PDF`i indirmek için tıklayınız.

Transkript

Dönem: 23
Yasama Yl: 5
(S. Says: 733)
TÜRKøYE BÜYÜK MøLLET MECLøSø
Spor Kulüplerinin Sorunlar ile Sporda ùiddet
Sorununun Araútrlarak Alnmas Gereken
Önlemlerin Belirlenmesi Amacyla Kurulan
MECLøS ARAùTIRMASI
KOMøSYONU
RAPORU
MART 2011
II
Dönem: 23
TBMM
Yasama Yl: 5
(S. Says: 733)
Malatya Milletvekili Ferit Mevlüt ASLANOöLU ve 21
Milletvekilinin (10/80), Aydn Milletvekili Ali UZUNIRMAK ve 25
Milletvekilinin (10/91), ùrnak Milletvekili Hasip KAPLAN ve 20
Milletvekilinin (10/267), Edirne Milletvekili Cemaleddin USLU ve 19
Milletvekilinin (10/674), østanbul Milletvekili Mehmet SEVøGEN ve
27 Milletvekilinin (10/714), Malatya Milletvekili Ferit Mevlüt
ASLANOöLU ve 22 Milletvekilinin (10/737), Malatya Milletvekili
Ferit Mevlüt ASLANOöLU ve 23 Milletvekilinin (10/739), Barú ve
Demokrasi Partisi Grubu Adna Grup Baúkanvekilleri Batman
Milletvekilleri Ayla Akat ATA ve Bengi YILDIZ’n (10/876), Antalya
Milletvekili Abdurrahman ARICI ve 21 Milletvekilinin (10/877),
Sivas Milletvekili Hamza YERLøKAYA ve 19 Milletvekilinin
(10/878), Mersin Milletvekili Ali Rza ÖZTÜRK ve 22 Milletvekilinin
(10/879), Çanakkale Milletvekili Mustafa Kemal CENGøZ ve 24
Milletvekilinin (10/880);
Spor Kulüplerinin Sorunlar ile Sporda
ùiddet Sorununun Araútrlarak Alnmas
Gereken Önlemlerin Belirlenmesi Amacyla
Anayasann 98’inci, Türkiye Büyük Millet
Meclisi øçtüzü÷ünün 104 ve 105’inci Maddeleri
Uyarnca Bir Meclis Araútrmas Açlmasna
øliúkin Önergeleri ile (10/80, 91, 267, 674, 714,
737, 739, 876, 877, 878, 879, 880) Esas Numaral
Meclis Araútrmas Komisyonu Raporu
III
IV
ÖNERGE METøNLERø
MALATYA MøLLETVEKøLø FERøT MEVLÜT ASLANOöLU VE 21 MøLLETVEKøLøNøN ÖNERGESø (10/80)
TÜRKøYE BÜYÜK MøLLET MECLøSø BAùKANLIöINA
Ülkemizde barún, sevginin, toplumsal duyarll÷n, sa÷lkl yaúamn oluúmasndaki en
önemli faktörlerden birisi olan Türk Sporunun sorunlarn irdelemek ve Ülkemizin uluslararas
karúlaúmalarda daha baúarl olmas açsndan tüm faktörlerin en ince noktasna kadar tartúlmas
gerekmektedir.
Ülkemizde tüm spor branúlarnda amatör ve profesyonel olarak yaplan aktiviteler spor
kulüplerimiz tarafndan ilgili dalda oluúturulan Federasyonlar kanalyla yürütülmektedir.
Ayrca, özürlü vatandaúlarmzn yaúama ba÷lanmas açsndan spor en önemli bir
unsurdur. Ülkemizdeki spor kulüpleri, Dernekler Kanununda belirtilen esaslara tabidir.
Futbol Dünya'da ve Ülkemizde en yaygn spor aktivitelerin baúnda gelmektedir.
Ülkemizin tüm illerinde oldu÷u gibi ilçelerimize ve köylerimize kadar yaylmútr. Amatör futbol
kulüplerimiz saha, malzeme, taúma ve di÷er ihtiyaçlar için büyük sorunlarla karú karúyadr.
Bugüne kadar çok güç koúullarda büyük mücadele vermektedirler. Ancak, her türlü destekten
yoksun braklmaktadr. Amatör tüm spor branúlarna her yl malzeme, araç ve gereç ihtiyaçlar
sistemli bir úekilde karúlanmaldr.
Profesyonel kulüplerimiz ise 4 ayr kategoride yarútrlmaktadr. Futboldaki baúarlar
kulüplerimizi ekonomik yaplar ile çok yakn iliúkisinin bulundu÷unu açkça belirtmemiz gerekir.
Ayn kategoride yarúan kulüplerimizin içinde bulundu÷u farkl ekonomik koúullar mücadelenin
eúit koúullarda yaplmamasnn en önemli faktörüdür.
Kulüplerimizin farkl il ve ilçelerde kaynak temini açsndan eúit koúullarda olmad÷ da
ayr bir gerçektir. Ayrca, Türkiye Futbol Federasyonunun kaynaklarnn en önemli ksmnn
sadece Türkiye süper ligine yönlendirilmekte geri kalan 3 kategori takmlar çok güç koúullarda
mücadele vermektedirler. Mali olanakszlklar nedeniyle dünün süper ligi takmlarnn amatör
kümelere dahi düútü÷ünü açkça görmekteyiz. Ayrca, süper lig dúnda kalan kulüplerimiz
edimlerini karúlayamamakta, pek çok futbol takmmz icra takibi uygulamalarnn çemberinden
çkamamaktadr. Hatta Federasyona karú ödenmesi gereken baz bedelleri ödeyememektedirler.
Gelir ødaresi ve SSK’nn haciz kskacnda yok olacaklardr. Birçok kulübümüz lisans
bedellerini yatramad÷ için karúlaúmalara 9 kiúi ile çkmak zorunda kalmaktadr. Bu úekilde
rekabet olur mu, bu úekilde spor yaplabilir mi? Türkiye Futbol liglerindeki kulüplerimizin vergi
ve sigorta borçlar ödenemez boyuta ulaúmú, özellikle 1, 2 ve 3. liglerdeki kulüplerimiz kayyuma
teslim edilmektedir. Türkiye Futbol liglerinin sorunlar ve çözümleriyle ilgili Anayasann 98.
Maddesi ile øç Tüzü÷ün 104 ve 105. Maddeleri uyarnca bir Meclis Araútrmas açlmasn arz
ederiz.
Sayglarmzla.
V
Ferit Mevlüt ASLANOöLU
(Malatya)
Esfender KORKMAZ
(østanbul)
Hüseyin ÜNSAL
(Amasya)
Ergün AYDOöAN
(Balkesir)
ùahin MENGÜ
(Manisa)
Rahmi GÜNER
(Ordu)
Rasim ÇAKIR
(Edirne)
Ahmet ERSøN
(øzmir)
Ramazan Kerim ÖZKAN
(Burdur)
Yaúar AöYÜZ
(Gaziantep)
Sacid YILDIZ
(østanbul)
Muhammet Rza YALÇINKAYA
(Bartn)
Mustafa ÖZYÜREK
(østanbul)
Enis TÜTÜNCÜ
(Tekirda÷)
Ali Rza ÖZTÜRK
(Mersin)
VI
Mevlüt COùKUNER
(Isparta)
Akif EKøCø
(Gaziantep)
Abdullah ÖZER
(Bursa)
Ahmet KÜÇÜK
(Çanakkale)
Nesrin BAYTOK
(Ankara)
Hulusi GÜVEL
(Adana)
Mehmet Ali ÖZPOLAT
(østanbul)
AYDIN MøLLETVEKøLø ALø UZUNIRMAK VE 25 MøLLETVEKøLøNøN
ÖNERGESø (10/91)
Türk spor sektör ve alannda taraflarn problem ve çözüm yollarnn tespit etmek, ça÷daú
vizyon ve misyon çerçevesinde Türk sporunun yaplandrlmas ve rekabet gücünün artrlmas için
konunun etkin ve yetkin aktörlerine rehberlik edecek yol haritasn belirlemek amacyla
Anayasann 98 inci øç Tüzü÷ün 104 ve 105 inci maddeleri gere÷ince ekte sunulan gerekçe
çerçevesinde Meclis Araútrmas açlmasn arz ederiz.
Ali UZUNIRMAK
(Aydn)
Ahmet Duran BULUT
(Balkesir)
Süleyman Latif YUNUSOöLU
(Trabzon)
Ahmet Kenan TANRIKULU
(øzmir)
Ertu÷rul KUMCUOöLU
(Aydn)
Mehmet Akif PAKSOY
(Kahramanmaraú)
Ahmet BUKAN
(Çankr)
Emin Haluk AYHAN
(Denizli)
Reúat DOöRU
(Tokat)
Oktay VURAL
(øzmir)
Akif AKKUù
(Mersin)
Süleyman Nevzat KORKMAZ
(Isparta)
Münir KUTLUATA
(Sakarya)
Gündüz Suphi AKTAN
(østanbul)
Ahmet ORHAN
(Manisa)
Osman ERTUöRUL
(Aksaray)
Ahmet Deniz BÖLÜKBAùI
(Ankara)
Metin ERGUN
(Mu÷la)
Beytullah ASøL
(Eskiúehir)
Mustafa ENÖZ
(Manisa)
Hüseyin YILDIZ
(Antalya)
Erkan AKÇAY
(Manisa)
Murat ÖZKAN
(Giresun)
ùenol BAL
(øzmir)
Ümit ùAFAK
(østanbul)
Mehmet GÜNAL
(Antalya)
GEREKÇE
Spor bireylerin ruhsal, bedensel ve zihinsel olarak dengeli ve sa÷lkl olabilmelerini
temin eden en önemli aktivitedir. E÷er sa÷lkl bir toplum olarak varl÷mz sürdürmek, Milletler
cemiyetinin bu alandaki dikkate alnr bir üyesi olmak istiyorsak, devlet olarak imkân ve
kabiliyetlerimizi planl, do÷ru, verimli, etkin ve sürdürülebilir bir yaplanmayla organize etmemiz
gerekmektedir.
Sporun amaçlan uygulama ve yaplú biçimleri olarak analiz etti÷imizde úu kategorilere
ayrmak mümkündür:
Amatör ve profesyonel yarúmac zirve sporlar dallar oldu÷u gibi, kendi içerlerin de
bireysel ve takm oyunlar olarak snflandrmak mümkündür. Amatör branúlarda halka ve kitlelere
faydal olabilecek ve en geniú halk kitlelerine ulaúabilecek ayrca profesyonel yarúmac zirve
sporlarna kaynak temin edecek bir hedef yaplanmas en faydals olmaldr.
Bir yandan en baúta sayd÷mz bireysel geliúmeleri en geniú halk kitlelerinde temin
etmeli, böyle bir Türk toplumunu oluúturmak hedefimiz olmal. Di÷er yandan profesyonel
yarúmac zirve sporlarndaki artk dünyada gelinen noktada ekonomik ve tantm alanndaki
sporun tesirlerinden de azami faydalanabilir olmay ülke olarak hedeflemeliyiz.
VII
Ekonomik olarak bakld÷nda sektörün direk ve dolayl etkileriyle kendisini 4. büyük
sektör konumuna taúd÷ bilinmektedir.
Tantm açsndan din, dil, rk, dünya görüúü ayrm yapmadan ulaúabildi÷i sempatizan
kitleri apaçk ortadadr. Bilhassa uluslararas baúarlar ülkemiz için vazgeçilmez olmaldr.
Bunlar temin etmenin birincil úart, yukarda belirtti÷imiz gibi, imkân ve
kabiliyetlerimizi do÷ru bilgiye dayal, verimli, etkin ve sürdürülebilir planda yaplanma ve
iúlevlerle organize etmektir. Oysa bu gün ülkemizde bu alanda faaliyet gösteren gönüllü ve
profesyonel birçok kiúi ve kuruluúlarmz çok zor úartlarda bazen iyi niyetli yetersiz, bazen
imkânszlk, bazen koordinesizlik içerisindedir. Çok basit çabalarla ortadan kaldrlabilecek küçük
engeller, büyük baúarlar do÷urabilecek olmasna ra÷men sahipsizlikten ortada kalmaktadr.
Bu sektörde ve alanda taraflarn problem ve çözüm yollarn ayn zamanda ça÷daú
vizyon ve misyonda Türk sporunu yaplandrabilme yollarn, konunun etkin ve yetkin aktörlerine
rehberlik edecek yol haritasn belirlemek için Meclis Araútrmas gerekmektedir.
VIII
ùIRNAK MøLLETVEKøLø HASøP KAPLAN VE 20 MøLLETVEKøLøNøN
ÖNERGESø (10/267)
TÜRKøYE BÜYÜK MøLLET MECLøSø BAùKANLIöI'NA
Dünyann en eski spor organizasyonu olan Olimpiyat Oyunlarnda Türkiye'nin madalya
bekledi÷i sporcularn bir bir elenerek baúarsz kalmasnn nedenlerinin araútrlmas ve bu konuda
gerekli politikalarn üretilmesi amacyla Anayasa'nn 98'inci, øç Tüzük’ün 104 ve 105'inci
maddeleri uyarnca bir Meclis Araútrmas açlmas içingere÷ini arz ve talep ederiz.
Hasip KAPLAN
Ahmet TÜRK
Selahattin DEMøRTAù
(ùrnak)
(Mardin)
(Diyarbakr)
Fatma KURTULAN
Emine AYNA
Ayla AKAT ATA
(Van)
(Mardin)
(Batman)
Sebahat TUNCEL
Mehmet Nezir KARABAù
Bengi YILDIZ
(østanbul)
(Bitlis)
(Batman)
Srr SAKIK
Mehmet Nuri YAMAN
Özdal ÜÇER
(Muú)
(Muú)
(Van)
Aysel TUöLUK
Pervin BULDAN
Gültan KIùANAK
(Diyarbakr)
(I÷dr)
(Diyarbakr)
Akn BøRDAL
øbrahim BøNøCø
Sevahir BAYINDIR
(Diyarbakr)
(ùanlurfa)
(ùrnak)
ùerafettin HALøS
Osman ÖZÇELøK
Hamit GEYLANø
(Tunceli)
(Siirt)
(Hakkari)
GEREKÇE
Dünyann en eski spor organizasyonu olan Olimpiyat Oyunlarnda Türkiye'nin madalya
bekledi÷i sporcular bir bir elenerek baúarsz olmuútur. Bu baúarszlk ülkemizin spor politikasn
bir kez daha tartúmal hâle getirmiútir. Yllardr bir türlü geliútirilemeyen spor politikas yüzünden
Türkiye'nin her olimpiyatta baúarszl÷ daha da artmaktadr. Spor politikasnda a÷rlk futbola
verilince di÷er spor dallar ikinci plana düúmüútür. Devlete ba÷l amatör spor federasyonlarnn
tamam özerk bir yapya kavuúturulmuútur ancak, federasyonlarn yllk bütçeleri devlet tarafndan
karúlanmasna ra÷men kulüp ve sporcu says istenen düzeye bir türlü çkaramamaktadr.
2004 Atina Olimpiyatlarnda 3 altn madalya almú ve dünyada çok daha küçük çapl
ülkelerin bizi geçti÷ini görünce sevinememiútik. Pekin Olimpiyatlarndaki baúarszlk, sralamann
sonlarnda yer edinmemiz, Türkiye'nin maalesef “Spor” alannda dünyada yer edinemedi÷ini
gösteriyor. Oysa spor sa÷lk demektir, dinamizm demektir. Yaúam zevki ve kültürü demektir.
Tantmn ve imaj oluúturmann en büyük etkenlerinden biridir.
Türkiye Pekin’de Türkiye'nin tantm için 1.4 milyon dolar harcama yapt÷
söylenmektedir. Oysa en büyük tantm baúarl, güçlü bir imaj verip adn zirvelere
yazdrabilmektir. Bu para bunun için harcanmalyd. Aksi hâlde turistik tantm ölçe÷inde
kalacaktr. Tpk sporcularmzn uluslararas büyük turnuvalarda turistik geziye çkmas gibi.
Olimpiyatlardaki baúarsz sonuçlar bir kez daha ülkenin spor politikasn tartúmaya
açmútr. Yllardr bir türlü geliútiremedi÷imiz spor politikamz yüzünden madalya says azalma
e÷iliminde. Tüm dünyada oldu÷u gibi ülkemizde de futbol tutkusu bir numara. Futbolun
gölgesinde kalan amatör branúlar resmen kan a÷lyor. Devlete ba÷l amatör spor federasyonlarnn
tamam özerk bir yapya kavuúturulmuú durumda. Federasyonlarn yllk bütçeleri devlet
tarafndan ödense de kulüp ve sporcu says istenen düzeye bir türlü çkarlamyor.
Nüfusu 70 milyona ulaúan ülkemizde bir milyon kiúi düzensiz spor yapyor. 80
milyonluk Almanya'da ise bu rakam 80 milyon dolaynda. Rakamlar ülkemizde spora gerekli
ilginin gösterilmedi÷ini, devletin sporcu saysn arttrmak için yapt÷ teúvi÷in de yetersiz
kald÷n gösteriyor. Gençlik Spor Genel Müdürlü÷ü (GSGM) özerk federasyonlar için 2008
IX
ylnda toplam 52 milyon 810 bin YTL bütçe ayrd. Açklanan bütçede en büyük pay atletizm ve
güreú ald. Bu bütçenin Türkiye sporunun geliúmesi ve dünya sporu ile rekabet edebilmesi için
yeterli olmad÷ aúikârdr. Örne÷in 8.5 milyon nüfusu olan øsveç'te bu rakam 47 milyon dolar.
øsviçre'nin nüfusu ise 8.5 milyon olmasna ra÷men harcad÷ para 38.4 milyon dolar. Türkiye'nin
savunma sanayiine ayrd÷ parann 5 yl için 150 milyar YTL olarak konuúuldu÷u ülkemizde
barú, kardeúlik ve sa÷l÷ ön gören spora ayraca÷ bütçenin çok daha fazla olmas gerekmektedir.
Ayrca ülkemizin kendi sporcularna aktarlmas gereken kaynaklar, asl amacna uygun
harcanmamakta olup, dúardan getirilip vatandaú yaplan sporculara aktarlarak madalya
umudumuzu ba÷lamaktadr. Futbolda, uluslararas yaplan Millî maçlarda ise Milliyetçilik ve
Irkçlk körüklenmektedir.
Türkiye’de canavar gibi çekiç atacak, koúacak, atlayacak, güreúecek, sporcularmz yok
mudur? Üç taraf denizlerle çevrili ülkemizde niçin rekortmen yüzücü yetiúmiyor. ønúaat su
birikintilerinde, kanallarda bile parende atp suya atlayan gençler, niçin yetiútirilip tramplen
ö÷retilmiyor?
Sporun içinde bulundu÷u krizin nedenleri ortadayken yetkililer ise birbirini
suçlamaktadr. Spor da bir politika ürünüdür. Ulusal takmmzn Avrupa üçüncülü÷ünü baúarl
politikalarna mal edenler, acaba olimpiyatlardan bu baúarszl÷a ne diyecekler? Sporda yaúanan
bu durumun sorumlular ülkemizi yönetenlerdir.
Biz bu baúarszl÷ genetik yetersizli÷imize de÷il, iyi organize olmamamza, idari
kifayetsizli÷e, acizli÷e ba÷lyoruz.
Bu nedenlerle TBMM Araútrma Komisyonu’nun kurularak sorunun bütün boyutlaryla
araútrlmas gerekti÷i inancndayz.
X
EDøRNE MøLLETVEKøLø CEMALEDDøN USLU VE 19 MøLLETVEKøLøNøN
ÖNERGESø (10/674)
Gençlik ve Spor Genel Müdürlü÷ü'nün rakamlarna göre, Türkiye genelinde 9.979 spor
kulübünde 1.638.030 lisansl sporcunun bulundu÷u gerçe÷i dikkate alnd÷nda bu spor
kulüplerinin birçok sorun yaúadklar zaman zaman medyaya yansmaktadr. Nüfusunun yars 28
yaún altnda olan Ülkemizde, gelecek nesillerin sa÷lkl yetiúmesi açsndan spor kulüplerinin
yaúad÷ sorunlarn çözüme kavuúturulmas büyük önem teúkil etmektedir. Spor Kulüplerimizin
yaúamakta olduklar ekli gerekçede belirtilen sorunlarnn araútrlarak, alnabilecek önlemlerin
belirlenmesi amacyla, Anayasamzn 98. ve øç Tüzü÷ün 104 ve 105. maddeleri gere÷ince bir
Meclis Araútrma Komisyonu kurulmasn arz ve teklif ederiz.
Cemaleddin USLU
(Edirne)
Kürúat ATILGAN
(Adana)
Erkan AKÇAY
(Manisa)
Zeki ERTUGAY
(Erzurum)
Ahmet Deniz BÖLÜKBAùI
(Ankara)
Ahmet Kenan TANRIKULU
(øzmir)
Atila KAYA
(østanbul)
Behiç ÇELøK
(Mersin)
Ertu÷rul KUMCUOöLU
(Aydn)
Hasan ÖZDEMøR
(Gaziantep)
Bekir AKSOY
(Ankara)
Gürcan DAöDAù
(Kars)
Ahmet BUKAN
(Çankr)
Emin Haluk AYHAN
(Denizli)
Oktay VURAL
(øzmir)
(Isparta)
Necati ÖZENSOY
(Bursa)
Kamil Erdal SøPAHø
(øzmir)
Hakan COùKUN
(Osmaniye)
Muharrem VARLI
(Adana)
GEREKÇE
Gençlik ve Spor Genel Müdürlü÷ü'nün rakamlarna göre, Türkiye genelinde 9.979 spor
kulübünde 1.638.030 lisansl sporcunun bulundu÷u gerçe÷i dikkate alnd÷nda bu spor
kulüplerinin birçok sorun yaúadklar zaman zaman medyaya yansmaktadr. Nüfusunun yars 28
yaún altnda olan Ülkemizde spor kulüplerinin önemi inkar edilemez. Genç bir nüfusa sahip olan
ve her zaman genç nüfusu ile övünen ülkemizin, gelecek nesillerin sa÷lkl yetiúmesi açsndan çok
önemli iúlevler ifa eden spor kulüplerinin yaúad÷ sorunlarn çözüme kavuúturulmas büyük önem
teúkil etmektedir. Örne÷in 1997 yl Aralk ay ile 2009 yl Mays ay arasnda Edirne Spor
Yönetim Kurulu üyeli÷inde bulunan yaklaúk 200 kiúiye gönderilen toplam 958.567,99 TL
tutarndaki ödeme emri tebligatlar nedeniyle Edirne spor camias büyük bir huzursuzluk
yaúamaktadr. Türkiye genelinde, birçok spor kulübü ve de÷erli yöneticilerinin ayn sorunlar
yaúamakta oldu÷u bir gerçektir. Spor kulüplerinin SSK prim borçlar, borç anaparasna uygulanan
yüksek faiz ve gecikme zamlar nedeniyle ödenemeyecek oranda artmútr. Spor kulüplerinde
yönetici olarak görev yaparak Türk sporuna hizmet eden bu kiúilerin hem sosyal hem de ailevi
olarak yaúadklar ma÷duriyetlerin giderilmesi sporun gelece÷i açsndan do÷ru olacaktr. Bu
itibarla spor kulüplerinin yaúad÷ sorunlarn Spor Kulüplerine ve Türk sporuna zarar vermeden
çözüme kavuúturulmas büyük önem arz etmektedir. Bu konuda, Türkiye genelinde ayn durumda
bulunan bütün spor kulüplerimiz için kalc bir çözüm yolu bulunmaldr. Aksi takdirde, spor
kulüplerimiz yönetici bulmakta zorlanacak ve Türk Sporu bu geliúmelerden olumsuz
etkilenecektir. Ayrca, bir çok amatör spor kulübümüz tesis, malzeme ve maddi problemler
yaúamaktadr.
XI
Bu çerçevede, genç bir nüfusa sahip olan ülkemizde, gençlerimizin daha sa÷lkl
yetiúmesi için büyük hizmetlerde bulunan spor kulüplerimizin yaúadklar sorunlarn çözümüne
olumlu katk sa÷layabilmek amacyla spor kulüplerinin yaúamakta olduklar sorunlarn tespiti ve
çözüm önerilerinin belirlenmesi ve taúknlarn önlenmesine yönelik tedbirlerin belirlenmesi
amacyla, Anayasamzn 98. ve øç Tüzü÷ün 104 ve 105. maddeleri gere÷ince bir Meclis Araútrma
Komisyonu kurulmas uygun olacaktr.
XII
øSTANBUL MøLLETVEKøLø MEHMET SEVøGEN VE 27 MøLLETVEKøLøNøN
ÖNERGESø (10/714)
TÜRKøYE BÜYÜK MøLET MECLøSø BAùKANLIöINA
Son haftalarda spor sahalarnda spor dú tezahürat ve saha olaylar yaygnlaúmaya
baúlamútr. Kardeúli÷in, insanca rekabetin ve barún yansmas olan spor oyunlaryla
ba÷daúmayan tutum ve davranúlar hzla artmaktadr. Sporcularn birbirlerine, sporcularn hakeme,
seyircinin sporcu, hakem ve rakip takm seyircilerine sözlü ve fiili saldrlar artmaktadr.
Son olarak Süper Ligde Bursa Spor Diyarbakr Spor maçlaryla baúlayan olaylar, futbol
karúlaúmalarnn yaplmasn imkânsz hâle getirmiú ve pek çok kiúinin yaralanmasyla
sonuçlanmútr.
Olaylar adeta geliyorum demiúken, Futbol Federasyonu, Spordan Sorumlu Devlet
Bakanl÷ önlemler almakta gecikmiú, devletin di÷er birimleriyle koordinasyon kurarak olaylar
önleme yönünde yeterli çabay sarf etmemiútir. Birçok Bakanlktan daha fazla bütçeye sahip olan
Federasyonun ve Spordan Sorumlu Devlet Bakanl÷nn olaylarn önlenmesi için gerekli güvenlik
önlemlerini almamas, medya aracl÷yla psikolojik hazrlklar yapmamas anlaúlamamútr.
Dünyada futbol úiddetin ve rkçl÷n en fazla ortaya çkt÷ bir spor daldr. Bu nedenle
futbolun patronu olan uluslararas kuruluúlar en fazla bu konularda kampanyalar yapmaktadr. En
a÷r cezalar bu yöndeki tezahürat ve fiillere verilmektedir.
Ne var ki bu yöndeki çalúmalar ülkemizde yeterince yaplmamaktadr. Futbol
müsabakalarnda siyasi sloganlar atlmasna hoúgörü gösterilmesi, úiddete varan eylemleri adeta
teúvik etmiútir. Yetkili makamlar Türkiye-Ermenistan A Millî takm maçnda gösterdikleri
hassasiyeti olaylarn gelece÷i belli olan Diyarbakr Spor maçlarnda göstermemiútir.
Takmlar sahaya çkmaya korkar hale gelmiútir. Kamuoyunda, Devletin olaylara tümüyle
el koymas için daha vahim olaylarn olmas m beklenmektedir? Sorusu sorulmaktadr. Sporda
siyaset artmútr. Adeta spor siyasete alet edilmektedir. Hzla önlem alnmad÷ takdirde, do÷u ve
güneydo÷u illerinin takmlarna yönelik benzer hareketlerin yaplmas, olaylarn bu illerdeki futbol
maçlarna da yaylmas ihtimali artacaktr.
Olaylarn daha da geniúlememesi, olumsuz örnek olmamas ve daha büyük toplumsal
olaylara sebebiyet verilmemesi amacyla, sorumlularn ortaya çkarlmas, alnacak önlemlerin
belirlenmesi amacyla Anayasann 98, TBMM øçtüzü÷ünün 104 ve l05 inci maddeleri uyarnca
Meclis Araútrmas açlmasn arz ve teklif ederiz.15.03.2010
Mehmet SEVøGEN
(østanbul)
Ali Rza ÖZTÜRK
(Mersin)
Mevlüt COùKUNER
(Isparta)
Gürol ERGøN
(Mu÷la)
Abdullah ÖZER
(Bursa)
Gökhan DURGUN
(Hatay)
Durdu ÖZBOLAT
(Kahramanmaraú)
Fevzi TOPUZ
(Mu÷la)
Ahmet KÜÇÜK
(Çanakkale)
Ali KOÇAL
(Zonguldak)
Erol TINASTEPE
(Erzincan)
Ali øhsan KÖKTÜRK
(Zonguldak)
XIII
Rasim ÇAKIR
(Edirne)
(Burdur)
Mehmet Ali ÖZPOLAT
(østanbul)
Çetin SOYSAL
(østanbul)
Ergün AYDOöAN
(Balkesir)
Hulusi GÜVEL
(Adana)
Ali ARSLAN
(Mu÷la)
Halil ÜNLÜTEPE
(Afyonkarahisar)
Atila EMEK
(Antalya)
Necla ARAT
(østanbul)
Mehmet Cevdet SELVø
(Kocaeli)
Sacid YILDIZ
(østanbul)
øsa GÖK
(Mersin)
XIV
Rahmi GÜNER
(Ordu)
Tayfur SÜNER
(Antalya)
Muharrem øNCE
(Yalova)
MALATYA MøLLETVEKøLø FERøT
MøLLETVEKøLøNøN ÖNERGESø (10/737)
MEVLÜT
ASLANOöLU
VE
22
Türkiye futbol liglerinde mücadele veren 134 kulübümüz Dernekler Kanunu hükümleri
uyarnca kurulmuútur. Özellikle Süper Lig'de yarúan kulüpler, Futbol Federasyonu tarafndan
yaplan maç yayn ihalesi sonucu elde edilen haslat ve seyirci haslatnn yannda reklam ve
sponsorluk anlaúmalaryla elde edilen gelirlerle yaúamlarn devam ettirmektedir. Ancak, Bank
Asya Birinci Ligi, økinci ve Üçüncü liglerde mücadele eden kulüplerimiz, yeterince gelire sahip
olmad÷ndan yaúamlarn zor koúullar altnda devam ettirmeye çalúmaktadr.
134 futbol kulübümüz, Dernekler Kanunu'nun hükümleri uyarnca yönetilmektedir. Bir
taraftan Süper Lig'de yer alan, çok önemli boyutta haslat elde eden kulüplerle, di÷er taraftan
seyirci dâhil, reklam ve sponsorluk geliri olmayan, Üçüncü Lig'deki bir kulübümüz, ayn kanun
hükümleri uyarnca yönetilmektedir. Özellikle Süper Lig dúndaki kulüplerimiz, illerindeki birkaç
iú adamnn deste÷ini almaya çalúmaktadr. Son dönemlerde ise artk bu kulüplerimize yönetici
bulmak olanaksz hale gelmiútir.
Dernekler Kanunu hükümleri uyarnca yönetilen kulüpler, mali açdan 6183 sayl Amme
Alacaklar Kanunu'na tabi tutulmaktadr. Özellikle kulüplerin vergi ve sigorta borçlar nedeniyle
görev yapan tüm yöneticiler haciz iúlemleriyle karú karúya kalmaktadr. Kulübü yöneten bir veya
birkaç yöneticinin yapt÷ hatal iúlemlerden haberdar olmayan di÷er yöneticiler de yine ayn
úekilde cezalandrlmaktadr.
Futbol kulüplerimize uygulanan vergi ve sigorta primi tahakkuk ve tahsilatlarnn mevcut
uygulama ile çok büyük sorunlar yaratt÷ açkça bilinmesine karún, bu konuda hiçbir önlem
alnmamaktadr. Kamunun, mevcut uygulama ile tahsilat yapamad÷ kulüpler üzerinde biriken
vergi ve sigorta prim borçlar ödenemez boyuta ulaúmútr.
Sonuçta, biriken sigorta ve vergi alacaklar, de÷iúik dönemlerde görev yapan
yöneticilerden 6183 sayl yasa uyarnca tahsil edilmeye çalúlmaktadr. Süper Lig dúndaki
liglerde mücadele eden kulüplerimize yönetici bulunamaz duruma gelinmiútir.
Kulüplerimiz, genelde 15- 30 kiúilik yönetime sahip olmasna karún, 3 veya 5 kiúi
tarafndan yönetilmekte ve kulüplerimiz bu imzalarla temsil ve ilzam edilmektedir. Tüm
sorumluluklar imza atan kiúilere ait olmasna karún, alnan kararda imzas olmayan ve hiçbir
tasarrufta bulunmayan di÷er yöneticilerin de 6183 sayl Amme Alacaklar Kanunu'na karú ayn
derecede sorumlu tutulmalar hak ve adalet açsndan irdelenmelidir.
Türkiye futbol liglerinde, özellikle Süper Lig'deki mevcut 18 takm ile 3. Lig'deki 53
takm yönetenlerin ayn derece sorumluluk taúmasna karún tüm kulüpler, Dernekler Kanunu
hükümleri uyarnca yönetilmektedir.
Özellikle profesyonel futbol kulüplerinin yönetimlerinin oluúturulmas açsndan
Dernekler Kanunu dúnda yeni bir yapnn oluúturulmas ve kulüplerde görev yapan, sadece
ilindeki kulübe maddi yardmda bulunan tüm yöneticilerin yasalara karú suç iúleyen yöneticilerle
birlikte 6183 sayl Amme Alacaklar Kanunu'na tabi olmasnn ne derece adil oldu÷unun
irdelenmesi amacyla Anayasa'nn 98. Maddesi ile øç Tüzü÷ün 104. ve 105. Maddeleri uyarnca bir
Meclis Araútrmas açlmasn arz ederiz.
(Malatya)
Gürol ERGøN
(Mu÷la)
Tekin BøNGÖL
(Ankara)
Hulusi GÜVEL
(Adana)
Nesrin BAYTOK
(Ankara)
Rasim ÇAKIR
(Edirne)
XV
Ali Rza ÖZTÜRK
(Mersin)
Canan ARITMAN
(øzmir)
Enis TÜTÜNCÜ
(Tekirda÷)
ùevket KÖSE
(Adyaman)
Turgut DøBEK
(Krklareli)
øsa GÖK
(Mersin)
Abdulaziz YAZAR
(Hatay)
Ergün AYDOöAN
(Balkesir)
Sacid YILDIZ
(østanbul)
Rahmi GÜNER
(Ordu)
Atila EMEK
(Antalya)
Ali KOÇAL
(Zonguldak)
Algan HACALOöLU
(østanbul)
XVI
Fevzi TOPUZ
(Mu÷la)
(Zonguldak)
Suat BøNøCø
(Samsun)
Durdu ÖZBOLAT
(Kahramanmaraú)
MALATYA MøLLETVEKøLø FERøT
MEVLÜT
ASLANOöLU
VE
23
Türkiye profesyonel futbol liglerinde 134 kulübümüz mevcuttur. Türkiye Süper Ligi'nde
18, Bank Asya 1. Ligi'nde 18, økinci Türkiye Ligi'nde 45 ve Üçüncü Türkiye Ligi'nde ise 53 futbol
takmmz mücadele vermektedir.
Türkiye Futbol Federasyonu’nca düzenlenen maç yayn ihalesinden elde edilen haslatn
çok büyük ksm Türkiye Süper Ligi kulüplerine tahsis edilmektedir. Bank Asya, økinci ve Üçüncü
Lig kulüplerimize çok az pay verilmektedir. Ayrca, Süper Lig takmlarmzn önemli ölçüde
sponsorluk anlaúmalar ve reklam gelirleri olmasna karún, di÷er liglerdeki kulüplerimizin bu
gelirleri oldukça snrl seviyede kalmaktadr.
Di÷er taraftan, spor-toto teúkilat tarafndan düzenlenen oyunlardan elde edilen haslatn
çok önemli ksm yine süper lig kulüplerine pay edilmektedir.
Ayrca, amatör kümelerde çok önemli sayda kulübümüz yoksulluklar içerisinde
mücadele vermektedir.
Ülkemizdeki birçok úehrimizin en önemli sosyal aktivitesi olmasna karún, bu
úehirlerimizde yeterli kaynak olmad÷ için bu kulüplerimizin yaúama ve liglerde mücadele etme
úans ortadan kalkmaktadr. Her ilimizin farkl ekonomik yapya sahip olmas, Türkiye futbol
liglerinde mücadele veren kulüplerimize farkl boyutta yansmaktadr.
Özellikle Spor-Toto Teúkilat tarafndan düzenlenen oyunlardan elde edilen haslatn
sadece % 7’lik ksm kulüplerimize da÷tlmaktadr, % 85’lik ksm ise a÷rlkl olarak vergi olmak
üzere bloke edilmektedir.
Türkiye'de özellikle amatör liglerde mücadele veren her daldaki takmlarmzn araçgereç ihtiyaçlar mutlaka giderilmeli ve özellikle her amatör daldaki takmlarmzn tesisleri
mutlaka yenilenmelidir.
Ayrca, kaynaklar yönünden çok büyük sorunlar olan ikinci ve üçüncü lig kulüplerimiz
yine Spor-Toto tarafndan farkl katsaylar ile desteklenmelidir.
Türkiye futbol liglerinde mücadele veren kulüplerimizin özellikle ekonomik ve mali
özerkliklerinin irdelenmesi amacyla Anayasa'nn 98. Maddesi ile øç Tüzü÷ün 104 ve 105.
Maddeleri uyarnca bir Meclis Araútrmas açlmasn arz ederiz.
Ali Rza ÖZTÜRK
Tekin BøNGÖL
(Malatya)
(Mersin)
(Ankara)
Fevzi TOPUZ
Hulusi GÜVEL
Gürol ERGøN
(Mu÷la)
(Adana)
(Mu÷la)
Nesrin BAYTOK
ùevket KÖSE
Canan ARITMAN
(Ankara)
(Adyaman)
(øzmir)
Rasim ÇAKIR
Enis TÜTÜNCÜ
Sacid YILDIZ
(Edirne)
(Tekirda÷)
(østanbul)
Turgut DøBEK
Rahmi GÜNER
(Krklareli)
(Ordu)
(Zonguldak)
øsa GÖK
Atila EMEK
Suat BøNøCø
(Mersin)
(Antalya)
(Samsun)
Abdulaziz YAZAR
Ali KOÇAL
Durdu ÖZBOLAT
(Hatay)
(Zonguldak)
(Kahramanmaraú)
Ergün AYDOöAN
Algan HACALOöLU
Mehmet Ali ÖZPOLAT
(Balkesir)
(østanbul)
(østanbul)
XVII
BARIù VE DEMOKRASø PARTøSø GRUP BAùKANVEKøLLERø AYLA AKAT ATA VE
BENGø YILDIZ’IN ÖNERGESø (10/876 )
Türkiye’de spor ve sporcunun sorunlarnn araútrlp aç÷a çkarlmas, spor alanlarnda
ortaya çkan ayrmc uygulamalarn tespiti ve sporda ortaya çkan sorunlarn halk kültürü
üzerindeki etkilerinin saptanmas için, Anayasa’nn 98’inci, øçtüzü÷ün 104 ve 105’inci maddeleri
gere÷ince Meclis Araútrmas açlmasn arz ve talep ederiz.
Ayla Akat ATA
(BDP Grup Baúkanvekili)
Bengi YILDIZ
(BDP Grup Baúkanvekili)
GEREKÇE
ønsano÷lunun temel etkinliklerinden biri olan spor, insanl÷n ortaya çkúndan
günümüze kadar, her dönem kendisine atfedilen misyonla sahneye çkmú ve çkmaya da devam
etmektedir. Tarihte beden e÷itimi savaú ve kaba güç iliúkilerini ifade ederken, tarihsel ilerleyiú
içerisinde bu alg dönüúüp geliúerek evrensel kültürün ileri ve vazgeçilmez bir yönünü
oluúturmaya baúlamútr. Din, dil, rk fark gözetmeksizin büyük kitleleri bir araya getiren ve ortak
duyguyu yaúatan spor, bugün artk barún, kardeúli÷in, anlayún ve bir arada olunabilece÷i
mesajlarnn verildi÷i bir alan olarak kabul edilmektedir. Dünyann ortak dili diye de
adlandrlabilecek spor, günümüzde fiziksel ruhsal, sosyal ve moral kazanç sa÷lamann yan sra,
son yllarda, geliúen bilimin farkl alanlaryla beraber çok boyutlu bilimsel bir nitelik de
kazanmútr.
Spor olgusuna karú bu kadar zengin nicel ve nitel geliúmeler yaúanrken, buna paralel
olarak 21. yüzylda toplumlarn önündeki en büyük sorunlar da yine bu alanda ortaya çkmakta,
spor ve sporcu da yüklenen bu yüksek misyona cevap vermekte oldukça zorlanmaktadr.
Kapitalizmin ça÷mzda her alanda gösterdi÷i varlk, son yllarda sporun dünya ölçe÷inde bir
sermaye projesine dönüúmesine neden olmuú, elit, esas misyonundan yoksun, karútlklar arttran,
dünya halklarnn, emekçilerinin ve birçok alanda kapitalist, faúist ve ayrmclk uygulayan
sitemlerin hedefi ve ma÷duru hâline gelmiú kitlelerin kimlik ve talep tanmlarnn bir
manipülasyonu alanna da dönüútürülmüútür.
Geliúmiú ülkelerde, spor, sermaye gruplarnn rant alanlarna dönerken, Türkiye gibi
geliúmekte olan ülkelerde ise, hem bir rant alanna dönüúmüú, hem de rakip de÷il düúman
yaratarak kendi tanm alann yeniden inúa etmektedir.
Ülkemizde spor müsabakalarnda, özellikle futbol maçlarnda ortaya çkan saldrgan ve
hakaret dolu yaklaúmlar toplumsal dokunun zedelenmesine neden olmaktadr.
Yakn geçmiúimizde ülke gündemini meúgul eden olaylarn baúnda gelen Bursa spor,
Diyarbakr spor karúlaúmas, sporun nasl bir ayrmclk motivasyonuna zemin hazrlayan bir
alana dönüútü÷ünün de önemli örneklerinden biridir. Yine her Diyarbakr spor maçnda, bat
takmlarnn taraftarlarnn açtklar ayrmclk içeren pankartlar da toplumsal birlikteli÷in yeniden
inúas konusunda aciliyet dolu sinyaller vermektedir. Elaz÷ spor, Malatya spor maçnda ortay
çkan etnik kimlik üzerinden hakaretler bu durumun açk örne÷idir.
Sporun dilinin, dúlama ve ötekileútirme üzerine kuruldu÷u ülkemizde bu sorun, sadece
etnik ayrmclk de÷il, ayn zamanda yoksul kitlelerin bir kimlik manipülasyonunu da
içermektedir. Büyük takmlarn maçlarnda ortaya çkan sopal, bçakl ve bazen de silahl olaylar
halk kültürünü bir bütün olarak olumsuz etkilemektedir. Yine yabanc takmlarn taraftarlaryla
çkan kavgalar sonucunun ölümlerle sonuçland÷na da bu ülke tank olmuútur.
Sorun sadece bu alanda de÷il, çok farkl alanlarda da ortaya çkmaktadr. Büyük
kulüplerin yaptklar milyon dolarlar bulan transferler toplumun tepkisini çekmekte, sporda
tekelleúme ülkemizde var olan çok sayda spor kulüpleri arasnda rekabet sorunlar da ortaya
XVIII
çkarmaktadr. Özellikle Anadolu’nun birçok yerinde kurulan spor kulüpleri ve amatör yaplar
bugün ciddi düzeyde maddi zorluklarla karú karúyadrlar. Bundan kaynakl olarak spor yoksul
bölgelerde bir tercih hâline gelememekte, sadece taraftarlkla yetinilmektedir.
Yine, ayn popüler spor dallar dúnda fakl spor alanlarnda bulunmuú kiúilerin de sporu
braktktan sonra yaúadklar maddi ve manevi sorunlar da bu ülkenin gerçek gündemlerinden
biridir.
Asl u÷raú spor olmayan kiúilerin rant için oluúturduklar kulüpler de temel skntlardan
biri olup dikkate alnmaldr.
Ülkemizde spora iliúkin sorunlarn saymakla bitmeyece÷i ortada olup, Meclis’in bir an
önce bu temel soruna el atmas, sorunlar ayrntlaryla ortaya çkarmas ve gerekli çözüm yollarn
oluúturmas, baúta halk kültürü olmak üzere sosyal, siyasal ve kültürel sa÷lk açsndan aciliyet arz
etmektedir. Bunun için bir Meclis araútrma komisyonunu kurulmas elzemdir.
XIX
ANTALYA
MøLLETVEKøLø
ABDURRAHMAN
ARICI
VE
21
Spor Kulüplerimizin hukuki ve mali sorunlarnn belirlenip çözüm yollarnn
araútrlmas, sporda úiddetin önlenmesi, spor yapan nüfusun arttrlarak toplum tabanna yaylmas
ve Türk sporcularnn uluslararas müsabaka ve turnuvalardaki baúar yüzdesinin arttrlmas için
alnacak önlemleri tespit etmek amacyla Anayasann 98’inci, øç Tüzü÷ün 104 ve 105’ inci
maddeleri gere÷ince Meclis Araútrmas açlmasn arz ve teklif ederiz.
Abdurrahman ARICI
(Antalya)
Fahrettin POYRAZ
(Bilecik)
Cüneyt YÜKSEL
(Mardin)
Hüseyin DEVECøOöLU
(Kilis)
Necdet BUDAK
(Edirne)
Mehmet DOMAÇ
(østanbul)
øbrahim YøöøT
(østanbul)
Yahya DOöAN
(Gümüúhane)
Hamza YERLøKAYA
(Sivas)
Zekeriya ASLAN
(Afyonkarahisar)
Harun TÜFEKÇø
(Konya)
Fatih ÖZTÜRK
(Samsun)
Enver YILMAZ
(Ordu)
Hasan Kemal YARDIMCI
(østanbul)
Veysi KAYNAK
(Kahramanmaraú)
Kemalettin AYDIN
(Gümüúhane)
Fevzi ùANVERDø
(Hatay)
Mehmet TUNÇAK
(Bursa)
Hüsnü ORDU
(Kütahya)
Mustafa HAMARAT
(Ordu)
Mehmet Beyazt DENøZOLGUN
(østanbul)
Ahmet AYDIN
(Adyaman)
GEREKÇE
Beden e÷itimi-düzenli ve sistemli olarak gerçekleútirilen fiziksel aktiviteler olarak
tanmlanabilmektedir. Ancak sporun rekabet ve yarúma özelli÷i bulunmaktadr. Bu durum
beraberinde insan performansnn arttrlmasn gerektirir. Ancak beden e÷itimi ve spor
aktiviteleriyle yalnzca fiziksel geliúim de÷il, zihinsel ve sosyal geliúim de sa÷lanmaktadr. Bu
etkileriyle beden e÷itimi ve sporun bu özelli÷i baúka hiçbir alanda bulunmamaktadr. Beden
e÷itimi ve spor tüm dünyada önemsenmiú ve okul programlarnda yerini almútr. Günümüzdeki
modern beden e÷itimi ve spor anlayú ise geliúim özellikleri olan fiziksel, zihinsel ve sosyal
geliúim özelliklerini kazandrmas ve insanlarn yaúam kalitelerini-arttrmaya yöneliktir. Bu
ba÷lamda günümüzde beden e÷itimi ve spor aktiviteleri; sa÷lk, boú zamanlar de÷erlendirme,
performans arttrma, kendine güven, kiúiler aras iliúkiler, aktif yaúam tarz alúkanlklarnn
kazandrlmas amaçl yaplmaktadr. Beden e÷itimi ve sporun ayrca toplumsal bir yönü de vardr
ki; bir ülkede düzenli spor yapan nüfusun ço÷almas o ülkenin uygar olma durumunun bir
göstergesi olarak kabul edilmektedir.
Ayrca ülkemizde faaliyette bulunan spor kulüpleri hem hukuki ve hem de maddi olarak
sürekli sorunlarla karúlaúmaktadr. Bu sorunlarn araútrlmas ve çözümünde rehberlik edecek
yolun da belirlenmesi spor kulüplerimize kolaylk sa÷layacaktr.
Bütün bunlar temel alnarak spor yapan nüfusun arttrlmas ve Dünya genelindeki
baúarlarmzn arttrlmas ile spor müsabakalarndaki úiddetin önlenmesine de katk sunacak
faktörlerin belirlenmesi amacyla Meclis Araútrmas gerekmektedir.
XX
SøVAS MøLLETVEKøLø HAMZA YERLøKAYA VE 19 MøLLETVEKøLøNøN
ÖNERGESø (10/878)
Spor günümüzde geniú kitleleri etkileyen uluslararas iliúkileri geliútirerek kültürler aras
farkndalklar artran bir faaliyet alandr. Spor Kulüplerimizin hukuki ve mali sorunlarnn
belirlenip çözüm yollarnn araútrlmas, sporda úiddetin önlenmesi, spor yapan nüfusun artrlarak
toplum tabanna yaylmas ve Türk sporcularnn uluslararas müsabaka ve turnuvalardaki baúar
yüzdesinin arttrlmas için alnacak Önlemleri tespit etmek amacyla, anayasann 98 inci, øç
Tüzü÷ün 104 ve 105 inci maddeleri gere÷ince Meclis araútrmas açlmas hususunu arz ederiz.
Hamza YERLøKAYA
(Sivas)
Hayrettin ÇAKMAK
(Bursa)
Veysi KAYNAK
(Kahramanmaraú)
ølhan EVCøN
(Yalova)
Mustafa HAMARAT
(Ordu)
øbrahim YøöøT
(østanbul)
Azize Sibel GÖNÜL
(Kocaeli)
Hüsnü ORDU
(Kütahya)
Ahmet AYDIN
(Adyaman)
Ylmaz HELVACIOöLU
(Siirt)
Hasan ALTAN
(Kastamonu)
Fatih METøN
(Bolu)
Faruk KOCA
(Ankara)
Ali ÖZTÜRK
(Konya)
Abdullah ÇALIùKAN
(Krúehir)
Yahya DOöAN
(Gümüúhane)
Halil MAZICIOöLU
(Gaziantep)
Zeki KARABAYIR
(Kars)
Sedat KIZILCIKLI
(Bursa)
Ylmaz TUNÇ
(Bartn)
GEREKÇE
Spor günümüzde geniú kitleleri etkileyen, uluslararas iliúkileri geliútirerek kültürleraras
farkndalklar arttran, dünya barúna katkda bulunan evrensel bir faaliyet alandr. ønsan
haklarna verilen de÷erin bir göstergesi olarak spor bugün toplumlarn aynas olarak
görülmektedir.
Anayasamzn 58’inci maddesinin ilk fkrasnda “Devlet, istikbal ve Cumhuriyetimizin
emanet edildi÷i gençlerin müspet ilmin ú÷nda, Atatürk ilke ve inklâplar do÷rultusunda ve
Devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlü÷ünü ortadan kaldrmay amaç edinen görüúlere
karú yetiúme ve geliúmelerini sa÷layc tedbirler alr.” Bu fkradan hareketle toplumsal barún
sa÷lanmas, sporda úiddetin önüne geçilmesi, farkllklarn zenginli÷imiz oldu÷u bir ülkede ortak
gayede buluúabilme kabiliyetlerimizin geliútirilmesi için spor olmazsa olmazmzdr.
Spor, bireylerin ruhsal, bedensel ve zihinsel olarak dengeli ve sa÷lkl olabilmelerini
sa÷layan en önemli aktivitedir. Yine Anayasamzn 58. maddesinin ikinci fkrasnda “Devlet,
gençleri alkol düúkünlü÷ünden, uyuúturucu maddelerden, suçluluk, kumar ve benzeri kötü
alúkanlklardan ve cehaletten korumak için tedbirleri alr.” ifadesi yer almaktadr. Bu cümleden
hareketle, bireyin topluma yararl olarak yetiúmesi için spor teúvik edilmektedir. Çocukluk ça÷ ve
eriúkin obezitesi Türkiye'de süratle yaylmaktadr. Türkiye artk obeziteyi, aúr úiúmanl÷ büyük
bir problem olarak yaúamaya baúlayan ülkelerden biridir. Bu durumun de÷iúmesi spor kültürünün
geliúmesine ba÷ldr. Çocuk yaúlardan itibaren spor ile e÷itim arasnda tercih yapmak durumunda
kalan nesillerin bugün sa÷lk sorunlaryla karúlaúmalar bilimsel bir gerçektir. ølkö÷retim ve Lise
ça÷larnda e÷itimin sporla eúgüdümlü bir úekilde devamnn sa÷lanmas için çalúmalar
yaplmaldr.
Toplumsal yaúantda insanlarn sportif etkinlik ve hizmet beklentileri, önemli ölçüde,
spordaki temel örgütlenme birimleri olan spor kulüplerinde karúlanmaktadr. Spor kulüplerinin bu
XXI
iúlevlerini yerine getirebilmeleri büyük oranda yönetim biliminin kural, ilke ve metotlarnn
uygulanmasna ba÷ldr. Spor kulüpleri toplumsal çevreden bir takm girdileri alp iúleyerek
enerjiye dönüútüren ve sonuçta yine çevreye veren açk sistemlerdir. Bu sistemin finansman
hususunun önem arz etti÷i ortadadr. Özellikle amatör spor kulüpleri parasal skntlar sebebiyle
sa÷lkl bir faaliyet süreci maalesef oluúturamamaktadr.
Türkiye’de sporun kitlelere yaygnlaútrlmas için, sporun taban birli÷ini oluúturan
Amatör spor kulüplerine birçok görevler düúmektedir. Din, dil, rk ayrm gözetmeksizin toplumun
her kesimini uzlaútran ve birleútiren spor, toplumda uyumun ve kardeúli÷in geliúmesine önemli
katklar sa÷lamaktadr. Yaúanan tribün olaylarnn temelinde de e÷itimsizli÷in, spor ahlakna ve
kültürüne sahip olmamann yatt÷ herkesçe bilinen bir gerçektir.
Do÷ru bilgiye dayal, sistematik bir e÷itim süreciyle, kabiliyet odakl, verimli, etkin ve
sürdürülebilir planda yaplanma ile spor kültürünün genç yaúlardan bireylere aúlanmas hususuna
dikkat çekmek, ça÷daú vizyon ve misyonda ülke sporuna katk sa÷lamas ve Amatör Spor
Kulüplerinin Sorunlarnn araútrlmas amacyla Meclis Araútrmas gerekmektedir.
XXII
MERSøN MøLLETVEKøLø ALø RIZA ÖZTÜRK VE 22 MøLLETVEKøLøNøN
ÖNERGESø (10/879)
Günümüzde sporun anlamn tanmlarken sklkla, sporun saldrganl÷ ortadan kaldrma
ve öfke patlamalarn hafifletme imkân sa÷lad÷ konusuna vurgu yaplmaktadr.
Spor müsabakalarn takip eden seyirci grubunun davranúlarn inceleyecek olursak; 2
tip seyirci karúmza çkacaktr. Bunlardan biri spor müsabakalarn e÷lenceli bir boú vakit
aktivitesi olarak görürken, di÷er tip seyirci ise spor müsabakalarn kazanlmas gereken bir savaú
gibi görmektedir. Bu nedenle, ne yazk ki seyirci önünde oynanan spor dallar, úiddet ve
düzensizli÷i de beraberinde getirmektedir. Düzensizli÷in bir ortamda uyulmas gereken kurallara,
nizamlara uyulmamas anlamnda úiddet ile birleúmesi; iyi vakit geçirmek için gidilen spor
müsabakalarnn çekilmez bir hal almasna sebep olmaktadr. Avrupa da, sportif karúlaúmalarda
ve özellikle futbol maçlarnda seyirciler arasndaki úiddet ve taúknlklardan ve bunun
sonuçlarndan endiúe duyulmasndan dolay, 19.08.1985 tarihinde Strasburg’da, Sportif
Karúlaúmalarda ve Özellikle Futbol Maçlarnda Seyircilerin ùiddet Gösterileri ve Taúknlklarna
Dair Avrupa Sözleúmesi imzalanmútr. Türkiye de söz konusu sözleúmeye uluslararas düzenleme
ile ba÷ldr.
Nedense sporda úiddet kavram sadece derbi maçlarda, iddias yüksek spor
müsabakalarnda akla geliyor. Ancak baúka zamanlarda konu tüm kurumlarca ve uzmanlarca çok
uzun vadede düúünülüp çözümleri aranmyor. Konunun önemini ve hassasiyetini, sadece birkaç
futbol müsabakasnda úiddetin geldi÷i boyutlar dikkate alnarak anlyor olmak, spora ve topluma
yaplabilecek en büyük ihanetlerden biridir.
Sadece 2009 ylnda østanbul’da 18, Antalya’da 12, Diyarbakr’da 9, Adana’da 8,
Krúehir’de 6, Bursa’da 4, Amasya ve Ordu’da 3’er, Denizli, Krkkale ve Kütahya’da 2’úer,
Isparta, Karabük, Malatya ve ùanlurfa'da birer kez úiddet olaylar yaúand. Galatasaray’n UEFA
Kupasnda L. United takmyla yapt÷ müsabaka öncesi Taksim’de yaúanan vahúeti unutmak
mümkün müdür? E÷er geçmiúte spor adna yaúanan ve sonu ölümlerle neticelenen üzücü hadiseler
gazete arúivlerinde braklmayp, gerekli önlemler alnabilseydi, bu tip olaylar tekrar
yaúanmayacakt. Özellikle futbol müsabakalarnda meydana gelen ve seyircilerden kaynaklanan
baz úiddet olaylar ile yine futbolla ilgili baz düzensizlikleri gidermek amac ile 28.04.2004
tarihinde kabul edilen 5149 sayl “Spor Müsabakalarnda ùiddet ve Düzensizli÷in Önlenmesine
Dair Kanun” yürürlü÷e konulmuútur. Bu yasann birçok eksikli÷ine ra÷men kabul edilmesi olumlu
bir admdr. Bu adm daha da ileriye götürmek için geliúmiú ülkelerin spor mevzuatlarn çok iyi
analiz edip, ülkemiz insannn spora bakún da dikkate alarak yeni bir spor mevzuat yaratmak
zorundayz. Spor hukuku alannda da henüz emekleme döneminde oldu÷umuz ve mevzuatn da
son derece yetersiz oldu÷u açktr. Öncelikle bütün hukuk fakültelerinde spor hukukunun zorunlu
ders olarak okutulmas, spor basnnn, emniyet mensuplarnn ve bu alandaki bütün idarecilerinin
de bu konu kapsamnda acilen bilgilendirilmesi gerekmektedir.
Ülkemizdeki e÷itim ve ö÷retim kurumlarnda sporu sadece beden e÷itimi müfredatna
skútrarak anlatmak ve uygulamak mümkün de÷ildir. Çocuklarmza aile içi ve okul e÷itimlerinde
sporun sadece takm taraftarl÷ olmad÷n bunun evrensel bir zenginlik ve yaúam biçimi oldu÷u,
sporun kendi felsefesi ve kurallar oldu÷u ve bu kurallara aykr davranlmas hâlinde yaptrmlarla
karúlaúabilecekleri kendilerine anlatlmaldr. Yani Türkiye’de bir spor gelene÷i ve ahlak
yaratmak ve geliútirmek zorunluluk arz etmektedir.
ùu husus hiçbir zaman unutulmamaldr ki hiç bir gerekçe, insan hayatn sona
erdirmenin hakl mazereti olamaz. Asl olan insanl÷n her ne úart altnda olursa olsun barú ve
huzur içerisinde yaúamasdr. Sporun hedefi de hiç úüphesiz ki bu ideal toplumsal ortama zemin
hazrlamaktr. Hiçbir sporcu ve sporsever bu kavramlar reddedemez ve etmemelidir de. Aksi
takdirde onun sporculu÷undan ve sporseverli÷inden bahsetmek mümkün de÷ildir. Sanrm
XXIII
“olimpiyat ruhu” ve “olimpiyatlarn felsefesi” bu kavramlar en iyi úekilde açklamaya yeterli
olacaktr.
Toplum içinde huzurun sa÷lanmas için kanun maddeleri ile suçlar ve yaptrmlar
belirlenebilir. Ancak esas olan o yanlún kökten çözülmesi yolu ile ortadan kaldrlmasdr. Bu
nedenle ülkemizde sporda úiddete yol açan nedenlerin incelenip araútrlarak bu tür olaylara son
vermek amac ile Anayasamzn 98, øçtüzü÷ün 104 ve 105. maddeleri gere÷ince bir Meclis
Araútrma Komisyonu kurulmasn arz ve teklif ederiz.
Ali Rza ÖZTÜRK
(Mersin)
Yaúar TÜZÜN
(Bilecik)
Mevlüt COùKUNER
(Isparta)
Mehmet Ali ÖZPOLAT
(østanbul)
ùahin MENGÜ
(Manisa)
Sacid YILDIZ
(østanbul)
Turgut DøBEK
(Krklareli)
Tansel BARIù
(Krklareli)
Durdu ÖZBOLAT
(Kahramanmaraú)
(Burdur)
Ali Rza ERTEMÜR
(Denizli)
Mustafa ÖZYÜREK
(østanbul)
Halil ÜNLÜTEPE
(Afyonkarahisar)
Hikmet ERENKAYA
(Kocaeli)
Bilgin PAÇARIZ
(Edirne)
Ahmet ERSøN
(øzmir)
XXIV
Ahmet KÜÇÜK
(Çanakkale)
Rahmi GÜNER
(Ordu)
ùevket KÖSE
(Adyaman)
Engin ALTAY
(Sinop)
Hüsnü ÇÖLLÜ
(Antalya)
Rasim ÇAKIR
(Edirne)
Atila EMEK
(Antalya)
ÇANAKKALE MøLLETVEKøLø
MUSTAFA
KEMAL
CENGøZ
VE
24
Futbol Dünya’da milyonlar arkasndan sürükleyen, barúa, dostlu÷a ve sportmenli÷e
Uluslararas fayda sa÷layan, Turizmi destekleyen ülke ekonomilerine büyük getirisi olan,
milletlerin kaynaúmasna sebep olan ve Dünya’da ço÷u zaman gündemin birinci maddesini iúgal
etmeyi baúarmú Futbol Sektörü, Türkiye’de de birçok problemi, soru iúaretlerini ve de÷iúik
úaibeleri beraberinde getirmiútir. Ülkemizdeki Futbol Sektörünün yeniden ele alnmas,
irdelenmesi ve sorunlarnn TBMM tarafndan araútrlmas amacyla Anayasamzn 98’inci
maddesi ve øç Tüzü÷ümüzün 104 ve 105. maddeleri uyarnca bir Araútrma Komisyonu
kurulmasn arz ederiz.
Mustafa Kemal CENGøZ
(Çanakkale)
Reúat DOöRU
(Tokat)
Mustafa ENÖZ
(Manisa)
ùenol BAL
(øzmir)
Mehmet EKøCø
(Yozgat)
Hüseyin YILDIZ
(Antalya)
Durmuúali TORLAK
(østanbul)
Ylmaz TANKUT
(Adana)
Recep TANER
(Aydn)
Oktay VURAL
(øzmir)
øsmet BÜYÜKATAMAN
(Bursa)
Ahmet ORHAN
(Manisa)
Mehmet GÜNAL
(Antalya)
Muharrem VARLI
(Adana)
Ümit ùAFAK
(østanbul)
(Isparta)
Necati ÖZENSOY
(Bursa)
Mehmet ùANDIR
(Mersin)
Ahmet Duran BULUT
(Balkesir)
Erkan AKÇAY
(Manisa)
Osman DURMUù
(Krkkale)
Rdvan YALÇIN
(Ordu)
Metin ERGUN
(Mu÷la)
Süleyman Turan ÇøRKøN
(Hatay)
Hasan ÇALIù
(Karaman)
GEREKÇE
Yeniden úekillendirilen 5894 sayl TFF Kuruluú ve Görevleri Hakknda Kanun Türk
Milletini ve Türk spor kamuoyunun gündemini meúgul etmeye baúlamú, ciddi kaynaklarn
aktarlmas karúsnda alnan sportif baúarszlklar sonrasnda, Türk Futbolunda yaúanan
kamuoyunu meúgul eden bu sorunlarn acilen çözülmesi gerekti÷ini bu nedenle de aúa÷daki
tespitlerimizin araútrlarak sorunlarn, sorumlularn ve çözüm önerilerinin ortaya konularak Türk
futboluna katk sa÷lamay hedefledik.
1. Son olarak 05.05.2009 tarihli ve 5894 sayl Kanun ile yeniden yaplandrlan TFF’nin
yasal ve yapsal eksikliklerin tespiti ile Federasyon Yasas’nn ve özerk bir futbol yasasnn ortaya
konmasn sa÷lamak.
2. Futbol Federasyonu bünyesinde görev yapan MHK’nn profesyonel yapya
kavuúturulmas amacyla oluúturulan yap, Türk Futbol Hakemli÷i camiasnda kaos ve kargaúaya
yol açmútr. Bu yap do÷rultusunda birçok baúarl ve genç hakemimiz ma÷dur edilmiútir. Türk
Futbolunda Hakemlik müessesenin yetiútirdi÷i hakemlerin uluslararas organizasyonlarda görev
alamamas, gelece÷in alt yaps olarak görülen kendilerini Ulusal düzeyde kantlamú Süper Lig’de
düdük çalan 16 yetiúkin hakem hiçbir gerekçe gösterilmeden hakemlikleri sona erdirilmiútir. MHK
XXV
Baúkan “Hepsinin dürüstlüklerine kefilim” demesine ra÷men 16 genç hakemin, hakemli÷inin
braktrlmasnn sebepleri nelerdir?
3. Profesyonel yapdan sonra üç üyenin profesyonel olmas, yüksek düzeydeki maaúlar,
kendilerine verilen yetkiler ve imkânlar do÷rultusunda Türk Hakemli÷ine katklar ve baúarl
hizmetleri nelerdir?
4. Bugünki Futbol Federasyonu Baúkan ve Yönetimi Federasyonda tasarrufa yönelik ve
Federasyon kaynaklarnn do÷ru ve daha rantabl kullanlmas yolundaki hedef ve söylevleriyle
göreve gelmiútir.
14 ùubat 2008 tarihinden önce Federasyon bünyesindeki çalúan personel says ve
giderleri nelerdir? Bu tarihten sonra bugün itibari ile çalúan says ve giderleri nelerdir?
5. Futbol Federasyonu bünyesinde görev yapan üst düzey yöneticilerin says nedir?
Kendilerine ödenen ücretler nelerdir? Bu çalúanlarn siyasal ba÷lantlar nelerdir ve kimlerle
ba÷lants bulunmaktadr?
6. 2010 yl Futbol Federasyonu, Mali Genel Kurulunda 26 Milyon TL. zarar açklamas
yaplmútr. Bu zarar neden kaynaklanmútr?
7. Türk Millî Takm’nn 2010 Dünya Kupasna katlamamas, 2012 Avrupa
ùampiyonas elemelerindeki baúarsz sonuçlar karúsnda;
a) Teknik Direktör seçiminde isabetli bir seçim yaplmú mdr?
b) Hollandal Teknik adama transfer ve di÷er ödenekler dâhil toplam ne kadar ücret
ödenecektir?
c) Millî Takmlarmzda toplam kaç adet teknik adam ve yardmclar çalúmakta olup
bunlara ödenen ücretler nelerdir?
d) Futbol Federasyonu’nun Millî Takmlarmzn alt yapsna ayrd÷ kaynak nedir? Son
zamanlar da alt yap tesisleri kazandrld m? Alt yapdan A Millî takma oyuncu akúnn
olmayúnn sebebi nedir?
e) Son zamanlarda Ulusal Kulüp Takmlarmzn Avrupa Kupalarndaki baúarszlklar
nelerdir? Nereden kaynaklanmaktadr, Futbol Federasyonu’nun bu konuda çalúmas var mdr?
f) Ulusal kulüplerimizde oynayan yabanc futbolcularla ilgili kulüplerimiz sorun
yaúamakta, ço÷u baúarsz olmaktadr. Futbol Federasyonu’nun Türk gençlerinin ve Türk
futbolcusunun gelecekteki baúarlar noktasnda bir çalúmas ve bakú açs var mdr?
g) TFF’nin kulüplere yaplan hak ödemeleri kulüplerin hesabna yatrlmas gerekirken,
baz kulüp yöneticilerinin úahsi hesaplarna yatrld÷ ifade edilmektedir. Bu ifadeler do÷ruysa
bunlarn hangi kulüp yöneticilerine aktarlmútr?
Yukardaki tespitlerimizin ve ortaya çkan iddialarmzn aydnlanmas do÷rultusunda
Anayasamzn 98. øç Tüzük’ün 104 ve 105. maddeleri gere÷ince Türkiye Futbol Federasyonu,
Kurullar, çalúmalar ve hakkndaki iddialar içeren konular hakknda Meclis Araútrma
Komisyonu kurulmasn arz ederiz.
XXVI
TÜRKøYE BÜYÜK MøLLET MECLøSø
Spor Kulüplerinin Sorunlar ile Sporda ùiddet Sorununun Araútrlarak Alnmas
Gereken Önlemlerin Belirlenmesi Amacyla Kurulan Meclis Araútrmas
Komisyonu (10/80, 91, 267, 674, 714, 737, 739, 876, 877, 878, 879, 880)
Sayı : A.01.1.GEÇ. 10/80- 182
Konu : Komisyon Raporu
25/03/2011
Gereken Önlemlerin Belirlenmesi Amacyla Kurulan ve çalúmalarna 24.11.2010 tarihinde
baúlayan (10/80, 91, 267, 674, 714, 737, 739, 876, 877, 878, 879, 880) Esas Numaral Meclis
Araútrmas Komisyonu, Türkiye Büyük Millet Meclisi øçtüzü÷ü’nün 105’inci maddesinde
belirtilen süre içerisinde çalúmasn tamamlamú ve raporunu iliúikte sunmuútur.
Bilgilerinizi ve gere÷ini arz ederim.
Nazm EKREN
østanbul Milletvekili
Komisyon Baúkan
Ek: Rapor ve ekleri
XXVII
XXVIII
øÇøNDEKøLER
ÖNERGE METøNLERø..................................................................... V
øÇøNDEKøLER ...........................................................................XXIX
TABLOLAR .......................................................................... XXXVII
ùEKøL VE GRAFøKLER ........................................................ XXXIX
KISALTMALAR............................................................................ XL
KOMøSYON BAùKANININ SUNUùU ............................................ 1
BøRøNCø BÖLÜM
KOMøSYONUN øùLEYøùø VE KOMøSYON ÇALIùMALARI
1.1.KOMøSYONUN OLUùUMU ...................................................... 3
1.1.1 Araútrma Önergelerinin Özeti ve Konusu..........................................3
1.1.2. Komisyonun Kuruluúu.......................................................................4
1.1.3. Komisyonun Görev, Yetki ve Süresi.................................................5
1.1.4. Komisyonun Çalúmalar...................................................................5
1.1.5. Komisyonun Türkiye Büyük Millet Meclisinde Yapt÷ Toplantlar...7
1.1.6. Komisyona øntikal Eden Bilgi ve Belgeler......................................14
1.2.KOMøSYON ÇALIùMALARININ DEöERLENDøRøLMESø. .... 14
øKøNCø BÖLÜM
TÜRKøYE’DE SPORUN YAPISI VE GENEL ÇERÇEVESø
2.1. TEMEL SPOR KURULUùLARI .............................................. 15
2.1.1. Gençlik ve Spor Genel Müdürlü÷ü..................................................15
XXIX
2.1.2. Türkiye Millî Olimpiyat Komitesi...................................................17
2.1.3. Türkiye Millî Paralimpik Komitesi..................................................18
2.1.4. Federasyonlar...................................................................................20
2.1.5. Millî E÷itim Bakanl÷.....................................................................21
2.1.6. Üniversiteler.....................................................................................25
2.1.7. Spor Kulüpleri..................................................................................27
2.2. TEMEL SPOR øSTATøSTøKLERø ............................................... 28
2.2.1. Spor Tesisleri...................................................................................28
2.2.2. Spor Kulüplerine ve Sporculara øliúkin Saysal Veriler...................29
2.2.3. Türkiye’nin Uluslararas Alanda Elde Etmiú Oldu÷u Sportif Baúarlar...31
2.2.4. Spora Katlm ve Katlmn Artrlmas...........................................33
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
SPOR KULÜPLERø VE SORUNLARI
3.1. SPOR KULÜPLERøNE øLøùKøN MODELLERøN GENEL
ÇERÇEVESø. ........................................................................................... 38
3.1.1. Avrupa Modeli.................................................................................38
3.1.2. Anglosakson (Kuzey Amerika) Modeli...........................................39
3.1.3. Geliúmekte Olan Ülkeler Modeli.................................................... 40
3.2.SPOR KULÜPLERøNDE YÖNETøùøM VE
KURUMSALLAùMA ...................................................................... 41
3.3. SPOR KULÜPLERøNøN YAPISI VE SORUNLARI .............. 43
3.3.1. Spor Kulüplerinin Hukuki ve Mali Yaplar................................... 43
XXX
3.3.1.1. Spor Kulüplerinin Hukuki Yaps.............................................43
3.3.1.2. Kulüplerin Mali Yaps.............................................................44
3.3.1.3. Spor Faaliyetlerinin Vergilendirilmesi......................................50
3.3.1.4. Spor Yargs..............................................................................55
3.3.1.4.1. Uluslararas Tahkim...........................................................56
3.3.1.4.2. Türkiye’de Tahkim............................................................57
3.3.1.4.3. Anayasa Mahkemesinin Tahkime øliúkin Kararlar...........59
3.3.2. Spor Kulüplerinin Sorunlar.............................................................60
3.3.2.1. Spor Kulüplerinin Hukuki Sorunlar.........................................60
3.3.2.1.1. Spor Kulüplerinin Dernek Statüsünde Olmalarndan
Kaynaklanan Sorunlar ........................................................................ 60
3.3.2.1.2. Yerel Yönetim Mevzuatndan Kaynaklanan Sorunlar.......62
3.3.2.2. Spor Kulüplerinin Finansal Sorunlar.......................................67
3.3.2.2.1. Birikmiú Vergi ve Sigorta Prim Borçlar...........................67
3.3.2.2.2. Spor Faaliyetlerinde Kayt Dúlk Sorunu ......................... 69
3.3.2.2.3. Spor Kulübü Yöneticilerinin Sosyal Güvenlik Prim Borcu ve
Vergi Borçlarndan Sorumlu Olmalar...............................................70
3.3.2.2.4. Sponsorluk ve Reklamla ølgili Sorunlar.............................70
3.3.2.2.5. Spor Faaliyetlerinde Yatrm Teúvik Sorunu ..................... 70
3.3.2.3. Spor Kulüplerinin ùirketleúmesine ve Halka Açlmalarna øliúkin
Sorunlar..................................................................................................71
3.3.2.3.1. Hukuki Yap.......................................................................71
XXXI
3.3.2.3.2. Farkl Ülke Uygulamalar..................................................72
3.3.2.3.3. Ülkemizde Halka Arz ve ùirketleúme................................73
3.3.2.3.4. Halka Açk Anonim Ortaklklarda Kurumsal Yönetim.....74
3.3.2.3.5. ùirket Futbolcu De÷erlemesi ve Karúlaúlan Sorunlar......75
3.3.2.3.6. Kulüp Mali Yönetiminin Saydam ve Hesap Verebilir
Olmamasndan Kaynaklanan Sorunlar...............................................76
3.3.2.4. Spor Kulüplerinin Yönetimine øliúkin Sorunlar........................79
3.3.2.4.1. Kulüp Üst-Yönetimine øliúkin Sorunlar.............................79
3.3.2.4.2. Kulüplerin ønsan Kaynaklarna øliúkin Sorunlar................80
3.4. SPOR VE MEDYA .................................................................... 80
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
SPORDA SALDIRGANLIK VE ùøDDET
4. 1. SPORDA SALDIRGANLIK, ùøDDET VE KAVRAMSAL
ÇERÇEVE......................................................................................... 82
4. 1. 1. Seyirci, Taraftar, Fanatik ve Holigan.............................................83
4.1.2. Spor Kültürü ve Taraftarlk..............................................................84
4.2. SPORDA SALDIRGANLIK VE ùøDDETøN TARøHSEL
GELøùøMø ......................................................................................... 85
4.3. SPORDA SALDIRGANLIK VE ùøDDETøN KURAMSAL
ÇERÇEVESø VE NEDENLERø ....................................................... 85
4.3.1. Klasik Kuramlar...............................................................................88
4.3.2. Yeni Kuramsal Yaklaúmlar.............................................................94
XXXII
4.4. KALABALIöIN ùøDDETø, ORTAK SALDIRGANLIK VE
HOLøGANøZM ................................................................................. 96
4.4.1. Kalabal÷n Saldrganl÷n Etkileyen Faktörler..............................97
4.4.1.1. Medyann Saldrganl÷a Etkileri...............................................97
4.4.1.2. Alkol ve Kötüye Kullanmn Saldrganlga Etkileri..................98
4.4.1.3. Tribün Liderlerinin Saldrganlga Etkileri................................98
4.5. AVRUPA BøRLøöø VE AVRUPA KONSEYøNøN SPORA
YAKLAùIMI .................................................................................... 99
4.5.1. Avrupa Birli÷i Spor Politikasnn Genel Çerçevesi.........................99
4.5.2. Avrupa Birli÷inin Sporda ùiddetin Önlenmesine Dair
Çalúmalar ve Önerileri...........................................................................103
4.5.3. Avrupa Konseyinin Spora øliúkin Tavsiye Kararlar......................104
4.6. TÜRKøYE’DE SPORDA ùøDDET VE MEVCUT DURUM ......... 108
4.6.1. østatistik ve Araútrmalar................................................................108
4.6.2. Mevzuat..........................................................................................112
4.7. TÜRKøYE’DE SPORDA ùøDDET SORUNU ........................ 113
4.7.1. Mevzuattan Kaynaklanan Sorunlar................................................113
4.7.2. Mevzuatn Uygulanmasndan Kaynaklanan Sorunlar....................114
4.7.2.1. øl ve ølçe Spor Güvenlik Kurullar..........................................114
4.7.2.2. Genel Kolluk...........................................................................115
4.7.2.3. Özel Güvenlik.........................................................................117
4.7.3. Tesis Yapsndan Kaynaklanan Sorunlar.......................................118
XXXIII
4.7.4. E÷itimden Kaynaklanan Sorunlar..................................................119
4.7.5. Medya ile Kulüp ve Taraftar ønternet Sitelerinden Kaynaklanan
Sorunlar....................................................................................................120
BEùøNCø BÖLÜM
SONUÇ VE ÖNERøLER
5.1. SPORDA KAMU POLøTøKALARININ YAPISI VE
ÖZELLøKLERø ............................................................................... 123
5.1.1. Cumhuriyet Dönemi Spor Politikalar...........................................123
5.1.2. Kalknma Planlarnda Yer Alan Spor Politikalar..........................124
5.1.3. 2010-2014 Gençlik ve Spor Genel Müdürlü÷ü Stratejik Plan......126
5.1.4. 2010-2014 Millî E÷itim Bakanl÷ Stratejik Plan.........................127
5.1.5. Altmúnc Hükûmet Program Eylem Plan..................................127
5.1.6. Devlet Planlama Teúkilat Tarafndan Yatrm Bütçesinden Spor
Alanna Sa÷lanan Destekler...………………………………………………………………128
5.2. SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERøLERø: BÜTÜNCÜL VE
ENTEGRE MODEL YAKLAùIMI ................................................ 128
5.2.1. Sorunlarn Genel De÷erlendirmesi.................................................130
5.2.2. Alnmas Gereken Önlemler..........................................................133
SONUÇ: ......................................................................................- 148 -
KAYNAKLAR............................................................................... 149
RAPORUN EKLERø
EK:1. KOMøSYONUN, TÜRKøYE BÜYÜK MøLLET MECLøSø
DIùINDA YAPTIöI øNCELEME VE ARAùTIRMALAR ........... 160
XXXIV
1.1. østanbul’da Yaplan ønceleme ve Araútrmalar.................................160
1.1.1. Türkiye Futbol Federasyonu ve Kulüpler Birli÷i Vakf Ev
Sahipli÷inde Yaplan Toplant.............................................................160
1.1.2. Spordan Sorumlu Devlet Bakan Faruk Nafiz ÖZAK ile
Yaplan Toplant..................................................................................162
1.1.3. østanbul Valili÷i øl Spor Güvenlik Kurulunda Yaplan
Toplant................................................................................................163
1.1.4. ùükrü Saraço÷lu Stadyumu’na Yaplan ønceleme ve Araútrma
Ziyareti.................................................................................................164
1.1.5. Fi-Yap ønönü Stadyumu’na Yaplan ønceleme ve Araútrma
Ziyareti.................................................................................................164
1.2. Yurt Dúnda Yaplan ønceleme ve Araútrmalar...............................165
1.2.1. øngiltere’de Yaplan ønceleme ve Araútrmalar..........................165
1.2.1.1. øngiltere’de Futbolun Organizasyonu................................165
1.2.1.2. øngiltere Futbol Federasyonu..............................................166
1.2.1.3. Premier Lig.........................................................................167
1.2.1.4. øngiltere’de Sporda ùiddetin Önlenmesine Yönelik Olarak
Alnan Tedbirler...............................................................................167
1.2.1.5. øngiltere’de ùiddetin Önlenmesine Yönelik Olarak Statlarda
Alnan Tedbirler...............................................................................168
1.2.1.6. øngiltere’de Sporcu Yetiútirme Faaliyetleri.........................169
1.2.1.7. øngiltere’ye Yaplan Çalúma Ziyaretinin Sonuçlar...........169
1.2.2. øspanya’da Yaplan ønceleme ve Araútrmalar...........................170
1.2.2.1. øspanya’da Spor Faaliyetlerinin Organizasyonu.................171
XXXV
1.2.2.1.1. Merkezî Yönetime Ba÷l Kuruluúlar................................171
1.2.2.1.2. Özerk Bölge Yönetimine Ba÷l Kurumlar.......................171
1.2.2.1.3. Belediyelere Ba÷l Kurumlar...........................................171
1.2.2.1.4. Özerk Federasyonlar........................................................172
1.2.2.2. øspanya’da Sporda ùiddetin Önlenmesine Yönelik Olarak
Alnan Tedbirler...............................................................................172
1.2.2.3. øspanya’da ùiddetin Önlenmesine Yönelik Olarak Statlarda
Alnan Tedbirler...............................................................................173
1.2.2.4. øspanya’da Sporcu Yetiútirme Faaliyetleri..........................174
1.2.2.5. øspanya’da Spor Kulüplerinin Yeniden Yaplandrlmas ... 174
1.2.2.6. øspanya’ya Yaplan Çalúma Ziyaretinin Sonuçlar............175
EK:2. KOMøSYONUNUN øSTANBUL’DA KULÜPLER BøRLøöø
VAKFI VE TÜRKøYE FUTBOL FEDERASYONU ARACILIöIYLA
YAPTIöI ANKET VE DEöERLENDøRøLMESø ............................. 177
EK:3. MECLøS ARAùTIRMASI KOMøSYONU TUTANAK
ÖZETLERø ..................................................................................... 183
XXXVI
TABLOLAR
Tablo 1. Komisyon Üyesi Milletvekilleri............................................................ 5
Tablo 2. Komisyonda Görevlendirilen Uzmanlar Listesi ................................... 6
Tablo 3. Bilgisine Baúvurulan Kurum, Kuruluú ve ølgili Uzman ùahslar .......... 7
Tablo 4. 2009-2010 Ö÷retim Yl Lisans Düzeyindeki Spor Okulu Ö÷renci
Says.................................................................................................................. 26
Tablo 5. 2009-2010 Ö÷retim Yl Ön Lisans Düzeyindeki Spor Okulu Ö÷renci
Says.................................................................................................................. 26
Tablo 6. 2008-2009 Yüksek Lisans - Doktora Ö÷renci Says.......................... 27
Tablo 7. Gençlik ve Spor Genel Müdürlü÷üne Ait Spor Tesisleri, 2009 .......... 28
Tablo 8. Spor Kulübü Says ............................................................................ 29
Tablo 9. Amatör Spor Federasyonlarndaki Sporcu Saylar, 2009................... 30
Tablo 10. Türkiye’nin Olimpiyat østatistikleri .................................................. 32
Tablo 11. 2004-2010 Yllar øtibaryla GSGM tarafndan Spor Kulüplerine
Yaplan Nakdî Yardmlar ................................................................................... 45
Tablo 12. 2004-2010 Yllar Arasnda øsim Hakk Gelirlerinin Tahakkuk
Miktarlar ........................................................................................................... 47
Tablo 13. Futbol Kulüplerinin Elde Etti÷i Toplam Yayn Gelirleri (TL) ......... 48
Tablo 14. Futbol Kulüplerinin 2009 Yl Bilançosunun De÷erlendirilmesi... ... 50
Tablo 15. Gelir Vergisi Tarifesi ........................................................................ 52
Tablo 16. Spor Derneklerinin Denetimi ............................................................ 61
Tablo 17. Spor Kulüplerinin Vergi Borçlarnn Yeniden Yaplandrlmas
Sonuçlar ............................................................................................................ 68
Tablo 18. Spor Kulüplerinin Sigorta Prim Borçlarnn Yeniden Yaplandrlmas
Sonuçlar ............................................................................................................ 68
Tablo 19. Spor Kulüplerinde Kayt Dú Faaliyetler ......................................... 69
Tablo 20. øMKB’de øúlem Gören Spor Kulüplerinin 2009 Ylna Ait Seçilmiú
Bilanço Kalemleri .............................................................................................. 77
XXXVII
Tablo 21. ùirketleúmemiú Spor Kulüplerinden En Yüksek Gelir Beyan Eden
Üç Büyük Spor Kulübünün 2009 Ylna Ait Seçilmiú Bilanço Kalemleri......... 78
Tablo 22. Sahalarda Saldrganlk Olayna Karúan Seyircinin Spor Dallarna
Göre Da÷lm .................................................................................................. 108
Tablo 23. 2002-2010 Yllar Arasnda Sahalarda Saldrganlk Olayna
Karúan Seyirci Says ...................................................................................... 109
Tablo 24. Taraftar Saldrganlk Konusunda Harekete Geçiren Oluúumlar .... 109
Tablo 25. Sahalarda Saldrganlk Olayna Karúan Seyircinin Yaú Da÷lm .... 110
Tablo 26. Sahalarda Saldrganlk Olayna Karúan Seyircinin E÷itim
Durumu ............................................................................................................ 110
Tablo 27. Sahalarda Saldrganlk Olayna Karúan Seyircinin Mesleki
Da÷lm ........................................................................................................... 111
Tablo 28. Bütüncül ve Entegre Modelin Bileúenleri ....................................... 134
XXXVIII
ùEKøL VE GRAFøKLER
ùekil 1. Sponsorluklarn Yllara Göre Da÷lm ................................................ 46
ùekil 2. Sponsorluklarn Sponsorluk Alan Birimlerine Göre Da÷lm ............. 46
ùekil 3. Federasyonlara Yaplan Sponsorluklar ................................................. 47
XXXIX
KISALTMALAR
AB
: Avrupa Birli÷i
ABAD
: Avrupa Birli÷i Adalet Divan
ABøA
: Avrupa Birli÷inin øúleyiúine Dair Antlaúma
ACES
: Avrupa Spor Baúkentli÷i Kurumu
Act
: Aktaran
age.
: Ad geçen eser
agr.
: Ad geçen rapor
AIPS
: Dünya Spor Yazarlar Birli÷i
ARGE
: Araútrma geliútirme
Aù
: Anonim úirket
Av.
: Avukat
BESYO
: Beden E÷itimi ve Spor Yüksekokulu
BJK
: Beúiktaú Jimnastik Kulübü
Bk.
: Baknz
CAS
: Spor Tahkim Mahkemesi
DDK
: Devlet Denetleme Kurulu
DÖøK
: Daimî Özel øhtisas Komisyonu
DPT
: Devlet Planlama Teúkilat Müsteúarl÷
Dr.
: Doktor
E.T.
: Eriúim Tarihi
EGM
: Emniyet Genel Müdürlü÷ü
EOC
: Avrupa Olimpiyat Komitesi
FA
: øngiltere Futbol Federasyonu
FB
: Fenerbahçe
XL
FIBA
: Uluslararas Basketbol Federasyonu
FIFA
: Uluslararas Futbol Federasyonlar Birli÷i
GBT
: Genel Bilgi Toplama
GCGF
: Global Kurumsal Yönetiúim Forumu
GøB
: Gelir ødaresi Baúkanl÷
GP
: Grand Prix
GSGM
: Gençlik ve Spor Genel Müdürlü÷ü
GSMH
: Gayrisafi Millî Hâsla
IAAF
: Uluslararas Amatör Atletizm Federasyonu
ICAS
: Uluslararas Spor Tahkim Mahkemesi
IOC
: Uluslararas Olimpiyat Komitesi
IPC
: Uluslararas Paralimpik Komitesi
øBB
: østanbul Büyükúehir Belediyesi
øMKB
: østanbul Menkul Kymetler Borsas
KDV
: Katma De÷er Vergisi
KøT
: Kamu øktisadi Teúebbüsü
KVK
: Kurumlar Vergisi Kanunu
MEB
: Millî E÷itim Bakanl÷
MHK
: Merkez Hakem Komitesi
Mv.
: Milletvekili
NADA
: Ulusal Anti Doping Ajans
No.
: Numara
OBESøD
: Okuliçi Beden E÷itimi Spor ve øzcilik Dairesi Baúkanl÷
OECD
: Ekonomik øúbirli÷i ve Kalknma Teúkilat
OMX
: Danimarka Borsas
ÖSS
: Ö÷renci Seçme Snav
XLI
PL
: Premier Lig
Prof.
: Profesör
RCD
: Kalknma øçin Bölgesel øú Birli÷i
RTÜK
: Radyo ve Televizyon Üst Kurulu
s.
: Sayfa
SBS
: Seviye Belirleme Snav
SGK
: Sosyal Güvenlik Kurumu
SHÇEK
: Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu
SPK
: Sermaye Piyasas Kurulu
SPKn.
: 2499 sayl Sermaye Piyasas Kanunu
STK
: Sivil Toplum Kuruluúlar
ùOV
: ùans Oyunlar Vergisi
T.C.
: Türkiye Cumhuriyeti
TADA
: Türkiye Anti Doping Ajans
TASKK
: Türkiye Amatör Spor Kulüpleri Konfederasyonu
TBMM
: Türkiye Büyük Millet Meclisi
TFF
: Türkiye Futbol Federasyonu
THY
: Türk Hava Yollar
TøB
: Telekomünikasyon øletiúim Baúkanl÷
TøCø
: Türkiye ødman Cemiyetleri øttifak
TL
: Türk Liras
TMOK
: Türkiye Millî Olimpiyat Komitesi
TMPK
: Türkiye Millî Paralimpik Komitesi
TOKø
: Toplu Konut ødaresi
TRT
: Türkiye Radyo Televizyon Kurumu
TSK
: Türk Spor Kurumu
XLII
TSYD
: Türkiye Spor Yazarlar ve Spor Kulübü Derne÷i
TTK
: Türk Ticaret Kanunu
TÜFAD
: Türkiye Futbol Antrenörleri Derne÷i
TÜøK
: Türkiye østatistik Kurumu
UEFA
: Avrupa Futbol Federasyonlar Birli÷i
UEPS
: Avrupa Spor Yazarlar Birli÷i
UMS
: Uluslararas Muhasebe Standartlar
UNESCO
: Birleúmiú Milletler E÷itim, Bilim ve Kültür Teúkilat
UNIVERSIAD
: Üniversite Oyunlar
ÜNøFEB
: Üniversiteli Fenerbahçeliler
V
: Vekil
vb.
: Ve baúkas, ve baúkalar, ve benzerleri, ve bunun gibi
vs.
: Vesaire
VUK
: Vergi Usul Kanunu
YøBO
: Yatl ølkö÷retim Bölge Okulu
YMMO
: Yeminli Mali Müúavirler Odas
YÖK
: Yüksekö÷retim Kurulu
Yrd. Doç.
: Yardmc Doçent
Yrd.
: Yardmc
XLIII
-1-
KOMøSYON BAùKANININ SUNUùU
De÷iúen bireysel, toplumsal koúullara göre úekillenen spor, günümüzde sadece serbest
zaman aktivitesi olmaktan öte, çok yönlü, kapsaml ve çeúitlilik gösteren küresel olguya
dönüúmüútür. Birleútirici ve bir araya getirici özellikleriyle sosyal içeri÷e sahip olan spor, modern
zamanlarda ulaút÷ büyük ekonomik de÷er ile göz ard edilemeyecek bir öneme kavuúmuútur.
Sporun temel amac bireylerin fiziki, sosyal, psikolojik, kültürel ve zihinsel
geliúmelerine katkda bulunarak sa÷lkl yaúamalarn sa÷lamak; toplumlarn sosyal ve ekonomik
alanda sürdürülebilir kalknmasnda önemli belirleyici olan bireyleri topluma kazandrmaktr.
Ayrca spor; bireylerin, kulüplerin ve ülkelerin uluslararas platformlarda tantmna, alglanma
kalitesine katkda bulunmaktadr.
Sporun ulaút÷ çok boyutlu ve kitleleri peúinden sürükleyen yaps, birtakm sorunlar
da beraberinde getirmiútir. Ulaút÷ ekonomik büyüklük ile önde gelen sektörlerden biri hâline
gelen sporun önemli bileúenlerinden olan kulüpler, gerek iç dinamikleri gerekse hukuksal alt yap
eksiklikleri nedeniyle baz problemlerle karúlaúmaktadr. Ülkemizde de spor kulüpleri
kurumsallaúamama nedeniyle hukuki, mali ve yönetsel birçok sorunla karú karúya kalmútr.
Birçok spor branúnda gelir kayna÷ bulmakta skntlar yaúanmakta, amatör düzeyde destek
bulmakta zorluklar çekilmesi nedeniyle de halkn spora aktif katlm sa÷lanamamaktadr. Bireysel
yetkinlik ve kuruluú kalitesi dolaysyla rekabet açsndan eksiklikler ortaya çkmakta, bu nedenle
de spor kulüpleri ciddi skntlar yaúamaktadr.
Sevgi, barú ve kardeúlik gibi evrensel de÷erleri, birleútirici ve bütünleútirici özellikleri
olan sporda, bunlarn tam aksine eylemleri içeren úiddet ve saldrganlk, çeúitli yasal
düzenlemelere ra÷men önlenememektedir. Son yllarda futbolda gözlenen úiddet ve saldrganlk
vakalarnn önlenmesi sürecinde, yasal düzenlemelere ek olarak, di÷er tedbir ve uygulamalar
üzerinde de durulmaktadr. Tüm paydaúlarn entegre bir yaklaúm çerçevesinde davranmalar özel
önem taúmaktadr.
Ülkemizdeki genç nüfus dolaysyla sahip olunan insan kayna÷na ra÷men, elit sporcu
yetiútirilmesinde ve performans sporlarnda arzulanan uluslararas baúarlarn kazanlmasnda
önemli ilerlemeler sa÷lanamamútr. Sahip olunan imkân ve kaynaklarn etkin kullanm ve
denetiminde, bu sporlarn toplumda yaygnlaútrlmasnda eksiklikler bulunmaktadr. Ayrca,
gençlerimiz e÷itim veya spor tercihi ile karú karúya brakld÷ndan, bu kiúilerin yetenekli
olduklar alanlarda elit sporcu olmalar zorlaúmaktadr.
Sporun de÷iúik sorunlarna yönelik olarak Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM)
Baúkanl÷na siyasi parti gruplar ve milletvekilleri tarafndan 12 araútrma önergesi verilmiútir. Bu
kapsamda, TBMM’de, “Spor Kulüplerinin Sorunlar ile Sporda ùiddet Sorununun Araútrlarak
Alnmas Gereken Önlemlerin Belirlenmesi Amacyla” Anayasa’nn 98’inci, øçtüzük’ün 104 ve
105’inci maddeleri gere÷ince bir Meclis Araútrmas Komisyonu kurulmuú ve Komisyon 1 Aralk
2010 tarihinde çalúmalarna baúlamútr.
Komisyonun çalúmalar 16 Milletvekili ve çeúitli kurumlardan teknik destek vermek ve
rapor yazmnda katkda bulunmak amacyla görevlendirilen 15 Uzmanla sürdürülmüútür.
Komisyon çalúmalar sürecinde TBMM’de 34 toplant gerçekleútirilmiú; bu toplantlarda
bakanlklar, kamu kurum ve kuruluúlar, özel sektör ve sivil toplum kuruluúlarnn yöneticileri ile
konuyla ilgili di÷er uzmanlarn görüúleri alnmútr. Ayrca, Araútrma Komisyonu, Üye
Milletvekilleri ve Uzmanlarnn katlmlaryla yurt içinde østanbul’da, yurt dúnda ise øngiltere ve
øspanya’da, alt komisyonlar oluúturarak inceleme, araútrma ve çalúma ziyaretleri
gerçekleútirmiútir.
Türkiye Büyük Millet Meclisi
(S. Says: 733)
-2-
Bu çalúmalar ve ziyaretler çerçevesinde, sporun kapsaml ve entegre politikalara sahip
olmas gereklili÷i ortaya çkmútr. Komisyon; raporunu, araútrma konusunu oluúturan iki
sorundan hareketle, spor sektörünün genel yapsn ve gelecekteki perspektifini oluúturacak
çerçevede hazrlamútr. Sorunlar ve çözüm önerileri bütüncül ve entegre model yaklaúm
çerçevesinde belirlenmiútir. Raporun son bölümü, tespit edilen sorunlara yönelik olarak
belirlenmiú bileúenleri, hedefleri ve önlemleri içermektedir.
Komisyon ilk aúamada araútrma konusuyla ilgili bilgi edinmek amacyla veri ve bilgileri
derlemiú, daha sonra ise bunlar belirli bir perspektifle de÷erlendirmiútir. Araútrma sürecinde
Komisyonun birçok kiúi ve kuruluúla birlikte üretti÷i ortak bir ürün olan raporda, Türk Dil Kurumu
Yazm Klavuzu esas alnmútr. Sürece katkda bulunan,
x TBMM’ye sunduklar önergeleri ile Araútrma Komisyonunun kurulmasn sa÷layan,
görüú ve önerileri ile perspektif oluúturan Komisyon Üyesi Milletvekillerine,
x Araútrmann literatür derleme ve de÷erlendirmesini yapan, bilimsel ve teknik destek
sa÷layan Komisyon Uzmanlarna,
x Komisyonun talep etti÷i veri ve bilgileri aktaran kamu kuruluúlarna,
x Komisyonun TBMM’deki toplantlarnda sunum yapan; rapor, kitap ve doküman
gönderen, bilgi birikimi ve tecrübelerini paylaúan katlmclara,
x Komisyonun Ankara dúndaki çalúma ve inceleme ziyaretlerinde ev sahibi olarak
sunum yapan, bilgi birikimi ve tecrübelerini paylaúan yetkililere
teúekkürlerimi sunuyorum.
Raporun, ülkemizde sürdürülebilir baúarl spor politikas oluúturulmasna yönelik
çabalara, çalúmalara katk sa÷lamasn temenni ediyorum.
Sayglarmla.
Nazm EKREN
Komisyon Baúkan
østanbul Milletvekili
(S. Says: 733)
-3-
BøRøNCø BÖLÜM
KOMøSYONUN øùLEYøùø VE KOMøSYON ÇALIùMALARI
1.1. KOMøSYONUN OLUùUMU
1.1.1 Araútrma Önergelerinin Özeti ve Konusu
23. Dönemde Meclis Araútrmas Komisyonunun kurulmasna dayanak teúkil eden;
Malatya Milletvekili Ferit Mevlüt ASLANOöLU ve 21 Milletvekilinin (10/80), Aydn
Milletvekili Ali UZUNIRMAK ve 25 Milletvekilinin (10/91), ùrnak Milletvekili Hasip KAPLAN
ve 20 Milletvekilinin (10/267), Edirne Milletvekili Cemaleddin USLU ve 19 Milletvekilinin
(10/674), østanbul Milletvekili Mehmet SEVøGEN ve 27 Milletvekilinin (10/714), Malatya
Milletvekili Ferit Mevlüt ASLANOöLU ve 22 Milletvekilinin (10/737), Malatya Milletvekili Ferit
Mevlüt ASLANOöLU ve 23 Milletvekilinin (10/739), Barú ve Demokrasi Partisi Grubu Adna
Grup Baúkanvekilleri Batman Milletvekilleri Ayla Akat ATA ve Bengi YILDIZ’n (10/876),
Antalya Milletvekili Abdurrahman ARICI ve 21 Milletvekilinin (10/877), Sivas Milletvekili
Hamza YERLøKAYA ve 19 Milletvekilinin (10/878), Mersin Milletvekili Ali Rza ÖZTÜRK ve
22 Milletvekilinin (10/879), Çanakkale Milletvekili Mustafa Kemal CENGøZ ve 24 Milletvekilinin
(10/880) Spor Kulüplerinin Sorunlar ile Sporda ùiddet Sorununun Araútrlarak Alnmas Gereken
Önlemlerin Belirlenmesi Amacyla Anayasa’nn 98’inci, Türkiye Büyük Millet Meclisi
øçtüzü÷ü’nün 104 ve 105’inci maddeleri uyarnca bir Meclis araútrmas açlmasn isteyen
önergelerin gerekçesinde özetle;
*Kulüplerin mali açdan zor durumda olduklar, birçok kulübün haciz kskacnda
bulundu÷u, Türkiye Futbol Federasyonunun sadece Süper Lig’e ilgi duydu÷u, di÷er liglerdeki
birçok spor kulübünün kayyuma teslim edildi÷i belirtilerek konunun araútrlmas gerekti÷i,
*Amatör branúlarda sporu kitlelere yaymak, profesyonel sporlarda baúarlar kazanmak ve
Türk sporunu ça÷daú bir yapya ulaútrmak için konunun aktörlerine rehberlik edecek yol haritasn
belirlemek gerekti÷i,
*Olimpiyatlarda ve uluslararas spor organizasyonlarnda madalya saysnn her geçen
gün azalmakta oldu÷u, aktif sporcu saylarmzn Avrupa standartlarnda olmad÷, spora harcanan
parann yetersiz oldu÷u ve ülkemizde bir spor politikas olmad÷,
*Kulüplerin mali skntlar içerisinde bulunduklar, yöneticilere gelen ödeme emirleri ile
haciz ihbarnamelerinin skntlar yaratt÷, SSK prim borçlar ve yüksek gecikme zamlarnn
kulüplerin borçlarnn artmasna sebep oldu÷u,
*Son yllarda futbolda úiddet olaylarnn artt÷, futboldan sorumlu otoritelerin gerekli
çalúmalar yapmadklar ve úiddetin daha büyük toplumsal sorunlara sebebiyet vermemesi için
tedbir alnmas gerekti÷i,
*Kulüplerin ve yöneticilerin SSK ve vergi borçlar yüzünden sknt yaúadklar,
sorumlulu÷u bulunmayan yöneticilerin de borçlandrld÷, profesyonel spor kulüplerinin
yönetiminde Dernekler Kanunu’nun yetersiz kald÷, özel bir kanunla bu iúin düzenlenmesi
gerekti÷i,
(S. Says: 733)
-4-
*Süper Lig dúndaki futbol takmlarnn mali açdan çok zor durumda olduklar, Spor
Toto’dan gelen kayna÷n sadece küçük bir ksmnn kulüplere da÷tld÷ ve futbol kulüplerinin
mali yaplarnn araútrlmas gerekti÷i,
*Futbol müsabakalarnda saldrgan ve hakaret dolu yaklaúmlarn skça gözlendi÷i,
toplumsal dokunun zedelenmesine yol açan ayrmc eylemlerin gerçekleútirildi÷i, yoksul
bölgelerde spor yaplamad÷, baz kiúilerin sporu sadece rant sa÷lamak amacyla kulland÷ ve
sporda tekelleúmenin de oldu÷u rekabetin sa÷lanmas gerekti÷i,
*Spor kulüplerinin hukuki ve mali sorunlarnn bulundu÷u, sporda úiddetin önlenmesi,
spor yapan nüfusun artrlarak sporun toplum tabanna yaylmas, Türk sporcularn baúar
yüzdesinin artrlmas için çalúmalar yaplmas gerekti÷i,
*E÷itim ve sporun birlikte yürütülmesi gerekti÷i, amatör spor kulüplerinin mali
skntlar oldu÷u, sporun kitlelerde yaygnlaútrlarak toplumsal barún geliútirilmesi ve spor
kültürünün gençlere aúlanmas gerekti÷i,
*Sporda úiddet olaylarnn artt÷ ve bu konuda gerekli önlemlerin alnmad÷, yeni bir
spor mevzuatnn oluúturulmas ve çocuklar ile gençlere spor gelene÷i ve ahlaknn ö÷retilmesi
gerekti÷i,
*Futbol sektörünün yeniden ele alnmas gerekti÷i, özellikle Merkez Hakem Kurulunun
profesyonel yaps ile yöneticilerinin yetkileri ve mali haklar, Türkiye Futbol Federasyonunda
çalúan profesyoneller ve Millî Takm teknik heyetinin aldklar ücretlerle ilgili sorunlar bulundu÷u
ifade edilmiútir.
Yukarda belirtilen Meclis araútrma önergeleri do÷rultusunda 19.10.2010 tarihinde bir
Meclis Araútrmas Komisyonu kurulmuú ve 01.12.2010 tarihinde çalúmalarna baúlamútr.
1.1.2. Komisyonun Kuruluúu
Araútrmaya konu on iki önerge, konularnn benzer olmas nedeniyle birleútirilerek
Genel Kurulun 19.10.2010 tarihli 8’inci birleúiminde görüúülmüú ve “Spor Kulüplerinin Sorunlar
ile Sporda ùiddet Sorununun Araútrlarak Alnmas Gereken Önlemlerin Belirlenmesi Amacyla”
bir Meclis Araútrmas Komisyonu kurulmas kararlaútrlmútr.
Komisyonun kuruluúuna iliúkin 23.11.2010 tarihli ve 981 sayl Karar’da; araútrmay
yapacak Komisyonun 16 üyeden oluúmas, çalúma süresinin Baúkan, Baúkanvekili, Sözcü ve
Kâtip Üye seçimi tarihinden itibaren 3 ay olmas ve gerekti÷inde Ankara dúnda da çalúma
yaplabilmesi hususlarna yer verilmiútir. Komisyonun kuruluú karar 26.10.2010 tarihli ve
27741sayl Resmî Gazete’de yaymlanmútr.
Bu karar takiben Genel Kurulun 24.11.2010 tarihli 20’nci birleúiminde Komisyon
Üyeliklerine ve 24.11.2010 ile 01.12.2010 tarihlerindeki Komisyon toplantlarnda ise Baúkan,
Baúkanvekili, Sözcü ve Kâtip Üyeliklere aúa÷da adlar ve seçim çevreleri yazl milletvekilleri
seçilmiúlerdir.
(S. Says: 733)
-5-
Tablo 1. Komisyon Üyesi Milletvekilleri
ADI VE SOYADI
UNVANI
PARTøSø
SEÇøM BÖLGESø
NAZIM EKREN
BAùKAN
AK PARTø
øSTANBUL
ABDURRAHMAN ARICI
BAùKANVEKøLø AK PARTø
ANTALYA
HAMZA YERLøKAYA
SÖZCÜ
AK PARTø
SøVAS
MEHMET FATøH ATAY
KÂTøP
CHP
AYDIN
ALø øHSAN MERDANOöLU
ÜYE
AK PARTø
DøYARBAKIR
AZøZE SøBEL GÖNÜL
ÜYE
AK PARTø
KOCAELø
FAHRETTøN POYRAZ
ÜYE
AK PARTø
BøLECøK
FATøH ÖZTÜRK
ÜYE
AK PARTø
SAMSUN
HALøL MAZICIOöLU
ÜYE
AK PARTø
GAZøANTEP
MEHMET EMøN TUTAN
ÜYE
AK PARTø
BURSA
TUöRUL YEMøùÇø
ÜYE
AK PARTø
øZMøR
MEHMET SEVøGEN
ÜYE
CHP
øSTANBUL
FERøT MEVLÜT ASLANOöLU ÜYE
CHP
MALATYA
Ali UZUNIRMAK
ÜYE
MHP
AYDIN
ATøLA KAYA
ÜYE
MHP
øSTANBUL
ÖZDAL ÜÇER
ÜYE
BDP
VAN
Bu seçime iliúkin 981 sayl Türkiye Büyük Millet Meclisi Karar; 03.12.2011 tarihli ve
27774 sayl Resmî Gazete’de yaymlanmútr.
1.1.3. Komisyonun Görev, Yetki ve Süresi
01.12.2010 tarihinde çalúmalarna baúlayan Komisyonumuz; Anayasa’nn 98’inci,
Türkiye Büyük Millet Meclisi øçtüzü÷ü’nün 104 ve 105’inci maddeleri ile di÷er hükümleri
çerçevesinde görev yapmútr.
TBMM øçtüzü÷ü’nün 105’inci maddesi gere÷i, 3 aylk süre içerisinde çalúmalarn
tamamlayamayan Komisyonumuz, 1 aylk ek süre kullanmútr. Ek süre kullanmna iliúkin karar,
Genel Kurulun 15.02.2011 tarihli 66’nc birleúiminde alnmú ve 19.02.2011 tarihli ve 27851 sayl
Resmî Gazete’de yaymlanmútr. 4 aylk çalúma süresi içerisinde resmî olarak 34 toplant yapan
Komisyonumuz; konu hakknda bilgi edinmek üzere akademisyenler, ilgili kamu kurumlarndan
ve özel kuruluúlardan yetkililer ile sivil toplum kuruluúlarndan temsilciler davet ederek bu
kiúilerin görüúlerini almú; raporun yazm aúamasnda yararlanlmak üzere ilgili kamu kurumlar,
sivil toplum kuruluúlar, enstitüler ve üniversitelerin ilgili bölümlerinden bilgi, belge ve
dokümanlar temin etmiútir.
1.1.4. Komisyonun Çalúmalar
Genel Kurul Karar gere÷ince; Baúkanlk Divan seçiminin yapld÷ 01.12.2010
tarihinden itibaren çalúmalarna baúlayan Komisyonumuz; Anayasa’nn 98’inci, Türkiye Büyük
Millet Meclisi øçtüzü÷ü’nün 104 ve 105’inci maddeleri ile di÷er hükümleri çerçevesinde görev
yapmútr.
Komisyonumuz, 01.12.2010 tarihli toplantsnda çalúma programn belirlemiú ve bu
çerçevede;
(S. Says: 733)
-6-
* Komisyonun gerekli görmesi hâlinde yurt içinde ve yurt dúnda Komisyon olarak ya
da oluúturulacak alt komisyonlar marifetiyle mahallinde inceleme ve araútrmalar yaplmasna,
*Yurt dú inceleme ve araútrmalaryla ilgili yazúmalarn TBMM Dú øliúkiler ve
Protokol Müdürlü÷ü tarafndan yaplmasna,
* Komisyon çalúmalarna yardmc olmak üzere, kamu kurum ve kuruluúlarndan uzman
görevlendirilmesine, konuyla ilgili gerekli yazúmalarn yaplmas ile davet edilecek kiúi ve
kurumlarn tespiti hususlarnda Komisyon Baúkanl÷nn yetkili klnmasna,
* Komisyon görüúmelerinde tam tutanak tutulmasna,
* Komisyonun Genel Kurul çalúma saatlerinde de çalúma yapabilmesi için øçtüzük’ün
35’inci maddesi uyarnca Baúkanlk Divanndan izin istenmesine,
*Ankara dú çalúmalarna katlan Komisyon Üyesi Milletvekillerinin yasama
çalúmalarndan izinli saylmasna,
*Çalúma yaplacak yurt içi ve yurt dú merkezlerine ulaúmda hava yolu, kara yolu ve
di÷er nakil vastalarndan yararlanlmasna,
*Komisyon çalúmalarn kamuoyuna duyurabilmek, kurum ve kuruluúlar ile
vatandaúlardan gelebilecek olan konuya iliúkin her türlü bilgiye çabuk ulaúabilmek amacyla web
sitesi kurulmasna ve elektronik posta adresi alnmasna
karar vermiútir.
Komisyon çalúmalarna ve rapor yazmna teknik katkda bulunmak üzere aúa÷da ad,
soyad, unvan ve kurumu belirtilen kiúiler Komisyonda uzman olarak görev almúlardr.
Tablo 2. Komisyonda Görevlendirilen Uzmanlar Listesi
ADI VE SOYADI
A. Haluk KURNAZ
UNVANI
Yasama Uzman
A. Numan SARAÇGøL
Matematikçi
Arzu AKAR
AB øúleri Uzman
Yardmcs
Devlet
Gelir
Uzman
ùube Müdürü
Bülent SARAÇ
Cihangir ULUSOY
Ertan KILCIGøL
Yrd. Doç. Dr.
Spor Sosyolo÷u
Uzman
Uzman Ö÷retmen
Eyüp MERMER
Fethi ARSLAN
H. Kürúat BAKIR
Hatice Yazc MALKOÇ
Yasama
Yrd.
Uzman
Uzman
KURUMU
TBMM Genel Sekreterli÷i Kanunlar ve Kararlar
Müdürlü÷ü
Türkiye østatistik Kurumu Sosyal Sektörler
Grubu Kültür ve Spor østatistikleri
Avrupa Birli÷i Genel Sekreterli÷i Sosyal,
Bölgesel ve Yenilikçi Politikalar Baúkanl÷
Maliye Bakanl÷ Gelir ødaresi Baúkanl÷
øçiúleri Bakanl÷ Emniyet Genel Müdürlü÷ü
Güvenlik Dairesi
Ankara Üniversitesi Beden E÷itimi ve Spor
Yüksekokulu
Bilgi Teknolojileri ve øletiúim Kurumu
Millî E÷itim Bakanl÷ Okul øçi Beden E÷itimi
ve Spor øzcilik Daire Baúkanl÷
TBMM Genel Sekreterli÷i Kanunlar ve Kararlar
Müdürlü÷ü
Türk Dil Kurumu
(S. Says: 733)
-7-
ADI VE SOYADI
Mustafa Cem TOKER
Mustafa TAùDEMøR
UNVANI
Mülkiye
Baúmüfettiúi
Uzman
Pelin Deniz TEKNECø
Serdal ERAVCI
Planlama Uzman
Müfettiú
ùenol TAù
Ziya KORUÇ
Tetkik Hâkimi
Yrd. Doç. Dr.
Spor Psikolo÷u
KURUMU
øçiúleri Bakanl÷ Mülkiye Teftiú Kurulu
Baúkanl÷
Sermaye Piyasas Kurulu
Ortaklklar Finansman Dairesi
Devlet Planlama Teúkilat Müsteúarl÷
Gençlik ve Spor Genel Müdürlü÷ü Teftiú
Kurulu Baúkanl÷
Adalet Bakanl÷ Ceza øúleri Genel Müdürlü÷ü
Hacettepe Üniversitesi Spor Bilimleri ve
Teknolojisi Yüksekokulu
Komisyonumuz, araútrma konusu hakknda bilgi edinmek üzere ilgili kamu kurumlar
ve özel kuruluúlardan yetkililer, sivil toplum kuruluúlarndan temsilciler, ilgili taraflarla ve ilgili
uzman kiúileri davet ederek bu kiúilerin görüúlerini almú; bilgi, belge ve doküman temin etmiútir.
1.1.5. Komisyonun Türkiye Büyük Millet Meclisinde Yapt÷ Toplantlar
Komisyon tarafndan yaplan toplantlar ile bu toplantlara Komisyonu bilgilendirmek
üzere katlan kurum, kuruluú ve ilgili uzman úahslar aúa÷daki tabloda gösterilmiútir.
Tablo 3. Bilgisine Baúvurulan Kurum, Kuruluú ve ølgili Uzman ùahslar
TOPLANTI NO. /
TARøH
1.TOPLANTI
24.11.2010
2. TOPLANTI
01.12.2010
3. TOPLANTI
07.12.2010
4. TOPLANTI
08.12.2010
KURUM, KURULUù VE SøVøL
TOPLUM ÖRGÜTLERø
GÜNDEM VE KATILIMCILAR
KOMøSYON
MøLLETVEKøLLERø
ÜYESø Komisyon
Baúkanlk
Divan
Seçimi (Baúkan, Baúkanvekili ve
Sözcü).
