Çin-Tayvan Arasında Sıcak Rüzgârlar Esiyor

Çin-Tayvan Arasında Sıcak Rüzgârlar Esiyor
Uğur Rıfat Karlova
Bu analizimizde bölgeye dair son gelişmelerinin değerlendirmesini
bulacaksınız. Son zamanlarda özellikle Tayvan ile Çin arasında oluşan olumlu
havanın ikili ilişkilere getirdiği yumuşama, şu anda bölgede en öne çıkan
konuların başında geliyor. Son zamanlarda yapılan ziyaretler bölge için son
yıllarda hiç olmadığı kadar büyük bir değişimin sinyallerini veriyor. Tayvan’da
ki başkanlık seçimlerinin ardından Başkan seçilen Ma Ying Jiu (馬英九)[1], Çin
ile olan ilişkilerin düzelmesi için düğmeye bastı. Seçim propagandaları
esnasında da sık sık bu konuyu dile getiren Ma, Başkanlık yarışını kazanır
kazanmaz bu planlarını hayata geçirmeye başladı. 8 yıllık Demokratik
Kalkınma Partisi yönetiminde duran hatta tehlikeli gerginliklere sebep olan
ikili ilişkiler Ma’ nın Devlet Başkanı olmasıyla beraber son derece sıcak ve
bölgedeki tansiyonu düşürücü bir şekilde yeniden start aldı.
Tayvan
Hakkında - Arşivi
Ma Ying Jiu’nun “92 Mutabakat’ını”[2] temel alan Çin politikası, ikili
ilişkilerin başlamasında temel noktayı belirliyor. Ma Yin Jiu yönetimindeki yeni
hükümet görevi devir alır almaz daha önceki analizlerimizde de belirttiğimiz gibi ardı ardına fiyatları
yükseltmeye başladı. Özellikle benzindeki artış Tayvanlıları pek memnun etmese de Ma yönetimi yeni
zamların da yapılacağının sinyallerini verdi. Ülkeyi durağanlıktan kurtarmayı planlayan yeni hükümet ve
hükümetin kendi cebinden para ödeyerek kontrol ettiği akaryakıt fiyatları bundan böyle dünya ile aynı
paralelde seyredecek. Ma akaryakıtın devlet üzerindeki kamburundan kurtulmayı ve buradan gelecek
kaynak ile ülkeye yeni yatırımlar yapmayı planlıyor. Bu planların başında da Kıta Çin ile ilişkileri
düzelterek Çin’in büyüyen ekonomisinden daha çok yararlanmayı planlıyor. Tayvan ekonomisinin de
gelişmesinin anahtarı bu ikili ilişkilerden geçiyor. Yeni hükümet Çin’e direkt uçak seferleri, Çin’den
gelecek turist sayısının arttırılması ve Kıta Çin’deki iş adamlarının Tayvan’a daha çok yatırım yapmasını
sağlayacak yeni açılımlar ile Tayvan ekonomisini ayağa kaldırmayı düşünüyor. Bizde bu bağlamda
analizimizde önceliği Milliyetçi Çin Partisi lideri Wu Bo Xiong’ (吳伯雄)[3] un geçtiğimiz ay Kıta Çin’e
yapmış olduğu ziyaretinin detayları ile 14 Haziran 2008 tarihinde son bulan (海峽交流基金)Straits
Exchange Foundation (SEF)[4] Tayvan Boğazının Karşılıklı İlişkiler Kuruluşu Başkanı Jiang Bing Kun (江丙
坤)[5]ve heyetinin Çin ziyaretine vereceğiz. Sonuç bölümünde de ikili ilişkilerin geleceğine yönelik
değerlendirmelerde bulunacağız. ,
Wu Bo Xiong’ un Çin Ziyareti
Tayvan’ın yeni Başkanı seçilen Ma Ying Jiu’ nun görevi 20 Mayısta yemin ederek eski Başkan Chen
Shui Bian’ den devralması ile Tayvan için yeni bir sayfa açılmış oldu. 8 yıllık Demokratik Kalkınma Partisi
