docTürk Tekstil Ve Konfeksiyon Sektörünün Ara Kademe İnsangücü
download 
Şikayet Transkript
Türk Tekstil Ve Konfeksiyon Sektörünün Ara Kademe İnsangücü
T.C. MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI Mesleki ve Teknik Eğitim Araştırma ve Geliştirme Merkezi Başkanlığı (METARGEM) TÜRK TEKSTİL VE KONFEKSİYON SEKTÖRÜNÜN ARA KADEME İNSANGÜCÜ İHTİYACI VE ORTAÖĞRETİM DÜZEYİNDE TEKSTİL EĞİTİMİ ARAŞTIRMASI ANKARA-1998 ÖNSÖZ Türk tekstil ve konfeksiyon sektöründe iç pazar ve gerekse dış pazarlarda karşılaşabilecek olumsuzluklardan olduğunca az etkilenebilmek ve yeni pazarlara açılabilmek için bugüne kadar yapıla gelen üretim ve ihracat anlayışından farklı olarak özgün üretime, yüksek kaliteye ve hepsinden önemlisi bunları sağlayacak gelişmiş niteliklerle donatılmış eğitimli insangücüne ihtiyaç vardır. Mesleki ve teknik ortaöğretim düzeyinde her yıl pek çok mezun veriliyor olmasına rağmen, bunların aldıkları eğitime uygun olarak istihdam edilemiyor olduğu hakkında eleştiriler gündemdedir. Bu durumun en büyük nedeni ise, tekstil sektörünün beklediği insangücünün niteliği ile eğitim kurumlarında bireylere kazandırılmaya çalışılan niteliklerin birbirine uyum göstermemesinden kaynaklandığı ileri sürülmektedir. Bu çalışmada işveren, öğretmen, mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunu ve sektörde çalışan mesleki ve teknik ortaöğretim kurumundan eğitim almamış çalışanların görüş ve önerilerine dayalı olarak, Türk tekstil sektörünün ara kademe eleman düzeyinde insangücünün nitelikleri ile mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarının sektöre kazandırdığı insangücünün yeterliği ve sektörün beklentilerine cevap verme düzeyi belirlenerek elde edilen sonuçlara göre çözüm önerileri sunulmuştur. Bu çalışmalar için, on iki ilde mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarının tekstil ve konfeksiyon sektörüne insangücü yetiştiren bölümlerinden mezun olup, bu okulların 3308 sayılı yasa gereği öğrenci verdiği işletmelerde çalışanlar ve bu işletmelerin yöneticileri ile 1996-1997 öğretim yılında Erkek Teknik Öğretim Genel Müdürlüğü ve Kız Teknik Öğretim Genel Müdürlüğüne bağlı mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarında görevli tekstil ve hazır giyim alanı ile ilgili meslek dersi öğretmenlerine yönelik olmak üzere dört ayrı veri toplama aracı (Anket Formu) geliştirilmiştir. Araştırmanın gerçekleştirilmesinde büyük katkısı olan METARGEM Başkanı Mehmet Süheyil ÇİYAN'a, Doç. Dr. Tuba VURAL, Doç. Dr. Mehmet AKALIN ile yardımlarını esirgemeyen diğer METARGEM personeline, ilgili okulların idarecilerine, öğretmenlerine, koordinatörlerine, işletme yöneticisi ve çalışanlarına teşekkür ederiz. Mayıs 1998 Araştırma Grubu İÇİNDEKİLER Sayfa ÖNSÖZ ......................................................................................................................... i İÇİNDEKİLER .............................................................................................................. ii TABLOLARIN LİSTESİ ............................................................................................... xi EKLER ..................................................................................................................... 185 ARAŞTIRMA ÖZETİ .................................................................................................... 1 Araştırma Soruları, Bulgular ve Sonuçlar..................................................................... 2 Öneriler ........................................................................................................................ 8 1. GİRİŞ ..................................................................................................................... 13 1.1. Problem .............................................................................................................. 13 1.2. Araştırmanın Amacı ............................................................................................ 16 1. 3. Terimlerin Tanımı............................................................................................... 17 1.4. Araştırmanın Sınırlılıkları .................................................................................... 18 1.5. Sayıltılar .............................................................................................................. 19 1.6. Önem .................................................................................................................. 19 1.6.1. Hollanda Eğitim Sistemi ................................................................................... 21 1.6.2. Almanya Eğitim Sistemi ................................................................................... 21 1.6.3. İngiltere Eğitim Sistemi .................................................................................... 25 1.6.4. Danimarka Eğitim Sistemi................................................................................ 27 1.6.5. Yunanistan Eğitim Sistemi ............................................................................... 29 1.6.6. Amerika Birleşik Devletleri Eğitim Sistemi ....................................................... 29 1.6.7. Türk Milli Eğitim Sistemi................................................................................... 32 2. ARAŞTIRMA YÖNTEMİ ........................................................................................ 35 2.1.Evren ve Örneklem .............................................................................................. 35 2.1.1. Evren ............................................................................................................... 36 EVREN VE ÖRNEKLEM ........................................................................................... 37 2.1.2 Örneklem .......................................................................................................... 37 2.2. Veri Kaynakları ve Verilerin İşlenmesi ................................................................ 38 2.3. Kullanılan İstatistik Teknikleri .............................................................................. 39 3. ARAŞTIRMA BULGULARI VE TARTIŞMA ............................................................ 41 3.1. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Çalışanlara İlişkin Bulgular ..... 41 Sayfa 3.1.1. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Tekstil ve Konfeksiyon Bölümleri Mezunlarının İllere Göre Dağılımı .............................................................................. 41 3.1.2. Mezun Çalışanların Cinsiyetlerine Göre Dağılımı ............................................ 42 3.1.3. Mezun Çalışanların Yaş Dağılımı .................................................................... 43 3.1.4. Mezun Çalışanların Mezun Oldukları Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumlarına ve Yıllarına Göre Dağılımı ..................................................................... 44 3.1.5. Mezun Çalışanların Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumlarından Mezun Olduğu Bölümler ............................................................................................ 46 3.1.5.1. Kadın Çalışanların Çalıştığı Bölüm İle Mezun Olduğu Bölümün Karşılaştırılması ......................................................................................................... 47 3.1.5.2. Erkek Çalışanların Çalıştığı Bölüm ile Mezun Olduğu Bölümün Karşılaştırılması ......................................................................................................... 48 3.1.6. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Çalışanların İşletmedeki Mesleki Ünvanları ...................................................................................................... 49 3.1.7. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunlarının İşletmede Çalıştığı Bölümler .................................................................................................................... 51 3.1.7.1. Mezun Çalışanların Mezun Olduğu Bölüm ile Yaptığı İşin Karşılaştırılması52 Olduktan 3.1.8. Çalışanların Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumlarından Mezun Sonra İş Bulma Süreleri ............................................................................................. 53 3.1.8.1. Mezun Çalışanların Cinsiyetleri ile İş Bulmak İçin Beklenen Sürenin Karşılaştırılması ......................................................................................................... 54 3.1.9. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunlarının İş Bulma Yöntemleri ................................................................................................................. 55 3.1.9.1 Mezun Çalışanların Eğitimleri ile İş Yerindeki Çalışma Durumları Arasındaki İlişki ...........................................................................................................................56 3.1.10. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunlarının Çalıştığı Bölüm ile İş Bulma Yöntemlerinin Karşılaştırılması ....................................................................... 57 3.1.11. Mezun Çalışanların Çalışmaya Başladıktan Sonra Aldıkları Eğitim ............... 58 3.1.12. Mezun Çalışanların Yaptıkları İşle İlgili Olarak Tercih Ettikleri Eğitim Düzeyi............................................................................................................. 58 3.1.13. Mezun Çalışanların Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumlarında Aldıkları Bilgilerin İşe Başlarken İşletmedeki Bilgi Gerektiren İşler İçin Yeterlik Durumu ...................................................................................................................... 59 3.1.14. Mezun Çalışanların Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumlarında Edindikleri Mesleki Becerilerin İşe Başlarken İşletmedeki Beceri Gerektiren İşler İçin Yeterlik Durumu........................................................................................... 60 Sayfa 3.1.15. Mezun Çalışanların Diğer Mezun Olmayan Çalışanlara Göre İşi Kavrama ve Uygulama Durumu ................................................................................................ 61 3.1.16. Mezun Çalışanların Diğer Çalışanlara Göre İş Güvenliği ve İşçi Sağlığı Konularında Bilinçli Olma Durumu ............................................................................. 61 3.1.17. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunlarının Çalışma Ortamında Destek Eğitimi İhtiyacı ............................................................................. 63 3.1.18. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunlarının Gelişen Teknolojiye Uyum Sağlama Durumları ...................................................................... 63 3.1.19. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunlarının İş Ortamına UyumSağlama Durumu ............................................................................................. 64 3.1.20. Mezun Çalışanların Bulundukları Yerlerde Tekstil ve Konfeksiyon Sektöründeki Teknolojik Gelişmeleri İzleme Durumu ................................................ 65 3.1.21. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumları Tekstil ve Konfeksiyon Programı Mezunlarının Tekstil ve Konfeksiyon Sektöründe İş Bulabilme Durumları .................................................................................................. 66 3.1.22. Tekstil ve Konfeksiyon Eğitimi Sırasında Bilgi ve Becerilerin Kazandırılabileceği Ortamlar ..................................................................................... 66 3.1.23 İşletmelerin İşe Eleman Alırken 3308 Sayılı Kanun Gereği Beceri Öğretimi Görenleri Tercih Etme Durumları ............................................................................... 68 3.1.24. Okul Ortamındaki Teknolojik Donanımların Yeterlik Durumu ......................... 69 3.1.25. İşletmelerde Beceri Öğretimi Gören Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Öğrencilerinin Deneyim Kazanma Durumu .................................................. 70 3.1.26. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumlarında Tekstil ve Konfeksiyon Sektörünün İhtiyacı Olan Yeni Bölümler Açılması...................................................... 71 3.1.27. Mezun Çalışanların Tekstil ve Konfeksiyon Sektörünün Nitelikli İnsangücü İhtiyacının Karşılanması ve Milli Eğitim Bakanlığı’nın Sağladığı Tekstil ve Konfeksiyon Eğitimi ile İlgili Görüş ve Önerileri.......................................... 72 3.2. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Olmayan Çalışanlara İlişkin Bulgular .....................................................................................................................73 3.2.1. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Olmayan Çalışanların Cinsiyetlerine Göre Dağılımı ...................................................................................... 73 3.2.2. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Olmayanların Yaş Durumları............................................................................................................ 74 3.2.3. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Olmayan Çalışanların Mezun Olduğu Okul ve Yılı ........................................................................................ 75 3.2.4. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Olmayan Çalışanların Mezun Olduğu Bölümler ............................................................................................ 76 Sayfa 3.2.5. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Olmayanların Mesleki Ünvanları ................................................................................................................... 78 3.2.6. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Olmayanların İşletmelerde Çalıştığı Bölümler .................................................................................. 81 3.2.7. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Olmayan Çalışanların İş Bulma Yöntemleri ...................................................................................................... 82 3.2.8. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Olmayan Çalışanların Çalışmaya Başladıktan Sonra Aldıkları Eğitim Programları ....................................... 82 3.2.9. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Olmayan Çalışanların Mesleklerini Öğrenmek İçin Gereken Eğitim Düzeyi Konusundaki Görüşleri ............. 83 3.2.10. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Olmayan Çalışanların İşe Başlarken Mesleki Bilgilerinin Yeterlik Durumu .......................................................... 84 3.2.11. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Olmayan Çalışanların İşe Başlarken Mesleki Becerilerinin Yeterlik Durumu ................................................ 85 3.2.12. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Olmayan Çalışanların İşi Kavrama ve Uygulama Durumları ......................................................................... 86 3.2.13. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Olmayan Çalışanların İş Güvenliği ve İşçi Sağlığı Konularındaki Duyarlılık Durumları ................................. 87 3.2.14. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Olmayan Çalışanların Destek Eğitimine İhtiyaç Duyma Durumu .................................................................. 88 3.2.15. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezun Olmayan Çalışanların Gelişen Teknolojiye Uyum Sağlama Durumu ......................................................................... 89 3.2.16. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Olmayan Çalışanların İş Ortamına Uyum Sağlama Durumu ......................................................................... 89 3.2.17. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezun Olmayan Çalışanların Bulundukları Bölgelerde Tekstil ve Konfeksiyon Sektöründeki Teknolojik Gelişmeleri İzleme Durumu ....................................................................................... 90 3.2.18. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Tekstil ve Konfeksiyon Bölümü Mezunu Olmayanların İstihdam Edilebilme Durumu .................................................. 91 3.2.19. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Olmayan Çalışanların Tekstil ve Konfeksiyon Eğitiminde Mesleki Bilgi ve Becerilerin Kazandırılma Durumu92 3.2.20. İşletmelerin İşe Eleman Alırken Kendi İşyerlerinde Beceri Öğretimi Görenleri Tercih Etme Durumu .................................................................................. 93 3.2.21. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Olmayan Çalışanların Tekstil ve Konfeksiyon Sektöründe Nitelikli İnsangücü İhtiyacının Karşılanması İle İlgili Görüş ve Önerileri .............................................................................................. 93 Sayfa 3.3. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumlarındaki Meslek Dersi Öğretmenlerine Ait Bulgular....................................................................................... 95 3.3.1. Meslek Dersi Öğretmenlerinin İllere Göre Dağılımı.......................................... 95 3.3.2. Meslek Dersi Öğretmenlerinin Mezun Olduğu Yüksek Öğretim Kurumları ...... 95 3.3.3. Meslek Dersi Öğretmenlerinin Yüksek Öğrenim Gördüğü Bölümler ............... 96 3.3.3.1. Meslek Dersi Öğretmenlerinin Mezun Olduğu Yüksek Öğretim Kurumu İle Bölümlerinin Karşılaştırılması................................................................................ 98 3.3.4. Meslek Dersi Öğretmenlerinin Kıdem Durumları.............................................. 99 3.3.5. Meslek Dersi Öğretmenlerinin Öğretim Verdiği Bölümler................................. 99 3.3.5.1. Meslek Dersi Öğretmenlerinin Öğretim Verdiği Bölümler İle YüksekÖğrenim Gördüğü Bölümlerin Karşılaştırılması ............................................ 100 3.3.6. Meslek Dersi Öğretmenlerinin Yüksek Öğrenim Gördüğü Branşları Dışında Meslek Alanı Derslerine Girme Nedenleri ................................................................ 101 3.3.7. Meslek Dersi Öğretmenlerinin Yüksek Öğrenim Gördüğü Branşları Dışında Meslek Alanı İle İlgili Mesleki Bilgi ve Becerileri Kazanma Durumu ............ 102 3.3.8. Meslek Dersi Öğretmenlerinin Branşları İle İlgili Kazanmış Oldukları Mesleki Bilgi ve Becerilerin Verdikleri Eğitim İçin Yeterlik Durumu ....................................... 103 3.3.9. Meslek Dersi Öğretmenlerinin Mezun Olduğu Bölüm İle Mesleki Bilgi ve Becerilerini Yeterli Görme Durumlarının Karşılaştırılması ................................... 103 3.3.10. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumlarında Meslek Dersi Öğretmenlerinin Günün Koşullarına Uygun Eğitim Vermede Yetersiz Kalmalarının Nedenlerine İlişkin Görüşleri ............................................................... 104 3.3.11. Meslek Dersi Öğretmenlerinin Mezun Olduğu Bölüm İle Mesleki Bilgi ve Becerilerini Yetersiz Bulma Nedenlerinin Karşılaştırılması .......................... 105 3.3.12. İşletmelerde Beceri Öğretimi Gören Öğrencilerin Mezuniyet Sonrası Beceri Öğretimi Gördüğü İşletmede Sürekli Çalışan Eleman Olarak İstihdam Edilme Durumu ........................................................................................................ 108 3.3.13. Tekstil ve Konfeksiyon Meslek Alanı İle İlgili Bilgi ve Becerilerin Etkin Olarak Kazandırılabileceği Ortamlar ........................................................................ 109 3.3.14. Meslek Dersi Öğretmenlerinin Yüksek Öğrenimleri Sırasında Aldıkları Mesleki Bilgilerin Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumundaki Öğretim Programlarını Karşılamadaki Yeterliği Konusundaki Görüşleri ....................................................... 110 3.3.15. Meslek Dersi Öğretmenlerinin Yüksek Öğrenimleri Sırasında Edindikleri Mesleki Becerileri Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumlarındaki Öğretim Programlarını Uygulamadaki Yeterliği Konusundaki Görüşleri ................................ 111 3.3.16. Meslek Dersi Öğretmenlerinin Yüksek Öğrenim Gördüğü Bölümden Farklı Bölümde Staj Yapmasının Mesleki Becerilerine Etkisi Konusundaki Görüşleri .................................................................................................................. 112 Sayfa 3.3.17. Meslek Dersi Öğretmenlerinin Çalıştıkları Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumlarının Bulunduğu Yerlerde Bölümleri İle İlgili Üretim Yapan İşletmelerin Bulunmayışının Teknolojik Gelişmeleri İzlemeye Etkisi ........................................... 113 3.3.18. Meslek Dersi Öğretmenlerinin Öğretim Yaptırdıkları Atelye ve Laboratuar Donanımlarının Yeterliği Konusundaki Görüşleri ..................................................... 114 3.3.19. Meslek Dersi Öğretmenlerinin Mesleki Gelişimi ve Gelişen Teknolojiye Uyum Sağlamak İçin Seminer, Kurs ve İşyerinde Uygulama Yapmaya İlişkin Görüşleri .................................................................................................................. 114 3.3.20. Meslek Dersi Öğretmenlerinin Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Tekstil ve Konfeksiyon Öğretim Programlarının Sektörün Beklentilerine Uygunluğu Konusundaki Görüşleri ............................................................................................ 115 3.3.21. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumlarında Tekstil ve Konfeksiyon Alanı İle İlgili Programların Yöredeki Tekstil ve Konfeksiyon Sektörünün İhtiyaçlarına Uygunluğu ........................................................................................... 