Deri Kanseri - Mersin Sağlık Müdürlüğü

Deri Kanseri
Prof. Dr. Tamer İrfan Kaya
Mersin ÜTF, Dermatoloji AD
Deri Kanseri
1.
2.
3.
4.
Sıklığı ⇒ Önemi
Deri kanserinin sebepleri: UV (Güneş)
Deri kanserleri tipleri ve belirtileri
Korunma
Deri Kanseri
•
•
•
•
İnsanda en sık görülen kanser
Sıklığı son 50 yılda %1000 oranında artmıştır
Tüm kanserlerin %40’ı
Hayat boyu deri kanseri gelişme riski: 1/5
Deri Kanseri Tipleri
1. Bazal Hücreli Karsinom (BHK): 80%
2. Skuamoz Hücreli Karsinom (SHK): 16%
3. Melanom: 4%
Kanser İstatistikleri 2010, A.B.D.
• Melenoma dışı Deri kanseri: 1.2 milyon
• Tüm diğer kanserler:
(melanom dahil)
*CA Cancer J Clin 2010
1.4 milyon
Dünya Sağlık Örgütü Tahminleri:
• Her yıl dünyada 60.000 deri kanseri sebebi ile
ölüm
• Bu ölümlerin: 48.000 melanomdan,
12.000 diğerlerinden
• Deri kanserlerinin 90%’ı güneşten gelen UV ışığı
sebebi ile gelişir
• %10: Radyasyon, HPV, Kr. deri ülserleri, yanık
skarı, kimyasallar v.b.
• En iyi korunma: Güneşten kaçınma
Sıklık ⇑
• Son 50 yılda %1000 oranında artmıştır
– Ozonun azalması
– İnsanların yaşlanması
– Bronzlaşma alışkanlığının artışı
• Koyu renkli deri güneşin kanser yapıcı etkisinden
kendini açık renkli deriden çok daha iyi korur
• Derileri kolaylıkla yanan açık tenli kişilerde deri
kanseri gelişme riski çok yüksektir
Deri kanseri riskinin arttığı kişiler:
•
•
•
•
•
•
•
Açık tenli olup, güneşte bronzlaşmak yerine kızaranlar
Çilli ve çok sayıda beni olanlar
Çocukken çok fazla güneşte kalanlar
Kasıtlı bronzlaşanlar
Kendisinde ve ailesinde deri kanseri hikayesi olanlar
Uzun yıllar arazide güneş altında çalışanlar
Kapalı yerde çalışan ama hafta sonu tatillerini plajda
altında geçirenler
• Solaryuma gidenler
UV - Elektromanyetik Alan
•
Fitzpatrick’s Dermatology 2003
Güneş Işığı: Dünyaya Ulaşan
• 99% Görünen ışık ve kızılötesi (ısı)
• %1 UV: Sıcak değildir, görülemez ve hissedilemez
– Görülemediğinden aslında bir ışık değildir ama ultraviyole
ışığı terimi günlük kullanıma girmiştir
Güneş: Faydaları
• Görünen ışık: görme
• Kızılötesi: ısınma
• UV:
– Vitamin D sentezi: UVB, düşük seviye yeterli
– Mikroorganizmaları öldürür
Güneş: Zararları
•
•
•
•
•
•
•
Güneş yanığı
Güneş lekeleri
Güneş allerjisi
Katarakt
Bağışıklık sisteminin baskılanması
Deri Yaşlanması
Deri Kanseri
UV: Kanserojen
• DNA’yı bozar
• Genlerde değişime sebep olur
• Çevremizdeki en yaygın kanserojendir
• Deriden daha derine inemez
UV (200 - 400 nm)
• UVA (320–400 nm)
• UVB (280–320 nm)
• UVC (200–280 nm)
Kanserojen etki
UVC
*****
DNA
UVB
***
UVA
*
Atmosferi Geçiş
• 95 % UVA
5% UVB
• UVB korunaksız hücreleri öldürür
– Bakteri
– Virüs
– Mantar
– Deri hücreleri
Güneş Yanığı Hücresi: p53
programlanmış hücre ölümü
Savunma : Melanin üretimi
(bronzlaşma)
Yüksek UV seviyesi
• Yılın belli dönemi (yaz)
• Günün belli dönemi (10 dan 16 ya)
• Enlem: Ekvatora yakın bölgeler
Yüksek UV düzeyi
• Düşük ozon ve bulut seviyesi
• Yüksek yerler
• Işık yansıtan çevre (kar, su,
beyaz binalar, kum)
Deride UV enerjisini emen moleküller
• Melanin ⇒ Savunma