yönetiminin ardından Milliyetçi Çin Partisi 4 yıllığına Tayvan’ ı yönetmeye hak kazandı. Ma
Başkanlığındaki yeni hükümet görevi devir alır almaz ekonomik açılımlarında startını verdi. Seçim öncesi
kampanyalarında Ma’ nın sık sık yinelediği Kıta Çin ile yeniden iyi ilişkilerin kurulası politikası 20 Mayıs
itibari ile hayata geçmeye başladı. Çin Komünist Partisi’nin yakından izlediği Tayvan seçimlerinin Çin
yanlısı Milliyetçi Çin Partisi tarafından kazanılması olumlu karşılandı. Tayvan’da ki seçim sonuçlarının
ardından ısınma sinyalleri veren İki Kıyı ilişkileri 20 Mayıs’ tan bugüne kadar önemli gelişmelere sahne
oldu. Çin Başkanı Hu Jin Tao,(胡錦濤)[6], Tayvan’ a ne kadar önem verdiklerini göstermek ve iki tarafın
daha iyi ilişkilerde bulunmaları için Milliyetçi Çin Partisi Başkanı Wu Bo Xiong’ u Çin’ e davet etti. Başkan
Wu’ da bu daveti son derece sıcak karşılayarak kabul etti ve 26–31 Mayıs tarihleri arasında Çin’ i yanında
25 kişilik bir heyetle birlikte ziyaret etti. Bu gezinin bir diğer önemli noktası ise, ilk kez Çin Milliyetçi
Partisi’ nin liderliğinde kurulan hükümet zamanında gerçekleşmiş olması. Bu da 1949 sonrası Tayvan’ a
çekilen Milliyetçi Çin Partisi ile Kıta Çin’i yöneten Çin Komünist Partisi’nin ilk kez iktidar partileri olarak
görüşmeleri anlamına geliyor. Bu tarihten önceki gezi ise 2005 yılında Çin Milliyetçi Partisinin o zamanki
Başkanı Lien Zhan (連戰)[7] tarafından yapılmıştı[8]. 2005 yılındaki ziyaret iki taraf arasında 1945
senesinden bu yana olan ilk görüşme olması nedeniyle büyük önem taşıyordu. 1945 senesinde
gerçekleşen görüşmede Jiang Kai Shek (蔣中正)[9] ve Mao Ze Dong (毛澤東)[10] 28 Ağustos tarihinde
Chong Qing’ de Çin-Japon savaşını kazanmalarının zaferini kutlamışlardı. Wu ‘nun Çin ziyareti Tayvan
kamuoyunda da geniş yankı buldu. Siyaset bilimciler bu ziyareti Hu’ nun Tayvan’ a uzattığı zeytin dalı
olarak yorumladılar. Hu’ nun Tayvan ile ilişkilere ne kadar büyük önem verdiğini de belirterek, Wu’ nun
ziyaretinin Ma hükümetinin Çin ile olan ilişkilerine de yön vereceğini vurguladılar.[11]
Wu’ nun 5 günlük ziyareti boyunca Nanjing, Pekin ve Shanghai’ yı ziyaret etti. Wu Çin
ziyaretinde Tayvan olarak başsağlığı dileklerinde bulundu ve yaraların en kısa zamanda sarılacağına
inandığını söyledi. 2008 Pekin Olimpiyat oyunlarına olan desteğini de “ Olimpiyatları hep beraber
karşılayalım. İnanıyorum Pekin Olimpiyatları en başarılı organizasyon olacak.” Sözleri ile belirtti.[12] Hu
ile Wu’ nun merakla beklenen ziyaretinden de sıcak mesajlar çıktı. Hu Jin Tao, Sıchuan depreminde
hayatını kaybeden Tayvanlı turistler için başsağlığı dileklerini Wu’ ya iletti. Tayvanlıların deprem bölgesine
yaptığı büyük yardımlar içinde teşekkürlerini Tayvan heyetine sundu. Hu ikili görüşmelerin kolay
kazanılmadığını ve bu durumun korunması gerektiğini vurguladı. İki Kıyının artık gerginlikleri bir kenara