116 3.3.22. Meslek Dersi Öğretmenlerinin Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumları Mezunlarının Mesleki Bilgilerinin İşletmede Bilgi Gerektiren İşler İçin Yeterliği Konusundaki Görüşleri ........................................................................ 116 3.3.23. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunlarının Mesleki Becerilerinin İşletmede Beceri Gerektiren İşler İçin Yeterliği Konusunda Meslek Dersi Öğretmenlerinin Görüşleri........................................................................................ 117 3.3.24. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Tekstil ve Konfeksiyon Bölümü Mezunlarının Sektörde İş Bulabilme Konusunda Meslek Dersi Öğretmenlerinin Görüşleri .................................................................................................................. 118 3.3.25. Meslek Dersi Öğretmenlerinin Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Çalışanların Sektörde Diğer Çalışan Elemanlara Göre İşi Kavrayıp Uygulama Konusundaki Görüşleri ........................................................................... 119 3.3.26. Meslek Dersi Öğretmenlerinin Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Çalışanların Sektörde Diğer Çalışan Elemanlara Göre Gelişen Teknolojiye Uyum Sağlama Konusundaki Görüşleri ................................................ 120 3.3.27. Meslek Dersi Öğretmenlerinin Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Çalışanların Sektörde Diğer Çalışan Elemanlara Göre İş Ortamına Uyum Sağlama Durumu Konusundaki Görüşleri................................................................ 121 3.3.28. Meslek Dersi Öğretmenlerinin Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Çalışanların, Sektörde Diğer Çalışan Elemanlara Göre İş Güvenliği ve İşçi Sağlığı Konusundaki Görüşleri ..................................................... 121 3.3.29. Meslek Dersi Öğretmenlerinin Tekstil ve Konfeksiyon Meslek Dersi Programlarının Hazırlanmasında Okul-Sanayi İşbirliğinin Yeterliği Konusundaki Görüşleri .................................................................................................................. 123 3.3.30. İşletmelerin İşe Eleman Alırken 3308 Sayılı Kanun Gereği İşletmelerde Beceri Öğretimi Görenleri Öncelikle Tercih Etme Durumu .................. 124 Sayfa 3.4. 3308 Sayılı Yasa Gereği Meslek Lisesi Öğrencilerine Beceri Eğitimi Sağlayan İşletmelerin Üst Düzey Yöneticilerine Ait Bulgular ................................... 125 3.4.1. İşletmelerin İllere Göre Dağılımı .................................................................... 125 3.4.2.Yöneticilerin İşletme İçindeki Üstlendikleri Görevlere Göre Dağılımları .......... 126 3.4.3. Yöneticilerin Mezun Oldukları Okullara Göre Dağılımları ............................... 126 3.4.4. İşletme Yöneticilerinin Mezun Olduğu Okul İle İşletmedeki Görevinin Karşılaştırılması ....................................................................................................... 127 3.4.5. İşletme Yöneticilerinin İşletmede Çalışma Süreleri ........................................ 129 3.4.6. İşletme Yöneticilerinin Mesleki Deneyimleri ................................................... 129 3.4.7. İşletmelerin Üretim Alanları............................................................................ 130 3.4.8. İşletmelerin Üretim Bölümlerinde Çalışanların Cinsiyetleri ............................ 131 3.4.9. İşletme Yöneticilerinin İşletmeye Eleman İhtiyacı Temininde Başvurdukları Yöntemlere Göre Dağılımı ....................................................................................... 132 3.4.10. İşe Eleman Alınırken Tercih Edilen Elemanların Niteliklerinin Öncelik Sırası .......................................................................................................... 133 3.4.11. İşletme Yöneticilerinin Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Tekstil ve Konfeksiyon Alanı Mezunlarını Tercih Etme Nedenlerinin Öncelik Sırası ....................................................................................................................... 134 3.4.12. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunlarının İşletmede Mezun Oldukları Bölümlerle İlgili İşlerde Çalışma Durumu .................................................. 135 3.4.13. İşletmelere Eleman Alınırken Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Tekstil ve Konfeksiyon Alanı Mezunlarının Tercih Edilmeme Nedenlerinin Önem Sırası ....................................................................................................................... 136 3.4.14. Yöneticilerin İşe Eleman Alımında 3308 Sayılı Kanun Gereği İşlemelerindeBeceri Eğitimi Alan Öğrencileri Tercih Etme Durumu ......................... 137 3.4.15. İşletmelerde Çalışan ve İhtiyaç Duyulan Elemanların Mesleki Ünvanlarına ve Üretim Bölümlerine Göre Eğitim Düzeyi ......................................... 139 3.4.15. İşletmelerde Çalışan ve İhtiyaç Duyulan Elemanların Mesleki Ünvanlarına ve Üretim Bölümlerine Göre Eğitim Düzeyi ......................................... 142 3.4.16. Tekstil ve Konfeksiyon Meslek Alanı İle İlgili Mesleki Bilgi ve Becerilerin145 Öğrencilere Verilmesi Konusundaki Yönetici Görüşleri............................................ 145 3.4.17. İşletmelerin İşe Eleman Alırken Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunlarını Tercih Etme Durumuna İlişkin Bulgular ................................................ 146 3.4.18. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunlarının İşe Başlarken Mesleki Bilgilerin Yeterlik Durumu ........................................................................... 147 Sayfa 3.4.19. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunların İşe Başlarken Mesleki Becerilerinin Yeterlik Durumu ..................................................................... 148 3.4.20. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunlarının İşletmede Bulunan Makine ve Malzemeleri Kullanma Durumu .............................................................. 148 3.4.21. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunlarının Diğer çalışanlara Göre İşi Kavrayıp Uygulama Durumu ...................................................................... 149 3.4.22. Sektörde Çalışan Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunlarının Mesleki Gelişmeleri İçin Destek Eğitiminin Gereklik Durumu................................... 150 3.4.23. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Olmayan Çalışanların Beceri Düzeyleri ...................................................................................................... 150 3.4.24. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Olmayan Çalışanların Gelişen Teknolojiye Uyum Sağlama Durumları ....................................................... 151 3.4.25. İşletmelerin İşe Eleman Alırken 3308 Sayılı Kanun Gereğince Beceri Öğretimi Görenleri Tercih Etme Durumu ................................................................. 152 3.4.26. İşletmelerde Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Tekstil ve Konfeksiyon Bölümü Mezunları ile Bu Eğitimi Almayanların Mesleki Yeterlik Bakımından Farklı Olma Durumu .......................................................................................................... 153 3.4.27. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunlarının Diğer Çalışanlara Göre İş Güvenliği ve İşçi Sağlığı Konularındaki Duyarlılık Durumu ......................... 153 3.4.28. Tekstil ve Konfeksiyon Meslek Dersi Programlarının Hazırlanmasında OkulSanayi İşbirliğinin Yeterlik Durumu .......................................................................... 154 3.4.29. Tekstil ve Konfeksiyon Sektörünün İhtiyaç Duyduğu Elemanların Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunlarından Yeteri Kadar Sağlanabilme Durumu .................................................................................................................... 155 3.4.30. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumlarında Tekstil ve Konfeksiyon Sektörünün İhtiyacı Olan Yeni Bölümlerin Açılma Durumu ...................................... 155 3.4.31. 3308 Sayılı Kanun Gereği Beceri Eğitimi Veren İşletmelerin Yöneticilerinin Tekstil ve Konfeksiyon Sektörünün Nitelikli İnsangücü İhtiyacının Karşılanması ve Milli Eğitim Bakanlığı’nın Sağladığı Tekstil Eğitimi İle İlgili Görüş ve Önerileri157 4. SONUÇLAR ve ÖNERİLER ................................................................................. 159 4.1. Sonuçlar ...........................................................................................................159 4.1.1. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunlarının Yeterlik Durumu......... 159 4.1.2. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Çalışanlar ile Aynı İşi Yapan Diğer Çalışanlar Arasındaki Farklılıklar ........................................................ 163 4.1.3. Meslek Dersi Öğretmenlerinin Branşlarında Çalışma Durumları.................... 165 4.1.4. Meslek Dersi Öğretmenlerinin Yeterlikleri ...................................................... 167 4.1.5. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumlarında Araç-Gereç Donanımları ........ 170 4.1.6. İşletme Yöneticilerinin Eğitimli İnsangücünden Beklentileri ........................... 171 4.2. Öneriler ............................................................................................................. 175 5. KAYNAKLAR ....................................................................................................... 181 TABLOLARIN LİSTESİ Tablo No TABLO 1 Tablo Adı Sayfa EVREN VE ÖRNEKLEM .......................................................... 37 TABLO 2 Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Tekstil ve Konfeksiyon Bölümleri Mezunlarının İllere Göre Dağılımı .......................................... 41 TABLO 3 Mezun Çalışanların Cinsiyetlerine Göre Dağılımı .................... 42 TABLO 4 Mezun Çalışanların Yaş Dağılımı............................................. 43 TABLO 5-6 Mezun Çalışanların Mezun Oldukları Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumlarına ve Yıllarına Göre Dağılımı ................................................. 44 TABLO 7 Mezun Çalışanların Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumlarından Mezun Olduğu Bölümler .................................................................... 46 TABLO 8 Kadın Çalışanların Çalıştığı Bölüm İle Mezun Olduğu Bölümün Karşılaştırılması .......................................................................................... 47 TABLO 9 Karşılaştırılması Erkek Çalışanların Çalıştığı Bölüm ile Mezun Olduğu 48 Bölümün TABLO 10 Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Çalışanların İşletmedeki Mesleki Ünvanları ............................................................... 49 TABLO 11 Çalıştığı Bölümler Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunlarının İşletmede 51 TABLO 12 Karşılaştırılması Mezun Çalışanların Mezun Olduğu Bölüm ile Yaptığı İşin ................................................................................................. 52 TABLO 13 Çalışanların Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumlarından Mezun Olduktan Sonra İş Bulma Süreleri .................................................................. 53 TABLO 14 Mezun Çalışanların Cinsiyetleri ile İş Bulmak İçin Beklenen Sürenin Karşılaştırılması............................................................................................ 54 TABLO 15 Bulma Yöntemleri Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunlarının İş ................................................................................................. 55 TABLO 16 Arasındaki İlişki Mezun Çalışanların Eğitimleri ile İş Yerindeki Çalışma Durumları 56 TABLO 17 Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunlarının Çalıştığı Bölüm ile İş Bulma Yöntemlerinin Karşılaştırılması...................................... 57 TABLO 18 Eğitim Aldıkları Mezun Çalışanların Çalışmaya Başladıktan Sonra ................................................................................................. 58 TABLO 19 Eğitim Düzeyi Mezun Çalışanların Yaptıkları İşle İlgili Olarak Tercih Ettikleri ………………………………………………………………………58 Tablo No Tablo Adı Sayfa TABLO 20 Mezun Çalışanların Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumlarında Aldıkları Bilgilerin İşe Başlarken İşletmedeki Bilgi Gerektiren İşler İçin Yeterlik Durumu ......................................................................... 59 TABLO 21 Mezun Çalışanların Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumlarında Edindikleri Mesleki Becerilerin İşe Başlarken İşletmedeki Beceri Gerektiren İşler İçin Yeterlik Durumu ......................................................................... 60 TABLO 22 Mezun Çalışanların Diğer Mezun Olmayan Çalışanlara Göre İşi Kavrama ve Uygulama Durumu ............................................................................ 61 TABLO 23 Mezun Çalışanların Diğer Çalışanlara Göre İş Güvenliği ve İşçi Sağlığı Konularında Bilinçli Olma Durumu ...................................................... 61 TABLO 24 Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunlarının Çalışma Ortamında Destek Eğitimi İhtiyacı ............................................................... 63 TABLO 25 Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunlarının Gelişen Teknolojiye Uyum Sağlama Durumları ......................................................... 63 TABLO 26 Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunlarının İş Ortamına UyumSağlama Durumu ............................................................................. 64 TABLO 27 Mezun Çalışanların Bulundukları Yerlerde Tekstil ve Konfeksiyon Sektöründeki Teknolojik Gelişmeleri İzleme Durumu ............................ 65 TABLO 28 Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumları Tekstil ve Konfeksiyon Programı Mezunlarının Tekstil ve Konfeksiyon Sektöründe İş Bulabilme Durumları 66 TABLO 29 Tekstil ve Konfeksiyon Eğitimi Sırasında Bilgi ve Becerilerin Kazandırılabileceği Ortamlar ..................................................................................... 66 TABLO 30 İşletmelerin İşe Eleman Alırken 3308 Sayılı Kanun Gereği Beceri Öğretimi Görenleri Tercih Etme Durumları.......................................... 68 TABLO 31 Durumu Okul Ortamındaki Teknolojik Donanımların Yeterlik ................................................................................................. 69 TABLO 32 İşletmelerde Beceri Öğretimi Gören Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Öğrencilerinin Deneyim Kazanma Durumu .............................. 70 TABLO 33 Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumlarında Tekstil ve Konfeksiyon Sektörünün İhtiyacı Olan Yeni Bölümler Açılması ................................. 71 TABLO 34 Mezun Çalışanların Tekstil ve Konfeksiyon Sektörünün Nitelikli İnsangücü İhtiyacının Karşılanması ve Milli Eğitim Bakanlığı’nın Sağladığı Tekstil ve Konfeksiyon Eğitimi ile İlgili Görüş ve Önerileri.......................................... 72 TABLO 35 Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Olmayan Çalışanların Cinsiyetlerine Göre Dağılımı................................................... 73 Tablo No Tablo Adı Sayfa TABLO 36 Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Olmayanların Yaş Durumları ..................................................................................... 74 TABLO 37-38 Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Olmayan Çalışanların Mezun Olduğu Okul ve Yılı ..................................................... 75 TABLO 39 Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Olmayan Çalışanların Mezun Olduğu Bölümler ......................................................... 76 TABLO 40 Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Olmayanların Mesleki Ünvanları ................................................................................ 78 TABLO 41 Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Olmayanların İşletmelerde Çalıştığı Bölümler ............................................................ 81 TABLO 42 Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Olmayan Çalışanların İş Bulma Yöntemleri .............................................................................. 82 TABLO 43 Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Olmayan Çalışanların Çalışmaya Başladıktan Sonra Aldıkları Eğitim Programları ................... 82 TABLO 44 Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Olmayan Çalışanların Mesleklerini Öğrenmek İçin Gereken Eğitim Düzeyi Konusundaki Görüşleri ................................................................................................. 83 TABLO 45 Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Olmayan Çalışanların İşe Başlarken Mesleki Bilgilerinin Yeterlik Durumu ................................ 84 TABLO 46 Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Olmayan Çalışanların İşe Başlarken Mesleki Becerilerinin Yeterlik Durumu............................. 85 TABLO 47 Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Olmayan Çalışanların İşi Kavrama ve Uygulama Durumları ..................................................... 86 TABLO 48 Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Olmayan Çalışanların İş Güvenliği ve İşçi Sağlığı Konularındaki Duyarlılık Durumları ............. 87 TABLO 49 Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Olmayan Çalışanların Destek Eğitimine İhtiyaç Duyma Durumu .............................................. 88 TABLO 50 Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezun Olmayan Çalışanların Gelişen Teknolojiye Uyum Sağlama Durumu ........................................ 89 TABLO 51 Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Olmayan Çalışanların İş Ortamına Uyum Sağlama Durumu ..................................................... 89 TABLO 52 Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezun Olmayan Çalışanların Bulundukları Bölgelerde Tekstil ve Konfeksiyon Sektöründeki Teknolojik Gelişmeleri İzleme Durumu ...................................................................... 90 TABLO 53 Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Tekstil ve Konfeksiyon Bölümü Mezunu Olmayanların İstihdam Edilebilme Durumu ................ 91 Tablo No Tablo Adı Sayfa TABLO 54 Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Olmayan Çalışanların Tekstil ve Konfeksiyon Eğitiminde Mesleki Bilgi ve Becerilerin Kazandırılma Durumu ................................................................................................ 92 TABLO 55 İşletmelerin İşe Eleman Alırken Kendi İşyerlerinde Beceri Öğretimi Görenleri Tercih Etme Durumu ................................................................... 93 TABLO 56 Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Olmayan Çalışanların Tekstil ve Konfeksiyon Sektöründe Nitelikli İnsangücü İhtiyacının Karşılanması İle İlgili Görüş ve Önerileri .................................................................... 93 TABLO 57 Meslek Dersi Öğretmenlerinin İllere Göre Dağılımı .................. 95 TABLO 58 Öğretim Kurumları Meslek Dersi Öğretmenlerinin Mezun Olduğu Yüksek ................................................................................................. 95 TABLO 59 Gördüğü Bölümler Meslek Dersi Öğretmenlerinin Yüksek Öğrenim ..................................................................................................... TABLO 60 Meslek Dersi Öğretmenlerinin Mezun Olduğu Yüksek Öğretim Kurumu İle Bölümlerinin Karşılaştırılması .................................................... 98 TABLO 61 Meslek Dersi Öğretmenlerinin Kıdem Durumları ...................... 99 TABLO 62 Meslek Dersi Öğretmenlerinin Öğretim Verdiği Bölümler ......... 99 TABLO 63 Meslek Dersi Öğretmenlerinin Öğretim Verdiği Bölümler İle YüksekÖğrenim Gördüğü Bölümlerin Karşılaştırılması ............................................ 100 TABLO 64 Meslek Dersi Öğretmenlerinin Yüksek Öğrenim Gördüğü Branşları Dışında Meslek Alanı Derslerine Girme Nedenleri ................................... 101 TABLO 65 Meslek Dersi Öğretmenlerinin Yüksek Öğrenim Gördüğü Branşları Dışında Meslek Alanı İle İlgili Mesleki Bilgi ve Becerileri Kazanma Durumu ............................................................................................... 102 Kazanmış TABLO 66 Meslek Dersi Öğretmenlerinin Branşları İle İlgili Oldukları Mesleki Bilgi ve Becerilerin Verdikleri Eğitim İçin Yeterlik Durumu .... 103 TABLO 67 Meslek Dersi Öğretmenlerinin Mezun Olduğu Bölüm İle Mesleki Bilgi ve Becerilerini Yeterli Görme Durumlarının Karşılaştırılması .............. 103 TABLO 68 Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumlarında Meslek Dersi Öğretmenlerinin Günün Koşullarına Uygun Eğitim Vermede Yetersiz Kalmalarının Nedenlerine İlişkin Görüşleri ............................................................... 104 TABLO 69 Meslek Dersi Öğretmenlerinin Mezun Olduğu Bölüm İle Mesleki Bilgi ve Becerilerini Yetersiz Bulma Nedenlerinin Karşılaştırılması ............. 105 TABLO 70 İşletmelerde Beceri Öğretimi Gören Öğrencilerin Mezuniyet Sonrası Beceri Öğretimi Gördüğü İşletmede Sürekli Çalışan Eleman Olarak İstihdam Edilme Durumu ......................................................................................... 108 Tablo No Tablo Adı Sayfa TABLO 71 Tekstil ve Konfeksiyon Meslek Alanı İle İlgili Bilgi ve Becerilerin Etkin Olarak Kazandırılabileceği Ortamlar ............................................. 109 TABLO 72 Meslek Dersi Öğretmenlerinin Yüksek Öğrenimleri Sırasında Aldıkları Mesleki Bilgilerin Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumundaki Öğretim Programlarını Karşılamadaki Yeterliği Konusundaki Görüşleri ............................................................................................ 