• DNA ⇒ Kanser
• Proteinler ⇒ Deri yaşlanması
UVB - DNA
• UVB DNA tarafında fazla miktarda emilir
• DNA’da Cyclopyrimidine dimerleri oluşur
(CPDs) ⇒ UVB’nin DNA üzerindeki
parmak izleri kabul edilirler
⇓
Mutasyonlar
⇓
Deri Kanseri
Kanser Gelişim: Çok basamaklıdır
1. Kanser Hücresi Geliştirme: Kanserojen (UVB)
⇒ Genler
•
•
Ölümsüz hücreler oluşur
Vücut çoğalmalarını baskılayabilmektedir
1. Kanser Gelişme: Çoğalmanın başlaması
1. Kanserojen (İkinci UV maruziyeti)
2. Kanserojen olmayan uyarı (UVA, ROS Stress,
bağışıklık sistemi baskılanması v.b.): Çoğalmayı
tetikleyen uyaranlar
UVA ve Deri
•
Fitzpatrick’s Dermatology 2003
UVA
• Güneş lekeleri
• Derinin bağ dokusunu bozar
– Sarımsı kaba deri
– Derin kırışıklıklar
⇓
Foto-yaşlanma
Yanlış İnanış: D vitamini için
bol bol güneşlenmek gerekir
• Yaz aylarında saat 10:00’dan önce veya
15:00’den sonra
• Yüz, eller, kollar (vücut %15’i) açık
• 6-8 dk/gün güneşe maruz kalmak (günlük
işler esnasında) D vit sentezi için yeterli
• D vitamini depoları 30-60 gün yeter
• Beslenme ve spora da önem verilmeli
Melanom
• Derinin renk yapan hücrelerinin kanseri: kahverengi
• Normal derideki renk verici hücrelerden ya da
benlerden gelişebilir
• Yaz tatillerindeki kısa dönem yoğun güneş riski
artırır
Melanom
• En ölümcül deri kanseri
• ABD: 60.000 yeni hasta/yıl ⇒ 8.000
ölüm/yıl
• Deri kanserlerinin %4’ü ⇒ Deri kanseri
ölümlerinin %80’i
• 20-29 yaş arası kadınlarda en sık görülen
2. kanser
Melanom Risk faktörleri:
• Kişisel ve aile melanom hikayesi
– Genetik yatkınlık: p16INK4A, p14ARF
•
•
•
•
Açık deri, saç, göz rengi
Çilli olma
Atipik benlerin bulunması
50’den fazla ben bulunması
Melanom Risk faktörleri:
• Güneş yanıkları en önemli sebebidir
– Önlenebilir risk faktörü
• Aralıklı, aşırı güneş maruziyeti
– Çocuklukta: 4 kat risk
– Daha sonra: 2 kat risk
Melanom Öncü Lezyonlar
• Büyük Doğumsal Benler
• Atipik Benler
• Normal derideki renk hücreleri
Büyük Doğumsal Benler
Atipik Benler: Çirkin Ördek Yavrusu
Şüpheli Lezyon ⇒ ABCD
Benlerde Değişiklikler
Bilgisayarlı Dermatoskopi
• Benleri biopsi almadan 20-30 kez büyüyür
• Erken dönemde iyi-kötü huylu ayrımına
yardımcı olur
• Şüpheli benlerin fotoğrafı kaydedilir ve 3 ay
sonra değişiklikler objektif olarak
değerlendirilir
Bilgisayarlı Dermatoskopi
Bilgisayarlı Dermatoskopi: Takip
Melanom Tipleri
1. Yüzeyel yayılan melanom: 70%
Çocukluktaki şiddetli güneş yanıkları ile ilişkili
Melanom Tipleri
2. Nodüler melanoma: 15%
En kötü tip
Melanom Tipleri
3. Uçlarda gelişen tip: 10%
UV ile ilişki yok
Tırnak altında başlayabilir
Melanom Tipleri
4. Lentigo maligna melanoma: 5%
Derine değil çevreye genişler
En iyi tip
Metastaz
Melanom
En önemli faktör: kalınlık
• 1mm’den küçük tümör: %100 kür
• Metastaz: Ort. 6 ay yaşam süresi
Erken tanı ve tedavi hayat kurtarıcı
Yanlış İnanış: Benlere bıçak
değerse kötü olur
• İnanışın sebebi: Buna inananlar geç kalıp
tümör her yere yayıldıktan sonra çıkan
belirtiler sonucu mecburen biopsi
aldırıyorlar. Ama iş işten geçtiği için birkaç
ayda kaybediliyorlar.
