Mevzuat - Su Yönetimi Genel Müdürlüğü

Ulusal ve Uluslararası
Mevzuatta Siyanobakteri
ve Siyanotoksinler
Meriç ALBAY & Latife KÖKER
İstanbul Üniversitesi
Su Ürünleri Fakültesi
İçsular Biyolojisi Anabilim Dalı
• Son yıllarda siyanobakterilerin insan sağlığı üzerine olan etkilerinin ortaya çıkmasıyla bu
konu üzerine yapılan çalışmalar artmıştır.
• Birçok toksik siyanobakteriyel metaboliğin belirlenmesi, tüketicileri halk sağlığı üzerine
çeşitli önlemler almasına neden olmuştur.
• Güvenli su sağlanması için su kaynağındaki siyanobakterilerin ve toksinlerinin izlenmesi
gerekmektedir.
• Siyanobakteriyel risk yönetiminin yapılabilmesi için siyanobakterilerin doğal
ekosistemlerinin ve aşırı artışa geçmelerine neden olan ortam koşullarının iyi
anlaşılması gerekmektedir.
Coğrafik konumlarına göre aşırı siyanobakteri
çoğalması görülen ülkeler
Avrupa
Almanya, Belçika, Çek Cumhuriyeti, Danimarka, Estonya, Finlandiya, Fransa,
Macaristan, İngiltere, İrlanda, İspanya, İsveç, İsviçre, İtalya, Litvanya, Hollanda,
Norveç, Polonya, Portekiz, Rusya, Slovakya, Slovenya, Türkiye, Ukrayna, Yunanistan
Amerika
ABD, Arjantin, Bermuda, Brezilya, Kanada, Şili, Meksika, Venezuela
Ortadoğu ve Asya;
Arabistan, Bangladeş, Çin, Filipinler, Güney Kore, Hindistan, İsrail, Japonya, Malezya,
Nepal, Srilanka, Ürdün, Vietnam
Avustralya
Afrika
Avustralya New Caledonia, Yeni Zelanda
Deniz ve Okyanuslar
Atlantik Okyanusu, Baltık Denizi, Hint Okyanusu
Botsvana, Mısır, Etyopya, Kenya, Fas, G. Afrika Cumhuriyeti, Zimbabwe
Dünyada siyanobakteri aşırı artışlarının ve siyanotoksin kayıtlarının dağılımı (2015)
Siyanotoksinlerin Sağlık Etkileri
Ülke





Arjantin
Avusturalya
Kanada
İngiltere
ABD
Ölen türler





Sığır
Sığır, koyun
Sığır, su kuşları
Köpek, balık
Köpek, sığır, insan
2002- Haziranında Wisconsinde bir genç alg artışı olan (Anabaena flos-aquae) bir golf sahası
havuzunda yüzdükten 2 gün sonra öldü. Bir yıl sonra otopsi raporunda ölüme Anatoxin-a’nın sebep
olduğu anlaşıldı.
2005- Wingra Gölü’nde yüzen bir sporcu siyanotoksine maruz kalarak hastanede tedavi olmuştur.
2008- Mendota Gölü’nde yüzmeye giden genç kızarıklık, nefes darlığı, eklem ağrıları, ve bulantı
şikayetleri ile kaldırıldığı hastanede siyanotoksine maruz kaldığı tespit edildi. 2008 yılında bunun gibi
4 ayrı vaka tespit edildi.