bırakmasını ve “Kazan Kazan” stratejisini benimsemeleri gerektiğini belirtti. Wu ve beraberindeki heyet
ile birlikte Kıta Çin ile ilişkilerin gelişmesinin önemine değindi. Wu “ Yağmurdan sonra hava açıldı ve
ilişkilerimizi daha aydınlık günler bekliyor.” Diyerek 8 yıllık Demokratik Parti yönetimini de eleştirmeyi
ihmal etmedi. Wu ayrıca görüşmelerin 92 Mutabakatı temelinde olacağını ve bölgeye barışı getireceğini
yineledi. Wu’ nun bu görüşmelerde de Hu Jin Tao’dan özel bir istekte de bulundu. Demokratik Kalkınma
Partisi yönetimi zamanında Çin’den gönderilen pandalar kabul dilmeyen ve halen özel üreme tesisinde
bulunan Tuan Tuan, Yuan Yuan[13] isimli pandaların Tayvan’a gönderilmesini istedi. Özellikle çocukların
pandaları dört gözle beklediğini sözlerine ekledi. Hu’ da bu isteklerinin en kısa zamanda yerine
getirileceğine ve Pandaların Tayvan’ a hediye edileceğine söz verdi. Wu ikili görüşmelerin ilerlemesi için
Kıta Çin’de kurulmuş olan ve Çin Komünist Partisinin Tayvan ile görüşmelerini yürüten Association for
Relations Across the Taiwan Straits (ARATS)[14],(海峽兩岸關係協會),Tayvan Boğazının Karşılıklı İlişkiler
Kuruluşu Başkanını Tayvan’ a davet etmekten onur duyacağını belirtti. Hu’ da Wu’ nun açıklamalarına
karşılık, Tayvan Boğazının Karşılıklı İlişkiler Kuruluşu ile Tayvan’da bulunan Tayvan’ın Çin ile
görüşmelerini yürüten Taiwan's Strait Exchange Foundation (SEF), Tayvan Boğazı Değişim Vakfı’nın en
kısa zamanda görevlerine başlamalarının iki taraf için de çok önemli olduğunu dile getirdi.[15]
Wu bu görüşmenin yanı sıra 1911 yılında Kıta Çin’de Çin Cumhuriyetini kuran, Çin’in ilk
devrimcisi Dr. Sun Yat Sen’in (孫中山)Nanjing’ de bulunan anıt mezarını ziyaret etti. Ziyaretinde ki
temasları tamamlayan Wu ve heyeti daha sonra Tayvan’a geri döndü. Wu ziyaretinin ardından yaptığı
açıklamada Kıta Çin ziyaretinin çok olumlu ve pürüzsüz geçtiğini, yapmış olduğu bu ziyaretin kendisini
çok mutlu ettiğini belirtti. Milliyetçi Çin Partisi de bu ziyaretinden oldukça memnun kaldı. Wu Tayvan’a
gelir gelmez hemen Başkan Ma ile ziyaretini değerlendirdi. Bu gelişmeler olurken muhalefet tarafından da
Milliyetçi Çin Partisine eleştiriler geldi. Eleştirilerin merkez noktası ise; her şeyin bu kadar çabuk
olmaması gerektiği üzerineydi. Eleştiriler gelse de Milliyetçi Partisi tarafı bu ziyaretten oldukça memnun
oldu. Özellikle bu ziyarette konuşulan konular 14 Haziran 2008 tarihinde son bulan Tayvan Boğazının
Karşılıklı İlişkiler Kuruluşu Başkanı Jiang Bing Kun’ un Çin ziyaretinde anahtar rolü oynadı. Wu’ nun
ziyaretinin tamamlayıcısı durumunda olan Jiang’ ın ziyaretinde iki taraf arasında donmuş ilişkilerin
yeniden başlaması konuları hem konuşuldu hem de karşılıklı anlaşmalar ile hayata geçirildi. Analizimizin
ikinci bölümünde Jiang’ ın bu ziyaretsinin ayrıntılarını değerlendireceğiz.
