El Kitapçıkları 2 - ETCF - EU

Transkript

VE
RG
EK
VE
EM
IM
D
BA
Ü
E
IL
IK
K
RL
AR
TL
IK
LA
M
EK
4
AK
AK
M
M
EK
T
AK
M
re
M
ET
LA
ET
ca
YA
P
ŞI
İŞ
AR
A
E
ŞI
T
Ti
3
AR
D
AR
FA
D
IK
a
BE
d
KA
Tİ
IN
İS
IN
RE
ar
2
D
IŞ
EN
D
D
AB
İN
N
Pa
z
AR
Kİ
TL
ET
AR
İĞ
D
ST
AN
Bİ
ST
AN
TA
RÜ
VR
M
KÇ
G
LI
VE
ÇE
rt
ak
1
TA
R
İÖ
O
AB-Türkiye Odalar Forumu (ETCF) projesi
Avrupa Birliği tarafından finanse edilmektedir
Türk İş Dünyası İçİn
AB Mevzuatı
5
6
ÖNSÖZ
ÖNSÖZ
Bir yanda, Türkiye ile Avrupa Birliği (AB) arasında, 1963 yılında imzalanan Ankara Anlaşması’na dayanan ve 1996 yılında yürürlüğe
giren Gümrük Birliği, diğer taraftan Avrupa Birliği Devlet ve Hükümet Başkanlarının 17 Aralık 2004 tarihli Zirvesinde aldığı karar
doğrultusunda 3 Ekim 2005 tarihinde Lüksemburg’ta yapılan Hükümetlerarası Konferans ile Türkiye’nin resmen AB’ye katılım
müzakerelerine başlaması, Türk iş dünyasının iş yapış tarzı ve geleceğe dair stratejileri üzerinde ciddi sonuçlar doğurmaktadır.
Bu sebepten dolayı, iş dünyası temsilcisi kuruluşlar olan Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) ve Avrupa Ticaret ve Sanayi Odaları
Birliği (EUROCHAMBRES), iki yıl süreli, AB-Türkiye Oda Forumu (ETCF) projesini yürütmeye karar vermiştir. ETCF projesinin amacı, sivil
toplumun önemli birer üyesi olan Türk ve Avrupalı Odalar arasında karşılıklı bilgi, diyalog ve uzun dönemli işbirliğini geliştirmek, bu
sayede AB ve Türk iş camialarının entegrasyonuna yardımcı olmaktır.
TOBB ve EUROCHAMBRES işbirliğinde Kasım 2008’de yayımlanan “AB Üyeliği için Türkiye’deki Kurumsal Hazırlıklar” başlıklı anket,
Türkiye’de, AB ile ilgili konulardaki bilgi eksikliğine dikkat çekmiştir. Sadece AB’nin ilgili mevzuatı ile alakalı bilgi değil, AB ve Türkiye
arasındaki müzakere süreci ile ilgili olarak da iş dünyası ne yazık ki yeterli bilgiye sahip değildir.
Türk Oda ağı içerisinde, şirketleri AB süreci ve sürecin iş dünyası üzerindeki mevcut ve muhtemel etkileri hakkında bilgilendirebilecek ve
dolayısıyla şirketler kesiminin de dolaylı veya doğrudan müzakere sürecine katılmalarını sağlayabilecek, ciddi bir AB uzmanlığına ihtiyaç
duyulmaktadır.
İşte bu ihtiyacın giderilmesine yardımcı olmak için ve Türk Oda temsilcilerine yönelik olarak, Ankara Üniversitesi Avrupa Toplulukları
Araştırma ve Uygulama Merkezi (ATAUM) ve Bahçeşehir Üniversitesi ile işbirliği halinde TOBB ve EUROCHAMBRES tarafından
düzenlenen eğitim programını tamamlayıcı olarak altı kitapçık basılmaktadır. Bu altı başlığın seçiminde Türk iş dünyasının öncelikleri
göz önünde bulundurulmuştur.
Bu çerçevede, rekabet politikası üzerine hazırlanmış bu kitapçığı sizlerle paylaşmaktan memnuniyet duyuyoruz. Rekabet politikasını
Ortak Pazar çerçevesinde değerlendirmek gerekmektedir. Pazar ekonomisinin sorunsuz işleyebilmesi için etkin bir rekabet elzemdir.
Dolayısıyla AB’de en çok önem verilen ve düzenlemeye tabii olan alanlardan birisi rekabettir. Türkiye, AB Rekabet Politikası’na uyum
konusunda, bilhassa Gümrük Birliği gerçekleştikten sonra ciddi bir yol katettiysede, devlet yardımları alanında halen farklılıklar
bulunmaktadır.
Pierre SIMON
Başkan, EUROCHAMBRES
M. Rifat HİSARCIKLIOĞLU
Başkan, TOBB
Bu proje AB tarafından finanse edilmektedir.
EUROCHAMBRES ve TOBB
2009
Bu kitapçık AB-Türkiye Oda Forumu Projesi (ETCF) çerçevesinde yayımlanmıştır. ETCF projesi Avrupa Ticaret ve Sanayi Odaları Birliği
(EUROCHAMBRES) ile Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği tarafından yürütülen iki yıllık bir projedir. ETCF projesi 2006 yılı Katılım Öncesi
Mali Yardım Programı kapsamında, tamamen Avrupa Birliği (AB) tarafından finanse edilmektedir. Proje, Türk Ticaret ve Sanayi Odaları
ile AB’deki muhatapları arasında karşılıklı bilgi, diyalog ve uzun vadeli işbirliğini güçlendirmeyi; böylece AB ile Türk iş çevrelerinin
entegrasyonunu kolaylaştırmayı amaçlamaktadır.
Bu doküman aşağıdaki internet sitelerinden ücretsiz olarak indirilebilir:
www.tobb.org.tr, www.eurochambres.eu, www.etcf.org.tr
EUROCHAMBRES ve TOBB tarafından hazırlanmıştır
EUROCHAMBRES
Avenue des Arts 19 A/D
B – 1000 Brussels
Belgium
Tel: +32 (0)2 282 0850
Fax: +32 (0)2 230 0038
TOBB
Dumlupınar Bulvarı No: 252
(Eskişehir Yolu 9. km)
06530 ANKARA
Tel: +90 (312) 218 23 86
Fax: +90 (312) 218 23 84
Basım: Morris & Chapman, Brüksel, Belçika – http://www.morris-chapman.com
ETCF kitapçıkları EUROCHAMBRES ve TOBB’un ürünüdür. Çalışmanın içeriği kaynak açık bir şekilde ifade edilerek kullanılabilir.
İçindekiler
I. Avrupa Birliği Rekabet Politikası ve Rekabet Hukukunun Temel Prensipleri, Dace L. Luters-Thümmel�� 6
1. Giriş�� 6
2. Avrupa Birliği Rekabet Hukukunun Temel Unsurları�� 8
3. Genel Çerçeve��25
Notlar��26
II. AB Rekabet Müktesebatının Türk Hukukuna Uyarlanması, Barış Ekdi��28
1. Ortak Pazar ve Rekabet Hukuku��28
2. Antitröst ve Birleşme-Devralma Kurallarının Uyumlaştırılması��30
3. Devlet Yardımlarının İzlenmesi ve Denetlenmesi��37
4. Kamu Teşebbüsleri, Münhasır Haklara Sahip Teşebbüsler, Özelleştirme, Serbestleştirme ve Sektörel Düzenlemeler��38
5. Sürecin Değerlendirilmesi ve Sonuç��41
Ek – AB Rekabet Mevzuatına Uyuma Dair Karşılaştırma Tablosu��42
Notlar��43
Kaynakça��44
III. AB REKABET MEVZUATININ UYGULANMASININ ŞİRKETLER ÜZERİNDEKİ ETKİSİ, Barış Ekdi��46
1. Piyasa Ekonomisi, Rekabet ve Rekabet Hukuku��46
2. Antitröst ve Birleşme-Devralma Kurallarının Uygulanması��48
3. Devlet Yardımlarının İzlenememesi ve Denetlenememesinin Etkisi��53
4. Kamu Teşebbüsleri, Münhasır Haklara Sahip Teşebbüsler, Serbestleştirme ve Sektörel Düzenlemelerin Etkisi��54
5. AB ile Türkiye Arasındaki Gümrük Birliği Perspektifinden Uygulama��55
6. Sonuç��56
Notlar��57
Kaynakça��57
IV. Daha Fazla Bilgi İçin, Dace L. Luters-Thümmel..............................................................................................................................58
1. AB ve Türkiye’deki Temas Noktaları...................................................................................................................................................................................................................58
2. Temel Kaynaklar............................................................................................................................................................................................................................................................59
3. Internet sayfaları...........................................................................................................................................................................................................................................................64
4. Kaynakça...........................................................................................................................................................................................................................................................................64
Yazarların Özgeçmişleri.........................................................................................................................................................................66
Basic Principles of
Competition
European Competition
Policy and Law
Dace L. LUTERS-THÜMMEL, MELS (Luxembourg/Nancy) attorney-at-law, Düsseldorf/Brussels/Riga*
I. IntroductIon
(TOBB) to meet the particular needs of the Turkish business
community. The project and handbook aims at strengthening
1. General Framework and Objectives of the
the mutual knowledge, dialogue and long-term co-operation
Handbook on European Competition Policy
between the Turkish Chambers and their counterparts in the EU.
The Handbook on European Union (EU) Competition Policy
A Survey on “Corporate Preparations in Turkey for EU
has been written in the framework of the EU Programme
Membership” undertaken in 2008 by EUROCHAMBRES and
for Pre-Accession Assistance to the Republic of Turkey. It is
TOBB identified a notable information gap on EU related issues
published in the context of a two year EU project of the EU-
among Turkish companies. This outcome indicated that there is
Turkey Chambers Forum (ETCF) that was implemented by the
a growing need for comprehensive expertise in EU affairs within
Association of European Chambers of Commerce and Industry
the Turkish Chamber network. In order to give the Turkish
(EUROCHAMBRES) in Brussels in close co-operation with the
Chamber executives a useful tool at hand to support Turkish
Union of Chambers and Commodity Exchanges of Turkey
companies to fully understand the impact of policies developed
at European level which might affect their businesses, a series
* For more than 15 years the author is consulting companies, governments and
parliaments in the Eastern and Western part of Europe on EC law issues and on
the correct transposition of the acquis communautaire into national legislation.
Suggestions or corrections are welcome and may be sent to Email: thuemmel.
[email protected]
6
of Handbooks on the most important EU policies have been
published now. The main objective of this handbook is to
provide essential information and guidance on EU policies in
Etkin Rekabet Etmek: AB Rekabet Politikası > Avrupa Birliği Rekabet Politikası ve Rekabet Hukukunun Temel Prensipleri
the area of competition not only for lawyers, but also for non-
The area of European competition law has three main
lawyers that are dealing with the consultation of the Turkish
cornerstones: 1. antitrust rules, 2. merger rules and 3. the
business community. On the one hand, the authors have
provisions for state aid. These areas will be dealt with in detail
tried to focus their contributions on the main features of this
in Section II.
complex matter that can serve as a general navigation tool also
for readers without a legal education. On the other hand, this
2.2. The close co-operation between the European Union and
also means that the handbook is giving first general information
the Republic of Turkey dates back from the 1960ies of the last
to handle competition issues in general. However, it will not be
century. The Agreement Establishing an Association between
and is not ment to be an all-embracing document that enables
the European Economic Community and the Republic of
the reader to make an indepth analysis of an individual case.
Turkey of 12 September 19631 came into force on 1 December
Therefore, the reader might be required to study the matter
1964. Article 16 of the Agreement explicitly states that the
further and in more detail. For this reason, additional sources
parties to the agreement recognize the competition principles
of information are attached in the last part of this handbook,
as they are laid down in the Treaty establishing the European
where the reader is given further documentation and
Community and that legal provisions have to be made
jurisdiction that could provide a response to open questions.
compatible with these principles (so-called approximation)
If the issue still needs clarification, it is highly recommended to
within the context of the Association.
contact external experts either from the Turkish Competition
Authority or law firms to give further assistance and advice as
On the basis of this Association Agreement and its Article 22
some activities - as the reader will learn later on - might need an
the Decision No 1/95 of the EC-Turkey Association Council
authorisation before their execution.
of 22 December 1995 on implementing the final phase of
the Customs Union (96/142/EC) was taken. Its Section II
2. Status quo of Competition Policy
on Competition (Art. 32 - 43) does reflect the competition
in Europe and Turkey
provisions of the core articles on competition in the Treaty
establishing the European Community2 (EC Treaty). Article 39
2.1. European competition policy has to be understood in
of the Decision No 1/95 stipulates that “Turkey shall ensure
the general context of the common market of the European
that its legislation in the field of competition rules is made
Community. In order to be able to establish a common market,
compatible with that of the European Community” and that
it was necessary not only to eliminate fiscal and regulatory
it shall “adopt a law which shall prohibit” such behaviours
barriers to trade, but also to eliminate economic barriers to
of companies that are forbidden under the rules of the EC
trade within the European Community. The free circulation of
Treaty. According to this obligation the Turkish government
goods and services and the functioning of the internal market
prepared a draft that was adopted by the Turkish Parliament
would have been endangered, if some companies distorted free
as the Act on the Protection of Competition, Act No. 4054 of
competition by squeezing out their competitors of the market
7 December 1994, as amended, which nowadays regulates
or by negotiating agreements with their competitors to restrict
the Turkish competition policy. This piece of legislation is also
competition, being finally able to dictate excessive prices to
reflecting the core articles on competition of the EC Treaty
the disadvantage of smaller business partners or consumers.
[for more details on the transposition of EC law into Turkish
In so far one of the most important and most regulated areas
legislation, see the following article by Mr. Barış Ekdi on the
in the European Union is the area of competition law. It has on
implementation of EC law into Turkish legislation]. In addition
the one hand the general objective to ensure the functioning
to this Act on the Protection of Competition, also the related
of the internal market, where companies can compete with
regulations and guidelines that parallely have been issued by
eachother under even conditions, and on the other hand, it is
the Turkish Competition Authority have to be observed. In so
directed at protecting smaller businesses and consumers from
far, it is little-known or only expert knowledge that the Turkish
unfair behaviours. The overall objective was and is in the end
legislation relates considerably to the concepts and provisions
to achieve lower prices, better product or service quality and a
that have been developed at European level.
greater variety of options for the consumer.
2.3. The recent global financial crisis has restarted the general
In the following chapters the author will be dealing with
debate over the main objectives of competition policy:
the most important principles of European competition law
whether it should stress the necessity of undistorted and fair
which a Turkish company may encounter even if the general
competition as a goal in itself or focus more on consumer
perception is that only Turkish laws and competition principles
protection. With the crisis the general attitude in society
are being applied.
has become more sceptic with regard to the concept of free
competition. The decision to take the principle of undistorted
II. Main Features of European Competition Law
competition out of the main text of the Reform Treaty of
Lisbon of 13 December 20073 and to attach it to the Treaty text
The general European competition law system consists of
in a “Protocol on the internal market and competition”, might
three different parts:
be regarded as an indication of a certain rethinking of former
• primary law, i.e. the respective articles of the Treaty establishing
attitudes. In the light of the financial problems of the Member
the European Community in “Chapter 1 Rules on Competition”
States’ (MS) companies, the preservation of free competition
of “Title VI Common Rules on Competition, Taxation and
seems to have lost its priority status for some Member States’
Approximation of laws”, namely the articles 81 to 89 EC
governments that favour more involvement of the state and
hesitate ‘to set the bull free’. But it should be emphasized
• secondary law, i.e. regulations (directly applicable in
that the Treaty establishing the European Community (EC)
MS) and directives (to be nationally transposed in MS)
clearly stipulates the main and steady principle that the
adopted according to the European legislative procedures,
Community shall have the task to promote “a high degree
accompanied by related regulations, guidelines, notices,
of competitiveness” (Art. 2 EC) and that the activities of the
recommendations, explanatory brochures, explanatory
Community shall include “a system ensuring that competition
notes and clarifications that are issued by the European
in the internal market is not distorted” and the “strengthening
Commission in its executive or delegated legislative capacity
of the competitiveness of Community industry” (Art. 3 EC).
The European Commission as the guardian of the (European)
• jurisdiction of the European Courts of the European
Treaties keeps an eye on these recent developments and
Communities in Luxembourg in competition cases, i.e.
accompanies the crisis with a considerable amount of
the Court of First Instance (CFI), cases numbered “T - case
additional announcements and communications to the
number/year” and the European Court of Justice (ECJ),
Member States. To the contrary of these new tendencies,
cases numbered “C - case number/year” in the context of its
practice has shown that the increasing internationalisation
competence for appeals and preliminary rulings
of business (and its failures) forces the national competition
authorities and the Commission to co-operate even more
and is complemented by the current practice of the European
closely and that a concerted effort of all states concerned is
Commission that takes decisions in its executive capacity
required to preserve the system of undistorted competition.
in those individual cases that have a particular Community
In times when part of the companies are tumbling down and
dimension and where the Commission is better placed to deal
there is a threat that only the biggest players with a longer
with the case than national competition authorities.
‘breath’ will survive to dominate the markets with a potential
to abuse their market position, it is crucial that a watchdog
1. Antitrust rules
is supervising the markets and the market players. Having
this in mind, it is of importance that also the Turkish business
The main EC competition rules dealing with companies in the
community is aware of the generally accepted principles of
private and public sectors are Articles 81 and 82 EC. These articles
European competition rules and current tendencies that take
have direct effect within the European Union and since Council
effect in Turkey through the parallely adopted Turkish acts,
Regulation (EC) No 1/20034 came into effect - abolishing a
regulations and guidelines on the national level.
notification procedure to the Commission -, companies that fall
within the scope of application do not need a prior decision
8
by the competent authorities on their permission, but first have
Article 81 EC has a three-fold structure:
to evaluate themselves, if they are acting within the permitted
boundaries of EC competition law (so-called ‘legal exception
Paragraph 1: regime’). If action needs to be taken on behalf of the authorities
Prohibition of certain types of behaviour (collusion) and
then it is the national competition authorities or courts that apply
agreements between undertakings
and enforce Articles 81 and 82 directly and parallely to national
competition rules. Only if a particular Community dimension
Paragraph 2: requires so, the Commission steps in.
Nullification of agreements and decisions falling under 81 (1)
1.1. Article 81 EC
Paragraph 3:
Cases of exemptions from the prohibition in Art. 81 (1)
The core provision of antitrust rules is Art. 81 EC which
prohibits restrictive practices of companies that in legal
‘Euro(pean)’-jargon are called “undertakings”.
As the wording is of great importance and is also reflected
in the articles 4 and 5 of the Turkish Act on the Protection of
Competition, Act No. 4054, it shall be quoted:
ArtIcle 81 EC
1.The following shall be prohibited as incompatible with the common market: all agreements between undertakings,
decisions by associations of undertakings and concerted practices which may affect trade between Member States
and which have as their object or effect the prevention, restriction or distortion of competition within the common
market, and in particular those which:
a.directly or indirectly fix purchase or selling prices or any other trading conditions;
b.limit or control production, markets, technical development, or investment;
c.share markets or sources of supply;
d.apply dissimilar conditions to equivalent transactions with other trading parties, thereby placing them at a competitive
disadvantage;
e.make the conclusion of contracts subject to acceptance by the other parties of supplementary obligations which,
by their nature or according to commercial usage, have no connection with the subject of such contracts.
2.Any agreements or decisions prohibited pursuant to this Article shall be automatically void.
3.The provisions of paragraph 1 may, however, be declared inapplicable in the case of:
• any agreement or category of agreements between undertakings,
• any decision or category of decisions by associations of undertakings,
• any concerted practice or category of concerted practices,
which contributes to improving the production or distribution of goods or to promoting technical or economic progress,
while allowing consumers a fair share of the resulting benefit, and which does not:
a.impose on the undertakings concerned restrictions which are not indispensable to the attainment of these objectives;
b.afford such undertakings the possibility of eliminating competition in respect of a substantial part of the products
in question.
1.1.1. Art. 81 (1) EC Prohibition of restrictive practices
public activities, even if buying large quantities on favourable
Article 81 (1) EC and European jurisdiction sets the general
terms and enjoying substantial market power.13
rule that prohibited are:
• all agreements, decisions and concerted practices
A group of companies is treated as a single undertaking
• between [two or more] undertakings,
when acting under common control.14 Agreements within a
• which may affect trade between Member States and
corporate group would then generally fall outside the scope
• which have as their object or effect
of application of Article 81 EC. However, the assessment of a
• the prevention, restriction or distortion of competition
parent company and its affiliate as a single undertaking can
5
within the common market
differ depending on the percentage by which the affiliate is
• [to an appreciable extent].
owned by the parent company. A 51% subsidiary of a parent
company has been considered to be jointly dominant with its
1.1.1.1. Undertaking
parent company.15 The ‘test’ if a parent - subsidiary group has
The addressees of the prohibition are undertakings.
to be treated as a single unit depends also on the issue in how
The European Court of Justice has given a definition for
far the subsidiary has real freedom to determine its course
a unit that is considered to be an undertaking in the
of action on the market.16 In cases, where the subsidiary
meaning of Article 81 EC:
(disobediently) acted independently from the (lawful)
instructions of the parent company and infringed Art. 81, the
In “the context of competition law,… the concept of an
subsidiary was fined.17
undertaking encompasses every entity engaged in an
economic activity, regardless of the legal status of the entity
1.1.1.2. Agreement
and the way in which it is financed…”
Agreements in the meaning of Article 81 EC have a broader
6
meaning than only contracts in their true sense. “Agreements”
The notion of entity does include a company, partnership
not only include contracts18, but also so-called gentlemen’s
or sole trader or association, whether or not dealing with its
agreements19, implementing oral and written arrangements.
members.7 What matters is the economic activity, not if the
The notion even includes agreements that have not been
entity has legal personality, insofar the approach is merely
signed, but were implemented,20 and agreements that have
functional. The economic activity does not necessarily
been signed, but were not implemented21. In so far, the
require to gain profits out of the activity.8 Targeted are
qualification as an agreement does follow more a factual
economic units which consist of a unitary organisation of
than a formal approach. The decision of an association
personal, tangible and intangible elements which pursues a
of undertakings also represents an agreement between
specific economic aim on a long-term basis, is autonomous
undertakings. The agreement may be constituted of the
in decision-making and can contribute to an activity
decisions of the association’s members as such, but also of a
prohibited by Article 81 EC.
recommendation of the association to its members, even if it is
not binding22. Recommendations that are implemented after
It has also been repeatedly stated by the European Court of
attending general meetings of trade associations have also
Justice that also individuals can be regarded as undertakings.
been qualified as agreements between the members.23
9
So liberal professions can also qualify as undertakings:
lawyers10, even world-class opera singers11 - i.e. artists - have
With regard to supplier-dealer contracts the Community
been treated as undertakings according to EC competition
Courts extended the notion of collusion to a unilateral
law. Entities that operate under official powers can
conduct of a supplier, too. In the context of a long-term
nevertheless be considered as undertakings according to EC
contract dealers had entered into a selective distribution
competition rules.12 But public sector buying power is still
agreement with the supplier who refused to supply those
being not regarded as an economic activity. The Court of First
dealers who did not accept his distribution policy. In the
Instance confirmed a decision by the European Commission
case AEG Telefunken24 the undertaking refused to supply
that health funds providing care and buying from the private
those dealers who were not following its resale price policy.
sectors were not undertakings when acting in the exercise of
The European Court of Justice held that the approval of a
10
distributor to the agreement was based on the acceptance of
Following this line of reasoning the Court held further that:
AEG’s policy “either tacit or express, by the contracting parties”
which also required the exclusion of all distributors “…who
“174 ALTHOUGH IT IS CORRECT TO SAY THAT THIS
are not prepared to adhere to that policy”. Being in such a
REQUIREMENT OF INDEPENDENCE DOES NOT DEPRIVE
kind of contractual relationship under the above-mentioned
ECONOMIC OPERATORS OF THE RIGHT TO ADAPT THEMSELVES
conditions was qualified as a collusion between both
INTELLIGENTLY TO THE EXISTING AND ANTICIPATED CONDUCT
parties. This case-law was refined by later judgments where
OF THEIR COMPETITORS,
the Courts set the standard higher and expected a proven
IT DOES HOWEVER STRICTLY PRECLUDE ANY DIRECT
“existence of a concurrence of wills between at least two
OR INDIRECT CONTACT BETWEEN SUCH OPERATORS, THE
parties, the form in which it is manifested being unimportant
OBJECT OR EFFECT WHEREOF IS EITHER TO INFLUENCE THE
so long as it constitutes the faithful expression of the parties’
CONDUCT ON THE MARKET OF AN ACTUAL OR POTENTIAL
intention.” The burden of proof for a collusion being then on
COMPETITOR OR TO DISCLOSE TO SUCH A COMPETITOR
the Commission, who did not succeed to prove the collusion
THE COURSE OF CONDUCT WHICH THEY THEMSELVES HAVE
between the parties in the case quoted.
DECIDED TO ADOPT OR CONTEMPLATE ADOPTING ON THE
25
MARKET.
1.1.1.3. Concerted Practice (also called “Cartel”)
Since the wellknown “Dyestuff” cases a concerted practice has
175 THE DOCUMENTS QUOTED SHOW THAT THE APPLICANTS
been defined as:
CONTACTED EACH OTHER AND THAT THEY IN FACT PURSUED
THE AIM OF REMOVING IN ADVANCE ANY UNCERTAINTY AS TO
“a form of coordination between undertakings which,
THE FUTURE CONDUCT OF THEIR COMPETITORS.”
without having reached the stage where an agreement
properly so-called has been concluded, knowingly
Fears of the business community that this interpretation would
substitutes practical cooperation between them for the
already prohibit any announcement of price increases to
risks of competition”.
customers or the press as a concerted practice if competitors
26
followed the increases were allayed with a later judgment.
That means that parallel conduct on the market as a result of
collusion between undertakings is covered by the notion of
In Wood Pulp31 the Court declared that quarterly price
concerted practices. Even the intent to concert is sufficient to
announcements on the maximum prices to customers
establish a concerted practice, even if there are no actual effects.
27
To attend meetings that have this intention without objecting,
“64… constitute in themselves market behaviour
or even missing some of those meetings did not prevent some
which does not lessen each undertaking‘ s
producers of being fined for a concerted practice. In Suiker
uncertainty as to the future attitude of its
Unie the European Court of Justice found that:
competitors. At the time when each undertaking
28
29
engages in such behaviour, it cannot be sure of the
“173 THE CRITERIA OF COORDINATION AND COOPERATION
30
future conduct of the others.
LAID DOWN BY THE CASE-LAW OF THE COURT, WHICH IN NO
WAY REQUIRE THE WORKING OUT OF AN ACTUAL PLAN, MUST
65 Accordingly, the system of quarterly price
BE UNDERSTOOD IN THE LIGHT OF THE CONCEPT INHERENT IN
announcements on the pulp market is not to be
THE PROVISIONS OF THE TREATY RELATING TO COMPETITION
regarded as constituting in itself an infringement…
THAT EACH ECONOMIC OPERATOR MUST DETERMINE
of the Treaty.”
INDEPENDENTLY THE POLICY WHICH HE INTENDS TO ADOPT
ON THE COMMON MARKET INCLUDING THE CHOICE OF THE
PERSONS AND UNDERTAKINGS TO WHICH HE MAKES OFFERS
OR SELLS.”
Mere parallel conduct as such is not prohibited, but it may
AGREEMENT FALLS UNDER THE PROHIBITION
amount to strong evidence of a concerted practice if it
OF COMMUNITY LAW CONTAINED IN ARTICLE 85
leads to conditions which do not correspond to the normal
[now 81]34; OTHERWISE IT ESCAPES THE PROHIBITION.
conditions of competition.32
IN THIS CONNEXION, WHAT IS PARTICULARLY IMPORTANT IS
What follows from this is that every individual case has
WHETHER THE AGREEMENT IS CAPABLE OF CONSTITUTING
peculiarities that have to be looked at very thoroughly in
A THREAT, EITHER DIRECT OR INDIRECT, ACTUAL OR
accordance with existing and developing jurisdiction. As the
POTENTIAL, TO FREEDOM OF TRADE BETWEEN MEMBER
Commission is always emphasizing a “case by case analysis” is
STATES IN A MANNER WHICH MIGHT HARM THE ATTAINMENT
to be made.
OF THE OBJECTIVES OF A SINGLE MARKET BETWEEN
STATES [emphasis by the author]. THUS THE FACT THAT
As the standard for the qualification as a concerted practice
AN AGREEMENT ENCOURAGES AN INCREASE, EVEN A
under EC competition rules is comparatively easily met
LARGE ONE, IN THE VOLUME OF TRADE BETWEEN STATES
according to the wide range of jurisdiction, CEOs of companies
IS NOT SUFFICIENT TO EXCLUDE THE POSSIBILITY THAT
- also, or in particular, when meeting privately with their
THE AGREEMENT MAY ‘ AFFECT ‘ SUCH TRADE IN THE
families - are recommended, to be very cautious in not to
ABOVEMENTIONED MANNER.”
give any reasons for suspicion by addressing business issues
with competitors in a concrete manner. There has been a
In 2004 the European Commission published the latest
considerable number of cases where the European Commission
“Guidelines on the effect on trade concept contained in
has heavily fined members of cartels that had been meeting
Articles 81 and 82 of the Treaty”35 that reflect the European
privately in nice places like châteaus on weekends over a long
jurisdiction clarifying that:
period of many years, even decades. To prevent a company
from paying heavy fines a new owner, for instance, might
“21….an effect on trade “between Member States”
consider - after having got to know of these old habits - to
implies that there must be an impact on cross-border
inform the European Commission of such old practices. There
economic activity involving at least two Member
exists a Leniency Programme for ‘whistleblowers’ which will be
States. It is not required that the agreement or
looked at later on in Section 1.1.4.
practice affect trade between the whole of one
Member State and the whole of another Member State.
1.1.1.4. Affecting trade between Member States
Articles 81 and 82 may be applicable also in cases
The objective of Article 81 EC is to ensure the functioning of
involving part of a Member State, provided that the
the internal market, therefore only restrictive practices that
effect on trade is appreciable…”
have a European Community dimension are covered by the
prohibition under European competition rules.
That means that also an agreement or practice that relates
only to one single Member State can be prohibited according
The European Court of Justice ruled :
33
to European competition rules as long as the effect on
trade between Member States is appreciable. It is not a
“THE CONCEPT OF AN AGREEMENT ‘ WHICH MAY AFFECT
requirement that the undertaking has a seat or branch in
TRADE BETWEEN MEMBER STATES ‘ IS INTENDED TO DEFINE,
the territory of the European Community, one or even more
IN THE LAW GOVERNING CARTELS, THE BOUNDARY BETWEEN
of the parties involved can be located outside. Article 81
THE AREAS RESPECTIVELY COVERED BY COMMUNITY LAW
applies “irrespective of where the undertakings are located or
AND NATIONAL LAW. IT IS ONLY TO THE EXTENT TO WHICH THE
where the agreement has been concluded, provided that the
AGREEMENT MAY AFFECT TRADE BETWEEN MEMBER STATES
agreement or practice is either implemented… or produces
THAT THE DETERIORATION IN COMPETITION CAUSED BY THE
effects inside the Community.”36
12
It also ought to be mentioned that European and national
1.1.1.6. to an appreciable extent
competition rules have to be observed parallely. If European
As already quoted above jurisprudence and the practice of
competition law is not applicable, it does not automatically
the European Commission base the ‘effect on trade’ criterion
mean that national competition law is not infringed.
also on a quantitative element. European competition rules
are limited “to agreements and practices that are capable
1.1.1.5. Restricting competition
of having effects of a certain magnitude. Agreements and
In the Consten/Grundig case the Court found that:
practices fall outside the scope of application… when they
affect the market only insignificantly having regard to the
“…, FOR THE PURPOSE OF APPLYING ARTICLE… [81 (1)] ,
weak position of the undertakings concerned on the market
THERE IS NO NEED TO TAKE ACCOUNT OF THE CONCRETE
for the products in question. Appreciability can be appraised
EFFECTS OF AN AGREEMENT ONCE IT APPEARS THAT IT HAS AS
in particular by reference to the position and the importance
ITS OBJECT THE PREVENTION, RESTRICTION OR DISTORTION
of the relevant undertakings on the market for the products
OF COMPETITION.”
concerned.”41 It can be “measured both in absolute terms
37
38
(turnover) and in relative terms, comparing the position of
It is in other words sufficient for the application of Art. 81 EC
the undertaking(s) concerned to that of other players on the
that an agreement or practice has the objective or the effect
39
market (market share).”42
to restrict competition.
With regard to the quantification of appreciability the
A differentiation whether the restriction takes effect on a
Commission has published a “Notice on agreements of minor
horizontal or vertical level of business relations is not made.
importance which do not appreciably restrict competition
under Article 81 (1) of the Treaty establishing the European
Examples for anti-competitive agreements and behaviour
Community (de minimis)43”, the so-called de minimis rule. It is
are:
considered that small and medium-sized undertakings (SMEs)
40
• co-ordination or fixing of prices, discounts or other trading
conditions
• allocation or sharing of markets (geographic markets,
product markets, customers {size or type of business})
• exchange of information about prices, production and
are normally not capable of affecting trade between Member
States. The relevant thresholds are defined in the de minimis
Notice and the Commission Recommendation 2003/361/EC44,
which gets reviewed at regular intervals, so the latest version
always needs to be checked.
development costs, market shares, etc.
• discrimination: boykott, non-objective differences to similar
transactions
• limitation or control of technical development, investments
or raw materials
• reciprocal exclusive purchase, distribution or licence
agreements
• tying
At present the criteria and thresholds are as follows:
• SME (< 250 employees and annual turnover not exceeding
50 million EUR or annual balance-sheet total not exceeding
43 million EUR)
• parties of the agreement: actual/potential competitors,
holding a market share not exceeding 10% on any of the
relevant markets
• parties of the agreement: not actual/potential competitors,
Examples of permitted behaviour:
where the market share of each does not exceed 15% on
• development of standards
any of the relevant markets
• co-ordination of legislative avocacy (lobby) efforts
• Modified in case:
• Non-exclusive exchange of technology and systems
of agreements (whether between competitors or non-
• discussing market trends and joint marketing
of industrial sector
competitors) in markets where other similar agreements
exist and the cumulative effect of such agreements achieves
over 30% or more of the market then: the tolerated treshold is reduced to a maximum of a
5% market share
BUT: the quantitative criteria of the NOTICE do not apply to
sale of goods or services entered into by different
the so-called hardcore restrictions:
suppliers or distributors (cumulative foreclosure
• agreements between competitors, where the objective is to
effect of parallel networks of agreements having
fix prices, limit output or sales, or to allocate/share markets
similar effects on the market), the market share
or consumers;
thresholds under point 7 are reduced to 5%, both for
• agreements between parties (whether competitors or not)
agreements between competitors and for agreements
operating at a different level of production or distribution
between non-competitors. Individual suppliers or
chain, with the object of
distributors with a market share not exceeding 5% are
• restricting buyers’ abilitiy to determine their sale in general not considered to contribute significantly
prices; • restricting the territory into which the buyer may sell
goods or services;
• restricting sales to end users by members of a selective
to a cumulative foreclosure effect (5). A cumulative
foreclosure effect is unlikely to exist if less than 30% of
the relevant market is covered by parallel (networks
of ) agreements having similar effects.
distribution system at the retail level;
• restricting cross-supplies between distributors in a
selective distribution system
• restrictions agreed between a supplier and buyer of
9. The Commission also holds the view that
agreements are not restrictive of competition if
the market shares do not exceed the thresholds of
components, limiting the suppliers’ ability to sell these as
respectively 10%, 15% and 5% set out in point 7 and 8
spare parts to others
during two successive calendar years by more than 2
such restrictions are prohibited under all circumstances.
