insomnia

İNSOMNİA
Prof. Dr. Fuat ÖZGEN
Bayındır Hastanesi Söğütözü
 Uykunun işlevi ve yapısı dikkate
alındığında insomnia, kişilerin yeterli
süre ve zaman diliminde uyuyamadığı
için dinlenemediği ve yeni bir güne
hazır olmadığı durumlar olarak
tanımlanabilir.
Tanım
İnsomnia, uyku için yeterli zaman ve
fırsat olmasına rağmen, uykuya
başlamada, süresinde ve bütünlüğünde
tekrarlayıcı güçlükler yaşanması ve
bunların gündüz işlevlerinde bozulmaya
yol açması olarak tanımlanmıştır.
Uykusuzluğun Genel Kriterleri:
A. Uykuya başlamada güçlük, uykuya devam ettirmede güçlük ya da çok erken
uyanma ya da kronik nitelikte dinlendirici olmayan düşük kalitede uyku yakınması.
Çocuklarda, sıklıkla bakıcıları tarafından bildirilen uyuma güçlüğü, uyuma güçlüğü
yatma zamanına direnç veya bağımsız uyuyamama olabilir.
B. Yukarıda bahsedilen uyuma güçlüğü uyku için yeterli fırsat ya da koşullara rağmen
ortaya çıkar.
C. Gece uyuma güçlüğü ile ilişkili gün içi aşağıdaki yakınmalardan en az birinin hasta
tarafından bildirilmesi
I. Yorgunluk, kırıklık
II.Dikkat, konsantrasyon ya da bellek güçlüğü
III.Sosyal ya da mesleki işlevsellikte bozulma ya da düşük okul performansı
IV.Duygudurum bozukluğu ya da iritabilite
V. Gündüz uykuluğu
VI.Motivasyon, enerji ya da inisiyatifte azalma
VII.İşinde ya da araç kullanırken hata yapma veya kaza eğiliminde artma
VIII.Uyku yoksunluğuna bağlı gerginlik, baş ağrısı ya da gastrointestinal
semptomlar
IX.Uyku hakkında endişe ve uğraşılar
Uluslararası
Uyku
Bozuklukları
Sınıflandırması
(ICSD-2)
1-İnsomnialar
2- Uykuyla İlişkili Solunum Bozuklukları
3- Santral Orjinli Hipersomnialar (Bir Sirkadiyen Ritim Uyku
Bozukluğu, Uykuyla İlişkili Solunum Bozukluğu ya da Uykuyu
Bozan Diğer Nedenlerden Kaynaklanmayan)
4- Sirkadiyen Ritim Uyku Bozuklukları
5- Parasomnialar
6- Uykuyla İlişkili Hareket Bozuklukları
7- İzole Semptomlar, Görünüşe Göre Normal
Varyantlar ve Çözüme Ulaşmamış Noktalar
8- Diğer Uyku Bozuklukları
Uluslararası Uyku Bozuklukları Sınıflandırması
(ICSD-3)
• 1-İnsomnialar
• 2- Uykuyla İlişkili Solunum Bozuklukları
• 3- Santral Orjinli Hipersomnialar (Bir Sirkadiyen
•
•
•
•
Ritim Uyku Bozukluğu, Uykuyla İlişkili Solunum
Bozukluğu ya da Uykuyu Bozan Diğer Nedenlerden
Kaynaklanmayan)
4- Sirkadiyen Ritim Uyku Bozuklukları
5- Parasomnialar
6- Uykuyla İlişkili Hareket Bozuklukları
7- Diğer Uyku Bozuklukları
Tablo-2: ICSD-2’e göre İNSOMNİALAR
1- Uyumsal İnsomnia (Akut İnsomnia)
2- Psikofizyolojik İnsomnia
3- Paradoksal İnsomnia
4- İdiyopatik İnsomnia
5- Psikiyatrik Bozukluklara Bağlı İnsomnia
6- Yetersiz Uyku Hijyeni
7- Çocukluk Dönemi Davranışsal İnsomnia
8- İlaç ya da Maddeye Bağlı İnsomnia
9- Tıbbi Duruma Bağlı İnsomnia
10- İlaç ya da Maddeye Bağlı Olmayan İnsomnia
Belirlenmemiş (Organik Olmayan İnsomnia)
11- Fizyolojik (Organik) İnsomnia
• ICSD-3’e göre İNSOMNİALAR
• Kronik İnsomnia
• Kısa Süreli İnsomnia
• Diğer İnsomnialar
• Kronik İnsomnia (Değişik Adları)
Kronik İnsomnia
Prfimer İnsomnia
