12.00-12.30 Evde Uzun Sureli Oksijen Tedavisi, Abdurrahman

EVDE UZUN SÜRELİ
OKSİJEN TEDAVİSİ
Prof. Dr. Abdurrahman ŞENYİĞİT
Dicle Üniversitesi Tıp Fakültesi Göğüs
Hast. AD Diyarbakır
Bursa-19.01.2012
SUNUM PLANI
•
•
•
•
Oksijen tedavisi genel tanımı, tarihçesi
Oksijen tedavisi endikasyonları ve yan etkileri
Oksijen tedavisi uygulanma şekilleri
USOT uygulanımında kullanılan cihazlar
GİRİŞ
• Oksijen bir ilaçtır ve terapötik dozda, efektif
dozda monitörize edilecek şekilde
reçetelenmelidir.
• Oksijen tedavisi, hastane öncesi acil bakımın en
önemli kısmını oluşturmaktadır. Atmosferdeki
oksijen oranı bilindiği gibi % 21’dir. Bu oran
sağlıklı bir insanın yaşamını sürdürmesi için
yeterli ancak özel durumlarda destek oksijen ted
gerekli.
McCoy RW. Respiratory Care 2013
O’Driscoll BR. Howard LS, Davison AG. Thorax 2008; 63 Suppl VI
TARİHÇESİ
• 1967 yılında Levine ilk kez USOT’un etkinliğini test etmiş, 1970
yılında Neff ve Petty Levine’nin calışmasını genişleterek USOT ile
mortalitenin azaldığını gostermiştir.
• ATS 1977 yılında, dirençli hipoksemili olgularda evde USOT
kullanımını önermiştir. Yaşam süresinde uzama, nöropsikolojik
fonksiyonlarda, entellektuel performansda, uyku kalitesinde düzelme
sağladığı, hastanede yatış süresini kısalttığı, sekonder polisitemide
Htc’de ve PHT’un progresyonunda azalma sağladığı bildirilmiştir.
• Ülkemizde oksijen konsantratörleri 1986’da kullanıma girmiştir. Yılda
1500-2000 konsantratörün reçete edildiği, USOT alan hasta
sayısının 10.000-15.000 olduğu tahmin edilmekte. Düşük maliyetli
olarak değerlendirilen konsantratör en sık oksijen kaynağı olarak
kullanılmakta.
Pekçalışan Kurtar N. Toraks Dergisi 2007
Diğer Tedaviler
Chest. 2008;133(6):1451-62
OKSİJEN TEDAVİSİ
• MRC: Uykuda da olmak
üzere 15 saatten fazla
oksijen kullanmak
mortaliteyi yarıya indirir
(Lancet 1981:681-6)
• Nocturnal Oxygen
Therapy Trial Group (Ann
Inter Med 1981, 93:391–
8)
•
•
•
MRC, Medical Research Council
NIH, National Institutes of Health;
NOTT, Nocturnal Oxygen Therapy Trial.
Dr. Ahmet U. Demirden
British Medical Research Council Domiciliary
(BMRCD)
Ciddi hipoksemik ve kronik CO2 retansiyonu
olan KOAH ve KKY olan olgular
En az 15 saatlik O2 tedavisi
O2 tedavisi almayanlar
5 YILLIK TAKİP
Report of the Medical Research Council Working Party. Long term domicilary oxygen therapy in chronic hypooxic cor pulmonale comlicating chronic bronchitis
Atasever A. TTD 9.Yıllık Kongresi
and emphsema. Lancet 1981
KANDA OKSİJEN DÜZEYLERİ
• Normal aralık: SpO2 %96-98 (sırt üstü pozisyonda 6
mmHg daha düşük)
• Hipoksemi; arteryel kandaki parsiyel oksijen basıncının
80mmHg’nın altına düşmesi, hipoksi ise; hücre
fonksiyonu için yeterli oksijenin sağlanamamasıdır.
• Yaşla birlikte azalır
– 100mmHg – (0.3 x yaş)
• Uykuda azalır
– Uykuda en düşük SO2 :
• Ortalama %90.4 ± 3.1,
• (2SD aralık) %84.2-96.6
• Alkol ve sedatif alınırsa daha da düşer
BTS guideline for emergency oxygen use in adult patients. Thorax
2008;63(S6) vi1-68.
Gries RE, Brooks LJ. Chest 1996;110:1489–92.
HİPOKSİ TİPLERİ VE SIK GÖRÜLEN
NEDENLERİ
Hipoksemik Hipoksi
Mekanizma
Azalmış Fi02
Hipoventilasyon
Örnekler
A-aO2
Yüksek irtifa
Normal
Obesitehipoventilasyon,
Nöromuskuler hst.