Mikrosistinin insan sağlığı üzerindeki etkileri
İçme suyu:
Kul. suyu:
Hemodiyaliz:
Avustralya 1981
Brezilya 1988
Microcystis
Microcystis
Anabaena
Karaciğer hasarı
gastroenterit
Çin 1972 – 1990
Microcystis
Karaciğer kanseri
Avustralya 1995
Microcystis
Anabaena
Aphanizomenon
Gastroenterit
Göz irritasyonu
İngiltere 1996
Oscillatoria
Ateş ve isilik
Brezilya 1996
Microcystis
Görme bozukluğu
Kusma ve bulantı
63 ölüm vakası
Dünya Sağlık Örgütü (WHO)’nün belirlediği Tolere Edilebilir Günlük Alım
Miktarı
1 mg
TEGAM: DxVAxM
L
D
VA
M
L
: Karaciğerde hiçbir zararlı etki görülmemesi için alt limit (0.04 mg/kg/gün)
: Vücut ağırlığı (60 kg)
: Sudan alınabilecek microcystin miktarı (0.8)
: Günlük tüketilen su miktarı (2L)
Çeşitli ülkelerde standart olarak kabul edilen Microcystin-LR miktarları
Microcystin (μgl-1)
Avustralya
1.3
Brezilya
1
Kanada
1.5
Güney Afrika
1
Çek Cumhuriyeti
1
İspanya
1
Yeni Zelanda
1
Fransa
1
Polonya
1
Danimarka
1
Dünyadan Örnekler
İspanya
Finlandiya
Hollanda
İskoçya
Kenya
Brezilya
Kanada
Çin
SİYANOBAKTERİ ve SİYANOTOKSİNLER
İÇİN ÜLKELERDE YAPILAN MEVZUAT
ÇALIŞMALARI
GÜNEY AFRİKA
• Trofik durumun belirlenmesi,
• Ötrifikasyon kontrol politikaları,
• Araştırma ihtiyaçlarının belirlenmesi,
• İzleme kılavuzu
• Siyanobakteri
oluşturulması,
ve
siyanotoksinler
için
stratejik
araştırma
protokollerinin
• İçmesuları için ‘Uyarı Seviye Çerçevesi’ gibi bir dizi kapsamlı çalışma yapılmaktadır.
• ABD’de ulusal düzeyde siyanobakteri ve siyanotoksinler regülasyonları yapılması
gerekenler US EPA ‘kontaminant aday listesine dahil edilmişlerdir.
AVUSTRALYA
• Siyanobakteriler hem içmesularında hem de yüzme sularında ciddi su kalitesi
problemi olarak kabul edilmektedirler.
• Hızlı ve ucuz olması nedeniyle hücre yoğunluğunu izleme genel olarak tercih edilen
yöntemdir.
• ‘Rekreasyonel
Amaçlı
Kullanılan
Sulardaki
Risk
siyanobakteriyel artışlar 3 düzeyde incelenmektedir.
Yönetimi
Kılavuzu’nda
• Bu amaçla konu olan bölgenin siyanobakteri geçmişi, siyanobakteri gelişimini
tetikleyebilecek fiziko-kimyasal durumu değerlendirilir.
• Bu değerlendirme ‘iyi, orta ve zayıf’ olarak değerlendirilir.
AVUSTRALYA
AVUSTRALYA
• Avustralya İçmesuyu Kılavuzu (AİK) siyanobakteriler için
çeşitli yönetim planları sağlamaktadırlar. 4 siyanotoksini
(microcystin, nodularin, saksitoksin ve cylindrospermopsin)
içeren yönetmelikleri bulunmaktadır.
• Bu kılavuzda
toplam microcystin değeri 1.3ug/L olarak
belirlenmiştir ve alternatif olarak hücre yoğunluğu 6500
hücre/ml olarak verilmiştir.
AVUSTRALYA
FACT
Sh eet :
Bl u e- g r een
About us
al g ae i n
t h e Ri ver
Explore the Basin
Mu r r ay |
Mu r r ay- Dar l i n g
Proposed Basin Plan
Basi n
Au t h o r i t y
Programs
Water management
6/ 10/ 12
Have your s ay
Media centre
1 :4 5
PM
Services
Home » Water management
FACT Sheet: Blue-green algae in the River Murray
What are Blue-green algae?
“Blue-green algae” are not actually algae at all, they are a type of bacteria known as Cyanobacteria.
They have some characteristics in common with algae – they photosynthesise, using light to
produce oxyge n and they need sunlight to grow . The two most common types in the River Murray
are Anabaena and Mi cr ocysti s . Blue-green algae are a natural part of the freshwater environment.