In detail, see:
percentage points.
10. In order to calculate the market share, it is
necessary to determine the relevant market. This
Excerpt of the de minimis Notice:
consists of the relevant product market and the
“(a) if the aggregate market share held by the parties
relevant geographic market. When defining the
to the agreement does not exceed 10% on any of the
relevant market, reference should be had to the
relevant markets affected by the agreement, where
notice on the definition of the relevant market for
the agreement is made between undertakings which
the purposes of Community competition law(6).
are actual or potential competitors on any of these
The market shares are to be calculated on the basis
markets (agreements between competitors) (4); or
of sales value data or, where appropriate, purchase
value data. If value data are not available, estimates
(b) if the market share held by each of the parties to
based on other reliable market information, including
the agreement does not exceed 15% on any of the
volume data, may be used.
relevant markets affected by the agreement, where
the agreement is made between undertakings which
11. Points 7, 8 and 9 do not apply to agreements
are not actual or potential competitors on any of these
containing any of the following hardcore restrictions:
markets (agreements between non-competitors).
1. as regards agreements between competitors as
In cases where it is difficult to classify the agreement
defined in point 7, restrictions which, directly or
as either an agreement between competitors or
indirectly, in isolation or in combination with other
an agreement between non-competitors the 10%
factors under the control of the parties, have as their
threshold is applicable.
object (7):
8. Where in a relevant market competition is restricted
a. the fixing of prices when selling the products
by the cumulative effect of agreements for the
to third parties;
14
b. the limitation of output or sales;
system from operating out of an unauthorised place
of establishment;
c. the allocation of markets or customers;
d. the restriction of cross-supplies between
2. as regards agreements between non-competitors
distributors within a selective distribution system,
as defined in point 7, restrictions which, directly or
including between distributors operating at different
indirectly, in isolation or in combination with other
levels of trade;
factors under the control of the parties, have as their
object:
e. the restriction agreed between a supplier of
components and a buyer who incorporates those
a. the restriction of the buyer‘s ability to determine
components, which limits the supplier‘s ability to
its sale price, without prejudice to the possibility
sell the components as spare parts to end users or to
of the supplier imposing a maximum sale price or
repairers or other service providers not entrusted by
recommending a sale price, provided that they do not
the buyer with the repair or servicing of its goods;
amount to a fixed or minimum sale price as a result
of pressure from, or incentives offered by, any of the
3. as regards agreements between competitors as
parties;
defined in point 7, where the competitors operate,
for the purposes of the agreement, at a different level
b. the restriction of the territory into which, or of the
of the production or distribution chain, any of the
customers to whom, the buyer may sell the contract
hardcore restrictions restrictions listed in paragraph
goods or services, except the following restrictions
(1) and (2) above.”
which are not hardcore:
1.1.2. Art. 81 (2) EC Nullity
• the restriction of active sales into the exclusive
Prohibited agreements and decisions as described before
territory or to an exclusive customer group reserved
are automatically void. Other provisions that do not have the
to the supplier or allocated by the supplier to another
object or effect of restricting competition remain valid, but
buyer, where such a restriction does not limit sales by
it is again a case by case analysis needed, if the rest of the
the customers of the buyer,
agreement still makes sense. The consequences of Article 81
(2) EC are subject to national law.
• the restriction of sales to end users by a buyer
operating at the wholesale level of trade,
1.1.3. Art. 81 (3) EC Exemptions
Article 81 (3) enumerates the exemptions. Agreements
• the restriction of sales to unauthorised distributors
otherwise covered by Art. 81 (1) can nevertheless be exempted
by the members of a selective distribution system, and
from the prohibition if all criteria in Art. 81 (3) are met:
• the agreement must contribute to improving of production
• the restriction of the buyer‘s ability to sell
components, supplied for the purposes of
incorporation, to customers who would use them
to manufacture the same type of goods as those
produced by the supplier;
or distribution of goods or to promoting technical or
economic progress
• it must allow consumers45 a fair share of the resulting
benefit (i.e. higher quality and/or lower prices) • it must not impose on undertakings concerned restrictions
which are not indispensable/unnecessary to the attainment
c. the restriction of active or passive sales to end
users by members of a selective distribution system
of these objectives
• it must not afford such undertakings the possibility of
operating at the retail level of trade, without prejudice
eliminating competition in respect of a substantial part of
to the possibility of prohibiting a member of the
the products in question.
Since Council Regulation (EC) No 1/200346 took effect Article
When drafting agreements companies should keep in mind
81 (3) has direct effect and can be applied directly in the
that provisions to which the particular block exemption does
Member States without the obligation of prior notification
not apply will be invalid if they infringe Art. 81 (1). However, a
to the European Commission. This regulation was adopted in
national competition authority or court could still individually
order to give the European Commission priority competence
apply Art. 81 (3), if there exist good reasons for application.
to concentrate on the investigation and inspection of the big
The burden of proof would again be on the parties.
hardcore cartel cases with a particular Community dimension,
leaving the relatively smaller cases to be dealt with by national
1.1.4. Fine-setting and Leniency Programmes
competition authorities and courts. Commission and national
In accordance with Art. 23 of Council Regulation No 1/2003
competition authorities cooperate closely with each other in
the Commission may impose fines of up to 10% of the total
accordance with the provisions of the said regulation.
turnover in the preceding business year on each undertaking
47
or association of undertakings that has been participating in
It is now in the companies’ responsibility to analize themselves
the infringement.54 In recent years the Commission’s practice
their individual case according to Art. 81 (3). The burden of
has a tendency to set higher fines within the limits of the
proof that the criteria of Art. 81 (3) are met and Art. 81 (1) is
given discretion.
not to be applied lies on the undertakings.
Therefore, the so-called Leniency Programme of the
If it is in the public interest, the Commission can publish
Commission55 is of a high practical relevance. If after all, an
declaratory explanations to provide guidance in the case of
undertaking has infringed EC competition rules and would
new developments and practices that create uncertainty.
have to expect a high fine when detected by the Commission,
But even more important are the group exemptions - the
it still has the option to be the first to submit evidence to
so-called block exemption regulations - that are issued
the Commission about its own infringement and that of the
either by the Council or the Commission. There exists a
involved parties for the benefit of getting immunity from fines.
considerable number of group exemptions that exempt
Only the first “whistleblower” gets immunity, later ‘singing
certain categories of business or types of agreements from
birds’ can only expect reductions. This option exists until no
the application of Art. 81 (1). Some block exemptions have
other party of the collusive practice has been ‘talking’. The
a limited duration of validity until 2010. Among those
dangerous phase is shortly before the information is given,
are the ones on motor vehicles (Regulation 1400/2000) ,
as the other parties to a cartel might get suspicious that one
insurance (Regulation 358/2003) , liner shipping companies
member of the cartel no longer participates wholeheartedly
(consortia) [meanwhile new one: Regulation 246/2009]50,
and then starts a running of all the companies to the
vertical agreements (Regulation 2790/1999) , specialisation
Commission to be the first to tell.
48
49
51
agreements (Regulation 2658/2000) and research and
52
development agreements (Regulation 2659/2000)53. After a
In particular, the new owners of a company may face the
review by the Commission they are either being extended for
problem that their acquisition turns out to be a member of
a longer period of time or will cease to be applied after the
a year-long cartel. In these cases, it is highly recommended
given dates. By virtue of Art. 29 of Council Regulation 1/2003
to take advantage of the Leniency programme, as the
the Commission has also the option to withdraw the benefit
Commission has made it clear that the new owners will be
of a group exemption on its own initiative. Also national
held liable for the wrongdoings of a transferred undertaking
competition authorities are authorised to do so.
regardless of the fact that the purchase was handled in good
faith on behalf of the buyer. The Commission is referring
To give an overview of the existing documents that are of
parties that are held liable for infringements to exert their
relevance, an (almost) exhaustive list - which constantly has
rights to compensation by bringing an action for antitrust
to be checked in the internet for changes - has been attached
damages against the seller before national courts.56
in the last Section (see 2. Key documents, Chart of Important
Sources of Information on Competition Issues).
16
1.2. Article 82 EC
1.2.2. In a dominant position
In the case United Brands57 the European Court of Justice
With regard to the similarities with article 6 of the Turkish Act
defined a dominant position as:
on the Protection of Competition, Act No. 4054, Article 82 EC
shall be quoted:
“…A POSITION OF ECONOMIC STRENGTH58 ENJOYED BY AN
UNDERTAKING WHICH ENABLES IT TO PREVENT EFFECTIVE
ArtIcle 82 EC
COMPETITION BEING MAINTAINED ON THE RELEVANT MARKET
BY GIVING IT THE POWER TO BEHAVE TO AN APPRECIABLE
Any abuse by one or more undertakings of a dominant
EXTENT INDEPENDENTLY OF ITS COMPETITORS, CUSTOMERS
position within the common market or in a substantial
AND ULTIMATELY OF ITS CONSUMERS.”
part of it shall be prohibited as incompatible with the
common market in so far as it may affect trade between
The criteria by which the dominant position of an undertaking
Member States.
is assessed are:
• the market structure,
Such abuse may, in particular, consist in:
a.directly or indirectly imposing unfair purchase or selling
prices or other unfair trading conditions;
• the undertaking’s structure, performance
and its resources and
• the undertaking’s conduct.
b.limiting production, markets or technical development
to the prejudice of consumers;
c.applying dissimilar conditions to equivalent
The assessment will have to take into account a multitude
of factors: the number of dominating undertakings, the size
transactions with other trading parties, thereby placing
of their market share, the relative size of the market shares
them at a competitive disadvantage;
of the leading undertaking’s rivals, if there exists a surplus
d.making the conclusion of contracts subject to
production capacity elsewhere, if the market share of the
acceptance by the other parties of supplementary
leading company is stable, barriers to entry into the market
obligations which, by their nature or according to
for (potential) competitors, maturity and dynamism of the
commercial usage, have no connection with the subject
market, peculiar product characteristics by which consumers
of such contracts.
are bound to the product, existence of reasonable alternative
sources of supply. Of importance is also, if the undertaking has
Art. 82 EC - Abuse of Dominance
a technological lead or other commercial advantages such as
a trademark or a strong distribution network, if it has superior
if all conditions are met:
access to raw materials, if it is also present in other markets
• undertaking
through subsidiaries and availability of human and financial
• in a dominant position
resources. Further, it has to be examined if the undertaking
• on the relevant market
can act in disregard of competitors on the market, its ability to
• abuse
set or control prices or its ability to contain or limit the number
• affecting trade between Member States
of competitors.
1.2.1. Undertaking
The definition of an undertaking in Article 82 EC is identical
with that given with regard to Art. 81 EC (see 1.1.1.1). Some
explanatory guidelines of the Commission explicitly refer to
both articles at the same time. The only difference to be made
is that Article 82 applies also to a single undertaking or more
undertakings.
In Hoffmann-La Roche59 the European Court of Justice held that
1.2.3. On the relevant market
a very large market share is an indicator for a dominant position:
According to the findings of the Community court in
Continental Can63, the Commission has the obligation to
“THE EXISTENCE OF A DOMINANT POSITION MAY DERIVE
analyse an undertakings’ market power in two steps: first, by
FROM SEVERAL FACTORS WHICH, TAKEN SEPARATELY, ARE NOT
defining the relevant market and second, by assessing the
NECESSARILY DETERMINATIVE BUT AMONG THESE FACTORS
undertakings’ dominance on that market. The ECJ held:
A HIGHLY IMPORTANT ONE IS THE EXISTENCE OF VERY LARGE
MARKET SHARES.”
“32 FOR THE APPRAISAL OF… DOMINANT POSITION…, THE
and
DEFINITION OF THE RELEVANT MARKET IS OF ESSENTIAL
SIGNIFICANCE, FOR THE POSSIBILITIES OF COMPETITION CAN
“ALTHOUGH THE IMPORTANCE OF THE MARKET SHARES
ONLY BE JUDGED IN RELATION TO THOSE CHARACTERISTICS
MAY VARY FROM ONE MARKET TO ANOTHER THE VIEW MAY
OF THE PRODUCTS IN QUESTION BY VIRTUE OF WHICH
LEGITIMATELY BE TAKEN THAT VERY LARGE SHARES ARE IN
THOSE PRODUCTS ARE PARTICULARLY APT TO SATISFY
THEMSELVES, AND SAVE IN EXCEPTIONAL CIRCUMSTANCES,
AN INELASTIC NEED AND ARE ONLY TO A LIMITED EXTENT
EVIDENCE OF THE EXISTENCE OF A DOMINANT POSITION.”
INTERCHANGEABLE WITH OTHER PRODUCTS.”
Nevertheless also a 39,7% market share can be sufficient
The relevant market is determined by looking
to assume a dominant position because of the relatively
a) at the product market and
small market shares of the closest competitors. But market
b) at the geographic market.
60
share in itself is not necessarily an indication of dominance,
other factors influence the assessment considerably. If,
a) Product market:
for instance, the market is dynamic, a price increase of the
The limits of the product market are defined by the demand
biggest company on the market can lead to the entry of new
substitutability concerning the product and the supply
competitors that offer more competitive prices. It is then also
substitutability concerning the production.
a question if there are barriers for potential new competitors
to enter the market easily. Obstructing can be trademarks
The Commission has issued a “Notice on the definition of the
belonging to the market leader or very high investments
relevant market for the purposes of Community competition
needed to be able to enter the market.
law”64 that gives the following definition:
61
If a dominant position is held by more than one undertaking,
“Relevant product markets are defined as follows:
the undertakings exert a so-called ‘shared’, ‘joint’ or ‘collective
A relevant product market comprises
dominance’. In Compagnie Maritime Belge the Community
all those products and/or services which
court held:
are regarded as interchangeable or substitutable by
62
the consumer, by reason
“36 It follows that the expression one or more
of the products‘ characteristics, their prices and
undertakings in Article 86 [now 82, comment of
their intended use.”
the author] of the Treaty implies that a dominant
position may be held by two or more economic
Demand substitutability (concerning the product)
entities legally independent of each other, provided
according to:
that from an economic point of view they present
• functional characteristics
themselves or act together on a particular market
• price
as a collective entity. That is how the expression
• intended use
collective dominant position, as used in the
remainder of this judgment, should be understood.”
18
Example for a relevant market definition with regard to
kind of paper, if their machines have additional capacity to
consumer demand:
expand their output and if they can fulfil the same regulatory
In United Brands the European Court of Justice drew the
provisions that are in effect in this region. If the answer is
conclusion that the product market was limited to bananas
NO, it means that there is no supply substitutability for high
only, as they could not be substituted by other fresh fruits. A
quality paper by other competitors and the relevant market is
banana has
limited to the supply by company A.
65
“CERTAIN CHARACTERISTICS, APPEARANCE, TASTE, SOFTNESS,
b) Geographic market:
SEEDLESSNESS, EASY HANDLING, A CONSTANT LEVEL OF
PRODUCTION WHICH ENABLE IT TO SATISFY THE CONSTANT
The Commission’s Notice on the relevant market states further:
NEEDS OF AN IMPORTANT SECTION OF THE POPULATION
CONSISTING OF THE VERY YOUNG, THE OLD AND THE SICK.”
“8. ‘Relevant geographic markets` are defined as follows:
‘The relevant geographic market comprises the area in
It also held that bananas are available throughout the year,
which the undertakings concerned are involved in the
whereas other fresh fruit mainly are sold on the market during
supply and demand of products or services, in which the
summer months. Fresh apples are available for a longer period
conditions of competition are sufficiently homogeneous
of time, but they are not so sweet and easy to handle as
and which can be distinguished from neighbouring
areas because the conditions of competition are
appreciably different in those areas`.”
bananas. Oranges are available only during the winter months
and also are more difficult to handle. So apples or oranges
could by their functional characteristics, their intended use
and price depending on the season be regarded as different
The geographic market is assessed by the criteria:
and therefore be no real substitutes for bananas (no demand
• market integration,
substitutability of bananas by other fruits).
• cultural/linguistic differences,
• regulatory barriers.
Supply substitutability (concerning the production)
according to:
Examples:
• characteristics of production technology
If for religious reasons a certain kind of meat is not eaten by
• presence of capacity
the population of the region, the geographic market for this
• possibility of undertakings to expand output
meat is limited to those regions where the religion does allow
• barriers to access to production technology or regulatory
to eat this meat (cultural differences). If a certain kind of liquor
barriers
is only produced in a particular region as a regional specialty
the geographic market is limited to this region, etc.
Example for a relevant market definition with regard to supply
availability:
“9. The relevant market within which to assess a given
If within a region the production of high quality paper that
competition issue is therefore established by the
can be used for fashion magazine production is limited to
combination of the product and geographic markets.”66
a certain amount because the production capacities and
production sites are few, and the leading paper producing
1.2.4. Abuse
company A has the only (limited) capacities to produce this
Being in a dominant position as such is not prohibited,
sort of high quality paper in the region, the question would
but the abuse of it.
be if there are other high quality paper producing companies
that from outside the region could step in as competitors to
As an abuse of a dominant position are considered those
compensate for the price increases demanded by company
practices that are “different from those governing normal
A. The question would then be, if there are other companies
competition in products or services based on trader’s
that have the same production technology to produce this
performance.”67 It is not necessary that the abuse is ill will
or intentional which as such would be in any case
1.2.5. Affecting trade between Member States
difficult to prove. In Hoffmann-LaRoche68 the European Court
The explanations given in the context of Article 81 (see
of Justice held:
1.1.1.4.) also apply to Article 82. The Commission has issued a
Notice on the concept of the effect on trade that summarizes
“THE CONCEPT OF ABUSE IS AN OBJECTIVE CONCEPT
jurisdiction as well as practice and refers to both articles.71
RELATING TO THE BEHAVIOUR OF AN UNDERTAKING IN A
DOMINANT POSITION WHICH IS SUCH AS TO INFLUENCE
2. Merger Rules
THE STRUCTURE OF A MARKET WHERE, AS A RESULT OF
THE VERY PRESENCE OF THE UNDERTAKING IN QUESTION,
The purpose of EC merger control is to ensure that
THE DEGREE OF COMPETITION IS WEAKENED AND WHICH,
competition is not damaged as a result of reorganisation.
THROUGH RECOURSE TO METHODS DIFFERENT FROM THOSE
It is meant to permit effective control of all concentrations
WHICH CONDITION NORMAL COMPETITION IN PRODUCTS
from the point of view of their effect on the structure of
OR SERVICES ON THE BASIS OF THE TRANSACTIONS OF
competition and, at the same time, to protect consumers
COMMERCIAL OPERATORS, HAS THE EFFECT OF HINDERING
against the effects of monopoly power (such as higher prices,
THE MAINTENANCE OF THE DEGREE OF COMPETITION
lower quality, less innovation). The EC Merger Regulation
STILL EXISTING IN THE MARKET OR THE GROWTH OF THAT
139/200472 was adopted to provide a ‘one-stop-shop’ for
COMPETITION.”
merger control on EU level in a speedy procedure. It foresees
a mandatory notification procedure and a competition-based
Insofar, it is according to jurisprudence sufficient that the
appraisal by the European Commission.
conduct is just likely to influence the structure of the market
through recourse to methods different from those that
The scope of application are all kind of concentrations in the
condition normal competition on the basis of performance to
meaning of mergers, acquisitions of sole control, acquisitions
assume abuse.
of joint control and joint ventures. The determining factor for
the application is, if there is a change of control on a lasting
We can differentiate three different types of abuse:
basis in the structure of the companies. It is not necessary
• exploitative abuse: harming partners with whom the
that the seat of a company or its principle fields of activity
company deals;
are placed in the European Community. It is sufficient if
• exclusionary abuse: excluding partners from (advantageous)
offers/supply;
a company has substantial operations in the European
Community. In such a case mergers with a Community
• structural abuse: acquiring or merging with a competitor
dimension - depending on the worldwide and European
and thereby reducing competition and strengthening the
annual turnovers of the merging parties - fall under the
dominant position.
exclusive jurisdiction of the European Commission.
69
Examples of prohibited behaviour70 are
The regulation covers mergers
• imposing unfair prices or other trading conditions (too high
• where two or more independent undertakings amalgamate
or predatory prices)
• limiting production, markets or technical development to
the prejudice of consumers
• making conclusion of contracts dependent on acceptance
of unjustified additional obligations (e.g. tying)
• any other unfair practice, condition or practice (e.g. boycott)
• applying different conditions to similar transactions (e.g. prices,
rebates, delivery times or costs), not if objectively justified
into one new undertaking and cease to exist as separate
legal entities,73
• where an undertaking is absorbed by another undertaking,
the latter retaining its legal identity while the former ceases
to exist as a legal entity,74
• where a merger occurs de facto when combining activities
of previously independent undertakings results in the
creation of a single economic unit.75
A boykott (refusal to deal) is abusive if there is no objective
reason, the refusal is likely to eliminate all possibilities for
When concentrations meet the tresholds of the Merger
competition, there is no actual or potential substitution.
Regulation (MR) they fall into the exclusive competence of
20
the European Commission and the undertakings have the
the Commission (Art. 9 MR) or if it is in the legitimate interests
obligation to follow a mandatory notification procedure.
of the Member State (public security, plurality of the media,
According to Article 4 MR concentrations have to be notified to
prudential rules) according to Art. 21 MR. The Member State
the Commission “prior to their implementation and following
authorities may also refer a case that by the definiton of the
the conclusion of the agreement, the announcement of
MR has no Community dimension to the Commission, if there
the public bid, or the acquisition of a controlling interest.”
are particular elements that affect trade between Member
Notifications can also be made where the undertakings
States (Art. 22 MR).
demonstrate “a good faith intention to conclude an agreement,
or, in the case of a public bid, where they have publicly
A concentration will not be cleared, if the criteria of Art. 2 (3)
announced an intention to make such a bid”. If the Commission
MR are met:
finds that a notified concentration has Community dimension
that fact of the notification is published indicating the names
“3. A concentration which would significantly impede
of the undertakings concerned, the nature of the concentration
effective competition, in the common market or in a
and the economic sector, which creates a considerable publicity.
substantial part of it, in particular as a result of the
The decision of the Commission shall be taken within not more
creation or strengthening of a dominant position,
than 90 working days of the date on which the procedure was
shall be declared incompatible with the common
initiated, Art. 10 (3) MR.
market.”
Tresholds for concentrations of undertakings concerned:
Again the Commission has to assess the relevant product
Art. 1 (2) MR:
and geographic market (see explanations at Art. 82 EC) in
Concentrations have a Community dimension (+), where
order to determine whether the concentration will result in
• combined aggregate worldwide turnover is over EUR 5000
a dominant position that impedes effective competition.
million,
• aggregate Community turnover of each of at least 2
undertakings is over EUR 250 million,
Criteria for determining the existence of sole dominance
are market shares and created buyer power. Characteristics
of collective dominance are tacit collusion (coordination),
only (-), where
weak competition, a high level of concentration, a stagnant
• each of the undertakings achieves more than two-thirds of
market, symmetric market shares, price inelasticity of demand,
its aggregate Community-wide turnover within one and the
product homogenity and a low level of product innovation.
same Member State
If the Commission issues a clearance decision it may attach
Art. 1 (3) MR: Community dimension also (+), where
conditions and obligations for the concerned undertakings
• combined aggregate worldwide turnover over EUR 2500
that are foreseen to render the concentration compatible
million,
• aggregate Community turnover of each of at least 2
undertakings over EUR 100 million,
• combined aggregate turnover of all undertakings in each of
at least 3 Member States is over EUR 100 million,
with the common market. Those remedies can be either of
behavioural or structural nature. Behavioural remedies may
comprise the obligation to give access to property rights
or the commitment to license. Structural remedies may
include the obligation to divest by removing links with the
• in each of at least 3 Member States the aggregate turnover
concentration (selling parts of the concerned undertaking),
of each of at least 2 undertakings is over EUR 25 million,
to divest by creating new competitors (also by selling parts
only (-), where
of the concerned undertaking) or the termination of supply
• each of the undertakings achieves more than two-thirds of
agreements.
its aggregate Community-wide turnover within one and the
same Member State
In case undertakings do not comply with EC merger control
rules the Commission can set fines of up to 10% of aggregate
Only in exceptional cases national competition authorities will
deal with the concentration, if the case is referred to them by
turnover of the undertakings concerned.
Infringements can be the failure to comply with obligations
Crucial is also to be well-prepared with important information
imposed, putting a concentration into effect before expiry
like a country-by-country revenue split, worldwide turnover
of suspension period, putting a concentration into effect
data, Community wide turnover data, market data on market
in breach of a prohibition decision, failure to comply with
shares and those of competitors.
measures ordered following prohibition. The failure to notify,
the submission of incorrect and misleading information or the
It is recommended to seek early contacts with the
refusal/failure to supply complete information and refusal to
Commission. In practice pre-notification meetings with the
submit to an investigation has similar consequences.
Commission take place to discuss the intended concentration
informally and in confidence, to clarify open questions,
Beware:
legal issues, to exchange information, to be able to fill in the
In particular, in multi-jurisdictional merger cases time
requested forms, to identify a case team at the Commission
planning is of the essence as the merger control procedures
that is capable of dealing with the case, etc. before the official
have to be embedded into the whole framework of the
notification procedure is even started. They have to take place
transaction. The devil is always in the detail. Problems can arise
at least two weeks before the expected date of notification.
with the coordination of procedures, if a public takeover bid or
Instructive is the Commission publication “Best practices on
stock exchange rules require to observe a short timeframe for
the conduct of EC merger control proceedings” of 2004.76 The
acceptance, whereas the applicable merger control regimes
Commission has published Guidelines for horizontal and non-
may provide for longer periods during which the competent
horizontal mergers that also deserve attention (see list of key
authorities appraise the merger and the undertaking is not
documents in the last section).
allowed to act. Formal notification is often only possible
after the public announcement of the bid, which produces
3. State aid rules
publicity. Requirements for suspending the transaction as
long as the merger approval is pending have to be reviewed,
Another important cornerstone of European competition
in this respect, exceptions for public bids have to be checked.
policy is the control of state aid as it is regulated in the
On European level Art. 7 MR generally requires that the
Articles 87 and 88 EC. By virtue of Article 88 EC the European
implementation of the concentration is to be suspended until
Commission is authorized to monitor advantages granted to
clearance has not been obtained. Special provisions apply
certain undertakings or for the production of certain goods in
for public bids or transactions in securities. According to Art.
order to prevent the distortion of competition and to ensure
7 (3) MR the Commission may grant a derogation from the
an even level playing field for all companies on the market.
suspension requirement on request.
Article 39 of Decision No 1/95 of the EC-Turkey Association
The merger control assessment would generally have to follow
Council requires Turkey to align its legislation also with
the following line:
the Community’s state aid rules. So far, the European
1 Pre-selection of the countries involved, i.e. whose merger
Commission’s reports on the legislative progress made
control regimes and tresholds have to be checked (differing
in Turkey in the area of state aid rules are quite critical.
calculation methods of tresholds because of different
The screenings77 that review the compatibility of national
criteria), Community dimension?
provisions with those of the European Community have stated
2 Review of the involved jurisdictions and where filing /
notification obligations are triggered,
3 Review of filing / notification deadlines, obligations to
that no framework legislation is in place. In 2002 a draft State
Aid Monitoring and Supervision Law had been prepared, but to the knowledge of the author - neither a law regulating this
suspend the transaction, foreseen timeframes to obtain
area has been adopted nor a state aid monitoring authority
clearance,only then the preparations for a notification may
has been established until today. Shortcomings or a lack of
be started.
transparency are particularly highlighted for the sectors of
state guarantees, public land sales, fiscal aid, ‘free zones’, the
steel sector and shipyards. Until to date Turkey is criticized of
not having a state aid control enforcement record.
22
The core article of state aid monitoring on EU level is Article 87 EC:
1. The EC System of State Aid Control
Art. 87 EC regulates the issue of State Aid within
ArtIcle 87 EC
the common market
Art. 88 EC regulates the State Aid procedures to be respected
1.Save as otherwise provided in this Treaty, any aid
granted by a Member State or through State resources
2. Substantive provisions of Art. 87 EC
in any form whatsoever which distorts or threatens to
Art. 87 (1) Principle: State aid in any form is
distort competition by favouring certain undertakings
in general prohibited
or the production of certain goods shall, in so far as it
affects trade between Member States, be incompatible
Exceptions:
with the common market.
Art. 87 (2) 3 categories of aid that are compatible with
the common market
2.The following shall be compatible with the common
market:
a.aid having a social character, granted to individual
consumers, provided that such aid is granted without
Art. 87 (3) 5 categories of aid that may be compatible
with the common market
+ Block exemption regulations, guidelines and notices, etc.
see list of key documents in the last section
discrimination related to the origin of the products
concerned;
b.aid to make good the damage caused by natural
disasters or exceptional occurrences;
Article 87 EC is the general state aid rule.78 Article 87 (1) EC
provides that state aid is in principle incompatible with the
common market.
c.aid granted to the economy of certain areas of the
Federal Republic of Germany affected by the division
The European state aid control is based on an ex ante
of Germany, in so far as such aid is required in order
authorisation by the Commission. That means that Member
to compensate for the economic disadvantages
States must notify the European Commission of any plan to
caused by that division.
grant or alter a state aid and they are not allowed to execute
the aid system before it has been authorised by the European
3.The following may be considered to be compatible with
Commission. According to Art. 88 EC the Commission
the common market:
determines whether the notified aid measure constitutes state
a.aid to promote the economic development of areas
aid within the meaning of Art. 87 (1), and if it does, whether it
where the standard of living is abnormally low or
qualifies for exemption under the Articles 87 (2), 87 (3) or 86
where there is serious underemployment;
(2). Any aid granted in the absence of a Commission approval
b.aid to promote the execution of an important project
is automatically regarded to be unlawful aid and subject
of common European interest or to remedy a serious
to recovery - at least partly - even it it has been spent. So
disturbance in the economy of a Member State;
companies face a danger in accepting the aid, as long as the
c.aid to facilitate the development of certain economic
approval has not been given. The only exceptions from the
activities or of certain economic areas, where such
notification requirement relate to so-called de minimis (small
aid does not adversely affect trading conditions to an
amount) aid79, aid that is covered by existing aid schemes
extent contrary to the common interest;
that have been approved already and aid covered by block
d.aid to promote culture and heritage conservation
exemption regulations80.
where such aid does not affect trading conditions
and competition in the Community to an extent that
To improve predictability and legal certainty the Commission
is contrary to the common interest;
has issued a considerable number of regulations, notices,
e.such other categories of aid as may be specified by
guidelines etc. on its criteria it uses to decide whether aid
decision of the Council acting by a qualified majority
measures qualify for exemptions or not. They have been
on a proposal from the Commission.
enumerated in the last section of this Handbook.
The criteria that qualify a measure as state aid are:
• Beware:
• Aid granted to undertakings from public funds: In accordance with Regulation 1998/2006 (de minimis
The aid must be state resourced. This includes public
Regulation) de minimis aid as defined therein is generally
funds administered by the Member State through central,
not regarded to have an appreciable effect on trade. The regional or local authorities or other public or private bodies
criteria for non-applicability of Art. 87 (1) according to the
designated or controlled by the state. The question always
de minimis Regulation are:
is, whether the measure has an impact on the budget of
• not appreciable effect on trade if aid does not exceed
a public authority, if it involves the transfer from funds
EUR 200.000 over a period of three fiscal years
that are controlled by a public authority or if the granting
• road transport: limited to EUR 100.000
of money can be attributed to the decision of a public
• guarantees of up to EUR 1,5 million do not exceed the
authority (so-called imputability test: is the aid imputable to
the state?).
de minimis threshold
• de minimis aid is not considered to be aid
• not applicable for sectors like fishery (Reg. 104/2000),
• Aid confers an advantage81:
production of agricultural products, export to third
The aid provides an economic advantage that the recipient
countries, coal sector (Reg. 1407/2002), undertakings
would not have received under normal market conditions.
in difficulties
A benefit is granted in disregard of normal business
• Aid distorts or risks to distort competition:
behaviour if a private investor82 (private investor test) or
In order to qualify aid as distorting competition the
a private creditor (private creditor test) would not grant
Commission examines whether aid by reason of its
these conditions. It is not considered to be an economic
characteristics confers an appreciable advantage to the
advantage, if the benefit is paid by a public authority as a
recipients in relation to their competitors88, whereby a
compensation for discharging of public service obligations
small amount of aid does not necessarily exclude the
and the costs for it are not higher than those that a typical
possibility of distortion89.
83
undertaking would take.84
3. General block exemption regulation 800/2008
• Aid is selective:
The aid is selective if it favours particular regions, sectors,
The General block exemption regulation 800/2008 of 6
undertakings or products and is not general. Neither a
August 2008 (GBER) has simplified the state aid procedures.
larger number of beneficiaries nor the diversity of sectors
Previous block exemptions along with the new areas
make a measure general.85 A selective measure is typically a
innovation, environment, research and development for large
discretionary measure.
companies and risk capital measures for small and medium-
Examples for a selective aid are: favouring large insolvent
sized enterprises have been brought under one single
companies , tax exemptions on exports, derogations from
regulation. All areas and cases covered by the GBER allow
the tax system unless justified by the nature and structure
the Member States to grant aid without prior notification to
of it .
the Commission to speed up the process. This means that
86
87
companies can accept all aid given in accordance with that
• Aid affects trade between MS:
Aid is affecting trade, if a product of service is traded
between Member States. Trade only on the national level or
“de minimis” (very small amount) aid is not covered.
24
regulation without having to fear possible recovery.
4. Crisis
III. Outlook
Since the beginning of the financial crisis the Commission
The financial crisis has proven that large-scale problems never
has taken a pro-active approach to tackle with the
are reduced to the national level, but need international
problems arising from the downturn of economy and
cooperation to be at least contained, if not solved. Insofar
the lack of liquidity on the financial markets. It has issued
the European cooperation among competition authorities
communications on provisional aid that is granted by
is a role model for transborder cooperation that tackles the
Member States to the private sector to mitigate the effects of
problems where they arise. Large-scale restrictive practices
the crisis.
(so-called hardcore cartels) or concentrations of a Community
90
dimension are dealt with by the European authority, cases
Since the publication of the European Economic Recovery Plan
that can be better dealt with on a national or multilateral
of 26 November 2008 the Commission took new measures
level remain the competence of national competition
that complement the existing block exemption regulations
authorities. The increasing dynamism on the markets also
and the de minimis Regulation. In addition, the Commission
requires more flexible enforcement of competition rules as
has explicitly communicated that state aid will be considered
the Commission’s practice to deal with recent national rescue
as justified for a limited period if it is granted according to the
plans for banks and other financial crisis tools has proven.
exceptions foreseen in Art. 87 (3) (b) EC. Namely that “aid…
What we can observe is that the enforcement of competition
to remedy a serious disturbance in the economy of a Member
rules increasingly depends on economic expert opinions and
State” may be considered to be compatible with the common
becomes more and more complex. This tendency is called the
market in the light of the seriousness of the crisis.
‘economisation’ of competition law. With its sector inquiries
the Commission has started to investigate specific sectors of
Beyond the de minimis Regulation thresholds (see 2. above)
the internal market92 which is leading to a more factual based
the Commission is willing to consider state aid compatible
competition policy. On the one hand, the Commission has
with the common market and with Art. 87 (3) (b) until 31
the outspoken objective to lessen bureaucracy by having
December 2010, if the particular requirements
exchanged the general notification system with the directly
• for limited amount of aid,
applicable legal exception regime or by phasing out older
• for guarantees,
block exemption regulations with simplified procedures.
• for subsidised interest rates,
On the other hand, its latest sector inquiries might bear
• for the production of green products and
the danger that a more sector-oriented approach could
• for risk capital measures
undermine the general principles of competition rules by
as they are set out in its Communication on State aid measures
introducing other new elements into the system.
to support access to finance in the current financial and
economic crisis91 are met.