V/Q dengesizliği
KOAH, Astım,
birçok intersitisyel
AC hst
Sağ- sol şant (O2
ARDS, Pulmoner
inhalasyonuna
ödem, atelektazi,
refrakter)
pnömoni
Diffüzyon azalması Pulmoner emboli,
İnterstisyel AC hst
Normal
Artmış
 Artmış
Artmış
Atasever A. TTD 9.Yıllık Kongresi
OKSİJEN TEDAVİSİNİN
AMAÇLARI
Hipoksemiyi düzeltmek
Solunum iş yükünü
azaltmak
Miyokardiyal yükü
azaltmak
Atasever A. TTD 9.Yıllık Kongresi
Oksijen Tedavisi
Oksijen renksiz, ışığı geçiren, tatsız, kokusuz bir
gazdır ve yaşamın vazgeçilmez bir parçasıdır.
Oksijen tedavisi, hastaya oda havasında bulunan
oksijen miktarından daha yüksek
konsantrasyonda oksijen uygulanması olarak
tanımlanabilir.
Onsekizinci yy.ın sonlarından itibaren birçok farklı
hastalıkta inhale oksijen tedavisi kullanılmaya
bağlanmıştır.
Börekçi Ş. TTD Solunum Cihazları Rehberi 2011
•
•
•
•
•
•
•
Başağrısı
Ajitasyon
Davranış bozuklukları
Uyku hali
Konvülzyon
Koma
Ölüm
• Taşikardi
• Aritmi
• Pulmoner hipertansiyon& kor
pulmonale
• Sol ventrikül disfonksiyonu
RV afterloadunda artma
Sempatik aktivasyon
Serebal iskemi
Serebral vazodilatasyon
• Ödem
• Sekonder polisitemi
ATN
Glomerular
disfonksiyon
ANP salınımı
EPO salınımı
Takipne
Hiperpne
Periferik
kemoreseptörlerin
uyarılması
Oksijen tedavisi endikasyonlar
• Kısa süreli (Akut) ve uzun süreli oksijen
tedavisi olmak üzere iki alt başlıkta
incelenebilir.
Kısa Süreli (Akut) Oksijen Tedavisi
• Ani gelişen hipoksemi ve /veya hipoksi ile birlikte
olan durumlarda, altta yatan neden kontrol altına
alınıncaya kadar geçici oksijen tedavisine ihtiyaç
duyulabilir.
• Normal, orta yaşlı bir erişkinde oksijen destek
tedavisi için PaO2’de sınır değer 60 mmHg
olarak kabul edilir.
• Oksijen tedavisinde amaç PaO2‘yi 60 mmHg’nın
ve satürasyonu %90’ın üzerinde tutmaktır. Farklı
klinik durumlarda hedef PaO2 değeri artırılıp
veya azaltılabilir.
Börekçi Ş. TTD Solunum Cihazları Rehberi 2011
Börekçi Ş. TTD Solunum Cihazları Rehberi 2011
Uzun Süreli (Kronik) Oksijen
Tedavisi
• USOT, kronik hipoksemi ile seyreden kronik solunum
yetmezliği bulunan hastalarda düşünülmesi gereken bir
tedavi yöntemi.
• KOAH en büyük grubu oluşturmakta. KOAH’lılarda
oksijen tedavisi ile yapılan ilk çalışmalarda 4-8 hafta süre
ile uygulanan sürekli oksijen tedavisinin egzersiz
toleransında düzelme, Hct düzeylerinde ve pulmoner
arter basıncında azalmaya neden olduğu gösterilmiştir.
Börekçi Ş. TTD Solunum Cihazları Rehberi 2011
USOT
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
KOAH
Ağır kronik astım
İPF
Kistik fibrozis
Bronşektazi
Pulmoner vasküler hastalıklar
Akciğer kanseri
KKY
Uyku apne
Son dönem hastalık ( palyasyon)
Morbid obezite
USOT : Etki mekanizması
Uzun Süreli Oksijen Tedavisi (USOT)
• Sağ kalp yetmezliğinde düzelme (PVR’yi düşürerek)
• Hipoksemiye ikincil polisitemiyi düzeltir
• Nörofizyolojik fonksiyonları, efor kapasitesini artırır,
anksiyete ve depresyonu azaltır
• Uyku kalitesini artırır
• Kardiyak aritmileri azaltır
• Yaşam kalitesini artırır
• Yaşam süresini uzatır
Oksijen Tedavisinin İstenmeyen Etkileri
• Oksijen tedavisinde en önemli risk, oksijen cihazlarının taşınması,
doldurulması ve kullanılmasına ilişkin kazalar ve yangındır. Hasta ve
ailesi bu konularda uyarılmalı, oksijen kaynağı ısı veren
sistemlerden uzağa yerleştirilmelidir.
• Yüksek konsantrasyonda oksijene maruziyetin potansiyel yan
etkileri, normal fizyolojik fonksiyonlarda değişiklikler, oksijen aracılı
doku hasarı/oksijen toksisitesi ve karbondioksit retansiyonudur.
Başlıca ekstrapulmoner fizyolojik etkiler eritropoezin supresyonu,
sistemik vazokonstrüksiyon ve kardiyak outputta azalmadır. Bunlar
çoğunlukla klinik olarak önemsiz etkilerdir.