110 TABLO 73 Meslek Dersi Öğretmenlerinin Yüksek Öğrenimleri Sırasında Edindikleri Mesleki Becerileri Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumlarındaki Öğretim Programlarını Uygulamadaki Yeterliği Konusundaki Görüşleri 111 TABLO 74 Meslek Dersi Öğretmenlerinin Yüksek Öğrenim Gördüğü Bölümden Farklı Bölümde Staj Yapmasının Mesleki Becerilerine Etkisi Konusundaki Görüşleri ............................................................... 112 TABLO 75 Meslek Dersi Öğretmenlerinin Çalıştıkları Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumlarının Bulunduğu Yerlerde Bölümleri İle İlgili Üretim Yapan İşletmelerin Bulunmayışının Teknolojik Gelişmeleri İzlemeye Etkisi .......... 113 TABLO 76 Meslek Dersi Öğretmenlerinin Öğretim Yaptırdıkları Atelye ve Laboratuar Donanımlarının Yeterliği Konusundaki Görüşleri ................... 114 TABLO 77 Meslek Dersi Öğretmenlerinin Mesleki Gelişimi ve Gelişen Teknolojiye Uyum Sağlamak İçin Seminer, Kurs ve İşyerinde Uygulama Yapmaya İlişkin Görüşleri ........................................................................................ 114 TABLO 78 Meslek Dersi Öğretmenlerinin Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Tekstil ve Konfeksiyon Öğretim Programlarının Sektörün Beklentilerine Uygunluğu Konusundaki Görüşleri..................................... 115 TABLO 79 Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumlarında Tekstil ve Konfeksiyon Alanı İle İlgili Programların Yöredeki Tekstil ve Konfeksiyon Sektörünün İhtiyaçlarına Uygunluğu ........................................................................................... 116 TABLO 80 Meslek Dersi Öğretmenlerinin Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumları Mezunlarının Mesleki Bilgilerinin İşletmede Bilgi Gerektiren İşler İçin Yeterliği Konusundaki Görüşleri .............................................. 116 TABLO 81 Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunlarının Mesleki Becerilerinin İşletmede Beceri Gerektiren İşler İçin Yeterliği Konusunda Meslek Dersi Öğretmenlerinin Görüşleri ............................................... 117 TABLO 82 Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Tekstil ve Konfeksiyon Bölümü Mezunlarının Sektörde İş Bulabilme Konusunda Meslek Dersi Öğretmenlerinin Görüşleri .............................................................................. 118 Tablo No Tablo Adı Sayfa TABLO 83 Meslek Dersi Öğretmenlerinin Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Çalışanların Sektörde Diğer Çalışan Elemanlara Göre İşi Kavrayıp Uygulama Konusundaki Görüşleri ............................................... 119 TABLO 84 Meslek Dersi Öğretmenlerinin Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Çalışanların Sektörde Diğer Çalışan Elemanlara Göre Gelişen Teknolojiye Uyum Sağlama Konusundaki Görüşleri .......................... 120 TABLO 85 Meslek Dersi Öğretmenlerinin Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Çalışanların Sektörde Diğer Çalışan Elemanlara Göre İş Ortamına Uyum Sağlama Durumu Konusundaki Görüşleri......................... 121 TABLO 86 Meslek Dersi Öğretmenlerinin Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Çalışanların, Sektörde Diğer Çalışan Elemanlara Göre İş Güvenliği ve İşçi Sağlığı Konusundaki Görüşleri...................... 121 TABLO 87 Meslek Dersi Öğretmenlerinin Tekstil ve Konfeksiyon Meslek Dersi Programlarının Hazırlanmasında Okul-Sanayi İşbirliğinin Yeterliği Konusundaki Görüşleri ............................................................................................ 123 TABLO 88 İşletmelerin İşe Eleman Alırken 3308 Sayılı Kanun Gereği İşletmelerde Beceri Öğretimi Görenleri Öncelikle Tercih Etme Durumu .................. 124 TABLO 89 İşletmelerin İllere Göre Dağılımı............................................. 125 TABLO 90 Göre Dağılımları Yöneticilerin İşletme İçindeki Üstlendikleri Görevlere ............................................................................................... 126 TABLO 91 Yöneticilerin Mezun Oldukları Okullara Göre Dağılımları ....... 126 TABLO 92 İşletme Yöneticilerinin Mezun Olduğu Okul İle İşletmedeki Görevinin Karşılaştırılması ....................................................................................... 127 TABLO 93 İşletme Yöneticilerinin İşletmede Çalışma Süreleri ................ 129 TABLO 94 İşletme Yöneticilerinin Mesleki Deneyimleri ........................... 129 TABLO 95 İşletmelerin Üretim Alanları .................................................... 130 TABLO 96 İşletmelerin Üretim Bölümlerinde Çalışanların Cinsiyetleri ..... 131 TABLO 97 İşletme Yöneticilerinin İşletmeye Eleman İhtiyacı Temininde Başvurdukları Yöntemlere Göre Dağılımı ................................................................ 132 TABLO 98 İşe Eleman Alınırken Tercih Edilen Elemanların Niteliklerinin Öncelik Sırası ...................................................................................... 133 TABLO 99 İşletme Yöneticilerinin Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Tekstil ve Konfeksiyon Alanı Mezunlarını Tercih Etme Nedenlerinin Öncelik Sırası ............................................................................................... 134 TABLO 100 Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunlarının İşletmede Mezun Oldukları Bölümlerle İlgili İşlerde Çalışma Durumu...................... 135 Tablo No Tablo Adı Sayfa TABLO 101 İşletmelere Eleman Alınırken Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Tekstil ve Konfeksiyon Alanı Mezunlarının Tercih Edilmeme Nedenlerinin Önem Sırası ....................................................................................... 136 TABLO 102 Yöneticilerin İşe Eleman Alımında 3308 Sayılı Kanun Gereği İşlemelerindeBeceri Eğitimi Alan Öğrencileri Tercih Etme Durumu ......................... 137 TABLO 103 İşletmelerde Çalışan ve İhtiyaç Duyulan Elemanların Mesleki Ünvanlarına ve Üretim Bölümlerine Göre Eğitim Düzeyi ............................ 139 TABLO 104 Tekstil ve Konfeksiyon Meslek Alanı İle İlgili Mesleki Bilgi ve Becerilerin Öğrencilere Verilmesi Konusundaki Yönetici Görüşleri ..................... 145 TABLO 105 İşletmelerin İşe Eleman Alırken Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunlarını Tercih Etme Durumuna İlişkin Bulgular............... 146 TABLO 106 Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunlarının İşe Başlarken Mesleki Bilgilerin Yeterlik Durumu .......................................................... 147 TABLO 107 Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunların İşe Başlarken Mesleki Becerilerinin Yeterlik Durumu .................................................... 148 TABLO 108 Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunlarının İşletmede Bulunan Makine ve Malzemeleri Kullanma Durumu ................................................ 148 TABLO 109 Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunlarının Diğer Çalışanlara Göre İşi Kavrayıp Uygulama Durumu ................................................... 149 TABLO 110 Sektörde Çalışan Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunlarının Mesleki Gelişmeleri İçin Destek Eğitiminin Gereklik Durumu ............. 150 TABLO 111 Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Olmayan Çalışanların Beceri Düzeyleri ................................................................... 150 TABLO 112 Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Olmayan Çalışanların Gelişen Teknolojiye Uyum Sağlama Durumları ................................... 151 TABLO 113 İşletmelerin İşe Eleman Alırken 3308 Sayılı Kanun Gereğince Beceri Öğretimi Görenleri Tercih Etme Durumu ..................................... 152 TABLO 114 İşletmelerde Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Tekstil ve Konfeksiyon Bölümü Mezunları ile Bu Eğitimi Almayanların Mesleki Yeterlik Bakımından Farklı Olma Durumu ............................................................................ 153 TABLO 115 Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunlarının Diğer Çalışanlara Göre İş Güvenliği ve İşçi Sağlığı Konularındaki Duyarlılık Durumu ............................................................................................... 153 TABLO 116 Tekstil ve Konfeksiyon Meslek Dersi Programlarının Hazırlanmasında Okul-Sanayi İşbirliğinin Yeterlik Durumu ...................................... 154 TABLO 117 Tekstil ve Konfeksiyon Sektörünün İhtiyaç Duyduğu Elemanların Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunlarından Yeteri Kadar Sağlanabilme Durumu................................................................................... 155 TABLO 118 Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumlarında Tekstil ve Konfeksiyon Sektörünün İhtiyacı Olan Yeni Bölümlerin Açılma Durumu ................. 155 TABLO 119 3308 Sayılı Kanun Gereği Beceri Eğitimi Veren İşletmelerin Yöneticilerinin Tekstil ve Konfeksiyon Sektörünün Nitelikli İnsangücü İhtiyacının Karşılanması ve Milli Eğitim Bakanlığı’nın Sağladığı Tekstil Eğitimi İle İlgili Görüş ve Önerileri ............................................................................................ 157 ARAŞTIRMA ÖZETİ Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı yaklaşık 600 mesleki ve teknik ortaöğretim kurumunda 2500 meslek dersi öğretmeni ile tekstil ve konfeksiyon alanında mesleki eğitim sürdürülmektedir. Bu alandaki bölümlere devam eden öğrenci sayısı ise yaklaşık 45.000’e ulaşmış durumdadır. Ancak, günümüzde tekstil ve konfeksiyon sektöründe istihdam edilmek üzere, ortaöğretim düzeyinde her yıl pek çok mezun verilmesine rağmen, bunların aldıkları eğitime uygun olarak istihdam edilemiyor olduğu yönünde eleştiriler gündemdedir. Bu durumun en büyük nedenin ise, tekstil ve konfeksiyon sektörünün beklediği insangücü niteliği ile eğitim kurumlarında bireylere kazandırılmaya çalışılan niteliklerin birbirine uyum göstermemesinden kaynaklandığı söylenebilir. Bu bağlamda ara kademe eleman düzeyinde sektörün insangücü ihtiyacının ve bu insangücü niteliklerini tespit ederek, mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarının sektöre kazandırdığı insangücünün yeterliğini belirlemek araştırmanın problemini oluşturmaktadır. Bu araştırmanın temel amacı; tekstil sektörünün ihtiyacı olan ara kademe insangücü niteliklerini tespit etmek ve sektöre ortaöğretim düzeyinde eğitilmiş insangücü yetiştiren Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarında öğretim programlarının, sektörün beklentilerine cevap verme düzeyinin gözden geçirilerek, elde edilen sonuçlara bağlı olarak çözüm önerileri sunmaktır. Milli Eğitim Bakanlığı’nın Kız Teknik Öğretim Genel Müdürlüğü ve Erkek Teknik Öğretim Genel Müdürlüğü’ne bağlı mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu tekstil ve konfeksiyon programı mezunları, bu okullarda görevli tekstil ve konfeksiyon meslek dersi öğretmenleri, yukarıda adı geçen okul ve programlardan mezun olmayan, ancak sektörde mezunlarla aynı işi yapan çalışanlar ve 3308 sayılı kanun uyarınca beceri öğretimi sağlayan işletme yöneticilerine uygulanmıştır. Bu araştırma tekstil ve konfeksiyon sektörünün yoğunlukta olduğu 12 ildeki tekstil ve konfeksiyon programlarının uygulandığı (bölümlerin olduğu) mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarından tesadüfi olarak seçilen 31 okul ve bu okullardaki tekstil ve konfeksiyon programı meslek dersi öğretmenlerinin tümü, 3308 sayılı kanun gereğince bu okullardan beceri öğretimi için öğrenci alan işletmelerden tesadüfi olarak seçilen 194 işletme, bu işletmelerde mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu tekstil ve konfeksiyon programlarından (bölümlerinden) mezun 705 çalışanın tümü ve mezun olmayan ancak mezun çalışanlarla aynı ya da benzer işleri yapan ve tesadüfi olarak seçilen 6724 mezun olmayan çalışan ve bu işletmelerdeki çalışanları değerlendirebilecek pozisyonda olan 368 yönetici oluşturmaktadır. Araştırma sırasında, Türkiye’de tekstil ve konfeksiyon sektörü ve mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarında tekstil ve konfeksiyon programları konusunda ilgili yazılı kaynaklar taranmıştır. Bu yönüyle araştırma belgesel tarama türünden bir çalışmadır. Diğer taraftan; tekstil eğitimi etkinliği konusundaki görüş ve düşüncelerini ortaya koymak amacıyla geliştirilen dört ayrı anket formu hazırlanmıştır. Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarından mezun olan ara kademe insangücünün durumu, eğitim ve öğretim ortamının etkinliği ve sektörün bu insangücünden beklentileri konusunda 1996-1997 öğretim yılında Erkek Teknik Öğretim Genel Müdürlüğü ve Kız Teknik Öğretim Genel Müdürlüğü’ne bağlı mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarında görevli tekstil ve konfeksiyon meslek dersi öğretmenleri, adı geçen okul ve programı tamamlayarak halen sektörde çalışan mezunlar, mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu tekstil programından mezun olmayan ancak sektörde mezunlarla aynı işi yapan çalışanlar, 3308 sayılı kanun gereği beceri öğretimi görerek daha sonra istihdam edilen mezunların çalıştıkları işletmelerin bu insangücünü değerlendirebilecek durumda olan yöneticilerin görüş ve düşünceleri alınmıştır. Araştırma model bakımından belgesel tarama ve betimsel nitelik taşıyan bir çalışmadır. Anketlerden elde edilen veriler, frekans ve yüzdeler olarak hesaplanarak grafiklerle tablolarda gösterilmiştir. Anketlerde bazı sorulara verilen cevaplar arasındaki ilişkileri gösterebilmek için çapraz tablo hazırlanmıştır. Form I, II, III ve IV anketlerinde bazı soruların cevaplandırılmasında ve değerlendirilmesinde beşli ölçek kullanılmıştır. Ölçek eşit aralık ölçeği olarak kabul edilmiştir. Ölçeğin olumlu ucu 5 ve diğer ucu 1 olarak alınmıştır. Ölçek 5 ile 1 arasında değerlendirilmiştir. Beşli ölçeğin kullanıldığı anket sorularına verilen cevapların aritmetik ortalamaları ve standart sapmaları hesaplanmıştır. Aritmetik ortalama ve standart sapmaların hesaplanmasında anketlerdeki boş ve geçersiz olan cevaplar dikkate alınmamıştır. Araştırma Soruları, Bulgular ve Sonuçlar Araştırma Sorusu 1: Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarında tekstil ve konfeksiyon alanında eğitim görmüş ve halen sektörde çalışmakta olan mezunların yeterlik durumları nasıldır? Bu soruya cevap bulmak amacıyla anket formlarından elde edilen bulgularda; -Mezunların yüzde 51.2’si işe başladıktan sonra hizmetiçi eğitim aldıklarını, -Mezunların dörtte üçü işe başlarken okullarında aldıkları mesleki bilgilerin yeterli olmadığını, - “Mezun çalışanların mesleğini geliştirmek ve gelişen teknolojiye ayak uydurmak için seminer, kurs v.b. çalışmalarla destek eğitimine ihtiyaç duymaktadırlar”, görüşüne mezun çalışanlar yüzde 83.6 ve işletme yöneticileri yüzde 90.6 oranında katıldıklarını, - “İşletmelerin işe eleman alırken öncelikle 3308 sayılı kanun gereği işletmelerinde beceri öğretimi görenleri tercih ettiği” görüşüne mezun çalışanlar yüzde 60, meslek dersi öğretmenleri yüzde 57.4 ve işletme yöneticileri yüzde 62 oranında katıldıklarını, - “Öğretim verdikleri atelye ve laboratuar donanımlarının yetersiz olduğu” görüşüne meslek dersi öğretmenleri yüzde 65.6 oranında katıldıklarını, - “Tekstil ve konfeksiyon meslek dersi programlarının hazırlanmasında okul-sanayi işbirliğinin yetersiz olduğu” görüşüne meslek dersi öğretmenleri yüzde 67.6 oranında katıldıklarını, - “İşletmelerinde işe eleman alırken mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunlarını tercih ettikleri” yönündeki görüşe işletme yöneticileri yüzde 79.6 oranında katıldıklarını, - “Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunlarının işletmelerdeki makine ve malzemeleri (gereçleri) çok iyi kullandıkları” yönündeki görüşe işletme yöneticileri yüzde 28.7 oranında katıldıklarını belirtmişlerdir. Yukarıdaki bulgular doğrultusunda Sonuç 1 çıkarılmıştır. SONUÇ 1: Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumundan mezun olup halen sektörde çalışanlar, mezun oldukları okullarda araç-gereç donanımlarının, öğretim programlarının ve okul-sanayi işbirliğinin eksikliğinden dolayı mesleki bilgi ve beceriler bakımından yetersiz mezun olmaktadırlar. Buna rağmen işletmeler işe eleman alırken, işe kolay uyum sağlamaları, kolay eğitilmeleri (kurs, seminer vb. işyeri eğitimi) ve sektördeki istihdam açığından dolayı mezunları tercih etmektedirler. Araştırma Sorusu 2: Tekstil ve konfeksiyon sektöründeki işletmelerde çalışanlar arasında aynı işi yapan mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarının tekstil ve konfeksiyon alanı mezunları ile meslek lisesi mezunu olmayanların mesleki bilgi ve beceri yönünden farklılıkları var mıdır? Bu soruya cevap bulmak amacıyla anket formlarından elde edilen bulgularda; - “Mezun çalışanlar diğer çalışanlara göre işi daha çabuk kavrayıp uyguluyorlar” görüşüne mezun çalışanlar yüzde 81.4, meslek dersi öğretmenleri yüzde 86.8 ve işletme yöneticileri yüzde 85.9 oranında katıldıklarını, - “Mezun çalışanların diğer çalışanlara göre iş güvenliği ve işçi sağlığı konularında daha bilinçlidirler” görüşüne mezun çalışanlar yüzde 78.7, meslek dersi öğretmenleri yüzde 86.3 ve işletme yöneticileri 75.7 oranında katıldıklarını, - “Mesleğini geliştirmek ve gelişen teknolojiye uyum sağlamak için seminer, kurs vb. çalışmalarla destek eğitimine ihtiyaç duymaktadırlar” görüşüne mezun çalışanlar yüzde 83.6 ve mezun olmayan çalışanlar yüzde 82.6 oranında katıldıklarını, - “Mezun çalışanların diğer çalışanlara göre gelişen teknolojiye daha çabuk ve kolay uyum sağlamaktadırlar” görüşüne mezun çalışanlar yüzde 79.8, mezun olmayan çalışanlar yüzde 51.6, meslek dersi öğretmenleri yüzde 88.2, işletme yöneticileri yüzde 79.4 oranında katıldıklarını, - “Mezun çalışanlar diğer çalışanlara göre iş ortamına daha çabuk ve kolay uyum sağlıyorlar” görüşüne mezun çalışanlar yüzde 76.5, meslek dersi öğretmenleri yüzde 86.3 oranında katıldıklarını, -Mezun çalışanlar yüzde 62.5, mezun olmayan çalışanlar yüzde 56.8, meslek dersi öğretmenleri yüzde 70 oranında, mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunlarının tekstil ve konfeksiyon sektöründe kolaylıkla iş bulabildiklerini belirtmişlerdir. Yukarıdaki bulgular doğrultusunda Sonuç 2 çıkarılmıştır. SONUÇ 2: Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunlarının sektörde aynı işi yapan diğer çalışanlara göre, işyerlerinde gelişen teknolojilere ve iş ortamına daha çabuk ve kolay uyum sağladıkları, mesleki bilgi ve becerilerinin daha iyi olduğu, iş güvenliği ve işçi sağlığı konularında daha bilinçli oldukları ve sektörde daha kolay iş bulabildikleri tespit edilmiştir. Ayrıca kadın ve erkek çalışanların sektörde istihdam edilme sayısı arasında farklılıklar vardır. Mezun çalışanlarda kadın elemanlar erkeklere göre fazladır. Mezun olmayan diğer çalışanlarda ise erkek elemanların sayısı kadın elemanlara göre fazladır. Araştırma Sorusu 3: Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarında tekstil ve konfeksiyon eğitimi veren meslek dersi öğretmenlerinin branşlarında çalışma durumları nasıldır ? Bu soruya cevap bulmak amacıyla anket formlarından elde edilen bulgularda; -Meslek dersi öğretmenleri yüksek öğrenim gördükleri kendi branşlarında öğretim verme oranlarının; tekstil boya-apre bölümünde yüzde 91.7, tekstil iplikçilik bölümünde yüzde 91.3, tekstil dokuma bölümünde yüzde 89, giyim bölümünde yüzde 32.3 olduğunu ve giyim bölümü öğretmenlerinin yüzde 56.5’inin ise kendilerine yakın branş olan konfeksiyon bölümlerinde öğretim verdiklerini, -Öğrenim gördekleri branş dışında derse giren öğretmenlerin yüzde 38.9’u “kişisel gayret ve çabalarıyla”, yüzde 33.3’ü “Milli Eğitim Bakanlığı hizmetiçi eğitim ve seminerleri ile” yetiştirildiklerini, -Branşlarında kendini yetersiz bulan öğretmenlerin yüzde 41’ini giyim bölümü öğretmenlerinin oluşturduğunu, bunların yüzde 44’ü “yüksek öğrenim gördüğü ortamın yetersizliğinden”, yüzde 25.3’ü “işletme deneyimlerinin olmadığından” kaynaklandığını, - Meslek dersi öğretmenlerinin yüzde 65.6’sı “öğretim verdikleri atelye ve laboratuar donanımlarının yetersiz” olduğunu, - Meslek dersi öğretmenleri, “mesleki gelişimleri ve gelişen teknolojiye uyum sağlamaları için seminer, kurs ve işyerinde uygulama yapmak yararlıdır” yönündeki görüşe yüzdü 93.5 oranında katılmışlardır. Yukarıdaki bulgular doğrultusunda Sonuç 3 çıkarılmıştır. SONUÇ 3: Meslek dersi öğretmenleri, teknolojik araç-gereç donanımları ve öğretim programlarının yetersiz olduğu okullarda çalışmaktadır. Giyim bölümünün dışındaki bölümlerde yüzde 90’ı kendi branşlarında öğretim vermektedirler. Giyim bölümü öğretmenlerinin ise çoğunluğunun yakın branş olan konfeksiyon (hazır giyim) bölümlerinde derse girmektedir. Branşı dışında derse giren öğretmenlerin çoğunluğu Milli Eğitim Bakanlığı hizmetiçi eğitiminden yararlanamamaktadır. Araştırma Sorusu 4: Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarında tekstil ve konfeksiyon eğitimi veren meslek dersi öğretmenlerinin branşlarındaki yeterlikleri nasıldır ? Bu soruya cevap bulmak amacıyla anket formlarından elde edilen bulgularda; - Öğretim verdikleri branşlarında kendileri yetersiz bulan öğretmenlerin yüzde 74.3’ü bunun nedeninin “yüksek öğrenim gördükleri kurumun etkinliğinin az oluşundan ve işletme deneyimlerinin olmadığından” kaynaklandığını, -İşletme yöneticileri tekstil ve konfeksiyon meslek dersi programlarının hazırlanmasında okul-sanayi işbirliğinin yeterli olmadığı yönündeki görüşe yüzde 73.1 oranında katıldıklarını belirtmişlerdir. Yukarıdaki bulgular doğrultusunda Sonuç 4 çıkarılmıştır. SONUÇ 4: Meslek dersi öğretmenlerinin yüzde 75.9’u öğretim verdikleri branşta kendilerini “çok” ve “oldukça” yeterli görmektedir. Yetersiz kalmalarını ise yükseköğrenim gördükleri kurumunun etkinliğinin ve işletme deneyimlerinin az oluşuna