If conditions are favourable, they reproduc e at very high rates to form “blooms” – explosions in
growth that dominate the aquatic environment, form ing unpl easant and sometimes toxic scums.
Algal bloom near Forbes NSW.
Photo: Arthur M ostead
When blooms of blue-green algae occur, they interfere with other uses of the water and can affect
human health and have far-reaching consequences for the environment and the economy. They affect water qua lity by c ausing
undesirable tastes and odours , discolouration and uns ightly scums. Blue-green algae can be toxic, with some species produc ing toxins
that cause liver damage, stomach upsets and disorders of the nervous system in humans. Contact with high concentrations of bl ue-green
algae can cause skin and eye irritations. Although no hum an deaths have been attributed to blue-green algal toxins, stock deaths have
been documented and there is evidence of poi soning of w ildlife and dom estic pets.
What problems do Blue-green algae cause?
As the bloom subsides, the dead and decaying algae can reduce the oxygen levels in the water, causing stress or de ath to other aquatic
organisms such as fish. During periods of drought , aquatic ecosystems can be severely degraded by a lgal blooms.
Water supplies can be disrupted when filters and equipment are blocked and additional treatment (using activated carbon) i s required to
remove any dissolved toxins that are produc ed by s ome blue-green algae.
Blooms of blue-green algae can also pre vent water-based leisure activities such as fishing and swimming, adversely affecting recreation
and tourism.
What is being done about algal blooms?
Each State has extensive monitoring arrangements to detect and measure algae, and comprehensive emergency plans for de aling with
algal blooms. They also have detailed arrangements for a lerting the public of health risks, and the water supply authorities have
advanced treatment techniques to remove dissolved toxins. The management of individual algal blooms is best undertaken at a local
level, as the most effective approaches differ according to each bloom and each location. Along the River Murray there are Regional
Algal Coordi nating Com mittees (RACC's) covering the Albury to Tooleybuc area (the “Murray” RACC) and the Tooleybuc to the
South Australian borde r area (the “Sunraysia” RACC). The RACC's include all the relevant managing authorities in both New South
Wales and Victoria, and keep South Australia informed as well. Within South Australia, the management of algal blooms along the
River Murray is similarly coordinated between the supply, management and health authorities.
Once a blue-green algal bloom occurs, very little can be done to stop it. Frequent testing of t oxicity will help inform water use decisions
and identify if alternative water supplies are required for s tock and dom estic uses. Drinking water supplies undergo a dditional
treatment, using activated carbon to remove dissolved toxins and make the water safe for c onsumption.
Flushing the waterbody w ith higher flows can disperse blooms and break up s tratification; however during drought the option of
flushing is not always available.
Public alerts are issued to ensure all water users are aware of the probl em and avoid direct contact with the water. These alerts are in the
form of media statements and direct notifications to user groups .
What is the Authority doing about the algae problem?
h t t p : / / w w w . m d b a. g o v. au / w at er / b l u e- g r een - al g ae
Pag e 1
of
3
Resmi internet sitelerinde ülkedeki aşırı artışları takip edebilmeleri
için internet siteleri kurulmuştur
KANADA
• Ağustos 1993 yılında çok geniş bir algal aşırı artışın ortaya
çıkması sonucu dikkatler bu yöne cekilmiştir.
• Birçok rezervuarda microcystin-LR tespitinden sonra Kanada
Sağlık Bakanlığı içmesularında microcystin için bir ‘Acil Sağlık
Danışma’ rehberi geliştirmiştir.
• Microcystin için maksimum kabul edilebilir konsantrasyon 1.5
ug/L olarak belirlenmiştir.
• Kanada
Sağlık
Bakanlığı
araştırmaların
ve
çalışmalarının yapılabilmesi için fon ayırmaktadır.
izleme
KANADA
FRANSA
- Fransa’da insan tüketimine yönelik suda siyanobakteri varlığı ile ilişkili
riskleri belirlemek için Fransa Gıda Güvenliği Ajansı (AFSA) ve yüzmeye
dayalı riskleri belirlemek için Fransa Çevre ve İş Sağlığı Ajansı (AFSSET)
görevlendirilmiştir.