• Pulmoner fizyolojik etkiler ise hipoksik solunum dürtüsünün
baskılanması, pulmoner vazodilatasyon ve absorbsiyon
atelektazileridir.
Börekçi Ş. TTD Solunum Cihazları Rehberi 2011
Oksijen Tedavisinin İstenmeyen Etkileri
• Yüksek konsantrasyonda oksijen aynı zamanda sitotoksiktir. Oksijen
toksisitesinde doku hasarına neden olan moleküler ve hücresel
patolojinin, direkt olarak oksijen konsantrasyonuna bağlı olarak oluşan serbest oksijen radikallerinin aracılığıyla geliştiği düşünülmekte.
• Uzun süreli oksijen tedavisi esnasında özellikle Pa02 basıncı
60/65mmHg civarındayken ve inspire edilen oksijen fraksiyonu %3540‘ın altındayken C02 retansiyonu beklenmez.
• Uzun süreli oksijen tedavisinin yaşam süre ve kalitesi üstüne olumlu
etkileri toksik etkisi ile kıyaslanmayacak kadar çoktur. Oksijen
tedavisinin başarılı olması için hastanın tedavisinin yararları ve
uygulanması konusunda bilgilendirilmesi ve önerilen şekilde
uygulanıp uygulanmadığı konusunda da izlenmesi gerekmektedir.
Börekçi Ş. TTD Solunum Cihazları Rehberi 2011
USOT UYGULAMA YÖNTEMİ
Sürekli oksijen
tedavisi
Kesintili oksijen tedavisi
UZUN SÜRELİ OKSİJEN
TEDAVİSİ ENDİKASYONLARI
• İstirahatte hiperkapni olsun veya olmasın
PaO2 <55 mmHg veya SaO2 <%88
• PaO2 56-59 mmHg veya SaO2 %89 ve
Kalp yetersizliği
EKG’de p pulmonale (pulmoner
hipertansiyon)
Polisitemi (htc>%55)
Periferik ödem
25 Mart 2010 PERŞEMBE Resmî Gazete Sayı : 27532 (Mükerrer) TEBLİĞ: Sosyal Güvenlik Kurumu
Başkanlığından:
SOSYAL GÜVENLİK KURUMU SAĞLIK UYGULAMA TEBLİĞİ
OKSİJEN TEDAVİSİ ALGORİTMASI
Akut atak sonrası
Optimal medikal tedaviye rağmen
•Pa02  < 55mmHg, Sa 02 < 88
• PaO2 56-59 mmHg + Kor P.
30-90 gün
İçinde AKG tekrar kontrol
evet
Sa 02 > % 90 olacak
Şekilde O2 reçete et
evet
İstirahat halinde akımı titre et
(Sa 02 > % 90 olacak şekilde)
Egzersiz ve dispneye 1 l/dk ekle
evet
Atak sırasında hipoksemi
saptandı mı?
•Pa02  55mmHg <, Sa
02 < % 88
• PaO2 56-59 mmHg + Kor
pulmonale, polsitemi
•İstirahat, uyku,egzersiz
evet
hayır
O2 ted. kes
hayır
O2 ted. devam et
Atasever A. TTD 9.Yıllık Kongresi
KESİNTİLİ OKSİJEN TEDAVİSİ
Düşük egzersiz düzeylerinde PaO2<55
mmHg, SaO2< %88
Uykuda PaO2 5 dk boyunca <55 mmHg,
SaO2<%88
Uykuda PaO2’de 20 mmHg, SaO2’de %5
düşme
Dr. Akın E. BALCI sunumundan
OKSİJEN VERMEK İÇİN
KULLANILAN CİHAZLAR
• Oksijen tüpleri
• Sıvı Oksijen Sistemleri (Likit Oksijen
Sistemleri)
• Oksijen Konsantratörleri
Oksijen Sistemleri
• Sıkıstırılmış gaz silindirleri (Oksijen Tüpleri)
• TSE 1964-1/T1 nolu standardına göre su kapasitesi 0.5 litreden 150
Lt.ye kadar değişebilen, dikişsiz gaz tüpleridir. Oksijen basınç
altında çelikten yapılmış tüplerin içerisine doldurulur.
• Bu tüpler kullanıldıkları yere göre çeşitli büyüklüktedirler. Şuan
piyasada 2, 3, 5, 10, 20, 40 ve 50 litrelik oksijen tüpleri bulunmakta.
• Oksijen tüpü ile birlikte, tüpün içindeki yüksek basıncı düzenleyen
göstergeli basınç düzenleyici, hastaya verilen akımın ayarlanmasını
sağlayan akım ölçer ve tüpten kuru olarak gelen oksijeni
nemlendiren nemlendirici gereklidir.
• Kullanım miktarı ve tüpün büyüklüğüne göre değişmekle birlikte
genellikle 3 saat ile 2-3 gün (2L/dk akım hızı ile) içerisinde biterler.