bağlamaktadırlar. Öğretmenlerin; öğretim verdikleri okullarda araç-gereç donanımlarının eksikliği, kendi branşlarında görev yapmamaları, öğretim programlarının yetersizliği, okul-sanayi işbirliğinin yeterince kurulmaması etkinliğini azaltmaktadır. Araştırma Sorusu 5: Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarında tekstil ve konfeksiyon alanı ile ilgili bölümlerde, araç-gereç donanımları tekstil ve konfeksiyon sektörünün beklentilerini karşılayacak eğitimi vermek için yeterli midir ? Bu soruya cevap bulmak amacıyla anket formlarından elde edilen bulgularda; -Meslek dersi öğretmenlerinin yüzde 65.6’sı “öğretim verdikleri atelye ve laboratuar donanımlarının mesleki uygulamalar için yeterli olmadığı” görüşüne katıldıklarını, -Meslek dersi öğretmenlerinin yüzde 54.8’i, tekstil ve konfeksiyon meslek dersi öğretim programlarını yeterli bulmadıklarını, -Meslek dersi öğretmenleri, okullarda açılan bölümlerin yöredeki tekstil ve konfeksiyon sektörünün ihtiyacına uygun olduğu görüşüne yüzde 78.7 oranında katıldıklarını, -İşletme yöneticileri, mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunlarının işletmelerdeki makine ve malzemeleri çok iyi kullandıkları yönündeki görüşe yüzde 28.7 oranında katıldıklarını belirtmişlerdir. Yukarıdaki bulgular doğrultusunda Sonuç 5 çıkarılmıştır. SONUÇ 5 : Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarının tekstil ve konfeksiyon bölümlerinde araç-gereç donanımları ve öğretim programları yetersizdir. Okullar sektörün bulunduğu yörelerde açılmasına rağmen bölümler ihtiyacı karşılamamaktadır. Araştırma Sorusu 6. Tekstil ve konfeksiyon işletme yöneticilerinin tekstil ve konfeksiyon eğitimi görmüş ara kademe insangücünden beklentileri nelerdir? Bu soruya cevap bulmak amacıyla anket formlarından elde edilen bulgularda; - Mezun çalışanlar yüzde 51.6, mezun olmayan çalışanlar yüzde 62.2 oranında bulundukları yerleşim bölgesinde teknolojik gelişmeleri izleyemedikleri görüşüne katıldıklarını, - “İşletmelerin işe eleman alırken 3308 sayılı kanun gereği işletmelerde beceri öğretimi görenleri tercih ettikleri” görüşüne mezun çalışanlar yüzde 60, mezun olmayan çalışanlar yüzde 66.8, meslek dersi öğretmenleri yüzde 57.4 ve işletme yöneticileri yüzde 62 oranında katıldıklarını, - İşletme yöneticileri, mesleki bilgi ve becerilerin öğrencilere kazandırılmasında mesleki bilgilerin okulda, mesleki becerilerinde işletmelerde verilmesi gerektiği görüşüne yüzde 75.6 oranında katıldıklarını, - İşletme yöneticileri yüzde 28.7 oranında “mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunlarının işletmelerdeki makine ve malzemeleri (gereçleri) çok iyi kullandıkları” görüşüne katıldıklarını, -İşletme yöneticileri yüzde 87.4 oranında "mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarında tekstil ve konfeksiyon sektörünün ihtiyacı olan yeni bölümlerin açılması gerektiği" yönündeki görüşe katıldıklarını, -İşletme yöneticileri yüzde 73.1 oranında, “okul-sanayi işbirliğinin yetersiz kaldığı ve geliştirilmesi gerektiği” bunun yanında yüzde 87.4 oranında “okullarda sektörün ihtiyacına yönelik yeni bölümlerin açılması gerektiğine” yönelik görüşlere katıldıklarını belirtmişlerdir. Yukarıdaki bulgular doğrultusunda Sonuç 6 çıkarılmıştır. SONUÇ 6 : Tekstil ve konfeksiyon sektörü; eğitimli insangücünün, gelişen teknolojilere uyum göstermesini, okul-sanayi işbirliği içinde hazırlanmış programlar ile işletmelerde beceri öğretimi görerek deneyim kazanmasını, makine, araç-gereç donanımlarını çok iyi kullanmasını ve üretim faaliyetleri ile ilgili her alanda yeterli sayıda olmasını istemektedir. Öneriler Türk ekonomisinin lokomotifi olan tekstil ve konfeksiyon sektörü toplam ihracatın yaklaşık yarısını oluşturmaktadır. Türk tekstil ve konfeksiyon sektörünün dünyadaki bu yerini koruyabilmesi ve daha da ileriye götürebilmesi, bu sektörde yetişmiş ve yetişecek olan elemanların sektörün beklentilerine uygun, sürekli eğitimi ile mümkün olacaktır. Tekstil ve konfeksiyon sektörü iyi durumda olan gelişmekte olan ülkelerin hedefi,Türkiye’nin bu sektördeki konumunu yakalamak ve geçmektir. Bu ülkeler tekstil eğitimine, özellikle orta ve ara kademedeki mesleki ve teknik eğitime çok önem vermektedirler. Gelişmiş batı ülkeleri birçok dezavantajlara rağmen tekstil ve konfeksiyon sektöründe başarılı bir şekilde rekabet edebilmektedirler. Bunun sırrı çalışanlarını çok iyi bir mesleki eğitim sisteminden geçirmeleridir. Mesleki ve teknik eğitimin kalitesi, ülkelerin tekstil üretiminin ve sektörün kalitesini belirlemektedir. Örneğin Almanya başarısını iyi bir mesleki ve teknik eğitim ile sağlamaktadır. sanayileşmedeki Bu araştırmada elde edilen bulgular değerlendirilmiş ve araştırma sorularına yönelik sonuçlar çıkarılmıştır. Bu sonuçlar dikkate alınarak tekstil sektörünün kalifiye eleman ihtiyacının karşılanması için, halen Türk mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarında verilmekte olan tekstil ve konfeksiyon eğitiminin iyileştirilmesine yönelik, mesleki eğitimde başarılı uygulamaları olan gelişmiş batı ülkelerinin sistemleri göz önünde bulundurulmuş ve aşağıdaki öneriler geliştirilmiştir. Öneri 1: Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarında araç-gereç donanımları son teknolojilerin gerektirdiği şekilde yenilenmelidir. Öneri 2 : Öğretim programları tekstil ve konfeksiyon sektörünün insangücü ihtiyacını karşılayacak elemanları yetiştirebilecek düzeyde geliştirilmelidir. Öneri 3 : 3308 sayılı kanun gereği işletmelerde beceri öğretimi uygulaması etkin hale getirilmelidir. Öneri 4 : Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarında bölümlerinin tekstil ve konfeksiyon sektöründeki öğretim verilen giyim üretim bölümleriyle örtüşecek şekilde bölüm adı ve ders programları değiştirilmelidir. Öneri 5 : Meslek dersi öğretmenleri yükseköğrenim gördükleri branşlarında mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarına atanmalıdır. Daha önceden branşı dışında atanmış olanlar yoğun bir hizmetiçi eğitiminden geçirilmelidir. Öneri 6 : Tekstil ve konfeksiyon sektöründeki üretim alanları (bölümleri) ile mesleki teknik ortaöğretim kurumlarındaki öğretim programları (bölümleri) ve meslek dersi öğretmenlerinin yetiştiği yükseköğretim kurumlarındaki öğretim programları (bölümleri) arasında bir uyum (örtüşme) olmalıdır. Öneri 7 : Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarında okulların bulunduğu yörede tekstil ve konfeksiyon sektörünün ihtiyacına yönelik yeni bölümler açılmalıdır. Öneri 8 : Avrupa topluluğu ülkelerindeki meslek tanımı ve standartlarına uygun olarak tekstil ve konfeksiyon sektöründeki meslek tanımı ve standartları geliştirilmelidir. Öneri 9 : İş ve İşçi Bulma Kurumu, tekstil ve konfeksiyon sektöründe iş arayanlar ile işçi arayan işletmeleri karşılaştırmada daha etkin rol almalıdır. Öneri 10 : Mesleki ve teknik eğitimin verimliliğine yönelik öğretmen, öğrenci ve tekstil sektörü açısından yeniden yapılandırma çalışmaları yapılmalıdır. Buna yönelik temel öneriler; 1. Öğrencilerin kendi yeteneklerini tanıma ve kendisi için doğru işi seçebilme yaşı 14’dür. Bu nedenle mesleki yönlendirme bu yaştan sonra başlamalıdır. 2. Yönlendirme çalışmaları Avrupa’nın birçok ülkesinde olduğu gibi temel eğitimin son iki yılında başlamalı ve bunun için gerekli rehber öğretmen ve psikolojik danışmanlar sağlanmalıdır. Öğrenciler iş hayatı konusunda bilgilendirilmeli ve kabiliyetleri belirlenmelidir. 3. Hazırlık ve yönlendirme yılında öğrenci aileleri de meslekler ve meslek seçimi konularında eğitilmelidir. Sadece öğrenci ve veliler değil aynı zamanda sanayicilerinde bu konularda eğitilmesi ve karşılıklı bilgi alışverişi yapılması gerekmektedir. 4. Yönlendirme ve geçiş döneminde yabancı dil eğitimine önem verilmelidir. Bu dönemde öğrencilerin çok iyi sanayi ağırlıklı bir yabancı dil öğrenmeleri gerekmektedir. 5. Mesleki eğitimin hazırlık ve yönlendirme döneminde öğrenci meslek eğitimine (teorik) başlamadan önce seçmiş oldukları endüstri koluna gönderilmeli ve bu alanda sanayide çalışmalıdır. Dolayısıyla öğrenci öğrenim için seçeceği ve bütün hayatı boyunca sahip olacağı meslekle tanışmış olacaktır. Bu sistem Almanya’da tüm sektörlerde uygulanmaktadır. 6. Öğrenci mesleğini tanıdıktan sonraki 1.5 - 2 yılda öğrenciye geniş tabanlı mesleki eğitim yani “alan eğitimi” ve son yılda ise dal eğitimi ve mesleki ihtisasa yönelik eğitim verilmelidir. Bu 15. Milli Eğitim Şurasında da kabul edilen sisteme benzemektedir. Ayrıca endüstriye daha esnek yapıya sahip eleman yetiştirerek, yetişmiş elemandan maksimum verimi almak mümkün olacaktır. 7. Avrupa ülkelerinde mesleki ve teknik eğitimde başarılı olarak uygulanan eklemli (modüler) eğitim programları uygulanmalıdır. 8. Mesleki ve teknik eğitimin amaçlarının gerçekleştirilmesi için METARGEM’in; öğretmenlerin hizmetiçi eğitimlerini, rehberlik uzmanlarının yetiştirilmesini ve endüstrideki sektörlerin insangücü ihtiyacının belirlenmesini ayrıca geleceğin mesleklerini 5-10-20 yıllık sürelerde kestirip gerekli planlamaların yapılmasını gerçekleştirecek şekilde yetkilerle donatılıp etkin hale getirilmesi sağlanmalıdır. 9. Örgün ve yaygın mesleki eğitim kurumlarının aynı amaçla kurs ve eğitimlerinin yürütüldüğü okul, derslik, atelye, laboratuar ve donanım imkanlarından koordineli bir şekilde yararlanılması gerekmektedir. 1. GİRİŞ Milli Eğitim Bakanlığı'na bağlı yaklaşık 600 mesleki ve teknik ortaöğretim kurumunda 2500 meslek dersi öğretmeni ile tekstil ve konfeksiyon alanında mesleki eğitim sürdürülmektedir. Bu alandaki bölümlere devam eden öğrenci sayısı ise yaklaşık 45.000'e ulaşmış durumdadır. Araştırmanın bu bölümünde sayısal yönden hızlı bir gelişme gösteren mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarındaki tekstil ve konfeksiyon alanındaki bölümlerin genel değerlendirilmesine ilişkin olarak araştırmanın problemi, amacı, alt problemleri, sınırlılıkları, sayıltıları ve önemi belirtilerek kullanılan başlıca terimlerin tanımları yapılmaktadır. 1.1. Problem Günümüzde önemli bir sanayi dalı haline gelen tekstil ürünleri üretimi, insanlığın varoluşuna paralel olarak binlerce yıl geriye uzanan bir tarihe sahiptir. Tekstil ürünlerinin kişi ve ortam ihtiyaçlarını karşılayarak, insanın günlük yaşantısına giren ürünler olmaları, tekstil üretiminin yaygın bir iş olarak gelişmesine, sanayide makineleşmesinin yaygınlaşmasına ve giderek endüstri toplumunun oluşması ile neticelenen fabrikalaşmaya yol açmıştır. Türkiye gibi gelişmekte olan ülkelerin sanayileşme sürecinde, tekstil sektörü temel basamak olmuştur. Bu tip ülkelerde genellikle hammadde yurt içinde üretilmekte ve döviz tasarrufu, yatırım, kitlesel üretim ve ihracat potansiyeli ile bu sektör, imalat sanayinin ilk sıralarında yer almaktadır. Nüfusu hızla artan ülkelerde istihdam imkanlarının artırılması için işçiliğin emek yoğun olduğu sermaye yatırımları öncelik kazanmakta ve bu yönde yatırımlara yönelme gerekliliği ortaya çıkmaktadır. Türkiye'nin tekstil sektörünün gerektirdiği emek yoğun sermaye açısından uygun yapıya sahip olması sektörün büyümesindeki en önemli nedenlerden biri olmuştur. Türk tekstil ve konfeksiyon sektörünün geçmişi 1920'lere kadar uzanmaktadır. Bu yıllarda tekstil hammaddeleri işlenmeden ihraç edilmekte, mamul ürün ihtiyacı ise ithalatla karşılanmakta idi. Daha sonra 1940'lı yıllarda ülkemiz tekstil ve konfeksiyon sektöründe, öncü ve okul niteliği bulunan Sümerbank bünyesinde çeşitli fabrikaların açılmaya başlaması ve 1950'li yıllardan sonra, özel sektöre ait işletmelerin de devreye girmesi ile Türk Sanayinde önemli bir süreç başlamıştır. Özellikle 70'li yıllardan, 90'lı yıllara kadar ucuz işçilik, ucuz ve kaliteli hammadde ve pazara yakınlık avantajlarını iyi kullanan tekstil ve konfeksiyon sektörü bugün ihracatın lokomotifi konumuna gelmiştir. İmalat sanayinin yüzde 12.5'ini, imalat sanayi istihdamının yüzde 20'sini oluşturan sektör , Türkiye ekonomisinde önemli rol oynamaktadır. Bugün gerek tekstil ve gerekse konfeksiyon üretimi yurtiçi talebin tamamını karşılamakta ve ihracat için oldukça yüksek bir üretim fazlası bulunmaktadır. Ancak, sektör yukarıda belirtilen bu olumlu gelişmelerin yanısıra son yıllarda zaman zaman pek çok ciddi sorunlarla karşı karşıya kalmış, 1986'dan itibaren gündeme gelen kotalar, antidamping uygulamaları ikili ve tek taraflı kısıtlama anlaşmaları sonucu olumlu ivme kazanmış, gelişmeler gümrük birliğine geçişe kadar ki süre içinde sektörü olumsuz yönde etkilemiştir. Gümrük Birliği ile ise, sektörde tam rekabet koşullarına uyum sağlama telaşı başlamıştır. Türkiye'nin avantajlarını tehlikeye düşüren diğer bir durum ise, tekstil ve konfeksiyon ihracatı ile döviz girdisi elde etmeyi düşünen bazı uzak doğu ülkelerinin Avrupa pazarlarına daha fazla girmesidir. İşçiliğin çok ucuz olduğu bu ülkeler daha düşük üretim maliyetleriyle Türkiye ile kolaylıkla rekabet edebilmekte ve daha avantajlı duruma geçebilmektedir. Özellikle Gümrük Birliği'nin getirdiği kolaylıkların yanı sıra acımasız bir rekabetin yaşandığı pazar ortamlarıyla karşılaşıldığı da bir gerçektir. Sektörün gerek iç pazar ve gerekse dış pazarlarda karşılaşılabilecek olumsuzluklardan olduğunca az etkilenebilmek ve yeni pazarlara açılabilmek için bugüne kadar yapıla gelen üretim ve ihracat anlayışından farklı olarak özgün üretime, yüksek kaliteye ve hepsinden önemlisi bunları sağlayacak gelişmiş niteliklerle donatılmış eğitimli insangücüne ihtiyacı vardır. Ülkemizde tekstil ve konfeksiyon eğitiminin uzun bir geçmişi vardır. 16. yüzyılda tekstil ve konfeksiyon alanında ilk meslek eğitimi çalışmalarına kumaş üretimi ve giyim ihtiyacını karşılamak üzere terzilik programlarıyla başlanmıştır. 20.yüzyılın başlarında, Avrupa'dan getirilen uzmanlarla ülkemize tekstil ve konfeksiyon alanında yeniliklerin girmesi sağlanarak, öğrencilere kendi giyim ihtiyaçlarının yanında, başkalarının isteklerini de karşılayabilecek nitelikte siparişe dönük çalışma yapabilecek bilgi ve beceriler kazandırılmıştır. Milli Eğitim Bakanlığınca 1927 yılından itibaren; terzilik, moda, biçki-dikiş ve mensucat alanlarında programlar uygulayan okullar açılmış ve ülkemizin planlı kalkınma döneminin başlangıcına kadar bu program türleri örgün ve yaygın eğitim alanların da ihtiyaçlar paralelinde geliştirilerek yaygınlaştırılmıştır. Bu kapsam içerisinde Sümerbank Mensucat Sanayii kendi ihtiyacına yönelik elemanları yurtiçi ve yurtdışında yetiştirmek için, ülkemizde tekstil eğitimini üstlenen ilk kuruluş olmuş ve bu çerçevede Milli Eğitim Bakanlığına bağlı kurum ve kuruluşlarda bu alanda yapılan eğitim-öğretim çalışmalarını da uzun yıllar büyük ölçüde desteklemiştir. Kalkınma plan hedeflerinin gerçekleştirilmesi ve şura kararlarının uygulamaya konulması ile de okul türlerinde, okul sayılarında ve program çeşitlerinde artışlar olmuş, sektörle işbirliği çalışmalarına da ağırlık verilmiştir. 1964 yılından bu yana tekstil ve konfeksiyon alanında; • Terzilik, • Giyim, • İplik, • Dokuma, • Boya-Apre, • Boya-Baskı-Desen, • Örgü Teknolojisi, • Konfeksiyon, (Hazır Giyim) • Tekstil-Kalite Kontrol, • Tekstil Tasarımı, • Moda Tasarımı, • Proses, gibi branşlar, öğretim programları ve ders araç-gereçleriyle detaylandırılarak, ülkemiz genelinde, tekstil ve konfeksiyon endüstrisinin yaygın olduğu yörelerde, ilgili kamu ve özel sektör kurum ve kuruluşları ile işbirliği protokolleri yapılarak, mesleki ve teknik öğretim okullarında yaygınlaştırılmaktadır. Ancak, günümüzde tekstil ve konfeksiyon sektöründe istihdam edilmek üzere, ortaöğretim düzeyinde her yıl pek çok mezun verilmesine rağmen, bunların aldıkları eğitime uygun olarak istihdam edilemiyor olduğu yönünde eleştiriler gündemdedir. Bu durumun en büyük nedenin ise tekstil ve konfeksiyon sektörünün beklediği insangücü niteliği ile eğitim kurumlarında bireylere kazandırılmaya çalışılan niteliklerin birbirine uyum göstermemesinden kaynaklandığı söylenebilir. Bu bağlamda ara kademe eleman düzeyinde sektörün insangücü ihtiyacının ve bu insangücü niteliklerini tespit ederek, mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarının sektöre kazandırdığı insangücünün yeterliğini belirlemek araştırmanın problemini oluşturmaktadır. 1.2. Araştırmanın Amacı Bu araştırmanın temel amacı; tekstil sektörünün ihtiyacı olan ara kademe insangücü niteliklerini tespit etmek ve sektöre ortaöğretim düzeyinde eğitilmiş insangücü yetiştiren Milli Eğitim Bakanlığı'na bağlı mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarında öğretim programlarının, sektörün beklentilerine cevap verme düzeyinin gözden geçirilerek, elde edilen sonuçlara bağlı olarak çözüm önerileri sunmaktır. Nitelikli insangücü ihtiyacının belirlenmesi ve bu konuda önerilerin yapılabilmesi için aşağıdaki sorulara cevap aranmıştır. Bunlar; 1.2.1. Milli Eğitim Bakanlığı'na bağlı mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarında tekstil ve konfeksiyon alanında eğitim görmüş ve halen sektörde çalışmakta olan mezunların yeterlik durumları nasıldır? 1.2.2. Tekstil ve konfeksiyon sektöründeki işletmelerde çalışanlar arasında aynı işi yapan mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarının tekstil ve konfeksiyon alanı mezunları ile meslek lisesi mezunu olmayanların mesleki bilgi ve beceri yönünden farklılıkları var mıdır? 1.2.3. Milli Eğitim Bakanlığı'na bağlı mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarında tekstil ve konfeksiyon eğitimi veren meslek dersi öğretmenlerinin branşlarında çalışma durumları nasıldır? 1.2.4. Milli Eğitim Bakanlığı'na bağlı mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarında tekstil ve konfeksiyon eğitimi veren meslek dersi öğretmenlerinin branşlarındaki yeterlikleri nasıldır? 1.2.5. Milli Eğitim Bakanlığı'na bağlı mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarında tekstil ve konfeksiyon alanı ile ilgili bölümlerde, araç-gereç donanımları tekstil ve konfeksiyon sektörünün beklentilerini karşılayacak eğitimi vermek için yeterli midir? 1.2.6. Tekstil ve konfeksiyon işletme yöneticilerinin tekstil ve konfeksiyon eğitimi görmüş ara kademe insangücünden beklentileri nelerdir? 1. 3. Terimlerin Tanımı Mezun çalışanlar, mezun olmayan çalışanlar, meslek dersi öğretmenleri, tekstil ve konfeksiyon bölümleri (programları), yönetici, tekstil ve konfeksiyon sektörü, konfeksiyon terimlerinin tanımlaması aşağıda yapılmıştır. Mezun çalışanlar; Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarının tekstil ve konfeksiyon alanındaki bölümlerden mezun olup tekstil ve konfeksiyon sektöründe çalışanlardır. Mezun olmayan çalışanlar; Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarının tekstil ve konfeksiyon bölümlerinden mezun olmayan ancak tekstil ve konfeksiyon sektöründe mezun çalışanlarla aynı işi yapan çalışanlardır. Meslek dersi öğretmenleri; Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarının tekstil ve konfeksiyon bölümlerindeki alan dersi öğretmenleridir. Yönetici; 3308 sayılı kanun gereği beceri eğitimi görerek daha sonra istihdam edilen mezunların çalıştıkları işletmelerin bu insangücünü değerlendirebilecek durumda olan yöneticileridir. Tekstil ve konfeksiyon bölümleri (programları); Milli Eğitim Bakanlığı’nın bünyesindeki mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarında, tekstil ve konfeksiyon sektörüne yönelik mesleki eğitim yapılan, giyim, hazır giyim, dokuma, terzilik, boya-apre, iplik, konfeksiyon, proses vb. bölümleri içerir. Tekstil ve konfeksiyon sektörü; Elyaf, iplik, dokuma, örme, terbiye, hazır giyim, konfeksiyon ve deri konfeksiyonu içeren endüstri kolları, bu konularda eğitim veren kurumlar ve birlikleri içerir. Konfeksiyon; Tekstil ve deri yüzeylerin üçüncü boyut kazandırılarak mamul haline getirilme sürecidir. 1.4. Araştırmanın Sınırlılıkları Araştırmanın sağlıklı bir şekilde yürütülmesi için çeşitli sınırlamalara gerek duyulmuştur. Bu sınırlamalar aşağıda sunulmuştur. 1. Araştırma; tekstil ve konfeksiyon sektörü kapsamında olan alt meslek dallarında beceri gerektiren işlerde çalışan mesleki ve teknik ortaöğretim kurumları mezunları ve mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunu olmayan ancak mezunlarla sektörde aynı işleri yapan çalışanlar, 2. Erkek Teknik Öğretim Genel Müdürlüğü ile Kız Teknik Öğretim Genel Müdürlüğüne bağlı ortaöğretim kurumlarında okutulmakta olan tekstil ve konfeksiyon alt meslek dallarına ait öğretim verilen bölümler (programlar), 3. 3308 Sayılı Çıraklık ve Mesleki Eğitim Kanunu gereği mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarının tekstil ve konfeksiyon sektörü ile ilgili bölümlerinden beceri eğitimi için öğrenci verilen işletmeler, 4. Türkiye genelinde tekstil ve konfeksiyon alt meslek dallarında öğretim veren Erkek Teknik Öğretim Genel Müdürlüğü ile Kız Teknik Öğretim Genel Müdürlüğüne bağlı ortaöğretim kurumlarındaki meslek dersi öğretmenleri. 5. Anket uygulamaları Adana, Adıyaman, Bursa, Denizli, Gaziantep, İstanbul, İzmir, Kahramanmaraş, Kayseri, Kırklareli, Tekirdağ (Çorlu-Çerkezköy), Uşak illeri işyeri yöneticileri ile sınırlıdır. 1.5. Sayıltılar Araştırma, verilerin sağlıklı bir biçimde çözümlenmesi ve yorumlanması için aşağıdaki sayıltılar yapılmıştır. 1. Araştırma kapsamına alınan Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı mesleki teknik ortaöğretim kurumlarında tekstil ve konfeksiyon eğitimi veren meslek dersi öğretmenleri, bu eğitimi tamamlayan mezunlar, sektörde çalışan ve mesleki teknik öğretim görmemiş çalışanlar ve işletme yöneticileri ile ilgili örneklemler evreni temsil etmekte (Tablo 1) ve onların görüş ve değerlendirmelerini yansıtmaktadır. 2. Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarında tekstil bölümü meslek dersi öğretmenleri, bu bölüm mezunları, işletme sahibi veya yöneticileri ve meslek eğitimi almamış çalışanlar için uzman görüşleri alınarak ve alanda pilot çalışması yapılarak hazırlanan anket formlarının cevaplandırılması, amaçlanan sorularla ilgili veri toplamaya uygundur. 3. Uygulanan anketlerin değerlendirmelerinin yapılmasında kullanılan beşli ölçek eşit aralık ölçeği olarak kabul edilmiştir. 