Sekonder İnsomnia
Komorbit İnsomnia
Uykuya başlama ve sürdürme bozuklukları
Çocukların davranışsal İnsomniası
Uyku başlangıcı ile ilgili bozukluklar
• Klinik ve Patofizyolojik Alt Tipler
Psikofizyolojik İnsomnia
İdiopatik İnsomnia
Paradoksal İnsomnia
Yetersiz Uyku Hijyeni
Çocuğun Davranışsal İnsomniası
Mental Hastalığa Bağlı İnsomnia
Tıbbi Hastalığa Bağlı İnsomnia
İlaç veya Maddeye Bağlı İnsomnia
• Kronik İnsomnia Tanı Kriterleri
A-F karşılanmalıdır
• A. Aşağıdakilerden bir veya daha fazlasını
hastalar bildirmeli veya hastanın ailesi veya
bakıcısı tarafından gözlenmelidir
1. Uykuya başlamada güçlük
2. Uykunun sürdürülmesinde güçlük
3. İstendiğinden erken uyanma
4. Uygun zamanda yatağa gitmeye direnç
5. Aile veya bakıcının müdahalesi olmaksızın
uyuma güçlüğü
• B. Gece uyuma güçlüğüne bağlı olarak aşağıdakilerden
bir veya daha fazlası hastalar tarafından bildirilmeli
veya hastanın ailesi veya bakıcısı tarafından
gözlenmelidir
1. Yorgunluk veya halsizlik
2. Dikkat, konsantrasyon veya bellek bozukluğu
3. Sosyal, ailesel, mesleki veya akademik işlevsellikte
bozulma
4. Duygudurum bozukluğu veya sinirlilik
5. Gündüz uykululuk
6. Davranış problemleri (Hiperaktivite, impulsivite,
agresyon)
7. Motivasyon, enerji ya da sorumluluk almada azalma
8. Hata ve kaza yapmaya meyil
9. Uyku ile ilgili memnuniyetsizlik
• C. Bildirilen uyku uyanıklık yakınmaları sadece uyku
•
•
•
için yetersiz fırsat veya kosullarla açıklanamaz.
D. Uyku bozukluğu ve ilgili gündüz semptomları en az
haftada üç kez ortaya çıkmalıdır.
E. Uyku bozukluğu ve ilgili gündüz semptomları en az
üç aydır devam ediyor olmalıdır.
F. Uyku/uyanıklık güçlüğü diğer uyku bozuklukları ile
daha iyi açıklanamaz.
İnsomnia
(yaklaşım)
Bir semptom, bir hastalık olarak insomnia;
Bir semptom olarak tüm hastalıklarda var
Bir hastalık olarak ise;
birincil ve ikincil olarak adlandırılır
PSİKOFİZYOLOJİK İNSOMNİA
• Kronik insomniakların büyük bir kısmını oluşturur.
•
Psikofizyolojik insomnianın temel özelliği artmış
uyarılmışlık durumu ve uykuyu engelleyen öğrenilmiş
düşünceler ile karakterizedir.
İnsomnia hakkındaki yoğun endişeleri, başlatıcı
nedenlerin ötesinde yakınmalarının daha da artmasına
neden olur. Bir kısır döngüye dönüşen durum ile
problemle ilgili endişeleri giderek artar. Bu
özelliklerinden dolayı öğrenilmiş insomnia,
koşullandırılmış insomnia, primer insomnia gibi adlar da
alır. Bu hastalar anksiyöz ve gergin bireylerdir.
Psikofizyolojik insomnia
•
•
İnsomnia en az 1 ay süreli olmalı
Aşağıdakilerden biri olmalı:
–
–
–
–
–
Uyku ile ilgili aşırı odaklanma veya anksiyete
Planlanmış zamanda veya yatakta uykuya dalmada
güçlük; buna karşılık uyku niyeti olmayan monoton
ativiteler sırasında uykuya dalma
Ev dışında evden daha iyi uyuma
Yatakta uykuya dalmayı etkileyen mental aktivite
Yatakta, uykuya dalmayı engelleyen artmış
somatik gerginlik
Paradoxal İnsomnia
Uyku bozukluğunu işaret eden objektif
bulgular olmaksızın ortaya çıkan uykusuzluk
yakınmasıdır.