-Her iki kurumun uzmanları veri toplamak ve analiz etmekle yükümlüdür.
-İçmesuyu analizleri Kararnamesi MC-LR için 1ug/L sınırlaması ve ham suda
siyanobakteri aşırı artışı durumunda gerekli analizlerin yapılması
öngörülmektedir.
-Fransa’da‘Public Hygiene Council su sporlarının yasaklanması kadar
siyanobakteriyel hücre yoğunlığu 3 seviyede tanımlanmaktadır. Hücre sayım
bilgileri internette örneklemeden sonra 5 gün içerisinde yayınlanmaktadır.
İSPANYA
• Dünya Sağlık Örgütünün bir siyanotoksin olan mikrosistin-LR için önerdiği
1 mikrogr/L değerini içme suyu kanununa yasal limit olarak koymuştur.
• Sorumluluk su sağlayan kurum ile belediyelerdedir. Ancak, denetleme
sorumluluğu da bölgedeki Sağlık Kurumu’ndadır. Hem su sağlayan kurum
hem de belediyeler içme suyu kalitesini periyodik olarak halka açık olarak
raporlama yükümlülüğündedir.
• Yüzme sularına yönelik olarak ise İspanya AB Direktifini kendi iç tüzüğüne
uyarlamıştır. Her yüzme sezonu öncesi yüzme alanı için diğer
parametrelerin yanısıra siyanobakteri artış potansiyelini de ortaya koyan su
kalitesi profillerini yayınlamak zorundadır. İzleme çalışması ilgili Bakanlık
tarafından organize edilir ve siyanobakteri ve siyanotoksin varlığı Sağlık
Bakanlığı web sitesinden ilan edilmektedir.
• Durumun 5 yıllık aralıklarla gözden geçirilmesi ve populasyon büyüklüğüyle
ilişkili olarak örnekleme rejimlerini belirlenmesi gerekmektedir.
MACARİSTAN
• İçmesuyu
kanuunlara
kalitesi
kararnamesine
göre
siyanobakterilerin
ve
izlemeye
biyolojik
dayalı
parametre
olarak mikroskopta izlenmesi gerekmektedir.
• Doğal yüzme sularında siyanobakteriyal aşırı artışlarını
dolaylı olarak kl-a sınırı koyarak kontrol etmektedirler.
FİNLANDİYA
• 1998 yılında Ulusal İzleme sistemi kurulmuş olup
ülke çapında siyanobakteri izlenmesi düzenli olarak
yapılmaktadır.
• İzleme çalışmaları; Finnish Environmet Agency ve
Finnish Institute of Marine Research (SKYE)
tarafından yürütülmektedir.
• İzleme çalışmaları yerel olarak Ekonomik Gelişme,
Ulaşım ve Çevre merkezleri tarafından koordine
edilmektedir.
HOLLANDA
• İçme suyunun %40’ını yerüstü sularından sağlamakla beraber arıtım
teknolojilerinin
uygulanması
sonucunda
bu
konuda
bir
risk
barındırmamaktadır. Yüzme sularına yönelik sorumluluk, Altyapı ve
Çevre Bakanlığı’na bağlı Bayındırlık İşleri ve Su Yönetimi Genel
Müdürlüğü’ndedir.
Ancak, siyanobakteri ile mücadele ve müdahele
açısından tüm önlemlerin uygulanması ve parasal kaynağı konusunda
eyaletler, yerel belediyeler de sorumluluk altındadır.
• WHO siyanobakteriyel hücre yoğunluğu ve algal tabaka (scum) olarak iki
ayrı düzeyde uyarı vermektedir.
• 10 ug/L olduğunda uyarı tabelaları konulmakta,
• 20 ug/L olduğu zaman ilgili alan kapatılmaktadır,
• Alg tabakası meydana geldiğinde uyarılara ve izleme çalışmalarına devam
edilmektedir.