4. Araştırmaya katılan deneklerin tümü anketleri cevaplamada samimi ve gönüllüdür. 1.6. Önem Sanayileşmenin ve ticaretin amacı; satılabilir mal ve hizmetler yaratarak, bunları tüketicinin arzu ettiği biçimde üretmek, tüketicinin bulunduğu yere ulaştırmak ve onun arzu ettiği biçim ve şekilde kullanıma sunmaktır. Geçmiş yıllarda özellikle Türkiye'de "Ne üretirsen satarsın" politikası, içinde bulunulan -rekabetçi ve tüm dünyaya açık- ticaret ortamında geçerliliğini kaybetmiştir. Ticari anlamda sınırların ortadan kalktığı günümüzde, endüstriyel organizasyonların varlıklarını sürdürebilmeleri, pazardaki değişikliklere ayak uydurabilmelerinin yanısıra, kalite ve verimliliği anında artırabilmelerine de bağlıdır. Bu amaçla işletmelerin alabilecekleri önlemler teknolojik yatırım, eğitim ve motivasyon olarak üç grupta incelenebilir. Hedeflenen verimlilik artışının sağlanabilmesi için bu önlemlerin dengeli bir biçimde alınması gerekir. Ancak gerçekleşen uygulamaların bir çoğunda büyük sermaye gerektiren yatırımlara önem verilirken, insana yönelik eğitim ve motivasyon faaliyetlerine yeterince önem verilmediği, bunun sonucunda da yapılan yatırımların karşılığının alınmadığı görülmektedir. Bu durumda karşımıza, geliştirilen en yeni teknolojilerin transfer edilmesi konusunda büyük gayret gösteren yatırımcılar ve bu teknolojileri kullanabilecek insangücünün yetiştirilmesi konusunda hâlâ yeterli olmayan bir mesleki ve teknik eğitim sistemi çıkmaktadır. Bu değerlendirmeyi mesleki ve teknik eğitimin tüm branşları için yapmak çok doğru olmayabilir. Ancak, Türk Ekonomisi için gerçekten çok büyük önem taşıyan bazı sektörlerde, alan eğitimi görmüş çeşitli düzeylerde insangücü ihtiyacı çok açık biçimde kendini hissettirmekte ve bu sektörlerin başında ise tekstil ve konfeksiyon sektörü gelmektedir. 1950'lere kadar devlet tarafından yürütülen tekstil sanayi, özel sektörün 1960'lı yıllarda pamuklu, 1970'li yıllarda sentetik iplik üretimine girmesiyle farklı bir boyut kazanmış, tekstil sanayinden sonra, 1960'lara kadar terzilik biçiminde, 1970'lerde ise, iç piyasaya yönelik olarak başlayan hazır giysi üretimi özellikle Türk Ekonomisinin dışa açılma ve serbestleme sürecinin başlangıcı olan 1980'lerden sonra, ihracata dönük olarak gelişen genç ve dinamik bir sektör görüntüsüne ulaşmıştır. Türkiye’nin özellikle Gümrük Birliğine girme kararını verirken büyük ümitler bağladığı tekstil ve konfeksiyon sektörü ülkemiz endüstrisinin lokomotifi durumundadır. 1995 yılı verilerine göre, Türkiye’nin ihracat gelirleri $ 21.636.000.000 olarak gerçekleşirken (D.İ.E. verileri), bunun $ 8.319.180.000 tekstil ve konfeksiyon sektörüne aittir. Gümrük Birliğine girme neticesinde kotaların kalkması ile 2000 yılında Türk tekstil ve konfeksiyon ihracatının 10 milyar doları geçmesi beklenmektedir. Yakın zamana kadar sektör olumlu gelişmesini ucuz işgücü avantajı ve fasoncu üretim anlayışı ile sağlamıştır. 1996 yılı başından itibaren ise, yeni pazarlara açılma gayreti, sektörü sürdürdüğü üretim ve ihracat anlayışının dışında düşünmeye zorlamış özgün üretime, yüksek kaliteye ve en önemli olanı da bunları sağlayacak ve bu şartlara ayak uydurabilecek nitelikli, eğitimli insangücüne duyulan ihtiyaç açıkça kendini hissettirmeye başlamıştır. Avrupa Birliğinde eğitim ve mesleki ve teknik eğitim konusuna verilen önem her geçen gün daha da artmaktadır. Birlik içinde kişilerin ve mesleklerin serbest dolaşımı özellikle mesleki ve teknik eğitim standartlarında uyumlaştırmayı gerektirmiş ve bunda da başarılı olmuştur. Türkiye'nin de başlangıçta Gümrük Birliğine girmiş Avrupa Birliğine aday ülke olarak, tekstil mesleki ve teknik eğitimini standartlaştırması ve Avrupa Birliğine uyumlaştırması gerekli hale gelmiştir. Dolayısıyla bir kaç Avrupa Birliği ülkesinin eğitimleri içerisinde mesleki ve teknik eğitimin yerinin ve durumunun incelenmesinde fayda vardır. 1.6.1. Hollanda Eğitim Sistemi Hollanda eğitim sistemi incelendiğinde ilköğretimin 4 yaş ile 12 yaşlar arasında 8 yıl olduğu ve zorunlu eğitimin bu ilköğretimden sonra 4 yıl daha 16 yaşına kadar devam ettiği ve toplam zorunlu eğitimin 12 yıl olduğu gözlenir. Hollanda’da 4 tip mesleki eğitim mevcuttur. Bunlar; • Mesleki eğitime hazırlık (4 yıl) • Orta (düzeyde) mesleki eğitim (2, 3 veya 4 yıl) • Çıraklık eğitimi (2, 3 veya 4 yıl) • İleri mesleki eğitim (4 yıl) Bunlardan mesleki eğitime hazırlık 8 yıllık ilköğretimden sonra başlar ve 4 yıl sürer. Temel eğitim alternatif olarak çıraklık eğitimi veya orta düzeyde mesleki eğitim şeklinde devam eder. Bu her iki mesleki eğitimde asgari 2, 3 veya 4 yıl sürelidir. 4 yıllık eğitim tamamlandıktan sonra ileri mesleki eğitime geçilebilir. Buradan üniversiteye veya lisans üstü yüksek öğretime geçiş yapılabilir. Şekil 1' de Hollanda Eğitim Sistemi sunulmuştur. 1.6.2. Almanya Eğitim Sistemi Alman eğitim sistemi incelendiğinde; Alman eğitim sisteminin 5 seviyeden oluştuğu görülür. İlk olarak 3-6 yaş arasında anaokulu, ikinci olarak 6-11 yaş arasında ilköğretim ve sonra birinci ortaöğretim 11-16 yaşları arasında yer alır. Mesleki eğitim, bu birinci orta eğitimden sonra başlar. İkinci ortaöğretim okulları genelde mesleki eğitim okullarıdır. Bu okullardan birinci grubunu teşkil edenlerin bir kısmı öğrencilerin yeteneklerini ortaya çıkaran mesleğe yönelik okullar olup tam gün eğitim verirken diğer bir kısmı da yüksek teknik okullardır. İkinci gruptaki meslek okulları ve dual (ikili) sistem denilen hem okulda hem de endüstride çalışma esnasında eğitim ve beceriler kazandırılan okullardır. Üçüncü grupta ise liseler ve meslek liseleri bulunur. Eğitimin beşinci kısmını oluşturan bölümde ise yüksek öğretim başlar. Yüksek öğrenime yönlendirme ikinci orta öğretim sonunda alınan sertifikalara göre olur. Bu sertifikalar yüksek öğretime giriş sertifikalarıdır. Meslek seçimi yapılıp işe başlandıktan sonra da iş içinde mesleki eğitimler değişik şekillerde devam eder. Şekil 2’de Alman Eğitim Sistemi özetlenmiştir. 1.6.3. İngiltere Eğitim Sistemi İngiltere’de zorunlu temel eğitim 5 ile 16 yaşlar arasındadır ve eğitim, ilk ve orta öğretim olmak üzere iki bölümdür. İlköğretim 5 yaşında başlar ve 11 yaşa kadar devam eder. 11 yaştan sonra ortaöğretim başlar ve bunun süresi 5 yıl olup 11-16 yaşlar arasındadır. Bu 11 yıllık zorunlu temel eğitimi tamamlayan öğrenci isterse ortaöğretim kurumunda kalır ve yüksek öğretime geçmek için gerekli olan giriş niteliklerini tamamlar veya belirli alanlarda kariyer veya meslek alanlarında eğitim görür veya genel eğitimine devam eder. Zorunlu temel eğitimini tamamlayan öğrenci ileri düzeyde eğitim veren kolejlere geçebilir ve bu kolejlerde genel yüksek öğretim alır veya yine bu kolejlerde mesleki alanlarda eğitim alıp nitelikli eleman olarak çalışma hayatına atılır. Zorunlu eğitimi tamamlayan öğrenci doğrudan çalışma hayatına atılabilir ve eğitimini yan zamanlı olarak mesleki eğitim veren kolej veya yüksek okullarda devam ettirebilir. Bunun yanında diğer bir alternatifte; Çalışma Bakanlığı ve İnsan Kaynakları Servisi Komisyonunun (Manpower Services Commission) organize ettiği 1 veya 2 yıllık genç eğitim programlarına katılarak istediği alanda eğitim görmektir. Şekil 3' de İngiltere Eğitim Sistemi görülmektedir. 1.6.4. Danimarka Eğitim Sistemi Danimarka'da zorunlu temel eğitim 9 yıldır ve 7 ile 16 yaşlar arasındadır. Danimarka eğitim sisteminde diğer Avrupa Birliği ülkelerinden farklı olarak, zorunlu temel eğitim ilk ve ortaöğretim diye ayrılmaz bir bütün olarak yapılır. Eğitim ya devlet okullarında veya özel okullarda ya da evde aile tarafından yapılabilir. Bu 16 yaşa kadar süren 9 yıllık zorunlu temel eğitimden sonra 16-19 yaşları arasında “genç eğitimi” başlar. Bu genç eğitimi genel olarak iki yoldan yapılabilir; bunlardan birincisi mesleki eğitim ikincisi de normal eğitimdir. Mesleki eğitim; çıraklık eğitimi 8 farklı branşta, temel mesleki eğitim kursları, teknik ve ticari mesleki eğitim kursları ve devletin bazı kurumlarının açtığı eğitim kurslarını kapsar. Normal eğitim ise; 2 yıllık yüksek ortaöğretimi kapsar. Bu eğitimi tamamlayanlar yüksek öğretime başlayabilirler. Şekil 4' de Danimarka Eğitim Sistemi şematik olarak görülmektedir. 1.6.5. Yunanistan Eğitim Sistemi Yunanistan zorunlu temel eğitim 9 yıldır. Bunun 6 yılı ilkokul, 3 yılı da ortaokuldur. İlkokul 5,5 yaşında başlar. 11,5 yaşına kadar sürer. Ortaokulda 11,5 yaşında başlar, 14,5 yaşına kadar sürer. İleri ortaöğretimde yani lisede 14,5 yaşında başlar, 17,5 yaşına kadar sürer. 17,5 yaşından sonra yüksek öğretime geçilebilir. Şekil 5 de Yunanistan Eğitim Sistemi şematik olarak görülmektedir. 1.6.6. Amerika Birleşik Devletleri Eğitim Sistemi Amerikan eğitim sistemi incelendiğinde ilk olarak zorunlu olmayan anaokulu mevcuttur. A.B.D’de ilköğretim büyük yaşlarda başlar. İlköğretim toplam 12 yıldır, bu 12 yıllık öğretim süresinin ilk, orta ve liseye dağılımı her bölgesine göre farklılık göstermektedir. Bir öğrenci, anne ve babasının onayı ile 16 yaşında okulu bırakabilmektedir. Aksi takdirde 18 yaşına kadar okumak zorundadır. Genelde ilkokul 6 yıl, ortaokul 3 yıl ve lise 3 yıl şeklindedir. Amerika’da mesleki ve teknik eğitim; ortaöğretim sonrası ve yetişkinler düzeyinde olmak üzere farklı düzeylerde gerçekleşir. Ortaöğretim seviyesinde mesleki eğitim 11. ve 12. sınıflarda başlamakta ve ortaöğretim sonrası düzeyin ikinci yılı sonuna kadar devam etmektedir. Mesleki ve teknik ortaöğretimde öğrenciler genel bir liseye kayıt yaptırdıktan sonra, meslek dersleri için meslek okullarına devam etmektedirler. Bir meslek okulunda çok sayıda lise öğrencisi eğitim görmektedir. Meslek okulları içinde, mesleki eğitim merkezleri şeklinde kurulmuş okul uygulamaları yaygındır. 20’nin üzerinde program çeşidi olan bu merkezlerde öğrenciler istedikleri programlara yerleştirilmektedir. Programlar o bölgenin ihtiyaç duyduğu alanlarla ilgilidir. Okul müdürü bu alanları, alan uzmanları ve eğitimcileri ile birlikte tespit etmektedir. Şekil 6 da Amerika Birleşik Devletleri Eğitim Sistemi şematik olarak görülmektedir. 1.6.7. Türk Milli Eğitim Sistemi Türk Eğitim Sistemi şu anki durum itibarıyla, 4306 sayılı kanunla 8 yıl zorunlu temel eğitim üzerine 1 yıl hazırlık ve yöneltme eğitiminden sonra genel eğitim veya mesleki ve teknik eğitime geçiş imkanı veren ortaöğretimi kapsamaktadır. Şekil 7 de 15. Milli Eğitim Şurasında kabul edilen Türk Milli Eğitim Sistemi şematik olarak görülmektedir. Ortaöğretimden sonra üniversite, mesleki ve teknik yükseköğretim veya iş hayatına geçiş mümkündür. Sistemin en çarpıcı özelliği, ortaöğretimin birinci sınıfında ve mezun olduktan sonra genel eğitimden mesleki eğitime, mesleki eğitimden genel eğitime geçiş fırsatı vermesidir. 2. ARAŞTIRMA YÖNTEMİ Bu bölümde, mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarındaki tekstil ve konfeksiyon programlarından mezun olan ara kademe insangücünün durumu ve sektörün bu insangücünden beklentilerine ilişkin araştırmanın modeli, evren ve örneklemi, veri kaynakları, verilerin nasıl elde edildiği, verilerin işlenmesi ve araştırmada kullanılan istatistik teknikleri açıklanmaktadır. Araştırma sırasında Türkiye'de tekstil ve konfeksiyon sektörü ve mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarında tekstil ve konfeksiyon programları konusunda ilgili yazılı kaynaklar taranmıştır. Bu yönüyle araştırma belgesel tarama türünden bir çalışmadır. Diğer taraftan; tekstil eğitimi etkinliği konusundaki görüş ve düşüncelerini ortaya koymak amacıyla geliştirilen dört ayrı anket formu hazırlanmıştır. Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarından mezun olan ara kademe insangücünün durumu, eğitim ve öğretim ortamının etkinliği ve sektörün bu insangücünden beklentileri konusunda 1996-1997 öğretim yılında Erkek Teknik Öğretim Genel Müdürlüğü ve Kız Teknik Öğretim Genel Müdürlüğüne bağlı mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarında görevli tekstil ve konfeksiyon meslek dersi öğretmenleri, adı geçen okul ve programı tamamlayarak halen sektörde çalışan mezunlar, mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu tekstil programından mezun olmayan ancak sektörde mezunlarla aynı işi yapan çalışanlar, 3308 sayılı kanun gereği beceri öğretimi görerek daha sonra istihdam edilen mezunların çalıştıkları işletmelerin bu insangücünü değerlendirebilecek durumda olan yöneticilerinin görüş ve düşünceleri alınmıştır. Bu yönüyle araştırma betimsel niteliktedir. Araştırma model bakımından belgesel tarama ve betimsel nitelik taşıyan bir çalışmadır. 2.1.Evren ve Örneklem Yapılan araştırmanın kapsadığı alan ve bu alanın evrenin temsil oranının belirlenmesi açısından, evrenin yaklaşık olarak belirtilmesinde fayda vardır. Dolayısıyla, evren- örneklem ilişkisinin bu şekilde sağlanabilmesi mümkündür. 2.1.1. Evren Araştırmanın dört evreni ve bu evrenlerden oluşan birbirinden bağımsız dört örneklemi vardır. Araştırmanın birinci evreni 1996-1997 öğretim yılında mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu tekstil ve konfeksiyon programının uygulandığı 67 ilde 215 Kız Teknik ve Erkek Teknik Öğretim Genel Müdürlüğüne bağlı mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarında tekstil ve konfeksiyon programında görevli 2346 öğretmen, ikinci evreni bu okullardan mezun olan 59.201 çalışan, üçüncü evreni 3308 sayılı kanun gereğince öğrencilere beceri öğretimi sağlayan 9369 işletme yöneticisi ve araştırmanın dördüncü evreni ise yukarıda adı geçen programdan 793 işletmedeki mezun olmayan, ancak sektörde mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu tekstil ve konfeksiyon bölümü mezunları ile aynı işi yapan 187.730 çalışan oluşturmaktadır. Bunlar hakkında bilgiler Tablo 1'de sunulmuştur. 1996 yılı itibariyle, tekstil programlarından mezun olan çalışanların işletmelerdeki durumu ve aldıkları eğitime ilişkin düşüncelerini belirlemek amacıyla FORM-I (anket formu), mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunu olmayan ancak işletmelerde mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunlarıyla aynı işleri yapan çalışanların durumunu belirlemek amacıyla FORM-II (anket formu), mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarındaki meslek dersi öğretmenlerinin genel profilini ve tekstil eğitimi konusunda değerlendirmelerini ortaya koymak amacıyla FORM-III (anket formu) ve 3308 sayılı kanun uyarınca beceri eğitimi sağlayan tekstil işletme ve yöneticilerinin sektörün orta kademe eleman düzeyinde eğitimi alan insangücünden beklentileri ve eğitim konusundaki değerlendirmelerine ilişkin görüşlerini tespit etmek amacıyla FORM-IV (anket formu) geliştirilmiş ve bu formlar METARGEM Başkanlığı'nca araştırma kapsamındaki okul müdürlüklerine ve 3308 sayılı kanun gereğince beceri eğitimi sağlayan işletmelere gönderilerek pilot bir çalışmayla denenmiş, daha sonra da formlar üzerinde gerekli düzeltmeler yapılarak uygulanmıştır (EK-I). Araştırma kapsamına; • Tekstil ve konfeksiyon işletmelerinin bulunduğu illerdeki; Kız Teknik ve Erkek Teknik Öğretim Genel Müdürlüklerine bağlı teknik lise, anadolu teknik lisesi, anadolu meslek lisesi, kız meslek lisesi, endüstri meslek lisesi ve çok programlı liselerin tekstil ve konfeksiyon programları (bölümleri) olan okullar, • 3308 sayılı kanun çerçevesinde beceri öğretimi sağlayan işletmeler, • Bu işletmelerdeki, mesleki ve teknik ortaöğretim kurumları tekstil ve konfeksiyon programı mezunu çalışanlar, • Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumları tekstil ve konfeksiyon program mezunu olmayan ancak mezun çalışanlarla aynı işi yapan diğer çalışanlar, • Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumları tekstil ve konfeksiyon programları meslek dersi öğretmenleri, • 3308 sayılı kanun gereği beceri öğretimi sağlayan işletmelerdeki yöneticiler girmektedir. Bunlara ilişkin bilgiler Tablo 1’de sunulmuştur. TABLO 1 EVREN VE ÖRNEKLEM EVREN ÖRNEKLEM İl Sayısı 67 12 Okul Sayısı 215 31 K.T.Ö. Gen.Müd.Bağ.Okullar 148 20 E.T.Ö.Gen.Müd.Bağ.Okullar 67 11 59201 705 K.T.Ö. Gen.Müd.Bağ.Okullar 49813 271 E.T.Ö.Gen.Müd.Bağ.Okullar 9388 434 2346 309 K.T.Ö. Gen.Müd.Bağ.Okullar 2042 154 E.T.Ö.Gen.Müd.Bağ.Okullar 304 155 İşletme Sayısı (3308 Sayılı Kanun’a Göre) 793 194 Yönetici Sayısı 9369 368 187730 6724 Mezun Sayısı* Öğretmen Sayısı Meslek Lisesi Mezunu Olmayan Çalışan Sayısı * Ek XI'deki okulların 1986-1987 öğretim yılı ile 1995-1996 yılları arasındaki mezun öğrenci sayıları dikkate alınmıştır. 2.1.2 Örneklem Bu araştırmanın örneklemini tekstil ve konfeksiyon sektörünün yoğunlukta olduğu 12 ildeki tekstil ve konfeksiyon programlarının uygulandığı (bölümlerinin olduğu) mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarından tesadüfi olarak seçilen 31 okul ve bu okullardaki tekstil ve konfeksiyon programı meslek dersi öğretmenlerinin tümü, 3308 sayılı kanun gereğince bu okullardan beceri öğretimi için öğrenci alan işletmelerden tesadüfi olarak seçilen 194 işletme, bu işletmelerde mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu tekstil ve konfeksiyon programlarından (bölümlerinden) mezun 705 çalışanın tümü ve mezun olmayan ancak mezun çalışanlarla aynı ya da benzer işleri yapan ve tesadüfi olarak seçilen 6724 mezun olmayan çalışan ve bu işletmelerdeki çalışanları değerlendirecek pozisyonda olan 368 yönetici oluşturmaktadır. Bunlar hakkında bilgiler Tablo 1’de sunulmuştur. 2.2. Veri Kaynakları ve Verilerin İşlenmesi Tekstil sektörünün mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu tekstil ve konfeksiyon programı mezunlarının sektördeki durumları ve sektörün bu insangücünden beklentilerini tespit etmek amacıyla ihtiyaç duyulan veriler çeşitli kaynaklardan elde edilmiştir. Kız Teknik Öğretim ve Erkek Teknik Öğretim Genel Müdürlüğü'ne bağlı mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu tekstil ve konfeksiyon programlarına ilişkin bilgiler Milli Eğitim Bakanlığı belgelerinden yararlanılarak incelenmiştir. Bu çerçevede, mesleki ve teknik eğitim içindeki tekstil eğitiminin geçmişten günümüze kadar geçirdiği aşamalar eğitim şuralarında yapılan görüşmeler ve alınan kararlar, kalkınma planları, hükümet programları, ilgili araştırmalar, kanun ve diğer dokümanlar araştırma amaçları çerçevesinde gözden geçirilmiştir. Ayrıca araştırmanın diğer boyutunu oluşturan tekstil ve konfeksiyon sektörünün Türkiye'deki gelişimi ve bu sektörün Türk Ekonomisi açısından önemine bağlı olarak gösterdiği gelişmeyi sürdürebilmesi için özellikle ihtiyaç duyduğu yetişmiş insangücünün durumu ve bu insangücünün niteliklerini belirlemeye yardımcı olacak derlenmiş bilgi ve değerlendirmelere ulaşılmaya çalışılmıştır. Araştırmanın ikinci veri kaynağını anketlerle toplanan veriler oluşturmaktadır. Araştırmanın amacı çerçevesinde hazırlanan dört anket formu (FORM I, II, III, IV) araştırmacı ve uygulayıcılardan oluşan bir uzmanlar grubunun incelemesine sunulmuştur. Uzmanlarca yapılan değerlendirmeler ve öneriler dikkate alınarak anketler üzerinde düzeltmeler yapılmıştır. Geliştirilen anketler pilot bir çalışmayla denenerek test edilmiştir. Uygulama sonuçları dikkate alınarak anketlere son şekli verilmiştir. Örneklem kapsamına alınan; Milli Eğitim Bakanlığı'nın Kız Teknik Öğretim Genel Müdürlüğü ve Erkek Teknik Öğretim Genel Müdürlüğü'ne bağlı mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu tekstil ve konfeksiyon programı mezunları, bu okullarda görevli tekstil ve konfeksiyon meslek dersi öğretmenleri, yukarıda adı geçen okul ve programlardan mezun olmayan, ancak sektörde mezunlarla aynı işi yapan çalışanlar ve 3308 sayılı kanun uyarınca beceri eğitimi sağlayan işletme yöneticilerine uygulanmıştır. Anketlerin birer örneği araştırmanın "ekler" bölümünde sunulmuştur. Anketlerin uygulanmasında METARGEM uzmanları görevlendirilmiştir. Anket uygulama esasları, geliştirilen anket uygulama kılavuzunda EK-II'de açıklanmıştır. METARGEM tarafından görevlendirilen uzmanlar örneklem kapsamına alınan okul ve işletmeler de anketleri uygulamışlardır. Anketlerin uygulanmasında uzmanlar, okul yöneticileri ile işbirliği yapmışlardır. Anket uygulaması ile görevlendirilen METARGEM uzmanlarına, araştırmanın amaçları, anketlerin kapsamı ve uygulamada izleyecekleri yöntemler açıklanmıştır. Uygulanan anketler uygulama ile görevlendirilen METARGEM uzmanlarınca ilgililerden geri alınarak, METARGEM araştırma grubuna teslim edilmiştir. Cevaplandırılan anketler doğruluk ve geçerlilik yönünden incelenerek yönergeye uygun cevaplandırılmayan anketler değerlendirme kapsamı dışında bırakılmıştır. Anketlerde açık uçlu sorulara verilen cevaplar kaydedilerek tekrarlanan görüş ve değerlendirmelerin frekansları hesaplanmıştır. Geçerli kabul edilen anketlerde sorulara verilen cevaplar METARGEM araştırma bölümü uzmanlarınca bilgisayar ortamına aktarılmıştır. Verilerin bilgisayara girişinden sonra anket formları "FORM I, II, III ve IV" için, istenilen bilgisayar çıktıları ayrı ayrı hazırlanmıştır. Araştırma amaçları doğrultusunda bilgisayardan alınan tablolar sonraki bölümlerde yorumlanarak bu araştırma raporu hazırlanmıştır. 2.3. Kullanılan İstatistik Teknikleri Araştırma, mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu tekstil ve konfeksiyon programı mezunu çalışanlar, mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunu olmayan ancak sektörde mezun çalışanlarla aynı işi yapan çalışanlar, mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu tekstil ve konfeksiyon programı meslek dersi öğretmenleri ve 3308 sayılı kanun çerçevesinde beceri öğretimi sağlayan işletme yöneticilerine uygulanan anketler sonucu elde edilen veriler, frekans ve yüzdeler olarak hesaplanarak grafiklerle, tablolarda gösterilmiştir. Anketlerde bazı sorulara verilen cevaplar arasındaki ilişkileri gösterebilmek için çapraz tablo hazırlanmıştır. Form I, II, III ve IV anketlerinde bazı soruların cevaplandırılmasında ve değerlendirilmesinde beşli ölçek kullanılmıştır. Ölçek eşit aralık ölçeği olarak kabul edilmiştir. Ölçeğin olumlu ucu 5 ve diğer ucu 1 olarak alınmıştır. Ölçek 5 ile 1 arasında değerlendirilmiştir. Beşli ölçeğin kullanıldığı anket sorularına verilen cevapların aritmetik ortalamaları ve standart sapmaları hesaplanmıştır. Aritmetik ortalama ve standart sapmaların hesaplanmasında anketlerdeki boş ve geçersiz olan cevaplar dikkate alınmamıştır. 