The future will show, whether the rescue measures will
remain temporary and the European competition law system
At present, the Commission flexes its rules and practice in
is flexible enough to find the necessary answers to the new
view of the extraordinary events, which means that its latest
challenges that lie ahead.
communications and notices on state aid that might foresee
a liberalisation of rules have to be checked regularly on the
internet and have to be studied very thoroughly.
Notes
1 in German: Abkommen zur Gründung einer Assoziation zwischen
der Europäischen Wirtschaftsgemeinschaft und der Republik Türkei
vom 12. September 1963, ABl. 217 vom 29.12.1964, S. 3687-3688.
2 Treaty establishing the European Community, consolidated version, OJ C 325,
24.12.2002, p. 33-184.
3 Treaty of Lisbon amending the Treaty on European Union and the Treaty
establishing the European Community, signed at Lisbon, 13 December 2007,
OJ C 306, 17.12.2007, p. 1-271.
4 Council Regulation (EC) No 1/2003 of 16 December 2002 on the implementation
of the rules on competition laid down in Article 81 and 82 of the Treaty, OJ L 1,
04.01.2003, p. 1-25.
5 author’s comments are written in square brackets.
6 Klaus Höfner and Fritz Elser v Macrotron GmbH, 23 April 1991, case C - 41/90,
para 21.
7 Korah, Valentine, An Introductory Guide to EC Competition Law and Practice,
2007, p. 46.
8 Heintz van Landewyck SARL v Commission of the European Communities
(quoted hereafter Comm), 29 October 1980, case 218/78, para 88.
9 BAT Cigaretten-Fabriken GmbH v Comm, 30 January 1985, case 35/83.
10J.C.J. Wouters, J.W. Savelbergh and Price Waterhouse Belastingadviseurs BV v
Algemene Raad van de Nederlandse Orde van Advocaten, 19 February 2002,
case C - 309/99.
1178/516/EEC Commission Decision of 26 May 1978, IV/29.559 - RAI/Unitel.
12Aéroports de Paris v Comm, 24 October 2002, case C - 82/01 P.
13FENIN v Comm, 4 March 2003, case T - 319/99.
14Hydrotherm Gerätebau GmbH v Andreoli, 12 July 1984, case 170/83, para 11.
15Irish Sugar v Comm, 10 July 2001, case C - 497/99 P.
16Centrafarm BV and Adriaan de Peijper v Sterling Drug Inc, 31 October 1974,
case 15/74, para 41.
17BMW Belgium SA and others v Comm, 12 July 1979, 32/78 (joined cases).
1882/267/EEC Commission Decision of 6 January 1982, IV/28.748 - AEG-Telefunken.
19ACF Chemiefarma NV v Comm, 15 July 1970, case 41/69.
2079/934/EEC Commission Decision of 5 September 1979, IV/29.021 - BP
Kemi - DDSF.
21Parker Pen Ltd v Comm, 14 July 1994, case T - 77/92.
22Vereeniging van Cementhandelaren v Comm, 17 October 1972, case 8/72.
23SC Belasco and others v Comm, 11 July 1989, case 246/86.
24Allgemeine Elektrizitäts-Gesellschaft AEG-Telefunken AG v Comm,
25 October 1983, case 107/82, in particular para 38.
25Bundesverband der Arzneimittel-Importeure e.V. and Comm v Bayer AG “Adalat”
case, 6 January 2004, case C - 2/01 P, in particular para 97.
26Azienda Colori Nazionali - ACNA S.p.A. v Comm, 14 July 1972, case 57/69,
para 49, in line with Imperial Chemical Industries Ltd v Comm, “Dyestuffs”case,
14 July 1972, case 48/69, para 64.
27Shell International Chemical Company v Comm, 10 March 1992, case T - 11/89,
para 299; Rhône-Poulenc SA v Comm, 24 October 1991, case T - 1/89,
paras 120-124.
28see e.g. “Cartonboard” case Sarrio SA v Comm, 14 May 1998, case T -334/94.
29Coöperatieve Vereniging „Suiker Unie“ UA and others v Comm,
16 December 1976, case 40/73 (joined cases), para 173.
30emphasis by the author.
31“Wood Pulp” cases - A. AhlströmOY and others v Comm, 31 March 1993,
case C - 89/85 (joined cases), para 64.
32Ministère public v Jean-Louis Tournier, 13 July 1989, case 395/87.
33Établissements Consten SARL and Grundig-Verkaufs-GmbH v Comm,
13 July 1966, case 56/64 (joined cases).
34comment of the author.
35Guidelines on the effect on trade concept contained in Articles 81 and 82
of the Treaty, OJ C 101, 27.04.2004, p.81-96, para 21.
36Guidelines on the effect on trade concept, para100.
37comment of the author.
39Société La Technique Minière v Maschinenbau Ulm GmbH, 30 June 1966,
case 56/65.
40see also the enumeration in Art. 81 (1) a) - e).
41see Guidelines on the effect on trade concept contained in Articles 81 and 82
of the Treaty, OJ C 101, 27.04.2004, p.81-96, paras 44-57 (44).
42Guidelines on the effect on trade concept, para 47.
43Notice on agreements of minor importance which do not appreciably restrict
competition under Article 81 (1) of the Treaty establishing the European
Community (de minimis), OJ C 368, 22.12.2001, p. 13-15.
26
44Commission Recommendation of 6 May 2003 concerning the definition of
micro, small and medium-sized enterprises, 2003/361/EC, OJ L 124, 20.05.2003,
p.36-41.
45consumer: anyone who is buying (next level of production/distribution chain,
not necessarily the end consumer)
46Council Regulation (EC) No 1/2003 of 16 December 2002 on the implementation
of the rules on competition laid down in Article 81 and 82 of the Treaty, OJ L 1,
04.01.2003, p. 1-25.
47see in particular Articles 11-16.
48Commission Regulation No 1400/2002 of 31 July 2002 on the application of
Article 81 (3) of the Treaty to categories of vertical agreements and concerted
practices in the motor vehicle sector, OJ L 203, 01.08.2002, p.30-41.
49Commission Regulation No 358/2003 of 27 February 2003 on the application
of Article 81 (3) of the Treaty to certain categories of agreements, decisions and
concerted practices in the insurance sector, OJ L 53, 28.02.2003, p.8-16.
50Council Regulation No 246/2009 of 26 February 2009 on the application of
Article 81 (3) of the Treaty to certain categories of agreements, decisions and
concerted practices between liner shipping companies (consortia), OJ L 79,
25.03.2009, p.1-4.
51Commission Regulation No 2790/1999 of 22 December 1999 on the application
of Article 81 (3) of the Treaty to categories of vertical agreements and concerted
practices, OJ L 336, 29.12.1999, p.21-25.
52Commission Regulation No 2658/2000 of 29 November 2000 on the application
of Article 81 (3) of the Treaty to categories of specialisation agreements, OJ L 304,
05.12.2000, p.3-6.
53Commission Regulation No 2659/2000 of 29 November 2000 on the application
of Article 81 (3) of the Treaty to categories of research and development
agreements, OJ L 304, 05.12.2000, p.7-12.
54see also, Guidelines on the method of setting fines imposed pursuant to Article
23 (2) (a) of Regulation No 1/2003, OJ C 210, 01.09.2006, p. 2-5.
55Notice on immunity from fines and reduction of fines in cartel cases, OJ C 298,
08.12.2006, p.17-22.
56see also, White paper on damages actions for breach of the EC antitrust rules of
2 April 2008, COM (2008) 165 final.
57United Brands Company and United Brands Continentaal BV v Comm,
14 Febr. 1978, case 27/76, para 65.
59Hoffmann-La Roche & Co AG v Comm, 13 February 1979, case 85/76,
paras 39 and 41.
602000/74/EC Commission Decision of 14 July 2000, IV/D-2/34.780,
Virgin/British Airways.
61instructive is to read a publication on the “Assessment of Market Power“, OFT
415, of the Office of Fair Trading, United Kingdom, available at www.oft.gov.uk;
but, of course, this cannot substitute to study the jurisprudence of the European
Court of Justice that is the ultimate standard setting authority for the uniform
interpretation of EC law within the European Community.
62Compagnie maritime belge transports SA, Compagnie maritime belge SA and
Dafra-Lines A/S v Comm, 16 March 2000, case C - 395/96 P (joined cases).
63Europemballage Corporation and Continental Can Company Inc. v Comm,
“Continental Can”case, 21 Febr. 1973, case 6/72, para 32.
64OJ C 372, 09.12.1997, paras 7-9.
65United Brands Company and United Brands Continentaal BV v Comm,
14 Febr. 1978, case 27/76, in particular, paras 31-35.
66Notice on the definition of the relevant market for the purposes of Community
competition law, OJ C 372, 09.12.1997, para 9.
67Michelin N.V. Nederlandsche Baden-Industrie Michelin v Comm, 9 Nov. 1983,
case 322/81.
68Hoffmann-La Roche & Co AG v Comm, 13 February 1979, case 85/76, para 91.
69in particular dealt with by the so-called Merger Regulation, Council Regulation
139/2004 of the control of concentrations between undertakings, OJ L 24,
29.01.2004, p. 1-22.
70see also examples: 94/19/EC Commission Decision of 21 December 1993,
IV/34.689, Sea Containers/Stena Sealink; Oscar Bronner GmbH & Co. KG v
Mediaprint Zeitungs- und Zeitschriftenverlag GmbH & Co. KG and others,
26 November 1998, case C 7/97.
71Guidelines on the effect on trade concept contained in Articles 81 and 82 of the
Treaty, OJ C 101, 27.04.2004, p.81-96.
72Council Regulation 139/2004 of the control of concentrations between
undertakings, OJ L 24, 29.01.2004, p. 1-22.
7397/469/EC Commission Decision of 17 July 1996, IV/M.737, Ciba-Geigy/Sandoz.
741999/641/EC Commission Decision of 25 November, IV/M.1225, Enso/Stora.
75PriceWaterhouse/Coopers & Lybrand to PwC
76available on the internet site of DG Competition
http://ec.europa.eu/competition/mergers/legislation/proceedings.pdf.
77see for example Screening Report Turkey of 3 May 2006, Chapter 8 - Competition
Policy, p. 1-13 (10-13) and also the Progress Report on Turkey 2008, Commission
Staff Working Document, 05.11.2008, COM(2008) 674, chapter 4.8., p. 46-48.
78Particular provisions apply to the sectors of agriculture (36 EC), transport
(73, 76 EC), public undertakings (86 EC) and the protection of national security
interests (296 EC) which will not be discussed due to the limited space of such
a short overview.
79according to Regulation 1998/2006 as described hereafter.
80in particular, the general block exemption regulation 800/2008 that has repealed
the former block exemption regulations for small and medium-sized enterprises,
for training and for employment.
81Forms of advantage are: grants, loans at below market rates, interest subsidies,
tax advantages: tax reductions or tax exemptions, reductions of social security
contributions, provision of goods and services at below market prices, sale of
land at below market price by the state, purchase of goods and serviced at
above market prices, capital injections.
82Westdeutsche Landesbank Girozentrale and Land Nordrhein-Westfalen v Comm,
6 March 2003, case T 228/99.
83Kingdom of Belgium v Comm,10 July 1986, case 234/84; Kingdom of Spain v
Comm, 22 November 2007, case C - 525/04 P; Lenzing AG v Comm,
21 October 2004, case T - 36/99.
84Altmark Trans GmbH and Regierungspräsidium Magdeburg v
Nahverkehrsgesellschaft Altmark GmbH, 24 July 2003, case C - 280/00.
85Kingdom of Belgium v Comm, 17 June 1999, case C - 75/97.
86Ecotrade Srl v Altiforni e Ferriere di Servola Spa, 1 December 1998,
case C - 200/97.
87Kingdom of the Netherlands v Comm, 29 April 2004, case C - 159/01.
88Federal Republic of Germany v Comm, 14 October 1987, case 248/84.
89Het Vlaamse Gewest v Comm, 30 April 1998, case T - 214/95.
90see for example Communication from the Commission - Temporary Community
framework for State aid measures to support access to finance in the current
financial and economic crisis, OJ C 16, 22.01.2009, p.1-9.
91ibid.
92like the sector inquiry into the pharmaceutical sector, Commission Final Report
of 8 July 2009, available on the internet site of DG Competition.
AB REKABET
REKABET
MÜKTESEBATININ TÜRK
HUKUKUNA UYARLANMASI
Barış EKDİ *
1. Ortak Pazar ve Rekabet Hukuku
“antitröst kuralları”dır. Genelde devletleri muhatap alan bir
uluslar arası anlaşmada doğrudan firmalara yükümlülük
AB rekabet mevzuatının temelini AT Anlaşması’nın 81-89. maddeleri
getirilmesi ilk başta yadırganacak olsa dahi “Ortak Pazar”
oluşturmaktadır. Söz konusu maddeler ile sağlaması beklenen asıl
oluşması için zorunludur: AT Anlaşması ile gümrükler
fayda ise, yine aynı anlaşmanın 3(g). maddesinde de belirtildiği üzere,
başta olmak üzere teknik engeller, standart farklılıkları gibi
“Ortak Pazar’da rekabetin bozulmamasını sağlayacak bir sistem”
piyasaya girişin ve ortak pazar kurulmasının önündeki tüm
oluşturmaktır. Bu tür bir sistemin oluşturulması açısından üç ana
engellerin kaldırılması amaçlanmıştır (Şekil 1-b). Bu sayede üye
konuda çeşitli düzenlemeler getirilmiştir:
ülkelerdeki teşebbüsler daha büyük bir pazarda rekabet etme
şansına erişecek; bu da ölçek ekonomilerinden yararlanmayı,
Bunlarda ilki (AT 81-82. md), rekabeti sınırlayıcı anlaşma,
maliyetlerin düşmesini, etkin olan firmaların kazanmasını
uyumlu eylem ve kararların yasaklanmasını, hakim durumun
sağlayacaktır. Ancak, rekabetten korkan firmaların kendi
kötüye kullanılmasının yasaklanması, rekabeti kısıtlayan ancak
aralarında anlaşıp pazarları paylaşmaları durumunda ya
belirli faydalar sağlayan anlaşmaların yasaklamadan muaf
da bazı pazarlarda hakim durumda olan firmaların pazara
tutulması ve birleşme devralmaların denetlenmesini içeren
başkalarının girmesini engellemesi durumunda pazarlar
bu kez de “özel sınırlar” ile bölünecek (Şekil 1-c) ve AT
* Rekabet Uzmanı, MBA, LLM. Bu makalede yer alan görüşler tümüyle yazara ait
olup herhangi bir kurum ve kuruluşu bağlayıcı nitelikte değildir.
28
Anlaşmasından beklenen sonuçlara ulaşmak mümkün
olmayacaktır.
Etkin Rekabet Etmek: AB Rekabet Politikası > AB Rekabet Müktesebatının Türk Hukukuna Uyarlanması
Ortak Pazar’da şirketlerin adil bir şekilde rekabet
yanı sıra, devletlerin kamu teşebbüsleri eliyle özel firmalara
edebilmelerinin önündeki bir diğer engel ise, devletin
sübvanse edilmiş girdiler sağlaması da aynı şekilde devlet
verdiği çeşitli yardımlarla bazı şirketleri kayırması ve
yardımları yasağının etrafından dolanılması anlamına
pazardaki rakiplerine oranla avantajlı konuma getirmesidir
gelecektir. AT Anlaşması’nın 86. maddesi ile de bu tür risklerin
ki bu durumda da sırtını devlete dayayan şirketler belki de
bertaraf edilmesi amaçlanmıştır.
daha etkin olan şirketlerin piyasadan çıkmasına, rekabet
koşullarından uzaklaşan AB pazarının da uluslararası alanda
Özetlemek gerekir ise, AB rekabet mevzuatının amacı, daha
rekabet gücünü kaybetmesine yol açacaktır. Bu nedenledir
büyük bir pazarda rekabet etmek isteyen teşebbüslerin
ki AT Anlaşması’nın 87-88. maddeleri ile devlet yardımlarının
önündeki tüm engelleri kaldırarak adil bir rekabet ortamı
Komisyon tarafından merkezi olarak izlenip denetlenmesi
sağlamak, rekabetten kaçınmak, pazarları paylaşmak ve
ve Ortak Pazar ile bağdaşmayan yardımların yasaklanması
tekelleşmek isteyen teşebbüsleri cezalandırmaktır.
öngörülmüştür.
Türkiye’nin Avrupa Birliği’ne üyelik süreci ise 1963 tarihli
Yine aynı bağlamda, üye devletlerin rekabetçi piyasa esasına
Ankara Antlaşması ile başlamış, öngörülen geçiş süreci
göre faaliyet göstermeyen kamu teşebbüsleri ile bu piyasada
çerçevesinde AB 1971 yılı itibariyle Türkiye menşeli sanayi
aktör olarak bulunmalarının da Ortak Pazar’ın sağlıklı bir
ürünlerinin gümrük vergilerini sıfırlarken, Türkiye’nin de AB
şekilde gelişmesine sekte vuracağı dikkate alınmıştır. Bunun
kaynaklı sanayi ürünlerine ilişkin gümrük vergilerini aşamalı
olarak sıfırlaması öngörülmüş, 1 Ocak 1996 tarihi itibariyle de
Türkiye ile AB arasında Gümrük Birliği tesis edilmiştir. Gümrük
Birliği’nin hemen öncesinde, 1/95 sayılı Ortaklık Konseyi Kararı
(OKK) ile Türkiye birçok alanda AB müktesebatını uyumlaştırma
B
A
yükümlülüğünü üstlenmiştir. Anılan OKK’nın 39. maddesi
uyarınca Türkiye, “Gümrük Birliği ile amaçlanan ekonomik
bütünleşmeyi gerçekleştirmek amacıyla, rekabet kurallarıyla ilgili
mevzuatının Avrupa Topluluğu mevzuatıyla bağdaştırılmasını
D
C
ve etkili biçimde uygulanmasını”, AT Anlaşmasındaki rekabet
hükümleri ile ikincil düzenlemeleri konusuna göre bir veya iki
yıl içinde AB mevzuatı ile uyumlaştırmayı ve rekabet kurallarını
b) HEDEF “ORTAK” PAZAR
uygulayacak bir merci kurmayı taahhüt etmiştir.Ayrıca, AT
A
Anlaşmasının rekabete ilişkin hükümleri (81-89.maddeler) de
B
OKK’nın 32-43. maddelerine derç edilmiştir.
Bu bağlamda, müktesebata uyum kısaca “AB’de uygulanan
C
kuralların Türkiye’de de aynı şekilde uygulanması” olarak
D
tanımlanabilir. Dolayısıyla uyum, mevzuat metinlerinin
çevirisinden ibaret olmayıp, gerekli kurumsal kapasitenin
inşasını, mevzuatın bu kurumlar ve mahkemeler tarafından
AB’de yorumlandığı gibi yorumlanmasını ve inandırıcılığı
A
B
A
B
yüksek bir şekilde uygulanmasını da içeren geniş kapsamlı bir
süreci ifade etmektedir. Ayrıca, AB’deki mevzuatının da sürekli
olarak yenilendiği dikkate alındığında statik değil, dinamik bir
süreçten bahsettiğimiz, bugün itibariyle uyumlaştırdığımız
C
C
Şekil 1 - Rekabet Kurallarının Amacı
kuralların kısa bir süre sonra AB’deki mehazlarının değişmesi
D
D
sonucunda geçerliliğini yitirebileceği ve yeni bir uyum
sürecinin gerekeceği unutulmamalıdır.
Türkiye açısından bakıldığında her ne kadar TC Anayasası’nın
çerçevesi çizilerek birkaç örnek vermekle yetinilmekte, her bir
167. maddesinde “Devlet… piyasalarda fiili veya anlaşma
anlaşma, karar ya da eylem amacı ve etkisi açısından ayrı ayrı
sonucu doğacak tekelleşme ve kartelleşmeyi önler” denilmiş ise
değerlendirmeye tabi tutulmaktadır.
de, bu yönde yasal düzenleme yapılması ancak Türkiye’nin
rekabet alanındaki müktesebata uyum yükümlülüğü ile
AT Anlaşması’nın 81. maddesinin ilk paragrafı ile; “üye devletler
birlikte gündeme gelmiştir. 1/95 sayılı OKK’nın hemen
arasındaki ticareti etkileyebilecek nitelikte olan ve Ortak
öncesinde, 1994 yılı sonunda 4054 sayılı Rekabetin Korunması
Pazardaki rekabetin engellenmesi, kısıtlanması veya bozulması
Hakkında Kanun’un (RKHK) kabul edilmesi ve Rekabet
amacını ya da etkisini taşıyan teşebbüsler arası anlaşmalar,
Kurumu’nun kurulması bu yönde atılan ilk adımdır.
teşebbüs birliklerinin kararları ve uyumlu eylemler” Ortak Pazarla
bağdaşmadığı için yasaklanmış ve yasaklanan uygulamalara
Müktesebata uyum programı aynı zamanda müzakere
ilişkin beş örneğe yer verilmiş; maddenin ikinci paragrafında
sürecinin de bir parçasını oluşturmaktadır. Bu bağlamda,
da bu tür anlaşmaların otomatikman geçersiz sayılacağı
rekabet faslında ilişkin olarak müzakereler Devlet Planlama
belirtilmiştir1.
Teşkilatı koordinasyonunda yürütülmüş, antitröst alanındaki
mevzuatın uyumlaştırılması sorumluluğu ise büyük ölçüde
Bu temel düzenleme RKHK’nın 4. maddesi ile de Türk
Rekabet Kurumu tarafından üstlenilmiş, diğer alanlarda
mevzuatındaki yerini almıştır2. Ancak, RKHK Türkiye
Maliye Bakanlığı, Hazine Müsteşarlığı gibi diğer kurumlara da
piyasalarındaki rekabeti engelleyen, kısıtlayan ya da
farklı görevler düşmüştür. Bu çalışmada rekabet alanındaki
bozan anlaşma, karar ve eylemleri kapsamına alan ulusal
mevzuatın uyumlaştırılması açısından gelinen noktayı ilerleyen
bir düzenleme olduğu için, maddedeki yasaklamanın ve
bölümlerde ayrıntılı olarak değerlendirilecektir.
yaptırımın uygulanması için “Türkiye ile Ortak Pazar arasındaki
ticaretin etkilenmesi” zorunluluğu yoktur.
2. Antitröst ve Birleşme-Devralma Kurallarının
Uyumlaştırılması
Bunun yanısıra, AT 81’den farklı olarak Türk mevzuatında
“uyumlu eylem karinesi” mevcuttur. Buna göre, bir piyasada
2.1 Rekabeti Sınırlayıcı Anlaşma,
rekabeti sınırlayıcı veya bozucu bir anlaşmanın varlığının
Eylem ve Kararlarının Yasaklanması
ispatlanamasa dahi bu piyasanın özelliklerinin rekabetin
sınırlandığı bir piyasadakine benzerlik göstermesi durumunda
Herhangi bir rekabet hukuku sisteminin en temel unsuru hiç
teşebbüslerin uyumlu eylem içinde bulunduklarını varsaymak
kuşkusuz ki başta karteller olmak üzere teşebbüsler arasındaki
ve teşebbüslerden uyumlu eylemde bulunmadıklarını ispat
rekabeti kısıtlayan anlaşma ve eylemlerin yasaklanmasıdır. Bu
etmelerini talep etmek mümkündür. AB mevzuatında ve
tür anlaşmaların en tipik örnekleri aslında “rekabet etmeme
uygulamasında da “uyumlu eylem” kavramı vardır ve bu
taahhüdünü” içeren ve kamuoyunda “centilmenlik anlaşmaları”
nedenle teşebbüslere ceza verilmiştir3. Ancak, ispat yükünü
olarak da bilinen anlaşmalardır. Rakip firmalar arasında
tersine çeviren “uyumlu eylem karinesi” AB hukukunda yer
ürünlerin fiyatlarının, alış ya da satış koşullarının ya da üretim
almamaktadır ve bunun varlığı, uygulanma biçimi ve AB
miktarlarının tespitine; pazarların, bölgelerin, müşterilerin
mevzuatına uygunluğu tartışılmaktadır4.
ya da ihalelerin paylaştırılmasına yönelik yazılı ya da sözlü
anlaşmalar yasaklanan anlaşmalara örnektir. Bunların yanısıra,
doğrudan rakipler arasında değil de üreticiler ile bayiler,
yeniden satıcılar gibi üretim ve ticaretin farklı seviyelerinde
olan firmalar arasında yapılan bazı anlaşmaların da rekabeti
kısıtlayıcı amacı ve etkisi olabilir ki bunlar da söz konusu
yasaklamaya tabidir. Ancak, rekabetin kısıtlanmasına yönelik
anlaşma ve davranışlar zamana, piyasaya, teknolojik gelişmeye
göre sürekli olarak farklılık arzettiğinden bu tür anlaşmaların
neler olduğunu tek tek saymak ya da listelemek mümkün
değildir. Bu nedenle ilgili mevzuatta yasaklamanın genel
30
İPUCU
Antitröst hükümleri açısından Türk rekabet mevzuatı
AB rekabet mevzuatı ile tamamen uyumludur. Türk
mevzuatını, rekabet hukukunun günlük dilde ayrıntılı
anlatımını, Rekabet Kurulu gerekçeli kararlarının tümünü,
muhtelif kaynakları ve AB sürecine ilişkin gelişmeleri
Rekabet Kurumu’nun internet sitesinde bulabilirsiniz:
www.rekabet.gov.tr
Daha önce değinildiği üzere, müktesebata uyum yalnızca
olmaktan çıkarıp nispi hale getiren, üye devletlerin rekabet
AB mevzuatının birebir çevirisi anlamına gelmemekte, Türk
kurumları ile Komisyon arasındaki işbirliğinin çerçevesini
hukuk sistemine uyarlanan mevzuatın etkin bir şekilde ve
belirleyen ve her üye devletin AT 81 ve 82’yi uygulayacak
“AB’de uygulandığı gibi uygulanması” önem taşımaktadır. Bu
bir makamının olmasını zorunlu kılan 1/2003 sayılı Konsey
nedenle, başvuru süreçlerinin etkinliği, dosyaya erişim hakkı,
Tüzüğü’dür5. Söz konusu reform paketi 2005 yılında yapılan
taraflara savunma hakkı verilmesi, her iki hukuk sisteminde
kanun değişikliği ile büyük ölçüde mevzuatımıza uyarlanmıştır6.
de “ilgili pazar”ın aynı esaslara göre tanımlanması önemlidir.
Ayrıca, 773/2004 sayılı Komisyon Tüzüğü7 ile de başvuruların
Benzer bir şekilde, yasaklama kurallarına uyulmasını temin
şekli, yerinde incelemeler, sözlü savunma ve dosyaya erişim
etmek için etkin ve şeffaf bir cezalandırma yöntemine gerek
hakkı gibi uygulamaya ilişkin düzenlemeler yapılmış olup,
duyulmaktadır. Tüm bunlara yönelik olarak AB mevzuatında
bunlar halihazırdaki Türk rekabet mevzuatının usule ilişkin
bir dizi tüzük, duyuru ve kılavuz yayınlanmış olup bunların
ilkeleri ile uyumludur. Yine bu reform paketi sonrasında
ülkemiz mevzuatına uyarlanması da gerekmektedir.
Komisyon 81(1) ve 82. maddelerin ihlali durumunda verilecek
cezalara ilişkin bir kılavuz hazırlamış8; bu kılavuz da bir
Söz konusu mevzuattan en önemlisi hiç kuşkusuz ki
yönetmelik9 ile Türk rekabet mevzuatına uyarlanmıştır.
muafiyete ilişkin bildirim sistemini kaldıran ve rekabeti
sınırlayıcı anlaşmaların aynı zamanda AT 81(3) açısından da
Özellikle kartellerle mücadele açısından rekabet hukukun
değerlendirilmesinin yolunu açan, süreli para cezalarını maktu
etkili bir şekilde uygulanmasını sağlayan en önemli araçlardan
Madde 4 - Rekabeti Sınırlayıcı Anlaşma, Uyumlu Eylem ve Kararlar
Belirli bir mal veya hizmet piyasasında doğrudan veya dolaylı olarak rekabeti engelleme, bozma ya da kısıtlama amacını
taşıyan veya bu etkiyi doğuran yahut doğurabilecek nitelikte olan teşebbüsler arası anlaşmalar, uyumlu eylemler ve teşebbüs
birliklerinin bu tür karar ve eylemleri hukuka aykırı ve yasaktır.
Bu haller, özellikle şunlardır:
a.Mal veya hizmetlerin alım ya da satım fiyatının, fiyatı oluşturan maliyet, kâr gibi unsurlar ile her türlü alım yahut satım
şartlarının tespit edilmesi,
b.Mal veya hizmet piyasalarının bölüşülmesi ile her türlü piyasa kaynaklarının veya unsurlarının paylaşılması ya da kontrolü,
c.Mal veya hizmetin arz ya da talep miktarının kontrolü veya bunların piyasa dışında belirlenmesi,
d.Rakip teşebbüslerin faaliyetlerinin zorlaştırılması, kısıtlanması veya piyasada faaliyet gösteren teşebbüslerin boykot ya da
diğer davranışlarla piyasa dışına çıkartılması yahut piyasaya yeni gireceklerin engellenmesi,
e.Münhasır bayilik hariç olmak üzere, eşit hak, yükümlülük ve edimler için eşit durumdaki kişilere farklı şartların uygulanması,
f. Anlaşmanın niteliği veya ticarî teamüllere aykırı olarak, bir mal veya hizmet ile birlikte diğer mal veya hizmetin satın
alınmasının zorunlu kılınması veya aracı teşebbüs durumundaki alıcıların talep ettiği bir malın ya da hizmetin diğer bir
mal veya hizmetin de alıcı tarafından teşhiri şartına bağlanması ya da arz edilen bir mal veya hizmetin tekrar arzına ilişkin
şartların ileri sürülmesi.
Bir anlaşmanın varlığının ispatlanamadığı durumlarda piyasadaki fiyat değişmelerinin veya arz ve talep dengesinin ya da
teşebbüslerin faaliyet bölgelerinin, rekabetin engellendiği, bozulduğu veya kısıtlandığı piyasalardakine benzerlik göstermesi,
teşebbüslerin uyumlu eylem içinde olduklarına karine teşkil eder.
Ekonomik ve rasyonel gerçeklere dayanmak koşuluyla taraflardan her biri uyumlu eylemde bulunmadığını ispatlayarak
sorumluluktan kurtulabilir.
birisi de “aktif işbirliği / etkin pişmanlık” (leniency) adı verilen
açısından kanun değişikliğine ihtiyaç vardır. Her iki uygulamayı
müessesedir. Bu konudaki ilk AB düzenlemesi 1996 yılında
da Türk mevzuatına uyarlayacak olan Değişiklik Tasarısı16 da şu
yürürlüğe girmiş , 2002 ve 2006 yıllarında yenilenmiştir.
aşamada TBMM’de görüşülmektedir.
10
11
12
Aktif işbirliği müessesi Türk rekabet hukukuna 2005 yılındaki
kanun değişikliği ile girmiş, 2009 yılında yayımlanan “Pişmanlık
2.2. Hakim Durumun Kötüye Kullanılmasının
Yönetmeliği”13 ile bu konuda yeni bir dönem başlamıştır.
Engellenmesi
AB uygulamasında 1/2003 sayılı Tüzük ile düzenlenen bir
Hakim durum en genel tanımıyla piyasadaki bir teşebbüsün
diğer husus da “taahhüt mekanizması” olup Komisyon’un
fiyatları, alış ya da satış koşullarını rakiplerinden veya
soruşturma vb. tüm idari süreçleri yürütmesine gerek
müşterilerinden bağımsız olarak belirleyebilme gücüdür.
kalmaksızın 81 ve 82. maddeye aykırılık teşkil etme olasılığı
Hakim durumda bulunmak ya da bir teşebbüsün iç dinamikleri
bulunan teşebbüs davranışlarının sona erdirilmesi amacını
ile (rakiplerine oranla daha iyi, kaliteli, çeşitli, makul fiyatlı
taşımaktadır. Bu konuda uyum için RKHK’da değişikliğe
ürünler ve hizmetler sunarak, buluşlar ve yenilikler yaparak)
ihtiyaç vardır. AB mevzuatı ile Türk mevzuatı arasındaki bir
hakim duruma gelmesi tek başına rekabet hukukunu ihlal
diğer farklılık ise “önemsizlik” (de minimis) uygulamasına
eden bir husus değildir. Ancak, hakim durumdaki bir firma
ilişkindir: Önemsizlik uygulamasında belirli ciro ya da pazar
tek başına piyasadaki rekabeti kısıtlama, engelleme ve bozma
payı eşikleri belirlenerek, eşiklerin altında kalan teşebbüslerin
gücüne sahip olduğu için bu tür davranışlar rekabet hukuku
rekabeti sınırlayıcı, engelleyici, bozucu anlaşma ve eylemleri ile
kapsamındadır. Hakim durumdaki bir firmanın, (i) olası
teşebbüs birliği kararlarına karşı soruşturma açılmamaktadır .
rakiplerini piyasa dışında tutmaya ya da mevcut rakiplerin
Uygulamanın amacı şeklen kanunu ihlal eden, ancak fiiliyatta
faaliyetlerini zorlaştırılmaya veya bunların piyasanın dışına
piyasada etki doğurma kabiliyeti olmayan uygulamaların
itmeye yönelik davranışları, (ii) üretim, pazarlama ya da teknik
soruşturma kapsamından çıkarılarak kurumların kaynaklarını
gelişmeyi tüketici aleyhine sınırlaması, (iii) adil olmayan alış
daha ciddi ihlallere yönlendirmelerine olanak sağlamaktır.
ya da satış koşulların dayatması, (iv) eşit koşullardaki alıcılar
AB mevzuatında bu konu 81(1). maddenin yeniden
arasında ayrımcılık yapması, (v) sattığı ürün veya hizmetleri
yorumlanması ile kolayca çözülebilmiş iken, Türk mevzuatı
ticari teamüle aykırı olarak başka ürünlerin ya da hizmetlerin
14
15
Madde 6 - Hakim Durum Kötüye Kullanması
Bir veya birden fazla teşebbüsün ülkenin bütününde ya da bir bölümünde bir mal veya hizmet piyasasındaki hâkim
durumunu tek başına yahut başkaları ile yapacağı anlaşmalar ya da birlikte davranışlar ile kötüye kullanması hukuka aykırı ve
yasaktır.
Kötüye kullanma halleri özellikle şunlardır:
a.Ticarî faaliyet alanına başka bir teşebbüsün girmesine doğrudan veya dolaylı olarak engel olunması ya da rakiplerin
piyasadaki faaliyetlerinin zorlaştırılmasını amaçlayan eylemler,
b.Eşit durumdaki alıcılara aynı ve eşit hak, yükümlülük ve edimler için farklı şartlar ileri sürerek, doğrudan veya dolaylı olarak
ayırımcılık yapılması,
c.Bir mal veya hizmetle birlikte, diğer mal veya hizmetin satın alınmasını veya aracı teşebbüsler durumundaki alıcıların talep
ettiği bir malın veya hizmetin, diğer bir mal veya hizmetin de alıcı tarafından teşhiri şartına bağlanması ya da satın alınan
bir malın belirli bir fiyatın altında satılmaması gibi tekrar satış halinde alım satım şartlarına ilişkin sınırlamalar getirilmesi,
d.Belirli bir piyasadaki hâkimiyetin yaratmış olduğu finansal, teknolojik ve ticarî avantajlardan yararlanarak başka bir mal
veya hizmet piyasasındaki rekabet koşullarını bozmayı amaçlayan eylemler,
e.Tüketicinin zararına olarak üretimin, pazarlamanın ya da teknik gelişmenin kısıtlanması.