KOMøSYON
ÜYESø Komisyonun Kâtip seçimi ile
MøLLETVEKøLLERø
Komisyon çalúmalarnda izlenecek
yöntemin
belirlenmesi,
rapor
yazmnda
görevlendirilecek
uzmanlarn belirlenmesi ile brifing
alnacak kiúi ve kurumlarn tespitinin
yaplmas.
TÜRKøYE FUTBOL
-Mahmut ÖZGENER
FEDERASYONU BAùKANLIöI
Federasyon Baúkan
-Lütfi ARIBOöAN
1. Baúkanvekili
-Prof. Dr. ølhan HELVACI
Hukuk Kurulu Baúkan
-Av. Ömer BEDÜK
-Av. Murat AYGÖRMEZ
TÜRKøYE
BASKETBOL
GENÇLøK VE SPOR GENEL
MÜDÜRLÜöÜ
-Turgay DEMøREL
-Yunus AKGÜL
Genel Müdür
-Zübeyt AYDIN
(S. Says: 733)
-8-
TOPLANTI NO. /
TARøH
TOPLUM ÖRGÜTLERø
SPOR
TOTO
BAùKANLIöI
5. TOPLANTI
09.12.2010
TEùKøLATI
TÜRKøYE
FUTBOL
ANTRENÖRLERø DERNEöø
TÜRKøYE
VOLEYBOL
6. TOPLANTI
13.12.2010
7. TOPLANTI
14.12.2010
8. TOPLANTI
15.12.2010
1. Hukuk Müúaviri
-Murat KOCAKAYA
Teftiú Kurulu Baúkan
-Cafer GEYøK
Hukuk Müúaviri
-Güven ÇAKICI
Spor Faaliyetleri Baúkan Vekili
-Bekir Yunus UÇAR
Teúkilat Baúkan
-Bülent SARAL
Baúkan Yardmcs
-Mehmet ASLAN
Hukuk Müúaviri
-Ömer AKSOY
Teúkilat Müúaviri
-Tayfun ùIK
ønteltek Firma Yetkilisi
-øsmail DøLBER
Genel Baúkan
-Alaaddin NAGANLU
Genel Sekreter
-Osman TEZCAN
Yönetim Kurulu Üyesi
-Erol Ünal KARABIYIK
-Sinem MAVøLø
Genel Sekreter
-M. Akif ÜSTÜNDAö
Asbaúkan
-Prof. Dr. Seydi KARAKUù
-Yrd. Doç. Dr. Mehmet ACET
DUMLUPINAR
ÜNøVERSøTESø
BEDEN EöøTøMø VE SPOR
YÜKSEKOKULU
TÜRKøYE
AMATÖR
SPOR -Mehmet BAYKAN
KULÜPLERø
Konfederasyon Baúkan
KONFEDERASYONU
-Adnan ERSAN
Genel Baúkan Yardmcs
-Hüseyin AR
Genel Baúkan Vekili
TÜRKøYE SPOR YAZARLARI VE -Esat YILMAER
SPOR KULÜBÜ DERNEöø
Yönetim Kurulu Baúkan
-Ahmet ÇAKIR
Genel Sekreter
KULÜPLER
BAùKANLIöI
BøRLøöø -Aziz YILDIRIM
Baúkan
(S. Says: 733)
-9-
TOPLANTI NO. /
TARøH
TOPLUM ÖRGÜTLERø
-Göksel GÜMÜùDAö
-ùekip MOSTUROöLU
øÇøùLERø BAKANLIöI
9. TOPLANTI
16.12.2010
-Mustafa YARDIMCI
Dernekler Dairesi Baúkan
-Birol ÖZCAN
Denetçiler Baúkan Yardmcs
-Mehmet ALTINÖZ
Dernekler Denetçisi
-Erkut ÇELøK
Dernek øúlemleri ùefi
TÜRKøYE
GÜREù -Dr. Osman Aúkn BAK
-Veysel DALMAZ
Baúkan Vekili
-Ercan YILDIZ
Baúkan Vekili
-Prof. Dr. Bülent ÇøÇEKLø
Disiplin Kurulu Baúkan
-Yrd. Doç. Dr. øbrahim CøCøOöLU
Merkez Hakem Kurulu Üyesi
10. TOPLANTI
17.12.2010
PROFESYONEL FUTBOLCULAR -Hüdaverdi TALAY
DERNEöø BAùKANLIöI
ANKARA ÜNøVERSøTESø
-Yrd. Doç. Dr. Kadir GÜRTEN
HUKUK FAKÜLTESø
11. TOPLANTI
20.12.2010
HALTER
BAùKANLIöI
FEDERASYONU -Hasan AKKUù
TAEKWONDO
BAùKANLIöI
FEDERASYONU -Ramazan ERÇøN
øcra Kurulu Koordinatörü
-Ali ùAHøN
Teknik Koordinatör
12. TOPLANTI
21.12.2010
13. TOPLANTI
22.12.2010
14. TOPLANTI
23.12.2010
JUDO
FEDERASYONU -Fatih UYSAL
BAùKANLIöI
ESKø MøLLÎ FUTBOLCULAR
-Rdvan DøLMEN
-Hasan ùAù
-Sergen YALÇIN
AVRUPA
FUTBOL -ùenes ERZøK
FEDERASYONLARI BøRLøöø
UEFA Asbaúkan
MARMARA
ÜNøVERSøTESø -Prof. Dr. Turgay BøÇER
BEDEN EöøTøMø VE SPOR -Yrd. Doç. Dr. Serap MUNGAN AY
YÜKSEKOKULU
Yrd.
Doç.
Dr.
Cengiz
(S. Says: 733)
- 10 -
TOPLANTI NO. /
TARøH
TOPLUM ÖRGÜTLERø
KARAGÖZOöLU
- Yrd. Doç. Dr. Veysel KÜÇÜK
TARAFTAR GRUPLARI
15. TOPLANTI
24.12.2010
SPOR HUKUKU
DERNEöø
ENSTøTÜSÜ
16. TOPLANTI
28.12.2010
KOMøSYON
UZMANLAR
17. TOPLANTI
29.12.2010
TÜRKøYE ÖZEL SPORCULAR
SPOR
FEDERASYONU
BAùKANLIöI
ÜYELERø
VE
-Ayhan GÜNER
Çarú Grubu
-Sencer ESKøN
Çarú Grubu
-ølyas BULCAY
Fenerbahçeliler Derne÷i
-Burak BERKOL
1907 ÜNøFEB
-Yücel ASLAN
Genç Fenerbahçeliler
-O÷uz ALTAY
Ultra Aslanlar
-Rafet KARANFøL
Ultra Aslanlar
-Danú KARAKAù
Ultra Aslanlar
-Mehmet FINDIKÇI
Trabzonlu Gençler Grubu
-Av. Ksmet ERKøNER
Dernek Baúkan
-Prof. Dr. Selçuk ÖZTEK
Eú Baúkan
-Av. Emin ÖZKURT
Genel Sekreter
-Av. Alpay KÖSE
Genel Sekreter Yardmcs
Bir
aylk
çalúmann
de÷erlendirilmesi ve sonraki bir
aylk sürecin planlanmas.
-M. ùeref Tark BøTLøS
-Suat ÖZTøN
Genel Sekreter
-Nejmi ÜNVER
ùef
TÜRKøYE øùøTME ENGELLøLER -Oktay AKTAù
SPOR
FEDERASYONU Federasyon Baúkan
BAùKANLIöI
TÜRKøYE
BEDENSEL -Veysel GÜRPINAR
ENGELLøLER
SPOR Federasyon Baúkan
-Mehmet TURHAN
(S. Says: 733)
- 11 -
TOPLANTI NO. /
TARøH
TOPLUM ÖRGÜTLERø
Genel Sekreter
18. TOPLANTI
30.12.2010
TÜRKøYE GÖRME ENGELLøLER -Mesut DEDEOöLU
SPOR
FEDERASYONU Federasyon Baúkan
BAùKANLIöI
MøLLÎ OLøMPøYAT KOMøTESø
-Türker ARSLAN
-Neúe Gündo÷an
Genel Sekreter
-Turgay KIRAN
TEKNøK DøREKTÖRLER
19. TOPLANTI
04.01.2011
20. TOPLANTI
05.01.2011
21. TOPLANTI
06.01.2011
22. TOPLANTI
11.01.2011
-Giray BULAK
-Hikmet KARAMAN
SPOR SPøKERø
-Abidin AYDOöDU
SPOR YAZARI
-Ba÷ú ERTEN
Eurosport Türkiye Yayn Yönetmeni
EMNøYET GENEL MÜDÜRLÜöÜ -O÷uz Ka÷an KÖKSAL
Genel Müdür
-øsmail BAù
Güvenlik Daire Baúkan
-Maksut KARAL
Güvenlik Dairesi ùube Müdürü
-Seçkin KINDIK
Güvenlik Dairesi Emniyet Amiri
ONDOKUZ
MAYIS -Prof. Dr. Osman øMAMOöLU
ÜNøVERSøTESø
Yaúar Do÷u Beden E÷itimi ve Spor
Yüksekokulu Müdürü
AMASYA ÜNøVERSøTESø
-Prof. Dr. Mehmet Akif ZøYAGøL
Beden E÷itimi ve Spor Ö÷retmenli÷i
Bölüm Baúkan
DOöUù ÜNøVERSøTESø
-Prof. Dr. Hasan Fehim ÜÇIùIK
Hukuk Fakültesi Dekan
-Arif ÇELøK
Türk Spor Gazetesi, Medya Grup
Baúkan
HACETTEPE ÜNøVERSøTESø
- Prof. Dr. U÷ur ERDENER
Rektör
- Prof. Dr. Hasan KAZDAöLI
Rektör Yardmcs
- Prof. Dr. Caner AÇIKADA
Spor Teknoloji Yüksekokulu
Müdürü
OKÇULUK
FEDERASYONU -Abdullah TOPALOöLU
(S. Says: 733)
- 12 -
TOPLANTI NO. /
TARøH
TOPLUM ÖRGÜTLERø
BAùKANLIöI
23. TOPLANTI
12.01.2011
SPONSOR FøRMALAR
24. TOPLANTI
13.01.2011
MøLLÎ EöøTøM BAKANLIöI
-Görkem ALPASLAN
Avea Temsilcisi
-Can KARAKAù
Efes Pilsen Temsilcisi
-M. Akif ÜSTÜNDAö
Türk Telekom Temsilcisi
-Mehmet EKùø
THY Temsilcisi
-Barú GÖKPINAR
Vodafone Temsilcisi
-Ender USLU
Vodafone Temsilcisi
-Elif ERÜL
Ziraat Bankas Temsilcisi
-Ali KIRBAù
Ziraat Bankas Temsilcisi
-Merdan TUFAN
Talim Terbiye Kurulu Baúkan Vekili
-Halil AùICI
Talim Terbiye Kurulu Üyesi
-øsmail TOKSÖZ
Beden E÷itimi ve Spor øzcilik
Dairesi Baúkan Vekili
YEDøTEPE
ÜNøVERSøTESø -Prof. Dr. Köksal BAYRAKTAR
HUKUK FAKÜLTESø
GALATASARAY ÜNøVERSøTESø -Dr. Pnar MEMøù
HUKUK FAKÜLTESø
SPOR HUKUKU ENSTøTÜSÜ -Av. Ksmet ERKøNER
DERNEöø
Dernek Baúkan
-Bülent YILDIRIM
FIFA Hakemi
-Cüneyt ÇAKIR
FIFA Hakemi
-Kuddusi MÜFTÜOöLU
Üst Klasman Hakemi
SPORCU MENAJERLERø
-Abdullah KILINÇ
-Saffet SANCAKLI
øSTANBUL ÜNøVERSøTESø
-Prof. Dr. Sedat AVCI
SPOR YAZARLARI
-Emrah KAYALIOöLU
-Serdar DøNÇBAYLI
MAHALLø øDARELER GENEL -Erol AYYILDIZ
MÜDÜRLÜöÜ
Genel Müdür Yardmcs
-Süleyman ELVAN
FUTBOL HAKEMLERø
25. TOPLANTI
01.02.2011
26. TOPLANTI
02.02.2011
27. TOPLANTI
03.02.2011
(S. Says: 733)
- 13 -
TOPLANTI NO. /
TARøH
TOPLUM ÖRGÜTLERø
28. TOPLANTI
04.02.2011
KOMøSYON
UZMANLAR
Mahalli ødareler Daire Baúkan
29. TOPLANTI
09.02.2011
30. TOPLANTI
15.02.2011
31. TOPLANTI
22.02.2011
32. TOPLANTI
02.03.2011
33. TOPLANTI
08.03.2011
34. TOPLANTI
15.03.2011
ÜYELERø
VE Komisyonun iki aylk çalúmasnn
de÷erlendirilmesi, sonraki bir aylk
programn planlanmas,
Alt Komisyonlarn øngiltere ve
øspanya izlenimlerinin dinlenmesi,
Adalet Komisyonu gündeminde
bulunan ve Adalet Alt Komisyonuna
havale edilen “Sporda ùiddet ve
Düzensizli÷in Önlenmesine Dair
Kanun Tasars (1/990 Esas)”
hakknda
genel
de÷erlendirme
yaplmas.
TOPLU
KONUT
øDARESø -Mustafa Levent SUNGUR
BAùKANLIöI
Projeler Daire Baúkan
-Cafer SARICA
ùube Müdürü
-Akif YILMAZ
Uzman
GENÇLøK VE SPOR GENEL -Hasan Hüseyin ùEN
MÜDÜRLÜöÜ
Tesisler Dairesi Baúkan
-Hüseyin ASLANOöLU
Emlak ùube Müdürü
-Tamer FøDAN
Mühendis
-Levin ERKAN
Mimar
KOMøSYON
ÜYELERø
VE Rapor
yazm
çalúmasnn
UZMANLAR
de÷erlendirilmesi.
KOMøSYON
ÜYELERø
VE Ön taslak raporun görüúülmesi.
UZMANLAR
øSTANBUL
BÜYÜKùEHøR -Göksel GÜMÜùDAö
BELEDøYESø
østanbul Büyükúehir Belediyesi 2.
Baúkan Vekili
-Alparslan Baki ERTEKøN
østanbul Büyükúehir Belediyesi Spor
Aù Genel Müdürü
-Osman AVCI
Gençlik ve Spor Müdürü
-Mustafa TURAN
Gençlik ve Spor Müdür Yardmcs
SPOR EKONOMøSTø
-Tu÷rul AKùAR
GAZø ÜNøVERSøTESø
-Prof. Dr. Emin Kuru
KOMøSYON
ÜYELERø
VE Komisyon
raporu
üzerindeki
UZMANLAR
görüúmeler tamamland.
(S. Says: 733)
- 14 -
1.1.6. Komisyona øntikal Eden Bilgi ve Belgeler
Komisyonumuz, kuruldu÷u tarihten itibaren çeúitli kurum, kuruluú, üniversite, sivil
toplum örgütleri ve uzman kiúilerden brifing alm, uzmanlarn görevlendirilmesi, sektörün
potansiyeli ve sorunlarna iliúkin bilgilendirme notlar ile yurt içinde ve yurt dúnda yerinde
yaplan inceleme ve araútrma ziyaretlerine iliúkin olarak; valilikler, yerel yönetimler ve çeúitli
kurumlara toplam 182 yaz yazlmútr.
Di÷er taraftan; Komisyon çalúmalarna úk tutmak ve hazrlanan raporda yer vermek
üzere çeúitli bilgilerden yararlanlmas ile yerinde yaplan inceleme ve araútrma ziyaretlerine
iliúkin olmak üzere; çeúitli kurum, kuruluú, Komisyon Üyesi Milletvekilleri, valilikler,
üniversiteler, federasyonlar, dernek ve vakflar tarafndan Komisyona toplam 106 yaz
gönderilmiútir.
1.2. KOMøSYON ÇALIùMALARININ DEöERLENDøRøLMESø
Araútrma Komisyonunu, araútrma ve inceleme konusunu teúkil eden ilgili taraflar
dinlenmiú, bu kiúilerin yazl görüúleri alnmútr. Komisyon çalúmalar kapsamnda yaplan
inceleme ve tespitlere iliúkin bilgi, belge, anket, dokümanlar ile Komisyonda yaplan sunumlar,
Komisyon Üyesi Milletvekillerinin görüúleri, yurt içi ve yurt dú tutanaklar, yazlan yazlara
verilen cevaplar, kurum, kuruluú ve di÷er ilgili uzmanlarn Komisyona gönderdi÷i kitaplar,
raporlar ve yazlar, raporumuzun ilgili bölümlerinde ele alnarak de÷erlendirilmiútir.
(S. Says: 733)
- 15 -
øKøNCø BÖLÜM
TÜRKøYE’DE SPORUN YAPISI VE GENEL ÇERÇEVESø
2.1. TEMEL SPOR KURULUùLARI
2.1.1. Gençlik ve Spor Genel Müdürlü÷ü
Türkiye’nin gençlik ve spor politikalarn üretmeyi, ulusal ve uluslararas alanda söz
sahibi olan yenilikçi bir kuruma dönüúmeyi kendisine vizyon olarak belirleyen Gençlik ve Spor
Genel Müdürlü÷ünün temeli, 14 Temmuz 1922'de 16 kulübün birleúerek sporu disipline etmek
amacyla “Türkiye ødman Cemiyetleri øttifak”n (TøCø) kurmalaryla atlmútr. 1936 ylnda Türk
Spor Kurumu, 29 Haziran 1938 tarihinde 3530 sayl Kanun’la Baúbakanl÷a ba÷l olarak kurulan
katma bütçeli tüzel kiúili÷i haiz bir Genel Müdürlük olan Beden Terbiyesi Genel Müdürlü÷ü; 1942
ylnda Millî E÷itim Bakanl÷na, 1960 ylnda Baúbakanl÷a, 1970 ylnda Gençlik ve Spor
Bakanl÷na, 13.12.1983 tarihli ve 179 sayl Kanun Hükmünde Kararname ile Millî E÷itim
Gençlik ve Spor Bakanl÷na ba÷lanmútr.
Beden Terbiyesi ve Spor Genel Müdürlü÷ü, 28 Mays 1986 tarihli ve 3289 sayl
“Beden Terbiyesi ve Spor Genel Müdürlü÷ünün Teúkilat ve Görevleri Hakknda Kanun”
hükümleri do÷rultusunda yeniden teúkilatlanmú, yapsal de÷iúikli÷e u÷ramú, Genel Müdürlü÷ün
maddi imkânlar artrlmútr. 2 Mart 1989 tarihine kadar Millî E÷itim Gençlik ve Spor Bakanl÷na
ba÷l olarak faaliyetlerini yürüten Genel Müdürlük, 356 sayl Kanun Hükmünde Kararname ile
yeniden Baúbakanl÷a ba÷lanmú ve ad, Gençlik ve Spor Genel Müdürlü÷ü olmuútur. 5018 sayl
Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun 3’üncü maddesine göre Gençlik ve Spor Genel
Müdürlü÷ü (GSGM), merkezî yönetim kapsamndaki kamu idareleri arasnda, merkezî yönetim
bütçesine dâhil, özel bütçeli bir idare olarak saylmútr.
3703, 3751, 4629, 4644, 5105, 5149, 5255, 5272, 5340, 5378, 5436, 5538 ve 5583 sayl
Kanunlarla 3289 sayl Kanun’un baz maddeleri de÷iútirilmiú; yeni maddeler ilave edilerek
Teúkilat Kanunu’nda yeni düzenlemeler yaplmútr.
GSGM’ye, 3289 sayl “Gençlik ve Spor Genel Müdürlü÷ü Teúkilat ve Görevleri
Hakknda Kanun” ile; ülkemizde gençlik, beden e÷itimi, spor hizmet ve faaliyetlerinin
yaygnlaútrlmas, geliútirilmesi, tantlmas, teúvik edilmesi ve desteklenmesi için gerekli
tedbirleri alarak gençlik ve spor konular ile ilgili kamu ve sivil toplum kurum/kuruluúlarnn
yönlendirilmesi ve bu kuruluúlarla iú birli÷inde bulunulmas görevleri verilmiútir.
Ayrca;
Vatandaún ve okul dúndaki gençlerin fizik, moral güç ve yeteneklerini sa÷layan beden
e÷itimi, oyun, cimnastik ve spor faaliyetlerini sevk ve idare etmek; gençli÷in serbest zamannn
de÷erlendirilmesine iliúkin hizmetleri yürütmek, bilgi ve beceri kurslar düzenlemek, gençlerin
kötü alúkanlklardan korunmas için gerekli tedbirleri almak,
Okul dú izcilik ve spor faaliyetleri ile gençlik faaliyetlerini programlamak,
düzenlemek, yönetmek ve geliúmesini sa÷lamak; spor idarecisi, antrenör, monitör, spor elemanlar
ve hakemleri yetiútirmek, e÷itmek, saylarn artrmak, e÷itim merkezleri kurmak,
(S. Says: 733)
- 16 -
Sporcu ve spor kulüpleri ile gençlik derneklerinin tescil, vize, aktarma iúlemlerini
yapmak,
Spor federasyonlarnn kurulmas ve spor dallarn belirlemek için gerekli usul ve
esaslar tayin ve tespit etmek,
Beden e÷itimi, gençlik ve spor faaliyetleri için gerekli olan gençlik merkezleri ve
kamplar ile; saha, tesis ve malzemeleri yapmak, yaptrmak, iúletmek ve bu tesisleri vatandaún
istifadesine sunmak,
Sporcu sa÷l÷ ile ilgili tedbirleri almak, sporcu sa÷lk merkezleri açmak, açtrmak,
iúletmek, iúletilmesine yardmc olmak, sporcularn sigortalanmas iúlemlerini yapmak ve
yaptrmak,
Spor müsabakalarnda uluslararas kurallarn ve her türlü talimatn uygulanmasn
sa÷lamak, futbol müsabakalarnda müúterek bahis (Spor Toto ve Spor Loto) düzenlemek,
yönetmek,
Beden e÷itimi ve spor alannda teknik bilgi ve spora ilgiyi artracak yaynlar yapmak,
faaliyetlerde bulunmak,
Uluslararas spor temas ve münasebetlerinde resmî merci görevi yapmak,
Bu Kanun’a göre tescili yaplmú bulunan spor kulüp ve kuruluúlar ile spor amacn
taúyan teúekkül, sporcu ve spor elemanlarn denetlemek,
Baúarl sporculara ve çalútrclarna ayni ve nakdî yardm yapmak ve yaplmasn
sa÷lamak, ödüllendirmek,
Engelli bireylerin spor yapabilmelerini sa÷lamak ve yaygnlaútrmak üzere; spor
tesislerinin engellilerin kullanmna da uygun olmasn sa÷lamak, konu ile ilgili bilgilendirme ve
bilinçlendirme çalúmalar ile yaynlar yapmak, spor adamlar yetiútirmek, engelli bireylerin spor
yapabilmesi konusunda ilgili di÷er kuruluúlarla iú birli÷i yapmak,
3289 sayl Teúkilat Kanunu’nda GSGM’nin görevleri arasnda saylmútr.
GSGM, kanunla verilen bu görevleri merkez ve taúra teúkilatndaki 6.388 personeliyle
yürütmektedir. Merkez teúkilat personel says, toplam personel saysnn % 14,3’ünü, taúra
teúkilat ise % 85,7’sini teúkil etmektedir.1
GSGM’nin ksaca yukarda da bahsedilen yapsal dönüúüm süreci, Teúkilat Kanunu’nda
ana hizmet birimleri arasnda yer alan federasyonlara özerklik verilmesiyle farkl bir boyut
kazanmútr. 1992 ylnda 3813 sayl Kanun’la Türkiye Futbol Federasyonunun (TFF) özerk hâle
getirilmesi ile baúlayan özerk federasyon uygulamas, 2004 ylnda 5015 sayl Kanun ile 3289
sayl Teúkilat Kanunu’nda yaplan de÷iúiklik yaplmas yoluyla di÷er federasyonlar kapsayacak
úekilde geniúletilmiú bu uygulama kapsamnda, 60 spor federasyonundan, 58’i özerk hâle
getirilmiútir.
Federasyonlardan ço÷una, yaplan yasal düzenlemelerde belirtilen yollar izlenilmek
suretiyle özerklik kazandrlmú ve GSGM’nin görev tanmlar içerisinde yer alan hususlarn
önemli bir ksm, özerk federasyonlara devredilmiútir. Ancak bu dönüúüm esnasnda GSGM’nin ve
özerk federasyonlarn teúkilat ve iúleyiúi açsndan bütüncül bir yaklaúmn ortaya konulamad÷,
uygulamada baz problemlerin zaman içerisinde ortaya çkt÷, GSGM’nin baz uygulamalarnn
federasyonlarn özerkli÷ine müdahale gibi de÷erlendirildi÷i, bu nedenle de GSGM’nin ve özerk
1
GSGM 2009 Yl Faaliyet Raporu, s. 20.
(S. Says: 733)
- 17 -
spor federasyonlarnn sorumluluk alan ve faaliyetlerinin birlikte de÷erlendirilerek spor sektörü
mimarisinin yeniden úekillendirilmesi, bu çerçevede GSGM’nin;
x Gençlik ve spor alanlarnda alternatif politika seçeneklerini ve ulusal ölçekli
stratejileri belirleyen,
x Sporun tüm dallarnn ülkede yaygn olarak icra edilmesine ve sporun tabana
yaylmasna imkân sa÷layacak ortam hazrlayan,
x Gençli÷in serbest zamanlarnn de÷erlendirilmesine ve zararl alúkanlklardan
uzaklaútrlmasna yönelik politikalar oluúturan, projeler geliútiren, uygulayan,
uygulanmasna destek olan,
x Gençlik ve spor faaliyetlerine ayrlan kaynaklar geliútiren ve kaynaklar etkin ve
verimli bir biçimde da÷tan,
x Gençlik ve spor faaliyetlerine yönelik tesis ihtiyaçlarn tayin eden, tesislerin
yapmnda yerel yönetimlere teknik ve finansal açdan destek veren,
x
Gençlik ve spor kulüpleri ile federasyonlarn destekleyen, gözetleyen ve denetleyen,
x Özerk federasyonlarn görev alanlar dúnda kalan ulusal ölçekli sportif faaliyetleri
düzenleyen ve yürüten,
x Sporda úiddetin ve
çalúmalar yürüten,
x
doping, úike vb. durumlarn ortadan kaldrlmasna yönelik
Görev alanna giren konularda yaplacak bilimsel çalúmalar teúvik eden
yeni bir yapya dönüútürülmesi, Meclis Araútrma Komisyonu çalúmalar esnasnda
görüúlerine baúvurulan kiúi ve kurumlar ile Cumhurbaúkanl÷ Devlet Denetleme Kurulu (DDK)
tarafndan 2009 ylnda yaymlanan “GSGM’nin Faaliyetlerinin Denetimi ile Özerk Federasyon
Uygulamalarnn De÷erlendirilmesi” konulu Denetim Raporu’nda,2 ayrca 2008 ylnda spor
sektörünün tüm paydaúlarn bir araya getiren Spor ùûras’na katlan kiúiler tarafndan dile
getirilmiútir.3
DDK tarafndan, yeniden yaplandrmadan beklenen faydann sa÷lanabilmesi için
gençlik ve spor faaliyetleri ile ilgili kurumsal yapnn merkezî bütçe içerisinde ayr bütçeli ve
sadece merkez teúkilatndan oluúan bir idare olarak, “müsteúarlk” ya da “baúkanlk” úeklinde
örgütlenmesinin uygun olaca÷ belirtilmiú;4 GSGM tarafndan Komisyona yaplan sunumda ise bu
yapnn “düzenleyici ve denetleyici” bir üst kurum úeklinde olmas önerilmiútir.5 Ayn sunumda,
son yllarda yaúanan tesisleúme ata÷na ra÷men, personel saysn ayn oranda artrmann mümkün
olamad÷ bugün için tesis saysnn 9.029’a ulaúmú olmasna karún, nerdeyse iki tesise bir
personel düútü÷ü, bu nedenle Genel Müdürlük personel ihtiyacnn gerek nitelik gerekse nicelik
açsndan ivedilikle giderilmesi gerekti÷i belirtilmiútir.
2.1.2. Türkiye Millî Olimpiyat Komitesi
Türkiye Millî Olimpiyat Komitesi (TMOK) 1908 ylnda kurulmuú ve 1911 ylnda
Uluslararas Olimpiyat Komitesine (IOC) üye olmuútur. Bu çerçevede TMOK, ülkemizin gönüllü
2
Devlet Denetleme Kurulu 2009/3 sayl raporu, s. 9-10.
2008 Spor ùuras Kararlar, s. 192-197.
Devlet Denetleme Kurulu 2009/3, age.
5
GSGM’nin Meclis Araútrmas Komisyonuna yapmú oldu÷u 08.12.2010 tarihli sunum.
3
4
(S. Says: 733)
- 18 -
ve dernek statüsünde çalúan en eski sivil toplum kuruluúlarndan biridir. TMOK, ayn zamanda 49
ülkenin yer ald÷ Avrupa Olimpiyat Komitesi (EOC) üyesidir.
TMOK tüzü÷ü, görevleri ve faaliyetleri, olimpik antlaúmaya dayanr. TMOK’un temel
görevi, olimpik hareketin ve sporun ülkemizde geliútirilerek korunmasn sa÷lamaktr. TMOK’un
Yönetim Kurulu baúta olmak üzere tüm kurullarnda ve komisyonlarnda, yaklaúk 300 kiúi
gönüllü olarak görev yapmaktadr. TMOK’un 610 gerçek ve 16 tüzel üyeden oluúan 626 asl üyesi,
ayrca 25 fahri üyesi bulunmaktadr. Yönetim Kurulu ve di÷er kurullar, TMOK Genel Kurulu
tarafndan seçilmektedir.
TMOK, Dernekler Kanunu’na göre øçiúleri Bakanl÷ tarafndan; ayrca tüzü÷ü gere÷i de
Genel Kurul üyeleri tarafndan seçilen Denetleme Kurulu tarafndan denetlenmektedir.
TMOK, yürüttü÷ü faaliyetler için uluslararas olimpiyat komitesinden snrl bir finansal
destek almakta ve projeleri, daha çok sponsor gelirleriyle gerçekleútirmektedir. TMOK’un hem
uluslararas hem de ulusal faaliyetlerini daha etkin yürütebilmesi için devlet tarafndan verilen
deste÷in artrlmasna ihtiyaç bulundu÷u Komisyon çalúmalar esnasnda ilgili kiúiler tarafndan
ifade edilmiútir.
TMOK’un yürütmüú oldu÷u faaliyetlerden bazlar, IOC Olimpik Dayanúma Olimpik
Sporcu ve Antrenör Destek Programlar, Spor Kültürü ve Olimpik E÷itim Çalúmalar, Ücretsiz
Spor Okullar, Olimpik Gün ùenlikleri, Bo÷aziçi Yarúmalar, spor ve çevre konulu seminerler, fair
play ödül töreni ve e÷itim çalúmalar, spor hukuku alannda toplant ve seminerlerdir. TMOK,
bünyesinde herkesin kullanmna açk olan Olimpiyat ve Spor Kütüphanesi bulundurmaktadr.6
TMOK yetkilileri tarafndan, Komisyona yaplan sunum esnasnda;7 spordan sorumlu
olan en üst karar organ olarak spor alannda politika ve stratejileri belirleyen bir üst kurula ihtiyaç
bulundu÷u, bu kurulun alandaki çalúmalar konusunda her yln sonunda performans
de÷erlendirmesi yapmas gerekti÷i, mevcut yapda ise TMOK ile GSGM arasnda özellikle
olimpik konularda daha sk bir iú birli÷ine ihtiyaç duyuldu÷u, spor federasyonlarnn snrl
özerkleútirilmesinin geliútirilerek federasyonlarn kurumsal yaplanmaya kavuúturulmas gerekti÷i,
Spor federasyonlar faaliyetlerini etkin olarak sürdürebilmeleri için güçlü spor
kulüplerine ihtiyaç bulundu÷u; federasyon baúkanlar ve yönetimlerinin iyi derecede yabanc dil
bilen, ilgili spor alan ile organizasyon ve yönetim tecrübesi olan profesyonellerden seçilmesi, üst
düzey antrenörlerin yetiútirilmesinde yurt dúndan baúarl antrenörlerden yararlanlmas gerekti÷i;
okullarda spor kültürünün oluúturulmas açsndan ilgili kuruluúlarn (GSGM, MEB, spor
federasyonlar ve spor kulüpleri) sk iú birli÷ine ve
spor federasyonlarnn ortak
kullanabilecekleri “Olimpik Kamp ve E÷itim Merkezleri”nin kurulmasna ihtiyaç bulundu÷u; spor
kulüplerinin mali sorunlarnn, yaplacak düzenlemelerle bir an önce çözülmesi gerekti÷i hususlar
dile getirilmiú, bu öneriler raporun oluúturulmas sürecinde dikkate alnmútr.
2.1.3. Türkiye Millî Paralimpik Komitesi
“Engelli Olimpiyat Oyunlar” anlamna gelen “Paralimpik Oyunlar”, ilk kez 1960 Roma
Olimpiyatlar’nn ardndan gerçekleútirilmiútir. Günümüzde bu gelenek bozulmayarak, Engelli
Olimpiyat Oyunlar, olimpiyatlarn yapld÷ ülke tarafndan oyunlarn bitmesinden iki hafta sonra
düzenlenmekte ve bu anlamda paralimpik yaz ve kú oyunlar iki hafta içerisinde
tamamlanmaktadr.
6
7
TMOK tarafndan Meclis Araútrmas Komisyonuna gönderilen 24.01.2011 tarihli ve 39 sayl rapor.
Gündo÷an, N., Arslan, T., Kran, T., 30.12.2010 tarihli Komisyon tutanaklar.
(S. Says: 733)
- 19 -
Uluslararas Paralimpik Komitesi (IPC) 22 Eylül 1989 tarihinde kurulmuútur ve 162
Ulusal Paralimpik Komitesi ile dört Uluslararas Spor Federasyonundan oluúmaktadr. Bu
çerçevede Türkiye Millî Paralimpik Komitesi (TMPK), 2002 ylnda kurulmuú ve ayn yl IPC’nin
üyesi olmuútur.
Paralimpik oyunlarda yer alan spor dallar gün geçtikçe artmakta, engelli sporcularn
krd÷ rekorlar olimpiyat rekorlarna yaklaúmaktadr. Bu spor dallar aúa÷da gösterilmiútir.
Yaz oyunlarnda yer alan branúlar; atletizm, atclk, basketbol, tekerlekli sandalye,
binicilik, bisiklet, boccia, çim bovling, eskrim, futbol, goalbol, halter, judo, masa tenisi, okçuluk,
tekerlekli sandalye ragbi, tenis, voleybol, yelkencilik ve yüzmedir. Kú oyunlarnda yer alan
branúlar ise; Alp kaya÷, kuzey kaya÷, biatlon, buz kza÷ hz yarú ve buz hokeyidir.
TMPK, paralimpik hareketin ülkemizde amacna ulaúmasn teminen, Uluslararas
Paralimpik Komitesi Anlaúmas esaslar dâhilinde çalúmay amaçlayan bir dernektir. Derne÷in
amaçlar arasnda, ülkemizin paralimpik oyunlara katlmyla ilgili iú ve iúlemleri yürütmek ve
Ulusal Spor Teúkilat ile IPC arasnda koordinasyonu sa÷lamak; toplumumuzdaki engelli
bireylerde spor bilinci ve ruhunu oluúturmak, TMOK’la gerekli iú birli÷ini yaparak Paralimpik
Oyunlarn ülkemizde yaplmasn sa÷lamak; “Paralimpik Millî Takmlar”nn seçiminde uygun
standartlarn kuruluúunu ve uygulamasn, engellilik derecesi ve snflandrmadan ödün
vermeyerek hatasz úekilde sa÷lamak; paralimpik oyunlara halkn ilgisini çekmek, dikkatini
odaklamak ve konusu ile ilgili araútrmalar yapmak veya yaptrmak bulunmaktadr. TMPK
Tüzü÷ü’ne göre Komitenin organlar; Genel Kurul, Yönetim Kurulu, Denetleme Kurulu ile Sicil
ve Disiplin Kurulundan oluúmaktadr.
Meclis Araútrmas Komisyonu, inceleme konusuyla ilgili olarak, engelliler sporu ile
ilgili kurulmuú Spor Federasyonlar Baúkanlarnn görüúüne baúvurmuútur. Sporda úiddetin
önlenebilmesi için; orta ve uzun vadede uygulanacak e÷itim programlarnn hazrlanmas, üç
büyük kulübün bu konuda hassas davranmas ve örnek davranúlar sergilemesi, spor
federasyonlarnn üzerlerine düúen sorumluluklar yerine getirmesi, cezalarn kararllkla
uygulanmas, baúta yasal alt yap oluúturmak suretiyle úiddete neden olan kaynaklarn kurutulmas,
gerek kamu gerekse sivil toplum tarafndan holigan davranúlarnn analizini konu edinen geniú
kapsaml çalúmalarn yaplmas ve bu kiúilerin topluma yeniden kazandrlmas, bu çalúmalar
yapan sivil toplum kuruluúlarnn devletçe desteklenmesi, spor mahkemelerinin kurulmas, bu
alanda önleyici istihbarat çalúmalarnn yaplmas, özel güvenlik elemanlarnn toplum psikolojisi
ve sporda úiddet konularnda özel e÷itimler almas, tribün liderleri ile kulüp yöneticileri arasndaki
organik iliúkiye son verilmesi, sporda úiddeti önleyecek yaynlarn hazrlanmas, stat ve salonlarda
kapal devre yayn sisteminin kurularak sporda úiddet olaylarna karúanlarn tespit edilmesi,
bedava bilet da÷tmnn önlenmesi, spor tesislerine giriúlerde elektronik giriú sistemlerinin
kurularak biletlerin kimlik numarasyla eúleútirilmesi gerekti÷i hususlarnda öneriler getirilmiútir.
Ayrca kendi spor branúlar baúta olmak üzere, spor sektörüyle ilgili olarak, engelli spor
kulüplerinin katld÷ spor müsabakalarnda pedagojik formasyonla donatlmú kiúilerin ve
yöneticilerin olmamas; di÷er yandan spor alannda e÷itim almú çok sayda beden e÷itimi
ö÷retmeninin GGSM, okullar ve daha da önemlisi engellilere e÷itim veren özel e÷itim ve
rehabilitasyon merkezlerinde istihdam edilememesi; spor federasyonlarnn, mevcut bütçeleri ile
spor kulüplerine maddi yardm sa÷layamamas; mevcut Dernekler Kanunu’nun spor kulüplerinin
ihtiyaçlarna cevap verememesi; son yllardaki geliúmelere ra÷men, spor tesisleri baúta olmak
üzere kamu ve özel sektör tesislerinin engellilerin kullanmna uygun olmamas gibi sorunlar da
Komisyona aktarlmútr.8
8
Aktaú, O., Bitlis, M.T., Dedeo÷lu, M., Gürpnar, V., 29.12.2010 tarihli Komisyon tutanaklar.
(S. Says: 733)
- 20 -
2.1.4. Federasyonlar
3289 sayl Kanun’un “Federasyon Teúkili ve Profesyonel Dallarn Tespiti” baúlkl
18’inci maddesi ile yine ayn Kanun’un 19’uncu maddesine istinaden, 22 Kasm 1993 tarihli ve
21766 sayl Resmî Gazete’de yaymlanarak yürürlü÷e giren GSGM Spor Federasyonlarnn
Teúkilat, Çalúma, Görev, Yetki ve Sorumluluk Yönetmeli÷i’nin “Federasyonlarn Belirlenmesi”
baúlkl 5’inci maddesi birlikte de÷erlendirildi÷inde; bir veya daha fazla spor dalnn teknik ve
idari bakmdan birer federasyona ba÷lanaca÷, amatör federasyonlarn adedi ile profesyonel
dallarn, Merkez Danúma Kurulunun da görüúünü almak suretiyle Gençlik ve Spor Genel
Müdürünün teklifi üzerine Gençlik ve Spordan Sorumlu Bakan tarafndan tespit edilece÷i
belirtilmiútir.
3289 sayl Kanun’un “Özerklik” baúlkl ek 9’uncu maddesine göre; “Özerk olan
federasyonlar; organlar genel kurul tarafndan seçimle göreve gelen, her türlü kararlarn kendi
organlar içerisinde alan, bütçesi genel kurul tarafndan onaylanan ve ibra edilen federasyonlar”
úeklinde tanmlanmútr. Yine ayn maddede; federasyonlara, talepte bulunmalar durumunda,
Merkez Danúma Kurulunun uygun görüúü, Genel Müdürlü÷ün ba÷l oldu÷u Bakann teklifi ve
Baúbakann onay ile idari ve mali özerklik verilebilece÷i; federasyonun kuruluúuna iliúkin kararn,
Resmî Gazete’de yaymlanmas ile federasyonun tüzel kiúilik kazanaca÷ hüküm altna alnmútr.
Bu hükümlere göre, özerk federasyonlarn tüzel kiúili÷i vardr ve bu federasyonlar idari ve mali
yönden özerktir.9
Aslnda Türk spor tarihinde kanunla kurularak özerkli÷ini almú ilk federasyon Türkiye
Futbol Federasyonudur. 5894 sayl Kanun’un “Amaç” baúlkl 1’inci maddesine göre TFF; “Her
türlü futbol faaliyetlerini millî ve milletleraras kurallara göre yürütmek, teúkilatlandrmak,
geliútirmek ve Türkiye’yi futbol konusunda yurt içinde ve yurt dúnda temsil etmek üzere özel
hukuk hükümlerine tabi, tüzel kiúili÷e sahip, özerk bir federasyon”dur. Di÷er özerk spor
federasyonlarnda oldu÷u gibi, merkezi Ankara’dadr ve Uluslararas Futbol Federasyonlar Birli÷i
(FIFA) ve Avrupa Futbol Federasyonlar Birli÷i (UEFA) üyesidir.
5894 sayl Kanun'un "Teúkilat" baúlkl 4’üncü maddesine göre; TFF; "merkez", "yurt
içi" ve "yurt dú" teúkilatndan oluúmaktadr.10 Yine ayn maddenin 5’inci fkrasna göre TFF
merkez teúkilat en az aúa÷dakilerden oluúur; Genel Kurul, Baúkan, Yönetim Kurulu, øcra Kurulu,
Hukuk Kurullar, Denetleme Kurulu ve Genel Sekreter.
TFF haricinde, 3289 sayl Kanun’un ek 9’uncu maddesi hükümlerine göre idari ve mali
yönden özerk olan federasyonlarn genel kurullarnn toplanmas ve çalúmalarna iliúkin usul ve
esaslar ile genel kurulda kimlerin oy kullanaca÷ ve Tahkim Kurulu ile iliúkileri GSGM’ce
düzenlenecek “Çerçeve Statü” ile belirlenmektedir. Ayrca özerkli÷i onanan federasyon,
hazrlayaca÷ ana statü ve buna ba÷l talimatlara göre genel kurulunu ve yetkilendirece÷i di÷er
organlarn oluúumunu, görev ve yetkilerini belirlemektedir.11
Spor federasyonlar; ilgili spor dalnn ülke düzeyinde dengeli bir úekilde yaylp
geliúmesini sa÷lamak, bu konularda her türlü düzenlemeyi yapmak, projeler üretmek, kararlar
almak ve uygulamaktan, hakem ve antrenörlerin yetiútirilmesini ve e÷itilmesini sa÷lamaya kadar
önemli görevler yerine getirmektedir.
Türkiye’de Atclk ve Avclk; Atletizm; Badminton; Basketbol; Bedensel Engelliler;
Beysbol; Softbol; Korumal Futbol ve Ragbi; Bilardo; Binicilik; Bisiklet; Bocce Bowling ve Dart;
Boks; Briç; Buz Pateni; Buz Hokeyi; Cimnastik; Hokey; Da÷clk; Dans; Eskrim; Futbol;
9
Erkiner, 2009.
Baú, 2010.
11
GSGM Özerk Federasyonlar Çerçeve Statüsü, 2011.
10
(S. Says: 733)
- 21 -
Geleneksel Spor Dallar; Geliúmekte Olan Spor; Golf; Görme Engelliler; Güreú; Hava Sporlar;
Herkes øçin Spor; Halk Oyunlar; Halter; Hentbol; øúitme Engelliler; øzcilik; Judo ve Kuraú; Kano;
Karate; Kayak; Kick Boks; Kzak; Kürek; Masa Tenisi; Modern Pentatlon; Motosiklet; Muay
Thai; Okçuluk; Okul Sporlar; Oryantiring; Otomobil Sporlar; Özel Sporcular; Satranç; Sualt
Sporlar; Sutopu; Taekwondo; Tenis; Triatlon; Üniversite Sporlar; Voleybol; Vücut Geliútirme;
Wushu; Yelken ve Yüzme branúlarnda federasyon bulunmaktadr.
Komisyon çalúmalar esnasnda Futbol Federasyonu baúta olmak üzere, Güreú,
Basketbol, Voleybol, Halter, Taekwondo, Judo, Özel Sporcular Spor, øúitme Engelliler Spor,
Bedensel Engelliler Spor, Okçuluk Federasyonlar Baúkanl÷nn görüúlerine baúvurulmuú ve
raporun yazm aúamasnda bu federasyonlarn görüúlerinden yararlanlmútr.12
2.1.5. Millî E÷itim Bakanl÷
Millî E÷itim Bakanl÷nda (MEB) spor aktivitelerinin alt yapsn Okuliçi Beden E÷itimi
Spor ve øzcilik Dairesi Baúkanl÷ (OBESøD) yürütmektedir.
OBESøD, 23.10.1989 tarihli ve 385 sayl Kanun Hükmündeki Kararname ile kurulmuú;
daha sonra da Bakanl÷n Teúkilat ve Görevleri Hakknda 30.04.1992 tarihinde kabul edilen 3797
sayl Kanun’un 25’inci maddesiyle ana hizmet birimleri arasnda yerini almútr.
Daire Baúkanl÷, Bakanl÷a ba÷l örgün ve yaygn e÷itim kurumlarndaki beden e÷itimi
spor ve izcilik faaliyetleriyle ilgili bütün görev ve hizmetleri yürütmektedir. Ayrca Bakanl÷a
ba÷l gençlik ve izcilik tesisleri, okul spor tesisleri ve salonlarnn, e÷itim ve ö÷retim hizmetlerinin
aksatlmamas ve kullanldklar sürede her türlü giderlerinin ilgili kurum ve kuruluúlarca
karúlanmas suretiyle; sosyal, kültürel ve sportif etkinlikler için talepte bulunan kurum ve
kuruluúlara yaplacak protokoller çerçevesinde sunmakla yükümlüdür.
MEB’in 2010-2011 yl ilkö÷retim toplam ö÷renci says 10.576.061, orta ö÷retim
toplam ö÷renci says ise 3.968.404’tür.13 MEB spor branúlarnn alt yapsn oluúturmada katk
sa÷lamaktadr. Bu branúlar; basketbol, tenis, judo, kayak, halter, masa tenisi, karate, cimnastik,
güreú, futbol, badminton, taekwondo, puanl atletizm, hentbol, eskrim, kros, yüzme, satranç,
voleybol ile iúitme engelliler okullar spor oyunlarnda yer alan atletizm, futbol, voleybol,
basketbol ve masa tenisidir.14
2009-2010 lisansl ö÷renci sporcu saylar toplamda “Küçükler” kz 11.555, erkek
22.494; “Yldzlar” kz 15.850, erkek 28.926; “Gençler” kz 10.934, erkek 21.209’dur.15. Söz
konusu kategorilerde kz ve erkek olmak üzere “Okul øçi, ølçe, øl, Grup, Yar Final ve Türkiye
Birincilikleri”nin organizasyonlarn yapmaktadr. Bu organizasyonlar 3797 sayl Millî E÷itim
Teúkilat ve Görevleri Hakkndaki Kanun’un 25’inci maddesi uyarnca OBESøD planlamaktadr.
Bu organizasyonlarn mahalli ksm il ve ilçe lig heyetleri; Grup, Yar Final ve Türkiye
Birincilikleri ise OBESøD tarafndan yaplmaktayd. GSGM ile MEB arasnda 2010 ylnda
12
Özgener M., Demirel T., 07.12.2010 tarihli Komisyon tutanaklar; Karabyk, E. Ü., 09.12.2010 tarihli
Komisyon tutanaklar; Bak, O.A, 16.12.2020 tarihli Komisyon tutanaklar; Akkuú, H., Elçin, R., Uysal, F.,
20.12.2020 tarihli Komisyon tutanaklar; Aktaú, O., Bitlis, M. T., Dedeo÷lu, M., Gürpnar, V., 29.12.2010
tarihli Komisyon tutanaklar.
13
Millî E÷itim Bakanl÷ tarafndan 19.01.2011 tarihinde Meclis Araútrmas Komisyonuna gönderilen 60
sayl yaz.
14
Millî E÷itim Bakanl÷ Okul øçi Beden E÷itimi Spor ve øzcilik Dairesi Baúkanl÷ tarafndan Meclis
Araútrmas Komisyonuna sunulan 13.01.2011 tarihli “Sporda ùiddet ” konulu sunum ile øsmail Toksöz,
13.01.2011 tarihli Komisyon tutanaklar.
15
Millî E÷itim Bakanl÷ tarafndan 19.01.2011 tarihinde Meclis Araútrmas Komisyonuna gönderilen 60
sayl yaz.
(S. Says: 733)
- 22 -
østanbul’da düzenlenen “Ortak Akl Toplants”nda, iki kurumun ortak tesis kullanm yannda,
okul spor faaliyetlerinin koordinasyonu; bir protokol ile Millî E÷itim Bakanl÷ndan, GSGM’ye
devredilmiútir. Ayrca OBESøD tarafndan, lisanssz ö÷rencilere yönelik projelerle, katlmclarn
istek ve kabiliyetleri göz önüne alnarak bu kiúilerin yaúamlarna sporu katmak amacyla projeler
gerçekleútirilmektedir.
Yukarda belirtilen faaliyetler kapsamnda, Bakanlkça, bir e÷itim-ö÷retim ylnda
yaklaúk 11.000 spor ve kültür faaliyeti yaplmakta ve bu faaliyetlere yaklaúk 7 milyon ö÷rencinin
katlm sa÷lanmaktadr. Bu organizasyonlarda ö÷rencilerin spor kültürü ve ahlakn kazanmalar,
seyahat ederek sosyalleúmeleri, ülkemizin tarihi, turistik ve kültürel de÷erlerini görerek
ö÷renmeleri amaçlanmaktadr. Ayrca dünyann en büyük sorunlarndan biri olarak görünen
obezitenin önlenmesi için, çocuklara spor yapma alúkanl÷ kazandrlmasna yönelik projeler
üretilmektedir.
MEB’deki okul spor faaliyetleri ve sorunlar úu úekilde özetlenebilir:
a) Okullarda Spor Etkinlik Saatlerinin Artrlmas
Toplumun sorunlarndan biri olan spor e÷itimi konusunda ciddi çalúmalar
yaplmaldr.16 Bu kapsamda ilk ve orta ö÷retim kurumlarnda beden e÷itimi derslerinde bu
konulara yönelik teorik dersler ve seminerler de verilmelidir.
ølk kez 2005 ylnda çizelgeye seçmeli spor etkinlikleri dersi eklenmiútir. 2010 ylnda
yaplan çizelge de÷iúikli÷inde, ö÷rencilerin üzerindeki ders yükünün azaltlmas anlayúndan
hareketle 1-5. snflarda bütün seçmeli dersler kaldrlmú; 6-8. snflarda ise seçmeli ders saati her
snf düzeyinde bir (1) ders saati ile snrlandrlmútr.17 Spor etkinlik ders saatleri mevcut úekliyle
daha çok SBS ya da ÖSS’ye hazrlk amacyla kullanlmakta olup branúlarnda uzmanlaúmú
antrenör ve ö÷retmenlerin gözetiminde yaplamamaktadr.18
Bu ders saatleri; çocuklarn serbest zamanlarnn de÷erlendirilmesi için, hafta sonlar ve
tatil günlerinde tüm okullarda, beden e÷itimi ö÷retmenleri eúli÷inde kültürel ve sportif faaliyetler
olarak etkin olarak kullanlabilir.
b) ølkö÷retimde Yetenek Seçiminin Sa÷lanmas
Amatör branúlara yönelik olarak ilkö÷retim ça÷ndaki ö÷rencilerin fizyolojik yaplarnn
hangi spor branúna uygun oldu÷u, uygun test bataryalar (birlikte kullanlan farkl testler) ile
belirlenebilir.19 Yetenek seçimiyle ilgili olarak elde edilecek test verileri bir veri taban altnda
toplanarak branúlara özgü kriterler, federasyonlar ve kulüpler ile paylaúlabilir. Bunun sonucu
olarak da yetenekli ö÷rencilerin uygun spor branúlarna yönlendirilmesi sa÷lanabilir.20
Oysaki uygun veri aktarmlar sa÷lanmú olsa yetenekli ö÷rencilerin fizyolojik
parametrelerindeki geliúimleri daha rahat gözlenebilir ve gelecekteki yldz sporcu
16
Talay, H., 16.12.2010 tarihli Komisyon tutanaklar.
MEB Talim Terbiye Kurulu Baúkanl÷ tarafndan Meclis Araútrmas Komisyonuna gönderilen 04.02.2010
tarihli ve 78 sayl, Okullarda Spor Beden E÷itimi ve ùiddet baúlkl rapor, s. 5.
18
Türkiye Voleybol Federasyonu tarafndan Meclis Araútrmas Komisyonuna gönderilen 9.12.2010 tarihli ve
9 sayl, Sporun Sorunlar baúlkl rapor, s. 7.
19
Gürses ve Olgun, 1979.
20
østanbul Üniversitesi-Edebiyat Fakültesi Co÷rafya Bölümü Ö÷retim Üyesi Sedat Avc tarafndan Meclis
Araútrmas Komisyonuna gönderilen 24.02.2011 tarihli ve 90 sayl, Sunum ve Görüúler baúlkl rapor, s. 1415.
17
(S. Says: 733)
- 23 -
yönlendirmesinde katk sa÷lanabilir. Söz konusu katklarn sa÷lanmasyla alt yapdan kulüplere
sporcu akú mümkün olabilir.21
c) ølkö÷retim ve Ortaö÷retim Kurumlarnda Spor Kültürü ve Sporda Etik De÷erler
Dersinin Konulmas
ølkö÷retim ve ortaö÷retim ders müfredatna spor kültürü ve sporda etik dersleri
konularak spor e÷itiminin temelleri atlmú olacaktr.22
Rakibe, hakeme ve di÷er görevlilere saygy, hoúgörülü olmay ö÷retip sporun sadece
bir takmn kazanmasndan ibaret olmad÷, sporda yenmek ve yenilmenin en do÷al bir biçimde
karúlanmas gerekti÷i ö÷retilmelidir.23
Spordan keyif almann ö÷retilmesi, iyi oynayarak hak edip kazanann alkúlanmas,
mensubu olunan takmn kötü gününde de yannda olunmas gerekti÷inin benimsetilmesi, sporun
úiddet ortamndan uzaklaúmasn sa÷layacak baúlca etkenlerdendir.
d) Okul ødarecilerinin Spora Bakú Açs
Okul idarecileri ve ö÷retmenleri tarafndan spor faaliyetleri desteklenmeli, her
ö÷rencinin mutlaka sosyal ve sportif faaliyetlere katlmas için gereken çalúmalar yaplmaldr.
Sosyal ve sportif faaliyetleri destekleyen okul idarecileri tarafndan, okullardaki disiplin ve úiddet
olaylarnn spora katlmla azalma gösterdi÷i belirtilmektedir.
MEB tarafndan, okul idarecilerine her yl spor kültürü ve sporda etik de÷er seminerleri
verilmedi÷i belirtilmiútir. Okul idarecilerinin spora bakú açlar, mutlak galibiyet ve kazanma
odakl de÷il; spora katlma odakl bakú açs olmaldr. Yöneticilerin, sportif faaliyetlere katlan
ö÷rencilerine, sosyal ve sportif erdemlilik bilincini vermeleri gerekmektedir.
e) Millî E÷itim Bakanl÷nda Sosyal ve Sportif Faaliyetlere Ayrlan Mali Kaynak
Yetersizli÷i
MEB tarafndan okullarda sportif faaliyetlerin sürdürülüp iyileútirilmesinde, yukarda
belirtilen yaklaúmlarn yannda, mali desteklerin de önemli oldu÷u görülmektedir.24
Organizasyonlarn gerçekleúmesinde ihtiyaç duyulan idari ve teknik personel
görevlendirilmesinde, görevlendirilen personelin görev ücretleri ile yarúmalar yürüten hakem ve
jüri üyelerinin görev ve müsabaka ücretlerinin ödenmesinde, 31.08.2001 tarihli ve 24509 sayl
Resmî Gazete’de yaymlanan Gençlik ve Spor Hizmetleri Uygulamasnda Görevlendirileceklere
Ödenecek Ücretlerle ølgili Esaslarla øliúkin Bakanlar Kurulu Karar günün ihtiyaçlarna cevap
verememesinden dolay yeniden ele alnmaldr.
Okul spor faaliyetlerine sponsor olunmasna iliúkin bir mevzuat düzenlemesi
bulunmad÷ndan, firmalar okul spor faaliyetlerine sponsor olamamaktadr.
f) Beden E÷itimi Dersinin ve Beden E÷itimi Ö÷retmenlerinin Sorunlar
Okul spor faaliyetlerinin istenilen düzeylere gelmesi için iki önemli faktör önemlidir.
Birincisi beden e÷itimi ö÷retmenleri, di÷eri ise ö÷rencileridir. Bu çerçevede beden e÷itimi
21
Bk. Çanakkale Milletvekili Mustafa Kemal Cengiz ve 24 Milletvekilinin (10/880) esas numaral Önergesi.
Türkiye Millî Olimpiyat Komitesi tarafndan Meclis Araútrmas Komisyonuna gönderilen 24.01.2011 tarihli
ve 64 sayl rapor, s. 6.
23
Bk. Mersin Milletvekili Ali Rza ÖZTÜRK ve 22 Milletvekilinin (10/879) esas numaral Önergesi.
24
Millî E÷itim Bakanl÷ Okul øçi Beden E÷itimi Spor ve øzcilik Dairesi Baúkanl÷ tarafndan 13.01.2011
tarihinde Meclis Araútrmas Komisyonunda yaplan sunum.
22
(S. Says: 733)
- 24 -
ö÷retmenlerinin nicelik ve nitelik olarak ihtiyaçlarnn karúlanmas, spor faaliyetlerine ve
e÷itimine ciddi katk sa÷layacaktr.25
Beden e÷itimi ö÷retmeni norm says, 2010 yl itibar ile 31.132, toplam say 20.154,
ihtiyaç duyulan say ise 11.038’dir. Bununla birlikte, beden e÷itimi ders saatinin bir (1) saat
artrlmas durumunda yaklaúk olarak 15.596 ö÷retmen ihtiyacnn daha ortaya çkaca÷, toplamda
ise 26.634 beden e÷itimi ö÷retmeni ihtiyac do÷aca÷, ad geçen Kurul tarafndan ifade edilmiútir.26
Beden e÷itimi ö÷retmen eksikli÷i, sporun okullarda tabana yaylmasnda problem
oluúturmaktadr.27, 28
Okullarda haftada 2 saat olan beden e÷itimi dersinin, saat olarak yetersizli÷i açktr. øki
saatlik ders süresi, ö÷rencilerin derse hazrlanlmas için geçecek süre de dikkate alnd÷nda,
dersin amacna ulaúmas için yeterli bulunmamaktadr. Avrupa Birli÷i ülkelerine bakld÷nda bu
ders saatlerinin 3 veya 5 saat arasnda oldu÷u görülmektedir.
Di÷er yandan, orta ve yüksekö÷retime geçiúte uygulanan snav sistemi nedeniyle okul ile
sporun ayn anda yürütülmesine imkân bulunmamakta, okul ça÷ndaki çocuklar spor-e÷itim
ikilemi arasnda kalmaktadrlar.
Okul öncesi e÷itiminde hareket e÷itimi yerine daha çok beden e÷itimi a÷rlkl dersler
verildi÷i, bu nedenle de 3-7 yaú arasnda alnmas gereken hareket e÷itiminin bu sürede hiç
verilmedi÷i, ayrca ilkö÷retimde beden e÷itimi derslerinin snf ö÷retmenlerince verildi÷i
gözlenmektedir. Bu çerçevede, okul öncesi ve ilkö÷retimde, hareket ve beden e÷itimi derslerinin
beden e÷itimi ö÷retmenleri tarafndan verilmesi yararl olacaktr.
g) Spor Liselerinin Sorunlar
Spor e÷itimine katkda bulunmak ve sporcu ö÷rencilere destek olmak amacyla 1985
ylnda kurulan spor liseleri, ilk mezunlardan sonra istenilen verim elde edilemedi÷i için
kapatlmú. Daha sonra 1995 ylnda yeniden ö÷retime baúlatlmú olup úu anda 21 spor lisesi
faaliyet göstermektedir. Yaplan de÷iúiklikle spor liseleri “Güzel Sanatlar Spor Lisesi” adn
almútr. Ancak gerekli alt yap oluúturulamad÷ndan, okullardan istenilen verim elde
edilememiútir. Bu okullarn baúta spor tesisi olmak üzere uzman personel, antrenör ve ö÷retmen
eksikli÷i hâlen devam etmektedir.29
Spor liselerine çok farkl branúlardan sporcu ö÷renci alnmakta olup bu ö÷rencileri
yetiútirecek uzman e÷iticilerin bu okullara atanmasnda da sorunlar yaúanmaktadr. Di÷er taraftan,
spor liselerinden mezun ö÷rencilere üniversitelerin beden e÷itimi bölümüne giriú snavlarnda ek
puan verilmemesi de baúka bir sorun olarak göze çarpmaktadr. Spor liselerinin, uzman personel
ve ilgili daire baúkanl÷ (OBESøD) himayesinde olmayú beklenilen baúary getirmemektedir.
25
Millî E÷itim Bakanl÷ Talim ve Terbiye Kurulu Baúkanl÷ tarafndan Meclis Araútrma Komisyonuna
yaplan 13.01.2011 tarihli sunum..
26
Tufan, M, 13.01.2011 tarihli Komisyon tutanaklar ile Millî E÷itim Bakanl÷ Talim ve Terbiye Kurulu
Baúkanl÷ tarafndan Meclis Araútrma Komisyonuna gönderilen 04.02.2011 tarihli ve 78 sayl, “Okullarda
Beden E÷itimi Dersi ve ùiddet ” baúlkl rapor s. 10.
27
Özel Sporcular Spor Federasyonu tarafndan Meclis Araútrmas Komisyonuna gönderilen, 04.01.2011 tarihli
ve 37 sayl, Görüú baúlkl rapor s. 2.
28
Aúc, H., 13.01.2011 tarihli Komisyon tutanaklar.
29
østanbul Üniversitesi-Edebiyat Fakültesi, Avc, S, agr. s. 3-4.
(S. Says: 733)
- 25 -
h) Yatl ølkö÷retim Bölge Okullarnn De÷erlendirilmesi
Yaklaúk alt yüz “Yatl ølkö÷retim Bölge Okulu” (YøBO) bulunmaktadr. Bu okullarn
gerekli alt yaplar oluúturularak bir do÷al spor merkezi hâline getirilmesiyle, gelecekteki baúarl
sporcularn temeli atlmú olacaktr.
YøBO’larn uygun spor salonu, tesis, malzeme eksiklikleri giderilip bu okullara
üniversitelerin antrenörlük bölümü mezunlar ve beden e÷itimi ö÷retmenlerinin atanmasyla,
buradaki ö÷rencilerin fiziki geliúimleri, sosyalleúmeleri, spor kültürünü alp bunlar
benimsemeleri, kulüplerin alt yaplarna yönlendirmeler yaplarak yetenekli sporcu kayna÷nn
sa÷lanmasna katk sa÷lanacaktr.
Ö÷rencilerin sportif faaliyetlere katlmn artrmak; onlar úiddet, madde ba÷mll÷ gibi
her türlü kötü alúkanlktan koruyacaktr. Ayrca bu faaliyetler, ö÷rencilerin ruh ve beden sa÷l÷n
geliútirerek kabiliyetleri ölçüsünde sportif faaliyetlere yönlendirilmelerini sa÷layacaktr.30
2.1.6. Üniversiteler
E÷itimin görevi, insanlarn içinde yaúadklar topluma uyum sa÷layabilme bilgi ve
becerisini kazandrmaktr.31 E÷itimde, iyi alúkanlklarn edinilmesi; fiziki yapy geliútirerek insan
kaynaklarnn verimlili÷inin artrlmasyla, daha enerjik, üretken nesillerin ve toplumlarn
oluúturulmas; fiziki geliúim süreci içerisinde günlük yaúantnn disipline edilmesi; zamann etkili
kullanm gibi birçok yararl kural ve de÷erin ö÷renimi hedeflenir. E÷itim, entelektüel ve kültürel
geliúimin sa÷land÷ yeni bir ortamn oluúturulmasnda önem taúmaktadr.32
E÷itimin ana amaçlarndan biri de ça÷daú insan modeli oluúturmaktr. Bu amaçlar içinde
bilim, sanat ve spor, ça÷daúlaúmann temel unsurlardr. Bu amaçlara ulaúmada, formal e÷itimin en
üst basama÷ olan üniversitelerde de spor, e÷itimin ayrlmaz bir parças olarak kabul edilmektedir.
Üniversitelerde akademik e÷itimin yannda, gençli÷in sporla bütünleúmesi için gerekli tedbirler
üniversite yönetimleri tarafndan alnmaktadr. Üniversitelerde spor, “Sa÷lk Kültür Spor
Daireleri” ile “Beden E÷itimi ve Spor Bölümleri” veya “Yüksekokullar” aracl÷yla organize
edilmektedir.33
Sa÷lk-e÷lence ve yarúma amaçl spor uygulamalar üniversitelerde devam etmektedir.
Ayn üniversite içerisinde çok çeúitli spor branúlarnda bölümler aras turnuvalar düzenlendi÷i gibi,
üniversiteler arasnda da çeúitli yarúmalar yaplmaktadr. Ayrca, Türkiye Üniversiteler Spor
Federasyonu aracl÷yla, çeúitli branúlarda ligler tüm sezon boyunca devam etmektedir.
Türkiye Üniversite Sporlar Federasyonunun 2009-2010 yl istatistiklerine göre,
üniversiteler aras spor yarúmalarna katlan sporcu ö÷renci says 5.666 kadn ve 11.384 erkek
olmak üzere toplam 17.050’dir. Üniversiteler aras spor karúlaúmalarna spor okulu ö÷rencilerinin
yan sra üniversitelerde sporla u÷raúan di÷er bölümlerin ö÷rencileri de katlmaktadr.
Yüksekö÷renimde meslek olarak spor e÷itimi alan gençlerin 2009-2010 ylna göre
saylar tablolar úeklinde aktarlmútr.34
30
UEFA 1. Asbaúkan Erzik, ù tarafndan Meclis Araútrmas Komisyonuna gönderilen 04.02.2011 tarihli ve
77 sayl, Görüú ve Öneriler baúlkl rapor, s. 8.
31
Çamlyer, 1992.
32
Bucher ve Wuest, 1987; Beyer, 1987; Skinner ve arkadaúlar, 1986; Moston ve Ashworth, 1986.
33
Hacettepe Üniversitesi Rektörlü÷ü tarafndan Meclis Araútrmas Komisyonuna gönderilen 03.03.2011
tarihli ve 92 sayl, “Türkiye’de Spor Temel Sorunlar ve Çözüm Önerileri” baúlkl rapor.
34
ÖSYM, 2010.
(S. Says: 733)
- 26 -
Tablo 4. 2009-2010 Ö÷retim Yl Lisans Düzeyindeki Spor Okulu Ö÷renci Says
2009-2010 Ö÷retim Yl Lisans Düzeyindeki Spor Okulu Ö÷renci Says
Ö÷renci
Yeni Kayt
Toplam Ö÷renci
Kz
2.354
9.421
1.646
Erkek
4.716
17.870
2.911
Toplam
Kz
7.070
634
27.291
2.496
4.557
321
Erkek
1.650
6.043
770
Toplam
2.284
8.539
1.091
Spor
Yöneticili÷i
E÷itimi
Kz
555
2.102
299
Erkek
1.090
3.783
582
Toplam
1.645
5.885
881
Spor Bilimleri
E÷itimi
Kz
44
120
4
Erkek
107
357
17
Beden E÷itimi
ve Spor
Ö÷retmenli÷i
Antrenörlük
E÷itimi
Rekreasyon
E÷itimi
2008-2009 Yl
Mezunlar
Toplam
151
477
21
Kz
177
926
166
Erkek
365
1.452
212
Toplam
542
2.378
378
Kaynak: ÖSYM 2009-2010 Ö÷retim Yl Yüksekö÷retim østatistikleri, Ankara, 2010.
Tablo 5. 2009-2010 Ö÷retim Yl Ön Lisans Düzeyindeki Spor Okulu Ö÷renci Says
2009-2010 Ö÷retim Yl Ön Lisans Düzeyindeki Spor Okulu Ö÷renci Says
Beden E÷itimi
ve Spor
Spor
Yöneticili÷i
Antrenörlük ve
Jokeylik
At
Antrenörlü÷ü
Açk Ö÷retim
Beden E÷itimi
Ö÷retmenli÷i
Ö÷renci
Yeni Kayt
Toplam Ö÷renci
2008-2009 Yl
Mezunlar
Kz
Erkek
Toplam
Kz
Erkek
Toplam
Kz
Erkek
Toplam
Kz
Erkek
Toplam
Kz
Erkek
Toplam
3
19
22
3
19
22
56
142
198
100
775
875
3
19
22
3
19
22
98
317
415
15
65
80
129
826
953
17
39
56
17
39
56
-
Kaynak: ÖSYM 2009-2010 Ö÷retim Yl Yüksekö÷retim østatistikleri, Ankara, 2010.
(S. Says: 733)
- 27 -
Tablo 6. 2008-2009 Yüksek Lisans - Doktora Ö÷renci Says
2008-2009 Yüksek Lisans-Doktora Ö÷renci Says
Ö÷renci
Yeni Kayt
Toplam Ö÷renci
Spor Bilimleri
ve Teknolojisi
Spor Bilimleri
ve Teknolojisi,
Beden E÷itimi
ve Spor
Beden E÷itimi
ve Spor
Spor Yönetim
Bilimleri
Antrenörlük
Rekreasyon
Spor
Sa÷lk
Bilimleri
Yüksek Lisans
Doktora
Toplam
Yüksek Lisans
Doktora
Toplam
3
10
13
456
109
565
13
14
27
1.120
435
1.555
2008-2009 Yl
Mezunlar
2
2
4
195
62
257
Yüksek Lisans
Doktora
Toplam
Yüksek Lisans
Doktora
Toplam
Yüksek Lisans
Doktora
Toplam
Yüksek Lisans
Doktora
Toplam
Yüksek Lisans
Doktora
Toplam
373
100
473
50
6
56
7
7
26
3
29
889
357
1.246
140
43
183
29
21
50
3
3
59
14
73
166
58
224
10
2
12
6
1
7
6
6
7
1
8
Kaynak: ÖSYM 2010, 2009-2010 Ö÷retim Yl Yüksekö÷retim østatistikleri. Ankara: ÖSYM 2010-4.
2.1.7. Spor Kulüpleri
Sporun geniú halk kitlelerine yaylmas ve spor kültürünün geliútirilmesi gibi konular
açsndan, sporun asli ve vazgeçilmez unsurunun spor kulüpleri oldu÷u yadsnamaz bir gerçektir.
Spor kulüpleri bu anlamda sporun ana hizmet birimleridir. Di÷er yandan, GSGM tarafndan da
belirtildi÷i gibi, mevcut yap ile ülkemizdeki kulüpleúme düzeyi uluslararas seviyeye ulaúamamú
olup spor kulüplerinin hukuki, mali ve yönetim sorunlar da bulunmaktadr.35 36 Meclis
Araútrmas Komisyonu, sporda úiddet olaylarnn da spor kulüplerinin içinde bulundu÷u
sorunlarla ilintili oldu÷u noktasndan hareket ederek, çalúmalarnda kulüplerin sorunlar üzerinde
yo÷unlaúmútr.
Bilindi÷i üzere spor kulüpleri, 3289 sayl Gençlik ve Spor Genel Müdürlü÷ünün
Teúkilat ve Görevleri Hakknda Kanun’un 20’nci maddesi uyarnca, Dernekler Kanunu’na göre
teúekkül eder; tescil ile Gençlik ve Spor Teúkilatna dâhil olurlar.37 5253 sayl Dernekler
Kanunu’nun 14’üncü maddesi gere÷ince, Gençlik ve Spor Genel Müdürlü÷üne kayt ve tescil olan
dernek says, 10.401’i spor kulübü ve 572’si gençlik kulübü olmak üzere toplam 10.973’tür.
øçiúleri Bakanl÷ tarafndan denetlenen gençlik ve spor kulüplerinde karúlaúlan ortak
sorunlar olarak; kurumsallaúmann sa÷lanamamas, yönetim organizasyon yapsnn sa÷lksz
35
GSGM’nin Meclis Araútrma Komisyonuna Yapmú Oldu÷u 08.12.2010 tarihli Sunum.
Bak, O.A., 16.12.2010 tarihli Komisyon tutanaklar.
37
øçiúleri Bakanl÷ Dernekler Dairesi Baúkanl÷, 2010.
36
(S. Says: 733)
- 28 -
oluúu, kurumsal hafzann oluúturulamamas, ekonomik ba÷mszl÷n elde edilememesi, a÷r vergi
ve di÷er mali yükümlülüklere katlanlmas, gerekli tesis ve ekipmann sa÷lanamamas, kurumsal
üyelik ve katk imkânlarnn geliútirilememesi, kamuoyunda yaratlan olumsuz algnn
krlamamas hususlar tespit edilmiú; bu hususlar Komisyonunun çalúmalar esnasnda spor
sektörünün paydaúlar tarafndan da belirtilmiútir.38 39
GSGM tarafndan Meclis Araútrma Komisyonuna yaplan sunumda, 5072 sayl
“Dernek ve Vakflarn Kamu Kurum ve Kuruluúlar ile øliúkilerine Dair Kanun”un müessese
kulüpleri ve takmlarnn geliúerek ço÷almasn güçleútirdi÷i; 5072 sayl Kanun’da yaplan
düzenleme ile birçok müessese veya kurum kulübünün ya kapanmú oldu÷u ya da kapanma
noktasna geldi÷i belirtilmiútir.
Spor Kulüplerinin hukuki ve mali sorunlar ile bu sorunlara iliúkin çözüm önerilerine
raporun ilerleyen bölümlerinde de÷inilecektir.
2.2. TEMEL SPOR øSTATøSTøKLERø
GSGM’nin 2009 yl verilerine göre Türkiye’de 60 federasyon faaliyet göstermekte olup
federasyonlarn özerk/yar özerk olmalar ve sezon baúlangç-bitiú tarihlerinin farkl olmas
nedeniyle faal sporcu saylarnda de÷iúkenlik gözlenmektedir. Sporcu, spor kulübü, spor tesisi
saylarn gösteren istatistiki bilgiler, GSGM tarafndan derlenmektedir. Bu veriler GSGM ve
Türkiye østatistik Kurumu (TÜøK) ønternet sitelerinde yaymlanmaktadr.
Türkiye için “spor istatistikleri sistemi”nin yeniden kurulmas gerekmektedir. Sistemin
kurulmas için;
Türkiye’nin önceliklerinin belirlenmesi; AB metodolojisinin ayrntl olarak incelenmesi
ve Türkiye’ye uyarlanarak sistemin tasarm, veri ve adres kaynaklarnn ayrntl olarak
belirlenmesi; tabülasyon planlar ve soru kâ÷tlarnn hazrlanmas, hâlen kullanlanlarn revizesi;
veri derleme yöntemi ve uygulamalarnn geliútirilmesi gerekmektedir.
2.2.1. Spor Tesisleri
Türkiye’deki farkl branúlara ait tesislerin saylarna iliúkin veriler tabloda aktarlmútr.
Tablo 7. Gençlik ve Spor Genel Müdürlü÷üne Ait Spor Tesisleri, 2009
Tesis Ad
Futbol tesisi (çim-sentetik-toprak-hal )
Yüzme havuzu (açk- kapal)
Spor salonu (antrenman)
Binicilik tesisleri (açk-kapal)
Kú sporlar tesisleri (buz pateni)
Atclk tesisleri (kapal-velodrom-okçuluk)
Semt sahalar (futbol-basketbol-voleybol)
Tenis sahas
Atletizm (stat-pist-sentetik)
Karakucak güreú sahas
Tesis Says
1.710
80
617
12
17
64
6.082
119
157
28
38
øçiúleri Bakanl÷ Dernekler Dairesi Baúkanl÷ tarafndan Meclis Araútrmas Komisyonuna gönderilen
20.01.2011 tarihli ve 62 sayl rapor.
39
Yardmc, M., Özcan, B., Altnöz, M. ve Çelik, E., 15.12.2010 tarihli Komisyon tutanaklar.
(S. Says: 733)
- 29 -
Tesis Ad
Cirit oyun alan
E÷itim merkezi (sporcu-kamp-millî takmlar-sporcu sa÷lkgençlik-merkez gençlik)
Kaykhane
Kayak evi (teleski-telesiej-babylift )
Da÷clk
Su sporlar (kürek-yelken)
Bisiklet
Otomobil (rafting)
Sa÷lk koúusu-yürüyüú
TOPLAM
Tesis Says
7
235
14
53
19
35
12
8
27
9.296
Kaynak: GSGM, 2010.
2009 yl verilerine göre Türkiye genelinde GSGM’ye ait 1.710 futbol tesisinden; 74’ü
çim saha, 1’i sentetik saha, 234’ü çim stat, 48’i toprak stat ve 1.353’ü de sadece semt sahas olarak
de÷erlendirilebilecek niteliktedir. Buna karún 6.082 semt sahasnda da futbol, basketbol, voleybol
oynanabilmektedir. Gençlik ve spor il müdürlükleri bünyesinde hizmet veren 35 açk yüzme
havuzu, 33 kapal yüzme havuzu, 12 sosyal amaçl yüzme havuzu, 426 spor salonu, 191
antrenman salonu, 4 atletizm sahas, 134 atletizm pisti ve 19 sentetik atletizm pisti olmak üzere
GSGM’ye ait toplam 9.296 tesis bulunmaktadr.
Araútrma Komisyonunun yapmú oldu÷u çalúmalar (paydaú görüúmeleri, anket, yurt içi
incelemeleri) neticesinde, ülkemizde spor tesislerinin illere göre dengesiz da÷ld÷, tesislerin
amacna uygun ve çok amaçl yaplmad÷, iyi iúletilemedi÷i, bölgelerin ihtiyaçlar ve özellikleri
do÷rultusunda planlanmad÷,40 engellilerin spor yapabilecekleri ve yarúmalar izleyebilecekleri
úekilde inúa edilmedi÷i,41 ilk ve ortaö÷retim kurumlarnda standart ölçülerde yaplmad÷, yeterli
donanm ve konfora sahip olmad÷, MEB’e ba÷l okullarn birço÷unda spor tesisi bulunmad÷,
var olan tesislerin ise iyi iúletilmedi÷i ya da okul-aile birlikleri tarafndan spor kulüplerine, otopark
iúletmelerine, dü÷ün organizasyonlarna vb. e÷itim dú faaliyetlere kiralanmas nedeniyle
ö÷rencilerin bu tesislerden yeterince faydalanamad÷ ortaya çkmútr.
2.2.2. Spor Kulüplerine ve Sporculara øliúkin Saysal Veriler
Türkiye genelinde 2009 yl verilerine göre toplam 9.978 spor kulübünden 12’si askerî
kulüp, 617’si ihtisas kulübü, 1.207’si müessese kulübü, 1.593’ü okul kulübü ve 6.549’u ise di÷er
spor kulüpleridir.
Tablo 8. Spor Kulübü Says
Askerî Kulüp
12
øhtisas
Kulübü
617
Müessese
Kulübü
1.207
Okul
Kulübü
1.593
Spor
Kulübü
6.549
Toplam
9.978
Kaynak: GSGM, 2010.
En fazla spor kulübü 1.726 ile østanbul ilinde bulunmakta olup, østanbul’u srasyla
Ankara 698, øzmir 503, Bursa 361 ve Kocaeli 262 spor kulübüyle takip etmektedir.
40
østanbul Üniversitesi-Edebiyat Fakültesi, Avc, S, agr. s. 14.
Özel Sporcular Spor Federasyonu tarafndan Meclis Araútrmas Komisyonuna gönderilen 03.01.2011
tarihli ve 3 sayl rapor, s. 5.
41
(S. Says: 733)
- 30 -
Türkiye genelinde, 2009 yl verilerine göre aúa÷daki tabloda ayrntl olarak görülece÷i
üzere, amatör spor federasyonlarnda toplam lisansl sporcu says 1.621.349 olup bunlardan
449.046’s kadn, 1.172.303’ü ise erkektir. Di÷er yandan TFF verilerine göre 2009- 2010 sezonu
faal amatör futbolcu says ise 240.245’tir.
Tablo 9. Amatör Spor Federasyonlarndaki Sporcu Saylar, 2009 (TFF verileri hariç)
FEDERASYON
ADI
ATICILIK VE
AVCILIK
LøSANSLI SPORCU SAYISI
KADIN
ERKEK
TOPLAM
1.963
13.846
15.809
ATLETøZM
40.302
74.116
114.418
BADMøNTON
10.775
17.254
28.029
BASKETBOL
36.720
149.960
186.680
BEDENSEL
ENGELLøLER
336
2.420
2.756
BEYZBOL VE
SOFTBOL
587
2.653
3.240
BøLARDO
1.571
17.834
19.405
BøNøCøLøK
891
1.705
2.596
FEDERASYON
ADI
øùøTME
ENGELLøLER
KADIN
ERKEK
TOPLAM
875
6.027
6.902
13.605
26.118
39.723
9.120
26.930
36.050
577
2.633
3.210
KARATE
19.153
58.407
77.560
KAYAK
4.445
14.318
18.763
KICK BOKS
7.736
52.490
60.226
804
2.677
3.481
14.669
37.431
52.100
øZCøLøK
JUDO ve KURAù
KANO
KÜREK
BøSøKLET
BOCCEBOWLøNG VE
DART
1.653
8.815
10.468
MASA TENøSø
2.227
5.046
7.273
MODERN
PENTATLON
353
810
1.163
BOKS
3.754
38.918
42.672
MOTOSøKLET
24
590
614
BRøÇ
1.692
7.416
9.108
MUAY-THAø
2.087
12.701
14.788
BUZ HOKEYø
1.262
2.402
3.664
OKÇULUK
2.643
4.853
7.496
BUZ PATENø
699
482
1.181
ORYANTRøNG
743
1.850
2.593
CøMNASTøK
8.314
6.191
14.505
OTOMOBøL
SPORLARI
179
2.826
3.005
DAöCILIK
6.103
18.398
24.501
ÖZEL
SPORCULAR
2.091
6.884
8.975
DANS
2.140
1.827
3.967
SATRANÇ
25.935
97.416
123.351
ESKRøM
GELENEKSEL
SPOR
DALLARI
GELøùMEKTE
OLAN SPOR
BÖLÜMLERø
2.086
3.680
5.766
SU TOPU
612
2.721
3.333
177
4.973
5.150
SU ALTI
SPORLARI
2.109
5.383
7.492
174
398
572
46.789
142.954
189.743
GOLF
GÖRME
ENGELLøLER
GÜREù
1.761
3.847
5.608
TENøS
7.123
8.972
16.095
519
1.583
1.985
2.504
TRøATLON
413
1.405
1.818
128.631
TAEKWONDO
(S. Says: 733)
- 31 -
FEDERASYON
ADI
KADIN
ERKEK
TOPLAM
49.774
51.357
30.347
24.546
54.893
HALTER
HAVA
SPORLARI
828
5.064
5.892
7
40
47
HENTBOL
21.081
43.174
64.255
HERKES øÇøN
SPOR
9.477
13.936
23.413
HOKEY
1.868
3.467
5.335
HALK
OYUNLARI
FEDERASYON
ADI
VOLEYBOL
VÜCUT
GELøùTøRME
KADIN
ERKEK
TOPLAM
66.669
61.962
2.412
13.154
15.566
WUSHU
2.790
13.282
16.072
YELKEN
2.282
7.649
9.931
21.911
35.693
57.604
-
240.245
240.245
449.046
1.412.548
1.861.594
YÜZME
TÜRKøYE
FUTBOL
FEDERASYONU2
TOPLAM
Kaynak: 1) GSGM, 2010.
2) TFF faal amatör futbolcu saylar, 2009-2010 sezonu (Cinsiyet baznda da÷lm olmad÷ndan
kadnlar da erkek sütununda gösterilmiútir.)
2.2.3. Türkiye’nin Uluslararas Alanda Elde Etmiú Oldu÷u Sportif
Baúarlar
Büyük spor organizasyonlarna ev sahipli÷i yapmak ve bu organizasyonlarda baúarlar
elde etmek, ülke tantm açsndan önemli bir frsattr. Türkiye’nin de son yllarda büyük spor
organizasyonlarna baúarl bir úekilde ev sahipli÷i yapt÷ ve bu alandaki organizasyon becerisini
ve deneyimini de artrd÷ bir gerçektir. 2005 ylndan bu yana;
2005 øzmir Yaz Üniversiade Oyunlar,
2007 1. Karadeniz Oyunlar,
2008 Avrupa Atletizm Milletler Kupas,
2008 Genç ve Ümit Bayanlar Basketbol ùampiyonas,
2008 Dünya Genç Bayanlar Güreú ùampiyonas,
2009 Dünya Genç Erkekler Basketbol ùampiyonas,
2010 Dünya Basketbol ùampiyonas,
2010 Dünya Judo ùampiyonas,
2011 Erzurum Kú Universiade Oyunlar,
Periyodik olarak Uluslararas Türkiye Cumhurbaúkanl÷ Bisiklet Turlar, Formula 1 ve
Moto GP yarúlar
gibi büyük organizasyonlarn ülkemize alnmas sa÷lanmú ve özellikle olimpiyatlardan
sonra en büyük organizasyon olan “Yaz ve Kú Üniversiade” oyunlar baúta olmak üzere tüm
organizasyonlar baúaryla gerçekleútirilmiútir. Bu organizasyonlarda yukarda belirtildi÷i gibi
ülkenin tantm yaplmakla kalnmamú, ayn zamanda bölgenin ve ülkemizin organizasyon
tecrübesi artrlmú, do÷al olarak bu organizasyona ev sahipli÷i yapan úehir ve bölgeye baúta spor
tesisi ve úehir alt yapsnn geliútirilmesi olmak üzere ekonomik, turistik vb. pek çok katk
sa÷lanmútr. Di÷er yandan, ülkemiz insanna spor kültürünün kazandrlmas açsndan da büyük
frsatlar yaratlmútr.
(S. Says: 733)
- 32 -
Bu amaçlarla, önümüzdeki yllarda Türkiye’de 18 adet dünya ve Avrupa úampiyonas
düzeyinde organizasyon yaplacaktr. Bunlara örnek olarak;
2011 Avrupa Gençlik Oyunlar Festivali,
2011 Basketbol Yldzlar Avrupa ùampiyonas,
2011 Dünya Güreú ùampiyonas,
2012 Dünya Salon Atletizm ùampiyonas,
2012 Dünya Yüzme ùampiyonas,
2012 Dünya Satranç Olimpiyat,
2012 Golf Dünya ùampiyonas,
2013 Akdeniz Oyunlar,
2013 FIFA U-20 Dünya Kupas,
2014 Dünya Kadnlar Basketbol ùampiyonas
gibi spor organizasyonlar verilebilir.
Ayn zamanda 2012 Kayak Dünya ùampiyonas, 2014 Voleybol Dünya ùampiyonas,
2014 Avrupa Hentbol ùampiyonas gibi organizasyonlara da aday olunmuú olup adaylk süreci
takip edilmektedir.
Ülkemizde ev sahipli÷i yaplan veya yaplacak olan spor organizasyonlarnn ülkeye
sa÷layaca÷ katknn yan sra, bu organizasyonlarda hedeflenen tek amaç ülkenin organizasyon
becerisini göstermek veya ülkeyi tantmak olmamal; sportif baúarlar da elde edilmelidir. Aksi
hâlde spora ayrlmas gereken kaynaklarn, bu tür organizasyonlara ev sahipli÷i yapmak suretiyle
heba edilmesinin söz konusu olabilece÷i, Komisyonca görüúlerine baúvurulan kiúi ve kurumlarca
da ifade edilmiútir.42 Bu organizasyonlarn temel amac, ev sahipli÷i yapan bölge baúta olmak
üzere, ülkemizde sporun tabana yaylmasn sa÷lamak; halkn kolaylkla yararlanabilece÷i spor
tesislerini ülkemize kazandrarak ve en etkin úekilde kullanarak gelecek nesillere fiziksel ve
kültürel spor miras brakabilmektir.
Son 7 olimpiyat oyunun karúlaútrmas tabloda yaplmútr.
Tablo 10. Türkiye’nin Olimpiyat østatistikleri
Yl
Branú
1984
1988
1992
1996
2000
2004
2008
10
11
12
10
11
11
13
Katlan
Sporcu Says
48
50
47
54
59
66
68
Altn
Madalya
Gümüú
Madalya
1
2
4
3
3
1
1
2
1
3
4
Bronz
Madalya
3
1
2
1
2
4
3
Kaynak: GSGM, 2010.
Olimpik branú ve katlan oyuncu says zaman içinde artú göstermektedir. Sporun tabana
yaylmas, tesis says ve kalitesinin arttrlmas, sporcu ve antrenör says ve yetkinli÷inin
yükseltilmesi olimpik branúlarda, spor dallarnda performans ve baúary arttracaktr. Raporun
ilgili bölümlerinde konuya iliúkin de÷erlendirme ve önlemler yer almaktadr.43
42
ømamo÷lu, O. , Ziyagil, M. A., 06.01.2011 tarihli Komisyon tutanaklar; Erdener, U., Kazda÷l, H., Açkada,
C., 11.01.2011 tarihli Komisyon tutanaklar.
43
Bk. (10/267) esas numaral Önerge.
(S. Says: 733)
- 33 -
2010 ylnda Türkiye’de düzenlenen FIBA 2010 Dünya Basketbol ùampiyonas’nda
Millî Takm’mz dünya ikincisi olarak, takm sporlar tarihinde büyük bir baúarya imza atmú;
úampiyona boyunca ülkemizin tek gündem maddesi olmuútur. Yine 2010 ylnda Japonya’da
düzenlenen úampiyonada Bayan Voleybol Millî Takm’mz tarihinde ilk kez dünya altncs
olmuútur.
Macaristan’da yaplan Avrupa Takmlar ùampiyonas 5.000 metrede Elvan
ABEYLEGESSE birinci, Nevin YANIT 100 metre engellide birinci, Kenan SOFUOöLU
motosiklette dünya úampiyonu, Gülsüm TATAR ise boksta dünya úampiyonu olmuútur. 44
Ayrca, 30 Eylül-6 Ekim 2006 tarihleri arasnda øtalya’nn Roma kentinde düzenlenen
Özel Olimpiyatlar Avrupa Gençlik Oyunlar’nda atletizm branúnda 5 altn, 2 gümüú, 4 bronz
madalya kazanmak suretiyle takm hâlinde birincilik elde edilmiútir. Yüzme branúnda ise 1 altn, 4
gümüú ve 2 bronz madalya kazanlmútr. 28 Eylül-11 Ekim 2007 tarihleri arasnda Çin’de
düzenlenen Özel Olimpiyatlar Dünya Yaz Oyunlar’nda atletizm branúnda 3 altn, 1 gümüú, 3
bronz kazanmak suretiyle takm hâlinde üçüncülük elde edilmiútir. Basketbol branúnda dünya
2’ncisi, futbol branúnda dünya 2’ncisi, voleybol branúnda dünya 3’üncüsü, bowling branúnda
“Olimpiyat ùampiyonu” olunmuú; jimnastik branúnda 1 gümüú ve 5 bronz madalya, masa tenisi
branúnda 4 gümüú, takm hâlinde 4 gümüú, 1 bronz madalya kazanlmútr. Yine 2-8 Mays 2008
tarihleri arasnda Avusturya’da düzenlenen Özel Olimpiyatlar Avrupa Futbol ùampiyonas’nda
Avrupa 2’ncisi, 21-28 Mays 2008 tarihleri arasnda Marmaris’te düzenlenen Özel Olimpiyatlar
Avrupa Basketbol Turnuvas’nda Avrupa 2’ncisi olunmuútur.45 Kurulma tarihleri yeni olmakla
birlikte engelliler spor federasyonlarnn göstermiú olduklar sportif baúar da ülkemiz açsndan
büyük önem taúmaktadr.
Türkiye’deki genç nüfusun says dikkate alnd÷nda, Türkiye’nin sportif baúarlar
açsndan daha iyi bir konumda bulunmas gerekti÷i, bu çerçevede bir yandan sporun tabana
yaylmas, bir yandan gençlerin e÷itim veya spor ikileminden kurtarlmas ve di÷er yandan ülke
gençli÷ine rol model olabilecek elit sporcularn yetiútirilmesi için çok çeúitli projelerin
geliútirilmesi,46 bunun için de spor sektöründeki tüm paydaúlarn bu projelerde ortak sorumluluk
alarak çalúmas gerekti÷i bir gerçek olarak ülke sporunun karú karúya kald÷ bir durumdur.47
2.2.4. Spora Katlm ve Katlmn Artrlmas
Türkiye østatistik Kurumu, 2006 yl boyunca ülke çapnda Zaman Kullanm
Araútrmas’nn alan uygulamasn gerçekleútirmiútir. Söz konusu araútrmann ilk sonuçlar, 25
Temmuz 2007 tarihli haber bülteniyle kamuoyuna duyurulmuú, ùubat 2008’de de araútrmann
genel sonuçlar yaymlanmútr. Bu haber bülteninde; ayn araútrma sonuçlarnn ayrntl analizi
sonucu elde edilen spor faaliyetlerine katlm ve bu kiúilerin sosyoekonomik niteliklerine iliúkin
bilgilerle birlikte, spor faaliyetlerine ayrlan zaman bilgisi de yer almaktadr.48
44
GSGM tarafndan 08.12.2010 tarihinde Meclis Araútrmas Komisyonuna yaplan sunum.
Özel Sporcular Spor Federasyonu tarafndan Meclis Araútrmas Komisyonuna gönderilen 04.01.2011 tarihli
ve 37 sayl rapor.
46
Aydo÷du, A., 04.01.2011 tarihli Komisyon tutanaklar.
47
Özak, F.N., Komisyonun 16.01.2011 tarihli østanbul tutanaklar.
48
TÜøK, 2008.
45
(S. Says: 733)
- 34 -
Tablo 12. Cinsiyete Göre Referans Aynda Spor Faaliyetlerine Katlm Oran, 2006 (%)
Katlm
Türkiye
Spor Faaliyetine Katlmayan
Yalnzca Bir Spor Faaliyetine Katlan
øki Farkl Spor Faaliyetine Katlan
Üç Farkl Spor Faaliyetine Katlan
Dört veya Beú Farkl Spor Faaliyetine Katlan
Toplam
100
76,9
18,2
3,6
0,9
0,3
Erkek
100
72,1
21,0
5,0
1,4
0,5
Kadn
100
81,7
15,5
2,3
0,5
0,1
Kaynak: Zaman Kullanm Anketi, TÜøK, 2006.
2006 ylnda, Türkiye’de erkeklerin % 27,9’u, kadnlarn ise % 18,3’ü spor faaliyetine
katlmútr. Di÷er bir ifade ile erkeklerin % 72,1’i, kadnlarn ise % 81,7’si herhangi bir spor
faaliyetine katlmamútr. Yalnzca bir spor faaliyetine katlan erkeklerin oran % 21, kadnlarn
oran % 15,5’tir. Erkeklerin % 6,9’u, kadnlarn ise % 2,8’i iki ve daha fazla farkl spor faaliyeti
yapmútr.
Tablo 13. Referans Aynda Spor Faaliyetlerine Katlmn Cinsiyet Oran, 2006 (%)
Katlm
Türkiye
Toplam
100
Erkek
49,6
Kadn
50,4
Spor Faaliyetine Katlmayan
100
46,4
53,6
Yalnzca Bir Spor Faaliyetine Katlan
100
57,2
42,8
øki Farkl Spor Faaliyetine Katlan
100
68,1
31,9
Üç Farkl Spor Faaliyetine Katlan
100
75,0
25,0
Dört veya Beú Farkl Spor Faaliyetine Katlan
100
83,7
16,3
Spor faaliyetlerine erkeklerde en yüksek katlm oran % 39,4 ile 15-24 yaú grubunda
gözlenirken, kadnlarda bu oran % 22,8 ile 45-54 yaú grubunda gözlenmektedir. Ö÷renim düzeyi
yükseldikçe spor faaliyetlerine katlm da yükselmektedir. Okuryazar olmayan veya bir okul
bitirmeyen kiúilerde spor faaliyetlerine katlm % 8 iken, lisans ve üstü ö÷renim görmüú kiúilerde
bu oran % 50,9’a çkmaktadr.
Spor faaliyetlerine katlm skl÷, spor dalnn özelli÷ine göre farkllklar göstermektedir.
Referans aynda; 1-9 kez katlm skl÷ futbol, basketbol, voleybol; vb. dallarda erkeklerde
% 87,6; kadnlarda % 85,6 iken, yüzme dalnda erkeklerde % 77,3; kadnlarda % 75,2’dir.
Erkekler aletli sporu % 60,2 ile 10 ve daha fazla sklkta yaparken; kadnlarda bu sklk
% 53,9’dur. Yürüyüú/koúuda ayn oranlar srasyla % 52,7 ve % 60,4’tür. Toplam nüfusun
% 16,6’s yürüyüú ve koúu yapmaktadr.
(S. Says: 733)
- 35 -
Tablo 14. Yaú Grubuna Göre Referans Aynda Spor Faaliyetlerine Katlm Oran, 2006
Toplam
Yaú grubu
Toplam
15-24
25-34
35-44
45-54
55 +
Erkek
15-24
25-34
35-44
45-54
55 +
Kadn
15-24
25-34
35-44
45-54
55 +
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
Spor
Faaliyetine
Katlmayan
Yalnzca Bir Spor øki ve Daha Fazla
Faaliyetine Katlan Farkl
Spor
Faaliyetine Katlan
76,9
71,8
77,9
78,6
76,3
81,2
72,1
60,6
73,8
77,3
75,3
76,3
81,7
82,3
82,1
80,0
77,2
85,5
18,2
18,6
17,4
17,9
20,4
17,5
21,0
25,4
19,7
17,7
20,1
21,8
15,5
12,3
15,0
18,1
20,6
13,6
4,8
9,6
4,7
3,5
3,4
1,3
6,9
14,0
6,4
5,0
4,5
1,9
2,8
5,4
2,9
1,9
2,2
0,8
2006 ylnda, Türkiye genelinde; 15 ve daha yukar yaútaki nüfusun % 16,6’s yürüyüú
ve koúu yapmútr. Yürüyüú ve koúu en çok katlmn oldu÷u spor daldr. Futbol, basketbol,
voleybol vb. dallar % 6,4 ile ikinci ve yüzme % 2,3 ile üçüncü srada yer almaktadr
Türkiye’de erkekler kadnlara göre daha çok spor yapmaktadr. Sadece tek yürüyüú ve
koúu yapanlarn yars kadndr (% 50,4). Di÷er spor dallarnda erkeklerin oran kadnlardan daha
fazladr. Futbol, basketbol, voleybol vb. dallarda erkek oran % 93,1; kadn oran ise % 6,9’dur.
Erkekler, spora kadnlara göre daha çok zaman ayrmaktadr. 2006 ylnda Türkiye
genelinde; yürüyüú ve koúu yapanlar, bir ayda bu spor dalna ortalama 50 dakika zaman ayrmútr.
En az zaman ayrlan spor faaliyeti ise aylk ortalama 4’er dakika ile bisiklet ve di÷er spor
dallardr. Erkekler bir ayda futbol, basketbol, voleybol vb. sporlara ortalama 1 saat 22 dakika
zaman ayrrken, kadnlarda bu süre aylk ortalama 12 dakikadr. Kadnlarn bir ayda en çok zaman
ayrd÷ spor dal ortalama 41 dakika ile yürüme ve koúu olurken, erkekler bu spor dalna ortalama
bir saat ayrmaktadr.
Seyirci olarak spor faaliyetlerine katlm oran erkeklerde % 7,7; kadnlarda % 1,3’tür.
Bir ayda seyirci olarak spor müsabakalarn izlemeye ayrlan zaman erkeklerde ortalama 22
dakika, kadnlarda ise ortalama 2 dakikadr. Erkekler televizyonda spor program izlemek için
ortalama 3 saat 10 dakika zaman ayrrken, kadnlarda bu süre ortalama 20 dakikadr.
(S. Says: 733)
- 36 -
Spora katlmla ilgili yaplan akademik çalúmalarda, uygunluk ve kolayl÷n spora
katlmn artrlmasnda çok önemli oldu÷u ortaya çkmútr. Uygunluk ve kolaylkla anlatlmak
istenen ise fiziksel, co÷rafi, finansal, sosyal ve örgütsel eriúimdeki kolaylktr. Bu amaçlarla; sporu
yöneten, yönlendiren kamu kurum ve kuruluúlar ile sivil toplum kuruluúlarnca spora katlm
mevcut alúkanlklarn incelenmesi, spora katlmn önündeki engellerin belirlenmesi, spor
tesislerinin toplumun tüm kesimlerinin kullanmna nasl uygun hâle getirilece÷inin tespit edilmesi,
ayrca spor yapan kiúilerin/tüketicilerin yapmú olduklar spora iliúkin tutum ve davranúlarnn
analiz edilmesi gerekti÷i, Komisyonca görüúlerine baúvurulan kiúi ve kurumlarca ifade
edilmiútir.49
Ayrca, spora katlmda ana belirleyici unsurlarn ne oldu÷unun tespit edilmesi, ülke
içerisinde hangi spor dalnda katlmn artrlmas gerekti÷inin belirlenmesi, ülke içinde ev
sahipli÷i yaplan uluslararas spor organizasyonlarnn spora katlmn artrlmasnda frsat m
tehdit mi oldu÷unun irdelenmesi gerekmektedir.
øngiltere’de 2007 ylnda yaplan bir araútrmada;50 maliyet, zaman ve motivasyon, spora
katlm önündeki üç engel olarak tespit edilmiútir. Tüketicilerin, spor faaliyetleri için harcamay
sevmedikleri, söz konusu araútrmaya katlanlardan yarsnn üyelik ve giriú aidat olarak ylda 25
sterlinden daha az harcadklar, gençlerin yaúllara göre spora harcamaya daha fazla istekli
olduklar, düúük katlm ücretinin spora katlmn artrlmasnda belirleyici unsur oldu÷u, maliyetin
özellikle baz spor dallarnda ve spor tesislerinde daha büyük bir engel teúkil etti÷i belirtilmiútir.
Di÷er yandan, serbest zaman kstll÷, arttkça artan alternatif serbest zaman
faaliyetlerinin mevcudiyeti, özellikle büyükúehirlerde bir mekândan di÷er mekâna ulaúma ayrlan
zamann fazlal÷ nedeniyle sporun daha az çekici hâle geldi÷i, bu nedenle sporun kendisini daha
e÷lenceli, daha kolay ve geliúmeye açk oldu÷unun hissettirmesi gerekti÷i, ancak motivasyon
eksikli÷ini gizlemek için zaman kstll÷nn bir bahane olarak öne sürüldü÷ü ifade edilmiútir.
Son olarak ise yukarda saylan engeller içerisinde spora katlmdaki en önemli engelin
ise motivasyon eksikli÷i oldu÷u, fitness sporlarnn müsabaka sporlarnda oldu÷u gibi katlmclar
motive etmek için çaba içinde olduklar, spor sosyal bir etkileúim arac oldu÷u için takm
arkadaúlar veya rakiple birlikte olmann katlmcnn motivasyonunu artran en önemli unsur
oldu÷u tespit edilmiútir.
Komisyon, çalúmalar esnasnda, 30 Kasm 2010 tarihinde “2012 Avrupa Spor
Baúkentli÷i Sertifikas”n alan østanbul’un, süreç öncesi ile sonrasnda yapt÷ ve yapaca÷ etkinlik
ve faaliyetler hakknda bilgi almak için østanbul Büyükúehir Belediyesinden yetkilileri dinlemiútir.
Yetkililer tarafndan, østanbul’u evrensel bir de÷er hâline getirmek amacyla yatrm yaplan
alanlarn en önemlilerinden birinin de spor oldu÷u, spora eriúimin evrensel bir hak olmas
nedeniyle, úehirde yaúayan kiúilerin spor yapabilmek için gerekli imkânlara kavuúturulmas
gerekti÷i vurgulanmútr. østanbul 2012 Avrupa Spor Baúkentli÷i sürecinde spor kültürünü
geliútirerek düzenli spor yapma alúkanl÷ kazanmú, sa÷lkl ve zinde bir toplum oluúturmann,
spor alannda yetenekler yetiútirilerek ülke sporuna hizmet etmenin ve østanbul’u bir spor kentine
dönüútürmenin amaçland÷ ifade edilmiútir.51, 52
49
Akgül, Y., 08.12.2010 tarihli Komisyon tutanaklar; Akkuú, H., Elçin, R., Uysal, F., 20.12.2020 tarihli
Komisyon tutanaklar; ømamo÷lu, O. , Ziyagil, M.A., 06.01.2011 tarihli Komisyon tutanaklar; Avc, S.,
Kayalo÷lu, E., Dinçbayl, S., 02.02.2011 tarihli Komisyon tutanaklar; Sungur, M.L., ùen, H.H., 09.02.2011
tarihli Komisyon tutanaklar .
50
Sport Participation, 2007.
51
Gümüúda÷, G., 02.03.2011 tarihli Komisyon tutanaklar.
52
østanbul Büyükúehir Belediyesi, 2011.
(S. Says: 733)
- 37 -
13 milyon kiúinin yaúad÷ østanbul’un bu unvan almasnn, gerçekleútirilecek etkinlik
ve projelerle østanbullularn spora katlmnn artrlmas açsndan büyük bir frsat olaca÷
de÷erlendirilmektedir.
Sonuç olarak, sporu yöneten kamu idarelerinin, federasyonlarn, mahalli idarelerin ve
kulüplerin spora katlmn önündeki yukarda belirtilen engelleri de dikkate alarak ulaúm kolay
olan ve halkn kullanmna açk spor tesisleri yapmalar, spora katlmn artrlmas için özel
projeler geliútirmeleri gerekmektedir. Ayrca, görsel ve iúitsel medyada spora katlmn artrlmas
için TRT Okul kanalndaki “Spor Okulu” veya NTV Spor kanalndaki “Sahaya Çk” gibi
programlara yer verilmesi spora katlmn artrlmasnda faydal olacaktr.53
53
Özak, F.N., Komisyonun 16.01.2011 tarihli østanbul tutanaklar.
(S. Says: 733)
- 38 -
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
SPOR KULÜPLERø VE SORUNLARI
3.1. SPOR
ÇERÇEVESø
KULÜPLERøNE
øLøùKøN
MODELLERøN
GENEL
Spor kulüplerine iliúkin çeúitli modeller bulunmaktadr. Handbook on the Economics of
Sport adl eserde54 aúa÷daki de÷erlendirmeler yaplmú ve farkl modeller üzerinde durulmuútur:
Spor yaplanmalar incelendi÷inde geliúmiú ülkelerde Anglo-Amerikan modeli ve
Avrupa modeli olarak iki temel yap karúmza çkmaktadr. Bunun yan sra az geliúmiú ve
geliúmekte olan ülkelerde yaúanan ortak sorunlar göz önüne alnd÷nda, bu gibi ülkeler için
benzer sorunlarn yaúand÷ ama farkl yaplanmalarn görüldü÷ü modellerden
bahsedilebilmektedir.
Modern sporlara iliúkin kurallar demokrasilere benzemektedir: Her iki tip kural da úeffaf,
herkese eúit úekilde uygulanan ve sadece idare eden organlar tarafndan daha önceden tanmlanmú
süreçler çerçevesinde de÷iútirilebilmektedir.
Pek çok önemli modern spor dal (beyzbol 1846, futbol 1848, Avustralya futbolu 1859,
boks 1865, bisiklet 1867, ragbi 1895, motor sporlar 1895 ve olimpiyatlar 1896’da) 19. yüzyln
ortalaryla sonu arasnda ortaya çkmútr. Golf, kriket ve at yarúlar gibi modern sporlar ise
1750’li yllarda Büyük Britanya’da do÷muútur. Olimpiyatlar dúndaki tüm bu modern sporlarn
hepsi Büyük Britanya’da ve Amerika Birleúik Devletleri’nde kurallaútrlmútr. Bunun sebeplerini
üç baúlkta ele almamz mümkündür. Birincisi Anglosakson halklarn spor oyunlarna daha yatkn
bir kültüre sahip olmasdr. Bu ülkelerdeki oyun saysndaki çeúitlilik arttkça yeni oyunlarn
ortaya çkmas ve kitlelerce benimsenerek uygulanmas daha da kolaylaúmútr. økinci olarak,
sanayileúme sürecini tamamlamú ülkelerin ekonomik açdan geliúmiú olmas ve modern sanayi
süreçleriyle sporlarn temel karakterlerinin (kurallar ve zamanlamalarnn olmas, yeni tekniklerin
geliúmesiyle ortaya çkmalar gibi) benzemesi sayesinde, modern sporlarn buralarda geliúmesi
tetiklenmiútir. Di÷er bir sebep ise bu ülkelerde örgütlenme hakknn vatandaúlara sa÷lanmú
olmasdr. Bilindi÷i üzere spor kulüplerinin kurulabilmesinin temel koúullarndan biri de bireylerin
örgütlenme özgürlü÷ünün olmasdr.
3.1.1. Avrupa Modeli
Sporda Avrupa modeli olarak adlandrlan yapda ticari kayglar çok fazla ön planda
de÷ildir. Avrupa ligleri küme düúme ve yükselme yoluyla yeni kulüplere açk olan bir yapya sahip
oldu÷undan; kulüpler için ligde kalmak, ticari kazanç elde etmekten daha önemli hâle gelmiútir.
Ayrca, Avrupa modelinde bütün sporlar amatör düzeyde katlmlarla baúlamú, profesyonel spor
dallar geliútikçe sporu idare eden makamlar hem amatör hem de profesyonel faaliyetler için
sorumluluk almútr. Bu iki yapnn bir arada ele alnmas da ticari kazanca verilen önemin
azalmasna neden olmuútur. Avrupa modelinde profesyonel spor kulüplerinde kâr da÷tm
snrldr. Örne÷in øngiltere Futbol Federasyonu, profesyonel futbol kulüplerinin kâr pay
ödemesine snr getirmiútir. Uygulamada da hemen hemen hiçbir kulübün kar pay da÷tmad÷
54
Szymanski, 2006, s. 304-307.
(S. Says: 733)
- 39 -
görülmektedir. Bunun yan sra 1981 ylna kadar øngiltere’de futbol kulübü yöneticilerinin maaú
almas da kanunen yasaklanmú durumdayd. 55
Büyüklük ve karmaúklk açsndan ele ald÷mzda, Avrupa profesyonel spor
yaplanmasnda futbol daha baskndr. Futbol kulüpleri ilk baúlarda, bütün üyelerine ait olan ve bu
üyeler tarafndan seçilen bir komite tarafndan idare edilen hukuki yaplard. I. Dünya Savaú
srasnda øngiltere’deki futbol kulüpleri snrl sorumlu úirketler hâline dönüútürülmüú olmakla
birlikte, baúlangçtaki bu yapy hâlen muhafaza eden Avrupa ülkeleri de bulunmaktadr. Fransa’da
ise profesyonel futbol organizasyonuna yönelik hukuki çerçeve 1901 ylna dayanmaktadr. Bu
tarihte, vatandaúlarn kâr amac gütmeyen organizasyonlar baznda örgütlenmelerini özgür brakan
bir kanun yürürlü÷e girmiútir. Belediyelerin yasal olarak sporu geliútirme ve ileri götürme
görevleri bulundu÷undan yerel yönetimler futbolun finansman ve yönetimine dâhil olmuúlardr.
Dolaysyla 1970’lere kadar 1. Futbol Ligi gelirlerinin yaklaúk yüzde 18’i hükûmetin belediyelere
aktard÷ kaynaktan gelmiú ve pek çok stadn mülkiyeti yerel yönetimlere ait olmuútur. Yine 1970
ylnda devlet, genç yetenekleri yetiútirmek için Ulusal Futbol Enstitüsünü kurmuú ve profesyonel
kulüplerden yerel örgütler ve okullarla iú birli÷i içinde kendi e÷itim merkezlerini kurmasn
öngörmüútü.56
Pek çok Avrupa ülkesinde büyük sanayi firmalarnn ve zengin kiúilerin futbol
kulüplerine finansal kaynak sa÷lamas geleneksel hâle gelmiútir. Bu firmalar ve kiúiler için,
kulübün ticari kazanç elde etmesinden çok, isimlerinin bir kulüple özdeúleúmesi ve bu úekilde
isimlerinin gündemde tutulmas önem taúmaktadr. Bu nedenle kulüpler, ünlü ve baúarl
futbolcular oldukça yüksek fiyatlarla transfer etmekten kaçnmamaktadr. Transfer ücretlerinin
getirdi÷i maliyetler nedeniyle, Avrupa’da profesyonel futbol alannda finansal krizler sk sk
yaúanmakta olup kulüplerin zararda olmas neredeyse alúlmú bir norm hâline gelmiútir.57
3.1.2. Anglosakson (Kuzey Amerika) Modeli
Sporda Anglosakson modeli olarak adlandrlan ve Kuzey Amerika’da görülen bu model,
devletin kulüpleri destekledi÷i Avrupa modelinin aksine, kendi kendilerini idare eden ba÷msz
kulüplerin örgütlenmesine dayaldr. Fiziksel egzersiz sadece bireyler için fayda sa÷lamamakta,
baúka dúsallklar da yaratmakta, en basitinden sosyal anlamda daha verimli bireyler
yetiútirmektedir. Pek çok ülkede devlet, sporun sa÷lad÷ dúsallklar göz önüne alarak sporun
teúvik edilmesi gerekti÷ini savunmuú ve bu nedenle federasyonlar, kamu inisiyatifiyle
kurulmuútur. Oysa Anglosakson modelinde sporun bu tip dúsallklar sa÷lyor olmas göz ard
edilmekte ve devletin, hiçbir úekilde federasyonlarn ve kulüplerin iúleyiúine müdahale etmesi ve
finansman sa÷lamas talep edilmemektedir. Spor kulüpleri ve federasyonlar kamudan mali destek
alsa bile bu daha çok proje bazl olmaktadr. 58
Anglosakson modelinde modern sporlar, kulüp üyelerinin ya da o sporla u÷raúan
kiúilerin e÷lenmelerini sa÷lamak amacyla ortaya çkmú; bu spor dallarnn ticarileúmesi ise
seyirci ve taraftarlarn belli sayya ulaúmasyla gerçekleúmiútir. Devlet, spor örgütlerinin ticari
geliúimleri sürecinde herhangi bir müdahalede bulunmad÷ndan, kulüplerin elde etti÷i gelirlerin
da÷tm oldukça kapsaml olabilmektedir.