Sinonimler
Psödoinsomnia
Objektif bulgusuz subjektif yakınmalar
Uyku hipokondriazisi
Subjektif yakınmalar
PARADOKSAL İNSOMNİA
• Paradoksal insomnianın temel özelliği bu hastalarda
uyku bozukluğunu kanıtlayan objektif bir veri
olmamasına rağmen, subjektif yakınmalarında şiddetli
insomnia yakınmaları tanımlarlar. Hastalar 3-4 saat
gibi az uyuduklarını veya hiç uyuyamadıklarını
belirtirler. Oysa onları gözleyen eşleri tarafından ya
da polisomnografi gibi objektif ölçümlerde uyudukları
görülür. Hastalar belirgin bir psikopatoloji ya da
temaruz özellikleri göstermezler. Hastalığın bu
özelliklerinden dolayı subjektif insomnia, uyku
durumunun yanlış algılanması, pseudo insomnia, uyku
hipokondriasisi gibi adlar da alır.
Paradoksal insomni
• İnsomni enaz 1 ay sure ile olmalı
• Aşağıdaki kriterlerden en az biri olmalı:
– Hasta çoğunlukla uykusuz veya çok az uykulu
gecenin yanısıra zaman zaman normal uykulu gece
tanımlamalı
– Uyku günlüğü tutulduğunda, çok sayıda az uykulu
veya tamamen uykusuz gece ve bunların ardından
gündüz uykusu olmaması.
– Hastanın belirttiği yakınmalar veya uyku günlüğü ile
polisomnografi veya aktigraf arasında uyumsuzluk
olması
İDİOPATİK İNSOMNİA
• Temel özelliği erken çocukluk döneminde başlayan ve
yaşam boyu insomnia semptomlarının olması ile
karakterizedir. Hastalığın başlamasına devam
etmesine neden olabilecek bir faktör mevcut değildir.
Tedaviye dirençlidir.
İdiopatik insomnia
• Kronik seyirli olmalı
• Infant döneminde veya çocuklukta
•
•
başlayabilir.
Belirgin bir neden tanıımlanamaz.
Persistandır; remisyon dönemleri
yoktur.
Mental Bozukluğa Bağlı İnsomnia
• Altta yatan mental bozukluğa görülen insomni. İnsomnia
belirlenen mental bozukluğun bulgusu olarak görülür ve hastalıkla
aynı şekilde seyreder. İnsomnia tipik olarak sebep olan mental
bozuklukla birlikta başlar ve hastalığın belirtileriyle birlikte
zamanla artma veya azalma gösterir.
Mental Bozukluğa Bağlı İnsomnia
• Hastanın belirtileri insomnia kriterlerini karşılamalıdır.
• İnsomnia en az bir ay sürmelidir.
• Standart kriterlere göre tanısı konan mental bir hastalığı
olmalıdır.
• Bazı durumlarda mental bozukluktan bir süre önce başlamış bile
olsa, mental bozukluk sürecinde görülmelidir.
• İnsomnia, belirgin strese neden olacak veya bağımsız tedaviye
ihtiyaç hissettirecek kadar , tipik olarak birlikte seyrettiği
mental bozukluktan daha belirgin olmalıdır.
Yetersiz Uyku Hijyeni
• Temelde iyi kalitede uyku ve tüm gün uyanıklığı sağlama ile
uyumlu olmayan günlük yaşam aktivitesi ile giden insomnidir. Bu
durumdaki farklı görünümlerin tamamının ortak özelliği kişinin
davranış kontrolünün uyku alışkanlığı üzerinde oluşturduğu
olumsuz etkidir. Artmış uyanıklık oluşturan alışkanlıklar ve uyku
hijyeni ilkeleri ile bağdaşmayan alışkanlıklar.
Yetersiz Uyku Hijyeni
• Hastanın belirtileri insomni kriterlerini karşılamalıdır.
• İnsomni en az bir ay sürmelidir.
• Yetersiz uyku hijyeni, aşağıdakilerden en az birinin varlığı ile
ortaya konmalıdır.