Oksijen tüpleri, maliyet, kullanım ve bakım koşulları açısından evde
USOT için çok uygun değildirler.
Börekçi Ş. TTD Solunum Cihazları Rehberi 2011
McCoy RW. Respiratory Care 2013
Oksijen tüpleri
C:\Documents and Settings\XP\Desktop\oksijented\oksijen tedavisi.mht
OKSİJEN TÜPLERİ
AVANTAJLAR
Yüksek akım
Orta maliyet
Erişilebilirlik
Taşınabilirlik
Onarım işi az
DEZAVANTAJLAR
Ağırlığı fazla
Sık doldurma gerekli
Kazalardan korunmalı
Aylık 450 YTL
Ortalama fiyatlar: 200-400 YTL + 250 YTL manometre
Sıvı Oksijen Sistemleri (Likit Oksijen
Sistemleri)
• Oksijenin sıvı halde depolandığı ana tank
ve ana tanktan sıvı oksijen doldurulabilen
taşınabilir üniteden oluşur.
• Silendirlere göre farklı avantajlara sahiptir.
• 1 litre likid oksijen, 860 lt gaz oksijen
sağlar.
McCoy RW. Respiratory Care 2013
SIVI OKSİJEN SİSTEMLERİ
AVANTAJLAR
Orta akım
Hafif
Taşınabilir
Kolay doldurulur
Küçük Portatifler
Orta Boy Portatifler
DEZAVANTAJLAR
Pahalı
Markalar uyumsuz
Oksijen sarfı
Yanık riski
Sık bakım gerekliliği
Sınırlı erişilebilirlik
Ortalama 8 saat
Büyük Portatifler
Atasever A. TTD 9.Yıllık Kongresi
McCoy RW. Respiratory Care 2013
Oksijen Konsantratörleri
• Konsantratörler, elektrik enerjisi ile çalışan, oda
havasından nitrojeni ayrıştıran, oksijeni konsantre
ederek (% 90-95 saflıkta) hastaya veren cihazlardır.
• Oksijen akım hızı arttıkça oksijen konsantratörlerinin
etkinliği azalır. Bu nedenle 4 L/dk oksijen akım hızından
daha çok oksijen ihtiyacı olan ağır hipoksemik hastalara
önerilmez.
• Çalışmalarda 5 ve 10 lt/dk oksijen veren konsantratörler
arasında ted etkinliği açısından farklılık yok.
McCoy RW. Respiratory Care 2013
OKSİJEN KONSANTARTÖRÜ
• Atomizer
eklenebilirse
Nebulizasyon sağlar
• 750 dolar
• Ülkemizde ise SGK
900 TL ödeme
yapıyor.
Oksijen konsantratöründe yılda 2 su kabı, 4
büyük ve küçük keçe, 2 filitre değişimi geri
ödemeli sağlık kurulu raporu ile
yapılabiliyor.Aslında 6 ayda bir oksijen
üretimi de bakılmalı (bakım 50TL hasta bu
ücreti veremiyor ve kurum ödemiyor).
McCoy RW. Respiratory Care 2013
OKSİJEN KONSANTRATÖRLERİ
• Portatif
• Transportatif
• Ev tipi
Atasever A. TTD 9.Yıllık Kongresi
AVANTAJLAR
Sınırsız gaz volümü
Düşük maliyet
İyi erişilebilirlik
DEZAVANTAJLAR
Akım hızı sınırlı
Taşınamaz
Ağırlığı fazla
Elektrik bağımlı
Sık kontrol gerekir
Atasever A. TTD 9.Yıllık Kongresi
HANGİ HASTAYA SABİT HANGİ HASTAYA
AMBULATUAR SİSTEM?
Yatağa bağımlı hastalar,
yaşadığı yerden haftada iki saattten fazla uzak
kalması gerekmeyen hastalara :
oksijen konsantratörü ile beraber acil durumlar ve
mobilizasyon için kullanacağı oksijen tüpü verilmelidir
Haftada 6 saatten fazla evden uzak kalması gereken,
rehabilitasyon yada egzersiz programlarına,
toplumsal aktivitelere katılan hastalara:
ambulatuar sistemler verilmelidir
Oksijen tedavi hedefi
Rehber grubunun konsensus önerisi :
Akut olarak kötüleşen hastalarda
94 - 98%
(Dikkat. 70 y üstü hastalarda sat 94 altı ancak hasta stabil ise oksijen ted.e gerek yok)
Hiperkapnik solunum yetmezliği riski olanlar:
88 – 92%
O’Driscoll BR. Howard LS, Davison AG. Thorax 2008; 63 Suppl VI
Rebound Hipoksemi
• Yüksek oksijen tedavisi nedeniyle hiperkapni ağırlaştıysa
(pH 7.23 PaCO2 96mmHg PaO2 250mmHg)
• Oksijeni birden KESME:
• Alveol gaz hesaplarına göre yüksek PaCO2 , PAO2 nin
azalmasına neden olur. (PAO2 ≈ PIO2 –PACO2/RER)
– Oda havasına geçilirse: PAO2 = 150–120 = 30 mmHg
– PaO2 daha da düşer
• Hastanın şuuru açık ve koopere:oksijen %35’e in
• Hasta uykuya meyilli: mekanik ventilasyon
Bayram N. TTD 7 Mayıs 2010, İstanbul
42
OK’un 9 (%45) hastada uygun endikasyonla yazılmadığı
(uygunsuz AKG değerleri, yetersiz ted suresi, sigara kullanımı),
hastaların 13 (%65)’unun tanılarına uygun ilacları ullanmadıkları
ya da eksik kullandıkları, hicbirisine ilac ve oksijen kullanımıyla
ilgili yeterli eğitim verilmediği tespit edilmiştir. Hastalar OK’larını
ortalama 6.17 ± 5.56 h/gun kullandıklarını ifade etmelerine
karşın, OK sayaclarına gore bu değer ortalama 4.86 ± 5.50 h/gun
bulunmuştur. Sadece 4 (%20) hastada gunluk oksijen kullanımı
15 saatin uzerindedir. OK’u sağlayan firmaların cihazlara
periyodik bakım yapmadıkları gorulmuştur.
