tüpün yerinde olduğu anlamak için,
-
Enjektörü 1-2 ml hava ile doldur ve tüpün ucuna tak. Bir steteskop ile tüpten hızla enjekte
edilen havanın sesini dinle:
-
Havanın girişi ile midede kabarcık sesi duyulursa, tüp yerindedir.
-
Ses duyulmazsa tüp yerinde değildir. Çıkarıp tekrar takmak gereklidir.
-
Aspire edilen mide sıvısının asiditesine bakılması:
-
Bu yöntem ilk 24 saatten sonra ve 37 haftanın ve 2.5 kg’nın altında doğan bebekler için
48 saatten sonra uygulanabilir;
-
Enjektör yardımı ile bir miktar mide sıvısı aspire edin ve mavi litmus kağıdına damlatın.
- Litmus kağıdı pembeye dönerse sıvı asidiktir, tüp doğru yerinde yani midededir;
- Litmus kağıdı mavide kalırsa tüp doğru yerinde değildir. Tüpü çıkarıp, işlemi
tekrarlayın.
•
Yeri değişirse ya da tıkanırsa daha önce de değiştirilebilir. Çıkardığınız tüp tekrar steril edilebilir ya da
uygun koşullarda dezenfekte edilebilir (Tablo C-11, sayfa C-43)
BESLENME YA DA DRENAJ AMACI İLE GASTRİK TÜP KULLANILMASI,
•
Gastrik tüp sağılmış sütün bebeğe verilmesi için kullanılacaksa sayfa C-18’deki yönergeyi okuyun.
•
Drenaj için kullanılacaksa tüpün kapağını kapatmayın, ucunu drenajın absorbe olması ve tüpün temiz
kalması için gazlı bez ile sarın.
LOMBER PONKSİYON YAPILMASI
Lomber ponksiyon menenjit bulguları olan bebekte tanıyı doğrulamak için konur. Bebekte spinabifida ya da
meningomyelosel varsa lomber ponksiyon yapılmaz.
MALZEMELER
•
Temiz muayene eldiveni
•
Yüksek düzeyde dezenfekte edilmiş ya da steril eldivenler
•
Steril örtüler
•
•
Spinal iğne ya da intravenöz iğne
•
Uygun tüpler
•
Kuru pamuk topağı
•
Yapışkan bant
ĐŞLEM
•
Bebeği, maske ve balon kullanarak resüsite etmeye hazırlıklı ol.
•
•
Bebeği mümkünse radyan ısıtıcı altına koy (sayfa C-5). Bebeğin giysilerini girişimden hemen önce
çıkar.
•
Enfeksiyonu önleme ilkelerine (sayfa C-37) ve aseptik tekniğe uy (sayfa C-40).
•
Bebeğe pozisyon ver:
-
Bir yardımcı bebeği oturur pozisyonda tutmalıdır:
-
Bebeğin bacakları düz, sırtı kambur olmalıdır (Şekil P-15, sayfa P-38);
-
Bebeğin boynunun hafifçe ekstansiyonda olmasını (hava yolu tıkanıklığı yapabileceği
için fleksiyonda olmamasını) sağla;
Şekil P-15 Lomber ponksiyon için oturur pozisyon
-
Bebeğe yüzü yardımcıya bakacak şekilde yan pozisyon verilebilir. Pek çok sağ elini kullanan
sağlık çalışanı bebeğin sol yanına yatmasını işlemi için daha uygun bulurlar (Şekil P-16):
-
Bebeği sırtı muayene masasının kenarına yakın olacak şekilde yatırın;
-
Yardımcınız bir eli ile bebeğin başının ve boynunun arkasından, diğer eli ile de
uyluğunu arkasından, omurgayı fleksiyona getirecek şekilde tutmalıdır;
-
Bebeğin boynunun hafifçe ekstansiyonda olmasını (hava yolu tıkanıklığı
yapabileceği için fleksiyonda olmamasını) sağla;
Şekil P-16 Lomber ponksiyon için yatar pozisyon
•
Ellerini yıka (sayfa C-38), temiz muayene eldivenleri giy.
•
Lomber bölge ve çevresindeki deriyi antiseptik ile ıslatılmış gazlı bez ya da pamuk ile dairesel şekilde