Kulüp ve federasyonlarn ba÷msz yapda olmalar nedeniyle Kuzey Amerika’da spor
alannda çok sayda yaplanma ortaya çkmú ve bu yaplar birbiriyle hem sporcu hem de taraftar
bulabilmek için rekabet eder hâle gelmiútir. Bu modelin en kuvvetli yan da bu tip rekabetler
55
Sloane, 2006, s. 299-303.
Sloane, age. s. 299-303.
58
56
57
(S. Says: 733)
- 40 -
sayesinde ortaya çkan zengin spor kültürünün varl÷dr. Ayrca Anglosakson modelinde, lig
yaps kapal olup co÷rafi bazda örgütlenmiú ligler bulunmaktadr. Böylelikle takmlar, bölgesel
bazda eúit oranda temsil hakkna sahip durumdadr.
3.1.3. Geliúmekte Olan Ülkeler Modeli
Spor faaliyetlerinin örgütlenmesinde “Amerikan ekolü mü yoksa Avrupa ekolü mü
avantaj sa÷lamaktadr?” tartúmalar devam ederken, geliúmekte olan ülkeler için ayr bir model
oluúturulup oluúturulamayaca÷ da gündemdedir. Geliúmemiú ya da geliúmekte olan ülkelerde
hükûmetler her ne kadar spora önem verdiklerinden ya da vereceklerinden bahsetseler de,
uygulamada bu alana çok az kaynak aktarabilmektedirler. Pek çok ülke, spor aktivitelerinin
organizasyonu için dú ülkelerden yardm almaktadr ve spor malzemeleri yerli olarak
üretilemedi÷i için ithal edilmektedir.
Ekonomik geliúmeyle spor alanndaki performans (örne÷in olimpiyatlarda elde edilen
baúar) arasndaki iliúki pek çok çalúmaya konu olmuú bir inceleme alandr. Ne yazk ki az
geliúmiú ülkelerde istatistiksel veriler yeterli olmad÷ için, bu ülkelerde sporun ve ekonomik
yapnn bir arada analiz edilmesi mümkün olmamaktadr. Az geliúmiú pek çok ülkede spor tesisi
saylarna ve bunlarn kullanm skl÷na iliúkin hiçbir veri bulunmamaktadr.
Bilindi÷i üzere, spora katlm, bir ülkedeki spor kulüplerine üye olanlarn saysnn tüm
nüfusa oranlanmasyla hesaplanmaktadr. 2000’li yllarn baúnda spora katlm oran az geliúmiú
ülkelerde % 0,01 ilâ % 1 arasnda de÷iúirken, bu oran Avrupa ülkelerinde % 20-25’lere
ulaúmaktadr. Buna ilaveten az geliúmiú ülkelerde halkn çok az sayda, basit ve özellikle de tesis
gerektirmeyen spor dallarna yo÷unlaút÷ görülmektedir. UNESCO’nun 1995 ylnda 32 Afrika
ülkesinde yapt÷ çalúmann sonucunda ilk ve ortaö÷retimde spor dersi saysnn 1 ila 2,5 saat
arasnda de÷iúti÷i, bununla birlikte bu derslerin spor ö÷retmeni, spor malzemesi ve spor tesisi
eksikliklerinden dolay yaplmad÷ ortaya çkmútr. Di÷er yandan orta gelir seviyesinde yer alan
Küba, Msr, Suriye ve Tayland gibi ülkelerde spor ö÷retmenlerinin yetiútirilmesi için kapasitenin
Afrika ülkelerine kyasla oldukça iyi durumda oldu÷u vurgulanmútr.59
Az geliúmiú ve geliúmekte olan ülkelerdeki en büyük sorun, spor faaliyetlerinin
gerçekleútirilmesi ve tesislerin inúas için gereken finansmann temin edilememesidir. Geliúmekte
olan ülkelerin ço÷unda hükûmet, spor aktivitelerinin idaresini ve finansmann üstlenmiú
durumdadr. Avrupa ve Amerika modelinin aksine, geliúmekte olan ülkelerin pek ço÷unda yerel
yönetimlerin spora kaynak aktarmad÷ ya da aktaramad÷ görülmektedir. Bunun yan sra,
bireyler de bütçelerinden spora pay ayramamaktadr. Bütün bu úartlar altnda, az geliúmiú
ülkelerin ço÷unda devlet, federasyonlara fon sa÷lamakta olup federasyonlarn baúka geliri yoktur.
Ancak sa÷lanan finansman o kadar düúük seviyededir ki, pek çok federasyon faaliyetlerini
sürdürememektedir. Bu gibi ülkelerde hem yeterince spor tesisi yaplamamakta hem de mevcut
tesislerin bakm ve onarmlar gerçekleútirilememektedir. Hâl böyle olunca, büyük ölçekli spor
tesisleri ancak büyük ve önemli karúlaúmalar ya da gösteriler için açk tutulmakta; normal
zamanlarda ise halkn ya da spor kulüplerinin buralar kullanmalarna izin verilmemektedir. Bu ise
tesislerin etkin kullanlamamasna neden olmaktadr. 60
Az geliúmiú ve geliúmekte olan ülkelerde spor alannda yaúanan sorunlardan biri de
sporcularn sa÷lk hizmetlerinden ve sosyal güvenceden yoksun olmalardr. Az geliúmiú ve
geliúmekte olan pek çok ülkede spor alannda uzmanlaúmú doktor ve sa÷lk merkezi
bulunmamaktadr. Az geliúmiú ve geliúmekte olan ülkelerin spor alannda karúlaútklar di÷er
sorunlar ise spor alannda yetiúmiú insan kayna÷nn, özellikle de yetenekli olanlarn geliúmiú
59
60
Andreff, 2006, s. 308-315.
Andreff, age. s. 308-315.
(S. Says: 733)
- 41 -
ülkelere göç etmesi, spor dallarnda profesyonelleúme sürecinin oldukça zorlu geçmesi ve pek çok
ülkede rüúvet, úike ve yasal olmayan bahisle ilgili sorunlar yaúanmas olarak sralanabilir. Bu
ülkelerde spor, devletten ba÷msz yapda de÷ildir ve merkezden yönetilmektedir. Spor idaresi
bürokratik ve hiyerarúik bir yaplanmadadr. Spor kulüpleri, kâr amac gütmeyen organizasyonlar
olup genellikle gönüllüler tarafndan profesyonel yönetimden uzak olarak yönetilmektedir. Spor
ekonomisi ise hem pazar hem de yatrm açsndan geliúme göstermemiútir.61
Geliúmekte olan ülkelerin pek ço÷u, Afrika modelinde tanmlanan sorunlar
yaúamaktadr. Bu ülkelerin, sorunlarn ksmen de olsa hafifletebilmek için baúvuraca÷ birkaç
yöntem vardr. ølk olarak, geleneksel spor dallarnn geliútirilmesine önem verilebilir. Geleneksel
spor dallar fazla karúk sporlar olmadklar için, büyük ölçekli tesis ve ekipman yatrm
gerektirmemektedir. økinci çözüm yolu, okul ça÷ndaki çocuklara ve gençlere yönelik spor
programlar geliútirilmesidir. Bu programlar için hükûmetten, ulusal ve uluslararas sponsor
firmalardan ve geliúmiú ülkelerin mali ve teknik yardm programlarndan kaynak
bulunabilmektedir. Üçüncü olarak, geliúmiú ülkelerle ikili iú birli÷i yoluna gitmek ya da
uluslararas kurumlardan projeler veya anlaúmalar çerçevesinde yardm sa÷lamaktr. Bu yardmlar
nakdî, ayni ya da e÷itim-kapasite geliútirme gibi farkl nitelikler taúmaktadr. Son olarak bu
ülkelerde sporda yaúanan ve ahlaki çöküntüye neden olan davranú ve tutumlarn suç olarak
görülmesi ve ciddi tedbirler alnmas gerekmektedir.62
Yaplan çalúmalar, sportif baúar ile spora katlmn, ülkelerin ekonomik
geliúmiúlikleriyle yakndan ilgili oldu÷unu göstermektedir. Yani bir ülkenin, ekonomik sorunlarn
aúmad÷ sürece sporda ileri gitmesi oldukça güçtür. Ekonomik skntlarn yan sra her ülkenin
kendi geliúim süreçlerine, sahip oldu÷u kaynaklara, halkn de÷erlerine, kültürel özelliklerine ve
kamu, özel sektör, sivil toplum örgütleri yaplanmalarna uygun bir model geliútirmesi
gerekmektedir.
3.2. SPOR KULÜPLERøNDE YÖNETøùøM VE KURUMSALLAùMA
Anayasa’nn “Gençli÷in Korunmas” baúlkl 58’inci maddesinde Devlet’in, gençleri alkol
düúkünlü÷ünden, uyuúturucu maddelerden, suçluluk, kumar ve benzeri kötü alúkanlklardan ve
cehaletten korumak için gerekli tedbirleri alaca÷ hükme ba÷lanrken; “Sporun Geliútirilmesi”
baúlkl 59’uncu maddesinde ise Devlet’in, her yaútaki Türk vatandaúlarnn beden ve ruh sa÷l÷n
geliútirecek tedbirleri alaca÷, sporun kitlelere yaylmasn teúvik edece÷i ve baúarl sporcuyu
koruyaca÷ düzenlenmektedir.
Anayasa’da gençlik ve sporla ilgili bu maddeler, gençli÷in korunmas ile beden ve ruh
sa÷l÷n geliútirecek úekilde spor yaplabilmesini, sporun kitlelere yaylmasn ve baúarl
sporcunun korunmasn temel haklar ve hürriyetler arasnda saymaktadr.
1977 tarihli Çocuk Oyun Haklar Malta Deklarasyonu 1990 ylnda ülkemizce imzalanmú,
1994 ylnda onaylanmútr. 1995 tarihli Çocuk Haklar Sözleúmesi 0–18 yaú grubunun oyun ve
spor hakkn düzenlemektedir.63
Bu açlardan bakld÷nda üçüncü kuúak haklar ya da dayanúma haklar dizgesi ad verilen
haklar arasnda açkça saylmasa da, sporun ancak dayanúma ve yönetiúim anlayúyla
geliútirilebilecek bir hak oldu÷u tartúlmaz bir gerçektir.
61
62
63
Kasap, 2005.
(S. Says: 733)
- 42 -
Sporda yönetiúim bir yandan sporun üst yönetiminde yönetiúimi ifade ederken, di÷er
yandan spor kulüplerinin yönetiminde de yönetiúimi ifade etmektedir. Sporun üst yönetiminde spor
sektörünün paydaúlarnn tamamnn katk sa÷layaca÷ bir yönetim format ve mekanizmas
tasarlanmas ve iúletilmesi bu açdan önemlidir. Sporda kamu, federasyonlar, kulüpler, teknik
direktörler, sporcular, hakemler, taraftarlar ve medya gibi pek çok aktör ve paydaú bulunmaktadr.
Bunlarn tamamnn fikirlerini aktarabilece÷i bir üst yönetim mekanizmas geliútirilmesi, bütün
sorunlarn yanstlmas yannda; birlikte çözüm bulunmas açsndan da önem taúmaktadr. Bu
nedenle sporun üst yönetiminde, ekonomi yönetimindeki Ekonomik Sosyal Konsey benzeri bir
mekanizmann geliútirilmesi önem taúmaktadr. Çünkü yönetiúim, emir-komuta zinciri úeklinde
bir yönetimden ziyade; paydaú katlmc, yatay ve saydam bir yönetimi ifade eder.
Ayn durum federasyonlarn yönetimi için de geçerlidir. Federasyon yönetimlerinde de
yönetiúimin geliútirilmesi; saydamlk, hesap verebilirlik, birlikte karar alabilme ve kurumsallaúma
gibi de÷erlerin geliútirilmesine önemli ölçüde katkda bulunacaktr.64
Spor kulüplerinin idari, mali ve hukuki pek çok sorunu oldu÷u düúünüldü÷ünde kulüp
yönetiminde yönetiúimin geliútirilmesi de bu sorunlarn çözülmesinde önemli bir yaklaúm
olacaktr. Bu, ayn zamanda kulüplerin kurumsallaúmas yönünde de atlmú önemli bir adm
olacaktr.
Kulüpte yönetiúim ve kurumsal yönetim ilkelerinin uygulanmas, kulüp idaresindeki
aksaklklarn hemen tespitinin ve Yönetim Kurulunun harekete geçmesinin sa÷lanmas yannda,
oluúan zarar ve ziyann belirlenmesi, kulübün pay sahiplerinin, paydaúlarla, taraftar/tüketiciyle
olan iliúkilerinin koordine edilmesi, yönetim kurulu üyelerinin ve yöneticilerin performans
de÷erlendirmesi, di÷er kulüp çalúanlarnn kariyer planlamas ve ödüllendirilmesi ile ilgili
iúlevlerin yerine getirilmesinde önemli sonuçlar do÷uracaktr. Avrupa’da ço÷u kulüp; ulaútklar
devasa bütçelerini daha iyi yönetebilmek, sermaye piyasalarna açlarak daha ucuz fon temin
etmek, iktisadi ve mali baúarya ulaúarak sportif baúary yakalamak adna kurumsal yönetiúime
do÷ru yol almaktadr. UEFA lisanslama sisteminin de etkisiyle Avrupa’da ço÷u futbol kulübünün
kurumsal yönetim ve yönetiúimi kendi örgütsel yaplarna uyarlamaya çalútklar görülmektedir.
Bu süreçte pazarn tümünü etkileyen en önemli trend, gelir kaynaklarndaki hzl artútr ve bu
durum, idari ve stratejik zorluklarla birlikte, üst ve alt seviyedeki kulüplere frsatlar da
sa÷lamaktadr. Bu anlamda Manchester United gibi Avrupal üst düzeydeki kulüpler, rakiplerine
üstünlük sa÷lamada kurumsal yönetim ilkelerini çok etkin kullanmaktadrlar. Kurumsallaúabilen
yap, ortak akln yönetim ve denetimine giren; sistematik yönetimin hâkim yönetim yaps hâline
geldi÷i; úeffafl÷n, hesap verebilirli÷in ve katlmcl÷n ana ekseni oldu÷u yönetsel örgütlenmeyi
tanmlamaktadr. Kurumsallaúan kulüpler, üç tür yönetimi çok iyi yaplandrmaktadrlar;
1) øliúki yönetimi (Kadrosunda barndrd÷ yldzlar iyi yönetmek, teknik adamlar iyi
yönlendirmek, kulübe büyük maddi katk sa÷layan taraftar müúteri ile yönetim arasnda çok
baúarl bir iletiúim ve etkileúim kurabilmek.)
2) Varlk ve risk yönetimi (Oyuncu, stat, taraftar/müúteri, gayrimenkul ve menkul
de÷erler.)
3) Performans yönetimi (Yarúmac ve sonu kupayla biten bir ortamda sportif ve mali
baúar performansnn yönetimi.)65
Kurumsallaúma; idari, mali ve hukuki anlamda bir “kurum” yaps kazanma kadar
kurumun taraftar, sporcu, yönetici, menkul ve gayrimenkul tüm de÷erleriyle bir bütün olmas
64
65
Ünüvar, Gürkan, Acar, Bçakc, Karacar, Tanröver ve Akúar, 2010.
Akúar, 2011.
(S. Says: 733)
- 43 -
sonucunu da do÷uracaktr. De÷er kavram bu úekilde tanmlannca bu de÷eri en iyi úekilde
yönetecek bir yönetim yaplanmas da bunun tamamlaycs olacaktr.
Sporda yönetiúim, sporda iyi yönetiúim ve kurumsallaúma kavramlarnn giderek artan
oranda spor yönetimimize girmesi ve yönetim yapmzn spor yönetiúimi úekline dönüúmesi,
sporun ve spor kulüplerinin sorunlarnn çözülmesi yannda, úiddetin azalmasnda da etkili
olacaktr. Zira görüúlerini de÷iúik platformlarda ifade edebilen, sporun ve kulüplerin yönetiminin
ya da yönetiúimin bir parças hâline gelen taraftar,66 sporcu ve medya gibi tüm aktörler sporda
úiddet konusunda daha duyarl olacaklar ve ayn geminin yolcusu olma bilinciyle ona zarar verici
yaklaúmlardan uzak duracaklardr.
3.3. SPOR KULÜPLERøNøN YAPISI VE SORUNLARI
Bu ksmda spor kulüplerinin hukuki ve mali yaplar, ilgili mevzuat hükümleri dikkate
alnarak incelenmiútir. Burada amaçlanan, spor sektörünün tüm paydaúlarna sporun ana hizmet
birimi olarak görülen spor kulüplerinin sorunlarnn tespitinde ve bu sorunlara uygun çözüm
önerilerinin getirilmesinde yardmc olmaktr.
3.3.1. Spor Kulüplerinin Hukuki ve Mali Yaplar
3.3.1.1. Spor Kulüplerinin Hukuki Yaps
Ülkemizdeki spor kulüpleri, 23.11.2004 tarihli ve 5253 sayl Dernekler Kanunu
hükümlerine tabi olarak faaliyetlerini sürdürmektedir.
5253 sayl Dernekler Kanunu’nun 14’üncü maddesi, gençlik ve spor kulüplerini
düzenlemektedir. Buna göre, dernekler baúvurmalar hâlinde spor faaliyetine yönelik olanlar “spor
kulübü”, boú zamanlar de÷erlendirme faaliyetine yönelik olanlar “gençlik kulübü” ve her iki
faaliyeti birlikte amaçlayanlar “gençlik ve spor kulübü” adn almaktadr.
Kanun’un ayn maddesinde kulüplerin organlar, bu organlarn görev ve yetkileri,
kulüplerin GSGM’ce de denetlenmesi ve bunlara yaplacak yardmlarn úekil ve úartlar, üst
kuruluú oluúturulmasnda uyulacak esas ve usuller, gençlik ve spor faaliyetlerini yürüteceklerin
nitelikleri ve bunlara uygulanacak disiplin iúlemleri ile kulüplerin kayt ve tesciline iliúkin
esaslarn øçiúleri Bakanl÷nn uygun görüúü üzerine GSGM’nin ba÷l oldu÷u Bakanlkça
yürürlü÷e konulacak yönetmelikte düzenlenece÷i belirtilmektedir. “Gençlik ve Spor Genel
Müdürlü÷ü Gençlik ve Spor Kulüpleri Yönetmeli÷i” 08.07.2005 tarihinde yaymlanmútr.
Bu Yönetmelik’in 6’nc maddesine göre kulüplerin organlar; Genel Kurul, Yönetim
Kurulu ve Denetim Kurulu olarak belirlenmiútir. 7’nci maddeye göre de Genel Kurul, kulübün en
yetkili karar organdr. Genel Kurulun kaç üyeden oluúaca÷ ve üyelerin belirlenme yöntemleri
tüzüklerinde yer almaktadr. 12’inci maddeye göre ise Yönetim Kurulu; beú asil ve beú yedek
üyeden az olmamak üzere kulüp tüzü÷ünde belirtilen saydaki üyeden oluúmaktadr. 14’üncü
maddede ise Denetim Kurulu, üç asil ve üç yedek üyeden az olmamak üzere kulüp tüzü÷ünde
belirtilen saydaki üyeden oluúacak úekilde düzenlenmiútir. Yönetmelik’in 17’nci maddesi ise
kulübün yönetim biriminin genel sekreter ve genel sekretere ba÷l ücretli ve fahri görevlilerden
oluúaca÷n ve yönetim kurulu tarafndan alnan kararlar do÷rultusunda kulüp hizmet ve
faaliyetlerinin yürütülmesini sa÷lamakla görevlendirilece÷ini belirtmektedir.
66
Güner, A., Bulcay, ø., Altay, O., Fndkç, M., 23.12.2010 tarihli Komisyon tutanaklar.
(S. Says: 733)
- 44 -
Yönetmelik’in 20’nci maddesine göre kulüpler; taahhüt ettikleri gençlik faaliyeti
türlerinde ve spor dallarnda gençlik lideri, e÷itmen ve antrenör çalútrmaya mecburdurlar. 21’inci
maddeye göre kulüpler; kaynak ve güçlerini birleútirmek, yardmlaúmak; ortak kullanabilecekleri
mekân, araç ve gereçlere sahip olmak; saha ve tesisler kurmak ve kullanmak; e÷itim olanaklar
sa÷lamak amacyla federasyon, federasyonlar da konfederasyon kurabilmektedirler.
Yönetmelik’in 22’nci maddesine göre de GSGM veya mülki idare amirinin onay
alnmak kaydyla il müdürlükleri; kulüpleri ve üst kuruluúlar, Dernekler Kanunu ve Dernekler
Yönetmeli÷i hükümleri sakl kalmak kaydyla her yönden denetleyebilmektedir. Kulüplerin genel
kurullarna gerekli hâllerde GSGM il müdürü veya yetki verece÷i kiúi gözlemci olarak katlmakta
ve hazrlayaca÷ raporu, ilgili birimlere havalesi yaplmak üzere, mülki idare amirli÷ine
sunmaktadrlar.
Yönetmelik’in 28’inci maddesi kulüplerin, gençlik faaliyetleri ve spor faaliyetleri için
ayr ayr tescil edilece÷ini belirtmektedir. Tescil iúlemi, Yönetmelik’in 33’üncü maddesindeki
hususlar çerçevesinde iptal de edilebilmektedir.
Yönetmelik uyarnca kayt ve tescilleri uygun görülen kulüpler, en fazla iki spor dalnda
faaliyet göstermek üzere Yönetmelik’in 31’inci maddesine göre “øhtisas Spor Kulübü'' adn
alabilmektedir.
Yönetmelik’in 34’üncü maddesinde, kulüplerin faaliyetlerini daha iyi bir úekilde
yürütebilmelerini sa÷lamak amacyla GSGM bütçesinde yer alan yardm ödene÷inin; spor
malzemesi; araç ve gereç; tesis yapm, bakm ve onarm; tüzüklerindeki amaç do÷rultusunda
e÷itim, bilim, kültür ve sanat faaliyetleri; sa÷lk hizmetleri, sigortalama ve sosyal güvenlik
hizmetleri ile kira ve benzeri zorunlu giderler için kullanlmak üzere il müdürlükleri aracl÷yla
kulüplere ayni ve nakdî olarak aktarlabilece÷i düzenlenmiútir.
Dernekler Kanunu’nun “Beyanname Verme ve Denetim” baúlkl 19’uncu maddesine
göre; spor kulübü olan dernekler de di÷er dernekler gibi gelir-gider iúlem ve durumlarn her
beyanname ile mülki idare amirli÷ine vermekte; gerekli görülen hâllerde, derneklerin tüzüklerinde
gösterilen amaçlar do÷rultusunda faaliyet gösterip göstermedikleri, defterlerini ve kaytlarn
mevzuata uygun olarak tutup tutmadklar, øçiúleri Bakan veya mülki idare amiri tarafndan
denetletilebilmektedir. Denetim srasnda, suç teúkil eden fiillerin tespit edilmesi hâlinde, mülkî
idare amiri durumu derhâl Cumhuriyet savcl÷na ve derne÷e bildirmektedir.
31.03.2005 tarihli Resmî Gazete’de yaymlanan Dernekler Yönetmeli÷i’nin baz
maddelerinde spor kulüpleri ile ilgili baz hususlar düzenlenmiútir. Dernekler Yönetmeli÷i’nin
4’üncü maddesinde derneklere ait spor saha ve salonlar “dernek eklentisi” olarak tanmlanmútr.
61’inci maddesine göre de gençlik, spor veya gençlik ve spor kulüplerinin sosyal amaçl tesisleri
ile lokallerinde alkollü içki kullanlmasna izin verilmeyece÷i düzenlenmiútir.
08.11.2001 tarihli ve 4721 sayl Türk Medeni Kanunu’nun 56–100’üncü maddelerinden
oluúan II. bölümü de, genel bir çerçeve çizecek úekilde dernekleri düzenlemektedir. Türk Medeni
Kanunu’ndan daha sonra çkan 23.11.2004 tarihli ve 5253 sayl Dernekler Kanunu ile Medeni
Kanunu’nun düzenlemeleri paralellik göstermektedir.
3.3.1.2. Kulüplerin Mali Yaps
Spor faaliyetleri, 5253 sayl Dernekler Kanunu’na göre kurulan ve faaliyet gösteren
dernek statüsündeki kuruluúlar ile kamu idare ve müesseselerine ait idman ve spor müesseseleri
eliyle gerçekleútirilmekte; ayrca kulüpler, profesyonel takmlarn, Türk Ticaret Kanunu (TTK)
hükümlerine göre kuracaklar veya kurulmuú olan anonim úirketlere devredebilmektedirler.
(S. Says: 733)
- 45 -
Spor kulüpleri; üyelerinden elde ettikleri aidatlar, açmú olduklar spor okullar, maç
haslatlar, ba÷ú ve yardmlar gibi snrl kaynaklardan gelir elde ederken; zamanla úans oyunlar,
televizyon yayn gelirleri, sponsorluk, forma, hediyelik eúya satú gibi gelir getirici enstrümanlarn
yaygnlaúmasyla kulüplerin gelirlerinde önemli ölçüde artúlar olmuútur. Ancak bu artútan, daha
çok profesyonel spor kulüpleri faydalanrken; amatör spor kulüpleri, gelirlerini artrmakta güçlük
çekmektedirler.
Televizyon yayn gelirleri, markal ürün satúlar, maç haslatlar, kombine kart satú,
sporcu kiralama ve satú, spor kulüplerinin en önemli gelir kaynaklarn oluúturmaktadr.
GSGM ile spor federasyonlar ise öteden beri spor kulüplerine nakdî olarak kaynak
ayrmakta, amatör spor kulüplerinin tesisleúmesine katk sa÷lamakta ve spor malzemeleri yardm
yapmaktadr.
Tablo 11. 2004-2010 Yllar øtibaryla GSGM tarafndan Spor Kulüplerine Yaplan Nakdî
Yardmlar
Yl
Spor Kulübü Says
Miktar
Kulüp Baúna Düúen Ortalama
Yardm Miktar
2004
279
891.750
2005
413
1.505.057
3.644
2006
601
2.040.000
3.394
2007
462
1.783.000
3.859
2008
425
1.675.000
3.941
2009
913
2.745.000
3.007
2010
1.201
3.025.000
2.519
Toplam
4.294
13.664.807,00
3.196
Kaynak: GSGM, 2011.
Tablo 11’den de anlaúlaca÷ gibi, GSGM tarafndan spor kulüplerine yaplan nakdî
yardmlar yllar itibaryla toplam tutar olarak artmasna ra÷men; spor kulüplerinin saysnn da
artmas nedeniyle, reel olarak kulüp baúna yaplan yardmlar düúmüútür.
Kitle iletiúim araçlarnn etkinli÷inin artmas sonucunda, spor faaliyetleri aracl÷yla
tantm yapmak ön plana çkmú; bilhassa popüler spor dallarnda sponsorluk ve reklam
gelirlerinde önemli artúlar sa÷lanmútr.67
67
Alpaslan, G., Karakaú, C., Üstünda÷, M.A., Ekúi, M., Gökpnar, B., Uslu, E., Erül, E., Krbaú, A., 12.01.2011
tarihli Komisyon tutanaklar.
(S. Says: 733)
- 46 -
ùekil 1. Sponsorluklarn Yllara Göre Da÷lm
ùekil 1’de görüldü÷ü gibi, 2001 ylnda 137.735 TL olan sponsorluk gelirleri, 2010
ylnda 428 kat artarak 59.074.256 TL’ye çkmútr.
ùekil 2’de, sponsorluk gelirlerinden faydalanan birimler gösterilmektedir. ùekilde de
görülece÷i gibi, sponsorluk gelirinin % 53,50’sini kulüpler alrken; % 34,01’ini federasyonlar
almaktadr.
ùekil 2. Sponsorluklarn, Sponsorluk Alan Birimlerine Göre Da÷lm
Sponsorluk gelirlerinin futbol federasyonu hariç di÷er federasyonlara göre da÷lmn
gösteren úekil 3’te yine baz popüler spor dallarna ait federasyonlarn sponsorluk gelirinin di÷er
federasyonlara göre daha fazla oldu÷u; basketbol, voleybol, otomobil ve satranç federasyonlar
dúnda kalan federasyonlarn fazla bir sponsorluk geliri elde edemedikleri görülmektedir.
(S. Says: 733)
- 47 -
ùekil 3. Federasyonlara Yaplan Sponsorluklar
Ülkemizde bilhassa Spor Loto, Spor Toto, øddaa gibi úans oyunlarnn yaygnlaúmasyla,
Spor Toto Teúkilatndan spor kulüplerine isim hakk pay olarak aktarlan kaynaklar önemli ölçüde
artmútr. Tablo 12’de Spor Toto Teúkilatndan 2004-2010 yllarnda spor kulüplerine isim hakk
bedeli olarak aktarlan tutarlar gösterilmektedir. Görüldü÷ü gibi kulüplere aktarlan paralar 2004
ylna göre 2010 ylnda yaklaúk 61 kat artmútr. Aktarlan tutarlarn en önemli ksmn Süper Lig
baúta olmak üzere futbol kulüpleri alrken;68 bunu srasyla, basketbol, voleybol, hentbol kulüpleri
izlemiú; di÷er 55 spor branúnda faaliyet gösteren kulüpler ise 2009 ylnda ancak 681.060 TL
(% 0,35), 2010 ylnda 1.020.000 TL (% 0,61) tutarnda pay alabilmiútir.
Ligler
Tablo 12. 2004-2010 Yllar Arasnda øsim Hakk Gelirlerinin Tahakkuk Miktarlar
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
Toplam
5.087.890
30.167.722
40.422.876
38.826.298
43.759.452
52.774.988
53.635.806
264.675.032
3.436.054
21.670.458
28.130.998
27.712.008
30.723.820
35.043.382
28.019.771
174.736.491
3.016.414
19.653.783
27.412.958
33.914.990
43.603.758
46.947.249
34.821.800
209.370.952
1.708.411
16.113.502
25.339.817
25.811.521
34.657.413
32.078.581
21.310.800
157.020.044
1.686.165
13.305.920
16.493.114
16.517.278
14.861.654
7.571.380
955.800
71.391.312
Spor Toto Süper
Lig
Bank Asya 1. Lig
Spor Toto 2. Lig
Spor Toto 3. Lig
Amatör
Lige
Düúen Takmlar
68
Bk. 10/739 ve 10/878 esas numaral Meclis Araútrmas Önergeleri.
(S. Says: 733)
- 48 -
Ligler
Basketbol
Voleybol
Hentbol
Di÷er
Branúlar
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
Toplam
0
0
0
0
0
13.964.819
18.608.600
32.573.419
0
0
0
0
0
4.644.708
4.519.400
9.164.108
0
0
0
0
0
767.697
2.360.000
3.127.697
0
0
0
0
0
681.060
1.020.000
1.701.060
14.934.935
100.911.384
137.799.763
142.782.094
167.606.097
194.473.865
165.251.977
923.760.116
Spor
Toplam
øsim
Hakk Bedeli
Futbol karúlaúmalarnn televizyonlarda yaymlanmas için televizyon kanallar arasnda
ortaya çkan rekabet, tüm dünyada oldu÷u gibi ülkemizde de futbol kulüplerine aktarlan yayn
hakk gelirlerinde önemli artúlara yol açmútr. Tablo 13’te futbol kulüpleri tarafndan, futbol
sezonlar itibaryla elde edilen yayn gelirleri tutarlar verilmektedir. Görüldü÷ü gibi yayn gelirleri
2004-2005 sezonunda 131.871.470 TL iken, 2009-2010 sezonunda 236.078.579 TL’ye ulaúarak
yaklaúk % 80 artú göstermiútir.
Tablo 13. Futbol Kulüplerinin Elde Etti÷i Toplam Yayn Gelirleri (TL)
2004-2005
2005-2006
2006-2007
2007-2008
131.871.470
163.288.283
175.091.756
199.464.925
2008-2009
2009-2010
225.911.497 236.078.579
Kaynak: TFF (2011).
Spor kulüpleri GSGM’ye, mahalli idarelere, Hazine ve Vakflar Genel Müdürlü÷üne ait
olan spor tesislerini kira, intifa, iúgal suretiyle kullanmaktadrlar. Tesislerde kullanlan spor
malzemelerinin önemli bir ksm ise mahalli idareler, federasyonlar ve GSGM tarafndan
sa÷lanmaktadr.
Spor kulüplerinin gelirlerindeki artúlar sonucunda mali yaplarnda düzelme olmas
beklenirken, tam tersine borçluluk durumlarnda daha yüksek boyutlarda artúlar meydana geldi÷i
gözlenmektedir.
Profesyonel spor dallarnda bilhassa teknik adam ve sporculara ödenen yüksek transfer
bedelleri, psikolojik olarak amatör spor dallarnda da teknik adam ve sporcu giderlerini
artrmaktadr.69 Sporcu ve teknik adama ödenen ücretlerin artmas, menajerlik müessesinin
önemini arttrmú, menajerlerin bir arac olarak devreye girmesiyle sporcu ve teknik adam
maliyetleri daha da artmútr. øsabetli yaplmayan sporcu transferlerinin de etkisiyle, kulüplerin
gelirlerinin büyük bir ksm; sporcu ücret, maaú ve bonservis ücretlerine harcanmaktadr.
Türkiye’de Süper Lig’de mücadele eden dört büyük futbol kulübünün futbolcular için yapmú
oldu÷u harcamalar toplam gelirlerinin % 67’sine ulaúmaktadr.70
TBMM Araútrma Komisyonunca østanbul’da 2011 Kulüpler Birli÷i Toplants’nda
yaplan ankette sorulan; “Sporcu/teknik adam transferlerinde kulüplerin geliri açsndan üst
snrlama olmal m?” sorusuna, dört lig takmndaki yetkililer genel olarak “evet” cevab
vermiúlerdir (% 61,4). Sorunun açklamalar ksmnda “Borçlu kulüplere transfer yasas cezas
uygulanmal.”, “Kulüpler ksa vadeli hedefler için borca girmemeli.” úeklinde görüú bildirilmiútir.
69
70
Karakuú, S. ve Acet, M., 13.12.2010 tarihli Komisyon tutanaklar.
Aksar, T, 8.03. 2011 tarihli Komisyon tutanaklar.
(S. Says: 733)
- 49 -
Standartlarn yükselmesi; toplumun daha kaliteli hizmet beklentisi; spor tesislerinde
inúaat, tamir, bakm ve onarm ihtiyaçlarn, buna ba÷l olarak maliyetleri ve giderleri de
arttrmaktadr.
Sporda úiddet olaylarnn önlenebilmesi ve uluslararas standartlara ulaúlabilmesi için
di÷er tedbirlerin yannda, sahalarn teknik donanmn yapmalar ve özel güvenlik hizmeti satn
almalar, kulüp giderlerini artran bir neden olarak spor sektörünün paydaúlar tarafndan dile
getirilmiútir.
Kulüplerin giderini artrc di÷er bir etken de yayn giriú ücreti, reklam pay, yaync
kuruluú araç yeri tahsis ücreti ve maç haslatlar üzerinden alnan pay gibi de÷iúik isimler altnda
GSGM’ye yaplan ödemelerdir.
2003-2004 futbol sezonunun sonunda kulüplerin Spor Toto Baúkanl÷na bildirilen borç
miktar 67.702.366 TL iken, 03.12.2010 tarihi itibaryla kulüplerin çeúitli borç miktarlar % 360
orannda artarak 311.480.906 TL olmuútur. Bu süre içerisinde GSGM’nin kulüplerden alaca÷
% 1739, SGK alacaklar % 270, vergi alacaklar % 677, icra ve haciz alacaklar % 120, temlik
alacaklar % 5.160 orannda artmútr.
Tablo 14’te hisseleri øMKB’de iúlem gören úirketleúmiú dört spor kulübü ile en çok gelir
beyan eden dört spor kulübünün, 2009 ylna iliúkin olarak dernekler masasna gönderdikleri71
beyannamelerde yer alan bilanço büyüklükleri de÷iúik açlardan analiz edilmiú; úirketleúmiú
kulüpler A, B, C, D; úirketleúmemiú kulüpler E, F, G, H harfleriyle simgelenmiútir.
øúletmelerin ksa vadeli borçlarn ödeme gücünü gösteren cari oran ayn zamanda net
çalúma sermayesinin yeterli olup olmad÷n da ortaya koymaktadr. “Dönen varlklar/ksa vadeli
yabanc kaynaklar” formülüyle hesaplanan cari orann yüksek olmas, ödeme gücünün de yüksek
olmas anlamna gelmekte ve dönen varlklarn ksa vadeli borçlar karúlayabilmesi için en az bir
(1) olmas gerekmektedir.72 Tabloda da görüldü÷ü gibi úirketleúmiú kulüplerden sadece Kulüp B,
úirketleúmemiú kulüplerden ise sadece Kulüp H cari oran açsndan ksa vadeli borçlarn
ödeyebilecek durumda olup úirketleúmemiú kulüplerin cari oranlarnn úirketleúmiú kulüplerden
nispeten daha iyi oldu÷u anlaúlmaktadr.
Varlklarn yüzde kaçnn yabanc kaynaklarla karúland÷n gösteren kaldraç oran
“toplam yabanc kaynaklar/aktif toplam” formülü ile hesaplanmakta ve orann % 50’nin üstünde
olmas yabanc kaynaklarn paynn öz kaynaklarn payndan daha fazla olmas anlamna gelmekte;
iúletmenin faiz ve borçlarn ödeyememe nedeniyle mali yönden zor durumda kalma riskinin
yüksek oldu÷unu göstermektedir.73 Tablodan anlaúld÷ üzere, úirketleúmiú kulüplerden Kulüp A
ve Kulüp C’nin, úirketleúmemiú kulüplerden Kulüp H’nn kaldraç oran % 50’nin altnda kalrken;
úirketleúmemiú kulüplerin orta ve uzun vadede mali zorluklarla karúlaúma ihtimalinin daha yüksek
oldu÷u görülmektedir.
ùirketleúmiú kulüplerden Kulüp A öz kaynaklarnn % 0,1’i, Kulüp C % 7,1’i kadar kar
elde ederken; Kulüp B % 4,2’si Kulüp D % 31,5’i kadar zarar etmiútir. ùirketleúmemiú
kulüplerden Kulüp F öz kaynaklarnn % 1376’s, Kulüp H % 88,7’si kadar kâr elde ederken;
Kulüp E ve Kulüp G negatif büyüklükte olan öz kaynaklarn srasyla % 0,5 ve % 22,9 orannda
negatif olarak artrmúlardr.
71
04.03.2011 tarihli ve 739 sayl yaz.
Anadolu Üniversitesi, 2011.
73
Anadolu Üniversitesi, age.
72
(S. Says: 733)
- 50 -
Tablo 14. Futbol Kulüplerinin 2009 Yl Bilançosunun De÷erlendirilmesi (TL)
Aktifler
Kulüp A
Kulüp B
Kulüp C
Kulüp D
Kulüp E
Kulüp F
Kulüp G
Kulüp H
308.954.782
510.849.696
558.250.598
31.158.210
22.152.654
35.785.777
3.601.624
7.824.803
Dönen
varlklar
27.689.182
110.640.560
71.604.713
401.464
15.298.918
27.685.229 3.270.437
7.552.657
KVYK
64.875.730
41.442.589
175.526.031
21.391.685
18.422.510
35.448.837 10.820.960 1.138.734
UVYK
68.030.919
384.425.094
73.066.930
5.637.579
12.860.589
0
0
0
Öz
Kaynaklar 176.048.133
84.982.014
309.657.637
4.128.946
-9.130.444
336.940
-7.219.336
6.686.069
Gelir
toplam
28.995.894
274.009.598
83.611.434
3.972.391
32.010.666
48.868.648 35.711.560 36.781.125
Dönem
K/Z
166.069
-3.572.157
21.831.683
-1.300.435
-41.607
4.636.519
-1.650.619
5.931.207
ÖK
Kârll÷
(%)
0,1
-4,2
7,1
-31,5
-0,5
1376,1
-22,9
88,7
Cari Oran 0,43
2,67
0,41
0,02
0,83
0,78
0,30
6,63
Kaldraç
Oran
0,43
0,83
0,45
0,87
1,41
0,99
3,00
0,15
Açklama: KVYK: Ksa Vadeli Yabanc Kaynaklar, UVYK: Uzun Vadeli Yabanc Kaynaklar, K/Z: Kâr
veya Zarar, ÖK: Öz Kaynak
Kaynak: Meclis Araútrmas Komisyonu, 2011.
Komisyonumuzca østanbul’da 2011 Kulüpler Birli÷i Toplants’nda yaplan ankette
“Kulüplerinin borçlarnn artmasnn nedenleri sizce nelerdir?” sorusuna, TFF, Süper Lig ve 2-3.
Lig takmlarnn yetkilileri genel olarak “Gelir gider dengesinin iyi yönetilmemesi” cevabn
vermiúlerdir (% 37). Birinci Lig’in görüúleri ise da÷nk olarak ortaya çkmútr. Açklama olarak
verilen cevaplarda ise “2. ve 3. liglerde 24 yaú snrnn getirilmesi futbolcu fiyatlarn arttrd”,
“Kulüplerin mali ve idari denetim boúluklarnn olmas”, “Vergi ve sigorta primleri düúürülmeli
hatta kaldrlmal” hususlar üzerinde durulmuútur.
“Kulüp borçlanmalarnda bir snr olmal mdr?” sorusu karúsnda ise hem TFF hem de
dört ligde yer alan takmlarn yetkilileri genel olarak gelirle orantl bir snr konmasn
benimsemiú görünmektedirler (% 63,3). Soru için yaplan açklamalardan bir ksm “Her yönetim
kendi süresince ve geliri orannda borçlanmal,” “TFF ile yaplan çalúmalar sonunda maddi
yönden denetim getirilmeli.” úeklindedir.
3.3.1.3. Spor Faaliyetlerinin Vergilendirilmesi
Kiúiler ve kurumlar hukuki yaplarna göre, elde etmiú olduklar gelirler üzerinden gelir
vergisi veya kurumlar vergisine tabidirler.
Vergiye tabi gelir unsurlar; ticari kazançlar, zirai kazançlar, ücretler, serbest meslek
kazançlar, gayrimenkul sermaye iratlar, menkul sermaye iratlar, di÷er kazanç ve iratlardr.
Bu unsurlardan elde edilen gelirler sermaye úirketleri, kooperatifler, iktisadi kamu
müesseseleri, dernek ve vakflara ait iktisadi iúletmeler ve iú ortaklklarna ait ise Kurumlar Vergisi
Kanunu’na göre; komandit, kolektif, adi úirket ortaklaryla di÷er gerçek kiúilere ait ise Gelir
Vergisi Kanunu’na göre vergilendirilirler. Spor kulüpleri, ya anonim úirket ya da dernek
(S. Says: 733)
- 51 -
statüsünde oldu÷undan elde ettikleri
de÷erlendirilmesi gerekmektedir.
gelirlerin
Kurumlar
Vergisi
Kanunu
açsndan
Üyelerinden aidat toplayarak kuruluú amaçlarn gerçekleútirmek üzere faaliyette
bulunan dernekler, kurumlar vergisinin konusu dúnda kalmaktadr. Ancak amaçlarn
gerçekleútirmek üzere gelir getirici faaliyette bulunmalar durumunda, derneklerin bu faaliyetleri
iktisadi iúletme oluúturmaktadr. Dolaysyla bu iktisadi iúletmeler ile anonim úirket úeklinde
kurulan spor kulüplerinin faaliyetleri, kurumlar vergisinin konusuna girmektedir.
Spor kulüplerinin, spor okulu açmas, maç bileti satúlar, maç yayn hakknn satlmas,
forma, ayakkab ve di÷er malzeme satú, otopark, benzin istasyonu, restoran, otel, büfe ve plaj
iúletmecili÷i gibi faaliyetleri kulüp bünyesinde iktisadi iúletme oluúturan faaliyetlerdir.
TFF74 ve TMOK75 yetkilileri ile UEFA 1. Asbaúkan ùenes ERZøK76 tarafndan
Komisyona gönderilen yazlarda ve Kulüpler Birli÷i ile østanbul’da yaplan toplantda birçok kulüp
yöneticisince; sporcu ve teknik adamlar için uygulanan gelir vergisi stopaj oran ile maç
biletlerinden, spor okullarndan, lisansl ürün satúlarndan alnan % 18 oranndaki katma de÷er
vergisinin (KDV) yüksek oldu÷u belirtilerek, sporcularla yaplan sözleúmelerde damga vergisinin
kaldrlmas kulüp borçlarnn yeniden yaplandrlmas kulüplerce alnan tesis, arazi, araç ve
gereçlerde teúvik uygulamas yaplmasnn kulüpleri rahatlataca÷ bildirilmiútir.
Aúa÷da spor kulüplerinin vergilendirilmesi ile spor faaliyetlerine, sporculara ve spor
kulüplerine yönelik olarak uygulanan vergi avantajlar açklanmaktadr.
1)
Spor Kulüplerinin Katma De÷er Vergisi Karúsndaki Durumu
3065 sayl KDV Kanunu’nun 1’inci maddesine göre Türkiye’de ticari, snai, zirai ve
serbest meslek faaliyetleri kapsamnda yaplan mal teslimi ve hizmet ifalar ile her türlü mal veya
hizmet ithalat KDV’nin konusunu oluúturmaktadr. Derneklerin normal faaliyetleri do÷rudan
katma de÷er vergisinin konusuna girmemektedir. Ancak, derneklere ait veya tabi olan iktisadi
iúletmeler ile anonim úirket statüsünde sportif faaliyetlerde bulunan kuruluúlarn KDV
mükellefiyeti bulunmaktadr.
Spor kulüplerine ait iktisadi iúletmelerin, sosyal tesis, lokal, otopark, spor okullar ve
kurslar, spor sahalar, sa÷lk merkezleri, plaj tesisleri iúletmeleri, Spor Toto-Loto ve øddaa isim
hakk gelirleri, spor malzemesi ve hediyelik eúya satú, yayn hakk gelirleri, maç haslatlar,
reklam gelirleri gibi teslim ve hizmetleri, KDV’nin konusuna giren iúlemlere örnek teúkil
etmektedir.
Mal teslimi ve hizmet ifalarna uygulanan KDV oranlarn belirleme yetkisi ise Bakanlar
Kuruluna verilmiútir. Bakanlar Kurulu çkarmú oldu÷u kararnamelerle KDV oranlarn
belirlemektedir. Mevcut hâliyle KDV; genel oran % 18, indirimli oranlar ise % 8 ve % 1 olarak
uygulanmaktadr. 30.12.2007 tarihli ve 2007/13033 sayl Bakanlar Kurulu Karar eki
Kararnameye ekli (I) sayl listede yer alan mal ve hizmetler % 1; (II) sayl listede yer alan mal ve
hizmetler % 8; listelerde yer almayanlar ise % 18 orannda KDV’ye tabi bulunmaktadr.
Söz konusu Kararname’ye göre; spor kulüplerinin iktisadi iúletmelerini de ilgilendiren,
forma, eúofman, çorap, spor çantalar, srt çantalar, ayakkablar gibi tekstil ve konfeksiyon
ürünlerinin satú ile otel, motel, pansiyon, tatil köyü ve benzeri konaklama tesislerinde sunulan
geceleme hizmetleri; kahvehane, kr kahvesi, çay bahçesi, çay oca÷, kraathane, kafeterya,
pastane, ayakta yemek yenilen yerler, yeme÷i pakette satan veya di÷er úekillerde yemek hizmeti
74
TFF tarafndan Meclis Araútrmas Komisyonuna gönderilen 17.01.2011 tarihli ve 1351 sayl rapor.
TMOK tarafndan Meclis Araútrmas Komisyonuna gönderilen 29.12.2010 tarihli ve 848 sayl rapor.
76
Erzik, S. Tarafndan Meclis Araútrmas Komisyonuna gönderileni 03.02.2011 tarihli rapor.
75
(S. Says: 733)
- 52 -
sunan yerler, lokanta, içkili lokanta, kebapç ve benzeri yerlerde (birinci snf lokanta ruhsat ya da
iúletme belgesine sahip olan yerler ile üç yldz ve üzeri oteller, tatil köyleri ve benzeri tesislerin
bünyesindeki lokantalar hariç) verilen hizmetler (bu yerlerde verilen hizmetlerin alkollü içeceklere
isabet eden ksm hariç) % 8 orannda KDV’ye tabi iken maç bileti, isim hakk, yayn hakk,
reklam gelirleri ve spor okullarnda KDV oran % 18’dir.
2)
Sporcularn Vergilendirilmesi
193 sayl Gelir Vergisi Kanunu’nun 61’inci maddesine göre iúverene tabi ve belirli bir iú
yerine ba÷l olarak çalúanlara hizmet karúl÷ verilen para ve aynlar ile sa÷lanp para ile temsil
edilebilen menfaatler ücret olarak tanmlanmú; sporculara transfer ücreti veya sair adlarla yaplan
ödemeler ve sa÷lanan menfaatler ücret olarak kabul edilmiútir.
5766 sayl Kanun’un 8’inci maddesiyle Gelir Vergisi Kanunu’na eklenen geçici 72’nci
madde, sporculara ödenen ücretlerin 31.12.2017 tarihine kadar sadece aúa÷da belirtilen oranlarda
tevkifat yoluyla vergilendirilece÷ini hükme ba÷lamútr.
a) Lig usulüne tabi spor dallarnda;
1) En üst ligdekiler için % 15,
2) En üst alt ligdekiler için % 10,
3) Di÷er liglerdekiler için % 5,
b) Lig usulüne tabi olmayan spor dallarndaki sporculara yaplan ödemeler ile millî
sporculara uluslararas müsabakalara katlmalar karúl÷nda yaplan ödemelerden % 5.
Yaplan tevkifatlar nihai vergilendirme mahiyetindedir. Sporculara transfer ücreti veya
sair adlarla yaplan ödemeler ayrca sporcular tarafndan beyan edilmeyecek ve baúka gelirleri için
beyanname verilse bile bu gelirler beyannameye dâhil edilmeyecektir.
Ülkemizde sporcular yukardaki úekilde vergilendirilirken, 2011 ylnda ücret gelirlerine
de uygulanacak olan gelir vergisi oranlar aúa÷daki tabloda gösterilmektedir.
Tablo 15. Gelir Vergisi Tarifesi
9.400 TL’ye kadar
% 15
23.000 TL’nin 9.400 TL’si için 1.410 TL fazlas
% 20
53.000 TL’nin 23.000 TL’si için 4.130 TL (ücret gelirlerinde 80.000 TL'nin 23.000
% 27
TL’si için 4.130 TL) fazlas
53.000 TL’nin 53.000 TL’si için 12.230 TL (ücret gelirlerinde 80.000 TL’den
% 35
fazlasnn 80.000 TL’si için 19.520 TL) fazlas
Kaynak: GøB, 2011.
øspanya’da 17.707,20 avroya kadar olan gelir için % 24, 53.407,20 avro ve üzerindeki
gelir için % 43; øngiltere’de 2.150 sterline kadar olan gelire % 10, 2.150-31.150 sterlin aras
gelirlere % 22, fazlasna % 40 orannda gelir vergisi uygulanmaktadr.77
Görüldü÷ü gibi ülkemizde sporcular, hem ülkemizdeki di÷er ücret gelirlerinden hem de
di÷er ülkelerdeki sporcularn ödedi÷i gelir vergisinden daha düúük oranlarda vergi ödemektedirler.
Teknik adamlara ödenen ücretlerde ise normal gelir vergisi oranlar uygulanmaktadr.
3)
Yaplan Sözleúmelerden Alnan Damga Vergisi
77
Komisyonun , 21-27 Ocak 2011 ve 24-30 Ocak 2011 tarihli øngiltere ve øspanya tutanaklar ile bu çalúma
ziyaretlerine ait notlar.
(S. Says: 733)
- 53 -
488 sayl Damga Vergisi Kanunu’nun 12’nci maddesi hükmünce yazlp imzalanmak
veya imza yerine geçen bir iúaret konmak suretiyle düzenlenen ve herhangi bir hususu ispat veya
belli etmek için ibraz edilebilecek olan, Kanun’a ekli (I) sayl listede gösterilen belgeler damga
vergisine tabidir.
Mukavelenameler, taahhütnameler ve temliknameler Kanun’a ekli (I) sayl listede yer
almakta olup damga vergisi oran binde 8,25 olarak uygulanmaktadr. Bu kapsamda spor kulüpleri,
transferini gerçekleútirdi÷i sporcularla ve teknik adamlarla yapmú olduklar sözleúmede
gösterdikleri transfer ücreti üzerinden binde 8,25 orannda damga vergisi ödemek
durumundadrlar.
4)
ùans Oyunlarndan Alnan Veraset ve øntikal Vergisi
5602 sayl Kanun kapsamnda úans oyunlar düzenleyen ilgili kurum ve kuruluúlarn,
ikramiye kazananlarn ikramiye tutarndan % 10 orannda veraset ve intikal vergisi keserek,
kesilen vergileri bir beyanname ile vergi dairesine bildirmeleri gerekmektedir. økramiye tutarnn
2.535 TL’si vergiden istisnadr.
5)
Spor Müsabakalarndan Alnan E÷lence Vergisi
2464 sayl Belediye Gelirleri Kanunu’nun 17’nci maddesine göre belediye snrlar ile
mücavir alanlar içinde düzenlenen spor müsabakalar, bilet satú tutarndan KDV düúüldükten
sonra kalan tutar üzerinden % 10 orannda e÷lence vergisine tabi bulunmaktadr.
6) Spor Müsabakalarna Dayal ùans Oyunlar Üzerinden Alnan ùans Oyunlar
Vergisi
5602 sayl Kanun’un 6’nc maddesine göre her türlü úans oyunlar faaliyetinden elde
edilen haslat, úans oyunlar vergisine (ùOV) tabidir. Spor Loto, Spor Toto, øddaa gibi spor
müsabakalarna dayal müúterek bahislerde % 5 orannda ùOV alnmaktadr.
Spor Toto Teúkilat tarafndan úans oyunlar haslatnn sadece % 7’sinin kulüplere
da÷tld÷, bunlarn da büyük ksmnn profesyonel spor kulüplerine ayrld÷, amatör kulüplere
sadece küçük bir ksmnn verildi÷i belirtilmektedir.78
5602 sayl Kanun hükümlerine göre úans oyunlarndan bir yl içinde tahsil edilen 100
TL’nin da÷tmnn nasl yaplaca÷ aúa÷da hesaplanmaktadr.
100 TL tutarndaki úans oyunlar tahsilat içinde yaklaúk (100 X 18 / 118) = 15,25 TL
tutarnda KDV bulunmaktadr. KDV düúüldükten sonra kalan tutar içinde % 5 orannda ùOV
bulunmaktadr. ùOV tutar yaklaúk olarak 4,04 TL’dir. [(100 - 15,25) X 5 /105]. 100 TL
tutarndaki úans oyunlar tahsilat içinde yaklaúk olarak 19,29 TL vergi bulunmaktadr.
Toplam tahsilattan vergilerin düúülmesiyle elde edilen haslatn (80,71 TL) en az % 40’
(yaklaúk 32,28 TL); en fazla % 59’u (47,6 TL) ikramiye olarak da÷tlmakta en fazla % 20’si
(16,13 TL) yatrm ve iúletme gideri olarak ayrlmaktadr. Yatrm ve iúletme giderleri, GSGM’ye,
federasyonlara, spor kulüplerine ve sporculara isim hakk olarak aktarlan tutarlar ile Spor Toto
Teúkilatnn bir takvim yl içindeki her türlü yatrm ve iúletme giderlerini kapsamaktadr.
Haslattan, da÷tlan ikramiyelerin düúülmesiyle net haslat (en az 33,11 TL; en fazla
48,43TL) bulunmaktadr. Net haslattan yatrm ve iúletme giderlerinin düúülmesiyle kalan tutar
(Yatrm ve iúletme giderinin % 20 olmas varsaymyla en az 16,98 TL; en fazla 32,3 TL) kamu
pay olarak; Savunma Sanayii Destekleme Fonu, Tantma Fonu, Olimpiyat Oyunlar Hazrlk ve
Düzenleme Kurulu ile Yüksek Ö÷renim Kredi ve Yurtlar Kurumuna aktarlmak üzere Maliye
78
Bk. 10/739 esas numaral Meclis Araútrmas Önergesi.
(S. Says: 733)
- 54 -
Bakanl÷ hesabna yatrlmaktadr. Böylece vergi ve kamu pay toplam en az 36,27 TL, en fazla
51,59 TL’ye ulaúmaktadr.
5602 sayl Kanun GSGM’ye, federasyonlara, spor kulüplerine ve sporculara isim hakk
olarak aktarlan tutarlarn da içinde yer ald÷ yatrm ve iúletme giderinin bir katna kadar
artrlmas konusunda Bakanlar Kuruluna yetki vermektedir.
7) Spor Faaliyetlerine,
Ayrcalklar
Sporculara ve Spor Kulüplerine Tannan Vergi
Sosyal, kültürel, ekonomik vb. amaçlarla ülkemizde de÷iúik kiúi, grup, faaliyet, iúlem vs.
için vergisel ayrcalklar tannmú, spor da vergisel ayrcalklardan faydalanan faaliyetler arasnda
yer almútr.
Meclis Araútrmas Komisyonunun yapmú oldu÷u yurt dú araútrmalarnda, øngiltere ve
øspanya’da spor kulüplerine ve sporculara herhangi bir vergisel ayrcalk tannmad÷
anlaúlmútr.79 Ülkemizde sporculara, spor kulüplerine ve spor faaliyetlerine uygulanan baúlca
vergisel ayrcalklara aúa÷da yer verilmiútir.
a) Spor Kulüplerinin ødman ve Spor Faaliyetlerine øliúkin Kurumlar Vergisi
Muafiyeti
GSGM ile özerk spor federasyonlarna tescil edilmiú, spor kulüplerinin idman ve spor
faaliyetlerinde bulunan iktisadi iúletmeleri ile sadece idman ve spor faaliyetlerinde bulunan
anonim úirketler, Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 4’üncü maddesinin birinci fkrasnn (j) bendi
kapsamnda kurumlar vergisinden muaftrlar.
Transfer ve bonservis gelirleri, saha reklam gelirleri, maç bileti satúlar, sporcularn
formalarna aldklar reklamlar, maç yayn hakknn satlmas faaliyetleri de idman ve spor
faaliyeti kapsamnda de÷erlendirilmektedir.
Kulüplerin idman ve spor faaliyetlerinin yan sra forma, ayakkab ve di÷er malzeme
satú, otopark, benzin istasyonu, restoran, otel, büfe ve plaj iúletmecili÷i yapmas durumunda,
idman ve spor faaliyetleri dúnda kalan bu faaliyetlerin ayr bir iktisadi iúletme olarak kurumlar
vergisine tabi tutulmas gerekmektedir.
Ülkemizde uygulanan kurumlar vergisi oran % 20 iken, bu oran øspanya’da % 30,
øngiltere’de kurum kârnn 300.000 sterline kadar % 19; 300.000-1.500.000 sterlin aras % 32,75;
1.500.000 sterlinden fazlas % 30 olarak uygulanmaktadr. Dolaysyla ülkemizde uygulanan
kurumlar vergisi, bu ülkelere kyasla daha düúük olup spor ve idman faaliyetleri istisna
kapsamnda oldu÷undan, spor kulüplerinin önemli bir kurumlar vergisi yükü bulunmamaktadr.
b) Sponsorluk Harcamalarnda Vergi øndirimi
3289 sayl Gençlik ve Spor Genel Müdürlü÷ünün Teúkilat ve Görevleri Hakknda
Kanun ile 5894 sayl Türkiye Futbol Federasyonu Kuruluú ve Görevleri Hakknda Kanun
kapsamnda yaplan sponsorluk harcamalarnn; sözü edilen Kanunlar uyarnca tespit edilen
amatör spor dallar için tamam, profesyonel spor dallar için % 50’si Kurumlar Vergisi
Kanunu’nun 4’üncü maddesine göre kurumlar vergisi matrahndan, Gelir Vergisi Kanunu’nun
89’uncu maddesine göre de beyan edilecek gelirden indirilebilecektir.
79
Komisyonun , 21-27 Ocak 2011 ve 24-30 Ocak 2011 tarihli øngiltere ve øspanya tutanaklar ile bu çalúma
ziyaretlerine ait notlar.
(S. Says: 733)
- 55 -
c) Sporculara Ödenen Ücretlerde Gelir Vergisi østisnas
31.12.1960 tarihli ve 193 sayl Gelir Vergisi Kanunu’nun 23’üncü maddesine göre, yüz
ve daha aúa÷ sayda iúçi çalútran iú yerlerinde bir, yüzden fazla iúçi çalútran iú yerlerinde iki
amatör sporcu çalútranlarn, her yl millî müsabakalara iútirak ettiklerinin belgelenmesi úartyla
amatör sporculara asgari ücretin iki katn aúmayan ödemeler; 29’uncu maddesine göre de, spor
yarúmalarna katlan amatör sporculara ödenen ödül ve ikramiyeler ile spor yarúmalarn yöneten
hakemlere ödenen ücretler gelir vergisinden istisnadr.
d) Emlak Vergisi Muafiyeti
29.07.1970 tarihli ve 1319 sayl Emlak Vergisi Kanunu’nun 4’üncü maddesiyle,
GSGM’ye tescil edilmiú amatör spor kulüplerine ait binalar, gelir veya kurumlar vergisine tabi
iúletmelere ait olmamalar veya bunlara tahsis edilmemeleri úartyla emlak vergisinden muaf
tutulmuútur.
e) Harç østisnas
02.07.1964 tarihli ve 492 sayl Harçlar Kanunu’nun 59’uncu maddesine göre, Beden
Terbiyesi Teúkilatna dâhil derneklerin münhasran sporla u÷raúmak üzere kurulan anonim
úirketlere sermaye olarak koyduklar gayrimenkuller ile bu úirketlere devrettikleri gayrimenkullerle
ilgili devir ve iktisap iúlemleri harçtan istisnadr.
f) E÷lence Vergisi østisnas
26.05.1981 tarihli ve 2464 sayl Belediye Gelirleri Kanunu’nun 19’uncu maddesi
uyarnca, Spor Toto Teúkilat tarafndan düzenlenen müúterek bahisler e÷lence vergisinden
istisnadr.
3.3.1.4. Spor Yargs
Baúlangçta bir oyun ve serbest zaman de÷erlendirme arac olarak ortaya çkan spor,
günümüzde ekonomik, siyasi, uluslararas ve hukuki yönden farkl bir nitelik kazanmútr. Bu
anlamda spor, çok yönlü etkileri olan toplumsal bir kurum hâline gelmiútir. Sporun hukukla olan
iliúkisi de di÷er toplumsal kurumlarn hukukla olan iliúkilerinden farkl de÷ildir. Bütün alanlarda
oldu÷u gibi sporun da belli kurallar çerçevesinde düzenlenmesi ve denetlenmesi bir zorunluluktur.
Spor, rekabetin geçerli oldu÷u di÷er alanlardan farkl bir özelli÷e sahiptir. Çünkü sporda
rakip olmazsa yarúma da olmaz. Ekonomik rekabette amaç, rakipleri azaltarak veya görevini
zayflatarak piyasaya hâkim olmaktr. Di÷er rekabetlerde yok olan her rakip kalanlar
sevindirirken; sporda, rakipler müsabakay ortaklaúa üretmek durumundadr. Bu nedenle Avrupa
Birli÷i Adalet Divan (ABAD), AB'nin spora özgü kurallara müdahale edemeyece÷ine ve rekabet
kurallarn kat úekilde uygulayamayaca÷na karar vermiútir.
Spor hukuku; sporcular ile kulüpler, kulüpler ile kulüpler, kulüpler ile federasyonlar veya
sporun di÷er aktörleri arasnda ortaya çkan problemlerin çözümüne; spor felsefesine uygun,
hukukun genel ilkeleriyle ba÷daúr çözümler bulan bir disiplindir.80
Dar anlamda spor hukuku; sporcularn haklarn ve yükümlülüklerini düzenleyen
kurallar; spor kuruluúlarnn yapsn, faaliyetlerini ve aralarndaki iliúkileri; antrenörler baúta
olmak üzere sportif yaúam yönetenlerin eylemlerini, yükümlülüklerini ve sorumluluklarn; spor
80
Genç, 1998.
(S. Says: 733)
- 56 -
gerçek ve tüzel kiúilerinin davranúlarn; sporda fair-play’i; sporda yarg organlarnn hukuki
varl÷n düzenleme ve bunlarn ihtilaflarn usul ve esastan çözümleme kurallarn içerir.81
Geniú anlamda spor hukuku ise bireyin spor yapma ve sportif faaliyetlere özgürce
katlma hakkn; sportif faaliyet ve iliúkilerin sosyal güvenlik ve iú hukuku boyutunu; profesyonel
spor aktörlerinin hak ve iliúki düzenlemesini; sporda úiddet, doping, ceza ve disiplin hukuku
kapsamna giren eylemler gibi olumsuz davranúlarn önlenmesini; sporda adalet ve barún
sa÷lanmasna yönelik her türlü önlem ve kurumu; uluslararas spor yarúmalarnn yaplabilmesi
için gerekli kiúi, kurum, kuruluú ve devletler düzeyinde kurallar ve bunlar arasndaki iliúkileri
içerir.82
Spor hukuku, özel hukukun bir parças olmasna karúlk; spor olaylarnn kendine ait
özelli÷inin özgün problemler olarak hukuk düzeninde yansmas sonucu olarak spor yargs ortaya
çkmútr.83 Önlerine gelen problemleri, maddi hukuk ve usul hukuku kriterlerine göre çözen
hakemlik müessesinin spor yargsndaki karúl÷ tahkimdir.
Tahkim müessesesi “ihtiyari tahkim” ve “zorunlu tahkim” olmak üzere iki türlüdür.
øhtiyari tahkimde taraflar mahkemeye gitme haklar oldu÷u hâlde, haklarn kullanmayp bir baúka
hak olan tahkim yoluna giderler. Buna karúlk baz hâllerde, uyuúmazl÷n çözülmesi zorunlu
olarak hakeme braklmúsa buna “zorunlu tahkim” denir. Sporda da, örne÷in profesyonel futbolla
ilgili ihtilaflarn çözümü de mahkemelerin nezrinde olmayp zorunlu olarak Tahkim Kurulu
tarafndan çözümlenmektedir.
Tahkim Kurulu görevinde ba÷mszdr. Ba÷mszlk, hâkimlerin ba÷mszl÷
anlamndadr; yani hiçbir kurum veya kiúiden emir almaz, çalúmalarn hukukun evrensel
prensipleri do÷rultusunda yapar ve vicdani kanaatlerine göre karar verirler. Tahkim üyeleri,
sorunu, belli bir süre içinde, önceden belirlenmiú usul hukuku prensiplerine göre çözümler.
Taraflarn tahkime yönelme nedeni, taraflarn uyuúmazlklarn iúin uzmanna
çözdürebilmeleridir. Tahkimde taraflar iúin uzmann, hakem olarak seçme olana÷na sahiptirler.
Tahkim hakemleri mahkemelere oranla daha çabuk karar verme olana÷na sahiptirler.
Tahkimde ise hakemler seçildikleri davalara bakarlar. Ayrca spor tahkim mahkemelerinde de
oldu÷u gibi uluslararas tahkim bakmndan, mahkemelerin tabi oldu÷u tebligat usulü tahkimde
uygulanmad÷ndan da süreç ksalmaktadr.
Tahkimde görevli hakemlerin yapt÷ yarglama kamuya açk de÷ildir. Taraflar kendi
aralarndaki uyuúmazl÷ baúkalarnn bilmesini istemeyebilir, böylece tahkim taraflara bu avantaj
sa÷lar. Taraflarn farkl vatandaúlklara sahip olmas hâlinde ise, ulusal mahkemelere karú
olabilecek güvensizlik uluslararas tahkim yoluyla giderilmektedir.
3.3.1.4.1. Uluslararas Tahkim
Spor anlaúmazlklarn çözmek için esnek, hzl ve düúük maliyetli, uzman otoritelerden
oluúan tarafsz bir mahkeme kurma fikri, sporla ilgili dolayl ve dolaysz tartúmalar sonlandrmak
düúüncesinden hareketle çkmútr. Bu düúünceden hareketle Uluslararas Tahkim Mahkemesi
(CAS), Uluslararas Olimpiyat Komitesi (IOC) model alnarak kurulan, ulusal ve uluslararas spor
federasyonlarnn yasa ve tüzükleriyle uyum içerisinde spor anlaúmazlklarn çözmeye yönelik,
uluslararas platformda kabul gören bir spor örgütüdür. Kuruldu÷u ilk yllarda idari ve mali olarak
IOC’nin etkisinde olan CAS, yaplan 1994 reformuyla Spor Tahkimi Uluslararas Konseyini
81
Erkiner, 2002.
Erkiner, age.
83
Memiú, P., Bayraktar, K., 13.01.2011 tarihli Komisyon tutanaklar.
82
(S. Says: 733)
- 57 -
(ICAS) kurmuú, kendi üyelerini seçip atayarak ve bakt÷ davalardan belli bir ücret alarak, idari ve
mali olarak daha özerk bir statüye kavuúmuútur. CAS’n getirdi÷i en önemli katklar úu úekilde
sralanabilir: Spor anlaúmazlklarnn çözümlenmesinde etkili ve hzl yarglama süreci getirmesi,
sporcularn haklarn koruyan ve sporcularn yarg mekanizmasna güvenini artran yapda olmas,
CAS’taki kurullarn sporda uzmanlaúmú kiúilerden oluúmas, sorunlarn çözümünde objektif
olmas ve spor alannn inceliklerine hâkim bir úekilde yarg kararlarnn oluúmasn
sa÷lamasdr.84
Genel olarak CAS’a iki türlü anlaúmazlk gelmektedir. Bunlardan birincisi, tüzel ve özel
kiúiler arasndaki yasal iliúkilerden kaynaklanan; ikincisi ise spor yönetimlerinin (Olimpiyat
Komitesi, federasyonlar vb.) ald÷ kararlar ve bunun neticesinde ortaya çkan kurum içi sorunlar
ile sporcularn yasal haklarn ilgilendiren uyuúmazlklardr. Sözleúmeye ba÷l iliúkilerden veya
haksz fiilden do÷an bir uyuúmazlkta “birinci derecede tahkim usulü” veya “arabuluculuk usulü”
geçerlidir. Spor teúkilatlar veya federasyonlarnn organlar tarafndan alnan kararlardan do÷an
uyuúmazlklarda ise “temyiz tahkim usulü” geçerlidir. IOC örne÷inde oldu÷u gibi baz uluslararas
spor teúkilatlarnn, sporun uygulanmas veya geliútirilmesine yönelik herhangi bir giriúiminin
hukuka uygunlu÷u hakknda, dava dosyasna ba÷l olmakszn, CAS’tan istiúari mütalaa istemeleri
olasdr. Böyle bir talep karúsnda, CAS’n verdi÷i mütalaa bir yarg karar niteli÷i taúmayp
uyulmas zorunlulu÷u bulunmamaktadr. CAS’a yaplan baúvurularn a÷rl÷n doping, takma
seçilme ve sözleúme ihtilaflar oluúturmaktadr.
Ulusal yarglarn spor teúkilatlanmalar üzerinde hiçbir hâkimiyeti olmad÷n iddia
etmek zordur. Ulusal hukuk sistemi organlar kamu düzeni açsndan spor teúkilatlanmalar
üzerinde denetim gerçekleútirmektedir. CAS’n verdi÷i kararlar karúsnda, karar kesinleútikten
sonra temyiz baúvurusu ile øsviçre Federal Mahkemesine baúvuruda bulunulabilmektedir. Ancak
bu baúvuru çok snrl sebeplerle yaplabilmektedir ki bunlar; yetkisizlik, baz temel usul
kurallarnn ihlali (savunma hakknn snrlanmas gibi) ve kamu düzenine aykr karar verilmesi
hâlleridir.85
Uluslararas spor teúkilatlar, faaliyet gösterdikleri ülkelerin mevzuatn da dikkate almak
durumundadrlar. Genel kural olarak, faaliyet gösterilen ülkenin hukukuna nazaran “spor
hukuku”nun ba÷mszl÷, kamu düzeninin snrna kadardr. Bunda, sporun her türlü
yaplanmasnn en üst yarg organ olarak kurulan CAS’n büyük bir etkisi bulundu÷unu söylemek
do÷rudur. Zira verilen kararlarla hakszl÷a u÷rad÷n düúünen kiúi ya da federasyonun, bu karara
karú bu düzenlemeyi yapan FIFA olsa bile baúvurabilece÷i bir yarg mercisi oluúmuútur. CAS
kararlarnn spor hukukunda yeknesakl÷ sa÷lad÷ söylenebilir. CAS bir nevi, ABAD’n iúlevinin
spor hukuku alannda gerçekleútirilmesidir.86
3.3.1.4.2. Türkiye’de Tahkim
GSGM Tahkim Kurulu, 3289 sayl Kanun’un ek 9’uncu maddesiyle oluúturulmuú bir
mecburi tahkimdir. Özerk federasyonlar, ceza veya disiplin kurullarnca verilen kararlara karú
GSGM bünyesinde oluúturulan Tahkim Kuruluna itiraz edilebilmektedir.
Tahkim Kurulu;
x Federasyon ile kulüpler, sporcular, hakemler, teknik direktör ve antrenörler
arasndaki ihtilaflar,
84
85
86
Erkiner, 2006.
Erkiner, 2010.
Erkiner, 2010, age.
(S. Says: 733)
- 58 -
x Kulüpler ile teknik direktörler, antrenörler ve sporcular arasndaki sorunlar,
x Kulüplerle kulüpler arasnda çkacak anlaúmazlklar,
x
Federasyonca verilecek kararlar ile ceza ve disiplin kurulu kararlarn ilgililerin
itiraz üzerine,
x
Genel Müdürlük ile federasyonlar ve federasyonlarn kendi arasnda çkacak
ihtilaflar hakknda Tahkim Kurulunca belirlenecek bir üyenin baúkanl÷nda Genel
Müdürlük ve özerk federasyon temsilcilerinin katlmyla oluúturulacak olan
komisyon kararlarn itiraz üzerine,
x
Özerk federasyon baúkan ile yönetim kurulu üyelerinin, spor ahlakna ve disiplinine
aykr davranúlar nedeniyle haklarnda yaptrlacak inceleme veya soruúturma
sonucu tanzim edilen raporlarda teklif edilen cezalar
inceleyerek sonuçlandrr.
18.6.1927 tarihli ve 1086 sayl Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu’nun; kararlarn
açklanmas, maddi hatalarn düzeltilmesi veya yarglamann yenilenmesi hakkndaki hükümleri
dúnda Kurul kararlar kesindir. Bu kararlara karú idari mercilere veya yarg yoluna
baúvurulamaz.
Tahkim Kurulu kararlar, federasyon ve ilgililer tarafndan derhâl yerine getirilir.
Kurulun verdi÷i kararlarn infaz, 09.06.1932 tarihli ve 2004 sayl øcra ve øflas Kanunu’nun
38’inci maddesi hükmü uyarnca ilam niteli÷indedir.
TFF Kuruluú ve Görevleri Hakkndaki 5894 sayl Kanun’la yaplan de÷iúiklikle iki tür
mecburi tahkim getirilmiútir. Bunlar, Uyuúmazlk Çözüm Kurulu ve Tahkim Kuruludur.
1) Uyuúmazlk Çözüm Kurulu;
- Kulüpler ile kulüpler,
- Kulüpler ile futbolcular, teknik direktörler, antrenörler, oyuncu temsilcileri, masörler ve
müsabaka organizatörleri,
- Oyuncu temsilcileri ile futbolcular, teknik direktörler, antrenörler arasnda her türlü
sözleúmeden do÷an veya futbolla ilgili olan uyuúmazlklar; taraflarnn baúvurusu üzerine
münhasran yetkili olarak incelemek ve karara ba÷lamakla görevlidir. Dolaysyla Kurulun
görevinin kapsam, Kanun’da belirtilen taraflar arasndaki sözleúmeden do÷an veya sözleúmeden
kaynaklanmasa dahi futbolla ilgili uyuúmazlklardr.
2) Tahkim Kurulu;
- Federasyon ile kulüpler, hakemler, futbolcular, teknik direktörler, antrenörler, oyuncu
temsilcileri, sa÷lk personelleri ve di÷er yetkililer hakknda Yönetim Kurulu tarafndan verilen
kararlar,
- Amatör ve Profesyonel Disiplin Kurullarnn kararlar,
-Uyuúmazlk Çözüm Kurulu kararlar,
- Etik Kurulu kararlar,
- Türkiye Futbol Federasyonu Statüsü ve talimatlar uyarnca nihai karar verme yetkisine
sahip di÷er kurullarn verdikleri hukuki sonuç do÷uran kararlar,
- Yönetim Kurulu tarafndan çkarlan talimatlar ile ilgili uyuúmazlklar
ilgililerinin baúvurusu üzerine inceleyerek kesin olarak karara ba÷lar.
(S. Says: 733)
- 59 -
Sporcularn, teknik direktörlerin ve antrenörlerin sözleúmelerden kaynaklanan ve
yabanclk unsuru içeren ihtilaflar, hakknda Tahkim Kurulu tarafndan verilecek kararlara karú,
FIFA ve UEFA talimat ve düzenlemeleri do÷rultusunda CAS’a baúvurulabilir. Kurul kararlar, TFF
tarafndan derhâl uygulanr.
Aksine düzenleme bulunmayan durumlarda, Kurula baúvuru icra ve infaz durdurmaz.
Bununla birlikte Kurul, ilgilinin talepte bulunmas koúuluyla, baúvuru veya itiraz konusu kararn
açkça hukuka aykr olmas ve telafisi imkânsz zararlar do÷urmasnn kuvvetle muhtemel
bulunmas hâllerinde, yarglamann seyrini dikkate alarak durdurma karar verebilir.
3.3.1.4.3. Anayasa Mahkemesinin Tahkime øliúkin Kararlar
GSGM ve TFF Tahkim Kurullarnn vermiú oldu÷u kararlarn Anayasa Mahkemesine
taúnmas üzerine, Mahkemece Kurul kararlarnn yargya açk olup olmad÷ hususunda verilen iki
karar aúa÷da özetlenmiútir:
1) Anayasa Mahkemesinin, 02.09.2009 tarihli 2006/118 Esas, 2009/107 sayl kararnda;
Kanun koyucu, taraflara görevli ve yetkili mahkemeye baúvurmadan önce aralarndaki
uyuúmazl÷ ksa sürede çözmek üzere idari bir kurula baúvurma yükümlülü÷ünü getirebilir ise de,
bu kurulun kararlarnn kesin oldu÷unu, Anayasa’nn 36’nc maddesinde belirtilen hak arama
özgürlü÷üne ve 125’inci maddesinde belirtilen idarenin her türlü eylem ve iúlemlerinin yarg
denetimine tabi oldu÷u ilkesine aykr görüldü÷ünü belirtmiú ve maddede geçen “kesin”
sözcü÷ünün iptaline karar vererek, meydana gelecek hukuksal boúlu÷un kamu düzenini tehdit ve
kamu yararn ihlal edici mahiyette olaca÷ hükmüne de vararak bu iptal kararnn, Resmî
Gazete’de yaymlanmasndan 1 yl sonra yürürlü÷e girmesini uygun görmüútür.
2) Anayasa Mahkemesi 06.01.2011 tarihli ve 2010/61 esas, 2011/7 sayl kararnda ise;
Tahkim Kurulu tarafndan verilen kararlara karú yarg yoluna baúvurulamayaca÷ belirtilerek,
taraflarn yarg mercileri önünde dava haklarn kullanmalarnn engellendi÷ini; Kanun koyucu,
taraflara görevli ve yetkili mahkemeye baúvurmadan önce aralarndaki uyuúmazl÷ ksa sürede
çözmek üzere Tahkim Kuruluna baúvurma yükümlülü÷ü getirebilir ise de, bu kurulun kesin ve
nihai kararlarna karú yarg yoluna baúvurulamamas, Anayasa’nn 36’nc maddesinde güvence
altna alnan hak arama özgürlü÷ü alanna yaplmú açk bir müdahale niteli÷inde olup hak arama
özgürlü÷ü ile ba÷daúmayaca÷n belirterek 5894 sayl Türkiye Futbol Federasyonu Kuruluú ve
Görevleri Hakknda Kanun’un 6’nc maddesinin dördüncü fkrasnda yer alan “… ve bu kararlar
aleyhine yarg yoluna baúvurulamaz” bölümünün Anayasa’ya aykr oldu÷una ve iptaline karar
vermiútir.
Her iki karar birlikte incelendi÷inde, Anayasa Mahkemesi, spor hukuku ile
uyuúmazlklarda Tahkim Kurulunun verdi÷i kararlarn, kiúi ve kurumlarn hak arama özgürlü÷ü ile
idarenin her türlü eylem ve iúlemlerinin yarg denetimine tabi olmas gerekti÷inden hareketle,
Kurul kararlarnn kesin olmad÷na hükmetmiútir. ødarenin bünyesinde oluúturulan Tahkim Kurulu
kararlarna karú yarg yolunun açk olmas, hukuk devleti ilkesinin gere÷idir. Ancak spor
yargsnn hzl ve iúlevsel olmas gereklili÷i göz önüne alnd÷nda, Tahkim Kurullarnn yaps
de÷iútirilerek spordaki uyuúmazlklarn yarg önüne getirilmesi zorlaútrlabilece÷i gibi, spor
faaliyetlerinin yönetilmesine ve Tahkim Kurulunun kararlarna karú yarg mercilerine
baúvurulamayaca÷na dair anayasa de÷iúikli÷i de yaplabilir. Nitekim 17/03/2011 tarihli ve 6214
sayl Türkiye Cumhuriyeti Anayasasnda De÷iúiklik Yaplmas Hakknda Kanun ile Anayasa’nn
59’uncu maddesinin kenar baúl÷ “Sporun Geliútirilmesi ve Tahkim” olarak de÷iútirilerek, ayn
maddenin sonuna “Spor federasyonlarnn spor faaliyetlerinin yönetimine ve disiplinine iliúkin
kararlarna karú ancak zorunlu tahkim yoluna baúvurulabilir. Tahkim kurulu kararlar
(S. Says: 733)
- 60 -
kesin olup bu kararlara karú hiçbir yarg merciine baúvurulamaz.” hükmü eklenilerek spor
tahkimi uluslararas mevzuata uygun hâle getirilmiútir.
Komisyonca yaplan yurt dú ziyaretlerinden øspanya ve øngiltere örneklerinde farkl
yaklaúmlarn söz konusu oldu÷u görülmüútür.
3.3.2. Spor Kulüplerinin Sorunlar
Spor kulüplerinin birçok sorunu bulunmaktadr. Bu baúlk altnda spor kulüplerinin;
hukuki, finansal, úirketleúme ve halka açlma ile yönetime iliúkin sorunlar üzerinde durulacaktr.
3.3.2.1. Spor Kulüplerinin Hukuki Sorunlar
3.3.2.1.1. Spor
Kaynaklanan Sorunlar
Kulüplerinin
Dernek
Statüsünde
Olmalarndan
Spor kulüplerinin faaliyetlerini 23.11.2004 tarihli ve 5253 sayl Dernekler Kanunu
hükümlerine tabi olarak sürdürmeleri, sporun paydaúlar tarafndan genellikle eleútirilmekte ve bu
eleútiriler bir yandan özellikle profesyonel spor kulüplerinin úirketleúmesi yönündeki görüúlerle
desteklenmekte, di÷er yandan da Spor Kulüpleri Yasas úeklinde bir yasa hazrlanarak kulüplerin
özel bir yapda düzenlenmesi gerekti÷i ifade edilmektedir.87
Spor kulüplerinin idari, mali ve hukuki olarak kurumsallaúmú bir yapya kavuúmas
açsndan Dernekler Kanunu’nun yetersiz kald÷ görüúleri her geçen gün daha fazla taraftar
bulmaktadr.
øçiúleri Bakanl÷ Dernekler Dairesi verilerine göre; ülkemizde faal 86.311 dernek
bulunmakta olup, dernek isimleri içinde “spor” ibaresi olan 9.807, “gençlik” ibaresi olan 444,
“gençlik ve spor” ibaresi bulunan 2.318 olmak üzere toplam 12.569 dernek ve bunlara ba÷l
toplam 148 úube bulunmaktadr. Bunlardan 10.973’ünden fazlas, Dernekler Kanunu’nun 14’üncü
maddesinde belirtilen “Gençlik ve Spor Genel Müdürlü÷ü Gençlik ve Spor Kulüpleri
Yönetmeli÷i”nin 28’inci maddesi uyarnca tescil edilmiú durumdadr. Söz konusu derneklerden
4.554’ünün (% 36,2) futbol takm bulunmakta olup di÷er branúlarda da takm bulunan dernek
says 5.569’dur. Bakanlar Kurulu Karar ile bugüne kadar 14 spor kulübüne “Kamu Yararna
Çalúan Dernek” statüsü verilmiútir.
Dernek statüsündeki spor kulüpleri, hem øçiúleri Bakanl÷ Dernekler Dairesi tarafndan
5253 sayl Dernekler Kanunu ve Dernekler Yönetmeli÷i çerçevesinde hem de “Gençlik ve Spor
Genel Müdürlü÷ü Gençlik ve Spor Kulüpleri Yönetmeli÷”nin 22’nci maddesine göre GSGM
tarafndan denetlenmektedir.
øçiúleri Bakanl÷ Dernekler Dairesinin verilerine göre spor kulübü derneklerin denetim
rakamlar yllar itibaryla aúa÷daki tablodaki gibidir;
87
Baykan, M., 14.12.2010 tarihli Komisyon tutanaklar.
(S. Says: 733)
- 61 -
Tablo 16. Spor Derneklerinin Denetimi
Spor
Dernekleri
Gençlik
Dernekleri
Gençlik ve
Spor
Dernekleri
Toplam
2005
188
2006
373
2007
478
2008
547
2009
619
2010
469
Toplam
2.674
2
5
15
12
15
15
64
24
46
88
129
145
94
526
214
424
581
688
779
578
3.264
Kaynak: øçiúleri Bakanl÷ Dernekler Dairesi, 2011.
Tabloda da görülebilece÷i gibi son 6 yl rakamlar topland÷nda bile toplam 12.569
derne÷in yalnzca % 25,9’una tekabül eden 3.264’ü denetlenebilmiútir. øçiúleri Bakanl÷ Dernekler
Dairesi Baúkanl÷nn genel görüúü, spor kulüplerinin etkin denetiminin GSGM tarafndan
yaplmas gerekti÷i úeklindedir.
Ayn daire, spor kulüplerinin dernek statüsünden çkarlarak Türk Medeni Kanunu’nda
da yer almayan kendine özgü bir statüde düzenlenmesinin, yeni ama sorunlu bir yap oluúturma
riskine, Komisyona gönderdi÷i raporda de÷inmektedir. Keza úu anda TBMM’ye sunulmuú
durumda bulunan Spor Kulüpleri Yasa Tasars’nn, derneklerden çok farkl olmayan bir yapy
öngördü÷ü görüúü de savunulmaktadr.
øçiúleri Bakanl÷ Dernekler Dairesi tarafndan spor kulüpleri denetimleri sonunda tespit
edilen temel eksiklik ve aksaklklarn úunlar oldu÷u görülmektedir:
x Spor kulüplerinin kurumsallaúmas zayf olup oldukça sk yönetim de÷iúikli÷i
olmaktadr.
x Ekonomik açdan sürekli gelir kaynaklar bulunmamakta olup, ekonomik
ba÷mszlk elde edememiúlerdir.
x A÷r vergi ve sigorta primi yükünden devaml úikâyet etmektedirler.
x Tesisleúme ve ekipman açsndan oldukça zayf durumdadrlar.
x Benzer isim ve amaçla pek çok kulüp kurulup kötüye kullanlabilmektedir.
x Spor kulüpleri, derneklerin tutmakla yükümlü oldu÷u defterleri
bulundurmamakta ya da defteri bulundurup içeri÷ini doldurmamaktadrlar.
ya
hiç
Gelir ve giderlere iliúkin gerekli dokümantasyon iúlemlerinde eksiklikler tespit
edilmektedir. Bu durum gelirlerde, yetki belgeleri, alnd belgeleri, banka kaytlarnda mevzuata
aykrlklar; giderlerde de harcama belgesi, gider pusulas, gider makbuzu gibi tevsik edici belge
zorunlulu÷una uyulmamas úeklinde kendini göstermektedir. Kaytlar için süre, úekil, prosedür ve
envanter uygulamalarnda aykrlklar da buna ilave edilebilir. Bu çerçevede giderlerde belgesiz
harcama, eksik ve usulüne uygun olmayan belgelendirme, do÷rudan kendisinin ve baúkasnn
menfaatine sarf; gelirlerde ise do÷rudan ya da dolayl olarak para veya para gibi kymetli evrakn
ya da maln kendisi veya baúkasnn menfaatine olacak úekilde ele geçirilmesi en çok görülen
uygulamalardr.
-ødari açdan verilmesi gereken bildirim ve beyannameler genellikle verilmemektedir.
Genel kurul, sonuç ile organlarda ve tüzükte de÷iúiklik bildirimi, yerleúim yeri de÷iúiklik bildirimi,
(S. Says: 733)
- 62 -
yllk faaliyet ve mali bilgilerin bildirim eksikli÷i ya da bildirimin öngörülen úekle uygun
olmamas, eksik veya hatal bildirim en çok tespit edilen eksiklikler arasnda yer almaktadr.
-Kurumsal üyelik ve katk mekanizmalar geliútirilememiútir.
-Kamuoyunda bu derneklere karú krlamayan olumsuz bir alglama bulunmaktadr.
-Baúkan adaylarnn çok oldu÷u, bu konuda çekiúme bulundu÷u, buna ba÷l olarak
kulüplerde en çok karúlaúlan sorunun üyelik kaytlarna yaplan itirazlar oldu÷u belirtilmektedir.
Üyelikten ihraç iúlemleri ile ola÷an ve ola÷anüstü toplant süreci, bu husustan etkilenen önemli
ayrntlar olarak göze çarpmaktadr.
øçiúleri Bakanl÷ Dernekler Dairesi Baúkanl÷, özellikle borçlanma kaynakl
ekonomik darbo÷aza düúülmemesi için UEFA kriterlerinde oldu÷u gibi; borçlanma usullerinin
belirlenmesi, belli miktar aúan borçlanma yasa÷, yönetim kurulunun görev süresini aúan
borçlanma yapamamas ve belirli miktar ve süreyi aúan borçlanmalarda dernek genel kurul karar
zorunlulu÷unun getirilmesinin sorunun çözümüne önemli katk sa÷layaca÷ görüúündedir.88
Dernekler Kanunu’nun 27’nci maddesinde kamu yararna çalúan derneklerin en geç 2
ylda bir denetlenece÷i belirtilmiúken di÷er derneklerin denetim skl÷yla ilgili bir süre
bulunmamaktadr. En geç 2 ylda bir denetlenmesi mecbur olan, kamu yararna çalúan statüde spor
kulübü vasfndaki dernek saysnn 14 oldu÷u düúünülürse di÷erleri ile ilgili olarak denetim
eleman yetersizli÷inden dolay uzun süre denetlenememe riski ve uygun olmayan uygulamalarn
“gelenekselleúmesi” riski bulunmaktadr. Bütün bunlara bir de denetimler srasnda dernek
statüsündeki spor kulüplerine e÷itici ve yol gösterici bir rehberlik yaplmas gerekti÷ini de
eklemek gerekmektedir.
Araútrma Komisyonunun 15 Ocak 2011 tarihinde Kulüpler Birli÷i Toplants’nda
yaplan ankette, “Spor kulüplerinin, Dernekler Kanunu’na göre faaliyet göstermesini uygun
buluyor musunuz?” sorusuna TFF ve kulüp yetkilerinin verdikleri cevaplara bakld÷nda, ankete
katlanlarn % 61,6’s “Hayr” derken % 26’s “Evet” cevab vermiútir.
Spor kulüplerinin dernek statüsünde olmalar nedeniyle, úirketlere tannan prim ve vergi
teúviklerinden yararlanamamas hususu østanbul’da TFF ve Kulüpler Birli÷i ile yaplan toplantda
dile getirilen konulardan biri olmuútur. Ancak Hazine Müsteúarl÷ tarafndan devlet deste÷i
uygulamalarnda yaplan yatrmlara destek verilmesi úartlar incelendi÷inde, yatrmcnn statüsü
de÷il, yapmú oldu÷u eylemin yatrm niteli÷inde olmas gerekmektedir.
Spor kulüplerinin hukuki statüsünün ne olaca÷ndan ziyade, bu kulüplerin
kurumsallaúmasnn; iú ve iúlemlerinin idari, mali, sportif ve hukuki denetimlerinin etkin bir
úekilde yaplmasnn ve buna dair mekanizmalarn kurularak iúletilmesinin daha önemli oldu÷u
düúünülmektedir.
3.3.2.1.2. Yerel Yönetim Mevzuatndan Kaynaklanan Sorunlar
Mahalli ve müúterek hizmetleri yürütmek üzere yaplanmú olan mahalli idareler,
ülkemizde il özel idareleri, büyükúehir belediyeleri, belediyeler, köyler ve bunlarn kendi
aralarnda kurmuú olduklar birliklerden oluúmaktadr.89 Spor, yaps gere÷i mahalli ve müúterek
88
Ayyldz, E., Elvan, S., 03.02.2011 tarihli Komisyon tutanaklar.
89
(S. Says: 733)
- 63 -
bir hizmet alandr ve mevzuatmzda da mahalli idarelerin spor ile ilgili görev ve sorumluluklar
bulunmaktadr.
1) øl Özel ødareleri
04.03.2005 tarihli ve 5302 sayl øl Özel ødaresi Kanunu’nun, il özel idaresinin görev ve
sorumluluklarn düzenleyen 6’nc maddesinde; il özel idaresinin mahalli ve müúterek nitelikte
olmak kaydyla gençlik ve spor hizmetlerini yapmakla görevli ve yetkili oldu÷u belirtilmektedir.
Ayn maddeye 03.07.2005 tarihli ve 5393 sayl Kanun’un 85’inci maddesi ile eklenen
fkrada, bakanlklar ve di÷er merkezî idare kuruluúlarnn gençlik ve spor gibi hizmetlere iliúkin
yatrmlar ile bakanlklar ve di÷er merkezî idare kuruluúlarnn görev alanna giren di÷er
yatrmlar, kendi bütçelerinde bu hizmetler için ayrlan ödenekleri il özel idarelerine aktarmak
suretiyle gerçekleútirebilecekleri düzenlenmiútir.
Bu hüküm, Kamu Yönetimi Temel Kanunu’na paralel ve onu tamamlayacak úekilde
konulmuú bir hüküm olmakla beraber, Kamu Yönetimi Temel Kanunu’nun yürürlü÷e girememesi
nedeniyle uygulanmamaktadr.
5302 sayl Kanun’un “Di÷er Kuruluúlarla øliúkiler” baúl÷n taúyan 64’üncü maddesine
göre, il özel idareleri, il genel meclisinin karar üzerine yapaca÷ anlaúmaya uygun olarak görev ve
sorumluluk
alanlarna
giren
konularda
dernekler
ile
ortak
hizmet
projeleri
gerçekleútirebilmektedirler. Bu madde kapsamnda il özel idarelerinin, mahalli ve müúterek
nitelikte olmak kaydyla gençlik ve spor hizmetlerini yapmakla görevli ve yetkili oldu÷u
düúünüldü÷ünde, dernek statüsünde olan spor kulüpleri ile de ortak hizmet projeleri
gerçekleútirebileceklerdir.
øl özel idaresinin, hizmetlere gönüllü katlm düzenleyen 65’inci maddesiyle, spor
hizmetlerinin yaplmasnda ilde dayanúma ve katlm sa÷lamak; hizmetlerde etkinlik, tasarruf ve
verimlili÷i artrmak amacyla gönüllü kiúilerin katlmna yönelik programlar uygulayaca÷
düzenlenmiútir. Ancak bu hüküm, uygulamas yaygn olmayan bir madde olarak kalmútr.
2) Büyükúehir Belediyeleri
13.07.2005 tarihli ve 5216 sayl Büyükúehir Belediye Kanunu’nun 7’nci maddesinde;
büyükúehir belediyesinin görev, yetki ve sorumluluklar arasnda büyükúehrin bütünlü÷üne hizmet
eden spor yerleri yapmak, yaptrmak, iúletmek veya iúlettirmek görevi yannda; gerekti÷inde
amatör spor kulüplerine malzeme vermek ve gerekli deste÷i sa÷lamak, amatör takmlar arasnda
spor müsabakalar düzenlemek, yurt içi ve yurt dú müsabakalarnda üstün baúar gösteren veya
derece alan sporculara belediye meclisi kararyla ödül vermek saylmaktadr.
Ayn maddede, ilçe ve ilk kademe belediyelerinin görev ve yetkileri arasnda, spor
yerleri ile parklar yapmak görevi saylmútr.
Bu maddedeki ibarelerin “büyükúehrin bütünlü÷üne hizmet eden spor yerleri yapmak,
yaptrmak, iúletmek veya iúlettirmek” ve “gerekti÷inde amatör spor kulüplerine malzeme vermek
ve gerekli deste÷i sa÷lamak, amatör takmlar arasnda spor müsabakalar düzenlemek, yurt içi ve
yurt dú müsabakalarnda üstün baúar gösteren veya derece alan sporculara belediye meclisi
kararyla ödül vermek” úeklinde düzenlenmiú olmas yani “büyükúehrin bütünlü÷üne hizmet
eden”, “gerekti÷inde” úeklinde ibarelerin yer almú olmas özellikle büyükúehir belediyelerinin
harcamalar srasnda skntyla karú karúya kalmalarna yol açmaktadr. Bu nedenle mezkûr
ifadelerin yorumlamaya mahal brakmayacak úekilde düzenlenmesi, bu sorunlarn çözülmesi
açsndan önem taúmaktadr.
(S. Says: 733)
- 64 -
5216 sayl Kanun’un “Büyükúehir Belediye Baúkan” baúlkl 17’nci maddesinde ise
büyükúehir ve büyükúehir kapsamndaki ilçe ve ilk kademe belediye baúkanlarnn görevlerinin
devam süresince profesyonel spor kulüplerinin baúkanl÷n yapamayacaklar ve yönetiminde
bulunamayacaklar hususu düzenlenmiútir.
Ayn Kanun’un belediyeler aras hizmet iliúkilerini ve koordinasyonu düzenleyen 27’nci
maddesine göre sporu da içine alacak úekilde, büyükúehir kapsamndaki belediyeler arasnda
hizmetlerin yerine getirilmesi bakmndan uyum ve koordinasyon, büyükúehir belediyesi
tarafndan sa÷lanmaktadr. Ayn maddeye göre yeni kurulan büyükúehir belediyelerinde, spor
tesislerinin büyükúehir belediyesi ile büyükúehir kapsamndaki di÷er belediyeler arasnda
da÷lmna iliúkin esaslar, büyükúehir belediye meclisi tarafndan belirlenmektedir.
3) Belediyeler
13.07.2005 tarihli ve 5393 sayl Belediye Kanunu’nun belediyenin görev ve
sorumluluklarn düzenleyen 14’üncü maddesinde; belediyelerin, mahalli müúterek nitelikte olmak
úartyla, gençlik ve spor hizmetlerini yapaca÷ veya yaptraca÷ hükme ba÷lanmútr. Yine ayn
maddeye göre belediyeler gerekti÷inde, ö÷rencilere ve amatör spor kulüplerine malzeme verip
gerekli deste÷i sa÷layabilmekte, her türlü amatör spor karúlaúmalar düzenlemekte, yurt içi ve yurt
dú müsabakalarnda üstün baúar gösteren veya derece alan sporculara belediye meclisi kararyla
ödül verebilmektedir.
Bahsi geçen maddedeki ibarelerin “Gençlik ve spor hizmetlerini yapar, yaptrr” ve
“Gerekti÷inde, ö÷rencilere, amatör spor kulüplerine malzeme verir ve gerekli deste÷i sa÷lar, her
türlü amatör spor karúlaúmalarn düzenler, yurt içi ve yurt dú müsabakalarnda üstün baúar
gösteren veya derece alan sporculara belediye meclisi kararyla ödül verebilir.” úeklinde
düzenlenmiú olmas yani “Gerekli deste÷i sa÷lar.” “gerekti÷inde”, “ödül verebilir” úeklinde
ibarelerin yer almú olmas özellikle belediyelerin harcamalar srasnda skntya neden olabilecek
yorumlara yol açabilmektedir. Bu nedenle bu ifadelerin daha açk úekilde düzenlenmesi, bu
sorunlarn çözülmesi açsndan önem taúmaktadr.
Bu durum bazen yarg kararlar ile açkl÷a kavuúturulabilmektedir. Örne÷in bir
belediyenin dernek statüsünde olan bir spor kulübüne nakdî yardmda bulunmas sonucu belediye
baúkan, belediye encümen üyeleri ve baz belediye görevlileri hakknda yaplan ön inceleme
sonucunda øçiúleri Bakanl÷ tarafndan verilen soruúturma izni, Danútay Birinci Dairesinin
K.2009/439, E.2009/238 sayl ve 10.03.2009 tarihli kararnda; “Belediyelerin amatör spor
kulüplerine malzeme deste÷i úeklinde yardmda bulunabilecekleri, ancak Belediye Kanunu’nda
açkça belirtilmemesi nedeniyle nakdî yardm yapamayacaklar.” gerekçesiyle onaylanmútr.
5393 sayl Kanun’un belediye meclisinin görev ve yetkilerini düzenleyen 18’inci
maddesinde ise spor gibi alanlarda faaliyet ve projeler gerçekleútirilmesi; bu çerçevede arsa, bina
ve benzeri tesisleri yapma, yaptrma, kiralama veya tahsis etmeye karar verme görev ve yetkisi
belediye meclisine verilmektedir.
Yine 5216 sayl Büyükúehir Belediye Kanunu’nun 17’nci maddesine paralel bir úekilde
5393 sayl Belediye Kanunu’nun 37’nci maddesi de belediye baúkanlarnn, görevinin devam
süresince profesyonel spor kulüplerinin baúkanl÷n yapamayaca÷n ve yönetiminde
bulunamayaca÷n düzenlemektedir.
5393 sayl Kanun’un, belediye hizmetlerine gönüllü katlm düzenleyen 77’nci
maddesine göre de belediye, spor hizmetlerinin yaplmasnda beldede dayanúma ve katlm
sa÷lamak; hizmetlerde etkinlik, tasarruf ve verimlili÷i artrmak amacyla gönüllü kiúilerin
katlmna yönelik programlar uygulamak ile görevlendirilmiútir.
(S. Says: 733)
- 65 -
Gönüllü katlm düzenleyen 77’nci madde de, 5302 sayl øl Özel ødaresi Kanunu’nun
65’inci maddesinde oldu÷u gibi yaygn uygulanamamaktadr.
4) Köyler
07.04.1924 tarihli ve 442 sayl Köy Kanunu’nda spor ile ilgili bir hüküm
bulunmamaktadr. Ancak 11.06.2005 tarihli ve 5355 sayl Mahalli ødare Birlikleri Kanunu’nun
18’inci maddesine göre ilçelerde sporu da içerecek úekilde köylere ait hizmetlerin yürütülmesine
yardmc olmak, bizzat yapmak, yaptrmak üzere tüm köylerin iútiraki ile o ilçenin adn taúyan
köylere hizmet götürme birli÷i kurulabilece÷i öngörülmekte ve il özel idareleri ile di÷er kamu
kurum ve kuruluúlarnn köye yönelik hizmetlerine iliúkin yapm, bakm ve onarm iúlerini,
aralarnda yapacaklar anlaúmaya göre, köylere hizmet götürme birlikleri aracl÷yla
gerçekleútirebilece÷i hükme ba÷lanmaktadr.
5355 sayl Kanun’a göre il özel idareleri, belediyeler ve köylerden oluúan mahalli
idareler spor da dâhil olmak üzere yürütmekle görevli olduklar hizmetlerden bazlarn birlikte
görmek üzere kendi aralarnda birlik kurabilmektedirler.
Sporun tabana yaylmasn ve herkesin spor yapmasn sa÷lamak üzere köyü önemli bir
ölçek olarak ele almak faydal olacaktr. Bu açdan bakarak belli büyüklükteki köylerde “Köy Spor
Kulüpleri” kurulmasn önerenler bulunmaktadr.90
5) Yerel Yönetim Mevzuatndan Kaynaklanan Sorunlarn Genel De÷erlendirmesi
Ülkemizde yerel yönetimler ve yerel yöneticiler, özellikle gelir-gider dengesizli÷i
yaúayan spor kulüpleri baúta olmak üzere yardm istekleri ile skça karúlaúmaktadrlar. Yerel
yönetim ile ilgili yasalarda, yukarda belirtilen çerçeve dúnda ya da bu çerçeveyi zorlayarak
kendilerine yardm yaplmas beklentisi içine girmektedirler. Yerel yönetimlerin; úirket, imar, ihale
vb. uygulamalar yannda belediye úirketleri ve onlarn uygulamalar üzerinden dolayl olarak spor
kulüplerine kaynak sa÷layc bir yaklaúm sergilemesi beklenmektedir. Yerel yöneticiler bir yandan
yerel spora ve kulüplere destek vermeyen yönetici olarak alglanmakta, di÷er yandan da mevzuat
çerçevesinin dúna çkmak istememektedir. Spor kulüplerinin ve kulüp yöneticilerinin bu yöndeki
istekleri, yerel yöneticiler üzerinde devaml bask unsuru olarak kullanlabilmektedir.
Büyükúehir belediye baúkan ve belediye baúkanlarnn, profesyonel spor kulüplerinin
baúkan ve yöneticisi olma yasa÷ yine dolayl yollardan aúlmak istenmekte, özellikle gelir gider
dengesinin yeniden kurulmas ve kulüp devamll÷nn sa÷lanmas açsndan belediye baúkan
yardmclar ya da belediye baúkanna yakn kiúilerin kulüp baúkan olmas beklenmektedir.
Mahalli idareler, 24.12.2003 tarihli ve 5018 sayl Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol
Kanunu kapsamnda bulunduklarndan, spor kulüplerine yapacaklar yardmlarla ilgili olarak
Kanun’un “Bütçelerden Yardm Yaplmas” baúlkl 29’uncu maddesine riayet etmek
durumundadrlar. Bu maddeye göre, gerçek veya tüzel kiúilere kanuni dayana÷ olmadan kamu
kayna÷ kullandrlamamakta, yardmda bulunulamamakta veya menfaat sa÷lanamamaktadr.
Ancak, bütçelerinde öngörülmüú olmak kaydyla; kamu yarar gözetilerek dernek, vakf, birlik,
kurum, kuruluú, sandk ve benzeri teúekküllere yardm yaplabilmektedir. Bu yardmlarn
yaplmas, kullanlmas, izlenmesi, denetlenmesi ve kamuoyuna açklanmasna iliúkin esas ve
usuller Maliye Bakanl÷nca hazrlanarak Bakanlar Kurulunca çkarlan 17.07.2006 tarihli
Yönetmelik’le düzenlenmiútir.
Dernek, Vakf, Birlik, Kurum, Kuruluú, Sandk ve benzeri Teúekküllere Genel Yönetim
Kapsamndaki Kamu ødarelerinin Bütçelerinden Yardm Yaplmas Hakknda Yönetmelik
90
Üçúk, 1999, s.139.
(S. Says: 733)
- 66 -
çerçevesinde mahalli idare bütçelerinden spor kulüplerine yardm yaplabilmesi için Yönetmelik’in
5’inci maddesi uyarnca;
x Mahalli idare bütçesinde bu amaçla ödenek tefrik edilmiú olmas, yardmlarda kamu
yarar gözetilmesi, yardmlarn öncelikle toplumun ihtiyaçlarna ve sorunlarna çözüm sa÷lamas
ile toplumsal geliúmeye katkda bulunulmasna yönelik olmas,
x Spor kulübünün, yardm yapacak idarenin görev alanna giren konularda faaliyet
göstermesi, spor kulübü ile yardm yapacak mahalli idare arasnda protokol yaplmas,
x Spor kulübünün, 5072 sayl Dernek ve Vakflarn Kamu Kurum ve Kuruluúlar ile
øliúkilerine Dair Kanun kapsamndaki dernek ve vakflardan olmamas, spor kulübünün, Anayasa
ve kanunlarla yasaklanmú faaliyetlerde bulunmamú olmas,
x Spor kulübünün, üyelerine veya ortaklarna kazanç paylaúm veya kâr da÷tm
amacnn bulunmamas
gerekmektedir.
Söz konusu yönetmelik, spor kulüplerine yaplacak bu yardmlarn izleme ve
denetlenmesiyle ilgili detaylar yannda, yaplan yardmlarn kamuoyuna açklanmas
zorunlulu÷unu da düzenlemiútir.
Mahalli idarelerin sporculara verebildikleri ödüllere iliúkin detaylar düzenleyen bir
mevzuat bulunmad÷ndan, bu konu da önemli bir sknt yaratmaktadr.
øçiúleri Bakanl÷ Hukuk Müúavirli÷i, mahalli idarelerin spor kulüpleri ile iliúkilerine yön
vermek üzere iki önemli görüú yaymlamútr. 06.03.2007 tarihli ve 2772 sayl görüúte; 5302 sayl
øl Özel ødaresi Kanunu’nun “øl Özel ødaresinin Görev ve Sorumluluklar” baúlkl 6’nc maddesine
göre sporla ilgili görev ve yetkileri kullanmada öncelik belirlemenin önem taúd÷ndan, bununla
ilgili ölçütler ilgili maddenin 6’nc fkrasnda; “Hizmetlerin yerine getirilmesinde öncelik sras, il
özel idaresinin mali durumu, hizmetin ivedili÷i ve verildi÷i yerin geliúmiúlik düzeyi dikkate
alnarak belirlenir.” úeklinde düzenlendi÷inden il özel idareleri tarafndan amatör spor kulüplerine
nakdî yardm yaplabilece÷i belirtilmektedir.
øçiúleri Bakanl÷ Hukuk Müúavirli÷inin 09.06.2010 tarihli ve 8762 sayl görüúünde ise;
5018 sayl Kanun’un 29’uncu maddesi ve bu maddeye göre çkarlan Yönetmelik hükümlerine
uygun olarak, 5072 sayl Kanun kapsamnda olmayan derneklere kamu yarar gözetilerek ve
bütçelerine gerekli ödene÷i koymalar úartyla nakdî yardm yapabilecekleri de÷erlendirilmiútir.
Yerinde inceleme ve araútrma yaplan øspanya’da, özerk ve yerel yönetimlerin de spor
ve sporda úiddet hususlarnda ortak ve özel yetkileri bulunmaktadr. Bu alanda yasama yetkisi ile
genel gözetim ve koordinasyon yetkisi merkezî idarenindir. Sporla ilgili di÷er yetkiler ise otonom
yerel idarelere braklmútr. Spor güvenli÷i ve spor ile ilgili sa÷lk yetkileri de temel olarak
merkezî hükûmettedir. Bu sistem 1985 Avrupa Konseyi kararlar esas alnarak oluúturulmuútur.
Sporda ùiddete, Irkçl÷a, Yabanc Düúmanl÷na ve Hoúgörüsüzlü÷e Karú Kanun hazrlanmútr.
Bu Kanun’da temel olarak; konu ile ilgili hususlarn koordinasyonu yannda kulüpler, belediye,
yerel yönetimler, taraftarlar, lig ve kulüp yöneticilerinin yetki ve sorumluluklar paylaúmas esas
alnmaktadr. Her özerk bölge, spor yönetiminin odak noktasdr ve özerk bölgelerde Turizm,
Ticaret ve Spor Bakanl÷ bulunmaktadr. Burada sporla ilgili olarak sporda e÷itim ve spor sa÷l÷
birimleri vardr. Buna paralel olarak her özerk bölgenin futbol vb. branúlar için yerel
federasyonlar ve yerel ligleri de bulunmaktadr.
øspanya’da her özerk bölgede sporda úiddete karú komisyonlar bulunmaktadr. Bu
komisyonlarda sivil savunma, belediye, polis, merkezî hükûmet temsilcisi, yabanc maçlarda
(S. Says: 733)
- 67 -
elçilik görevlisi, misafir takmn ulaúm temsilcisi, gerek olursa kulüp temsilcileri yer almaktadr.
Komisyon, maçn riskini ve alnacak önlemleri belirlemektedir. Komisyonun ceza verme yetkisi
bulunmamakta, cezalar Madrid’de bulunan komisyon tarafndan verilmektedir.
Spor karúlaúmalarnda merkezî asayiú polisi, belediye polisi, trafik polisi ve sivil
savunma beraber çalúmaktadr. Güvenlik kameralar spor sahasnn 1 km etrafndan baúlayacak
úekilde görüntü alabilmektedir.
Belediyeler ve yerel yönetimler spor kulüplerine malzeme ve nakit yardm
yapabilmektedirler.91
øngiltere'de ise güvenlik uygulamalar yerel yönetimlerin sorumlulu÷una verilmiútir. Spor
alanlarnn “güvenlik belgesi” almalar zorunlulu÷u getirilmiútir. Bu belgeler, maç baznda
belirlenmekte olup salon/alanlara göre de÷iúmektedir. Söz konusu belgeyi, o yerin yerel idaresi
vermektedir. Ayrca yerel idarenin güvenlik alannda bir danúman grubu bulundurmas
gerekmektedir.92
Kulüpler Birli÷i Toplants’nda yaplan ankette, “Yerel yönetimler ile spor kulüplerinin
iliúkileri konusunda aúa÷dakilerden hangisine/hangilerine katlrsnz?” sorusuna, TFF yetkilileri
ve dört lig takmnn yetkilileri genel olarak, yerel yönetimlerin kulüplere destek olmadklar
cevabn vermiúlerdir. Kulüp yöneticileri, yerel yönetimlerin destek vermemesini
anlayamadklarn belirtmiúlerdir. Sorulan sorudaki “Yerel yönetimler profesyonel spor
branúlaryla kesinlikle ilgilenmemeli,” maddesine katlmadklarn % 64,4 orannda belirtmiúlerdir.
“Amatör spor kulüplerine nakdî yardm yapmallar.” maddesine katlmadklarn. % 54,8 orannda,
“Kulüplere yeterince destek olmaktadrlar.” maddesine katlmadklarn % 86,3 orannda,
“Kulüplere destekte sknt yaúamaktadrlar.” maddesine ise katlmadklarn % 53,4 orannda
belirtmiúlerdir.
3.3.2.2. Spor Kulüplerinin Finansal Sorunlar
Kulüplerin, gelirlerinin artmasna karún giderlerinin daha fazla artmas, özel kuruluúlara
oldu÷u kadar kamu kuruluúlarna olan borçlarn buna ba÷l olarak kayt dú faaliyetlerini de
artrmaktadr. Di÷er taraftan, kulüplerin birikmiú kamu borçlarndan müteselsil sorumlu olmalar,
yöneticiler açsndan rahatszlk oluúturmaktadr.
3.3.2.2.1. Birikmiú Vergi ve Sigorta Prim Borçlar
Spor kulüplerinin vergi ve sigorta prim borçlar sürekli artú göstermiú, zor durumda
kalan93 kulüplerin borçlarnn tahsil edilebilmesi amacyla di÷er mükelleflerden ayr olarak de÷iúik
zamanlarda borçlarn yeniden yaplandrlmasna yönelik kanunlar çkarlmútr.
Spor kulüplerinin vergi borçlar 5228 sayl Kanun’la 16.07.2004 tarihinde 5 yl süreyle,
hem vergi hem de sigorta prim borçlar 5766 sayl Kanun’la 04.06.2010 tarihinde 10 yl süreyle
tecil edilmiútir.
91
Komisyonun 24-30.01.2011 tarihli øspanya tutanaklar ve bu çalúma ziyaretine ait notlar.
Komisyonun 21-27.01.2011 tarihli øngiltere tutanaklar ve bu çalúma ziyaretine ait notlar.