3. ARAŞTIRMA BULGULARI VE TARTIŞMA Bu bölümde, tekstil ve konfeksiyon sektöründe, mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu tekstil ve konfeksiyon alt bölümlerinden mezun çalışanlar (Form-I), mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu tekstil ve konfeksiyon alt bölümlerinden mezun olmayan ancak sektörde mezunlarla aynı işi yapan çalışanlar (Form-II), mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarında tekstil ve konfeksiyon bölümü meslek dersi öğretmenleri (Form-III) ve sektörde 3308 sayılı kanun gereğince beceri öğretimi yapılan işletmelerin çalışanları değerlendirecek konumda olan yöneticilerine (Form-IV) uygulanan anketler sonucu elde edilen bulgular ve bu bulguların değerlendirilmesine yer verilmiştir. 3.1. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Çalışanlara İlişkin Bulgular Aşağıda mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunu çalışanların genel özellikleri, çalışma yeri, çalışma ortamı ve mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarında aldıkları eğitime ilişkin görüşlerin yer aldığı bulgular sunulmuştur. 3.1.1. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Tekstil ve Konfeksiyon Bölümleri Mezunlarının İllere Göre Dağılımı 22 3,1 17 2,4 İSTANBUL 333 47,2 İZMİR 36 5,1 K.MARAŞ 3 0,4 KAYSERİ 22 3,1 TEKİRDAĞ 93 13,2 UŞAK 4 0,6 TOPLAM 705 100,0 UŞAK DENİZLİ GAZİANTEP TEKİRDAĞ 5,0 KAYSERİ 35 K.MARAŞ 2,6 BURSA İZMİR 18 İSTANBUL 122 GAZİANTEP 17,3 ADANA ADIYAMAN 340 320 300 280 260 240 220 200 180 160 140 120 100 80 60 40 20 0 BURSA YÜZDE ADIYAMAN FREKANS ADANA İLLER DENİZLİ TABLO 2 Tablo 2 incelendiğinde; araştırmaya katılan deneklerin yüzde 47.2’sinin İstanbul’da, yüzde 17.3’nün Adana’da, yüzde 13.2’sinin Tekirdağ’da yoğunlaştığı, Adıyaman, Bursa, Denizli, Gaziantep, İzmir, K.Maraş, Kayseri ve Uşak illerinden araştırmaya katılan deneklerin toplamının yüzde 22.3 olduğu görülmektedir. Bu durum sektörün bu illerdeki geçmişi ve gelişmişliğine paralellik göstermektedir. 3.1.2. Mezun Çalışanların Cinsiyetlerine Göre Dağılımı TABLO 3 CİNSİYETİ FREKANS YÜZDE KADIN 432 61,8 ERKEK 267 38,2 BELİRTMEYENLER 6 TOPLAM 705 ERKEK %38 100,0 KADIN %62 Tablo 3 incelendiğinde; mezun çalışanların yüzde 61.8'ini kadınların, yüzde 38.2'sini ise erkeklerin oluşturduğu görülmektedir. Tekstil ve konfeksiyon sektöründe mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu tekstil ve konfeksiyon alt bölümlerinden mezun çalışanlardan cinsiyet yönünden kadın işgücünün erkek işgücünden yaklaşık 1,6 kat daha fazla olduğu yine Tablo 3’ün incelenmesinden anlaşılmaktadır. Türk tekstil ve konfeksiyon sektöründe yapılan bir başka araştırmada kadın çalışanların yüzde 58.2, erkek çalışanların yüzde 42.8 olduğu tespit edilmiştir. Bu oranlarda, mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu tekstil ve konfeksiyon bölümü mezunu çalışanlara ilişkin bulgulara paralellik göstermektedir. Bu durum mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarının tekstil ve konfeksiyon bölümlerini daha çok kız öğrencilerin tercih etmesine, sektörün kadın işgücünü ilgi ve yeteneklerine daha uygun işleri içermesi ve kadın istihdamını kolaylaştırıcı yaklaşımlarına bağlanabilir. 3.1.3. Mezun Çalışanların Yaş Dağılımı TABLO 4 YAŞI FREKANS YÜZDE 16-19 211 30,3 20-23 186 26,7 24-27 112 16,1 28 VEYA DAHA BÜYÜK 188 27,0 BELİRTMEYENLER 8 T OPLAM 705 100,0 28 VEYA DAHA BÜYÜK %27 24-27 %16 16-19 %30 20-23 %27 Tablo 4 incelendiğinde; mezun çalışanların yüzde 57’sinin 16-23 yaşlar arasında olduğu görülmektedir. Çeşitli kaynaklarca yapılan sınıflandırmalara göre 14-18 yaş ergenlik, 18-26 yaş gençyetişkinlik, 26-35 yaş orta yetişkinlik 35 yaş ve yukarısı da yetişkinlik dönemleri olarak belirtilmektedir. Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunu çalışanların yaşlarına göre dağılımı bu bağlamda değerlendirildiğinde ergenlik ve genç yetişkinlik dönemlerinde yığılma gösterdiği anlaşılmaktadır. Bu durum, mezunların son yıllarda okullarda verilen mesleki eğitime yönelik görüş ve ifadelerinin geçerliliğini ve güvenirliğini artırmaktadır. 3.1.4. Mezun Çalışanların Mezun Oldukları Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumlarına ve Yıllarına Göre Dağılımı TABLO 5 M EZU N O LD U Ğ U O K U L FR EK AN S YÜ ZD E END . MESLEK LİSESİ 212 30,3 TEKNİK LİSE 4 0,6 KIZ MESLEK LİSESİ 236 33,7 KIZ TEKNİK LİSESİ 1 0,1 AND . KIZ MESLEK LİSESİ 8 1,1 100 AND . KIZ TEKNİK LİSESİ 11 1,6 201 28,7 Ç O K PR O ĞR AMLI LİSE 7 1,0 AND. TEKSTİL MESLEK LİSESİ 1993 TEKSTİL KIZ MESLEK LİSESİ TEKSTİL TEKNİK MESLEK LİSESİ 1991 TERZİLİK MESLEK LİSESİ 100,0 1989 705 ÇOK PROĞRAMLI LİSE 5 T O PLAM 1987 BELİR TMEYENLER TEKSTİL MESLEK LİSESİ 0,7 AND. KIZ TEKNİK LİSESİ 1,1 5 AND. KIZ MESLEK LİSESİ 8 TEKSTİL KIZ MESLEK LİSESİ KIZ TEKNİK LİSESİ AND . TEKSTİL MESLEK LİSESİ 0 KIZ MESLEK LİSESİ 0,7 0,3 TEKNİK LİSE 5 2 50 END. MESLEK LİSESİ TER ZİLİK MESLEK LİSESİ 200 150 TEKSTİL MESLEK LİSESİ TEKSTİL TEKNİK MESLEK LİSESİ 250 TABLO 6 6 1,0 1974 5 0,9 1975 7 1,2 1976 3 0,5 1977 10 1,7 1978 14 2,4 1979 15 2,6 1980 14 2,4 1981 9 1,6 1982 16 2,8 1983 12 2,1 1984 7 1,2 1985 14 2,4 1986 22 3,8 1987 21 3,6 1988 15 2,6 1989 21 3,6 1990 34 5,9 1991 31 5,4 1992 38 6,6 1993 53 9,2 1994 44 7,6 1995 57 9,9 1996 102 17,6 BELİRTMEYENLER 127 TOPLAM 705 100,0 100 80 60 40 20 0 1995 0,5 1973 1985 0,5 3 1983 3 1972 1981 1971 120 1979 0,2 1977 1 1975 0,2 1970 1973 YÜZDE 1 1971 FREKANS 1968 1968 MEZUN OLUNAN YIL Tablo 5 incelendiğinde; araştırmaya katılan deneklerin yüzde 33.7'sini kız meslek lisesi mezunlarının oluşturduğu bunu yüzde 30.3'le endüstri meslek lisesi mezunları ve yüzde 28.7 ile tekstil meslek lisesi mezunlarının izlediği görülmektedir. Buna karşılık, teknik lise, kız teknik lisesi, anadolu kız meslek lisesi, anadolu kız teknik lisesi, çok programlı lise, terzilik meslek lisesi, tekstil teknik meslek lisesi, anadolu tekstil meslek lisesi, tekstil kız meslek lisesi mezunlarının toplamının ise yüzde 7.2 olduğu yine Tablo 5'in incelenmesinden anlaşılmaktadır. Tablo 6’da mezun olunan yıllar itibariyle konuya bakıldığında ise deneklerin 1968 ile 1996 yılları arasında geniş bir dağılım gösterdiği ve yığılmanın yüzde 17.6 ile 1996 yılında oluştuğu bunu yüzde 9.9'la 1995 yılının, yüzde 9.2 ile 1993 yılının, yüzde 7.6 ile 1994 yılının ve yüzde 6.6 ile 1992 yılının izlediği görülmektedir. Bu durumda sektörde çalışan mezunların yarısından fazlasını 1990 yılı ve sonrası mezunlarının oluşturduğu anlaşılmaktadır. Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumları 1980'li yılların ortalarından itibaren hızla gelişen sektörün beklentilerini karşılayacak nitelikli ara kademe eleman yetiştirme gayreti içine girmiş ve özellikle 1990'dan itibaren mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunları sektör tarafından daha yoğun olarak istihdam edilmeye başlanmıştır. Elde edilen bulgularda bu durumu destekler niteliktedir. 3.1.5. Mezun Çalışanların Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumlarından Mezun Olduğu Bölümler TABLO 7 TEKSTİL KALİTE-KONTROL 29 4,3 KONFEKSİYON 18 2,6 GİYİM 113 16,6 DERİ KONFEKSİYON 9 1,3 HAZIR GİYİM 73 10,7 MODA TASARIMI 2 0,3 BOYA BASKI DESEN 4 0,6 ERKEK TERZİLİĞİ 1 0,1 KADIN TERZİLİĞİ 4 0,6 BELİRTMEYENLER 23 TOPLAM 705 100 80 60 40 20 0 KADIN TERZİLİĞİ 1,5 ERKEK TERZİLİĞİ 10 BOYA BASKI DESEN TEKSTİL ÖRME 120 MODA TASARIMI 22,0 HAZIR GİYİM 150 DERİ KONFEKSİYON TEKSTİL DOKUMA 140 GİYİM 16,6 KONFEKSİYON 113 TEKSTİL KALİTE-KONTROL TEKSTİL BOYA APRE 160 TEKSTİL ÖRME 22,9 TEKSTİL DOKUMA YÜZDE 156 TEKSTİL BOYA APRE FREKANS TEKSTİL İPLİKÇİLİK TEKSTİL İPLİKÇİLİK MEZUN OLDUĞU BÖLÜM 100,0 Tablo 7 incelendiğinde; mezun çalışanların yüzde 22.9’unun mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarının tekstil iplikçilik, yüzde 22’sinin tekstil dokuma, yüzde 16.6’sının tekstil boya-apre, yüzde 16.6’sının giyim bölümlerinden mezun olduğu görülmektedir. Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarından araştırma kapsamına alınan diğer bölümlerden mezun olanların toplamının yüzde 22 olduğu, Tablo 7’nin incelenmesinden anlaşılmaktadır. 3.1.5.1. Kadın Çalışanların Çalıştığı Bölüm İle Mezun Olduğu Bölümün Karşılaştırılması TABLO 8 Tek. İpl. Tek. Boya Apre Tek. Dok. Tek. Örm. Tek. Kal. Kont. Konf. Giyim Deri Konf. Moda Tas. Belir tmey enler Toplam Yüzde Tek.İplikçilik (elyaf) 44 65.6 2 3.5 15 23.0 - 2 8.3 7 9.5 5 4.4 1 25.0 - - 76 17.4 Tek.Boya-Apre (Baskı) 4 5.9 38 66.6 2 3.0 - 1 4.1 1 1.3 4 3.5 - - - 50 11.5 Tek.Dok. (Desen) 2 2.9 5 8.7 29 44.6 2 50.0 - 4 5.4 2 1.7 - - - 44 10.1 - - 1 1.5 2 50.0 - 8 10.9 - - - - 9 2.0 Tek.Kalite Kontrol 12 17.9 8 14.0 9 13.8 - 19 79.1 19 26.0 14 12.5 - - - 81 18.6 Konf. (Haz.Giy.-Modaevi Butik) 4 5.9 4 7.0 9 13.8 2 8.3 33 45.2 86 76.7 1 25.0 1 100.0 - 142 32.6 - 1 1.4 - - - - 1 1.3 - - - - 2 0.4 Deri Konfeksiyon - - - - - - 1 0.8 2 50.0 - - 3 0.6 Belirtmeyenler - - - - - - - - - 28 28 6.4 67 57 65 4 24 73 112 4 1 28 435 100.0 15.4 13.1 14.9 0.9 5.5 16.7 25.7 0.9 0.2 6.4 100.0 MEZUN OLDUĞU BÖLÜM ÇALIŞTIĞI BÖLÜM Tek.Örme Planlama Toplam Yüzde Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunu olan ve sektörde çalışan kadın işgücünün mezun olduğu bölüm ile çalıştığı bölüm arasındaki ilişki Tablo 8’de incelendiğinde; araştırmaya katılan kadın mezunların, çalıştıkları bölümlere göre mezun oldukları bölümlerde çalışma oranları, yüzde 79.1 ile kalite kontrol, yüzde 66.6 ile tekstil boya-apre, yüzde 65.6 ile tekstil iplikçilik, yüzde 50 ile deri konfeksiyon ve tekstil örme, yüzde 45.2 ile konfeksiyon, yüzde 44.6 ile tekstil dokuma bölümlerinde olduğu gözlenmiştir. Mezun oldukları bölümlerin dışında ise; giyim bölümü mezunlarının yüzde 76.7 ve moda tasarımı bölümü mezunları yüzde 100 oran ile konfeksiyon bölümlerinde çalıştığı gözlenmiştir. Planlama bölümünde çalışanların ise; tekstil iplikçilik ve konfeksiyon bölümü mezunlarından karşılandığı gözlenmiştir. Toplam kadın mezun çalışanların yüzde 25.7’sini oluşturan giyim bölümü mezunlarının yüzde 76.7 oranında konfeksiyon bölümlerinden istihdam edilmeleri, giyim bölümlerinin iş hayatının gereklerine yönelik olmadığını göstermektedir. Çalıştığı bölüm ile mezun olduğu bölüm arasında en fazla ilişki yüzde 79.1 ile tekstil kalite kontrol bölümünde gözlenmektedir. Genel olarak bakıldığında kadın mezunların yarıya yakını branşlarının dışındaki işlerde çalışmakta olduğu anlaşılmaktadır. 3.1.5.2. Erkek Çalışanların Çalıştığı Bölüm ile Mezun Olduğu Bölümün Karşılaştırılması TABLO 9 Tek. İpl. Tek. Boya Apre Tek. Dok. Tek. Örm. Tek. Kal. Kont. Konf. Giy. Deri Konf. Moda Tas. Belir tmey enler Toplam Yüzde Tek.İplikçilik (elyaf) 49 58.3 1 2.0 6 7.3 1 16.6 - - 1 50.0 - - - 58 21.4 Tek.Boya-Apre (Baskı) 8 9.5 14 16.6 3 3.5 50 96.0 1 2.0 - 5 6.0 61 74.4 2 2.4 - - - - - - 64 23.7 2 33.3 3 50.0 - 1 50.0 - - - - 80 29.6 - 1 12.5 1 12.5 - - - - 8 2.9 Tek.Kalite Kontrol 7 8.3 - 6 7.3 - 4 100.0 3 37.5 - - - - 20 7.4 Konf. (Haz.Giy.-) 2 2.3 - 1 1.2 - - 3 37.5 - - 1 100.0 - 8 2.9 - - - - - - - - - 1 0.3 - - - - - - 6 2.2 - - - - - - 5 100.0 - - Belirtmeyenler 1 1.1 - 1 1.2 - - 25 25 9.2 Toplam 84 52 82 6 4 8 2 5 1 25 270 100 31.1 19.2 30.3 2.2 1.4 2.9 0.7 1.8 0.3 9.2 100.0 MEZUN OLDUĞU BÖLÜM ÇALIŞTIĞI BÖLÜM Tek.Dok. (Desen) Tek.Örme Planlama Deri Konfeksiyon Yüzde Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunu olan ve sektörde çalışan erkek işgücünün mezun olduğu bölüm ile çalıştığı bölüm arasındaki ilişki Tablo 9’da incelendiğinde; araştırmaya katılan erkek mezunların çalıştıkları bölümlere göre mezun oldukları bölümlerde çalışma oranı, yüzde 100 ile tekstil kalite kontrol, yüzde 96 ile tekstil boya-apre, yüzde 74.4 ile tekstil dokuma, yüzde 58.3 ile tekstil iplikçilik, yüzde 50 ile tekstil örme, yüzde 37.5 ile konfeksiyon bölümlerinde olduğu gözlenmiştir. Planlama bölümünde çalışanların ise tekstil dokuma bölümü mezunlarından karşılandığı görülmektedir. Erkek mezun çalışanların yüzde 19.2’sini oluşturan “tekstil boya-apre” bölümü mezunlarının aynı bölümde (mezun olduğu bölümde) çalışma oranı ise yüzde 96 olduğu gözlenmiştir. Yüzde 100 ile tekstil kalite kontrol ve deri konfeksiyon bölümlerinin oranı daha fazla olmasına rağmen erkek mezunların geneli içindeki sayısı çok düşük olduğu için anlamlı görülmemiştir. Genel olarak bakıldığında erkek mezunların kendi bölümlerinde istihdam edilme oranı kadın mezunlara göre daha fazla olduğu gözlenmektedir. 3.1.6. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Çalışanların İşletmedeki Mesleki Ünvanları TABLO 10 ÇALIŞTIĞI BÖLÜM Teks. İplik Elyaf Teks. Boya Apre Kalite Kontrol Elemanı 1 6 Vasıfsız İşçi 24 9 Makinacı 1 Makina Teknisyeni 5 MESLEKİ ÜNVAN Desinatör Teks. Teks. Kal. Dok. Örme Kont. 12 İplik Ustası 18 86 12.8 1 3 62 69 10.3 1 10 55 8.2 33 4.9 31 4.6 22 3.3 21 3.1 14 2.1 13 1.9 13 1.9 10 1.5 9 1.3 9 1.3 7 1.0 7 1.0 7 1.0 1 31 1 1 23 9 31 1 1 2 2 1 Planlamacı 10 Dokuma Usta Başı 9 Model Kalıp Elemanı 8 Bant Sorumlusu Çözgü İşçisi 2 11 4 1 7 7 Yüzde 21 14 6 Toplam 2 Makastar (Pastalcı) Bobin Elemanı İşl. 21 Boya-Apre Teknisyeni Bölüm Şefi İdari Dışı 23.3 1 Dokumacı Üret. 157 2 4 Deri Konf. 4 7 8 Plan 146 4 Stilist (Modelist) Konf. 6 1 ÇALIŞTIĞI BÖLÜM MESLEKİ ÜNVAN Teks. İplik Elyaf İplik İşçisi 6 Formen 3 Teks. Boya Apre Toplam Yüzde 6 .9 6 .9 6 .9 6 .9 5 .7 5 .7 4 .6 4 4 .6 4 4 .6 1 Teks. Teks. Kal. Dok. Örme Kont. 1 Konf. Plan Deri Üret. İdari Konf. Dışı İşl. 1 Proses Tatbik Elemanı 6 Etüd Elemanı 2 Vater Bakımcı 5 4 Depo Müdürü Ham Depo Elemanı Baskı İşçisi 5 Stok Kontrol 4 Yardımcı Colorist Kumaş Pazarlamacı 4 4 .6 Sekreter 3 3 .4 Memur 3 3 .4 3 .4 3 .4 3 .1 3 .4 2 .3 2 .3 Sevkiyat Sorumlusu 3 Ütü-Sanfor 3 Araştırma-Geliştirme Elemanı 3 Regula Elemanı 3 Tahar İşçisi 2 Boyahane Şefi 2 Santral Memuru 2 2 .3 Muhasebeci 2 2 .3 2 3 2 .3 Hallaç İşçisi 2 Üretim Müdürü Asistanı 2 Reçme Elemanı 2 2 .3 Overlok Elemanı 2 2 .3 2 .3 2 2 .3 2 2 .3 İşletme Şefi Tops Hazırlama Kısım Operatörü Kamgarn Makina Bakım Birim Yöneticisi 2 Nakliyeci 2 2 .1 Tornacı 1 1 .1 1 .1 Personel Şefi, 1 Kazancı 1 1 .1 Ramcı 1 1 .1 1 .1 1 .1 İplik Teknisyeni 1 Deri Teknisyeni 1 Bilgisayar Operatörü 1 1 .1 Boya-Apre Eğitim Sorumlusu 1 1 .1 ÇALIŞTIĞI BÖLÜM MESLEKİ ÜNVAN Teks. İplik Elyaf Teks. Boya Apre İplik Boya Ustabaşısı Teks. Teks. Kal. Dok. Örme Kont. Konf. Plan Deri Üret. İdari Konf. Dışı İşl. 1 Rapier-Picanol Grubu (İşletme Teknisyeni) 1 Toplam Yüzde 1 .1 1 .1 Eğitim Monitörü 1 1 .1 Müşteri Temsilcisi 1 1 .1 1 .1 1 .1 Elektronik Teknisyeni 1 Bilgisayar Operatörü 1 BELİRTMEYENLER TOPLAM YÜZDE 34 76 58 98 12 176 160 17 7 41 26 671 11.3 8.6 14.6 1.8 26.2 23.8 2.5 1.0 6.1 3.9 100.0 Tablo 10 incelendiğinde; araştırmaya katılan deneklerin yüzde 23.2’lik değerle “kalite kontrol elemanı” ünvanında yığılma gösterdiği, bunu yüzde 12.8’lik değerle “vasıfsız İşçi", yüzde 10.3’lük değerle “makineci”, yüzde 8.2’lik değerle “makine teknisyeni” ünvanlarının izlediği görülmektedir. 3.1.7. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunlarının İşletmede Çalıştığı Bölümler TABLO 11 ÇALIŞILAN BÖLÜM FREKANS YÜZDE TEKSTİL İPLİKÇİLİK (ELYAF) 85 12,1 TEKSTİL BOYA-APRE (BASKI) 65 9,3 TEKSTİL DOKUMA (DESEN) 101 14,4 TEKSTİL ÖRME 12 1,7 TEKSTİL KALİTE KONTROL 181 25,8 KONFEKSİYON (MODAEVİ BUTİK) 167 23,8 PLANLAMA 17 2,4 DERİ KONFEKSİYON 7 1,0 ÜRETİM DIŞI İŞLER 41 5,8 İDARİ İŞLER 26 3,7 200 180 160 140 120 100 80 60 40 705 100,0 İDARİ İŞLER PLANLAMA KONFEKSİYON (MODAEVİ BUTİK) TEKSTİL KALİTE KONTROL TEKSTİL ÖRME TEKSTİL DOKUMA (DESEN) ÜRETİM DIŞI İŞLER 3 TOPLAM DERİ KONFEKSİYON BELİRTİLMEYENLER TEKSTİL BOYAAPRE (BASKI) 0 TEKSTİL İPLİKÇİLİK (ELYAF) 20 Tablo 11 incelendiğinde; mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunlarının yüzde 25.8’i tekstil kalite kontrol sürecinde, yüzde 23.8’i sektörde giysi üretiminde, yüzde 14.4’ü tekstil dokuma üretiminde, yüzde 12.1’i tekstil elyaf-iplik üretiminde, yüzde 9.3’ünün ise tekstil boya-apre işlemlerinde çalıştığı görülmektedir. Tekstil örme, planlama, deri konfeksiyon, üretim dışı ve idari işlerde çalışanların toplamının ise yüzde 14.6 olduğu yine Tablo 11'in incelenmesinden anlaşılmaktadır. Araştırmaya katılan deneklerin yaklaşık dörtte birinin giysi üretimiyle ilgili bir bölümde çalışıyor olması mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarında giyim bölümünün bu tür okulların geleneksel bölümleri olmasına ve sektörün son yıllarda bu konuda gösterdiği gelişmeye paralel olarak giyim-konfeksiyon bölümü mezunlarını daha fazla istihdam etmelerine bağlanabilir. 3.1.7.1. Mezun Çalışanların Mezun Olduğu Bölüm ile Yaptığı İşin Karşılaştırılması TABLO 12 YAPTIĞI İŞ MEZUN OLDUĞU BÖLÜM Tekstil İplikçilik Tekstil Boya-Apre Tekstil Dokuma Tekstil Örme Tekstil Kalite Kontrol Konfeksiyon Giyim Deri Konfeksiyon Hazır Giyim Moda Tasarımı Boya-Baskı-Desen Erkek Terziliği Kadın Terziliği Mezun Olduğum branş ile ilgili bölümlerde çalışmaktayım Mezun olduğum branşla ilgili olmayan üretim bölümlerinde çalışmaktayım Üretim dışı büro işlerinde çalışmaktayım Diğer/Lütfen Sayı Oran Sayı Oran Sayı Oran Sayı Oran 106 89 109 4 22 12 83 8 65 1 3 3 68.4 80.9 73.2 50.0 75.9 70.6 73.5 88.9 89.0 50.0 75.0 75.0 39 15 30 3 4 3 24 1 6 1 1 1 25.2 13.6 20.1 37.5 13.8 17.6 21.2 11.1 8.2 50.0 25.0 33.3 5 1 5 1 1 5 1 3.2 .9 3.4 12.5 3.4 4.4 1.4 5 4 5 2 2 1 1 3.2 4.5 3.4 6.9 11.8 .9 1.4 1 - 100.0 - - - Belirtmeyenler Toplam Yüzde Toplam Yüzde 155 110 149 8 29 17 113 9 73 2 4 1 4 23.3 16.3 22.1 1.2 4.3 2.5 16.8 1.3 10.8 0.3 0.6 0.1 0.5 31 505 74.9 128 19.0 20 3.0 21 3.1 705 100.0 100.0 Tablo 12 incelendiğinde; mezun çalışanların yüzde 74.9'unun mezun olduğu branşla ilgili işlerde, yüzde 19'unun mezun olduğu branşla ilgili olmayan üretim bölümlerinde, yüzde 3'ünün ise üretim dışı büro işlerinde çalıştığı görülmektedir. "Diğer" seçeneğini işaretleyen yüzde 3.1'lik denek grubu ise hangi işlerde çalıştıklarını belirtmemişlerdir. Giyim bölümü mezunlarının yüzde 76.7 oranında konfeksiyon bölümünde çalıştıkları, Tablo 8'de ifade edilmişti. Tablo 12’de ise, giyim bölümü mezunları yüzde 73.5 oranında mezun oldukları branş ile ilgili işlerde çalıştıklarını belirtmişlerdir. Bu iki tablo karşılaştırıldığında giyim bölümü mezunları kendilerini konfeksiyon bölümüne çok yakın gördükleri ortaya çıkmaktadır. 3.1.8. Çalışanların Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumlarından Mezun Olduktan Sonra İş Bulma Süreleri TABLO 13 BEKLENEN SÜRE FREKANS 1-6 AY 405 58,3 7-12 AY 86 12,4 13-18 AY 33 4,7 19-24 AY 29 4,2 DİĞER 142 20,4 BELİRTMEYENLER 10 TOPLAM 705 DİĞER %20 YÜZDE 100,0 19-24 AY %4 13-18 AY %5 7-12 AY %12 1-6 AY %59 Tablo 13 incelendiğinde; araştırmaya katılan deneklerin yüzde 70.7’sinin mezun olduktan sonra ilk altı ay ve bir yıl içinde iş bulabildikleri görülmektedir. Bu süre uzadıkça iş bulabilme oranının düştüğü yine Tablo 13’ün incelenmesinden anlaşılmaktadır. “Diğer” seçeneğini işaretleyen yüzde 20.4'lük kesimin ise 24 ayın üzerindeki sürelerde iş bulabildiği anlaşılmaktadır. 3.1.8.1. Mezun Çalışanların Cinsiyetleri ile İş Bulmak İçin Beklenen Sürenin Karşılaştırılması TABLO 14 CİNSİYET BEKLEME SÜRESİ 1-6 ay 7-12 ay 13-18 ay 19-24 ay Diğer Kadın Erkek Belirtmeyenler Toplam Yüzde 257 60.1 59 13.8 24 5.6 13 3.0 74 17.3 142 54.1 27 10.3 9 3.4 16 6.1 68 25.9 6 405 58.3 86 12.4 33 4.8 29 4.1 142 20.4 Belirtmeyenler Toplam 427 262 Yüzde 62 38.0 10 10 16 705 100 100 Tablo 14 incelendiğinde; mezun çalışanların cinsiyetleri ile iş bulma sürelerinin karşılaştırılmasında kadın çalışanların yüzde 60.1'i 1-6 ay arasında beklerken erkek çalışanlarda bu oranın yüzde 54.1 olduğu anlaşılmaktadır. Diğer seçeneğini işaretleyen 24 ayın üzerinde bir sürede iş bulan kadın çalışanların oranı yüzde 17.3 iken, bu sürenin erkek çalışanlarda yüzde 25.9 olduğu görülmektedir. Tablo geneline göre, kadın çalışanların daha kısa sürede iş bulduğu anlaşılmaktadır. 3.1.9. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunlarının İş Bulma Yöntemleri TABLO 15 YÖNTEMLER FREKANS YÜZDE YÖNETİCİ VE ÖĞRETMEN YARDIMIYLA 146 21,0 BECERİ EĞITİMİNİ BURADA ALDIM 141 20,3 İŞ VE İŞÇİ BULMA KURUMU İLE 29 4,2 İLAN İLE 66 9,5 TANIDIK TAVSİYELERİ İLE 301 43,3 1,7 DİĞER 12 BELİRTMEYENLER 10 TOPLAM 705 TANIDIK TAVSİYELERİ İLE %44 100,0 DİĞER %2 İLAN İLE %9 YÖNETİCİ VE ÖĞRETMEN YARDIMIYLA %21 İŞ VE İŞÇİ BULMA KURUMU İLE %4 BECERİ EĞITİMİNİ BURADA ALDIM %20 Tablo 15 incelendiğinde; araştırmaya katılan deneklerin yüzde 43.3’ünün iş bulmasında tanıdık ve arkadaş tavsiyesinin etkili olduğu, bunu yüzde 21’lik değerle mezun oldukları okulların yönetici ve öğretmenlerin izlediği ancak, yüzde 20.3’ünün beceri eğitimi yaptığı işletmelerde işe girdiği görülmektedir. İş ve İşçi Bulma Kurumu aracılığı ve ilan ile daha profesyonel sayılabilecek yöntemlerle iş bulanların toplamının ise yüzde 13.7 olduğu yine Tablo 15’in incelenmesinden anlaşılmaktadır. “Diğer” seçeneğinde ise mezunların yüzde 1.7’si, “kendi müracaatları” sonucunda iş bulduklarını belirtmişlerdir. 3.1.9.1 Mezun Çalışanların Eğitimleri ile İş Yerindeki Çalışma Durumları Arasındaki İlişki TABLO 16 EĞİT İM VE ÇALIŞM A DURUM LARI FREKANS YÜZDE BRANŞIMLA İLGİLİ BÖLÜMLERDE 512 73,7 BRANŞIM HARİCİ BÖLÜMLERDE 137 19,7 ÜRETİM DIŞI BÜRO İŞLERİNDE 23 3,3 DİĞER 23 3,3 BELİRTMEYENLER 10 T OPLAM 705 ÜRETİM DIŞI BÜRO İŞLERİNDE %3 BRANŞIM HARİCİ BÖLÜMLERDE % 20 DİĞER %3 BRANŞIMLA İLGİLİ BÖLÜMLERDE % 74 100,0 Tablo 16 incelendiğinde; araştırmaya katılan deneklerin yüzde 73.7’sinin mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarından mezun olduktan sonra çalıştıkları işletmelerde aldıkları eğitime uygun bölümlerde çalışıyor oldukları, buna karşılık yüzde 26.3’ünün ise aldıkları eğitime uygun olmayan işlerde çalıştıkları görülmektedir. Mesleki ve teknik eğitimin pahalı bir eğitim olduğu düşünüldüğünde deneklerin yaklaşık dörtte birinin aldıkları alan eğitimi dışında başka bölümlerde çalışıyor olması ise oldukça düşündürücüdür. 