İTALYA
• İtalya’da içme suyu mevzuatında siyanotoksin ile ilgili herhangi bir
sınır değer yoktur. Ancak, Ulusal Sağlık Enstitüsü siyanobakteri için
teknik bir rehber raporu yayınlamıştır. Yüzme suları ile ilgili olarak
ise, AB yüzme suyu direktifini iç tüzüğüne uyarlamıştır.
• Ulusal içmesuyu kararnamesinde insan sağlığını tehlike altına
sokan bir durum olduğunda lokal otoritelerin
algleri yardımcı
parametre olarak kabul etmesini ve WHO’nun kılavuzuna göre
1ug/l’yi temel değerlendirme olarak kabul edilmesi gerektiğini
öngörmektedir.
BREZİLYA
• İçmesuyu
kaynaklarında
ortaya
çıkan
siyanobakterilerin
izlenmesini ve gereken hallerde toksin analizlerinin ve ham
sudaki
siyanobakterilerin
10.000
hücre
(ml
yada
1
mm3
biyohacimi aştığı zamanlarda daha sık izleme çalışmalarının
yapılması gerektiğini belirtmişlerdir.
• Zorunlu standartlar;
• Microcystin ve türevleri için 1ug/L,
• Saksitoksin için 3 ug/L
• Cylindrospermopsin için 15 ug/L
olarak belirlenmiştir.
• Su
kalitesi
kontrolünde
siyanobakteriler
ve
siyanotoksinler su kalitesi kontrol parametresi olarak
yönetmeliğe eklendi.
• O zamandan beri içmesularında su kalitesi kontrolü için
siyanobakteriyel populasyonun izlenmesİ, işlenmiş ve ham
suda
microcystin
gerektirmektedir.
analizlerinin
yapılmasını
ÇEK CUMHURİYETİ
• 1994-2004 yılları arasında yapılan araştırmalar sonucunda
ülkedeki rezervuarların yaklaşık %80’inin aşırı alg artışl
problemi yaşadığı görülmüştür.
• Yaz aylarında siyanobakteriyel hücre sayısı birkaç milyon
hücre/ml’ye ulaşmaktadır.
• 10 yıllık araştırma sonucunda
microcystin içerdiği görülmüştür.
aşırı
artışların
%90’ının
• Risk yönetimi rekreasyonel su kalitesi için siyanobakteriyel
biyomasın hücre sayımları ve kl-a tayini yapılarak
belirlenmesine dayanmaktadır.
DANİMARKA
• Ülkedeki tatlısu kaynaklarında fitoplankton biyomasının
çoğunluğunu siyanobakteriler oluşturmaktadır.
DANİMARKA
• İçme suyunun sadece %1’i yüzey sularından elde edildiği için siyanobakteri
kaynaklı risk oldukça düşüktür. Yine de su sıkıntısı olan yaz aylarında yüzey
sularının içme suyu şebekesine dahil edilmesi durumunda yerel belediyeler
siyanobakteri ve siyanotoksinlerin düzenli izlenmesinden sorumludur. Ancak,
yasal bir düzenleme yoktur.
• Yüzme suyu ile ilgili sorumluluk paylaşımı da içme suyunda olduğu gibidir.
Siyanobakteri varlığına yönelik olarak herhangi bir yasal düzenleme yoktur.
Ancak, siyanobakteri artışının toksik olma potansiyeline karşı yerel yönetimler
halkı uyarmak zorundadır.
ÜLKEMİZDE MEVCUT DURUM
• Siyanobakterilerin sucul ekosistemin doğal bileşenlerinden
biri olması nedeniyle fitoplankton çalışmalarında bu grup
üyelerine de sıklıkla rastlanmaktadır.
• Yapılan çalışmaların büyük kısmı floristik çalışmalar olup
tür listesi vermektedir.
ÜLKEMİZDE MEVCUT DURUM
1970-1980
Fitoplankton ile ilgili detaylı çalışmaların başlamasıyla beraber, göl ve
baraj sularının fitoplankton toplulukları kalitatif ve kantitatif olarak ortaya
konmaya başlanmıştır.