93
Bk. 10/80 ve 10/737 esas numaral Meclis Araútrmas Önergeleri.
92
(S. Says: 733)
- 68 -
Tablo 17. Spor Kulüplerinin Vergi Borçlarnn Yeniden Yaplandrlmas Sonuçlar
Yaplandrma Öncesi Vergi Borcu Toplam
Yaplandrlan Borç
Yaplandrma Oran %
Yaplandrma Tahsilat Tutar (Tecil Faizi Dâhil)
Yaplandrmada Tahsil Edilemeyen Tutar
Yaplandrlan Borçlarn Tahsilât Oran (%)
5228 Sayl Kanun
Kapsamnda
Yaplandrlan
Borçlar (TL)
84.540.104
22.907.513
27
25.408.003
2.656
100
5766 Sayl Kanun
Kapsamnda
Yaplandrlan
Borçlar (TL)
155.670.527
99.100.286
64
22.311.101
1.494.993
98
Kaynak: GøB, 2011.
Vergi borçlar 2004 ve 2010 yllarnda yürürlükte bulunan tecil faizinin 1/6’s alnmak
suretiyle yeniden yaplandrlmú olmasna ra÷men; 5228 sayl Kanun kapsamnda yeniden
yaplandrlan vergi borcu oran % 27 iken, 5766 sayl Kanun kapsamnda yeniden yaplandrlan
vergi borcu % 64 olmuútur. GøB verilerine göre 07.02.2011 tarihi itibaryla spor kulüplerinin
vadesi geçti÷i hâlde ödenmemiú 274.986.563 TL vergi borcu bulunmaktadr.94
Sosyal güvenlik prim borçlarnn yeniden yaplandrlmasna yönelik olarak çkarlan
5458, 5510, ve 5766 sayl Kanunlardan spor kulüplerinin yararlanma tutarlarn gösteren tablodan
da anlaúlaca÷ gibi, spor kulüpleri kanunen kendilerine tannan imkânlardan yeterince
faydalanmamú olup yeniden yaplandrma oran çok düúük kalmútr. 2010 yl sonunda ise spor
kulüplerinin borç asl ve gecikme zamm olarak Sosyal Güvenlik Kurumuna toplam 75.058.496
TL borcu bulunmaktadr.95
Tablo 18. Spor Kulüplerinin Sigorta Prim Borçlarnn Yeniden Yaplandrlmas Sonuçlar
5458 Sayl
5510 Sayl
5510 Sayl
5766 Sayl
Kanun’a Göre Kanun’un Geçici
Kanun’un Geçici
Kanun’un
24’üncü
25’inci Maddesine Geçici 2’nci
Maddesine Göre
Göre
Maddesine Göre
Yaplandrma
Toplam Borç
Öncesi
19.093.664
4.361.484
287.205
51.718.503
Yaplandrlan Borç
14.697.692
Yaplandrma Tahsilat
Tutar
7.098.166
Yaplandrmada Tahsil
Edilemeyen Tutar
7.599.525
3.337.851
146.931
38.676.102
654.273
97.384
3.352.405
2.683.579
49.547
35.323.697
Tahsilat Oran (%)
19,60
66,27
8,66
48,29
Kaynak: SGK, 2011.
Nihayetinde vadesinde ödenmeyen idari para cezas, sigorta primi, vergiler ve di÷er
amme alacaklarn ceza, gecikme zamm ve gecikme faizini affetmek suretiyle yeniden
yaplandrarak iki aylk vadelerle 18 taksitte ödeme imkân getiren Baz Alacaklarn Yeniden
94
Maliye Bakanl÷ Gelir ødaresi Baúkanl÷ tarafndan Meclis Araútrmas Komisyonuna gönderilen
95
SGK tarafndan Meclis Araútrmas Komisyonuna gönderilen 10.01.2011 tarihli ve 455836 sayl yaz.
(S. Says: 733)
- 69 -
Yaplandrlmasna øliúkin 13.02.2011 tarihli ve 6111 sayl Kanun’da spor kulüpleriyle ilgili özel
bir düzenleme yaplarak, spor kulüplerin bu tür borçlarn 42 taksitte ödeme imkân getirilmiútir.
3.3.2.2.2. Spor Faaliyetlerinde Kayt Dúlk Sorunu
Ülkemizin en önemli sorunlarnn baúnda, kayt dú ekonominin büyük boyutlara
ulaúmú olmas gelmektedir. Kayt dú ekonomiyi ölçmeye yönelik çalúmalarda kaytl ve kayt
dú ekonominin birbiriyle iç içe geçmesi nedeniyle kesin sonuçlar verecek yöntemler
kullanlamamakta; vergi yaklaúm, iúlem hacmi, istihdam yaklaúm, karma yöntem gibi çeúitli
tahmin metotlarndan faydalanlmaktadr.
Türkiye’de kayt dú ekonominin büyüklü÷ünü belirleyebilmek için farkl yllarda
yaplan çeúitli çalúmalar sonucunda kayt dú ekonominin GSMH’ye orannn % 2 ila % 70
arasnda oldu÷u tahmin edilmektedir.96
Kurumlar vergisinden muaf olduklar için, spor kulüplerinin kurumlar vergisi açsndan
bir vergi kayp ve kaça÷nn olmas söz konusu de÷ildir. Ancak, spor kulüplerinin stopaja tabi
ödemeleri varsa stopaj sorumluluklar, KDV’den istisna edilmeyen iúlemlerinden dolay KDV
mükellefiyetleri ve yapmú olduklar sözleúmeler nedeniyle damga vergisi mükellefiyetleri
bulunmaktadr.
2009 ve 2010 yllarnda Turkcell Süper Lig ve Bank Asya 1. Lig’inde mücadele eden 19
spor kulübünün incelenmesi sonucunda; yurt dúndan hizmet veren menajerlik firmalarna yaplan
ödemelerden, KDV ve kurumlar vergisi tevkifat, sporcu ve teknik adamlara yaplan bir ksm
ödemelerden gelir vergisi tevkifat yaplmad÷; sporcu transferlerinde önceki kulüpler ve
menajerlerle yaplan sözleúmelerde bir ksm damga vergisinin beyan edilmedi÷i tespit edilmiútir.97
øncelemeler sonucunda ortaya çkan; gerek eksik beyan edilen gerekse hiç beyan
edilmeyen matrah fark tutarlar tabloda gösterilmektedir.
Tablo 19. Spor Kulüplerinde Kayt Dú Faaliyetler
(I)
Bildirilen Matrah
(II)
Matrah Fark
(III)
Kayt Dú Faaliyet
Oran (II/I)x100
KDV
10.306.744
114.074.197
1.107
Gelir Stopaj Vergisi
468.056.799
851.090.616
182
Vergi Türü
Damga Vergisi
372.055.474
1.020.584.902
274
TOPLAM
850.419.017
1.985.749.715
234
Kaynak: GøB, 2011.
Tabloda görüldü÷ü gibi Turkcell Süper Lig ve Bank Asya 1. Lig’inde mücadele eden
spor kulüplerinde kayt dú faaliyetlerin kaytl faaliyetlere oran % 234’e ulaúmaktadr.
96
Resmî Gazete, 05.02.2009- 27132, Kayt Dú Ekonomiyle Mücadele Stratejisi Eylem Plan 2008– 2010,
s.7-8.
Maliye Bakanl÷ Gelir ødaresi Baúkanl÷ tarafndan Meclis Araútrmas Komisyonuna gönderilen
97
(S. Says: 733)
- 70 -
3.3.2.2.3. Spor Kulübü Yöneticilerinin Sosyal Güvenlik Prim Borcu ve
Vergi Borçlarndan Sorumlu Olmalar
Tüzel kiúiler, üçüncü kiúilere olan borçlarna karú sadece mal varlklaryla sorumlu
olmalarna ra÷men; gerek VUK 10’uncu maddesi gerekse 6183 sayl Kanun’un mükerrer 35’inci
maddesiyle amme alacaklarna olan borçlarndan kanuni temsilcilerin de sorumlu olaca÷ hükme
ba÷lanmútr.
Dernekler Kanunu’ndaki hükümlerden, derneklerin ve spor kulüplerinin kanuni
temsilcilerinin yöneticiler oldu÷u anlaúlmaktadr. Bu nedenle kulüplerin vergi ve sigorta
borçlarndan dolay, yöneticileri de sorumlu olmaktadrlar. Bu sorumluluk anonim úirket olarak
faaliyetlerini sürdüren spor kulüplerinin kanuni temsilcisi statüsündeki yöneticileri için de
geçerlidir. Ancak, borçlarn yöneticilerden tahsili yoluna gidilebilmesi için, öncelikle tüm çabalara
ra÷men tüzel kiúilikten bu borçlarn tahsil edilememiú olmas gerekir.
Takip konusu amme alaca÷nn ait oldu÷u dönemde ve ödeme zamannda farkl kiúilerin
kanuni temsilci olmas hâlinde, bu kiúiler hakknda müúterek ve müteselsil sorumluluk esasna
göre takip yaplmaktadr.
Komisyonca østanbul’da 2011 Kulüpler Birli÷i Toplants’nda yaplan ankette “Kulüp
yöneticileri kulübün vergi ve SGK borçlarndan sorumlu olmal m?” sorusuna, genel olarak hem
TFF hem de dört ligde (Süper, 1., 2. ve 3. Lig) yer alan takmlarn yetkilileri daha çok evet cevab
vermiúlerdir (% 52,1). Kulüp yönetimlerinin, yaptklar borcun sorumlulu÷unu taúmalar
gerekti÷inde hemfikir olundu÷u anlaúlmaktadr.
3.3.2.2.4. Sponsorluk ve Reklamla ølgili Sorunlar
Spor kulüpleri için en önemli gelir kaynaklarndan biri sponsorluk olarak ortaya
çkmútr. Sponsorluk yoluyla spor tesisleri yaplmakta, spor tesislerine spor malzemeleri temin
edilmekte, sporcu transferleri gerçekleútirilmekte ve daha birçok imkân sa÷lanmaktadr.
Sponsor olan firmalarn beklentisi, sponsorluk yoluyla daha geniú halk kitlelerine
ulaúarak kendi tantmn yapmaktr. Bu nedenle futbol, basketbol, voleybol gibi ilgiyle takip
edilen spor dallarnda sponsorluk geliri artarken; güreú, halter, boks, taekwondo gibi uluslararas
alanda da baúarlar elde etti÷imiz spor dallar sponsor bulmakta güçlük çekmektedir.
Sponsor firmalar, sponsorlukla ilgili yapmú olduklar harcamalar gider olarak
gösterememekte, bunlar yl sonunda beyan ettikleri vergi matrahndan düúebilmektedirler. Bu
durumda sponsorluk sadece kâr eden firmalar için gider görünümüne bürünmektedir. Zarar eden
firmalar açsndan bu harcamalarn vergi hesaplamalarnda bir etkisi olmamaktadr.
3.3.2.2.5. Spor Faaliyetlerinde Yatrm Teúvik Sorunu
Kulüpleri spor tesisi yapmaya özendirecek bir teúvik sistemi oluúturularak araç gereç,
arazi almlarnn teúvik kapsamna alnmas talep edilmektedir.98,99,100
Yatrm teúvikleri, 14.07.2009 tarihli ve 2009/15199 sayl Bakanlar Kurulu Kararnamesi
ile yürürlü÷e konulan “Yatrmlarda Devlet Yardmlar Hakknda Karar” kapsamnda, kalknma
98
Türkiye Futbol Federasyonu Baúkanl÷ tarafndan Meclis Araútrmas Komisyonuna gönderilen “Spor
Kulüplerinin Sorunlar ile Sporda ùiddetin øncelenmesi” konulu, 17.01.2011 tarihli ve 57 sayl rapor.
99
Türkiye Millî Olimpiyat Komitesi tarafndan Meclis Araútrmas Komisyonuna gönderilen 24.01.2011 tarihli
ve 39 sayl rapor.
100
Erzik, ù. tarafndan Meclis Araútrmas Komisyonuna gönderilen 03.02.2011 tarihli rapor.
(S. Says: 733)
- 71 -
planlar ve yllk programlarda öngörülen hedefler ile uluslararas anlaúmalara uygun olarak
tasarruflar katma de÷eri yüksek yatrmlara yönlendirmek, üretimi ve istihdam artrmak, yatrm
e÷iliminin devamll÷n ve sürdürülebilir kalknmay sa÷lamak, uluslararas rekabet gücünü
artracak teknoloji ve araútrma-geliútirme içeri÷i yüksek büyük ölçekli yatrmlar özendirmek,
do÷rudan yabanc yatrmlar artrmak, bölgesel geliúmiúlik farkllklarn gidermek, çevre
korumaya yönelik yatrmlar ile araútrma ve geliútirme faaliyetlerini desteklemek amacyla
verilmektedir.
Teúvik belgesine ba÷lanan yatrmlar, yatrmn yapld÷ bölge ve yatrmn tutarna
ba÷l olarak, gümrük vergisi muafiyeti, KDV istisnas, vergi indirimi, sigorta primi iúveren hissesi
deste÷i, yatrm yeri tahsisi, faiz deste÷i avantajlarndan faydalanabilmektedir.
Yatrmlarda Devlet Yardmlar Hakknda Kararn Uygulanmasna øliúkin 2009/1
numaral Tebli÷’de derneklerin de yatrm teúvik belgesi müracaatnda bulunabilecekleri
belirtilmiútir.
Yatrmlarda Devlet Yardmlar Hakknda Karar eki ek-4 listesinde spor tesislerinin
yatrm teúviklerinden faydalanabilmesi, en az 10.000.000 TL tutarnda yatrm yapma úartna
ba÷lanmútr.
Gerek dernek gerek úirket statüsünde olsun spor kulüplerinin mevcut yatrm
teúviklerinden yararlanmasnn önünde, spor tesisleri için öngörülen 10.000.000 TL tutarn aúmak
kaydyla hukuki bir engel bulunmamaktadr. Ancak teúvik unsurlar açsndan bakld÷nda; spor
kulüpleri kurumlar vergisinden istisna oldu÷undan, vergi indiriminden; spor faaliyetleri ve spor
tesisleri istihdama yönelik olarak inúa edilmediklerinden, sigorta primi iúveren hissesi deste÷inden;
yaplacak
yatrmlarn
büyük
bir
ksm
makine
ve
teçhizat
kapsamnda
de÷erlendirilemeyece÷inden, KDV ve gümrük vergisi istisnasndan faydalanamayacaktr. Di÷er
taraftan spor tesisleri de genel itibaryla GSGM tarafndan yaplmaktadr. ønúaat malzemeleri ile
arazi tipi olanlar dâhil otomobil, minibüs vb. binek araçlar ise yatrm teúvik belgesi kapsamnda
bulunmamaktadr.
Dolaysyla spor kulüplerinin elde etmiú olduklar kurumlar vergisi istisnas gibi vergisel
avantajlar ve yapmú oldu÷u faaliyetlerin özelli÷i nedeniyle, mevcut hâliyle “Yatrmlarda Devlet
Yardmlar Hakknda Karar” kapsamnda veya yeni bir teúvik sistemi geliútirilerek teúvik
edilmesinin oldukça zor oldu÷u görülmektedir.
3.3.2.3. Spor Kulüplerinin ùirketleúmesine ve Halka Açlmalarna øliúkin
Sorunlar
Spor kulüplerinin úirketleúmesi úeffaflk, denetlenebilirlik, gelir kaynaklarnda çeúitlilik,
yönetimde profesyonellik gibi birçok alanda kulüplere faydalar sa÷layacaktr. Kulüplerin halka
açlabilmesi için ise tpk di÷er halka açk firmalarda oldu÷u gibi, anonim úirket úeklinde
örgütlenmiú olmalar gerekmektedir. Nitekim Komisyona yaplan sunumlarda,101 kulüplerin
bütçelerinde gelir ve gider kalemlerinin úeffaf ve hesap verebilir olmas ve kulüplerin
borçlanmalarna üst snr getirilmesi gerekti÷i belirtilmiútir.
3.3.2.3.1. Hukuki Yap
Spor kulüpleri, 5253 sayl Dernekler Kanunu’na göre dernek statüsünde kurulurlar.
GSGM’ye tescilleri (futbol dalnda faaliyette bulunanlar için TFF’ye) yapldktan sonra spor
101
Türkiye Amatör Spor Kulüpleri Federasyonu, øsmail Dilber tarafndan 09.12.2010 tarihinde Komisyonda
yaplan sunum.
(S. Says: 733)
- 72 -
kulübü vasfn kazanrlar. Baz spor kulüpleri anonim úirket úeklinde de kurulabilmektedir. Bunlar,
futbol alannda TFF mevzuat çerçevesinde faaliyet gösteren, TFF’ye kendilerini tescil ettirmiú
bulunan ve Türk Ticaret Kanunu (TTK) hükümleri uyarnca kurulmuú “Profesyonel Futbol
Hizmetleri Anonim ùirketi” statüsündedirler.
3289 sayl GSGM Kuruluú ve Görevleri Hakknda Kanun’un 24’üncü maddesi ve 5894
sayl Türkiye Futbol Federasyonu Kuruluú ve Görevleri Hakknda Kanun’un 27’nci maddesi
uyarnca spor kulüplerine, profesyonel futbol úubelerini anonim úirketlere devredebilme veya spor
faaliyetleri ile ilgili olarak anonim úirket kurabilme hakk tannmútr. Günümüzde birçok spor
kulübü profesyonel futbol úubelerini ve/veya sportif faaliyetleri ile ilgili gelirlerini, kuracaklar
veya kurulmuú olan anonim úirketlere devretme e÷ilimindedirler.
“Halka arz” kavram Sermaye Piyasas Kanunu (SPKn.)’nun 3’üncü maddesinde
tanmlanmú olup özetle, sermaye piyasas araçlarnn satn alnmas için her türlü yoldan halka
ça÷rda bulunulmasn ifade eder. Türkiye’de úirketleúme yoluna gitmiú birçok kulüp olmasna
ra÷men, halka arz çalúmasn tamamlamú dört kulüp bulunmaktadr. Bunlar Beúiktaú Futbol
Yatrmlar Sanayi ve Ticaret Aù, Fenerbahçe Sportif Hizmetler Sanayi ve Ticaret Aù, Galatasaray
Sportif Snai ve Ticari Yatrmlar Aù ve Trabzonspor Sportif Yatrm ve Ticaret Aù’dir.*
(Sralama alfabetik olarak yaplmútr).
Rekabetçi piyasa, kulüpleri yeni gelir kaynaklar yaratma yoluna itmiútir. Bu amaçla
kulüpler daha de÷iúik, daha uzun vadeli ve daha düúük maliyetli fonlar sa÷layabilmek için
sermaye piyasalarna açlmúlardr.102 Sermaye piyasalarna yönelen kulüpler bir yandan sermaye
piyasalarndan fon temin ederlerken, di÷er yandan kurumsallaúarak profesyonelleúmeye
baúlamúlardr.103
3.3.2.3.2. Farkl Ülke Uygulamalar
Dünya futbol haslatnn üçte ikilik ksmnn üretildi÷i ve paylaúld÷ Avrupa’da futbolda
ekol olmuú ve Avrupa futbolunun lokomotifi olan beú büyük lige bakt÷mzda, bu liglerde de hâlâ
úirketleúmenin istenilen noktadan uzakta oldu÷u görülmektedir.104 Beú büyük lig içinde yllk ciro
ve Avrupa futbol piyasasndan pay alma anlamnda øngiliz kulüpleri, rakiplerinin önündedir. Di÷er
dört büyük ligde (øtalya, øspanya, Almanya ve Fransa’da) kulüplerin mali etkinlikleri, istisnalar
dúnda, Premier Lig (PL) ekiplerinin gerisinde bir performansa sahiptir.105
øngiltere’de futbolu yönetecek kurum olan Futbol Federasyonu (FA) 1863’te kurulmuútur.
1903’te FA, bir limited úirket olmuútur. ølk olmas sebebiyle FA, dünya ülkelerinin federasyonlar
arasnda önünde ülke ismi belirtmeye gerek görmeyen tek futbol federasyonudur. FA, futbol
piramidinin en altndan en üstüne kadar her bölümünde yer alan üye kulüplerden oluúan bir
kuruluútur. 231 tam üye kulüp, baúl baúna ortaktr. FA, kâr amac gütmeyen bir úirkettir ve
ticarete konu olamayan hisselerden oluúur. FA Premier League (FA PL) ve Football League
müúterek olarak 1 sterlin de÷erinde özel hisseyi elinde bulundurur. FA, bir Konsey tarafndan
yönetilir. Konseyin rolü, disiplin hususlar, hakemler ve maç-turnuva sonuçlarn tescil etmek gibi
futbolla ilgili konular düzenlemektir.106
Avrupa futbol piyasasnn önemli aktörlerinden biri olan øtalyan Serie A’da kulüplerin
úirketleúme zorunluluklar bulunmamaktadr. øtalya’da Roma, Juventus ve Lazio gibi úirketleúerek
102
Ekenci, 2000. s. 43-54.
ømamo÷lu, 1992, s. 21-34
104
Akyüz, 2005.
105
Balc, 2003. s. 53-66.
106
Komisyonun 21-27 Ocak 2011 tarihli øngiltere tutanaklar ve bu çalúma ziyaretine ait notlar.
103
(S. Says: 733)
- 73 -
halka arz olmuú kulüpler bulunmasna karún, iflas eden kulüp örnekleri de bulunmaktadr. Buna
en tipik örnek olarak Fiorentina ve Parma gösterilebilir.107
øspanya’da merkezî düzeyde bakanl÷a ba÷l spor müsteúarl÷ ve özerk federasyonlar
bulunmakta ve bu yaplarla merkezî yönetim spor faaliyetlerini kontrol etmektedir. øspanya Futbol
Federasyonu oldu÷u gibi, otonom bölgelerin kendi futbol federasyonlar da bulunmaktadr. Bir
ulusal spor organizasyonu/ligi, bir de özerk bölgelerin kendi spor organizasyonlar/ligleri
bulunmaktadr. Özerk bölgelerde baúarl olan kulüpler, ulusal düzeyde müsabakalara katlma
hakk elde etmektedir.
Alman Bundesliga’ya bakt÷mzda ise bu ligde mücadele eden kulüplerin büyük bir
ksmnn dernek statüsünde faaliyetlerini devam ettirdikleri görülmektedir. Bundesliga’da faaliyet
gösteren kulüplerin büyük bir ksm dernek statüsünde bulunmalarna karún; ticari gelir elde
etmek amacyla, ülkemizde oldu÷u gibi, ürünleútirme faaliyetleri için ayr tüzel kiúilikler
oluúturmuúlardr. Ana kulübe ba÷l birer iktisadi iúletme olarak varlklarn devam ettiren bu
kulüpler, bugün yüz milyon dolarlara varan büyük bütçeleri kontrol etmektedirler.108
Bundesliga, Seri A, ve Fransa Lig 1 2008/2009 döneminde yaúanan ekonomik daralmaya
ra÷men haslat kalemlerinde önemli büyümeler gerçekleútirmiútir.109 Deloitte tarafndan hazrlanan
“Futbol Para Ligi Raporu”na göre, en fazla gelir elde eden 20 kulübün toplam geliri bir önceki yla
göre % 8 artú göstermiútir. Yayn gelirlerinde 178 milyon 100 bin avro ile Barcelona ilk srada yer
alrken, maç günü gelirlerinde Real Madrid 129 milyon 100 bin avro ile birinci sradadr.110
3.3.2.3.3. Ülkemizde Halka Arz ve ùirketleúme
Ülkemizde ilk úirketleúen kulüpler olarak karúmza Beúiktaú, Fenerbahçe, Galatasaray,
Malatyaspor, Vanspor, Adanaspor, Göztepespor, østanbulspor, Çanakkalespor, Karúyaka,
Antalyaspor ve Siirtspor çkmaktadr. Ancak söz konusu kulüplerimizden sadece dört büyük
kulüp, hisselerini borsaya açma baúarsn gösterebilmiútir. Bu kulüplerimizden Beúiktaú’n
dúndaki Fenerbahçe, Galatasaray ve Trabzonspor kulüplerinin biçimsel farkllklar olsa da öz
olarak halka açlma ve úirketleúme biçimleri birbirine benzer özellikler göstermektedir.111
Baz futbol kulüpleri oluúturduklar bu yap sayesinde bir taraftan dernek olmann getirdi÷i
çeúitli avantajlar kullanrken, di÷er taraftan kurduklar veya ortak olduklar úirketler sayesinde,
derneklerin snrl olarak yapabildi÷i veya hiç yapamadklar geniú çapl ticari faaliyetlere
giriúmekte ve kendilerine sürekli ve önemli gelir kaynaklar yaratma yolunda faaliyetlerde
bulunmaktadrlar.112
Spor kulüpleri genel olarak, kulübün elde etti÷i gelirleri ile kulübün ana çats altnda
kurulan úirketlerin sa÷lad÷ ticari kazançlar; øMKB’ye açlan Futbol Aù veya Sportif Aù’lere
devir ve temlik ederek, tüm giderleri ise kulüp bünyesinde brakacak úekilde oluúturulan bir yap
ile øMKB’ye açlmay uygun bulmuúlardr.
107
Boon ve Jones, 2005.
Balc, age, s. 53-66.
109
Deloitte, 2010, s.11.
110
Taha, 2011, s. 28.
111
ùafak,1999.
112
Dorukkaya, Ebiçlio÷lu ve Kratl, 1998.
108
(S. Says: 733)
- 74 -
Beúiktaú, úirketleúme ve halka arz konusunda di÷er üç kulüpten farkl bir modelle
karúmza çkmaktadr. Di÷er kulüplerin aksine Beúiktaú, futbolla ilgili tüm gelir ve giderleri ile
tüm aktif ve pasif de÷erlerini Beúiktaú Futbol Yatrmlar Aù adl úirkete devretmiútir.113
Galatasaray, 14-15 ùubat 2002 tarihinde ilk halka arzn gerçekleútirmiútir. Baúlangçta
Beúiktaú modelinden farkl olarak gelir a÷rlkl bir model benimsenmiútir. 2010 yl içerisinde,
Galatasaray Sportif Snai ve Ticari Yatrmlar Aù, TTK’nin 451’inci maddesi, KVK’nin 18-20’nci
maddeleri ve SPK’nin Seri: I, No.: 31 “Birleúme øúlemlerine øliúkin Esaslar Tebli÷i” hükümlerine
göre Galatasaray Spor ve Futbol øúletmecili÷i Ticaret Aù’yi devralmak suretiyle birleúme talebi ile
Sermaye Piyasas Kuruluna (SPK) baúvurmuú söz konusu talep SPK tarafndan olumlu
karúlanmútr. Böylelikle, ilk halka arzdaki gelir a÷rlkl model terk edilerek gelir ve giderlerin
tek bir çat altnda topland÷ bir model benimsenmiútir.
12-13 ùubat 2004 tarihinde ilk halka arzn gerçekleútiren Fenerbahçe Sportif Hizmetler
Aù’nin paylar 19 ùubat 2004’te øMKB’de iúlem görmeye baúlamú, Fenerbahçe bu halka arzdan
39.375.000 TL (30 milyon Amerikan dolar) gelir elde etmiútir.
øMKB’ye kote olan dört kulübümüzün úirketleúme ve ilk halka arzlarna bakld÷nda 2010
ylnda Galatasaray’n birleúmesini dúarda brakrsak genel olarak Beúiktaú’n dúndaki sportif
Aù’lerin “gelir a÷rlkl” bir úirket yaplanmas içinde halka arz modelini benimsediklerini
görüyoruz. Her ne kadar bu sportif Aù’lerin yaplanú ve örgütleniú úekilleri arasnda biçimsel
farkllklar varsa da, öz ve sonuç olarak aralarnda genel anlamda bir farkllk olmad÷
görülmektedir.114
Yukarda yer alan mevzuat hükümleri ve de÷erlendirmeler çerçevesinde ülkemizdeki
yapy ksaca úu úekilde özetleyebiliriz: Dernekler Kanunu çerçevesinde faaliyet göstermekte olan
bir spor kulübü, kurulan anonim úirkete/úirketlere ilgili yasal mevzuat çerçevesinde, aralarnda
yaplan sözleúmeler dâhilinde belirli faaliyetlerini devretmektedir. Ardndan kurulan bu anonim
úirket/úirketlerin paylar tercih edilen modele göre sermaye piyasalarnda halka arz edilmektedir.
3.3.2.3.4. Halka Açk Anonim Ortaklklarda Kurumsal Yönetim
Finansal krizlerin ve úirket iflaslarnn arkasnda yatan önemli nedenlerden birinin kötü
yönetim oldu÷u görüúü, iyi kurumsal yönetim kavramnn önemini öne çkarmútr. Uluslararas
alanda kurumsal yönetimin geliútirilmesine önem verilmeye baúlanmú ve yatrm kararlarnda,
finansal performans kadar kurumsal yönetimin kalitesi de gözetilir hâle gelmiútir.115
Yaplan ampirik çalúmalar, uluslararas yatrmclarn, úirketlerdeki kurumsal yönetim
uygulamalarn en az finansal performanslar kadar önemli bulduklarn; yatrm kararlarnn
alnmasnda, bu konunun reform ihtiyac olan ülkeler için daha önemli oldu÷unu düúündüklerini ve
iyi kurumsal yönetim uygulamalarna sahip úirketler için daha fazla fiyat ödemeye hazr
olduklarn göstermektedir.
øyi kurumsal yönetim uygulamalarnn úirketler ve ülke açsndan önemli yararlar
bulunmaktadr. Konuya úirketler açsndan bakld÷nda, kurumsal yönetim kalitesinin yüksek
olmas; düúük sermaye maliyeti, finansman imkânlarnn ve likiditenin artmas, krizlerin daha
kolay atlatlmas ve iyi yönetilen úirketlerin sermaye piyasalarnda dúlanmamas anlamna
gelmektedir. Ayn zamanda ülkelerin imajnn yükselmesi, sermayenin yurt dúna kaçmasnn
önlenmesi, dahas yabanc sermaye yatrmlarnn ve ekonomi ile sermaye piyasalarnn rekabet
113
Akúar, 2006.
Akyüz, age.
115
SPK, Kurumsal Yönetim ølkeleri, 2011.
114
(S. Says: 733)
- 75 -
gücünün artmas, krizlerin daha az zararla atlatlmas, kaynaklarn daha etkin bir úekilde da÷lmas,
yüksek refahn sa÷lanmas ve sürdürülmesi anlamna gelmektedir.
Dünyada kurumsal yönetim alannda belirli bir çerçeve oluúturmaya yönelik olarak yaplan
çalúmalar devam etmektedir. Bu konuda Dünya Bankas, Ekonomik øúbirli÷i ve Kalknma Örgütü
(OECD) ve bu iki örgütün özel sektör temsilcilerinin katlm ile birlikte oluúturulan Global
Kurumsal Yönetiúim Forumu (GCGF) öncü olarak faaliyet göstermektedir.
Dünyadaki uygulamalara paralel olarak, SPK tarafndan, kurumsal yönetim ilkeleri
oluúturulmuútur. ølkelerin hazrlanmasnda birçok ülkenin düzenlemeleri incelenmiú, baúta 1999
ylnda yaymlanan “OECD Kurumsal Yönetim ølkeleri” olmak üzere, dünyada benimsenmiú ve
tavsiye edilen genel esaslar ile ülkemizin kendine özgü koúullar dikkate alnmútr.
ølkeler, öncelikle halka açk anonim úirketler için hazrlanmútr. ølkelerde yer alan
prensiplerin uygulanp uygulanmamas iste÷e ba÷ldr. Ancak, bu ilkelerde yer alan prensiplerin
uygulanp uygulanmad÷na; uygulanmad ise buna iliúkin gerekçeli açklamaya, bu prensiplere
tam olarak uymama dolaysyla meydana gelen çkar çatúmalarna ve gelecekte úirketin yönetim
uygulamalarnda ilkelerde yer alan prensipler çerçevesinde bir de÷iúiklik yapma plannn olup
olmad÷na iliúkin açklamaya yllk faaliyet raporunda yer verilmesi ve ayrca kamuya
açklanmas gerekmektedir.
ølkelerde yer alan ana prensipler; uygula, uygulamyorsan açkladr. ølkeler, mevcut
düzenlemelere herhangi bir istisna teúkil etmemektedir. Di÷er bir ifade ile halka açk anonim
úirketlerin mevzuat ile belirlenen yükümlülükleri aynen devam etmektedir.
3.3.2.3.5. ùirket Futbolcu De÷erlemesi ve Karúlaúlan Sorunlar
Türkiye’de halka açk olan dört futbol kulübünden gelir ve giderlerin ayn çat altnda
topland÷ kulüpler, futbol sözleúmelerini úirket bünyesinde tutmakta olup uluslararas
uygulamalara paralel olarak, futbolculara iliúkin bonservis bedellerini maliyet bedeli üzerinde
haklar hesabnda aktifleútirmekte ve futbolcu ile yaplan sözleúmeleri dönemine göre itfa
etmektedir. Özetle, úirketlerin bilançolarnda aktif hesaplarda yer alan maddi olmayan duran varlk
kalemi, futbolcularn kendileri de÷il; futbolcular ile kulüpler arasnda imzalanan sözleúmelerden
do÷an haklardr.
Konunun di÷er paydaú olan kulüpler ise, aktif bir piyasalar olmad÷ndan dolay sahip
olduklar futbolcu bonservis haklarn periyodik finansal tablolarnda yeniden de÷erleme metoduna
göre de÷erleyemediklerini ve bu durumun úirketlerin aktif yapsnn gerçek de÷erinden daha düúük
gösterilmesine neden oldu÷unu ifade etmektedirler.116 Ancak Uluslararas Muhasebe Standartlar
(UMS) 38 hükümleri uyarnca futbolcu bonservis haklarnn finansal tablolarda makul de÷er
üzerinden gösterilmesi mümkün bulunmamaktadr.
Yukarda yer alan mevzuat hükümleri, tespit ve de÷erlendirmeler çerçevesinde, spor
kulüplerinde de÷erleme ile ilgili karúlaúlan sorunlarn aúlmasnda, futbolcu sözleúmelerinin
rayiç de÷eri ile sözleúmelerde yer alan hükümler ve uluslararas kurallara riayet edilmesinin uygun
olaca÷n ifade etmek gerekir.
116
Beúiktaú Futbol Yatrmlar Sanayi ve Ticaret Aù tarafndan SPK’ye gönderilen 27.02.2007 tarihli yaz.
(S. Says: 733)
- 76 -
3.3.2.3.6. Kulüp Mali Yönetiminin
Olmamasndan Kaynaklanan Sorunlar
Saydam
ve
Hesap
Verebilir
Derneklerin denetimi øçiúleri Bakanl÷, GSGM ve mülki idare amirlikleri tarafndan 5253
sayl Dernekler Kanunu’nun 14, 19 ve 27’nci maddelerine istinaden yürütülmektedir. Spor
kulüplerinin denetimi ile ilgili olarak Komisyona yaplan sunumlarda, ciddi bir denetimin olmas
hâlinde, ço÷u kulübün önemli eksiklerinin oldu÷unun anlaúlaca÷,117 denetimle ilgili olarak
yaúanan skntlarn çözümlenmesi gerekti÷i118 ifade edilmiútir.
Gençlik kulübü, spor kulübü veya gençlik ve spor kulüplerinin denetimleri sonucu iúlem
istemlerinde, yo÷un olarak defter ve kaytlar eleútiri konusu yaplmaktadr.119
Halka açk anonim ortaklk statüsündeki spor kulüplerinin finansal tablolarnn ve özel
durum açklamalarnn kamuya duyurulmasnda, SPK’nin ilgili düzenlemelerine uyulmak
zorundadr. SPK’nin Seri: VIII, No: 54 sayl “Özel Durumlarn Kamuya Açklanmasna øliúkin
Esaslar Tebli÷i” ile, bir borsada iúlem gören sermaye piyasas araçlarnn de÷erini ve yatrmclarn
yatrm kararlarn etkileyebilecek veya haklarn kullanmalarna yönelik önemli olay ve
geliúmelerde kamuya açklanacak özel durumlar ile bunlarn açklanma esaslar düzenlenmiútir. Bu
Tebli÷’e göre, özel durumlarn veya özel duruma konu bilgilerdeki de÷iúikliklerin ortaya çkt÷
veya ö÷renildi÷i anda en seri haberleúme vastasyla Tebli÷’in 26’nc maddesinde belirtilen
rehberde yer alan formlar kullanlarak ilgili borsaya ulaútrlmas zorunludur. Ayrca Tebli÷
uyarnca yaplacak açklamalar, açklamadan yararlanacak kiúi ve kuruluúlarn karar vermelerine
yardmc olacak ölçüde, zamannda, do÷ru, tam, dolaysz, anlaúlabilir ve yeterli olmaldr.
Di÷er taraftan, SPK’nin Seri: XI, No: 29 sayl “Sermaye Piyasasnda Finansal
Raporlamaya øliúkin Esaslar Tebli÷i”nin 10 ve 11’inci maddelerinde yllk ve ara dönem finansal
raporlarn SPK’ye ve øMKB’ye bildirimi düzenlenmiútir.
Gerek özel durumlarn kamuya açklanmas gerekse de finansal tablo bildirim
yükümlülüklerinin yerine getirilmemesi durumunda, SPKn.’nun “Cezai Sorumluluk” baúlkl
47’nci maddesi hükümlerince cezai iúlem tesis edilebilmektedir.
Türkiye’de spor kulüplerine ba÷l úirketlerin hisse senetlerini halka arz etmeleri ve menkul
kymet borsalarnda iúlem görmeye baúlamalar SPK ve øMKB’nin incelemelerini içeren bir süreç
dâhilinde gerçekleúmektedir. Ayrca spor kulüplerine ba÷l úirketler, iúlem görmeye
baúlamalarndan sonra mali tablolarn belirli dönemlerde ba÷msz denetim kuruluúlarna
denetlettirmekte, ortaklarn ve kamuyu düzenli olarak bilgilendirmekte; SPK ve øMKB’nin sürekli
denetimine tabi olmaktadrlar. Bu çerçevede halka açlmak ve hisse senetlerinin menkul kymet
borsasnda iúlem görmesini sa÷lamak ile kulüpler, sermaye piyasasnn denetim mekanizmalar
sayesinde kurumsallaúma süreçlerini hzlandrmakta ve modern denetim tekniklerine daha ksa
sürede kavuúabilmektedirler.120
Kulüpler Birli÷i Toplants’nda yaplan ankette, “Kulüp borçlanmalarnda bir snr olmal
mdr?” sorusuna, cevap olarak hem TFF hem de dört ligde yer alan takmlarn yetkileri, genel
olarak “gelirle orantl bir snr” konmasn benimsediklerini ifade etmiúlerdir.” % 63,3. Soru için
117
Spor Toto Teúkilat Baúkan Bekir Yunus Uçar’n 08.12.2011 tarihinde Komisyona yapt÷ sunum; GSGM
Spor Toto Teúkilat Baúkanl÷ tarafndan Meclis Araútrmas Komisyonuna gönderilen 31.12.2010 tarihli ve
291 sayl, Görüú baúlkl rapor.
118
øçiúleri Bakanl÷ Dernekler Dairesi yetkililerinin 09.12.2010 tarihinde Komisyonumuza yapt÷ sunum,
119
øçiúleri Bakanl÷ Dernekler Dairesi Baúkanl÷ tarafndan Komisyonumuza sunulan 19.01.2011 tarihli ve
251 sayl “Spor Kulüpleri hk.” baúlkl rapor.
120
Devecio÷lu ve Çoban, 2003, s. 3.
(S. Says: 733)
- 77 -
yaplan ilginç açklamalardan bir ksm “Her yönetim kendi süresince ve geliri orannda
borçlanmal,” cevap olarak, “TFF ile yaplan çalúmalar sonunda maddi denetim getirilmeli,”
úeklinde görülmektedir.
Ayn ankette, “Kulüplerin borçlarnn artmasnn nedenleri sizce neler?” sorusuna, TFF,
Süper Lig ve 2-3. Lig takmlarnn yetkilileri genel olarak “Gelir gider dengesinin iyi
yönetilmemesi.” cevabn vermiúlerdir (% 37). Birinci Lig’in görüúleri ise da÷nk olarak ortaya
çkmútr. Açklama olarak verilen cevaplarda ise “3. liglerde 24 yaú snrnn getirilmesi futbolcu
fiyatlarn arttrd,” “Kulüplerin mali ve idari denetim boúluklarnn olmas”, “Vergi ve sigorta
primleri düúürülmeli, hatta kaldrlmal,” ifadeleri üzerinde durulmuútur.
Aúa÷daki tablolarda paylar øMKB’de iúlem gören dört büyük spor kulübünün ve di÷er
baz spor kulüplerinin 2009 yl finansal tablolarna iliúkin özet veriler yer almaktadr. Paylar
øMKB’de iúlem gören úirketlere iliúkin özel durum açklamalar ve finansal bilgiler gibi tüm
açklamalara “Kamuoyunu Aydnlatma Platformu’nun ønternet adresinden eriúilebilmektedir.
Tablo 20. øMKB’de øúlem Gören Spor Kulüplerinin 2009 Ylna Ait Seçilmiú Bilanço Kalemleri
BJK
Aktif Toplam
FB
GS
TS
225.776.991
140.968.889
455.382.526
207.437.975
Dönen Varlklar
96.914.679
101.362.785
164.309.264
78.559.745
Duran Varlklar
128.862.312
39.606.104
291.073.262
128.878.230
Ksa Vadeli YK
42.732.147
9.608.614
74.133.980
38.708.098
Uzun Vadeli YK
62.758.343
3.572.490
71.930.114
32.065.008
- 63.781.109
127.787.785
309.318.432
136.664.869
40.000.000
25.000.000
2.035.000
25.000.000
- 48.441.578
62.310.136
76.387.704
37.409.703
Öz Kaynaklar
Ödenmiú Sermaye
Net Dönem K/Z
Kaynak: www.kap.gov.tr
Yukarda yer alan tablodan da görülece÷i üzere úirketlerin özellikle karllk ve sermaye
yeterlilik durumlar de÷iúiklik göstermektedir. Bu de÷iúiklik üzerindeki en önemli etmen daha
önce de belirtildi÷i üzere halka açlma modellerinde görülen farkllktr. ùirketin ödeme gücü
hakknda fikir veren ve 2’den büyük olmas beklenen cari oran; 4 kulüpte de 2’nin üzerindedir.
Duran varlk kaleminde görülen rakamlarn büyüklükleri genel olarak futbolcu lisanslarnn bu
kalem altnda snflandrlmasndan kaynaklanmaktadr. Yükümlülükler açsndan ise, aktiflerin
borçlarla finanse edilme orann gösteren finansal kaldraç oran en düúük olan kulüp 0,09 ile
Fenerbahçe olup, bu di÷er kulüplerde 0,30-0,40 oranlarndadr.
(S. Says: 733)
- 78 -
Tablo 21. ùirketleúmemiú Spor Kulüplerinden En Yüksek Gelir Beyan Eden Üç Büyük Spor
Kulübünün 2009 Ylna Ait Seçilmiú Bilanço Kalemleri
Kulüp A
Kulüp B
Kulüp C
Aktif Toplam
35.785.776,77
3.601.623,89
7.824.802,59
Dönen Varlklar
27.685.228,51
3.270.437,49
7.552.656,65
Duran Varlklar
8.100.548,26
331.186,40
272.145,94
Ksa Vadeli YK
35.448.837,11
10.820.959,87
1.118.734,05
-
-
-
336.939,66
- 7.219.335,98
6.686.068,54
-
-
2.418,00
4.636.518,76
- 1.650.618,54
5.931.206,78
Uzun Vadeli Borçlar
Öz Kaynaklar
Ödenmiú Sermaye
Net Dönem Kâr Zarar
Kaynak: øçiúleri Bakanl÷ Dernekler Dairesi Baúkanl÷ 2010.121
Tpk paylar øMKB’de iúlem gören úirketlerde oldu÷u gibi, di÷er spor kulüplerinde de öz
sermaye ve karllk de÷iúkenlik göstermektedir. Borsa úirketlerinde yasal bir zorunluluk olan
sermayenin ödenmiú olmas ilkesi bu kulüpler için geçerli olmad÷ için, ödenmiú sermaye kalemi
üzerinden çkarsamada bulunulmas mümkün bulunmamaktadr. Kulüplerin cari oranlarna
bakld÷nda, bu oran C kulübü haricinde 1’in de altnda olup, kulüplerin ödeme güçlerinin zayf
oldu÷u görülmektedir. Yükümlülükler açsndan ise, finansmann tamamnn ksa vadeli borçlar ile
sa÷land÷ dikkat çekmektedir.
Yukarda yer alan tablolardan da görülece÷i üzere spor kulüplerinin kâr-zarar durumu,
finansal performans; halka açk veya kapal statüde olma ya da Dernekler Kanunu’na tabiiyetten
ba÷mszdr. Ayn úekilde, “ùirketleúme mi? Dernekleúme mi?” sorusunun dünyann hiçbir yerinde
kesin ve net bir cevab bulunmamakta olup, úirketleúme hiçbir zaman futbolun kesin çözüm yolu
olmad÷ gibi, dernekleúme de kesin çözüm yolu de÷ildir. Bunun tipik örneklerini beú büyük ligde
görmekteyiz. Ülkemiz özelinde model olarak, iyi yönetiúim ve kurumsal yönetimin futbol
kulüplerine egemen örgüt modeli hâline getirilmesi, sektör açsndan en önemli gerekliliktir.122
Spor kulüplerinin mali sorunlar ile ilgili olarak Komisyona yaplan sunumlarda
gelirlerle orantl bir harcama yapsnn olmas,123 UEFA ve Avrupa kriterlerinin uygulanmas124
hususlar dile getirilmiútir. Ülkemizde de spor kulüplerimiz 2000 ila 2009 arasnda yo÷un bir kredi
kullanmna yönelmiúlerdir. Kredi kullanmnda ise özellikle dört büyük kulübün (Beúiktaú,
Fenerbahçe, Galatasaray ve Trabzonspor’un) kullandklar kredilerin toplamlar sektörde önemli
bir yüzdeye sahiptir. Nitekim 2009 finansal verileri itibaryla düzenlenen genel konsolide mali
tablolardan oluúturulan dört büyük kulübün ksa vadeli yabanc kaynaklar toplam 677,5 milyon
TL’ye, orta ve uzun vadeli yabanc kaynaklar toplamlar da 418,3 milyon TL’ye ulaúmútr. Yine
121
øçiúleri Bakanl÷ Dernekler Dairesi Baúkanl÷ tarafndan 04.03.2011 tarihinde Meclis Araútrma
Komisyonuna gönderilen 94 sayl yaz.
Akúar, T.,08.03.2011 tarihli Komisyon tutanaklar.
123
Türkiye Basketbol Federasyonu Baúkan Turgay Demirel’in 07.12.2010 tarihinde Komisyonumuza yapt÷
sunum.
124
Mungan, Ay, S, ve Spor Yazar Kayalo÷lu, E. tarafndan 23.12.2010 ve 02.02.2011 tarihlerinde
Komisyona yaplan sunumlar.
122
(S. Says: 733)
- 79 -
dört büyük kulübün toplam gelirleri, giderlerini % 121 civarnda aúmaktadr. Avrupa’da bu oran
%105 dolayndadr.125
3.3.2.4. Spor Kulüplerinin Yönetimine øliúkin Sorunlar
Spor kulüp üst yönetimine ve insan kaynaklarna iliúkin birçok sorun bulunmaktadr. Bu
baúlklar altnda ilgili sorunlar ele alnmútr.
3.3.2.4.1. Kulüp Üst Yönetimine øliúkin Sorunlar
Türkiye'de sporun ana hizmet birimleri olarak görülen spor kulüplerinin çok büyük bir
ksmnn, bir yönden mali yetersizlikler, di÷er yönden kurumsallaúamamalar nedeniyle
profesyonel yönetici çalútrmadklar bilinmektedir.126 Bu durum; kulüpteki fahri yöneticilerin,
profesyonel yöneticilerin sahip oldu÷u, beceri gerektiren yönetim uygulamalarn kendi baúlarna
yapmalar gibi sonuçlar do÷urabilmektedir. Meclis Araútrma Komisyonunun görüúlerine
baúvurdu÷u kiúi ve kurumlar, son yllarda sporun, özellikle futbolun, küreselleúmesi ve ciddi bir
iktisadi faaliyet alan oluúturmas göz önüne alnd÷nda; spor kulüplerinin yönetiminin
profesyonel kiúilerce yürütülmesinin veya kulüp yönetiminde profesyonellerden yararlanlmasnn
bir gereklilik oldu÷unu dile getirmiúlerdir.127 Komisyon Üyesi bir milletvekili bu konudaki
görüúlerini;128
“Bugün, kulüplerin en önemli problemi kulüp profesyonelken, yaplan iú dolayl
etkileriyle dünyadaki dördüncü büyük sektör iken, yöneticilerin gönüllülük esasna dayal bir
taraftar havas içerisinde amatör olmasdr. Yani, kulübün baúnda kulübü yönetenler, kulüp
yönetimini iú olarak benimsemiú de÷il; profesyonel bir anlayú içerisinde bunu kendi iúiymiú gibi,
kendi ticarethanesiymiú gibi görmüyor. Bu iúi gönüllülük esasna dayal, Dernekler Kanunu’na
göre yönetilen bir yer olarak görüyor; profesyonel kulüpler Dernekler Kanunu’na göre taraftarlk,
amatör ruh denebilecek úekilde yönetilmemeli, profesyonelce yönetilmeli. ùirket kendi úirketiymiú
gibi mesuliyet yüklenmeli ve yöneticinin psikolojisi de o olmal.” úeklinde ifade etmiútir.
Kulüp yöneticilerinin, finansal bilgi birikimi ve tecrübe düzeyi (halka açlma ve
sponsorluk gibi) çeúitli kaynaklardan gelecek mali destekten mahrum kalmalarna zemin
hazrlayabilmektedir. Oysa; fahri genel kurul üyelerince zaman kayb saylabilecek bu konulara
iliúkin bürokratik iúlemlerin yürütülmesi ve di÷er gelir kaynaklarn cezbedici halkla iliúkiler
programlar oluúturulmas, profesyonel bir yöneticinin asli sorumluluklarndandr.129 Çalúmalar
esnasnda, spor kulüplerinin yöneticileri ve üst birlikleri konumundaki federasyon yöneticileri
hakkndaki görüúmelerde sponsorluk gelirlerinin çok az oldu÷u belirtilmiú; bunun nedeni olarak da
yalnzca sponsorlukla ilgili yasal düzenlemelerin yetersiz kald÷ ifade edilmiútir. Toplam kalite
anlayúna göre, üst yönetim, yönetiminde bulundu÷u kuruluúa, yasal úartlarda dâhil olmak üzere,
müúteri (taraftar) úartlarnn yerine getirilmesinin önemini iletmekle, kalite politikasn
oluúturmakla, kalite hedeflerinin oluúturulmasn sa÷lamakla, yönetimin gözden geçirilmesini
sa÷lamakla ve pek tatbiki kaynaklarnn bulunabilirli÷ini sa÷lamakla sorumludur.
Spor Kulüplerinin içinde bulundu÷u mali skntlar nedeniyle, kulüp yönetiminde
genellikle mali anlamda güçlü veya paral diyebilece÷imiz kiúilerin tercih edildi÷i, ancak bu
125
Akúar, T, Komisyona yapt÷ 08.03.2011 tarihli sunum; Tu÷rul Akúar tarafndan, Meclis Araútrmas
Komisyonuna gönderilen “Spor Kulüplerinin Mali ve Yönetiúim Sorunlar ve Bunlara øliúkin Çözüm
Önerileri” baúlkl 10.03.2011 tarihli ve 100 sayl rapor.
126
Ö÷üt, 2010.
127
Bilgi Üniversitesi, 2010,” Spor ùirketlerinin Yapsal ve Finansal Karúlaútrmal Analizi” baúlkl sunum.
128
Uzunrmak, A., 15.12.2010 tarihli Komisyon tutanaklar.
129
Ö÷üt, age.
(S. Says: 733)
- 80 -
kiúilerin mali gücünün kulüplerin içinde bulundu÷u mali problemlere çözüm olmad÷ hatta bu
skntlarn daha da büyüdü÷ü yaplan görüúmelerde, araútrmalarda beyan edilmiú, hatta iú
hayatnda çok baúarl olan iú adamlarmzn yönetti÷i kulüplerin borç bata÷ içinde olduklar
bunun ise cidden úaúrtc oldu÷u ifade edilmiútir.130, 131
Di÷er yandan, sporda úiddete iliúkin olarak yaplan araútrmalarda, úiddete neden olan
veya körükleyen taraftar liderleri ile kulüp yöneticileri arasndaki problem üretebilir iliúkiye son
verilmesi, kulüp yöneticilerinin demeçlerinde sporda úiddeti tetikleyecek beyanlarda
bulunulmamas gerekti÷i de dile getirilmiú; bu konularda kulüp yöneticilerinin ilgisiz ve duyarsz
oluúunun, yöneticilik bilinci taúmamalarnn, kulübün amaçlarn gerçekleútirmesinde bir engel
oldu÷u/olaca÷ vurgulanmútr.132, 133 Bu ba÷lamda, spor kulüplerinin yönetimine iliúkin bir ksm
mesleki kriterlerin getirilmesi, kulüp yöneticilerinin sporun üst yönetimi tarafndan mesleki
e÷itimlerinin sa÷lanmas özel önem taúmaktadr.134
3.3.2.4.2. Kulüplerin ønsan Kaynaklarna øliúkin Sorunlar
Günümüzde ça÷daú spor yönetimi, yönetim ve iletiúim bilimlerinin geliúmesine paralel
olarak de÷iúmektedir. Her yöneticinin, her sporcunun sporu yönetmesi artk gerilerde kalmútr.
Spor yönetimi bilimi bile kendi içinde birçok bölümlere ayrlmú ve uzmanlk alanlar oluúmuútur.
Ülkemizde millî e÷itim, gençlik ve spor, turizm, sivil toplum kuruluúlar gibi sporun yer ald÷ her
kademede, spor yönetiminde insan kaynaklar politikasna ciddi bir gereksinim vardr. Genel
yaklaúm, her alanda yetiúmiú uzman personel çalútrlmas olmaldr. Sporla ilgili faaliyet
gösteren kurumlarn her kademesinde, spor yönetimi e÷itimi almú personelin görevlendirmede
öncelikli olmas, ülke yatrmlar ve bu alana ayrlan kaynaklarn verimli, etkin ve alternatif
maliyetlere uygun kullanm için zorunluluk arz etmektedir.135 Bu hususta spor kulüpleri de bir
farkllk arz etmemekte olup raporun farkl bölümlerinde sporun ana hizmet birimleri olarak
nitelendirilen spor kulüplerinin de insan kaynaklar politikasna ihtiyaç duydu÷u görülmektedir.
Spor sektöründe meydana gelen de÷iúikliklerle birlikte, kulüplerde hizmet kalitesi ve
taraftar memnuniyeti son yllarda tartúlan önemli konulardan biri hâline gelmiútir.136 Bu açdan
spor kulüplerinin beúerî sermayesini oluúturan kulüp yöneticisi, sporcu, teknik adam ve kulüp
personelinin de taraftar memnuniyetini sa÷layabilecek hizmet kalitesine sahip olmalar ve bu
personelin insan kaynaklar yönetimi, tesis yönetimi, kulüp yönetimi, sporda e÷itim yönetimi vb.
alanlarda hizmet içi e÷itimlerle ve katlacaklar bu tür seminer, konferans ve kongrelerle mevcut
kapasitelerini artrmalar gerekmektedir.
3.4. SPOR VE MEDYA
Medya, insanlar tarafndan farkl yönleriyle alglanmaktadr. Fakat medyada görünen,
okunan ve iúitilen her úey, yaúam deneyiminin önemli parçalarn oluúturur. Medya organlar
kiúisel deneyimlerimizi, dünya hakknda neler düúündü÷ümüzü, sosyal olaylar nasl
de÷erlendirdi÷imizi, gelecek için planlarmz ve bunlarn arasndaki etkileúimleri yaplandrr.
Medya organlar, günlük yaúantda birlikte olunamayacak insanlarla halk bir araya getirir. Ayn
zamanda dikkatleri, bilginin özel bölümlerine yönlendirir. Böylece medya bilginin, yorumun ve
130
Üçúk, F., 06.01.2011 tarihli Komisyon tutanaklar.
Sancakl, S., 01.02.2011 tarihli Komisyon tutanaklar.
Ziyagil, M.A, 06.01.2011 tarihli Komisyon tutanaklar.
133
Ylmaer,E. ve Çakr, A., 14.12.2010 tarihli Komisyon tutanaklar.
134
Kuru,E., 08.03.2011 tarihli Komisyon tutanaklar.
135
2008 Spor ùûras Kararlar.
136
Or, 2008.
131
132
(S. Says: 733)
- 81 -
tüketmek istenen e÷lencenin, düzeltilmiú bir versiyonunu izleyicilere sunar. Spor medyas, sadece
hangi spor branúlarnn veya hangi yarúlarn/maçlarn seçilip sunulaca÷nn kararn vermez. Ayn
zamanda karúlaúmalar içinde nelerin vurgulanaca÷nn da kararn medya mensuplar alr. Bunu
yaparken sporu, hayatmz yorumlama ve açklama biçimimizi çerçevelendirirler. Spor, disiplinler
aras bir bilim dal olarak ortaya çkmasyla, reklam unsurunun 1908’lerden baúlayarak
körüklenmesiyle birlikte artk ticarileúmeye baúlamútr. Bu ticarileúme, sporun hümanist ve
entelektüel yönünün kaçnlmaz olarak daha geriye braklmasn da beraberinde getirmeye
baúlamútr. Türkiye’de spor medyasnn gerek görsel gerek yazl bölümlerine bakt÷mzda, spor
sayfalarnn neredeyse tamamn futbol haberleri doldurmaktadr.
Spor medyas, halk bilgilendirmek ve haber vermek konusunu önde tutan bir alandr.
Bütün spor branúlarnn özelliklerini, iúlevlerini, geçirdi÷i tarihsel süreçleri halka anlatmay,
tantmay hedef alr. Sporun kitlelerde yaygnlaútrlmas için, cimnastikten tenise, eskrimden
yüzmeye kadar di÷er bütün amatör branúlara yer ayrmay; halk bu sporlara katlma teúvik etmeyi
öne çkartr. Ayn zamanda, spor medyas halk bilgilendirirken sporun kültürel iúlevlerini
anlatmay unutmamaldr. Medya, sporun vazgeçilmez bir yaúam amac olarak “sporun
kültürlenmesi”ni tetiklemelidir. “Spor” gibi bir sosyal olgunun entelektüel boyutunu sorgulamak
da medyann görevleri içindedir.
Spor yazarlar tüm dünyada örgütlenerek kendi özlük haklarn ve meslek standartlarn
netleútirip bilgi alúveriúini sa÷lamak amacyla dernekler oluúturmuútur. Dünya Spor Yazarlar
Birli÷i (AIPS) çats altnda ilk büyük yapy oluúturmuúlardr. Spor yazarlar da futboldan fazlaca
etkilenmiú olacaklar ki yeúil sahadaki örgüt yapsnn bir kopyasn kendi bünyelerine uygulamúlar
ve AIPS’in Avrupa’daki kolu olan Avrupa Spor Yazarlar Birli÷ini (UEPS) kurmuúlardr.
Türkiye’de de Spor Yazarlar Derne÷i (TSYD) ayn amaçla kurulmuútur.
(S. Says: 733)
- 82 -
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
SPORDA SALDIRGANLIK VE ùøDDET
4.1. SPORDA SALDIRGANLIK, ùøDDET VE KAVRAMSAL ÇERÇEVE
Türk Dil Kurumu úiddeti; “Karút görüúte olanlara kaba kuvvet kullanma.” olarak
tanmlamaktadr. ùiddet sözcü÷ü genel anlamda, aúr duygu durumunu, bir olgunun yo÷unlu÷unu,
sertli÷ini kaba ve sert davranú, eylemi nitelendirir. Bir baúka tanma göre de úiddet, bir yandan
fiziki gücün karú tarafn beden bütünlü÷ünü istismar edici úekilde kullanlmas ve di÷er yandan da
kanunlarn ihlalidir.137 Ayn kaynakta farkl bir tanm olarak “Spor karúlaúmas içinde ise úiddet,
rakip sporcularn birbirlerine karú uyguladklar kuvvetin kanunsuz kullanmdr” úeklinde
açklanmaktadr.
Saldrganlk, Türk Dil Kurumu tarafndan “Bireyin kendi düúünce ve davranúlarn,
dútaki direnmelere karú, zorla karúsndakine benimsetme çabas.” olarak ele alnmaktadr.
Saldrganlk, sosyal psikolojide genellikle yanlú yorumlanan bir kavramdr. Görünüúte
ba÷rmann, provoke eden bir jestin, yumruk sallamann ya da raketi yere atmak gibi davranúlarn
saldrganlk oldu÷u düúünülür; ancak tam tanma göre bu davranúlar saldrgan de÷il, atlgan ya da
spordaki adlandrmasyla “taf olma (sert duruú sergileme)” davranúlardr. Saldrganlk,
baúkalarna zarar verme potansiyeli olan, zarar verme niyetiyle gerçekleútirilen ve bu nedenle belli
bir hedefe yönelik davranúlardr.138 Atlgan davranúlar ise takmn ateúlenmesi amacyla yaplan,
rakibe zarar verme niyeti taúmayan davranúlardr. Oyuncularndan “saldrgan” olmalarn isteyen
antrenörler, aslnda “atlgan” olmalarn istiyordur.139 Silva’nn kavramsallaútrd÷ saldrgan ve
atlgan davranúlar sadece kavramlar belirlemekle kalmaz, bu kavramlardaki belirsizli÷i de ortaya
koyar. Bu nedenle aktarlan tanmlar spordaki tüm davranúlar açklamak için yeterli de÷ildir.
Baz davranúlar ise birden fazla tanma uymaktadr. Özellikle de oyunun kurallarna karú
gelinmedi÷i ancak altta psikolojik ya da fiziksel zarar verme niyeti taúyan davranúlar bu duruma
örnektir. Bu tür davranúlara “kurallara uygun ama haksz kazanma davranúlar” ad verilir.140
Günümüzde, saldrganl÷n antisosyal bir güdü oldu÷u kans yavaú yavaú silinmektedir.
Baz araútrmaclar, saldrganl÷n ve úiddet olgusunun en iyi úekilde toplumsal iliúkilerin
dinamikleri içinde, bütüncül bir bakú açsyla anlaúlabilece÷ini savunmaktadrlar. Ülkemiz,
yllardr süregelen anlayú, hoúgörü ve uzlaúma yoksunlu÷u, iliúki ve iletiúim bozuklu÷u, kavram
ve de÷er çatúmas içinde kargaúa toplumu görünümü vermekte; saldr ve úiddet olaylaryla
birlikte yaúamn sürdürmeye çalúmaktadr.141,142
Saldrganlk ile úiddet, eú anlaml kavramlar de÷ildir. Saldrganlk aktif, fiziksel bir
úiddet olabilece÷i gibi; pasif, sözel ya da baúka bir biçimde de ortaya çkabilir. ùiddet, anlam
bakmndan daha özgül ve genellikle hiçbir úekilde sosyal olarak meúru görülmeyen, fiziksel
olarak zarar veren saldrlar anlatmak için kullanlmaktadr.143
137
Memiú, 2010.
Berkowitz,1993.
Silva,1980.
140
Koruç, Bayar ve Arslan, 2004.
141
Köknel, 2000.
142
Üçúk, H.F., 05.01.2011 tarihli Komisyon tutanaklar.
143
Kayao÷lu, 2000.
138
139
(S. Says: 733)
- 83 -
Saldrganlktan söz edebilmek için öncelikle bir davranún ortaya çkmas, davranún
zarar ve incitme niyeti taúmas, zarar verme veya incitmenin gerçekleúmesi gerekir. Bu fiziksel ya
da psikolojik olabilir. Vurmak veya tekmelemek kadar birisine küfretmek ve kötü söz söylemek de
saldrganlktr.144
ùiddet, karú tutumda ve görüúte olanlara kaba kuvvet kullanma, sert davranma olarak da
tanmlanabilir.145 ùiddet, saldrganl÷n bir çeúididir ve saldrgan davranún uç noktasdr. Yani her
saldrgan davranú, úiddet içermeyebilir.146 Bu úekli ile úiddet, karú tutumda ve görüúte olanlara
kaba kuvvet kullanma, sert davranma olarak tanmlanabilir.147
ønsanlarda úiddet kullanma; kanuna uymamak, kiúiye zarar vermek, birinin hakkn
çi÷nemek, hrpalamak, incitmek, cann actmak için zor kullanmak, ykc davranúlarda
bulunmak, aúr derecede öfke ifade etmek úekillerinde kendisini gösteren davranúlar olarak
tanmlanabilir.148
ùiddet, “özel úiddet” ve “kolektif úiddet” diye ikiye ayrlr. Kolektif úiddete en iyi örnek;
stadyumdaki taraftar kavgalardr.149
ønsann gerek kendine gerekse baúkalarna karú úiddet kullanmasnn altnda yatan
nedenlerin baúnda “engellenme” duygusu gelir. Kendini ifade edememe, muhatap bulamama veya
muhatap tarafndan dikkate alnmama, bask altnda kalma, istedi÷i gibi davranamama ve
hedeflenen amaca yönelik bir eylemin durdurulmas gibi pek çok durum insan úiddete
yöneltebilir.150
4. 1. 1. Seyirci, Taraftar, Fanatik ve Holigan
Spor karúlaúmasn yerinde, kayttan ya da televizyon gibi görsel medya yoluyla izleyen
kiúilere spor seyircisi denilmektedir.151 Spor karúlaúmalarn sahadan ve televizyondan canl
olarak izleyen veya sonradan yazl basndan takip edenler de benzer kiúilerdir.
Taraftar, spor olayna duygusal olarak ba÷lanan tüketiciler olarak de÷erlendirilmektedir.
Bir baúka tanmda da bir spor kulübüne ba÷l olan, onunla ilgilenen ve onu destekleyen kiúiler için
bu tanm kullanlmaktadr. Bu anlamda taraftar ve seyirci, ço÷u kez iç içe kullanma açk gibi
görünmektedir.152 Taraftar, seyirciden farkldr. Taraftar ad üzerinde, bir taraftan yana olandr.
Seyirci ise, bir taraftan yana olmadan maç izleyen kiúidir. Ancak bu durum, sporun günümüz
endüstriyel ve teknolojik geliúimi yannda çok aznlkta kalmútr. Önceleri sadece gazetelerin arka
sayfalarnda yer alan spor haberleri, úampiyonluk kutlamalar veya da÷tlan ödüller,
televizyonlarn ana haber bültenlerine ve gazetelerin birinci sayfalarna taúnmútr.
Fanatik kavram; Türkçede aúr derecede ve tutkuyla ba÷lanmú kiúiler olarak
kullanlmaktadr. Baúka bir deyiúle körü körüne bir takm tutan, ba÷naz taraftar anlamna
gelmektedir. Dünya dillerinde ise sporla ilgilenen ve tutkuyla ba÷l olanlar tanmlarken kimi
zaman futbol taraftarlar, kimi zaman futbol holiganlar gibi iç içe geçmiú tanmlar
kullanlabilmektedir. Bu iki kavram ayrmak gerekmektedir. Holigan; taúkn, gözü kara anlamnda
144
Tiryaki, 2000.
Taúço÷lu, 1996.
146
Klcgil ve Partal, 2003.
147
Taúço÷lu, 1996.
148
Erten ve Ardal, 1996.
149
Ünsal, 1996.
150
Kongar, 2002.
151
Guttman, 1986.
152
Kayao÷lu, age.
145
(S. Says: 733)
- 84 -
kullanlmaktadr.153 Aralarndaki temel fark úudur: Fanatik, kazanmak için her yolu meúru
görürken, holigan, tuttu÷u takm yense de yenilse de karú tarafla kavga etmek için u÷raú
göstermektedir. Holiganlarda kavgaya yatknlk, fanatiklerden daha fazladr. Futbol fanati÷inde
takma duyulan sevgi önemliyken, futbol holigannda úiddet daha ön plandadr.154
Pratikte taraftar olup seyirci olmamak veya seyirci olup taraftar olmamak olasdr.
Toplumsal etkilenme, kimlik, statü veya özdeúleúme gere÷i zorunluluktan taraftar olup da, taraftar
olunan kulüp maçlarnn seyredilmedi÷i veya takip edilmedi÷i durumlar söz konusudur. Kiúisel
sohbetlerde ikili veya grup iliúkilerinden kopmamak, konu sohbetinden ayr düúmemek için
taraftar kimli÷i belirtmek zorunlulu÷u oldu÷u hâlde, taraf olunan kulüp maçlarn seyirci
kimli÷iyle izlemek mümkündür.
4.1.2. Spor Kültürü ve Taraftarlk
Sloan,155 taraftarlarn ço÷unun yalnzca seyirci olmad÷n; geçmiúteki maçlar çok iyi
anmsadklarn ve gelecek maçlar için planlar yaptklarn; iú, aile, arkadaú ve önemli günlerden
daha önemli olarak kabul ettiklerini ve taraf olduklar kulübe gerçekten çok fazla ba÷landklarn
belirtmektedir.
Spor sosyolojisinde egemen olan görüú Talcot Parsons’n yapsal-görevselcilik
yaklaúmndan gelmektedir. Bu görüú, kültürü; farkl toplumsal konumlar ve rollere ba÷lanan
inançlar, de÷erler ve kurallar alan olarak belirler. Pratikte bu fikri, deneysel kültür araútrmalaryla
desteklemeye çalúr. Bu araútrmalar kültürü, özellikle iúçi snf kültürünü, “serbest zaman
etkinli÷i” olarak niteler, spor ve politikay birbirinden tamamyla ayr iki etkinlik olarak sunar.
Kültürel, ekonomik ve toplumsal de÷iúimden çkan gereksinmeler ve basklara, gruplarn ve
toplumun uyumunda rol oynama görevi verir. Ksaca bu görüúe göre kültür, modern endüstriye
dayal toplumun normal iúlev üstlenmesinde rol oynar. Bu tanm içinde, spor kültürünün birbiriyle
iliúkili, birbirini tamamlayan úu görevleri vardr: Kiúiler için anlaml bir etkinlik sa÷lar. Nasl?
Kurallar belirli koúullar içinde kiúilerin kendilerini ifade etmeye, gerginliklerini gidermeye,
saldrganlklarn bir kanalda kullanmalarna frsat verir. Bu ne iúe yarar? Kiúilerin toplumsal
yapya uyumunu, ortak kural ve de÷erleri destekleyerek toplumsal düzende istikrar sa÷lar.156
Bu koúullarda taraftarl÷n rasyonel bir açklamasn yapmak gerekmez. ønsanlar “takm
tutarken” genellikle, düúünüp taúnp karar vermezler. Takm tutulur ve öylece sürer gider. Ama
öte yandan bu kadar düúünmeden yaplan bir tercihin, nerdeyse ömür boyu süren bir ba÷ll÷a
dönüúmesinin de irrasyonel bir yan var gibi görünmektedir. Çünkü bu ba÷lamda rasyonel insan
davranúnn ne olmas gerekti÷i konusundaki genel kan; insann inand÷, güvendi÷i kiúi ya da
kurumun kendisini hayal krkl÷na u÷ratmas hâlinde; bu inanç ve güveni bir baúka kiúi ya da
kurumda yeniden kurmas olarak ifade edilir. Oysa taraftarlk kimli÷i böyle bir davranúa yol
açmaz. Aksine kötü bir yenilginin ardndan bile, taraftar kendini bir baúka takmn kuca÷na atmaz,
aksine umudunu ve heyecann bir sonraki haftaya taúr.157
153
Erkiner, 2002, age.
Dunning, 1995.
155
Sloan, 1979.
156
Alemdar ve Erdo÷an, 1994.
157
Bostanco÷lu, 2001.
154
(S. Says: 733)
- 85 -
4.2. SPORDA SALDIRGANLIK VE ùøDDETøN TARøHSEL GELøùøMø
Spor sahalarndaki saldrganlk, 13. yüzyla de÷in uzanan eski bir sorundur. 14. yüzylda
futbolun kontrol edilmesi çabalar baúlamútr. øskoç futbolu, 17. yüzylda snr saldrlar ve
úiddetle betimlenmeye baúlanmútr. 17. yüzyl süresince futbolcularn sahadaki tuvaletleri tahrip
ettikleri ve kente zarar verdikleri belirtilmiútir.
18. yüzylda ise futbolun düzensiz ve kötü tanml oyun hâlinden; modern, kurall hâle
dönüúmesinde endüstrileúme ve kentleúme temel etken olmuútur. Futbol, kurallara göre
oynanmaya baúlanmú ve bu sayede oyunun centilmenlik yönü ve kurallar da bu dönemde
vurgulanmútr. øskandinavlar, futbolu ideal øngiliz centilmenlik davranú olarak görmüúlerdir.
øsveç’te futbol, snf temelli olarak ele alnmú ve futbol izleyicilerinin üst snftan kiúilerden
oluútu÷u görülmüútür. Fransa’da orta snflar ve burjuvazi egemen olmuútur.
øki Dünya Savaú arasndaki dönemde futbolun, Millîyetçi duygularn yaylmasna
yardmc oldu÷u görülmüútür. øngiltere’de 1900’lü yllarn baúlarnda, iúçi snf futbolda baskn
hâle gelmeye baúlamútr. Oysaki 1880’li yllarda görülen kalabalk úiddeti, organize olmaktan çok
kendili÷inden geliúirken; bunun organize olmuú saldrganlk úekline dönüúmesi 1912 ylnda
baúlamútr. ølk ciddi sorunlar, Olimpiyat Oyunlar’ndaki øsveç-Danimarka karúlaúmasnda
yaúanmútr.158
1950’lerin baúnda Yugoslavya’da kitleselleúen futbol terörü baúlamútr. 1960’l yllarda
futbolda úiddet; düzenli gösteriler, ritmik sloganlar, hareketler, eú güdümlü eylemler yoluyla daha
örgütlü hâle gelmiútir. 1960’l yllarda Avrupa içindeki nüfus hareketleri ile yeni bir Millîyetçilik
formu, úiddetin do÷masna neden olmuútur. 1964’te gruplar kendilerini takm taraftar olarak
tanmlamúlar ve ilk defa di÷er gruplarla karú karúya gelmiúlerdir. Avrupa, 1966 Dünya
Kupas’nda ilk kez øngiliz Holiganl÷ ile tanúmú ve bunu bir øngiliz hastal÷ olarak görmüútür.
1970’lerde bu gruplar kendilerini daha da geliútirmiúlerdir. 1980’lerde Danimarka Millî Futbol
Takm’nn barúçl destekleyicileri olan “roliganlar” (holiganlar yerine) ortaya çkmútr.159
4.3. SPORDA SALDIRGANLIK
ÇERÇEVESø VE NEDENLERø
VE
ùøDDETøN
KURAMSAL
Sporda saldrganlk ve úiddet konusundaki kuramsal çalúmalar daha çok, futbolda
úiddetin yaygn oldu÷u ülkelerde yaplmaktadr. Bu nedenle futbolun beúi÷i olarak kabul gören
øngiltere’de daha fazla araútrmann yapld÷n söylemek olasdr. Buna karún, di÷er Avrupa
ülkelerinde de de÷iúik çalúmalar yaplmútr.
Spor sahalarnda seyircinin yaratt÷ sorunlarn incelenmesinde, bir ksm önemli
yaklaúmlarn bulundu÷u gözlenmektedir. Bunlarn ilki, ayn zamanda da futbol ve úiddet
konusunda yaplan psikiyatrik nitelikli ilk çalúma olarak kabul edilen Harrington’un160
çalúmasdr. ølk kez bu araútrmada seyirci úiddetinin ve saldrganl÷nn yeni bir sosyal fenomen
olarak ele alnd÷ gözlenmektedir. Rapor iki ana baúlk altnda toplanmútr. ølkinde, seyircinin
bireysel patolojisi, ikincisinde de seyircilerin bulunduklar yerde bir uyaran karúsnda
gösterdikleri ani tepkiler üzerine odaklanlmútr. Çalúmada olgunlaúmama ve kontrol yoklu÷u
kavramlar sklkla kullanlmútr. Bununla beraber, grup dinami÷inin sosyal gücü üzerinde de
durulmaya çalúlmútr.
158
Ellias ve Dunning, 1986.
Toros, 2003.
160
Harrington, 1968.
159
(S. Says: 733)
- 86 -
Lang,161 øngiliz Futbol Federasyonu, øskoç Futbol Federasyonu ve polislerinin de
katld÷ yeni bir araútrma yapmútr. Araútrmada üç unsur öne çkartlmútr: Futbol kulüpleri ile
polis güçleri arasnda azami iú birli÷i, herkes tarafndan hakem kararlarnn mutlak onaylanmas ve
maçlarda tüm seyircinin ayakta kalmayacak úekilde oturabilece÷i yer sa÷lanmas gerekti÷i
vurgulanmaktadr.
Daha sonraki çalúmalarda bir ksm bakú açlar ele alnmaya çalúlmútr. Bunlardan
ilki, 1971 ylnda Taylor162 tarafndan yaplan çalúmadr. Araútrma, yerel kulüpleri ve çalúan
snfn de÷iúen rolünü ele alan yeni bir görüúü ortaya atmútr. Sanayileúmenin artmas ve II.
Dünya Savaú sonrasnda da profesyonel futbolun organize olmasyla birlikte kulüp ve sporcu
saysnda büyük artúlar yaúanmútr. Geleneksel olarak kabul edilen çalúan snfn, hafta içinde
çalút÷ ve serbest zaman bulamad÷ ama hafta sonunda rahatlayabilmesine ya da yklasya
içmesine olanak veren fulbol maçlar, 19. yy’n son bölümünde çok fazla ilgi çekmeye baúlamútr.
Bu geleneksel hafta sonlar yerini, genç çalúan snfn hükûmete karú olan davranúlarn kolayca
sergileyebilecekleri bir alan olarak, futbol maçlarndaki úiddete brakmaya baúlamútr. Taylor
çalúmasnda, 1970’lerin baúlarnda, futbol kulüplerinde yaúanan demokrasi erozyonunun úiddete
sebep oldu÷unu vurgulamútr. Bu dönem içinde zengin iú adamlar tarafndan sadece kulüplerin
ele geçirilmedi÷ini, ayn zamanda oyuncu ücretlerinin de yükseldi÷ini ve kendi takmlarn
desteklemekte olan yerel taraftarlarn zenginlerce uzaktan kumanda edildi÷ini ve süper star
konumundaki oyuncularn da iú adamlarnn birer reklam konumuna geldi÷ini belirtmektedir.
Taylor’a163 göre, seyirciler tarafndan yaúanan bu yabanclaúma duygusu, sporcularn
yaúad÷ndan daha úiddetlidir. Böylece yeni, sonradan görme bu zenginlerin oyun üzerinde kontrol
kurmaya çalúmas nedeniyle, geleneksel çalúan snfn de÷er ve özelli÷ini reddetmesi sonucunda,
futbol maçlarnda úiddet patlamútr. Taylor’un bu çözümlemesi spekülatif olarak hâlen kabul
görmektedir.164
Di÷er bir önemli yaklaúm biçimi alt kültür açklamalardr. Clarke165 ilk kez, genç
çalúan snfn ve erkeklerin özel bir alt kültür oluúturdu÷unu belirtmiútir. Savaú sonras alt
kültürler, gerek say gerek yapsal ve maddi konular ele alan sembolik katlmlar oluúturmaya
baúlamúlardr. Bu alt kültürler; giysileriyle, saç traúlaryla, botlaryla, kendilerine olan
güvenleriyle çalúan snfn bir temsilcisi konumuna gelmeye baúlamútr. Clark, futbol taraftarlar
arasndaki yakn iliúkinin ve takmlarn öneminin vurgulanmaya baúlamasyla, ayr bir alt kültüre
kap açld÷n ifade etmektedir.
Etnojenik yaklaúm ya da Oxford Okulu yaklaúm olarak bilinen Marsh’n166 yaklaúm,
sosyolojik yaklaúmlardan daha uzak bir yap olarak ele alnmaktadr. Sosyolojik yaklaúmlarn
tersine, Marsh’n yaklaúm a÷rlkl olarak snf ve makro ekonomik de÷iúiklikleri vurgulamak
yerine, do÷rudan seyircinin davranúlarnn gözlenmesine dayanan ve seyircinin kendisini ele alan
bir yaklaúm biçimidir. Marsh,167 seyircinin organize olmuú bir alt kültür oluúturdu÷unu, bu kültür
içinde belli ritüellerin egemen oldu÷unu belirtmektedir. Ritüelik úiddet, bir tür sembolik úiddettir.
Bu úiddet; duruúlar, mimik ya da yaratlan hava ile tehdit edici görünmektir. Gerçek anlamdaki
saldrganl÷n yerine; bu tür sembolik saldrganlk spor sahalarnda egemen olan bir konuma
gelmiútir. Sahadaki úiddet; sosyal kurallarn sessizce zorland÷, sosyal hareketler üzerinde yapay
bir yönlendirmenin bulundu÷u ve düzenli üst ritüelik davranúlarn ele alnd÷ bir bozukluk olarak
adlandrlmútr.
161
Lang, 1969.
Taylor, 1971.
Taylor, 1982.
164
Dunning, age.
165
Clarke, 1978.
166
Marsh, 1978.
167
Marsh, 1978-1982.
162
163
(S. Says: 733)
- 87 -
Leicester Okulu yaklaúm, futbol holiganizmine bakúta, “ortadoksik” olarak
adlandrlan, Leicester Üniversitesinden Williams ve arkadaúlarnn araútrmalar, 1970’in
sonlarnda Taylor, Clark, Hall ve Marsh’n çalúmalarnn bir devam olarak kabul edilmektedir.
Bu ayn zamanda, sosyolog Elias’n “uygarlk süreci”ni vurgulad÷ ve holiganizmi açklayan
sosyolojik temelli açklamasn öne çkartan bir yaklaúm tarzna sahiptir. Böylece, úiddet içeren
erkeksi tarz olarak adlandrlabilecek, daha çok toplumdaki alt katmanlarn kültürünü içeren tek
cinsiyetli, etnik özellikli ve dúa vurumsal úiddet formlar taúyan yapnn ürünü olan holiganizmi
ele alma biçimini ortaya çkartmútr.168
Giulianotti’nin169 sahadaki saldrganlk ve úiddete karú ortaya koydu÷u yeni sav ise
futbolda úiddetin, sosyal yapl bir etmen olmasndan daha çok, øskoç, taraftarlarda oldu÷u gibi,
özel kültürel ve tarihsel güçlere dayand÷ úeklindedir. øskoç taraftarlarn benzer øngiliz taraftarlara
göre daha arkadaú canls olduklarn ve úiddet olaylarnda polisin rolü üzerinde de durulmas
gerekti÷ini vurgulamútr.
Tüm bu yaklaúmlara bakld÷nda özellikle øngiltere’de Ulusal Suç Bürosu, 1990’l
yllarda cuma ve cumartesi geceleri genel suç orannda % 1,67’lik bir artma oldu÷unu ortaya
koymaktadr. Bu maçlarda oluúan gerçek futbol, holiganizm düzeyi ile oranland÷nda kalabal÷n
da etkisiyle daha kolay açklanabilirmiú gibi görünmektedir. Fakat etnografik çalúmalarda küçük
ölçekli iliúkiler içinde ayr ayr neyin gerçek oldu÷u henüz çok da belirli de÷ildir. Bu nedenle,
seçilmiú ve odaklanlmú süreçlerden hareketle yaplan açklamalarda genellemeye gitmek oldukça
zordur.170
øtalya’da Dal Lago,171 Marsh’n çalúmasn destek alarak gerekli ritüelik özelliklerde
olan futbol taraftarlarn gözlemlemiútir. Dal Lago, maçlarda artk sembolik anlaml el kol
hareketleri, fiziksel saldrganlk yerine, úarklar ve tahriklerin yer ald÷n belirtmekte ve bu tür
durumlarda da gerçek kavgalarn ortaya çkabilece÷ini söylemektedir. Bunu da iki sebebe
ba÷lamaktadr. ølki, geleneksel olarak iki taraf arasnda yer alan rekabet ya da yarúma, ikincisi ise
durumsal etmenlerdir. Yine Del Lago, stadyumlarn dúnda iki taraf arasndaki rekabete ba÷l
olarak ciddi saldrgan kavgalarn çkabilece÷ini belirtmektedir.172
Roversi173 ise Bedouin Sendromu diye adlandrd÷, úehirler arasnda geliúmeye baúlayan
düúmanca davranúlarn; yeni ba÷lanmalar ve yeni yabanclaúmalar yaratt÷n belirtmektedir. Bu
yabanclaúmann politik ideoloji ile örtüúerek aúr sa÷, aúr sol hareketler içinde grup
sardrganl÷na ve grup dú düúmanl÷a dönüútü÷ünü belirtmektedir.
Almanya da futboldaki úiddeti, direnç olaylarn ve buhran açklamak için alt kültür ve
kimlik bakú açsnn bir bileúenini kullanmú; kiúisel kimliklerini gerçekleútirmeye çalúan genç
Almanlarn pek ço÷unun aúr sa÷ bir alt kültürün etkisi altnda geliúti÷ini belirtmiútir. Gençlerin
pek ço÷undaki provakatif hareketlerin alt kültürün bir ürünü olarak ortaya çkt÷ ve içinde estetik
standartlar, kendilerine özgü düzenlemeler, normlar ve karút protest bir birikimin bulundu÷u
söylenebilir.174 Pilz175 futboldaki úiddetin içinde olan, gelecekten çok az umutlar bulunan ve
168
Dunning, age.
Giulianotti, 1995.
170
Koruç, Bayar, Arslan, age.
171
Dal Lago, 1990.
172
Del Lago ve De Biasi, 1994.
173
Roversi, 1994.
174
Hahn, 1987.
175
Pilz, 1996.
169
(S. Says: 733)
- 88 -
toplumdaki baúarszlklarn haykrarak “yardm ç÷l÷” atan birçok genç insann var oldu÷unu,
bunu da basit anket çalúmas ile belirlemenin mümkün olmad÷n belirtmektedir. Çalúmasnda,
bu hayal krkl÷ içindeki kendi deyiúi ile “zavall” olan futbol taraftarnn Alman toplumunun
abartl disiplini ve zorlamal eúitsizlik biçimini, altn çizerek vurgulamútr. Pilz,176 Taylor’un
çalúmasnn bulgularn güçlü bir biçimde anmsatmakta ama bunu daha liberal bir bakú açsyla
vurgulamaktadr. Almanya’da yaplan çalúmalar içinde rkç yaklaúmn da yerini belirtmek
gerekmektedir. Roth’un177 çalúmalar, Almanya'da futbol taraftarlarnn % 20’sinin neonazi ve
benzeri politik görüúlere sempati duydu÷unu göstermektedir. Irkçlkla ilgili olarak yaúananlar
sadece Almanya ile snrl kalmayp ilerleyen zaman içinde Avrupa’daki di÷er ülkelerde de
yaylmaya baúlamútr. Bu kapsamda benzer açklamalar Meclis araútrmas önergelerine de
yansmútr.178
Hollanda’da sporda saldrganlk ve úiddet konusunda yaplan çalúma saysnn daha az
oldu÷u gözlenmektedir. Bu çalúmalar, Hollandal taraftarlarn øngiltere’deki gibi sadece çalúan
snftan olmad÷n, futbolun Hollanda’da ayn zamanda orta snf da içeren bir kültür oldu÷unu
göstermektedir. Van der Brug’un179 çalúmasnda, úiddet içindeki gençlerin sorunlarndan ilki,
sorunlu okul yaúants, ikincisi ise etkili ana-baba denetiminin olmamas olarak açklanmaktadr.
Russell ve Goldstein180 ise 60 taraftar holigan ile 43 taraftar olmayan holiganla yaptklar
çalúmada; taraftar holiganlarn, taraftar olmayanlara göre daha yüksek psikopatik ve antisosyal
e÷ilimlerinin oldu÷unu belirtmiúlerdir.
Avrupa ülkelerindeki bu çalúmalar genel olarak de÷erlendiren Dunning,181 statlarda
saldrganl÷n geliúiminin üç baúlk altnda ele alnmasnn daha do÷ru olaca÷n vurgulamaktadr:
a) Sporcu ya da hakemler gibi resmî görevlilere saldrlmas,
b) Karút taraftarlar arasnda saldrgan davranún ortaya çkmas,
c) ùiddetin, stat dúna taúmas; caddelerde rakip taraftarlarn taú ve sopalarla birbirlerine
saldrmalar (zararl hrszlk olaylar, vandalist davranúlar, skça polisle kavga etme).
Bu sralama ayn zamanda úiddetin boyutu olarak da ele alnabilir. En úiddetli olaylar, üç
numarada bulunan stadyum dúna taúan olaylarda gözlenmektedir. Daha hafif olanlar ise birinci
sradaki olaylardr.
Sahalardaki úiddet ve saldrganl÷ açklamak amacyla sosyal psikoloji de, klasikleúen
kuramlarn yannda yeni kuramsal yaklaúmlar da ortaya çkmútr.
4.3.1. Klasik Kuramlar
Klasik kuramlar engellenme-saldrganlk kuram, sosyal ö÷renme kuram ve sosyal
kimlik kuramndan oluúmaktadr.
4.3.1.1. Engellenme-Saldrganlk Kuram
Saldrganl÷a iliúkin ilk sosyal psikolojik açklamalardan biri olan engellenmesaldrganlk kuram, Dollard ve arkadaúlar182 tarafndan ortaya konmuútur. Saldrganlk, kiúinin
isteklerine ve hedefine yönelik davranúlarnn engellenmesi sonucu oluúan öfkenin bir tepkisi
olarak kabul edilmektedir. Kendi hedefine uygun davranú gerçekleútirmesi engellenen oyuncunun
176
Pilz age.
Rous, 1978.
Bk. (10/714) ve (10/876) esas numaral Meclis Araútrmas Önergeleri.
179
Van der Brug, 1994.
180
Russell ve Goldstein,1995.
181
Dunning, age.
182
Dollard ve arkadaúlar, 1939.
177
178
(S. Says: 733)
- 89 -
öfkelenece÷i ve bu öfkenin sonucunda saldrganlk gösterece÷i hipotezi, çok fazla
desteklenmemiútir. Daha sonralar Russell,183 sporun do÷asnn, engellenmeyi do÷urdu÷unu ancak
bu engellenmenin her zaman saldrganl÷a yol açmayaca÷n savunmaktadr.
Kuramn yakn dönemdeki düzenlemeleri, Bandura’nn sosyal ö÷renme yaklaúmndan
etkilenerek, engellenmenin saldrganl÷a dönüúmesini açklamaya çalúmaktadr.184 Berkowitz’e
göre, stresli durumlarda artan uyarlmúlk düzeyi, kiúide duygusal tepki olarak engellenmiúli÷e yol
açar. Ancak, önceki ö÷renilmiú davranúlar da varsa bu öfke, saldrganl÷a dönüúecektir. Bu
kapsamda, seyircinin medya ya da verilen demeçler aracl÷ ile belli hedeflere hazrlanmasnn
ardndan, takmlarnn bekledikleri performans gösterememesi duygusal engellenmeye yol açar ve
sonuç seyircinin taúknl÷dr. Bu taúknlk, kimi zaman da sadece ba÷rp ça÷rma úeklinde karúlk
bulurken, kimi zaman da úiddet e÷ilimleri ve saldrganlk úeklinde olmaktadr. Engellenme
kuramnn bir alt baúl÷ olarak uyarlmúlk düzeyi ve saldrganlk iliúkisi incelenebilir.
Sporda saldrganl÷n ortaya çkmasna yol açan bir etken de yüksek düzeydeki
psikolojik uyarlmúlk gibi, dúsal fizyolojik nedenler olabilir. Harcanan yo÷un çabann etkisiyle
sporcularn uyarlmúlk düzeyleri yükselecektir. Maç sonrasndaki toparlanma ile uyarlmúlk
düzeyi bir miktar azalsa da, uzun saatler boyu oldukça yüksek seyredebilir.185 Kiúilerin yüksek
uyarlmúlk düzeylerinin farknda olamadklar ya da bunu farkl yorumlamalarla öfke ya da
saldrganlk gibi duygularla karútrdklar görülmüútür. Sporda, özellikle hokey, ragbi ve futbol
gibi pek çok kez sprint atlan branúlarda oyuncular yüksek düzeyde fizyolojik uyarlmúlk
hissedebilir; bu uyarlmúlk, öfke duygularna yol açabilir ve kurallar içinde olmak kaydyla bu
durumlarda saldrganlk úeklinde kendini gösterebilir.186
4.1.3.2. Sosyal Ö÷renme Kuram
Sosyal ö÷renme kuram daha önceki çalúmalarda motivasyonu etkileyen bir kuram
olarak tantlmút. Bandura,187 saldrganl÷n model alnan ya da çocukluk dönemindeki
deneyimlerden ö÷renilen bir davranú oldu÷unu savunmaktadr. Yapt÷ bir deneysel çalúmada,
kuramn destekleyen oldukça önemli bulgular elde etmiútir.
Bandura’ya göre saldrgan davranún ortaya çkmasn belirleyen baz faktörler
úunlardr:
1. Saldrgan davranúlarla ilgili geçmiú yaúantlarda bireysel olarak maruz kalmak ya da
gözlemlemek.
2. Kiúisel hedeflere ulaúmak için kullanlan saldrgan davranúlarn baúarya ulaúmas.
3. Saldrgan davranúlar sergilendi÷inde gelen pekiútirme, cezalandrlacak m yoksa
ödüllendirilecek mi beklentisi.
4. Kiúilik, sözel cesaretlendirme ve önemli de÷erlerinin varl÷ gibi; psikolojik, sosyal ve
çevresel faktörler.
Sosyal ö÷renme kuram, saldrgan davranúlarn geliúimini ve hangi koúullar altnda ortaya
çkt÷n açklamaya çalúmaktadr; bu úekliyle de engellenme-saldrganlk kuramndan daha
kapsaml görünmektedir.
183
Russell, age.
Berkowitz,1993.
185
Zillman ve arkadaúlar, 1974.
186
Hagger ve Chatzisarantis, 2005.
187
Bandura, 1994.
184
(S. Says: 733)
- 90 -
Sporda sosyal ö÷renme kuram, profesyonel sporlarda taraftarlarn kahraman seçiminde
açk saldrganl÷n etkisini anlatmak için kullanlmaktadr. Russel,188 arúivleri ve röportajlar
inceleyerek yapt÷ çalúmada, atlan gollerin ve yaplan penaltlarn buz hokeyi taraftarlarnn
favori oyuncularn ve takmlarn seçmelerinde etken oldu÷unu belirlemiútir. Takm seçiminde
özellikle atlan gollerden çok, yenilen penaltlarn etken oldu÷unu belirtmiútir. Bu durum,
saldrgan davranúlarn tutumlar üzerinde performans belirleyen davranúlardan daha baskn bir
etkisinin oldu÷unu ortaya koymaktadr. Russel’a göre, medyann saldrgan davranúlara fazlaca yer
vermesi, sporun do÷asnda bunun var oldu÷u ve baúaryla iliúkili oldu÷unun düúünülmesinde
oldukça etkilidir. Bu düúünce, taraftarlarn takm seçiminde ve kendi oyun tarzlarnda etkili
olacaktr. Benzer úekilde, özellikle saha içinde görev yapan silahl ve úiddet ça÷rútran kolluk
kuvvetlerinin varl÷ da, kuramdaki anlatm úekliyle, saldrganl÷ etkilemektedir.
Fakat seyirci saldrganl÷n açklamada, sosyal psikolojinin klasikleúmiú kuramlar yeterli
olmamaktadr. Bu nedenle yeni yaklaúmlar ve modeller geliútirilmeye baúlanmútr. Son 10 yl
içinde özellikle kalabal÷n saldrganl÷ ya da ortak olarak yaplan saldrganlk konusunda, sosyal
psikoloji alan yeni kuramsal açklama yapmak gere÷ini duymuútur. Ksaca bunlara da bakmak
yararl olacaktr. Saldrganlk ve úiddetin kiúilikle iliúkisi de bu kapsamda ele alnabilir.
Kiúilik ve saldrganlk arasndaki iliúkiyi inceleyen çalúmalar, kiúili÷e ait uyumluluk
faktörünün sadece ergenlerde görülen saldrgan davranúlarla güçlü ve negatif bir iliúki içinde
olmad÷n; engellenme gibi, saldrganl÷ ortaya çkard÷ iddia edilen sosyal biliúlerin de
tahminine yardmc oldu÷unu belirlemiútir. Bu önemli bir bulgudur; çünkü uyumluluk, kiúinin
di÷er insanlarla olumlu iliúkiler kurmasn etkileyen bir boyuttur. Yakn dönemde yaplan
araútrmalar, saldrganl÷n ayr ve özel bir kiúilik faktörü oldu÷unu belirlemiútir. Örne÷in,
Zuckerman ve arkadaúlar,189 saldrganlk-düúmanlk faktörünün, di÷er kiúilik boyutlarndan ayr
bir boyut oldu÷unu belirtmiúlerdir.
Kiúilik faktörlerine ek olarak, araútrmaclar sabit bir davranú örüntüsü belirlemiúler ve “A
Tipi Kiúilik” olarak adlandrmúlardr.190 A tipi kiúilik özelli÷ine sahip bireyler, davranúlarnda ve
kiúiler aras iliúkilerinde azimli, rekabetçi ve dúa dönüktür. Bu kiúilik yapsna sahip bireylerin,
yarúmac durumlarda daha saldrgan ve düúmanca davranúlar sergiledi÷ine dair araútrmalar
mevcuttur. Biassi,191 A tipi kiúilikteki sporcular ve dansçlar, normal grupla karúlaútrld÷nda;
úiddetin en az iki kat daha fazla görüldü÷ünü belirlemiútir. Grup saldrganl÷ ve öz yeterlik gibi
sosyal biliúsel de÷iúkenlerin, A tipi kiúilik özelli÷indeki bireylerinin saldrgan davranúlar
üzerinde de etkili oldu÷u söylenebilir.
Saldrganl÷n kiúilik yapsyla açkland÷ kuramlara getirilen baúlca eleútiri, bu
kuramlarn bireysel ve grup düzeyindeki sosyal biliúsel yaplar göz ard etmesidir.
4.1.3.3. Sosyal Kimlik Kuram
Sosyal kimlik kuramnn amac, grup süreçlerinde görülen sosyal davranúlarn arkasnda
yatan mekanizmalar açklamaktr. Bunu da grup üyeli÷inin, bireylerin davranúlarn nasl
etkiledi÷ini inceleyerek yapar. Kurama göre, bireyler kendi kimliklerini brakrlar ve grubun
inançlarn, tutumlarn ve beklentilerini benimserler. Bu durum da karmaúk grup yapsna yol
açabilir ve bireylerde, di÷er takmlara iliúkin önyargl ve saldrgan davranúlar oluúturabilir.
188
Russel, 1979.
Zuckerman ve arkadaúlar, 1993.
Matthews ve arkadaúlar 1982.
191
Biassi, 1999.
189
190
(S. Says: 733)
- 91 -
Sosyal kimlik kuramnn kilit hipotezlerinden biri, grupça paylaúlan tutumlarn,
bireylerin tutumlarnn yerine geçmesidir. Kiúi, grubun di÷er üyeleriyle benzer inançlara, yarglara
ve davranú örüntülerine sahiptir. Böyle de olmaldr, çünkü benlik saygs gruba üyeli÷ine
ba÷ldr. Benli÷e iliúkin olumlu duygularn olmas için, grup üyelerinin gruba ba÷llk duygusunu
yaúamas gerekir. Bu kendini snflandrma süreci, grup üyelerinin normatif davranúlar
kabullenmesiyle sonuçlanr. Kendini snflandrma süreci, sosyal karúlaútrma sürecini do÷urur.
Kiúi, kendi grubunu oluúturan yani iç gruptaki yarglarla, grubun üyesi olmayan yani dú gruptaki
kiúileri karúlaútrr. Bu karúlaútrma süreci, grup içi önyarglar oluúturur.
Grubun tutumlarn tamamen kabul etmek, kiúinin kimliksizleúmesi ya da kimlik
belirsizli÷i ile sonuçlanr. Festinger’in192 geliútirdi÷i bu kavrama göre, kiúi kimli÷ini kaybetmez;
ancak di÷er grup üyeleri ile paylaút÷ sosyal bir kimli÷i tercih eder.
Kimliksizleúme; kiúinin bireysel olarak sergilemeyece÷i davranúlar, bir grubun üyesi
olarak sergilemesine açklama getiren bir süreçtir.193 Gruplarda üyenin kendi kimli÷ini saklamas,
normal durumlarda var olan kiúisel kontrolün yok olmas ve bireysel sorumluluklarn azalmas
anlamna gelir.194 Bunun sonucu olarak, grup üyelerinin davranúlar daha engellenemez, dúa
dönük, dürtüsel ve mantksz hâle gelir. Yaplan çalúmalar; kimliksizleúen bireylerin sorunlu
davranúlarn, kimliklerinin belirli oldu÷u durumlara göre daha kolay sergiledi÷ini ortaya
koymuútur; aileyi eleútirmek ya da hrszlk yapmak gibi. Sporda kalabal÷n úiddetine iliúkin en
çok ilgi uyandran çalúmalar, Zimbardo’nun195 kimliksizleúen bireylerin daha fazla saldrgan
davranúlar sergiledi÷ini ortaya çkard÷ çalúmalardr.
Kendini snflandrma, gruba özdeúim ve kiúisel kalp yarglar ve kimliksizleúme
süreçleri, grup normuna uyumla sonuçlanr. Bu koúullar altnda bireysel kimlikten ve benlik
saygsndan uzak bir sosyal kimlik yaratlr. Bunun bir sonucu olarak, iç grup üyeleri kendilerini
dú grup üyelerinden farkl hisseder ve “biz” ve “onlar” ayrm ortaya çkar. Üyeli÷in sorguland÷
ya da tehlikeli oldu÷u düúünülen gruplarda, dú grup üyelerine karú ön yarg geliúebilir. Bu ön
yarg, iç grup ve dú grup arasndaki fark abartma biçiminde gerçekleúebilir; rk ve dine göre
ayrmlar gibi. Bu ön yarglar saldrgan davranúlara da yol açabilir.
Spor kalabalklarnda saldrganl÷a nadiren rastlansa da, tehditler, iç grup üyelerinin dú
grup üyelerine zarar vermek için coúku hissetmesine yol açabilir. Bu durum, spor kalabalklarnda
insanlarn tutarl biçimde ayn davranúlar sergilemesini açklayabilmektedir. øsyan çkarma ve
ya÷maclk gibi kalabal÷n úiddetini inceleyen çalúmalar, bu davranúlarn úaúrtc biçimde dú
grubun belirli bir yönüne do÷ru sergilenen toplu davranúlar oldu÷unu tespit etmiútir.
Sosyal gruplar arasndaki saldrganlk ve úiddeti, sosyal kimlik kuram açsndan
inceleyen pek çok araútrma olmasna ra÷men, karút taraftarlara yönelik ve spor kalabal÷ ile
polis arasndaki kalabal÷n úiddetini inceleyen az sayda çalúma bulunmaktadr. Scott ve
arkadaúlar196 yaptklar geniú kapsaml çalúma sonrasnda, grup davranúlar üzerindeki ortak
kimlik ve gruplar aras çatúmalarn tek yönlü de÷il, karúlkl oldu÷unu ortaya koymuútur. Bu
nedenle, ortak kimlik, sadece spor kalabal÷nn davranúlarnn amaçlarn ve do÷asn belirlemez;
grup davranúlarn etkiler ve durumu de÷iútirir. Çevredeki de÷iúimler, sosyal kimli÷i de
etkileyecek ve de÷iútirecektir.
192
Festinger,1954.
Reicher ve arkadaúlar 1995.
194
Mann, 1981.
195
Zimbardo, 1970.
196
Scott ve arkadaúlar, 2001.
193
(S. Says: 733)
- 92 -
Ksaca, sosyal kimlik kuram, spor kalabal÷nn sergiledi÷i úiddet içerikli davranúlarn
altnda yatan süreçleri açklamak için özel ve kapsaml bir model sunar. Festinger197 ve benlik
saygs kuramclar, Tajfel ve Turner’n198 kuramsal yaklaúmlarndan etkilenir; grup içinde sosyal
kimli÷in bireysel kimli÷i etkiledi÷ini ve gruba aidiyette benlik saygsnn önemini vurgular. Benlik
saygs, gruplar arasnda ön yarglarn oluúmasnn nedeni olarak düúünülmektedir. Benlik
saygsn korumak için, grubu da korumak gerekmektedir. Bu nedenle gruba yönelik bir tehdit,
benlik saygsn da tehlikeye ataca÷ için, saldrganlk ve úiddet kullanlabilir.
Sosyal kimlik kuramnn úiddet ve saldrganl÷n nedenlerini açklamada kulanlmasna
yönelik olarak geliútirilen Simon ve Taylor’n199 (1992) “seyircinin psikososyal modeli”nde
saldrganl÷a neden olan etmenler sralanmaya çalúlmútr.
Potansiyel etmenler, futboldaki saldrganl÷n temel unsurlarn oluúturmaktadr.
Genellikle çalkantl ekonomik ve toplumsal durumlarda saldrganl÷n bir yansma olarak ortaya
çkt÷ bilinmektedir. øngiltere’de Margeret Theacher hükûmeti döneminde emek yo÷un øngiliz
ekonomisinin, makine yo÷un úekle dönüútürülmesinden sonraki yllarda, özellikle Liverpool
seyircisinin saldrganlk e÷ilimlerinin artt÷ gözlenmiútir. Benzeri bulgular Kanada’da da ortaya
çkmútr.200 Ülkemizde ise çarpk kentleúme ve gelir da÷lmndaki dengesizli÷in giderek artmas;
ekonomik, siyasal ve toplumsal olarak kültürel bir çöküntü ve yozlaúmaya neden olmuútur. Bu
olumsuzluklarn yol açt÷ bireysel anomi, bu alt kültürü oluúturan kitlelerde büyük bir öfke
birikimine sebep olmaktadr. “…Bu kitleler de öfke birikimlerini ifade edebilecekleri en uygun
ortam olarak spor alanlar ve futbol maçlarn görmektedirler.”201
Kuram; özdeúleúme, grup dayanúmas ve kimlik yitiminin; bir gruba ait olma ve benlik
snflandrmas sürecine ba÷l olarak ortaya çkt÷ gözlenmektedir. ønsanlar bir ölçüte göre
snflara ayrr ve bu snflama içine giren bireylerin algladklar benzerlikleri abartp farklar en
aza indirme e÷ilimi içine girer. Böylece benlik snflandrmas süreci, kiúi ile grubun özellikleri
arasndaki benzerlikleri abartp ayrlklar en aza indirir. Fakat bu srada di÷er grubun özelliklerini
ve kendi içindeki benzerlikleri en aza indirir, ayrlklar abartarak ön plana çkartr. Bu durumda
grup üyesi olan kiúi, kendisini grup içi ile benzer di÷er gruptan farkl alglamaya baúlar.202 Tipik
iki örne÷i, spora ilgi duyan kiúiler ve partizan gruplardr.203
Sosyal kimlik kuram gere÷i, rakibi insan olarak görmemek, biz ve onlar sürecini
gündeme getirecektir. Süreç baúladktan sonra grup dúna önem vermeyen ve grup içi ile
özdeúleúen birey, yabanclaúmann da etkisiyle onlar (rakibi) sadece bir madde olarak ele almaya
baúlayacaktr. Bunun sonucu olarak seyirciler arasnda dúlanmúlk, kabullenememe,
kimliksizleúme ve kimliksizleútirme süreçleri yaúanmaya baúlanacaktr.204
Seyircinin psikososyal modelinin saha dú etmenler baúl÷ altnda alkol, model alma,
engellenme ve maçlarn yo÷unlu÷u yer almaktadr. Derbi maçlar, yo÷unlu÷u yüksek olan
maçlardr ve seyircinin saldrganlaúmasnda bir dúsal etmen olarak de÷erlendirilmektedir. Model
alma davranú ise özellikle medya ya da seyirciler arasnda yaratlan “kahraman” kiúilerin
pekiútirilmesiyle ortaya çkmaktadr. Saha içi etmenler ise sahada oynanan sporun türü, antrenör
ya da sporcuyu model alma, saha içi saldrganl÷n modellenmesi, maçn skoru ve oyun
197
Festinger, 1954.
Tajfel ve Turner, 1986.
199
Simon ve Taylor, 1992.
200
Smith, 1980.
201
Akúar, 2004.
202
Arkonaç, 2001.
203
Mann, 1979.
204
Wann, 1998.
198
(S. Says: 733)
- 93 -
kurallardr. Bir ksm
kaynaklanmaktadr.205, 206
spor
dallarnda
saldrganlk,
oyunun
kendi
kurallarndan
Modelin son noktasnda da sahada liderlik yapan amigolarn rolleri üzerinde
durulmaktadr. Marsh,207 futbolu bir mikrokültür olarak kabul etti÷i çalúmasnda, küçük yaú
grubundan gençlerin sahalarda holigan davranú içinde oldu÷unu ama bunun arkasnda bir de farkl
roller üstlenen ve o mikrokültürün parças olan kiúilerin bulundu÷unu belirtmekte ve “kabadaylar
grubu” olarak adlandrlan bu grup içinde olduklarn söylemektedir. Bu konuya daha sonra tribün
liderleri bölümünde ayrntl olarak de÷inilecektir.
Spor sahalarndaki saldrganl÷a iliúkin bu çalúmalarda, daha sonraki dönemler içinde
sosyal bilimlerin çok nedenlilik yaklaúmna koúut olarak farkl nedenlere ba÷l açklamalar
yapabilmek için, farkl de÷iúkenlerin etkileri araútrlmútr.
Sosyal kimli÷in açklanmasnda, kaçnlmaz olarak cinsiyet ve saldrganlk iliúkisi de ele
alnmaldr. Bu kapsamda erkeklerin kadnlara göre daha saldrgan davranúlar sergiledi÷i,208
saldrgan tutum ve inançlarn daha rahat yanstt÷209 sklkla vurgulanmútr.
Bu farkn nedenleri:
1)
Erkeklerdeki androjen seviyesindeki artú,
2)
Saldrganl÷n basknl÷ ve statüyü kantlamada faydal oldu÷una dair evrimsel
inanú,
3)
Geliúim süreci boyunca erkekler arasnda saldrgan e÷ilimlerin sosyalizasyonudur.
Saldrganlk, takm yarúmalarnda ço÷unlukla erkek sporcularda gözlenmektedir.210
Kadnlarn yarúmalarda yüksek düzeyde ahlaki davranú sergiledi÷i görülmüútür.211 Ancak
çalúmalar göstermiútir ki, grup normu olarak kabul ediliyorsa kadnlar da rakiplerine karú
saldrganlk sergileyebilmektedir.212, 213 ølginçtir ki; sözel saldrya maruz kalsalar da kadnlar,
erkekler gibi sözel ya da fiziksel saldrganlk göstermemektedir.214
Sosyal kimlik kuramnn bir alt baúl÷ olarak ahlaki de÷erler ve saldrganlk konusunu
da ele almak mümkündür. Toplum yanls davranúlar, genel ahlaki de÷erleri yanstr. Öte yandan,
sosyal kimlik kuramnda belirtildi÷i gibi, bireysel ahlaki davranúlar, üye olunan grubun
normlarna ve davranúlarna göre de÷iúebilir. Böyle durumlarda kiúiler bireysel özelliklerini bir
yana brakarak grubun tutumlarn benimser.215 Spor takmlarnda bireyin toplum yanls
davranúlar ikinci plana itilerek, daha benmerkezci bir ahlaki bakúa sahip olundu÷u gözlenir. Bu
durum, paranteze alnmú ahlaki de÷erleri ortaya çkarr. Paranteze alnmú bu de÷erler, sporda
yaralayc ya da saldrgan eylemleri meúrulaútrabilir. Wann’n yapmú oldu÷u çalúmada, ahlaki
ikilemler karúsnda, sporcu olmayanlarn ve basketbolcularn, ahlaki nedenselleútirme düzeyleri
205
Hagger ve Chatzisarantis, age.
Wann, age.
Marsh, age.
208
Wrangham ve Peterson 1996 .
209
Eagly ve Chaiken 1993.
210
Tucker ve Parks 2001.
211
Stephens ve Bredemeier 1996.
212
Stephens ve Bredemeier, age.
213
Tucker ve Parks, age.
214
Haris 1992.
215
Bredemeier ve Shields, 1986.
206
207
(S. Says: 733)
- 94 -
araútrlmútr. Bu kapsamda sporda meúru saylan saldrgan davranúlarn resimleri katlmclara
gösterilmiú ve do÷ru kararn ne olaca÷ sorulmuútur. Basketbolcularn daha benmerkezci ve daha
az toplumsal nedenselleútirmeler yaptklar görülmüútür.216
4.3.2. Yeni Kuramsal Yaklaúmlar
Seyirci saldrganl÷n açklamada sosyal psikolojinin klasikleúmiú kuramlar yeterli
olmamaktadr. Bu nedenle yeni yaklaúmlar ve modeller geliútirilmeye baúlanmútr. Son 10 yl
içinde özellikle kalabal÷n saldrganl÷ ya da ortak olarak yaplan saldrganlk konusunda sosyal
psikoloji alan yeni kuramsal açklama yapmak gereklili÷ini duymuútur. Ksaca bunlara da
de÷inmek yararl olacaktr.
4.3.2.1. De÷iúim Kuram
Kerr,217 Apter’in218 de÷iúim kuramn futbolda saldrganlk ve kalabal÷n úiddetini
incelemek için uyarlamútr. Bu kuram, futbol holiganl÷na ve kalabal÷n úiddetine
uyarland÷nda, sahalarda saldrganlk olayna karúan seyircinin -daha çok holiganlarn- paratelic
durumda oldu÷u ve bu nedenle heyecan arad÷ düúünülmektedir. Maçlarda istedikleri
uyarlmúl÷ ve haz aral÷n bulamadklarnda yani bu beklentileri engellendi÷inde (maçlarda
canlarnn skld÷ durumlarda) de÷iúim gerçekleúir, sklan seyirci heyecan yaratacak eylemlere
giriúir (Spor dúndaki insanlar ise can skntsyla bungee jumping vb. adrenalin sporlar
yaparlar).219
De÷iúim kuramna getirilen eleútiri, baz insanlarn neden holigan olduklarna iliúkin ve
paratelic durumu baskn olan holiganlarn di÷er úiddet içermeyen alternatif davranúlar tercih
etmedi÷ine iliúkin bir açklama sunamamasdr.
4.3.2.2. Betimsel Yaklaúm
Kalabal÷n úiddetine iliúkin en etkili sosyolojik kuramlardan biri, Leicester Okulu
araútrmaclarnn ortaya koydu÷u betimsel yaklaúmdr. Bu yaklaúm, futbol taraftarlarnn úiddet
e÷iliminin etnografik çalúmas ile geliútirilmiútir. Futbol holiganizmine betimsel yaklaúm,
bireysel bir bakú açs sunar. Bu yaklaúma göre kiúinin içindeki e÷ilimler úiddet davranún
ortaya çkarmaktadr. Dunning ve arkadaúlar, Elias’in220 “uygarlk” kuramndan yararlanmaktadr.
Bu kurama göre sosyal ortamdaki birey zaman içinde uygarlaúma yolunda ilerlemeyi bekler.