Türker G. Solunum Hastalıkları 2002
Oksijen Verme Yöntemleri
• A. Düşük akımlı oksijen verme cihazları
–
–
–
–
Nazal kanül
Nazal yada orofarengeal kateter
Basit oksijen maskesi
Rezervuarlı yüz maskeleri
• Rebreathing maskeler
– Parsiyel rebreathing/kısmi geri solunumlu maske
– Nonrebreathing/geri solunumsuz maske)
– Transtrakeal katater
– Orantılı gaz dağıtım maskesi (sequential gas delivery mask)
• B. Yüksek akımlı oksijen verme cihazları
•
•
•
•
Jet karışımlı ventüri maskeleri
Rezervuarlı nebülizörler, nemlendiriciler
Hava-oksijen blenderleri
Mekanik ventilasyon
Düşük akımlı oksijen verme
cihazları
•
•
•
•
Bu sistemlerde, hastanın dakika ventilasyonunun bir kısmı saf oksijen
olarak karşılanırken, kalan kısmı oda havasından tamamlanır. Tidal
volümdeki küçük değişiklikler, alınan oda havası miktarında da değişikliklere
neden olduğundan bu cihazlarla sabit oksijen konsantrasyonu
sağlanamayabilir. Bu nedenle sabit FiO2 ihtiyacı bulunan hastalarda düşük
akımlı oksijen verme cihazları dikkatli kullanılmalıdır.
İnspire edilen oksijen konsantrasyonu, özellikle anormal solunum paterni
olan hastalarda her inhalasyonda değişiklik gösterebilir; yüzeyel solunumda
artar, hiperventilasyonda düşer
Kronik CO2 retansiyonlularda (örneğin KOAH) bunları kullanmak uygun
değil.
Tip I solunum yetmezliği (pulmoner ödem, emboli vs) olan hastalarda
uygundur
Börekçi Ş. TTD Solunum Cihazları Rehberi 2011
Nazal kanül
•
•
•
Hastanın burun deliklerine yerleştirilen, iki açık ucu
bulunan plastik, kauçuk gibi maddelerden yapılmış
ince hortum sistemidir. Verilen oksijen miktarı, sabit
değildir; dak vent, solunum hızı ve tipi, ÜSY
anatomisine göre değişkenlik gösterir.
Oksijen akımındaki her bir litrelik artışın solunan
oksijen fraksiyonunu (FiO2‘yi) %4 oranında artırdığı
kabul edilir.
FiO2 kabaca şu formülle hesaplanabilir: FiO2
=%20+ (4xO2 akımı L/dk). Nazal kanüller düşük
akımlı oksijeni nazofarinkse 1-6 L/dk arası akımla
verebilirler ve karşılık olarak FiO2 0.24-0.44
arasında değişir. Daha yüksek akımlar FiO2‘yi
%44’ten fazla artırmaz ve müköz membranlarda
kuruma ile sonuçlanabilir. Uzun süreli ted.de
oksijen tasarrufu sağlaması amacıyla ekspirasyon
sırasında oksijenin dışarı kaçmasını engelleyen
çeşitli sistemler geliştirilmiştir. Rezervuarlı nazal
kanülde, ekspirasyon sırasında 20 ml ekstra
oksijeni depolayan bir kese bulunur Oksijeni hasta
soluk verirken depolar ve inspirasyon
başlangıcında hastaya bolus şeklinde verir.
TTD Solunum Cihazları Rehberi
Rezervuarlı nazal kanül
Nazal kanül
• Avantajları
– Kullanımı basit.
– Hareket, yeme, içme, konuşma ve uyumaya engel olmaz.
• Dezavantajları
–
–
–
–
%44’den fazla oksijen konsantrasyonu sağlamaz.
Burun tıkanıklığı varsa kullanılamaz.