Jiang Bing Kun’ un Çin Ziyareti[16]
Jiang Bing Kun, 11–15 Haziran 2008 tarihleri arasında Association for Relations Across the
Taiwan Straits (ARATS), Tayvan Boğazının Karşılıklı İlişkiler Kuruluşu’ nun davetlisi olarak beraberinde 19
kişilik bir heyetle beraber Çin’ e çok önemli bir ziyarette bulundu.[17] 1999 senesinde Tayvan’ın Başkanı
olan Li Deng Hui’(李登輝)[18] nin Tayvan ile Çin’in ilişkilerini “State to State” “İki Ülke Arası” şeklinde
değerlendirmesinin ardından ikili ilişkiler Çin tarafından askıya alınmıştı. Bu gezinin bir diğer önemi ise ilk
kez Tayvan tarafından milletvekillerinin de heyette bulunuyor olmaları. Bu gezi sırasında imzalanan
anlaşmalar ise resmi bir uluslararası anlaşma niteliğini taşımıyor. Çin, Tayvan’ı bir ülke olarak görmediği
için iki taraf arasında imzalanacak belgelere “Mukavele” “Protokol” gibi ikincil isimler veriliyor. Hu Jin Tao
ile Jiang Bing Kun’ un görüşmesinde Hu yaptığı açıklamalarda iki tarafın ilişkilerini yürüten kuruluşların ne
kadar önemli olduklarına değindi. Ayrıca bu görüşmeleri ve varılan anlaşmaların iki taraf için iyi başlangıç
olduğunu sözlerine ekledi. Hu sözlerine şöyle devam etti. “ İki taraf arasında 9 sene boyunca duran
ilişkilerin yeniden başlıyor olması çok önemli. 1992 Mutabakatı’ nın çizdiği tek Çin politikası
doğrultusunda gerçekleşen bu ilişkiler iki taraf içinde büyük olay niteliğindedir.” Hu geleceğin iki taraf
içinde daha güzel olacağına ve ilişkilerin gelişerek devam edeceğine inandığını da sözlerine ekledi.
Jiang’ ın Çin gezisinde özellikle Tayvan için çok önemli olan Çin’e tarifeki direkt uçuşların
başlaması ve Çinli turistlerin Tayvan’a daha çok gelmesini sağlayacak anlaşmaya imza atıldı. Hu bu
anlaşmaların ilişkileri geliştireceğine ve iki tarafta yaşayan Çinlilerin bu açılımdan büyük yarar
sağlayacağına dikkat çekti. Varılan bu anlaşmalar sayesinde kargo ve postaların Kıta Çin’e Hong Kong
üzerinden değil de direkt gönderilmesinin de önü açılmış oldu. Hu Jin Tao konuşmasında Çin ulusunun
büyük zorluklardan geçerek ulaştığı noktanın büyük bir fırsat olduğunu belirtti ve sözlerine şöyle devam
etti. “ Bizler Çinliler aynı ailenin mensuplarıyız. Diğer birçok farklı ülke aralarındaki sorunları çözerler iken
bizim çözmememiz düşünülemez. İki tarafın kuruluşları arasında sürekli olumlu ilişkilerin gerçekleşmesi
için farklılıklarımızı bir kenara bırakarak ortak noktalarımızı yakalamalıyız. Hedeflerimize sıkı sıkıya
bağlanmalı ve ilişkilerimizi geliştirmeliyiz.”