• Yakınları: “Ona zararı olmayan bir beni
vardı, bıçak değdi, 2 ayda gitti”
Bazal Hücreli Kanser
• İnsanlarda en fazla görülen ama en az
tehlikeli tip
• Aralıklı aşırı güneş maruziyeti
• Özellikle çocukluk yıllarındaki maruziyet
Bazal Hücreli Kanser
•
•
•
•
•
Açık tenlilerde, ileri yaşlarda
Güneş gören yerlerde, özellikle yüzde
Kubbe tarzı kabarıklı şeklinde başlar
Yavaş büyür
Yaraya dönüşür ve dokuları kemirir (Kemirgen
yara)
• Organlara atlamaz
• Tedavi: cerrahi çıkarılması
Bazal Hücreli Kanser: Erken Dönem
Bazal Hücreli Kanser
Bazal Hücreli Kanser: Kemirgen
yara
Bazal Hücreli Kanser: Kemirgen
yara
Skuamoz Hücreli Kanser
•
•
Toplam, birikici, uzun yıllar güneş
maruziyeti
Deri yaşlanması eşlik eder
Genellikle kanser öncüsü: Güneş
keratozları eşlik eder
Skuamoz Hücreli Kanser
•
•
•
•
•
•
Açık tenli kişiler, güneş gören alanlar
Üzeri kabuklu kızarıklık⇒yara⇒kitle
%10 hastada lenf bezi ve organlara yayılabilir
ABD: 250.000 hasta/yıl, 2500 ölüm/yıl
Tedavi:cerrahi çıkarılması
Düzenli güneşten koruyucu kullanmak bu
tümörün gelişimini engeller
Güneş Keratozları
Skuamoz Hücreli Kanser
Skuamoz Hücreli Kanser
Skuamoz Hücreli Kanser
Solaryumlar
•
•
•
•
Suni UV ışığı
Bronzlaşma lambaları
Özellikle UVA
Düşük oranda UVB
Solaryum: Uğruna ölünen moda
•
•
•
•
•
Son 10 yılda kullanımı çok ⇑
Özellikle genç bayanlar
Daha çekici görünebilmek amaçlı
Toplam UV maruziyeti ⇑
Uzun dönem risk : Deri kanseri ve deri
yaşlanması
Solaryum – Deri kanseri
• İlk çalışmalar: yetersiz bulgular
– Kullanan – kullanmayan karşılaştırdılar
– Seans sayıları ve süreleri farklı
– Kanserojen potasiyel açısından uzun dönem
etkileri ölçemezler
Solaryum – Melanoma
• Meta-Analiz*: melanom riski ⇑
• Yılda 12 kez ve daha fazla kullanım: 10kat ⇑ risk**
*Veierod MB, et al. J Natl Cancer Inst 2003
**Gallagher RP, et al. Cancer Epidemiol Biomarkers Prev 2005
Solaryum – Diğer deri kanserleri
Risk katsayısı:
2.5 (SHK için)
1.5 (BHK için)
Güneşten korunmanın 5 Yolu
1.