Baş ağrısı ve deride irritasyon yapabilir.
Kolaylıkla yerinden çıkabilir.
• Kullanım önerileri
– 5-6 L/dk’dan daha fazla O2 akımına ihtiyaç olduğunda başka bir
cihaz tercih edilmelidir.
– 4 L/dk’dan daha düşük akım hızlarında nemlendirme gerekmez.
Nazal yada orofarengeal kateter
• Burun girişinden orofarenkse
kadar itilen distal kısmında birkaç
çıkış deliği olan plastik
kataterlerdir. İtilme mesafesi burun
kanadı ile kulak memesi
arasındaki mesafe kadardır. Her 8
saatte bir yenisi ile değiştirilmeli
ve iki nazal pasaj dönüşümlü
olarak kullanılmalıdır.
• Epiglot refleksi yeterli değilse bu
yolla verilen oksijen akımı,
özefagusa yönelerek mide
distansiyonuna neden olabilir
Börekçi Ş. TTD Solunum Cihazları Rehberi 2011
Basit oksijen maskesi
•
•
•
Burun ve ağzı kapatan orta
yoğunlukta (%50-60’a kadar) oksijen
konsantrasyonları verebilen
maskeler .
Nazal kanül kullanımında olduğu
gibi, solunan oksijenin bir kısmı oda
havasından sağlandığından, FiO2
sabit değildir. Dak ventilasyonundaki
değişiklikler ile FiO2 değişir. Basit
yüz maskeleri ile oksijen ted
sırasında, maske içerisinde CO2
birikimini önlemek için oksijen akımı
en az 4-6 L/dk olmalı. (FiO2’ %35-55).
Daha düşük dozda oksijen
verildiğinde maskede CO2 birikimine
yol açabilir.
Maskeler yeme, içme ve
ekspektorasyona engel olabilir, uyku
sırasında yerinden çıkabilir.
Basit yüz maskesi
• Dezavantajları
–
–
–
–
–
FiO2 değişken; solunum hız ve paternine bağlı.
%55’den fazla oksijen konsantrasyonu sağlamaz.
Uzun süreli tedavi için uygun değildir.
Yeme, içme ve konuşmaya engel olur.
Deride irritasyon yapabilir.
• Kullanım önerileri
– Maske içine ekspire edilen CO2’nin geri solunmasını
engellemek için en az 5 L/dk akım hızı olmalıdır.
– Nemlendirme gerekmez.
Ahmet İLVANLI sunumundan
Rezervuarlı yüz maskeleri (Parsiyel rebreathing/
kısmi geri solunumlu maske, nonrebreathing/
geri solunumsuz maske):
•
•
•
Partial rebreather mask ( kısmi geri
dönüşlü maske ) - bir basit maske ve
ona bağlı şeffaf torbadan (rezervuar)
oluşmakta. Maske ile torba arasında iki
yönlü hava geçiren bağlantı tüpü vardır.
Önce, oksijen torbaya bağlanır sonra
maske hastanın yüzüne takılır. Torbaya
doldurulan oksijenin miktarı, hasta
soluduğunda torbanın üçte ikisi dolu
kalacak kadar olmalıdır. Çünkü hastanın
verdiği soluk torbaya dolacak, torbanın
içindeki oksijenle karışacak ve oksijen
yüzdesi hasta soluk alırken, verdiği
soluğa yakın olacaktır.
Dakikada 6 - 10 litre arasında bir akış
hızı ile verildiğinde, yoğunluğu % 35 60 arasında değişen oksijen sağlar.
http://www.acilveilkyardim.com/acilbakim/oksted.htm
Rezervuarlı yüz maskeleri (Parsiyel rebreathing/
kısmi geri solunumlu maske, nonrebreathing/
geri solunumsuz maske)
• Rezervuarda inspirasyon gazını, ekspirasyon gazından ayıran tek
yönlü bir kapak yoksa cihaz parsiyel rebreathing/kısmi geri
solunumlu maske olarak adlandırılır, hastanın ekspirasyon
havasının bir kısmını tekrar inhale etmesine izin verir, %80-85
konsantrasyonda oksijen uygulanabilir.
• Oda havasının solunmasını engelleyen sadece rezervuardan
solunuma izin veren tek yönlü bir kapak varlığında,
nonrebreathing/geri solunumsuz maske olarak adlandırılır. Maske
hastanın yüzüne sıkıca yerleştirildiğinde hastaya %100’e ulaşan
FiO2 değerleri verilebilir.
• Trakeostomi, endotrakeal tüp gibi yapay solunum yolu olmayan
hastalarda 0.6 (%60) ’ın üzerinde FiO2 gerektiğinde yüz maskesine
bir rezervuar (600-1000cc) eklenerek FiO2 düzeyleri artırılabilir.
Rezervuarda yeterli distansiyonun sağlanması ve CO2‘nin
maskeden eliminasyonu için 5-8 L/dk’lık akım hızı ile oksijen
uygulanması gereklidir.