3.1.10. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunlarının Çalıştığı Bölüm ile İş Bulma Yöntemlerinin Karşılaştırılması TABLO 17 Mezun olduğum NASIL mesleki BULDUĞU ortaöğretim ÇALIŞTIĞI BÖLÜM kurumunun yönetici ve öğretmenlerinin yardımıyla Aynı işletmede daha önce beceri öğrenimimi aldığımdan İş ve İşçi Bulma Kurumu ile Eleman aranıyor ilanları ile Tanıdık ve arka-daş tavsiyeleri ile Diğer Toplam Yüzde 12.3 Sayı Oran Sayı Oran Sayı Oran Sayı Oran Sayı Oran Sayı Oran 15 17.6 15 17.6 5 5.9 12 14.1 36 42.4 2 2.4 85 Tek. Boya-Apre 7 10.9 13 20.3 - - 8 12.5 33 51.6 3 4.7 64 9.2 Tekstil Dokuma 22 22.4 22 22.4 - - 11 11.2 41 41.8 2 2.0 98 14.2 Tekstil Örme 5 41.7 1 8.3 - - - - 6 50.0 - - 12 1.7 Tekstil Kalite-Kontrol 45 25.3 41 23.0 7 3.9 13 7.3 71 39.9 1 .6 178 25.7 Konfeksiyon 35 21.3 20 12.2 16 9.8 16 9.8 75 45.7 2 1.2 164 23.7 Planlama 4 23.5 3 17.6 - - 2 11.8 8 47.1 - - 17 2.5 Deri Konfeksiyon 2 28.6 4 57.1 - - - - 1 14.3 - - 7 1.0 Üretim Dışı İşler 9 22.0 10 24.4 - - 2 4.9 19 46.3 1 2.4 41 5.9 Tekstil İplikçilik-Elyaf İdari İşler 2 7.7 11 42.3 1 3.8 2 7.7 9 34.6 1 3.8 26 3.8 Toplam 146 21.1 140 20.2 29 4.2 66 9.5 299 43.2 12 1.7 692 100.0 Belirtmeyenler 13 Genel Toplam 705 Tablo 17 incelendiğinde; mezunların yüzde 48.3'ünün tanıdık ve arkadaş tavsiyesiyle, yüzde 23.2'sinin eğitimleri sırasında beceri öğretimi yaptığı işletmede, yüzde 15.6'sının ise mezun olduğu mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu yönetici ve öğretmenlerinin yardımıyla iş buldukları görülmektedir. Tablo 14'de, kadın çalışanların yüzde 17.1'i ile erkek çalışanların yüzde 25.4'ü iki yıl ve daha ileri sürelerde iş bulabilmek için bekledikleri dikkate alınırsa, Tablo 17’de belirtilen İş ve İşçi Bulma Kurumunun 4.2'lik oranı bu kurumun etkinliğinin yetersiz olduğunu göstermektedir. 3.1.11. Mezun Çalışanların Çalışmaya Başladıktan Sonra Aldıkları Eğitim TABLO 18 ALDIKLARI EĞİT İM FREKANS YÜZDE HİÇBİR EĞİTİM ALMADIM 149 21,9 İŞ BAŞINDA PLANLI EĞİTİM ALDIM 296 43,5 GÖZLEM YAPARAK 169 24,9 KURSA KATILDIM 38 5,6 SEMİNERE KATILDIM 14 2,1 2,1 DİĞER 14 BELİRTMEYENLER 25 T OPLAM 705 KURSA KATILDIM %6 GÖZLEM YAPARAK 24% SEMİNERE KATILDIM 2% DİĞER HİÇBİR EĞİTİM ALMADIM % 22 %2 İŞ BAŞINDA PLANLI EĞİTİM ALDIM % 43 100,0 Tablo 18 incelendiğinde; araştırmaya katılan deneklerin yüzde 43.5’inin “iş başında planlanmış bir eğitim ortamında eğitim” aldıkları, yüzde 24.9’unun “gözlem yaparak” işi öğrenmeye çalıştıkları, buna karşılık yüzde 21.9’unun ise “hiç bir eğitim almadıklarını” belirttikleri görülmektedir. Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarında bireye meslekleri ile ilgili olarak kazandırılan davranışların çalışma ortamının gerektirdiği bilgi ve becerileri yeterli bir şekilde karşılamadığı, bu nedenle mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunlarının işletmelerde çalışmaya başladıktan sonra, hızla gelişen ve değişen teknolojiye uyum sağlayabilmesi için işyerinde hizmetiçi eğitimine gerek duyulduğu gözlenmiştir. 3.1.12. Mezun Çalışanların Yaptıkları İşle İlgili Olarak Tercih Ettikleri Eğitim Düzeyi 59 8,6 300 ÇIRAKLIK EĞİTİM MERKEZİNDE 29 4,2 200 VASIFSIZ İŞÇİ OLARAK ÇALIŞARAK 80 11,6 100 KISA SÜRELİ KURSLARLA 122 17,7 4,2 DİĞER 29 BELİRTMEYENLER 17 TOPLAM 705 100,0 0 DİĞER 400 KISA SÜRELİ KURSLARLA 53,6 MES. LİSESİNE DEVAMIM GEREKMEZDİ VASIFSIZ İŞÇİ OLARAK ÇALIŞARAK YÜZDE 369 ÇIRAKLIK EĞİTİM MERKEZİNDE FREKANS MES. LİSESİNE DEVAMIM GEREKMEZDİ EĞİTİM DÜZEYİ ANCAK MESLEK LİSESİ EĞİTİMİYLE ANCAK MESLEK LİSESİ EĞİTİMİYLE TABLO 19 Tablo 19 incelendiğinde; araştırmaya katılan deneklerin yüzde 53.6’sı yaptıkları işi ancak meslek lisesi eğitimiyle öğrenebileceğini belirtirken, yüzde 8.6’sı ise meslek lisesine devam etmenin gerekli olmadığını belirttikleri görülmektedir. “Diğer” seçeneğini işaretleyen mezunlar ise, eğitimlerini yüksek okul düzeyinde, uzun süreli kurslara devam ederek ya da yurt dışında eğitim alarak yapmayı tercih ettiklerini belirtmişlerdir. Araştırmaya katılan mezunların yaklaşık yüzde 55’inin yaptıkları iş için örgün eğitim ortamının gerekli olduğunu düşünürken deneklerin yüzde 45’inin böyle bir eğitimin gerekli olmadığı bunun yerine herhangi bir yaygın eğitim türüyle de bu işi öğrenebileceklerini belirtmeleri oldukça anlamlıdır. Deneklerin büyük çoğunluğu (Tablo 13) bir yıl içinde iş bulanlardan oluşmasına rağmen yaklaşık yarısı (Tablo 18) işinde planlı eğitim aldığını ifade etmekte ve Tablo 19'da ise, deneklerin yaklaşık yarısı meslek lisesi eğitimine gerek duymadan mesleki bilgi ve becerileri kazanabileceğini belirtmektedir. Bu durum mezun çalışanların meslek liselerinde yetersiz yetişmelerine rağmen sektörün insangücü ihtiyacından dolayı istihdam edilebildikleri sonucunu çıkarmaktadır. 3.1.13. Mezun Çalışanların Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumlarında Aldıkları Bilgilerin İşe Başlarken İşletmedeki Bilgi Gerektiren İşler İçin Yeterlik Durumu TABLO 20 İFADE FREKANS YÜZDE KESİNLİKLE KATILIYORUM 155 22,9 KATILIYORUM 288 42,5 KARARSIZIM 60 8,8 KATILMIYORUM 128 18,9 KESİNLİKLE KATILMIYORUM 47 6,9 BELİRTMEYENLER 27 TOPLAM 705 Aritmetik Ort: 3.555 1 225 100,0 KATILMIYORUM %19 KARARSIZIM %9 KESİNLİKLE KATILMIYORUM %7 KESİNLİKLE KATILIYORUM %23 KATILIYORUM %42 Std. Sapma: Tablo 20 incelendiğinde; araştırmaya katılan deneklerin yüzde 42.5’i mesleki ve teknik ortaöğretim kurumunda aldıkları mesleki bilgilerin işe başladıklarında yeterli olmadığına “katıldıkları”, bunu yüzde 22.9’luk bir değerle bu görüşe "kesinlikle katılanların" izlediği, “katılmayanların” yüzde 18.9’luk "kesinlikle katılmayanların" ise yüzde 6.9’luk bir grubu oluşturduğu görülmektedir. Mezun çalışanların mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarında aldıkları bilgilerin işe başlarken, bilgi gerektiren işler için yeterliği konusunda yaptıkları değerlendirmenin aritmetik ortalaması 3.555, standart sapması 1.225’dir ve mezunlar eğitimleri boyunca aldıkları bilgileri işe başlarken bilgi gerektiren işler için “katılıyorum”a yakın derecede yetersiz bulduklarını belirtmişlerdir. Mezun çalışanların dörtte biri işe başlarken kendini mesleki bilgi yönünden yeterli görmektedir. Büyük çoğunluğun kendini yeterli görmemesi, mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarında öğretim programlarının içeriklerinin, işletmelerin mezunlardan beklediği bilgileri içerecek şekilde düzenlenmesi gerekliğini açıkça ortaya çıkarmaktadır. 3.1.14. Mezun Çalışanların Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumlarında Edindikleri Mesleki Becerilerin İşe Başlarken İşletmedeki Beceri Gerektiren İşler İçin Yeterlik Durumu TABLO 21 İFADE FREKANS YÜZDE KESİNLİKLE KATILIYORUM 119 17,7 KATILIYORUM 295 43,8 KARARSIZIM 50 7,4 KATILMIYORUM 168 25,0 KESİNLİKLE KATILMIYORUM 41 6,1 BELİRTMEYENLER 32 TOPLAM 705 Aritmetik Ort: 3.421 100,0 KATILMIYORUM %25 KARARSIZIM %7 KESİNLİKLE KATILMIYORUM %6 KESİNLİKLE KATILIYORUM %18 KATILIYORUM %44 Std. Sapma: 1.210 Tablo 21 incelendiğinde; araştırmaya katılan deneklerin yüzde 61.5’i mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarında edindikleri mesleki becerileri işe başlarken işletmede beceri gerektiren işler için yeterli olmadığını belirtmişlerdir. Mezun çalışanların mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarında edindikleri mesleki becerilerin işe başlarken işletmelerdeki beceri gerektiren işler için yeterliğine ilişkin yaptıkları değerlendirmenin aritmetik ortalaması 3.421, standart sapması ise 1.210’dur. Bu durumda mezunlar eğitimleri boyunca kazandıkları becerilerin yeterliğini işe başlarken, beceri gerektiren işler için “kararsıza” yakın derecede değerlendirmişlerdir. Mezunların işe başlarken “becerilerini yetersiz görmeleri”, Tablo 20’de gözlenen “bilgilerini yetersiz görmeleri” ile ilgili ifadelerin yaklaşık aynı oranda olduğu görülmektedir. 3.1.15. Mezun Çalışanların Diğer Mezun Olmayan Çalışanlara Göre İşi Kavrama ve Uygulama Durumu TABLO 22 İFADE FREKANS YÜZDE KESİNLİKLE KATILIYORUM 222 32,9 KATILIYORUM 327 48,5 KARARSIZIM 45 6,7 KATILMIYORUM 58 8,6 KESİNLİKLE KATILMIYORUM 22 3,3 BELİRTMEYENLER 31 TOPLAM 705 Aritmetik Ort: 3.993 100,0 KATILMIYORUM %9 KESİNLİKLE KATILMIYORUM %3 KARARSIZIM %7 KESİNLİKLE KATILIYORUM %33 KATILIYORUM %48 Std. Sapma: 1.018 Tablo 22 incelendiğinde; araştırmaya katılan deneklerin yüzde 81.4’ü mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunu çalışanların işi daha çabuk kavrayıp uyguladıkları görüşüne katıldıklarını belirtmişlerdir. Mezun çalışanların işyerinde işi diğer çalışanlara göre daha çabuk kavrama ve uygulayabilme durumuna ilişkin yaptıkları değerlendirmenin aritmetik ortalaması 3.993, standart sapması ise 1.018’dir ve “katılıyorum”a yakın derecededir. Bu durumda mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunlarının okulda edindikleri bilgi ve becerilerin işyerindeki işlere uyumlarını kolaylaştırdığı şeklinde yorumlanabilir. 3.1.16. Mezun Çalışanların Diğer Çalışanlara Göre İş Güvenliği ve İşçi Sağlığı Konularında Bilinçli Olma Durumu TABLO 23 İFADE FREKANS YÜZDE KESİNLİKLE KATILIYORUM 204 30,5 KATILMIYORUM 322 48,2 KARARSIZIM 57 8,5 KATILMIYORUM 66 9,9 KESİNLİKLE KATILMIYORUM 19 2,8 BELİRTMEYENLER 37 TOPLAM 705 Aritmetik Ort: 3.937 100,0 KATILMIYORUM %10 KESİNLİKLE KATILMIYORUM %3 KARARSIZIM %9 KESİNLİKLE KATILIYORUM %31 KATILMIYORUM %47 Std. Sapma: 1.020 Tablo 23 incelendiğinde; araştırmaya katılan deneklerin yüzde 78.7’si mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunlarının diğer çalışanlara göre iş güvenliği ve işçi sağlığı konularında daha bilinçli oldukları görüşüne katıldıklarını belirtmişlerdir. Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunlarının iş yerinde iş güvenliği ve işçi sağlığı konularında daha bilinçli olma durumunun aritmetik ortalaması 3.937, standart sapması 1.020’dır ve “katılıyorum” a yakın derecededir. Bu durum mezunların eğitimleri sırasında bu konuda iyi bir düzeyde tutum geliştirdikleri şeklinde yorumlanabilir. 3.1.17. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunlarının Çalışma Ortamında Destek Eğitimi İhtiyacı TABLO 24 İFADE FREKANS YÜZDE KESİNLİKLE KATILIYORUM 274 40,5 KATILIYORUM 292 43,1 KARARSIZIM 47 6,9 KATILMIYORUM 41 6,1 KESİNLİKLE KATILMIYORUM 23 3,4 BELİRTMEYENLER 28 TOPLAM Aritmetik Ort: 4.112 705 100,0 KATILMIYORUM %6 KARARSIZIM %7 KATILIYORUM %44 KESİNLİKLE KATILMIYORUM %3 KESİNLİKLE KATILIYORUM %40 Std. Sapma: 1.006 Tablo 24 incelendiğinde; araştırmaya katılan deneklerin yüzde 83.6’sı mesleğini geliştirmek ve gelişen teknolojiye uyum sağlamak için seminer, kurs vb. çalışmalarla destek eğitiminin gerekliliği yönündeki görüşe katıldıklarını belirtmişlerdir. Bu görüşe “katılmayan” ve “kesinlik katılmayanların” toplamının yüzde 9.5 , “kararsızların” ise yüzde 6.9 olduğu yine Tablo 24’ün incelenmesinden anlaşılmaktadır. Mezunların çalışma ortamında mesleki bilgi ve becerilerini geliştirmek ve gelişen teknolojiye uyum sağlamak için destek eğitiminin gerekliliğine ilişkin yaptıkları değerlendirmenin aritmetik ortalaması 4.112, standart sapması 1.006’dır ve “katılıyorum” derecesine yakındır. Her alanda olduğu gibi tekstil ve konfeksiyon sektöründe de bilgi ve teknoloji hızla gelişmekte ve değişmektedir. Özellikle işletmeler bu gelişme ve değişiklikleri yakından izlemekte ve transfer etmektedir. Konuya bu açıdan bakıldığında mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunlarının çalışma ortamına uyumunu kolaylaştırmak ve verimi artırmak için destek eğitimine ihtiyaçları olduğu görüşüne katılmaları beklenilen bir sonuçtur. 3.1.18. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunlarının Gelişen Teknolojiye Uyum Sağlama Durumları TABLO 25 İFADE FREKANS KESİNLİKLE KATILIYORUM 196 29,1 KATILIYORUM 342 50,7 8,9 KARARSIZIM 60 KATILMIYORUM 55 8,2 KESİNLİKLE KATILMIYORUM 21 3,1 BELİRTMEYENLER 31 TOPLAM 705 Aritmetik Ort: 3.945 KESİNLİKLE KATILMIYORUM %3 KATILMIYORUM %8 YÜZDE KARARSIZIM %9 KESİNLİKLE KATILIYORUM %29 KATILIYORUM %51 100,0 Std. Sapma: 0.993 Tablo 25 incelendiğinde; araştırmaya katılan deneklerin yüzde 79.8’i mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunlarının diğer çalışan elemanlara göre gelişen teknolojiye daha çabuk ve kolay uyum sağladıkları görüşüne katıldıklarını belirtmişlerdir. Mezunların gelişen teknolojiye daha kolay ve çabuk uyum sağladıkları konusunda yaptıkları değerlendirmenin aritmetik ortalaması 3.945, standart sapması 0.993’dür ve “katılıyorum” derecesine yakındır. Bu durum, mezunların işyerindeki teknolojiye ve teknolojik gelişmelere uyum sağlayabilmesinde okulda aldıkları eğitimin önemli katkıları olduğu şeklinde yorumlanabilir. 3.1.19. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunlarının İş Ortamına UyumSağlama Durumu TABLO 26 İFADE FREKANS KESİNLİKLE KATILIYORUM 190 28,0 KATILIYORUM 329 48,5 KARARSIZIM 77 11,3 KATILMIYORUM 63 9,3 KESİNLİKLE KATILMIYORUM 20 2,9 BELİRTMEYENLER 26 TOPLAM 705 Aritmetik Ort: 3.892 KATILMIYORUM %9 YÜZDE KESİNLİKLE KATILMIYORUM %3 KARARSIZIM %11 100,0 KESİNLİKLE KATILIYORUM %28 KATILIYORUM %49 Std. Sapma: 1.010 Tablo 26 incelendiğinde; araştırmaya katılan deneklerin yüzde 76.5’i mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunlarının diğer çalışan elemanlara göre iş ortamına daha çabuk ve kolay uyum sağladıklarını belirtmişlerdir. Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunu çalışanların, iş ortamına diğer çalışan elemanlara göre daha kolay ve çabuk uyum sağladıkları konusunda yaptıkları değerlendirmenin aritmetik ortalaması 3.892, standart sapması 1.010’dır ve “katılıyorum” derecesine yakındır. Bu durumda, mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunlarının iş ortamının gerektirdiği tutum ve davranışlara sahip olduğu şeklinde yorumlanabilir. 3.1.20. Mezun Çalışanların Bulundukları Yerlerde Tekstil ve Konfeksiyon Sektöründeki Teknolojik Gelişmeleri İzleme Durumu TABLO 27 İFADE FREKANS KESİNLİKLE KATILIYORUM 108 16,0 KATILIYORUM 240 35,6 KARARSIZIM 88 13,1 KATILMIYORUM 191 28,3 KESİNLİKLE KATILMIYORUM 47 7,0 BELİRTMEYENLER 31 TOPLAM 705 Aritmetik Ort: 3.254 KESİNLİKLE KATILMIYORUM %7 YÜZDE KATILMIYORUM %28 100,0 KARARSIZIM %13 KESİNLİKLE KATILIYORUM %16 KATILIYORUM %36 Std. Sapma: 1.224 Tablo 27 incelendiğinde; araştırmaya katılan deneklerin yüzde 51.6’sı bulundukları yerleşim yerlerinde tekstil ve konfeksiyon sektöründeki teknolojik gelişmeleri izleme imkanına sahip olmadıkları görüşünü belirtmişlerdir. Mezun çalışanların bulundukları yerlerde tekstil ve konfeksiyon sektöründeki teknolojik gelişmeleri izleme imkanına sahip olmadıkları konusunda yaptıkları değerlendirmenin aritmetik ortalaması 3.254, standart sapması 1.224’dür ve “kararsız” derecesine yakındır. Bu soru (Form I, Madde 2.8) halen bir işte çalışmakta olan mezun çalışanlara sorulduğuna göre, iş yerlerinde verilen hizmetiçi eğitimin yetersiz kaldığı yorumunu ortaya çıkarmaktadır. 3.1.21. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumları Tekstil ve Konfeksiyon Programı Mezunlarının Tekstil ve Konfeksiyon Sektöründe İş Bulabilme Durumları TABLO 28 İFADE FREKANS KESİNLİKLE KATILIYORUM 67 9,9 KATILIYORUM 186 27,6 KARARSIZIM 86 12,8 KATILMIYORUM 261 38,7 KESİNLİKLE KATILMIYORUM 74 11,0 BELİRTMEYENLER 31 TOPLAM 705 Aritmetik Ort: 2.868 KESİNLİKLE KATILMIYORUM %11 YÜZDE 100,0 KATILMIYORUM %38 KESİNLİKLE KATILIYORUM %10 KATILIYORUM %28 KARARSIZIM %13 Std. Sapma: 1.219 Tablo 28 incelendiğinde; araştırmaya katılan deneklerin yüzde 49.7’si mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunlarının tekstil ve konfeksiyon sektöründe kolaylıkla iş bulamıyor görüşüne "katılmadıkları", buna karşın yüzde 37.5’inin bu görüşe "katıldıkları", "kararsızların" ise yüzde 12.8 olduğu yine Tablo 28’in incelenmesinden anlaşılmaktadır. Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunlarının tekstil ve konfeksiyon sektöründe kolaylıkla iş bulamıyor oldukları konusunda yaptıkları değerlendirmenin aritmetik ortalaması 2.868, standart sapması 1.219’dur ve “kararsız” derecesine yakındır. Bu durum Tablo 14 ile kıyaslandığında anlamlı bir uyum olduğu gözlenmektedir. Mezun çalışanların yaklaşık yarısının kolaylıkla iş bulabildiğini ifade etmemesi İş ve İşçi Bulma Kurumunun etkin olmadığına ilişkin bir sonuçtur. 3.1.22. Tekstil ve Konfeksiyon Eğitimi Sırasında Bilgi ve Becerilerin Kazandırılabileceği Ortamlar TABLO 29 İFADE FREKANS YÜZDE KESİNLİKLE KATILIYORUM 260 38,7 KATILIYORUM 307 45,8 4,3 KARARSIZIM 29 KATILMIYORUM 54 8,0 KESİNLİKLE KATILMIYORUM 21 3,1 BELİRTMEYENLER 34 TOPLAM 705 Aritmetik Ort: 4.089 100,0 KATILMIYORUM %8 KARARSIZIM %4 KESİNLİKLE KATILMIYORUM %3 KESİNLİKLE KATILIYORUM %39 KATILIYORUM %46 Std. Sapma: 1.014 Tablo 29 incelendiğinde; araştırmaya katılan deneklerin yüzde 84.5’i tekstil ve konfeksiyon eğitimi sırasında mesleki bilgilerin okulda, mesleki becerilerin ise işletmelerde kazandırılması gerektiğini belirtmişlerdir. Mezunların tekstil ve konfeksiyon eğitimi sırasında mesleki bilgilerin okulda, mesleki becerilerin ise işletmelerde kazandırılması konusunda yaptıkları değerlendirmenin aritmetik ortalaması 4.089, standart sapması 1.014’dür ve “katılıyorum” derecesine yakındır. Beceri kazandırmanın işletmelerde yapılmasının, işletmelerin teknolojik donanımlarının eğitim kurumlarına göre daha gelişmiş olmasına, işletmelerdeki iş ve işlem çeşitliliğindeki yoğunluğun daha fazla olmasına ve daha kalıcı yaşantılar kazandırabilecek gerçek ortamlar olmasına bağlanabilir. 3.1.23 İşletmelerin İşe Eleman Alırken 3308 Sayılı Kanun Gereği Beceri Öğretimi Görenleri Tercih Etme Durumları TABLO 30 İFADE FREKANS YÜZDE KESİNLİKLE KATILIYORUM 119 17,9 KATILIYORUM 291 43,9 KARARSIZIM 120 18,1 KATILMIYORUM 107 16,1 KESİNLİKLE KATILMIYORUM 26 3,9 BELİRTMEYENLER 42 TOPLAM 705 Aritmetik Ort: 3.558 Std. Sapma: 1.080 100,0 KATILMIYORUM % 16 KESİNLİKLE KATILMIYORUM %4 KARARSIZIM %18 KESİNLİKLE KATILIYORUM % 18 KATILIYORUM %44 Tablo 30 incelendiğinde; araştırmaya katılan deneklerin yüzde 61.8’i “işletmelerin işe eleman alırken öncelikle 3308 sayılı kanun gereğince işletmelerinde beceri öğretimi görenleri tercih ettikleri” yönünde görüş belirtmişlerdir. Deneklerin yüzde 18.1’i ise bu konuda “kararsız” kalmışlardır. İşletmelerin işe eleman alırken öncelikle 3308 sayılı kanun gereğince işletmelerde beceri öğretimi görenlerin öncelikle tercih ettikleri konusunda yapılan değerlendirmenin aritmetik ortalaması 3.558, standart sapması 1.080’dır ve “katılıyorum” derecesine yakındır. Bu durumda işletme yöneticilerinin, işletme şartlarında becerilerini geliştirmiş kişileri tercih ettikleri anlamına gelir ki, bu da beklenilen bir sonuçtur. 3.1.24. Okul Ortamındaki Teknolojik Donanımların Yeterlik Durumu TABLO 31 İFADE FREKANS YÜZDE KESİNLİKLE KATILIYORUM 243 36,3 KATILIYORUM 295 44,0 KARARSIZIM 47 7,0 KATILMIYORUM 65 9,7 KESİNLİKLE KATILMIYORUM 20 3,0 BELİRTMEYENLER 35 TOPLAM 705 Aritmetik Ort: 4.009 Std. Sapma: 1.045 100,0 KATILMIYORUM %10 KESİNLİKLE KATILMIYORUM %3 KARARSIZIM %7 KESİNLİKLE KATILIYORUM %36 KATILIYORUM %44 Tablo 31 incelendiğinde; araştırmaya katılan deneklerin yüzde 80.3’ü mesleki uygulamalar için okuldaki atelye ve laboratuarların araç ve gereç donanımının işletmelerdeki araç ve gereçlere göre yeterli olmadığını belirtmişlerdir. Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarındaki teknolojik donanımların işletmelerdeki araç ve gereç donanımlarına göre yeterli olmadığı konusunda yapılan değerlendirmenin aritmetik ortalaması 4.009, standart sapması 1.045’dir ve “katılıyorum” derecesindedir. Mezunların sadece yüzde 12.7’si okullarındaki teknolojik donanımları yeterli görmekle birlikte, büyük çoğunluk ise yetersiz olduğu görüşünü ifade etmiştir. 3.1.25. İşletmelerde Beceri Öğretimi Gören Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Öğrencilerinin Deneyim Kazanma Durumu TABLO 32 İFADE FREKANS YÜZDE KESİNLİKLE KATILIYORUM 124 18,5 KATILIYORUM 267 39,9 KARARSIZIM 100 14,9 KATILMIYORUM 143 21,4 KESİNLİKLE KATILMIYORUM 35 5,2 BELİRTMEYENLER 36 TOPLAM 705 Aritmetik Ort: 3.451 100,0 KATILMIYORUM % 21 KESİNLİKLE KATILMIYORUM %5 KARARSIZIM % 15 KESİNLİKLE KATILIYORUM %19 KATILIYORUM % 40 Std. Sapma: 1.167 Tablo 32 incelendiğinde; araştırmaya katılan deneklerin yüzde 58.4’ü işletmelerde beceri öğretim gören mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunlarının beceri öğretimi süresince yeterli deneyim kazanamadıkları görüşüne katıldıklarını belirtmişlerdir. "Kararsızların" ise yüzde 14.9 olduğu yine Tablo 32’inin incelenmesinden anlaşılmaktadır. İşletmelerde beceri öğretimi gören mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunlarının beceri öğretimi süresince yeterli deneyim kazanamadıkları konusunda yapılan değerlendirmenin aritmetik ortalaması 3.451, standart sapması 1.167’dir ve “kararsız” derecesine yakındır. Tablo 31’de, deneklerin yüzde 80.3'ünün "işletmelerdeki araç-gereç ve donanımlarının okul atelye ve laboratuarlarına göre daha yeterli" olduğu, Tablo 30’da, "işletmelerin işe eleman alırken işletmelerinde beceri öğretimi görenleri tercih ettikleri" görüşüne yüzde 61.8 oranında katıldıkları, Tablo 29'da "tekstil ve konfeksiyon eğitimi sırasında "mesleki bilgilerin okulda, mesleki becerilerin işletmede verilmesi" görüşüne yüzde 84.5 oranında katıldıkları dikkate alınırsa, Tablo 32'de ortaya çıkan bu görüşün, işletmelerin teknik yetersizliğinden kaynaklanmadığı ancak; okul ve işletmeler arasında, mesleki öğretim programlarının uygulanmasında koordinasyon eksikliğinden yada işletmelerde uygulanan eğitimde usta öğreticilerin yetersizliğinden, koordinatör öğretmenlerin yeterli derecede işletmelerde verilen eğitimi kontrol edemediklerinden kaynaklanabileceğini ortaya çıkarmaktadır. Tablo 32'de ortaya çıkan bu görüşü; Tablo 21'de deneklerin belirttikleri yüzde 61.5 lik bir oranda, "mezunların işe başlarken mesleki becerilerinin yetersiz olduğu", Tablo 18'de yüzde 51.2'sinin "işe başladıktan sonra eğitim almaları" desteklemektedir. 