32
satın alınması, teşhiri gibi koşullara bağlaması, (vi) sahip
gibi açık rekabet ihlalleri mutlak olarak yaptırıma tabidir. Ancak
olduğu gücü başka piyasalardaki rekabeti bozmak için
açık ihlal niteliğinde olmayan bazı rekabet kısıtlamalarının
kullanması yasaklanan davranışlara örnek olarak gösterilebilir.
toplumsal açıdan çeşitli faydaları söz konusu olabilir. Belirli
sınırlamalara tabi olmak kaydıyla bayilik anlaşmaları,
Hakim durumun kötüye kullanılmasının yasaklanmasına dair
teknoloji transferine yönelik anlaşmalar, araştırma-geliştirme
temel kural AT Anlaşması’nın 82. maddesinde yer almaktadır.
anlaşmaları gibi anlaşmalar buna örnektir. Tüketiciler veya
Buna göre; “bir ya da birkaç teşebbüsün Ortak Pazarın
genel ekonomi açısından rekabetin kısıtlanması sonucunda
tamamında ya da bir bölümünde hakim durumunu kötüye
ortaya çıkacak olan faydanın rekabetin kısıtlanmasından
kullanması üye devletler arasındaki ticareti etkilediği ölçüde
önceki duruma oranla daha fazla olacağı bu tür durumlarda,
Ortak Pazarla bağdaşmaz” sayılmış ve yasaklanmıştır17.
belirli koşullar altında rekabeti kısıtlayıcı anlaşma, karar
veya eylemler kanunun öngördüğü yasaklamadan ve
Türk rekabet hukukuna bakıldığında ise, RKHK’nın 6. maddesi
cezai yaptırımdan muaf tutulabilir. Muafiyet tanınması
ile AB mevzuatına paralel olarak hakim durumun kötüye
için yerine getirilmesi zorunlu olan dört koşul şunlardır: (i)
kullanıldığının yasaklandığını görmekteyiz. Bunun yanısıra,
Malların üretim veya dağıtımı ile hizmetlerin sunulmasında
82. maddede sayılan ve yasaklamaya örnek teşkil eden haller
yeni gelişme ve iyileşmelerin ya da ekonomik veya teknik
burada da sayılmış, bunlara ek olarak bir piyasadaki hakim
gelişmenin sağlanması, (ii) tüketicinin bundan adil bir pay
durumun başka bir piyasada kötüye kullanılmasının da bu
almasının sağlanması, (iii) rekabetin sayılan bu amaçların
madde kapsamında değerlendirileceği açıkça belirtilmiştir.
elde edilmesi için zorunlu olandan daha fazla kısıtlanmaması
Ayrıca, RKHK ulusal bir düzenleme olduğu için maddedeki
ve (iv) ilgili piyasanın önemli bir bölümünde rekabetin
yasaklamanın ve yaptırımın uygulanması için “Türkiye ile Ortak
sınırlandırılmaması.
Pazar arasındaki ticaretin etkilenmesi” zorunluluğu yoktur.
Yine kolayca tahmin edileceği üzere, bu muafiyet
2.3. Muafiyet Sistemi
uygulaması ancak teşebbüsler arası anlaşmalar, teşebbüs
birliği kararları ve kısmen uyumlu eylemler için geçerlidir.
Rakiplerin biraraya gelerek fiyatları ya da üretim miktarını
Kötüye kullanma gibi davranışlara muafiyet tanınması
belirlemesi, müşterileri, bölgeleri ya da ihaleleri paylaşması
mümkün değildir.
Madde 5 - Muafiyet
Kurul, aşağıda belirtilen şartların tamamının varlığı halinde teşebbüsler arası anlaşma, uyumlu eylem ve teşebbüs birlikleri
kararlarının 4 üncü madde hükümlerinin uygulanmasından muaf tutulmasına karar verebilir:
a.Malların üretim veya dağıtımı ile hizmetlerin sunulmasında yeni gelişme ve iyileşmelerin ya da ekonomik veya teknik
gelişmenin sağlanması,
b.Tüketicinin bundan yarar sağlaması,
c.İlgili piyasanın önemli bir bölümünde rekabetin ortadan kalkmaması,
d.Rekabetin (a) ve (b) bentlerindeki amaçların elde edilmesi için zorunlu olandan fazla sınırlanmaması,
Muafiyet belirli bir süre için verilebileceği gibi, muafiyetin verilmesi belirli şartların ve/veya belirli yükümlülüklerin yerine
getirilmesine bağlanabilir.Muafiyet kararları anlaşmanın ya da uyumlu eylemin yapıldığı veya teşebbüs birliği kararının
alındığı yahut bir koşula bağlanmışsa koşulun yerine getirildiği tarihten itibaren geçerlidir.
Kurul, birinci fıkrada gösterilen şartların gerçekleşmesi halinde, belirli konulardaki anlaşma türlerine bir grup olarak muafiyet
tanınmasını sağlayan ve bunların şartlarını gösteren tebliğler çıkarabilir.
AT Anlaşması’nın 81. maddesinin ilk iki paragrafı rekabeti
tüzükte belirtilen koşullara harfiyen uyması gerektiğinden ve
sınırlayıcı anlaşma, eylem ve kararları yasaklamakta iken
çeşitli açılardan farklılaşan anlaşmalar için bireysel muafiyete
aynı maddenin üçüncü paragrafında 81(1) kapsamında
ihtiyaç duyulduğundan söz konusu tüzükler Komisyon’un iş
olan, ancak yukarıda yer verilen koşulların tümünü sağlayan
yükü azaltmada başarılı olamamıştır. Bunun üzerine, Dikey
anlaşma, karar ve eylemlerin 81(1). maddedeki yaptırımlara
Kısıtlamalara İlişkin 2790/99 Sayılı Tüzük24 ve bu tüzüğün
tabi olmayacakları belirtilmiştir. AT Anlaşması’nın 81(3).
uygulanmasına dair “Dikey Kısıtlamalar Rehberi”25 ile motorlu
maddesindeki bu hüküm ; RKHK’nın 5. maddesi ile de Türk
taşıtlarla ilgili olanlar dışındaki tüm dikey kısıtlamaların tek
mevzuatındaki yerini almıştır.
bir çatı altında düzenlemesi tercih edilmiştir. Rekabet Kurumu
18
tarafından yayımlanan ve ilgili AB Tüzüklerini büyük ölçüde
Ayrıca, AT Anlaşması’nın 81(3) maddesinde anlaşma eylem
paralel olan tebliğler de bu nedenle AB mevzuatına uygunluk
ya da kararların bireysel olarak ya da belirli kategoriler
vasfını kaybetmiş, bunların yerine geçen yeni AB Tüzüklerine
dahilinde muafiyete tabi olabileceklerin belirtildiği, RKHK’nın
uyum süreci başlamıştır. Ağustos 2009 itibariyle grup
5. maddesinin son fırkası ile de Rekabet Kurulu’na “belirli
muafiyetlerine ilişkin ikincil mevzuata uyum açısından gelinen
konulardaki anlaşma türlerine bir grup olarak muafiyet
nokta ilgili AB tüzükleri bazında şu şekilde özetlenebilir:
tanınmasını sağlayan ve bunların şartlarını gösteren tebliğler
çıkarma” yetkisi tanındığı görülmektedir. Bu çerçevede,
a.Dikey Anlaşmalara İlişkin Grup Muafiyeti Mevzuatı:
AB rekabet mevzuatı ile Türk rekabet mevzuatında
1 Ocak 2000’de yürürlüğe giren ve Mayıs 2010 tarihine kadar
muafiyete ilişkin temel ilkeler, muafiyete tabi anlaşmaların
yürürlükte kalacak olan 2790/99 sayılı Tüzük, üretim, satış ve
değerlendirilmesi ve grup muafiyetine ilişkin düzenleme
toptan ve perakende dağıtım gibi farklı seviyelerde bulunan
yapma yetkisi açısından herhangi bir farklılık yoktur.
teşebbüsler arasındaki ilişkileri kapsamına almaktadır.
Teşebbüslerin satış ve bayilik ağları ile münhasırlık, rakip
Konuya ilişkin bir diğer önemli ayrıntı ise “bildirim
mal satışının yasaklanması, bayilere bölgesel sınırlamalar,
zorunluluğu” ile ilgilidir: AT Anlaşmasında muafiyetin koşulları
asgari alım yükümlülükleri, satış kotalar getirilmesi gibi
sayılmış, ancak muafiyetten yararlanma usule ilişkin herhangi
rekabet sınırlamaları ve bu sınırlamaların sınırları da yine
bir yöntem öngörülmemiştir. Buna karşın 17 sayılı Konsey
bu Tüzük kapsamında değerlendirilmektedir. Bu tüzük
Tüzüğü19 ile muafiyetten yararlanılabilmesi için anlaşmaların
kapsamında muafiyetten yararlanmak isteyen tedarikçiler
Komisyon’a bildirilmesi zorunluluğu getirilmiş; ancak söz
(veya münhasır tedarik anlaşması durumunda yeniden
konusu tüzük ve bildirim sistemi 1/2003 sayılı Konsey Tüzüğü
satıcılar) için %30’luk pazar payı eşiği, teşebbüs birlikleri
ile kaldırılmıştır. Türk rekabet mevzuatına bakıldığında
içinse 50 milyon Avro’luk ciro eşiği, rakip şirketleri içeren
ise, bildirim sistemi kaldırılmamış, ancak muafiyetten
dikey anlaşmalarda da 100 milyon Avro’luk ciro eşiği
yararlanabilmek için gerekli olan bildirim zorunluluğunun
getirilmiştir. Bu gelişmelere paralel olarak, Rekabet Kurulu
kaldırılması için Rekabet Kanunu’nun 5. maddesinin
da 2002/2 sayılı “Dikey Anlaşmalara İlişkin Grup Muafiyeti
20
değiştirilmesi gerekmiş, 2005 yılında yapılan değişiklikle bu
Tebliği” ile dikey kısıtlamaları yeniden düzenlemiş, bu arada
açıdan da AB mevzuatına paralellik sağlanmıştır.
önceki tebliğler de26 yürürlükten kaldırmıştır. Bu Tebliğ genel
21
olarak 2790/99 sayılı AT Konseyi Tüzüğü’ne paralel hükümler
AB rekabet hukuku uygulamasının ilk yıllarında muafiyet
içermektedir. Her iki düzenlemenin de yasaklamalara ilişkin
bir anlaşmanın, karar ya da eylemin muafiyetten yararlanıp
temel hükümleri (“black clauses”) aynıdır. Muafiyetten
yararlanamayacağına dair Komisyon’a başvurulması ve
yararlanabilecek anlaşmaların süresi ve muafiyetin geri
muafiyetin alınması gerekli iken, daha sonraki dönemlerde
alınmasına ilişkin hükümlerde de çeşitli farklılıklar mevcut27
Komisyon belirli nitelikteki anlaşma türlerinin otomatikman
olmakla birlikte Tebliğ bütünü itibariyle muadil Tüzüğe
muafiyetten yararlandığını belirten bir dizi grup muafiyeti
paraleldir28.
tüzüğü22 çıkararak bir yandan artan iş yükünü hafifletmeye bir
yandan da piyasalar açısından belirlilik sağlamaya çalışmıştır.
Ancak, Tebliğin yayımlandığı tarihte muadil AB
Söz konusu tüzükler 1997-1999 yılları arasında Rekabet Kurulu
düzenlemesinden farklı olarak Tebliğin sağladığı muafiyetten
tebliğleri olarak mevzuatımıza kazandırılmıştır. Ancak,
yararlanılabilmesi için herhangi bir pazar payı ya da ciro eşiği
yapılan anlaşmaların muafiyetten yararlanabilmesi için ilgili
öngörülmemiştir29. Bunun sonucunda gazlı içecekler, bira, rakı,
23
34
endüstriyel dondurma gibi bazı piyasalarda hakim durumda
bulunan teşebbüslerin bu düzenlemeden otomatikman
yararlanmasının anılan piyasaları kapatabileceği endişesi
c.Teknoloji Transferi Anlaşmalarına İlişkin Grup Muafiyeti
Mevzuatı:
Patent, faydalı model, endüstriyel tasarım, entegre devre
ile Rekabet Kurulu bir dizi inceleme başlatmış ve anılan
topografyası, yazılım üzerindeki hakların lisanslanması
piyasalarda hakim durumda bulunan teşebbüslerden Tebliğ
ve know-how transferine ilişkin düzenlemeler esas
ile sağlanan muafiyet geri alınmıştır. Nihayet, 2007/2 sayılı
itibariyle fikri mülkiyet haklarının konusunu oluşturmakla
Rekabet Kurulu Tebliği ile %40’lık pazar payı eşiği getirilerek
birlikte, inhisarî lisans verilmesi gibi bazı hallerde hak
bu alandaki farklılık giderilmiştir .
sahibinin haklarını kullanış biçimi rekabet kuralları ile
30
31
çelişebilmektedir. Bu nedenle rekabet hukuku açısından
AB Komisyonu 28.07.2009 tarihi itibariyle Dikey
konuya ilişkin düzenleme yapma ihtiyacı duyulmuştur.
Sınırlamalara İlişkin Yeni Grup Muafiyeti Tüzüğü Taslağını
Bu alandaki ilk AB grup muafiyeti tebliği 1989 yılına
kamuoyunun görüşüne açmıştır . Temel ilkeleri itibariyle
dayanmakla birlikte37, 1996 yılında yeni bir düzenleme
mevcut tüzükten esaslı bir ayrılma içermeyen taslak,
yapılmış38, bu da yerini Teknoloji Transferi Anlaşmalarına
büyük perakende zincirlerinin artan satın alma gücü ile
İlişkin 772/2004 sayılı Komisyon Tüzüğü’ne39 bırakmıştır.
İnternet üzerinden yapılan satışların değerlendirilmesini de
Türkiye ise bu alandaki ikincil mevzuatını görece geç
kapsamına almakta ve düzenlemenin 31 Mayıs 2020 tarihine
bir tarihte, 2008 yılında 2008/2 sayılı Teknoloji Transferi
kadar yürürlükte kalması planlanmaktadır. Taslağın esaslı
Anlaşmalarına İlişkin Grup Muafiyeti Tebliği40 ile AB mevzuatı
bir değişiklik getirmediği ve getirilen değişikliklerin yeni bir
ile uyumlu hale getirmiştir. Söz konusu gecikmenin en
tebliğ ile mevcut düzenlemeye kolaylıkla derç edilebileceği
temel nedenlerinden birisi, teknoloji transferine ilişkin
dikkate alındığında, bu konuda uyum açısından herhangi bir
anlaşmaların AB’den farklı olarak Türkiye’de çok az olması
sorunla karşılaşılmayacağı düşünülmektedir.
ve bunların bireysel muafiyet çerçevesinde rahatlıkla
32
değerlendirilebilmesidir. 2008/2 sayılı Tebliğ ile getirilen
b.Motorlu Taşıtlara İlişkin Grup Muafiyeti Mevzuatı:
düzenleme, tebliğden yararlanabilme açısından rakipler
AB rekabet mevzuatı kapsamında motorlu taşıtlara ilişkin
arasındaki işlemler için %20’lik, rakip olmayan teşebbüsler
dağıtım ve servis anlaşmaları ilk kez 1995 yılında grup
için de %30’luk pazar payı eşiği getiren AB düzenlemesinden
muafiyeti çerçevesinde değerlendirilmiş33; 1400/2002
farklı olarak sırasıyla %30’luk ve %40’lık eşikler getirerek
sayılı Komisyon Tüzüğü ile ilgili alanda yeni düzenlemeler
daha çok teşebbüsün muafiyetten yararlanmasına imkân
getirilerek coğrafi sınırlamaya ilişkin yükümlülükler
tanımaktadır.
34
kaldırılmış, böylelikle dağıtıcılara markalarının yeterince
temsil edilmediğini ya da fiyatların görece yüksek olduğunu
düşündükleri farklı ülkelere veya bölgelere de satış
yapabilme olanağı getirilmiştir. Türk rekabet hukukunda
d.Araştırma ve Geliştirme Anlaşmalarına İlişkin Grup
Muafiyeti Mevzuatı:
Rakip olan ya da olmayan teşebbüslerin ortaklaşa
ise konuya ilişkin ilk düzenleme o dönemdeki ilgili AB
araştırma ve geliştirme çalışmaları (AR-GE) yapmaları ve
Tüzüğüne paralel olarak 1998 yılında kaleme alınmış ve
bu araştırmaların sonuçlarını ortaklaşa kullanmaları, çoğu
uygulanmaya başlanmıştır. AB mevzuatının yerini 1400/2002
zaman taraflar arasında teknik bilginin yayılma hızını
sayılı Tüzüğe bırakmasını müteakip Rekabet Kurulu bu
arttırmakta, aynı yöndeki AR-GE çalışmalarının çakışmasını
alandaki beş yıllık uygulamayı da dikkate alarak; sağlayıcılara
önlemekte, birbirini tamamlayan teknik bilgilerin karşılıklı
dağıtım ve servis ağını oluşturmakta esneklik sağlayan,
değişimi yoluyla yeni gelişmelere yol açmakta ve bu
yetkili satıcı ve servislerin sağlayıcı karşısındaki konumunu
nedenle yararlı görülmektedirler. Ancak, AR-GE sonuçlarının
güçlendiren, yedek parça üreticilerinin rekabete dahil
ortaklaşa kullanımına ilişkin anlaşmaların genellikle taraflar
olmalarını sağlayan, bağımsız tamircilerin bakım-onarım
arasındaki rekabeti sınırlayıcı hükümler içerdiği ve bu
hizmetlerine ilişkin teknik bilgi, teçhizat ve teşhis cihazlarına
nedenle yasaklama kapsamından çıkarılmaları gerektiği
erişiminin kolaylaştırılması yoluyla tüketicilere alternatif
dikkate alınarak bunlara yönelik grup muafiyeti çıkarılması
oluşturmalarının önünü açan, 2005/4 sayılı yeni grup
ihtiyacı duyulmuş ve 2659/2000 sayılı Komisyon Tüzüğü42
muafiyeti tebliği36 ile bu alanda da paralellik sağlamıştır.
Rekabet Kurulu’nun Araştırma ve Geliştirme Anlaşmalarına
35
İlişkin 2003/2 Sayılı Grup Muafiyeti Tebliği43 ile Türk
oranlarında da artışlar meydana gelmekte, piyasalar yapısal
mevzuatına uyarlanmıştır.
değişikliğe uğramakta, dolayısıyla bu tür işlemler piyasadaki
rekabeti etkilemektedir. Bu nedenle rekabet hukuku
e.Uzmanlaşma Anlaşmalarına İlişkin Grup Muafiyeti
Mevzuatı:
sistemlerinin önemli bir ayağını da birleşme ve devralmaların
denetlenmesi oluşturmaktadır. Rekabeti sınırlayıcı anlaşma,
Ticari hayatın gereği olarak bazı durumlarda bir teşebbüs
karar ve eylemler ile hakim durumun kötüye kullanılmasının
satışını veya pazarlamasını yaptığı ya da girdi olarak
yasaklandığı, ancak birleşme ve devralmaların kontrol
kullandığı ürünleri bizzat üretmek yerine bunu bu konuda
edilmediği bir ortamda teşebbüsler gizliden gizliye kartel
uzmanlaşmış bir rakibine ürettirmeyi tercih edebilir. Bazı
yapmak yerine resmen tek bir şirket çatısı altında birleşmeyi
durumlarda ise ürün gamları açısından aslen birbirine rakip
olan ancak bazı ürünlerde uzmanlaşmış olan üreticiler
İPUCU
uzmanlık alanlarındaki ürünleri karşılıklı olarak birbirleri için
üretebilirler (örn. bir şirketin buzdolabı üretiminde diğerinin
Devlet yardımları ve kamu teşebbüslerine tanınan haklar
de çamaşır makinesinde uzmanlaşması) ya da bazı ürünleri
açısından Türk rekabet mevzuatı AB rekabet mevzuatı
ortak olarak üretmeyi isteyebilirler. Bu tür anlaşmaların
ile uyumlu değildir. AB müktesebatına uyum programı
beklenen faydayı sağlaması için çeşitli rekabet kısıtlamaları
çerçevesinde yapılması öngörülen düzenlemeleri ve
kaçınılmaz olarak gündeme gelmektedir. Ancak genellikle
buna ilişkin takvimi Avrupa Birliği Genel Sekreterliği’nin
uzmanlaşmayı desteklediği, ürünlerin maliyetini düşürdüğü
internet sitesinde bulabilirsiniz: www.abgs.gov.tr
ve bu sayede tüketicilerin daha kaliteli ürünleri daha makul
fiyatlarla elde etmelerini sağladığı için bu anlaşmalara
tercih edebilirler ki bu da rekabeti sınırlayıcı anlaşmalara ilişkin
belirli koşular altında muafiyet tanınabilmektedir. Bu
yasaklamaların etrafından dolanılması anlamına gelecektir.
konu AB mevzuatında Uzmanlık Anlaşmalarına İlişkin
Bunun yanısıra, birleşme veya devralmalar sonucunda ile bir
2658/2000 sayılı Komisyon Tüzüğü ile grup muafiyeti
piyasada hakim durum yaratılması ya da piyasadaki aktör
kapsamında değerlendirilmekte iken, Türk mevzuatında
sayısının azalmasına bağlı olarak kartel vb. oluşumların
muadil düzenleme bulunmamakta , Komisyon’un bu
kolaylaşması da söz konusu olacaktır. Değinilen bu üç riskin
alanda başlatmış bulunduğu değişiklik çalışmalarının
bertaraf edilmesi de ancak birleşme ve devralmaların etkin bir
sonucu beklenmekte; bu tür anlaşmalar da bireysel muafiyet
şekilde denetlenmesi ile mümkün olmaktadır.
44
kapsamında değerlendirilmektedir.
Ancak, beklenenin aksine AT Anlaşması’nın rekabet hukukuna
2.4 Birleşme ve Devralmaların Kontrolü
ilişkin bölümünde birleşme ve devralmaların kontrolüne ilişkin
bir hüküm yoktur. AT Anlaşması 1957 yılında imzalanmasına
Birleşmeler ve devralmalar en genel anlamı ile bir veya daha
rağmen birleşme ve devralmalara ilişkin ilk düzenleme
fazla teşebbüsün kontrolünde kalıcı değişiklikler oluşturan
(4064/89 sayılı Konsey Tüzüğü) tam 33 yıl sonra 1990’da
işlemlerdir. Bu işlemler sonucunda piyasadaki yoğunlaşma
yürürlüğe girmiştir. Hâlihazırda AT Birleşme ve Devralma
Madde 7 - Birleşme ve Devralma
Bir ya da birden fazla teşebbüsün hâkim durum yaratmaya veya hâkim durumlarını daha da güçlendirmeye yönelik
olarak, ülkenin bütünü yahut bir kısmında herhangi bir mal veya hizmet piyasasındaki rekabetin önemli ölçüde azaltılması
sonucunu doğuracak şekilde birleşmeleri veya herhangi bir teşebbüsün ya da kişinin diğer bir teşebbüsün mal varlığını
yahut ortaklık paylarının tümünü veya bir kısmını ya da kendisine yönetimde hak sahibi olma yetkisi veren araçları, miras
yoluyla iktisap durumu hariç olmak üzere, devralması hukuka aykırı ve yasaktır.
Hangi tür birleşme ve devralmaların hukukî geçerlilik kazanabilmesi için Kurula bildirilerek izin alınması gerektiğini Kurul,
çıkaracağı tebliğlerle ilan eder.
36
mevzuatının temelini 139/2004 sayılı Konsey Tüzüğü
önünde hukuki bir engel olmamakla birlikte, Kanun uyarınca
oluşturmaktadır. Bu yeni tüzük ile “etkin rekabetin önemli
uyulması gereken süreler, Kurul’a ve idareye verilen yetkiler
ölçüde engellenmesi (SIEC) testi” uygulanmaya başlanmış ve
gibi unsurlar dikkate alındığında bir taahhüt mekanizması
bu sayede hem birlikte hakim durumun değerlendirilmesi
oluşturmak ve işletmek pratikte mümkün görünmemektedir51.
hususuna netlik getirilmiş hem de birleşme sonucu ortaya
Özetle, Rekabet Kurulu’nun koşullu izin getirmesinin sınırları
çıkabilecek koordinasyon etkileri vb. tek taraflı etkilerin
dahi tartışmalı iken birleşme ve devralmalara AB’dekine
değerlendirilebilmesinin yolu açılmıştır . Bunun yanısıra
benzer bir şekilde müdahale edilebilmesi için başta kanun
bildirim açısından pazar payı eşiği kaldırılarak ciro eşiği tek
değişikliği olmak üzere çeşitli mevzuat değişikliklerine ihtiyaç
başına yeterli sayılmıştır.
duyulduğunu söylemek mümkündür.
Türk rekabet mevzuatına bakıldığında ise, birleşme ve
3. Devlet Yardımlarının İzlenmesi ve Denetlenmesi
45
devralmalara ilişkin hükümlerin RKHK’nın yürürlüğe girdiği
tarihte geçerli olan 4064/89 sayılı Konsey Tüzüğü’nün ana
Devlet yardımlarının izlenmesi ve denetlenmesine ilişkin
ilkelerini benimsemiş olduğunu ve hâkim durum yaratan
kurallar, firmaların davranışlarını ya da firmalar arasındaki
veya mevcut bir hâkim durumu güçlendiren birleşme,
anlaşma ve eylemleri düzenleyen antitröst kurallarından farklı
devralma ve ortak girişimlerin RKHK’nın 7. maddesi gereğince
olarak devlet ile firmalar arasındaki ilişkileri düzenleme amacını
yasaklandığını görmekteyiz.
taşımaktadır. Devlet yardımlarının rekabet hukuku ve politikası
alanında değerlendirilmesi yalnızca AB’ye özgü bir durumdur ve
Ancak anılan kanun maddesi mevcut hali ile 139/2004 sayılı
temel amaç devletlerin kendi ülkelerindeki şirketleri kayırarak
Tüzük ile getirilen bazı yeniliklerin Türk rekabet hukukuna
Ortak Pazar’ın rekabetçi yapısını bozmalarını engellemektir.
kazandırılmasına engel teşkil etmektedir. Şöyle ki, Rekabet
Bir başka deyişle, gümrük duvarlarının kaldırılmasını müteakip
Kurulu, Ladik Çimento46 olayında Avrupa Toplulukları İlk
çok daha büyük bir alanda karşı karşıya gelen şirketlerden
Derece Mahkemesi’nin Airtours Kararı’nı örnek almış
bir kısmının arkasına devlet desteğini alması durumunda,
ve AB uygulamalarına paralel olarak işlem sonucunda
daha verimli olan ancak kendi devletlerinden destek almayan
birlikte hakim durum yaratılacağı gerekçesiyle işleme izin
diğer şirketler pazar paylarını kaybederek piyasadan çıkmak
vermemiştir. Ancak tarafların itirazı üzerine kararı inceleyen
durumunda kalacak, uzun vadede üretim ve istihdam verimsiz
Danıştay, Kanun’un 7. maddesinin birlikte hâkim durumu
şirketlere destek veren ülkelere kayacak, Avrupa Birliği’nin
kapsamadığına hükmetmiştir . Bu gelişmeleri çerçevesinde,
rekabet gücü ise giderek azalacaktır. Dolayısıyla, üye devletlerin
birleşme ve devralmaların AB uygulamasına paralel bir
kendi şirketlerine destek vererek Ortak Pazar imkânlarını
47
48
şekilde değerlendirilebilmesi için Kanun’un 7. maddesinin
“sömürmesinin” ve pazarın geleceğini tehlikeye atmalarının
tadil edilmesi gerektiği anlaşılmış ve buna ilişkin öneriye
önüne geçmek maksadıyla AT Anlaşması’nın 87. maddesi ile
4054 sayılı Kanun’da Bazı Değişiklikler Yapılmasına Dair Taslak
izin verilen ve yasaklanan devlet yardımlarına ilişkin genel bir
metinde yer verilmiştir.
çerçeve çizilmiş; 88. madde ile de devlet yardımlarını merkezi bir
49
şekilde izlenmesi ve denetlenmesi yetkisi Komisyon’a verilmiştir.
AB uygulaması ile Türkiye uygulaması arasındaki bir diğer
önemli fark ise “taahhüt mekanizması”dır. 802/2004 sayılı
AB uygulamasına bakıldığında, AT 87(1) uyarınca, devletin
Komisyon Tüzüğü ile sınırları çizilen mekanizma birleşme,
herhangi bir teşebbüse, teşebbüs grubuna ya da sektöre
devralma ve ortak girişimlere ilişkin işlemlerde Komisyon ile
doğrudan ya da dolaylı olarak mali yardımda bulunması ya
tarafların aynı masa etrafında biraraya gelmesini ve ortak bir
da devlet kaynaklarını piyasa koşullarından daha avantajlı bir
çözüm bulmasına olanak sağlamakta, böylelikle Komisyon’un
şekilde kullandırması üye devletler arasındaki ticaret etkilediği
tek taraflı karar alarak işlemi gereksiz yere bloke etmesinin
takdirde ilke olarak yasaklanmış; AT 87(2)’de ise ürün ayrımı
ya da sürecin mahkemeye taşınarak uzamasının önüne
yapılmaksın sosyal amaçla tüketicilere yapılan yardımlar ile
geçilmektedir. Türk rekabet mevzuatında bu tür mekanizma ne
doğal afetler sonucunda oluşan zararları telafi etmek amacıyla
açıkça öngörülmüştür ne de yasaklamıştır. Dolayısıyla Rekabet
verilen yardımlar bu yasaklamanın dışında tutulmuştur.
Kurumu’nun bu mekanizmayı kullanmasının
Ayrıca, AT 87(3) uyarınca, (a) az gelişmiş yörelerin kalkınması,
50
(b) önemli AB projelerinin gerçekleştirilmesi ya da üye
Türk mevzuatına bakıldığında ise 1/95 sayılı OKK’nın 34.
devletteki ciddi bir ekonomik sıkıntının bertaraf edilmesi, (c)
maddesi uyarınca ve AB’ye tam üyelik sürecinin bir gereği
belirli yörelerdeki belirli ekonomik faaliyetlerin desteklenmesi,
olarak Türkiye’nin bu alanda da AB mevzuatına uyum sağlama
(d) kültürel gelişim ve tarihi varlıkların korunması amacıyla
zorunluluğu vardır. Her ne kadar Türkiye’nin AB Müktesebatına
yapılacak yardımlara (e) Komisyon’un teklifi üzerine Konsey’in
Uyum Programı’nda 01.10.2007-30.09.2008 döneminde
2/3 çoğunlukla kabul ettiği bazı kategorilerdeki yardımlara da
“Devlet Yardımlarının Çerçevesi, İzlenmesi ve Denetlenmesi
izin verilebilecektir.
Hakkında Kanun”un yasalaşması öngörülmüş olmakla
birlikte71, antitröst kurallarının aksine, devlet yardımları
AB Konseyi’nin 1998 yılında Komisyon’a devlet yardımları
alanında herhangi bir somut ilerleme kaydedilmediği
alanında grup muafiyeti tüzüğü çıkarma yetkisi vermesini
görülmektedir: Konuya ilişkin olarak ilgili AB mevzuatına
müteakip 2001 sonrasında eğitime, istihdama, KOBİ’lere
paralel olan bir yasa tasarısı hazırlanmış olmakla beraber72
ve bölgelere yönelik dört adet tüzük yürürlüğe girmiş53,
bu tasarı henüz TBMM gündemine gelememiştir. Bu durum,
2008’de ise tüm bu düzenlemeler sadeleştirilerek 800/2008
istisnasız her ilerleme raporunda eleştiriye konu olmakta ve
sayılı Devlet Yardımlarına İlişkin Genel Grup Muafiyeti
rekabet politikasına ilişkin faslın kapanmasının önündeki
Tüzüğü altında toplanmış, ayrıca çevre, risk sermayesi,
en büyük engeli oluşturmaktadır73. Tasarının mevcut haliyle
kadın girişimciliğinin desteklenmesi gibi yeni kategorilerle
yasalaşmasını müteakip devlet yardımlarına ilişkin yirmiden
muafiyetin kapsamı genişletilmiştir. Sektörel yardımlara
fazla ikincil düzenleme yapılması, devlet yardımlarına ilişkin
ilişkin ise farklı düzenlemeler mevcuttur. Değinilen bu
ayrıntılı bir envanterin çıkarılması ve bazı yardımların AB
çerçevede AB’de devlet yardımları üç temel kategori altında
Komisyonu’na bildirilmesi gibi uzun soluklu ve yorucu bir süreç
değerlendirilmekte ve düzenlenmektedir:
başlayacaktır. Ayrıca, en son genişleme dalgasında Slovakya,
a.Yaşam standartlarının ya da istihdamın ortalamanın
Güney Kıbrıs Rum Kesimi, Macaristan, Çek Cumhuriyeti,
52
54
çok altında olduğu bölgelere yönelik “Bölgesel Yardım
Polonya gibi bazı yeni üyeler devlet yardımlarına ilişkin
Düzenlemeleri” ;
bazı kuralların uygulanması açısından ek süreler almayı ve
55
b.Sektör ya da bölge ayrımı gözetmeksizin çevre , AR-
kademeli geçiş yöntemleri uygulamayı başarmışlardır74. Ancak,
56
GE57, istihdam, eğitim, fuarlara katılım, yenilikçilik, risk
ülkemizde henüz devlet yardımlarını izleme konusundaki
sermayesi58, girişimcilik, kadın girişimciliği, AB standartlarına
yasal çerçevenin bulunmaması ve oluşacak yasal çerçeveyi
erken uyum, danışmanlık hizmetleri, fikri mülkiyet haklarının
uygulayacak ve ikincil düzenlemeleri yapacak kurumun belli
tescili, zor durumdaki firmaların kurtarılması ve yeniden
olmaması nedeniyle Türkiye’nin bu konuda AB ile müzakere
yapılandırılması , kredi garantileri , gibi yatay politika
etme kabiliyetinin de sınırlı olduğu düşünülmektedir.
alanlarında ve özellikle KOBİ’lere yönelik olarak verilen
Bu nedenle, kısa dönemli çıkarlara odaklanan ve bu
“Yatay Yardım Düzenlemeleri”,
alanda yapılacak düzenlemelerin işletmelerimizi olumsuz
59
60
c.Kömür , demir-çelik , gemi inşa , suni elyaf, posta
61
62
etkileyeceği, düzenlemenin geç yapılmasının faydalı olacağı
63
hizmetleri , televizyon yayıncılığı , görsel-işitsel medya ,
gibi yanlış algılamalar neticesinde ortaya çıkan gecikmelerin
ulaştırma, tarım ve ormancılık67, balıkçılık ve su ürünleri68
uzun vadede teşebbüslerimiz aleyhine sonuçlar doğurması
gibi belirli sektörlere yönelik “Sektörel Devlet Yardımları
riski vardır.
64
65
66
Düzenlemeleri”.