merkezden çevreye doğru sil. Đşlemi her seferinde gazlı bez ya da pamuğu değiştirerek iki kez daha
tekrarla, kurumasını bekle.
•
Ponksiyonu üçüncü ile dördüncü lomber vertebra çıkıntılarının arasından yap. Bu aralık iliak
çıkıntıların arasından geçen çizgidir (Şekil P-17).
Şekil P-17 Lomber ponksiyon yeri
•
Muayene eldivenlerini çıkar, steril eldiven giy.
•
Steril örtüleri sadece ponksiyon yapılacak bölge açıkta kalacak şekilde tüm sırta ört.
•
Đğneyi orta hattan gir, bebeğin göbeğine doğru açı ver.
•
Đğneyi yaklaşık 1 cm ilerlet (bebek 37 gebelik haftasının ve 2.5 kg’ın altında ise daha az olabilir).
Đğnenin subaraknoid aralığa girmesi ile hafif bir “pop” sesi duyulacaktır.
•
Spinal iğne kullanılıyor ise stileyi çıkarın.
•
Đğne kemiğe dayandı ise tekrar pozisyon vermeyin. Đğneyi deri ve deri altına kadar çıkan biraz
yukarıdan gene göbeği hedefleyen bir açı ile tekrar girin.
•
Beyin-omurilik sıvısını (BOS) alın:
-
Her tüpe 0.5-1 ml arasında (6-10 damla) sıvı alın,
-
BOS gelmiyorsa, iğneyi akışı izleyerek yavaşça döndürün;
-
Hâlâ BOS gelmiyorsa iğneyi çekip, bu kez dördüncü ile beşinci lomber vertebra çıkıntıları
arasında girin;
-
BOS kanlı ise, büyük olasılıkla iğne spinal kanalı geçmiş ve kanamaya neden olmuştur. BOS
kanlı ise, sadece kültür ve antibiyotik duyarlılığı testlerine yetecek kadar BOS alınmalıdır.
•
BOS alınması tamamlanınca iğneyi çıkar.
•
Kan ya da sıvı sızmasını önlemek için asistanınız kuru pamuk topağı ya da gazlı bez ile ponksiyon
yerine birkaç dakika bastırmalıdır.
•
Ponksiyon yerini yapışkan bant ile kapat.
REKTAL PARALDEHİD VERİLMESİ
MALZEMELER
•
•
3 ml enjektör
•
Steril 2.5 cm (1 inch) iğne (22-23-gauge)
•
Paraldehid
•
Bitkisel yağ
•
Su bazlı kayganlaştırıcı
İŞLEM
•
•
Ellerini yıka (Sayfa C-38) ve temiz muayene eldivenlerini giy.
•
Yardımcınız bebeğin bezini çıkarmalı, bebeği yan yatırmalı (tam olarak lomber ponksiyon için
kullandığımız yatar pozisyon) (Şekil P-16, sayfa P-38).
•
Enjektöre 2 ml bitkisel yağ çekin.
•
Aynı enjektöre 0.3 ml/kg paraldehid çekin.
•
Đğneyi enjektörden ayır.
•
Enjektörü su bazlı bir kayganlaştırıcı ile kayganlaştır.
•
Enjektörü bebeğin rektumuna nazikçe sok ve 3 cm kadar ilerlet.
•
Đlacı üç dakikadan uzun sürede ver daha sonra yavaşça çek.
•
Bebeğin pozisyonunu düzelt.
•
Đlaç üç dakika içinde rektumdan dışarı çıkarsa dozu tekrarla. Emilim ilaç verildikten sonra 5-15.
dakikalarda olmaktadır. Bu nedenle bebek bu süreden sonra dışkı yaparsa ilacı tekrarlamaya gerek
yoktur.
APSE DRENAJI
MALZEMELER
•
•
Yüksek düzeyde dezenfekte edilmiş ya da steril eldivenler
•
Antiseptik solüsyon ile ıslatılmış gazlı bez ya da pamuk topağı (Tablo C-10, sayfa C-41)
•
Ucu pamuklu kültür tüpü
•
Dezenfekte edilmiş ya da steril doku forsepsi
•
Steril gazlı bez
•
Steril bistüri
•
Steril örtüler
•
•
•
Steril 22-gauge iğne
•
Steril 25-gauge 1.7 cm (5/8 inch) iğne
•
Lokal anestetik (%0.5 lidokain solüsyonu)