Ancak bu durum, snflara ayrlmú toplumda yukardan aúa÷ do÷ru organize edilebilir.221
4.3.2.3. Çatúma Kuram
Kuram, Marksist ideolojiye dayanarak, sporda úiddetin nedeninin iúçi snfnn yaúad÷
sosyal, politik ve ekonomik hakszlklar oldu÷unu öne sürer. Bu nedenle de, yaúadklar
hakszlklarn sorumlusu olarak algladklar kiúilere karú saldrganlk sergileyebilmek amacyla,
spor ortamn kullanrlar. Ortak saldrganlk da bu kavramsal çerçevede açklanmaktadr.222
Yüzeysel olarak bakld÷nda, futbol holiganizmine karú betimsel yaklaúm ve çatúma
kuram, sporda úiddetin iúçi snf ve bu snfn alglad÷ hakszlklardan kaynakland÷ yönünde
216
Wann, 1997.
Kerr, 1997.
Apter, 1982.
219
220
Elias, 1978.
221
222
217
218
(S. Says: 733)
- 95 -
ortak bir açklamaya sahiptir. Ancak saldrgan davranúlarn, amaçlanan yönü açsndan farkl
görüúleri vardr. Çatúma kuram, saldrganl÷n iúçi snfnn alglad÷ hakszlklarn bir yansmas
oldu÷unu ve muhalefetlerini, mücadelelerini sergileme ve dengeyi kurma amac taúd÷n öne
sürer. Betimsel yaklaúm ise saldrganl÷, çatúmalar çözmek için kültürel de÷erlerin
meúrulaútrd÷ úiddetin sergilenme e÷ilimi olarak açklar. Çatúma kuram ilgi çekse de, Taylor223
özellikle de son dönemde elit profesyonel takmlarn süper zengin kiúilerce satn alnmasnn da
etkisiyle (øngiltere Premier Ligi gibi), çatúma kuramnn yeterli kanta sahip olmad÷n belirtir.
Weed224 ise bu yaklaúmn snrl oldu÷unu vurgulamútr. Çünkü kalabal÷n saldrganl÷, sporun
otorite figürlerine de÷il, takm taraftarlarnn birbirlerine karúdr.225
Bu kuramsal yaklaúmlarn yannda, Freud’un yaklaúmlarndan oluúturulan bir kuramsal
yap olarak kabul edilen katarsis kuramnn da ele alnmas gerekebilir.
4.3.2.4. Katarsis/Boúalma Kuram
Sporda saldrganl÷n, sadece insanlarn duygusal olarak boúalmalar biçiminde
gerçekleúmiú olabilece÷i yaklaúm ise oldukça eski ve sklkla gündeme gelen bir yaklaúmdr.
Özellikle kiúilik konusu ele alnd÷nda, Freudcu yaklaúmn ortaya koydu÷u önemli bir açklama
olan katarsis hipotezini ele almadan saldrganl÷ açklamak eksiklik olacaktr.226
Saldrganl÷n, bastrlmú engellenmeyi ve ifade edilemeyen duygular aç÷a çkaran bir
yol oldu÷u sklkla vurgulanmaktadr. Bu duygular aç÷a çkarma, boúalma olarak tanmlanr ve
katarsis kuram, sosyal ortamlarda bu amaca hizmet eden durumlar açklamaya odaklanr.
Kuramda, özellikle seyircilerin saldrganl÷ araç olarak kulland÷ düúünülmektedir. Örne÷in
Wann,227 saldrgan sporlar izleyen seyircilerin katarsis yaúad÷n ve sonrasnda kendilerini daha
az saldrgan hissettiklerini belirlemiútir. Gençlerin sporda sergiledikleri saldrganl÷n katarsise
neden olmas açsndan sa÷lkl oldu÷u düúüncesi, antrenörler arasnda yaygndr.228
Bu derin inanúa karún, katarsis kuramn destekleyen az sayda kant vardr ve bu
gerçek bir etkiden daha çok, bir inanútr.
Spor sahalarndaki saldrganl÷a yol açabilece÷i düúünülen bir hormon ve steroid
kullanmnn da ksaca üzerinde durmak yararl olacaktr.
Hormonlar ve steroid kullanmnn etkisi, sporda saldrganl÷a yol açabilen dúsal
faktörlerden biri de madde kullanmdr. Spor türüne ve düzeyine göre kullanlan maddenin dozu
ve türü de÷iúiklik gösterse de saldrganl÷a yol açt÷ inkâr edilemez. Farmakolojik çalúmalarda,
anabolik steroidler ve saldrgan davranúlar arasnda açk bir iliúki tespit edilmiútir.229 Bu tür
maddelerin kötüye kullanm, sporcularn androjen hormon düzeylerinde farkllk oluúmasna ve
buna ba÷l olarak testosteron düzeyinin artmasna yol açar. Testosteron, kadn sporculara kyasla
erkek sporcularda saldrgan davranúlarn ortaya çkmasnda rol oynayan önemli bir faktör olarak
belirlenmiútir. Madde kullanmndan kaynaklanan fizyolojik de÷iúikliklere eúlik eden durumsal
faktörlerin kiúiyi saldrgan davranúlara itebilece÷i göz önünde bulundurulmaldr.230
223
Taylor, 1982b.
Weed, 2001.
225
226
Koruç, Bayar ve Arslan, age.
227
Wann, age.
228
Bennett, 1991.
229
Pope ve Katz 1994.
230
224
(S. Says: 733)
- 96 -
4.4. KALABALIöIN
HOLøGANøZM
ùøDDETø,
ORTAK
SALDIRGANLIK
VE
Sporcular arasndaki saldrganlk, spor olaylarnda gerçekleúen saldrgan eylemlerin
sadece küçük bir ksmdr. Saldrganlk ve úiddet; özellikle seyirciler, kalabalklar ve fanatikler
arasnda tüm dünyada var olsa da Bat Avrupa ve Güney Amerika’da daha çok futbolda ortaya
çkmaktadr. Kuzey Amerika’da ise farkl spor branúlarnda gözlenebilmektedir.
Günümüzde spor kiúinin duygularn, motivasyonunu ve iliúkilerini etkilemekle
kalmamakta; bir endüstri ve turizm alan olarak da hizmet etmektedir. Bu nedenle, spor
takmlarnn kiúileri ve daha geniú sosyal çevreleri etkilemek gibi bir sorumluluklar da
oluúmuútur. Spor takmlar, sosyal davranúlar üzerinde son derece önemli bir etkiye sahiptir ve
kalabal÷n úiddeti ile ortak saldrganlk incelenirken bu durum göz önünde tutulmaldr.
Grup süreçleri incelenirken sadece kiúilik, cinsiyet, liderlik gibi bireysel temelli
faktörlere odaklanmak; sosyal davranúlarn nedenlerini açklamada yetersiz kalabilir. Çünkü grup
süreçleri üzerine çalúan pek çok sosyal psikolojik kuramnn da vurgulad÷ gibi, kiúiler grubun
içinde farkl davranabilirler ve di÷er grup üyelerinin psikolojik ve davranúsal özelliklerine uyma
e÷ilimi gösterirler. Spor kalabal÷, toplumda açkça ifade edilebilen gruplardan biridir, üyeleri
ortak bir hedefi paylaúr ve ortak ba÷lar vardr. Kalabal÷n úiddetini açklamaya çalúan
kuramlardan biri olan sosyal kimlik kuramna göre kalabal÷n içindeki dostluk, di÷er grup
üyelerinin nasl de÷erlendirildi÷i, di÷er takmlarn taraftarlarnn nasl tanmland÷ ve kalabal÷n
üyelerin benlik sayglarna olan katklar, kalabalk davranún belirleyen önemli etmenlerdir.231
Kalabal÷n davranú biçimi ele alnrken bu grubun nasl davrand÷nn ortaya konmas
önemli bir unsurdur. Özellikle akúkanlar fizi÷i ile kalabal÷n benzerli÷ine vurgu yapan
Ünalan232,“ønsan kalabalklar normal durumlarda akúkanlar gibi davranrken, aúr yo÷unlukta
kum veya tuz gibi, tanecikli yaplar gibi akyor. Kritik yo÷unlukta yaúayanlar türbülans akúndan
çok, bir heyelan srasnda meydana gelen ç÷a benzer. Bir y÷n kumun dar bir bölgeden geçmeden
hemen önce oluúturdu÷u kavis gibi, acil çkú kaplarndan yo÷unlaúan insanlar da tam çkú
noktasnda kavis oluúturur. Yine de insan akúnn nasl tkankl÷a dönüútü÷ünün mekani÷i tam
olarak anlaúlmú de÷ildir.” demektedir.
Kalabal÷n úiddeti, ortak saldrganl÷n bir türüdür. Ortak saldrganlk, úiddetli ve di÷er
kiúi ya da kiúilere zarar verme niyeti taúyan davranúlar olarak tanmlanabilir. Baz durumlarda
saldrgan davranúlar, grubun bir özelli÷i olarak görülmese, hatta grup üyeleri birbirini tanmyor
olsa bile gerçekleúebilir.233 Kalabal÷n úiddeti üzerine yaplan çalúmalarn ço÷u, holigan olarak
bilinen, Avrupa’daki futbol taraftarlar ile yaplmútr.234 Holigan ya da holiganizm tanmlar
üzerinde net bir birlik yoktur. Daha önce ele alnd÷ gibi araútrmaclar, holiganizmi ortak
saldrganlk ve úiddet gibi olumsuz davranúlarla iliúkilendirme e÷iliminde olsalar da, tanm ayn
zamanda kalabal÷n úiddet içermeyen, dúa dönük davranúlarn da kapsamaktadr; úark söyleme,
dalga geçme, tezahürat yapma ve ba÷rma gibi. Taraftarlar arasnda bu tür davranúlar
cesaretlendirilmekte ve bu davranúlar sergileyen kiúiler, di÷er grup üyelerince pekiútirildi÷i için
benlik sayglar ve gruba aidiyetleri artmaktadr. Bu ba÷lamda, baz spor dallarnda holigan etiketi
olumlu bir etkiye sahiptir. Holigan davranúlar artrmada medyann da önemli bir pay
mevcuttur.235
231
Ünalan, 2011.
233
Tajfel ve Turner 1986.
234
Marsh ve Hare 1978.
235
Weed, age.
232
(S. Says: 733)
- 97 -
4.4.1. Kalabal÷n Saldrganl÷n Etkileyen Faktörler
Kalabal÷n úiddetini ve ortak saldrganl÷ etkileyen çeúitli çevresel ve sosyal faktörler
vardr. Bir ksm, madde kullanm ya da grubun büyüklü÷ü gibi daha önce de÷inilmiú
kavramlardr. Bu ksmda ise ortak saldrganl÷ ve taraftarlarn alglarn belirleyen iki önemli
etkene de÷inilecektir: Medya ve alkol kullanm. Son olarak da proveke edici unsur olarak
amigolar üzerinde durulacaktr.
4.4.1.1. Medyann Saldrganl÷a Etkileri
Daha önce de÷inildi÷i gibi, sosyal ö÷renme kuram, úiddetin gözlenerek ö÷renilmesinin
di÷er insanlar üzerinde kullanlmasna yol açaca÷n savunmaktadr. ùiddet görüntülerine yer
verildi÷inde, televizyon kanallar ve gazeteler knanmamaktadr. Bu görüntüler halkn ilgisini
çekmekte, ne kadar az yer verilse de dikkatle izlenmektedir. Bu görüntüler, sporun itibarna zarar
gelmesine yol açmann yan sra, gençlerin ve taraftarlarn üzerinde olumsuz etkiler yaratma
ihtimali açsndan da de÷erlendirilmektedir. Kalabal÷n úiddeti ve oyuncular arasndaki úiddete
itibar gösterilmesi ve bunun gençler tarafndan izlenmesi; sosyal ö÷renme ile edinilen bu
davranúlarn içselleútirilmesine, norm olarak kabul edilmesine ve meúrulaúmasna yol açabilir.
Kiúilerin, spor kahramanlarn performanslarna göre de÷il, gösterdi÷i saldrgan tavrlara göre
belirleme e÷iliminde oldu÷u ortaya konmuútur.236 Buna ek olarak, spor dallarna özgü hareketler
nesillerin de÷iúmesine ra÷men ayn kalmakta, gençler daha yaúl sporcularn davranúlarn taklit
etmektedir.
Yakn dönemde Weeds,237 medyann, kalabal÷n úiddetine daha fazla yer verme
e÷iliminde oldu÷unu ancak polis ve hükûmet görevlilerinin karút÷ olaylarn da gösterildi÷ini
belirlemiútir. Weeds, Belçika’daki 2000 Avrupa ùampiyonas’nda øngiliz ve Alman taraftarlar
arasndaki úiddeti gösteren medya görüntülerini incelemiútir. øngiliz yazl basn úiddet olaylarn
øngiliz holiganlardan kaynaklanan bir olay olarak geniú boyutlu bir úekilde verirken, TV kanallar
daha duyarl bir açdan ele alarak basit bir olay gibi, ksa bir süre de÷inmiútir. øngiliz kültüründeki
holiganl÷a ait geçmiú yaúantlarn, bu konudaki yarglamalar etkileyece÷i düúünülmektedir.238
Günümüz dünyasnda iletiúim teknolojisinin geliúmiú olmas, sporu izleyen kitle
saysnda artú meydana getirmiútir. Bu artúa paralel olarak, dijital televizyon yayncl÷ devri
baúlamútr. Bu yayncl÷n kazanc sadece maç yaynlarndan kazanlan gelir de÷il, o maç ile
ilgili her türlü spekülatif haberlerin izleyicilere sunulmasyla kazanlan reklam ve yayn
gelirleridir. Bu srada oluúturulan taraftar yazarlar da, taraftarlar “taraf” gözüyle olumsuz
etkilemektedirler. Taraf olunan takmn yazar, o taraftar için en büyük referans kayna÷dr. O
yazarn yazd÷ her bilgi do÷ru kabul edilmektedir. Medyada görev alan yazarlar da birer taraftar
olduklarndan medya günümüz taraftarlarn olumsuz etkilemektedir.239
Medyann úiddet yerine, takmlarn úark söyleyerek, tezahüratla yani úiddet içermeyen
davranúlarla destekleyen taraftarlarn görüntüsüne yer vermesi; olumlu ve güvenli bir spor ortam
yaratlmas adna önemlidir.
236
Russell 1983.
Weeds, age.
239
Klcgil, 2001.
237
238
(S. Says: 733)
- 98 -
Medya ve úiddet iliúkisi konusunda ülkemizde farkl çalúmalar yaplmútr.240, 241, 242,
Bu çalúmalarda genel olarak, medyann saldrganl÷ etkiledi÷i görüúü egemendir. Ayn úekilde
Meclis Araútrmas Komisyonunun, Kulüpler Birli÷i Toplants’nda yapt÷ 2011 anket
çalúmasnda, araútrmaya katlanlarn % 67,1’i medyann sahadaki saldrganlk ve úiddet olaylarn
etkiledi÷ini belirtmiútir.
243
4.4.1.2. Alkol ve Kötüye Kullanmn Saldrganlga Etkileri
Kalabal÷n úiddeti ve ortak saldrganlk söz konusu oldu÷unda, genellikle aúr alkol
tüketiminin etkisinin oldu÷u düúünülmektedir. Futbol gibi baz spor branúlarnda bu düúünce
ço÷unlukla do÷rudur, ancak bu durum da medya tarafndan itibarl bir hâle getirilmiú olabilir.
Sosyal psikoloji alanndaki metaanaliz çalúmalar sonucunda, alkol tüketimi ve saldrganlk
arasnda bir iliúki bulunmuútur.244 Bu durum ketlenmenin kalkmas ile açklanabilir, yani alkol
kiúinin saldrganlk gibi davranúlarn bastran kontrol mekanizmasn ortadan kaldrr. Öte
yandan, saldrganlk ve alkol arasndaki ba÷lant, tehdit ve cesaretlendirme gibi durumsal
faktörlerden de etkilenir. Alkol tek baúna ortak saldrganlk için etken olmayabilir, ancak abartl
davranúlara yol açmas nedeniyle beklenmeyen olaylara neden olmas mümkündür. Alkollü
kiúileri sakinleútirmek, basit ve etkili bir yol olabilmektedir.245 Öte yandan, kalabal÷n úiddeti söz
konusu oldu÷unda, özellikle de çevrede alkollü kiúileri teúvik eden insanlar varsa bu çözüm daha
az etkili olacaktr.
Ülkemizdeki çalúmada da fanatik seyircilerin genel olarak maçlara alkolü gitmeyi tercih
ettikleri % 87,61 görülmektedir.246
4.4.1.3. Tribün Liderlerinin Saldrganlga Etkileri
Holigan gruplar içinde, düúünce ve faaliyetleri baúlatan kiúilerin bulunmas önemlidir.247
Bu kiúiler de tribün liderleri olarak adlandrlan amigolardr.
Marsh,248 çalúmasnda amigolarn üç grupta oldu÷unu belirtmektedir.
1) Aggro liderler: Saldrganl÷ ve abarty üzerlerinde taúyanlar,
2) Slogan liderleri “amigolar” : Seyirciyi coúturan kiúiler,
3) Mezunlar: “Kabadaylk” rolleri artk netleúmiú, güç ve cesaretlerini sürekli olarak
gösterme gereksinimi olmayan, grup tarafndan iyi tannan ve sayg duyulan liderler.
Spor seyircisinin psikososyal modeline yönelik çalúmalarn says tüm Avrupa
ülkelerinde hzla artmakta ve modeli destekleyen kantlar oluúturulmaktadr. Piotrowski,249spor
seyircisini saldrgan yapan mekanizmalar ele alrken ailenin, okuldaki yaúantnn, akran
gruplarnn, yaúanan kültür tarafndan de÷er ve standartlarn anlamlandrlúnn, yaúanan
yabanclaúmann ve holiganlarn alt kültürünün önemli oldu÷unu belirtmektedir.
240
Talimciler, 1998.
Kuru, 2003.
242
Cengiz, 2004.
243
Özmaden, 2004.
244
Bushman ve Cooper, 1990.
245
Taylor ve Gammon 1976.
246
247
Çelik, A., 06.01.2011 tarihli Komisyon tutanaklar.
248
Marsh, 1982.
249
Piotrowski, 2003.
241
(S. Says: 733)
- 99 -
Mutlu,250 sporda saldrganl÷n nedenlerini úöyle maddeleútirmektedir:
a) Sporcu ve seyirci aúr rekabet hissinin basks altnda bulunmas,
b) Oyun yeri, deplasmanda olup olmamas, oyun ortamnn uygun úartlarda bulunup
bulunmamas,
c) Müsabaka yeri disiplininin temin edilmemiú olmas,
d) Gerçekte iyi hazrlanmadklar hâlde sporcularn çok iyi hazrlandklar ve mutlaka
kazanmalar gerekti÷i konusunda idarecilerce úartlandrlmú olmalar,
e) Müsabaka srasnda hakemler tarafndan lüzumundan fazla cezalar verilmesi,
f) Spor seyircisinin hakeme küfretmeyi sürdürmesi,
g) Saha içindeki sporcunun kavgaya angaje olmas,
h) Sporcularn iyi oyun sergileme yerine, karú tarafn iyi oyununu ne pahasna olursa
olsun bozma takti÷i uygulamalar,
i) Sporcunun oyun kurallar konusunda yeterli derecede bilgi sahibi olmamas,
j) Sporcunun spor e÷itiminden yeteri kadar yararlanp sportif olgunlu÷a eriúmemiú olmas,
k) Yenilgi ve baúarnn önemi,
l) Sporcunun sporun önlem ve önemi konusunda yeterli e÷itime sahip olmamasdr.
4.5. AVRUPA
YAKLAùIMI
BøRLøöø
VE
AVRUPA
KONSEYøNøN
SPORA
Spor milyonlarca Avrupa vatandaúnn yaúamnn merkezindeki noktalardan biri olmas
ve sosyal, ekonomik boyutlar itibaryla Avrupa Birli÷i’nin önemi artan ilgi alanlarndan biri
haline gelmiútir. Spor politikas, do÷rudan Avrupa Birli÷i (AB) tarafndan úekillendirilen bir
politika alan olmamakla birlikte, son 30 yl içerisinde önemi gittikçe artmakta ve 1990’lar sonu
itibaryla AB otoritelerinin önemli ilgi alanlarndan birini oluúturmaktadr. AB’de spor, temelde
üye devletlerin ve ilgili uluslararas kuruluúlarn sorumlulu÷undadr. Avrupa Komisyonu spor
organizasyonlarnn özerkli÷ine ve bu konudaki üye ülkelerin yürüttü÷ü politikalara tamamen
sayg göstermektedir. Dolaysyla Komisyon, spor karúlaúmalarnn organizasyonu ve spora iliúkin
kurallar konulmas gibi konulara müdahale etmez. AB’nin halk sa÷l÷, e÷itim, sosyal uyum,
gençlik, kültür gibi politikalar spor ile sürekli kesiúen di÷er politika alanlardr. Bu ba÷lamda AB,
üye devletlerin spor politikalarn destekleyen ve üye devletlerin spor alannda Avrupa
bütünleúmesine katk sa÷layacak úekilde iú birli÷ini teúvik eden bir yaklaúm benimsemektedir.251
4.5.1. Avrupa Birli÷i Spor Politikasnn Genel Çerçevesi
AB’nin kuruluú antlaúmas saylan 1957 Roma Antlaúmas’nda spor konusu ele
alnmamaktadr. Sporun AB’nin ilgi alanna yerleúmeye baúlamas ilk kez 1974 ylnda Avrupa
Adalet Divannn, Walrave ve Koch davalarnda spor sektöründe Millîyete dayal ayrmclk
yaplamayaca÷ üzerine bir karara varmas ile gerçekleúmiútir. Yine 1995’te Avrupa Adalet
Divan, profesyonel sporcularn spor sektöründe istihdam ediliyor olmasndan yola çkarak,
iúçilerin serbest dolaúm ve serbest rekabet ilkeleri uyarnca, sporcularn ülkeler aras transferinde
sözleúme süresinin bitiminde engellerle karúlaúmamas gerekti÷i ve sporcularn tek pazarn
kurallarna tabi oldu÷unu belirten kararn Bosman davasyla ortaya koymuútur. Bu karar ile UEFA
ve FIFA, transfer düzenlemelerinde de÷iúikli÷e gitmiútir.
250
Mutlu, 2000.
251
Avrupa Birli÷i ve Spor, 2008, Mart 21.
(S. Says: 733)
- 100 -
1997 ylnda ise Amsterdam Antlaúmas’nn eklerinden olan Amsterdam
Deklarasyonu’nda AB ilk kez sporun ekonomi dú yönlerini tand÷n belirtmiú, sporun sosyal
boyutuna dikkati çekmiú ve bu ba÷lamda AB kurumlarnn spor örgütleri ile diyalog geliútirmesi
ve amatör spora önem verilmesi gerekti÷ini vurgulamútr.252 Bu geliúmelerin akabinde Avrupa
Komisyonunda spor birimi kurulmuútur. 2000 ylnda imzalanan Nice Antlaúmas’nn eki olan
Nice Deklarasyonu’nda ise üye ülkeler üzerinde yasal bir ba÷laycl÷a sahip olmayacak úekilde,
sporun do÷asndan kaynakl sosyal e÷itim ve kültürel iúlevleri vurgulanmú; AB politikalar ve
programlarnn spor dostu olmas yönünde bir temenni ortaya konulmuútur. “2004 Avrupa Spor
Yoluyla E÷itim Yl” olarak belirlenmiú, Komisyon iletiúim kampanyas do÷rultusunda 200
civarnda projeyi desteklemiútir.253
Sporun büyük bir endüstri hâline gelmesi, günlük hayatta daha fazla yer almas ve yarg
kararlar ile spora belli bir yön verilmiú olmas, AB nezdinde do÷rudan baz çalúmalar yaplmas
ve politikalar belirlenmesi gereksinimini artrmútr. Bu çerçevede Avrupa Komisyonu, Temmuz
2007’de “Spor Üzerine Beyaz Kitap” olarak adlandrlan rapor ile, spor üzerine úimdiye kadarki
ilk kapsaml giriúimi baúlatmútr. Beyaz Kitap’n ana temalarn; AB politika yapclarnn sporla
ilgili bilincinin, sektörle ilgili ihtiyacn farkndal÷nn ve özgünlü÷ün arttrlmas; geliúen ve
uygulama alan geniúleyen AB politikalar içinde sporun kendine has yapsnn
sürdürülebilirli÷inin garantiye alnmas ve AB düzeyinde sporla ilgili hareketlili÷in arttrlmas
oluúturmaktadr. Beyaz Kitap, Komisyon tarafndan desteklenen üç alanda, bir dizi tedbir ve
eylemleri hayata geçirmek konusunda öneriler getirmektedir:254
1. “Sporun Toplumsal Rolü” baúlkl bölümü; fiziksel aktiviteler yoluyla toplum
sa÷l÷n korumak ve geliútirmek, doping ile mücadele etmek, e÷itimde sporun rolünü artrmak,
gönüllü aktiviteler yapmak ve/veya bunlarn saysn artrmak, toplumsal bütünleúmeye katkda
bulunmak, úiddet ve rkçlkla mücadeleye destek vermek ve katkda bulunmak vb.
2. “Sporun Ekonomik Boyutu” baúlkl bölümü; toplum odakl spor
organizasyonlarnn ve alt yap geliúimine finansal destek sa÷lanmas ve karúlaútrmal veri
toplanmasnn temini vb.
3. “Sporun Organizasyonu” baúlkl bölümü; sporun kendine özgü yapsnn
korunmas, sporcularn serbest dolaúm, oyuncu transferleri, oyuncu temsilcileri (menajerler),
küçüklerin korunmas, yolsuzluk ve kara parann aklanmas, kulüp lisans sistemi ve medya haklar
gibi hususlarda tedbir ve önerileri içermektedir.
Avrupa Komisyonu, Spor Üzerine Beyaz Kitap ile spor konusundaki genel politika
ilkelerini somutlaútrmútr. AB’nin eylemlerini oluúturacak öneriler, somut 53 öneri olarak Beyaz
Kitap’n bir eki olan “Pierre de Coubertin Eylem Plan”nda ortaya konulmuútur. Beyaz Kitap, spor
alannda, AB düzeyindeki faaliyetlerin gerçekleútirilmesi için uygun bir zemin sunmuú; sporun
paydaúlar ile AB kurumlarnn yapsal diyalog oluúturmasn ve her yl AB Spor Forumu
düzenlenmesine destek olarak tüm AB politikalarna eklemlenmesini sa÷lamútr.
Aralk 2009’da Lizbon Antlaúmas olarak bilinen Avrupa Birli÷inin øúleyiúine Dair
Antlaúma’nn (ABøA) yürürlü÷e girmesinden itibaren “spor”, Avrupa Birli÷i’nin yetkili oldu÷u
alanlardan biri hâline gelmiútir. Birli÷in, üye devletlerin faaliyetlerini yürütmede destekleme,
koordinasyon sa÷lama veya ilave eylemlerde bulunma konusunda yetkili oldu÷u kabul edilmiútir.
Spor, ABøA’nn 6’nc maddesinin (e) bendinde özel olarak saylmú ve 165’inci
maddesinde de AB’nin spor politikasnn ana hatlar ayrntl olarak ortaya konulmuútur:
1. Birlik, sporun kendine özgü niteli÷ini, gönüllülük esasna dayal yapsn ve sosyal ve
e÷itsel iúlevini göz önünde tutarak, Avrupa sporunun geliútirilmesine katkda bulunur.
252
Avrupa Birli÷i øçin Yasal Dayanak, 2004.
Kronoloji 2010, Kasm 16.
254
Avrupa Komisyonu, Spor Üzerine Beyaz Kitap, 2007.
253
(S. Says: 733)
- 101 -
2. Birlik, spor karúlaúmalarnda dürüstlük ve úeffaflk ile spordan sorumlu kurumlar
arasnda iú birli÷inin teúvik edilmesi, özellikle çok genç sporcular olmak üzere, kadn ve erkek
sporcularn bedensel ve ahlaki bütünlü÷ünün korunmas yoluyla, sporda Avrupa boyutunun
geliútirilmesini hedefler.
3. Birlik ve üye devletler, e÷itim ve spor alannda, baúta Avrupa Konseyi olmak üzere,
üçüncü ülkelerle ve yetkili uluslararas örgütlerle iú birli÷ini geliútirir.
Neticede, AB’nin spor politikas, temelde úunlar amaçlamaktadr:
x
Spor müsabakalarnda adaleti ve úeffafl÷ sa÷lamaya çalúmak ve spordan sorumlu
kurum ve yaplar arasnda iú birli÷ini teúvik etmek,
x
Spor yapan kiúilerin -özellikle gençlerin- fiziksel ve ruhsal bütünlü÷ünü korumak.
ABøA’da belirtildi÷i üzere AB, baúta Avrupa Konseyi olmak üzere Birleúmiú Milletler,
Uluslararas Olimpiyat Komitesi ve di÷er uluslararas örgütler ile spor alannda iú birli÷i
içerisindedir.
Lizbon Antlaúmas’nn yürürlü÷e girmesi sonrasnda; AB’nin ilgili kurumlarnn,
Avrupa’nn spor üzerindeki yeni yetkisi ile, AB’nin spor alanndaki eylem ve faaliyetlerinin
artmas için yeni olanaklar sa÷lanaca÷ beklentileri do÷muútur. Antlaúma ile üye devletlerin spor
politikalarnn desteklenmesi ve koordinasyonuna yardmc olunmas anlamnda; AB’nin yeni
rolünün belirlenmesi ve spor karúlaúmalarnda yaúanan úiddet ve hoúgörüsüzlük ile mücadele
edilmesi, sektörel karúlaútrma imkân sunan güvenilir veri sisteminin kurulmas, doping ve úike
gibi ülkelerin ulusal düzeyde baú etmekte zorlandklar bu alanlarda üye devletlere yardmc
olunmas amacyla Avrupa Komisyonu, 18 Ocak 2011’de “Sporda Avrupa Boyutunu Geliútirme”
baúlkl tebli÷ini yaymlamútr. Bu Tebli÷ ile Komisyon ve üye ülkelerce uygulanacak eylem
alanlar belirlenmektedir. Sporun, Avrupa 2020 Stratejisinin ana hedefleri olan istihdam,
hareketlilik ve sosyal uyumu da destekleyecek bir unsur oldu÷una vurgu yaplmaktadr.255 Bu
çerçevede Avrupa Komisyonunun “E÷itim, Kültür, Gençlik, Çok Dillilik ve Spor” alanlarndan
sorumlu Komiseri Androulla Vassiliou, sporun Avrupa ekonomisi için önemine ve Avrupa Sosyal
Modeli için kilit bir bileúen olmas hususuna dikkat çekmiú; AB tarafndan bugün için önerilen
tedbirlerin ise sporun topluma olan katksn ve sporun iúleyiú biçimini daha ileri götürmek ve
iyileútirmek amaçl oldu÷unu vurgulamútr.256
Tebli÷’de önerilen eylemler, paydaúlar arasnda diyalo÷u güçlendirmeyi; spor
sektöründeki sorunlar vurgulanarak sektörün geliúmesine yardmc olmay amaçlayacak úekilde
düzenlenmiútir. Tebli÷ tpk Beyaz Kitap’ta oldu÷u gibi sporun toplumsal, ekonomik ve
organizasyonel boyutlarna odaklanmútr.257
Sporun toplumsal rolü ile ilgili olarak;
x
Dopingle mücadele alannda Avrupa Konseyinin Antidoping Konvansiyonuna
AB’nin katlmnn de÷erlendirilmesi,
x
Spor e÷itimi ve genel e÷itimin birleútirilmesi üzerine Avrupa’daki rehber
dokümanlarn geliútirilmesi,
x
Uluslararas spor karúlaúmalar için gerekli güvenlik düzenlemeleri ve asayiú
gereksinimlerinin geliútirilmesi ve uygulanmas,
x
AB “Fiziksel Aktivite Rehberi”* temelli ulusal dokümanlarn geliútirilmesinin
desteklenmesi,
255
Avrupa Komisyonu, “Sporda Avrupa Boyutunu Geliútirme” Tebli÷i, 2011, Ocak 18.
Avrupa Komisyonu Basn Bildirisi 18.01.2011 IP/11/43.
257
Avrupa Komisyonu, “Sporda Avrupa Boyutunu Geliútirme” Tebli÷i, age.
*(AB Spor ve Sa÷lk Çalúma grubu tarafndan 2008 ylnda kabul edilen ve AB Spor Bakanlar tarafndan
Biarritz buluúmasnda onaylanan sa÷l÷n fiziksel aktiviteler yoluyla güçlendirici politikalar tavsiye eden bir
belgedir.)
256
(S. Says: 733)
- 102 -
x
“Avrupa Engelliler Stratejisi”ne uygun olarak spor organizasyonlarna, spor
faaliyetleri ile karúlaúmalarna ve spor alanlarna engellilerin eriúiminin
iyileútirilmesi,
x
Sporda liderlik konumlarna kadnlarn eriúiminin desteklenmesi,
Sporun ekonomik boyutu ile ilgili olarak;
x
Gelirlerin adil da÷lmnn sa÷lanmas amacyla, spor kuruluúlarnn medya
haklarnn toplu satú ile ilgili mekanizmalar kurmasnn sa÷lanmas,
x
Spora iliúkin fikri mülkiyet haklarnn korunmas için gerekli özenin gösterilmesi,
x
Sporun sürdürülebilir finansmann ve úeffafl÷n destekleyici iyi uygulamalarn
paylaúlmas,
x
Spor sahalarnda devlet yardm hukukunun uygulanmasnn izlenmesi,
x
Spor boyutu içeren yapsal fonlarn tam anlamyla kullanlmasnn sa÷lanmas,
x
Tüm üye ülkelerin sporla ilgili karúlaútrlabilir istatistiksel verilerinin sa÷lanmas
üzerine çalúmalar yaplmasnn teúvik edilmesi,
Sporun organizasyonel boyutu ile ilgili olarak da;
x
Sporun kendine has yapsn dikkate alarak iyi örneklerin paylaúlmas yoluyla iyi
yönetiúimin teúvik edilmesi,
x
Transfer kurallarna açklk getirmek amacyla bir çalúmann yaymlanmas,
x
Sporcularn serbest dolaúmn AB kurallaryla tam uyumlu hâle getirmek için bir
rehber yaymlanmas,
x
Spor sektörü için AB düzeyinde sosyal diyalog yaratlmas amacyla sosyal
paydaúlarn ve spor kuruluúlarnn desteklenmesi
tavsiye edilmektedir.
Komisyon; üye devletler ve paydaúlarn, AB’nin yeni spor yetkisi ve düzenlemelerinin
uygulamasna yol gösterici olmas bakmndan 2012-2013’te uygulamaya koymay planlad÷ ilk
spor programnn taslak çalúmalarna devam etmektedir.
(S. Says: 733)
- 103 -
4.5.2. Avrupa Birli÷inin Sporda ùiddetin Önlenmesine Dair Çalúmalar ve
Önerileri
Sporda úiddetle mücadelede Avrupa iú birli÷i, 1985’te Heysel Stadyumu’ndaki trajedi
sonrasnda güçlenmeye baúlamútr. Avrupa Komisyonu, uluslararas spor karúlaúmalarnda
úiddetin önlenmesine iliúkin çalúmalarn geliútirilmesini etkin úekilde teúvik etmektedir. Bu
do÷rultuda Komisyon iki kilit hedef belirlemiútir.258
x
Üye ülkeler arasnda deneyim ve iyi uygulamalarn paylaúm ile güvenlik ve kamu
düzeni alannda ortak standartlarn belirlenmesi.
x
Veri koruma kurallarna uygun olarak risk altndaki veya úiddete e÷ilimli futbol
taraftarlar hususunda enformasyon de÷iúimine dayal operasyonel iú birli÷inin
geliútirilmesi.
Bu ba÷lamda, 25.04.2002 tarihli ve 2002/348/JHA sayl Konsey karar ile ulusal futbol
enformasyon noktalarnn kurulmas hususunda ba÷layc yükümlülükler getirilmiútir. Bu
enformasyon noktalar ile, futbol kaynakl úiddetle mücadelede kolluk kuvvetleri ve di÷er yetkili
otoriteler arasnda bilgi de÷iúimini ve iú birli÷ini iyileútirmek amaçlanmútr. Bu kararn
uygulanmasna dair de÷erlendirme raporunda, üye devletlerin enformasyon paylaúmnn gücünü
pekiútirmek için ilgili yaplar kurmas gereklili÷ine vurgu yaplmútr.259
Bu iú birli÷ini kolaylaútrmak ve bütünlük kazandrmak amacyla, Konsey önergesi260
uyarnca futbol maçlarnda úiddetin önlenmesi ve kontrolü için, yararl önlemleri içeren
tavsiyelerden oluúan bir el kitab hazrlanmútr. Konsey, baz üye ülkelerin deneyimlerine
dayanarak stadyum yasaklar ortaya koyma ve bu yasaklar cezalarla destekleme olasl÷n
incelemesi için, üye devletlere ça÷rda bulunmuútur. Konsey baúkanlklar, holiganizm ile etkin
mücadeleyi konu alan ve düzenli olarak uzman gruplarnn katld÷ toplantlar
gerçekleútirmiútir.261
Avrupa’da spor karúlaúmalarnda úiddet ile mücadelede, Avrupa Birli÷i ile iú birli÷i
içinde çalúan en önemli uluslararas örgüt Avrupa Konseyidir. Sporda úiddetin önlenmesi
alannda, Avrupa Konseyinin çalúmalarnn önemi tartúlmazdr. Avrupa Konseyi, 1985 ylnda
“Sportif Karúlaúmalarda ve Özellikle Futbol Maçlarnda Seyircilerin ùiddet Gösterileri ve
Taúknlklarna Dair Avrupa Konvansiyonu”nu hazrlamútr. Bu Konvansiyona AB ülkelerinin
tamam ile birlikte Türkiye de taraftr.262
2007 ylnda Avrupa Komisyonunca yaymlanan Spor Üzerine Beyaz Kitap’taki sporda
úiddetin ve rkçl÷n önlenmesine dair yaklaúm iki sütun üzerine inúa edilmektedir. Bunlar hukuki
yaptrm mekanizmalarnn çalúmas ve önlemlerin etkin uygulanmasdr. Komisyon, Beyaz Kitap
ile birlikte, konunun çok disiplinli bir yaklaúmla, kulüpler ve taraftar derneklerini de içerecek
úekilde tüm paydaúlarla iú birli÷i içerisinde etkin biçimde ele alnmas gerekti÷ini vurgulamútr.263
Ocak 2011 tarihli “Sporda Avrupa Boyutunu Geliútirme” baúlkl Tebli÷ ise seyirci
úiddetinin Avrupa çapnda bir sorun oldu÷unu, spor karúlaúmalarnda risklerin azaltlmas için
Avrupa yaklaúmn içeren uzlaúmac tedbirlere ihtiyaç oldu÷unu vurgulamaktadr. Bu ba÷lamda,
258
Avrupa Komisyonu Çalúma Belgesi, 2007, s.18.
Avrupa Komisyonu Çalúma Belgesi, age. s.19.
260
Avrupa Birli÷i Konsey ølke Karar (OJ C 22, 24/1/2002) ve Avrupa Birli÷i Konsey ølke Karar (OJ C 322,
29/12/2006).
261
Avrupa Komisyonu Çalúma Belgesi age. s.19.
262
Sportif Karúlaúmalarda ve Özellikle Futbol Maçlarnda Seyircilerin ùiddet Gösterileri ve Taúknlklarna
Dair Avrupa Konvansiyonu, 1985.
263
Avrupa Komisyonu, Spor Üzerine Beyaz Kitap, age.
259
(S. Says: 733)
- 104 -
Tebli÷’de Avrupa Konseyi ile AB iú birli÷inin önemine dikkat çekilmekte; hukuki yaptrm ve
önleyici tedbirlerin oluúturulmas ve uygulanmas ile baúta kolluk kuvvetleri, yarg otoriteleri, spor
ve taraftar kuruluúlar, kamu otoriteleri olmak üzere paydaúlar aras etkin iú birli÷inin gereklili÷ine
odaklanlmaktadr.264
4.5.3. Avrupa Konseyinin Spora øliúkin Tavsiye Kararlar
Türkiye’nin de kurucular arasnda yer ald÷ Avrupa Konseyi, spor konusunda insan ve
kültürel diyalog odakl demokratik bir yaklaúm sergilemektedir. Konseyin temel anlayú spor
yoluyla demokrasi ve sporda demokrasi çerçevesinde úekillenmekte; spor, kültürün bir parças
olarak de÷erlendirilmektedir. Bu anlayú, temelini Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi tarafndan
1975 ylnda ilk versiyonu kabul edilen “Avrupa Spor ùart” ve “Sporda Etik Prensipler
Belgesi”nden almaktadr.265
Spor yoluyla demokrasi, sporun baúta gençler ve çocuklar olmak üzere toplumun tüm
katmanlarndaki sa÷lkl yaúamn geliúmesini teúvik etmek, toplumsal bütünleúmeyi kolaylaútrmak
ve sosyal dayanúmaya katkda bulunmak için önemli bir araç olarak de÷erlendirilmektedir. Bunun
yolu “Herkes øçin Spor”u geliútirmek, ayn zamanda teúvik etmekten geçmektedir. Sporda
demokrasi ise öncelikli olarak sporda iyi ve úeffaf yönetimin sa÷lanmasdr. Spordaki doping,
úiddet, úike, rüúvet, kayt dúlk ve mafyalaúma gibi sorunlar, aksaklklar ve yanlúlklarla
mücadele bu çerçevede ele alnmaktadr.266
Avrupa Konseyinin sporda úiddetle mücadele hususundaki çalúmalar, 1985 ylnda
Belçika’nn Heysel Statnda 39 kiúinin ölümü ve yüzlerce kiúinin yaralanmas ile sonuçlanan
felaket ile hzlanmú; “Sportif Karúlaúmalarda ve Özellikle Futbol Maçlarnda Seyircilerin ùiddet
Gösterileri ve Taúknlklarna Dair Avrupa Konvansiyonu”nun 19 A÷ustos 1985 tarihinde imzaya
açlmas ile sonuçlandrlmútr.
Konvansiyona günümüzde Türkiye ile birlikte 41 ülke taraftr. Konvansiyonda, taraflarn
spor karúlaúmalarnda úiddetin önlenmesi ve kontrolünde kamu otoriteleri ve ba÷msz spor
kuruluúlaryla iú birli÷i yapmalar ele alnmaktadr. Taraflara, seyircilerin úiddet ve taúknlklarn
önlemek ve kontrol altna almak için aúa÷da belirtilen önlemlerin alnmas yönünde tavsiyede
bulunulmaktadr. Ayrca Konvansiyonca oluúturulan Daimî Komite tarafndan, Konvansiyona
taraf ülkelerin uygulamalar izlenmekte ve úiddeti önlemeye dair iú birli÷inin geliútirilmesi için
destek olunmaktadr.267Daimî Komite, Konvansiyonun uygulanmas için gerekli standartlar içeren
tavsiye kararlarn hazrlayp onaylarken, UEFA ve FIFA gibi üst düzey uluslararas spor
kuruluúlar ve taraf ülke temsilcileri ile yakn iú birli÷i içinde çalúmaktadr.268
Konvansiyonun ve Daimî Komitenin ald÷ tavsiye kararlar, sporda úiddetin önlenmesi
hususunda Avrupa standartlarnn temelini oluúturmaktadr. Bu standartlar, 1993 ylnda alnan
1/93 sayl tavsiye karar;269 bir karúlaúma öncesi, sras ve sonrasnda alnacak 70 tedbiri detayl
úekilde ele alan ve her tedbir için sorumlu kurumun tek tek belirlenmesini öngören kontrol listesi
örne÷inde oldu÷u gibi, pek çok teknik detay içermektedir.270
264
Avrupa Komisyonu, “Sporda Avrupa Boyutunu Geliútirme” Tebli÷i, age, s. 5.
Özyavuz, 2007, s. 851.
266
Özyavuz, age. s .851.
267
Seyirci ùiddeti Üzerine Avrupa Konvansiyonu, 2011.
268
Özyavuz, age. s. 852.
269
Avrupa Konseyi Futbol Maçlar Organizatörleri ve Kamu Otoritelerince Alnmas Gereken Tedbirlere
øliúkin Tavsiye Kararlar (1/93).
270
265
(S. Says: 733)
- 105 -
Bu Konvansiyonun geneline göre ve Daimî Komitenin almú oldu÷u kararlar
çerçevesinde inceledi÷imizde alnan önlemler yedi baúlk altnda özetlenebilir:271
1.
2.
3.
4.
5.
Spor Güvenli÷i ile ølgili Koordinasyonun Sa÷lanmas: Burada ulusal ve yerel
seviyede koordinasyon sa÷lanmas önerilmektedir. Ulusal seviyedeki koordinasyonun,
ülkenin bu konudaki politikasn belirleyecek ve uygulamasn takip edecek yetkilerle
donatlmú bir “Spor Güvenli÷i Koordinasyon Kurulu” kurmas; yerel seviyedeki
koordinasyonun ise spor karúlaúmalar srasnda alnmas gereken önlem ve
uygulamalar içermesi tavsiye edilmektedir.
Baúta spordan sorumlu bakanlk, içiúleri bakanl÷, polis teúkilat, yerel
yönetimler ve spor federasyonlar ile kulüpler olmak üzere kamu kurumlar ve spor
kuruluúlar arasnda, sorumluluk ve yükümlülüklerin açk ve net bir biçimde yazl
olarak belirlenmesi gerekti÷ine vurgu yaplmaktadr.
Konvansiyonu Temel Alan Ulusal Mevzuatn Oluúturulmas: Mevzuatta, yasakl
olan fiiller ile bunlara iliúkin cezai yaptrmlar açk ve net bir biçimde belirtilmelidir.
Cezai yaptrmlarn kamuya duyurulmas, kamu tarafndan tam olarak bilinmesi
sa÷lanmaldr. Bu konuda mevzuatn oluúturulmas tek baúna yeterli olmamaktadr.
Önemli olan, gerekli alt yap ve kadrolarn oluúturulmas ve mevzuatn tam olarak
uygulanmasdr.
Polisiye Güvenlik Önlemleri: Polis teúkilat içinde sporda úiddet konusunda uzman bir
birimin oluúturulmas, polisin kitle hareketleri konusunda e÷itilmiú olmas, uygun
önlemlerin alnmas açsndan büyük önem arz etmektedir. Polisin kendi içinde
oluúturdu÷u koordinasyon birimi, saha içinde ve stat çevresinde faaliyeti düzenleyen
sorumlular, taraftar temsilcileri ve seyircilerle de koordinasyon içinde olmaldr. Polisin
ve adli birimlerin, daha önce olaylara karúanlar hakknda gerekli önlemlerin alnmasna
yönelik bilgi bankalarnn oluúturulmas sa÷lanmaldr. Ancak böyle bir uygulamann
özel hayatn gizlili÷i ilkesine aykrlk olarak alglanabilme ihtimaline karú, kiúisel
verilerin korunmasn sa÷layacak yasal çerçeve içinde yaplmas hukuk devletinin bir
gere÷i olarak vurgulanmaktadr.
Statlarn Yapsal ve Teknik Özellikleri ile ølgili Önlemler: Karúlaúmalarn
gerçekleúti÷i alanlarda yapsal ve teknik problemlerin düzeltilmesi desteklenmektedir.
Buna göre statlarn ça÷daú standartlarda yaplmas ve yenilenmesi, giriú çkúlarn etkin
kontrol sistemine kavuúturulmas, stat içerisindeki hizmetlerin kalitesinin arttrlmas ve
spor tesislerinin çevre korumas ve enerji tasarrufu ile ilgili normlara uygun olarak inúa
edilmesi alnacak önlemler arasndadr.
Seyirci Yönetimine øliúkin Önlemler: Spor karúlaúmalarn düzenleyenler ile spor
kulüplerinin yetki ve sorumluluklarnn iyi belirlenmesi, riskli maçlarda rakip taraftarlara
ayr alan tahsis edilmesi, Konvansiyonun hassasiyetle üzerinde durdu÷u hükümlerdendir.
Bilet satú ve kontrolünün kesin kurallara göre ve etkin bir biçimde sa÷lanmas
gerekmektedir. Biletlerin teknik özellikleri, satú ve kontrol sistemine kadar her úeyin
hazrlanmas gerekti÷ine dair, Daimî Komitenin almú oldu÷u tavsiye kararlar
mevcuttur. Bu kararn uygulanmas, özellikle güvenlik endiúesi yaratan karaborsann
önüne geçmeyi amaçlamaktadr. Statlarda “steward” denilen görevli birimin
oluúturulmas da bu tavsiyeler içindedir. Stat içindeki seyircinin do÷ru yönlendirilmesini
sa÷layacak ve yardm ça÷rsna annda yant verecek olan bu birim, polisten farkl ancak
onu tamamlayan bir yapda olmaldr.
271
Özyavuz, age. s. 832-855.
(S. Says: 733)
- 106 -
Özellikle uluslararas turnuvalarda úehir merkezleri ve stat çevresindeki
seyircilere, taraftarlara yardmc olmak amacyla “Taraftar Elçilikleri” ad verilen bilgi
ve danúma merkezlerinden oluúan hizmet sisteminin kurulmas tavsiye edilmektedir.
Bu önlemler tam olarak yerine getirildi÷i takdirde, statlardaki tel örgülerin
kaldrlarak polisin sahalardan büyük ölçüde çekilmesi sa÷lanabilir.
6.
Sosyal ve E÷itsel Önlemler: Ülkelerin, spor politikalar ve spora bakú açlarn net bir
úekilde ortaya koymas tavsiye edilmektedir.
Taraftarlar ile iliúkiler konusunda açk ve net bir tavr belirlenmesi ve bu
do÷rultuda taraftarlar, spor kulüpleri ve spor kuruluúlarnn hak ve sorumluluklarnn
tanmlanmasnn sa÷lanmasna; tüm paydaúlar kapsayan katlmc bir politika
uygulanmasna vurgu yaplmaktadr. Her kulübün taraftarlarla iliúkilerinden sorumlu bir
yönetici tayin etmesi, taraftar dernekleri ile diyalog kurulmas, onlara yönelik e÷itici
faaliyetler, kampanyalar düzenlenmesi önerilmektedir. Kulüplerin sosyal sorumluluk
bilinciyle yerelde aktif bir rol oynamas mahalli idarelerle iú birli÷i yaplmas ve bu
önlemlerin alnmasnda ayrca mahalli idarelere de önemli görevler düútü÷ü
belirtilmektedir. Avrupa Konseyinin bu konudaki çalúmalar ve tavsiyeleri “Sporda
ùiddetin Önlenmesine Dair Sosyal ve E÷itsel Tedbirlerin Rolüne øliúkin Daimî Komite
Tavsiye Karar ve Sporda ùiddetin Önlenmesi Elkitab”nda daha detayl olarak ele
alnmútr.272
7. Uluslararas øú Birli÷i: Daimî Komite’nin görevleri arasnda, Konvansiyona taraf olan
ülkelerin uygulamalarnn izlenmesi ve tavsiye kararlarnn hazrlanp onaylanmas,
önemli uluslararas úampiyonalar srasnda uluslararas iú birli÷ini sa÷lamaya katk
sunulmas yer almaktadr. Söz konusu iú birli÷ine; spor karúlaúmalarnda yer alan
ülkelerin polis teúkilatlar arasnda koordinasyonun sa÷lanmas, istihbarat, bilgi ve
deneyim paylaúm örnek olarak gösterilebilir.
Türkiye “Sportif Karúlaúmalarda ve Özellikle Futbol Maçlarnda Seyircilerin ùiddet
Gösterileri ve Taúknlklarna Dair Avrupa Konvansiyonu”nu 25 Eylül 1986 tarihinde imzalamú,
bu Konvansiyon 1991 ylnda da iç hukuka dâhil olmuútur.
Kasm 2000’de Komite, Konvansiyonun uygulanmasn izleme görevi çerçevesinde
Türkiye’de teknik bir ziyaret gerçekleútirmiú; baz tavsiyelerde bulunmuútur. Daimî Komite,
Emniyet Genel Müdürlü÷ü Asayiú Daire Baúkanl÷ ile ortaklaúa Ekim 2002’de ylnda uluslararas
bilgi ve deneyimleri paylaúmak amacyla Antalya’da uluslararas seminer düzenlemiútir. Bu
seminerde 26 ülkeden 200’ü aúkn katlmc yer almútr. Seminerin sonuç bildirisinde yer alan
baz önemli tavsiyeler aúa÷da belirtilmiútir:273
x
Seyirci hareketlerine özgü hukuki çerçeveyi çizen, suç tanmlarn yapan ve uygun
cezalar belirleyen yasal düzenlemeler yaplmaldr.
x
Organizatörlerin ve kamu yetkililerinin görevleri çok net bir úekilde belirlenmeli;
kuruluúlar ve spor kulüplerinin bilinci artrlmal, stat güvenli÷i sa÷lanmal; polisin stat
içindeki varl÷ snrl tutulmaldr.
x
Sporun bütün paydaúlarnn (kulüpler ve seyirciler dâhil) görev ve haklar açk bir
úekilde tanmlanmaldr.
272
Avrupa Konseyi, Sporda ùiddetin Önlenmesine Dair Sosyal ve E÷itsel Tedbirlerin Rolüne øliúkin Daimî
Komite Tavsiye Karar ve Sporda ùiddetin Önlenmesi El Kitab, 2003.
273
(S. Says: 733)
- 107 -
x
Kulüplerin yönetimi ve finansman kaynaklarn úeffaf bir úekilde ortaya koyan özel ve
sa÷lam bir yasal düzenleme yaplmaldr.
x
Ceza kanunlarna, özel suç tanmlamalar yapan ve uygun müeyyideleri öngören
maddeler ilave edilmelidir.
x
Bilet satú ve da÷tm düzenlemesi, sporda güvenli÷in anahtardr; bu alanda aúa÷daki
hususlara uyulmaldr.
o
Statlarda kapasitenin (oturma koltuklarnn says) aúlmas önlenmelidir.
o
Rakip taraftarlara ayr bölümler tahsis edilmelidir.
o
Karaborsa bilet satú ile mücadele edilmelidir.
o
Stadyum yasaklarna uyulmas sa÷lanmaldr.
o
Sorumluluklarn aktörler arasnda paylaúm sa÷lkl úekilde yaplmaldr.
o
Taraflarn tannmalarna özen gösterilmelidir.
Avrupa Konseyi “ùiddetin Önlenmesi Çalúma Grubu”nun 10-11 Ekim 2002 tarihlerinde
Strasbourg’da yapt÷ bir toplantda da “Sporda ùiddeti Önleme Elkitab” tasars
hazrlanmútr.274 Söz konusu el kitab, Daimî Komitenin 2003 yl tavsiye kararnn eki olarak
sunulmuútur. Bu el kitab, belli saptamalarda bulunarak ülkelerin birbirlerinin deneyimlerinde
faydalanmalarn sa÷lamak; iyi uygulamalar saptamak ve teúvik etmek amacyla hazrlanmútr.
Ülkeler, mevcut durumlar ve ihtiyaçlar do÷rultusunda bu el kitabndaki önerilerinden
yararlanabilirler.275 Burada sunulan baz saptamalar ve çözüm önerileri aúa÷da özetlenmektedir:276
x
ùiddet sadece profesyonel sporu etkilememektedir, amatör futbol düzeyinde de hem
oyuncular hem de seyirciler arasnda úiddet mevcuttur.
x
Günümüz futbolunda sürekli ve önceden düúünülmüú bir úiddet vardr. Holiganlar
kendilerini taraftarlarn bir nevi seçkin snf olarak görürler, böyle bir gruba aidiyeti “bir
yaúam tarz olarak” benimserler ve sosyal yaúamlarnn bir art de÷eri olarak nitelerler.
x
Yeni iletiúim teknolojileri (GSM, ønternet) úiddet eylemlerinin organizasyonuna ve
uygulamasna yardmc olmaktadr.
x
Ulusal takmlarn taraftar profili ile kulüplerin taraftar profilleri birbirlerinden farkldr.
Ulusal takm taraftarlar, ço÷unlu÷unda daha yaúl ve davranúlarnda daha kontrollüdür;
ekonomik bakmdan da daha varlkldrlar; bu taraftarlar arasndaki kadn yüzdesi de
daha yüksektir.
x
Tedbirlere gelince, öncelikle belirtilmiútir ki; øngiltere, øspanya ve Portekiz birer
“Sporda ùiddete Karú Ulusal Konsey” kurmuúlardr. Fransa’da “Statlarda Güvenlik
Ulusal Karma Komisyonu”, Almanya’da “Spor ve Güvenlik Ulusal Komitesi”
mevcuttur.
x
Di÷er bir tedbir, taraftarlar çevreleyen “Fan Koçlu÷u” ve “Taraftar Elçili÷i”
müesseselerinin kurulup çalútrlmasdr.
274
Spor Hukuku Enstitüsü Derne÷i tarafndan 31.01.2011 tarihinde Meclis Araútrmas Komisyonuna
gönderilen 70 sayl, “Sporun Sorunlar” baúlkl rapor, s. 27.
275
Avrupa Konseyi, 2003, age.
276
Spor Hukuku Enstitüsü Derne÷i tarafndan 31.01.2011 tarihinde Meclis Araútrmas Komisyonuna
gönderilen 70 sayl, “Sporun Sorunlar” baúlkl rapor, s. 27.
(S. Says: 733)
- 108 -
Avrupa Konseyinin ve di÷er uluslararas kuruluúlarn bu alandaki çalúmalar,
Türkiye’de sporda úiddetle mücadele konusunda yaplan çalúmalarn geliútirilmesine önemli
katklar sunmaktadr.
4.6. TÜRKøYE’DE SPORDA ùøDDET VE MEVCUT DURUM
4.6.1. østatistik ve Araútrmalar
Ülkemizde, taraftarlarla bir ksm çalúmalar yaplmútr. Bu çalúmalar saysal olarak
fazla olmasna karún; önemli bir ksmnn, iyi tasarlanmú bilimsel çalúma niteli÷inden uzak
oldu÷u dikkat çekmektedir. Türkiye’de spor branúlar arasnda sahadaki úiddet ve saldrganlk
olaylarnn saysal verilerine bakld÷nda, bu olaylarn en çok futbolda yaúand÷ gözlenmektedir.
Tablo 22. Sahalarda Saldrganlk Olayna Karúan Seyircinin Spor Dallarna Göre Da÷lm
Futbol
Basketbol
Voleybol
Hentbol
Di÷er
2004-2008
TFF*
% 93
%4
%2
%0
%1
2008-2010
EGM**
% 96,5
% 2,7
% 0,6
%0
% 0,2
Kaynak: * TFF Ocak 2009, Çözüme Do÷ru Antalya Toplants.
** Emniyet Genel Müdürlü÷ü tarafndan TBMM Araútrmas Komisyonuna 14.01.2011 tarihinde
19035 sayl yazyla gönderilen 2008-2010 yllarna ait veriler.
Futbolun úiddet ba÷lantsn kolaylaútran en önemli etmen, oyunun oynand÷ alann
büyüklü÷ü ve seyirci saysnn çoklu÷u yani statlarn büyüklü÷üdür. Statlarn büyüklü÷ü seyircinin
kimliksizleúmesini kolaylaútran asli etmen olarak ele alnmaktadr.277 Kimlik belirsizli÷i; sözel ve
fiziksel taciz ve saldrganlk durumlarnda, karúlk ya da ceza görme olasl÷n ulusal düzeyde
kaçnlmaz olarak en aza indirmektedir. TFF’nin, Ocak 2009 Çözüme Do÷ru Antalya
toplantsnda, yllara göre TFF futbol disiplin kurullarna sevk edilen sporcu, yönetici ve di÷er spor
insanlarnn saysnda artma oldu÷u ifade edilmiútir. (2005-2006 sezonunda 1.564, 2006-2007
sezonunda 2.006, 2007-2008 sezonunda 1.144, 2008-2009 sezonunda 2.760, 2009-2010 sezonunda
ise 2.499 kiúi).
Ayn dönemde verilen para cezalarnn, 2007-2008 sezonunda 908.500 TL, 2008-2009
sezonunda 1.796.000 TL, 2009-2010 sezonunda ise 2.549.000 TL oldu÷u tespit edilmiútir. Ayn
dönemde seyircisiz oynama cezas 2007-2008 sezonu için 29, 2008-2009 sezonu için 30, 20092010 sezonu için 44; saha kapatma cezas ise srasyla 4, 16 ve 13 olarak gerçekleúmiútir. Ayn
yllar içinde çirkin ve kötü tezahürata verilen cezalarda artú oldu÷u görülmektedir. 2007-2008
sezonunda 1.215.000 TL, 2008-2009 sezonunda 2.564.000 TL, 2009-2010 sezonunda ise
2.925.000 TL ceza verildi÷i görülmektedir.
Fanatik seyirci says farkl araútrmalarda yllara göre tabloda aktarlmaktadr.
277
Rous, 1978.
(S. Says: 733)
- 109 -
Tablo 23. 2002-2010 Yllar Arasnda Sahalarda Saldrganlk Olayna Karúan Seyirci Says
2002-2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2004-2007
TFF**
297
653
748
1.158
-
-
-
2008-2010
EGM***
-
-
-
-
1.087
1.209
1.091
2002-2003
EGM*
1.253
Kaynak:*Koruç, Bayar, Aslan, 2004.
** TFF Ocak 2009, Çözüme Do÷ru Antalya Toplants.
*** Emniyet Genel Müdürlü÷ü tarafndan TBMM Araútrmas Komisyonuna 14.01.2011 tarihinde
19035 sayl yazyla 2008-2010 yllarna ait gönderilen veriler.
Tabloda da görüldü÷ü üzere, saldrganlk ve úiddet olaylarna karúan taraftar says yllar
itibaryla artmútr.
Artan fanatik seyirci saysna etki eden unsurlar ya da fanatik seyirciyi harekete geçiren
oluúumlar, TFF verilerine ve Meclis Araútrmas Komisyonunun 2011’de Kulüpler Birli÷i
Toplants’nda yapt÷ anket çalúmasnn sonuçlarna göre verilmiútir.
Tablo 24. Taraftar Saldrganlk Konusunda Harekete Geçiren Oluúumlar
20042008
TFF
TBMM
2011
Sorumsuz
Seyirciler
Hakemler
Taraftar
Dernekleri
Kulüp
Yöneticileri
Kamu
Görevlileri
ve Siyasiler
Medya
Amigolar
% 16
%6
%7
% 21
%4
% 35
% 11
% 20
%7
% 18
% 11
%3
% 14
% 27
Kaynak: * TFF Ocak 2009 Çözüme Do÷ru Antalya toplants ve TBMM Araútrmas Komisyonu Anketi 2011.
Meclis Araútrmas Komisyonunun verileri, úiddet ve saldrganl÷a asli etkenin amigolar
oldu÷unu gösterirken; TFF’nin verileri, medyann fanatikler üzerinde daha etkin tahrik unsuru
oldu÷unu göstermektedir. Cengiz278 yapt÷ çalúmasnda, TSYD üyesi olan 116 medya
mensubuna anket aracl÷ ile ulaúmú ve 106 anketi de÷erlendirmeye almútr. Spor medyasnn
seyirci saldrganl÷na etkisi oldu÷una “Katlyorum” ve “Tamamen katlyorum.” diyenlerin
orannn % 86,8 oldu÷unu bulmuútur. Ayn biçimde spor medyasnn “fair play”e etkisi oldu÷una
“Katlyorum” ya da “Tamamen katlyorum” diyenlerin oran ise % 79,3 olarak bulunmuútur. Bu
çalúma, sporda medyann çift tarafl iúlevinin ortaya çkmas açsndan önem taúmaktadr.
278
Cengiz, 2004.
(S. Says: 733)
- 110 -
TÜFAD,279 Meclis Araútrmas Komisyonuna gönderdi÷i raporunda sahalardaki saldrganlkta
medya ve rkçl÷n en önemli iki neden oldu÷unu belirtmektedir. 2001-2002 sezonunda tesadüfi
olarak 7 süper lig takmnn 8 maçna giden ve tesadüfi olarak seçilen 2.380 seyirci ile yaplan bir
baúka çalúmada,280 seyirciye etki eden dúsal etmenler içinde önde gelen unsurlarn srasyla
hakemler ve rakip seyirci oldu÷u belirtilmiútir. En düúük etki düzeyinin ise güvenlik güçleri ve
antrenörler úeklinde sraland÷ gösterilmiútir. Bir baúka çalúmada ise seyirciyi saldrganlga iten
nedenler281 seyircinin e÷itim yetersizli÷i % 81, rakip seyirci ve oyuncunun tahriki % 36, hakem
yetersizli÷i % 20 yetersiz ve tahrik edici güvenlik %16 olarak belirlenmiútir. Di÷er bir çalúmada
ise ankete katlanlarn % 42’si bulunduklar toplumu, % 27’si futbolcular, % 8’i amigolar
saldrganl÷a neden olarak göstermiútir.282 Çepe283 ise çalúmasnda, seyircinin saldrganlaúmasna
neden olan sebepleri karú takm taraftarlar % 40, hakemler % 16, kulüp yöneticileri % 41 olarak
tespit etmiútir.
Klcgil ve Partal’n,284 yapmú olduklar araútrmada, hakemlerin sözde yanl tutumu,
taraftarlarn úiddete neden olan tahrik olma unsurlarnda en önemli etken olarak görülmüútür.
Türkiye futbol liglerinde sahadaki olaylara karúan ve fanatik olarak adlandrlp sahalara
girmesine yasak konan kiúilerin yaú da÷lmlar, 2004 ylnda Emniyet Genel Müdürlü÷ü
verilerinden hareket eden Koruç, Bayar ve Arslan’n çalúmasnda incelenmiútir.
Tablo 25. Sahalarda Saldrganlk Olayna Karúan Seyircinin Yaú Da÷lm
2002-2003
EGM
10-19 Yaú
20-29 Yaú
30-39 Yaú
40-Üstü Yaú
% 28
% 50,68
% 18,72
% 2,5
Kaynak: Koruç, Bayar ve Arslan, 2004.
Fanatik futbol seyircilerinin e÷itim durumlar ve mesleki da÷lmlar tablolarda
verilmiútir.
Tablo 26. Sahalarda Saldrganlk Olayna Karúan Seyircinin E÷itim Durumu
ølkokul
Ortaokul
Lise
Üniversite
2002-2003 EGM*
% 13,17
% 48,1
% 27,24
% 11,17
2004-2008 TFF**
% 22
% 18
% 42
% 18
2008-2010 EGM***
% 23,1
% 14,1
% 50,2
% 13,1
Kaynak:*Koruç, Bayar, Aslan, 2004.
** TFF Ocak 2009, Çözüme Do÷ru Antalya toplants.
*** Emniyet Genel Müdürlü÷ü tarafndan TBMM Araútrmas Komisyonuna 14.01.2011
tarihinde 19035 sayl yazyla gönderilen 2008-2010 yllarna ait veriler.
279
Türkiye Futbol Antrenörleri Derne÷i tarafndan, Meclis Araútrmas Komisyonuna gönderilen 14.01.2011
tarihli ve 52 sayl Öneriler baúlkl rapor.
Özmaden, 2004.
281
Yüksel, Do÷an, Moral ve Acar, 1997.
282
Gültekin, Do÷an, Do÷an ve Eylem, 2000.
283
Çepe, 1992.
284
Klcgil ve Partal, 2003.
280
(S. Says: 733)
- 111 -
Tablo 27. Sahalarda Saldrganlk Olayna Karúan Seyircinin Mesleki Da÷lm
2002-2003
EGM*
2004-2008
TFF**
2008-2010
EGM***
Memur
øúçi
øúsiz
Ö÷renci
Esnaf
Di÷er
% 19,5
Serbest
Meslek
-
% 3,2
% 26,87
% 10,03
% 5,84
% 34,56
%2
%9
% 12
% 20
% 20
%6
% 31
% 2,9
% 9,1
% 12,2
% 16,9
-
% 27,1
% 31,8
Kaynak: *Koruç, Bayar, Aslan, 2004,
** TFF Ocak 2009, Çözüme Do÷ru Antalya toplants,
*** Emniyet Genel Müdürlü÷ü tarafndan TBMM Araútrmas Komisyonuna 14.01.2011
tarihinde 19035 sayl yazyla 2008-2010 yllarna ait gönderilen veriler.
Fanatik seyircilerle yaplan çalúma saysnn Türkiye’de az olmasna karún, bu
çalúmalarda fanatiklerin özelliklerinin yllara göre de÷iúim gösterdi÷i belirlenmiútir. Di÷er
yandan taraftara yönelik çalúma says oldukça fazladr. Önceki bölümlerde de÷inilen araútrma
verileri bu taraftar kitlesi üzerinden elde edilmiútir.285, 286, 287, 288, 289, 290, 291
Fanatik seyircilerle ilgili olarak Türkiye’deki ilk çalúma, 2000 ylnda bir doktora tezi
olarak “Futbol Fanatizmi, Sosyal Kimlik ve ùiddet: Bir Futbol Takmnn Taraftarlaryla Yaplan
Çalúma” adyla Kayao÷lu292 tarafndan Bursaspor taraftarlaryla yaplmútr. Araútrmada futbol
seyircisinin kimliklendirilebilir alt gruplar oluúturdu÷u ve bu gruplarn sradan taraftara kyasla
takmla özdeúleúme düzeylerinin, úiddet e÷ilimlerinin ve takma ba÷llklarnn daha yüksek
oldu÷u belirlenmiútir. Futbol seyircisinin homojen bir kitleden daha çok, farkl normlara sahip
olduklar belirlenmiútir. Bu çalúmann bulgular, futbol seyircisinin úiddet içeren davranúlarnn
dúardan bakanlarca “kaotik” anlamsz görülmesine ra÷men, aktörlerince üzerinde anlaúmaya
varlmú normlar çerçevesinde yürütülen anlaml sosyal davranúlar oldu÷u tezini
desteklemektedir.
Fanatik seyircinin, alt kültürlerinin ve kimliklerinin belirlenmesi amacyla Koruç, Bayar
ve Arslan293 tarafndan yaplan çalúma önem taúmaktadr. Önceki çalúmalarda daha çok
seyirci/taraftar üzerinde durulurken, bu çalúmada Emniyet Genel Müdürlü÷ü tarafndan sahalara
285
Acet, 2003.
Çepe, 1992.
287
Çobano÷lu, 1993.
288
Yüksel, Do÷an, Moral, Acar, age.
289
Talimciler, 1998.
290
Ünlüsan, 1998.
291
Gültekin, Do÷an, Do÷an ve Eylem, age.
292
Kayao÷lu, 2000.
293
286
(S. Says: 733)
- 112 -
girmelerine yasak konan 1.253 holigan seyirciden 896’sna ulaúlmú, 5 farkl durumu
de÷erlendirmeye yönelik 21 soru yüz yüze sorulmuú ve cevaplar not edilmiútir. Bu araútrmann
bulgular ksaca úu úekilde özetlenebilir:
Maçtan önce alkol kullanm sorguland÷nda, “Kullanrm” diyenler % 69,42; “Ara sra
kullanrm” diyenler % 18,19 ve “Kullanmam.” diyenler % 12,39 olarak belirlenmiútir. Maçlara
giderken sahaya giriú paranz kim karúlyor sorusuna “Kendim karúlarm” % 26,89, “Arkadaúm
karúlar” % 32,7, “Kulüp karúlar ” % 40,4 orannda cevaplar alnmútr. Arkadaúnz kim ya da
nasl karúlyor sorusuna genel olarak cevap alnamamútr. Ayn soru deplasman maçlar için
soruldu÷unda, “Kendim” cevab % 15,85, “arkadaúm” cevab % 25,58, “Kulüp” cevab % 58,59
olarak ortaya çkmútr. Bu rakamlardaki “Arkadaúm” cevabnn asl kaynak olan kulübü gizleme
çabasndan verildi÷i kabul edilirse, “Kulüp karúlar” cevabnn orannn % 84 oldu÷u
varsaylabilecektir. Bu sorudan hareketle suça e÷ilimi kontrol etmek amacyla sorulan metro ya da
trenlere kaçak binmekten hoúlanp, hoúlanmadklar sorusuna verilen cevaplarda “Hoúlanrm”
diyenler % 62,94, “Hoúlanmam” diyenler % 37,05 oranndadr. Bu da göstermektedir ki, holigan
olarak ele alnan bu grup genel olarak suça e÷ilimli olup kulüpler tarafndan da desteklenmektedir.
Kimlik kazanma ya da takmla özdeúleúme açsndan sorulan sorularda “Di÷er takm taraftarna
önem verme” % 19,97; “Di÷er takm taraftarn önemsiz görme” % 80,02 olarak belirlenmiútir.
Takmnza bu taraftarlar bir úeyler söylerse ne yaparsnz sorusuna verilen cevaplarn oran
“Dayanamam.” % 92,5; “Sessiz kalrm.” % 7,5 olarak belirlenmiútir.
Elde edilen bulgular Türkiye'de de futbol holiganlarnn bir alt kültür oluúturdu÷unu ve
sosyal bir kimlik yarattklarn göstermektedir.294 Futbol gibi seyirlik bir oyunun tüm dünyada ve
ülkemizde bu tür gruplarn basks altnda kalmas üzücüdür. Böyle gruplar üzerinde daha fazla
araútrma yaplarak bunlarn farkl özelliklerinin ortaya çkartlmas gerekmektedir. Tedbirler
setinin buna göre belirlenmesi, úiddet ve saldrganl÷ önlemede ciddi katk sa÷layacaktr.
4.6.2. Mevzuat
Anayasa’nn “Sporun Geliútirilmesi ve Tahkim” kenar baúlkl 59’uncu maddesinin
birinci fkrasnda “Devletin, her yaútaki Türk vatandaúlarnn beden ve ruh sa÷l÷n geliútirecek
tedbirleri alaca÷ ve sporun kitlelere yaylmasn teúvik edece÷i,” ikinci fkrasnda ise “Spor
federasyonlarnn spor faaliyetlerinin yönetimine ve disiplinine iliúkin kararlarna karú ancak
zorunlu tahkim yoluna baúvurulabilece÷i, Tahkim Kurulu kararlar kesin olup bu kararlara karú
hiçbir yarg merciine baúvurulamayaca÷” belirtilmiútir.
Futbol maçlarnda seyircilerin úiddet ve taúknlklarn önlemek ve kontrol altna almak
amacyla çkartlan “Sportif Karúlaúmalarda ve Özellikle Futbol Maçlarnda Seyircilerin ùiddet
Gösterilerine ve Taúknlklarna Dair Avrupa Sözleúmesi” 25.09.1986 tarihinde imzalanmú ve bu
Sözleúme’nin onaylanmas 3608 sayl Kanunla uygun bulunmuútur. Anayasann 90’nc
maddesinin son fkras hükmüne göre, usulüne göre yürürlü÷e konulmuú milletleraras antlaúmalar
kanun hükmündedir.
28.04.2004 tarihli ve 5149 sayl Spor Müsabakalarnda ùiddet ve Düzensizli÷in
Önlenmesine Dair Kanun’la, spor müsabakalarnn yapld÷ alanlar ile bunlarn eklenti ve
çevresinde müsabaka öncesinde, müsabaka esnasnda veya sonrasnda úiddetli rekabet ve bunun
do÷urdu÷u fanatizm sonucu patlayc, parlayc, yanc, yakc, kesici veya delici maddelerin
kullanlmasnn engellenmesi úiddet ve düzensizli÷in, kiúilik haklarna, ailevi veya manevi
de÷erlere yönelik hakaret, sövme ve aúa÷layc slogan ve davranúlarn yer ald÷, sporun ruhuna,
ilke ve kurallarna uymayan kötü tezahüratn önlenmesi suretiyle huzur ve güvenli÷in, kiúi
294
Bk. (10/876 ) esas numaral Meclis Araútrmas Önergesi.
(S. Says: 733)
- 113 -
dokunulmazl÷ ve kamu düzeninin sa÷lanmasna yönelik olarak alnacak önlemler ve uygulanacak
yaptrmlarla ilgili usul ve esaslar düzenlemek amaçlanmú, anlan Kanun'un uygulanmasna
iliúkin usul ve esaslar belirlemek üzere Spor Müsabakalarnda ùiddet ve Düzensizli÷in
Önlenmesine Dair Kanun’un Uygulanmasna øliúkin Yönetmelik ile Spor Müsabakalarnda ùiddet
ve Düzensizli÷in Önlenmesine Dair Kanun’un Mali Hükümlerinin Uygulanmasna Dair
Yönetmelik, Resmî Gazete’de yaymlanarak yürürlü÷e girmiútir. Ayrca, 5149 sayl Kanun’da
belirtilen özel güvenlik personeli ile ilgili olarak 10.06.2004 tarihli ve 5188 sayl Özel Güvenlik
Hizmetlerine Dair Kanun’un ilgili hükümleri uygulanmaktadr.
4.7. TÜRKøYE’DE SPORDA ùøDDET SORUNU
4.7.1. Mevzuattan Kaynaklanan Sorunlar
1 Haziran 2005 tarihinde, yeni ceza adaleti sistemini düzenleyen temel kanunlarn
yürürlü÷e girmesi nedeniyle, 5149 sayl Kanun’un yaptrmlara iliúkin hükümlerinde, 23.01.2008
tarihli ve 5728 sayl Kanun ile önemli de÷iúiklikler yaplmútr. Kanun’da öngörülen yaptrmlar;
adli yaptrm olarak hapis ve adli para cezas, idari yaptrm olarak ise idari para cezas ve
müsabakay seyirden men cezasdr. Ancak, müsabakay seyirden men cezas, baz durumlarda
mahkeme tarafndan uygulanacak güvenlik tedbiri olarak düzenlenmiú bulunmaktadr.
5149 sayl Kanun’la getirilen müeyyidelerin yetersiz kalmas ve uygulamada
karúlaúlan baz sorunlar sebebiyle yeni bir tasar TBMM Genel Kurul gündemine gelmiútir.
Mevcut Tasar, Meclis Araútrmas Komisyonu kurulmadan önce taslak olarak
hazrlanarak TBMM’ye gönderilmiú olmasna ra÷men, Adalet Alt Komisyonu çalúmalarna üç
Üye ile Tasar de÷iúikliklerine katkda bulunulmuútur. Ayrca ilgili Tasar hakknda
Komisyonumuzun görüúünü içeren bilgi notu 15.02.2011 tarihinde Adalet Komisyonuna
gönderilmiútir.
5149 sayl Kanun, taraftarlarn sürekli veya geçici olarak gruplar hâlinde bulunduklar
yer ve mekânlar ile müsabakann yaplaca÷ yere gidiú ve geliú güzergâhlarn kapsamamaktadr.
Bu husus, TMOK’un Komisyonumuza sundu÷u raporda da dile getirilmiútir.295
5149 sayl Kanun’daki baúlca eksikliklerin giderilmesi amacyla, 1/990 esas numaral
Sporda ùiddet ve Düzensizli÷in Önlenmesine Dair Kanun Tasars’nda ksaca aúa÷daki yenilikler
getirilmektedir:296
Spor müsabakalarndaki úiddet ve düzensizlikler, sadece müsabaka alan içerisinde
gerçekleúmemekte müsabaka alan dúnda taraftarlarn cadde ve meydanlarda toplu hâlde
bulunduklar yerler ve müsabakalara gidiú ve geliú güzergâhlarnda da gerçekleúmektedir.297
Bundan dolay Tasar ile 5149 sayl Kanun’un kapsam bu alanlar da içine alacak úekilde
geniúletilmiútir.
5149 sayl Kanun’da, úike ve teúvik primi fiilleri suç olarak tanmlanmad÷ gibi ceza
kanunlarnda da bu fiiller özel olarak düzenlenmemiútir. Bu Tasar’yla, TBMM’nin 22. Dönem
“Türk Sporunda ùiddet, ùike, Rüúvet ve Haksz Rekabet øddialarnn Araútrlarak Alnmas
Gereken Önlemlerin Belirlenmesi Amacyla Kurulan Meclis Araútrmas Komisyonu
295
Türkiye Millî Olimpiyat Komitesi tarafndan Meclis Araútrmas Komisyonuna gönderilen 24.01.2011
tarihli ve 39 sayl rapor.
TBMM 23. Dönem, Sra Says: 646, Adalet Komisyonu Raporu, 2011.
297
Gürten, K., 17.12.2010 tarihli Komisyon tutanaklar.
296
(S. Says: 733)
- 114 -
Raporu”nda298 ayrntl olarak ele alnan úike ve teúvik primi fiilleri suç olarak düzenlenmiú ve
ayrca bu suçlarla etkin mücadele açsndan Ceza Muhakemesi Kanunu’nda düzenlenen iletiúimin
tespitini, dinlenmesini ve kayda alnmasn düzenleyen maddesinin uygulanaca÷ hüküm altna
alnmútr.
5149 sayl Kanun içerisinde belirtilen, müsabakada teknik donanmlarn kurulmas
gerekti÷i; taraftar temsilcilerinin güvenlik güçlerine yardmc olmalar gerekti÷i; müsabakada
görev yapan di÷er kiúilere karú söz veya hareketlerle aúa÷layc, tahrik ve taciz edici kötü söz
niteli÷indeki slogan atlmas ve çirkin tezahüratta bulunulmasnn yasak oldu÷u düzenlenmiú, fakat
bunlara aykr davrananlara ceza öngörülmedi÷inden Kanun’un bu hükümleri uygulama kabiliyeti
bulamamútr. Bu Tasar ile, yasaklanan eylemlerin cezalar açkça düzenlenerek Kanun’un etkin
uygulanabilirli÷i amaçlanmútr.
5149 sayl Kanun’da düzenlenen yasak fiillere yaptrm olarak idari para cezas
öngörülmesi ve bu cezalarn spor güvenlik kurullar tarafndan verilmesi nedeniyle uygulamada
Kanun, gerek genel gerekse de özel önleme fonksiyonunu yerine getirememiútir. Bu itibarla, bu
Kanun’da yasak fiillere a÷rlkl olarak hapis ve adli para cezas verilmesi düzenlenmiú, idari para
cezalarnn adli makamlarca verilmesi sistemi benimsenmiú ve konusu suç teúkil eden fiillerin
ihtisaslaúmú ceza mahkemelerince yarglanmas öngörülmüútür.
Ayrca müsabakalarda görevli tüm kurum ve kuruluú temsilcilerinin yapmú olduklar
görevleri dolaysyla yaplan ödemelerden, güvenli÷in sa÷lanmas amacyla görevlendirilen genel
kolluk görevlilerinin yararlanamadklar, Emniyet Genel Müdürlü÷ünün yapmú oldu÷u sunum ve
raporda dile getirilmiútir.299, 300 Spor kulüplerinin, yükümlülüklerini yerine getirmek amacyla özel
güvenlik hizmeti satn alma yannda, görevlendirilen genel kolluk görevlilerine ücret ödenmesine
iliúkin düzenlemeler de yaplmútr.
Söz konusu Tasar’nn yasalaúmas hâlinde sporda úiddet ve düzensizli÷in önlenmesine
dair mevzuat eksikli÷inin büyük ölçüde giderilece÷i, TFF tarafndan Komisyona gönderilen yazda
da belirtilmiútir.301
4.7.2. Mevzuatn Uygulanmasndan Kaynaklanan Sorunlar
Spor hukuku mevzuatnda birçok uyumsuzluk bulunmaktadr. Bu baúlk altnda
mevzuattan kaynaklanan sorunlar üzerinde durulacaktr.
4.7.2.1. øl ve ølçe Spor Güvenlik Kurullar
øl ve ilçe spor güvenlik kurullar, 5149 sayl Kanun ile öngörülen bir yaplanmadr. 5149
sayl Kanun’a göre;
øl spor güvenlik kurulu; her ilde vali veya vali yardmcsnn baúkanl÷nda belediye
baúkanl÷, il jandarma komutanl÷, il emniyet müdürlü÷ü, gençlik ve spor il müdürlü÷ü, ilgili
federasyon, il sa÷lk müdürlü÷ü temsilcileri ve gerekli görülecek spor kulüplerinin yetkilileri ile
basn kuruluúlarnn ve ilgili kamu kuruluúlarnn temsilcilerinden oluúturulan kurulu,
298
TBMM 22. Dönem 956 Sra Sayl Raporu, 2005.
Emniyet Genel Müdürlü÷ü tarafndan TBMM Araútrmas Komisyonuna gönderilen 20.01.2011 tarihli ve
23727 sayl yaz.
300
Yldrm, B., Çakr, C. ve Müftüo÷lu, K., 13.01.2011 tarihli Komisyon tutanaklar.
301
Türkiye Futbol Federasyonu tarafndan 17.01.2011 tarihinde Meclis Araútrmas Komisyonuna Gönderilen
1351 sayl yaz.
299
(S. Says: 733)
- 115 -
ølçe spor güvenlik kurulu ise her ilçede kaymakam baúkanl÷nda il spor güvenlik
kurulunda yer alan kurum ve kuruluúlarn ilçedeki temsilcilerinden oluúturulan kurulu ifade
etmektedir.
Bu Kurul, 5149 sayl Kanun’un 4’üncü maddesine göre spor alanlarna, seyri
engellemeyecek nitelikte, federasyonun ba÷l oldu÷u uluslararas federasyonun talimatlarna uygun
olarak, seyirci ile müsabakann yapld÷ yer arasna tel, duvar, bariyer ve benzeri fiziki engeller
konulmas ve bu fiziki engellerin, ilgili güvenlik biriminin olumlu görüúü ile kaldrlmas yetkisine
sahiptir.
Federasyonlarn görev ve sorumluluklarn düzenleyen Kanun’un 8’inci maddesine göre
federasyonlar, müsabakann yapld÷ yerdeki temsilcileri vastasyla, sporcu ve taraftarlarn
güvenli÷i için gerekli önlemlerin aldrlmas, denetlenmesi, ba÷l oldu÷u uluslararas
federasyonlarn talimatlarnn uygulamaya konulmas ve gerekli ek önlemler aldrlmas
konusunda il veya ilçe spor güvenlik kurulu ile koordinasyonun sa÷lanmasndan yetkili ve
sorumludur. Yine ayn maddeye istinaden, kulüplerin bulundurmakla görevli olduklar özel
güvenlik güçlerinin says, gözlem kameralar ve benzeri teknik donanmlarn yerleútirilmesi, il
veya ilçe spor güvenlik kurulu tarafndan belirlenmektedir.
Seyir güvenli÷inin ihlalini düzenleyen 13’üncü maddeye göre; açk alanlarda yaplan
spor müsabakalarnda, müsabaka alannn çevresinde bulunan ve insan hayat açsndan tehlike
oluúturabilecek yerlerde müsabakalarn seyredilmemesi için, spor güvenlik kurullar gerekli
önlemler alnmasn sa÷lamaktadr.
Cezalarn uygulanmas ile ilgili 28’inci maddeye göre ise 5149 sayl Kanun’a aykr
eylemlerde bulunanlar hakknda, büyükúehir ve il belediye snrlar içinde il spor güvenlik
kurulunun, bunun dúndaki yerlerde ilçe spor güvenlik kurulunun re’sen veya kendisine gelen
úikâyet ve ihbarlar üzerine yapaca÷ inceleme sonucunda, mahallin en büyük mülki idare amiri
tarafndan ilgili hakknda bu Kanun’daki idari para cezalar veya tedbirlerin uygulanmasna karar
verilmektedir. Özellikle bu ceza yetkisi nedeniyle, il ve ilçe spor güvenlik kurullarnda bir
hukukçu bulunmas yönünde önemli bir istek, sporun önemli aktörleri tarafndan dile
getirilmektedir.302
øl ve ilçe spor güvenlik kurullarnn baúkan durumunda bulunan mülki idare amirlerinin,
müsabaka güvenli÷iyle ilgili alnan tedbirler ve kurul gündemine gelen cezalar hakknda politikac,
yerel basn ve kulüp yöneticileri gibi kurum ve kiúilerle karú karúya geldikleri, Komisyona da
ifade edilmiútir.
Di÷er taraftan, bu kurul tarafndan verilen idari yaptrmlara ait idari para cezalarnn
tahsili ile ilgili de önemli sorunlar yaúanmaktadr. Komisyonun 15–17 Ocak 2011 tarihleri arasnda
østanbul’da yapmú oldu÷u yerinde inceleme ve araútrma program çerçevesinde izledi÷i østanbul
øl Spor Güvenlik Kurulunda, cezalarn tahsil oran konusunda sa÷lkl veri olmad÷; bunun
tahminen % 10 civarnda olabilece÷i tahsilatn vergi dairelerince 6183 sayl Kanun’a göre
yapld÷ ancak mebla÷larn düúük olmas ve ceza alanlarn ise genellikle østanbul dúnda ikamet
etmesi nedeniyle tahsilatn zorlaút÷; vergi dairelerinde özel tahsilat birimlerinin olmasnn fayda
sa÷layabilece÷i belirtilmiútir.
4.7.2.2. Genel Kolluk
5149 sayl Kanun ve ilgili Yönetmelik’te spor müsabakalar ile ilgili genel kollu÷un
görev ve sorumluluklar düzenlenmiútir.
302
Helvac, ø., 07.12.2010 tarihli Komisyon tutanaklar.
(S. Says: 733)
- 116 -
Kanun’un 6’nc maddesinin birinci fkrasnda “Spor müsabakalarnda alnacak güvenlik
önlemlerinin yürütülmesi ve denetlenmesi konularnda yetkili olmak üzere o yerin en büyük mülki
amirince belirlenecek rütbeli emniyet görevlisi, müsabaka güvenlik amiri, olarak görevlendirilir.
Müsabaka güvenlik amiri müsabakann güvenli÷i ile ilgili tüm kiúi ve kuruluúlarla gerekli
koordinasyonu sa÷lamakla yetkili ve görevlidir...” denilmektedir.
ølgili Yönetmelik’in 6’nc maddesinde müsabaka güvenlik amirinin görev, yetki ve
sorumluluklar, 7’nci maddesinde de il/ilçe emniyet müdürlükleri ile il/ilçe jandarma
komutanlklarnn görev, yetki ve sorumluluklar saylmútr. Ayrca il/ilçe spor güvenli÷i
kurulunun sekretaryas, kolluk tarafndan yürütülmektedir.
Bu do÷rultuda, 2004 ylnda Emniyet Genel Müdürlü÷ü ve il emniyet müdürlüklerinde
spor güvenli÷i ile ilgili birim oluúturulmuútur. Ulusal ve uluslararas spor müsabakalarnn
güvenli÷ini yürüten bu birim tarafndan, ülke genelinde oynanan ulusal ve uluslararas spor
müsabakalarnda meydana gelen olaylar ve olaylara karúan úahslarla ilgili bilgi bankas
oluúturulmuútur.
Ksaca, spor müsabakalarnn öncesinde, esnasnda, sonrasnda alnan emniyet tedbirleri;
müsabaka alanlarnda meydana gelen olaylara karúan úahslarn tespiti; ceza alanlarn kaytlarnn
tutulmas; cezalarn uygulanmas olmak üzere tüm güvenlik önlemlerinden genel kollu÷un
sorumlu oldu÷u görülmektedir. Her ne kadar 5149 sayl Kanun’un 6’nc maddesinde; “…Spor
alanlarnn dú güvenli÷i genel kolluk güçlerince, saha içi ve tribün güvenli÷i ise 5’inci maddeye
göre oluúturulacak özel güvenlik birimlerince ve saha yetkililerince sa÷lanr. Kap aramalar özel
güvenlik güçleri tarafndan yaplr…” hükmüne yer verilse de, Kanun’un özel güvenlik ile ilgili
maddesinin (5) yl ertelenmesi, süre bitimi sonunda da özel güvenlik personelinin e÷itiminin
gerçekleútirilmemesi nedenleriyle, müsabaka güvenli÷inde kolluk kuvvetlerinin iú yükü
azalmamútr.
østanbul ilinde 2009 ylnda; 6.458 futbol, 1.080 basketbol, 1.055 voleybol ve 1.677
di÷er müsabakalar olmak üzere toplam 10.270 müsabaka oynand÷ ve bu müsabakalarda 129.379
emniyet personelinin görev yapt÷, østanbul Emniyet Müdürlü÷ünün raporunda yer almaktadr.303
Bu, genel kollu÷un spor müsabakalarndaki görev yo÷unlu÷unu göstermektedir.
Emniyet Genel Müdürlü÷ü tarafndan, müsabakalarda görev alan tüm kurum ve kuruluú
temsilcilerinin yapmú olduklar görevleri karúl÷nda belli bir ücret aldklar; müsabakalarda
kolluk personelinin sabah erken saatlerden itibaren gece geç saatlere kadar görev yapt÷; hiçbir ek
ücret ve fazla mesai ücreti almadklar; bu durumun ise personelin motivasyonunu olumsuz yönde
etkiledi÷i; ayrca statlarda kolluk personelinin ihtiyaçlarn sa÷lamaya yönelik güvenlik odalarnn
olmad÷ belirtilmiútir.304
Di÷er taraftan, Kulüpler Birli÷i Baúkan tarafndan Komisyona yaplan sunumda;
müsabakalarda özel güvenli÷in olmasnn gerekti÷i ancak e÷itimlerinin yeterli olmad÷, polisin
müsabaka öncesi ve sonrasnda çok uzun süre görev yapt÷, çözüm üretmek gerekti÷i, gerekirse
ücret verilebilece÷i konularna da de÷inilmiútir.305
Meclis Araútrmas Komisyonunun øngiltere’ye yapmú oldu÷u inceleme ziyaretinde
müsabaka güvenli÷i ile ilgili yaplan görüúmelerde øçiúleri Bakanl÷ ve Emniyet Yetkilileri
tarafndan özetle;
303
østanbul Valili÷i øl Emniyet Müdürlü÷ü tarafndan Meclis Araútrmas Komisyonuna gönderilen 21.01.2011
tarihli ve 1415 sayl Görüú ve Öneriler baúlkl rapor, s. 1.
304
øçiúleri Bakanl÷ Emniyet Genel Müdürlü÷ü tarafndan Meclis Araútrmas Komisyonuna gönderilen
27.01.2011 tarihli ve 68 sayl “5149 sayl Kanun De÷iúikli÷i ile ølgili Görüú” baúlkl rapor, s. 12 ve 18.
305
Yldrm, A., 15.12.2010 tarihli Komisyon tutana÷.
(S. Says: 733)
- 117 -
-øngiltere’de statta yaúanan tüm olaylardan kulübün sorumlu oldu÷u, kulüplerin özel
güvenli÷i yönetmek ve polis ile koordinasyonu sa÷lamakla görevli güvenlik müdürü atama
zorunlulu÷unun bulundu÷u,
-Profesyonel futbol müsabakalarnn yaklaúk % 40’nda polisin görev almad÷, kulübün
sorumlulu÷unda olan alanlarda görev yapan polise ise kulüp tarafndan ödeme yapld÷,
-Statlarda güvenli ortam sa÷lamak için polisin lig baúnda, fikstürün açklanmasn
müteakiben, oynanacak olan maçlara ve kulüplere iliúkin risk de÷erlendirmesi yaparak maçlarda
ne kadar polis ile özel güvenlik personelinin görev yapaca÷n kulüplere bildirdi÷i, kulüplerin de
sezon boyunca bütçelerindeki güvenlik harcamalarn buna göre ayarlad÷, özel güvenlik says
için polis ile kulüp arasnda mutabakat sa÷land÷,
- Özel güvenli÷in kulüp ile seyirci arasnda ara yüz oldu÷u, statlarda görev alan özel
güvenlik personelinin 12 ila 18 ay arasnda süren ve 10 farkl modülden oluúan e÷itim ald÷ ifade
edilmiútir.
Spor müsabakalarnda, kulüplere ait alanlardaki güvenli÷in bu konuda e÷itim almú özel
güvenlik personeli tarafndan sa÷lamas, bu alanlarda görev yapacak kolluk personelinin ise
istirahatl olanlarn ücret karúl÷nda görevlendirilmesi úeklinde belirlenmesi, statlarda güvenlik
personelinin ihtiyaçlar için güvenlik odalarnn oluúturulmas fayda sa÷layacaktr.306
4.7.2.3. Özel Güvenlik
5149 sayl Kanun’un 2004 ylnda yürürlü÷e girmesi ile birlikte, spor kulüplerine,
müsabakalarda yeteri kadar özel güvenlik hizmeti satn almak suretiyle saha içi ve tribün
güvenli÷ini sa÷lama görevi verilmiútir. Ancak 2005 ylnda yürürlü÷e giren 5340 sayl Çeúitli
Kanunlarda De÷iúiklik Yaplmasna Dair Kanun’un geçici 1’inci maddesi ile özel güvenli÷in say
ve nitelik olarak yetersizli÷i gerekçe gösterilerek bu yükümlülük, 5 Mays 2009 tarihine kadar
ertelenmiútir.
Bu tarihten itibaren görevlendirilen özel güvenlik görevlilerinin, turnikeler ve giúelerde
yetersiz kalmadklar, y÷lmalarn oldu÷u yerlerde gerekli tedbirleri alamadklarndan úiddete
sebebiyet verdikleri ve genel kolluk güçlerinin yardm olmakszn görevlerini yapmakta
zorlandklar, müsabakalarda taraftar gibi davrandklar, seyircileri de÷il müsabakalar izledikleri,
kitle psikolojisini anlamada yetersiz olduklar, snrl sayda müsabakada görevlendirilmelerinden
dolay yeterince tecrübe kazanamadklar, böylece úiddete meydan verebildikleri belirtilmiútir.307
5149 sayl Kanun’un yürürlü÷e girdi÷i 2004 ylnda 29 özel güvenlik úirketi, 38 özel
güvenlik e÷itim kurumu ve 57.855 özel güvenlik görevlisi bulunurken; günümüzde ise 1.105 özel
güvenlik úirketi ile 652 özel güvenlik e÷itim kurumu ve 508.684 özel güvenlik görevlisi
bulunmaktadr.308 Özel güvenlik sektörünün, bu hâliyle yaplanma sürecini tamamlad÷
Özel güvenlik personeli havaalanlar, alúveriú merkezleri, siteler, para nakilleri, baz
kamu kurumlar ve hassas noktalarda baúarl, disiplinli ve profesyonel bir anlayú içerisinde görev
yapmaktadr.
306
Köksal, O. K., 05.01.2011 tarihli Komisyon tutanaklar.
øçiúleri Bakanl÷-Emniyet Genel Müdürlü÷ü tarafndan Meclis Araútrmas Komisyonuna gönderilen
20.01.2011 tarihli ve 23727 sayl “5149 sayl Kanun De÷iúikli÷i ile ølgili Görüú” baúlkl rapor, s. 10 ve 12.
308
Emniyet Genel Müdürlü÷ü tarafndan 14.01.2011 tarihinde Meclis Araútrmas Komisyonuna gönderilen 53
sayl yaz, s. 2.
307
(S. Says: 733)
- 118 -
Di÷er taraftan, 26.09.2009 tarihli Resmî Gazete’de yaymlanan Özel Güvenlik
Hizmetlerine Dair Kanun’un Uygulanmasna øliúkin Yönetmelik’te yaplan de÷iúiklikle, özel
güvenlik görevlilerine, görev yaptklar yerin niteli÷ine ve özelli÷ine ba÷l olarak, kendi
konularnda uzmanlaúmay sa÷layacak alan e÷itimine imkân sa÷lanmútr. Bu do÷rultuda, spor
güvenli÷i ilgili alan e÷itiminin müfredat belirlenerek, spor federasyonlar nezdinde, spor
müsabakalarnda görev alacak özel güvenlik personeline e÷itim verilmesi; bu e÷itimi alan
personelin müsabakalarda görevlendirilmesine öncelik verilmesi sorunun çözülmesine katk
sa÷layacaktr.
Meclis Araútrmas Komisyonunca, 15.01.2011 tarihindeki Kulüpler Birli÷i
Toplants’nda yaplan ankette, “Özel güvenlik giderleri kimler tarafndan karúlanmaldr?”
sorusuna; TFF yetkilileri ve dört lig takmnn yetkilileri a÷rlkl olarak “Federasyon” cevabn
vermiú (% 53,4) ve “Kulüpler” cevab ise ikinci srada yer almútr (% 17,8). Yaplan
açklamalarda ise; “Darbo÷azda olan kulüp (özel güvenlik giderlerinin) altndan kalkamaz,” “(Özel
güvenli÷i) Federasyon gönderirse daha ciddi olacaktr.” denilmiútir.
4.7.3. Tesis Yapsndan Kaynaklanan Sorunlar
Sporda úiddetin oluúmasna neden olan unsurlarn tespiti, sorunun çözümünde, soruna
iliúkin etkili ve uygun tedbirlerin alnmasnda çok önemlidir. Bu nedenle úiddetin meydana geldi÷i
spor alanlarnn, spor olay ile alanda görevlendirilen personelin özellikleri taraftarn
saldrganl÷n azaltabilir veya artrabilir. Bu unsurlardan yalnzca bir tanesinin karakteristi÷i,
sporda úiddetin oluúmasn veya oluúmamasn garantileyemez. Bununla birlikte, kötü bir úekilde
tasarlanmú fiziksel ortamlarn, enerjisi yüksek di÷er bir deyimle riskli spor organizasyonlarnn ve
e÷itimsiz, az e÷itimli veya deneyimsiz personelin sporda úiddetin meydana gelme ihtimalini
artraca÷, yaplan incelemelerde ortaya çkmútr.
Düúük standartta tuvaletler, aúr kalabalk ve yetersiz oturma alanlar gibi zayf fiziksel
hizmetlerin seyirciye sunulmas, kalabalklarn huzursuzlu÷una, sonuç olarak da kalabalklarn
düzensizli÷ine ve úiddete neden olan faktörler olarak çeúitli akademik çalúmalarda belirtilmiútir.
øncelemelerimizde, baz statlardaki tuvaletlerin yetersiz kalmasnn ve baz bölümlerdeki ses
düzeninde meydana gelen aksaklklarn seyirciler üzerindeki olumsuz etkisine úahit olunmuútur.
Komisyon çalúmalar esnasnda görüúlerine baúvurulan alannda yetkin birçok kiúi de spor
tesislerinde sunulan modern hizmetlerin, kalabalklarn kötü davranúlarnn azalmasnda katk
sa÷lad÷n belirtmiúlerdir.309 Spor müsabakalarn oturarak izlemenin úiddeti azaltan önemli bir
unsur oldu÷u hususu, øngiltere’de Heysel faciasndan 3 yl sonrasnda 15 Nisan 1989’da Sheffield
kentindeki Hillsborough Stad’nda 96 kiúinin ölümüyle sonuçlanan facia sonrasnda düzenlenen
Taylor raporunda ayrntl olarak yer almútr. Bu faciadan sonra øngiltere’deki statlar bugünkü
görünümüne bürünmüú, tel örgüler kaldrlmú ve tüm tribünlerde koltuk sistemine geçilmiútir.
Stada giriú ve çkúlarn kolayl÷, spor tesislerine ulaúmdaki kolaylklar, içecek ve
yemek kuyruklarnn azaltlmas için sunulan hizmet noktalarnn ço÷altlmas, úiddeti azaltan
unsurlar olarak incelemelerimiz esnasnda tespit edilmiútir.
Komisyonun øngiltere’ye yapmú oldu÷u ziyaret esnasnda, øngiltere Futbol Federasyonu
Yönetim ve Düzenleme Otoritesi Direktörü Darren Bailey tarafndan, futbolda ksa vadeli hedefler
konulurken, futbolun içinde e÷lence ve úov iúlerini de barndran bir iktisadi faaliyet kolu
oldu÷unun unutulmamas gerekti÷i ifade edilmiú; dolaysyla sahalara mümkün oldu÷unca fazla
sayda seyirciyi di÷er bir deyiúle müúteriyi çekmenin, onlar farkl gösteri ve etkinliklerle memnun
etmenin, bunlar yaparken de onlara güvenli, emniyetli ve konforlu mekânlar sunmann önemli
oldu÷u vurgulanmútr. Wembley Stadyumu ziyareti esnasnda, stadyumun tamamnda koltuklarn
309
Gümüúda÷, G. ve Mosturo÷lu, ù., 15.12.2010 tarihli Komisyon tutanaklar.
(S. Says: 733)
- 119 -
numaral oldu÷u, seyircilerin maç öncesinde kaliteli vakit geçirebilecekleri çok sayda restoran ve
tesisin mevcut oldu÷u; stadyumda 2600 civarnda tuvaletin oldu÷u ve bunlarn maçlarn durumuna
ve gelecek seyirci profiline göre bayan ve erkek tuvaletine dönüútürülebildi÷i; tesisin olabildi÷ince
ksa sürede boúaltlmasn temin edebilecek úekilde koridorlarn geniú, merdiven yüksekliklerinin
ksa tutuldu÷u Komisyonun dikkatinden kaçmamútr. Komisyonun çalúmalarnda, tesisteki
gürültü seviyesi ile úiddet arasnda bir iliúkinin oldu÷u, yüksek ses seviyesinin kiúiler arasndaki
saldrganl÷ artrd÷, di÷er yandan stadyumun yerleúiminden tutun da içerideki scakl÷n bile
seyircileri olumlu veya olumsuz yönde etkiledi÷i hususlar tespit edilmiútir.
Sonuç olarak, spor tesislerinin inúasnda seyirci konforu göz önüne alnarak giriú ve çkú
saylarnn ve niteliklerinin artrlmas, seyirci ihtiyaçlarn karúlayabilecek düzenlemelerin
yaplmas ve hizmetlerin sunulmas, spor tesislerinin yapmnda tesise ulaúmn kolayl÷ hedef
alnarak yer seçimine dikkat edilmesi veya ulaúm kolayl÷n sa÷layacak düzenlemelerin
yaplmas gerekmektedir.
4.7.4. E÷itimden Kaynaklanan Sorunlar
Bireylerden beklenen faydann en üst seviyeye çkarlabilmesi için, zihinsel e÷itimin
yannda fiziksel e÷itimin de verilmesi gerekmektedir. Bu nedenle spor e÷itimi, toplum ve e÷itim
kurumlar açsndan vazgeçilmez bir gereksinim olup spor e÷itiminin temeli ilkö÷retimde
baúlamaktadr.
Araútrma Komisyonunun yapmú oldu÷u çalúmalar (paydaú görüúmeleri, anket, yurt içi
ve yurt dú incelemeleri) neticesinde ülkemizde beden e÷itimi ve spor alannda farkl kesimlerin
e÷itim ihtiyac oldu÷u ortaya çkmútr. Bu ihtiyaçlar;
Spor alannda uzmanlaúmú spor adamlarnn (antrenör, teknik direktör, yönetici, hekim,
psikolog, sosyolog, beslenme uzman vb.) yeterince yetiútirilememesi,
Okullarda spor e÷itimini verecek beden e÷itimi ö÷retmeni saysnn yetersizli÷i; baúta
okul öncesi e÷itim olmak üzere, okullarda beden e÷itimi ve spor derslerini verecek ö÷retmenlerin
bu alanda yeterli e÷itime sahip olmamas,310
Gelecekte uluslararas platformlarda ülkemizi temsil edecek yetenekli çocuklarn küçük
yaúta tespit edilip uygun e÷itimin verilememesi,
Spor müsabakalarnda görev yapan özel güvenlik güçlerinin spor sahalarnda yaúanan
olaylara müdahale konusunda yeterli e÷itim ve deneyime sahip olmamalar,311
Yazl ve görsel medyada, sporun kitlelerde yaygnlaútrlmas ve spor kültürünün
kazandrlmas konularnda reklam kampanyalar ile e÷itici programlarn yetersiz olmas; sporda
úiddeti tetikleyen yaz, demeç ve programlarn kontrol edilememesi,312
Spor kulüplerinin yöneticilerine, çalútrclarna taraftar ve üyelerine yönelik fair-play,
spor ahlak, spor kültürü vb. konular hakknda e÷itim programlarnn olmamas,313
310
Özel Sporcular Spor Federasyonu tarafndan Meclis Araútrmas Komisyonuna gönderilen, 03.01.2011
tarihli ve 3 sayl Görüú baúlkl rapor, s.2.
311
UEFA 1. Asbaúkan ùenes Erzik tarafndan Meclis Araútrmas Komisyonuna gönderilen 04.02.2011 tarihli
ve 77 sayl Görüú ve Öneriler baúlkl rapor, s. 8.
312
Dumlupnar Üniversitesi tarafndan Meclis Araútrmas Komisyonuna gönderilen 07.03.2011 tarihli ve 95
sayl I. Oturum Raporu baúlkl rapor, s. 15.
313
Amasya Üniversitesi, E÷itim Fakültesi Beden E÷itimi ve Spor Bölümü Ö÷retim Üyesi Ziyagil, M., A.
Tarafndan Meclis Araútrmas Komisyonuna gönderilen 21.01.2011 tarihli ve 63 sayl “Sporda ùiddet
Sorunu ve Çözüm Yollar” baúlkl rapor, s. 6.
(S. Says: 733)
- 120 -
Spor yarúmalarnda kullanlan müzik ve görselliklerin e÷itici olmamas ve fair-play
duygusundan yoksun olmas úeklinde özetleyebiliriz.314
4.7.5. Medya ile Kulüp ve Taraftar ønternet Sitelerinden Kaynaklanan
Sorunlar
ønternet, tüm dünyaya yaylmú, birbirleri ile ba÷lantl, yani birbirleri ile “konuúabilen”
yüz binlerce bilgisayardan oluúan ve sürekli büyüyen genel a÷n addr. Bugün dünya üzerinde
milyonlarca ønternet sitesi ve milyarlarca ønternet sayfas bulunmaktadr. ønternet’in birçok yarar
ile birlikte ayn zamanda kötü amaçl kullanmlar nedeniyle zararlar da bulunmaktadr. Burada
genel olarak ønternet’te bulunan zararl içeriklerle mücadele ve bu içeriklerin kaldrlmas hususlar
açklanmútr. Bu hususlar, taraftar ønternet sitelerinde bulunan zararl içeriklerle mücadele ve bu
içeriklerin kaldrlmas konusunda da yol gösterici olacaktr.
Dünyada yaúanan teknolojik geliúmelere paralel olarak, ülkemizde de, ønternet dâhil
hzla yaygnlaúan elektronik iletiúim araçlarnn sa÷lad÷ imkânlarn suiistimal edilmesi suretiyle
iúlenen suçlarla mücadele konusunda, etkinli÷i ve do÷ru yaplanmay mümkün klabilecek özel bir
kanun çkartlmas zorunlu hâle gelmiútir.
Bilindi÷i üzere, 04.05.2007 tarihli ve 5651 sayl “ønternet Ortamnda Yaplan Yaynlarn
Düzenlenmesi ve Bu Yaynlar Yoluyla øúlenen Suçlarla Mücadele edilmesi Hakknda Kanun”
23.05.2007 tarihinde yürürlü÷e girmiútir.
Anlan Kanun’un uygulamasna iliúkin Baúbakanlkça hazrlanan “ønternet Ortamnda
Yaplan Yaynlarn Düzenlenmesine Dair Usul ve Esaslar Hakknda Yönetmelik” 30.10. 2007
tarihli ve 26716 sayl Resmî Gazete’de yaymlanarak yürürlü÷e girmiú ve Telekomünikasyon
øletiúim Baúkanl÷nca bahse konu düzenlemeler uyarnca eriúimin engellenmesi kararlarnn
uygulanmasna baúlanlmútr.
Geliúmiú Bat demokrasilerinde de ønternet alan tamamen kendi hâline braklmamú;
bazlarnda do÷rudan devlet eliyle, bir ksmnda ise sivil inisiyatifin devreye girmesiyle bir ksm
denetim mekanizmalar oluúturulmaya çalúlmútr. Ülkemiz uygulama olarak hâlihazrda, az
geliúmiú ülkelerdeki úekliyle, yaygn konu baúlklarnda merkezî denetim usulünden çok uzak ve
ancak sivil inisiyatifi devreye sokan ileri Bat demokrasilerindeki anlayúa oldukça yakndr.
Engelleme konusu baúlklarn toplum için önemli birkaç hususla snrl tutulmuú olmas ve yurt
dú haricinde tedbir müessesesinin tamamen yarg organlarnca iúletilmesi yönüyle, ülkemiz
açsndan uluslararas uygulamalarn ortalamas olan geliúmiú Bat ülkelerinin uygulamalarna
paralel bir model ortaya konmuú, hzla de÷iúen ve geliúen bu alanda önemli mesafe katedilmiútir.
ønternet’teki içeri÷e eriúimin engellenmesi, uyar-kaldr ve filtreleme yöntemi, ønternet
ortamnn düzenlenmesinde kullanlan baúlca usullerdendir.
1) ønternet’teki øçeri÷e Eriúimin Engellenmesi Yöntemi:
5651 sayl Kanun’un “Amaç ve Kapsam” baúlkl 1’inci maddesinde, “Bu Kanun’un
amaç ve kapsam; içerik sa÷layc, yer sa÷layc, eriúim sa÷layc ve toplu kullanm sa÷layclarnn
yükümlülük ve sorumluluklar ile ønternet ortamnda iúlenen belirli suçlarla içerik, yer ve eriúim
sa÷layclar üzerinden mücadeleye iliúkin esas ve usulleri düzenlemektir.” hükmü yer almaktadr.
Kanun’un amacnn, ønternet ortamnda iúlenen belirli suçlarla mücadele oldu÷u, bu maddede ve
Kanun’un genel gerekçesinde açk olarak ifade edilmiútir.
314
Türkiye Görme Engelliler Spor Federasyonu tarafndan Meclis Araútrmas Komisyonuna gönderilen
29.12.2010 tarihli ve 31 sayl Görüú baúlkl rapor, s. 2.
(S. Says: 733)
- 121 -
Bu suçlar Kanun’un 8’inci maddesinin birinci fkrasnda belirtilen “26.09.2004 tarihli ve
5237 sayl Türk Ceza Kanunu’nun; 84, 103, 190, 194, 226, 227 ve 228’inci maddelerinde yer
alan; intihara yönlendirme, çocuklarn cinsel istismar, uyuúturucu veya uyarc madde
kullanlmasn kolaylaútrma, sa÷lk için tehlikeli madde temini, müstehcenlik, fuhuú, kumar
oynanmas için yer ve imkân sa÷lama ile bahis ve “5816 sayl Atatürk Aleyhine øúlenen Suçlar
Hakknda Kanun”da yer alan suçlar, eriúimin engellenmesine konu olabilecek suçlar olarak
katalog hâlinde saylmútr.
2) Uyar-Kaldr Yöntemi:
Uyar-kaldr yöntemi uygulanarak ønternet sitelerinin içerik sa÷layclar ile irtibata
geçilmiú, yurt içi kaynakl zararl içeriklerin kaldrlmas sa÷lanmú ve böylece yurt içi kaynakl
hiçbir ønternet sitesine, TøB tarafndan 5651 sayl Kanun uyarnca bugüne kadar eriúim
engellenmemiútir. Yurt dú kaynakl ønternet sitelerinde de esas olarak “uyar-kaldr” sistemi
uygulanmakta ve bu yöntem ile bugüne kadar birçok yasa dú içeri÷in çkarlmas sa÷lanmak
suretiyle, ønternet adresini tümüyle engellenmek gibi bir saknca da giderilmiú olmaktadr.
3) Filtreleme Yöntemi:
Kamu kurum ve kuruluúlar ile vatandaúlar vastasyla zararl içerik barndrd÷
düúünülen ønternet siteleri veya içerikler Baúkanl÷a bildirilmektedir. Yaplan incelemeler
sonucunda, suç unsuru taúyan ønternet siteleri veya içerikler filtre yazlm ve donanm üreten
kurum ve kuruluúlara veri teúkil etmektedir. Böylece bu filtre programlarn kullananlar zararl
içerikten korunmuú olmaktadrlar. Filtre programlar ile, zararl içerik barndran ønternet sitesinin
bütünü filtrelenebildi÷i gibi, ilgili ønternet sitesinin sadece zararl içerik barndran ksm da
filtrelenebilmektedir. Sadece zararl içerik barndran ksmn filtrelenmesi ile, tüm sitenin
filtrelenmesi yerine yalnzca suç teúkil eden ksm filtrelenmiú olmaktadr.