Börekçi Ş. TTD Solunum Cihazları Rehberi 2011
Transtrakeal katater
•
•
•
•
•
Estetik nedenlerle yüzlerinde kanül veya maske taşımak
istemeyenlere ince perkütan kateterle 2. ve 3. trakea
aralığından içeri girilerek transtrakeal oksijen uygulanır.
Bu yöntemde sürekli nazal oksijen sistemine oranla %3758 daha az oksijen tüketildiği bildirilmektedir.
Akım hızı 0.25-4 L/dk
FiO2 %22-45
Avantajları
–
–
–
–
–
–
•
Kolay ve rahat kullanım
Daha az oksijen gereksinimi
Hareketlilik sağlama
Egzersiz kapasitesinde artma
24 saat oksijen kullanma imkanı
Koku, tat alma duyusu ve iştahta düzelme
Dezavantajları
–
–
–
–
–
Bronkospazm, wheezing (astmatiklerde)
Öksürük
Deri altı amfizemi
Trakeal kondritis
Trakeal giriş yeri etrafında skar gelişimi
Orantılı gaz dağıtım maskesi
(sequential gas delivery mask)
•
•
Yüksek konsantrasyonda oksijen alması
gereken hastalarda kullanılmak için
tasarlanmıştır. Bir valv ile birbirinden
ayrılmış ınspiratuar ve ekspiratuar
bölümleri bulunan aparatın, nazal
maskeye eklenmesi ile oluşturulmuştur.
Ekspiryum sırasında valvin kapanması
ile ekspire edilen gaz tamamen dışarı
atılırken, inspiratuar bölümündeki
rezervuara oksijen dolar ve hasta nefes
aldığı an, inspiratuar rezervuardaki
oksijeni direkt solur. Hastanın ilk olarak
saf oksijeni solumasının ve ASY’na
ulaşan ilk havanın saf oksijen olmasının,
oksijen dağılımını düzelttiği görüşüne
dayanır. Nonrebreathing maske ve
venturi maskesine göre, 8 l/dk oksijen
akım hızında daha yüksek FiO2
değerlerine ulaşılabildiği bildirilmiştir.
Henüz Türkiye’de satışa sunulmamıştır.
Börekçi Ş. TTD Solunum Cihazları Rehberi 2011
Börekçi Ş. TTD Solunum Cihazları Rehberi 2011
YÜKSEK AKIMLI OKSİJEN
SİSTEMLERİ
•
•
•
•
Jet karışımlı ventüri maskeleri
Rezervuarlı nebülizörler, nemlendiriciler
Hava-oksijen blenderleri
Mekanik ventilasyon •Düşük konsantrasyonda FiO2 (%24-35)
sağlarlar
•CO2 retansiyonu riski olan olgularda
bu riski azalttığı için tercih nedeni
•Yüksek akım  Ekspirasyon havasının
Tekrar solunmasını engeller
Atasever A. TTD 9.Yıllık Kongresi
Yüksek akımlı oksijen verme
cihazları:
• Hastanın anatomik ölü boşluğunu aşan hacimde bir rezervuar
yardımıyla veya çok yüksek akımda oksijen uygulayarak, belirlenmiş
FiO2 değerlerinde oksijen sağlayan sistemlerdir.
• Başlıca endikasyonları, kontrollü FiO2 gereken hastalar ile solunum
ihtiyacı düşük akım sistemlerinin kapasitesini aşan genç hastalardır.
• Düşük akımlı cihazlarla karşılaştırıldığında bu cihazlar inhale edilen
gaz karışımını tamamen kontrol edebilir ve solunumdaki
değişikliklerden etkilenmeksizin sabit bir FiO2 sağlarlar. Venturi
maskesi ve mekanik ventilatörlerde kullanılan hava-oksijen
karıştırıcıları yüksek akımlı oksijen verme cihazlarıdır.
Börekçi Ş. TTD Solunum Cihazları Rehberi 2011
Venturi maskesi:
Düşük yoğunlukta ( % 24 - 50 oranında )
oksijen vermek üzere, özel olarak geliştirilmiş
maskedir. Basit maske ve oksijeni aktarmak
üzere değişik oranlarda oksijen geçişine izin
veren değişik renkli adaptörlerden
oluşmaktadır. Adaptörler, hastanın verdiği
soluğun bir kısmının dışarı çıkmasına olanak
sağlarken, diğer kısmının tüpten gelen
oksijenle karışarak hastaya verilmesini
sağlar. Böylece sürekli ve aynı yoğunlukta
oksijen verilmiş olur. Venturi maske özellikle
hafif solunum sıkıntısı olan
KOAH’ta kullanılmaktadır. Akım hızı
–
–
•
Ayarlanabilir.
Venturi tübü değiştirilerek akım hızı 2-12 L/dk
arasında değiştirilebilir.