•
Steril IV sıvı
İŞLEM
•
Gerekli malzemeyi hazırla
•
Ellerini yıka (sayfa C-38), temiz muayene eldivenleri giy.
•
Apse çevresindeki deriyi antiseptik ile ıslatılmış gazlı bez ya da pamuk ile dairesel şekilde merkezden
çevreye doğru sil. Đşlemi her seferinde gazlı bez ya da pamuğu değiştirerek iki kez daha tekrarla,
kurumasını bekle.
•
Muayene eldivenlerini çıkar, steril eldiven giy.
•
10 ml şırınga ve 22-gauge iğneyi kullanarak enjektörü IV sıvı ile doldur, iğneden ayır.
•
Steril örtüleri sadece apse açıkta kalacak şekilde ört.
•
Apsenin etrafına lokal anestetik enjekte et:
-
Lokal anestetik ilacı 3 ml’lik enjektöre çek, 25-gauge iğne tak;
-
Lokal anestetik ilacı intradermal (sayfa P-19) küçük bir baloncuk oluşturacak kadar ver.
-
Bir dakika sonra, 22-gauge iğneyi tak ve baloncuğun içinden deriye gir, anestetik ilacı apse
çevresine enjekte et.
•
Lokalanestetiğin etkili olabilmesi için iki dakika bekle, apsenin flüktuasyon veren yerinden insizyon
yap.
•
Ucu pamuklu kültür çubuğu ile püy’den örnek al, kültür ve antibiyotik duyarlılığı için laboratuvara
gönder.
•
Doku forsepsini kullanarak püy kesesini çıkar.
•
Apsenin içini steril IV sıvı ile yıka, yarayı açık bırak.
KISALTMALAR
ABO
AIDS
BCG
BOS
DBT
F
G6PD
HbsAg
HBV
HIV
IM
IV
KMC
OPV
ORS
Rh
oC
µ mol
dl
g
kg
I
mg
ml
mmol
major kan grubu sistemi
kazanılmış immün yetmezlik sendromu
basil Calmette-Guerin (tüberküloza karşı aşılama)
beyin-omurilik sıvısı
difteri, boğmaca ve tetanoz aşısı
fransız skalası
glukoz-6-fosfat-dehidrogenaz
hepatit B yüzey antijeni
hepatit B virüsü
insan immün yetmezlik virüsü
intramüsküler
intravenöz
kanguru anne bakımı
oral polio aşısı
oral rehidrasyon sıvısı
Rhesus
santigrad derece
mikromolar/mikromol
desilitre
gram
kilogram
litre
miligram
mililitre
milimolar/milimol
TANILAR
Abrazyon
Apse
F-132
F-130
Hasta veya küçük bebeğin anemisi
Apne
Kolda felç
Asfiksi
Bilirübin ensefalopatisi
Doğum defekti
Doğum lekesi
Doğum ağırlığı, düşük
Kan şekeri, düşük
Obstetrik nedenli kan kaybı
Solunum zorluğu
Kaput suksadenum
Sellülit
Sefal hematom
Yarık damak veya dudak
Yumru ayak (club foot)
Koagülopati
Konjenital kalp anomalisi
Konjenital sifiliz
Konjuktivit
Kesi
Đshal
Đlaca bağlı letarji
Fazla el veya ayak parmağı
Yüz felci
Küçük bebekte veya ikizde beslenme zorluğu
Klavikula kırığı
Femur kırığı
Humerus kırığı
Gastrik irritasyon
Gastrointestinal malformasyon veya obstrüksiyon (şüpheli)
Gastroşizis
Genetik doğum defekti
Hemolitik sarılık
Yenidoğanın hemorajik hastalığı
Hipertermi
Hipoglisemi
Hipotermi, orta
Hipotermi, ağır
Đmperfore anüs
Yetersiz kilo alımı
Memeye yanlış pozisyon ve yakalama
Đntraventriküler kanama
Prematürenin sarılığı
Kernikterus
Düşük doğum ağırlığı
Düşük kan şekeri
Menenjit
F-119
F- 52
F- 147
F- 44
F- 83
F-151
F-151
F-23
F-91
F-119
F-47
F-124
F-130
F-124
F-151
F-152
F-119
F-52
F-46
F-142
F-132
F-107
F-89
F-151
F-148
F-96
F-150
F-150
F-149
F-106
F-105
F-152
F-153
F-81