Bu ba÷lamda;
1) ønternet’in co÷rafi geniúli÷i ve hukuki olarak uluslararas uygulamalara ve etkileúime
açk yan, teknolojinin iç hukukla uluslararas hukuku eklemlemesi ve dolaysyla yerel
uygulamalarla uluslararas mevzuat düzenlemelerinin yaratt÷ sorunlar,
2) ønternet’in tam olarak düzenlenemeyen, kontrol altna alnamayan da÷tk ve dinamik
yaps ile içeri÷in kullanclar tarafndan oluúturuldu÷u web sitesi türleri, saniyelerle ifade
edilebilecek zaman aral÷nda engelli ønternet adreslerinin suç teúkil eden içeri÷inin bir baúka
isim/isimler altnda yeniden yayna sunulabilmesi, Türkiye’de ønternet’ten ulaúlmakta olan
içeri÷in % 90'ndan fazlasnn yurt dú kaynakl olmas ve bu yönüyle faillerin belirsizli÷i
durumlar birlikte ele alnd÷nda;
Baz taraftar ønternet sitelerinin engellenmesinin;
x
5651 sayl Kanun’un “Amaç ve Kapsam” baúlkl 1’inci maddesinde yer alan “Belirli
Suçlarla ” mücadele ibaresinin Kanun’a temel teúkil eden mant÷na aykrlk teúkil
edebilece÷i,
x
12.04.2007 tarihli ve 1397 Sra Sayl315 Adalet Komisyonu raporunda yer alan “snrl
sayda suçla uluslararas uygulamalara paralel ve etkin mücadele” úeklindeki gerekçe ile
çeliúebilece÷i,
x
ønternetin engellemeyi % 100 mümkün klmayan teknik yaps gere÷i, ciddi anlamda
emek ve kaynak israfna sebep olabilece÷i de÷erlendirilmektedir.
315
TBMM 23. Dönem, Sra Says: 1397.
(S. Says: 733)
- 122 -
Dolaysyla, eriúimin engellenmesi uygulamalar yerine, geliúmiú ülkelerin önemle
üzerinde durdu÷u son kullanc hedefli ve özellikle de suça iliúkin içeri÷e eriúimi engellemeye
yönelik (tüm ønternet adresine de÷il) “ønternet filtreleme” yönteminin tercih edilmesi AB
normlarna, uluslararas sözleúmelere ve uygulamalara uygun olacaktr.
Bu kapsamda; kurumlarn, sorumluluk alanlaryla ilgili suçlara iliúkin düzenlemeler
kapsamnda yapaca÷ incelemelere ba÷l olarak tespit edecekleri ønternet içeriklerini, adreslerini
Telekomünikasyon øletiúim Baúkanl÷na bildirmeleri hâlinde; Baúkanlk bu baúvurular, 5651
sayl Kanun’un 10’uncu maddesinde Baúkanl÷a atfen belirtilen “Bakanlk, kolluk kuvvetleri,
ilgili kamu kurum ve kuruluúlar ile içerik, yer ve eriúim sa÷layclar ve ilgili sivil toplum
kuruluúlar arasnda koordinasyonu oluúturma…” ve “…Kanun’da öngörülen gerekli tedbirleri
alma…” úeklindeki görev ve yetkilerinin gere÷i olarak "ønternet filtreleme" çerçevesinde iúleme
koyabilecek, yarg organlarnn tetkikine ihtiyaç brakmayacak açklktaki durumlar kapsamnda
bu içeriklerin veya bu içeriklerden oluúan ønternet adreslerinin, ønternet filtrelemesi yöntemiyle
eriúimlerini engelleyebilecektir. Ayrca zararl içerik barndrd÷ düúünülen ønternet adresleri,
TøB’in ihbar telefon hatt ile resmî ønternet sitesine elektronik postayla “Bilgi øhbar Merkezi”ne
bildirilebilecektir.
ønternet filtrelemenin, yukarda belirtilen süreçler dâhilinde olgunlaútrlmasna ba÷l
olarak; ønternet üzerinde iúlenmekte olan suçlarn önlenmesi yönüyle çok önemli iúlev görece÷i;
uygulanacak tedbirle amaç arasnda sa÷layaca÷ orantllk yönüyle, ønternet sitelerinin tamamen
engellenmesi sakncasn gidermesi bakmndan da amaca uygun bir araç olaca÷
(S. Says: 733)
- 123 -
BEùøNCø BÖLÜM
SONUÇ VE ÖNERøLER
5.1. SPORDA KAMU POLøTøKALARININ YAPISI VE ÖZELLøKLERø
Fiziksel ve kiúisel olarak geliúmiú, sa÷lkl insan gücü kayna÷na sahip olabilmek; bir
ülkenin sosyal ve ekonomik alanda sürdürülebilir kalknmas açsndan en önemli unsurlarn
baúnda gelmektedir. Spora iliúkin politikalar hem bu tip bireyleri yetiútirme hem de bu bireylerin
ömürleri boyunca sa÷lkl yaúam tarzlarn muhafaza etmeleri açsndan önem taúmaktadr.
Spor politikalarnn e÷itimden, ekonomi ve sa÷l÷a; kültürden turizme; dú iliúkilerden
istihdama kadar pek çok alana yansmalar olaca÷ hususuna dikkat edilerek bu konunun devlet
tarafndan stratejik planlarla ele alnmas gerekmektedir.
Spor birleútirici, kaynaútrc ve kalc özelli÷i olan sosyal bir olgudur. Bireysel ve
toplumsal bazda kendine güveni sa÷lamann yan sra etkili bir tantm ve iletiúim arac olarak da
kullanlmaktadr. Çocuklarn ve gençlerin fiziksel, ruhsal ve kiúisel geliúimlerinin desteklenmesi,
bireylerin daha sa÷lkl yaúam sürebilmesi, toplumda sosyal entegrasyon ve birlikteli÷in
sa÷lanmas açsndan sporun çeúitli úekilleriyle yaygnlaúmas ve vatandaúlarn bu alanda
farkndalk kazanmalar gerekmektedir. Spor kulüplerinin sorunlar ile sporda úiddet sorununun
araútrlarak, alnmas gereken önlemlerin belirlenmesi amacyla kurulan Araútrma Komisyonunun
amac, spor kulüplerinin evrensel standartlara yükseltilmesine ve baúta futbol olmak üzere spor
alannda yaúanmakta olan úiddetin önlenmesine yönelik sorunlar tespit etmek ve öneriler
geliútirmektir.
Bu ksmda öncelikle Cumhuriyet Dönemi spor politikalarndan baúlayarak, kalknma
planlarnda yer alan spor politikalar analiz edilecek; ardndan GSGM ile Millî E÷itim
Bakanl÷nn en son stratejik planlarnda ve 60. Hükûmet Program Eylem Plan’nda de÷inilen
politikalar ile yatrm program kapsamnda ödeneklerin tahsisi aúamasnda dikkat edilen hususlar
irdelenecektir.
5.1.1. Cumhuriyet Dönemi Spor Politikalar
1922’de kurulan Türkiye ødman Cemiyetleri øttifak (TøCø), devletin spor yönetimini
özel bir idareye brakt÷ ilk kuruluútur. Bu kuruluú, 1924 ylnda yürürlü÷e giren 170 sayl
Bakanlar Kurulu Karar’yla kamu yararna çalúan kuruluúlardan saylmú ve 171 sayl Bakanlar
Kurulu Karar’yla devlet tarafndan bu kuruluúa yardm yaplmas uygun görülmüútür.316 Ayrca
yine ayn yl çkarlan 173 sayl Bakanlar Kurulu Kararnamesi’yle TøCø’ye, 1924 Paris
Olimpiyatlar’na katlabilmek için devlet tarafndan 17.000 TL ödenek sa÷lanmútr.
18 ùubat 1936 tarihinde ba÷msz olarak sporu yöneten TøCø kaldrlmú ve Türk Spor
Kurumu (TSK) kurulmuútur. Bu durum, sporda devletin müdahalesini ve do÷rudan yetkisini
getirmiútir. TSK dönemi (1936-1938), sporda kulüplerin federatif yönetiminden devlet yönetimine
geçiúi olarak de÷erlendirilmektedir.317
316
317
San, 1981, s. 87.
Gök ve Sunay, 2010, s. 7-16.
(S. Says: 733)
- 124 -
1938 ylnda 3530 sayl Kanun ile spor yönetimini devlet üstlenmiú ve Beden Terbiyesi
Genel Müdürlü÷ü kurulmuútur. Böylelikle ülkemizde devletin spora destek vermesi yasalarda,
hükûmet programlarnda, bütçe, kararname ve planlarda yer almútr.
Spor ilk kez Atatürk döneminde, 1937 ylnda hükûmet programlarna girmiú olmakla
birlikte, II. Dünya Savaú’nn olumsuz etkilerinden dolay 1947 ylna kadar hükûmet
programlarnda bir daha yer almamútr. 1946–1947 Hükûmet Program’nda “Her türlü spor
faaliyetleri, okullar ve kulüpler için ö÷retici kadroyu yetiútirecek yüksek beden e÷itimi
enstitüsünün açlmas ve spor sahalar kurulmasnda giriúimde bulunulmas” tedbirleri yer
almútr.318
1961-1965 Hükûmeti döneminde Bakanlar Kurulunda ilk kez Spordan Sorumlu Devlet
Bakanna yer verilmiútir. Bu dönemde amatör ve okul içi sporlara öncelik verilmiú, sporun
kitlelerde yaygnlaútrlmas hedeflenmiú, sporu daha ileri seviyelere çkarmak için mevzuat
düzenleme çalúmalar yaplmútr.319
5.1.2. Kalknma Planlarnda Yer Alan Spor Politikalar
Türkiye’nin planl dönemlere adm att÷ 1963 ylndan itibaren, sporun kitlelerde
yaygnlaútrlmas konusu beú yllk kalknma planlarnda yer almútr.320 1. ve 9. Plan hariç bütün
planlarda spora iliúkin tedbir ve önceliklere yer verilmiútir.
Araútrma Komisyonu çalúmalar srasnda kalknma planlar incelenmiú ve planlarda
yer alan, spora iliúkin politikalar 10 farkl kategoriye ayrlarak aúa÷da listelenmiútir.
1) Devletin, Di÷er ødarelerin Spordaki Rolü ile Bu Alanda Politika ve Strateji
Geliútirme: 2’nci ve 3’üncü Planlarda spor faaliyetlerinin, seyir sporundan kitle sporuna
dönüútürülmesi tedbir olarak yer almútr. 4’üncü Planda spor e÷itim plan, 6’nc Plan’da ise spor
dallar itibaryla master plan hazrlanmas hedeflenmiútir. 7’nci ve 8’inci Planlarda spor sisteminin
yeniden yaplandrlmas, bu çerçevede spor alannda merkezî yönetim tarafndan sa÷lanan spor
hizmetlerinin özel sektör ve mahalli idareler eline braklmas, kamu kesiminin denetleyen,
yönlendiren, teúvik eden ve alandaki geliúmeleri takip eden yapya kavuúturulmas öngörülmüútür.
2) Millî E÷itimde Sporun Desteklenmesi, Hizmet øçi E÷itim ve østihdam: Okul içi
beden e÷itimi ve spor derslerinin düzenlenmesi her plan döneminde vurgulanmaktadr. Bunun yan
sra, spor personeline yönelik hizmet içi e÷itimlerin sa÷lanmas, üniversitelerin “Beden E÷itimi ve
Spor Bölümü” mezunlarnn istihdam sorunlarnn giderilmesi en sk de÷inilen hususlardandr.
3) Tesisleúme: Okullar da dâhil olmak üzere kamuya ait spor tesislerinin mesai saatleri
dúnda halkn kullanmna açlarak, tesislerin rasyonel kullanmnn sa÷lanmas her planda
belirtilmiútir. Bunun dúnda spor alt yapsnn artrlmas, bütün dallar itibaryla ülke genelinde
dengeli da÷lmnn sa÷lanmas, kitle sporunun yaplmasna olanak verecek çok yönlü kullanm
olan spor tesislerinin kurulmas, spor tesislerinin spor kulüpleri, federasyonlar, özel sektör ve
mahalli idareler tarafndan yaplmas ve iúletilmesi konular yo÷unlukla vurgulanmútr.
4) Spor Faaliyetlerinin Çeúitlendirilmesi, Toplumda Yaygnlaútrlmas ve Spor
Bilincinin Tesisi: Beden e÷itimi ve sporun küçük yaúlardan baúlayarak, toplumun bütün
318
Gök Sunay, age, s. 7-16.
Fiúek, 1998, s. 144.
økinci Beú Yllk Kalknma Plan”, 1967, s:192-196, 258; “Üçüncü Beú Yllk Kalknma Plan”,1972, DPT
s.793-794, 827, 1005.; “Dördüncü Beú Yllk Kalknma Plan”,1979, s. 156-157, 287-288.; “Beúinci Beú Yllk
Kalknma Plan”,1984, s.144,146, 150, 201.; “Altnc Beú Yllk Kalknma Plan”,1989, s.296-298, 356.;
“Yedinci Beú Yllk Kalknma Plan”, 1995, s. 31.
319
320
(S. Says: 733)
- 125 -
kesimlerine yaylmas ve farkl spor dallarnn dengeli geliúmesinin teúvik edilmesi, her plan
döneminde belirtilmiútir. Ayrca, turizm amaçl sportif faaliyetlerin artrlmas ve
yaygnlaútrlmas da 5’inci, 6’nc ve 8’inci Planlarda yer almútr.
5) Spor Kulüpleri ve Federasyonlara øliúkin Tedbirler: 2’inci, 3’üncü ve 4’üncü
Planlarda kulüplerin amatör spor dallarnda faaliyet göstermelerinin teúvik edilmesi konusuna yer
verilmiútir. 2’nci Plan’da spor kulüplerine daha fazla sayda katlm sa÷lanmas; 3’üncü Plan’da
spor kulüplerinin sosyal ve kültürel alanlarda da çalúmalar yapmalar; 4’üncü Plan’da amatör spor
kulüplerinin profesyonel spor faaliyetlerinde bulunan úubelerinin dernek statüsünden çkarlarak
úirketleúmelerinin sa÷lanmas amaçlanmútr. 5’inci, 6’nc ve 7’nci Planlarda kulüp ve
federasyonlara iliúkin herhangi bir tedbir yer almazken, 8’inci Plan’da kulüp ve federasyonlarn
kurumsallaúmas; spor kulüplerinin mali ve idari açdan tam ba÷msz olmalar hedeflenmiútir.
6) Finansman: Finansman konusu planlarda en az bahsi geçen konularn baúnda
gelmektedir. 2, 3, 5 ve 6’nc Planlarda bu konuda bir hedef yer almazken; 4’üncü Plan’da toplam
e÷itim yatrmlarnn % 2,9'unun gençlik ve spor yatrmlarna ayrlmas öngörülmüútür. 7’nci
Planda spora ayrlan kaynaklarn artrlaca÷ belirtilmiú ama bunun nasl sa÷lanaca÷
açklanmamútr. 8’inci Plan sponsorluk uygulamalarnn yaygnlaútrlmas için mevzuat
düzenlemeleri gerçekleútirilmesini; kulüp ve federasyonlarn kendi kendilerini finanse edebilen bir
yapya kavuúturulmasn hedeflemiútir.
7) Uluslararas Organizasyonlar ve Uluslararas øliúkiler: 3’üncü Plan’da
“Uluslararas bir spor organizasyonunun gerçekleútirilmesine çalúlacaktr.” ifadesi yer almú;
8’inci Plan’da ise “Olimpiyat Oyunlar için gerekli alt yapnn oluúturulmas çalúmalarna devam
edilecektir.” denilmiútir. Di÷er planlarda, uluslararas organizasyonlarla ilgili herhangi bir hedef
yer almamú, ayrca spor alannda uluslararas kurumlarla (IOC, FIFA vb.) ve di÷er ülkelerle
yürütülecek ortak proje ve çalúmalara de÷inilmemiútir.
8) Sporcu Sa÷l÷ ve Sosyal Güvenlik Haklar: 2’nci Plan’da sporcu sa÷l÷ konusunun
spor programlarnn geliúimine paralel olarak geliútirilmesi; 3’üncü Plan’da “Okul ve Spor Sa÷l÷
Programlar” hazrlanmas, gerekli personelin yetiútirilmesi ve spor faaliyetlerinin yo÷unlaút÷
illerde spor sa÷lk merkezleri kurulmas; 4’üncü Plan’da sporcularn sosyal güvenlik kapsamna
alnmalarnn sa÷lanmas ve 8’inci Plan’da sporcu sa÷l÷ konusundaki eksikliklerin giderilmesi ve
etkin denetimin sa÷lanmas için mevzuatn yeniden düzenlenmesi öngörülmüútür.
9) Amatör Sporlarn Desteklenmesi: 3, 4, 5 ve 6’nc Planlarda amatör spor
kulüplerinin faaliyetlerinin desteklenmesi ve uluslararas alanda baúar gösterebilecek amatör
sporcularn yetiútirilmesi hedeflenmiútir. 6’nc Plan’da profesyonelli÷e müsait olan dallarda,
profesyonelli÷in teúvik edilmesi hususu yer almútr.
10) Spor Malzemelerinin Üretimi ve Temini: 3, 4 ve 5’inci Planlarda spor araç ve
gereçlerinin, yurt içinde üretiminin özendirilmesi yer almú; kapal ekonomi sisteminden
vazgeçilmesi nedeniyle bu konuya sonraki planlarda yer verilmemiútir.
Kalknma Planlar özelinde genel bir de÷erlendirme yapld÷nda, a÷rlk verilen
konularn tesisleúme, spor faaliyetlerinin çeúitlendirilmesi ve toplumda yaygnlaútrlmas ile spor
bilincinin tesisi; en az de÷inilen baúlklarn ise finansman ile uluslararas organizasyonlar ve
uluslararas iliúkiler konular oldu÷u göze çarpmaktadr. Sporda úiddetin önlenmesine iliúkin
herhangi bir politika önerisi ise hiçbir planda yer almamaktadr.
(S. Says: 733)
- 126 -
5.1.3. 2010-2014 Gençlik ve Spor Genel Müdürlü÷ü Stratejik Plan
2010-2014 yllarn kapsayan GSGM Stratejik Plan’nda321 spor alannda aúa÷daki
tedbirlere yer verilmiútir. Bu tedbirlerin dúnda kurumsal geliúim için öngörülen çeúitli tedbirler de
bulunmakla birlikte, bu raporda bunlara de÷inilmemiútir.
1. 2010 yl sonuna kadar spor ile ilgili mevzuat iyileútirilecektir.
x
Özerk federasyonlarla ilgili mevzuat revize edilecektir.
x
Ulusal ve uluslararas spor müsabakalarna ayrlacak bütçeler belirlenecektir.
x
Özerk federasyonlarn iç denetimi ile ilgili kriterler belirlenecektir.
x
Spor kulüpleri yasas çkarlacaktr.
2. 2010 yl sonuna kadar kamu kuruluúlar ve özel sektör için rekreasyonel spor programlar
oluúturulacaktr.
x
Kamu ve özel sektör çalúanlar, hamileler ve yaúllar için rekreasyonel spor programlar
geliútirilecektir.
3. 2011 yl sonuna kadar iúlevsel ve uluslararas standartlara uygun tesis yapm ve yönetimi
anlayú gerçekleútirilecektir.
x
Spor tesislerinin revize planlar tamamlanacaktr.
x
Mevcut gençlik merkezleri, fiziki anlamda yenilenecektir.
x
Fiziki koúullar, ergonomi açsndan yenilenecektir.
x
Engelliler için geliúimsel beden e÷itimi tesis projeleri hazrlanacaktr.
x
MEB’e ba÷l okullarn salon ve bina projelerine teknik destek sa÷lanacaktr.
4. 2014 yl sonuna kadar spor kulüpleri, sporcu, antrenör ve di÷er spor personeline yönelik
çalúmalar uluslararas kabul görmüú standartlara getirilecektir.
x
Ulusal ve uluslararas müsabakalarda baúarl olan kulüp, sporcu ve spor elemanlarnn
geliúimine katk sa÷layacak úekilde yeni bir ödül yönetmeli÷i hazrlanacaktr.
x
Ulusal ve uluslararas müsabakalarda baúarl olan sporcularn e÷itim ve ö÷renimlerine
destek olunabilecek alt yap oluúturulacaktr.
x
Dopingle mücadelede sporcular ve antrenörler baúta olmak üzere spor kamuoyu
bilinçlendirilecektir.
x
Spor hukukunun gerçekleútirilmesi ile ilgili alt yap oluúturulacaktr.
x
Engellilere yönelik spor faaliyetleri çeúitlendirilerek daha fazla engelli vatandaúmzn
spora katlm sa÷lanacaktr.
x
Yerel ve ulusal müsabakalarda güvenlik ve sa÷lk önlemleri ile ilgili kriterler
belirlenerek gerekli önlemler alnacaktr.
5. 2014 ylna kadar MEB ve YÖK ile iú birli÷i içerisinde spor programlar geliútirilecektir.
Okul öncesine,
x
x
ølkö÷retim birinci kademe ö÷rencilerine,
x
ølkö÷retim ikinci kademe ö÷rencilerine,
x
Lise ö÷rencilerine,
x
Üniversite ö÷rencilerine ve
x
Engellilere yönelik spor programlar geliútirilecektir.
x
Beden e÷itimi ve snf ö÷retmenleri ile antrenörlerin özel niteliklerini artrc spor
programlar geliútirilecektir.
GSGM’nin hazrlamú oldu÷u stratejik plan, kurumun kendi plan olmas nedeniyle
makro düzeyde politikalardan daha çok, mikro yani uygulama seviyesindeki politikalara yer
vermiútir. Bunun yan sra stratejik planda hedefler ve bu hedeflere ne úekilde ulaúlaca÷
321
Gençlik ve Spor Genel Müdürlü÷ü 2010-2014 Stratejik Plan.
(S. Says: 733)
- 127 -
belirtilmemiútir. Örne÷in “spor tesislerinin revize planlarnn tamamlanmas” hedefinin performans
göstergesi “tamamlanacak revize plan”, performans ölçütü ise “tamamlanacak revize plan says”
olarak ifade edilmiú ancak bunlara iliúkin saysal bilgi ve kullanlacak yöntem verilmemiútir.
5.1.4. 2010-2014 Millî E÷itim Bakanl÷ Stratejik Plan
Bilindi÷i üzere ülkemizde, okullardaki beden e÷itimi, spor ve izcilik e÷itimi ile ilgili
hizmetleri yürütmekten MEB sorumludur. Sporcu insan kayna÷ açsndan oldukça önemli olan
MEB’in 2010-2014 yllarn kapsayan Stratejik Plan322 incelenmiú ve bu planda yer alan spora
yönelik politikalar derlenmiútir.
MEB’in Stratejik Plan’nda sporla ilgili hedef ve tedbirler “Burs-Yurt-Sosyal-KültürSpor ve Sa÷lk” baúl÷ altnda yer almaktadr. Bakanl÷n sportif faaliyetlerle ilgili hedefleri
úunlardr:
1. E÷itim sistemi içindeki ö÷rencilerin bireysel farkndalk düzeyleri; kendilerini
ifade etme ve yeteneklerini sergileme güçlerini geliútirmek üzere sosyal, kültürel, sportif ve
sanatsal faaliyetlere katlm düzeyi, plan dönemi sonuna kadar % 100 artrlacaktr.
2. Mevcut izci ö÷renci says, plan dönemi sonuna kadar % 100 artrlacaktr.
3. Ö÷renciler arasnda lisansl sporcu says, branú çeúitlili÷i de gözetilerek plan
dönemi sonuna kadar % 50 orannda artrlacaktr.
Bunlara ilaveten “Politika ve Stratejiler” bölümünde: “Sportif etkinliklere katlmn
artmas için mevcut spor salonlarnda yenileme ve iyileútirme çalúmalar yaplacak, spor salonu
olmayan okullarn bu eksikli÷i giderilecek ve mevcut salonlarn ortak kullanm sa÷lanacaktr.”
ifadesi yer almaktadr.
MEB’in Stratejik Plan’ndaki sporla ilgili ksmlar incelendi÷inde, bu konunun ayr bir
baúlk altnda yer almad÷; sosyal, kültürel ve sanatsal faaliyetlerle bir arada ve yüzeysel olarak
ele alnd÷ dikkati çekmektedir.
Meclis Araútrmas Komisyonunun çalúmalar srasnda görüúü alnan taraflarn
tamamna yakn Millî E÷itim müfredatnn spora iliúkin ksmnn nitelik ve nicelik (ders saati,
aktivite çeúitlili÷i, vb.) yönünden yetersizli÷ine de÷inmiútir. Ancak, bu konulara MEB’in Stratejik
Plan’nda yer verilmedi÷i görülmektedir.
Son olarak, GSGM’nin Stratejik Plan’nda yer verdi÷i “2014 ylna kadar MEB ve
YÖK ile iú birli÷i içerisinde spor programlar geliútirilecektir.” tedbirinin karúl÷nn da MEB
Stratejik Plan’nda yer almad÷ tespit edilmiútir. Bu da kuruluúlar arasnda, iletiúim ve
koordinasyonun önemini göstermektedir.
5.1.5. Altmúnc Hükûmet Program Eylem Plan
2007 ylnda hazrlanan Altmúnc Hükûmet Program Eylem Plan’nn323 “Yaúam
Kalitesinin Geliútirilmesi” ekseni altnda, spora iliúkin aúa÷da yer alan tedbirlerin GSGM’nin
sorumlulu÷unda gerçekleútirilmesi öngörülmektedir:
x
Olimpiyatlara sporcu hazrlama kapsamnda gençlerimize teúvik ve destek sa÷lanacaktr.
x
ùampiyon sporcularn yetiútirilmesi amacyla gerekli tedbirler alnacaktr.
x
Sporun tabana yaylmas, kitlelerin yaúam boyu spora teúvik edilmesi sa÷lanacaktr.
x
Spor tesislerinin yapmna devam edilecektir.
322
323
Millî E÷itim Bakanl÷ 2010-2014 Stratejik Plan, s. 126-127, 186.
Altmúnc Hükûmet Program Eylem Plan, 2008.
(S. Says: 733)
- 128 -
Yukardaki ilk iki hedef do÷rultusunda çeúitli projeler öngörülmüútür. Bu projelerden
“Sporda Yetenek Seçimi ve Spora Yönlendirme Projesi” çerçevesinde; spor e÷itimine a÷rlk
verilmesi, sporcu adaylarnn uygun olarak yetiúip geliúmelerinin sa÷lanmas ve çocuklara gerekli
spor ortamnn sunulmas hedeflenmiútir.
“Olimpiyatlar için Sporda Yetenek Seçimi ve Spora Yönlendirme Projesi”ne pilot
illerde devam edilmesi; “Olimpik Baúar için Sporcu Hazrlama Projesi” kapsamnda ise 2008
Pekin Olimpiyatlar’na katlmas muhtemel sporculara maddi destek sa÷lanmas planlanmútr. Bu
projelere ilaveten engellilerin olimpiyat oyunlarna katlmlarnn teúvik edilmesi hedeflenmiútir.
Üçüncü baúlkta yer alan sporun tabana yaylmas çalúmalar kapsamnda 5-18 yaú
grubundaki çocuk ve gençlere yönelik “øI Spor Merkezleri Projesi” çerçevesinde projeye katlan
sporcu saysnn 400 bine çkarlmas hedeflenmiútir. Ayrca; “Bir Okul Bir Kulüp Projesi”
kapsamnda, okullarmzda kulüpleúmenin teúvik edilmesi amaçlanmaktadr.
Dördüncü baúlkta yer alan spor tesisleri yapm hedefi çerçevesinde ise 2011 ylnda
Erzurum’da yaplan UNIVERSIADE Kú Oyunlar ile 2011’de Trabzon’da yaplacak olan Avrupa
Olimpik Gençlik Festivali kapsamnda gerekli tesislerin yaplmas; ayrca Akdeniz Oyunlar’nn
Mersin'de yaplmas için çalúmalara devam edilmesi öngörülmüútür. (Bu kapsamda yaplan
çalúmalar olumlu netice vermiú ve 2013 ylnda Akdeniz Oyunlarnn Mersin’de yaplmas kabul
edilmiútir.) Yeni tesislerin kurulmasnn yan sra mevcut spor tesislerinin tam kapasitede
kullanlmas için, tesislerin herkese açk olmasnn sa÷lanmas ve ihtiyaç duyulan spor
personelinin yetiútirilmesi amacyla gerekli e÷itim ve kurslarn düzenlenmesi amaçlanmútr.
Görüldü÷ü üzere, Altmúnc Hükûmet Program Eylem Plan’nn a÷rlk verdi÷i
konular; baúarl sporcularn yetiútirilmesi, sporun tabana yaylmasnn sa÷lanmas, Türkiye’nin
uluslararas organizasyonlara ev sahipli÷i yapabilmesi, yeni spor tesislerinin kurulmas ve tüm
tesislerin rasyonel kullanmnn sa÷lanmas olarak özetlenebilir.
5.1.6. Devlet Planlama Teúkilat Tarafndan Yatrm Bütçesinden Spor
Alanna Sa÷lanan Destekler
Yazl bir politika olmamakla birlikte, yatrm program kapsamnda üniversitelere
tahsis edilen spor ödenekleri aracl÷yla, yeni kurulan üniversiteler baúta olmak üzere bütün
üniversitelerde:
x
Spor salonu (ö÷renci says 10 binden fazla olanlarda 1500, az olanlarda 500 seyircili),
x
Açk spor tesisleri (futbol, basketbol, voleybol sahalar ve tenis kortlar) ve
x
Yar olimpik kapal yüzme havuzu tesislerinin oluúturulmas hedeflenmektedir.
Benzer úekilde, GSGM’ye spor sektöründen tahsis edilen yatrm ödenekleri ile:
x
øllerde müsabaka ve antrenman amaçl spor salonlarnn yaygnlaútrlmas, spor salonu
bulunmayan ilçe kalmamas ve tüm beldelerimizde spor salonlarnn yaygnlaútrlmas,
Kapal yüzme havuzu bulunmayan illerimizde ve nüfusu 50 bin ve üzerindeki tüm ilçelerde
x
kapal yüzme havuzu yaplmas,
x
Ülke turizmine önemli ölçüde katk sa÷layacak kayak merkezlerinin yaygnlaútrlmas,
x
Sentetik yüzeyli müstakil atletizm pisti bulunmayan illerde ve nüfusu 50 bin ve üzerindeki
tüm ilçelerde sentetik yüzeyli müstakil atletizm pisti yaplmas hedeflenmektedir.
5.2. SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERøLERø: BÜTÜNCÜL VE ENTEGRE
MODEL YAKLAùIMI
Meclis araútrmas, belirli bir konuda bilgi edinilmek için yaplan incelemeden
ibarettir. TBMM’de grubu bulanan partiler ve milletvekilleri farkl tarihlerde, sporla ilgili
(S. Says: 733)
- 129 -
araútrma önergelerini (12 adet) TBMM’ye sunmuútur. Söz konusu önergeler oldukça geniú alana
yaylmú olup, içerikleri daha önceki bölümlerde detayl úekilde ele alnmútr.
Komisyon Ankara’da, TBMM’de sporculardan kulüp yöneticileri ve antrenörlere,
akademisyenlerden basn mensuplarna, ilgili kamu kuruluúlar ve bakanlklardan sivil toplum
kuruluúlarna, federasyon ve kulüp yöneticilerinden hakemlere ve spor alannda yöneticilik yapmú
kiúilere uzanan oldukça geniú bir yelpazede çok sayda paydaún görüúüne baúvurmuútur. Bunun
yan sra Komisyon, østanbul’da Kulüpler Birli÷i Vakf ile TFF’nin organizasyonunda düzenlenen,
Spor Toto Süper Lig, Bank Asya 1. Lig, 2. Lig ve 3. Lig kulüplerinin katld÷ “Türk Futbolunun
Sorunlar ve Gelece÷i” isimli toplantya iútirak etmiú ve futbol kulübü yöneticileri ile
temsilcilerine anket uygulamútr. Ayrca, østanbul øl Spor Güvenlik Kurulu toplantsna katlnmú,
FB ve BJK statlarnda incelemelerde bulunulmuútur. Milletvekilleri ve Uzmanlardan oluúan iki
ayr Alt Komisyon oluúturularak øspanya ve øngiltere’de araútrma ve inceleme ziyaretleri
yaplmútr. Her iki ülkede federasyon ve kulüp yetkilileri ile görüúülmüú, stat incelemeleri ve okul
ziyaretleri yaplmútr. ølgili kamu görevlileri ve uzmanlarla görüú alúveriúinde bulunulmuútur.
Sporun temel amac, insann beden ve ruh sa÷l÷n geliútirmek, iradesini güçlü klmak
ve toplumda barú, kardeúlik ve dayanúma duygusunu yaygn hâle getirmektedir. Sporun bu
özellikleri; faaliyet ve organizasyonlarn sporun kültürüne, sporun etik de÷erlerine uygun,
sportmenlik duygular içerisinde gerçekleútirilmesine yönelik yaygn bir sosyal beklentiyi de
gündeme getirmektedir. Tarihsel geliúim süreci içinde spor, sadece zevk için yaplan bir faaliyet
olmaktan çkp profesyonel meslek olarak de÷erlendirilmekle birlikte, kazanç elde etmeye odakl
bir u÷raú olmuútur. Sporun taraflar için büyük bir keyif alan yaratmas (show business), bireyselkurumsal ve toplumsal güç sembolü hâline gelmesi, buna ba÷l olarak spor karúlaúmalarnn
ekonomik ve sosyal açdan geniúlemesi, spora duyulan ilgiyi her geçen gün daha da artrmútr.
Branúlar, do÷rudan ve dolayl rol ve fonksiyon gören aktörler ile iliúkiler dikkate
alnd÷nda, spor karmaúk bir yapya sahiptir. Bu nedenle, sorunlar belirlemek ve çözüm
üretebilmek için, detayl analiz ve araútrma özel önem taúmaktadr.
Sporcu, teknik direktör ve taraftar, sporun asli unsurlar içerisinde ilk sralarda yer
almaktadr. Bu bileúenlerin ortak platformu ise spor kulüpleridir. Öte yandan spor faaliyetlerinde
ve etkinliklerinde temel aktörler ve kritik faktörlerin kesiúim alan da spor kulüpleridir. Amatör ve
profesyonel spor dallar ayrm, dernek ve úirket úeklindeki kulüp yaplarnn nispi avantaj ve
dezavantajlarna iúaret etmektedir. Sürdürülebilir spor performans, kulüplerin yapsna ve
özelli÷ine, dolaysyla kurumsallaúma düzeyine ba÷ldr. Sportif baúar, sporcu yetene÷i yannda,
kulüplerin ölçek, küreselleúme, beúeri ve finansal sermaye, kurumsallaúma gibi özelliklerine ba÷l
hâle gelmiútir. Bu nedenle kulüpler ve federasyonlarn yaplarnn evrensel standartlarda olmas,
sportif baúarda ve performansta kilit rol oynamaktadr.
ùiddet, birey ve kuruluúlar arasndaki davranú, iletiúim ve iliúki krlganl÷na,
istikrarszl÷a ve krize iúaret etmektedir. Sporun kendisi, úiddet ve saldrganlk e÷ilimlerini azaltc
bir faktörken; spor ortamlarnda karúlaúlan, sporun bir parças hâline gelen saldrganlk ve úiddet
davranúlar önemli bir paradoksu göstermektedir. Bu durumun pek çok nedeni bulunmakta olup
bu hususlara raporun ilgili bölümünde yer verilmiútir.
Sportif rekabet, sonuç almak amacyla rakibi etkileyen süreçleri (maç performans,
seyirci etkisi, medya yönlendirmesi vb.) içerdi÷inden oldukça karmaúktr. Kazanmaktan ve bunu
sa÷layana destekten, kazanmay engelleyene, hoúgörüsüzlü÷e ve úiddete geçiú dikkate alnmas
gereken bir süreçtir. Sporda rekabeti ve “fair play”i yeniden keúfedilmesi gereken kavramlar
olarak ele almak; kulüplerin yeniden yaplanmasn kolaylaútrmada, hoúgörüsüzlü÷ü ve úiddeti
azaltmada katk sa÷layacaktr. “Sportif rekabet”, “haksz rekabet”, hukuk ve uygulamalar
arasndaki iliúkiden, dengeden etkilenmektedir. Bu çerçevede spor hukuku, istatisti÷i, psikolojisi,
(S. Says: 733)
- 130 -
sosyolojisi, sa÷l÷, e÷itimi-ö÷retimi, branúlar, ekonomisi ve iúletmecili÷i, mühendisli÷i, ulaúm
ve medyas gibi pek çok faaliyet alan devreye girmektedir.
Rapor iki konuyu ön plana çkarmaktadr: Kulüplerin sorunlar ile úiddet sorunundan
hareketle spor sisteminin genel sorunlar ve alnmas gereken önlemler. Bundan sonraki ksmda
bütüncül ve entegre model yaklaúmna dayal öneriler seti hazrlanmútr.
Komisyon, sorunlar araútrarak alnmas gereken önlemleri belirlemekle
görevlendirilmiú oldu÷undan, raporun amac, incelenen iki sorun ve bunlardan hareketle spor
sistemine evrensel standartta bir yön belirleyebilmek için baz temel tercih ve öncelikleri ortaya
koymak olmuútur. Araútrma sonucunda; farkl alanlarda aksaklklar, eksiklikler, sorun üretebilen
tercihler ve eylemlerle karúlaúlmútr. Bunlar, spor sistemimizi küresel rekabete uygun úekilde
yeniden inúa edebilmek için üzerinde durulmas ve çözülmesi gereken ciddi konulara iúaret
etmektedir.
5.2.1. Sorunlarn Genel De÷erlendirmesi
Dünyada gençlik ve spor bayram kutlayan tek ülke Türkiye olmakla birlikte, spor
istatistiklerine, uluslararas düzeyde ald÷mz derecelere ve halkmzn yaúam tarzna
bakt÷mzda sporun öneminin, devletten bireye kadar uzanan pek çok seviyede yeterince
kavranamad÷n söylemek yanlú olmayacaktr.
Bireylerin spora aktif katlmlarn teúvik etmek, sporu bir yaúam tarz olarak
benimsetebilmek ve okullardan baúlayarak sistemli bir biçimde kitlelere yaylmasn sa÷lamak,
Türk spor politikalarnda temel ilke olarak ifade edilmiútir. Ancak, bu ilkeleri hayata geçirecek
tedbirler etkin bir úekilde uygulamaya konulamad÷ndan, Türk sporu yllardr raporun ilgili
bölümlerinde ele alnan ve aúa÷da özetlenen sorunlarla u÷raúmak durumunda kalmútr.
Gerek kalknma planlarnda yer verilen politikalar gerekse spor úûralarnda alnan
kararlar, ülkemizde profesyonel futbol ve seyir sporlarnn uygulamadaki önceli÷ini ve a÷rl÷n
korumasna engel olamamú; pek çok spor dalnn kitlelere yaylmas ve Türk sporcularnn
uluslararas müsabakalarda arzu edilen baúarlar elde etmeleri sa÷lanamamútr.
Mevcut yaplanmada spor alannda çoklu karar alma ve uygulama mekanizmalarnn
(Spordan Sorumlu Devlet Bakanl÷, GSGM ve federasyonlar) varl÷ ile kuruluúlar arasndaki iú
birli÷i ve kalitesi, spor politikalarnn hazrlanmasn ve uygulanmasn etkilemektedir. Ayrca; bu
kuruluúlar ile Millî E÷itim Bakanl÷ ve mahalli idareler arasndaki iú birli÷i de özel önem
taúmaktadr. Bu durum, spor politikalarna yön verecek ve kuruluúlar aras eú güdümü sa÷layacak
yapnn gereklili÷ine iúaret etmektedir.
Spor hukuku, taraflarn davranú, karar ve uygulamalarn úekillendiren, uymalar
gereken kural ve prensiplere iúaret etmektedir. Spor uygulamalar ise taraflarn tercih ve
önceliklerinin yön ve úeklini belirleyen faktörlere vurgu yapmaktadr. øki konsept arasndaki
iliúkiler elbette karmaúk bir süreçtir. Spor alanndaki çerçeve mevzuatn yaps ve içeri÷i, baúka
bir deyiúle ilgili paydaúlarn görev, yetki ve sorumluluklar ile bunlara uyulmamas durumunda
uygulanacak cezai müeyyidelerin tanmlanma biçimi; spor sisteminde belirlenmiú kural ve
prensiplere uyma bilinci ve alúkanl÷n oluúturmaktadr. Bu, sektörün ya da sistemin
kurumsallaúmasnda önemli bir alt yap sa÷lamaktadr. Sporun kendi do÷asnda kural ve prensipler
özel bir konuma sahipken, spor sisteminin, sektörünün gerekli kural ve prensiplere sahip olmas da
özel bir önem taúmaktadr.
Geliúmiú ve spor alannda baúarl olan ülkelerin, ulusal spor yaplanmalar
incelendi÷inde baz kritik kurumsal alt yaplarn önemli rol ve fonksiyonlar üstlendi÷i görülecektir.
Bunlardan biri, sistemin düzenleme ve denetlenmesinden sorumlu kamu otoritesi odakl
(S. Says: 733)
- 131 -
mekanizmadr. Di÷eri ise spordaki geliúmelerle ilgili veri ve bilgileri izleyen, derleyen,
de÷erlendiren sistemdeki tüm taraflarn, kamu ve özel kesim temsilcilerinden oluúan
organizasyondur. Bu ayn zamanda, spor sisteminde güçlü bir yönetiúimin önemine ve etkisine
vurgu yapmaktadr. Ayrca spora yönelik destek ve yardmlar, merkezî yönetimlerden, yerel
yönetimlerden, özel kesimden ve sivil toplum kuruluúlarndan gelmektedir. Politika
dokümanlarnda belirlenen hedeflere ulaúmak kadar, sahip olunan imkân ve kaynaklarn etkin,
verimli ve alternatif maliyetlere uygun úekilde kullanlmas gere÷i, bu alanda güçlü bir
koordinasyon sistemini zorunlu klmaktadr.
Ülkemizde spor kulüpleri maalesef ki talep edenlerin aktif olarak spor yapmalarna
olanak sa÷lar hâle gelememiútir. Gerek amatör gerekse profesyonel spor kulüplerinin kurumsal
kapasitelerinin, mali yönetimlerinin ve finansmana eriúimlerinin iyileútirilmesi gerekmektedir.
Benzer úekilde federasyonlarn da kurumsal kapasitelerinin geliútirilmesi ihtiyac bulunmaktadr.
Kulüplerin ve federasyonlarn mali yaplarnn úeffaf ve hesap verebilir olmas, ayrca spor
yönetimi alannda uzman kiúilerin kulüp ve federasyon yönetimlerinde daha fazla görev
almalarnn sa÷lanmas gerekmektedir.
Kapasitesinin geliútirilmesine ihtiyaç olan kurumlarn bir di÷eri de Millî E÷itim
Bakanl÷dr. Okullarda beden e÷itimi ve spor derslerinin hem saat hem de içerik açsndan yeterli
olmad÷ ifade edilmiútir. Çok sayda çocuk ve gencin beden e÷itimi ve spor e÷itimi almas; spor
kültürü ve spor gelene÷inin geliútirilmesi, sporda baúarnn önemli bir ön koúuludur. Yetenekli
çocuklarn erken yaúta tespit edilmesi, farkl branúlarn çocuk ve gençlere tantlmas, spor
kültürünün ve spor etik kurallarnn kazandrlmasnda Millî E÷itim müfredatnn yeniden
düzenlenmesi özel önem taúmaktadr. Millî E÷itim Bakanl÷nn yan sra, spor kulüpleri,
federasyonlar ve sivil toplum kuruluúlarnn da sporun kitlelerce benimsenmesi ve spor ahlaknn
geliútirilmesi konusunda faaliyette bulunmalar, spor alanndaki farkndal÷n artrlmasnda ciddi
ivme sa÷layacaktr.
Önemli bir di÷er sorun da e÷itim ve sporu birbirinin alternatifi faaliyetler olarak gören
bakú açsdr. Snav sisteminin getirdi÷i basklar nedeniyle çocuklarla gençler, spor ve sanatsal
etkinlikleri bir kenara brakmak ve yalnzca derslerine odaklanmak zorunda kalmaktadr. Spor ve
e÷itim arasnda, hem gençlerin, potansiyel sporcularn tercih ve önceliklerine uygun hem de spor
politika dokümanlarnda belirtilen hedeflere uyumlu denge kurulmas; sporun tabana yaylmas ile
sporcu yetiútirmede önemli bir alt yap sa÷layacaktr.
Baúarl sporcularn yetiútirilmesi sürecinin iyileútirilmesi sporun yeniden
yaplandrlmasnda kritik rol oynamaktadr. Baúarl sporcular yetiútirmek için uygun fiziksel alt
yapnn ve yeterli donanma sahip antrenörlerin bulunmas gereklidir. Di÷er yandan sporcu e÷itim
merkezleri alt yap ve e÷itimci sknts çekmekte, olimpiyatlara hazrlanan sporcular için yeterli
sayda ve imkânlara sahip hazrlk merkezleri bulunmamaktadr. Futbol alannda alt yapdan
oyuncu yetiútirilmesi konusunda da ciddi skntlar yaúanmaktadr. Ayrca, üniversiteye giriú ve
üniversitede okuma süreçlerinin, baúarl sporcular teúvik edecek úekilde yeniden düzenlenmesi
gerekmektedir. Bunlarn yan sra, spor alannda uzmanlaúmú kiúilerin do÷ru alanlarda istihdam
sa÷lanamamakta, sporculara yeterli düzeyde sa÷lk ve sosyal güvenlik imkân sunulamamaktadr.
Kurumsal, hukuki ve idari eksikliklerden kaynaklanan sorunlarn yan sra, spor
tesislerine iliúkin politikalarda da aksaklklar görülmektedir. Spor tesisleri incelendi÷inde, bölgesel
bazdaki da÷lm dengesizliklerinin yan sra, seyirlik ve profesyonel spor dallar dúndaki
alanlarda yeterli say ve kalitede tesis olmad÷ göze çarpmaktadr. Örne÷in üç taraf denizlerle
çevrili ülkemiz için yüzme önemli bir branú olmas gerekirken, hâlen kapal yüzme havuzu
olmayan illerimiz bulunmaktadr. Tesislerin say ve kalite yetersizliklerinin yan sra, rasyonel ve
ortaklaúa kullanmlarnn sa÷lanamamas da yllardr çözülemeyen bir sorun olarak karúmza
çkmaktadr. Bunlara ilaveten, GSGM’nin sahip oldu÷u spor tesisleri dúnda kalan spor tesislerine
iliúkin sa÷lkl bir envanter bulunmamaktadr.
(S. Says: 733)
- 132 -
Halkn spora olan ilgisini artracak, spor yapmaya teúvik edecek ve spor kültürünü
oluúturacak proje ve kampanyalarn gerekti÷i ölçüde hayata geçirilemedi÷i, medyada ise futbol ve
basketbol gibi popüler spor branúlar dúndaki spor branúlarna yeterince yer verilmedi÷i
görülmektedir. Halkn spor yapma alúkanlklarnn tespit edilebilmesi ve uygulanan proje ve
programlarn ne derece baúarl oldu÷unun ölçülebilmesi için, spor faaliyetlerine katlm skl÷nn
ve ayrlan zamann tespit edilmesini sa÷layacak anketlerin periyodik olarak uygulanmas
gerekmektedir.
Sporda úiddet, pek çok ülkede görülen bir sorundur. Bu konuya yönelik ilk kapsaml
rapor olan ve øngiliz taraftarlarn 1989 ve 1990 yllarnda yarattklar olaylar nedeniyle øngiliz
Hükûmeti tarafndan Lord Justice Taylor’a hazrlatlan “ùiddetin Önlenmesi øçin Yeni
Düzenlemeler Raporu”nda dört ana nokta belirlenmiútir.324
x
Sahalarn fiziki úartlar düzenlenmeli ve seyircinin konforu sa÷lanmaldr.
x
Sahalardaki olaylara sert ve caydrc önlemler getirecek yasal düzenlemeler
getirilmelidir.
x
Holigan olarak tanmlanan seyircilerin takip ve saptanmasnda özel güvenlik ve
genel kolluk güçlerinin görevlendirilmeleri sa÷lanmal, kameralar ve elektronik
bilet uygulamas gibi yöntemlerle etkin bir sistem geliútirilmelidir.
x
ùiddete karú bilinçlendirme sa÷layacak e÷itimler verilmelidir.
Komisyonun yapmú oldu÷u çalúmalar neticesinde, Taylor raporunun de÷indi÷i
sorunlarn ülkemizde de yaúanmakta oldu÷u gözlemlenmiútir.
Bu çerçevede, önem taúyan “Sporda ùiddetin ve Düzensizli÷in Önlenmesine Dair
Kanun Tasars”, Komisyonlardaki görüúmeleri tamamlanarak TBMM Genel Kurul gündemine
gelmiútir. Komisyonun kurulmasndan çok önce Spordan Sorumlu Devlet Bakanl÷ ve TFF
tarafndan çalúmalar tamamlanmú olan bu Kanun Tasars ile ilgili Bakanl÷n son de÷erlendirme
toplantsna ve Adalet Komisyonunda Alt ve Üst Komisyon çalúmalarna Komisyon
Milletvekilleri katlmú; araútrma sürecinde elde edilen ön veri, bilgi ve öneriler aktarlmútr.
Ülkemizde pek çok spor tesisinin, úiddet olaylarn tetikleyecek úekilde konfordan
yoksun koúullara sahip oldu÷u anlaúlmaktadr. Seyircilerin sahalara giriú ve çkúlarnn sorunlu
oldu÷u ve maç esnasnda konforlu ortamlara (temiz tuvaletler, hosteslik hizmetleri, yeme-içme
servisleri vb.) sahip olmadklar, Komisyonun yapmú oldu÷u görüúmelerde sklkla
vurgulanmútr. Dolaysyla spor sahalarnn sahip olmas gereken asgari standartlarn tespit
edilmesi, yeni tesislerin bu standartlara göre yaplmas ve mevcut tesislerin modernize edilmesi
gerekmektedir.
Saha içi ve saha dúndaki güvenlik uygulamalar, iyileútirilmesi gereken di÷er önemli
husustur. Bu konuda saha içindeki güvenlik hizmetlerinin a÷rlkla özel güvenlik tarafndan
gerçekleútirilmesi, özel güvenlik güçlerinin bu hususta daha kapsaml e÷itimlerden geçirilmesi,
güvenlik güçlerinin yarúmalar esnasndaki bekleme koúullarnn iyileútirilmesi, saha içerisinde
görev yapan emniyet güçlerine ödeme yaplmas ve emniyet güçlerinin sporda sorun yaratan
kiúilere ait daha sistemli istihbarat toplamas gerekti÷i çeúitli taraflarca ifade edilmiútir.
Sporda úiddetin önlenmesi, çok boyutlu ve koordineli bir çalúma gerektirmektedir.
Kulüpler ve federasyonlar da úiddetin önlenmesine yönelik olarak kendilerine düúen tedbirleri
324
Taylor, J., The Hillsborough Stadium Disaster (Final Report), 1990.
(S. Says: 733)
- 133 -
almaldr. Ancak, baz kulüp yöneticileri verdikleri demeçlerle ve sorun yaratan taraftar
iliúkileriyle úiddeti tetikleyebilmektedir.
Spor alanndaki paydaúlarn úiddet ve etik olmayan davranúlar konusunda
bilinçlendirilmesi, yeterli düzey ve içeri÷e ulaúamamútr. ølk ve ortaö÷retim müfredatnda spor
ahlak ve spor eti÷i derslerinin olmamas, bunun yan sra kulüplerle federasyonlarn bu konuya
yeterince e÷ilmemeleri neticesinde, sporda úiddetin önlenmesine dair yönlendirme faaliyetleri
kitlelere ulaúamamaktadr. Ayrca yazl ve görsel basn da sporda úiddetin önlenmesini teúvik
eden ve fair-play uygulamalarna yer veren yaynlardan ziyade, olumsuz haberleri gündeme
taúmaktadr. Yazl ve görsel basn için, bu konulardaki etik kurallara, prensiplere uyulmasn
sa÷layacak bir sistemin olmas, bu alandaki mevcut alg ve yaklaúmn daha hzl düzelmesine
ciddi katk sa÷layacaktr.325
Bu sorunlarn yan sra, GSGM Tahkim Kurulu ve TFF Tahkim Kurulunun
iúleyiúindeki aksaklklar, Türkiye Antidoping Ajansnn henüz kurulamamú olmas, 7258 sayl
Futbol ve Di÷er Spor Müsabakalarnda Bahis ve ùans Oyunlar Düzenlenmesi Hakknda Kanun’un
eksikliklerinin bulunmas ve taraftar derneklerinin kurulmasnda yaúanan skntlar, sporda úiddet
ve spor eti÷i konusunda üzerinde durulmas gereken hususlar olarak ön plana çkmaktadr.
TBMM Genel Kurul gündeminde yer alan Baz Kanunlarda De÷iúiklik Yaplmasna
Dair 698326 sra sayl Kanun Teklifi ile, GSGM Tahkim Kuruluna iliúkin 3289 sayl Gençlik ve
Spor Genel Müdürlü÷ünün Teúkilat ve Görevleri Hakkndaki Kanun’un 9’uncu maddesinin
yeniden düzenlenmesi öngörülmektedir. Bu çerçevede Anayasa Mahkemesinin, 2 Eylül 2009
tarihli 2006/118 esas, 2009/107 sayl iptal karar do÷rultusunda GSGM Tahkim Kurulunun
yeniden yaplandrlmas ve ba÷mszl÷nn sa÷lanmas söz konusudur.
5.2.2. Alnmas Gereken Önlemler
Her sorun, bütünün tamamn yanstmaktadr. Spor kulüplerinin sorunlar ile sporda
úiddet sorunu, spor sisteminin genel yaps ve sorunlar konusunda önemli ipucu sunmaktadr.
Detaylarna ulaúlamayan konularn politika ve stratejileri de eksik kalmaktadr. øyi dizayn
edilmeyen düzenlemeler, sistemi güçlendirmek yerine zayflatabilmektedir. Komisyon, bu
yaklaúm çerçevesinde araútrma konusu sorunlar de÷erlendirmiú ve öneriler üretmiútir.
Araútrma konusu dikkatli úekilde analiz edildi÷inde, spor sektörünün yaps ve iliúkiler
sisteminin, amatör, profesyonel ve olimpik sporlarn, sporun tabana yaylmas konseptlerinin
bütüncül ve entegre model yaklaúmyla de÷erlendirilmesinin gere÷ini ortaya koymaktadr. Her
ülkenin kendine özgü durumu söz konusu olmakla beraber, sportif faaliyetlere yönelik baz ortak
noktalar da bulunmaktadr. Spor sisteminin ve sektörünün güçlü ve zayf yanlar ile olas frsat ve
tehditleri birlikte ele alnarak, sorunlara yönelik alnmas gereken önlemler belirlenmiútir. Çözüm
önerilerinin genel perspektifi úu alanlara odaklanmaktadr:
x
Ulusal imkân ve kaynaklarn ve potansiyelin kullanmnn iyileútirilmesi,
x
Kulüp rekabetinin, sporcu yetkinli÷inin ve baúarnn artrlmas,
x Sporun, serbest zaman de÷erlendirmenin güçlü alternatifi yaplmas.
325
326
Dilmen, R., ùaú, H., Yalçn, S., 21.12.2010 tarihli Komisyon tutanaklar.
TBMM 23. Dönem, Sra Says: 698, Plan ve Bütçe Komisyonu Raporu, 2011.
(S. Says: 733)
- 134 -
Bütüncül ve entegre yaklaúma dayal modelin amac, taraflarnn tercih ve önceliklerini,
beklentilerini dikkate alarak sektörün de÷iúim, dönüúüm ve destek sürecine úk tutmaktr. Hedefi,
sürdürülebilir sportif performans için gerekli inisiyatifler setine iúaret etmektir. ølkeleri ise ulusal
dinamikleri ve potansiyeli, özel kesimin ve toplumun katksyla harekete geçirmektir. Modelin
felsefesi ise ksa süreli, sürdürülemez baúarya veya performansa de÷il, sahip olunan imkân ve
kaynaklarn, potansiyelin mümkün olabildi÷i ölçüde tam kapasite kullanmna odaklanmaktr.
Araútrma Komisyonu, çözüm önerileri çerçevesinde,
x
x
x
x
x
Ulusal spor politikalarmzn ülke öncelikleri ve ihtiyaçlar do÷rultusunda, kuruluúlar aras iú
birli÷i içerisinde geliútirilmesini, izlenip de÷erlendirilmesini sa÷layacak ve yerel yönetimlerle
sivil toplum kuruluúlarnn sistem içindeki etkinli÷ini artracak yeni bir ulusal spor sisteminin
geliútirilmesi,
Kulüp ve federasyonlarn kurumsallaúmas ve mali yaplarnn iyileútirilmesi,
Spor kültürünün geliútirilmesinin, sporun geniú kitlelerce benimsenmesinin ve farkl spor
dallarnn geliúiminin sa÷lanmas,
Spor e÷itim sisteminin iyileútirilmesi ve uluslararas müsabakalarda baúarl olacak
sporcularn yetiútirilmesi,
Sporda ve spor alanlarnda úiddet ve etik olmayan davranúlarn azaltlmas konularna a÷rlk
vermiútir.
Bu amaçlar gerçekleútirebilmek için, Komisyonun araútrmalar çerçevesinde tespit
edilen sorunlara yönelik çözüm önerileri 5 ana baúlkta toplanmútr. Oluúturulan ana baúlklar ve
kodlar aúa÷daki tabloda verilmektedir.
Tablo 28. Bütüncül ve Entegre Modelin Bileúenleri
Bileúen
No
1
2
3
4
5
Bileúen Ad
Bileúen Kodu
Spor Sisteminin Hukuksal, Organizasyonel ve
Fonksiyonel Alt Yapsnn Güçlendirilmesi
Spor Kuruluúlarnn Kurumsallaúmas ve
Kurumsal Kapasitelerinin Artrlmas
Sporda ùiddetin ve Düzensizli÷in Önlenmesi,
øletiúim ve øliúki Ortamnn øyileútirilmesi
Branú
ve
Seyirci
Olarak
Sporun
Çeúitlendirilmesi, Sporun ve Spor Tesislerinin
Yaygnlaútrlmas
Spor E÷itim ve Ö÷retim Standartlarnn
Yükseltilmesi
YY–(Yeniden Yaplandrma)
KK–(Kurumsal Kapasite)
ùÖ-(ùiddetin Önlenmesi)
SY-(Sporu Yaygnlaútrma)
SE- (Spor E÷itimi)
Spor sistemi, birbiriyle ilintili birçok de÷iúken ve faktörle yakn iliúki içindedir. Bu
anlamda spor; ekonomik, sosyal ve kültürel sistemde kilit konuma, güçlü ileri ve geri ba÷lantlara
sahiptir. Bu nedenle, spor sisteminin, sektörünün bir vizyon ve perspektif çerçevesinde yeniden
yaplandrlmas ve yeni mimarisinin dizayn sürecinde, geçiú dönemleri oluúturularak farkl
vadeleri içeren yaklaúmn belirlenmesi son derece önemlidir. Önlemlerin sürelerinin, önerilen
sorumlu ve iú birli÷i yaplacak kuruluúlarla gerçekleútirilecek son de÷erlendirmelerden sonra
belirlenmesi uygun olaca÷ndan, bu hususlar modelde ele alnmamútr.
Bileúenlere göre farkllaútrlmú 12 hedef bulunmaktadr. Bu hedefleri gerçekleútirmek
amacyla, her hedefle ilgili farkl önlemler belirlenmiútir. Alnmas gereken önlemlerin says ise
51’dir. Bileúenlerin sralanúnda da kendi içinde bir tutarllk bulunmaktadr. ølk bileúen, spor
(S. Says: 733)
- 135 -
sisteminin, sektörünün yapsal açdan güçlendirilmesiyle ilgilidir. økinci ve üçüncü bileúenler,
araútrma konusu sorun alanlarna úk tutmaktadr. Dördüncü ve beúinci bileúenler ise sinerji ve
ivme sa÷layacak kritik konulara iúaret etmektedir. ùüphesiz, alnmas gereken önlemlerin beklenen
sonuçlar üretebilmesi, izleme ve de÷erlendirme sisteminin oluúturulmasna ba÷l bulunmaktadr.
Spor Araútrmas Komisyonu olarak, böyle bir yaklaúmn, sistematik olarak ele alnmas
ve spor alanndaki paydaúlarn iú birli÷iyle hayata geçirilmesi hâlinde, ülkemizin tüm
vatandaúlarna sundu÷u spor imkânlaryla dünyada öne çkan ülkelerden biri durumuna gelece÷ine;
sporun branúlarnda ve olimpik dallarda hedefledi÷imiz uluslararas baúarlara ulaúlaca÷mza;
spor alannda yeni bir ekol, yeni bir nesil model oluúturulaca÷na inanmaktayz.
Çözüm bileúenleri ksm, Komisyona sunulan ve/veya Komisyonun ulaúabildi÷i veri ve
bilgiler ú÷nda, Komisyonun bakú açs do÷rultusunda hazrlanmútr. ùüphesiz, yeni veri ve
bilgiler, yeni geliúmeler, yeni yaklaúmlar, yeni bakú açlar, bu ksmda gündeme getirilen tedbir
ve önceliklerde de de÷iúikli÷e neden olacaktr. Araútrmalarn ve analizlerin güncellenmesinin ve
yenilenmesinin en önemli nedeni de bu olmaldr.
(S. Says: 733)
- 136 -
1. BøLEùEN: SPOR SøSTEMøNøN HUKUKSAL, ORGANøZASYONEL VE FONKSøYONEL ALT YAPISININ GÜÇLENDøRøLMESø (YY)
Önlem
Önerilen Önlem ve øúlem
Önerilen Sorumlu
øú Birli÷i Yaplmas Önerilen Kuruluúlar
No.:
Kuruluú
Hedef 1.1. Türk spor sisteminin etkinli÷ini artracak yapsal tedbirler alnmal, düzenlemeler yaplmaldr.
Yerleúim yerlerinin fiziksel ve do÷a koúullar ile bireylerin spor Spordan Sorumlu Devlet
GSGM, YÖK, üniversiteler, ilgili ve iliúkili
YY-1
potansiyeli, kapasitesi ve yeteneklerini belirleyecek “Spor Haritas” Bakanl÷
kamu kurum ve kuruluúlar, özel kuruluúlar, sivil
oluúturulmal; periyodik olarak güncellenmelidir. Bu çerçevede spor
toplum
kuruluúlar,
tüm
paydaúlar,
sisteminin yeni mimarisine odakl temel politika doküman olacak
federasyonlar, kulüpler.
“Strateji Doküman ve Eylem Plan /Spor Master Plan” hazrlanmaldr.
ølgili Bakanl÷n organizasyonel ve fonksiyonel yapsnn da de÷iúmesi
uygun olacaktr.
Spor alanndaki paydaúlarn, aktörlerin, karar verici ve uygulayclarn Spordan Sorumlu Devlet
GSGM, federasyonlar, MEB, Adalet Bakanl÷,
YY-2
görev, yetki ve sorumluluklar ile yaptrmlar tanmlayan ve karúlkl Bakanl÷
ilgili ve iliúkili kamu kurum ve kuruluúlar, özel
iliúkilerini düzenleyen “Spor Çerçeve Kanunu” çkarlmaldr.
kuruluúlar, üniversiteler, tüm paydaúlar.
Spor sisteminin ve sektörünün istikrarndan, küresel rekabet gücü Spordan Sorumlu Devlet
GSGM, ilgili ve iliúkili kamu kuruluúlar.
YY-3
kazandrlmasndan, taraflarn hak ve menfaatlerini korumadan sorumlu Bakanl÷
olacak “Spor Düzenleme ve Denetleme Otoritesi” oluúturulmaldr.
Kamu kurum ve kuruluúlar ile özel kuruluúlarn spora yönelik teúvik, Spordan Sorumlu Devlet
GSGM, ilgili ve iliúkili kamu kurum ve
YY-4
kaynak aktarma, destek, yardm ve finansal katklarn tanmlayacak ve Bakanl÷
kuruluúlar, özel kuruluúlar, üniversiteler, sivil
yönetecek “Spor Teúvik/Yardm Sistemi” oluúturulmaldr.
toplum kuruluúlar.
Spor sistemi ve sektörüyle ilgili mevzuat, uluslararas mevzuatla uyumlu Spordan Sorumlu Devlet
Adalet Bakanl÷, GSGM, ilgili ve iliúkili kamu
YY-5
hâle getirilmelidir.
Bakanl÷
kurum ve kuruluúlar, özel kuruluúlar,
üniversiteler, sivil toplum kuruluúlar.
Hedef 1.2. Ulusal ve küresel düzeyde spor alanndaki geliúmelerin analizini yapacak mekanizma kurulmaldr.
Ulusal ve küresel düzeyde spor alanndaki geliúmeleri izleyecek, Spordan Sorumlu Devlet TBMM, Baúbakanlk, DPT, GSGM, ilgili ve
YY-6
de÷erlendirecek, raporlayacak ve tüm paydaúlarn katlmn sa÷land÷ Bakanl÷
iliúkili kamu kurum ve kuruluúlar, özel
(S. Says: 733)
- 137 -
Önlem
No.:
YY-7
Önerilen Sorumlu
Kuruluú
“Spor Komisyonu” veya “Spor Daimî Özel øhtisas Komisyonu (DÖøK)”
veya “Spor Kurulu” oluúturulmaldr.
Karar alma ve uygulama süreçlerinin etkinli÷ini artracak içerik ve
yapda “Spor Göstergeleri ve Spor østatisti÷i” sistemi kurulmaldr.
Spordan Sorumlu Devlet
Bakanl÷
kuruluúlar,
üniversiteler,
sivil
toplum
kuruluúlar, tüm paydaúlar.
GSGM, TÜøK, ilgili ve iliúkili kamu ve özel
kuruluúlar,
üniversiteler,
sivil
toplum
kuruluúlar
GSGM, YÖK, üniversiteler, federasyonlar,
kulüpler.
Spor branúlarnda, olimpik sporlarda sürdürülebilir rekabet, performans Spordan Sorumlu Devlet
ortam oluúturmaya ve korumaya yönelik “Spor ARGE Merkezleri” Bakanl÷
kurulmaldr.
Hedef 1.3. Yerel yönetimlerin ve sivil toplum örgütlerinin spor alanndaki rol ve fonksiyonlar iyileútirilmelidir.
Yerel yönetimler ile sivil toplum kuruluúlarnn spor faaliyetlerine øçiúleri Bakanl÷
Yerel yönetimler, kalknma ajanslar.
YY-9
yönelik görev, yetki ve sorumlulu÷u, “Spor Master Plan” ile uyumunu
sa÷layacak úekilde düzenlenmelidir.
YY-8
(S. Says: 733)
- 138 -
2. BøLEùEN: SPOR KURULUùLARININ KURUMSALLAùMASI VE KURUMSAL KAPASøTELERøNøN GELøùTøRøLMESø (KK)
Önlem
Önerilen Sorumlu Kuruluú
No.:
Hedef 2.1. Spor kuruluúlar için yönetim, finans, personel vb. konularda kural ve prensipler belirlenmelidir.
GSGM’nin bu görevini evrensel standartlarda yerine Spordan Sorumlu Devlet Bakanl÷
øçiúleri Bakanl÷, GSGM, STK, üniversiteler.
KK-1
getirmesine imkân verecek kriterler ile Dernekler Masasnn
sahip olmas gereken donanmlar belirlenmelidir.
Branú yaps, amaç ve hedefleri dikkate alnarak spor kulübü Spordan Sorumlu Devlet Bakanl÷
Rekabet Kurumu, øçiúleri Bakanl÷, Adalet
KK-2
açabilmek için asgari koúullar, spor kulübü yöneticili÷ine
Bakanl÷, GSGM, federasyonlar, SPK,
aday olmada aranacak özellikler, finansal fair-play-finansal
üniversiteler.
kriterler, halka açlma usul ve esaslar, sporcu yetiútirme ve
transfer süreçleri, kalite ile iú sa÷l÷ ve iú güvenli÷i koúullar,
rekabet kurallar vb. belirlenmelidir.
Federasyonlarn temsil etti÷i spor dalnn özelli÷ini yanstan Spordan Sorumlu Devlet Bakanl÷
GSGM,
federasyonlar,
TMOK,
STK,
KK-3
delege ve yönetim yapsna, görev, yetki ve sorumluluklarna
üniversiteler.
uygun personel istihdamna iliúkin kriterler belirlenmelidir.
Hedef 2.2. Spor alannda yeniden yaplandrma süreci baúlatlmaldr.
KK-4
GSGM’nin ve Dernekler Masasnn belirlenen kriterlere Spordan Sorumlu Devlet Bakanl÷
GSGM, øçiúleri Bakanl÷.
uyumu için “Spor Master Plan” na uygun geçiú süreci
belirlenmelidir.
Federasyonlarn ve kulüplerin yeniden yaplandrlmas Spordan Sorumlu Devlet Bakanl÷
Adalet Bakanl÷, Maliye Bakanl÷, Çalúma
KK-5
sürecini, dikkate alnacak hususlar ve evrensel kriterleri,
ve Sosyal Güvenlik Bakanl÷, GSGM,
kamunun ve bu kuruluúlarn görev, yetki ve sorumluluklarn
federasyonlar, kulüpler.
(S. Says: 733)
- 139 -
Önlem
No.:
Spordan Sorumlu
Devlet Bakanl÷
øçiúleri Bakanl÷, Maliye Bakanl÷, Hazine
Müsteúarl÷, SGK, GSGM, federasyonlar,
kulüpler, üniversiteler.
Spordan Sorumlu Devlet Bakanl÷
Baúbakanlk, GSGM, Federasyonlar, ilgili ve
iliúkili kamu kuruluúlar.
GSGM, federasyonlar, YMMO, ilgili ve iliúkili
kamu kuruluúlar.
úekillendirecek ve yönetecek bir mekanizma oluúturulmaldr.
KK-6
KK-7
KK-8
Federasyonlar ile kulüplerin, amatör ve profesyonel amaç ve
hedeflerine uygun olarak faaliyette bulunmalar için gerekli
ortam (sportif baúar, ekonomik ve finansal performans,
sosyal sorumluluk bilinci vb.) oluúturulmal ve korunmaldr.
GSGM’nin belirlenmiú kural ve prensiplere, kriterlere göre
faaliyette bulunup bulunmad÷ konusunda denetim sistemi
oluúturulmaldr.
Federasyonlarn ve kulüplerin yaplarna, faaliyet alanlarna,
ölçeklerine uygun ba÷msz dú denetim zorunlulu÷u
getirilmelidir.
3. BøLEùEN: SPORDA ùøDDETøN VE DÜZENSøZLøöøN ÖNLENMESø, øLETøùøM VE øLøùKø ORTAMININ øYøLEùTøRøLMESø (ùÖ)
Önlem
No.:
Hedef 3.1. Sporda úiddeti ve düzensizli÷i önleyici mevzuat oluúturulmal ve etkin úekilde uygulanmaldr.
ùÖ-1
ùiddet ve düzensizli÷in nedenlerine yönelik tedbirleri
içeren, taraflarn yükümlülüklerini tanmlayan yasa
çkartlmal; periyodik olarak güncellenmeli; kararl úekilde
øçiúleri Bakanl÷
Spordan Sorumlu Devlet Bakanl÷, Maliye
Bakanl÷, GSGM, federasyonlar, kulüpler, ilgili
di÷er kamu kurum ve kuruluúlar, özel
(S. Says: 733)
- 140 -
Önlem
No.:
uygulanmaldr.
Yasann uygulanma sürecinde saha içi ve dúnda genel øçiúleri Bakanl÷
ùÖ-2
kolluk ve özel güvenlik kuvvetlerinin yetkinli÷i artrlmal,
yetki ve sorumlulu÷u açk úekilde tanmlanmal, rol ve
fonksiyonlar iyileútirilmelidir.
Kulüpler ve federasyonlar, úiddetin önlenmesine yönelik Spordan Sorumlu Devlet Bakanl÷
ùÖ-3
gerekli tedbirleri almal; görsel ve iúitsel materyaller,
sloganlar, taraftar, gözlemci ve temsilci iliúkileri yasalara
uygun hâle getirilmeli; yaúl, kadn ve çocuklarn
müsabakalara gelebilmeleri için ortam hazrlanmal;
demeçleri ile úiddeti tetikleyen ve etik snrlar aúanlara
müeyyideler uygulanmaldr.
ùÖ-4
7258 sayl Futbol ve Di÷er Spor Müsabakalarnda Bahis Spordan Sorumlu Devlet Bakanl÷
ve ùans Oyunlar Düzenlenmesi Hakknda Kanun ile 5271
sayl Ceza Muhakemesi Kanunu’nun ilgili maddeleri
arasndaki iliúkiler yeniden düzenlenmelidir.
Hedef 3.2. Spor tesislerine, úiddet ve düzensizli÷i önleyici özellikler kazandrlmaldr.
Spor tesislerinin asgari emniyet ve güvenlik standartlar Spordan Sorumlu Devlet Bakanl÷
ùÖ-5
belirlenmeli ve bu standartlarn yer alaca÷ “Klavuz
Kitap” hazrlanmaldr. Bu standartlar belirlenirken
sahalar, seyircilerin konforunu ve memnuniyetini
sa÷layacak úekilde tasarlanmal ve düzenli olarak
denetlenmelidir.
(S. Says: 733)
kuruluúlar.
Spordan Sorumlu Devlet Bakanl÷, GSGM
kulüpler, federasyonlar.
GSGM, federasyonlar, kulüpler, üniversiteler.
Adalet Bakanl÷, GSGM, federasyonlar,
Kulüpler.
øçiúleri Bakanl÷, GSGM, federasyonlar, TOKø,
kulüpler, Bayndrlk ve øskan Bakanl÷.
- 141 -
Önlem
No.:
Statlarda özel güvenlik birimlerinin yan sra, seyirciye yer Spordan Sorumlu Devlet Bakanl÷
gösteren ve yardmc olan görevlilerin kulüpler tarafndan
görevlendirilmesi ve bu görevlilerin “taraftar-izleyici
sosyolojisi” ve “kalabalklarla iliúkiler ve kalabalk
yönetimi” gibi konularda hizmet içi e÷itimleri
sa÷lanmaldr.
Turnikelerde kameral ve kontörlü giriú sistemi Spordan Sorumlu Devlet Bakanl÷
ùÖ-7
oluúturulmas, güvenlik görevlileri için yeterli sayda
koltuk ayrlmas ve statlara kapasite üzerinde seyirci
alnmamas sa÷lanmaldr.
Hedef 3.3. Hoúgörülü yaklaúmlar ve fair-play/adil oyun davranúlar teúvik edilmelidir.
ùÖ-6
ùÖ-8
ùÖ-9
ùÖ-10
Spor medyas, uluslararas basn kuruluúlarnn kabul etti÷i
etik kodlara, etik kurallara uygun davranmal; úiddeti
tetikleyen yorum ve yazlara izin vermemeli; fair-play/adil
oyun uygulamalarna yer vermelidir.
Kulüplerin; taraftarlarna oyun kurallar, sportif de÷erler,
kulüp bilinci ve kurumsallaúma, aile ve takm olma, etik
de÷erler, kulüp ilkeleri ve davranú repertuvar gibi konularda
e÷itim vermeleri sa÷lanmaldr.
Spor sisteminde, fair play/adil oyun davranú sergileyen
kulüpleri ve taraftarlar ödüllendirici mekanizmalar
oluúturulmaldr.
GSGM, federasyonlar, kulüpler,
Bakanl÷, MEB, üniversiteler.
øçiúleri
GSGM, federasyonlar, kulüpler.
ølgili Devlet Bakanl÷
RTÜK, Basn Konseyi, TSYD,
medya kuruluúlar, GSGM, federasyonlar,
kulüpler.
GSGM, üniversiteler, kulüpler, federasyonlar.
GSGM, kulüpler, federasyonlar.
(S. Says: 733)
- 142 -
4. BøLEùEN: BRANù VE SEYøRCø OLARAK SPORUN ÇEùøTLENDøRøLMESø, SPORUN VE SPOR TESøSLERøNøN YAYGINLAùTIRILMASI (SY)
Önlem
No.:
Hedef 4.1: Spor tesislerinin says ve kalitesi artrlmal, daha geniú kitlelere hitap etmeleri ve rasyonel kullanmlar sa÷lanmaldr.
Spor branúlarnda ve olimpik dallarda tesis ihtiyacnn Spordan Sorumlu Devlet Bakanl÷
GSGM, TÜøK, mahalli idareler, üniversiteler,
SY-1
belirlenmesi amacyla, spor tesislerine iliúkin envanter (alt
MEB, federasyonlar, spor kulüpleri, STK,
yap, e÷itici vb.) çalúmas yaplmal; bu tesislerin
olimpiyat komiteleri.
kullanmlarna iliúkin istatistiki veriler derlenmeli ve
güncellenmelidir.
Spor tesislerinin yapmna iliúkin politika-strateji doküman Spordan Sorumlu Devlet Bakanl÷
GSGM, mahalli idareler, federasyonlar, spor
SY-2
oluúturulmal ve spor tesisleri yaplrken, “Spor Haritas”
kulüpleri, STK’lar, üniversiteler, mahalli
ú÷nda bölgesel ihtiyaçlar ve özellikler dikkate alnmal;
idareler.
öncelikle komúu ve çevre ülkeler ile hedeflenen uluslararas
organizasyonlar göz önüne alnmaldr.
SY-3
SY-4
Talep eden her bireyin, sporcularn, ö÷rencilerin farkl spor
branúlarn yapabilmesine imkân sa÷layacak spor tesisleri
için projeler geliútirilmeli, mevcut tesisler modernize
edilmelidir. Büyük spor salonlar yannda iúletim giderleri
daha az; bakm, idamesi daha kolay, küçük ölçekli “mahalli
spor salonlar ve alanlar” projelendirilmelidir.
Kamu kuruluúlarna ve okullara ait spor tesisleri ile
uluslararas organizasyonlar için yaplan tesislerin bireyler,
kuruluúlar ve kulüpler tarafndan kullanlabilmesi için
gerekli tedbirler alnmal, düzenlemeler yaplmaldr.
MEB, üniversiteler, yerel yönetimler, GSGM,
TOKø, DPT, kulüpler, STK’lar, federasyonlar.
Baúbakanlk
MEB, kamu kurumlar, GSGM, üniversiteler,
kulüpler, STK’lar, federasyonlar, üniversiteler.
(S. Says: 733)
- 143 -
Önlem
No.:
Hedef 4.2: Halkn spora olan ilgisini artracak, spor yapmaya teúvik edecek proje ve kampanyalar üretilmelidir.
Halkn spor faaliyetlerine katlm skl÷n ve spora ayrlan Spordan Sorumlu
TÜøK, GSGM, federasyonlar.
SY-5
zamann tespitini sa÷layacak anketler uygulanmal ve Devlet Bakanl÷
sonuçlar analiz edilmelidir.
Spor kültürünün kazandrlmas için, sporu yöneten Spordan Sorumlu
MEB, RTÜK, TRT, spor federasyonlar, spor
SY-6
kurumlarn program ve projeler üretmesi sa÷lanmal; yazl Devlet Bakanl÷
kulüpleri, TMOK, TMPK, TSYD, üniversiteler,
ve görsel basnda, futbol dúndaki spor dallarna yer veren
TASKK, Basn Konseyi, vb.
“özel programlar” yaplmas teúvik edilmelidir.
Tüm bireylerin, gençlerin, kadnlarn, çocuklarn, yaúllar Spordan Sorumlu
GSGM, üniversiteler, federasyonlar, SHÇEK,
SY-7
ve sa÷lk problemi olanlarn yaúam performanslarnn Devlet Bakanl÷
Sa÷lk Bakanl÷.
artrlmas için spor programlar geliútirilmeli ve kamuoyu
tantmlar yaplmaldr.
Engellilerin yaúam kalitelerinin iyileútirilmesi, spor talep ve Spordan Sorumlu
GSGM, üniversiteler, federasyonlar, SHÇEK,
SY-8
ihtiyaçlarnn karúlanmas için spor branúlar ve olimpik Devlet Bakanl÷
Sa÷lk Bakanl÷, Paralimpik Komite
dallarda programlar geliútirilmeli ve kamuoyu tantmlar
yaplmaldr.
Spor kültürünün benimsetilmesi ve toplumsal hafza Spordan Sorumlu
Kültür ve Turizm Bakanl÷, GSGM, øçiúleri
SY-9
kazandrlmas açsndan, özellikle büyük úehirlerde spor Devlet Bakanl÷
Bakanl÷ spor federasyonlar, spor kulüpleri,
müzeleri kurulmal; “østanbul 2012 Avrupa Spor Baúkenti”
TMOK, TMPK, üniversiteler, TASKK, TSYD,
konsepti, toplumun spor algsn yükseltmek ve iyileútirmek
øBB vb.
amacyla etkin úekilde de÷erlendirilmelidir.
Spor kültürünün geliúmesi için, baúarl olan sporcularn Spordan Sorumlu
GSGM, basn kuruluúlar, federasyonlar,
SY-10
“rol model” olarak geçti÷i yaúam öykülerinden ve spor Devlet Bakanl÷
kulüpler, üniversiteler.
kulüplerinin baúarlarndan hareketle, tüm taraflarn dâhil
(S. Says: 733)
- 144 -
Önlem
No.:
edilece÷i projeler üretilmeli ve uygulanmaldr.
5. BøLEùEN: SPOR EöøTøM VE ÖöRETøM STANDARTLARININ YÜKSELTøLMESø (SE)
Önlem
No.:
Hedef 5.1. Bireylerin, kuruluúlarn ve toplumun spor kültürü, etik de÷erleri, algs ve bilgisi artrlmaldr.
Spor bilincinin küçük yaúlardan itibaren geliútirilmesi için MEB
SE-1
MEB müfredatna bu konuya a÷rlk veren teorik ve fiziksel
(uygulamal) dersler/ modüller konulmaldr.
Serbest zaman de÷erlendirme ile rekabet ve fair play/adil Spordan Sorumlu Devlet Bakanl÷
SE-2
oyun konsepti çerçevesinde; çocuklarn, ö÷rencilerin,
halkn, izleyicilerin, taraftarlarn vb. e÷itimine yönelik özel
projeler (fan kulüpler modeli gibi), sosyal sorumluluk
örnekleri geliútirilmelidir.
Spor kuruluúlarnda farkl seviyelerde görev üstlenen ve Spordan Sorumlu Devlet Bakanl÷
SE-3
sorumlulu÷u bulunanlara yönelik olarak, beúerî sermayeyi
iyileútirme amaçl “hizmet içi” odakl seminer ve kurs
uygulamalar yaplmaldr.
Spor sisteminde, sektöründe karar verici ve uygulayc Spordan Sorumlu Devlet Bakanl÷
SE-4
konumdaki kiúilere yönelik olarak amaç odakl veri ve bilgi
aktarmn sa÷layan spesifik programlar düzenlenmelidir.
Bireysel ve toplumsal bakú açsnn oluúmasnda; sportif Spordan Sorumlu Devlet Bakanl÷
SE-5
geliúmelerin, olaylarn sunumu ve aktarmyla ilgili; hedefle
ba÷lantl yeni nesil yaklaúmlar üretilmelidir.
(S. Says: 733)
Spordan Sorumlu Devlet Bakanl÷, GSGM,
üniversiteler, federasyonlar, kulüpler
MEB, GSGM, federasyonlar,
üniversiteler ve STK.
kulüpler,
GSGM, federasyonlar, kulüpler, üniversiteler,
özel kuruluúlar
MEB, Adalet Bakanl÷, øçiúleri Bakanl÷,
GSGM, federasyonlar, kulüpler.
RTÜK, Basn Konseyi, GSGM, federasyonlar,
kulüpler, üniversiteler, STK.
- 145 -
Önlem
No.:
Hedef 5.2 . Spor branúlarnda ve özellikle de olimpik dallarda sporcu says ve kalitesi artrlmaldr.
Sporcularn yetiútirilmesinden sorumlu antrenörler, ihtiyaç Spordan Sorumlu Devlet Bakanl÷
duyulan sayda ve kapasitede yetiútirilmeli; ihtiyaç duyulan
SE-6
branúlarda ve spor merkezlerinde antrenör istihdam
sa÷lanmaldr.
Performans sporunun geliúmesi ve madalya saysnn Spordan Sorumlu Devlet Bakanl÷
SE-7
artrlabilmesi; elit, yetenekli sporcu yetiútirilmesi için
kurulacak “Olimpiyat Hazrlk Merkezleri”nin, “Sporcu
E÷itim Merkezleri”nin ve di÷er ö÷renim kuruluúlarnn
imkân ve kaynaklar, spor tesisi ve donanmlar
artrlmaldr.
SE-8
SE-9
MEB, TOKø, DPT, GSGM, federasyonlar,
kulüpler, üniversiteler, olimpiyat komiteleri.
Spor branúlarna yönelik olarak ö÷retim sürecinin her
aúamasndaki ö÷renciler, yetenek taramasndan geçirilmeli
ve
yetenekleri
do÷rultusunda
spor
faaliyetlerine
yönlendirilmelidir.
MEB
YÖK, federasyonlar, üniversiteler.
Ö÷retim sürecinin her aúamasnda, sportif faaliyetlere katlan
ö÷renci saysnn ve faaliyetlerin kalitesinin artrlmas, “spor
ya da e÷itim” bakú açsnn “hem spor hem e÷itim” bakú
açsyla de÷iútirilmesi için gerekli düzenlemeler yaplmal;
tedbirler alnmal ve projeler uygulanmaldr.
Spordan Sorumlu
MEB, Maliye Bakanl÷,
federasyonlar, üniversiteler.
MEB, GSGM, üniversiteler, federasyonlar,
kulüpler.
(S. Says: 733)
GSGM,
YÖK
- 146 -
Önlem
No.:
SE-10
Ö÷retim süreçlerinde beden e÷itimi ve spor, serbest zaman
de÷erlendirme konseptleri, uzmanlarn da görüúü alnarak
yeniden dizayn edilmelidir.
Spordan Sorumlu
MEB,
YÖK,
üniversiteler.
(S. Says: 733)
GSGM,
federasyonlar,
- 147 -
Önlem
No.:
Ö÷retim sürecinin her aúamasnda beden e÷itimi ve spor dersi veren
e÷itimcilerin says ile ders saatleri artrlmal; özel veya kamuda
farkl branúlarda uzmanlaúmú ve nitelikli beden e÷itimi, spor
e÷itimcilerinin görevlendirilmeleri sa÷lanmaldr.
SE-11
SE-12
SE-13
SE-14
MEB, Maliye Bakanl÷, YÖK, GSGM,
Spordan Sorumlu
Spor alannda uzmanlaúmú kiúilerin do÷ru alanlarda istihdamna
iliúkin tedbirler getirilmeli, kamu hizmetinde “Spor Hizmetleri”
snf oluúturulmal, sporla ilgili mesleklerin “mesleki yeterlilikleri”
tanmlanmaldr.
Spordan Sorumlu
Çalúma ve Sosyal Güvenlik Bakanl÷,
Devlet
Personel
Baúkanl÷,
Mesleki
Yeterlilik Kurumu,
YÖK, GSGM,
Üniversiteye giriú ve üniversitede okuma süreci, baúarl sporcular
teúvik edecek úekilde yeniden düzenlenmelidir.
MEB
Sporcu sa÷lk merkezlerinde verilen hizmet kalitesi ve çeúitlili÷i
artrlmal, özel zorunlu sporcu sa÷lk sigortas sistemi geliútirilmeli,
sporcularn e÷itim ve psikolojik sorunlarnn çözümüne yönelik
düzenlemeler yaplmaldr.
Sa÷lk Bakanl÷
YÖK,
Millî
Olimpiyat
Komitesi,
Çalúma ve Sosyal Güvenlik Bakanl÷,
Spordan Sorumlu Devlet Bakanl÷, SGK,
Maliye Bakanl÷, Hazine Müsteúarl÷,
GSGM, federasyonlar, yerel yönetimler,
MEB.
(S. Says: 733)
- 148 -
SONUÇ:
TBMM’nin tahsis eti÷i süre içinde hazrlanmú olan bu rapor, öncelikle Komisyonun
kuruluúunda belirtilen spor kulüplerinin sorunlar ile sporda úiddet sorununa a÷rlk vermiútir. Bu
iki sorunun bütünü yanstt÷ görüúünden hareketle, spor sisteminin temel eksikleri de ele alnmú,
bunlara yönelik tedbir ve düzenlemelere de÷inilmiútir. Araútrma Komisyonu tüm bu hususlar
içerecek yapda 5 bileúen, 12 hedef ve 51 önlemden oluúan “Bütüncül ve Entegre Model
Yaklaúm”n hazrlamútr.
Rapor, eldeki veri ve bilgiler ú÷nda mevcut duruma, yeniden yaplanma için gerekli
admlara iúaret etmektedir. Raporda bütüncül ve entegre bir anlayúla, birbirleriyle iliúkili sorunlar
birlikte de÷erlendirilmiú; spor sisteminin yeni mimarisine yönelik perspektif sunulmuútur.
ùüphesiz, yeni geliúmeler ve ihtiyaçlara uygun olarak raporun yaklaúmnn da yenilenmesi ve
güncellenmesi gerekli olacaktr.
Gereken Önlemlerin Belirlenmesi Amacyla Kurulan Meclis Araútrmas Komisyonunun yapt÷
araútrmalar ve incelemeler sonucu düzenlemiú oldu÷u iúbu rapor, Genel Kurula sunulmak üzere
Yüce Baúkanl÷a sayg ile arz olunur.
BAùKAN
Nazm EKREN
østanbul Mv.
BAùKANVEKøLø
Abdurrahman ARICI
Antalya Mv.
SÖZCÜ
Hamza YERLøKAYA
Sivas Mv.
KÂTøP
M. Fatih ATAY
Aydn Mv.
ÜYE
Ali UZUNIRMAK
Aydn Mv.
ÜYE
Fahrettin POYRAZ
Bilecik Mv.
ÜYE
M. Emin TUTAN
Bursa Mv.
ÜYE
A. øhsan MERDANOöLU
Diyarbakr Mv.
ÜYE
Halil MAZICIOöLU
Gaziantep Mv.
ÜYE
Atila KAYA
østanbul Mv.
ÜYE
Mehmet SEVøGEN
østanbul Mv.
ÜYE
Tu÷rul YEMøùCø
øzmir Mv.
ÜYE
Azize Sibel GÖNÜL
Kocaeli Mv.
ÜYE
F. Mevlüt ASLANOöLU
Malatya Mv.
ÜYE
Fatih ÖZTÜRK
Samsun Mv.
ÜYE
Özdal ÜÇER
Van Mv.
(S. Says: 733)
- 149 -
KAYNAKLAR
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
2008 Spor ùuras Kararlar,
http://www.gsgm.gov.tr/spor_egitim/dosyalar/sura_2008/sura_karar.pdf, (E.T:
15.02.2011)
Acet, M. (2003). Futbolda úiddeti etkileyen sosyal faktörler, Futbolda ùiddet ve
Önlenmesi Sempozyumu. Ankara: Ankara Emniyet Müdürlü÷ü Yaynlar.
Akúar T. ve Merih K. (2006). Futbol Ekonomisi, østanbul: Literatür Yaynclk.
Akúar, T. (2004). http://www.ntvmsnbc.com /news/257334.asp (E.T:16.02.2004).
Akúar, T. (2011), Türk Futboluna Kurumsal Yönetiúim Tabanl Model Önerisi,
http://www.futbolekonomi.com/index.php?option=com_content&view=article&id=86
0:tuerk-futboluna-kurumsal-yoenetiim-tabanl-model-oenerisi&catid=117:tugrulaksar&Itemid=61, (E.T: 01.03.2011)
Akyüz M. E. (2005), Futbol Kulüplerinin ùirketleúmesi ve Halka açlmas; Avrupa
Futbol Piyasasndaki Geliúmeler Çerçevesinde Beúiktaú, Fenerbahçe, Galatasaray ve
Trabzonspor Örne÷inin De÷erlendirilmesi T.C. Baúbakanlk Sermaye Piyasas Kurulu
Araclk Faaliyetleri Yeterlilik Etüdü, østanbul, Kasm 2005.
Alemdar, K. ve Erdo÷an, ø. (1994), Popüler Kültür ve øletiúim, Ankara: Ümit
Yaynclk,
Altmúnc Hükûmet Program Eylem Plan”, (2008),
http://ekutup.dpt.gov.tr/plan/ep2008.pdf, (E.T: 10.02.2011).
Amasya Üniversitesi –E÷itim Fakültesi Beden E÷itimi ve Spor Bölümü Ö÷retim Üyesi
Prof. Dr. Mehmet Akif Ziyagil, Sporda ùiddet Sorunu ve Çözüm Yollar, Meclis
Araútrmas Komisyonuna Gönderilen 21.01.2011 tarihli Rapor.
Anadolu Üniversitesi, (2011). Muhasebe Denetimi ve Mali Analiz
http://yunusemre.anadolu.edu.tr/Dersler/Ders.aspx?dersKodu=4195 (E.T:06.03.2011)
Andreff W. (2006). “Sport In Developing Countries”, Wladimir Andreff ve Stefan
Szymanski (Eds), Handbook on the Economics of Sport, , Edward Elgar Publishing,
Sayfa: 308-315.
Apter, M. (1982), The Experience of Motivation: The Theory of Psychological
Reversals. NewYork: Academic Press.
Arkonaç, S. (2001), Sosyal Psikoloji. (2. Bask), østanbul: Alfa Yaynlar.
Avrupa Birli÷i Eylemi için Yasal Dayanak (2004), The Magazine (Education and
Culture in Europe) The European Union and Sport, Say, 23 s. 8.
http://ec.europa.eu/dgs/education_culture/publ/pdf/mag/23/en.pdf, (E.T: 3.3.2011)
Avrupa Komisyonu Basn Bildirisi 18.01.2011 IP/11/43
hhtp//europ.eu/rapid/pressReleasesAction.do?refeance=IP/11/43&language=uk,
(E.T:12.03.2011)
Avrupa Komisyonu Çalúma Belgesi (2007), http://ec.europa.eu/sport/whitepaper/doc/doc163_en.pdf, (02.02.2011).
Avrupa Komisyonu, (2007). Spor Üzerine Beyaz Kitap, S.18,19
hhtp//ec.europe.eu/sport/white-paper/doc/wp_on_sport_en.pdf, (E.T: 05.01.2011).
Avrupa Komisyonu, “Sporda Avrupa Boyutunu Geliútirme” Tebli÷i 2011, Ocak, 18.
http://eurlex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2011:0012:FIN:EN:PDF,
(E.T:13.03.2011).
(S. Says: 733)
- 150 -
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
29.
30.
31.
32.
33.
34.
35.
36.
37.
38.
39.
40.
Avrupa Komisyonu, “Sporda Avrupa Boyutunu Geliútirme” Tebli÷i s.5 http://eurlex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2011:0012:FIN:EN:PDF,
(E.T:13.02.2011).
Avrupa Konsey ølke Karar of 6/12/2001 (OJ C 22, 24/1/2002) ve Konsey ølke Karar
of 4/12/2006 (OJ C 322, 29/12/2006)
Avrupa Konseyi Futbol Maçlar Organizatörleri ve Kamu Otoritelerince Alnmas
Gereken
Tedbirlere
øliúkin
Tavsiye
Kararlar
(1/93)
http://www.coe.int/t/dg4/sport/Resources/texts/sprec93.1_en.asp#TopOfPage,
(E.T:
01.03.2011).
Balc, V. (2003). Avrupa Birli÷i ve Spor, Gazi Beden E÷itimi ve Spor Bilimleri
Dergisi, VIII,2: 53-66.
Bandura, A. (1994), Self-efficacy. In V.S. Ramachaudran (ed.), Encyclopedia of
Human Behavior (Vol. 4, pp. 71–81). New York: Academic Press.
Baú, H.H. (2010), Futbol øle ølgili Mevzuat, østanbul: Beta.
Baúbakanlk Toplu Konut ødaresi Baúkanl÷ tarafndan, Kurumsal Beklenti ve
Öneriler, Meclis Araútrmas Komisyonuna Gönderilen 23.02.2011 tarihli ve 14635
sayl Rapor.
Bennett, J.C. (1991), The irrationality of catharsis theory of aggression as a
justification for educators’ support for interscholastic football. Perceptual and Motor
Skills, 72: 415–18.
Berkowitz, L. (1993), Aggression: Its Causes, Consequences, and Control.
Philadelphia, PA: Temple University Press.
Beyer, E. (1987). Dictionary of Sport Science. Berlin: Verlag Karl Hofmann.
Biasi, V. (1999), Personological studies on dancers: motivations, conflicts and defense
mechanisms. Empirical Studies of the Arts, 17: 171–86.
Boon, G. ve Jones, D. (2005). Deloitte &Touche Annual Review of Football Finance,
Bostanco÷lu, A., (2001), Taraftar ve Solcu Olmak, Horak, R., Reiter, W., Bora, T.,
Futbol ve Kültürü içinde, østanbul: øletiúim Yaynlar,.
Bredemeier, B.J.L. & Shields, D.L. (1986), Moral growth among athletes and
nonathletes: a comparative analysis. Journal of Genetic Psychology, 147: 7–18.
Brimson, D. (2003), Euro Trashed, The Rise and Rise of Europe’s Football
Hooligans. Londra: Headline Book Publishing.
Bucher, C. & Wuest, D. (1987). Foundations of Physical Education and Sport.
Times Mirror/Mosby College Publishing.
Bushman, B.J. & Cooper, H.M. (1990), Effects of alcohol on human aggression: an
integrative research review. Psychological Bulletin, 107: 341–54.
Cengiz, R. (2004), Yazl spor basnnda úiddet ve fair play sunumu, Futbol
Müsabakalarnda Terörün Nedenleri ve Önlem Yollar, Bilimsel Araútrma
Yarúmas Kitab. Ankara: Türkiye Futbol Adamlar Derne÷i.
Clarke, A. (1978), Football Hooliganism and Skinheads. Birmingham.
Çalmyer, H. (1992), Spor ve Serbest Zaman E÷itimi, 1. E÷itim Kurumlarnda
Beden E÷itimi ve Spor Sempozyumu, Ankara: Millî E÷itim Basmevi.
Çepe, K. (1992), Futbol müsabakalarnda seyircilerin saldrganlklar ve úiddet
sebepleri üzerine bir araútrma Gazi Üniversitesi, Sa÷lk Bilimleri Enstitüsü (Yüksek
Lisans Tezi), Beden E÷itimi ve Spor ABD. Ankara: Gazi Üniversitesi.
Çobano÷lu, M. G. (1993). Sporda saldrganlk olgusu ve bu olgunun sportif
performans üzerine etkisi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Sa÷lk Bilimleri Enstitüsü Beden
E÷itimi ve Spor Anabilim Dal (Doktora Tezi) øzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi.
(S. Says: 733)
- 151 -
41.
42.
43.
44.
45.
46.
47.
48.
49.
50.
51.
52.
53.
54.
55.
56.
57.
58.
59.
60.
61.
62.
63.
64.
Dal Lago, A. (1990), Descrizione di una Battaglia: I Rituali del calcio. Bologna: II
Mulino.
Dal Lago, A. ve De Biasi, R. (1994), Italian football fans: Culture and organization. In
R. Guilianotti, N. Booney ve M. Hepworth (Eds.), Football, Violence and social
Identity. London: Routledge.
Deloitte (2010), “European Premier Leaues”, Deloitte Annual Review of Financial
Finance, Haziran s.11
Devecio÷lu S. ve Çoban B. (2003), “Türkiye’de Profesyonel Futbolun Finans”, Spor
Araútrmalar Dergisi, 7, s.3.
Devlet Denetleme Kurulu’nun “GSGM’nin Faaliyetlerinin Denetimi ile Özerk
Federasyon Uygulamalarnn De÷erlendirilmesi” konulu 2009/3 sayl Raporu,
http://www.tccb.gov.tr/ddk/ddk28.pdf (E.T:05.02.2011).
Do÷uú Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dekan H. Fehim ÜÇIùIK tarafnda, Görüú,
Meclis Araútrmas Komisyonuna Gönderilen 06.01.2011 tarihli Rapor.
Dollard, J., Doob, L., Miller, N., Mowrer, O.W. & Sears, R.R. (1939), Frustration
and Aggression. New Haven, CT: Yale University Press.
Dorukkaya ù, Ebiçlio÷lu FK. ve Kratl A. (1998). Türkiye’de Futbol Kulüplerinin
ùirketleúmesi, Halka Açlmas, Finansman ve Vergileme, østanbul: Dünya
Yaynclk.
DPT, (1967), økinci Beú Yllk Kalknma Plan”, DPT Yayn, Ankara, s:192-196,
258.
DPT, (1972), Üçüncü Beú Yllk Kalknma Plan”, DPT Yayn, Ankara, s.793-794,
827, 1005.
DPT, (1979), Dördüncü Beú Yllk Kalknma Plan”, DPT Yayn, Ankara, s:156-157,
287-288.
DPT, (1984), Beúinci Beú Yllk Kalknma Plan”, DPT Yayn, Ankara, s:144,146,
150, 201.
DPT, (1989), Altnc Beú Yllk Kalknma Plan”, DPT Yayn, Ankara, s:296-298,
356.
DPT, (1995), Yedinci Beú Yllk Kalknma Plan”, DPT Yayn, Ankara, s. 31.
Dumlupnar Üniversitesi, I. Oturum Raporu, Meclis Araútrmas Komisyonuna
Gönderilen 07.03.2011 tarihli Rapor.
Dunning, E, Murphy, P. & Williams, J. (1988). The Roots of Football Hooliganism:
An Historical and Sociological Study. London: Routledge.
Dunning, E. (1995). Football Hooliganism as a world social problem. Agon, 2, 9-41
Eagly, A.H. & Chaiken, S. (1993), The Psychology of Attitudes. San Diego, CA:
Harcourt, Brace and Jovanovich.
Ekenci G. (2000). “Türkiye’deki müessese spor kulüplerinin kurumsal kültürlerinin
toplam kalite yönetimine uygunlu÷u”,Gazi BESBD, 5 (4), 43-54.
Elias, N. (1978), The Civilising Process. Oxford: Blackwell.
Ellias, N. & Dunning E. (1986), Quest for Excitement. Oxford: Blackwell.
Erkiner, K. (2002). Spor Hukukunun Tanm, Araútrma Yöntemleri, Devletler Üstü
Teúkilatlar, Rolü, Geliúmiú Ülkelerdeki E÷itimi, 7. Uluslararas Spor Bilimleri
Kongresi Kongre Kitab, Antalya.
Erkiner, K. (2010), “Bir Hukuk Disiplini Olarak Spor Hukuku”, Spor Hukuku
Enstitüsü, http://www.sporhukuku.org/makaleler.php?id=19, (E.T:10.05.2010).
Erkiner, K. (2009). Sporda Özerklik, Sporun ve Spor Hukukunun En Yaúamsal
Konusu Hakknda Sunum ve Tartúmalar. østanbul: .østanbul Barosu Yaynlar.
(S. Says: 733)
- 152 -
65.
66.
67.
68.
69.
70.
71.
72.
73.
74.
75.
76.
77.
78.
79.
80.
81.
82.
83.
Erkiner, K. (2010). Uluslararas Spor Tahkim Mahkemesi C.A.S 2010
De÷iúikliklerini øçeren Açklamal øngilizce–Türkçe Mevzuat Geniúletilmiú (2.
Bask), østanbul: On øki Levha Yaynclk.
Erkiner, K. (2006). Uluslararas Spor Tahkim Mahkemesi C.A.S Açklamal
øngilizce – Türkçe Mevzuat, Ankara: Nobel Yaynlar.
Erten, Y. ve Ardal, C. (1996), Saldrganlk, ùiddet ve Terörün Psikososyal Yaplar,
Cogito 6-7, østanbul.
Festinger, L. (1954), A theory of social comparison processes. Human Relations, 7:
117–40. Festinger, L. and Carlsmith, J.M. (1958) Cognitive consequences of forced
compliance. Journal of Abnormal and Social Psychology, 58: 203–10.
Fiúek, K. (1998), Devlet Politikas ve Toplumsal Yapsyla øliúkileri Açsndan
Dünya’da ve Türkiye’de Spor Yönetimi, (2. Bask), Ankara: Ba÷rgan Yaynevi, s.
144.
Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi, Dr. Pnar MEMøù tarafndan, Sporda
ùiddet ve Düzensizli÷in Önlenmesine Dair Kanun Tasars Üzerinde Yaplan
ønceleme, Meclis Araútrmas Komisyonuna Gönderilen 15.03.2011 tarihli Rapor.
Genç, D. A. (1998), Spor Hukuku, østanbul. Gençlik ve Spor Genel Müdürlü÷ü Spor
Yüksek Kurumu Kanun Tasars Tasla÷.
Gençlik ve Spor Genel Müdürlü÷ü 2010-2014 Stratejik Plan,
http://www.sp.gov.tr/documents/planlar/GenclikSporGenelMudurluguSP1014.pdf,
(E.T:10.03.200).
Gençlik ve Spor Genel Müdürlü÷ü tarafndan 04.01.2011 tarihinde Meclis Araútrmas
Komisyonuna Gönderilen 20 sayl yaz.
Gençlik ve Spor Genel Müdürlü÷ü tarafndan, Kanun Tasars ve østatistiki Veriler,
Meclis Araútrmas Komisyonuna Gönderilen 17.01.2011 tarihli ve 225 sayl Rapor.
Gençlik ve Spor Genel Müdürlü÷ünün Meclis Araútrmas Komisyonuna yapmú
oldu÷u 08.12.2010 tarihli Sunum.
Giulianotti, R. (1995). Football and the politics of carnival: An etnographic study of
Scottish fans in Sweden. International Review for the Sociology of Sport, 30, (2),
191-223.
Gök, Y. ve Sunay, H. (2010), “Türkiye ve Fransa’da Uygulanan Spor Yönetiminin
Kamu Yönetimi Açsndan Karúlaútrlmas”, Spormetre Beden E÷itimi ve Spor
Bilimleri Dergisi, VIII (1), s: 7-16.
GSGM 2009 Yl Faaliyet Raporu,
http://www.gsgm.gov.tr/sayfalar/birimler07/birimler_09/strateji/sayfalar/gsgm_faaliyet
/gsgm2009.pdf (E.T:01.03.2011).
GSGM Özerk Federasyonlar Çerçeve Statüsü,
http://www.gsgm.gov.tr/sayfalar/fed_mevzuat/federasyon_mevzuat.htm (E.T:
02.01.2011).
GSGM Spor Toto Teúkilat Baúkanl÷ tarafndan, Görüú, Meclis Araútrmas
Komisyonuna Gönderilen 31.12.2010 tarihli ve 291 sayl Rapor.
Guttman, A. (1986) Sport Spectators. New York: Columbia University Press.
Gültekin, O., Do÷an, M., Do÷an, A. ve Eylem, B. (2000). Futbol Sahalarnda ùiddet
Ve Emniyet Güçlerinin Tutumu Üzerine Bir Araútrma, 21. yy. da Polis E÷itimi
Sempozyumu. Ankara: Emniyet Genel Müdürlü÷ü. S. 751.
Gürses, Ç. ve Olgun, P. (1979), Sportif Yetenek Araútrma Metodu (Türkiye
Uygulamas), østanbul: Türk Spor Vakf.
(S. Says: 733)
- 153 -
84.
85.
86.
87.
88.
89.
90.
91.
92.
93.
94.
95.
96.
97.
98.
99.
100.
101.
102.
103.
Hacettepe Üniversitesi Rektörlü÷ü, Türkiye’de Spor Temel Sorunlar ve Çözüm
Önerileri, Meclis Araútrmas Komisyonuna Gönderilen ùubat 2011 tarihli Rapor.
Hagger, M. & Chatzisarantis, N. (2005). Social Psychology of Exercise and Sport.
Maidenhead: Open University Pres, McGraw-Hill Education.
Hahn, E. (1987). Poitics and violence in soccer in Europe and F.R.G., In T. O’Brien
(Ed.) European Conference on Football Violence. Preston.
Harrington, J. A. (1968). Soccer Hooliganizm. Bristol: John Wrigtht.
Harris, N.B. (1992), Sex, race, and experiences of aggression. Aggressive Behavior,
18:201–17.
http://eurlex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:C:2002:022:0001:0025:EN
:PDF ve Avrupa Birli÷i Konsey ølke Karar of (OJ C 322, 29/12/2006) http://eurlex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:C:2006:322:0001:0039:EN:PDF,
(E.T:01.02.2011).
øçiúleri Bak.-Mahalli ødareleri Genel Müdürlü÷ü tarafndan 10.03.2011 tarihinde
Meclis Araútrmas Komisyonuna Gönderilen 7359 sayl yaz.
øçiúleri Bakanl÷ Dernekler Dairesi Baúkanl÷ tarafndan 04.03.2011 tarihinde Meclis
Araútrmas Komisyonuna Gönderdi÷i 739 sayl yaz.
øçiúleri Bakanl÷ Dernekler Dairesi Baúkanl÷ tarafndan Komisyonumuza sunulan
19.01.2011 tarih ve B.05.0.DDB.00.000.73/251 sayl “Spor Kulüpleri hk.” konulu
Rapor.
øçiúleri Bakanl÷ Dernekler Dairesi Baúkanl÷ tarafndan Meclis Araútrmas
øçiúleri Bakanl÷ Dernekler Dairesi Baúkanl÷, Dernekler Mevzuat, Dernek
Yöneticileri ve Kamu Görevlileri øçin Temel Kaynak, Ankara, 2010.
øçiúleri Bakanl÷ Emniyet Genel Müdürlü÷ü tarafndan 14.01.2011 tarihinde Meclis
Araútrmas Komisyonuna Gönderdi÷i 19035 sayl yaz.
øçiúleri Bakanl÷ Mahalli ødareler Genel Müdürlü÷ü tarafndan 19.01.2011 tarihinde
øçiúleri Bakanl÷ Mülkiye Teftiú Kurulu Baúkanl÷ tarafndan 25.02.2011 tarihinde
øçiúleri Bakanl÷-Emniyet Genel Müdürlü÷ü, 5149 sayl Kanun De÷iúikli÷i øle ølgili
Görüú, Meclis Araútrmas Komisyonuna Gönderilen 20.01.2011 tarihli ve 23727
sayl Rapor.
ømamo÷lu A. F. (1992). “Fonksiyonel açdan spor yönetiminin anlam ve önemi”, Gazi
E÷itim Fak.Der., 8 (1), 21-34.
østanbul Büyükúehir Belediyesi, 2011, østanbul 2012 Avrupa Spor Baúkenti Tantm
Kitapç÷.
østanbul Üniversitesi-Edebiyat Fakültesi Co÷rafya Bölümü, Prof. Dr. Sedat AVCI,
Sunum ve Görüúler, Meclis Araútrmas Komisyonuna Gönderilen 24.02.2011 tarihli
Rapor.
østanbul Valili÷i øl Emniyet Müdürlü÷ü, Görüú ve Önerileri, Meclis Araútrmas
Kasap, H. ve di÷erleri, (2005), Hak Kavram ve Çocu÷un Oyun Hakk, UNESCO
Türkiye Millî Komisyonu Beden E÷itimi ve Spor øhtisas Komitesi, Çocu÷un Oyun ve
Spor Hakk Çalútay Bildirisi 24 Haziran 2005, www.ekospor.com/MyArticles/05.pdf, (ET: 02.03.2011).
(S. Says: 733)
- 154 -
104. Kayao÷lu, A. G. (2000). Futbol Fanatizmi, Sosyal Kimlik ve ùiddet: Bir Futbol
105.
106.
107.
108.
109.
110.
111.
112.
113.
114.
115.
116.
117.
118.
119.
120.
121.
122.
123.
Takmnn Taraftarlaryla Yaplan Çalúma. Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler
Enstitüsü, (Yaynlanmamú Doktora Tezi), Ankara: Ankara Üniversitesi.
Kerr, J. H. (1994). Understanding Soccer Hooliganism. Buckingam: Open
University Press.
Klcgil, E., (2001), Krmz Kart (Örneklerle Türk Spor Kültürüne Sosyolojik
Bakú), Ankara: Ankara Üniversitesi Basmevi. s.8-58.
Klcgil, E. ve Partal, M. (2003), Süper Ligde Oynayan Bir Futbol Takm
Taraftarlarnn ùiddete Neden Olan Tahrik Olma Unsurlar Üzerine Bir Araútrma,
Gazi Beden E÷itimi ve Spor Bilimleri Dergisi, Cilt:7, Say:2, s.43-52.
Kongar, E. (2002),
http://www.kongar.org/aydinlanma/2002/298_Intiharlar_ve_Seyirci_Siddeti_Nasil_On
lenir.php, (E.T:16.02. 2011).
Koruç, Z., Bayar, P. ve Arslan, F. (2004). Türkiye’de futbol fanatikleri: Sosyal kimlik
ve úiddet. “Futbol Müsabakalarnda Terörün Nedenleri ve Önlenme Yollar”
Bilimsel Araútrma Yarúmas Kitab. Ankara: Futbol Adamlar Ankara ùubesi
Yaynlar.1-20.
Köknel, Ö. (2000), Bireysel ve Toplumsal ùiddet, østanbul: Altn Kitaplar Yaynevi.
Kronoloji, (2010), Kasm 16. http://ec.europa.eu/sport/information-center/informationcenter141_en.htm, (E.T:12.01.2011).
Kuru, E. (2003). Görsel medya ve futbol seyircisinin úiddet iliúkisi, Futbolda ùiddet
ve Önlenmesi Sempozyumu. Ankara: Ankara Emniyet Müdürlü÷ü Yaynlar.
Lang, J. (1969). Report of the Working Party on Crowd Behaviour at Football
Matches. London: HMSO.
Maliye Bakanl÷ Gelir ødaresi Baúkanl÷ tarafndan 05.01.2011 tarihinde Meclis
Araútrmas Komisyonuna Gönderilen 814 sayl yaz.
Maliye Bakanl÷ Gelir ødaresi Baúkanl÷ tarafndan 07.02.2011 tarihinde Meclis
Mann, L. (1979). Sport crowds viewed from the perspective of collective behavior.
Agression and Sport In J. H. Goldstein (Ed.), Sports, Game and Play: Social and
Psychological Viewpoints. Hillsdale, New Joursey: Laurence Erlbaum associates.
Mann, L. (1981), The baiting crowd in episodes of threatened suicide. Journal of
Personality and Social Psychology, 41: 703–9.
Marmara Üniversitesi Rektörlü÷ü tarafndan, Kulüplerin Mali Yaplanma Sorunlar
ve Öneriler, Meclis Araútrmas Komisyonuna Gönderilen 23.12.2010 tarihli ve
Rapor.
Marsh, P. (1978). Aggro: The Illusion of Violence. London: Dent.
Marsh, P. (1982). Social order on British soccer terraces. International Social Science
Journal, 34, 247-256.
Marsh, P. and Harré, R. (1978) The world of football hooliganism. Human Nature, 1:
62–9.
Matthews, K.A., Krantz, D.S., Dembroski, T.M. & MacDougall, J.M. (1982), Unique
and common variance in Structured Interview and Jenkins Activity Survey measures
of Type A behavior pattern. Journal of Personality and Social Psychology, 42: 303–
13.
Meclis Araútrmas Komisyonunun 01.12.2010-08.03.2011 Tarihli Tutanaklar
(Toplam 1420 sayfa).
(S. Says: 733)
- 155 -
124. Memiú, P. (2010). Sporda Faaliyetlerinden Do÷an Ceza Sorumlulu÷u Galatasaray
125.
126.
127.
128.
129.
130.
131.
132.
133.
134.
135.
136.
137.
138.
139.
140.
141.
Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kamu Hukuku Anabilim Dal (Doktora Tezi),.
østanbul: Galatasaray Üniversitesi.