1976-1977 yaz sonu ve sonbahar başı Mogan Gölü’nde Microcystis sp.
aşırı artışı
Kurtboğazı Baraj Gölü’nde Aphanizomenon flos-aquae yüksek sayılara
ulaştı.
1980-1990
Gölcük (Bozdağ/İzmir) Gölü’nde göl yüzeyinin Microcystis aeruginosa
tarafından kalın bir tabakayla kaplandığı rapor edildi.
ÜLKEMİZDE MEVCUT DURUM
İznik Gölü’nde aşırı alg artışı rapor edildi.
1990-2000
1997 yılında Sapanca Gölü’nde Planktothrix rubescens aşırı artışı ve paralel olarak
balık ölümleri
1998 yılı Uluabat Gölü Microcystis sp. aşırı artışı;
1999 yılı Taşkısığı Gölü Microcystis sp. ve Anabaena sp. aşırı artışları
2001 yılında İznik Gölü’nde Anabaena sp. Aşırı artışı ve bunu takip eden kuş ölümleri
2003 yılında Ömerli Baraj Gölü Microcystis sp. aşırı artışı
2004 Küçükçekmece Gölü’nde Microcystis sp aşırı artışları ve microcystin üretimi
2000-
2005 yılında İznik Gölü’nde Nodularia spumigena aşırı artışı ve balık ölümleri
2014 yılında İznik Gölü’nde C. ovalisporum ve D. mendotae aşırı artışlarına bağlı
cylindrospermopsin üretimi
2014 yılında İznik Gölü’nde P. rubescens artışlarına bağlı olarak microcystin üretimi
Türkiye’de Siyanobakteri Artışları
Küçükçekmece Gölü
Planktothrix agardhii
Microcystis aeruginosa
Türkiye’de Siyanobakteri Artışları
İznik Gölü 2001
Anabaena circinalis
Türkiye’de Siyanobakteri Artışları
1997
Sapanca Gölü
2007
İçme suları için;
• Dünya Sağlık Örgütü (WHO)’nün sınır değer olarak belirlediği 1 µg/L
Microcystin-LR kılavuz değer olarak düşünülmelidir.
• Su kütlesinin siyanobakteriyel populasyon olarak sürekli incelenmesi
gerekmektedir.
• 5000 hücre/ml (ya da ≥ 1 µg/L klorofil-a) üzerine çıkıldığı zaman
toksin analizlerinin yapılması gerektiği düşünülmüştür.
• Örnekleme sadece yüzey suyundan değil su kolonundan yapılmalıdır.
• ≥ 1 µg/L Microcystin-LR olduğu durumlarda işlenmiş su da toksin
analizi yapılmalıdır. Gelişmiş su arıtım teknikleri kullanılmalıdır.
• Gerekli görüldüğü durumlarda başka su kaynaklarının kullanımına
yönelmek gerekmektedir.
Rekreasyon amaçlı kullanılan sularda;
• 1. Seviye: ≤ 20.000 hücre/ml ya da ≤ 10 µg/L Microcystin/LR ya da
da ≤ 10 µg/L klorofil-a olduğu durumlarda rekreasyonal aktivitelerin
devamına ve su kullanıcıların alandaki tabelalar ile bilgilendirilmesi
gerekmektedir. Su alanının iki haftada bir (örnekleme, alg sayımı ve tür
teşhisi) izlenmesi gerekmektedir.
• 2. Seviye: 20.000-100.000 hücre/ml arasında olduğunda microcystin
analizi yapılmalıdır. Eğer microcystin-LR konsantrasyonu ≥ 25 µg/L
ise, derhal harekete geçilerek otoriteler ve halk uyarılmalıdır. Su
kullanıcıları yüzme gibi su ile temas gerektiren aktiviteler yapmamaları
konusunda uyarılmalıdır.
• 3. Seviye: aşırı artış yoğunluğu çok yüksek olduğunda su kütlesinde
yapılan bütün aktiviteler yasaklanmalıdır.
Dinlediğiniz için çok
teşekkür ederim