F-119
F-73
F-91
F-72
F-71
F-153
F-96
F-96
F-66
F-82
F-83
F-23
F-91
F-43
Meningomyelosel
F-152
Diyabetik anne
F-156
Hepatit B’li anne
F-155
Doğumdan 18 saat önce membran ruptürü öyküsü olan anne
F-55
Doğum sırasında veya doğumdan sonra uterus enfeksiyonu veya ateş öyküsü olan anne F-55
HIV’li anne
F-159
Sifilizli anne
F-157
Tüberkülozlu anne
F-155
Nekrotizan enterokolit
F-104
Omfalosel
F-152
Nedeni bilinmeyen solukluk
F-119
Prematürite
F-23
Uzamış sarılık
F-83
Respiratuar distres sendromu
F-51
Sepsis
F-41
Deri enfeksiyonu
F-129
“Skin tag”
F-151
Küçük bebek
F-23
Spina bifida
F-152
Subaponörotik (subgaleal) kanama
F-123
Yutulmuş maternal kan
F-105
Sifiliz, konjenital
F-46
Tetanoz
F-66
Pamukçuk (monilyazis)
F-131
Umbilikal kord enfeksiyonu yerel
F-137
Umbilikal kord enfeksiyonu, ağır
F-136
ŞEKĐLLER
Şekil F-1
Şekil F-2
Şekil F-3
Şekil F-4
Şekil F-5
Şekil F-6
Şekil F-7
Şekil F-8
Şekil F-9
Şekil F-10
Şekil F-11
F-145
Şekil F-12
Şekil F-13
Şekil F-14
Küçük ( A) ve zamanında doğmuş (B) bebeklerin normal dinlenme postürü F-23
Annenin giysilerinin altında kanguru pozisyonunda bebek F-32
Göğüs indrawing (?)
F-47
Yüz ve ayaklarda spazm olan (A) ve opistotonusu olan (B) bebekler
Fototerapi ışıkları altında bebek
F-85
Abdominal distansiyon
F-99
Bebeğin başında molding
F-121
Unilateral sefal hematomu olan bebek
F-125
Forseps doğuma bağlı abrazyonu olan bebek
F-132
Kol ve elde anormal pozisyon
F-145
Etkilenmiş tarafta alnını kırıştıramayan ve gözünü kapayamayan bebek
Makat gelişli bebeğin normal dinlenme pozisyonu
Kırık humerusun alçıya alınması (tespiti)
Kırık femurun alçıya alınması
F-146
F-149
F-150
Şekil C-1 Radyan ısıtıcı
C-6
Şekil C-2 Küvöz
C-7
Şekil C-3 Bebeğin memeyi tutması için desteklemek
C-13
Şekil C-4 Memeyi doğru (A) ve yanlış (B) kavrama
C-14
Şekil C-5 Anne sütü sağılması
C-16
Şekil C-6 Fincan ile (A) , paladai (?) ile (B) ve fincan ve kaşık ile (C) besleme
C-17
Şekil C-7 Sağılmış sütü gastrik tüp ile beslemek
C-19
Şekil C-8 “Hood “ile oksijen alan bebek
C-28
Şekil C-9 Boş ağırlık çizelgesi
C-55
Şekil C-10 Doldurulmuş ağırlık çizelgesi
C-56
P-2
Şekil P-2 Maskeye pozisyon verilmesi ve kontrol edilmesi
P-3
Şekil P-3 Aksiller ısı ölçülmesi
P-6
Şekil P-4 Rektal ısı ölçülmesi
P-6
Şekil P-5 Topuk kanı alınması bölgesi
P-12
Şekil P-6 Kuadriseps kasına intramusküler enjeksiyon
P-17
Şekil P-7 Saçlı deri veni için lastik bandın turnike olarak kullanılması P-22
Şekil P-8 Elin hareketsiz tutulması
P-23
Şekil P-9 Kelebek setin yerinde tesbiti
P-24
Şekil P-10 Umbilikal ven kateteri yerleştirilmesi
P-26
P-29
Şekil P-12 Oral (A) ve nazal (B) yoldan gastrik tüp uzunluğu ölçülmesi P-34
Şekil P-13 Oral gastrik tüp yerleştirilmesi
P-34
Şekil P-14 Oral (A) ve nazal (B) gastrik tüpün yerinde tespiti
P-35
Şekil P-15 Lomber ponksiyon için oturma pozisyonu
P-38
F-60
Şekil P-16 Lomber ponksiyon için yatış pozisyonu
Şekil P-17 Lomber ponksiyon bölgesi
P-38
P-39
BÖLÜM 4: EKLER