Ayrıca, 1998/2006 sayılı Komisyon Tüzüğü69 ile devlet
4. Kamu Teşebbüsleri, Münhasır Haklara Sahip
yardımlarına ilişkin olarak da “önemsizlik” (de minimis) kuralı
Teşebbüsler, Özelleştirme, Serbestleştirme
getirilmiştir. Buna göre, tarım, balıkçılık, su ürünleri ve kömür
ve Sektörel Düzenlemeler
madenciliği sektörleri dışındaki herhangi bir teşebbüse
birbirini izleyen üç yıl boyunca toplamda 200.000 Avro’yu
Devletin yalnızca düzenleyici bir otorite olarak değil, aynı
aşmayan70 miktarda devlet yardımı yapılması ya da 1.5 milyon
zamanda bizzat üretim yapan bir aktör olarak da ekonomik
Avro’dan daha az miktarda bir krediye kefil olunması AT 87(1)
yaşamın içinde yer alması Türkiye’de olduğu kadar Avrupa’da
kapsamında değerlendirilmemektedir.
da ekonomik yaşamın bir gerçeğidir. Enerji
38
üretimi, telekomünikasyon, rafinaj, demiryolları, demir-
maddesinde, “genel ekonomik menfaate ilişkin hizmetleri
çelik, madencilik, havayolları, posta hizmetleri, radyo ve
yürütmekle görevlendirilen veya mali tekel niteliğinde olan
televizyon yayıncılığı gibi alanlarda birçok ülkede devlet
teşebbüslerin de rekabet kurallarına uymakla yükümlü
teşekküllerinin karşımıza çıktığını görmekteyiz. Bazılarının
oldukları, ancak bu kuralların uygulanmasının teşebbüslerin
doğal tekel niteliğinde olması, bazılarının özel sektörün
görevlerini ifa etmelerine engel olmaması gerektiği” de açıkça
yüklenemeyeceği büyüklükte sabit yatırım gerektirmesi ya
vurgulanmıştır. Dolayısıyla, AT 86(2)’de genel ekonomik
da belirsizlik nedeniyle özel sektörün bu alanlara yatırım
menfaate yönelik hizmetlerin temini ile rekabet hukukunun
yapmaması veya devletin kamu sağlığı (örn. tütün ve alkol
uygulanması arasında bir denge yaratıldığını söyleyebiliriz.Bu
tekeli), ulusal güvenlik (telekomünikasyon, posta, radyo-
maddeye ilişkin AB uygulamasının ise iki eksende ilerlediğini
televizyon yayıncılığı) ya da ülkenin her tarafına hizmet
görülmektedir: İlk eksende 2005/842/EC sayılı Komisyon
götürme zorunluluğu nedeniyle devletin bu alanlarda aktör
Kararı75, 2006/111/EC sayılı Komisyon Direktifi76 ve Topluluk
olarak faaliyet göstermek durumunda kalmıştır.
Çerçevesi77 ile 86(2). madde kapsamında görev ifa eden
teşebbüslere sağlanacak devlet yardımlarına ilişkin hususlar
Özellikle Ortak Pazar bağlamında bu durumun iki önemli
düzenlenmiş; ikinci eksende de, birçok sektöre yönelik
sonucu vardır: Bunlardan ilki, bu kamu teşebbüslerinin
özelleştirme ve serbestleştirme süreci başlamış ve sektörel
rekabetçi bir piyasada olacağından çok daha ucuza mal ve
düzenlemeler gündeme gelmiştir.
hizmet üretmeleridir. Kamu teşebbüslerinin zararlarının yine
tüketicilerden alınan vergilerle finanse edildiği ve bu ürünü
Türkiye uygulamasında bakıldığında ise, 1/95 sayılı OKK’nın
rekabetçi koşullarda devletten daha etkin bir şekilde üretecek
41. maddesi ile bu konuda da uyum yükümlülüğü üstlenilmiş
girişimcilerin piyasaya girmesini engellediği ya da mevcut
ise de, şu ana kadar buna yönelik herhangi bir düzenleme
girişimcileri piyasanın dışına ittiği dikkate alındığında, ilk
yapılmamıştır. Ancak, RKHK’nın 3. maddesindeki teşebbüs
bakışta tüketiciler açısından olumlu gibi görünen bu durumun
tanımı dikkate alındığında, rekabet kurallarının uygulanması
aslında toplumsa refah açısından kayba neden olma riskini
açısından kamu teşebbüsleri ile özel teşebbüsler arasında
taşımaktadır. İkinci olarak, devletler bu teşebbüsler vasıtasıyla
bir ayrım olmadığı görülmektedir. Bu bağlamda, AT 86(1)’in
kendi ülkesinde özel teşebbüslere daha ucuza girdi temin
mevzuatımıza uyarlanmış olduğundan söz etmek mümkündür.
etmekte, bir bakıma üreticilerini dolaylı olarak sübvanse
Uygulamada da Rekabet Kurulu –özel bir kanunla kamu
etmekte- bu da ortak pazarda gerçek rekabet koşullarının
teşebbüsüne verilmiş özel bir yetki yoksa - kamu teşebbüsler
oluşmasını engellemektedir.
ile özel teşebbüsler arasında ayrım yapmamaktadır78.
Yukarıda sayılan nedenlerle devlet yardımlarının yanı sıra AT
Diğer yandan, devletin kanunlar yoluyla bazı teşebbüslere
Anlaşmasının 86(1). maddesi gereğince üye devletlerin kamu
münhasır haklar ya da özel haklar tesis etmesi ya da belirli
işletmeleri veya tekel hakkı tanıdıkları teşebbüsler bakımından
teşebbüslere özel kanunlarla rekabet hukuku ile çelişebilecek
AT Anlaşmasına ve özellikle anlaşmanın 12, 81-89. maddelerine
uygulamalarda bulunma yetkisi vermesi durumunda
aykırı karar almayacakları veya bu yöndeki kararları
kurallar hiyerarşisi bakımında RKHK’nın uygulanma olanağı
uygulayamayacakları hüküm altına alınmıştır. Diğer yandan,
kalmamakta, özel kanunlar gereğince bu teşebbüsler rekabet
posta hizmetleri, telekomünikasyon, elektrik dağıtımı gibi
hukukunun kapsamı dışına çıkmakta ve piyasa dinamikleri
bazı alanların tamamıyla rekabete açılması durumunda ise,
bundan zarar görmektedir. Bu durum çeşitli platformlarda da
özel teşebbüsün müşteri potansiyeli yüksek alanlarda faaliyet
eleştirilere neden olmaktadır79. Konuya ilişkin olarak Rekabet
Kurumu’nun elindeki tek araç ise söz konusu düzenlemenin
göstermesi (cream-skimming) ve ülkenin ücra köşelerinin bu
hizmetlerden mahrum bırakılması riski gündeme gelmektedir .
sakıncalarına dair ilgili makamlara görüş göndermektir.
Kârlı olmayan alanlara da hizmet götürebilmelerini teminen
IX. Kalkınma Planı çerçevesinde hazırlanan Özel İhtisas
bu teşebbüslere tekel hakkı verilmesi gibi rekabetçi
Komisyonu Raporu’nda bu konuya ilişkin bir çalışma grubu
piyasa dinamikleri ile çelişen bazı imtiyazların tanınması
oluşturulacağından bahsedilse de bugüne dek herhangi bir
gerekliliği karşısında bu konuya ilişkin de bir düzenleme
gelişme kaydedilmemiştir80.
�
yapılması ihtiyacı ortaya çıkmıştır. Bu nedenle AT 86(2).
Özetlemek gerekir ise, mevzuatımızda AT 86’ya paralel bir
c) Ulaştırma:
düzenleme olmadığı için genel ekonomik menfaate yönelik
Rekabet kurallarının hava taşımacılığı alanında
hizmetlerin sunumu ile rekabet hukuku arasında da denge
uygulanmasına yönelik çeşitli istisnalar getiren Komisyon
kurulamamaktadır. Türk hukukunda buna muadil bir düzenleme
Tüzükleri zaman içinde yürürlükten kaldırılmış, sektörde
yapılması kolay değildir; çünkü AT 86 bir anlamda AB açısından
ilke olarak 81 ve 82 maddelerin aynen uygulanması
üye devletleri ve diğer tüm kurumları bağlayan bir bakıma
benimsenmiş; son olarak ortak uçuşlar, rezervasyon
“anayasal nitelikte” bir düzenlemedir ve bu açıdan AT Anlaşması
sistemleri gibi çeşitli uygulamalara muafiyet tanınmasına
hükümleri haricindeki mevzuatın üzerinde yer almaktadır. Bu
yönelik 487/2009 sayılı Konsey Tüzüğü90 yürürlüğe
nedenle Türk hukukunda, bu tür teşebbüslere verilen yetkilerin
girmiştir. Deniz (düzenli hat) taşımacılığı alanında ise,
rekabet hukuku ilkeleri ve anılan düzenleme çerçevesinde
823/2000 sayılı Komisyon Tüzüğü91 ve buna ilişkin bir
gözden geçirilmesi ve uygulamaların da Rekabet Kurumu
kılavuz ile 246/2009 sayılı Konsey Tüzüğü95 yürürlüktedir.
tarafından denetlenebilmesine imkan tanıyacak düzenlemelerin
Demiryolu, karayolu ve iç su taşımacılığı hizmetlerinde
yapılması ve bu tür kamusal hizmet sunan teşebbüslere
rekabet kurallarının uygulanmasına yönelik olarak
yönelik olarak bundan sonra yapılacak düzenlemelerin rekabet
da 169/2009 sayılı Konsey Tüzüğü96 yürürlüktedir. Bu
politikası dikkate alınarak oluşturulması gerekmektedir.
düzenlemelerle genel olarak, rakip firmaların ortak sefer
düzenleyerek taşıma kapasitelerini daha etkin kullanmaları
ve maliyetlerini düşürmeleri hedeflenmektedir.
Ayrıca, yukarıda da değinildiği ikinci eksene baktığımızda
ise, özelleştirme sonrasında kamu teşebbüslerinin ve
özellikle tekellerinin özel tekellere dönüşmesini engellemek,
d) Sigortacılık:
serbestleşme süreci sonucunda rekabetçi bir piyasa yapısına
Sigortacılık sektöründe belirli nitelikteki anlaşma ve
kavuşmak amacıyla da bir dizi düzenleme gündeme gelmiş,
uyumlu eylemlerin AT 81(3) kapsamında muafiyetten
düzenlemeler temel olarak aşağıda değinilen sektörlerde
yararlanabilmesine ilişkin olarak 1534/91 sayılı Konsey
yoğunlaşmıştır:
Tüzüğü97 ile 358/2003 sayılı Komisyon Tüzüğü98
yürürlüktedir. Rekabet Kurulu 2008/3 sayılı Tebliğ ile bu
a) Enerji:
konudaki mevzuatı uyumlaştırmıştır.
Avrupa Birliği’nde elektrik ve doğalgaz sektörlerine
yönelik ilk serbestleştirme direktifleri sırasıyla 1996 ve
e) Telekomünikasyon:
1998 yıllarında yayımlanmış, 2003 yılında ise 2003/54/EC
Elektronik İletişime İlişkin 2002/77/EC sayılı Direktif ile
sayılı Direktif ile elektrik, 2003/55/EC sayılı Direktif ile de
elektronik iletişim şebekeleri ve hizmetlerinde rekabet
doğalgaz alanında ikinci serbestleştirme hamlesi yapılmış
kuralların uygulanmasına ilişkin esaslar belirlenmiştir.
81
82
ve söz konusu mevzuatın 2004 yılına kadar üye devletlerin
mevzuatına uyarlanması öngörülmüştür. 2007 yılında
f) Tarım:
ise, iki direktif, iki tüzükten oluşan ve enerji piyasalarına
ilişkin ulusal düzenleyici kurumların AB düzeyinde
1184/2006 sayılı Konsey Tüzüğü ile, tarımsal ürünlerin
üretim ve satışına ilişkin olarak AT 81 ve 82’nin
koordinasyonundan sorumlu Avrupa Ajansı’nın kurulmasını
uygulanacağı belirtmiş, diğer yandan ulusal tarım
içeren “Üçüncü Serbestleştirme Paketi” kabul edilmiştir .
satış kuruluşları, çiftçi birlikleri ve Ortak Tarım Politikası
83
çerçevesinde bazı uygulamaların bu madde kapsamı
b)Posta Hizmetleri:
dışında olduğu belirtilmiştir.
Posta hizmetlerinin rekabete açılması da benzer bir
şekilde, 97/67/EC84, 2002/39/EC85 ve 2008/06/EC86 sayılı
Görüldüğü üzere, bazı sektörlerde rekabet hukuku kurallarının
Direktifler ile üç aşamalı bir süreçten geçmiş olup, 2010 yılı
uygulanmasına ilişkin olarak farklı saiklerle daha ayrıntılı
sonuna kadar (iki yıllık ek geçiş süresi hakkı tanınan 11 üye
düzenlemelere gidilmesi ihtiyacı doğmuştur. Söz konusu
devlet haricinde) AB genelinde bu alanın tümüyle rekabet
düzenlemeler, rekabet hukukunun yanı sıra sanayi politikası ve
açılması hedeflenmektedir . Bunun yanı sıra, posta
düzenleme ile serbestleştirmeden sorumlu diğer kurumların da
hizmetlerinde rekabet kurallarının uygulanmasına ilişkin
yetki ve görev alanına girdiğinden AB düzeyinde geniş çaplı bir
olarak bir de Komisyon Duyurusu88 mevcuttur.
danışma ve koordinasyon mekanizmasının ürünü olarak ortaya
87
40
çıkmıştır. Ayrıca, birçok alanda özellikle son beş yılda köklü
Rekabet faslının kapanması açısından en büyük sıkıntıyı
reformlar yapılmış, AB mevzuatının da baştan aşağı yenilenmiştir.
yaratan ve 1998-2008 yılları arasındaki tüm ilerleme
raporlarında eksikliği önemle vurgulanan husus ise devlet
Türkiye açısından bakıldığında ise, bu düzenlemelerden
yardımlarının izlenmesi ve denetlenmesine ilişkin mevzuat
birçoğunun birden fazla kurumun görev alanına girdiği
ve kurumsallaşma konusunda herhangi bir ilerleme
dikkate alındığında yalnızca Rekabet Kurumu’nun ya da
kaydedilmemiş olmasıdır. Her ne kadar Avrupa Birliği
başka bir kurumun tek başına ikincil düzenlemelerle bunları
Müktesebatının Üstlenilmesine İlişkin Ulusal Program’da� ilgili
mevzuatımıza uyarlaması mümkün görülmemektedir. Diğer
2009 yılı içinde Devlet Yardımları Kanunu’nun yayımlanacağı
yandan, son yıllarda serbestleşme ve düzenlemeler açısından
ve konuya ilişkin kurumsal kapasitenin geliştirileceği,
önemli bir mesafe alındığı, ancak düzenleyici otoriteler
2009-2011 yıllarında da yaklaşık 30 adet ikincil mevzuatın
ile siyaset kurumu veya Rekabet Kurumu arasında zaman
uyumlaştırılacağı belirtilmiş olsa da, ülkemizin bu konudaki
zaman görüş ayrılıklarının olduğu ve bunun uyum sürecini
geçmiş uygulamaları dikkate alındığında söz konusu
yavaşlattığı gözlemlenmektedir. Bu nedenle, değinilen
taahhüdün yerine getirilebilirliği konusunda ciddi tereddütler
düzenlemelerin mevzuatımıza kazandırılması açısından
bulunmaktadır.
Rekabet Kurulu ile sektörel düzenleyici otoriteler arasındaki
yetki ve görev dağılımının netleştirilmesi, aynı amaca
Rekabet faslı açısından eksiklik olarak değerlendirilen bir diğer
yönelik işbirliğinin tesis edilmesi ve radikal düzenlemelerin
husus ise kamu teşebbüslerine ve münhasır haklara sahip
yapılmasına ihtiyaç vardır.
teşebbüslere ilişkin mevzuat eksikliğidir. İlk bakışta, RKHK’nın
kamu teşebbüsü ile özel teşebbüs arasında ayrım yapmaması
5. Sürecin Değerlendirilmesi ve Sonuç
nedeniyle bu alanda AB müktesebatının öngördüğünden daha
ileri düzeyde bir uygulama olduğundan söz etmek mümkün ise
Rekabet alanındaki AB müktesebatına uyum yönündeki ilk
de, bu durum bir yandan genel ekonomik menfaate
somut adım 1994 yılında 4054 sayılı Kanun’un kabul edilmesi
yönelik hizmetlerin gerektiği gibi sağlanması açısından
ve Rekabet Kurumu’nun kurulması ile atılmış; Rekabet
sıkıntılar yaratmakta bir yandan da - bu tür hakların özel
Kurumu’nun 1997 yılında faaliyete geçmesini müteakip
kanunlarla verildiği dikkate alındığında- bu alanda rekabet
antitröst ve birleşme-devralmalar alanındaki tüzük, direktif,
hukukunun uygulanması fiilen mümkün olmamaktadır.
duyuru gibi ikincil AB düzenlemeleri de hızla mevzuatımıza
Konuya ilişkin olarak 2009-2010 döneminde “Kamu
kazandırılmıştır. 1998 yılından bu yana AB Komisyonu
İktisadi Teşebbüsleri Yönetişim Kanunu”nun yayımlanması
tarafından hazırlanan ilerleme raporlarında antitröst
planlanmaktadır. Söz konusu düzenleme ile kamu
alanındaki ilerlemelerin takdirle karşılandığı belirtilmiş, bazen
teşebbüslerinin finansmanı AT 87-89’a uygun hale gelecek
de Rekabet Kurulu kararlarını denetlemekle görevli Danıştay’ın
olmakla beraber uyum açısından bunun yerleri olmayacağı,
idari kapasitesinin geliştirilmesi gerektiği vurgulanmıştır . 2008
kamu teşebbüslerine rekabet kurallarına aykırı davranma
yılı raporunda da “Şirket birleşmeleri dahil, anti-tröst alanında
olanağı veren kanunların taranarak yürürlükten kaldırılması
yüksek düzeyde uyum sağlanmıştır. Rekabet Kurumu’nun
ya da uyumlaştırılması veya RKHK’da yapılacak bir değişiklikle
idari kapasitesi ve işlevsel bağımsızlığı tatmin edicidir. Kurum
bunların uygulanamayacağının belirtilmesi gerekmektedir.
�
rekabet kurallarını etkin bir şekilde uygulatmaktadır.” ifadesi
yer almaktadır�. Ancak, halihazırda 2007-2013 programında
Son olarak, serbestleşme, özelleştirme ve sektörel düzenlemeler
taahhüt edildiği üzere RKHK’da değişiklik yapılarak “de
alanında da Türk Telekom AŞ.’nin özelleştirilmesi, iç hatlarda
minimis” uygulamasının, “taahhüt mekanizması”nın rekabet
havayolu yolcu taşımacılığı, enerji piyasasındaki gelişmeler
hukukumuza kazandırılması ve birleşme ve devralma
gibi başarılı örnekler olmakla birlikte, demir –çelik sektörün
değerlendirilmelerinin AB ile uyumlu hale getirilmesinde fayda
verilen devlet yardımları gibi olumsuz örnekler de vardır. Bu
görülmektedir.
nedenle, her üç temel alan açısından da sektörlere yönelik
düzenlemelerin uyumlaştırılması ihtiyacı devam etmektedir.
Ek – AB Rekabet Mevzuatına Uyuma Dair Karşılaştırma Tablosu*
Konu / Başlık
AB Mevzuatı
Türk Mevzuatı
REKABETİ SINIRLAYICI ANLAŞMA, KARAR ve EYLEMLER
AT 81 (1&2)
RKHK m.4
AT 82
RKHK m.6
Re’sen Muafiyet Uygulaması, Nispi Para Cezaları
R 1/2003
RKHK m.5, 16, 17
Rekabet İhlallerine İlişkin Tahhüt Mekanizması
R 1/2003
---
(1)
(1)
ANTİTRÖST KURALLARININ UYGULANMASI
HAKİM DURUMUN KÖTÜYE KULLANILMASI
Önemsizlik (de minimis)Uygulaması
52001XC1222(03)
---
Etkin Pişmanlık ve Aktif İşbirliği
52006XC1208(04)
Yönetmelik
Cezaların Verilmesine İlişkin Rehber
52006XC0901(01)
Yönetmelik
Dosyaya Erişim Hakkında İlişkin Duyuru
52005XC1222(03)
---
İlgili Ürün Pazarının Tanımlanmasına İlişkin Duyuru
31997Y1209(01)
Kılavuz
Yatay İşbirliği Anlaşmalarına AT 81’in Uygulanması
32001Y0106(01)
---
AT 81(3)
RKHK m.5
R 2790/99
T 2002/2
MUAFİYET SİSTEMİ
Dikey Anlaşmalara İlişkin Grup Muafiyeti
BİRLEŞME VE
DEVRALMALAR
(2)
Motorlu Taşıtlar Dağıtım ve Servis Anlaşmalarına İlişkin GM
R 1400/2002
T 2005/4
R 772/2004
T 2008/2
Araştırma ve Geliştirme Anlaşmalarına İlişkin GM
R 2659/2000
T 2003/2
R 2658/2000
---
(2)
52004XC0427(07)
---
(3)
---
(3)
Uzmanlaşma Anlaşmalarına İlişkin GM
Sigorta Sektörüne İlişkin Grup Muafiyeti
R 1534/91
Hava Taşımacılığı Sektörüne İlişkin Grup Muafiyeti
R 487/2009
Deniz (Düzenli Hat) Taşımacılığına İlişkin GM
R 823/2000 R 246/2009
---
(3)
Demiryolu, Karayolu ve İç Su Taşımacılığı GM
R 169/2009
---
(3)
R 139/2004
RKHK m.7
(1)
R 802/2004
---
(1)
BİRLEŞME VE DEVRALMALAR
Sözlü Savunma Hakkı, Taahhüt Mekanizması, Değerlendirme
Yatay Olmayan Birleşmelere İlişkin Rehber
52008XC1018(03)
---
(3)
Yatay (Rakipler Arasındaki) Birleşmelere İlişkin Rehber
52004XC0205(02)
---
(3)
Yan Sınırlamalara İlişkin Duyuru
52005XC0305(02)
---
(3)
Birleşme ve Devralmalara İlişkin Tedbirler Rehberi
2008/C 267/01
---
(4)
Birleşme ve Devralma Kavramlarına İlişkin Bütünleşik Duyuru
2008/C 95/01
DEVLET YARDIMLARI
DEVLET
YARDIMLARI
(1)
Teknoloji Transferi Anlaşmalarına İlişkin GM
Muafiyet Kurallarının Uygulanmasına İlişkin Rehber
Devlet Yardımlarına İlişkin Genel Grup Muafiyeti
AT 87 & 88
---
(5)
---
(6)
Devlet Yardımlarının Bildirimi
R 794/2004
R 1998/2006
Devlet Yardımlarına İlişkin Genel Grup Muafiyeti Tebliği’nin uygulanmasına ilişkin 20 -30 adet ikincil düzenleme
(3)
R 800/2008
Önemsizlik (de minimis)Uygulaması
(6)
---
(6)
Muhtelif
---
(6)
AT 86(1)
RKHK m.4 (?)
(7)
GENEL EKONOMİK MENFAATE YÖNELİK HİZMETLERİN SUNUMU
AT 86(2)
----
(7)
Posta Hizmetlerinde Rekabet Kurallarının Uygulanması
31998Y0206(01)
----
(8)
Telekomünikasyon
D 2002/77/EC
----
(8)
Tarım
R 1184/2006
----
(8)
KAMU TEŞEBBÜSLERİNE REKABET KURALLARININ UYGULANMASI
*
1
2
3
4
5
6
7
8
NOT
Bu tabloda rekabet hukuku ile ilgili tüm müktesebata değil yalnızca seçilmiş metinlere yer verilmiş olup birçok duyuru ve kılavuz tablonun dışında tutulmuştur.
Kanun değişikliği gerekli olup, konuya ilişkin değişiklik tasarısı TBMM’dedir.
Rekabet Kurulu Yönetmeliği / Tebliği ile 2008 yılında uyumlaştırılması taahhüt edilmiş olup çalışmalar halen devam etmektedir.
Rekabet Kurulu Yönetmeliği / Tebliği ile uyumlaştırılması mümkündür.
Kanun değişikliğini müteakip Rekabet Kurulu tarafından ikincil düzenleme yapılabilir.
Konuya ilişkin yeni bir kanuni düzenleme gerekli olup değişiklik tasarısı Başbakanlıktadır.
Yeni bir kanuni düzenleme yapılması müteakip ilgili kurum tarafından ikincil düzenleme yapılmalıdır.
Öncelikle yeni bir kanuni düzenleme yapılması gerekmektedir.
Birden fazla kurumun görev ve yetki alanına girmekte olup kanuni düzenleme yapılması gerekmektedir.
42
Notlar
1 Söz konusu iki paragrafa, 1/95 sayılı OKK’nın 32. maddesinde de aynen
yer verilerek Türkiye ile Ortak Pazar arasındaki ticareti etkileyen bu tür
anlaşmaların Gümrük Birliği ile bağdaşmadığı ve otomatikman geçersiz
sayılacakları ifade edilmiştir.
2 Türk mevzuatında AB’den farklı olarak münhasır bayilik hariç olmak üzere
eşit durumdaki kişilere farklı şartların uygulanması da örnekler arasında
sayılmıştır. Ancak, maddede belirtilen örneklerin tahdidi olmadığı dikkate
alındığında bu durum AB müktesebatına uyum açısından herhangi bir sorun
teşkil etmemektedir.
3 ICI v. Commission [1972] ECR 619 Case 48/69 (Dyestuffs); Suiker Unie v.
Commission [1975] ECR 1663
4 GÜRKAYNAK, Gönenç (2002) “Shifting the Burden of Proof in Turkish Competition
Law”, Global Competition Review, February/March 2002.; ATİYAS, İzak ve Gönenç
GÜRKAYNAK (2006), “’Uyumlu Eylem Karinesi’ Üzerine Hukuki ve Ekonomik
Çözümlemeler”, Rekabet Hukukunda Güncel Gelişmeler Sempozyumu – IV,
Rekabet Kurumu Yayınları, Ankara.
5 Council Regulation (EC) No 1/2003 of 16 December 2002 on the implementation
of the rules on competition laid down in Articles 81 and 82 of the Treaty,
OJ[2003] L1/ 1–25.
6 5388 sayılı Kanun, RG -25874, 13.07.2005 (Ancak ilginç bir şekilde 1/2003
sayılı Tüzük ile AB’de cezalara ilişkin zamanaşımı getirilir iken Türkiye’deki
kanun değişikliği ile zaman aşımı maddesi kaldırılmıştır).
7 Commission Regulation (EC) No 773/2004 of 7 April 2004 relating
to the conduct of proceedings by the Commission pursuant to Articles 81
and 82 of the EC Treaty, OJ [2004] L 123/18–24.
8 Guidelines on the method of setting fines, OJ [2006] C210/2-5.
9 “Rekabeti Sınırlayıcı Anlaşma, Uyumlu Eylem ve Kararlar ile Hakim Durumun
Kötüye Kullanılması Halinde Verilecek Para Cezalarına İlişkin Yönetmelik”,
RG -27142, 15.02.2009.
10Commission Notice on the non-imposition or reduction of fines in cartel cases,
OJ [1996] C 207/ 4-6.
11Commission Notice on immunity from fines and reduction of fines in cartel
cases, OJ [2002] C 45/3-5.
12Commission Notice on immunity from fines and reduction of fines in cartel
cases, OJ [2006] C 298/17-22.
13“Kartellerin Ortaya Çıkarılması Amacıyla Aktif İşbirliği Yapılmasına Dair Yönetmelik
(Pişmanlık Yönetmeliği)”, RG-27142, 15.02.2009.
14Ancak önemsizlik kapsamındaki anlaşma, karar ve eylemlere karşı özel hukuk
çerçevesinde dava açılması ve tazminat talep edilebilmesi açısından herhangi
bir sınırlama yoktur.
15Commission Notice on agreements of minor importance which do not
appreciably restrict competition under Article 81(1) of the Treaty establishing the
European Community (de minimis), OJ (2001) C 368/13-15.
16Rekabetin Korunması Hakkında Kanunda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun
Tasarısı (“Değişiklik Tasarısı”), http://www.tbmm.gov.tr/develop/owa/tasari_teklif_
sd.onerge_bilgileri?kanunlar_sira_no=68605, 07.08.2009.
17Söz konusu maddeye, 1/95 sayılı OKK’nın 33. maddesinde de aynen yer verilerek
Türkiye ile Ortak Pazar arasındaki ticareti etkileyen bu tür eylemlerin Gümrük
Birliği ile bağdaşmadığı ve otomatikman geçersiz sayılacakları ifade edilmiştir.
181/95 sayılı OKK’nın 32(3). maddesine de aynen yansımıştır.
19OJ [1962] No.013, 21.02.1962
20OJ [2003] L1/1.
2102.07.2005 tarih ve 5388 sayılı Kanun, RG -25874, 13.07.2005
22Tekelden Dağıtım Anlaşmalarına İlişkin 1983/84 Sayılı Tüzük, OJ [1984] L173/1;
Tekelden Satınalma Anlaşmalarına İlişkin 1984/84 Sayılı Tüzük, OJ [1984] L173/5;
Franchise Anlaşmalarına İlişkin 4087/88 Sayılı Tüzük, OJ [1988] L359/46; Motorlu
Taşıtların Dağıtım ve Servisine İlişkin 1475/95 Sayılı Tüzük, OJ [1995] L145/25
ve Teknoloji Transferi Anlaşmalarına İlişkin 240/96 Sayılı Tüzük, OJ [1996] L31/2.
231997/3 sayılı Tek Elden Dağıtım Anlaşmalarına İlişkin Grup Muafiyeti Tebliği,
RG – 23100, 01.04.1997; 1997/4 sayılı Tek Elden Satın Alma Anlaşmalarına İlişkin
Grup Muafiyeti Tebliği, RG – 23100, 01.04.1997; 1998/3 Sayılı Motorlu Taşıtlar
Dağıtım ve Servis Anlaşmalarına İlişkin Grup Muafiyeti Tebliği, RG –23304,
01.04.1998; 1998/7 Sayılı Franchise Anlaşmalarına İlişkin Grup Muafiyeti Tebliği,
RG –23853, 21.10.1999 (Bu tebliğlerin tümü yürürlükten kaldırılmıştır.)
24OJ [1999] L336/21, [2000] 4 CMLR 398.
25OJ [2001] C291/1, [2000] 5 CMLR 1074.
261997/3, 1997/4 ve 1998/7 sayılı Tebliğler.
27Karş. AB Tüzüğü md.5 ile RK Tebliği md. 5.
28Her iki düzenlemenin ayrıntılı olarak karşılaştırılması için bkz. Karakurt(2005),
Gürzumar (2005).
29AB’den farklı olarak, Tebliğ’in yürürlüğe girdiği tarihte Tebliğ kapsamında yer
almayan bir anlaşmanın muafiyet alabilmesi için tarafların Kurum’a başvurması
zorunluluğu olduğundan eşik getirilmesinin fiilen tüm dikey anlaşmaların
Kurum’a bildirilmesi ve Kurumun iş yükünün artması sonucunu doğuracağı, bu
durumun da Tebliğ ile ulaşılmak istenen amaçlarla çelişeceği savunulmuştur
(Gürzumar, 2005).
30RG – 26532, 25.5.2007
31Dikey sınırlamalara ilişkin bir diğer belge de ilgili Tüzüğün uygulanmasına ilişkin
açıklamaları içeren ve bağlayıcı olmayıp yalnızca açıklayıcı nitelikte olan Dikey
Kısıtlamalar Rehberi dir. Söz konusu rehberin Türk mevzuatındaki muadili ise,
2002/2 Sayılı Dikey Anlaşmalara İlişkin Grup Muafiyeti Tebliğinin Açıklanmasına
Dair Kılavuz’dur. (RG [2003] 25194, 09.08.2003; 03-83/1009-M sayılı Rekabet
Kurulu Kararı ile değişik).Söz konusu kılavuz, 23.07.2009 tarihi itibariyle yerini
dikey sınırlamalara ilişkin yeni kılavuza bırakmıştır (http://www.rekabet.gov.tr/
index.php?Sayfa=sayfahtml&Id=943).
32http://ec.europa.eu/competition/consultations/2009_vertical_agreements/
index.html (03.08.2009)
331475/95 sayılı Komisyon Tüzüğü, OJ [1995] L145/25-34, 29.06.1995.
34OJ [2002] L203/30-41, 01.08.2002.
35“Motorlu Taşıtlar Dağıtım ve Servis Anlaşmalarına İlişkin Grup Muafiyeti Tebliği”,
RG-23304, 01.04.1998.
362005/4 sayılı “Motorlu Taşıtlar Sektöründeki Dikey Anlaşmalar ve Uyumlu
Eylemlere İlişkin Grup Muafiyeti Tebliği”, RG- 25991, 12.11.2005.
37“Belirli Türdeki Know-How Lisanslama Anlaşmalarına Grup Muafiyeti Tanınmasına
İlişkin 556/89 sayılı Komisyon Tüzüğü “OJ [1989] L61.
38“Teknoloji Transferi Anlaşmalarına İlişkin 240/96 Sayılı Komisyon Tüzüğü”,
OJ [1996] L31/2.
39OJ [2004] L123/11-17.
40RG- 26765, 23.01.2008.
41OJ [2002] L304/7–12.
42RG-25212, 27.08.2003. http://www.rekabet.gov.tr/dosyalar/teblig/teblig31.doc
43Türk mevzuatında Rakipler Arasında Olmayan Belirli Nitelikteki Fason Üretim
Anlaşmalarına İlişkin Kılavuz (RK Kararı – No. 08-04/55-M; 10.01.2008) ile rakip
olmayan teşebbüsler arasındaki uzmanlaşma sağlayan anlaşmalara kısmen cevaz
verilmekle birlikte, henüz tam bir uyumdan söz etmek mümkün değildir.
44Konu ile ilgili ayrıntılı tartışmalar için bkz. Arıtürk (2009), Öz (2006),
Gülergün (2003).
4520.12.2005 tarih, 05-86/1188-340 sayılı Rekabet Kurulu kararı.
46Airtours v Commission, Case T-342/99 [2002] E.C.R.II-2585.
47Danıştay: Esas No:2005/10038 [01.03.2006].
48 Taslak uyarınca, “Bir mal veya hizmet piyasasında rekabetin önemli ölçüde
azaltılması sonucunu doğuracak birleşme, devralma veya ortak girişim gibi
yoğunlaşma işlemleri” yasaklanmaktadır.
49“Commission Regulation (EC) No 802/2004 of 7 April 2004 implementing
Council Regulation (EC) No 139/2004 on the control of concentrations between
undertakings”, OJ [2004] L133/1–39.
50Bazı dosyalarda Kurul’un koşul getirmesi riski karşısında tarafların tek taraflı olarak
adım atıp taahhütler verdikleri de görülmektedir. Bkz. Kent/Intergum, 23.08.2007
tarih, 07-67/836-314 sayılı Rekabet Kurulu kararı.
51Council Regulation (EC) No 994/98 on the application of Articles 92 and 93
(now 87 and 88 respectively) of the Treaty establishing the European Community
to certain categories of horizontal State aid, OJ [1998] L142/1-4.
52Ayrıntılı bilgi için bkz. http://ec.europa.eu/competition/state_aid/legislation/
block_archive.html
53 Commission Regulation (EC) No 800/2008 declaring certain categories of aid
compatible with the common market (General block exemption Regulation),
OJ [2008] L214/ 3-47.
54 Guidelines on National Regional Aid for 2007-2013, OJ [2006] C 54/13.
55 Community Guidelines on State aid for Environmental Protection,
OJ [2008] C 82/1
56 Community Framework for State aid for Research and Development and
Innovation, OJ [2006] C 323/1.
57 Community Guidelines on State Aid to Promote Risk Capital Investments in
Small and Medium-sized Enterprises, OJ [2006] C194/2.
58 Community Guidelines on State aid for rescuing and restructuring firms in
difficulty, OJ [2004] C244/2.
59 Commission Notice on the application of Articles 87 and 88 of the EC Treaty to
State aid in the form of guarantees, OJ [2008] C155/10-12.
60 Council Regulation (EC) No 1407/2002 of 23 July 2002 on State aid to the coal
industry, OJ [2002] L205/1-8.
61Communication: from the Commission: Rescue and restructuring aid and closure
aid for the steel sector, OJ [2002] C70/21.
62Framework on State aid to shipbuilding, OJ [2003] C317/1-14; yürürlük uzatma:
OJ [2008] C173/2.
63Notice from the Commission on the application of the competition rules to the
postal sector and on the assessment of certain State measures relating to postal
services, OJ [1998] C 39/2-18.