Jiang da konuşmasında iki tarafın yeni bir sayfa açtığına değindi ve sözlerine şöyle devam
etti. “ İki tarafın insanları Çin ulusuna aittir. İki tarafın daha da yakın ilişkilerde bulunması bizlere güzel
bir gelecek getirecektir. Daha aşmamız gereken çok engel var ve bunları iki taraf olarak aramızda
başarıyla çözeceğimize inanıyorum.” Bu sözlerinin devamında Jiang, Çin’de yaşanan 8.0 büyüklüğündeki
deprem felaketi sonrasında Tayvan olarak bölgenin yeniden ayağa kaldırılmasında görev almak
istediklerini Çin tarafına iletti. İki tarafın vardığı anlaşma uyarınca iki kıyı arasındaki tarifeli uçak seferleri
resmi olarak 4 Temmuz tarihinde başlaması kararı alındı. Buna göre Cuma günün den Pazartesi sabahına
kadar iki kıyı arasında uçakların seferler düzenleyeceği açıklandı. Ayrıca iki taraf görüşmelerin devam
edeceğine ve bu devam görüşmelerinde direkt uçuş noktaları, hava trafik kontrolü, düzenli uçuşların
gerçekleşmesi ve direkt tarifeli kargo uçuşları gibi konuları görüşeceklerini açıkladılar. Tüm bu açılımların
yanında iki taraf karşılıklı ilişkilerin gelişmesi doğrultusunda ikili ilişkileri yürüten ofislerini karşılıklı olarak
Tayvan ve Kıta Çin’de açmayı kararlaştırdılar. Diğer bir gelişme ise ve Çin Komünist Partisinin Tayvan ile
görüşmelerini yürüten Association for Relations Across the Taiwan Straits (ARATS)’ın Başkanı Chen Yun
Lin’(陳雲林)[19]in bu yıl içerisinde Tayvan’ı ziyaret edeceğini açıklaması oldu. Jiang Bin Kun gezisi
boyunca birçok temaslarda bulundu ve ayrıca 2005 senesinde Milliyetçi Çin Partisi başkanı iken ziyaret
etmiş olduğu Dr. Sun Yat Sen Anıt mezarını da yeniden ziyaret etti. Burada geleneksel olan 3 kere
eğilerek Çin Cumhuriyeti kurucusuna saygıda bulundu. Bu ziyaretin dışında Pekin’de ki Olimpiyat alanını
da ziyaret eden Jiang özellikle su oyunlarının yapılacağı “Water Cube” “Su Küpü” ismindeki Olimpik
Kompleksi büyük heyecanla gezdi.[20] Gezisini tamamlayan Jiang ve Tayvan heyeti daha sonra Tayvan’
a geri döndü. Gezinin tamamlanması ile birlikte Çin-Tayvan arasında yeni bir dönemde başlamış oldu.
Yapılan karşılıklı anlaşmalar önümüzdeki aydan itibaren Tayvan’ın kapılarını biraz daha fazla Kıta Çin’e
açacak ve Milliyetçi Çin Partisinin merakla beklediği turistler Tayvan’a gelmeye başlayacak.
Sonuç
Ma hükümeti Demokratik Kalkınma Partisi tarafından Tayvan’da yıllardan beri süren Çin’e
karşı donuk olan politikaları göreve gelmesi ile birlikte olumlu yönde harekete geçirdi. Şu anda
Uzakdoğu’nun çekim merkezi olan Çin’e karşı zaten Tayvan’ın çok fazla yapacak bir seçeneği de
bulunmuyor. Geçen 8 yıllık Demokratik Kalkınma Partisi yönetiminde Tayvan, Çin’den gelebilecek her
türlü etkiyi en aza indirmeye çalıştı ve kendisini de uluslararası ortamdan uzaklaştırdı. Politikaları ile
Tayvan’ı Çin’den uzak tutmaya başarsalar bile ekonomik olarak bölge ülkelerinin gerisinde kalmasına
neden oldu. Özellikle bölgede Güney Kore, Çin ile yaptığı direkt ticaretten sağladığı kazanımlar ile
ülkesine büyük bir gelir akışı yarattı. Tayvan’ın bağımsızlık taraftarı eski Başkanı Chen Shui Bian’(陳水扁
)[21]in yaptığı sert çıkışlar bölgeye sadece sorun getirdi. Tayvanlıların içerisinde gezdiğiniz zamanda
genel yorumlardan artık böyle bir politika istemediklerini kolaylıkla anlıyorsunuz. Tayvanlılar bağımsızlık
ya da Çin ile çatışmayı düşünmüyorlar. Burada şunu da eklememizde fayda var. Tayvanlılar şu an itibari
ile Çin ile birleşmeyi de düşünmüyorlar. Herkesin odaklandığı nokta, ekonominin kalkındırılması ve
ceplerine daha fazla gelirin girmesinin sağlanması. Tayvan’ın yeni başkanı Ma ise yaptığı açıklamalarda,
ne bağımsızlık ne de Çin ile birleşme konusunu gündeme getiriyor. Şu anda var olan durumun olumlu
yönde geliştirmenin planları yapılıyor. Birleşme gibi konular konuşulmadan ekonominin kalkındırılması
düşünülüyor. Zaten şu anda birleşme gibi bir durumun olmasının da imkânı yok. Daha önceki
analizlerimizde belirttiğimiz gibi 20 yılı bulacak hatta geçecek bir süre içerisinde birleşme öngörülmüyor.