Millî E÷itim Bakanl÷ 2010-2014 Stratejik Plan, s. 126-127, 186.
http://sgb.meb.gov.tr/Str_yon_planlama_V2/MEBStratejikPlan.pdf, (E.T:10.02.2011).
Millî E÷itim Bakanl÷ Okul øçi Beden E÷itimi Spor ve øzcilik Daire Baúkanl÷
tarafndan, Bilgi Talebi Konulu, Meclis Araútrmas Komisyonuna Gönderilen
19.01.2011 tarihli ve 130 sayl Rapor.
Millî e÷itim Bakanl÷ Talim Terbiye Kurulu Baúkanl÷ tarafndan, Okullarda Beden
E÷itimi Dersi, Meclis Araútrmas Komisyonuna Gönderilen 12.01.2011 tarihli
Sunum.
Millî E÷itim Bakanl÷ Talim Terbiye Kurulu Baúkanl÷, Okullarda Spor Beden
E÷itimi ve ùiddet, Meclis Araútrmas Komisyonuna Gönderilen 02.02.2010 tarihli ve
720 sayl Rapor.
Millî E÷itim Bakanl÷ tarafndan 19.01.2011 tarihinde Meclis Araútrmas
Mosston, M. & Ashworth, S. (1986). Teaching Physical Education, (Third Edition).
New York: Maxwell Macmillan International Publishing Group,
Mutlu, K. (2000), Sporda ùiddet Platformu, Ankara: GSGM Yaynlar.
Ondokuz Mays Üniversitesi Rektörlü÷ü, Prof. Dr. Osman ømamo÷lu, Spor Kulüpleri
Kanun Tasarlar Üzerine Görüúler, Meclis Araútrmas Komisyonuna Gönderilen
Or, M. E, (2008). Spor Kulüplerinde Taraftar Memnuniyeti: Üç Büyük Spor Kulübüne
øliúkin Araútrma, Marmara Üniversitesi, Sa÷lk Bilimleri ABD, (Doktora Tezi),
østanbul: Marmara Üniversitesi.
Ö÷üt, E.E. (2010). Almanya ve Türkiye’deki Spor Kulüplerinin Karúlaútrmal
Analizi, Türkiye’de Spor Kulüplerinin Yap ve øúleyiúine Yeni Bir Yaklaúm, (Doktora
Tezi), Ankara: Gazi Üniversitesi.
ÖSYM (2010), 2009-2010 Ö÷retim Yl Yüksekö÷retim østatistikleri, Ankara:
ÖSYM Yaynlar. Yayn No. 2010-4.
Özel Sporcular Spor Federasyonunun Meclis Araútrmas Komisyonuna Gönderilen
Özmaden, M. (2004), Futbola iliúkin dúsal etkenlerin seyirci saldrganl÷ üzerindeki
etki düzeyinin araútrlmas, Futbol Müsabakalarnda Terörün Nedenleri ve Önlem
Yollar, Bilimsel Araútrma Yarúmas Kitab, Ankara: Türkiye Futbol Adamlar
Derne÷i.
Özyavuz, M. (2007), “Avrupa Konseyi Sportif karúlaúmalarda ve özellikle futbol
maçlarnda seyircilerin úiddet gösterileri ve taúknlklarna dair Avrupa Sözleúmesi”
içinde K. Erkiner ve A. Soysüren (Ed.) Spor Hukuku Dersleri, østanbul: Kadir Has
Üniversitesi: Spor Hukuku Araútrma ve Uygulama Merkezi Yayn No:2, 847-855.
Pilz, G. A. (1996). Social factors influencing sport and violence: On the "problem" of
football hooliganism in Germany, International Review for Social of Sport, 31 (1),
49-59.
Piotrowski, P. (2003), Soccer Holiganizm In Poland: Extend, dynamism and
psychosocial conditions. http://www.inter-disiplinary.net/piotroeski%20paper pdf.8,
(E.T:12.03.2011).
Pope, H.G. & Katz, D.L. (1994), Psychiatric and medical effects of anabolicandrogenic steroid use: a controlled study of 160 athletes. Archives of General
Psychiatry, 51: 375–82.
(S. Says: 733)
- 156 -
142. Profesyonel
143.
144.
145.
146.
147.
148.
149.
150.
151.
152.
153.
154.
155.
156.
157.
158.
159.
160.
Futbolcular Derne÷i tarafndan, Brifing, Meclis Araútrmas
Komisyonuna Gönderilen 16.12.2010 tarihli Brifing notu.
Reicher, S.D., Spears, R. & Postmes, T. (1995). A social identity model of
deindividuation phenomena. In M. Hewstone and W. Stroebe (eds), European Review
of Social Psychology (Vol. 6). Chichester: Wiley.
Rous, S. (1978), Football Words: A lifetime in Sport. London: Faber and Faber.
Roversi, A. (1994). The birth of the”ultras”: The Rise of football hooliganism in Italy.
In R. Giuilanotti and J. Willimas (Eds.) Game Without Frontiers: Football, Identity
and Modernity. Aldershot: Arena.
Russel, G. W. & Goldstein, J. H. (1995). Personality differences between Dutch
football fans and non fans. Social Behavior and Personality. 23, (2), 199-204.
Russell, G.W. (1979), Hero selection by Canadian ice hockey players: Skill or
aggression? Canadian Journal of Applied Sport Sciences, 4: 309–13.
Russell, G.W. (1983), Crowd size and density in relation to athletic aggression and
performance. Social Behavior and Personality, 11: 9–15.
San, H. (1981), “ATATÜRK’ün Spor Politikas”, Bir Sempozyumun Getirdikleri
Atatürk’ün Spora Bakú, østanbul: Gazeteciler Cemiyeti Yaynlar, s. 87.
Seyirci ùiddeti Üzerine Avrupa Konvansiyonu (2011).
http://www.coe.int/t/dg4/sport/violence/convention_en.asp,(11.03.2011).
Silva, J.M. (1980), Assertive and aggressive behavior in sport: a definitional
clarification. In C.H. Nadeau, W R. Halliwell, K.M. Newell and G.C. Roberts (eds),
Psychology of Motor Behavior and Sport, (pp. 199–208). Champaign, IL: Human
Kinetics.
Simon, Y. & Taylor, J. (1992). A Psychological model of fan violence in sports,
International journal of Sport Psychology. 23, 207-226.
Skinner, J.S., Corbin, C.B., Landers, D.M. & Wells, C.L. (1989). Future Directions
In Exercise and Sport Science Research. Champaign, Illinois: Human Kinetics
Books.
Sloan, L.R., (1979), The Function and Impact of Sports for Fans: “A Rewiew of
Theory and Contemporary Research” in J.H.Goldstein (Ed)., Sports, Games and
Play: Social and Psyhological Viewpoints, New Joursey: Hillsdale, Laurence
Erlbaum Associates,
Sloane, P. J. (2006), “The European Model of Sport”, Wladimir Andreff ve Stefan
Szymanski (eds), Handbook on the Economics of Sport, Edward Elgar Publishing,
Sayfa: 299-303
Smith, M. D. (1983). Violence and Sport. Toronto: Butterword Co. Ltd. Stephens,
D.E. and Bredemeier, B.J.L. (1996), Moral atmosphere and judgments about
aggression in girls’ soccer: relationships among moral and motivational variables.
Journal of Sport and Exercise Psychology, 18: 158–73.
Sosyal Güvenlik Kurumu Baúkanl÷ tarafndan 10.01.2011 tarihinde Meclis
SPK, Kurumsal Yönetim ølkeleri.
http://www.spk.gov.tr/displayfile.aspx?action=displayfile&pageid=66&fn=66.pdf&su
bmenuheader=null (E.T. 23.03.2011)
Spor Hukuku Enstitüsü Derne÷i, Sporun Sorunlar, Meclis Araútrmas Komisyonuna
Gönderilen 31.01.2011 tarihli Rapor.
Sporda ùiddetin Önlenmesine Dair Sosyal ve E÷itsel Tedbirlerin Rolüne øliúkin Daimi
Komite Tavsiye Karar ve Sporda ùiddetin Önlenmesi El Kitab, (2003),
(S. Says: 733)
- 157 -
161.
162.
163.
164.
165.
166.
167.
168.
169.
170.
171.
172.
173.
174.
175.
176.
177.
178.
179.
180.
http://www.coe.int/t/dg4/sport/Resources/texts/sprec03.1_en.asp#TopOfPage
(E.T.15.03.2011)
Sport Participation –UK, Mays 2007,
http://oxygen.mintel.com/sinatra/oxygen/search_results/show&/display/id=219260
(E.T: 07.02.2011)
Sportif Karúlaúmalarda ve Özellikle Futbol Maçlarnda Seyircilerin ùiddet Gösterileri
ve Taúknlklarna Dair Avrupa Konvansiyonu (1985)
http://conventions.coe.int/Treaty/Commun/QueVoulezVous.asp?NT=120&CM=8&DF
=&CL=ENG, (E.T:08.02.2010).
Stephens D.E. & Bredemeier B.J.L (1996), Moral atmosphere and judgments about
aggression in girls’ soccer: relationships among moral and motivational variables.
Journal of Sport and Exercise Psychology, 18: 158–73.
Stott, C. & Pearson, G. (2010), Football Hooliganism, Policing and the War on the
English Disease. Londra: Pennant Boks.
Szymanski, S. (2006). “The Anglo-American Model of Sport”, Wladimir Andreff &
Stefan Szymanski (eds) Handbook on the Economics of Sport, Edward Elgar
Publishing, s. 304-307.
ùafak, B. S. (1999), Futbol ùirketlerinin Halka Arz, SPK Yeterlik Etüdü.
T.C. Ziraat Bankas Aù, Sponsorluk ve Sporda ùiddet Sorunu, Meclis Araútrmas
Taha, M. (2011) øspanyollar kaçyor øngilizler kovalyor, Tam Saha, Mart, 28.
Tajfel, H. and Turner, J.C. (1986), The social identity theory of intergroup behavior.
Talimciler, A. (1998). Türkiye’de futbol fanatizmi ve medya iliúkisi (Fanatik ve
Fotomaç Örne÷i), Ege Üniversitersi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyoloji Anabilim Dal
(Yüksek Lisans Tezi) øzmir: Ege Üniversitesi.
Taúço÷lu, K., (1996), Psikotik Olgularda Saldrganlk ve Semptom Da÷lmnn
øliúkisi, østanbul: Sa÷lk Bakanl÷ Bakrköy Ruh ve Sinir Hastalklar Hastanesi Adli
Psikiyatri (Birimi Uzmanlk Tezi).
Taylor, J. (1990). The Hillsborough Stadium Disaster (Final Rapor). Londra:
HMSO, Cm 962.
Taylor, R. (1971). "Football Mad" a speculative sociology of soccer hooliganizm. in E.
Dunning (Ed.) The Sociology of Sport. London: Cass.
Taylor, R. (1982a). Class, violence and sport: the case of soccer hooliganizm in
BBritain. øn H. Cantelon and R. Gruneau (Eds.) Sport Culture and State. Toronto:
University of Toronto press.
Taylor, R. (1982b). On the sportys violence question: Soccer holiganizm revisited,.
In. J. Hargreaves (Ed.) Sport Culture and Ideology. Cambridge: polity.
Taylor, S.P. and Gammon, C.B. (1976), Aggressive behavior of intoxicated subjects:
the effects of third-party intervention. Journal of Studies on Alcohol, 37: 917–30.
TBMM 23. Dönem Sra says 1397,
http://www.tbmm.gov.tr/sirasayi/donem22/yil01/ss1397m.htm, (E.T:15.03.2011)
TBMM 23. Dönem, Sra Says: 646, Adalet Komisyonu Raporu, 2011.
http://www.tbmm.gov.tr/sirasayi/donem23/yil01/ss646.pdf, (E.T: 23.03.2011).
TBMM 23. Dönem, Sra Says: 698, Plan ve Bütçe Komisyonu Raporu,
http://www.tbmm.gov.tr/sirasayi/donem23/yil01/ss698.pdf (E.T. 23.03.2011)
TFF Lisansl Futbolcu Temsilcisi Abdullah KILINÇ tarafndan, Görüú ve Önerileri,
Meclis Araútrmas Komisyonuna Gönderilen 21.02.2011 tarihli Rapor.
(S. Says: 733)
- 158 -
181. Tiryaki, ù. (2000), Spor Psikolojisi Kavramlar, Kuramlar ve Uygulama, Ankara:
Eylül Kitap ve Yaynevi,.
182. Toros, T. (2003), Futbolda ùiddet ve Önlenmesi Sempozyumu, Ankara: Emniyet
Genel Müdürlü÷ü Yaynlar.
183. Tucker, L.W. & Parks, J.B. (2001), Effects of gender and sport type on intercollegiate
184.
185.
186.
187.
188.
189.
190.
191.
192.
193.
194.
195.
196.
197.
198.
199.
200.
201.
202.
athletes’ perceptions of the legitimacy of aggressive behaviors in sport. Sociology of
Sport Journal, 18: 403–13.
Tu÷rul Akúar tarafndan, Spor Kulüplerinin Mali ve Yönetiúim Sorunlar ve
Bunlara øliúkin Çözüm Önerileri, Meclis Araútrmas Komisyonuna Gönderilen
8.03.2011 tarihli Rapor.
TUøK, (2008). Spor østatistikleri, Ankara: TUøK Yaynlar.
Türkiye Amatör Spor Kulüpleri Federasyonu tarafndan, Görüú ve Önerileri, Meclis
Araútrmas Komisyonuna Gönderilen 10.01.2011 tarihli ve 10 sayl Rapor.
Türkiye Bedensel Engelliler Spor Federasyonu tarafndan Meclis Araútrmas
Komisyonuna Gönderilen 29.12.2010 tarihli Sunum.
Türkiye Futbol Antrenörleri Derne÷i tarafndan, Önerileri, Meclis Araútrmas
Komisyonuna Gönderilen Ocak 2011 tarihli Rapor
Türkiye Futbol Federasyonu Baúkanl÷ tarafndan, Spor Kulüplerinin Sorunlar ile
Sporda ùiddetin øncelemesi Konulu, Meclis Araútrmas Komisyonuna Gönderilen
Türkiye Futbol Federasyonu tarafndan 17.03.2011 tarihinde Meclis Araútrmas
Türkiye Görme Engelliler Spor Federasyonu tarafndan, Görüú, Meclis Araútrmas
Komisyonuna Gönderilen 28.12.2010 tarihli 2226 sayl Rapor.
Türkiye Güreú Federasyonu tarafndan, Görüú, Meclis Araútrmas Komisyonuna
Gönderilen 16.12.2010 tarihli Sunum.
Türkiye øúitme Engelliler Spor Federasyonu tarafndan, Meclis Araútrmas
Komisyonuna Gönderilen 29.12.2010 tarihli Sunum.
Türkiye Judo Federasyonu tarafndan Bilgi Görüúü, Meclis Araútrmas Komisyonuna
Gönderilen 20.12.2010 tarihli Brifing Notu.
Türkiye Millî Olimpiyat Komitesince Meclis Araútrmas Komisyonuna Gönderilen
24.01.2011 tarihli ve 039/2011 sayl Rapor.
Türkiye Voleybol Federasyonu tarafndan, Sporun Sorunlar Baúlkl, Meclis
Araútrmas Komisyonuna Gönderilen 9.12.2010 tarihli ve 6815 sayl Rapor.
UEFA 1.Asbaúkan ùenes ERZøK, Görüú ve Öneriler, Meclis Araútrmas
Komisyonuna Gönderilen 04.02.2011 tarihli Rapor.
Üçúk, H. F. (1999), Sporda Sorunlar ve Çözüm Önerileri, østanbul: Ötüken
Yaynlar, s.139.
Ünalan, Z. (2011). Kalabal÷n Dinami÷i, Bilim ve Teknik. Mart, 44 (520) 24-31.
Ünlüsan, Ç. (1998). Türk Futbol Seyircisinin Saldrganlk Nedenleri, Marmara
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yüksek Lisans Tezi) østanbul: Marmara
Üniversitesi.
Ünsal, A. Geniúletilmiú Bir ùiddet Tipolojisi, Cogito 6-7, østanbul: Yap Kredi
Bankas Yaynlar.
Ünüvar, A., Gürkan, B., Acar, D., Bçakc, L., Karacar, M.ø., Tanröver, Ö. ve Akúar,
T. (2010). Kurumsal Yönetim ølkeleri Iú÷nda Türk Futbol Kulüpleri Yönetim
Rehberi, østanbul: Türkiye Kurumsal Yönetim Derne÷i Yaynlar.
(S. Says: 733)
- 159 -
203. Van der Brug, H.H. (1994). Football hooliganism in Nederlands, In R. Gulianotti,
204.
205.
206.
207.
208.
209.
210.
211.
212.
N. Bonney and M. Hepworth (Eds.), Football, Violence and Social Identity.
London: Routledge.
Wann, D. L., (1998), A preliminary nvestigation of the relationship between alcohol
use and sport fandom. Social Behavior and Personality, 26 (3), 287-290.
Wann, D. L. (1997), Sport Psychology, New Jersey: Prenties Hall.
Weed, M. (2001), Ing-ger-land at Euro 2000: how ‘handbags at 20 paces’ was
portrayed as a full-scale riot. International Review for the Sociology of Sport, 36:
407–24
Wrangham, R. & Peterson, D. (1996), Demonic Males. New York: Houghton Mifflin.
Ylmaz, H. ve Yank, Ö. (2005), Spor Güvenli÷i, østanbul: Kardeúler Grup
Matbaaclk.
Yüksel, H., Do÷an, B., Moral, S. ve Acar, M. F. (1997), Futbolda úiddetin toplum
bilimsel boyutlar, Futbol Bilim ve Teknoloji Dergisi, 97 (3), 22-24.
Zillman, D., Johnson, R.C. and Day, K.D. (1974), Attribution of apparent arousal and
proficiency of recovery from sympathetic activation affecting excitation transfer to
aggressive behavior. Journal of Experimental Social Psychology, 10: 503–15.
Zimbardo, P. (1970), The human choice: individuation, reason, and order versus
individuation, impulse, and chaos. In W.J. Arnold and D. Levine (eds), Nebraska
Symposium on Motivation (Vol. 17, pp. 237–307). Lincoln, NE: University of
Nebraska Press.
Zuckerman, M., Kuhlman, D.M., Joireman, J., Teta, P. & Kraft, M. (1993), A
comparison of three structural models for personality: the Big Three, the Big Five, and
the Alternative Five. Journal of Personality and Social Psychology, 65: 757–68.
(S. Says: 733)
- 160 -
RAPORUN EKLERø
EK:1. KOMøSYONUN, TÜRKøYE BÜYÜK
DIùINDA YAPTIöI øNCELEME VE ARAùTIRMALAR
MøLLET
MECLøSø
Spor kulüplerinin sorunlarnn yerinde incelenmesi amacyla Komisyon Üyesi
Milletvekilleri ve Komisyon Uzmanlarnn katlmlaryla, hazrlanan bir program dâhilinde yurt
içinde 14-17 Ocak 2011 tarihleri arasnda østanbul’a gidilmiú, yerinde inceleme ve araútrmalarda
bulunulmuútur.
Di÷er taraftan, spor sektörünün uluslararas konjonktüre uyumlu hâle getirilmesine
yönelik olarak dünyadaki uygulamalar yerinde incelemek amacyla, spor sektöründe öncü
ülkelerden olan øngiltere’de 21-27 Ocak 2011 ve øspanya’da 24-30 Ocak 2011 tarihleri arasnda
spor kulüp tesislerinde ve stadyumlarnda incelemelerde bulunulmuú; spor sektörünün taraflar ile
görüúmeler gerçekleútirilmiú ve gerekli bilgiler alnmútr.
1.1. østanbul’da Yaplan ønceleme ve Araútrmalar
Komisyonumuz 14-17 Ocak 2011 tarihleri arasnda østanbul ilinde bir inceleme ve
araútrma ziyaretinde bulunmuútur. ønceleme ziyareti, Komisyon Baúkan Nazm EKREN
baúkanl÷nda yaplmú ve ziyarete Antalya Milletvekili Abdurrahman ARICI, Aydn Milletvekili
Mehmet Fatih ATAY, Aydn Milletvekili Ali UZUNIRMAK, Bilecik Milletvekili Fahrettin
POYRAZ, Bursa Milletvekili Mehmet Emin TUTAN, Diyarbakr Milletvekili Ali øhsan
MERDANOöLU, Gaziantep Milletvekili Halil MAZICIOöLU, østanbul Milletvekili Mehmet
SEVøGEN, øzmir Milletvekili Tu÷rul YEMøùCø, Malatya Milletvekili Ferit Mevlüt
ASLANOöLU, Samsun Milletvekili Fatih ÖZTÜRK ve Sivas Milletvekili Hamza YERLøKAYA
ile Komisyon Uzmanlar katlmúlardr.
Bu çalúma kapsamnda, Komisyon 15 Ocak 2011 tarihinde Kulüpler Birli÷i Vakf ile
Türkiye Futbol Federasyonu (TFF) tarafndan düzenlenen “Türk Futbolunun Sorunlar ve
Gelece÷i” ad verilen toplantya katlmútr. 16 Ocak 2011 tarihinde Spordan Sorumlu Devlet
Bakan Faruk Nafiz ÖZAK’tan “Sporda ùiddet ve Düzensizli÷in Önlenmesine Dair Kanun
Tasars” ile Bakanl÷n spor faaliyetleri hakknda bilgiler alnmútr. 17 Ocak 2011 tarihinde ise
østanbul Valili÷inde øl Spor Güvenlik Kurulu toplantsna iútirak edilmiú, ayn gün Fenerbahçe
ùükrü Saraço÷lu ve Fi-Yap ønönü Stadyumlarnda incelemelerde bulunulmuú ve son olarak
Kulüpler Birli÷i Vakf ile Türkiye Futbol Federasyonu ziyaret edilerek faaliyetleri hakknda bilgi
edinilmiútir.
Bu kapsamda; østanbul’da yaplan inceleme ve araútrmalara srasyla yer verilecektir.
1.1.1. Türkiye Futbol Federasyonu ve Kulüpler Birli÷i Vakf Ev
Sahipli÷inde Yaplan Toplant
Komisyon, 15 Ocak 2011 tarihinde Kulüpler Birli÷i Vakf ile Türkiye Futbol
Federasyonu (TFF) tarafndan düzenlenen “Türk Futbolunun Sorunlar ve Gelece÷i” isimli
toplantya katlmútr.
Toplantya, Türkiye Futbol Federasyonu Baúkan, Baúkan Vekili, Yönetim Kurulu
Üyeleri; Kulüpler Birli÷i Baúkan ve Baúkan Vekili, Yönetim Kurulu Üyeleri; Türkiye Süper Lig,
(S. Says: 733)
- 161 -
1. Lig, 2. Lig ve 3. Lig kulüplerinin yöneticileri ve çeúitli profesyonel yöneticiler katlmútr.
Toplantda Türkiye Futbol Federasyonu Baúkan Mahmut ÖZGENER, Kulüpler Birli÷i Vakf
Baúkan Aziz YILDIRIM, Komisyon Baúkan Nazm EKREN konuúma yapmú; Kulüpler Birli÷i
Baúkan Vekili Göksel GÜMÜùDAö ve Türkiye Futbol Federasyonu Yönetim Kurulu Üyesi
Yunus EGEMENOöLU sunumlarda bulunmuú; akabinde, toplantya iútirak eden kulüp
yöneticileri ve Komisyon Üyeleri görüúlerini belirterek de÷erlendirmeler yapmúlardr. Ayrca,
toplantya iútirak eden TFF, Kulüpler Birli÷i yetkilileri ile Türkiye Spor Toto Süper Lig, Bank
Asya 1. Lig, 2. Lig ve 3. Lig kulüplerinin yöneticilerine/temsilcilerine (73 kiúi) yönelik anket
çalúmas yaplmútr.
Bu toplantda yaplan konuúma ve sunumlarda;
-Anayasa Mahkemesinin Türkiye Futbol Federasyonu Tahkim Kurulu kararlarnn yargya
açlmasna olanak veren kararnn futbolun özerkli÷i ve FIFA talimatlar anlamnda sorun teúkil
edebilece÷i,
-Türkiye’de üç yl içinde kademeli olarak “Ulusal Kulüp Lisans Sistemi” uygulamasna
geçilece÷i; bu sistem ile birlikte kulüplerin, öngörülen hukuki, sportif, mali alt yap ve personele
iliúkin kriterleri yerine getirece÷i,
-Kulüpler Birli÷i tüzel
yaplandrlmas gerekti÷i,
kiúili÷inin
kanunla
düzenlenmesi
ve
TFF’nin
yeniden
-Stopaj oran ve biletlerdeki KDV orannn düúürülmesi, kulüplerin vergi ve sosyal
güvenlik borçlarnn affedilmesi veya yaplandrlmas, Gençlik ve Spor Genel Müdürlü÷ünün
(GSGM) ald÷ paylarn kaldrlmas gerekti÷i,
-Sponsorlukla ilgili teúviklerin ve kulüplerin øddaa úans oyunundan aldklar paylarn
artrlmas gerekti÷i,
-GSGM, belediyeler, vakflar ve Hazineye ait spor tesislerinin ve protokol tribünlerinin
kullanmnn kulüplere devredilmesi gerekti÷i,
-Merkezî idarenin, baúta stat olmak üzere spor tesisi yapmnda adil davranmas ve ihtiyac
olan bütün kulüplere destek olmas gerekti÷i,
-Kulüplerin bilhassa antrenman sahas sknts yaúad÷ ve yerel yönetimlerin bu konularda
onlara destek sa÷lamalar gerekti÷i,
-Kulüplerin alt yap ve tesisleúmeye daha çok önem vermesi ve stadyumlarn fiziki ve
sosyal kapasitelerinin artrlmas suretiyle ailece gidilebilecek yerler hâline sokulmas gerekti÷i,
-Profesyonel spor kulübü saysnn artmas gerekti÷i ve kulüplerin dernek statüsünde
örgütlenme ve faaliyet göstermelerinin yanlú oldu÷u,
-Yurt dúnda kulüp gelirlerinin yaklaúk % 20’sinin bilet haslatndan oluúmasna ra÷men
ülkemizde haslatlarn maç günü giderlerini bile karúlayamad÷,
-Kulüp baúkanlarnn spor kulüplerini anormal oranda borçlandrdklar, hukuki
düzenlemelerle bunun önüne geçilmesi gerekti÷i,
- Baz profesyonel kulüplere il özel idareleri ve belediyeler tarafndan destek verildi÷i
ancak mevzuatta bir hüküm bulunmamas nedeniyle yardmlarn de÷iúik yollarla yapld÷,
-Yerel yönetimlerle kulüpler arasndaki iliúkilerin nesnel temellere dayanmas gerekti÷i,
(S. Says: 733)
- 162 -
-Maçlarda bulunmas gereken özel güvenlik görevlilerinin giderlerinin GSGM veya TFF
tarafndan karúlanmas gerekti÷i,
-Kulüp yöneticilerinin kendi dönem borçlarndan sorumlu olmas gerekti÷i
-ùiddetin, toplumsal hayatn her alannda görüldü÷ü ve bunu önlemek için özellikle
e÷itimin önemli oldu÷u,
-Kulüplerin, Dernekler Kanunu’na tabi olmalar nedeniyle özellikle prim teúviklerinden
yararlanamadklar ve do÷u bölgelerindeki kulüplere pozitif ayrmclk gösterilmesi gerekti÷i,
-Sporda úiddetin önlenmesi için ilgili Tasar’nn bir an önce kanunlaúmas, sporda úiddetin
engellenebilmesi için kapsaml iú birli÷i ve spor ahlaknn güçlendirilmesi gerekti÷i
hususlar öne çkmútr.
1.1.2.
Toplant
Spordan Sorumlu Devlet Bakan Faruk Nafiz ÖZAK ile Yaplan
Komisyon, 16 Ocak 2011 tarihinde østanbul’da, Spordan Sorumlu Devlet Bakan Sayn
Faruk Nafiz ÖZAK ile bir toplant gerçekleútirmiútir. Spordan Sorumlu Devlet Bakan Sayn Faruk
Nafiz ÖZAK, “Sporda ùiddet ve Düzensizli÷in Önlenmesine Dair Kanun Tasars” ile di÷er spor
konular ve Bakanl÷n faaliyet alanlar hakknda bilgiler vermiútir. Bu toplantda;
-Millî E÷itim Bakanl÷, øçiúleri Bakanl÷, Medyadan Sorumlu Devlet Bakanl÷ ve Diyanet
øúleri Baúkanl÷ gibi kurumlarla ortak çalúma yaplmas ve medya, RTÜK, TRT Spor gibi
unsurlardan yararlanlmas gerekti÷i,
-Ailede ve toplumda úiddet var oldu÷u sürece sporda da úiddetin sfrlanamayaca÷,
-Bahsi geçen Tasar ile; kanun kapsamnn, taraftarlarn müsabakalara gidip geldikleri
güzergâhlar da dâhil edecek úekilde geniúletildi÷i, statlara giriú yasa÷ ve gözetimin yeniden
düzenlendi÷i, müsabakalara alkolsüz giriúin esas alnd÷, úike ve teúvik priminin kanun kapsamna
alnd÷, il ve ilçe güvenlik kurullarnn üye yapsnn de÷iútirildi÷i, müsabaka güvenli÷inin
yeniden ele alnd÷, çirkin tezahürat ve sahalara yabanc madde sokulmas gibi eylemlere daha
a÷r cezalar öngörüldü÷ü,
- Söz konusu Tasar ile ayrca, çipli bilet ve elektronik kart uygulamasnn baúlatlaca÷ ve
böylelikle úiddetin önüne geçmek adna önemli bir adm atlaca÷, ancak atlacak bu admlarla
genel seyircinin ma÷dur edilmeyip sadece úiddete karúan belli bir aznl÷a odaklanmann
arzuland÷,
-Statlarn güvenli÷i ve úiddetin önlenmesi için kulüp tarafndan alnmas gereken
önlemlerin, kulüplerin gelirlerini azaltmamasna dikkat edilece÷i,
-Dernekler Kanunu ile kulüplerin yönetilmesinin zor oldu÷u ve gelecek yasama döneminde
Kulüpler Kanunu çkarlmasnn önemli oldu÷u,
-Tahkim Kurulu kararlarna karú yarg yolunun açlmasnn spor iliúkilerinde yeni etkiler
oluúturaca÷, bu ba÷lamda yeni bir yaplanmann gerekebilece÷i,
-Dünya Doping Ajansnn úart koútu÷u bir birimin Türkiye Doping Ajans olarak
kurulmasna yönelik çalúmalarn bulundu÷u,
(S. Says: 733)
- 163 -
-Genç nüfusa sahip olan ülkemizde bu kadar geniú kesimi ilgilendiren hususlarn GSGM’ye
ba÷l bir daire baúkanl÷ marifetiyle yönetilemeyece÷i, bu yüzden Türkiye Gençlik Ajansnn
kurulmasna yönelik çalúmalarn yürütüldü÷ü,
-23 ilimizde yüzme havuzunun bulunmad÷, yüksek rakm olmasna ra÷men ülkemizde
sadece üç (3) kayak pistinin bulundu÷u, sporda baúar yakalamann yollarnn yllar gerektiren
çalúma ve tesisleúmeyi gerektirdi÷i, yalnz bu tesislerin yapmnda ayr bir politika ve finans
stratejisine ihtiyaç duyuldu÷u ve teúvik bölgelerinde spor tesisi yaplmas ve bunlarn giderlerinin
vergiden düúülmesi gerekti÷i
ifade edilmiútir.
1.1.3. østanbul Valili÷i øl Spor Güvenlik Kurulunda Yaplan Toplant
17 Ocak 2011 tarihinde Komisyon Baúkan østanbul Milletvekili Nazm EKREN,
Komisyon Baúkanvekili Antalya Milletvekili Abdurrahman ARICI, Komisyon Üyeleri Aydn
Milletvekili Ali UZUNIRMAK, Diyarbakr Milletvekili Ali øhsan MERDANOöLU, Gaziantep
Milletvekili Halil MAZICIOöLU, østanbul Milletvekili Mehmet SEVøGEN ve øzmir Milletvekili
Tu÷rul YEMøùÇø ile Komisyon Uzmanlarndan oluúan heyet, østanbul Valisi Hüseyin Avni
MUTLU baúkanl÷nda, østanbul øl Emniyet Müdürü Hüseyin ÇAPKIN ve di÷er Kurul Üyelerinin
katlmyla oluúan øl Spor Güvenlik Kurulu toplantsna katlmútr.
Komisyonun, il spor güvenlik kurullarnn nasl yapland÷ ve nasl iúledi÷ini bizzat
müúahede etme frsat buldu÷u bu toplantda, østanbul Vali Yardmcs Ali BAKOöLU’nun Kurul
ve iúlevleri hakkndaki ksa sunumundan sonra;
-Sporda úiddet sorununun çözümü için herkesin uyumlu ve etkin iú birli÷i içinde olmas
gerekti÷i,
-Sistem olarak, müsabakalarn kritiklik de÷erlerine göre kriterlere ayrld÷ ve buna göre
genel kolluk ve özel güvenlik saylarnn belirlendi÷i,
-Geçti÷imiz iki ylda Süper Lig’deki her kulüp için ayn il emniyet müdür yardmclarnn
saha güvenlik amiri olarak görevlendirilerek bu kiúilerin kulüp, stadyum ve seyirci profili
hususlarnda ihtisaslaúmalarnn sa÷land÷,
-21 Ocak 2011 tarihinde saat 20.00’de Fi-Yap ønönü Stadyumu’ndaki Beúiktaú-Bucaspor; 23
Ocak 2011 tarihinde saat 14.00’te Recep Tayyip Erdo÷an Stadyumu’ndaki Kasmpaúa-Gaziantep
ve ayn gün saat 19.00’da Türk Telekom Arena Stadyumu’ndaki Galatasaray-Sivasspor
müsabakalarnda düúünülen güvenlik tedbirleri,
-2006 ylndan bugüne kadar Kurul tarafndan 5149 sayl Kanun uyarnca kiúilere idari para
cezalar kesildi÷i, cezalarn tahsil oranlar konusunda net bir veri olmad÷, kesilen cezalarn
yaklaúk olarak ancak % 10’unun tahsil edilebildi÷i, ceza mebla÷larnn düúük olmas ve genellikle
ceza alan kiúilerin østanbul dúnda ikamet etmeleri nedeniyle tahsilat orannn etkin takip
edilmedi÷i ve vergi dairelerinde bu cezalar için özel tahsilat birimleri oluúturulmasnn fayda
sa÷layabilece÷i,
-østanbul øl Emniyet Müdürlü÷ünce gerçekleútirilen sunumla “Sporda ùiddet ve
Düzensizli÷in Önlenmesine Dair Kanun Tasars” ile ilgili olarak, özellikle localarda alkol
tüketimi konusunda sknt yaúand÷, müsabaka alanna alkollü olarak alnan kiúinin girmesine
izin veren güvenlik görevlilerine öngörülen cezann oldukça a÷r oldu÷u, genel kollu÷a müsabaka
güvenli÷i için ücret ödenmesinin faydal olabilece÷i,
(S. Says: 733)
- 164 -
-øl spor güvenlik kurulu kararlarn uygulamayan kulüplere iliúkin müeyyidelerin de
Tasar ile düzenlenmesi gerekti÷i; müsabakalarda görev yapmak üzere özel güvenlik hizmet
almnn, bu hizmetin kalitesini artrmak amacyla, TFF tarafndan yaplmas hususunun
de÷erlendirilmesi gerekti÷i; stadyumlara sokulmas yasak olan maddelerin teslimi için bu alanlarda
belediye ve maliye görevlilerin bulunmasnn fayda sa÷layaca÷
belirtilmiútir.
1.1.4. ùükrü Saraço÷lu Stadyumu’na Yaplan ønceleme ve Araútrma Ziyareti
17 Ocak 2011 tarihinde Komisyon Baúkanvekili Abdurrahman ARICI baúkanl÷nda,
Gaziantep Milletvekili Halil MAZICIOöLU ile østanbul Milletvekili Mehmet SEVøGEN’den
oluúan Alt Komisyon Üyeleri, Komisyon Uzmanlar ile birlikte Fenerbahçe ùükrü Saraço÷lu
Stadyumu’nda incelemelerde bulunmuúlardr. Bu kapsamda;
-ùükrü Saraço÷lu Stat Müdürü Ayhan Bak tarafndan, stadyumun kapasitesi, arama giriú
kaplar, maç sonu ve acil tahliye kaplar, saha içi acil tahliye kaplar, akreditasyon sistemi, ilk
yardm sistemi, takmlarn ve hakemlerin stadyuma geliú gidiúleri, misafir seyirci tribününün
düzenlenmesi, maç eú güdüm toplants, güvenlik personeli, turnike sistemi, güvenlik kamera
sistemi, büfe ve yeme içme alanlar, maç genel de÷erlendirme toplants, canl yayn araç ve
muhabirleri, bilet satú sistemi, teknik merkez, senkron sistemi, ses yayn anons sistemi ve
stadyumda devam eden çalúmalar hakknda sunum gerçekleútirilmiú,
-Fenerbahçe ve ùükrü Saraço÷lu Stadyumu’ndan sorumlu øl Emniyet Müdür Yardmcs
Cengiz ùENOCAK tarafndan, spor müsabakalarnn anlk bir olay de÷il bir “süreç” olarak
de÷erlendirilip bu sürece etki eden bütün faktörlerin saptanarak bunlara iliúkin önlem ve cezalarn
yasaya yanstlmas hususlarnn vurguland÷ bir konuúma gerçekleútirilmiú,
-Biletix temsilcisi tarafndan “Sporda ùiddet ve Düzensizli÷in Önlenmesine Dair Kanun
Tasars”nn elektronik kart ve elektronik biletle ilgili düzenlemeleri de÷erlendirilmiú,
-Alt Komisyon, Stat Müdürü Ayhan BAK nezaretinde stadyumla ilgili bütün mekân ve
uygulamalar yerinde incelenmiú; ayrca statta faaliyet gösteren Fenerbahçe TV, Fenerbahçe
Radyo ve Fenerbahçe Dergisi ziyaret edilmiú; güvenlik kontrol odas ve faaliyet gösteren
kameralar incelenmiútir.
1.1.5. Fi-Yap ønönü Stadyumu’na Yaplan ønceleme ve Araútrma Ziyareti
17 Ocak 2011 tarihinde Komisyon Baúkan Nazm EKREN baúkanl÷nda, Aydn
Milletvekili Ali UZUNIRMAK, Diyarbakr Milletvekili Ali øhsan MERDANOöLU ile øzmir
Milletvekili Tu÷rul YEMøùÇø’den oluúan Alt Komisyon Üyeleri, Komisyon Uzmanlar ile birlikte
Fi-Yap ønönü Stadyumu’nda incelemelerde bulunmuúlardr. Bu kapsamda;
-Beúiktaú Spor Kulübü Genel Sekreteri Fahrettin CURA ve di÷er kulüp yetkilileri tarafndan
Fi-Yap ønönü Stadyumu hakknda bilgiler verilmiú; seyircilerin sk bir kontrolden geçirilerek
stada alnd÷, kontrol alan ve stadyumun giriúi arasndaki mesafenin denetimlerde avantaj
sa÷lad÷, özel güvenlik görevlilerinin yapmalar gerekenler hakknda maç baúlamadan önce
polisler tarafndan e÷itildi÷i, maç esnasnda meydana gelebilecek sorunlara karú bir tedbir olarak
merdivenlerin sürekli boú tutuldu÷u,
(S. Says: 733)
- 165 -
-Ayrca, yaplan geniúletme çalúmalaryla 32.000 seyirci kapasitesine ulaúan stadn aslnda
statik ömrünü tamamlad÷, bu nedenle yeni bir stada ihtiyaç duyuldu÷u, UEFA kriterlerine göre 5
yldzl bir stadn en az 40.000 seyirci kapasitesinde olmas gerekti÷i
ifade edilmiútir.
Toplantdan sonra Komisyon Üyeleri ve Uzmanlar tarafndan, BJK Müzesi ve Fi-Yap ønönü
Stadyumu verilen bilgiler ú÷nda incelenmiútir.
1.2. Yurt Dúnda Yaplan ønceleme ve Araútrmalar
TBMM Genel Kurulunun 13.01.2011 tarihli ve 51’inci birleúiminde alnan karar
gere÷ince;
21-27 Ocak 2011 tarihleri arasnda Komisyon Üyesi Aydn Milletvekili Mehmet Fatih
ATAY baúkanl÷nda, Bursa Milletvekili Mehmet Emin TUTAN, Diyarbakr Milletvekili Ali
øhsan MERDANOöLU Gaziantep Milletvekili Halil MAZICIOöLU, øzmir Milletvekili Tu÷rul
YEMøùCø, Kocaeli Milletvekili Azize Sibel GÖNÜL ve Komisyon Uzmanlarnn katlmlaryla
øngiltere’de (Londra’da) incelemelerde bulunulmuú ve yetkililerle birçok toplant yaplmútr.
24-30 Ocak 2011 tarihleri arasnda Komisyon Üyesi; Antalya Milletvekili Abdurrahman
ARICI baúkanl÷nda, Aydn Milletvekili Ali UZUNIRMAK, Bilecik Milletvekili Fahrettin
POYRAZ, østanbul Milletvekili Mehmet SEVøGEN, Samsun Milletvekili Fatih ÖZTÜRK ve
Komisyon Uzmanlarnn katlmlaryla øspanya-Madrid, Katulanya ile Endülüs otonom
bölgelerinde incelemelerde bulunulmuútur.
Meclis Araútrma Komisyonunun øngiltere ve øspanya’ya Alt Komisyonlar marifetiyle
yapmú oldu÷u inceleme ve araútrma ziyaretine iliúkin görüúme özetleri aúa÷daki ksmlarda yer
almaktadr.
1.2.1. øngiltere’de Yaplan ønceleme ve Araútrmalar
Komisyon tarafndan Alt Komisyon marifetiyle øngiltere’ye yaplan inceleme ve
araútrma ziyareti srasnda ilk olarak sporda, özellikle de futbol alannda yaúanan úiddet olaylar
ve bunlara yönelik geliútirilen tedbirler hakknda görüú alúveriúinde bulunulmuútur. økinci olarak,
øngiltere’deki futbola iliúkin genel yaplanmann sa÷lkl iúleyiúi adna geliútirilen tedbir ve
programlar ile øngiliz futbol kulüplerinin mali, idari ve hukuki yaplanmalar hakknda bilgi
alnmútr.
Söz konusu inceleme programnn süresi oldukça snrl oldu÷undan ve øngiltere’de
sporda úiddetle ilgili düzenleme sadece futbol alannda yapld÷ndan, programda a÷rlkl olarak
futbol alanndaki uygulamalar hakknda bilgi toplanmútr. Söz konusu görüúmelerin
de÷erlendirilmesi aúa÷daki ksmlarda yer almaktadr.
1.2.1.1. øngiltere’de Futbolun Organizasyonu
øngiltere’de en popüler spor dal hiç kuúkusuz ki yaklaúk 150 yldr oynanan futboldur.
Ülkede kadn, erkek ve çocuk, futbol oynayan kiúilerin saysnn çoklu÷unun yan sra; øngiliz
futbolunun ülke içinde ve dúnda çok sayda takipçisi bulunmaktadr. øngiltere’de futbol ligleri
piramit úeklinde 5 kademede örgütlenmiú olup en yukarda 20 kulübün yer ald÷ “Premier Lig”
bulunmaktadr. Premier Lig’in altnda her biri 24 takmdan oluúan 3 alt ligi olan (ùampiyonlar
Ligi, 1. Lig ve 2. Lig) “Futbol Ligi” yer almaktadr. Premier Lig ve Futbol Ligi Ulusal Lig
Sistemini oluúturmakta olup bu liglerde mücadele eden toplam 92 takm profesyonel yapdadr.
(S. Says: 733)
- 166 -
Baúarl olan takmlar bir üst lige çkmakta, baúarsz olanlar ise bir alt lige inmektedir. Bu 4 ligin
altnda kalan liglerin tamam, ligler hâlinde yarúmalarna ra÷men “lig dú” olarak
adlandrlmaktadr. Bu liglerde yer alan kulüplerin ço÷unlu÷u amatör yapda organize olmuútur.
øngiltere’de futbol ligi piramidi, köy takmlarnn mücadele etti÷i yerel liglere kadar
geniúlemektedir.
øngiltere’de her hafta, yetiúkin ve çocuk olarak 7 milyon kiúi futbol oynamaktadr.
Bunun yan sra 18,6 milyon yetiúkin futbol taraftar bulunmakta olup 21.000 spor alannda 45.000
saha mevcuttur. Bunun yan sra, profesyonel futbol endüstrisinde tam zamanl olarak çalúan
görevli says 16.000’dir. Bu alanda çalúan kiúilerin says ve dönen parasal büyüklüklere
bakld÷nda futbolun oldukça büyük bir iktisadi faaliyet kolu oldu÷unu söylemek hiç de yanlú
olmayacaktr. Sadece Premier Lig’in 2009-2010 sezonundaki cirosu 1 milyar øngiliz sterlinine
ulaúmú durumdadr. Futbolun ekonomik büyüklü÷ünün yan sra kültürel ve ülke tantmna iliúkin
açlmlar da dikkat çekmektedir. 2008-2009 dönemi itibaryla küresel olarak dünyada Premier Lig
maçlarn toplam 4,8 milyar kiúi izlemiú ve 200’den fazla bölgede PL maçlar yaymlanmútr.327
Ülke için hem ekonomik hem sosyal hem de kültürel önemi büyük olan futbola özgü
kurumsal yaplanmalar ve hukuki düzenlemeler mevcuttur. Örne÷in sporda de÷il, özel olarak
futbol sahalarndaki úiddetin önlenmesine iliúkin bir kanun bulunmakta; emniyet güçlerinde ve
yerel idarelerde futboldan sorumlu birimler yer almaktadr. Benzer úekilde Parlamentoda da
futbola iliúkin iki grup bulunmaktadr. Bunlar “Tüm Partiler Futbol Grubu” ve “Birleúik Krallk
Parlamento Futbol Kulübü”dür. Tüm Partiler Futbol Grubu futbolla ilgili konular görüúerek
hükûmete öneriler hazrlayan bir danúma organdr. Birleúik Krallk Parlamento Futbol Kulübü ise
yardm amaçl ya da di÷er ülkelerin parlamento futbol takmlaryla maç yapan bir futbol
kulübüdür.
1.2.1.2. øngiltere Futbol Federasyonu
Futbol alannda önde gelen kulüp ve okullar, 1863’te bir araya gelmiúler ve øngiltere’de
futbolu yönetecek kurum olarak Futbol Federasyonunu (FA) oluúturmuúlardr. FA, 1903’te limitet
úirket olmuútur. FA, bütün øngiliz futbol yapsnn yönetici organdr. FA, kâr amac gütmeyen bir
úirket olup ilk olmas nedeniyle, dünya ülkelerinin federasyonlar arasnda önünde ülke ismi
belirtmeye gerek görmeyen tek futbol federasyonudur. FA’ya ba÷l 1.000’in üzerindeki ligde
40.000 kulüp ve 125.000 civarnda takm bulunmaktadr. Premier Lig ve Futbol Ligi müúterek
olarak FA’nn 1 øngiliz sterlini de÷erindeki özel hissesini elinde bulundurur ve bu durum, bu iki
lige FA Kuruluú Tüzü÷ü’nün baz maddelerinde de÷iúiklik yapma ve veto hakkn verir.
Ayn zamanda Wembley Stadyumu’nun da sahibi olan FA, bir Konsey (FA Council)
tarafndan yönetilmektedir. FA Konseyi 112 üyeden oluúmakta olup, bu üyeler futbolun ve ülkenin
de÷iúik kesimlerini temsil etmektedir. Böylelikle, farkl gruplarn çkarlarnn dengelenmesi
hedeflenmektedir. Taraftar temsilcilerinden bir üye de bu Konseye üyedir. Konsey; disiplin
hususlar, hakemler ve maç-turnuva sonuçlarn tescil etmek gibi futbolla ilgili konular
düzenlemektedir. Konsey bu hususlarn bir ksmn, bir komite yaps içerisinde devreder. FA
Kurulu, FA Konseyine alaca÷ kararlara yol gösterecek raporlar yazmak ve bu hususta gerekli
çalúmalar yapmakla sorumludur. Kurulun baúkan ve genel sekreteri ba÷mszdr. Kurulun esas
odakland÷ husus, önemli ticari ve mali kararlardr. Do÷rudan rapor veren dört alt komitesi;
Finans, øzleme, Hak Ediú ve Profesyonel Oyun Kurulu vardr.
327
24-25 Ocak 2011 tarihlerinde øngiltere’de Premier Lig yetkilileri ile yaplan görüúmeler.
(S. Says: 733)
- 167 -
1.2.1.3. Premier Lig
Premier Lig, 100 hissesi olan limitet úirket statüsündedir. Bu 100 hissenin 20 tanesi,
Premier Lig’de mücadele eden kulüplere aittir. Futbol Federasyonu bir (1) özel hisseye sahip olup
geriye kalan 79 hisse, úirket genel sekreteri tarafndan idare edilmektedir. PL’yi ilgilendiren bütün
önemli kararlar, kulüplerin tamamnn katlmyla alnmaktadr. Kararlara uymak zorunda olan
kulüplerin karar alma sürecine katlyor olmas, kurallarn uygulanma aúamasnda hukuki anlamda
güç vermektedir. Bir kararn onaylanmas için 14 oy gerekmektedir. Dolaysyla 7 kulüp, bir
kararn uygulanmasna engel olabilmektedir. Uygulamada genellikle 17-18 kulübün onayyla
kararlarn alnd÷ görülmektedir.
PL gelirleri içinde en önemli kalem yayn gelirleri olup toplam gelirin hemen hemen
yarsn oluúturmaktadr. Di÷er gelirler ise bilet satúlar, reklam gelirleri ve sponsorlardan elde
edilmektedir. Yayn gelirleri PL kulüpleri arasnda úu úekilde da÷tlmaktadr: ølk olarak
da÷tlacak yayn gelirinin yars bütün kulüplere eúit olarak bölüútürülmektedir. Kalan ¼ baúar
durumuna göre, di÷er ¼ ise maçlara gelen seyirci saysna ba÷l olarak da÷tlmaktadr. PL’de elde
edilen di÷er bütün gelirler ise kulüpler arasnda eúit olarak da÷tlmaktadr. Küme düúen takmlara
4 yl boyunca “paraúüt ödemesi” denilen kaynak aktarm yaplmaktadr. Sonuç olarak øngiltere’de
PL gelirleri oldukça eúitlikçi bir yaklaúmla da÷tlmaktadr. Örne÷in 2009-2010 sezonunda yayn
gelirlerinden en fazla pay Arsenal Kulübü (52 milyon øngiliz sterlini), en az pay ise
Wolverhampton Wanderers Kulübü (35,8 milyon øngiliz sterlini) almú olup bu iki takm
arasndaki kazanç fark oran ½’den bile azdr. Futbol kulüplerinin herhangi bir vergi muafiyeti
bulunmamaktadr. Çünkü son derece zengin ve büyük paralarn döndü÷ü bir futbol ligi oldu÷undan
hükûmet ve kamuoyu vergi indirimine scak bakmamaktadr.
PL için en önemli hususlardan biri hesap verilebilirliktir. Kulüplere ve liglere iliúkin
finansal tablolar Deloitte tarafndan ba÷msz denetimden geçirilmekte ve kulüplerin bütçelerinin
belli bir dengede tutulmas úart koúulmaktadr. Aksi takdirde çeúitli cezalar (örne÷in futbolcusunu
lisanslamama gibi) uygulanmaktadr.
PL’de kulüplerin sahipleri ve üst düzey yöneticileri sk incelemeden geçmektedir. Bu
kiúilerin hem ülke içinde hem de di÷er ülkelerde sabkasz olmalar (12 aydan fazla ceza almamú
olmalar, sahtekârlk suçu iúlememiú olmalar) gerekmektedir. Her yl 20 kulüpten yaklaúk 100120 kiúi bu denetimden geçmektedir.
1.2.1.4. øngiltere’de Sporda ùiddetin Önlenmesine Yönelik Olarak Alnan
Tedbirler
Kanunlar uyarnca øngiltere’de statta yaúanan tüm olaylardan kulüp sorumludur.
Kulüpler kendi ihmallerinden kaynaklanan sorunlar yaúanmamas için, güvenlikle ilgili iúlerde
özel güvenlik ve polis gücü ile koordinasyonu sa÷lamaktadr. Stat dúnda ise güvenlik
tedbirlerinden polis güçleri sorumludur.
Statlarda güvenli ortam sa÷lamak için polis, lig baúnda fikstürün açklanmasn
müteakiben oynanacak olan maçlara ve kulüplere iliúkin risk de÷erlendirmesi yapmakta ve bu
de÷erlendirmeler sonucunda maçlarda ne kadar polis ile özel güvenlik personelinin görev
yapaca÷n kulüplere bildirmektedir. Lig baúnda yaplan risk de÷erlendirmesi, her maç öncesi
güncellenmekte ve gerekiyorsa saylar yeniden tespit edilmektedir. Statlarda görev alan özel
güvenlik 12 ila 18 ay arasnda süren ve 10 farkl modülden oluúan e÷itim almaktadr.
(S. Says: 733)
- 168 -
Her il kendi bölgesindeki statlardan sorumlu olup yerel yönetimlerde güvenlik
komiteleri bulunmaktadr. Müsabakalarn güvenlik amiri, yerel polis biriminden atanmaktadr.
Ayrca deplasmanda oynanan maçlara, konuk takmn bulundu÷u bölgenin yerel polis teúkilatndan
görevliler gitmektedir. Risk derecesi yüksek olan maçlarda, stat içinde polis de yer alabilmektedir.
Ancak bu gibi durumlarda, yani kulübe ait ya da kulübün sorumlulu÷unda olan alanlarda görev
yapan polise kulüp ödeme yapmaktadr.
Her kulüp bir (1) güvenlik müdürü atamak zorundadr. Güvenlik müdürü özel güvenli÷i
yönetmek ve polis ile koordinasyonu sa÷lamakla görevlidir. Ayn zamanda bütün statta kapal
devre kamera sistemi ile de takip yaplmaktadr.
øngiltere’de futbolda úiddetle mücadele konusunda öncelikle ele alnan husus, sorun
çkartan ve snrl sayda olan kitlenin normal seyirciden ayrlmas ve sorun çkartan kitleyi
cezalandrma yoluyla onlarn bu tip davranúlardan alkonulmasdr. øngiltere’de sorun çkaran
taraftarlara stadyumlara almama, maç günleri úehir merkezine almama ve ülke dúnda øngiliz
takmlarnn maçlar oldu÷unda yurt dúna çkúlarn yasaklama olmak üzere üç tip yasak
getirilmiútir. ùu an 3.500 kiúiye bu tip cezalar uygulanmaktadr. Bunun dúnda kulüpler de belirli
kiúilere yönelik olarak maçlara almama cezas verebilmektedir. Bu tip özel cezalara polis
karúmamakta olup özel güvenlik vastas ile bu úahslarn stada giriúi engellenmektedir.
Özel güvenlik öncelikli olarak statta fanatik gruplarn bir arada maç seyretmesine izin
vermemektedir. Hatta elektronik biletler ile bu tip gruplarda yer alan kiúilerin stadn de÷iúik
alanlarnda oturmas sa÷lanmaktadr.
Bu sayede fanatik gruplarn ayn yerde oturmas
engellendi÷i için de korsan pankart açlma riski azalmútr.
øngiltere’de pankartlarla ilgili olarak futbola iliúkin de÷il, genel uygulamalar düzenleyen
ulusal kanunlar bulunmaktadr. Statlarda yer alacak pankartlar öncelikli olarak bu kanuna uygun
olmak zorundadr. Her kulüp hangi pankartlarn kullanlaca÷na kendisi karar vermektedir. Bu
pankartlar belirlenirken farkl taraftar gruplarnn temsil edilmesine ve birbirlerini rencide
etmeyecek sloganlar yazlmasna özen gösterilmektedir. Maçlara getirilen pankartlar, özel
güvenlik personeli tarafndan maç günü denetlenmektedir.
Maçlara alkollü gelmek yasaktr. Bunun tespiti gözle yaplmakta; özel güvenlik, alkollü
oldu÷undan úüphelendi÷i kiúileri maç boyunca bekleme odalarnda tutabilmekte ya da bu kiúiler
tutuklanabilmektedir. Statlarda alkol satú sadece stadn iç ksmnda yaplmakta ve alkollü
içeceklerin tribünlere getirilmesine izin verilmemektedir. Ayrca, riskli maçlarda, maç saati öne
alnarak alkollü gelebilecek seyirci saysnn azaltlmas amaçlanmaktadr.
øngiliz taraftarlar; yurt dúna maç izlemek için en fazla çkan taraftar grubu olarak
bilinmektedir. Yurt dúnda sorun çkaran øngiliz taraftarlara engel olabilmek için 2001 ylnda FA
içinde “øngiltere Taraftarlar Kulübü” kurulmuútur. Kulübün temel görevi deplasmandaki maçlar
için biletleme iúlerini ve güvenlik hususlarn takip etmektir. Ceza alan taraftara øngiltere’nin yurt
dúnda maç oldu÷u zamanlar yurt dúna çkma yasa÷ uygulanmaktadr. Bunun yan sra gidilen
ülkedeki emniyet teúkilatyla da güvenlik kontrolleri sk bir biçimde yaplmaktadr.
1.2.1.5. øngiltere’de ùiddetin Önlenmesine Yönelik Olarak Statlarda Alnan
Tedbirler
øngiltere, futbol maçlar esnasnda 1985 ylnda Heysel facias, 1989 ylnda ise
Hillsborough facias olarak adlandrlan iki büyük olay yaúamútr. Heysel facias, Brüksel’de 1985
ylndaki Avrupa Kupas’nn finalinde, Liverpool (øngiltere) ve Juventus (øtalya) arasnda oynanan
maç srasnda yaúanmútr. øngiliz taraftarlar, aradaki telleri aúarak Juventus taraftarlarnn oldu÷u
ksma geçmiú; Juventuslu taraftarlar kaçmak isterken de stadyumun duvarlar yklmú; bunun
(S. Says: 733)
- 169 -
sonucunda 32’si Juventuslu olmak üzere 39 kiúi ölmüú, 600 kiúi de yaralanmútr. 1989 ylnda ise
Sheffield Wednesday takmnn, kendisine ait Hillsbororugh Stad’nda, Liverpool’la oynad÷
maçta çkan olaylarda 96 kiúi ölmüú, 766 kiúi yaralanmútr.
1989 ylnda yaúanan Hillsborough faciasndan sonra Gosforth Lordu Justice Taylor’un
yazmú oldu÷u “Taylor Raporu”nda, bu facialarn yaúanmasnn sebepleri ve spor faaliyetlerinde
bu tip olas skntlarn gelecekte tekrarlanmamas için ne gibi önlemler alnmas gerekti÷i
yazlmútr. Raporda, stat içindeki güvenlik güçlerinin olaya müdahalede yetersiz kald÷
vurgulanmú; bu konuda yeni tedbirler getirilmiútir. Ayrca bütün büyük stadyumlarda seyircilerin
tamam için oturma düzeninin getirilmesi ve biletli seyircilerin her birine numaral bir koltuk
verilmesi gerekti÷i belirtilmiú; bu kural Premier Lig, øngiltere Futbol Ligi ve øskoçya Futbol
Ligi’nde uygulanmaya baúlanmútr. Raporda yazan ve uygulamaya konulan di÷er önemli öneriler
ise tel örgülerin kaldrlmas, giriú çkú turnike saylarnn artrlmas, sahaya biletsiz seyircilerin
alnmamas, yedek çkú kaplarnn açlmasdr. Ayrca raporda, olaya karúan seyircilerin bir
ksmnn alkollü oldu÷u ve bunun olaylarn büyümesine yol açt÷ belirtilmiútir.
10 binden fazla seyirci kapasitesi olan stadyum ve salonlar için 1975 ylnda yürürlü÷e
giren Spor Sahalarnn Güvenli÷i Kanunu uygulanmaktadr. Ayrca, statlar ile ilgili tüm fiziki
koúullar “Yeúil Kitap” ta saylmútr. Bu büyüklükte sahalara sahip olan kulüplerin yerel otoriteden
mutlak surette “güvenlik sertifikas” almas gerekmektedir. Bir spor tesisinin güvenlik sertifikas
alp alamayaca÷nn kararn yerel yönetimler vermektedir. Yerel idare gerekli gördü÷ü takdirde
müsabakalar esnasnda stadyumlarn tamamn ya da bir bölümünü kapatabilmektedir. Yeúil
Kitap’ta yazan ilkelere uyulup uyulmad÷nn araútrlmas için PL’de ayr bir ekip bulunmakta,
kulüplere bu kurallara uyulma derecesine göre lisans verilmektedir. øngiltere’de güvenlik
tedbirlerinin artrlmas ve söz konusu uygulamalarn yerleúmesi için, 2000 ylndan bu yana
yaklaúk 2 milyar øngiliz sterlini harcanmútr.
1.2.1.6. øngiltere’de Sporcu Yetiútirme Faaliyetleri
PL 2009-2010 sezonunda yayn gelirlerinden 120 milyon øngiliz sterlini, toplumsal
hizmetlere ve toplum yararna geliútirilen programlara aktarlmútr. PL’de yer alan kulüplerin her
birinin bir toplum úubesi bulunmaktadr. PL; çocuklarn, gençlerin ve elit sporcularn yetiútirilmesi
ve e÷itimleri hususuna oldukça önem göstermektedir. PL’deki en kalabalk birimin e÷itim dairesi
olmas da bunun bir göstergesi saylmaktadr. Bu programlarn baúarl bir biçimde
sürdürülebilmesi için her kulübün bir “Çocuk Güvenli÷i Görevlisi” olmas zorunlu tutulmuútur. PL
ve kulüplerde yaklaúk olarak 1.500 kiúi bu alanda görev yapmaktadr.
2010 ylnda e÷itim çalúmalarna 230 bin civarnda kiúi katlmútr. Bu kapsamda
kulüplerde farkl branúlarda 100 kadar e÷itmen görev yapmakta ve her kulübün stadnda modern
snflar bulunmaktadr. Bu snflarda farkl programlar verilmektedir. Uygulanan programlardan
baúlcalar úunlardr: “Baúar øçin Oynamak ”, “Çifte Kulüp”, “Premier ùirket Akademisi” ,
“Okuyan Yldzlar” ve “Çalúma Hayatnda Premier Lig ”.
1.2.1.7. øngiltere’ye Yaplan Çalúma Ziyaretinin Sonuçlar
øngiltere’de yaplan incelemelerde tespit edilen ve ülkemizde de uygulamaya
konulabilecek hususlar aúa÷da özetlenmiútir:
x
øngiltere genel anlamda “sporda úiddet” de÷il, úiddetin en sk görüldü÷ü spor dal olan
“futbolda úiddet” konusuna e÷ilmiútir. Türkiye’de konunun futbol ve di÷er branúlar için
ayr ayr ele alnmas hususu araútrlmaldr.
(S. Says: 733)
- 170 -
x
Birleúik Krallk Parlamentosunda kurulmuú olan “Tüm Partiler Futbol Grubu” futbolla
ilgili konular görüúerek hükûmete öneriler hazrlayan ve daimî süreyle görev yapan bir
danúma organdr. Benzer bir kurulun TBMM’de kurulmas hususu araútrlabilir.
x
Ülkemizde Millî E÷itim müfredatnda spor e÷itiminin yeterli düzeyde yer almad÷ göz
önüne alnd÷nda, øngiltere örne÷inde görülen ve Premier Lig tarafndan verilen
e÷itimlere benzer programlarn Kulüpler Birli÷i ve federasyonlar tarafndan ülkemizde
de hayata geçirilmesi, ülkemizde spor kültürünün geliúmesi açsndan fayda
sa÷layacaktr.
x
øngiltere’de gelir getirici olmayan spor dallarnda faaliyet gösteren spor kulüpleri,
alternatif finansman sa÷lama yollar geliútirmektedir. Örne÷in ziyaret edilen hokey
kulübünde spor faaliyetinin yürütüldü÷ü bir kulübün yan sra, ticari bir iúletme olarak
faaliyet gösteren ek bir yaplanmaya (iúletme kulübü, running club) gidilmiútir. Benzer
uygulamann, ülkemiz için uygulanabilirli÷i araútrlmaldr.
Yaplmú olan inceleme seyahati göstermiútir ki, øngiltere’de spor alannda ksa ve uzun
vadeli farkl hedefler net olarak tanmlanmú durumdadr. Ksa vadede hedefler konulurken sporun
özellikle de seyirlik dallarnn e÷lence ve úov iúlerini de içine alan bir iktisadi faaliyet kolu oldu÷u
unutulmamaldr. Dolaysyla spor alanlarna mümkün oldu÷unca fazla sayda seyirciyi (baúka bir
deyiúle müúteriyi) çekmek; onlar farkl gösteri ve etkinliklerle memnun etmek ve tüm bunlar
yaparken güvenli, emniyetli ve konforlu mekânlar sa÷lamak önemlidir. Bütün bunlar baúarl bir
úekilde yerine getirmek, farkl kesim ve kurumlarn etkili iú birli÷ini ve iú bölümünü
gerektirmektedir.
Uzun vadede ise fair-play ve sportif birli÷in muhafazas önemlidir. Baúka bir deyiúle
ticari hedefler peúinde koúarken, uzun vadede sistemin yapsn ve sürdürülebilirli÷ini tehlikeye
atacak, spor kulüplerini finansal darbo÷aza sürükleyecek, ahlaki ve insani olmayan davranúlardan
kaçnlmas gerekmektedir. Önemli olan, uzun ve ksa vadedeki bu amaçlar dengeleyebilmektir.
1.2.2. øspanya’da Yaplan ønceleme ve Araútrmalar
Komisyon tarafndan Alt Komisyon marifetiyle 24-30 Ocak 2011 tarihleri arasnda
øspanya’ya yaplmú olan çalúma ziyaretinde;
Sporda úiddet ve saldrganl÷n önlenmesi için alnan önlemler, spor kulüplerinin hukuki,
mali, idari yaps ve sorunlar; spor kulüplerinin úirketleúmesi; kulüp lisans sistemi; stadyumlarn
güvenli÷i; statlarn gelir getirici özellikleri; spor faaliyetlerindeki sponsorlukla ilgili düzenlemeler;
øspanya’daki spor faaliyetlerinin organizasyonu; spor kulüplerinin yeniden yaplandrlmas; spor
faaliyetlerine yaplan devlet yardmlar; spora katlmn artrlmas için yaplan faaliyetler; spor
kulüplerinin amatör, profesyonel ve alt yap tesislerinin yapm; yerel yönetimlerin ve sivil toplum
kuruluúlarnn spora katklar hususlarnda bilgiler alnmútr.
Stadyumlarn fiziki alt yap durumlar ve güvenlik uygulamalar; Barcelona La Masia
Spor Okulu faaliyetleri; Madrid’deki Yüksek Spor Konseyi ile Sevilla’da bulunan Endülüs
Otonom Yönetimi Spor Genel Sekreterli÷inin spor konusundaki yetkilileri, Malaga-Real Zaragoza
futbol karúlaúmas öncesinde, maç annda ve sonrasnda alnan tedbirler yerinde incelenmiútir. Söz
konusu inceleme programnn süresi snrl oldu÷undan programda a÷rlkl olarak futbol
alanndaki uygulamalar hakknda bilgi toplanmútr. Bu ba÷lamda, Komisyonun çalúma program
çerçevesinde yapmú oldu÷u görüúme, inceleme ve araútrmalar aúa÷daki ksmlarda ifade
edilmiútir.
(S. Says: 733)
- 171 -
1.2.2.1. øspanya’da Spor Faaliyetlerinin Organizasyonu
øspanya 17 otonom bölgeye bölünmüú bir krallk oldu÷undan, spor faaliyetlerinin
organizasyonu da idari yapsna uygun olarak; merkezî yönetime ba÷l kuruluúlar, özerk bölgelere
ba÷l kuruluúlar, belediyelere ba÷l kuruluúlar ve özerk spor federasyonlarndan oluúmaktadr.
1.2.2.1.1. Merkezî Yönetime Ba÷l Kuruluúlar
Merkezî yönetim; elinde bulundurdu÷u genel yasama gücüyle sporun hukuki yapsn,
çevreyle iliúkisini, federasyon faaliyetlerini, uluslararas faaliyetleri ve büyük müsabakalar
düzenlemektedir. Merkezî yönetimde spora iliúkin faaliyetler müsteúarlk úeklinde örgütlenen
Yüksek Spor Konseyi tarafndan yürütülmektedir. Konseyde iki genel müdürlük bulunmaktadr.
a) Spor Genel Müdürlü÷ü: Bu Genel Müdürlükte müsabakalar, sporun yaygnlaútrlmas
ile spor ve fitness birimleri bulunmaktadr.
b) Spor Alt Yaps Genel Müdürlü÷ü: Bu Genel Müdürlükte sporun genel hukuki rejimi,
spor alt yaps ve ekonomik yönetim ile genel sekreterlik birimleri bulunmaktadr.
Do÷rudan müsteúara ba÷l olarak faaliyet gösteren Özel Kalem Müdürlü÷ü; olimpiyat
iúleri, uluslararas müsabakalar ve teftiú iúlerinden sorumludur.
1.2.2.1.2. Özerk Bölge Yönetimine Ba÷l Kurumlar
Otonom bölgeler kendilerine aktarlmú yetkileri kullanmaktadr. Otonom bölgenin spor
mevzuat, merkezî yönetimin çkard÷ kanunlarla uyumlu olmak zorundadr. Ufak tefek
farkllklar olsa da mevzuatlar birbiriyle uyumludur.
Otonom bölge birinci baúkan, müsteúar düzeyindedir. Müsteúar yardmcs düzeyindeki
baúkan yardmclarndan biri, spordan sorumludur. Baúkan yardmcsna ba÷l Spor Genel
Müdürlü÷ünde iki birim bulunmaktadr: 1. Spor Genel Yönetimi 2. Belediyeler Spor Enstitüsü.
Spor Genel Yönetimi, bölge çapnda kulüplerin koordinasyonu, statlarn güvenli÷i ve
teftiúi, çocuklarn spora katlm ve teúviki gibi görevleri yerine getirmektedir. Son yllarda yaúl,
genç, özürlü, engellilerin de yo÷un olarak spor yapmaya baúlamasyla semt ve mahalle spor
okullar önem kazanmútr. Otonom bölgeler belediyeler aracl÷ ile bu okullar
desteklemektedirler.
1.2.2.1.3. Belediyelere Ba÷l Kurumlar
Belediyeler, spor faaliyetlerini ve spor okullarn organize etmekte ve bulundu÷u yöreye
göre da÷clk, yürüyüú gibi do÷a sporlarn teúvik etmektedir. Sa÷lk, e÷itim, spor yerel
komisyonlar bir e÷itim takvimi belirlemektedir. Okullarda profesyonel e÷iticiler bulunmaktadr.
Haftada 4-6 saat olan beden dersinde, beden e÷itimi hocas spor disiplinini ö÷retmekle görevlidir.
Bunun dúnda, spor dallar da çocuklara ö÷retilmektedir.
Belediyeler semt ve mahallelerde açmú olduklar spor okullar ile sporu teúvik etmekte,
belediye spor okullarna devam eden sporcularn ücretlerinin belli bir oran kendileri tarafndan
ödenmektedir. Belediyeler, okullar aras müsabakalar düzenlemekte; kazananlar bölge çapnda
yarúma hakk elde etmektedir. Belediyeler yannda, özel spor okullar da kurulabilmekte ve bunlar
yarúmalara katlabilmektedir. Özel spor okullar, yaplan müsabakalarda ilk üçe girerse prim
yoluyla desteklenmektedir.
(S. Says: 733)
- 172 -
1.2.2.1.4. Özerk Federasyonlar
øspanya’da her spor dalnda bir federasyon bulunmaktadr. Spor dünyasyla ilgili olanlar
tarafndan demokratik yolla genel kurul oluúturulmaktadr. Ylda bir kere toplanan Genel Kurul
içinden bir alt komisyon seçilmektedir. Alt komisyon daha sk toplanmakta ve güncel olaylar
görüúmektedir. Genel Kurul, federasyon baúkann seçmektedir. Baúkan, yönetim kurulu üyelerini
kendisi seçmekte; di÷er kurumlarla olan iliúkisini kendi tayin etmekte; idari ve mali iúleri yakndan
takip etmektedir. Bu nedenle daha iúlevsel olarak faaliyet göstermektedir. Spor federasyonlar
özerktirler ve özel hukuk hükümlerine tabidirler. Ancak, Yüksek Spor Konseyi tarafndan
denetlenmektedirler. Merkezi Hükûmet, otonom bölge ve belediye yönetimlerini de
denetlemektedir; ayrca, federasyonlar özel danúmanlk ve denetim úirketlerince de
denetlenmektedir.
1.2.2.2. øspanya’da Sporda ùiddetin Önlenmesine Yönelik Olarak Alnan
Tedbirler
øspanya’da sporda úiddetin engellenmesinde genel olarak üç tedbir alnmaktadr.
1) Kolluk Güçlerinin Tedbir Almas: Müsabakalarn yaplaca÷ alanlarda tüm birimlerin
koordinasyonuyla taraftarlarn güvenli÷i sa÷lanmaktadr.
2) ùiddetle Mücadele Komisyonu Tarafndan Verilen Ceza: Kamera aracl÷ ile kontrol
merkezinden tespit edilen olaylara annda müdahale edilmekte, hakemin de görüúü alnarak
gerekirse maçn iptali veya ertelenmesi gibi karar annda verilebilmektedir.
3) Fair-play halka ve taraftarlara anlatlmaktadr.
2004-2008 yllarnda tüm parti gruplarnn oy birli÷i ile iki temel kanun çkarlmútr.
Birincisi sporda úiddet, rkçlk, yabanc düúmanl÷ ve hoúgörüsüzlü÷e karú kanun, ikincisi ise
dopingin önlenmesiyle ilgili kanundur. Temel prensip “úiddete ve dopinge sfr tolerans” olarak
ortaya konulmuútur. Bisiklet ve atletizmde dünya medyasnda yer alan doping olaylar, doping
kanununun çkarlmasnda etken olmuútur. Doping, sporda haksz rekabete yol açt÷ndan,
dopingle mücadele edilmesi ve bunun 365 gün kontrol edilmesi gerekmektedir.
Sporda úiddet ve doping olaylarn engellemek amacyla, ceza kanununda yer alacak yeni
düzenlemelerin 2011 ylnda kanunlaútrlmas düúünülmektedir. Bu düzenlemelerde cezalarn
idari de÷il, hapis cezasna kadar varan adli ceza olmasna özen gösterilmiútir.
Mevzuatta sporda úiddetin önlenmesinde yetkilerin bir ksm merkezî yönetime, bir
ksm ise otonom yönetimlere ait olup, bir ksm yetkiler de merkezî ve yerel yönetimlerle
paylaúlmútr. Kanun yapma yetkisi Merkezî Hükûmete aitken uygulama görevi otonom bölgelere
aittir.
Sa÷lk ve úiddet, kamu sa÷l÷ ve güvenli÷i ile ilgili oldu÷undan hükûmet bu konularla
yakndan ilgilenmektedir. Sporda úiddet konusunda oluúturulan mevzuatn dayana÷n, øngiltere’de
ortaya çkan úiddet olaylarndan sonra 1985 ylnda yürürlü÷e giren AB direktifi teúkil etmektedir.
ùiddete, rkçl÷a, yabanc düúmanl÷na, hoúgörüsüzlü÷e karú 2007 ylnda çkarlan
kanunla loto-toto gelirlerinden belli bir orann güvenlik harcamalar için ayrlmas zorunluluk
hâline getirilmiú; sporla ilgili kurum ve kuruluúlara önemli sorumluluklar yüklenmiútir. Bu
ba÷lamda “Sporda ùiddet, Irkçlk, Yabanc Düúmanl÷ ve Hoúgörüsüzlü÷e Karú Devlet
Komisyonu” oluúturulmuútur. Komisyon; úiddet, rkçlk, yabanc düúmanl÷ ve hoúgörüsüzlü÷e
karú sporda aktif politikalarn uygulanmasndan ve bu konuda bir organ oluúturulmasndan
(S. Says: 733)
- 173 -
sorumludur. Komisyona, Yüksek Spor Konseyi üyelerinden veya øçiúleri Bakanl÷ndan bir görevli
dönüúümlü olarak baúkanlk etmektedir.
Ayrca, sporda úiddete karú oluúturulan yerel bir kurul, maçlardan bir hafta önce
toplanmaktadr. Kurulda, taraftar gruplarndan temsilci bulunmamakla birlikte; sivil savunma,
ulaútrma, belediye ve polis teúkilatndan görevliler bulunmaktadr. Yabanclarla yaplan maçlarda
elçiliklerden görevli davet edilmektedir. Bu Kurul, basnda çkan demeçleri, úehre gelen rakip
taraftar saysn vs. de÷erlendirerek maçn risk durumunu, dolaysyla alnacak önlemleri
belirlemektedir.
Kulüpler, taraftar ve sporcusuyla bir bütün oldu÷undan, saha güvenli÷i ile ilgili tüm
önlemleri almaktan sorumlu tutulmuútur. Kulüplerin kanuni zorunluluklara uymas, taraftarlarn
faaliyetlerini takip edip onlar da kanuna aykr davranúlardan alkoymas gerekmektedir.
Federasyonun; kulüplere, kulüp baúkanlarna, sporculara ceza verme yetkisi bulunmaktadr.
øspanya’da yeni bir ceza türü de kamuoyuna yaplan basn açklamalar ile ilgili olarak
getirilmiútir. Yapt÷ açklamalarla úiddeti teúvik edenlere düzeltme ve özür dileme cezas
verilmekte; bu cezann masraflarn ilgili, kendisi karúlamaktadr. Kanunla getirilen bir yenilik
olarak vandalizm, rkçlk gibi úiddet kavram içine dâhil edilmiú; bunlarn sembollerinin stada
sokulmas yasaklanmútr.
1.2.2.3. øspanya’da ùiddetin Önlenmesine Yönelik Olarak Statlarda Alnan
Tedbirler
øspanya’da statlarn güvenli÷ini, özel güvenlik, özerk bölge güvenli÷i, yerel güvenlik ve
polis birlikte sa÷lamakta olup stat içindeki güvenlikten esasen kulüpler sorumludur. Profesyonel
spor müsabakalarnda duruma göre, polis veya jandarma gerekli güvenlik önlemlerini almak
zorundadr. Maçlarda emniyetten bir kiúi, güvenlik amiri olarak görev yapmaktadr. Kulübün
güvenlikten sorumlu müdürü, güvenlik amiriyle koordineli olarak çalúmaktadr.
Kulüpler, úiddetin önlenmesiyle ilgili olarak güvenlik yönergesi, stat içi kontrol tüzü÷ü
çkarmak ve ferdi risk planlamas yapmak zorundadr. Ayrca, mevzuat gere÷i, statlarda rakip
takm seyircilerinin fiziki olarak ev sahibi takm seyircilerinden ayrútrlmas gerekmektedir.
Polisin güvenlikle ilgili iki sorumlulu÷u bulunmaktadr. Bunlarn ilki, maç
organizasyonunun mevzuata uygun olarak yerine getirilip getirilmedi÷i; ikincisi ise özel
güvenlikle ilgili yetersizlik olup olmad÷ hususunun kontrol edilmesi ve eksiklik görülürse bunun
tamamlatlmasdr. Stadn içinde ve dúnda çkacak olaylarn önlenmesine yönelik olarak çkarlan
tüzük, çkacak eylemlerde emniyet güçlerine annda müdahale etme yetkisi vermektedir. Düzeni
bozanlar polis stattan dúar çkartabilmekte, gerekirse gözaltna alabilmektedir. Ayrca kulüp
kendi disiplin yönetmeli÷ini çalútrarak duruma göre, úiddete karúan üyelerin stada giriúini
engellemekte, süreli veya süresiz olarak üyeli÷ini dondurmakta veya iliúi÷ini kesmektedir.
Statlarda meydana gelen olaylar kamerayla annda tespit edilerek olay yerine en yakn
güvenlik görevlisine bildirilmektedir. Statta, maç esnasnda muhtemel bir gerginli÷i önlemek
amacyla rakip kulüp yöneticilerinin bir araya gelerek konuúabilecekleri özel bir oda
bulunmaktadr. Yüksek riskli maçlardan önce güvenlik toplants yaplmakta, satlan biletlerin
üzerine seyirci isimleri yazlarak bu isimler polislere verilmekte ve polisler tarafndan kontrol
edilmektedir.
Geliú gidiú güzergâhlar ve stadn çevresi øspanya’da “Sporda ùiddet, Irkçlk, Yabanc
Düúmanl÷ ve Hoúgörüsüzlü÷e Karú Kanun” kapsamna dâhil edilmiútir. Geliú gidiú
güzergâhlarnda yaúanan úiddette, kanunla birlikte, önemli azalma meydana gelmiútir. Rakip
(S. Says: 733)
- 174 -
taraftarlarn geliú gidiú güzergâhlar ayr olarak belirlenmekte, sadece stada de÷il úehre geliú
gidiúleri de kontrol edilmekte, úehirde rahatça davranabilecekleri bir meydan tahsis edilmektedir.
Konuk taraftarlar farkl kaplardan stada girip farkl yerlere oturmaktadrlar. Maç bitiúinde de ev
sahibi taraftarlar stad boúaltp etraf sakinleúince, konuk taraftarlar stattan çkarlmaktadr.
øspanya’da VIP salonlarnda ve localarda içki içilmesi hususunda ortak bir uygulama
bulunmamaktadr. Baz bölgelerde, statlarda bulunan VIP ve localarda içki içilirken; baz
bölgelerde, statlardaki VIP ve localarda içki içilmemektedir.
Maç öncesinde ortam gerilmiúse bölge yönetimi taraflarla görüúerek ortam yumuúatmak
amacyla gerekirse basn toplants yaplmaktadr. Tüm uyarlara ra÷men yapmú oldu÷u davranú
ve demeçlerle ortam germeye devam eden kulüp yöneticisi, Komisyon kararyla görevden
alnabilmektedir. Yerel hükûmetlerin, tüm spor dallarn kapsayan úiddete karú komisyonlar
bulunmaktadr. Bu komisyonlar ayrca gençleri, çocuklar e÷itmeye çalúmaktadr.
1.2.2.4. øspanya’da Sporcu Yetiútirme Faaliyetleri
Bu bölümde, Barselona Spor Kulübüne alt yapdan sporcu yetiútiren La Masia Okulu
incelenmiútir. Barselona spor kulübünün dünyann çeúitli ülkelerinde spor okullar bulunmaktadr.
Buralardaki baúarl çocuklar ö÷renci olarak La Masia Okuluna gönderilmektedir. La Masia’da,
ylda yaklaúk 95 sporcuya e÷itim verilmektedir. Barselona takmnn sporcular ve yöneticilerinin
ço÷u bu okuldan yetiútirilmiútir. Buraya gelen ö÷rencilerin çevresi, ailesi, arkadaúlar ile olan
iliúkilerine ve e÷itimine büyük önem verilmekte ö÷rencilere e÷itim veren pedagog ve e÷itmenler
özenle seçilmektedir. Ne kadar kabiliyetli olursa olsun davranú kurallarna uymayan sporcunun
okulda kalma úans bulunmamaktadr.
La Masia’da ö÷rencilerin sportif e÷itimleri ile akademik e÷itimleri dengeli bir úekilde
sürdürülmektedir. Sporcularn e÷itiminde en çok dört temel özelli÷in geliútirilmesine çaba
gösterilmekte; yetenek, kalite, futbolda karar verebilirlik, fiziksel e÷itimlerin tamaml÷,
sporcularn disiplin, a÷rbaúllk, tevazu ve takm arkadaúl÷ gibi moral de÷erleriyle donanmalarn
sa÷lamak La Masia’nn en önemli amacdr.
E÷itimcilerle 15 günde bir toplant yaplmakta, ö÷rencilerle nasl bir iletiúim yolu
oluúturulaca÷ kararlaútrlarak ö÷rencilere ortak bir mesaj verilmektedir. Çocuklara cinsellik,
politika, medya konusunda e÷itici bilgiler verilmekte, A takmna çkmann dúnda da bir hayat
oldu÷u ö÷retilmektedir.
øspanya’da La Masia spor okulu modeli dúnda, Villa Real ve Atletiko Bilbao’nun
uygulad÷ iki farkl spor okulu modeli daha bulunmaktadr. Bunlardan biri yüksek randmanl
sporcu yetiútirme okulu olup 18 yaú alt ve 18 yaú üstü sporculara yönelik olarak e÷itim
vermektedir. Di÷eri ise Real Madrid modeli olup bu model içerik olarak Barselona-La Masia,
modeline benzemekle birlikte, bu okulda yatl ö÷renci bulunmamaktadr
1.2.2.5. øspanya’da Spor Kulüplerinin Yeniden Yaplandrlmas
øspanya’da, spor kulüplerin mali yaplarn düzeltmek amacyla 1990 ylnda Spor
Kanunu çkarlmútr. Söz konusu Kanun’da üç tür kulüp tanmlanmútr.
1) Baúlangç seviyesindeki spor kulüpleri
2) Spor Kulüpleri
3) Sportif anonim úirket statüsündeki spor kulüpleri
(S. Says: 733)
- 175 -
Kanun çkmadan önce kulüplerin önemli ölçüde borçlar vardr. Kanun, borcu olan
profesyonel spor kulüplerinin sportif anonim úirkete dönüúmesini zorunlu hâle getirmiú, borcu
olmayan kulüplere ise sportif anonim úirkete dönüúme veya dernek olarak kalma konusunda tercih
hakk tannmútr. Kanun’la birlikte, borcu olmayan dört büyük spor kulübü; Atletico Bilbao, Real
Madrid, Osasuna ve Barselona hariç tüm profesyonel spor kulüpleri anonim úirket hâline
dönüúmüútür.
ùirketleúen kulüpler sermayesini hisselere bölmekte ve üye olanlar hisselerden pay
alabilmektedir. Yöneticiler de bir ticari úirkette nasl sorumlu olunursa ayn úekilde sorumluluk
taúmaktadrlar.
ùirkete dönüúme sürecinde kulüplerin devlete olan sigorta primi ve vergi borçlar
affedilmiú, özel úirketlere olan borçlar hisse senedi karúl÷nda kapatlmútr.
Kanun’da sportif Aù’ler ile di÷er Aù’leri ayracak farkl düzenlemelere yer verilmiútir.
Sportif Aù’lere belirli oranda öz sermaye bulundurma zorunlulu÷u, 6 ayda bir hissedarlarndaki
de÷iúimi ve 12 ayda bir ise bilançolarn “Yüksek Konseye” bildirme zorunlulu÷u getirilmiútir.
E÷er borçlar öz sermayelerinin iki katn aúarsa sermaye artrmna veya tasfiyeye gitmek zorunda
braklmúlardr.
Her ne kadar kanuni olarak belli úartlarn sa÷lanmas zorunlulu÷u getirilmiúse de mevcut
durumda sportif Aù’lerin yüksek düzeyde borçlara sahip oldu÷u ifade edilmiútir. Ancak úehir
politikalarnn bir gere÷i olarak gerekli denetimler yaplmamakta, bunlar tasfiyeye
zorlanamamakta, borçluluklarna göz yumulmaktadr.
1992 ylndan itibaren spor kulüplerinin borçlar üç defa yeniden yaplandrlmú,
kamudan kaynak aktarlmú olmasna ra÷men kulüplerin borç sorunu hâlen ortadan kalkmamútr.
Spor kulüpleri, bankalarla yapmú olduklar anlaúmalarla borçlarn sürekli erteletmektedirler.
ùirketleúmenin en önemli avantajlar; kulüplerin denetlenebilir hâle gelmesi, kendi
gelirlerini artracak imkâna kavuúmalar ve maddi açdan ba÷msz olmalardr. Kulüp statüsünde
olduklar zaman sorumlu yönetici bulmak zorken, úirketleúmeyle profesyonel yöneticilik
geliúmiútir.
ùirketleúme sonucunda kulüplerin mali yaplarnn düzelmemesi, øspanyada
úirketleúmeyi tartúmaya açmútr. øspanya Futbol Federasyonu Baúkan, örnek alnmas gereken
spor organizasyonunun, tüm kulüplerin gelir ve giderlerini kontrol altna alabilen Almanya’daki
yaplanma oldu÷unu ifade etmiútir.
ùirketleúme çabalarnn baúarl olamamas sonucunda, úu anda “Profesyonel Spor
Kanunu” çkarlmas düúünülmekte ve bu Kanunla kulüplerin astronomik fiyatlarla futbolcu ve
teknik adam transferi yapmalar engellenmek istenmektedir.
1.2.2.6. øspanya’ya Yaplan Çalúma Ziyaretinin Sonuçlar
Spor kulüplerinin idari ve mali sorunlar ile sporda úiddet olaylarnn önlenmesi
konularnda øspanya’da uygulanan modellerin ülkemiz açsndan faydalanlabilir yönleri
bulunmakla birlikte, ders alnmas gereken yönler de vardr. Bu hususlar aúa÷da özetlenmiútir:
x
Ülkemizde spor kulüpleri, sporcu ve teknik adam yetiútirmek amacyla alt yap tesislerine
yeterince önem vermemektedirler. øspanya’da uygulanan alt yapdan sporcu yetiútirme
sistemi, ülkemiz açsndan da güzel bir örnek teúkil edebilecek durumdadr. Bu ba÷lamda
kulüplerimizin kendi alt yaplarn oluúturmak için gerekli yatrmlar yapmalar sa÷lanmal,
yerel yönetimlerin spor okullar açmalarnn kanunen zorunlu hâle getirilmesi düúünülmelidir.
(S. Says: 733)
- 176 -
x
Statlarn gelir getirici potansiyeli harekete geçirilerek; lokanta, kafe, kafeterya, loca ve VIP
salonlar eski statlarda tadilat yoluyla, yeni yaplacak statlarda proje yoluyla inúa edilerek
sürekli olarak kulüplerin kullanmna sunulmaldr.
x
Kulüplerin borçlarnn yeniden yaplandrlmasnn bir çare olmad÷ øspanya örne÷inde de
ortaya çkmaktadr. Bu nedenle, kulüplerin borçlarnn affedilmesi veya yeniden
yaplandrlmas yerine, gelir ve giderlerini disiplin altna alacak yöntemler geliútirilmelidir.
x
ùirketleúmenin, kulüplerin yönetimine önemli bir katk sa÷layp sa÷lamad÷; hâlâ bunun
do÷ru olup olmad÷ øspanya’da tartúlrken; kulüplerin úirketleúmesi zorunlu hâle
getirilmemeli, yönetim yaps sa÷lam kriterlerle düzenlenmelidir.
x
Spor faaliyetlerinde úiddetin önlenmesine e÷itimden baúlanmaldr. Spor alanlarnn düzeni,
güvenlik için alnan önlemler, sporcu ve yöneticilerin tutumu, úiddetin önlenmesine yönelik
kanunun uygulanabilir olmas, uygulamann titizlikle yerine getirilmesi, úiddetin
engellenmesinde en önemli faktörler olarak ortaya çkmaktadr. Ülkemizde úiddet olaylarnn
engellenmesine ilkö÷retim sralarndaki e÷itimle baúlanmal, çkarlacak kanunlarn
uygulanabilir olmasna dikkat edilmeli, uygulamadan kaçnlmas durumunda bunun kim
tarafndan nasl denetlenece÷i belirtilmeli, spor alanlarnda taraftarlarn huzurlu bir úekilde
müsabakalar izleyecekleri ortamlar oluúturulmaldr.
(S. Says: 733)
- 177 -
EK: 2. KOMøSYONUNUN øSTANBUL’DA KULÜPLER BøRLøöø VAKFI VE
TÜRKøYE FUTBOL FEDERASYONU ARACILIöIYLA YAPTIöI ANKET VE
DEöERLENDøRøLMESø
TBMM Spor Kulüplerinin Sorunlar ile Sporda ùiddet Sorununun Araútrlarak Alnmas Gereken
Önlemlerin Belirlenmesi Amacyla Kurulan Meclis Araútrma Komisyonu tarafndan, Kulüpler
Birli÷i üyesi kulüp yetkililerine ve Federasyon yöneticilerine yönelik olarak hazrlanan bu anket,
kulüp sorunlarn ve sahalardaki úiddete yönelik önlemleri belirlemek amacyla hazrlanmútr.
Ankete adnz ya da kulübünüzün adn yazmanz gerekmemektedir. økiden fazla úkk olan
sorularda birden fazla úk iúaretleyebilirsiniz. Katklarnz için úimdiden teúekkür ederiz (LÜTFEN
ÖNERøLERøNøZø BøR CÜMLE øLE øFADE EDøNøZ).
Lütfen katld÷nz birimi iúaretleyiniz?
Süper Lig
Birinci Lig
økinci Lig
Üçüncü Lig
Federasyon
SORU 1 -Spor Kulüplerinin, Dernekler Yasasna göre faaliyet göstermesini uygun buluyor
musunuz?
EVET
HAYIR Lütfen nedenlerini yaznz..……………….........................................
SORU 2 - Kulüp yöneticileri kulübün vergi ve SGK borçlarndan sorumlu olmal mdr?
EVET
HAYIR
Lütfen nedenlerini yaznz..………………….......................
SORU 3 - Antrenörler bir yl içinde iki sözleúme yapabilmektedir. Sizce kulüplerin de
yapacaklar antrenör sözleúmesine yllk bir say snrlamas getirilmeli midir?
EVET
HAYIR
SORU 4 - Spor tesislerinin fiziki koúullarnn iyileútirilmesi úiddetin azalmasnda etkili olur
mu?
EVET
HAYIR Lütfen nedenlerini yaznz ………………............................................
SORU 5- Spor kulüpleri tesislerinin say ve kalitesi nasl artrlabilir?
Tahsis yoluyla
Kulüp kendisi yapmal
Sponsorluk yoluyla
Baúka öneriniz varsa lütfen yaznz ……………………………………………….........................
SORU 6 - Kulüp borçlanmalarnda bir snr olmal mdr?
Yöneticilerin görev süresiyle snrl olmal
Gelirine oranla snrl olmal
Herhangi bir snrlama olmamal
Baúka öneriniz varsa lütfen yaznz..……..………………………………………...…………...........
SORU 7 - Kulüplerin borçlarnn artmasnn nedenleri sizce neler olabilir?
Gelir gider dengesinin iyi yönetilememesi
Futbolcu maliyetlerinin artmas
Kulüp giderlerinin artmú olmas
Vergi-Sigorta Primlerinin yüksek olmas
Baúka öneriniz varsa lütfen yaznz. ………………………………………........................................
SORU 8 - Sporcu/Teknik Adam transferlerinde kulüplerin gelirleri açsndan üst snrlama
olmal mdr?
EVET
HAYIR
Lütfen nedenlerini yaznz ……………………………………………………………………...........
SORU 9 - Kulüp harcamalarnn da÷lm sizce ne olmaldr? (Toplam 100 olacak úekilde)
Profesyonel: %......... Amatör: %………. Alt Yap: %…….. Di÷er giderler: % ………
SORU 10 –Sizce, devam eden úiddet olaylarnda sorun nereden kaynaklanmaktadr?
Yasa yetersiz
Cezalar yetersiz Uygulamada sorunlar var
Baúka öneriniz varsa lütfen yaznz .…………...…………………………………………...……......
SORU 11 - Sizce cezai yaptrmlarn artrlmas spordaki úiddet ve düzensizli÷i azaltr m?
EVET
HAYIR
Lütfen
nedenlerini
yaznz
……......…………………......
SORU 12 - Kitle iletiúim araçlarnn úiddeti körükledi÷i fikrine katlyor musunuz?
EVET
HAYIR
Lütfen görüúlerini yaznz ……………………………………………….………………………......
(S. Says: 733)
- 178 -
SORU 13 - Sahalara aslan pankartlar sizce sporda úiddete neden oluyor mu?
EVET
HAYIR
Baúka düúünceniz varsa lütfen yaznz .……………...…….…………….………………….....….....
SORU 14 - ùiddete karúanlarn daha sonraki müsabakalarda gözetim altnda tutulmas
úiddetin önlenmesinde fayda sa÷lar m?
EVET
HAYIR
Lütfen görüúlerinizi yaznz …………………….
SORU 15 – Kulüp yöneticilerinin müsabaka öncesi ve sonrasnda verdikleri demeçlerin
úiddete azaltc veya artrc etkisi oluyor mu?
EVET
HAYIR
Lütfen görüúlerinizi yaznz.……………………………….....………………..…………………......
SORU 16 - Özel güvenlik giderleri kimler tarafndan karúlanmaldr?
KULÜPLER
FEDERASYON
Di÷er ……………………………
Lütfen görüúlerinizi yaznz ..............................................................................................................
SORU 17 - Spor øhtisas Mahkemeleri kurulmal mdr?
EVET
HAYIR
Lütfen görüúlerinizi yaznz.………………..……………………………………………………....
SORU 18 - øl/ølçe Spor Güvenlik Kurulunda hukukçunun bulunmas sizce faydal olur mu?
EVET
HAYIR
Lütfen görüúlerinizi yaznz ………….………………………………………………………............
SORU 19 –Kulüplerde, kulüp-taraftar iliúkileriyle ilgilenen kiúi, sizce kim olmaldr?
Taraftar tanyan yönetici
Profesyonel bir taraftar iletiúim sorumlusu
Herhangi bir yönetici
Taraftarlar arasndan önde gelen bir kiúi
Di÷er……………….
SORU 20 - TFF’de ve di÷er federasyonlarda, taraftarlarla ilgili bir organizasyona ya da
yaplanmaya gereksinim var mdr?
EVET
HAYIR
Lütfen nedenlerini yaznz ……………………………………………………………………….......
SORU 21 - Kulüpler, taraftar organizasyonu (bilet temini, deplasmana giderken araç temini
vb.) yapmal mdr?
EVET
HAYIR
Lütfen görüúlerini yaznz ……………………………………………………………………….......
SORU 22 - Taraftar ønternet site ve platformlarnn spordaki úiddete etkisi oldu÷unu
düúünüyor musunuz?
EVET
HAYIR
Lütfen nedenlerini yaznz ……………………………………………………………….....……......
SORU 23- Yerel yönetimler ile spor kulüplerinin iliúkileri konusunda aúa÷dakilerden
hangisine/hangilerine katlrsnz?
Yerel yönetimler profesyonel spor branúlaryla kesinlikle ilgilenmemelidir.
Yerel yönetimler amatör spor kulüplerine nakdi yardmda da bulunabilmelidirler.
Yerel yönetimler spor kulüplerine yeterince destek olmaktadrlar.
Yerel yönetimler spor kulüplerine destek verme konusunda sknt yaúamaktadrlar.
Baúka düúünceniz varsa lütfen yaznz…………………………………………………………
SORU 24 - Sporda úiddetin nedenlerini aúa÷daki maddeleri dikkate alarak önem srasna
göre 1 den 8’e kadar sralaynz.
Kamu yöneticileri
Hakemler
Kulüp yöneticileri
Taraftar dernekleri
Seyirciler
Medya
Teknik adam ve sporcular
Amigolar
Di÷er…………………………………….…………………………………………………...……….
.……………………………………………….…………………………………………………...….
(S. Says: 733)
- 179 -
..…….………………
(S. Says: 733)
- 180 -
SPOR KULÜPLERøNøN SORUNLARI øLE SPORDA ùøDDET SORUNUNUN
ARAùTIRILARAK ALINMASI GEREKEN ÖNLEMLERøN BELøRLENMESø
AMACIYLA KURULAN MECLøS ARAùTIRMASI KOMøSYONU
“Türk Futbolunun Sorunlar ve Gelece÷i” Toplants Anket Sonuçlar
I.
SPOR KULÜPLERøNøN SORUNLARI øLE øLGøLø BÖLÜM
1. “SPOR KULÜPLERøNøN, DERNEKLER YASASI’NA GÖRE FAALøYET
GÖSTERMESøNø UYGUN BULUYOR MUSUNUZ?” sorusuna TFF ve kulüp yetkilerinin (73
kiúi) verdikleri cevaplara bakld÷nda, TFF yetkileri (11 kiúi) “Hayr uygun de÷ildir.” cevab
verirlerken, Süper Lig (13 kiúi) ve 1. Lig (9 kiúi) takmlarnn yetkilileri “Evet uygundur.” cevab
vermiúler; 2. Lig (12 kiúi) ve 3. Lig (28 kiúi) takmlarnn yetkilileri ise “Hayr uygun de÷ildir.”
cevab vermiúlerdir. Genel olarak verilen cevaplarda Dernekler Yasas’na göre spor kulüplerinin
faaliyet göstermesi uygun görülmemekle birlikte (% 61,6), úu andaki durumda önlem alnmasyla
Dernekler Yasas’nn da uygun hâle gelebilece÷i ve kulüpleúmenin anlaúlmasnn da önemli
oldu÷u üzerinde durmuúlardr.
2. “KULÜP YÖNETøCøLERø KULÜBÜN VERGø VE SGK BORÇLARINDAN
SORUMLU OLMALI MI?” sorusuna, genel olarak hem TFF hem de dört ligde (Süper, 1., 2. ve
3. Lig) yer alan takmlarn yetkilileri daha çok evet cevab vermiúlerdir (% 52,1). Kulüp
yönetimlerinin, yaptklar borcun sorumlulu÷unu taúmalar gerekti÷i hususunda hemfikir
olundu÷u anlaúlmaktadr.
3. “ANTRENÖRLER BøR YIL øÇøNDE øKø SÖZLEùME YAPABøLMEKTEDøR.
SøZCE KULÜPLERøN YAPACAKLARI ANTRENÖR SÖZLEùMESøNE YILLIK BøR
SAYI SINIRLAMASI GETøRøLMELø MøDøR?” sorusuna, hem TFF hem de dört ligde yer
alan takmlarn yetkilileri “Evet bir snrlama olmal.” cevab vermiúlerdir (% 64,4). Antrenör
sözleúmelerinde de bir snr olmas, kulüplerin istikrar açsndan önemli gibi görünmektedir.
4. “SPOR TESøSLERøNøN FøZøKø KOùULLARININ øYøLEùTøRøLMESø
ùøDDETøN AZALMASINDA ETKøLø OLUR MU?” sorusuna, hem TFF hem de dört ligde yer
alan takmlarn yetkilileri genel olarak evet cevab vermiúlerdir (% 95,9). Hatta ilginç cevaplara
bakld÷nda “5 Yldzl otele giderken nasl dikkatli davranlrsa stada giderken de dikkatli
davranlr.” ve “Daha iyi zaman geçirilebilir.” gibi cevaplar oldu÷u görülmektedir. Spor
tesislerinin fiziki koúullarnn iyileútirilmesi, taraftar ve seyirci açsndan refah ve hoúnutluk
getirece÷i için, sonuçta saldrganl÷n azalmas açsndan önemli gibi görünmektedir.
5. “SPOR TESøSLERøNøN SAYISI VE KALøTESø NASIL ARTIRILABøLøR?”
sorusuna, TFF, Süper Lig ve 2.-3. Lig takmlarnn yetkilileri, tahsis yolu ile tesis sa÷lanmasnn
beklendi÷ini ifade etmiúlerdir. 1. Lig takmlarnn yetkilileri ise hem tahsis hem de sponsorluk
yoluyla tesis sa÷lanmas gerekti÷ini ortaya koymaktadr. Verilen cevaplardan, gelir sa÷lamak için
olan önerilerin “Belediye bütçelerinde belli bir oranda spora ödenek konmas.” ve “ùans
oyunlarndan oluúturulacak özel bir fon, tesislerin yenilenmesinde kullanlabilir.” úeklinde oldu÷u
görülmektedir.
6. “KULÜP BORÇLANMALARINDA BøR SINIR OLMALI MIDIR?” sorusuna,
hem TFF hem de dört ligde yer alan takmlarn yetkileri, genel olarak “gelirle orantl bir snr”
konmasn benimsemiú görünmektedirler (% 63,3). Soru için yaplan ilginç açklamalardan bir
ksm “Her yönetim kendi süresince ve geliri orannda borçlanmal.”, “TFF ile yaplan çalúmalar
sonunda maddi denetim getirilmeli.” úeklinde görülmektedir.
7. “KULÜPLERøNøN BORÇLARININ ARTMASININ NEDENLERø SøZCE
NELER?” sorusuna, TFF, Süper Lig ve 2.-3. Lig takmlarnn yetkilileri genel olarak “Gelir
(S. Says: 733)
- 181 -
gider dengesinin iyi yönetilmemesi.” cevabn vermiúlerdir (% 37). 1. Lig’in görüúleri ise da÷nk
olarak ortaya çkmútr. Açklama olarak verilen cevaplarda ise “3. Lig’de 24 yaú snrnn
getirilmesi futbolcu fiyatlarn arttrd.”, “Kulüplerin mali ve idari denetim boúluklarnn olmas.”
ve “Vergi ve sigorta primleri düúürülmeli, hatta kaldrlmal.” gibi cümleler yer almútr.
8. “SPORCU/TEKNøK ADAM TRANSFERLERøNDE KULÜPLERøN GELøRø
AÇISINDAN ÜST SINIRLAMA OLMALI MI?” sorusuna, dört ligin yetkilileri genel olarak
evet cevab vermiúlerdir (% 61,4). TFF yetkilileri ise ortak görüúten uzak görünmüúlerdir. Cevap
olarak verilen ilginç açklamalar “Borçlu kulüplere transfer yasas cezas uygulanmal.” ve
“Kulüpler ksa vadeli hedefler için borca girmemeli.” úeklindedir.
9. “KULÜP HARCAMALARININ DAöILIMI SøZCE NE OLMALIDIR?”
sorusuna, TFF ve dört lig yetkilileri benzer úekilde cevap vererek, harcama da÷lmnda
profesyonellere % 55, alt yapya % 30 ve en az da amatörlere % 15 gibi bir a÷rlkla da÷lm
olmas gerekti÷i üzerinde durmuúlardr.
23. “YEREL YÖNETøMLER øLE SPOR KULÜPLERøNøN øLøùKøLERø
KONUSUNDA AùAöIDAKøLERDEN HANGøSøNE/HANGøLERøNE KATILIRSINIZ?”
sorusunun cevabnda, TFF yetkilileri ve dört ligin yetkilileri genel olarak, yerel yönetimlerin
kulüplere destek olmadklarn belirtmektedir. Kulüp yöneticileri, yerel yönetimlerin destek
vermemesini anlayamadklarn belirtmiúlerdir. Sorulan sorudaki “Yerel yönetimler, profesyonel
spor branúlaryla kesinlikle ilgilenmemelidir.” maddesine katlmadklarn % 64,4 orannda,
“Yerel yönetimler amatör spor kulüplerine nakdî yardmda da bulunabilmelidir.” maddesine
katlmadklarn % 54,8 orannda, “Yerel yönetimler spor kulüplerine yeterince destek
olmaktadrlar.” maddesine katlmadklarn % 86,3 orannda, “Yerel yönetimler spor
kulüplerine destek verme konusunda sknt yaúamaktadrlar.” maddesine ise katlmadklarn
% 53,4 orannda belirtmiúlerdir. Sonuçlar, kulüplerin yerel yönetimlerden yardm beklediklerini ve
yeterince yardm alamadklarn göstermektedir.
Not: Anketin 23’üncü sorusu bu bölümle ilgili oldu÷u için buraya alnmútr.
II. SPORDA ùøDDET SORUNU øLE øLGøLø BÖLÜM
10. “SøZCE DEVAM EDEN ùøDDET OLAYLARINDA SORUN NEREDEN
KAYNAKLANMAKTADIR?” sorusuna verilen cevaplar, Süper Lig ve 2.-3. Lig takmlarnn
yetkilileri genel olarak “yasa yetersiz.” üzerinde dururlarken (% 30,1), “ceza yetersiz, uygulamada
sorunlar var, yasa yetersiz ve ceza yetersiz, Her ikisi de yetersiz.” úeklinde gelen cevap ise ikinci
sradadr (% 23,3). TFF yetkilileri ile 1. Lig takmlarnn yetkilileri da÷nk cevaplar vermiútir. Bu
durumda hem yasada hem de uygulamada düzenleme yaplmas gerekti÷i anlaúlmaktadr. ølginç
cevaplar olarak “Bu konuda kamuoyu oluúturulmal, basn ve TV úiddeti eleútirmelidir.”, “Kulüp
yönetimine ve basna çok iú düúüyor, úiddet sorunu sadece ceza ile çözülmez.” úeklinde ifadeler
yer almútr.
11. “SøZCE CEZAø YAPTIRIMLARIN ARTIRILMASI SPORDAKø ùøDDET VE
DÜZENSøZLøöø AZALTIR MI?” sorusuna, TFF yetkilileri ve dört ligin yetkilileri genel olarak
evet cevab vermiútir (% 75,3). Açklama olarak da “Caydrc cezann çok hzl uygulanmas ile
sorun çözülür.” ve “Ceza yerine toplantlar yaplmas taraftarlarn e÷itiminde daha etkili olacaktr.”
konular üzerinde durulmuútur. Cevaplar, cezai yaptrmlarn artrlmasnn önemli oldu÷unu
göstermektedir.
12. “KøTLE øLETøùøM ARAÇLARININ ùøDDETø KÖRÜKLEDøöø FøKRøNE
KATILIYOR MUSUNUZ?” sorusuna, TFF yetkilileri ve dört ligin yetkilileri, genel olarak evet
cevab vermiútir (% 67,1). “Abartl kúkrtc sunumlar” ve “amigo ve külhani yorumlar”
(S. Says: 733)
- 182 -
yaplmas gibi açklamalar getirilmiútir. Elde edilen cevaplar medyann, úiddetin körüklenmesinde
önemli oldu÷unu göstermektedir.
13. “SAHALARDA ASILAN PANKARTLAR SøZCE SPORDA ùøDDETE NEDEN
OLUYOR MU?” sorusuna, TFF yetkilileri ile Süper ve 1. Lig takmlarnn yetkilileri, genel
olarak evet cevab vermiútir (% 54,8). 2. ve 3. Lig takmlarnn yetkilileri ise bu soruya kendi
içlerinde daha çok hayr cevab vermiúlerdir (% 50,1). østenen açklamalarda ise “Korsan
pankartlar úiddeti artrabilir.” ve “øçeri÷i, kitleyi tahrik etmeyecek pankart aslabilir.” üzerinde
durulmuútur.
14. “ùøDDETE KARIùANLARIN DAHA SONRAKø MÜSABAKALARDA
GÖZETøM ALTINDA TUTULMASI ùøDDETøN ÖNLENMESøNDE FAYDA SAöLAR
MI?” sorusuna, TFF yetkilileri ve dört ligin yetkilileri, genel olarak evet cevab vermiútir (% 89).
Yaplan açklamalarda ise “Bir sonraki ayn olmas sebebiyle karúamaz.” ve “Hzl cezalandrma
olmal.” üzerinde durulmuútur.
15. “KULÜP YÖNETøCøLERøNøN MÜSABAKA ÖNCESø VE SONRASINDA
VERDøKLERø DEMEÇLERøN ùøDDETø AZALTICI VEYA ARTIRICI ETKøSø OLUYOR
MU?” sorusuna, TFF yetkilileri ve dört ligin yetkilileri, genel olarak evet cevab vermiútir (%
83,6). Yaplan açklamalarda ise “Baúkan ve yöneticiler olumsuz demeç vermemeli.” ve
“Demeçler medyada büyük yer buluyor ve taraftarlarca takip ediliyor.” üzerinde durulmuútur.
16.
“ÖZEL
GÜVENLøK
GøDERLERø
KøMLER
TARAFINDAN
KARùILANMALIDIR?” sorusuna, TFF yetkilileri ve dört ligin yetkilileri a÷rlkl olarak
“Federasyon” cevabn vermiútir (% 53,4) ve “kulüpler” cevab ise ikinci srada yer almútr (%
17,8). Yaplan açklamalarda ise “Darbo÷azda olan kulüp altndan kalkamaz.” ve “Federasyon
gönderirse daha ciddi olacaktr.” üzerinde durulmuútur.
17. “SPOR øHTøSAS MAHKEMELERø KURULMALI MI?” sorusuna, TFF
yetkilileri ve dört ligin yetkilileri, genel olarak evet cevab vermiútir (% 86,3). Açklama olarak
“Endüstri hâline gelmiú bir organizasyona ihtiyaç var.” ve “Her konuda özerk olmas istenen
sporun, yargs da ayrlmal ve özerk olmal.” üzerinde durmuúlardr.
18. “øL/øLÇE SPOR GÜVENLøK KURULUNDA HUKUKÇUNUN BULUNMASI
SøZCE FAYDALI OLUR MU?” sorusuna, TFF yetkilileri ve dört ligin yetkilileri genel olarak
evet cevab vermiútir (% 87,7). Açklama olarak “Amatör kulüpleri temsilen federasyonda amatör
kulüplerin temsilcileri olmaldr.” ve “Do÷ru, çünkü daha sonra olacaklar hakknda görüú
bildirirler.” üzerinde durulmuútur.
19. “KULÜPLERDE, KULÜP-TARAFTAR øLøùKøLERøYLE øLGøLENEN Køùø,
SøZCE KøM OLMALIDIR?” sorusuna TFF yetkilileri ve dört ligin yetkilileri, genel olarak
“Profesyonel bir taraftar iletiúim sorumlusu olmal.” cevabn vermiútir (% 56,3). 2.-3. Lig
takmlarnn yetkilileri ise ikinci seçenek olarak “Taraftar tanyan yönetici.” cevabn vermiútir (%
22,6). Elde edilen cevaplar, taraftarla ilgilenen bir yönetim kurulu üyesinin varl÷nn gerekli
oldu÷unu göstermektedir.
20. “TFF’DE VE DøöER FEDERASYONLARDA, TARAFTARLARLA øLGøLø
BøR OGRANøZASYONA YA DA YAPILANMAYA GEREKSøNøM VAR MIDIR?”
sorusuna TFF yetkilileri ve dört ligin yetkilileri, genel olarak evet cevab vermiútir (% 56,2). 2. ve
3. Lig takmlarnn yetkililerinin bir ksm ise bu soruya hayr cevab vermiúlerdir (% 34,2).
Açklama olarak “Federasyonlarn liderli÷inde kulüpler ve iller baznda organizasyonlar yapmak.”
ve “UEFA kriteri ve gerekli kulüplerde oluúturulacak taraftar organizasyonlar, hem
sorumluluklarn geliúimi hem de denetimi için gerekir.” ifadeleri üzerinde durulmuútur.
(S. Says: 733)
- 183 -
21. “KULÜPLER, TARAFTAR ORGANøZASYONU (BøLET TEMøNø,
DEPLASMANA GøDERKEN ARAÇ TEMøNø VB.) YAPMALI MIDIR?” sorusuna TFF
yetkilileri ve dört ligin yetkilileri genel olarak hayr cevab vermiútir (% 80,8). Bu sonuç, kulüp
yöneticilerinin ve TFF’nin, kulüplerin bu tür organizasyonlarn dúnda kalmalar gerekti÷inde
hemfikir olduklarn göstermektedir. “Avrupa’daki gibi olmal.” ve “øúi gücü olmayanlar, yeterince
geliri olmayanlar sporun parças olmamallar.” açklamas yaplmútr.
22. “TARAFTAR øNTERNET SøTE VE PLATFORMLARININ SPORDAKø
ùøDDETE ETKøSø OLDUöUNU DÜùÜNÜYOR MUSUNUZ?” sorusuna TFF yetkilileri ve
dört ligin yetkilileri, genel olarak evet cevab vermiútir (% 71,2). 2. ve 3. Lig takmlarnn
yetkilileri ise kendi içlerinde verdikleri cevapta % 36,3 orannda hayr demiúlerdir. Di÷er
liglerdeki takmlarn yetkilileri ile TFF yetkililerinin hayr oran çok düúüktür. “ønternet’teki
tartúmalar, statlara taúnmaktadr. Oysaki ønternet e÷itim amaçl kullanlmaldr.” ve “Ancak
ønternet siteleri de devam etmelidir.” úeklinde açklamalar yaplmútr.