– Sık gün içi uyuklama, yatma veya kalkma saatlerinin sürekli değişken olması
veya yatakta fazla vakit geçirme şeklinde uygun olamayan uyku zamanlamaları
– Özellikle yatmadan önce alkol, nikotin veya kafein içeren maddelerin alınması
– Uyumaya çok yakın zamanda fiziksel, mental aşırı yorulma ve emosyonel
olarak fazla heyecanlanma
– Uyku dışında aktiviteler için yatağın sık kullanılması.
– Rahat bir uyuma ortamının olmaması.
Çocukluk Çağı Davranışsal İnsomnisi
• Temel özelliği davranışsal etiyoloji ile ilişkili olarak uykuya
dalmakta, uykuyu sürdürmekte veya hem dalmak hem de
sürdürmekte yaşanan zorluktur. Uyku problemleri uygun olmayan
uyku ile ilgili çağrışımlar veya yetersiz uyku süresi sonucu gelişir.
• Uyku başlangıcı ile İlişkili Tip.
• Sınır Koyucu Tip
İlaç veya madde kullanımına bağlı İnsomni
• Reçetelenmiş veya keyif verici ilaç, kafein, alkol veya gıda
maddesi ya da bir çevresel toksine maruziyet tarafından uykunun
baskılanması veya bölünmesidir.
• Uyku bozukluğu maddenin kullanıldığı, maruz kalındığı veya
kesildiği dönemlerde ortaya çıkabilir.
Kısa Süreli İnsomnia
• Akut İnsomnia
• Uyumsal İnsomnia
Kısa Süreli İnsomnia Tanı Kriterleri
A-E karşılanmalıdır
• A. Aşağıdakilerden bir veya daha fazlasını hastalar
bildirmeli veya hastanın ailesi veya bakıcısı tarafından
gözlenmelidir
1. Uykuya başlamada güçlük
2. Uykunun sürdürülmesinde güçlük
3. İstendiğinden erken uyanma
4. Uygun zamanda yatağa gitmeye direnç
5. Aile veya bakıcının müdahalesi olmaksızın uyuma
güçlüğü
• B. Gece uyuma güçlüğüne bağlı olarak aşağıdakilerden
bir veya daha fazlası hastalar tarafından bildirilmeli
veya hastanın ailesi veya bakıcısı tarafından
gözlenmelidir
1. Yorgunluk veya halsizlik
2. Dikkat, konsantrasyon veya bellek bozukluğu
3. Sosyal, ailesel, mesleki veya akademik işlevsellikte
bozulma
4. Duygudurum bozukluğu veya sinirlilik
5. Gündüz uykululuk
6. Davranış problemleri (Hiperaktivite, impulsivite,
agresyon)
7. Motivasyon, enerji ya da sorumluluk almada azalma
8. Hata ve kaza yapmaya meyil
9. Uyku ile ilgili memnuniyetsizlik
• C. Bildirilen uyku uyanıklık yakınmaları sadece uyku
•
•
için yetersiz fırsat veya kosullarla açıklanamaz.
D. Uyku bozukluğu ve ilgili gündüz semptomları üç
aydan kısa süreli olmalıdır.
E. Uyku/uyanıklık güçlüğü diğer uyku bozuklukları ile
daha iyi açıklanamaz.
AKUT İNSOMNİA (UYUMSAL İNSOMNİA)
• Akut insomnianın temel özelliği tanımlanabilir bir
stresörle ilişkili olarak ortaya çıkmasıdır. Kısa
sürelidir. Tipik olarak birkaç gün ile birkaç hafta
arasında sürer ve üç ayı geçmez. Stresörün ortadan
kalkması ya da bireyin stresöre uyum sağlaması ile
uyku yakınmaları azalır ve kaybolur.
Diğer İnsomnialar
• Bu tanı uykuya başlama ve sürdürme
güçlüklerinden yakınan ancak kronik insomnia
ve kısa süreli insomnia tanı kriterlerini tam
olarak karşılamayan bireyler için
tanımlanmıştır.