Şu anda Tayvan tarafı yavaş yavaş Çin’den daha çok yararlanmanın planlarını yapıyor. Özellikle uçuşlar
konusunda yaşanan sorunlar son yapılan anlaşmalar ile bir nebzede olsa azalacak gibi
gözüküyor. Tayvan’dan Kıta Çin’e uçmak istediğinizde Hong Kong’a uğramanız ve buradan Çin’e giriş
yapmanız gerekiyor. Buda Tayvanlıların zaman ve para kaybetmelerine neden oluyor. Normal şartlarda 3
saat sürecek bir Shanghai uçuşu, Hong Kong’ da durulduğu zaman 3 katı bir zamana çıkıyor. İş
adamlarının Kıta Çin’e göndermiş oldukları kargolarda aynı şekilde Hong Kong üzerinden Kıta Çin’e
ulaştırılıyor ve buda Tayvan ürünlerine ekstra bir maliyet getiriyor. İşlerin direkt yapılması demek,
Tayvan için zamandan ve paradan tasarruf etmek demek. Ayrıca Kore’nin yaptığı gibi direkt Çin pazarına
ulaşacak bir Tayvan çok daha fazla ürününü Çin pazarlarına sokabilecek bir Tayvan anlamına geliyor.
Kıta Çinli turistlere büyük ümitler bağlayan Tayvan önümüzdeki aydan itibaren günde 3000
Kıta Çinli turiste kapılarını açıyor. Özellikle Kıta Çinlilerin Hong Kong’ ta yaptıkları milyonlarca dolarlık
harcamaları göz önüne alınırsa Tayvan bu pastadan kendisine de bir pay kapmak istiyor. Bu konuda
Tayvan’da birçok eleştiriye de rastlıyoruz. Özellikle bazı kesimler Tayvan’ın Kıta Çinlilere açılmasının
başlarına dert olacağını belirtiyor. Özellikle oradan gelecek olan ucuz iş gücü Tayvan’da ki işsizliği
arttıracağı tahminleri yapılıyor. Bir diğer sorun ise Kıta Çinlilerin Tayvan’da ev almak istemeleri
durumunda fiyatların artacağı korkusu. Ayrıca Kıta Çin’den gelecek turistlerin Tayvan’ın çevre
kirlenmesine de katkıda bulunacakları konuşuluyor. Tayvan’da Kıta Çinlilerin hizmetine sunulması
düşünülen projelerde birer birer ortaya çıkıyor. Çeşitli eğlence merkezleri ve hatta Peng Hu adasına
kumarhanelerin açılması projeleri tartışılıyor. Tayvan’ın kapılarının açılması ile belli sektörlerin
kazanımlarının artacağı ise daha şimdiden garanti altına alınmış durumda. Özellikle oteller ve seyahat
acenteleri bu konuda daha mutlu gözüküyorlar. Ancak burada da sorunlar bitmiş gözükmüyor. Kimi
işletmeciler Tayvan’ın turizm tesislerinin Kıta Çinlilere hazır olmadığını vurguluyor. Kıta Çinlilerin Tayvan’a
göre daha geride olan alışkanlıkları ise Tayvan’da sorun olabilir. Çinli turist profili de bu konuda büyük
önem taşıyor. Çin’de çok fazla rastlanan yerlere tükürme gibi alışkanlıklar burada yaşayanların asla
görmek istemedikleri hareketlerin başında geliyor. Japonlar ile kıyasladığımız zaman Japon turistlerin
daha bilinçli olduklarını görebiliyoruz. Sanırım bu sorunun cevabı birkaç ay içerisinde daha net bir cevap
bulmaya başlayacak.