24. “SPORDA ùøDDETøN NEDENLERøNø, AùAöIDAKø MADDELERø
DøKKATE ALARAK ÖNEM SIRASINA GÖRE 1’DEN 8’E KADAR SIRALAYINIZ.”
úeklindeki soruya verilen cevaplarda, TFF ve Süper Lig takmlarnn yöneticileri sporda úiddetin
nedenleri olarak ilk srada amigolar görürken; TFF yetkilileri ikinci srada medyay, Süper Lig
takmlarnn yetkilileri ise ikinci srada taraftar derneklerini gördü÷ünü belirtmiútir. Hem TFF
yetkilileri hem de Süper Lig takmlarnn yetkilileri üçüncü srada seyirciyi neden olarak
sralamúlardr. Kamu yöneticileri ise her iki grupta da son srada yer almútr. TFF yetkilileri,
kulüp yöneticilerini dördüncü srada gösterirken, Süper Lig takmlarnn yetkilileri bu maddeyi
altnc srada iúaretlemiúlerdir. 1., 2. ve 3. Lig takmlarn yetkilileri ise birinci srada taraftar
derneklerini, ikinci srada amigolar, üçüncü srada seyirciyi neden olarak öne çkartmútr. Medya
maddesi ise 1. Lig takmlarnn yetkililerinde dördüncü srada, 2. ve 3. Lig takmlarnn
yetkililerinde ise beúinci srada yer almútr. Kamu yöneticileri, her iki lig yetkililerince son srada
gösterilmiútir. Ayn úekilde yedinci srada ise teknik adamlar yer almaktadr.
(S. Says: 733)
- 184 -
EK: 3. MECLøS ARAùTIRMASI KOMøSYONU TUTANAK ÖZETLERø
Meclis Araútrmas Komisyonu, tablo 3’te ad ve soyad, unvan, kurumu/kuruluúu ve
uzmanlk alan belirtilen kiúileri davet ederek bu kiúilerin görüúlerine baúvurmuú ve toplam 34
toplant yapmútr. Bu toplantlarda, tam tutanak tutulmuútur. Yurt içi ve yurt dú toplantlarnda
toplam 1420 sayfa tutanak tutulmuútur. Ankara’daki toplant tutanaklarnda öne çkan önemli
hususlar özetlenerek tarih srasna göre aúa÷da sunulmuútur. østanbul ve yurt dúndaki çalúmalar
ek 1’de özetlendi÷i için, tekrardan kaçnmak amacyla bu ksma alnmamútr. Bununla birlikte,
yurt içi ve yurt dú tüm tutanak metinlerine Komisyon arúivinden ulaúlmas mümkündür.
24 Kasm 2010 Tarihli 1’inci Toplant
Komisyon Üyesi Milletvekilleri tarafndan, Komisyon Baúkanlk Divan için; Baúkan,
Baúkanvekili ve Sözcü seçimi yaplmútr.
1 Aralk 2010 Tarihli 2’nci Toplant
Komisyon Üyesi Milletvekilleri tarafndan, Komisyon Baúkanlk Divan için Kâtip
Üye seçimi ile Komisyon çalúmalarnda izlenecek yöntem belirlenmiú ve rapor yazmnda
görevlendirilecek uzmanlar ile brifing alnacak kiúi ve kurumlarn tespiti yaplmútr.
7 Aralk 2010 Tarihli 3’üncü Toplant
Türkiye Futbol Federasyonu Baúkan Mahmut ÖZGENER, Futbol Federasyonu
olarak úiddetin üstesinden tek baúlarna gelmenin mümkün olmad÷n; esas eylemi gerçekleútiren
ve gerçekleútirdikleri eylem neticesinde de kulüplerinin ceza almasna neden olan kiúilerin hiçbir
ceza görmedi÷ini; mevcut yasann bu açdan yani faillerin cezalandrlmas konusunda çok önemli
eksikleri oldu÷una inand÷n ve bu yönde bir taslak hazrladklarn; Türkiye'de bugün herkesin
gözlemledi÷i gibi futboldaki seyirci azl÷nn en önemli ve baú unsurunun da tribünlerdeki úiddet
oldu÷unu; stadyum dúnda yaplsa ceza alnacak suçlarn stadyumda cezasz kalr hâle geldi÷ini
ifade etmiútir.
Türkiye Futbol Federasyonu Hukuk Kurulu Baúkan Prof. Dr. ølhan HELVACI,
Sporda ùiddet ve Düzensizli÷in Önlenmesine Dair Kanun Tasars hazrlanrken, özellikle FIFA
talimatlar ve konuya iliúkin uluslararas anlaúmalarn takip edildi÷ini; øngiltere, Almanya ve
øsviçre yasalarndan mukayeseli olarak yararlanld÷n; il spor güvenlik kurullarnn tam
manasyla hizmet verebilmesi için bunlarn içerisinde en az bir hukukçunun bulunmas gerekti÷ini;
biletlerde Türkiye Cumhuriyeti kimlik numaralarnn mutlaka bulunmas ve biletlerde e÷er
gelecekte mümkün olursa çipli sisteme geçilmesi gerekti÷ini; güvenlik kameralarnn ve anons
sistemlerinin yönetildi÷i güvenlik ve kontrol odalarnn yasa içerisinde mutlaka yer almas
gerekti÷ini ifade ederek TFF’nin kendi içindeki yarg sistemi hakknda bilgi vermiútir.
Türkiye Basketbol Federasyonu Baúkan Turgay DEMøREL, Dernekler Kanunu’na
göre yönetilen spor kulüplerinin kulüpler kanunu úeklinde bir yapya dönüútürülmesi gerekti÷ini;
spor kulüplerimizden, basketboldan bahsetmek gerekirse, skntlarn a÷rlkl olarak futbol kulübü
gibi faaliyet göstermelerinden kaynakland÷n; kulüplerin önemli skntlarndan ya da
sorunlarndan birinin, gelirlere oranla çok daha fazla harcama yaplmas ve kulüplerin bir borç
yaps içerisinde yönetilmesi oldu÷unu; úiddet konusunda bir kanun hazrlanmasna ra÷men
uygulamasnda çok istekli davranlmad÷ için hâlâ bu olaylarn devam etti÷inin görüldü÷ünü ifade
etmiútir.
(S. Says: 733)
- 185 -
Gençlik ve Spor Genel Müdürü Yunus AKGÜL, sporda úiddetin önlenmesiyle alakal
olarak bundan dört sene önce bir yasa çkarld÷n; kulüplerimizin durumlarnn düzeltilmesiyle
alakal olarak da yine bir yasa tasars tasla÷nn hazr oldu÷unu; artk Türkiye’de kulüpler
yasasnn çkmas gerekti÷ini; bir yönetimin kulüp baúkanl÷na gelip, kulübü istedi÷i kadar
borçlandrarak hiçbir sorumlulu÷u olmadan bir sonraki yönetime istedi÷i gibi kulübü brakt÷n;
2008 ylnda, vergi borçlaryla alakal bir kanun çkarld÷ ve kulüplerin borçlarnn affedildi÷ini
ancak bugün kulüplerimizin yine ayn úekilde geçen iki sene zarfnda borç yükü altna girdiklerini;
úiddetle ilgili olarak øngiltere örne÷inde, bir defa yasann çkarlp sonra geliúen durumlara göre
tekrar de÷iútirildi÷ini; kulüplerin mali denetimleriyle alakal konunun tamamen Dernekler
Masasna tabi oldu÷unu; Gençlik ve Spor Genel Müdürlü÷ünün bu konuda hiçbir yetkisi ve
etkisinin olmad÷n; federasyonlara desteklerinin devam etti÷ini; 5149 sayl Yasa’nn yürürlü÷e
girdi÷i tarihten itibaren bu Yasa’ya göre cezalandrlan kiúilere verilen para cezalarnn tahsili
hususunda kurumlar aras uyuúmazlk çkmas nedeniyle Yasa’nn uygulamasnda olumlu sonuçlar
alnamad÷n; protokol tribününe girecek kiúilerin net olarak belirlenmesi gerekti÷i ya da
kulüplerin inisiyatifinden alnmas gerekti÷ini; amatör spor kulüplerinin saha sorunlarnn mümkün
oldu÷u kadar çözülmeye çalúld÷ hususlarn ifade etmiútir.
Spor Toto Teúkilat Baúkan Bekir Yunus UÇAR, 2004 ylndan bu yana 898 milyon
lira, eski ifadeyle 1 katrilyon liraya yakn isim hakk bedelinin profesyonel spor kulüplerimize
Spor Toto Süper Lig, Bank Asya 1. Lig ile Spor Toto 2. ve Spor Toto 3. Liglerindeki
takmlarmza kaynak olarak aktarld÷n; sporda úiddet konusunda “øddaa” paylarnn, güvenlik
sisteminin geliútirilmesi, tribünlerin bu güvenlikle kontrol edilebilirliklerinin artrlmas yönünde
harcanmas gibi bir mecburiyet getirilmesi gerekti÷ini; spor kulüpleri ciddi manada denetlenirse,
hiçbir kulübün denetimden iyi bir not alaca÷nn düúünülmedi÷ini; Sporda ùiddet Yasas’nn
uygulanamyor olmas sorununun mülki amirlerin o kulüple ilgili aidiyet duygularn çokça ön
planda tutmalarndan kaynakland÷n; menajerlik sisteminin ekonomik anlamda futbol kulüplerini
ciddi bir skntya sürükledi÷ini; úans oyunlar vergisinin veya úans oyunlarndan alnan katma
de÷er vergisinin düúürülmesi gibi bir konunun gündeme getirilmesi gerekti÷i hususlarn ifade
etmiútir.
9 Aralk 2010 Tarihli 5’inci Toplant
Türkiye Futbol Antrenörleri Derne÷i Baúkan øsmail DøLBER, Derneklerinin
yaklaúk 16 bin üyesi ve 54 úubesi oldu÷unu; futboldaki rantn artmasyla tribünlerdeki olaylarn
artt÷n; kulüplerin denetimlerinin hem daha etkin hem de daha sk periyotlarda yaplmas
gerekti÷i ve bu konuda Maliye Bakanl÷ ile federasyonlara görev düútü÷ünü; kulüplerin
bütçelerinde gelir ve gider kalemlerinin úeffaf olmas ve kulüplerin borçlanmalarna üst snr
getirilmesi gerekti÷ini; mali kriterlerin yan sra kulüp yöneticisi olmak için belli kriterlerin
belirlenmesi ve yönetici-amigo iliúkilerinin önlenmesi gerekti÷ini; ilk etapta bedava bilet
da÷tmnn engellenmesinin úart oldu÷unu;
Futbol Federasyonu Yönetim Kurulunda belli tecrübede kiúilerin yer almas gerekti÷ini;
transfer ücretlerinin elden yaplmasnn sorun yaratt÷n; menajerlerin etik kurallara uymamas
durumunda gerekli cezalarn verilmesi gerekti÷ini; antrenörlerin tabi oldu÷u gelir vergisi
oranlarnn sporculardan alnan orana eúitlenmesinin antrenörlerle daha ciddi sözleúme
yaplmasna yol açaca÷n; basnn sahadaki olaylar aktarmasnn yan sra usulsüzlükler üzerine
daha cesur gitmesi gerekti÷ini; kulüplerin etik kurallara uymayan üyelerine ceza verebilecek ve
yaptrm uygulayabilecek statüde olmas gerekti÷ini; kulüplerin alt yapdan sporcu
yetiútirememesinin büyük sorun teúkil etti÷i hususlarn ifade etmiútir.
(S. Says: 733)
- 186 -
Türkiye Voleybol Federasyonu Baúkan Erol Ünal KARABIYIK, ülkemizdeki faal
sporcu saysnn nüfusa orannn ve kulüpleúme oranlarnn geliúmiú ülkelere kyasla oldukça
geride kald÷n; branúlar arasnda iú birli÷i kültürü geliúmedi÷i için ortak projelerin yaplmad÷n;
sporda baúarnn sa÷lanabilmesi için alt yap oluúturma ve iyileútirmede süreklili÷in sa÷lanmas
gerekti÷ini; 2006 ylnda federasyonlarn özerklik kazanmasyla birlikte voleybolda liglere katlan
takm says ile federasyona ait tesis saysnn artt÷n; alt yapya yönelik çalúmalara daha fazla
kaynak ayrlmasyla federasyonun yllk bütçesinin artt÷n ve bunun da baúarlar getirdi÷ini;
özerkli÷in yan sra Türk sporunda tahkim müessesesinin anayasal güvenceye kavuúturulmas ve
özerk spor federasyonlarnn, kamu tüzel kiúili÷i yerine özel hukuk tüzel kiúili÷ine sahip olmas
gerekti÷ini;
Sporcular e÷itecek antrenör ve ö÷retmenlerin say olarak yeterli görülmesine ra÷men
kalite açsndan sknt yaúand÷n; üniversitelerde ve federasyonlarda verilen e÷itimlerin içerik ve
süreçlerinde ciddi farkllklar oldu÷u ve bu farklarn giderilmesi gerekti÷ini; dünyadaki birçok
ülke, vatandaúlarn küçük yaúlardan itibaren fiziksel aktivite ve spora yönlendirmekteyken bizim
e÷itim sistemimizin çocuklar spordan, sanattan ve sosyal hayattan uzaklaútrd÷n; bu durumu
düzeltmek için ö÷rencilerin spor, sanat ve beceri alanlarndaki baúarlarnn bir üst e÷itim
kurumuna geçiúte dikkate alnaca÷ bir sistem geliútirilmesi gerekti÷ini; özellikle ö÷rencilere
yönelik yeni spor tesislerinin yaplmas için özel sektörün teúvik edilmesi gerekti÷ini;
Spor kulüplerinin Dernekler Kanunu yerine, hazrlanacak olan spor kulüpleri yasasna
tabi olmasnn yarar sa÷layaca÷n; bu kanunda spor kulüplerinin amatör úubeler açmalarn teúvik
edici düzenlemeler yaplmas, spor kulüplerinin amatör ve profesyonel olarak teúkilatlanmas,
özellikle amatör branúlarn vergi, Sosyal Güvenlik Kurumu primleri ve özel güvenlik personeli
zorunlulu÷uyla ilgili yüklerinin azaltlmas gerekti÷ini; sponsorluklarda ve özellikle amatör spor
branúlarnda vergi kolaylklar sa÷lanmasn; spor kulübü yöneticisinin sorumluluklarnn detayl
úekilde belirlenmesi ve sporda úiddetle ilgili suç iúleyen veya ilgili branú federasyonundan uzun
süreli hak mahrumiyeti cezas alan kulüp yöneticilerinin idari görevlerinin sonlandrlmas
gerekti÷ini; bunun yan sra özel güvenli÷in saha içindeki yetkisini artracak tedbirlerin alnmas
gerekti÷i hususlarn ifade etmiútir.
13 Aralk 2010 Tarihli 6’nc Toplant
Dumlupnar Üniversitesinden Prof. Dr. Seydi KARAKUù ve Yrd. Doç. Dr. Mehmet
ACET, amatör branúlarda maddi kaynak yetersizli÷i çekildi÷ini; yerel idareler baúta olmak üzere
Spor Toto ve øddaa gelirlerinden amatör branúlara destek sa÷lanmas gerekti÷ini; profesyonel ligde
bilet gelirlerinin yayn gelirlerine kyasla çok düúük kald÷n; statlara daha fazla seyirci çekilmesi
gerekti÷ini; yüksek transfer ücretlerinin kulüpleri skntya düúürdü÷ünü; taraftarlarla kulüp
yöneticileri arasndaki iliúkilerin büyük sorun yaratt÷n; sahalarda úiddetin azalmas için cezalarn
kati úekilde uygulanmas ve úiddet suçu iúleyen taraftar ceza ald÷ zaman kulüp ya da yerel
idarecilerin devreye girmemesinin sa÷lanmas gerekti÷ini; sorun çkaran taraftarlarn, rehabilite
merkezleri kurularak rehabilite edilmesinin ve taraftarlarn -özellikle tribün liderlerinine÷itilmesinin yarar sa÷layaca÷n; tribün liderlerinin spor-kitle psikolojisini bilen kiúilerden
seçilmesi gerekti÷ini;
Antrenörlerin ve sporcularn e÷itimlerinin iyileútirilmesi gerekti÷ini; úiddete yol açan
sporcu ve antrenörlerin zamannda tespit edilmesi ve bu davranúlarnn devam edip etmedi÷i
konusunun izlenmesi gerekti÷ini; hem medyann hem de federasyonlarn örnek teúkil edecek
davranúlar daha fazla ön plana çkarmasnn faydal olaca÷n; seyircisi sorun çkartmayan
takmlarn ödüllendirilmesi gerekti÷ini; güvenlik güçlerinin sorun çktktan sonra de÷il, sorun
büyümeden zamannda müdahale etmesi için tedbirlerin alnmas gerekti÷ini; basnn úiddeti
körükleyecek yayn yapmas hâlinde cezalandrlmasnn sa÷lanmas, deplasmana giden seyircilere
ait bilgilerin yola çkmadan önce sisteme girilmesi ve sorun çkaran taraftarn önceden tespit
edilerek deplasmandaki maçlara gitmelerinin engellenmesi hususlarn ifade etmiútir.
(S. Says: 733)
- 187 -
Türkiye Amatör Sporlar Konfederasyonu Baúkan Mehmet BAYKAN, amatör spor
kulüplerine sa÷lanan mali kaynaklarn yetersiz oldu÷unu; yerel yönetimlerin amatör spora
katklarnn yeterli seviyede olmad÷n; sponsorlukla ilgili amatör kulüpler lehine iyileútirmeler
yaplmas gerekti÷ini; yeterli sayda ve nitelikte spor tesisinin mevcut olmad÷n; Türkiye’de
sporun yeniden yaplandrlmasna ihtiyaç bulundu÷unu; spor kulüplerinin Dernekler Kanunu’na
tabi olmasnn sorunlar üretti÷ini; özelleútirilen KøT’lere ba÷l spor kulüplerinde çok ciddi
skntlar yaúand÷n; amatör spor kulüplerinin özel güvenlik temininde mali açdan skntlar
yaúadklarn; sporda úiddetin engellenmesine iliúkin 5149 sayl Kanun’un uygulanmasnda
sorunlar yaúand÷n; taraftarlarn e÷itim eksikli÷inin bulundu÷unu; ayrca taraftarla kulüp
yöneticileri arasndaki iliúkilerin úiddete neden oldu÷unu ifade etmiú;
Çözüm önerisi olarak ise amatör spor kulüplerine mali kaynak sa÷lama konusunda
kanunlarda yer alan ifadelerin daha emredici bir niteli÷e dönüútürülmesi; amatör spor kulüplerine
yaplan yardmlarn idarecilerin inisiyatifine braklmak yerine objektif kriterlerin belirlenmesi;
yerel yönetimlerin yllk bütçelerinden belli bir orann amatör spor kulüplerine tahsis edilmesi;
sponsorluk uygulamasnda amatör spora sa÷lanan kayna÷n % 50’sinin do÷rudan matrahtan
düúülen bir muafiyete dönüútürülmesi; yeni spor tesislerinin yaplarak amatör spor kulüplerinin bu
tesisleri kullanmalarnda kolaylk sa÷lanmas ve yerel yönetimler tarafndan spor kulüplerine tesis
yapmnda destek sa÷lanmas;
Spor yönetiminde sivil toplum örgütlerinin daha fazla sorumluluk almas; özelleútirilen
KøT’lere ba÷l spor kulüplerine iliúkin özel düzenlemelere gidilmesi; futbol branúnda faaliyet
gösteren, sosyal güvenceden yoksun sporcularn spor yaralanmalar ve spor sakatlklaryla ilgili
masraflarnn devlet tarafndan karúlanmas için düzenlemeler yaplmas; özel güvenlik
sa÷lanmasnda mali problemler yaúanmas durumlarnda yerel emniyet güçlerinden veya jandarma
kuvvetinden yararlanlmas; Sporda ùiddet Kanunu’nun her ilde ayn úekilde uygulanmasnn
sa÷lanmas; yeni kanunda fair play’i özendirici uygulamalarn yer almas; toplumda taraftar olma
bilincinin küçük yaúlardan itibaren geliútirilmesi; taraftarla kulüp yöneticileri arasndaki ba÷larn
kesilmesi; kulüp yöneticilerinin ve basnn etik kurallara uymasnn sa÷lanmas gerekti÷ini
belirtmiútir.
Türkiye Spor Yazarlar ve Spor Kulübü Derne÷inden Esat YILMAER ve Ahmet
ÇAKIR, kulüp yöneticileri ile baz taraftar gruplar arasndaki çkar iliúkisinin úiddete sebep
olabildi÷ini; Kanun’da belirtilen yaptrmlarn yerine getirilemedi÷ini; örne÷in tribünlerde úiddete
karúan ve güvenlik güçleri tarafndan gözaltna alnan baz taraftar liderlerinin, kulüp yöneticileri
tarafndan gözaltna alndklar merkezden çkartlmasna yardmc olundu÷unu; Kanun’da baz
skntlarn yer ald÷n; statlarn iç güvenli÷inden sorumlu özel güvenli÷in baz uygulamalarnn
úiddete neden oldu÷unu veya úiddeti artrd÷n; spor yazar olmak için herhangi bir úartn
aranmad÷n; spor kulübü yöneticilerine ve taraftara yönelik e÷itim eksikli÷i bulundu÷unu;
kulüplerin profesyonellikten uzak bir anlayúla yürütüldü÷ünü; toplumda yaúanan úiddet
olaylarnn ve sosyal sorunlarn spor müsabakalarndaki úiddeti körükledi÷ini ifade etmiúlerdir.
Çözüm önerisi olarak ise bedava bilet da÷tlmasnn önüne geçilmesi; suç iúledi÷i
kesinlikle tespit edilen kiúiler için Kanun’da belirtilen yaptrmlarn yerine getirilmesi; özel
güvenlik elemanlarnn dikkatli seçilerek yeterince e÷itilmeleri; spor yazarlarnn daha ciddi
e÷itimlerden geçmelerinin ve yaplabiliyorsa sertifikalandrlmalarnn sa÷lanmas; yöneticilerin
söylemleri konusunda daha dikkatli olmas; sporun paydaúlarna yönelik seminerler, programlar
düzenlenmesi; beden e÷itimi ve spor bölümlerinden mezun olmuú profesyonel kiúilere kulüplerde
yönetim alannda daha fazla görev verilmesi ve bunun için teúvik mekanizmasnn geliútirilmesi
gerekti÷ini belirtmiúlerdir.
(S. Says: 733)
- 188 -
Kulüpler Birli÷i Baúkan Aziz YILDIRIM ile Göksel GÜMÜùDAö ve Avukat
ùekip MOSTUROöLU, spor kulüplerinin ve ba÷l bulunduklar federasyonlarn yaplanmasna
iliúkin Dernekler Kanunu’na tabi olundu÷unu; spor yönetiminde çok baúllk gibi baz sorunlarn
bulundu÷unu; amatör sporlara yeterince yatrm yaplmad÷n; spor kulüplerinin mali sorunlar
içinde bulunduklarn; statlara gelen seyirci saysnda azalma oldu÷unu; alt yapdan sporcu
yetiútirmede sknt yaúand÷n; protokol tribünlerinde sorunlar yaúand÷n; kulüp yönetimlerinin
profesyonel olmad÷n ve kulüp-taraftar arasnda sezonluk iliúkilerin yaúand÷n; Sporda ùiddetin
Önlenmesine øliúkin Kanun’un uygulanmasnda baz sorunlar bulundu÷unu; spor tesislerinin
nicelik ve nitelik olarak yeterli olmad÷n; özel güvenli÷in statlarda çkan olaylara annda ve
yerinde müdahale edebilecek niteliklere sahip olmad÷n; basndan kaynaklanan birtakm sorunlar
yaúand÷n ifade etmiúler,
Çözüm önerisi olarak ise “Spor Kulüpleri Yasas”nn bir an evvel çkmas ve bu yasada
Federasyon ve GSGM’nin görev-yetkileri daha net olarak tanmlanmas; Kulüpler Birli÷inin
yeniden yaplandrlarak liglerin ticari organizasyonunun Kulüpler Birli÷i tarafndan yaplaca÷ bir
model geliútirilmesi; Süper Lig ve amatör liglerde oynayan takmlar için ayr ayr kanuni
düzenlemelerin yaplmas; bölgesel olarak amatör liglerin kuvvetlendirilmesi; tesis alt yapsnn
geliútirilmesi; amatör sporculara daha iyi imkânlar tannmas; amatör spor dallar için yaplan
harcamalarn bir ksmnn vergi matrahndan düúmesinin sa÷lanmas; amatör branúlardan alnan
stopajlarn kaldrlmas veya azaltlmas;
Amatör branúlarda Millî E÷itim Bakanl÷yla birlikte Spordan Sorumlu Devlet
Bakanl÷nn ortak bir müfredat çalúmas yapmas; GSGM’nin kulüp gelirlerinden daha makul
oranlarda pay almas; spor kulüplerine damga vergisi muafiyetinin getirilmesi; spor kulüplerinin
tesis, arazi, malzeme almlarna teúvik uygulamas getirilmesi; kiralk olan statlarn mülkiyetlerinin
kulüplere devredilmesi ile kulüplerin aktif ve pasif durumlarnn güçlendirilmesi; biletlerden
alnan % 18’lik KDV orannn aúa÷ya çekilmesi; alt yapdan sporcu geliúini sa÷lamak için
gereken e÷itimcilerin yetiútirilmesi ve istihdam edilmesi; protokol tribünlerinin kaldrlmas ya da
devlet erkân için 10-15 kiúilik snrl yer ayrlmas;
5149 sayl Kanun’un uygulanmasnda sulh ceza mahkemelerinin spor ihtisas mahkemesi
olarak görevli klnmas; kulüp baúkanlarnn ceza alan taraftarn yannda yer almasnn önlenmesi;
a÷r cezalarn uygulanmasnn sa÷lanmas; statlarda verilen hizmetlerin ve sunulan imkânlarn
(yemek, tuvalet) iyileútirilmesi; biletlere çip taklmas; numaral koltuklarn olmas ve herkesin
yerine oturmas; Anadolu’da yeni statlar yaplmas; spor müsabakalarnda görev yapan emniyet
görevlilerinin toplum psikolojisini iyi bilmelerinin ve bu konuda çok iyi e÷itim almalarnn
sa÷lanmas; görev yapan emniyet güçlerine øddaa gelirlerinden harcrah ve kumanya temin
edilmesi; øçiúleri Bakanl÷nda sporla ilgili uzman birimlerin kurulmas; özel güvenlik olabilmek
için alnan e÷itimin süresinin uzatlmas ve içeri÷inin geliútirilmesi; yazl basn ve görsel medya
mevzuatnn gözden geçirilmesi ve gerekli cezalarn bu alana da verilmesi gerekti÷ini
belirtmiúlerdir.
øçiúleri Bakanl÷ Dernekler Dairesi Baúkan Mustafa YARDIMCI, Birol ÖZCAN,
Mehmet ALTINÖZ ve Erkut ÇELøK, spor kulüplerinin mali skntlar bulundu÷unu; kulüplerin
bir yandan dernek statüsünde olup di÷er yandan GSGM’ye ba÷l olarak faaliyet sürdürmesi
nedeniyle ortaya çkan ikili yapdan kaynaklanan özellikle denetimle ilgili baz problemlerin
yaúand÷n; amatör spor kulüplerinin yeterince desteklenmedi÷ini; spor kulüpleri
kurumsallaúmad÷ için baz problemler yaúand÷n; spor kulüplerinin tesis ve ekipman
eksikliklerinin bulundu÷unu ifade etmiú;
(S. Says: 733)
- 189 -
Çözüm önerisi olarak ise kulüplerin mali yaplarn güçlendirecek düzenlemelerin
yaplmas; spor kulüplerinin denetimiyle ilgili olarak yaúanan skntlarn çözümlenmesi; özellikle
çok fazla göç alan bölgelerde kurulmuú bulunan spor kulübü ve gençlik derneklerine proje bazl
nakdî destek sa÷lanmas; e÷itimlerle derneklerin kurumsal yaplarnn oluúmasnn desteklenmesi;
tesis kiralanmas ve ekipman temini konusunda kulüplere daha fazla kaynak temin edilmesi
gerekti÷ini belirtmiúlerdir.
16 Aralk 2010 Tarihli 9’uncu Toplant
Türkiye Güreú Federasyonu Baúkan Osman Aúkn BAK, Güreú Federasyonu,
Gençlik ve Spor Genel Müdürlü÷ünden en fazla bütçeyi alan federasyonlardan biri olmakla
birlikte, bu deste÷in -uluslararas rakiplerle karúlaútrd÷nda- istenilen seviyelere ulaúmad÷n;
özelleútirme nedeniyle kapanan müessese kulüpleri nedeniyle güreú sporunun ve sporcularnn
istihdam vb. skntlar yaúad÷n; kulüplerin Dernekler Kanunu’na tabi olmasnn baz problemleri
beraberinde getirdi÷ini; mahalli idarelerin amatör branúlara yeterince önem vermedi÷ini; 18 yaú
üzeri ve herhangi bir yerde çalúmayan sporcularn sosyal güvencelerinin olmad÷n; halkmzda
spor kültürünün ve bilincinin yeterince yerleúmemiú oldu÷unu; e÷itim sisteminin baúarl sporcu
yetiútirilmesine engel oldu÷unu; mevcut sponsorluk uygulamalarnn amatör kulüplerin
beklentilerinin gerisinde kald÷n; amatör kulüplerin ve sporcularn malzeme temininde skntlar
yaúad÷n; amigolarla yöneticilerin birçok olayda karúlkl olarak birbirini kullandklarn; baúarl
sporculardan topluma rol model olabilecek sporcularn yeterince tantlamad÷n ifade etmiú;
Çözüm önerisi olarak ise kamu kaynaklarnn özellikle Türkiye’nin baúarl oldu÷u
ve/veya öncelik verdi÷i branúlara ayrlmas; federasyonlar arasndaki bütçe da÷lmnn performans
kriterlerine göre yaplmas; belediyelerin, il özel idarelerinin ve KøT’lerin sporcu yetiútirmeleri
için kaynak tahsis etmeleri; Millî E÷itim Bakanl÷na ba÷l spor salonlarnn mesai saatleri dúnda
da halkn kullanmna açlmas; topluma spor bilinci ve kültürü kazandrlmas için Millî E÷itim
Bakanl÷, Gençlik ve Spor Genel Müdürlü÷ü ve Spordan Sorumlu Devlet Bakanl÷ tarafndan
ortak çalúma yaplmas; baúarl sporculara üniversitelerde spor bölümleri dúndaki bölümlerde de
belli kotalar sa÷lanmas; amatör kulüplerin ald÷ malzemelerdeki KDV orannn düúürülmesi;
úampiyon sporcularmza ait örnek modellerin ortaya koyulmas ve bunlarn halka tantlmas
gerekti÷ini belirtmiútir.
Profesyonel Futbolcular Derne÷i Yönetim Kurulu Üyesi Hüdaverdi TALAY, e÷itim
politikasnda, sporun yaygnlaútrlmasna iliúkin tedbirlerin yer almad÷n; spor tesislerinin
yetersiz oldu÷unu ve spor tesisi politikasnn eksik oldu÷unu; di÷er spor branúlarnn futbola
kyasla geri planda kald÷n; sporcularn e÷itim eksikli÷inin bulundu÷unu; sporda úiddetin
önlenmesine iliúkin mevcut Kanun’un uygulanúnda aksaklklar oldu÷unu ifade etmiú;
Çözüm önerisi olarak ise okul öncesi e÷itimden baúlayarak ortaö÷retimde ve
yüksekö÷retimde spor dallarnn tantlmas; her ilde hangi spor dallarnn yaplaca÷nn tespit
edilmesi ve buna göre tesis politikas üretilmesi; Türkiye'nin haritas çkarlarak nüfusa göre
mevcut spor kulübü, sporcu says ve tesis durumunun ortaya konulmas ve en dezavantajl
bölgelerden baúlayarak durumun iyileútirilmesi; kamu kurumlarna ve okullara ait spor tesislerinin
halka ve kulüplere açlmasnn sa÷lanmas; sporcularn eksik bilgileri konusunda Gençlik ve Spor
Genel Müdürlü÷ü ve sivil toplum kuruluúlar tarafndan e÷itilmesi; Kanun’un getirdi÷i
müeyyidelerin laykyla yerine getirilmesi; cezann, úiddeti uygulayan kiúiye verilmesi yerine
kulüplere ceza kesilmesi; kulüplerden, saldrganlarn tespitinde deúifre edilmeden faydalanlmas;
çabuk karar veren spor mahkemelerinin kurulmas; alnan cezai kararlarn uygulanp
uygulanmad÷nn takip edilmesi gerekti÷ini belirtmiútir.
(S. Says: 733)
- 190 -
17 Aralk 2010 Tarihli 10’uncu Toplant
Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Ö÷retim Üyesi Yrd. Doç.
GÜRTEN, sporda úiddet konusunda genel bir çerçeve çizen, sportif karúlaúmalarda
futbol maçlarnda seyircilerin úiddet gösterilerine ve taúknlklarna dair Avrupa
bulundu÷unu; bu sözleúmeleri uygulamak için ülke mevzuatnda bir uyumlaútrma
5149 sayl Kanun’la ilgili olarak:
Dr. Kadir
ve özellikle
Sözleúmesi
gerekti÷ini;
Kanun’un genel kapsamnn spor müsabakalarnn yapld÷ alan, eklenti ve çevresi ile
snrl oldu÷u; bunun taraftar gruplarnn toplandklar yerler, transit güzergâhlar ve transit geçiú
yaptklar yollar da kapsamas; asliye ceza mahkemelerinin bölgelerde ya da úehirlerde spor
mahkemesi olarak görevlendirilmesi; haklarnda müsabakalara giriú yasa÷ verilenlerin müsabaka
esnasnda karakolda bulunma zorunlulu÷u düzenlemesinin Anayasa Mahkemesinin iptal
gerekçeleri göz önüne alnarak tekrar düzenlenmesi; güvenlik ve kontrol odalarnda kulüp
yetkilileri haricinde emniyet kuvvetlerinin ve ilgili federasyon temsilcisinin bulunmas; foto÷rafl
ve bütün bilgilerin yüklenebilece÷i seyirci lisans çkarlmas uygulamasnn pilot olarak
denenmesi; medyadan, úiddeti önlemede destek talep edilmesi; taraftarn ciddiye alnmas ve
onlarn da bu oyunun bir parças hâline getirilmesi gerekti÷ini;
Lizbon Anlaúmas’ndan sonra, sporun Avrupa Birli÷inin do÷rudan yetki alanna
girdi÷ini; Avrupa Toplulu÷u Adalet Divannn spora iliúkin gerek rekabet hukuku gerek serbest
dolaúm ve gerekse televizyon yayn haklarna iliúkin birçok kararnn içtihat yoluyla geliúiyor
oldu÷unu; yeni bir kanunla, rkçl÷ hem taraftar hem de yöneticilerin basn beyanatlar
kapsamnda düzenlemenin çok gerekli oldu÷unu; taraftarlarla sürekli birlikte olan ve onlarla
yaúayp onlar yönlendirebilecek bir sosyal görevli ve/veya taraftar temsilcisi uygulamasnn
düúünülebilece÷ini; 2008 ylnda sporda úiddete iliúkin bir istatisti÷e göre kanundan sonra sporda
úiddet olaylar üzerinde herhangi bir azalma olmad÷n; úiddete karúan baz kimselerin aslnda
günlük hayatta úiddete e÷ilimli olmadklarn ama spor müsabakasna geldikleri zaman birdenbire
o ortam sebebiyle oraya ayak uydurduklar hususlarn ifade etmiútir.
Halter Federasyonu Baúkan Hasan AKKUù, halter sporunun çok bilinen, baúarl bir
spor olmasna ra÷men sponsorluk geliri ve yayn gelirlerinin olmad÷n; bütün kaynaklarnn
Gençlik Spor Genel Müdürlü÷ünden ve Spor Toto’nun ayrd÷ paylardan geldi÷ini; kulüplerin 4'ü
haricinde sporcusuna do÷rudan nakdî yardm sa÷layamad÷n; ancak Ödül Yönetmeli÷i’ne göre
baúarl olduklar takdirde sporculara maddi kaynak aktarlabildi÷ini; Millî E÷itimin
programlarnda dahi halterin okullarda yaplabilen bir spor olarak görülmedi÷ini; “Antrenör
Yetiútirme Mevzuat”nda temel kriterlerin ortaya konulmasna ihtiyaç oldu÷unu ve bunlarn
istihdam sorunlarnn da çözülmesi gerekti÷ini; pek çok spor branú açsndan (örne÷in halter,
güreú, tekvando, boks, judo gibi) mütevaz úartlarda, 150-200 metrekarelik, mahalle aralarna
kurulmuú antrenman amaçl spor tesislerine ihtiyaç oldu÷unu belirtmiútir.
Taekwondo Federasyonu øcra Kurulu Koordinatörü Ramazan ERÇøN ve Teknik
Koordinatörü Ali ùAHøN, federasyonlarnn bütçeleri ile faaliyet, malzeme, organizasyon,
kulüplere yardm konularnda yetersiz kaldklarn; YøBO ve SHÇEK gibi kurumlarda genç
nüfuslar bulundu÷unu ve spor buralarda yaygnlaútrld÷ takdirde bunlarn çok önemli sporcu
kaynaklar olabileceklerini; sponsorluk konusunda skntlar oldu÷unu; mevcut Ödül Yönetmeli÷i
ile ilgili ma÷duriyetler oldu÷unu; 2006 ylnda çkarlan Ödül Yönetmeli÷i’nin hem kulüpleri hem
spor insanlarn hem de sporcular ayn úekilde ödüllendirecek bir yapya döndürülmesi veya
kapsamnn geniúletilmesinin Türk sporunu, amatör sporu teúvik etme açsndan çok iyi olaca÷
kanaatini taúdklarn belirtmiúlerdir.
(S. Says: 733)
- 191 -
Judo Federasyonu Baúkan Fatih UYSAL, federasyonlarn ve kulüplerin mali
sorunlarnn bulundu÷unu; özerklikten sonra GSGM ve Spor Toto’dan gelen kaynaklarn belli
yllar geçtikten sonra kademeli olarak düúürülmesi ve belli dönemden sonra kesilmesinin söz
konusu olmas hâlinde federasyonlarn daha da sknt yaúayabilece÷ini; birkaç federasyonun
dúnda geri kalanlarn ayakta durmakta çok zorlanaca÷n; görsel ve yazl basnda futbol
branúnn dúnda di÷er branúlarn neredeyse hiç yer almamasnn, halter gibi branúlarn ülkede
yaylmas ve tantmnda sorun yaratt÷n; çocuklarmzn e÷itimle beraber sporu da ayn anlamda
önemsemelerinin önemli oldu÷unu; yeni nesillerin evlerden dúar çkmayan, sadece bilgisayar
baúnda ders çalúan çocuklar hâline geldiklerini; ülkenin e÷itim kalitesi artp sorunlar azaldkça ve
seyir kültürü insanlara aúlandkça úiddetin azalma gösterece÷ini dile getirmiútir.
Eski Millî Futbolcular Rdvan DøLMEN, Hasan ùAù ve Sergen YALÇIN, bölgesel
liglerden, Türkiye'nin her tarafn kapsayan liglere dönülmesinin do÷usu ve batsyla ülkeyi
birbirine yaknlaútrd÷n; fair play olgusunu ödüllendirmek gerekti÷ini; bu konuda sporcusundan
yöneticisine ve medyasna çok ciddi görev düútü÷ünü ancak sporcularn da, medyann da gerekli
deste÷i vermedi÷ini; bedava bilet da÷tm üzerine mutlaka e÷ilmek gerekti÷ini; spor polisi
úeklinde adlandrlabilecek ayrcalkl bir polis birimi kurulabilece÷ini; çünkü ciddi bir polis
gücünden genellikle taraftarlarn çekindiklerini; kulüplerin Spor Toto ve yaync kuruluútan önemli
gelirler elde ettiklerini, buna ra÷men kulüplerin alt yaplarna e÷ilmediklerini, tembel
davrandklarn, günü kurtarmak amacyla hareket ettiklerini; Avrupa’da uygulanan kriterler
uygulanrsa Türk futbolunda ve uzun vadede Türk sporunda çok ciddi hamleler olabilece÷ini
belirtmiúlerdir.
UEFA Asbaúkan ùenes ERZøK, sorunlar çözmek için mutlaka ve mutlaka güç
birli÷ine ve taraflarn birbirlerini anlamalarna ihtiyaç oldu÷unu; UEFA’daki gibi yani taraftarlarn,
federasyonlar tarafndan kulüplerle birlikte, organize edilerek muhatap kabul edilmesi ve
sorumluluk verilmesi gerekti÷ini; kulüp lisans sisteminin bundan sonraki dört yl içinde gündeme
getirildi÷ini ve kulüp lisans sisteminde kulüplere belli bir süre vererek artk uygulanacak diye
tavsiye niteli÷inde karar alnd÷n; mali fair play’in çok önemli buldu÷unu bunun faydal
olaca÷na inand÷n; UEFA ve FIFA’nn fair play ve sosyal sorumluluk komitelerinin baúkan
oldu÷unu ve 2010 Dünya Kupas’nda Afrika'da çok önemli sosyal projeler yürüttüklerini; Süper
Lig’in oynand÷ statlarn büyük ksmnn UEFA normlarna uygun olmad÷n belirtmiútir.
Marmara Üniversitesinden Prof. Dr. Turgay BøÇER, Yrd. Doç. Dr. Serap Mungan
AY, Yrd. Doç. Dr. Veysel KÜÇÜK ve Yrd. Doç. Dr. Cengiz KARAGÖZOöLU, kulüplerin
mali sorunlarnn ciddi boyutlarda oldu÷unu; kulüp yönetim kurullarnn uzman kiúilerle çalúmas,
borçlanmalara üst snr getirilmesi ve bu konuda UEFA kriterlerinin ve Avrupa'da baz kulüplerin
örnek alnmas gerekti÷ini; kulüplerin ve taraftarlarn ortak oldu÷u úirket úeklinde yaplanmalarn
mümkün olup olamayaca÷nn tartúlmas gerekti÷ini; mevcut “ùiddet Yasas”nn eksiklerinin
oldu÷unu; ancak sporda úiddet ve düzensizli÷i önlemek için Kanun’un yeterli oldu÷unu
düúündüklerini; Yasa’nn öngördü÷ü úekilde úimdiye kadar ceza alan taraftar görmediklerini;
basna ceza verilmedi÷ini ve uygulamada sorunlar bulundu÷unu; ayrca siyaset spor iliúkisinin
de÷erlendirilmesi gerekti÷ini; televizyonlarda yorum yapanlarn futbolu bir ''hatalar oyununa''
çevirdi÷ini; futbol yorumcularnn teknik detaylardan uzaklaúarak ve olaylar kiúiselleútirerek
konuútuklarn; herhangi bir kriter olmadan spor yazar olunabildi÷ini; tartúma programlarna
snrlama getirilmesi gerekti÷ini; úiddete iliúkin sosyal projeler üretilmesinin önemli oldu÷unu;
(S. Says: 733)
- 192 -
bireysel ve toplumsal sorunlar dikkate almadan sporda úiddetin önüne geçilemeyece÷ini;
çocuklarn sokaklarda ortak spor yapamamasnn büyük bir eksiklik oldu÷unu; spor yapanda de÷il,
izleyende sorun bulundu÷unu; mümkün oldu÷unca herkesin spora yönlendirilmesi gerekti÷i
hususlarn ifade etmiúlerdir.
Taraftar Grup Temsilcileri;
Beúiktaú Çarú Grubu Temsilcisi Ayhan GÜNER, iki yl önce çkarlan Yasa’nn
uygulanmad÷n; uygulansayd bugün burada toplanmú olmayacaklarn; yeni çkacak yasann da
ne kadar uygulanaca÷ndan emin olmad÷n; spor mahkemelerinin kurulmasnn bu ülkeye lüks
gelece÷ini; ülkemizde maçlar izleyen gençlerin úmardklarn ve bunlarn tatl úmarklklar
oldu÷unu; gençleri srf maçlardaki bu úmarklklarndan dolay mahkemeye çkarmann yanlú
olaca÷n; Beúiktaú’n sporun 13 branúnda faaliyet gösterdi÷ini ve kendisinin de bu 13 branún
tamamndan dolay 13 kez karakola götürülüp her seferinde de idari cezalar ald÷n; verilen
cezalardan dolay kombine bileti olmasna ra÷men maçlara giremedi÷ini; para cezalarn yüksek
buldu÷unu ve ülkemizde sadece taraftarlarn de÷il, emniyet, baúkan, yönetici herkesin fanatik
oldu÷unu belirtmiútir.
Fenerbahçeliler Derne÷i Temsilcisi ølyas BULCAY, Komisyonun ilk kez bu iúin asl
muhataplar olan taraftarlar buraya ça÷rmasn çok do÷ru buldu÷unu; dünyann her yerinde
taraftarlarn spor kulüpleri için en önemli unsurlar oldu÷unu; úiddeti yaratan tek unsur da onlardr
görüúünün hâkim oldu÷unu; úiddet önlenmek isteniyorsa genel uzlaúma kültürünün ortaya konmas
gerekti÷ini; baz taraftar gruplarnn sa÷lkl yaklaúm sonras birtakm olaylarn önüne
geçildi÷inin görüldü÷ünü; sporda úiddetin ortadan kalkmas için taraftar gruplar gibi özel
unsurlarn incelenmesi gerekti÷ini; ülkemizde bu alanda gerçek anlamda bir inceleme
yaplmad÷n; taraftarlara gerekli önemin verilmedi÷i ve taraftarlarn sorunlaryla da ilgilenen bir
mercinin bulunmad÷n; statlara tek bir kapdan uygunsuz koúullarda sokulduklarn; giriúler 2-3
kapdan yaplsa bu sorunlarn yaúanmayaca÷n; kendilerini bir suçlu gibi gören görevlilerin
kendilerine úiddet uygulad÷n; bir taraftar gibi davranp insanlar kúkrtan görevliler oldu÷unu;
oysa onlarn özel e÷itimli bir ekip olmas gerekti÷ini; Türkiye Futbol Federasyonunda taraftarlarn
temsilcileri olmad÷n; taraftar gruplarnn sorunlarn ilgili mercilere taúmak ve tribün terörünü
önlemek için taraftarlar birli÷i kurmaya hazr olduklarn ve kendilerine böyle bir frsatn verilmesi
gerekti÷ini belirtmiútir.
Ultra Aslanlar Genel Koordinatörü O÷uz ALTAY, 3 büyük kulübün 15 yl önce
yaptklar bir anlaúmayla úiddet sorununu çözdüklerini; 15 yldr da kendilerinin bu anlaúmaya
sadk kaldklarn ve úu an Galatasaray, Fenerbahçe ve Beúiktaú taraftarlar arasnda hiçbir ciddi
olay yaúanmayaca÷n; Türkiye'de son yllarda ønönü'de yaúanan olaylarn dúnda ciddi bir tribün
terörü oldu÷una inanmad÷n; görevlilerin yanl davranmas yüzünden baz olaylarn
yaúanabildi÷ini; örne÷in statlara giriúteki aramalarda çok kötü muamelelere maruz kaldklarn;
taraftarlarn potansiyel suçlu olarak görüldü÷ünü; cezalarn eúit olarak uygulanmas gerekti÷ini;
taún altna herkesin hep birlikte ellerini koymasnn lazm geldi÷ini; olumlu bir úeyler yaplmak
isteniyorsa tribün liderleriyle kulüp yöneticilerinin iú birli÷i içinde olmas gerekti÷ini belirtmiútir.
Trabzonsporlu Gençler Grubu Temsilcisi Mehmet FINDIKÇI, statlara giriúlerde
alkol kontrolü yaplmas gerekti÷ini; bunun birçok olumsuzlu÷un önüne geçece÷ini; insanlar rahat
brakrlarsa bu tribün terörünün olmayaca÷n; görevlilerin kendilerini ulaúmn olmad÷ bir
alanda braktklarn; kendilerinin de bu ülkenin bir insan oldu÷unu, bu yüzden ülkemizin her
köúesine rahat rahat gidebilmeleri gerekti÷ini; 10-15 kiúinin yapt÷ olaylarn yüz binlere mal
edilmemesi gerekti÷ini; úiddetse Meclis’te de úiddetin var oldu÷unu; Türk milletinin yapsnda
úiddetin bulundu÷unu; özensiz demeçlerin verilmemesi gerekti÷ini; kendisinin yeni çkacak olan
Sporda ùiddet Yasas’na, spor müsabakalar nedeniyle gençlerin hapislere atlmasn do÷ru
bulmad÷ ve cezaevlerinde yeterince insan var oldu÷u için karú oldu÷unu belirtmiútir.
(S. Says: 733)
- 193 -
Spor Hukuku Enstitüsü Derne÷i Baúkan Avukat Ksmet ERKøNER; Derneklerinin
kamu yararna çalúmay amaçlad÷n; spor ile ilgili sorunlarn ana nedeninin spor kültürünün
eksikli÷i oldu÷unu; sporda úiddet ve taúknlklar önleyici mevzuatn iyileútirilmesi gerekti÷ini;
Spor Kulüpleri Yasas'nn çkartlmas gerekti÷ini; spor federasyonlarnn, özerkliklerinin sözde
de÷il özde oldu÷u bir hâle getirilmesinin uygun olaca÷n; sporda sponsorlu÷un daha etkin bir
duruma gelmesi için teúvik tedbirlerinin uygulanmas gerekti÷ini; ''yarúmac'' alglamasnn ülkede
spor yapan insanlarn orann düúük gösterdi÷ini; spor yapanlarn saysnn belirlenmesi amacyla
nüfus saymlarnda bu yönde sorular sorulmasn istediklerini; Türkiye'de sadece madalyaya
endeksli bir spor anlayúnn bulundu÷unu; geliúmiú ülkelerde, “finalist” kavramnn oldu÷unu ve
bunun da bir baúar sayld÷n; bizde ise finale kalarak ilk 8 sporcunun arasna girme baúars
gösterenin bile madalya kazanamazsa baúarsz sayld÷n;
Ülkemizin bilgi ve lisan eksikli÷i nedeniyle uluslararas platformlarda çok kolay
kazanaca÷ davalar bile kaybetti÷ini; yurt dú delegasyonlarnda bazen lisan bilen bir kiúinin
olabildi÷i ya da bu delegasyonlarda istikrar sa÷lanamad÷n; bunun için uluslararas
organizasyonlarda çalúacak kaliteli insanlarn yetiútirilmesine a÷rlk verilmesi gerekti÷ini; bugün
FIFA’nn dünyann en büyük uluslararas úirketlerinden biri durumunda oldu÷unu; sektörün spor
karúlaúmalar için “show business” yani gösteri iúi deyimi kullanlr hâle gelecek bir boyuta
ulaút÷n; baz insanlarn bu nedenle dopingin serbest braklmasn istediklerini; uluslararas spor
iliúkilerinde Dúiúleri Bakanl÷ ile koordineli çalúmalar yürütülmesi gerekti÷ini; Anayasa'nn
59’uncu maddesine, Devlet Denetleme Kurulunun da raporunun muhtelif yerlerinde müteaddit
defalar de÷indi÷i yeni bir içerik verilmesi gerekti÷ini, bu konuda Derneklerinin her türlü çabaya
hazr oldu÷u hususlarn ifade etmiútir.
Özel Sporcular Spor Federasyonu Baúkan Mehmet Tark BøTLøS ve Türkiye
øúitme Engelliler Spor Federasyonu Baúkan Oktay AKTAù, kulüplerin ve sporcularn da
úiddet olaylarndan üzüntü duydu÷unu; úiddetin önlenmesi için üç büyük kulübün hassas
davranmas, e÷itime a÷rlk verilmesi, cezalarn yaptrmlarnn sürekli uygulanabilir olmas ve
sporda úiddetin iki alanda düúünülmesi gerekti÷ini; salon ve sahalardaki úiddeti önlemenin
federasyonlarn görevi oldu÷unu ve federasyonlarn görevlerini laykyla yaptklar takdirde bu
alanlardaki úiddetin önlenece÷ini; tribün ve spor alanlarndaki úiddetin ise holiganlar nedeniyle
ortaya çkt÷n ve bunu önlemek için yasal düzenlemelerin yaplmas gerekti÷ini; baz kulüplerin
taraftarlarna ücretsiz bilet da÷ttklarn belirtmiúlerdir.
Türkiye Bedensel Engelliler Spor Federasyonu Baúkan Veysel GÜRPINAR,
bünyelerinde 13 branú bulundurduklarn; maddi olanaklar artt÷ takdirde bunu artrabileceklerini;
basketbolda Avrupa’nn en büyük deplasmanl basketbol ligini düzenlediklerini ve bu branúta
Avrupa ikincisi ve dünya sekizincisi olduklarn; voleybolda çalúmalara daha yeni baúladklarn
ve hâlihazrda dört takmn bulundu÷unu; masa tenisinde bayanlarda dünya ikincisi, erkeklerde
dünya üçüncüsü olduklarn; teniste Balkan úampiyonlu÷u bulundu÷unu; okçulukta bireysel bayan
ve erkeklerde dünya úampiyonu, erkek takmn dünya ikincisi, bayan takmn dünya üçüncüsü ve
bu sene de Avrupa úampiyonu oldu÷unu; atclkta dünya üçüncülü÷ü, yüzmede dünya beúincili÷i,
bilek güreúinde dünya úampiyonlu÷u, halterde iki tane dünya úampiyonlu÷u ve bir tane dünya
rekoru, badminton çift erkeklerde dünya ikincili÷i derecelerinin kazanld÷n; yelken ve
atletizmde mesafe katettiklerini; bütün bu baúarlar 2.500 sporcuyla kazandklarn; normalde
Türkiye’de olmas gereken lisanl bedensel engelli sporcu saysnn 250 bin oldu÷unu ifade
etmiútir.
(S. Says: 733)
- 194 -
Türkiye Görme Engelliler Spor Federasyonu Baúkan Mesut DEDEOöLU, Türkiye
genelinde 82 kulüplerinin ve 3 bine yakn lisansl sporcularnn oldu÷unu; ülkemizde engellilerin
genellikle aileler tarafndan pek dúarya çkartlmad÷n; ilk iú olarak bu kiúileri sosyal yaúama
dâhil etmek istediklerini; engellilerin gerekli e÷itimi almalarn, sonrasnda da branúna,
kapasitesine ve kabiliyetine göre mutlaka en az bir spor dalyla u÷raúmalarn istediklerini;
ülkemizdeki 8,5 milyon engellinin yaklaúk 1 milyonunun görme engelli oldu÷unu; Türkiye
genelinde faaliyet gösteren 82 kulübün en az 75-80 tanesinin bir ofisi dahi olmad÷n, kulüplerin
maddi imkânszlklar içinde oldu÷unu; yerel yönetimler tarafndan sahip çklanlarn ancak
faaliyetlerini yapabildi÷ini; Federasyon olarak kendilerinin kulüplere yardm yapmalarnn yasal
olarak da söz konusu olmayp ancak elzem olan malzemeleri da÷tabildiklerini; kendilerinin
paradan çok sporcularn kamp yapaca÷ alanlara ihtiyaçlar oldu÷unu;
Büyük maddi imkânszlklar dâhilinde çalúmalarna ra÷men, birçok branúta dünyann
ilk 10’unun içerisinde olduklarn; bisiklet branún sponsor deste÷iyle açtklarn ve tüm
masraflarnn sponsor tarafndan karúland÷n; toplam 8 branúta faaliyet gösterdiklerini; görme
oranlarna göre sporcularn üç gruba ayrld÷n ve bunlarn kendine eú de÷er gruplarla
yarút÷n; úiddeti önlemenin yolunun e÷itimden geçti÷ini; bu e÷itimin ilkö÷retimden önce
baúlamas gerekti÷ini; sporun ve müzi÷in bir evrensel olgu oldu÷unu; baúarl olan, iyi oynayan,
iyi yarúan alkúlamamz gerekti÷inin bilincini ilkö÷retim öncesinde vermemiz gerekti÷ini;
yoksa kulüplere cezalar vermekle bunun çözülemeyece÷ini ifade etmiútir.
Türkiye Millî Olimpiyat Komitesi Baúkan Yardmcs Avukat Türker ARSLAN,
Komitelerinin gerek sosyal gerekse e÷itim alannda çok önemli çalúmalar yapt÷n; ayrca sporun
genel sorunlaryla da ilgilendiklerini; bu kapsamda zaman zaman toplantlar düzenleyerek sporun
sorunlarn tartúmaya açtklarn; spor kulüplerinin devaml birtakm mali skntlar içinde
olduklarn; spor kulüplerinin maç haslat, lisansl ürün satú ve spor okullarndan alnan KDV
oranlarnn düúürülmesini istediklerini; il güvenlik kurullarnn bugüne kadar yeterince etkili
olamad÷n; güvenlik tedbirlerinin de yetersiz kald÷n; sadece rakip taraftarn maça gelmemesine
karar vermekle sorunu çözmenin do÷ru bir yöntem olmad÷n; Emniyet bünyesinde bir veri taban
kurulmasnn çok önemli oldu÷unu; kulüplere talimat verilerek olay çkaran ve bu listeye girenlere
bilet verilmemesi gerekti÷ini; GSGM’nin, federasyonlarn, spor kulüplerinin ve Emniyet Genel
Müdürlü÷ünün birlikte, sporda úiddetin önlenmesi koordinasyon kurulu kurmas gerekti÷ini
belirtmiútir.
Türkiye Millî Olimpiyat Komitesi Genel Sekreteri Neúe GÜNDOöAN,
Komitelerinin en fazla gönüllünün aktif olarak görev ald÷ spordaki sivil toplum kuruluúlarndan
biri oldu÷unu; neredeyse bütün faaliyetlerini gönüllüler vastasyla sürdürdüklerini; küçük bir
profesyonel kadronun çalút÷n ve bazen de dúardan profesyonel yardm alarak çalútklarn;
sporcu sa÷l÷ ve antidoping, spor hukuku, spor hekimli÷i, antrenörlük teknikleri gibi konularda
zaman zaman seminerler gerçekleútirdiklerini ifade etmiútir.
Türkiye Millî Olimpiyat Komitesi Yönetim Kurulu Üyesi Turgay KIRAN, “spor” ve
“úiddet” kelimelerinin yan yana gelmesinin bile kendisini çok üzdü÷ünü; esasen sporun insanlar
birleútiren, sevgiyi getiren, fair play’i yöneten bir bilim dal oldu÷unu; alt yapya, spor e÷itim ve
kültürüne destek vererek çocuklarmzn iyi bir taraftar ve iyi bir spor izleyicisi, iyi bir e÷itimci ve
iyi bir sporcu olmas için çalúma yaplmas gerekti÷ini; kendilerinin de uluslararas úirketler,
uluslararas yardm, UNICEF gibi úirketlerle Türkiye’de úu anda beú ilde bir pilot çalúma
yaptklarn ifade etmiútir.
(S. Says: 733)
- 195 -
4 Ocak 2011 Tarihli 19’uncu Toplant
Spor Spikeri Abidin AYDOöDU, sporda yaúanan úiddetin temelinde ekonomik,
sosyolojik, psikolojik sorunlarn de÷il idol sorununun oldu÷unu; sekiz yaúndaki, on yaúndaki bir
Türk çocu÷unun “Ben úunun gibi olaca÷m.” diyebilece÷i bir sporcunun krk senedir olmad÷n;
sporcularn özel hayatlar, örf, adet, gelenekleri, yaptklar iúin ciddiyeti konularnda örnek
olamadklarn; Türkiye'nin çok önemli futbolcularnn iki sene askerlikten kaçabilmek için yurt
dúna gidip futbol oynamay tercih ettiklerini; Türkiye’de alt yap sorunu olmad÷n; kulüplerin
ellerindeki parayla alt yap sorununu gayet rahat çözebilece÷ini; bunun için planl harcama
yaplmasnn yeterli oldu÷unu; Millî Takm’n teknik direktörünün bile “Onlar 550 kiúi, ben
tekim.” diyebildi÷ini; bunu medyann gündeme do÷ru dürüst getirmedi÷ini; milliyetçi ve
muhafazakâr oldu÷unu iddia eden bir ülkede televizyonlarn böyle olamayaca÷n, Millî Takm’a
primlerin böyle verilemeyece÷ini;
sporla ilgili sorunlarn ve sporda úiddetin parayla
çözülemeyece÷ini; bu iúin küçük yaúlardan baúlayan e÷itimle ve belli görevleri yapan kiúilerin o
iúin ehli olmasyla çözülebilece÷ini ifade etmiútir.
Eurosport Türkiye Yayn Yönetmeni Ba÷ú ERTEN, sporda úiddet konusu gündeme
geldi÷inde akla gelen ilk ülkenin øngiltere oldu÷unu; sporda úiddetin genel olarak Türkiye’de
snfsal veya sosyal kökenlerine bakld÷nda bunlarn hiçbir zaman gelir düzeyiyle, fakirlikle veya
sadece iúsizlikle açklanamayaca÷n; en pahal bileti alan seyircinin de sahada gösterilen oyuna
karú bir tepki veya úiddet gösterisinde bulunabildi÷ini; úiddette sorunun, spor kültürü
eksikli÷inden kaynakland÷n düúündü÷ünü; Sporda ùiddet ve Düzensizli÷in Önlenmesine Dair
Yasa Tasars ile ilgili olarak en büyük eksikli÷in asl öznenin muhatap alnmamas, taraftarlarn
bu süreç içinde yok saylmas ya da sadece kriminal bir vaka gibi görülmesi ve tek tip homojen bir
taraftar kitlesi varmú gibi davranlmas oldu÷unu; bu durumun iúi son derece zorlaútrd÷n ve
sosyal açlm sekteye u÷ratt÷n; sadece yüksek cezalarla ve ciddi korkutucu maddelerle bunlarn
engellenemeyece÷ini, Türkiye’de basnn özellikle son yirmi ylda geçirdi÷i evrimin, úiddeti
yaratan en önemli faktörlerden biri oldu÷unu; bunda temel etkenlerden birinin Türkiye’de
yükselen úovenizm oldu÷unu düúündü÷ünü; 90’l yllarn sonuna do÷ru Türkiye’de tribünlerde
ciddi bir úovenist akm baúlad÷n; bu úovenist akmn kendisini basnda ve saha içinde de
gösterdi÷ini belirtmiútir.
5 Ocak 2011 Tarihli 20’nci Toplant
øçiúleri Bakanl÷ Emniyet Genel Müdürü O÷uz Ka÷an KÖKSAL, sporun aslnda
dostlu÷u sa÷lamak ve bunu ilerletmek amacyla yapld÷n ancak iúin bu yönünün tamamen
unutuldu÷unu; spor denildi÷i zaman toplumumuzda akla futbol geldi÷i için sporda úiddet denildi÷i
zaman da genellikle futboldaki sorunlarn konuúuldu÷unu; herhangi bir úiddet olay meydana
geldi÷inde “Burada güvenlik tedbirleri iyi mi, güvenlik tedbirleri alnmú m?” hatta biraz da
suçlayc “Yeterince güvenlik tedbiri alnsa idi bu úiddet olay meydana gelmezdi.” veya
“Güvenlik güçleri daha dikkatli davransayd böyle olmazd.”, hatta daha da ileri gidip güvenlik
güçleri bazen müsamaha gösterdiklerinde “Fazla müsamaha gösterdikleri için böyle olmakta.”
veya fazla müsamaha göstermediklerinde “Orantsz güç kullandklar için böyle…”úeklindeki
ifadelerle her hâlükârda faturann büyük bir ksmnn güvenlik güçlerine çkartld÷n; ancak iúin
aslna bakld÷nda durumun her zaman öyle olmad÷nn açk bir úekilde görüldü÷ünü; günlük
hayatta büyük cezalara sebebiyet veren ve büyük suç saylan olaylarn bir ksmnn toplumsal
olaylarda, özellikle spordaki úiddet olaylarnda ço÷u kez yapann yanna kald÷n; geniú bir
kitlenin içerisinde birdenbire cezalandrma imkânnn bulunamad÷n;
Sporda bir kavram karúkl÷ oldu÷unu; bunun sadece kiúilerin de÷il spor kulüplerinin,
medyann, toplumun olaya bakú tarzndan do÷du÷unu; taraftar ile fanatizmin karútrld÷n;
aslnda taraftarn takmna destek veren, takmnn veya o kulübünün güçlenmesi için ona her türlü
(S. Says: 733)
- 196 -
imkân tanmaya çalúan bir insan oldu÷unu; kulüp yöneticilerinin bu fanatiklerin esiri durumuna
geldi÷ini; amigolarn sadece maçla kalmayp toplum önderi pozisyonuna girmeye baúladklarn;
bunun neticesinde sporda úiddetin sadece sporda kalmayp baúka kesimlere ve toplumdaki baúka
olaylara yansmaya baúlad÷n; herkesin üstüne düúen görevi yapmas gerekti÷ini; e÷itim ve
seminer gibi çalúmalarn mutlaka yaplmas ve bu meydana gelen zararn kulüpten baúlayp
topluma, ülkeye, yöreye zarar verdi÷inin de her hâlükârda anlatlmas gerekti÷ini; özellikle
maçlarda, toplumsal olaylarda görevlendirilecek özel güvenliklerin sadece özel güvenlik e÷itimi
de÷il, bu konuyla da ilgili e÷itim almú olmalar gerekti÷ini; yeni düzenlemelerle federasyonlara ve
kulüplere daha fazla sorumluluk yüklenmesi gerekti÷ini ifade etmiútir.
6 Ocak 2011 Tarihli 21’inci Toplant
Amasya Üniversitesi E÷itim Fakültesi Beden E÷itimi Bölümü Ö÷retim Üyesi Prof.
Dr. Mehmet Akif ZøYAGøL, rekreasyonel sa÷lk, e÷itim, estetikle ilgili konularda sorun
olmad÷n; sporun kendisinde ve seyircilerin sebep oldu÷u úiddetin var oldu÷unu; úiddetin bir
kimseye zarar vermek amacyla sözel, fiziksel güç kullanma olarak tanmlanabilece÷ini; úiddeti
açklarken biyolojik, sosyolojik ve psikolojik açlardan de÷erlendirmek gerekti÷ini; ahlak
e÷itiminin çok önemli oldu÷unu; sporda úiddetin önüne geçebilmenin ancak insanlarn ahlakl
olmasyla sa÷lanabilece÷ini; fair play’in sporun yöneteni olanlar tarafndan yeterince
önemsenmeyip teúvik edilmedi÷ini; rol modellerin önemli oldu÷unu; sporda úiddetle ilgili olarak
alnabilecek tedbirlerin uzun vadeli yatrmlar, orta vadeli yatrmlar ve ksa vadeli yaplacak iúler
olarak sralanabilece÷ini; yönetici olmann sorumluluk iúi olmaktan öte bilgi ve beceri iúi
oldu÷unu ifade etmiútir.
Ondokuz Mays Üniversitesi Yaúar Do÷u Beden E÷itimi ve Spor Yüksek Okulu
Müdürü Prof. Dr. Osman øMAMOöLU, Gençlik ve Spor Genel Müdürlü÷ü veya Futbol
Federasyonunca giriú kaplarna x-ray cihazlar yerleútirilerek stada suç aletleri sokulmasnn
engellenebilece÷ini; ekonomik nedenlerin ve sosyal yapnn saldrganl÷ ortaya çkard÷n;
özellikle medyann ve futbol kulüplerinin futbolda úiddetin artarak devam etmesine neden
oldu÷unu; medyann denetimsiz yazlar ve tartúmalar ile saldrganl÷a zemin hazrlad÷n;
medyann verdi÷i haberin kayna÷n kesin olarak belirtmesi gerekti÷ini; sporda úiddet konusunda
uzun vadeli bir çözüm olarak e÷itimin çok önemli oldu÷unu; kiúilere ana snfndan itibaren sporun
sa÷lkl yaúam için gerekli aktivite ve görsel bir úov ile oyun oldu÷unun ö÷retilmesi gerekti÷ini;
e÷itim sisteminde sporun yaygnlaútrlmas ve geliútirilmesi için gerekli düzenlemeler
yaplmasnn uygun olaca÷n;
Futbolu profesyonel olarak yapan sporcularn öfke kontrol çalúmalarna tabi tutulmas
gerekti÷ini; tribünler hakknda sosyolojik çözümlemeler yaplmadan sadece küfredeni hapse
atmakla veya güvenlik tedbirleri ile sporda úiddetin bitece÷ine inanmad÷n; úiddeti yapanlarn
genellikle mantkl olmay ve kendi kontrolünü kaybetmiú kiúiler oldu÷unu; kulüp yöneticilerinin
bilinçlendirilmesi ve antrenörlerin çok yönlü yetiútirilmesi gerekti÷ini; kulüplerin bir úekilde spor
e÷itimi almú insanlar bünyelerinde barndrmalar gerekti÷ini; millet olarak otoriter bir yapya
alúmú insanlar oldu÷umuzu ve bu yüzden özellikle sporda úiddeti ksa dönemde azaltabilmek için
polis teúkilatnn gerekirse ödüllendirilerek spor sahalarna daha fazla sokulmasnn gerekli
oldu÷unu belirtmiútir.
Do÷uú Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dekan Prof. Dr. Hasan Fehim ÜÇIùIK, sporda
úiddetin, spor tesisleri ve civarnda zabta tedbirleri alnmas, mitingler ve havaalanlarndakine
benzer tedbirlerin de uygulanmasyla bir dereceye kadar önlenebilece÷ini; úiddet konusunda
toplumun genel e÷itim seviyesi, ahlak seviyesi ve insanlarn birbirine saygsnn maalesef
ülkemizde kötü durumda oldu÷unu; spordaki úiddetin toplumun çeúitli kesimlerinin e÷itim ve
ahlak düzeyiyle ilgili oldu÷unu; olay çkaranlar veya olaylarda önde görülenlerin genellikle spor
(S. Says: 733)
- 197 -
yapmayan sadece spor kulübünün ateúli taraftar olmakla yetinen çocuk ve gençler oldu÷unu;
federasyon genel kurullarnda çeúitli kurullar için yaplacak seçimin birbirinden ba÷msz olmas
gerekti÷ini; kulüplerdeki üyeli÷i zorlaútrc hükümlerin kaldrlmas gerekti÷ini; belediyelerin
mevcut spor kulüplerini desteklemesi gerekti÷ini; sporun yaygnlaúmasndan organizasyonlarn
yaygnlaútrlmas hususunu anlad÷n ifade etmiútir.
Türk Sporu Medya Gazetesi Grup Baúkan Arif ÇELøK, østatistik Kurumundan
alnan son nüfus saymndaki rakamlara göre nüfusumuzun 72.561.310 kiúi oldu÷unu; ancak
Türkiye’de lisansl sporcu saymzn 2.519.687 oldu÷unu; bu ba÷lamda Türkiye’de 70.136.625
kiúinin spor yapmad÷n; altmú bir spor federasyonunun bulundu÷unu; Futbol Federasyonu bu
saynn beúte birlik orann içerdi÷i için geriye kalan 2 milyon sporcuyla altmú federasyonun idare
edildi÷ini; altmú federasyonun gelirlerinin 52 trilyonunun Gençlik ve Spor Genel Müdürlü÷ünden,
54 trilyonunun da Spor Toto’dan karúland÷n; spordaki úiddetin tribünden kaynakland÷n ve
tribün liderleri istedi÷i takdirde úiddet olaylarnn % 80 orannda azalaca÷n; tribün liderleri belli
bir sfatta legalleútirildi÷inde daha sa÷lkl ve baúarl sonuçlara varabilece÷imizi; tribün liderinin
de, kulüp baúkannn da, hakemin de, sporcunun da terör yaratt÷ için ayn cezay almas
gerekti÷ini; sporda úiddet konusunu toplumdaki ahlaki de÷erlerin yitirilmesine de ba÷lad÷n;
80’den sonra Türkiye’de ahlaki asimilasyonun süregelip gitti÷ini ifade etmiútir.
11 Ocak 2011 Tarihli 22’nci Toplant
Hacettepe Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. U÷ur ERDENER, Türkiye Okçuluk
Federasyonunun sahip oldu÷u olanaklar boyutunda dünyada ilk on içinde yer ald÷n; Türkiye'nin
sporcu says ile olimpiyatta ulaút÷mz derecelerin orantl olmad÷n; sportif baúarda di÷er
ülkelerin altnda kald÷mz; spor kültürüne toplum olarak henüz sahip olamad÷mz; YÖK
bünyesinde spor yapan ö÷rencilerin daha üst düzeyde spor yapabilmelerini temin maksadyla baz
düzenlemeler yaptklarn ve kendisinin baúkan oldu÷u Spor Çalúma Grubunun bulundu÷unu;
ayrca dünyadaki 34 laboratuvardan biri olan Türkiye Doping Kontrol Laboratuvarnn,
Üniversitelerinin bünyesinde faaliyet gösterdi÷ini belirtmiútir.
Hacettepe Üniversitesi Rektör Yardmcs Prof. Dr. Hasan KAZDAöLI ve Spor
Teknoloji Yüksekokulu Müdürü Prof. Dr. Caner AÇIKADA, sorunlarn önemli bir ksmnn
e÷itim sistemi ile ilgili oldu÷unu; snav endeksli e÷itim sistemi nedeniyle spor, güzel sanatlar,
yabanc dil gibi konularn ikinci plana itildi÷ini; e÷itim sisteminin sporla ilgili ksmnn mutlaka
halledilmesi gerekti÷ini; baúar için baz spor dallarnda, dünya standartlarnda malzemeye sahip
olunmas ve yetenekli antrenörlerle çalúlmas gerekti÷ini; ayrca antrenör e÷itiminin
federasyonlar ve üniversiteler olmak üzere iki baúl olarak yürütüldü÷ünü; hiçbirinin tek baúna
kaliteli antrenör yetiútiremedi÷i hususlarn ifade etmiúlerdir.
Okçuluk Federasyonu Baúkan Abdullah TOPALOöLU, üniversite kursu ve
üniversiteye girme heyecan nedeniyle ylda en az 40-50 sporcuyu kaybettiklerini; bu sebeplerle
federasyonlarn performans sporcusu yetiútirmekte eksik kaldklarn belirtmiútir.
12 Ocak 2011 Tarihli 23’üncü Toplant
Sponsor Firmalar;
Türk Telekom Aù Spor Kulübü Genel Sekreteri Mehmet Akif ÜSTÜNDAö, Türk
Telekom Aù’nin spor dünyasnda kendi adn taúyan Kulübü ile tantm ve spora hizmeti bir arada
götürmeyi planlad÷n; sadece kulüpler baznda de÷il, millî takmlarmza da mali sponsor
deste÷ini her daim devam ettirdiklerini; bunun yannda, tesisleúme anlamnda katklarnn
oldu÷unu; sporda yaúanan úiddetten en büyük zarar ticari hüviyeti bulunan sponsorlarn
gördü÷ünü; sponsorlar olarak beklentilerinin baúnda sponsorluk yasasnn daha cazip hâle
getirilmesi ve KDV’nin düúürülmesi oldu÷unu belirtmiútir.
(S. Says: 733)
- 198 -
Türk Hava Yollar Halkla øliúkiler ùefi Mehmet EKùø, sponsorlu÷un business class
yolcu saysnda ciddi bir artú sa÷lad÷n, sadece yurt dúndaki firmalara sponsor olmadklarn;
yurt içinde de sponsor olduklarn, ciddi anlamda sponsorlu÷un Türkiye’de yeni yeni uygulanmaya
ve ciddi bir úekilde yer etmeye baúlad÷n ifade etmiútir.
Efes Pilsen Temsilcisi Can KARATAù, Efes Pilsen Spor Kulübünde taraftar kart
oluúturduklarn; bu aidiyet duygusuyla birlikte takma zarar verecek hareketlerden kaçnma
noktasna gelindi÷ini; Efes kzlar ile de çok ciddi anlamda çocuk ve bayan seyirci saysnn
yükseldi÷ini; sponsorlukta amatör kulüplerde sporcu transferleri için ödenen paralar vergiden
düúülemedi÷i için kulüplerin çok önemli bir giderini de bunun oluúturdu÷unu belirtmiútir.
AVEA Temsilcisi Görkem ALPASLAN, kulüplerle sponsorlu÷un ötesinde iliúkilerinin
oldu÷unu; taraftarlarn takmlara, do÷ru bir úekilde destek vermelerini sa÷lamaya çalútklarn
ifade etmiútir.
Vodafone Temsilcisi Barú GÖKPINAR, spora sosyal sorumluluk ve marka imajna
olumlu etkisi nedeniyle destek verdiklerini; sponsor firmalarn üst düzey yöneticilerinden birinin
sponsor oldu÷u kulübün veya kuruluúun yönetim kurulu toplantlarna da katlmc olarak iútirak
etmesi ve orada bir murahhas üye gibi bir denetçi olmas gerekti÷ini düúündüklerini ifade
etmiúlerdir.
Ziraat Bankas Temsilcisi Elif ERÜL, spor sponsorlu÷unda yeni olduklarn ama
Voleybol Ligi’nde baúarl bir takmlarnn oldu÷unu; futbol haricindeki di÷er spor dallarnn ilgi
görmedi÷ini; taraftar ceza almayan kulüplerin ödüllendirilmesinin olumlu olaca÷n belirtmiútir.
13 Ocak 2011 Tarihli 24’üncü Toplant
Millî E÷itim Bakanl÷ Talim Terbiye Kurulu Baúkan Vekili Merdan TUFAN,
ilkö÷retim düzeyinde beden e÷itimi dersinin; zorunlu beden e÷itimi dersi, seçmeli spor etkinlikleri
dersi, spor kültürü ve olimpik e÷itim alan ara disiplinleri ve serbest etkinlikler olmak üzere dört
boyutta ele alnabilece÷ini; ilkö÷retimde beden e÷itimi dersi ba÷lamnda çok etkin bir e÷itimin
yapld÷n; ortaö÷retim düzeyinde ise zorunlu ve seçmeli dersler ile spor liseleri oldu÷unu; etkili
ve yeterli spor ve spor e÷itiminin yapld÷n; beden e÷itimi ö÷retmeni açklarnn bulundu÷unu,
ö÷rencilere imkân sa÷layacak kurumlarnn oldu÷unu; 86 tane güzel sanatlar ve spor lisesi
oldu÷unu; ö÷renci spora yatkn ise ilkö÷retimden sonra bu okullara gidebilece÷ini belirtmiútir.
Millî E÷itim Bakanl÷ Beden E÷itimi ve Spor øzcilik Daire Baúkan Vekili øsmail
TOKSÖZ, okul öncesinden lise son snfa kadar olan ö÷rencileri, bir spor ya da sosyal faaliyete
dâhil etmek suretiyle onlarn gençlik enerjilerini kontrollü bir úekilde kullanmalarn sa÷lamaya
çalútklarn; Millî E÷itim Bakanl÷nn ilkö÷retim ve ortaö÷retim ça÷nda 15 milyon civarnda
ö÷rencisinin oldu÷unu; bunun 10 milyona yaknna sosyal ve sportif faaliyetler yoluyla
ulaútklarn ifade etmiútir.
Millî E÷itim Bakanl÷ Talim Terbiye Kurulu Üyesi Halil AùICI, beden e÷itimi
ö÷retmenlerinin son yllarda belli alt alanlarda yetiúerek mezun olduklarn; millî sporculara,
atanma gibi bir hak da verildi÷ini; okullarda yeterli spor salonu bulunmad÷n; ö÷retmenlerin ders
yerine çocuklar futbol, voleybol oynayn diyerek brakmalarnn bu tür olumsuzluklardan
kaynakland÷n söylemiútir.
Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Ö÷retim Görevlisi Dr. Pnar MEMøù,
spor faaliyetlerinin özellikle hukuk alannda ve ceza hukuku alannda çok yeni bir kavram
oldu÷unu; geçmiúten günümüze pek çok sknt, pek çok hukuki problem yaúand÷n; özellikle son
dönemde meydana gelen olaylar çerçevesinde bu skntlarn daha fazla ortaya konuldu÷unu;
öncelikle spor faaliyetlerinin ceza hukuku alanndaki yerinin tespit edilmesinin gerekti÷ini ifade
etmiútir.
(S. Says: 733)
- 199 -
Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Ö÷retim Üyesi Prof. Dr. Köksal
BAYRAKTAR, spor hakknn, do÷rudan do÷ruya bireye verilmiú bir hak oldu÷unu; ancak
günümüzde spor hakknn bu noktada kalmad÷n; bireyi çok aúarak topluma yayld÷n; spor
hakk ve spor hakknn yerine getirilmesinde ola÷anüstü bir úekilde ticari hayatn bundan
etkilendi÷ini; sporun alannn geniúlemesi karúsnda spor faaliyetleri içerisinde, kamu iktidar,
sporcu, yönetici ve seyirci olmak üzere dört unsurun yer ald÷n; spor mahkemelerinin spor
düzensizli÷ini ortadan kaldrc çarelerden sadece biri oldu÷unu; ancak büyük bir çare olmad÷n;
“Kanun Tasars”nn genel hatlaryla olumlu oldu÷unu ama uygulanmasnn çok zor oldu÷unu
belirtmiútir.
Futbol Hakemleri; FIFA Hakemi Bülent YILDIRIM ile Cüneyt ÇAKIR ve Üst
Klasman Hakemi Kuddusi MÜFTÜOöLU, “Sporda ùiddet ve Düzensizli÷in Önlenmesine Dair
Kanun Tasars”nn, eski Kanun’daki eksikleri büyük oranda karúlayan özelliklere sahip
oldu÷unu; kamu hizmetlisi saylmaktan memnun olduklarn; ülkemizdeki genç nüfusun yeterince
kullanlmad÷n, futbolda da alt yapya yeteri kadar önem verilemedi÷ini; hakemlerin özellikle
amatör kümeden itibaren úiddete maruz kaldklarn; çkacak yasayla bu durumun ortadan
kalkaca÷n düúündüklerini ifade etmiúlerdir.
1 Ocak 2011 Tarihli 25’inci Toplant
Spor Menajeri Abdullah KILINÇ, futbolda sistemsizlik oldu÷u hâlde baúarnn geçmiú
yllara göre daha iyi oldu÷unu; öncelikle Türkiye Futbol Federasyonu yapsnn düzenlenmesinin
gerekti÷ini; bu yapnn oluúturulmas srasnda futbol dünyas içerisindeki tüm birimlerin
katlmnn sa÷lanmas gerekti÷ini; tribünlerdeki úiddetin ana nedeninin yöneticilerden
kaynakland÷n; úiddetin engellenmesi için yönetici úeklinin belirlenmesi ve futbol kulüplerinin de
o úekilde yaplandrlmas gerekti÷ini; eskiden yöneticilerin mali olanaklar ortaya koyarak mevcut
yapy en iyi úekilde idare etmeye çalútklarn; zamanla bu yaklaúmdan uzaklaúld÷n;
dolaysyla futbolun kaynaklarnn artmasna ra÷men futbol takmlarnn giderek borçland÷n;
birçok futbolcunun ve antrenörün parasnn ödenmedi÷ini; bu konuda birçok dava oldu÷unu;
yöneticilik için kriter olmad÷n; futboldan gelen insanlara yönetimde yer verilmedi÷ini; futbolun
farkl bir dili oldu÷unu; hukuksal düzenlemeler yaplrken de çok yönlü bakmak gerekti÷ini;
futbolcu dernekleri gibi menajer derneklerinin de olmas gerekti÷ini ifade etmiútir.
Eski Millî Futbolcu ve Sporcu Menajeri Saffet SANCAKLI, uzun yllar futbol
oynadktan sonra Türkiye’de ilk defa FIFA lisans alarak bir menajerlik úirketi kurdu÷unu; daha
sonra da østanbulspor’u satn alarak baúkanlk yapt÷n böylece masann bütün taraflarnda
bulundu÷undan sorunlar rahatlkla gözlemleyebildi÷ini; federasyonlarn seçim úeklinin
de÷iútirilmesi gerekti÷ini; yönetimde holding patronlarnn olmasna ra÷men millî futbolcularn yer
almad÷n; seçimlerde futbol dünyasnn dúndaki insanlarn oy verdi÷ini; 3.600 civarnda
profesyonel futbolcu ile 18 bin teknik direktörün de oy kullanmas gerekti÷ini; kulüplerin
yapsnn de÷iútirilmesi gerekti÷ini; 300 milyon dolara kadar yllk gelirleri olan kulüplerin 250350 milyon dolar borcu oldu÷unu; kulüp baúkanlarnn, úirketlerinin kâr etmesine ra÷men
yönettikleri kulüplerin devaml zarar etti÷ini; kulüplerin dernek statüsünde yönetilemeyece÷ini;
yöneticilerin kulüpleri borçlandrmas hâlinde hesap soracak bir yasann olmad÷n; her
yöneticinin kendi döneminin hesabn vermesi gerekti÷ini; bunlar yapmak için kulüplerin
direncinin krlmas gerekti÷ini;
Federasyonun ve kulüplerin birer krmz kitabnn olmas ve buna göre yönetilmesi
gerekti÷ini; öyle olursa kulüp baúkanlarnn ve yöneticilerin istedi÷i gibi davranamayaca÷n;
önceleri menajerlikte, Futbol Federasyonundaki imtihandan sonra bir de FIFA’da imtihana
girildi÷ini; depozito olarak 250 bin øsviçre frang yatrld÷n; úimdi ise lisans olmayan
menajerlerin türedi÷ini ve bunlarn baz kulüp yöneticilerince kötü niyetli olarak tercih edildi÷ini;
(S. Says: 733)
- 200 -
kulüp baúkannn oyuncu alaca÷ zaman menajere farkl teklifler götürdü÷ünü; kulübü kendisine
borçlandrd÷n; sonuçta lisansl menajerlerin iú yapamaz olduklarn; lisanslama sürecindeki
iliúkilerin ispatlanamayaca÷n; süreci yasallaútrma yolunun, futbolcuyla kulüp arasnda
imzalanan futbol federasyonu sözleúmesine, menajerinin de imzasnn alnmas oldu÷unu ifade
etmiútir.
2 ùubat 2011 Tarihli 26’nc Toplant
østanbul Üniversitesi Co÷rafya Fakültesi Ö÷retim Üyesi Prof. Dr. Sedat AVCI,
“spor geneti÷i”nin bir siyasi görüú taúmad÷n; bilimsel düúünceyle hazrlanmú çalúma
oldu÷unu; kültürler aras alúveriúi, yaknlaúmay sa÷lamak, bedenin güçlendirilmesini, ülkelerin
üstünlü÷ünü göstermek veya ulusun üstünlü÷ünü göstermek veya sistemin üstünlü÷ünü göstermek
ve gelir elde etmek için sportif faaliyetlerin kullanld÷n; spor geliúiminde tarihsel öneme sahip
iki yaklaúmdan söz edebilece÷ini; birincisinin sporun amatör bir ruhla yaplmas olan “olimpizm”,
ikincisinin belli kurallar çerçevesinde en yüksek performansa ulaúmak ve bunun karúl÷nda da bir
gelire sahip olmay amaçlayan “profesyonalizm” oldu÷unu; günümüzde hem maddi gelir elde
etmenin hem de spor idealini bir arada bulunduran “prolimpizm” tanmnn ön plana çkt÷n;
1911’de modern olimpiyatlarn kurucusu Coubertin’in “Sporting Geography”
çalúmasnn oldu÷unu; Elisee Reclus’un kriket oynayanlarn hangi özel yapda olduklarn
tanmlayan bir çalúmas ve 1952 Helsinki Olimpiyatlar’n de÷erlendirerek co÷rafi özelliklerle
sporun iliúkisini karúlaútran Ernst Jokl’in bir çalúmas oldu÷unu; Ernst Jokl’in determinizm
kavramna iúaret etti÷ini; determinizmde belli koúullarn belli sonuçlar meydana getirdi÷ine
inanld÷n; spor co÷rafyas açsndan fiziksel ortamn insan yaúam üzerinde önemli etkisinin
oldu÷unu ve buna “çevreci determinizm”, spor faaliyetini etkileyen di÷er unsurun kültürel unsurlar
oldu÷unu ve buna da “kültürel determinizm” denildi÷ini;
Belli çevre koúullarnda benzer yaúam ortamlarnn geliúti÷ini; bunun sonucunda belli
sporlarn oluútu÷unu; bunun genlerle bir sonraki nesle iletildi÷ini; bu úekilde gerçekten belli iklim
koúullarnn daha üstün bir rk oluúturdu÷u konusunda eskiden Kant’tan beri çeúitli araútrmalar ve
yaynlar da yapld÷n belirterek hangi çevre koúullarnn hangi spor dallarnda etkili oldu÷una
örnekler vermiú ve sporun baúarsn, ayn zamanda genetik ve kültürel özelliklerin de
belirlendi÷ini, bu özelliklerin teknik açdan desteklenmesi gerekti÷ini açklayarak, Türkiye’de
sporun geliútirilmesi için belli bölgelerde belli sportif faaliyetlerin mutlaka teknik destek verilerek
yaplmas gerekti÷ini ifade etmiútir.
Spor Yazar Emrah KAYALIOöLU, Türkiye’de spor kulübü dendi÷i zaman futbol
kulübü akla geldi÷ini; artk birçok spor kulübümüzün yüz yaúna geldi÷ini; kulüplerin mali,
ekonomik geliúiminin idari geliúiminden çok daha hzl oldu÷unu; sponsorluk ve naklen yayn
gelirindeki artúlarla, kulüplerin büyük fon giriúlerine sahip oldu÷unu; kulüp yönetimlerinin para
giriúinin üzerinde harcamalarla kulüplerin gelece÷ini ipotek altna ald÷n; geliúen koúullara ayak
uydurmak yerine sadece günü kurtarp sorunlar ötelediklerini;
Bugün Türkiye Futbol Federasyonunun kulüplerden talep etti÷i UEFA kriterlerinin
aslnda çok geç kalmú bir önlem paketi olarak görülebilece÷ini; yaúanacak bir yayn krizi hâlinde
kulüplerin bunun altndan kalkamayaca÷n; UEFA kriterlerinin zorla da olsa uygulatlmasnn
gerekti÷ini; yayn gelirinde 321 milyon dolarla altnc srada olmamza ra÷men, en iyi
yönetildi÷ini iddia eden kulüplerde de son dönemde medyaya yansyan konsolide bütçesinde çok
çarpc rakamlar oldu÷unu; kulüplerin úeffaf olmalar gerekti÷ini; bilançolarnn ve faaliyet
raporlarnn çok daha önceden kamuoyuyla paylaúlmas gerekti÷ini; bunlar paylaúlmad÷ sürece
de spor kulüplerinin idari yaplarnda bir düzelmeye gidilemeyece÷ini; kulüp tüzüklerinin ve
yönetimin demokratik olmas ve profesyonelleúmesi gerekti÷ini;
(S. Says: 733)
- 201 -
ùiddet konusunda, mevcut Yasa’nn laykyla uygulanmad÷n; yeni Yasa’daki artan
cezalara çekinceli yaklaút÷n; cezann amacnn suçu iúleyenden intikam almak de÷il, suçu
iúlemekten caydrmak oldu÷unu; bu caydrcl÷ üç faktörün kuvvetlendirece÷ini; birincisinin
cezann a÷rl÷, ikincisinin kiúinin yakalanma ihtimali, üçüncüsünün cezann ivedili÷i oldu÷unu;
cezann a÷rl÷n artrarak caydrclk faktörünü arttrmaktansa di÷er maddelerde bu caydrcl÷
yükseltmenin daha do÷ru oldu÷unu; dolaysyla yasann uygulanmasnn daha önemli oldu÷unu
ifade etmiútir.
Spor Yazar Serdar DøNÇBAYLI, Türkiye’de hiçbir kulübün aya÷n yorganna göre
uzatmad÷n; büyük kulüplerinin dünyada da en fazla taraftara sahip olan kulüplerin baúnda
geldi÷ini fakat her sene borçlarnn katlanarak büyüdü÷ünü; borçlanmann ana sebebinin yabanc
transferler oldu÷unu; bir futbolcu alrken para harcand÷n, gönderirken de üstüne para
ödendi÷ini; 2012 UEFA kriterlerinin bir an önce uygulatlmas gerekti÷ini;
ùiddet konusunda basnn her úeyin suçlusu olarak görüldü÷ünü; oysa çok fazla etkisinin
olmad÷n; yeni Yasa’ya, her yaplan haber ya da yazlan yaznn halk úiddete yönlendirmeyle
sonuçlanmasn önleyecek bir ara maddenin konulmas gerekti÷ini; yoksa iúin içinden
çklamayacak bir boyuta ulaúaca÷n; bir yöneticiyi yapt÷ iúlerden dolay eleútirmenin dahi bu
Yasa’nn kapsamnda de÷erlendirilebilece÷ini; tabii ki, kiúisel haklara tecavüz ya da halk birey ya
da kurumlara karú kúkrtan yaz ya da TV programlarn Yasa’nn emretti÷i hükümlerle
yarglamak da gerekti÷ini; büyük kulüplerimizin taraftar kitlelerini yönlendiren beú on kiúi
oldu÷unu; suçun büyük ksmnn bu kiúilere ait oldu÷unu; bunlarn bu iúlerden yarar sa÷lad÷n;
kulüp yöneticilerinin bu insanlara de÷iúik nedenlerle sahip çkt÷n;
Ülkemizde spor müsabakalarnn bir deúarj platformu olarak algland÷n; baz do÷al
protestolarn hoúgörü ile de÷erlendirilmesi gerekti÷ini; halkn yasay yanlú anlad÷n; “Yuh!”
diye ba÷rd÷ zaman, alt ay ila üç yl aras cezalandrlaca÷n zannetti÷ini; Yasa’nn uygulanmas
hâlinde çok yararl olaca÷n; hatta cezalarn çok az oldu÷unu cezann çok sert ve hzl úekilde
verilmesi gerekti÷ini; baz Avrupa ülkelerinde stada nöbetçi yargç getirildi÷ini; olay çkarann, on
dakika sonra yargç karúsna çkarld÷n; statlarda güvenlik görevlilerinin e÷itimli olmadklarn;
kulüplerin Yasa’nn öngördü÷ü güvenlik eleman saysn bulmakta sknt çekti÷ini; yöneticilerin,
kendi kulüplerinin olay çkaran taraftarlarn ceza almaktan kurtarmak için çaba sarf etti÷ini; bu iúi
yapmayan yöneticilerin, taraftarna sahip çkmamakla suçland÷n ifade etmiútir.
3 ùubat 2011 Tarihli 27’nci Toplant
øçiúleri Bakanl÷ Mahalli ødareler Genel Müdür Yardmcs Erol AYYILDIZ,
Anayasa’mzda da ifade edildi÷i gibi mahalli idarelerin belediyeler, özel idareler ve köylerden
oluútu÷unu; bunlarn özel bütçeli, özerk idari yapya sahip, kendi karar organlar olan kamu
kurumu niteli÷indeki kuruluúlar oldu÷unu; Mahalli ødareler Genel Müdürlü÷ünün karúlaúlan
problemlerin çözümüne yönelik koordinasyon görevi oldu÷unu; mahalli idarelere, spor kulüplerine
yardm ve onlarn problemleriyle ilgilenme hususunda münhasran verilmiú bir görev ve yetki
bulunmad÷n;
Belediye Kanunu’nun 14’üncü maddesinin (b) bendinin son fkrasnda: “Gerekti÷inde
ö÷rencilere, amatör spor kulüplerine malzeme verir ve gerekli deste÷i sa÷lar. Her türlü amatör spor
karúlaúmalarn düzenler, yurt içi ve yurt dú müsabakalarda üstün baúar gösteren veya derece
alan sporculara belediye meclisi kararnca ödül verebilir.” hükmü bulundu÷unu; benzer
düzenlemelerin özel idareler için de geçerli oldu÷unu; bu konuda kendi karar organlar yetkili
oldu÷undan, Genel Müdürlü÷ü ilgilendiren bir hususun bulunmad÷n; mahalli idarelerin spor
kulüpleriyle olan iliúkileri dernek statüsünde olan iliúkiler olup astlk üstlük iliúkisi olmad÷n;
dolaysyla ne kadar yardm edildi÷i konusunda Genel Müdürlükte doküman veya bilgi olmad÷n;
5018 sayl Kanun da göz önüne alnarak mahalli idarelerin spor kulüplerine yardm edebilece÷i
yönünde görüú verdiklerini ifade etmiútir.
(S. Says: 733)
- 202 -
øçiúleri Bakanl÷ Mahalli ødareler Daire Baúkan Süleyman ELVAN, gençlik spor
kulüpleriyle belediyelerin ve özel idarelerin iliúkilerinin øl Özel ødaresi Kanunu’nun 6’nc
maddesinde ve Belediye Kanunu’nun 14’üncü maddesinde belirlendi÷ini; øl Özel ødaresi
Kanunu’nda “Gençlik ve Spor” ile ilgili çok geniú yetkiler tannmú oldu÷unu ancak Gençlik ve
Spor Genel Müdürlü÷ü taúra teúkilat devam etti÷i için, Kanun’da olmakla birlikte pratikte çok
fazla etkin olarak kullanlamad÷n;
Belediyelerin 14’üncü maddede saylan yetkisi dolaysyla, spor kulüpleriyle gerek
sosyal tesis iúletmesi gerekse onlara yer kiralanmas gibi birçok hususta iç içe olduklarn; amatör
spor kulüpleriyle iliúkileri düzenleyen bir baúka hususun da 5018 sayl Kanun’un 29’uncu
maddesine dayanlarak çkartlmú bir Yönetmelik oldu÷unu; buna göre genel yönetim
kapsamndaki tüm kamu idarelerinde oldu÷u gibi il özel idareleri ve belediyelerin de bu
Yönetmelik çerçevesinde dernek kapsamndaki spor kulüplerine bütçelerinde ödenek konulmuú
olmas ve görevleriyle ilgili olmas úartyla do÷rudan ayni yardm sa÷layabileceklerini;
Spor kulüpleriyle di÷er bir iliúkinin ise sporla ilgili faaliyetlerde müúterek olmak
kaydyla, mahalli idarelerin yatrm yapma, tesis yapma yetkileri bulundu÷undan, özellikle kayna÷
fazla olan büyük belediyelerde büyük stadyumlardan büyük kapal spor salonlarna kadar spor
tesislerinin yapld÷n ve bunlarn da o bölgede faaliyet gösteren spor kulüplerine de
yararlanmalar için tahsis edildi÷ini; hem Belediye Kanunu hem de 5018 sayl Kanun
hükümlerine göre profesyonel spor kulüplerinin do÷rudan ya da Gençlik ve Spor Genel
Müdürlü÷ünün mevzuat kapsamnda yardmdan yararlanmasnn söz konusu olmad÷n ifade
etmiútir.
4 ùubat 2011 Tarihli 28’inci Toplant
Komisyon Üyeleri ve Komisyon Uzmanlar tarafndan, Komisyonun iki aylk çalúmas
de÷erlendirilerek sonraki bir aylk programn planlamas yaplmútr. Alt Komisyonlarn øngiltere
ve øspanya izlenimleri Komisyonun bilgisine sunulmuútur. Ayrca, Adalet Komisyonunun
gündeminde bulunan “Sporda ùiddet ve Düzensizli÷in Önlenmesine Dair Kanun Tasars (1/990
Esas)” hakknda genel de÷erlendirme yaplarak Adalet Komisyonuna ön bilgi notu gönderilmiútir.
9 ùubat 2011 Tarihli 29’uncu Toplant
Toplu Konut ødaresi Baúkanl÷ Projeler Daire Baúkan Mustafa Levent SUNGUR,
Toplu Konut ødaresi Baúkanl÷nn 2985 sayl Toplu Konut Kanunu’na ek 1’inci maddesinin m
bendince bakanlklarn talebi ve ba÷l bulundu÷u bakann onay hâlinde talep konusu proje ve
uygulamalar yapmak veya yaptrmak hükmü gere÷i Spordan Sorumlu Devlet Bakanl÷nn
iste÷iyle stadyum, kapal spor salonu, kapal yüzme salonu, Gençlik ve Spor Genel Müdürlü÷ünün
ihtiyaç duydu÷u hizmet binalar yapt÷n; mevcutta bulunan tüm yönetmeliklere ilave olarak
UEFA kriterleri ile ulusal ve uluslararas platformda yürürlükte olan yasa ve yönetmeliklere göre
projeler oluúturuldu÷unu;
Yer seçimi kriterleri, oyun sahasnn oryantasyonu, karúlaúma srasndaki úk ve gölge
etkileri, yangn güvenli÷i, ilk yardm, stat içi güvenlik, kapal ve açk otopark kapasitesi ve
oryantasyonu, futbol sahasnn kurgusu ve ölçülerinin tespiti, tribünlerin konumlanú, seyirci
konforu, sporcu soyunma odalar, yönetici ofisleri ve di÷er idari ofisler ile teknik mahallerin yer
almas, doping kontrol üniteleri, VIP alanlar, basn tribünleri, medya merkezleri, aydnlatma ve
gürültü yönetimi gibi hususlarda UEFA kriterlerini göz önüne aldklarn; Otopark Yönetmeli÷i,
ulaúm senaryosunun da ilk hazrlanan hususlar arasnda yer ald÷n; spor salonu, yüzme havuzu,
atletizm sahalar, tenis kortlar, sporcu kamp ve e÷itim yaplar ve bunlara ait açk tesislerin
projelerinin hazrlanmasnda ise, FIBA ve FIFA gibi uluslararas federasyonlarn yaymlad÷
kriterler göz önünde bulundurularak farkl tasarmlar yaptklarn; projede de muhakkak o yaplan
(S. Says: 733)
- 203 -
yerin co÷rafyasna, o yaplan yerin koúullarna, seyirci koúullarna da uygun úekilde projelendirme
yaplmaya azami özen gösterdiklerini; GSGM’nin kriterleri bulundu÷unu; bunlarn UEFA
kriterleriyle de bütünleútirilmesinin, yol gösterici bir el kitabnn hazrlanmas ile mümkün
olaca÷n belirtmiútir.
GSGM Tesisler Dairesi Baúkan Hasan Hüseyin ùEN, TFF’nin her yl stadyumlarda
uygunlu÷a dair denetimler yapt÷n; çok amaçl spor salonlar planladklarn; en son yaptklar
bütün salonlarn, hem buz patenine hem basketbol hem de voleybola uygun oldu÷unu belirtmiútir.
15 ùubat 2011 Tarihli 30’uncu Toplant
Komisyon Üyeleri ve Komisyon Uzmanlar tarafndan rapor yazm çalúmalar
de÷erlendirilmiútir.
22 ùubat 2011 Tarihli 31’inci Toplant
Komisyon Üyeleri ve Komisyon Uzmanlar tarafndan ön taslak rapor görüúülmüútür.
2 Mart 2011 Tarihli 32’nci Toplant
østanbul Büyükúehir Belediyesi Meclis 2. Baúkan Vekili Göksel GÜMÜùDAö,
Avrupa Spor Baúkenti unvannn, belediyeler düzeyinde organize edilen bir organizasyon
oldu÷unu; evrensel olimpiyat de÷erlerini tantmak ve olimpiyat gelene÷ini sürdürmek amacyla
nüfusu 500 binin üzerinde ve sporun öneminin farknda, spora gerekli yatrm yapan, Avrupa’nn
önde gelen úehirlerine bu unvann verildi÷ini; bunun Avrupa Spor Baúkentli÷i Kurumu “ACES”
tarafndan verildi÷ini; bugüne kadar Madrid, Stockholm, Glascow, Alicante, Rotterdam,
Kopenhag, Stuttgart, Varúova, Milano ve Dublin’in bu unvan kazand÷n; østanbul’un Avrupa
Birli÷i üyesi olmayan bir ülkeden seçilmiú ilk úehir oldu÷unu; baúvuru aúamasnda çeúitli çalúma
ve ziyaretlerde bulunuldu÷unu; ACES’in østanbul ziyaretinde önemli tesislerin gezdirildi÷ini;
østanbul’un seçilmesinde, önemli organizasyon ve tesislerin baúar ile yaplmasnn etken
oldu÷unu;
østanbul Büyükúehir Belediyesi (øBB) Spor Kulübü çats altnda lisansl sporcu saylar
itibar ile ülkenin lokomotifi durumunda olduklarn; son Olimpiyat ùampiyonu Ramazan ùahin’in
ve olimpiyatlarda tek gümüú madalya sahibi Azize Tanrkulu’nun øBB Spor Kulübünün sporcusu
oldu÷unu; belediyelerin profesyonel iúlere girmesini do÷ru bulmad÷n ama amatör branúlara
tamamen destek vermeye devam edilmesi gerekti÷ini; ülkemizin 2013 Dünya U20 Gençler
ùampiyonas’na aday oldu÷unu; ACES’in spor baúkentinde özellikle halkn spora katlmnn
artrld÷ ve o yl sporla ilgili uluslararas veya ülke içi tüm turnuvalarn, organizasyonlarn ve
spor tesisi yatrmlarnn yo÷unlaút÷ bir yl olmasn istedi÷ini; 2012 yl hazrlk çalúmalarna
baúladklarn, bu kapsamda;
2012 Avrupa Spor Baúkenti logosunun belirlenmesi, duyuru ve tantm materyallerinin
hazrlanmas; østanbul’daki spor envanterinin güncelleútirilmesi; üniversite, federasyonlar, kulüp
ve sivil toplum kuruluúlaryla iú birli÷i çalúmalar yaplmas; halka yönelik sportif etkinlikler ve
seminerler, panel, konferans ve bilgi amaçl etkinliklerin düzenlenmesi; UEFA’nn mali kongresini
2012’de østanbul’da yapmas için çalúlmas; 2012 Londra Olimpiyatlar’na katlan Millî Takm
kafilesine østanbul’dan bir grubun iútirak ederek “østanbul 2012 Spor Baúkenti”nin tantmnn
yaplmas; Avrupa Spor Baúkenti ansna çeúitli kitap ve bültenler baslmas, reklam ve tantm
filmlerinin hazrlanarak TV kanallarnda yaymlanmas; okullarn spor salonlarnn bakm ve
onarlmas; spor müzesi ve spor ihtisas kütüphanesi kurulmas faaliyetlerini gerçekleútirmeyi
planladklarn ifade etmiútir.
(S. Says: 733)
- 204 -
8 Mart 2011 Tarihli 33’üncü Toplant
Spor Ekonomisti Tu÷rul AùKAR, futbolun artk sadece bir spor olmaktan çkp bugün
“show-business" diye nitelendirdi÷imiz endüstriyel bir iú koluna döndü÷ünü; Türk futbolunun hem
Avrupa hem de dünya futbolundan gerek sportif anlamda gerek iktisadi ve mali anlamda gerekse
entelektüel anlamda hak etti÷i pay alamad÷n; bugün futbolun yaratt÷ gelirlerin yaklaúk üçte
ikilik ksmnn Avrupa’da üretildi÷ini; Türkiye’de bu orann yaklaúk % 4 oldu÷unu; son on yllk
süre içerisinde Türk futbol pastasnn büyüklü÷ünün % 300’e yakn bir artú kaydetmiú oldu÷unu;
özellikle son naklen yayn ihalesinin Türk futbolunu Avrupa’da hemen beú büyük ligin arkasndan
çok önemli bir gelir yaratan lig konumuna taúd÷n; bu anlamda bakld÷ zaman aslnda Türk
futbolunun yeterli paras oldu÷unu, ancak skntlarmzn bu parasal kaynaklarn yerli yerinde,
etkin ve verimli úekilde kullanlamamasndan kaynakland÷n;
Futbolcu maaú ve ücretlerindeki artúlar ve bonservis bedellerindeki artúlarn gelirlerden
çok daha hzl büyüdü÷ünü; 2009 ylnda UEFA’nn “Finansal Fair Play” ad altnda çok önemli
bir uygulamay yönetim kurulundan geçirdi÷ini ve buna 2014-2015 ylndan itibaren bütün Avrupa
futbol kulüplerinin uymak zorunda oldu÷unu; finansal baúarda yönetimin etkisinin sportif
baúardan daha fazla oldu÷unu; son on ylda özellikle dört büyük kulübün kullanmú oldu÷u banka
kredilerinin toplamnn çok önemli bir noktaya vard÷n; ayrca kulüplerin yüksek miktarda vadesi
geçmiú vergi borçlar oldu÷unu; Spor Toto Süper Lig’de son beú ylda transfer harcamalarnda 226
milyon avro toplam açk verildi÷ini;
Futbol kulüplerinin artk her birinin devasa gelirler yaratan çok önemli ekonomik
örgütler hâline geldi÷ini; o yüzden futbol kulüplerini mevcut klasik konvansiyonel yöntemlerle
idare etme úansnn kalmad÷n; iyi yönetiúim ve kurumsal yönetimin futbol kulüpleri tarafndan
egemen örgüt modeli hâline getirilmesi gerekti÷ini; futbol kulüplerinde baúkanlk sisteminin son
derece güçlü oldu÷unu ve Türkiye’de futbolun hâlâ çok önemli bir nüfuz oluúturma arac olarak
kullanld÷n;
Ayrca spor kulüplerinde örgütlenme sorunlar oldu÷unu; úirketleúmenin hiçbir zaman
futboldaki sorunlarn kesin çözüm yolu olmad÷ gibi dernekleúmenin de kesin çözüm yolu
olmad÷n; ülkemizde en büyük sorunlardan birinin yanlú úirketleúme ve halka arzlar oldu÷unu;
yanlú halka arzlar yüzünden bir kuruúa dahi ihtiyac olan kulüplerin dúarya yüksek miktarlarda
“temettü ödemesi” ad altnda fon transferi gerçekleútirdi÷ini; borsadaki dört büyük kulübün 88
milyon halka arz gelirinin % 88’ini böylelikle iade etti÷ini; sonra da sattklar hisseleri tekrar geri
alabilmek için çok önemli maliyetlerle karú karúya kaldklarn;
Bu sorunlara çözüm olarak ise öncelikle parasal gelirlerin çeúitlendirilmesi gerekti÷ini;
alt yapy ve maliyet yönetimini esas alan bir yönetim anlayúnn geliútirilmesi gerekti÷ini;
böylece yabanc kaynaklardan borçlanma sonucunda oluúan devasa zararlarn elimine
edilebilece÷ini; borçlanmann kontrol altna alnmasn sa÷layacak yeni bir yapnn mutlaka
kurulmas gerekti÷ini; futbol kulübü baúkannn inisiyatifinden çkarp genel kurul izni olmadan
kulüplerin borçlanmasna izin verilmemesi gerekti÷ini; ehliyetli ve yeterli profesyonellere yetki
verilmesi gerekti÷ini; kulüplerin mutlaka kurumsal yönetime yönlendirilmesi gerekti÷ini; kulüpler
hesap verilebilir, denetlenebilir, paydaúlarnn haklarn korur, eúitli÷e uygun çalúr olmad÷
zaman di÷er önlemlerle u÷raúmann yetersiz kalaca÷n; Türk futboluna mutlaka bir mali üst
kurulun gerekli oldu÷unu; bugün Futbol Federasyonunun ve Genel Kurulunun mevcut
yaplanmasnn, futbol kulüplerinin objektif amaçlara göre yönetilmesini ço÷u zaman
engelleyebildi÷ini; futbol kulüplerinin borçlanmalarn, her türlü finansal sözleúmelerini ve buna
benzer bütün yaplanmalarn kontrol altna alacak, bankaclk sektöründe oldu÷u gibi bir
düzenleyici kurumun olmazsa olmaz oldu÷unu; bu kurulun kesinlikle ba÷msz olmas ve yasayla
atanmú kiúilerden oluúmas gerekti÷ini ifade etmiútir.
(S. Says: 733)
- 205 -
Gazi Üniversitesi Beden E÷itimi Spor Yüksek Okulu Ö÷retim Üyesi Prof. Dr. Emin
KURU, Sporda ùiddet ve Düzensizli÷in Önlenmesine Dair Kanun Tasars’nn sorunu tamamen
çözebilecek bir yapda olmad÷n; holiganlarn aslnda toplumsal yaúama ayak uyduramamú
antisosyal kiúiler olduklarn; ayrca bunlarn yaptklar hareketlerden utanmayan ve piúmanlk
duymayan, sorumluluk duygusundan yoksun, baúkalarn düúünmeyen, çok rahat yalan söyleyen
ve çok rahat kavga çkaran, ço÷unlu÷u alkol kullanan ve yaptklarnn tamamen bilincinde olan
insanlar oldu÷unu; Türkiye’de úiddete karúan insanlarn ise genç yaú grubunda oldu÷unu; çok
e÷itimli olmadklarn; ço÷unun ekonomik sorunlar oldu÷unu; psikolojik olarak skntlar
oldu÷unu; günlük hayattaki sorunlarn spor alanlarndaki faaliyetleri ile deúarj ettiklerini;
çevrelerinde hrçn, sinirli ve kavgac olarak tanndklarn; karú takm taraftarlarn düúman olarak
gördüklerini; küfürlü tezahürat ettiklerini; takmlar yenildi÷i zaman acsn bir yerlerden
çkartmaya çalútklarn; medyadan ve kulüp baúkan ile yöneticilerin demeçlerinden çok fazla
etkilendiklerini; baúkalar tarafndan olumlu karúlanmadklarnn bilincinde olduklarn; genellikle
sosyal iliúkilerinde uyum sorunu ve sürekli iletiúim sorunu yaúadklarn; ekonomik zorluk içinde
bulunmalarna ra÷men düzensiz, sorumsuz para harcadklarn, korkusuz olduklarn ve
kzgnlklarn dúa vurduklarn; baúkalarndan uzak durduklarn ve sevgi duygularn
göstermediklerini; baúkalar ile beraber olmaktan hoúlanmayan, özveride bulunmayan ve yaratc
olmayan bir özelli÷e sahip olduklarn; holiganlardan farkl davranú boyutlar ve demografik
yaplar oldu÷unu;
Bu sorunlara çözüm olarak ise kulüp baúkanlar ile temasa geçilerek gerilim yaratacak
beyanlarn verilmesinin engellenebilece÷ini; yerel ve genel medyann etkili oldu÷u açk úiddet
içeren beyanlardan kaçnlmasnn sa÷lanabilece÷ini; medyann spordaki bir úiddeti sürekli ve
abartarak göstermesinin engellenmesi gerekti÷ini; taraftar gruplarnn stada dengeli olarak
da÷tlmas ve taraftarlarla iletiúim hâlinde olunmas gerekti÷ini; “tribün polisi” ad altnda yeni bir
güvenlik biriminin ihdas edilebilece÷ini; bu kiúilerin BESYO mezunu ve psikososyal alanlarda
e÷itim almú kiúilerden görevlendirilebilece÷ini; belli bir noktaya kadar taraftarlarn deúarj
olmasna hoúgörü ile baklmas gerekti÷ini; Baúbakanl÷a ba÷l sporda úiddeti önleme kurulunun
oluúturulmasnn ve bu kurulun tamamen akademik bir yaklaúmla meselelerin çözümüne rehberlik
etmesinin, sorunun çözümünde faydal olaca÷n; her kulübün spor psikolo÷u bulundurmas
gerekti÷ini; Türkiye’deki spor politikalarnn genel manada gözden geçirilmesi zorunlulu÷unu
ifade etmiútir.
15 Mart 2011 Tarihli 34’üncü Toplant
Komisyon Üyeleri ve Komisyon Uzmanlar tarafndan Komisyon Raporu üzerindeki
görüúmeler tamamlanmútr.
(S. Says: 733)

PDF`i indirmek için tıklayınız.

Transkript

Benzer belgeler

Sizinde çocuğunuz spora katılsın - Centrum Jeugd en Gezin Maasland

7 SM58 - Spormeydani.org

SM91-1-web - Spormeydani.org