İnsomnia hastalarının değerlendirilmesi
Hastanın Sosyodemografik Özellikleri
Yakınmalar
Yakınmaların Niteliği
Tipi; Geçici, Kısa Süreli Veya Akut
Süreğen, Uzun Süreli Veya Kronik
Tekrarlayıcı
Uyku-Uyanıklık Döngüsü Özellikleri
Uyku Başlangıcında
Uyku Devamında
Sabah Erken Uyanmaları
Dinlendirici Olmayan Uyku
Yakınmaların Öyküsü
Hazırlayan Faktörler
Tetikleyen Faktörler
Devam Ettirici Faktörler
Tedaviye Cevap Özelliği
Klinik Tablodaki Değişiklikler
İnsomninin Gündüz Etkileri
Uykuyla İlişkili Bilişsel İşlevler
İnsomnininin Psikolojik ve Sosyal
Belirleyicileri
Psikopatoloji
Stres
Uyku Hijyeni
İnsomninin Fizyolojik Belirleyicileri
Uyarılmışlık Durumu
Sirkadiyen Ritim Bozukluğu
Uykuyla İlişkili Bozukluklar
Huzursuz Bacak Sendromu
Uykuda Periyodik Bacak Hareketleri
Uyku Apnesi İle İlişkili İnsomni
Diğer Uyku Bozuklukları Değerlendirilmesi
Uykuda Yürüme, REM Davranış Bozukluğu,
Enuresis, Bruksizm, Gece Terörü, Gece Kabusu
Psikososyal Özellikler
Aile Öyküsü
Kişilik Gelişimi
Uyku Sorunu Olan Aile Bireyleri
Ailenin Tıbbi Öyküsü
Tıbbi Öyküsü
Tıbbi Değerlendirme ve Bulgular
Polisomnografi, Aktigrafi Değerlendirmesi
KRONİK İNSOMNİADA UYKU
KALİTESİ
• Uyku sırasında ve öncesinde anksiyete ve ajitasyon
• Uyku sonrasında yenilenmemiş, dinlenmemiş olma hissi
• Negatif ve hoşa gitmeyen uyku deneyimleri
KRONİK İNSOMNİADA GÜNDÜZ
YAKINMALARI
•
•
•
•
Uykulu ve yorgun olma
Kötü konsantrasyon
Problem çözmenin kötü olması
Gerginlik, huzursuzluk
Sağlıklı erişkinde uyku histogramı
İnsomniak uyku histogramı
İnsomniak uyku histogramı
İnsomniak uyku histogramı
İnsomniak uyku histogramı
İnsomniak uyku histogramı
Uykuda periyodik bacak hareketi
Uyarılmışlık
Uyanma
Uyarılmışlık ve EKG ritm bozukluğu
İnsomnia
• İnsomniakların 1/3’ü hipnotik ve/veya psikotrop kullanmaktadır.
En az % 10 u alkol ile self medikasyon
• 6 saattan az 10 saattan çok uyuyanlarda ölüm oranı yüksek. 4
saatin altındaki uyku ölüm oranını erkeklerde 2.8 kadınlarda 1.5
kat arttırdığı saptanmıştır.
• İNSOMNİANIN NEDENLERİ VE TEDAVİ
•
•
•
•
•
•
YAKLAŞIMLARI
İlk değerlendirme
1. Hastanın yakınmalarının yapısının belirlenmesi
Uykuya başlama ya da devam ettirmede güçlük
Erken uyanma
Dinlendirici olmayan uyku
2. Gün içindeki etkinliklerin sorulması
3. Yakınmaların sıklığı
• İnsomnia olgularında öyküde değerlendirilmesi gereken diğer
hususlar
• 1. Presipite eden olaylar, hastalığın seyrinde, ilerlemesinde rol
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
alan artırıcı veya azaltıcı faktörler
2. Uyku-uyanıklık düzeni
3. Gece ortaya çıkan diğer bulgular ya da olaylar
4. Yatak odasının koşullarının değerlendirilmesi
5. İnsomnia ile ilişkili olabilen davranışların değerlendirilmesi
6. Hastanın bilişsel hataları
7. İnsomnia ile ilişkili önceki tedaviler
8. Presipite eden ya da neden olan faktörlerin değerlendirilmesi
9. Psikiyatrik bozuklukların değerlendirilmesi
10. Diğer tıbbi nedenli tedavilerin, madde kötüye kullanımlarının
değerlendirilmesi
11. Tıbbi ve nörolojik bozuklukların değerlendirilmesi
12. Diğer tıbbi bozuklukların değerlendirilmesi
İnsomnia
• Kronik İnsomniakların % 15-20 sinde kronik ağrı, allerji,
metabolik bozukluklar, ilaç alkol bağımlılığı, somatik semptomlar
gözükmektedir.
• 4-5 günlük uyku yoksunluğu; bilişsel ve psikomotor faaliyetlerde,
algı kapasitesinde ciddi düşüşlere neden olmaktadır.