Tayvan için Çin ile işbirliğinin bir diğer önemli noktası ise uluslararası arenada kendine yer açması için
Çin’e ihtiyacının olmasıdır. Tayvan yıllardır Birleşmiş Milletlere üye olmaya çalışmakta fakat her seferinde
veto hakkı bulunan Çin tarafından BM’ye kabul edilmemektedir. Yeni stratejiler geliştirmeye çalışan
Tayvan, Çin ile sürdüreceği ilişkilerin durumuna göre kendine BM’ de Tayvan adı ile olmasa dahi yer
bulabilir. Aynı sorun Dünya Sağlık Örgütü içinde geçerlidir. Tayvan Çin ile ne kadar iyi geçinirse kendisine
uluslararası arenada o kadar çok yer açacaktır.
Ticaretinin en büyük kısmını Kıta Çin ile yapan Tayvan, açılım ile ticaretini daha da
arttıracaktır. Özellikle Kıta Çinli iş adamlarının yatırımlarını da çekmeye çalışacak olan Tayvan bu konuda
da düzenlemeleri yakında yürürlüğe sokmaya başlayacak. Tayvan’da iş arayan birçok kişi de bu sayede
şansını Kıta Çin’de arayacak. Şu an itibari ile 500.000’den fazla Tayvanlı Kıta Çin’de yaşamakta ve orada
binlerce işletmenin sahibi durumunda. Tayvanlı yatırımcıların Kıta Çin’de milyarlarca dolar yatırımı
bulunmakta ve bu rakam giderek artmakta. Çin’in kaynaklarını daha çok kullanacak ve akıllı politikalar
üretecek Tayvan demek bölgede de ekonomik anlamda yeniden söz sahibi olacak bir Tayvan demek.
İlişkilerin normalleşmesi ABD’nin ve Japonya’nın pek işine gelmeyecek. Özellikle Tayvan’a milyonlarca
dolarlık silah satan ABD ortamın yumuşaması ile pazarının da daralması tehlikesi ile karşı karşıya kalacak.
Japonya’ da daha önce Çin’den aldığı Tayvan adasını tekrar Çin’de görmek istemeyecektir. İki tarafta
olumlu açıklamalar sık sık Tayvan-Çin ilişkileri hakkında Çin yanlısı açıklalar yapsalar dahi el altından da
olsa bu sorunun çözülmesini desteklemeyeceklerdir. Şu anda yapılan anlaşmalar bir dönem iki taraf
içinde test niteliği taşımaktadır. Bir süre bu seferler devam edecek ve iki tarafta oluşacak olumlu ya da
olumsuz havaya göre diğer görüşmelere devam edeceklerdir. Bir anda tüm kapıların Kıta Çin’e açılması
gibi bir durumu olmadığından en uygun olan açılımları düzgün ve yavaş bir şekilde yapmaktan
geçmektedir. Tayvan için eksileri olacak gibi gözükse de, kapıları kapalı bir Tayvan’ın zararı çok daha
fazla olacaktır. Tayvan herkesin iş yapmaya can attığı Çin pazarında Çinli olarak iş yapmanın avantajını
iyi kullanabilirse 2 sene içerisinde ekonomisinde gözle görülür bir düzenleme sağlayabilir. Ekonominin
toparlanması demek Milliyetçi Çin Partisine bir 4 yıllık daha yönetim şansı demek anlamına gelmektedir.
Aksi takdirde yeniden kısır bir döneme girecek olan Tayvan uzun bir süre daha ilişkilerini dondurmak
durumunda kalabilir. Chen Shui Bian’in açıklamaları artık Tayvan’da duyulmak bile istenmiyor. Tayvan’ın
kalkınması Pekin ile olacak olumlu diyalogdan geçiyor. İki taraf planlı ve programlı görüşmeleri
sürdürdükleri sürece Çinlilerin kazanımları katlanarak artacak gibi gözüküyor. Bölgede yılların getirdiği
kalıplaşmış buzların erimesi kolay olmayacak belki ama en azından eriyen buzlarında yeniden buz tutması
da aynı şeklide kolay olmayacaktır. Tayvan ve Kıta Çin sayfaları beraber çevirdikleri sürece Uzakdoğu’da
Çinlilerin sözleri geçecek, aksi takdirde yine karşılıklı füzeler söz sahibi olacaklardır. Bu ise bölgede
kimsenin istediği bir senaryo değildir.