64Communication from the Commission on the application of State aid rules to
public service broadcasting, OJ [2001] C 320; 02.07.2009 tarihinde yenilenmiştir.
65Cinema Communication of 26 September 2001, OJ [2009] C 31/1.
66 Community Guidelines for State aid in the Agriculture and Forestry Sector for
2007-2013, OJ [2006] C319/1.
67Community Guidelines for the Examination of State Aid to Fisheries and
Aquaculture, OJ [2008] C84/10.
68Commission Regulation (EC) No 1998/2006 of 15 December 2006 on the
application of Articles 87 and 88 of the Treaty to de minimis aid, OJ [2006] L
379/5.
69Karayolu taşımacılığında üst sınır 100.000 Avro olup verilen yardımın nakliye aracı
alınması amacıyla kullanılmaması gerekmektedir.
70http://www.abgs.gov.tr/files/Muktesebat_Uyum_Programi/08_RekabetPolitikasi.
pdf (08.08.2009)
71http://www.basbakanlik.gov.tr/docs/kkgm/kanuntasarilari/101-490.doc
(08.08.2009)
72http://www.rekabet.gov.tr/dosyalar/images/file/UluslararsiIliskiler/
ilerlemeraporlari06.pdf (10.08.2009)
73DPT (2007), Rekabet Hukuku ve Politikaları ÖİK Raporu, s.74. Ülke bazında daha
detaylı bilgi için bkz.. İKV, Avrupa Birliği ve Türkiye’de Devlet Yardımları, İKV
Yayınları, 2005.
74DPT (2000), Rekabet Hukuku ve Politikaları ÖİK Raporu, s.40-45.
75Commission Decision of 28 November 2005 on the application of Article 86(2)
of the EC Treaty to State aid in the form of public service compensation granted
to certain undertakings entrusted with the operation of services of general
economic interest (notified under document number C(2005) 2673), OJ [2005]
L312/67–73.
76Commission Directive 2006/111/EC of 16 November 2006 on transparency of
financial relations between Member States and public undertakings as well as on
financial transparency within certain undertakings (Codified version), OJ [2006] L
318/ 17 – 25.
77Community Framework for State Aid in the Form of Public Service
Compensation, OJ [2005] C297/4-7.
78Bu konudaki uygulamalar ve zaman zaman Rekabet Kurulu’nun bu konudaki
yetkisini kamu teşebbüsleri aleyhine gereğinden fazla geniş yorumladığını
savunan görüşler için bkz. Selçuk (2004) ve Selçuk (2003).
79Ayrıntılı bilgi için bkz. Selçuk (2003 ve 2004), Akıllıoğlu (2005).
80 ÖİK raporundan çok önce Rekabet Kurumu bu konuda bir çalışma grubu
oluşturmuş ve Rekabet Kanunu ile çelişen düzenlemelere ilişkin bir metin
hazırlanmıştır; ancak bu alanda kurumsallaşma ve kurumlar arası koordinasyon
sağlanamamıştır. Söz konusu çalışma için bkz. Ekdi, Öztürk et.al (2002)
81 Directive (EC) 2003/54/EC of the European Parliament and of the Council of 26
June 2003 concerning common rules for the internal market in electricity and
repealing Directive 96/92/EC, OJ [2003] L 176/37.
82 Directive 2003/55/EC of the European Parliament and of the Council of 26
June 2003 concerning common rules for the internal market in natural gas and
repealing Directive 98/30/EC, OJ [2003] L 176/57.
83 http://europa.eu/rapid/pressReleasesAction.do?reference=MEMO/07/361&form
at=HTML&aged=1&language=en&guiLanguage=en
84 Directive 97/67/EC of the European Parliament and of the Council of 15
December 1997 on common rules for the development of the internal market of
Community postal services and the improvement of quality of service, OJ [1998]
L15/14–25.
85Directive 2002/39/EC, OJ[2002] L176/21–25.
86 Directive 2008/6/EC, OJ [2008] L52/3.
87 Ayrıca bkz. Emek (2002), Karakurt (2005), Akıllıoğlu (2005), Aygün (2009).
88Notice, OJ [1998] C 39/ 2–18.
89Council Regulation (EC) No 487/2009, OJ [2009] L148/1.
90 OJ[2000] L 100 /24–30.
91 OJ[2009] L 79/1–4.
92 OJ[2009] L 61/1–5.
93 OJ [1991] L 14/1-3
94 OJ [2003] L 53/8-16.
95 OJ [2006] L 214/7-9.
96http://www.rekabet.gov.tr/dosyalar/images/file/UluslararsiIliskiler/
ilerlemeraporlari06.pdf (10.08.2009)
97http://www.abgs.gov.tr/files/AB_Iliskileri/AdaylikSureci/IlerlemeRaporlari/
turkiye_ilerleme_rap_2008.pdf s.47.
98http://www.abgs.gov.tr/index.php?p=42260&l=1
44
Kaynakça
AKILLIOĞLU, Ethem (2005), “Avrupa Topluluğu Kamu Hizmeti Yükümlülükleri ile
Genel Ekonomik Yarar Hizmetleri Kavramları Üzerine Notlar”, Rekabet Dergisi,
Sayı:21.
ARITÜRK, Remzi Özge (2009), Birleşmelerin Kontrolünde Kullanılan Esasa İlişkin Test
AB Deneyimi ve Türkiye İçin Çıkarımlar, Rekabet Kurumu Yayınları, Ankara.
ATİYAS, İzak ve Gönenç GÜRKAYNAK (2006), “’Uyumlu Eylem Karinesi’ Üzerine
Hukuki ve Ekonomik Çözümlemeler”, Rekabet Hukukunda Güncel Gelişmeler
Sempozyumu – IV, Rekabet Kurumu Yayınları, Ankara.
AYGÜN, Erdem (2009), Posta Hizmetlerinde Serbestleşme Süreci ve Rekabet Hukuku
Uygulamaları, Rekabet Kurumu Yayınları.
DPT (2000), Rekabet Hukuku ve Politikaları Özel İhtisas Komisyonu Raporu
DPT (2007), Devlet Yardımları Özel İhtisas Komisyonu Raporu.
EKDİ, Barış (2001), “AB Rekabet Hukuku Karşısında Türkiye’nin Uyum Politikaları”,
Ekonomik Yaklaşım, Sayı:47.
EKDİ, Barış, Ebru ÖZTÜRK, Hasan Hüseyin ÜNLÜ, Kürşat ÜNLÜSOY, Serpil ÇINAROĞLU
(2002), “Rekabet Kuralları ile Uyumlu Olmayan Mevzuat Listesi (I)”, Rekabet Dergisi,
Sayı:9,s.49-76.
EMEK, Uğur (2002), “Posta Hizmetlerinde Özelleştirme, Regülasyon ve Rekabet”,
Rekabet Dergisi, Sayı:9.
GÜLERGÜN, Cenk. (2003), “Türkiye için Yoğunlaşma Kontrolü Modeli Önerisi: Rekabet
Testi”, Rekabet Politikası ve Yoğunlaşmaların (Birleşme/Devralmaların) Kontrolü,
GÜRKAYNAK, Gönenç (2002) “Shifting the Burden of Proof in Turkish Competition
Law”, Global Competition Review, February/March 2002.
GÜRZUMAR, Osman Berat (2005),“2002/2 Sayılı Rekabet Kurulu Tebliği Çerçevesinde
Dikey Anlaşmalar”, Rekabet Hukukunda Güncel Gelişmeler Sempozyumu – I,
İKV (2005), Avrupa Birliği ve Türkiye’de Devlet Yardımları, (haz. Taylan UYSAL), İKV
Yayınları.
KARAKURT, Alper (2005) Avrupa Topluluğu ve Türk Rekabet Politikasında Münhasır
Dikey Anlaşmalar, Rekabet Kurumu Yayınları, Ankara.
KARAKURT, Alper (2005), “Evrensel Hizmet Yükümlülüğü (Universal Service
Obligation)”, Rekabet Dergisi, Sayı:21.
OECD (2005) Türkiye’nin Rekabet Hukuku ve Politikası’na İlişkin Gözden Geçirme
Raporu, Rekabet Kurumu Yayınları.
ÖZ, Gamze A. (2006), “4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun ve
Bu Kanunda Değişiklik Yapılmasına İlişkin Taslak Çerçevesinde Birleşme ve
Devralmalar ‘Yoğunlaşma İşlemlerinin Kontrolü’”, 4054 sayılı Rekabetin Korunması
Hakkında Kanun ve Bu Kanunda Değişiklik Yapılmasına İlişkin Taslak: Sempozyum
Bildiriler-Tartışmalar-Panel, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü Yayınları,
Ankara.
REKABET KURUMU (2008), Rekabet El Kitabı, Rekabet Kurumu Yayınları, Ankara.
SELÇUK, İlmutluhan (2003), AT Anlaşması’nın 86. Maddesi Çerçevesinde Münhasır
Haklar ve Özel Haklar Türk Rekabet Hukukuna Etkileri, Rekabet Kurumu Yayınları.
SELÇUK, İlmutluhan (2004), “Türk Rekabet Hukuku’nda Devlet Tekelleri ve Münhasır
Haklar”, Rekabet Dergisi, Sayı:18.
VERHELLEN, Gert ve T. KÖKSAL (2002), Avrupa Birliği’nin Rekabet Politikası ve
Türkiye’nin Uyumu, İktisadi Kalkınma Vakfı Yayınları.
Ticaret Yapmak: AB Ticaret Politikası > AB Rekabet Müktesebatının Türk Hukukuna Uyarlanması
AB REKABET MEVZUATININ
REKABET
UYGULANMASININ
ŞİRKETLER ÜZERİNDEKİ ETKİSİ
Barış EKDİ *
1. Piyasa Ekonomisi, Rekabet ve Rekabet Hukuku
olarak rol almış, planlama ekonomik hayatta önemli bir rol
oynamış, özellikle 1980 sonrasında ise devletin piyasalardaki
Dünya üzerindeki ekonomik sistemleri değerlendirdiğimizde,
ağırlığının azaltılması, serbest piyasa ekonomisinin
iktisat politikasının bir ucunda neyin ne kadar, kimler için
gereklerinin yerine getirilmesi için çeşitli düzenlemeler
ve ne fiyatta üretileceğine devletin karar verdiği merkezi
yapılmış, özelleştirme ve serbestleştirme süreci hız kazanmıştır.
planlama ekonomilerini, diğer ucunda da üretim süreçlerinin
piyasa mekanizması tarafından belirlendiği “serbest piyasa”
Bu çerçevede piyasa ekonomisinden beklenen faydaları şu
ekonomilerini görmekteyiz. Bu bağlamda uç noktaları tespit
şekilde özetlemek mümkündür: Piyasalara giriş ve çıkışın
açısından merkezi planlamaya eski SSCB, Kuzey Kore, piyasa
serbest olması neticesinde müteşebbisler talebin yoğun
ekonomisine de ABD ve İngiltere örnek olarak gösterilebilir.
olduğu, kârlı olacaklarına inandıkları alanlara yatırım
Gerçek hayatta ise, ülkelerin iktisadi sistemlerinin cetvelin bu
yapacaklar, bulundukları piyasalardaki müşterileri çekmek,
iki ucu arasında farklı zamanlarda farklı noktalarda yer aldığını
rakiplerinden daha iyi olmak, daha verimli olmak, daha kaliteli
da görmek mümkündür: Örneğin, Türkiye Cumhuriyeti’nde
ürünleri ve hizmetleri daha makul fiyatlara sunmak için çaba
kuruluş aşamasında özel sermayenin yetersiz olması nedeniyle
sarf edecekler, yeniliklere, teknolojik gelişmeye ön ayak
devlet birçok alanda bizzat yatırım yapmış, piyasalarda oyuncu
olanlar, maliyetleri düşürmenin yeni yöntemlerini bulanlar bu
* Rekabet Uzmanı, MBA, LLM. Bu makalede yer alan görüşler tümüyle yazara ait
olup herhangi bir kurum ve kuruluşu bağlayıcı nitelikte değildir.
46
Etkin Rekabet Etmek: AB Rekabet Politikası > AB Rekabet Mevzuatının Uygulanmasının Şirketler Üzerindeki Etkisi
yarışta öne geçecek, sonuçta bu süreç bir yandan tüketicileri,
olarak yapılan bir çalışmada, rekabet hukukunun etkili bir
bir yandan da rakiplerine oranla daha iyi olan müteşebbisleri
şekilde uygulanması ile daha etkin, daha verimli özel teşebbüs
ödüllendirecektir. Uzun vadede kaynaklar onları en iyi şekilde
firmalarının sayısında artış görülmesi arasında doğru orantı
değerlendirecek yeteneğe sahip müteşebbisler tarafından
tespit edilmiştir2.
kullanılacak, iç piyasadaki rekabet aynı zamanda dış pazarlarda
da başarılı olmanın anahtarı olacaktır. Gümrük Birliği
Bu çalışmanın amacı, AB rekabet mevzuatının uygulanmasının
sonrasında artan rekabet baskısı ile birlikte kendisini geliştirme
şirketler üzerindeki etkilerinin değerlendirilmesidir. Bu tür
olanağı bulan ve bu aşamadan sonra ihracatta rekorlara imza
bir değerlendirmeye geçmeden önce, Türkiye’nin AB rekabet
atan otomotiv sektörü, son beş yılda dünya ortalamasından on
mevzuatının yalnızca antitröst kısmını uyumlaştırdığı, devlet
kat hızlı büyüyen sivil havacılık sektörü ve yeni teknolojiler ile
yardımları ve kamu teşebbüsleri ile münhasır hak sağlanan
sürekli gündemde olan telekomünikasyon sektörü bunun en
teşebbüslere ilişkin herhangi bir gelişme sağlanamadığı
güzel örnekleridir.
dikkate alınmalıdır. Bu durum mevzuat uyumunun
gerçekleştiği alanları da etkilediğinden bunlara ilişkin ayrıca
Tüm bu süreçlerin ortak noktası aslında tek bir sözcük
değerlendirme yapılacaktır.
ile özetlenebilir:“Rekabet”. Bir başka deyişle, piyasa
ekonomisinden beklenen faydanın sağlanması
Değerlendirme açısından ikinci önemli kısıt ise,
için piyasalardaki rekabetin varlığı olmazsa olmaz
değerlendirmeye konu olan Rekabet Kurulu kararlarının
koşuldur. Ancak, bazı durumlarda devletten kaynaklanan
Danıştay denetimine tabi olması ve Rekabet Kurulu’nun
düzenlemelerle, bazı durumlarda ise firmaların aralarında
kurulmasından sonraki on yıl içinde yapmış olduğu
yaptıkları anlaşmalarla, uyumlu eylemleriyle, teşebbüs
soruşturmalar sonucunda aldığı kararlarının neredeyse
birliklerinin kararlarıyla ya da büyük firmaların çeşitli
tümünün usule ilişkin yorum nedeniyle Danıştay tarafından
davranışlarıyla piyasadaki rekabeti kısıtladıklarını, bozduklarını
iptal edilmesidir3. Bu nedenle Rekabet Kurulu dört-beş yıllık
ya da engellediklerini görmekteyiz. Bu nedenle piyasalardaki
bir gecikme sonucunda aynı dosyalara ilişkin tekrar karar
rekabetin yasa ile korunması piyasa ekonomisinin bir
almak zorunda kalmış; bu da kararların şirketler ve piyasalar
gereğidir. ABD’de yaklaşık 120 yıl önce 1890 yılında başlayan
üzerindeki etkisini göstermesini geciktirmiştir.
bu süreç, Avrupa Birliği’nde de 50 yıllık bir geçmişe sahiptir.
Türkiye’de ise piyasa ekonomisinin önemi artar iken piyasaların
Rekabet hukuku uygulamasının değerlendirilmesine
sağlıklı bir şekilde gelişmesinin en önemli aracı olan rekabet
ilişkin bugüne kadar yapılan çalışmalar genellikle belirli
hukuku maalesef göz ardı edilmiş, bu alandaki düzenlemeler
kararların ayrıntılı incelenmesi ile sınırlı kalmış olup kuralların
için bir bakıma AB ile yapılan Gümrük Birliği’nin zorlaması
uygulanmasın genel olarak etkisine dair iktisadi analiz mevcut
beklenmiştir. 1994 yılında çıkan ve ancak 1997 yılında
değildir. Konuya ancak politika analizi çerçevesinde sınırlı
uygulanmaya başlayan Rekabetin Korunması Hakkında Kanun
sayıda birkaç yayında değinilmiştir4.
ile Türkiye bu alandaki eksikliğin bir kısmını kapatma yolunda
önemli bir adım atmıştır. Gelinen noktada antitröst alanında
Bu çalışmada benimsenen yöntem ise, antitröst alanında
büyük ölçüde uyum sağlanmakla birlikte devlet yardımları,
AB rekabet hukuku mevzuatının Türkiye’deki yansıması olan
kamu teşebbüsleri ve münhasır haklara sahip teşebbüsler
4054 sayılı Rekabet Korunması Hakkında Kanun çerçevesinde
açısından kayda değer bir gelişme sağlanamamıştır .
bugüne kadar alınmış olan kararların piyasalar ve şirketler
1
üzerindeki etkisine dair çıkarsamalar ve uyuma henüz konu
Her ne kadar AB mevzuatına uyum sürecinde gündeme gelmiş
olmamış alanlardaki uyum eksikliğinin şirketler üzerindeki
olsa da rekabet hukukunun Türkiye piyasalarında rekabeti
etkilerini değerlendirmek olacaktır. Bunun yanı sıra, Gümrük
bozan eylemlere odaklandığı ve bu açıdan Gümrük Birliği’nde
Birliği’nde kaynaklanan ve şirketlerimizin AB piyasalarındaki
bağımsız olarak Türkiye ekonomisi için önemli olduğu
faaliyetleri için önemli olan hususlara da son bölümde
unutulmamalıdır. Nitekim, eski doğu bloğu ülkelerinden
değinilecektir.
piyasa ekonomisine geçen 18 ülkeye yönelik
2. Antitröst ve Birleşme-Devralma Kurallarının
Bunlardan ilki; rekabeti kısıtlayan şirketlerle alışveriş halinde
Uygulanması
olan firmalar tarafından doğrudan hissedilebilir olan etkidir:
Örneğin, sunta üreticilerinin kartel oluşturup ürünlerinin
2.1. Antitröst Kurallarının Şirketler
fiyatlarını yükseltmeleri durumunda, bu ürünleri girdi olarak
Üzerindeki Etkisi
kullanan mobilyacıların maliyetleri yükselecek, bunu ürün
fiyatlarına yansıtmak zorunda kaldıklarında ise satışları
AT Anlaşması’nın 81. maddesinin ilk paragrafı ile “üye devletler
düşecek ve kârları azalacaktır. Benzer şekilde çimento veya
arasındaki ticareti etkileyebilecek nitelikte olan ve Ortak
demir karteli inşaat sektöründeki maliyetlerin yükselmesine,
Pazardaki rekabetin engellenmesi, kısıtlanması veya bozulması
finans karteli kredi maliyetlerinin yükselmesine yol açacaktır.
amacını ya da etkisini taşıyan teşebbüsler arası anlaşmalar,
teşebbüs birliklerinin kararları ve uyumlu eylemler” Ortak
İkinci etki ise bu kadar açık olmadığı için genellikle fark
Pazarla bağdaşmadığı için yasaklanmıştır. Aynı anlaşmanın
edilmeyen dolaylı etkidir. Tüketicilerin gelirlerini belirli ürünler
82.maddesi ile de teşebbüslerin hâkim durumlarını kötüye
arasında paylaştırdıkları dikkate alındığında, bir alandaki
kullanmaları yasaklanmıştır.
rekabet kısıtlaması nedeniyle bir ürünün fiyatının yükselmesi
durumunda, tüketicinin diğer ürünler için harcayabileceği
Söz konusu hükümler 4054 sayılı Kanun’un 4. ve 6. maddeleri
miktar azalacak, bu da dolaylı olarak diğer sektörleri
ile mevzuatımızdaki yerini almıştır. Kanunun yürürlüğe girdiği
etkileyecektir. Örnek vermek gerekir ise, gıda ürünlerindeki
tarihten itibaren, başta “centilmenlik anlaşmaları” olarak
kartel nedeniyle fiyatların artması durumunda tüketici tekstil
bilinen rakipler arası fiyat tespiti, pazar veya müşteri paylaşımı
harcamalarını kısmak durumunda kalacak, bir başka deyişle
gibi anlaşmalar, ihalelerin paylaşılması, rakipleri dışlanması
gıda karteli tekstil sektöründeki satışların azalmasına neden
olmak üzere şirketlerin kendi aralarındaki ya da bir piyasadaki
olacaktır.
rekabeti sınırlamaya yönelik anlaşmaları, davranışları ya da
teşebbüs birliklerinin bu yöndeki kararları yasaklanmıştır.
ÖZET
Yalnızca rakipler arasındaki anlaşmalarla değil, üretici ile
bayi arasındaki anlaşmalarla ile de rekabetin sınırlanması söz
Bugüne kadar uygulandığı haliyle rekabet hukukunun
konusu olabilir ki onlar da istisnalar dışında bu yasaklamaya
şirketler açısından en önemli faydası, yeni piyasalara
tabidir. Aynı şekilde bir piyasada hakim durumda bulunan
girmek isteyen, rekabet etmek isteyen şirketlerin önünün
bir firmanın pazara girişi engellemesi, rakiplerini pazar dışına
açılması olmuştur.
itmeye çalışması gibi dışlayıcı davranışları ya da teamüle
uygun olmayan satış koşulları getirmesi gibi sömürücü
Ayrıca, rekabeti sınırlayıcı anlaşmalar olmaksızın da hâkim
davranışları ya da buna benzer eylemler de hakim durumun
durumda olan bir firmanın tek başına fiyatları rekabetçi
kötüye kullanılması olarak değerlendirip yasaklanmıştır. Söz
düzeyden yüksek tutması, arzı kısıtlaması, potansiyel
konusu yasakların ihlali durumunda ise, şirketlere cirolarının
rakiplerinin piyasaya girişini engellemesi veya mevcut
%10’una varan oranda para cezası uygulanması mümkündür.
rakiplerini piyasa dışına itmesi ve yukarıda yer verilen iki
olumsuz etkiye neden olması mümkündür.
Sığ bir bakış açısıyla bu tür yasaklamaların ve şirketlerin
rekabet etmeye zorlanmalarının yalnızca tüketicileri koruma
Türkiye uygulamasında bakıldığında, 1999’dan 2007 yılı
odaklı olduğu, şirketlerin kârlarında azalmaya yol açacağı
sonuna kadar Rekabet Kurumu’nun rekabet ihlallerine yönelik
ve bu nedenle şirketler aleyhine sonuçlar doğuracağı
654 başvuruyu incelediği ve 1998-2009 döneminde ise 143
düşünülebilir. Nitekim bu tür bir değerlendirmenin resmin
adet soruşturma yürütüp tamamladığı görülmektedir5. Bu
bütününü görememekten kaynaklanan bir yanılgı olduğu
soruşturmalar sonucunda verilen kararların bir kısmına yapılan
henüz tam olarak anlaşılabilmiş değildir. Resmin bütünü
itirazlar halen Danıştay tarafından değerlendirilmekte olup
layıkıyla değerlendirildiğinde, herhangi bir piyasada rekabetin
kesinleşmemiştir; bu nedenle kararların piyasalar ve firmalar
sınırlandırılmasının şirketler üzerinde iki farklı açıdan olumsuz
üzerindeki etkisini görmek için bir süre daha beklemek
etki yaratacağı görülecektir:
gerekebilir. Bununla birlikte verilen kararlardan yola çıkarak,
48
rekabet hukuku uygulamasının şirketler üzerindeki etkisini şu
rakiplerine daha pahalıya sunarak kendi şirketini kayırması
şekilde değerlendirebiliriz:
ve rakiplerin faaliyetlerini zorlaştırmasını Kanun’a aykırı
• Rekabet Kurulu, Türkiye genelinde faaliyet gösteren yedi
bulmuş11, ayrıca ADSL hizmetlerinin sağlanması için sabit
adet LPG üreticisinin Adıyaman ilinde faaliyet gösteren
telefon hattına abone olma zorunluluğunun kaldırılmasına
yerel firmaları piyasa dışına çıkarmak amacıyla aralarında
da karar vererek12 rakip internet servis sağlayıcılarının önünü
anlaşarak maliyetlerinin altında satış yapmaları hususunu
açmıştır.
değerlendirerek, bu şirketlere para cezası vermiş ve yerel
firmaların piyasa dışına itilmelerini engellemiştir .
• Finans sektörüne ilişkin bir kararda ise, Advantage Kart ile
anlaşan işletmelerin münhasıran kendisi ile çalışmasını şart
6
• Bir başka soruşturmada ise profesyonel futbol ligi maç
koşan ve taksitli satış imkanı tanıyan diğer kredi kartları ile
görüntülerinin yayın hakkına sahip Digiturk’ün özet
anlaşma yapmasını engelleyen Benkar’a 5 milyon TL ceza
görüntüleri aynı gruba bağlı Show TV’ye maç bitiminden
verilerek, sözleşmelerdeki münhasırlık hükmü geçersiz
hemen sonra ve daha uygun koşullarda verir iken rakip
kılınmış, böylelikle tüm işletmelere diledikleri kredi kartı ile
yayıncı kuruluşlara gecikmeli olarak ve daha yüksek
çalışabilme olanağı sağlanmıştır13.
fiyatlarla vermesi değerlendirilmiş, Digiturk’e yaklaşık
• Bir başka olayda Rekabet Kurulu Anadolu Cam’ın TEKEL’in
7 milyon TL para cezası verilmiş ve yayınları tüm yayıncılara
açmış olduğu ihalelerde rakibi Marmara Cam’ın teklif vermiş
eşit koşullarda temin etmesini sağlayacak düzenlemeler
olduğu kalemlerde maliyetinin altına teklif verdiğini buna
yapılmıştır .
karşın diğer ürünlerde çok yüksek teklif verdiğini tespit
7
• Gazete ve dergi yayıncılığı piyasasında biri Akşam
etmiş, Anadolu Cam’ın rakibini pazar dışına itmek amacıyla
Gazetesi’nin dağıtımı, diğeri de Star Gazetesi’nin dağıtımı
ile ilgili olmak üzere iki soruşturma yürüten Rekabet Kurulu,
yaptığı bu eylemi cezalandırmıştır14.
• Gösterime girecek filmleri sinema salonlarına pazarlarken
iki yayın grubunun dağıtım şirketlerinin biraraya gelerek
bilet fiyatını da salonlara dikte eden ve salonların
piyasada tekelleşmeye yol açmasını cezalandırmış, bu
diledikleri bilet fiyatını belirlemelerini engelleyen Warner
şirketlerin fiyatları tespit etmek ve müşterileri paylaşmak
Bros. cezalandırılmış ve uygulamaya son vermesine
üzere kurdukları ortak girişim şirketinin piyasadan çıkmasını
hükmedilmiştir15.
emretmiş, dağıtım şirketlerinin satış noktaları üzerinde
• Likit karbondioksit pazarında faaliyette bulunan bir firma,
baskı kurmalarına yönelik uygulamalarını cezalandırmış,
piyasaya yeni bir rakibin girmesinden hemen önce normalde
ayrıca gerekli mercilere görüş göndererek Basın Kanunu’nda
bir yıl süre ile yaptığı tedarik sözleşmelerinin süresini 3-5 yıla
bu yönde değişiklik yapılmasını sağlamış, belediyelerin
çıkararak rakibi için giriş engeli yaratmış, fiyatların yüksek
kiraladıkları gazete-satış büfeleri ile ilgili düzenlemeler
seviyede seyretmesine neden olmuş, firmanın bu davranışı
getirmiş, velhasıl bir yandan dağıtım şirketlerinin yayıncılar
Rekabet Kurulu tarafından cezalandırılarak piyasaya girişin
karşısında tekelleşmesini engellerken bir yandan da
önündeki engeller kaldırılmıştır16.
piyasaya yeni dağıtım şirketlerinin girmesinin önündeki
engelleri kaldırmıştır .
B•unların yanı sıra, ilköğretim okullarına süt teminine yönelik
ihaleyi17 ve belediyelerin trafik sinyalizasyon sistemlerine
8
• Bir başka soruşturmada Rekabet Kurulu, hâkim durumda
yönelik ihalelerini18 paylaşan muhtelif şirketlere de çeşitli
bulunan GSM şirketinin sürekli kampanyalar ile cep telefonu
cezalar verilmiştir. Çimento, seramik kaplama, hazır beton,
ithalatçılarını ve belirli markaları kendisine bağlamasını,
yonga levha, gübre, emaye bobin teli piyasalarında
rakip GSM operatörlerinin gereksiz maliyetlere karşı karşıya
faaliyet gösteren rakip şirketlerin alış ya da satış fiyatını
bırakılmasını ve bu şekilde faaliyetlerinin zorlaştırılmasını
veya koşullarını bir arada belirlemelerine yönelik bir dizi
cezalandırmış, SIM kilit uygulamasının kaldırılmasına önayak
uygulama da Rekabet Kurulu tarafından cezalandırılmıştır.
olarak kişilerin istedikleri operatörler ile istekileri cihazları bir
• Bir diğer önemli örnek ise teşebbüs birliği kararlarına ilişkindir:
araya getirmelerini sağlamıştır .
Seyahat acentelerinin ilgili mevzuat gereği üye olmak zorunda
9
• Türk Telekom A.Ş.’nin ADSL portlarının dağıtımında TTNet’i
bulundukları TÜRSAB’ın Genel Kurulu’nda üye firmalar giriş
kayırarak rakip internet servis sağlayıcılarına cüzi miktarlarda
aidatlarını yüksek oranda arttırmışlar (2002 yılında piyasaya
port sağlamasına müdahale eden Rekabet Kurumu,
gireceklerden 1995 yılına piyasaya girenlerden yüz kat fazla
dağıtımın adil koşullara göre yapılmasını sağlamış , bir
bedel talep edilmiş) böylelikle yeni seyahat acentelerinin bu
başka kararda Türk Telekom’un altyapı hizmetlerini TTNet’in
piyasaya girmesini engellemeye çalışmışlar, Rekabet
10
Kurulu da bu uygulamanın ihlal olduğuna hükmederek
2.2. Muafiyet Sistemi
TÜRSAB’a cezai yaptırım uygulamış, giriş aidatlarının makul
seviyelere çekilmesini emretmiştir19.
Yukarıda değinildiği üzere, AT Anlaşması’nın 81. maddesi
ve RKHK’nin 4. maddesi ile piyasalardaki rekabeti sınırlayan
Yukarıda örnek olarak gösterilmiş bulunan bir dizi Rekabet
her türlü anlaşma yasaklanmıştır. Söz konusu yasak, yalnızca
Kurulu kararı dikkate alındığında, AB rekabet kurallarının 4054
rakip şirketler arasındaki anlaşmaları kapsamamakta, ilke
sayılı Kanun ile mevzuatımızda yerini almasının, tüketiciler,
olarak şirketlerin bayilerine rakip malları satmamaları gibi
kamu otoriteleri ve şirketler üzerindeki çeşitli etkileri şu şekilde
koşullar getirmelerini de kapsamaktadır. Ancak, iktisadi
değerlendirilebilir:
hayatta doğrudan rakip olmayan, tedarik ve perakende
gibi piyasanın farklı seviyelerinde yer alan şirketlerin belirli
GSM, ADSL, taksitli kredi kartları, sinema salonları, maç
bir ölçüde rekabeti kısıtlamalarının da etkinliği arttıracağı,
yayınları gibi konularda alınan kararlar neticesinde tüketicilerin
şirketler ve tüketiciler açısından büyük yararlar sağlayacağı
GSM şirketleri, farklı markalardaki cep telefonları, farklı kredi
da bir gerçektir. Bu nedenle, rekabeti kısıtlayan, ancak AT
kartları, sinema salonları ya da maçların yorumlarını yapan
Anlaşması’nın 81. maddesinin 3. paragrafı ve RKHK’nin 5.
programlar arasında seçim yapma imkânı olmuştur.
maddesine belirtilen dört koşulu da karşılayan anlaşmaların
yasaklamadan muaf tutulması sağlanmış; bu amaçla belirli
Yine bu örneklerden yola çıkarak, antitröst kurallarının
anlaşma grupların veya sektörlere yönelik düzenlemeler
uygulanmasının şirketler üzerinde iki temel etkisinin
yapılmıştır.
olduğundan bahsetmek mümkündür:
AB rekabet hukuku hükümlerine paralel muafiyet hükümlerinin
a.Piyasadaki rekabeti bozan, sınırlayan ya da engelleyen
1997 yılı sonu itibariyle uygulamaya başlanmasından sonra,
şirketler ya da dernek, birlik, oda vb. teşebbüs birlikleri cezai
2007 yılı sonuna kadar 200 adet muafiyet dosyası incelenmiş;
yaptırımla karşı karşıya kalmaktadır.
bunlardan 24’üne muafiyet tanınmamış, 4 dosyadan da
b.Başka şirketlerin rekabeti bozucu davranışları nedeniyle
muafiyet geri alınmıştır20.
bazı piyasalara giremeyen, piyasadan dışlanma riski ile karşı
karşıya kalan, piyasadaki faaliyetleri zorlaştırılan ya da girdi
1997-2002 döneminde yayınlanan bir dizi Rekabet Kurulu
maliyetleri suni olarak arttırılan firmaların önü açılmakta ve
Tebliği ile şirketlerin dağıtım ağlarına ilişkin olarak yaptıkları
kendilerine adil koşullarda yarışma imkânı tanınmaktadır.
satış, tedarik ve franchise anlaşmaları ile motorlu taşıtların
Dolayısıyla, rekabet hukuku ile amaçlanan AB’ye uyum
satış ve dağıtımına ilişkin olarak yeni düzenlemeler getirilmiş;
sürecindeki bir yükümlülüğü şeklen yerine getirmek değildir.
şirketlerinin bayilerine satış fiyatı dikte ettirmeleri engellenmiş,
Bilakis bu tür bir yükümlülük olmasa dahi şirketlerimize adil
bayilerin başka bölgelerden gelenlere de satış yapmasına
koşullarda rekabet edebilecekleri bir ortamın sağlanması
olanak sağlamıştır. 2002 yılında dikey anlaşmalara, 2005 yılında
piyasa ekonomisinden beklenen sonuçların elde edilmesi için
ise motorlu taşıtlara ilişkin yeni düzenlemeler yapılmıştır. Bu
zorunludur. Gelinen nokta itibariyle, rekabet hukukuna ilişkin
sayede bir yandan dağıtım ağlarının etkin olması bir yandan
temel kuralların kabul edilmesinin özellikle kendine güvenen,
da piyasaya girişlerin sınırlanmamasına dikkat edilmiştir.
dinamik şirketlerin önündeki engelleri kaldırma açısından
önemli olduğu görülmektedir. Söz konusu kuralların on iki
Bu dönemde Rekabet Kurulu’nun aldığı kararlara baktığımızda
yıldır uygulanmakta olduğu, alınan kararlardan birçoğunun
ise şunları söylemek mümkündür:
Danıştay’daki incelemenin süresi, usule ilişkin sıkıntılar vb.
• Gazlı içecekler piyasasına yönelik olarak yapılan incelemede
nedenlerle henüz tam olarak etkisini göstermediği, buna
bir teşebbüsün hakim durumda olduğu tespit edilmiş,
rağmen bu kısa sürede görülen sonuçların dahi piyasalara
teşebbüsün bakkal, market, büfe gibi satış noktaları ile
dinamizm getirme açısından önemli olduğu anlaşılmaktadır.
restoran, café gibi yerinde tüketim yerleri ile münhasır
anlaşma yapması yasaklanmış; bunun yanı sıra bu şirketlerin
temin ettiği soğutucu dolaplarda rakip ürünlerin de belirli
bir oranda sergilenmesi imkanı tanınmıştır. Bu sayede hem
50
tüketicilerin bir noktada farklı şirketlerin ürünlerine erişmesi
üreticilerine sattıkları ürünlerinin üzerine marka ve logolarını
sağlanmış, hem de büyük şirketlerin piyasayı kapatmasının
görülebilir bir biçimde yerleştirme hakkı tanınmış, bağımsız
önüne geçilmiş ve küçük şirketlerin de satış veya yerinde
tamircilere yetkili servislerle rekabet etme şansı tanımak
tüketim noktalarında ürünlerini sunabilmeleri sağlanmıştır .