FiO2
–
%24-50
O’Driscoll BR. Howard LS, Davison AG. Thorax 2008; 63 Suppl VI
Venturi valvleri renklerine göre akım hızları
Valv
Akım
Hızı
Oksijen
Konsantrasyonu
Renk
(L/dk)
(%)
Mavi
2
24
Beyaz
4
28
Sarı
6
35
Kırmızı
8
40
12
50
Yeşil
Üretici firmaya göre adabtörlerin renk ve akımları değişebileceği için,
kullanım talimatı mutlaka okunmalıdır.
Venturi maskesi
• Özellikle hiperkapneik KOAH’lı solunum yetmezliklerinde % 24-28’lik
venturiler önerilir
• Avantajları
– Hastanın solunum paterninden bağımsız olarak istenilen oranda sabit
olarak oksijen verilebilir.
– Mukoz membranlarda kuruluğa neden olmaz.
• Dezavantajları
–
–
–
–
FiO2 sadece maske adaptörüne göre değişir (.24, .28, .31, .35, .40 ve .50).
Uzun süreli tedavi için uygun değildir.
Yeme, içme ve konuşmaya engel olur.
Deride irritasyon yapabilir.
• Kullanım önerileri
– Nemlendirme gerekmez.
– Adaptörlerin renk kodları universal değildir; farklı üreticiler farklı renk
kodlamaları kullanabilir.
A.İlvanlı sunumundan
Hava-oksijen karıştırıcıları
• Diğer yüksek akım cihazları havaoksijen karıştırıcılarıdır. Bir
havaoksijen karıştırıcı, mekanik
ventilasyon sırasında oksijen sağlar.
FiO2, %21-100 arasında değişebilir.
Börekçi Ş. TTD Solunum Cihazları Rehberi 2011
Hangi hastaya hangi maske?
Normal vital bulguları olan, örneğin postoperatif hafif Basit yüz
maskesi
saturasyonu düşmüş hastalar, evde uzun süreli
oksijen tedavisi alanlar
Nazal kanül
Yüksek konsantrasyonda O2 gereken, ancak
kontrollü O2 olması gerekmeyen şiddetli astma,
akut sol ventrikül yetmezliği, pnömoni, travma,
şiddetli sepsis gibi durumlar.
(Ekspire edilin havayı rezervuar dışına atarak CO2
geri solunumunu önlemek için daima asgari 5
L/dk akım hızı ile olmalıdır)
Basit yüz
maskesi
Rezervuarlı
maskeler
Kontrollü oksijen tedavisinin gerektiği KOAH akut
atakları
Venturi
maskesi
İlvanlı
NEMLENDİRİCİLER ŞART MI?
• Düşük akımda oksijen uygulanmasında ve
kısa süreli yüksek doz oksijen
uygulanımında gereksiz
• 24 saatten uzun süreli yüksek doz oksijen
uygulanacak olanlarda kullanılmalı
• Ancak trakestomili hastalarda kullanımı
çok yararlı
• Sekresyonlarını atmada zorluk
yaşayanlarda kullanımı önerilir
O’Driscoll BR. Howard LS, Davison AG. Thorax 2008; 63 Suppl VI
REÇETELEME
•
•
•
•
Verilecek O2 kaynağı ne olmalı
Verme şekli
Kullanma süresi
Akım hızları ne olmalı
– İstirahatte
– Uykuda
– Egzersizde
Atasever A. TTD 9.Yıllık Kongresi
Oksijen tedavisinin
sonlandırılması
• Oksijen tedavisi, hasta oda havası solurken
uygun oksijenizasyon sağlandıysa (PaO2>60
mmHg veya SaO2>%90) sonlandırılmalıdır. Oda
havası solunuyorken ve Oksijen kesildikten 5
dak sonra satürasyona bakılmalı ve 1 saatlik
süreçte satürasyon değeri düşmüyorsa oksijen
ted kesilebilir.
• Fakat hipoksemi olmaksızın doku hipoksisi
şüphesi varsa, oksijen tedavisini sonlandırmak
için asit baz dengesi ve vital organlar ile ilgili
klinik bulguların dikkate alınması gerekir .
O’Driscoll BR. Howard LS, Davison AG. Thorax 2008; 63 Suppl VI
EFFEKTİF OKSİJEN KULLANIMI
İLE İLGİLİ FAKTÖRLER
• Solunum yetmezliği ve hava yolu
obstrüksiyonunun derecesi
• İlk reçetelemede 15 saat ve üzerinde
kullanım önerisi
• Oksijen tedavisi konusunda eğitim
• Sigara bırakma
• Tüm ev işlerinde oksijen kullanımı
• Yan etkilerin olmaması
Atasever A. TTD 9.Yıllık Kongresi
SONUÇ
• Mutlaka hasta akut dönemi atlattıktan
sonra ve stabil dönemde iyi karar verilerek
uygulanmalı
• Hasta kullanım konusunda iyi eğitilmeli
• Uzun dönemde oksijen ihtiyacı tekrar
değerlendirilmeli
• Maliyet analizi çok iyi yapılmalı
SABIR VE DİKKATİNİZ İÇİN
TEŞEKKÜRLER