İnsomnia
• İnsomnia performans düşüşlerine, iş gücü
•
kayıplarına, aile çatışmalarına, sosyoekonomik
problemlere ve hatta ölümlere neden
olmaktadır.
Duygu durmunda değişmeler, uyanıklıkta
azalma, süreğen yorgunluk diğer önemli
sonuçlarıdır. Bütün bunlar dikkate alındığında
İNSOMNİA yaşam kalitesini önemli ölçüde
bozmaktadır.
• Sosyal ve aile yaşantılarını etkiler. Bireysel ilişkilerini
sürdürmede, iş yaşantılarındaki başarıda ve baş etme
mekanizmalarında düşme olduğu (Gallup Poll., 1999) (Gallup Poll.,
1999)
• Kolay incinebilir, üzülebilir, irritabl, kolay yorulabilen ve
hatırlama sorunları yaşadıkları (Balter, 1991) (Balter, 1991)
• Psikomotor işlevselliklerinin bozulduğu (Roth,1991) (Roth,1991)
• Bellek, konsantrasyon, dikkat, problem çözme, reaksiyon
cevapları Semantik ve kısa süreli bellek bilişsel İşlevlerde azalma
(Mendelson, 1984, Bonnet, 1995) (Mendelson, 1984, Bonnet,
1995)
• Sosyal, mesleki, fiziksel ve duygusal
•
•
•
•
•
•
aktivitede azalma ve bozulma (Zammit, 1999)
İş performansında azalma (Leger, 2002)
Üretkenlikte düşme (Schweitzer, 1991)
Kaza riskinde artma (Balter, 1991, Ohayon
1997)
Yaşam Kalitesi ölçümlerinde düşme (Chang
Chang 1997, Zammit 1999)
Sağlık servislerinde: 12 milyar dolar
Uyku ilaçları için: 2 milyar dolar (Walsh, 1999)
EPİDEMİYOLOJİ
Toplumdaki sıklığı %30-40
65 yaş üzerinde %45
Tüm uyku bozuklukları arasındaki sıklığı ise
%50-80’dir
Kadınlarda 1.5 kat fazla görülür
Subjektif yakınmaları bulunan hasta sayısı
%9.2-%19 arasında değişmektedir.
Genel populasyonda yapılmış olan prevalans çalışmaları
sonuçları
Çalışma metodolojisinde alınan kriterler
Prevalans
Uykusuzluk yakınmalarına göre yapılan çalışmalar:
- Sadece semptomlara göre:
- Semptomların haftada üç geceden veya daha fazla gece
tekrarlaması / semptom sıklığının “sıklıkla” veya “her zaman”
ortaya çıkmasına göre:
- Semptomların şiddetine göre (“orta” veya şiddetli”):
% 30–48
% 16–21
% 10–28
Uykusuzluk yakınmalarının gündüz olumsuz sonuçları ile beraber
değerlendiren çalışmalar:
% 9–15
Uykunun kalite ve miktarı üzerinde memnuniyete göre yapılan
çalışmalar:
% 8–18.5
DSM-IV primer insomni tanısına göre yapılmış çalışmalar:
% 4.4–11.7
İnsomnia
(Yaygınlık)
Insanların % 50’si yaşamlarının
uykusuzluk çekmektedirler.
bir
döneminde
Erişkin populasyonda bir yıllık prevalansı % 30-40
civarında olup, % 10-20 oranında ağır ve kalıcı bir şekilde
uykusuzluktan yakınanlar bulunmaktadır.
Türkiye’de, genel populasyonun % 22’sinin insomnia
yakınması bulunduğu saptanmıştır.
Insomniakların % 45.9’u, genel populasyonun ise % 10’u
kronik bir şekilde uykusuzluktan yakınmaktadır.
• Her dört yetişkinden birinde uykusuzluk (Leger, 1999)
•
•
•
•
•
(Leger, 1999)
Tüm uyku bozukluklarının % 80 (Katz, 2002) (Katz,
2002)
60 yaş sonrası sıklık artmaya başlıyor (Ganguli, 1996)
Tüm insomniakların % 6-22 şiddetli bulgular (Hajak,
2002)
Şiddetli vakaların % 74’ü devamlılık kazanıyor. (Hajak
2001)
Kronisitenin süresi 4 yıl Kronisitenin süresi 4 yıl
(Chevalier, 1999)
İnsomnia Alan Çalışmaları
Yaş
Kaynak
Sıklık
Partinen ve ark. (1982)
15-64
- İnsomnia, (Haftada birkaç kez), %7-9.