Notlar:
·
Analizimizde kişi isimlerinin Türkçe okunuşları dipnotlarda belirtilmiştir. Analiz içerisinde
bulunan Çince isimlerin yanındaki okunuş uluslararası Pin Yin sistemine göre yazılmıştır.
·
Çince kelimeler Klasik Çince yazılmıştır. Kıta Çin’de Sadeleştirilmiş Çince kullanılmakta ve
Çince’ de ki bazı şekiller farklı yazılmaktadır.
·
ARATS ve SEF’ in aynı zamanda Çince isimleri de analizde belirtilmiştir.
·
Kişi isimlerinin Çincelerinin yazılmasının sebebi isimlerin orijinalliğini koruması amacı içindir.
Uğur Rıfat Karlova
·
Uğur Rıfat Karlova National Taiwan Normal University, Siyaset Bilimi Yüksek Lisans
öğrencisidir.
[1] Türkçe okunuşu Ma Yin Cio.
[2] 92 Mutabakatı hakkında daha fazla bilgi için bakınız:
http://www.chinadaily.com.cn/english/doc/2004-10/13/content_382076.htm
[3] Türkçe okunuşu U Bo Şiong.
[4] SEF hakkında kısa bilgi için bakınız: http://en.wikipedia.org/wiki/Straits_Exchange_Foundation
[5] Türkçe okunuşu Ciang Bing Kun.
[6] Türkçe okunuşu Hu Cin Tao.
[7] Türkçe okunuşu Lien Can.
[8] Bu haberin China Daily arşivlerindeki detayları için
bakınız: http://www.chinadaily.com.cn/china/2005-04/30/content_538548.htm
[9] Jiang Kai Shek’in tarih boyunca birkaç tane ismi olmuştur. Burada yazan Çince isim Türkçemizde
Ciang Cong Cıng şeklinde okunmaktadır. Jiang Kai Shek Türkçemizde Ciang Kay Şek şeklinde
okunmaktadır. Jiang Kai Shek hakkında daha fazla bilgi ve isminin nereden geldiğini öğrenmek için
bakınız: http://www.quicknation.com/Chiang_Kai-shek.htm
[10] Türkçe okunuşu Mao Zı Dong.
[11] http://www.chinapost.com.tw/taiwan/china-taiwan%20relations/2008/05/18/156917/KMTchairman.htm
[12] http://www.chinadaily.com.cn/china/2008-05/31/content_6726285.htm
[13] Tuan Yuan Çince’ de aile üyelerinin bir araya gelmesi demek. Çin bu pandalara Tuan Tuan Yuan
Yuan ismi vererek Tayvan’ a ufakta olsa bir mesaj vermeyi istemektedir. Bu pandaların Türkçemizdeki
okunuşu Tuan Tuan, Yüen Yüendir. Pandalar hakkında daha fazla bilgi ve fotoğrafları için bakınız:
http://english.gov.cn/2006-02/22/content_206785.htm
[14] ARATS hakkında kısa bilgi için bakınız:
http://en.wikipedia.org/wiki/Association_for_Relations_Across_the_Taiwan_Straits
[15] Haberin detayları için bakınız: http://news.xinhuanet.com/english/200805/28/content_8269806.htm
[16] Bu ziyaretin tüm detayları için bakınız: http://news.xinhuanet.com/english/200806/13/content_8362629.htm
[17] Bu haberin 11 Haziran 2008 tarihli detayları için bakınız:
http://www.chinapost.com.tw/2008/06/11/160422/p2/Chiang%2Ddeparts.htm
[18] Türkçe okunuşu Li Dıng Huyi.
[19] Türkçe okunuşu Çın Yün Lin.
[20] Bu haberin detayları için bakınız: http://news.xinhuanet.com/english/200806/12/content_8355283.htm
[21] Türkçe okunuşu Çın Şuyi Bien.