2.
3.
4.
5.
Gölge arama
Giyim
Kenarlıklı şapka
Güneş gözlüğü
SPF30+, güneşten koruyucu krem
Güneşten
Koruyucular
•
•
•
•
•
UV’yi bloklayan ya da emen kremler
SPF (Sun Protection Factor): 4 ile 30+ arası üzerlerinde yazar
SPF sayısı UVB’ye karşı gücü gösterir
Koruma %100 değildir
Kişinin ne kadar sürede yanacağını başka faktörler de belirler:
deri tipi, günün saati, mevsim, yansıyan UV
Güneşten koruyucu kullanma
önerileri
• Maksimum güç SPF 30+, suya dirençli
• Hem UVB hem de UVA’ya karşı koruyan
• Dışarı çıkmadan 15 dakika önce sürülmelidir:
Maksimum etki için deri tarafından emilmesi
sağlanır
• Bolca sürülmelidir: Gerekenin yarısı kadar sürülürse
%50 az korur
• En az 2 saatte bir yenilenmeli, terleme, yüzme
sonrası yenilenmeli
• Güneşten korunmada ilk ve tek seçenek olmamalıdır
Güneşten Korunma
• Maruziyetin azaltılması: güneşlenme, güneş
yanığı, solaryumdan kaçınılmalı
• Gölge aranmalı
• Koruyucu elbise kullanılmalı
– Uzun kollu giysiler
– Geniş kenarlı şapkalar
• Öğle saatlerinde dışarı çıkmama
– 10 – 16 arası
Çocukların Korunması
• Hayatımız boyunca aldığımız UV’nin %80’ini
ilk 18 yılda almaktayız
• UV⇒ Görünmez hasar⇒Onlarca yıl sonra deri
kanseri
• Çocukken güneş yanığı ⇒ melanom, BHK
• Güneşten korunma bebeklikte başlamalı
Toplumun eğitimi
• Dermatologların toplumu eğitme programları 25 yıl
kadar önce başladı
Toplum Eğitimi
Toplum Eğitimi
• Buna karşın bronzlaşma
alışkanlıkları ve buna bağlı
deri kanserleri hala
artmaktadır
Problem bilgisizlik mi?
• Kolej öğrencileri, tıp fakültesi öğrencileri,
hemşireler, doktorlar güneşin kanser yapıcı
etkilerini iyi bilmelerine karşın
güneşlenmeye devam etmektedirler
• Bu özellikle çok üzücüdür, çünkü deri
kanseri sebebi en iyi bilinen ve teorik olarak
önlemesi en kolay olan kanserdir
Toplumun Bakış Açısı
• Bronz kişi imajı:çekici ve zengin
• İnsanlar bronzlaşmak istemektedir
• Hatta güneşten koruyucuları
güneşin altında kızarmadan daha
uzun süre kalabilmek için
kullanmaktadırlar
Toplumun bu Bakış Açısı
Değiştirilmelidir
• Bronzluk sağlıklı cildin belirtisi değildir
• Deri hasarının bir belirtisidir
• Brozluk deri hücrelerinin DNA’larını
kanserojen UV’den korumaya çalışma
çabalarının bir göstergesidir
Bronzlaştırıcı kremler
• UV bronzluğuna bir alternatiftirler
• Dihidroksiaseton (DHA): Krem, jel, sprey
• Deri proteinlerine yapışıp bronz renk
oluştururlar
• Fakat bunların sağladığı bronzluk güneşten
yeterli derecede korumaz
Sonuçlar
•
•
•
•
Deri kanseri insanlarda en sık görülen kanserdir
UV (doğal-suni) ⇒ Deri kanseri
Bronzluk deri hasarını gösterir
Toplumun UV’nin bu tehlikeli etkileri konusunda
ve derisini nasıl koruyabileceği eğitilmesi
gereklidir
• Bu amaçla toplum eğitim programları
hazırlanması çok önemlidir
TEŞEKKÜLER