Lugaressi ve ark. (1983)
3-94
- Uyku problemi, %9.9-16.8.
Smirne ve ark. (1983)
6-92
- İnsomnia, %12.8.
Husby ve ark. (1987)
20-54
- Uykusuzluk yakınması, %29.9-%41.0.
Ford
ve
Kamerow
(1989)
Hohagen ve ark. (1991)
18-65 yaş
üzeri
18-65
- İnsomnia, %7.9-12.1.
Dodge ve ark. (1995)
18-64 yaş üstü
- İnsomnia, %22.8-47.6.
Yeo ve ark. (1996)
15-55
- İnsomnia, %15.3.
Weismann ve ark. (1997)
18 yaş üzeri
- İnsomnia (son bir yıl içinde), %11.9.
Morgan ve ark. (1997)
65-80 yaş üstü
- Uyku problemi, %33.2-44.1.
Partinen’den (2000) uyarlanmıştır
- Şiddetli insomnia, %19.
Uykusuzluk
Primer
Nedeni tanımlanamayan
Sekonder
Ruhsal Bozukluklar
Tıbbi Bozukluklar
Uyku ile ilişkili solunum
bozuklukları
Diğer uyku bozuklukları
Hasta tarafından oluşturulan
Yaşam şekli
Kullanılan psikoaktif
maddelere bağlı
İşlevsel olmayan bilişsel aktiviteler
•Uykusuzluk üzerine aşırı endişe
•Sonuçlar hakkında ruminasyonlar
•Gerçekçi olmayan beklentiler
•Yanlış yorumlamalar
Uyarılmışlık
•Emosyonel
•Bilişsel
•Fizyolojik
UYKUSUZLUK
Sonuçlar
•Duygudurum bozuklukları
•Yorgunluk
•Performans kaybı
•Sosyal sorunlar
Adaptif olmayan alışkanlıklar
•Yatakta daha fazla zaman harcama
•Düzensiz uyku saatleri
•Gündüz uykuları
•Uyku ile uyumlu olmayan aktiviteler
BİYOLOJİK ETYOLOJİ-I
(Hastalıklar)
•
•
•
•
•
•
•
Metabolik hastalıklar
Endokrin hastalıklar
Kardiyovasküler hastalıklar
Solunum sistemi hastalıkları
Gastrointestinal hastalıklar
Romatizmal hastalıklar
Nörolojik hastalıklar
İnsomiye yol açan hastalıklar
• Kardiyovasküler sistem hastalıkları (Kalp yetmezliği, koroner
•
•
•
•
•
•
hastalıklar, miyokard infarktüsü, hipertansiyon, taşikardiler)
Pulmoner sistem hastalıkları (Astım,KOAH, alveoler
hipoventilasyon ve uyku apnesi)
Gastrointesitinal sistem hastalıkları (Peptik ülser,
gastroözefagial reflü)
Endokrin sistem hastalıkları (Diabetes Mellitus, troid ve adrenal
hastalıklar)
Alerjik hastalıklar
Romatizmal hastalıklar (Artrit, fibromiyalji, kollajen hastalıklar)
Nörolojik hastalıklar (Tümör, travma, vasküler hastalıklar,
epilepsi, diskinezik bozukluklar, nöropati, miyopati, dejeneratif
hastalıklar-MS, parkinson gibi-)
BİYOLOJİK ETYOLOJİ-II
(İlaçlar)
• Troid Preparatları
• Antidepresifler
• Alkol ve Psikoaktif
•
•
•
Maddeler
Antiparkinsonienler
Antiaritmikler
Antihistaminikler
• Psikostimülanlar
•  ve  agonist/
•
•
•
•
antagonistleri
Dekonjestanlar
Antikonvulzanlar
İştah Kesiciler
Oral Kontraseptifler
İnsomniye Neden Olan Madde ve
İlaçlar
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Alkol
Antidepresanlar (Fluoksetin, paroksetin, sertralin, venlafaksin)
Bronkodilatörler
Kortikosteoidler
Fenitoin
SSS stimulanları (kafein, teofilin, kokain)
Dekonjestanlar (efedrin)
Gastrointesitnal ilaçlar (simetidin)
Kardiyovasküler ilaçlar (propronol, furasemid)
• Uyku öncesi egzersizde uzamış uyarılmışlık
•
•
•
•
(Rechtschaffen, 1968)
Ses uyaranları ile uyandırıldıklarında tekrar uykuya
geçme süresi uzun (Johnson, 1979)
Uyku öncesi uyarılmışlık yüksek (Haynes, 1981)
Uyandırıldıklarında bilişsel uyarılmışlık yüksek (Perlis,
1997)
* İnsomniaklar fizyolojik ve bilişsel düzeyde
uyarılmış bir durumdadırlar.