Şekil A-1
Şekil A-2
Şekil A-3
Şekil A-4
Şekil A-5
Devam eden bakımın klinik kaydı
Taburculuk formu
Sevk formu
Geribildirim formu
Ölüm sertifikası
A-2
A-3
A-4
A-5
A-7
TABLOLAR
Tablo F-1 Acil bulguların tedavisi
F-6
Tablo F-2 Yenidoğan bebeğin muayenesi
F-11 - F-20
Tablo F-3 1.5-1.749 kg arası major hastalığı olmayan bebekte anne sütü miktarları
Tablo F-4 1.25-1.49 kg arası major hastalığı olmayan bebekte anne sütü miktarı
F-27
Tablo F-5 1.25 kg altında tüm bebekler için IV sıvı ve anne sütü miktarları
Tablo F-9 Sepsis ve asfikside ortak bulgular
F-37
Tablo F-10 Küçük veya konjenital sifilizi olan bebeklerde karakteristik bulgular
Tablo F-11 Sepsisi asfiksiden ayırmak için algoritm
F-40
Tablo F-12 Solunum zorluğunun sınıflandırması
F-49
Tablo F-13 Konvülsiyon ve spazmda ayırd edirici özellikler
F-60
Tablo F-14 Konvülsiyon veya spazmda ayırıcı tanı
F-62 - F-63
Tablo F-15 Anormal vücut ısısında ayırıcı tanı
F-70
Tablo F-16 Sarılık ciddiyetinin klinik tahmini
F-78
Tablo F-17 Serum bilirübin düzeyine göre sarılık tedavisi
F-79
Tablo F-18 Sarılıkta ayırıcı tanı
F-80 - F-81
Tablo F-19 Özgün olmayan bulgularda ayırıcı tanı
F-89
Tablo F-20 Beslenme zorluğunda ayırıcı tanı
F-94 - F-95
Tablo F-21 Kusma ve/veya abdominal distansiyonda ayırıcı tanı F-101 -F-103
Tablo F-22 Đshalde ayırıcı tanı
F-109-F-110
Tablo F-23 Kanama ve/veya soluklukta ayırıcı tanı
F-115 -F-118
Tablo F-24 Kafa derisinde şişlikte ayırıcı tanı
F-122
Tablo F-25 Deri ve müköz membran sorunlarında ayırıcı tanı
F-128
Tablo F-26 Umbilikus enfeksiyonun ağırlığının sınıflandırılması
F-136
Tablo F-27 Konjunktivitde ayırıcı tanı
F-141
Tablo F-28 Doğum zedelenmesinde ayırıcı tanı
F-147
F-27
F-28
F-28
F-29
F-29
F-37
Tablo C-1 Vücut ısısının ölçümü
C-2
Tablo C-2 Bebeği ısıtma ve vücut ısısısını sağlama yöntemleri
C-2- C-5
Tablo C-3 Önerilen küvöz ısıları
C-7
Tablo C-4 Bebekler için doğumdan itibaren total sıvı ve beslenme miktarları
C-22
Tablo C-5 Oksijen uygulama yöntemleri
C-25
Tablo C-6 Oksijen kaynakları
C-29
Tablo C-7 Bu rehberde tanımlanan enfeksiyonların tedavisinde kullanılan antibiyotikler C-32
Tablo C-8 Antibiyotik dilüsyonları
C-33
Tablo C-9 Antibiyotik dozları
C-34-C-35
Tablo C-10Kabul edilmiş antiseptik ve dezenfektan solüsyonlar
C-41
Tablo C-11Alet ve malzemelerin hazırlanmasında ilkeler
C-43
Tablo C-12Yenidoğan özel bakım ünitesinin temizlik planı
C-44
Tablo C-13Hasta veya küçük bebeğin transferinde önerilen alet, kaynak, ilaç ve sıvı
C-64

Yeni Doğan Sorunlarına Yaklaşım - İstanbul Halk Sağlığı Müdürlüğü

Transkript

Benzer belgeler

yetersiz süt belirtileri

Eroğlu - Kıbrıs Postası

Bayim Olur Musun?

Otobüs Rayiç Bedelleri - izmir yüksek teknoloji enstitüsü

Facebook paylaşım detaylarını kişiselleştirme

Limanın dertleri kendisi kadar eski Limanın dertleri

Çocuklarda Motor Gelişimin Desteklenmesi

Mach3 Türkçe Kullanma Kılavuzu

HTML Dersleri (1) : Yapı ve sayfa üstbilgi etiketleri