21
• Benzer incelemeler rakı ve bira piyasalarındaki bayilik ve
için de üreticilerin bağımsız tamircilere motorlu taşıtların
bakım onarımıyla ilgili teknik bilgiyi sağlama zorunluluğu
satış anlaşmalarına ilişkin olarak da yürütülmüş, aynı şekilde
getirilmiştir. Söz konusu düzenlemelerin fiiliyatta istenilen
satış noktalarına, yerinde tüketim noktalarına ve soğutucu
sonuçları vermemesi üzerine, hem çok markalı satışların teşvik
dolaplara ilişkin düzenlemeler getirilerek hâkim durumda
edilmesi hem de yetkili satıcılar lehine sözleşmeyle sağlanan
olan şirketin münhasır anlaşmalarla satış noktalarını
asgari koruma standartlarının güçlendirilmesi amacıyla, bir
bağlamasının önüne geçilmiş, diğer teşebbüslerin de bu
yandan sağlayıcılara dağıtım ve servis ağını oluşturmakta
noktalara özgürce ürün verebilmesinin önü açılmıştır .
esneklik sağlayan, diğer yandan yetkili satıcı ve servislerin
22
•Yine aynı şekilde, endüstriyel dondurma pazarında
sağlayıcı karşısındaki konumunu güçlendiren, ayrıca yedek
yürütülen incelemeler sonucunda dondurma üreticilerinin
parça üreticilerinin ve bağımsız tamircilerin rekabete dahil
satış noktalarına ve yerinde tüketim noktalarına erişimini
olmalarını sağlayan 2005/4 sayılı Tebliğ26 yayımlanmıştır.
sağlamak için piyasada hâkim durumda bulunan
teşebbüsün rakip markaları satmama yükümlüğü içeren
ÖZET
anlaşmalarına sağlanan muafiyet geri alınmıştır23.
• Bir başka dosyada ise, internet üzerinden yemek siparişi
Gıda, alkollü içecekler, endüstriyel dondurma pazarlarında
organizasyonu yapan bir firmanın lokanta ve restoranlar
hâkim durumdaki firmaların münhasır bayilik sistemi
ile yapmış olduğu münhasırlık anlaşmalarına sağlanan
kurmasına izin verilmeyerek küçük firmalara da birçok
muafiyet geri alınarak aynı şekilde hizmet sunmak isteyen
satış ve yerinde tüketim noktasına erişme imkanı
internet sitelerinin de bu yerlerle anlaşma yapmasına olanak
tanınmıştır.
tanınmıştır24.
• Ayrıca Türk Hava Yolları’nın çeşitli yabancı hava yolları ile
AB rekabet hukukunun muafiyete ilişkin hükümlerinin yaklaşık
yapmış olduğu havuz anlaşmalarına ilişkin başvurusunu
on iki yıllık uygulamasını da tüketiciler ve şirketler açısından
değerlendiren Rekabet Kurulu, anlaşmada rekabeti
değerlendirmek mümkündür: Tüketiciler açısından en önemli
kısıtlayıcı hükümler olmakla birlikte bu anlaşmaların
gelişme hiç kuşkusuz özellikle hızlı tüketime konu olan ve
aynı zamanda uluslar arası hava trafiğinin düzenlenmesi,
farklı üreticiler tarafından piyasaya sunulan gazlı içecek, alkollü
taleplerin birleştirilerek uçak kapasitesinin etkin bir şekilde
içecek, dondurma gibi ürünleri bakkallarda, marketlerde ya da
kullanılmasını sağladığını dikkate almış ve anlaşmalara
café ve restoranlarda bir arada görme olanağıdır. Bir başka
muafiyet tanımıştır .
deyişle tüketicilerin seçme özgürlükleri genişletilmiştir.
25
Bunların yanı sıra Rekabet Kurulu’nun yayınlamış olduğu
1998/3 sayılı Tebliğ ile de motorlu taşıt yetkili satıcılarının ve
Ancak, söz konusu kararların firmalar açısından önemi çok
servislerinin ekonomik bağımsızlığını garanti altına almaya
daha büyüktür. Şöyle ki, üreticilerin dağıtım zincirlerini
yönelik olarak; üreticinin yetkili satıcının yeniden satış
oluştururken bayilerine, toptancı veya perakendecilere
fiyatına müdahalesinin engellenmesi, yetkili satıcının bölgesi
getirebilecekleri rekabet kısıtlamalarının sınırlandırılmış,
dahilinde alt-satıcılık anlaşmaları yapabilmesinin sağlanması,
bu sayede yeniden satıcıların özgürlük alanlarının
anlaşmaların süreli yapılması durumunda en az 5 yıl süreyle
genişletildiğini, belirli durumlarda rakip ürünleri satma
imzalanması, süresiz yapılması durumunda ise en az iki yıllık
imkânı sağlanmıştır. Bayiliklerle yapılan sözleşmelerin
feshi ihbar süresi bulunması, ayrı satış yerlerinde, ayrı bir
yeniden düzenlenmesi hiç kuşkusuz bu firmalara belirli
yönetimle ve ayrı bir yasal varlık halinde olması kaydıyla yetkili
maliyetler getirmekle birlikte, yapılan düzenlemeler
satıcının başka marka motorlu araçları da satabilme hakkının
neticesinde yeni ve görece küçük firmaların, ya da markaların
bulunması gibi düzenlemeler yapmıştır. Yetkili satıcı ve
da büyüklerle aynı oyun sahasında eşit koşullarla yarışması
servislere eşdeğer kalitede yedek parça kullanabilme
sağlanmaktadır. Benzer bir durum motorlu taşıtlar alanında
hakkı, yedek parça üreticilerine otomobil
da geçerli olup yetkili servisler güçlendiren, bağımsız yedek
parça üreticilerinin ve tamircilerin de rekabete dahil olmasını
amaçlayan düzenlemeler yapılmıştır. Teknoloji transferi27,
araştırma geliştirme anlaşmaları
28
gibi konulardaki grup
• Sakız pazarında hakim durumda olan bir firmanın yapmayı
planladığı bir işlemde piyasadaki rekabetin kısıtlanmaması
için devralan firma elindeki bir başka sakız markasını
muafiyetleri ile de şirketler açısından hukuki belirlilik
çıkarma taahhüdünde bulunmuş ve ancak bundan sonra
sağlanması ve maliyetlerin düşürülmesi amaçlanmıştır.
işleme izin verilmiştir31.
• Bir gıda şirketinin bir başka gıda şirketine devredilmesine
2.3. Birleşme ve Devralmaların Kontrolü
ilişkin başvuruyu inceleyen Rekabet Kurulu, işlemin
endüstriyel margarin piyasasında hakim durum yaratacağını
Doğrudan AT Anlaşması’nda yer almamakla birlikte birleşme,
dikkate alarak devralınan şirkete ait iki markanın üçüncü
devralma ve ortak girişim işlemlerinin denetlenmesi de AB
kişilere devredilmesi koşuluyla işleme izin vermiştir32.
rekabet hukukunun kapsamında yer almaktadır. Birleşme
• İflas riski ile karşı karşıya olan Vatan Gazetesi’nin Doğan
vb. işlemler sonucunda piyasadaki aktör sayısının azalması,
Grubu tarafından devralınmasına ancak gazetenin iki yıl
kartelleşmenin ya da uyumlu davranışların kolaylaşması,
içinde elden çıkarılması koşulu ile izin verilmiş, bu sayede
bir şirketin hâkim duruma gelmesi ya da hâkim durumunu
anılan grubun hâkim durumunu güçlendirmesinin de önüne
güçlendirmesi gibi riskler söz konusudur. Bu riskleri
geçilmeye çalışılmıştır33.
bertaraf etmek için de AB’de Komisyon, Türkiye’de de
• İstanbul Gübre Sanayi A.Ş.’nin özelleştirme sürecinde Toros
RKHK’nın 7. maddesi uyarınca Rekabet Kurumu belirli
Gübre tarafından devralınmasına izin verilmemiştir. Bunun
eşikleri aşan birleşme, devralma ve ortak girişim işlemlerini
nedeni işlem sonucunda Toros Gübre’nin azotlu gübreler
denetlemektedir.
pazarında hâkim duruma gelecek olmasıdır34. Kurul’un
bugüne dek reddettiği üç karardan birisi olması açısından
ÖZET
bu karar önemlidir. Daha sonra konu ile ilgili olarak yapılan
Bugüne dek yalnızca üç adet birleşme -devralma
başvurusu reddedilmiştir. Ancak, özelleştirme sürecinde
getirilen koşullarla devlet tekellerinin yerini özel tekellerin
alması engellenmiştir.
akademik bir çalışmada da simülasyon tekniği kullanılarak
işleme izin verilmiş olsaydı bunun ilgili pazardaki ürün
fiyatının %3-9 arasında artmasına neden olabileceği öne
sürülmüş, bir bakıma kararın iktisadi açıdan yerinde olduğu
gösterilmiştir35.
• Benzer bir şekilde TEKEL’e ait tuz işletmelerinin
Uygulamaya bakıldığında, Rekabet Kurulu 1997-2007
özelleştirilmesi aşamasında üç tuzlanın bütün halinde
döneminde on yılda toplam 1174 birleşme, devralma, ortak
özelleştirilmesine izin verilmemiş, bunların birbirinden
girişim ve özelleştirme dosyası incelemiş; bunlardan yalnızca
bağımsız teşebbüslere verilmesi koşulu getirilerek bu alanda
29
üçünü reddetmiş, 59’una da koşullu izin vermiştir . Koşullu
izinler incelendiğinde ise, birçok kararda koşulun işlem
özel tekel oluşmasının önüne geçilmiştir.
• Türk Telekom’un özelleştirilmesi önemli bir diğer dosyadır:
sonrasındaki rekabet etmeme yükümlülüğünün süresi gibi
Kablo televizyon altyapısının Türk Telekom’a rakip
görece tali unsurlara ilişkin olduğu görülmektedir. Ancak, bazı
olabileceği dikkate alınarak bu altyapı ile ses iletimine ilişkin
dosyalarda getirilen koşullar ise devralan şirketin piyasadaki
altyapının ayrıştırılması ve farklı teşebbüslere devredilmesi
konumunu güçlendirerek rekabeti kısıtlamasının önüne
koşulu getirilmiş, hakim durumdaki GSM operatörünün
geçmeye yöneliktir. Bunun yanı sıra, özelleştirme işlemleri de
ihaleye girmesine izin verilmemiş, Türk Telekom’un TTNet’i
usul açısında farklılıklar içerse de esas açısından Kanun’un
sübvanse ederek internet hizmetleri piyasasında rekabeti
7. maddesi kapsamında değerlendirilmektedir:
bozması olasılığına karşı Türk Telekom ile TTNet’in ayrı
• Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu’nun Sabah Grubu’na ait
muhasebeye sahip olmasını şart koşmuş, bunun yanı sıra
gazete, dergi, televizyon kanalı ve dağıtım şirketlerini
Özel İletişim Vergisi’nde Türk Telekom lehine uygulanan
satması aşamasında Rekabet Kurulu getirmiş olduğu
ayrıcalığın sona erdirilerek özelleştirme sonrasında
düzenleme ile anılan piyasalarda hakim durumda olan
firmaların eşit koşullarda yarışması hedeflenmiştir36.
grubun satış işlemine ilişkin ihaleye girmesine izin
vermemiştir30.
52
AB rekabet hukukunun birleşme ve devralmalara ilişkin
kurallarının uygulanmasına bakıldığında, başvuruya konu
olan işlemlerden birçoğunun mevzuatın öngördüğü eşikler
altında kaldığı ve zaten izne tabi olmadığı; izne tabi olanların
bir kısmına da izin aşamasında çeşitli koşullar getirildiği ve
bu koşulların işlemin gerçekleşmesi açısından çok büyük
farklılıklar yaratmadığı görülmektedir. Ancak, yalnızca sınırlı
ÖZET
Devlet yardımlarının konusunda AB kurallarının kabul
edilmesi durumunda birçok şirketin yardımdan mahrum
kalabileceğine dair asılsız bir önyargı mevcuttur. Bilakis
mevcut uygulama büyük ölçüde AB ile uyumludur.
sayıdaki dosyada işlem sonucunda hâkim durum yaratılması
Türkiye’de uygulanan devlet yardımları rejimine bakıldığında,
ve rekabetin kısıtlanması riski ortaya çıkmış, Rekabet Kurumu
sekiz adet kamu idaresinin (Hazine Müsteşarlığı, Dış Ticaret
da markaların ya da devralınan varlığın devri gibi çeşitli
Müsteşarlığı, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, Maliye Bakanlığı,
koşullar getirerek bu riski önlemeye çalışmıştır. Birkaç dosyada
KOSGEB, Türkiye İhracat Kredi Bankası A.Ş., TÜBİTAK, TC Kültür
ise Danıştay’ın kararı iptal etmesi ya da yürütmeyi durdurma
ve Turizm Bakanlığı, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı) yatırım,
kararı vermesi nedeniyle piyasadaki rekabet açısından
istihdam, araştırma ve geliştirme başlıkları altında toplam 53
istenilen sonuçlara ulaşılabildiğini söylemek mümkün
alanda doğrudan parasal destekten bedelsiz arazi tahsisine,
37
değildir .
vergi indirimine ve düşük faizli kredi kullanımına dek geniş bir
araç yelpazesini kullanarak devlet yardımı sağladığı
Diğer yandan Rekabet Kurumu özelleştirmeleri de gözetime
görülmektedir38. Söz konusu yardımların merkezi bir şekilde
alarak özelleştirme sonucunda kamu tekellerinin özel tekellere
envanteri tutulamamakta, kamu kaynaklarından hangi şirkete
dönüşmemesi, özelleştirme sonucunda piyasalarda rekabetin
ne kadar para transfer edildiği (ya da kamu alacağından
sağlanması için ihale öncesinde getirdiği koşullarla hem
vazgeçildiği) şeffaf bir şekilde izlenememektedir. Dolayısıyla,
piyasada belirlilik sağlamış hem de rekabetçi piyasaların
AB kurallarının uygulanmasının ilk ve en önemli etkisi kamu
temelini atmıştır: Türk Telekom’un özelleştirilmesi sonucunda
kaynaklarından özel şirketlere sağlanan avantajların şeffaf bir
özellikle internet hizmetlerinde ve uzun mesafe telefon
şekilde ortaya konması ve devletin piyasalarda rekabeti ne
görüşmelerinde yaşanan rekabet kısmen bu kararların
şekilde etkilediğinin hesaplanabilmesi olacaktır.
sonucudur. Bu sayede şirketlerin iletişim ve elektronik
ticaret maliyetlerinin düşürülmesi için de uygun bir ortam
Bu konuda yaygın olan kanaat devlet yardımlarının
yaratılmıştır.
izlenmesi ve denetlenmesine ilişkin AB kurallarının kabul
edilmesi halinde, devletin şirketlere yardım yapma olanağını
3. Devlet Yardımlarının İzlenememesi ve
yitireceğidir. Ancak AB uygulamasına bakıldığında bu
Denetlenememesinin Etkisi
kanaatin çok büyük oranda yanlış olduğu söylenebilir.
Çünkü AB’de belirli bir miktara ulaşmayan yardımlar
AT Anlaşması’nın 87-88. maddeleri ile üye devletlerin
otomatikman bildirim kapsamı dışına çıkmakta, yaşam
şirketlere sağladıkları avantajların izlenmesi ve denetlenmesi
standartlarının ya da istihdamın ortalamanın çok altında
öngörülmektedir. Türkiye her ne kadar 1/95 sayılı Ortaklık
olduğu bölgelere yönelik “Bölgesel Yardım Düzenlemeleri”ne
Konseyi kararı ile bu yöndeki düzenlemeleri iki yıl içinde
cevaz verilmekte; çevre, AR-GE, istihdam, eğitim, fuarlara
tamamlamayı taahhüt etmiş olsa da bugüne kadar bu
katılım, yenilikçilik, risk sermayesi, girişimcilik, kadın
alanda AB düzenlemesine paralel bir düzenleme olmamıştır.
girişimciliği, AB standartlarına erken uyum, danışmanlık
Bu nedenle, bu alandaki AB kurallarının uygulanmasından
hizmetleri, fikri mülkiyet haklarının tescili, zor durumdaki
şirketlerimizin doğrudan etkilenmesinden bahsetmek
firmaların kurtarılması ve yeniden yapılandırılması, kredi
mümkün değildir. Diğer yandan, devlet yardımlarına ilişkin
garantileri gibi yatay politika alanlarında ve özellikle KOBİ’lere
düzenleme olmamasının etkilerine ve AB’ye paralel bir
yönelik birçok yardıma sektör ve bölge ayrımı gözetmeksizin
düzenleme olması durumunda bunun şirketleri ne şekilde
belirli koşullar altında muafiyet tanınmaktadır39.
etkileyeceğine dair çeşitli çıkarsamalar yapmak mümkündür.
Daha detaylı bir karşılaştırma yapmak gerekir ise, AB’de de
4. Kamu Teşebbüsleri, Münhasır Haklara Sahip
minimis kuralı çerçevesinde bir şirkete yönelik olarak üç yıl
Teşebbüsler, Serbestleştirme ve Sektörel
içinde toplam 200.000 Avro’yu aşmayan yardım yapılması veya
Düzenlemelerin Etkisi
1,5 milyon Avro’ya kadar krediye kefil olunması bildirime tabi
değildir. Dolayısıyla, devlet yardımlarına ilişkin bir düzenleme
AT Anlaşması’nın 86. maddesi ile kamu teşebbüslerine de
yapıldığı takdirde, bu eşiklerin altındaki miktarlarda yardım
ilke olarak rekabet kurallarının uygulanacağı kabul edilmiş;
alan şirketler açısından herhangi bir değişiklik olmayacaktır.
ancak, kamu hizmetlerinin eksiksiz yerine getirilmesi gibi
(Yukarıda değinildiği üzere, ülkemizde bir şirketin birden fazla
bazı istisnai durumlarda rekabet kuralları ile hizmetin yerine
kurumdan teşvik almasına engel olan bir durum olmadığından
getirilmesi arasında da denge sağlanması öngörülmüştür.
ve hangi şirketin toplamda ne miktarda teşvik aldığının
Söz konusu hükme paralel bir hüküm henüz Türk hukukuna
kaydı tutulmadığından bu tür bir uygulamadan kaç şirketin
kazandırılmamış olduğundan bu alanda bir uyumdan söz
etkileneceğini hesaplamak şu aşamada mümkün değildir.)
etmek mümkün değildir.
Aynı şekilde, DTM ve KOSGEB’in verdiği teşvikler de genel
olarak AB kuralları ile uyumlu olduğundan AB’ye paralel bir
Konu rekabet hukuku ve özellikle 4054 sayılı Kanun
devlet yardımları kanunundan pek fazla etkilenmeyeceklerdir.
çerçevesinde ele alındığında, Kanunun kamu teşebbüsleri
ile özel teşebbüsler arasında ayrım yapmadığı ve rekabet
Diğer yandan, devlet yardımlarına ilişkin düzenlemeden bir
kurallarının ilke olarak kamu teşebbüslerine de uygulandığı
veya birkaç sektörün olumsuz şekilde etkilenmesi olasıdır ki
görülmektedir42: Örneğin, hava kirliliğini önlemek gerekçesiyle
bunların başında da demir-çelik sektörü gelmektedir. Bunun
Ankara ilinde kömür satış ve dağıtım imtiyazı bir belediye
nedeni ise, ülkemizin bu sektöre ilişkin yeniden yapılanma
şirketi olan BELKO’ya verilmiş, bu sayede Ankara ilinde tekel
40
taahhütlerini henüz yerine getirememiş olmasıdır .
haline gelen BELKO kömürü Ankara’da yaşayanlara diğer
illere oranla %60-70 daha yüksek fiyattan satmaya başlamış;
Dolayısıyla, devlet yardımlarına ilişkin AB kurallarına uyum
Rekabet Kurulu da açtığı soruşturma sonucunda BELKO’ya
sağlanması durumunda özellikle KOBİ’ler açısından herhangi
para cezası vermiş ve diğer firmaların da hava kirliliği
bir olumsuzluk öngörülmemekte, ancak şeffaf olmayan
açısından gerekli standartları karşılayan kömürleri Ankara’da
uygulamalarla kamu kaynaklarından yararlanan bazı büyük
satabilmelerinin önü açılmıştır43. Ancak, kamu teşebbüslerinin
şirketlerin uygulamadan bir ölçüde etkilenmesi söz konusu
kanunla kurulduğu ve bazı durumlarda yine kanunla
olabilmektedir.
kendilerine piyasadaki rekabeti bozmalarına imkân verecek
bazı yetkilerin verildiği ya da idari makamların emirlerini
Devlet yardımlarına ilişkin müktesebatın
uygulamak durumunda kaldıklarında rekabeti bozdukları
uyumlaştırılmamasının şirketler üzerinde bir başka açıdan da
görülmektedir44. Bu alandaki rekabet hukuku uygulamalarının
risk yaratmaktadır: Şöyle ki, 1/95 sayılı OKK’nın 44. maddesi
oldukça sınırlı olması nedeniyle şirketler üzerindeki etkisinin
uyarınca rekabet kurallarının uygulanmasında yeterli gelişme
ayrıntılı olarak değerlendirilmesi imkânı bulunmamaktadır.
sağlanamadığı müddetçe AB Komisyonu şirketlerimize
anti-damping vergisi, telafi edici vergi, kota vb. yaptırımlar
41
Diğer yandan, AB’deki serbestleşme çalışmalarına paralel
uygulama hakkını da saklı tutmaktadır . Devlet yardımları ve
olarak Türkiye’de de son on yılda sektörel düzenleyici
kamu teşebbüsleri alanında gerekli düzenlemelerin biran önce
kurumların oluşturulduğunu, serbestleşme, özelleştirme
yapılması ve rekabet faslının kapatılması bu tür bir riskin de
ve düzenleme aşamasında rekabet olgusunun da dikkate
ortadan kalkmasını sağlayacaktır.
alındığını ve bundan hem vatandaşlarımızın hem de şirketlerin
büyük ölçüde fayda sağladıkları söylenebilir. Bu çerçevede
Başbakanlık tarafından yayımlanan 2007/6 sayılı Genelge ile
17/2/2007 tarihinden itibaren hazırlanacak kanun ve kanun
hükmünde kararnameler ve gerek duyulan diğer mevzuat
için Düzenleyici Etki Analizi yapılması öngörülmektedir. Söz
konusu uygulamanın bir bölümünü de incelemeye konu olan
54
mevzuat tasarısının piyasadaki rekabeti ve şirketleri ne şekilde
karşı denetim ve yaptırım mekanizması etkili bir şekilde
etkileyeceğine dair analizler oluşturmakta ve bu çerçevede
uygulanmaya başlamıştır. Ancak OKK’nın AT Anlaşması’nın
Rekabet Kurumu’nun görüşünün alınması gerekmektedir.
81-97. maddelerinin mevzuatımıza taşınmasını sağlayan 32-43.
Böylelikle piyasalardaki rekabeti kısıtlayacak, bazı şirketlerin
maddeleri AB ile Türkiye arasındaki Gümrük Birliği açısından
piyasa dışına çıkmasına ya da bazı piyasalara yeni şirketlerin
farklı bir açılım daha getirmektedir:
girmesine neden olacak kamu düzenlemelerinin engellenmesi
hedeflenmektedir45.
Her şeyden önce, OKK’nın 32. maddesi uyarınca rekabeti
sınırlayan anlaşma, eylem ve kararlar, 33. maddesi uyarınca
Bu bağlamda telekomünikasyon, enerjisi ve havayolu yolcu
hâkim durumun kötüye kullanılması ve 34. maddesi uyarınca
taşımacılığı alanında kısa sürede büyük mesafeler alınmıştır46.
da devlet yardımları Topluluk ile Türkiye arasındaki ticareti
Konu ile ilgili en çarpıcı örnek ise Türkiye içindeki şehirlerarası
etkilediği takdirde yasaklamaya tabidir. Kararda ayrıca
havayolu yolcu taşımacılığının 2003 yılında rekabete açılmasını
tarafların karşılıklı hak ve yükümlülüklerine ilişkin olarak da
müteakip 5 yıl içinde yaşanan gelişmelerdir: 2002 yılında
çeşitli hükümler bulunmaktadır48. Örneğin; OKK’nın 39(4).
sadece THY tarafından 2 merkezden 25 noktaya tarifeli iç
maddesinde “Türkiye bir Üye Devlet tarafından yapılan yardımın
hat seferi yapılmaktayken, bugün 5 işletme tarafından 7
AT mevzuatına aykırı olduğu görüşünde olduğu takdirde bu
merkezden 43 noktaya erişim sağlanmaktadır. 2002 yılında
yardıma itiraz etme ve Ortaklık Konseyi’ni toplantıya çağırma
iç hatlarda 8.7 milyon yolcu taşınmış iken 2008’de bu rakam
hakkına sahiptir. Ortaklık Konseyi konuyu üç ay içinde çözüme
33.5 milyona ulaşmış, dünyada %5 olarak gerçekleşen
kavuşturamazsa konuyu Avrupa Toplulukları Adalet Divanına
sektörel büyüme hızı Türkiye’de %53 olarak kaydedilmiş, atıl
götürmeye karar verebilir.” ifadesi yer almaktadır. Ancak,
havaalanları aktif hale gelmiş, sekiz adet havaalanının altyapısı
devlet yardımları alanındaki uyum süreci tamamlanmadığı
47
iyileştirilerek yeni terminal binaları hizmete açılmıştır .
için Türkiye’nin AB üyelerinin kendi şirketlerine verdikleri
yardımlara itiraz etmesi de mümkün görünmemektedir.
Özetle, düzenleyici etki analizinin yaygınlık kazanmaya
başlaması, mevzuatta ve uygulamalarda rekabet hukuku ve
Bunun yanı sıra, OKK’nın 43. maddesi uyarınca, taraflardan
politikasına gereken ağırlığın verilmesi ile birlikte piyasaların
birisi diğer tarafın topraklarında gerçekleştirilen rekabete
daha dinamik hale geldiği, şirketler için yeni pazarların ortaya
aykırı bir eylemden etkilendiği takdirde ilgili taraftan olayın
çıktığı, fiyatların ve maliyetlerin düşmesi için uygun bir zemin
soruşturulmasını talep etme hakkına sahiptir. Bunun anlamı
oluştuğu görülmektedir.
ise özetle şudur: AB piyasalarında faaliyet gösteren şirketler,
aralarında anlaşarak ya da hakim durumlarını kötüye
5. AB ile Türkiye Arasındaki Gümrük Birliği
kullanmak suretiyle Türk şirketlerinin bu piyasalara girmelerine
Perspektifinden Uygulama
engel oluyor ise, ya da AB’deki şirketlerin yaptıkları bir anlaşma
Türkiye’deki piyasaları etkiliyor ise Türkiye’nin AB makamlarına
Başlangıçta da değinildiği üzere, AB rekabet kurallarının
başvurarak bunlara karşı yaptırım uygulamasını talep etme
mevzuatımıza kazandırılması aslında iki aşamalı bir sürecin
hakkı vardır. Rekabet Kurumu’nun bu bağlamda bugüne
ürünü olup ilk aşamayı 1/95 sayılı Ortaklık Konseyi Kararı
dek AB Komisyonu’na yapmış olduğu müracaatlara maalesef
(OKK), ikinci aşamayı ise AB müktesebatının Türk mevzuatına
olumlu yanıt alınamamıştır49.
uyarlanması oluşturmaktadır. Adaylık sürecinin bitimini
müteakip AB’ye tam üye olduğumuz günden itibaren ise 4054
Diğer yandan, Ortaklık Konseyi Kararlarının da AB
sayılı Kanun’un yanı sıra AT Anlaşması’nın ilgili hükümleri ve
müktesebatının bir parçasını oluşturduğu dikkate
AB Tüzüklerinin tamamı da şirketlerimiz açısından doğrudan
alındığında50, Gümrük Birliği çerçevesinde Türkiye ile AB
uygulanabilir nitelikte olacaktır.
arasındaki ticareti etkileyen AB menşeli bir rekabet ihlaline
karşı şirketlerimizin doğrudan AB mahkemelerine başvurarak
Geçiş sürecinde ise çeşitli belirsizlikler söz konusudur: Özellikle
1/95 sayılı OKK’da yer alan hükümlerin uygulanmasını isteme
antitröst hükümleri 4054 sayılı Kanun ile uyumlaştırılmış ve
hakkı vardır51. Ancak rekabet kurallarının uygulanmasına
Türkiye Cumhuriyeti piyasalarını etkileyen ihlallere
yönelik henüz bu yönde bir girişim olmamıştır.
6. Sonuç
Danıştay tarafından iptal edilmesi sonucunda Rekabet Kurulu
dosyaları tekrar görüşüp karar almak durumunda kalmıştır. Bu
Türkiye, özellikle 1980’lerin sonrasında serbest piyasa
nedenle, kararların piyasalarda ve şirketler üzerindeki etkisini
ekonomisini güçlendirmeye yönelik bir dizi reforma imza
tam olarak görmek henüz mümkün olamamaktadır.
atarken, piyasa ekonomisinden beklenen faydaları sağlamanın
en önemli koşulu olan rekabet hukukunu maalesef Gümrük
Tüm bunlara rağmen, Rekabet Kurumu’nun antitröst
Birliği sürecine kadar göz ardı etmiştir. Bunun sonucunda,
alanındaki uygulamaları neticesinde; bazı dosyalarda hakim
Türkiye ABD’den 110 yıl, AB’den de 40 yıl sonra rekabet
durumdaki firmaların rakiplerini piyasa dışına itmeye yönelik
hukuku ile tanışmış ve temel olarak da AB rekabet hukuku
eylemlerinin engellendiği, şirketlerin girdi fiyatlarının
sistemini benimsemiştir. Ancak bu alanda tam anlamıyla uyum
yükselmesine neden olan bazı kartellerin ortaya çıkarılarak
sağlandığından söz etmek mümkün değildir.
cezalandırıldığını, hakim durumdaki şirketlerin münhasırlık
içeren dağıtım ağları kurmalarına müsaade edilmeyerek
Her ne kadar AB’ye üyelik sürecinde gündeme gelmiş olsa da
küçük firmaların da birçok satış noktasına erişiminin
rekabet hukukunun temel amacı tekelleşmeyi ve kartelleşmeyi
sağlandığı, bazı durumlarda birleşme-devralma işlemine izin
önlemek, piyasadaki müteşebbislerin girişim özgürlüğünü
verilmeyerek ya da koşul getirilerek piyasaların rekabetçi
korumak, büyük küçük tüm firmaların adil rekabet koşullarında
yapısının korunduğu, rekabet savunuculuğu çerçevesinde
yarışmasını sağlamaktır. Dolayısıyla, rekabet hukuku AB süreci
özelleştirmelere müdahale edilmesiyle özelleştirme
olsun ya da olmasın ülkemiz için vazgeçilmez niteliktedir.
sonucunda kamu tekellerinin özel tekele dönüşmesinin
önüne geçildiği, uzun vadede rekabetçi piyasaların temelinin
AB rekabet kurallarının 4054 sayılı Rekabetin Korunması
atıldığı, telekomünikasyon alanında bunun somut örneklerinin
Hakkında Kanun ile mevzuatımıza uyarlanmasından ve
görüldüğü, çeşitli mevzuat taslaklarına gönderilen görüşler
Rekabet Kurumu’nun 1997 yılında bu kuralları uygulamaya
neticesinde birçok alanda piyasalara girişi kısıtlayacak ya
başlamasından bu yana geçen 12 yıllık sürede uygulamanın
da mevcut firmaları yeni girecekler karşısında kayıracak
etkileri şu şekilde değerlendirilebilir:
düzenlemelerin önüne geçildiği görülmektedir.
AB rekabet hukuku, (i) antitröst ve birleşme devralmalara
Ayrıca, rekabet hukukuna ilişkin uyum sürecinin
ilişkin kurallar, (ii) devlet yardımlarının izlenmesi ve
tamamlanması ve etkin bir uygulama sağlanması durumunda
denetlenmesine ilişkin kurallar, (iii) kamu teşebbüsleri ve
AB’nin ülkemizdeki firmalara antidamping veya telafi edici
münhasır haklara sahip teşebbüslere ilişkin kurallar olmak
vergi gibi ticaret tedbiri uygulaması imkânı kalmayacaktır.
üzere üç temel ayak üzerinde yükselmektedir. Türkiye
bunlardan yalnızca antitröst ve birleşme-devralmaya
Bunun yanı sıra, söz konusu uyum süreci aynı zamanda
ilişkin kuralları uyumlaştırmış; diğer alanlarda gelişme
AB’deki rakiplerinin rekabet ihlallerinden muzdarip olan Türk
kaydedememiştir. Bu alanlardaki uyum eksikliği –kamu
şirketlerine AB makamları nezdinde dava açma olanağı da
teşebbüslerine ilişkin örneklerde olduğu gibi – zaman zaman
tanımaktadır. Şu ana kadar bunun bir örneği görülmemiş
antitröst kurallarının uygulanmasını da sakatlamakta, şirketler
olmakla birlikte uzun dönemde bu alanda da gelişmeler
açısından beklenen faydaların sağlanmasını engellemekte ya
beklenmektedir.
da kısıtlamaktadır.
Rekabet Kurulu’nun kurulmasından sonraki on yıl içinde
yapmış olduğu soruşturmalar sonucunda aldığı kararlarının
neredeyse tümünün Danıştay’da itiraza konu olması, dört-beş
yıl süren dava sürecinde birçok kararı uygulama olanağının
olmaması ve usule ilişkin yorum nedeniyle bu kararların
56
Notlar
1 Bkz. AB (2008) Türkiye 2008 İlerleme Raporu – Gayri Resmi Tercüme, s.47
2 Dutz ve Vagliasindi (2000).
3 RKHK’nın 44. maddesi uyarınca yürütülen soruşturmalarda bir Kurul Üyesi’nin
Soruşturma Heyeti Başkanı sıfatıyla yer alması emredilmiş ve oy kullanma
ve nisaplar açısından çeşitli zorunluluklar öngörülmüş iken, söz konusu
Kanun hükümlerinin uygulanması sonucunda soruşturmada yer alan üyenin
oy kullanması Danıştay tarafından hukuka aykırı bulunmuş ve 1998-2005
döneminde soruşturma sonucu alınan kararlar iptal edilmiştir.