• Kronik insomnia ya % 40 psikiyatrik bozuklukla birlikte
•
•
•
•
•
•
•
•
(Ford, Kamerow, 1989)
İnsomniada kortizol artışı (Vgontzas, 2001)
Depresyonda kortizol artışı (Watson, 2002)
İnsomniaklarda depresyon ya da diğer bir psikiyatrik
bozukluk gelişme riski daha yüksek (Ford ve Kamerow,
1989, Breuslau, 1996, Chang, 1997)
Depresyon gelişimi 20 kat fazla
Anksiyete bozukluğu gelişimi ise 6 kat daha fazla
İnsomnia MDB
Anksiyete Bozuklukları
Madde kullanımları için bir risk faktörüdür. (Breslau,
1996, Chang, 1997)
• Hipothalamo-hipofizer sistem (HPA) artmış yanıt
•
•
•
•
•
•
•
•
•
(Vgontaz, 2001)
Kalp hızı ve Kalp hızının performans ile değişimi
(Bonnet, Arand,1998)
(Stepanski, 1988)
Bazal metabolizma hızı artmış ( Bonnet, Arand 1995
1995)
Elektromyolografik ölçümler (Haynes, 1974)
Polisomnografik incelemeler (MSLT çalışmaları)
(Bonnet, Arand,2000)
EEG de β (15-40 Hz) aktivitesinde artış (Perlis, 2001)
Katastrofik düşüncelerde artış (Harvey, Greenall,
2003)
İntrusiv düşünceler ile uyku bozukluğu arasında ilişki
(Nelson, Harvey, 2003)
Medial frontal, occipital, pariyetal korteks bazal
ganglia kan akımında azalma (Smith, 2002)
•
•
•
•
•
•
•
•
Uyku bozucu etkenler
Ses uyaranları (Johnson, 1979)
Viral enfeksiyonlar) (Drake, 2000)
Kafein gibi farmakolojik maddeler (Bonnet, Arrand, 1992,
1996) 1996)
Sirkadien faz kayması (Rochrs, 1996)
Travmatik olaylar (Lavie, 2001)
* Akut şiddetli stres faktörleri kronik primer insomni ile ilişkili
bulunmuştur. (Hauri, Olmstead, 1980, Morin, 2003)
* Stresör olaydan bir yıl sonra olay ile ilgili kaygı sağlıklı kişi ile
aynı düzeydedir. Uyarılmışlık devam eder. (Healey, 1981)
•
•
•
•
•
•
•
•
İnsomniada Devam Ettirici Faktörler
Yatakta uyumak için fazla zaman harcanması
Yatış ve kalkış saatini değiştirmek
Uykusuzluk konusunda endişe duyma
Gündüz uyuklamaları
Gün içi performans kaybı için endişe duyma
Hipnotik ilaçlara karşı tolerans ve bağımlılık gelişimi
Uyumak için yapılan olumsuz koşullanmalar
Kafein ve alkol alımı
İnsomnianın ortaya çıkışı
Sirkadien faktörler
Psikolojik faktörler
İlaç, Alkol, madde kullanımı
(akut etki, tolerans ve kesilme)
Tıbbi Hastalıklar
Psikofizyolojik
Değişmeler
İnsomnia
İnsomnia
(İnceleme)
•
•
•
•
•
Görüşme
Biyolojik inceleme
Psikolojik inceleme
Polisomnografi
Formulasyon
Eşlik Eden Bozukluklar
Depresyon %21.7
Kişilik bozuklukları %7.2
Psikososyal stresler %10.2
Alkol ve madde kötüye kullanımı 4.6
Psikosomatik hastalıklar %5.6
Psikotik bozukluk %1
Organik beyin hastalıkları %1.3