4 Söz konusu çalışmalar için bkz. Khemani (2006); Atiyas (2006); Güney (2006);
Çelen vd. (2006); Elçin vd. (2007); Dalkır ve Kalkan (2004); DPT (2000 ve 2007),
Rekabet Hukuku ve Politikaları Özel İhtisas Komisyonu Raporu; DPT (2007), Devlet
Yardımları Özel İhtisas Komisyonu Raporu; ayrıca muhtelif Rekabet Kurumu
yayınları (uzmanlık tezleri ve sempozyum kitapları)
5 Rekabet Kurumu, 9. Yıllık Rapor, s.76 ve Güncel RK istatistikleri (05.08.2009).
6 RKK 26.11.1998; 93/750-159, http://www.rekabet.gov.tr/dosyalar/kararlar/karar10.
pdf
7 RKK 28.08.2002; 02-50/636-258, http://www.rekabet.gov.tr/dosyalar/kararlar/
karar844.pdf
8 RKK 17.07.2000; 00-26/292-162; http://www.rekabet.gov.tr/dosyalar/kararlar/
karar135.pdf
RKK 02.08.2007; 07-63/777-283; http://www.rekabet.gov.tr/dosyalar/kararlar/
karar2155.pdf
9 RKK 29.12.2005; 05-88/1221-353; http://www.rekabet.gov.tr/dosyalar/kararlar/
karar1479.pdf
10RKK 02.09.2004; 04-57/796-199; http://www.rekabet.gov.tr/dosyalar/kararlar/
karar1116.pdf
karar1486.pdf
karar2839.pdf
karar1460.pdf
karar1068.pdf
15RKK 08.03.2007; 07-19/192- 63; http://www.rekabet.gov.tr/dosyalar/kararlar/
karar1989.pdf
16RKK 01.12.2005;:05-80/1106-317; http://www.rekabet.gov.tr/dosyalar/kararlar/
karar1474.pdf
karar1617.pdf
karar2408.pdf
karar1675.pdf
20Rekabet Kurumu (2008) 9. Yıllık Faaliyet Raporu, s.80.
karar2263.pdf
karar1170.pdf
karar2469.pdf
karar1013.pdf
karar153.pdf
26RG – 25991, 12.11.2005; http://www.rekabet.gov.tr/dosyalar/teblig/teblig33.doc
27RG – 26765;23.01.2008; http://www.rekabet.gov.tr/dosyalar/teblig/teblig37.doc
28RG – 25212; 27.08.2003; http://www.rekabet.gov.tr/dosyalar/teblig/teblig31.doc
29Rekabet Kurumu (2008) 9. Yıllık Faaliyet Raporu, s.82-83.
karar2308.pdf
karar2163.pdf
karar2424.pdf
karar2571.pdf
karar245.pdf
35Dalkır ve Kalkan (2004).
karar1314.pdf
37 RKK 10.03.2008; 08-23/237-75 (Vatan Gazetesi); RKK 20.12.2005; 05-86/1188-340
(Ladik Çimento)
38Söz konusu bilgiler, DPT (2007), Devlet Yardımları Özel İhtisas Komisyonu Raporu,
müzakere sürecinde yapılan sunuşlar ve ilgili kurumların internet sitelerinde yer
alan bilgilerden derlenmiştir
39Ayrıntılı bilgi için bkz. EU COMMISSION, (2008) Vademecum on Community Law
on State Aid ve EU COMMISSION (2009), Handbook on Community State Aid Rules
for SMEs, (10.08.2009)
40Bkz. AB (2008) Türkiye 2008 İlerleme Raporu – Gayri Resmi Tercüme, s.48
41Ayrıntılı değerlendirme için bkz: Ekdi (2003).
42Ayrıntılı tartışmalar için bkz: Selçuk (2004)..
karar281.pdf
44RKK 13.08.1998; 78/603-113;http://www.rekabet.gov.tr/dosyalar/kararlar/karar9.
pdf
45Ayrııntılı bilgi içn bkz. http://www.rekabet.gov.tr/index.
php?Sayfa=sayfahtml&Id=139.
46Bkz. Atiyas (2006); Güney (2006); Elçin vd. (2007); TEPAV (2007).
47Arıduru (2009).
48Aslan (2001:358-362)
49OECD (2005) Türkiye’de Rekabet Hukuku ve Politikası Gözden Geçirme Raporu,
s.46-48.
50Bkz. ATAD’ın Sevince Kararı (Case C-192/89) ve Bidayet Mahkemesi’nin YEDAS
Kararı ( T 367/03).
51Bkz. Karluk (2007) ve Emmert (2004).
Kaynakça
AB KOMİSYONU (2008) Türkiye 2008 İlerleme Raporu – Gayri Resmi Tercüme, http://
www.abgs.gov.tr/files/AB_Iliskileri/AdaylikSureci/IlerlemeRaporlari/turkiye_
ilerleme_rap_2008.pdf
AB KOMİSYONU (2008), Vademecum on Community Law on State Aid, http://
ec.europa.eu/competition/state_aid/studies_reports/vademecum_on_
rules_09_2008_en.pdf. (10.08.2009)
AB KOMİSYONU (2009), Handbook on Community State Aid Rules for SMEs, http://
ec.europa.eu/competition/state_aid/studies_reports/sme_handbook.pdf
(10.08.2009)
ARIDURU, Ali (2009), “Türk Havacılığı Altın Çağını Yaşıyor…”, Skylife, Haziran 2009.
ASLAN, Yılmaz (2001), Rekabet Hukuku, Ekin Kitabevi.
ATİYAS, İzak (2006), Competition and Regulation in the Turkish Telecommunications
Industry, TEPAV Yayınları.
ÇELEN, Aydın, T. ERDOĞAN, E. TAYMAZ (2006), Fast Moving Consumer Goods
Competitive Conditions and Policies, TEPAV Yayınları.
DPT (2007), Devlet Yardımları Özel İhtisas Komisyonu Raporu.
DUTZ, Mark A., Maria Vagliasindi (2000), “Competition policy implementation in
transition economies: An empirical assessment”, European Economic Review
Volume 44, Issues 4-6, May 2000, s. 762-772.
EKDİ, Barış (2003), Gümrük Birliği Çerçevesinde Damping ve Yıkıcı Fiyat
Uygulamaları, Rekabet Kurumu Yayınları.
ELÇİN, Sezin, Süleyman CENGİZ ve Esen SİREL (2007),“ Türkiye’deki İç Hat Hava
Yolları Piyasasında Düzenleme, Serbestleştirme ve Rekabet” içinde Türkiye’de
Rekabetçilik ve Düzenleme, TEPAV Yayınları.
EMMERT, Frank (2004), “Introducing EU Competition Law and Policy in Central and
Eastern Europe: Requirements in Theory and Problems in Practice”, Fordham
International Law Journal, sayı 27, sayfa 642-678.
GÜNEY, Serhat (2006), Restructuring, Competition, and Regulation in The Turkish
Electricity Industry, TEPAV Yayınları.
KARLUK, Rıdvan (2007) “AB, Türk Vatandaşlarına Vize Uygulama Hakkına Sahip
değildir”, http://www.abvizyon.com/?git=6&haber=3327 (05.08.2009)
KHEMANI, R.Syham (2006), Competitiveness, Investment Climate and Role of
Competition Policy in Turkey, TEPAV Yayınları.
OECD (2005), Türkiye’de Rekabet Hukuku ve Politikası Gözden Geçirme Raporu,
Rekabet Kurumu Yayınları.
REKABET KURUMU (2008), 9. Yıllık Faaliyet Raporu, Rekabet Kurumu Yayınları.
REKABET KURUMU (2008), Rekabet El Kitabı, Rekabet Kurumu Yayınları.
RUPP, Alexandar Michael (2001), AB Mevzuatına Uyumun Ekonomik, Siyasi ve Sosyal
Yaşama Etkileri, ed. Hürrem CANSEVDİ, İKV Yayınları.
SELÇUK, İlmutluhan (2004) “State Monopolies and Exclusive Rights in Turkish
Competition Law”, Colloquium on Current Issues of Competition Law in the Light
of EU-Turkey Relations, Rekabet Kurumu Yayınları.
TEPAV (2007), Türkiye’de Rekabetçilik ve Düzenleme, TEPAV Yayınları.
HOW TO GET
INFORMAtion
MORE
INFORMATION
Dace L. LUTERS-THÜMMEL, MELS (Luxembourg/Nancy) attorney-at-law, Düsseldorf/Brussels/Riga*
1. Contacts In the EU and In Turkey
DG COMP H State aid:
Tel: +32-2-295 0060
General Information on European level European Commission
Contacts for correspondence of case parties
Directorate-General Competition (DG COMP)
in antitrust matters:
Commissioner Neelie Kroes
European Commission
Rue Joseph II 70
Directorate-General for Competition
B-1049 Bruxelles/Brussel
For the attention of the Antitrust Registry
BELGIQUE/BELGIË
Tel: +32-2-296 5040
BELGIQUE/BELGIË
Email: [email protected]
Fax: +32-2-295 0128
EMail: [email protected]
DG COMP G Cartels:
Tel: +32-2-295 7389
For informal complaints/concerns:
[email protected]
Formal complaints have to use Form C,
* For more than 15 years the author is consulting companies, governments and
parliaments in the Eastern and Western part of Europe on EC law issues and on
the correct transposition of the acquis communautaire into national legislation.
Suggestions or corrections are welcome and may be sent to Email: thuemmel.
[email protected]
58
see internet site of DG COMP
Etkin Rekabet Etmek: AB Rekabet Politikası > Daha Fazla Bilgi İçin
Contacts for correspondence of case parties concerning
In TurkIsh:
individual merger cases:
European Commission
Başvuru Rehberi:
http://www.rekabet.gov.tr/index.php?Sayfa=basvururehberi
For the attention of the Merger Registry
BELGIQUE/BELGIË
Pişmanlık Başvuruları:
http://www.rekabet.gov.tr/index.php?Sayfa=sayfahtml&Id=760
Tel: +32-2-296 5577 or +32-2-295 6827
Fax: +32-2-296 4301
İletişim:
Rekabet Kurumu Merkez
Contacts for correspondence concerning state aid:
Bilkent Plaza B3 Blok 06800 Bilkent / ANKARA
European Commission
Tel: (312) 291 44 44
Santral / Faks : (312) 266 79 20
For the attention of the State Aid Registry
E-Posta: [email protected]
BELGIQUE/BELGIË
Rekabet Kurumu İstanbul İrtibat Bürosu Müdürlüğü
Tel: +32-2-295 3610
İstanbul Dünya Ticaret Merkezi (IDTM) İş Blokları
Fax: +32-2-296 1242
A-1 Blok Kat: 4 No: 195 34149 Yeşilköy/İSTANBUL
[email protected]
Tel: (212) 465 79 20-25-26
Faks: (212) 465 79 24
Contacts concerning Leniency Applications -
E-Posta: [email protected]
Information hotline
(operated 9.00 - 17.00 hrs central European time)
2. Key documents
Tel: +32-2-298 4190 (it is recommended to call first)
Tel: +32-2-298 4191
Chart of Important Sources of InformatIon
Fax number for applications:
on CompetItIon Issues1
+32-2-299 4585
I. SubstantIve AntItrust Matters:
TURKISH COMPETITION AUTHORITY
Bilkent Plaza B-3 Blok
Regulations
06800 Bilkent/Ankara/TURKEY
1. Regulation 19/65 (Council enabling regulation)
Phone: +90 (312) 291 44 44
2. Regulation 2821/71 (Council enabling regulation)
Fax: +90 (312) 266 79 20
3. Regulation 2790/1999 (vertical agreements block
E-mail: [email protected]
exemption regulation)
4. Regulation 823/2000 (consortia block exemption
In EnglIsh:
regulation)
5. Regulation 2658/2000 (specialisation agreements
Application Guide:
http://www.rekabet.gov.tr/index.php?Sayfa=basvururehberi
(topics & application forms etc.)
block exemption regulation)
6. Regulation 2659/2000 (research and development
agreements block exemption regulation)
7. Regulation 1400/2002 (motor vehicle sector block
Leniency Applications:
http://www.rekabet.gov.tr/index.php?Sayfa=sayfahtml&Id=762
(with necessary telephone numbers and e-mail addresses etc.)
8. Regulation 358/2003 (insurance block exemption
regulation)
9. Regulation 772/2004 (technology transfer agreements
Notices, etc.
7. Guidelines on the assessment of horizontal mergers (2004)
8. Best practices on conduct of EC merger control
10. Notice on the assessment of certain subcontracting
agreements in relation to Article [81] (1) (1979)
2
11. Notice concerning the assessment of cooperative joint
ventures pursuant to Article [81] of the [EC] Treaty (1993)
12. Notice on the definition of relevant market for the
purposes of Community competition law (1997)
13. Guidelines on Vertical Restraints (2000)
14. Guidelines on the applicability of Article 81 to horizontal
cooperation agreements (2001)
15. Notice on agreements of minor importance which do not
appreciably restrict competition under Article 81 (1)
(de minimis) (2001)
16. Explanatory Brochure on Regulation 1400/2002
(motor vehicle sector)
17. Recommendation concerning the definition of micro,
proceedings (2004)
9. Communication pursuant to Article 23 (1) of Regulation
802/2004 [Address for delivery] (2004)
10. Notice on Case Referral in respect of concentrations (2005)
11. Notice on restrictions directly related and necessary to
concentrations [ancillary restraints notice] (2005)
12. Notice on simplified procedure for treatment of certain
concentrations (2005)
13. Communication pursuant to Article 3 (2) of Regulation
802/2004 [Format in which notifications and reasoned
submissions should be delivered] (2006)
14. Consolidated Jurisdictional Notice under the EC Merger
Regulation (2007)
15. Guidelines on the assessment of non-horizontal mergers
(2008)
small and medium-sized enterprises (2003)
18. Guidelines on the application of Article 81 to technology
III. State AIds:
transfer agreements (2004)
19. Guidelines on the effect on trade concept (2004)
a) Procedure/Implementation:
20. Guidelines on the application of Article 81 (3) (2004)
21. Guidance on the Commission’s Enforcement Priorities
Regulations
in Applying Article 82 of the EC Treaty to abusive
exclusionary conduct by dominant undertakings” COM
(2009) 864 final
1. Regulation 659/1999 (detailed rules for the application of
Article [88])
2. Regulation 794/2004 (implementing Regulation 659/1999)
II. Mergers and ConcentratIons:
Notices, etc.
Regulations
3. Notice on cooperation between national courts and the
1. Regulation 139/2004 on the control of concentrations
between undertakings (EC Merger Regulation)
2. Regulation 802/2004, implementing Regulation 139/2004
(Mergers: procedure)
3. Proposed amendments to Regulation 802/2004
4. see also “Report on the functioning of Regulation
No 139/2004” COM (2009) 281 final
Commission in the State aid field (1995)
4. Notice on the determination of the applicable rules for the
assessment of unlawful State aid (2002)
5. Form of the submission of complaints concerning alleged
unlawful State aid (2003)
6. Communication on professional secrecy in State aid
decisions (2003)
7. Communication concerning the obsolescence of certain
Notices, etc.
State aid policy documents (2004)
8. Details of arrangements for the electronic transmission of
5. Notice on remedies acceptable under Regulation 4064/89
and under Regulation 447/98 (2001)
6. Best Practice Guidelines: the Commission’s model texts for
State aid notifications including addresses and protection
of confidential information (2005)
9. Notice on implementation of Commission decisions
divestiture commitments and the trustee mandate under
ordering Member States to recover unlawful and
the EC Merger Regulation (2003)
incompatible State aid (2007)
60
b) Block exemptions:
27 Notice on the application of Articles 87 and 88 to State aid
in the form of guarantees (2000)
10. Regulation 994/98 (Council enabling regulation:
application of Articles [87] and [88] to certain categories of
28. Notice on the application of Articles 87 and 88 to State aid
in the form of guarantees (2008)
horizontal State aid)
11. Regulation 68/2001 (application of Articles 87 and 88 to
e) Reference/Discount Rates and Recovery Interest Rates:
training aid)
Methodology
State aid to small and medium-sized enterprises)
State aid for employment)
State aid to small and medium-sized enterprises active in
the production of agricultural products)
29. Notice on the method for setting the reference and
discount rates (1997)
30. Communication on the interest rates to be applied when
aid granted unlawfully is being recovered (2003)
31. Communication on the revision of the method for setting
the reference and discount rates (2008)
de minimis aid)
Rates
national regional investment aid)
17. Regulation 800/2008 (General block exemption
32. Notice on current State aid recovery interest rates and
regulation), repealing some of the above-mentioned
reference/discount rates for 15 Member States applicable
regulations
as from 1 January 2005 and historic recovery interest rates
and reference/discount rates applicable from 1 August 1997
c) Horizontal Rules:
(2005)
33. Reference and recovery rates in the field of State aid (2005)
18. Community guidelines on State aid for environmental
protection (2001)
19. Guidelines on State aid for rescuing and restructuring
34. Notice on current State aid recovery interest rates and
reference/discount rates for 27 Member States applicable
as from 1 October 2008 (2008)
firms in difficulty (2004)
20. Guidelines on national regional aid for 2007-2013 (2006)
IV. Sector specIfIc provIsIons:
21. Community guidelines on State aid to promote risk capital
investments in small and medium-sized enterprises (2006)
22. Community framework for State aid for research and
Regulations, directives, guidelines, notices etc. also do exist
for the following sectors:
development (2006)
23. Community Guidelines on State aid for environmental
1. Agriculture:
protection (2008)
Regulation 1184/2006 (application of competition rules to the
d) Specific Aid Instruments:
production of, and trade in, agricultural products)
24. Communication on State aid elements in sales of land and
2. Energy:
buildings by public authorities (1997)
25. Communication applying Articles [87] and [88] to shortterm export-credit insurance (1997)
26. Notice on application of the State aid rules to measures
relating to direct business taxation (1998)
Liberalisation directives were adopted in the area of electricity
and gas:
• first liberalisation directives in 1996 and 1998,
• second liberalisation directives in 2003:
• Directive 2003/54/EC on common rules for the internal
market in electricity
• Directive 2003/55/EC on common rules for the internal
market in natural gas
• third package of legislative proposals dates of 2007
4. Insurance:
• Regulation 1534/91 (Council enabling regulation:
application of Article [81] (3) to agreements, decisions and
concerted practices in the insurance sector)
• Regulation 358/2003 (insurance block exemption
regulation)
3. Electronic Communications:
5. Motor Vehicles:
a) Directives
• Directive 88/301/EEC on competition in the markets in
• Regulation 1400/2002 (motor vehicle sector block
telecommunications terminal equipment
• Directive 2000/2887/EC on unbundled access to the local
loop
6. Postal Services:
• Directive 97/67/EC on common rules for the development
• Directive 2002/21/EC on a common regulatory framework
(Framework Directive)
• Directive 2002/19/EC on access and interconnection
(Access Directive)
• Directive 2002/20/EC on the authorisation of electronic
of the internal market of Community postal services, as
amended by Directive 2002/39/EC
• Notice on the application of the competition rules to
the postal sector and on the assessment of certain State
measures relating to postal services (1998)
communications networks and services (Authorisation
Directive)
• Directive 2002/22/EC on universal service and users’ rights
7. Transport (Rail, road, inland waterway; maritime
transport; air transport; transport infrastructure)
relating to electronic communications networks and
services (Universal Service Directive)
• Directive 2002/58/EC on privacy and electronic
communications
• Directive 2002/77/EC on competition in the markets for
electronic communication services (Networks Directive)
• Recommendation on relevant product and service markets
within the electronic communication sector (2003)
• Directive 2008/63/EC on competition in the markets in
telecommunications terminal equipment
a) Rail, road, inland waterway
• Regulation 1017/68 (application of competition rules to
transport by rail, road and inland waterway)
• Directive 91/440/EEC on development of the Community’s
railways
• Directive 2001/14/EC on allocation of railway infrastructure
capacity and the levying of charges for the use of railway
infrastructure
• Regulation 169/2009 (application of competition rules to
transport by rail, road and inland waterway)
b) Notices etc.
• Guidelines on the application of competition rules in the
telecommunications sector (1991)
• Notice on the application of the competition rules to access
agreements in the telecommunications sector (1998)
• Guidelines on market analysis and the assessment of
significant market power under the community regulatory
framework for electronic communications networks and
services (2002)
b) Maritime Transport
• Regulation 4056/86 (application of Articles [81] and [82] to
maritime transport)
• Regulation 479/92 (Council enabling regulation: application
of Article [81] (3) to agreements, decisions and concerted
practices between liner shipping companies (consortia))
• Regulation 823/2000 (liner shipping companies (consortia)
• Guidelines on the application of Article 81 to maritime
transport services (2008)
• Regulation 246/2009 (liner shipping companies (consortia)
62
c) Air Transport
Notices, etc.
• Regulation 3975/87 (procedure for the application
of competition rules to the air transport sector)
• Regulation 3976/87 (Council enabling regulation:
application of Article [81] (3) to agreements and concerted
practices in the air transport sector)
• Regulation 2299/89 (code of conduct for computerized
reservation systems)
• Explanatory note on the code of conduct for computerized
reservation systems (1990)
• Regulation 1459/2006 (application of Article [81] (3)
to agreements and concerted practices concerning
3. Bulletin EC 9-1984: application of Articles [87] and [88] to
public authorities’ holdings (1984)
4. Communication - Application of Articles [87] and [88] and
Article 5 of Directive 80/723 [now Article 6 of Commission
Directive 2006/111/EC] to public undertakings in the
manufacturing sector (1993)
5. Community framework for State aid in the form of public
service compensation (2005)
6. Communication - Services of general interest in Europe
(2007)
consultations on passenger tariffs on scheduled air services
and slot allocation at airports)
VI. Procedural Matters and ModernIsatIon:
• Regulation 487/2009 (application of Article 81 (3)
to agreements and concerted practices in the airtransport
Regulations
sector)
1. Regulation 17 (implementation of the rules on
General:
Clarification of the Commission Recommendations on
the application of the competition rules to new transport
infrastructure projects (1997)
competition laid down in Articles [81] and [82]), repealed
2. Decision of 23 May 2001 (terms of reference of hearing
officers in certain competition proceedings)
3. Regulation 1/2003 (implementation of the rules on
competition laid down in Articles 81 and 82)
Important decisions, cases and developments in other sectors
to be mentioned:
1. Information and Telecommunication Technologies:
Microsoft case T - 201/04 - abuse of dominant position
4. Regulation 773/2004 (conduct of proceedings by the
Commission pursuant to Articles 81 and 82)
5. see also Commission Report on Regulation No 1/2003 of
30th April 2009
2. Pharmaceuticals:
Commission sector inquiry - Final Report of 8 July 2009
issue of parallel trade:
1. supply quota systems (cases: C - 2/01,C - 468/06)
2. dual pricing system (case: C - 515/06)
3. Consumer goods: Coca Cola case, T - 125/97
4. Sports: issue of sale of sport media rights
Notices, etc.
6. Guidelines on the method of setting fines imposed
pursuant to Article 15 (2) of Regulation 17 (1998)
7. Notice on immunity from fines and reduction of fines in
cartel cases (2002)
8. Joint statement of the Council and the Commission on the
V. PublIc UndertaKIngs:
functioning of the Network of Competition Authorities
(2002)
Legislation
9. Notice on cooperation within the Network of Competition
Authorities (2004)
1. Decision 2005/842 (application of Article 86 (2) to State aid
in the form of public service compensation)
2. Directive 2006/111 (transparency of financial relations
between Member States and public undertakings as well
as on financial transparency within certain undertakings)
10. Notice on cooperation between the Commission and the
national courts in the application of Articles 81 and 82
(2004)
11. Notice on the handling of complaints by the Commission
under Articles 81 and 82 (2004)
12. Notice on informal guidance relating to novel questions
3. WebsItes
concerning Articles 81 and 82 (guidance letters) (2004)
13. Notice on the rules for access to the Commission file
(2005)
14. Guidelines on the method of setting fines imposed
pursuant to Article 23 (2) (a) of Regulation 1/2003 (2006)
15. Notice on immunity from fines and reduction of fines in
cartel cases (2006)
16. Commission notice on the conduct of settlement
procedures in cartel cases (2008)
17. White Paper on Damages Actions for Breach of the EC
antitrust rules COM (2008) 165 final
General internet server of the European Union http://europa.eu/index_en.htm
Internet site of the EC Directorate General Competition http://ec.europa.eu/competition/antitrust/overview_en.html
Internet site of the European Competition Network http://ec.europa.eu/competition/ecn/index_en.html
Internet site to research EC and EU legislation (EUR-LEX) http://eur-lex.europa.eu/en/index.htm
Internet site of the Community Courts - English:
http://curia.europa.eu/jcms/jcms/j_6/
Internet site of the European Parliament -
VII. CrIsIs
tracking system for ongoing debates on draft legislation tool to get up to date
1. Communication from the Commission - From financial
http://www.europarl.europa.eu/oeil/
crisis to recovery: A European framework for action (2008)
2. Communication from the Commission - The application
TIP
of State aid rules to measures taken in relation to financial
institutions in the context of the current global financial
To get a fast access to EC documents it is recommended
crisis (2008)
to use a general internet search machine comparable
3. Communication from the Commission - Temporary
with Google, Yahoo or Bing instead of EUR-LEX, as it
Community framework for State aid measures to support
unfortunately has turned out that the search masks of
access to finance in the current financial and economic
the EUR-LEX system are not very userfriendly and fast in
crisis (2009)
access when you use the mask “simple search” with catch
4. Handbook on Community State Aid Rules for SMEs including temporary state aid measures to support access
words (except that you have a precise case number or
names of the parties).
to finance in the current financial and economic crisis (25
February 2009)
5. Communication from the Commission - The return to
viability and the assessment of restructuring measures in
Choose the official internet sites of the EU that are
given by the search machine to then get to the official
document of the official site as only this version is reliable.
the financial sector in the current crisis under the State
aid rules (22 July 2009), at present only available on the
4. BIblIography
internet site of DG Competition
Bellamy & Child, Roth, Peter, Rose, Vivien (edit.), European
TIP
Community Law of Competition, 6th edition, Oxford, Oxford
University Press, 2008
Most of the EU Institutions have a newsletter service. If
Bellamy & Child, Macnab, Andrew (edit.), Materials on
you are constantly working with this subject matter and
European Community Law of Competition, 2009 edition,
need to be frequently updated, it is highly recommended
Oxford, Oxford University Press, 2009
to get registered in the e-mail listing as the area of
Competition does move forward very fast.
Bishop, Simon, Walker, Mike, The Economics of EC Competition
Law: Concepts, Application and Measurement, 2nd edition,
London, Sweet & Maxwell, 2002 (2009 in preparation)
Otherwise, add bookmarks of the relevant institutions to
your favorites list and check regularly!
Goyder, Joanna, Albors-Llorens, Albertina, Goyder, D.G.,
Goyder’s EC Competition Law, 5th edition, Oxford, Oxford
64
Jones, Alison, Sufrin, Brenda, EC Competition Law : Texts,
Cases, and Materials, 3rd edition, Oxford, Oxford University
Press, 2008
Kerse, Christopher, Khan, Nicholas, EC Antitrust Procedure,
London, Sweet & Maxwell, 2004 (2009 in preparation)
Korah, Valentine, An Introductory Guide to EC Competition
Law and Practice, 9th edition, Oxford, Hart Publishing, 2007
Motta, Massimo, Competition Policy: Theory and Practice,
Cambridge, Cambridge University Press, 2004
Wish, Richard, Competition Law, 6th edition, Oxford, Oxford
Hilti AG v Comm, 12 Dec. 1991, case T - 30/89 - on dominant
position, market definition, abuse of position
Parker Pen Ltd v Comm, 14 July 1994, case T - 77/92 - on anticompetitive agreements, definition of undertaking
Radio Telefis Eireann (RTE) and Independent Television
Publications Ltd (ITP) v Comm, 6 April 1995, case C - 241/91 P on intellectual property rights, dominant position
Viho Europe BV v Comm, 24 Oct. 1996, case C - 73/95 P on rejection of complaint
Tetra Pak (II) v Comm, 14 Nov. 1996, case C - 333/94 P on dominant position
Diego Cali & Figli Srl v Servizi ecologici porto di Genova
5. SelectIon of judgments
SpA (SEPG), 18 March 1997, case C - 343/95 - on public
undertaking, abuse of dominant position
Société La Technique Minière v Maschinenbau Ulm GmbH,
Haahr Petroleum Ltd v Abenra Havn, Alborg Havn, Horsens
30 June 1966, case 56/65 - on effect on trade between
Havn, Kastrup Havn NKE A/A, Naestved Havn, Odense
Member States
Havn, Struer Havn and Velje Havn, and Trafikministeriet,
Consten and Grundig v Commission of the European
Communities (Comm), 13 July 1966, case 58/64 - on
agreement with object or effect on distortion of competition
Imperial Chemical Industries Ltd v Comm, “Dyestuffs” case,
14 July 1972, case 48/69 - on concerted practices
Europemballage Corporation and Continental Can Company
Inc. v Comm, “Continental Can”case, 21 Febr. 1973, case
6/72 - on control of concentrations, identification of product
market
United Brands Company and United Brands Continentaal BV
v Comm, 14 Febr. 1978, case 27/76 - on market definition in
Art. 82 EC, assessment of dominance
Hoffmann-La Roche v Comm, “Vitamins”case, 13 Febr. 1979,
case 85/76 - on dominance as a position of economic
strength
17 July 1997, case C - 90/94 - on public undertaking, abuse
of dominant position
Autorità Garante della Concorrenza v Ente tabacchi italiani,
11 Dec. 2007, case C - 280/06 - on preliminary rulings,
if national competition law refers to European
competition law
France Télécom v Comm, 30 Jan. 2007, case T - 340/03 on telecommunications, abuse of dominant position
William Prym v Comm, 12 Sept. 2007, case T - 30/05 on fine-setting, ailing companies cannot expect rebates for
their infringements because of their financial situation
BASF v Comm, 12 Dec. 2007, case T - 101/05 - on repeated
infringements and fine-setting
Hoechst v Comm, 18 June 2008, case T - 410/03 - on repeated
infringements and fine-setting, gravity of the infringement
Michelin N.V. Nederlandsche Baden-Industrie Michelin v
Comm, 9 Nov. 1983, case 322/81 - on geographical market
A. Ahlström Osakeyhtiö and others v Comm, 27 Sept. 1988,
case 89/85 - on cartel, procedural rules
AKZO Chemie v Comm, 1991, case C - 62/86 - on predatory
pricing as an abuse under Art. 82
Elliniki Radiophonia Tiléorassi AE and Panellinia Osmopondia
Syllogon Prossopikou v Dimotiki Etairia Pliroforissis and
Sotirios Kouvelas and Nicolas Advellas and others, 18 June
1991, case C - 260/89 - on public undertakings
Merci convencionali porto di Genova SpA v Siderurgica
Gabrielli SpA., 10 Dec. 1991, case C - 179/90 - on public
undertakings, scope of Art. 86
Notes
1 Mainly reflecting the status as of the first half of the year 2009, some older
references to repealed acts are made for the purpose of better understanding
of the development; see also Bellamy & Child, Materials on European
Community Law of Competition.
2 Square brackets are used to replace the old numbering of the Articles with
the new numbering of the Articles since the Treaty of Amsterdam came
into force.
Yazarların Özgeçmişleri
Dace L. LUTERS-THÜMMEL
Barış EKDİ
MELS (Luxembourg/Nancy)
CompetItIon Expert,
attorney-at-law, Düsseldorf/Brussels/RIga
MBA, LL.M
For more than 15 years the author is advising politicians,
After his graduation from the Ankara University Faculty of
parliamentary committees and ministers on the
Political Science in 1997, Baris Ekdi started his career as an
1
harmonisation of national law with European law . She
Assistant Expert on Competition at the Turkish Competition
has been the international affairs official of the German
Authority (TCA), where he became a Competition Expert
Chamber of Auditors dealing with the European institutions
in 2001. During 1997-2004 he carried out several antitrust
and lobbying the interests of the profession of auditors in
investigations and assessed merger and privatization files
Brussels. She is consulting companies and natural persons
in media, information and telecommunications industries.
as to their exercise of rights arising from European Law
He also represented Turkey at several working groups of
and accompanying NGO’s to put their cause forward on
the EU, OECD, WTO, UNCTAD and ICN. During 2004-2006
European level. The author has a German Law degree from
he served to the TCA as the Acting Director of Training,
the University of Bonn and a European Law degree from the
by preparing and executing in-house training programs
Université Nancy and is admitted 3 to the German and Latvian
for assistant competition experts, seminar programs for
courts . Since 1998 she has been working as a short-term and
university students, lawyers, government officials and foreign
long-term EU expert of EU projects in EU candidate countries
competition experts. In 2008-2009 he worked as Advisor to
and new Member States on the correct implementation of
the Minister of Trade and Industry. Holding an LL.M. degree
EC law. She is publishing in German, Latvian and European
from Cambridge University Faculty of Law, and an M.B.A from
publications.
Ankara University Graduate School of Social Sciences, he is
2
4
currently a PhD Candidate at Science and Technology Policies
NOTES
Program of Middle East Technical University.
1 in Eastern and Western Europe.
2 She has been and still is consulting the Parliaments of Germany, Latvia
and Turkey.
3 as an attorney-at-law.
4 The author is currently a PhD Candidate in EC law at the University of Latvia.
66
EUROCHAMBRES
TOBB
Avrupa Ticaret ve Sanayi Odaları Birliği (EUROCHAMBRES), Avrupa
Topluluklarının doğuşundan bir yıl sonra, 1958’de kurulmuştur ve
merkezi Brüksel’de dir. EUROCHAMBRES, 46 üyesi (45 tane ulusal
Ticaret ve Sanayi Odası Birliği ile 1 tane geçici Oda Kuruluşu) ve 2000
bölgesel ve yerel Odadan oluşan Avrupa ağı aracılığıyla Avrupa’da
19 milyondan fazla üye işletmeyi temsil etmektedir. Söz konusu
işletmelerin % 99’undan fazlası Küçük ve Orta Büyüklükteki
işletmelerdir (KOBI). Oda üyeleri 120 milyondan fazla çalışanı
istihdam etmektedir. EUROCHAMBRES, Odaların üyelerinin çeşitli
sektörlerden olmasından dolayı, Avrupa iş dünyasının genel
çıkarlarını gözeten tek Avrupa kuruluşudur ve Odaların bölgelere
odaklanmasının bir sonucu olarak da, iş camiasına bu kadar yakın
olan tek kuruluştur.
Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB), Türkiye’de özel sektörü
temsil eden en üst düzey tüzel kişiliktir. 1950 yılında, Oda ve
Borsalar için şemsiye kuruluş¸ niteliğinde oluşturulmuştur. TOBB
1,3 milyondan fazla işletme, 365 yerel Oda/borsa ve 56 sektör
meclisinden oluşan bir ağı temsil etmektedir. Oda/borsalar, Türkiye’de
iş âlemine destek veren ana kuruluşlardır. Türkiye’de; bağımsız,
demokratik ve güçlü bir Oda geleneği mevcuttur. TOBB 2003 yılında
Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesini (TOBB-ETU); 2004 yılında ise
Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfını (TEPAV) kurmuştur.
Brüksel ve Washington’da daimi temsilcilikler bulunmaktadır. TOBB,
Türk özel sektörünü; Dünya Odalar Federasyonu, Milletlerarası
Ticaret Odası, EUROCHAMBRES, ECO Ticaret ve Sanayi Odası, İslam
Ticaret ve Sanayi Odası, ASCAME, OECD Sanayi ve İş¸ Dünyası İstişare
Komitesi (BIAC), Balkan Odalar Birliği, Karadeniz Ticaret ve Sanayi
Odaları Birliği ile Uluslararası Karayolu Taşımacılığı Birliği (IRU) gibi
kuruluşlarda temsil etmektedir.
Bu yayın Avrupa Birliği desteği ile oluşturulmuştur.
Bu yayının içeriği yalnızca yazarlarının, EUROCHAMBRES ve TOBB’un sorumluluğundadır ve
hiçbir şekilde Avrupa Birliğinin resmi görüşlerini yansıtmamaktadır.

El Kitapçıkları 2 - ETCF - EU

Transkript

Benzer belgeler

PORTER MODELİ: ULUSLARARASI REKABET

Araştırma Notu 10/80

PDF ( 3 ) - Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi

Rekabet Postası No.25 - Sabancı Üniversitesi

Marketler Raporu - Tüketiciler Birliği

PDF İndir - işletme ve iktisat çalışmaları dergisi

Bu PDF dosyasını indir - Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi Part

Global Rekabet, KOBİ`ler ve Girişimcilik