3.1.26. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumlarında Tekstil ve Konfeksiyon Sektörünün İhtiyacı Olan Yeni Bölümler Açılması TABLO 33 İFADE FREKANS YÜZDE KESİNLİKLE KATILIYORUM 240 35,8 KATILIYORUM 315 46,9 8,3 KARARSIZIM 56 KATILMIYORUM 51 7,6 KESİNLİKLE KATILMIYORUM 9 1,3 BELİRTMEYENLER 34 TOPLAM 705 Aritmetik Ort: 4.082 100,0 KATILMIYORUM %8 KESİNLİKLE KATILMIYORUM %1 KARARSIZIM %8 KESİNLİKLE KATILIYORUM %36 KATILIYORUM %47 Std. Sapma: 0.928 Tablo 33 incelendiğinde; araştırmaya katılan deneklerin yüzde 82.7’si mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarında tekstil ve konfeksiyon sektörünün ihtiyacı olan yeni bölümlerin açılması gerektiğini, yüzde 8.3'ü ise bu konuda kararsızlık yönünde görüş bildirmişlerdir. Mezunların yaklaşık yüzde 75'inin kendi branşlarında istihdam edilmesine rağmen (Tablo 12 ) yüksek oranda desteklenen Tablo 33'deki bu görüş, sektörün farklı niteliklerle donatılmış insangücüne ihtiyacı olduğu, mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarının bunu karşılayamadığını ortaya çıkarmaktadır. Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarında tekstil ve konfeksiyon sektörünün ihtiyacı olan yeni bölümlerin açılması konusunda yaptıkları değerlendirmenin aritmetik ortalaması 4.082, standart sapması 0.928’dir ve “katılıyorum” derecesine yakındır. 3.1.27. Mezun Çalışanların Tekstil ve Konfeksiyon Sektörünün Nitelikli İnsangücü İhtiyacının Karşılanması ve Milli Eğitim Bakanlığı’nın Sağladığı Tekstil ve Konfeksiyon Eğitimi ile İlgili Görüş ve Önerileri TABLO 34 ÇALIŞTIĞI BÖLÜM GÖRÜŞ VE ÖNERİLER Tek. Elyaf İplik Teks. Boya Baskı Apre Teks. Dok. Tek. Örme Teks. Kalt. Kont. Konf. Planla. Toplam Yüzde 1. Meslek liselerinde teorik bilgiden çok uygulamalı 12 17 11 7 3 6 1 57 19.3 15 10 20 1 1 - - 47 15.9 13 10 8 - 4 4 - 39 13.2 7 11 7 - 1 3 - 29 9.8 9 7 9 - 1 3 - 29 9.8 2 14 8 - - 3 - 27 9.1 3 5 5 - 4 4 - 21 7.1 10 1 5 - 1 2 - 19 6.4 3 7 3 - - 1 - 14 4.7 4 6 - 3 - - - 13 4.4 78 88 76 11 15 26 1 295 100 eğitime önem verilmelidir. 2. Okullardaki araç-gereçler gelişen teknolojiye göre düzenlenmelidir. 3. Tekstil fabrikalarının yoğun olduğu bölgelerde meslek liselerinin sayısı artırılmalı ve fabrikaların üretim bölümlerine göre bölümler açılmalıdır. 4. Meslek lisesi öğrencilerine işletmelerdeki tekstil bölümleri tanıtılmalı ve bir alanda uzmanlaşmaları sağlanmalıdır. 5. Meslek lisesi mezunu çalışanlar, mezun oldukları bölümlerde çalıştırılmalıdır. 6. Kaliteli işgücünü sağlamak için Milli Eğitim Bakanlığı işletmelerin bünyesinde meslek lisesi mezunu çalışanlara tekstil ile ilgili kurs ve seminerler düzenlenmelidir. 7. Tekstil eğitimi programlarıyla veren sanayideki okullardaki üretim ders bölümlerinin çalışması arasında farklılık vardır. 8. İşletmelerde meslek eğitimi gören öğrenciler, öğrenim gördükleri alanla ilgili üretim bölümlerinde çalıştırılmalıdır. 9. Okullar, İş ve İşçi Bulma Kurumu ile işbirliği yaparak öğrencileri beceri ve kabiliyetlerine göre işe yerleştirmelidir. 10. Meslek lisesi mezunları vasıfsız işçi statüsünde çalıştırılmaktadır. Ücretleri yetersizdir. TOPLAM Tablo 34’de anket formunun üçüncü bölümünde mezun çalışanların tekstil ve konfeksiyon sektörünün nitelikli insangücü ihtiyacının karşılanması ve Milli Eğitim Bakanlığı’nın sağladığı tekstil ve konfeksiyon eğitimi ile ilgili görüş ve önerileri yer almaktadır. Bu görüş ve öneriler Tabloda temel başlıklar altında toplanmıştır. Tablo 34 incelendiğinde; araştırmaya katılan ve bu soruda görüş belirten deneklerin ağırlıklı olarak yüzde 19.3'ü mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarında mesleki uygulamalara daha fazla yer verilmesi, yüzde 15.9’u okullardaki araç ve gereç vb. donanımların günün teknolojisine uygun hale getirilmesi, yüzde 13.2'si sektörün ihtiyacını karşılayacak yeni bölümlerin açılması, yüzde 9.1'i hizmetiçi eğitimleri daha fazla önem gerektiği yönünde görüş ve öneriler ileri sürdüğü görülmektedir. Bu görüş ve öneriler anket formunda (Form 1) açık uçlu sorular ile istenmiş ve alınan cevaplar düzenlenerek 10 adet farklı görüş ve öneri ortaya çıkarılmıştır. Farklı cümlelerle ifade edilen görüşler dikkatle incelendiğinde ortak nokta " okullarda kazandırılan bilgi ve becerilerin işletmelerde yetersiz kaldığı " dır. 3.2. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Olmayan Çalışanlara İlişkin Bulgular Aşağıda mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunu olmayan çalışanların genel özellikleri, çalışma yeri, çalışma ortamı ve mesleki eğitim ihtiyaçları ile eğitim etkinliği konusundaki görüşlerinin yer aldığı bulgular sunulmaktadır. 3.2.1. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Olmayan Çalışanların Cinsiyetlerine Göre Dağılımı TABLO 35 CİNSİYET FREKANS YÜZDE KADIN 2318 34,7 ERKEK 4362 65,3 BELİRTMEYENLER 44 TOPLAM 6724 100,0 ERKEK %65 KADIN %35 Tablo 35 incelendiğinde; araştırmaya katılan deneklerin yüzde 34.7’sinin kadın, yüzde 65.3’ünün erkek olduğu görülmektedir. Erkek elemanların kadın elemanlardan yaklaşık bir kat daha fazla olması, araştırmanın yapıldığı alt dallarda ( tekstil iplikçilik, tekstil dokuma ve tekstil boya-apre ) ağırlıklı olarak erkek eleman istihdam edilmesine bağlanabilir. Ayrıca bu bulgular mezun çalışanlardan elde edilen bulgularla farklılık göstermektedir. Mezun çalışanlarda yoğunluk kadın elemanlardadır. Sektörde çalışan kadın mezunların da yüzde 25.7'sini (Tablo 8) giyim bölümü mezunlarından oluşması, kız meslek liselerinin giyim bölümlerinde kız öğrencilerin ve aynı şekilde diğer bölümlerden de genellikle kız öğrencilerin mezun sayısının çok olmasından kaynaklanmaktadır. 3.2.2. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Olmayanların Yaş Durumları TABLO 36 YAŞ FREKANS YÜZDE 16-19 898 13,6 20-23 1164 17,6 24-27 1356 20,5 28- yukarı 3209 48,4 BELİRTMEYENLER 97 TOPLAM 6724 100,0 28- yukarı %48 16-19 %14 20-23 %18 24-27 %20 Tablo 36 incelendiğinde; araştırmaya katılan deneklerin yüzde 48.4’ünün 28 yaş ve üzerinde olduğu, deneklerden 16-19 yaş grubunda toplananların ise sadece yüzde 13.6’yı oluşturduğu görülmektedir. Dolayısıyla tekstil ve konfeksiyon sektöründe çalışanların yaşları geniş dağılım göstermektedir. Araştırma verilerinin; 28 yaş ve üzerinde yoğunlaşması ise sektörün son yıllarda mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunlarını istihdam ettiği şeklinde yorumlanabilir. 3.2.3. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Olmayan Çalışanların Mezun Olduğu Okul ve Yılı TABLO 37 4000 MEZUN OLUNAN OKUL FREKANS YÜZDE İLKOKUL 3955 60,7 ORTAOKUL 1275 19,6 GENEL LİSE 1098 16,8 ÇEŞİTLİ M.T.O.Ö. 108 1,7 YÜKSEK OKUL 71 1,1 TEKSTİL MÜHENDİSLİĞİ 4 0,1 ÇEŞİTLİ YAYGIN EĞT. KURUMLARI 9 0,1 BELİRTMEYENLER 204 TOPLAM 6724 3500 3000 2500 2000 1500 1000 500 ÇEŞİTLİ YAYGIN EĞT. KURUMLARI TEKSTİL MÜHENDİSLİĞİ YÜKSEK OKUL ÇEŞİTLİ M.T.O.Ö. 100,0 GENEL LİSE İLKOKUL ORTAOKUL 0 TABLO 38 M E ZU N İY E T Y IL I F R E K AN S Y Ü ZD E 1943 1 0 ,0 1954 2 0 ,1 1955 2 0 ,1 1956 2 0 ,1 1957 2 0 ,1 1958 5 1959 5 0 ,1 1960 18 0 ,5 1961 10 0 ,3 1962 20 0 ,5 1963 19 0 ,5 1964 17 0 ,4 1965 44 1 ,1 1966 39 1 ,0 1967 45 1 ,2 1968 93 2 ,4 1969 71 1 ,8 1970 81 1971 88 2 ,3 1972 102 2 ,6 1973 87 2 ,2 1974 106 2 ,7 1975 94 2 ,4 1976 91 2 ,3 1977 113 2 ,9 1978 144 3 ,7 1979 162 4 ,1 1980 171 4 ,4 1981 163 4 ,2 1982 155 4 ,0 1983 163 4 ,2 1984 160 4 ,1 1985 201 5 ,1 1986 177 4 ,5 1987 140 3 ,6 1988 140 3 ,6 1989 210 5 ,4 1990 146 3 ,7 1991 124 3 ,2 1992 108 2 ,8 0 ,1 210 180 150 2 ,1 1993 92 2 ,4 1994 115 2 ,9 1995 115 2 ,9 1996 B E L İR T M E Y E N L E R 62 2819 1 ,6 T O P L AM 6724 1 0 0 ,0 120 90 60 30 1995 1993 1991 1989 1987 1985 1983 1981 1979 1977 1975 1973 1971 1969 1967 1965 1963 1961 1959 1957 1955 1943 0 Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunu olmayan çalışanların en son mezun oldukları okullar ve yıllarını içeren Tablo 37 ve 38 incelendiğinde yüzde 60.7’lik değerle ilkokulda yığılma gösterdiği, bunu yüzde 19.6’lık değerle ortaokul, yüzde 16.8’lik değerle genel lise mezunlarının izlediği görülmektedir. Bu çalışanların en son mezun olduğu okulların mezuniyet yıllarına bakıldığında ise 1943-1996 yılları arasında geniş bir dağılıma sahip olduğu görülmektedir. 1977 ile 1990 yıllarında mezun olanlar 10 yılı aşkın bir sürede yüksek oranda istihdam edilmiş, ancak 1990'lı yıllarda rekabet ortamının başladığı nitelikli, mesleki eğitim almış insangücünün sektördeki öneminin anlaşıldığı, sektördeki büyümeye ters orantılı olarak mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunu olmayan çalışanların oranının düşmesinden anlaşılmaktadır. 3.2.4. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Olmayan Çalışanların Mezun Olduğu Bölümler TABLO 39 OKUL ADI BÖLÜMLER FREKANS YÜZDE İLKOKUL ORTAOKUL EDEBİYAT FEN MATEMATİK SOSYAL BİLİMLER KİMYA FİZİK SÖZEL SAYISAL COĞRAFYA RESİM CAM TEKNİKSİYENİ MUHASEBE DOĞAL BiLiMLER BAHÇE BİTKİLERİ TURİZM SIHHİ TESİSAT VE ISINMA BÜRO YÖNETİMİ VE SEKRETERLİK 3955 1275 207 161 82 63 14 3 10 2 1 2 1 48 2 5 1 2 2 58.9 18.9 3,3 2,5 1,3 1.0 0,3 0 0,2 0 0 0 0 0,8 0 0,1 0 0 0 GENEL LİSE ÇEŞİTLİ M.T.O.Ö.OKULLARI OKUL ADI ÇEŞİTLİ M.T.O.Ö.OKULLARI YÜKSEK OKUL TEKSTİL MÜHENDİSLİĞİ ÇEŞİTLİ YAYGIN EĞT. KURUM. BÖLÜMLER FREKANS YÜZDE TABİİ BİLİMLER AŞÇILIK SAĞLIK MEMURLUĞU BANKACILIK SEKRETERLİK İNŞAAT İŞLETME ELEKTRİK MÜHENDİSİ ELEKTRİK ELEKTRONİK PAZARLAMA İKTİSAT BİLGİSAYAR MÜHENDİSİ İDARİ BİLİMLER MALİYE PLANLAMA ZİRAİ BİTKİ MEKANİZATÖRÜ MAKİNA MÜHENDİSİ MAKİNA -GEMİ İNŞAAT TEKSTİL DERİ TEKSTİL DERİ KONFEKSİYON İPLİK TEKNOLOJİ YÜN EĞİRME DOKUMA TEKSTİL BASKI BOYA -APRE ÇOCUK GELİŞİMİ KONFEKSİYON BELİRTMEYENLER 11 1 1 3 1 1 9 2 11 3 6 1 1 1 2 1 2 1 9 1 1 1 1 1 1 1 1 1 2 810 0,2 0 0 0 0 0 0,1 0 0,2 0 0,1 0 0 0 0 0 0 0 0,1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 12.0 TOPLAM 6724 100 Tablo 39 incelendiğinde; ilkokul ve ortaokul mezunlarının toplamı yüzde 77.8 dir. Genel lise, mesleki ve teknik ortaöğretim okulları ve yüksek okullardan mezun olanların toplam oranı ise yüzde 10.2’dir. Bu oranının yüzde 8.6'sını genel lise mezunlarının oluşturduğu görülmektedir. Deneklerin yüzde 12'lik bir bölümü de mezun olduğu okul ve bölümü belirtmemiştir. 3.2.5. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Olmayanların Mesleki Ünvanları TABLO 40 ÇALIŞTIĞI BÖLÜM MESLEKİ ÜNVAN Vasıfsız işçi İplik işçisi Makinacı Kalite kontrol elemanı Dokumacı Usta Boya işçisi Makastar (Pastalcı) Makina operatörü Presci Ring işçisi Makina bakım elemanı Fitil işçisi Tarak elemanı Örmeci Cer Operatörü Baskı işçisi Ramöz (Kurutma) Çözgü elemanı Nakliyeci Konfeksiyon işçisi Overlok Vargel elemanı Yıkama elemanı Harman elemanı Apre (boya) elemanı Desinatör Tahar elemanı Open end Düğüm elemanı Planlama şefi Bobin işçisi Kalıp elemanı Şardoncu Jet elemanı Regula elemanı Kasar elemanı Haşıl dokuma elemanı Ambarcı Baskı-desen şabloncusu Meydancı Sanfor işçi Teks. Elyaf İplik Teks. Boya Apre Teks. Dok. Teks. Örme Kal. Kont. Konf. Plan Deri Konf. Toplam Yüzde 647 792 340 2 2 21 117 1 2 2 478 51 36 131 224 2 1 2 514 691 16 6 16 52 7 2 1495 796 695 565 478 408 218 160 114 99 87 85 79 77 74 61 52 50 44 43 42 39 35 34 34 33 32 31 30 25 23 21 21 21 21 20 19 18 17 17 17 16 22.9 12.2 10.6 8.7 7.3 6.3 3.3 2.5 1.7 1.5 1.3 1.3 1.2 1.2 1.1 0.9 0.8 0.8 0.7 0.7 0.6 0.6 0.5 0.5 0.5 0.5 0.5 0.5 0.5 0.4 0.4 0.3 0.3 0.3 0.3 0.3 0.3 0.3 0.3 0.3 0.3 0.2 10 105 171 218 24 2 87 56 78 77 29 5 27 1 3 2 10 10 160 21 77 12 1 6 2 3 6 3 5 42 39 74 61 52 50 25 3 44 7 35 34 34 33 1 31 31 30 25 23 21 21 21 21 20 19 7 6 4 117 4 16 18 2 6 3 1 1 ÇALIŞTIĞI BÖLÜM MESLEKİ ÜNVAN Teknisyen Textüre operatörü Fiksaj kazancı Elektrik teknisyeni Kısım Amiri Gerget Operatörü Çavuş Elektrik elemanı Şef Halı dokuma elemanı Etüt elemanı Bölüm şefi Modelist Kaynak tesviyeci Üretim Planlama Şefi Reçme elemanı Empirme elemanı Kısım Şefi Asort elemanı Finisörcü Kuru bölüm tüp kesmeci Buharlama İşçisi Ambar şefi Kaynak elemanı Fason takibcisi Pasajcı Satış Elemanı Proses Tatbik Elemanı Ekip Şefi Jiger elemanı Halat Açma elemanı İhracat uzmanı Raklist elemanı Ortacı Bilgisayar Programcısı Imalat Takip Elemanı Kaplama elemanı Stenter Operatörü Arniş Dizimci Merserize elemanı Komprasörcü Baskı ustası Tow İşçisi Eğitim Monütörü Hot Flow Müdürü Gravur İşcisi Dokuma Teknisyeni Açık en boyamacı Dokuma şef yardımcısı Teks. Elyaf İplik Teks. Boya Apre Teks. Dok. 7 13 3 3 12 1 1 7 Teks. Örme 10 1 4 1 1 5 1 8 Plan Deri Konf. 1 6 1 3 2 2 1 Konf. 1 5 9 5 Kal. Kont. 1 3 7 7 2 2 6 2 6 3 2 1 3 1 5 5 5 2 3 1 1 1 1 4 4 1 1 3 4 1 4 4 2 2 1 3 3 1 2 3 3 3 3 1 2 1 2 2 1 1 2 2 2 1 1 Toplam Yüzde 14 13 12 11 10 10 10 9 8 8 7 7 7 6 6 6 6 6 5 5 5 5 4 4 4 4 4 4 4 4 4 3 3 3 3 3 3 3 3 2 2 2 2 2 2 2 2 1 1 0.2 0.2 0.2 0.2 0.2 0.2 0.2 0.1 0.1 0.1 0.1 0.1 0.1 0.1 0.1 0.1 0.1 0.1 0.1 0.1 0.1 0.1 0.1 0.1 0.1 0.1 0.1 0.1 0.1 0.1 0.1 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 ÇALIŞTIĞI BÖLÜM MESLEKİ ÜNVAN Teks. Elyaf İplik Hesbel elemanı Şef yardımcısı Konfeksiyon şefi Makina teknisyeni Bilgisayar elemanı Lamelci Yarı kamgarn Vougn genel görevlisi Çağ akrilik finisör operatörü Dolgucu Sülüsyoncu Departman elamanı Tabaklama elemanı Uzman Ayakçı Nakış elemanı Mamul Ambar Memuru Imalat Şefi Malzeme Ambar Sorumlusu Kondüve Makinacısı Sipariş Giriş İşcisi Hızar elemanı Teknik Nezaretci Puantör Iplik Makine Bakım Elamanı Görüş Belirtmeyenler Toplam Yüzde Teks. Boya Apre Teks. Dok. Teks. Örme Kal. Kont. Konf. Plan Deri Konf. Toplam Yüzde 1 1 1 0.0 0.0 0.0 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 15 .2 6526 100.0 100.0 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 2168 33.2 1164 17.8 871 13.3 126 1.9 198 Kişi 705 1435 10.8 22.0 42 .6 Tablo 40 incelendiğinde; araştırmaya katılan deneklerin yüzde 22.9’u "vasıfsız işçi", yüzde 12.2’sinin "iplik işçisi", yüzde 8.7’sinin "kalite kontrol elemanı", yüzde 7.3’ünün "dokumacı", yüzde 6.3’ünün "usta" ünvanlarıyla çalıştıkları görülmektedir. Türkiye'nin iddialı olduğu bu sektörde yüzde 22.9'luk vasıfsız işçi istihdamı olması düşündürücüdür. Bunların ucuz işgücü olarak görülmeleri istihdam oranını artırmış olabilir. 3.2.6. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Olmayanların İşletmelerde Çalıştığı Bölümler TABLO 41 2500 BÖLÜM FREKANS YÜZDE TEKSTİL İPLİKÇİLİK (Elyaf) 2251 33,6 TEKSTİL BOYA-APRE (Baskı) 1191 17,8 TEKSTİL DOKUMA -Desen 883 13,2 TEKSTİL ÖRME 134 2,0 725 10,8 KONFEKSİYON (Hazır Giyim) 1461 21,8 PLANLAMA 43 0,6 DERİ KONFEKSİYON 19 0,3 BELİRTMEYENLER 17 TOPLAM 6724 TEKSTİL KALİTE-KONTROL 2000 1500 1000 DERİ KONFEKSİYON PLANLAMA KONFEKSİYON (Hazır Giyim) TEKSTİL KALİTEKONTROL TEKSTİL ÖRME TEKSTİL DOKUMA -Desen TEKSTİL İPLİKÇİLİK (Elyaf) 100,0 0 TEKSTİL BOYAAPRE (Baskı) 500 Tablo 41 incelendiğinde; araştırmaya katılan deneklerin yüzde 33.6’sının tekstil iplikçilikte çalıştığı, bunu yüzde 21.8’i konfeksiyon, yüzde 17.8 ile tekstil boya-apre ve yüzde 13.2 ile de tekstil dokuma bölümünde çalışanların izlediği görülmektedir. Sektördeki gelişmeye paralel olarak işçi istihdamı açısından tekstil iplikçilik ve konfeksiyon bölümleri diğer bölümlere oranla daha fazla işçi istihdam etmektedir. Konfeksiyon bölümlerinde istihdam oranı mezun çalışanlarla kıyaslandığında; mezun çalışanların oranının (Tablo 8) yüzde 32.6 ile mezun olmayan çalışanlara göre daha fazla oranda (yaklaşık bir katı) istihdam edildiği görülmektedir. Tekstil iplikçilikte ise, mezun olmayan çalışanların oranı daha fazla (yaklaşık bir katı) dır. Bu durum, sektörün konfeksiyon bölümlerinde eğitimli insangücü çalıştırdığını ortaya çıkarmıştır. Mezun oldukları bölümlere göre çalışanları da (Tablo 8) kıyasladığımızda mezun oldukları bölümde istihdam edilenlerin oranı dörtte birin biraz üzerindedir, istihdam edilen büyük çoğunluk, yakın branş mezunu olan "giyim" mezunlarıdır. 3.2.7. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Olmayan Çalışanların İş Bulma Yöntemleri TABLO 42 YÖNTEMLER FREKANS YÜZDE İŞ VE İŞÇİ BULMA KURUMU 508 7,6 ELEMAN ARIYOR İLANLARI 1157 17,4 TANIDIK VE ARKADAŞ TAVSİYELERİ 4793 72,0 2,9 DİĞER 196 BELİRTMEYENLER 70 TOPLAM 6724 DİĞER %3 TANIDIK VE ARKADAŞ TAVSİYELERİ %72 İŞ VE İŞÇİ BULMA KURUMU %8 ELEMAN ARIYOR İLANLARI %17 100,0 Tablo 42 incelendiğinde; araştırmaya katılan deneklerin yüzde 72'sinin çalıştıkları işi tanıdıklar tavsiyesiyle bulduğu, bunu yüzde 17.4 ile ilan yardımıyla iş buldukları izlemektedir. İş ve İşçi Bulma Kurumu aracılığıyla iş bulanların ise; ancak yüzde 7.6 olduğu yine Tablo 42’inin incelemesinden anlaşılmaktadır. Dolayısıyla tekstilde işçi istihdamı İş ve İşçi Bulma Kurumu’nun yardımı ile değil, daha çok aynı işlerde çalışan tanıdık kişilerin yardımları ile olmaktadır. Aynı işte çalışan kişilerin tanıdık akraba olma oranlarının yüksek olduğu söylenebilir. İş ve İşçi Bulma Kurumu'nun etkinliğinin, mezun çalışanların istihdamında da (Tablo 16) çok az olduğu gözlenmiştir. Diğer seçeneğini işaretleyen deneklerden büyük bir bölümü ise kendi müracaatı sonucu iş bulduğunu belirtmiştir. Bu şekilde kendi müracaatı sonucu iş bulanların yine büyük bir bölümü tekstil iplikçilik, ardından konfeksiyonda çalışmakta oldukları tespit edilmiştir. Bunun yanında terörle mücadele yasası ve sakatlık yasası kapsamında iş bulduğunu belirtenler ile tesadüfen iş bulduklarını ifade edenler olmuştur. 3.2.8. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Olmayan Çalışanların Çalışmaya Başladıktan Sonra Aldıkları Eğitim Programları TABLO 43 EĞİTİM PROĞRAMI FREKANS YÜZDE HİÇBİR EĞİTİM ALMADIM 951 14,7 ÇIRAKLIK EĞİTİMİ (USTALIK EĞİTİMİ) 343 5,3 İŞ BAŞINDA EĞİTİM 3791 58,7 GÖZLEM YAPARAK 745 11,5 KURS VEYA SEMİNER 547 8,5 DİĞER 78 1,2 BELİRTMEYENLER 269 TOPLAM 6724 KURS VEYA SEMİNER %8 GÖZLEM YAPARAK %12 100,0 DİĞER %1 HİÇBİR EĞİTİM ALMADIM %15 ÇIRAKLIK EĞİTİMİ (USTALIK EĞİTİMİ) %5 İŞ BAŞINDA EĞİTİM %59 Tablo 43 incelendiğinde; araştırmaya katılan deneklerin yaptıkları işi, "iş başında veya gözlem yaparak" öğrenenlerin toplamının yüzde 70.2, "hiçbir eğitim almadığını" belirtenlerin oranının ise yüzde 14.7 olduğu görülmektedir. Mezun olmayan çalışan deneklerin yaklaşık yüzde 15’i "çıraklık eğitimi veya kurs gibi planlı eğitim" programlarından geçtikleri, yine Tablo 43'ün incelenmesinden anlaşılmaktadır. "Hiç bir eğitim almadım" diyenler ile "gözlem yaparak" diyenlerin toplam oranı yüzde 26.4 dür. Bu sonuç bize; çıraklık ve yaygın eğitim kurumlarının sektörde yetersiz kaldığını ve etkin olmadığını göstermektedir. Zira "çıraklık eğitimin (ustalık eğitimi)" den faydalananların oranı da yüzde 5.3 dür. Diğer seçeneğini işaretleyen deneklerin bilgisayar eğitimi, ISO 9001-9002 eğitimi, iş güvenliği, yangın v.b. kursları ile yurt dışında kısa süreli kurs ve sağlık kurslarına katıldıklarını belirtmişlerdir. Ortaya çıkan bu durum; deneklerin yüzde 77.8’inin örgün ve yaygın mesleki eğitim almamış olduğunu ve eğitimlerini sektörün kendilerine sağladığı imkanlarla sağladıklarını ortaya çıkarmıştır. 3.2.9. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Olmayan Çalışanların Mesleklerini Öğrenmek İçin Gereken Eğitim Düzeyi Konusundaki Görüşleri TABLO 44 EĞİTİM DÜZEYİ FREKANS YÜZDE MESLEK LİSESİ 2632 41,0 ÇIRAKLIK EĞİTİM MERKEZİ 448 7,0 VASIFSIZ İŞÇİ OLARAK 1423 22,2 KISA SÜRELİ KURSLAR 1651 25,7 DİĞER 265 4,1 BELİRTMEYENLER 305 TOPLAM 6724 100,0 KISA SÜRELİ KURSLAR %26 DİĞER %4 VASIFSIZ İŞÇİ OLARAK %22 MESLEK LİSESİ %41 ÇIRAKLIK EĞİTİM MERKEZİ %7 Tablo 44 incelendiğinde; araştırmaya katılan deneklerin yüzde 41'lik çoğunluğunu oluşturan kısmın yaptıkları işi "meslek lisesi seviyesinde öğrenmek istediklerini", buna karşın yüzde 22.2’si herhangi bir eğitim almadan "iş ortamında yaparak ve yaşayarak" öğrenmenin yeterli olacağını ve yüzde 25.7’sinin de yaptıkları işi "kısa süreli kurslarla" daha iyi öğrenebileceklerini belirttikleri görülmektedir. Bu durumda çalışanların eğitimlerinin tam olmadığı ve mesleklerini öğrenmede eğitim ve kurslara gereksinim duydukları açıkça ortaya çıkmaktadır. Mesleklerini ortaöğretim düzeyinde "meslek liselerinde" öğrenmek isteyenlerin oranının yarıdan az olması; bu okulların tekstil ve konfeksiyon sektöründe yeterli etkinlik göstermediğini ortaya çıkarmıştır. Bu görüşü, Tablo 19'da mezun çalışanların yüzde 53.6 oranında meslek lisesindeki eğitimi tercih etmeleri desteklemektedir. Bu bölümde “diğer” seçeneğini işaretleyenlerin büyük bir çoğunluğu eğitimlerini üniversite seviyesinde yapmak istediklerini belirtirken deneklerin bazıları ise; farklı işletmelerde gözlem yaparak, seminerlere katılarak, yurtdışı eğitim ile, yüksek lisans ve doktora gibi eğitim düzeyinde öğrenerek yapmak istediklerini belirtmişlerdir. 3.2.10. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Olmayan Çalışanların İşe Başlarken Mesleki Bilgilerinin Yeterlik Durumu TABLO 45 İFADE FREKANS YÜZDE KESİNLİKLE KATILIYORUM 1924 30,8 KATILIYORUM 2927 46,9 KARARSIZIM 606 9,7 KATILMIYORUM 602 9,6 KESİNLİKLE KATILMIYORUM 182 2,9 BELİRTMEYENLER 483 TOPLAM 6724 100,0 KATILMIYORUM %10 KESİNLİKLE KATILMIYORUM %3 KARARSIZIM %10 KESİNLİKLE KATILIYORUM %31 KATILIYORUM %46 Aritmetik Ort: 3.931 Std. Sapma: 1.024 Tablo 45 incelendiğinde; mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunu olmayan ancak sektörde mezunlarla aynı işi yapan çalışanların yüzde 77.7'si işe başlarken mesleki bilgilerinin yeterli olmadığı görüşüne katılırken, yüzde 9.7’si ise bu konuda kararsız kalmışlardır. Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunu olmayan çalışanların işe başlarken mesleki bilgilerinin, işletmede bilgi gerektiren işler için yeterli olmadığına ilişkin yaptıkları değerlendirmenin aritmetik ortalaması 3.931, standart sapması 1.024’dür ve “katılıyorum” derecesine yakındır. Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunu olmayan ancak tekstil ve konfeksiyon sektöründe bu okulların adı geçen bölümlerinden mezun çalışanlarla aynı işi yapan insangücünün işe başlarken, daha önce bu konuda bir eğitimden geçmedikleri için kendilerini bilgi açısından yetersiz bulmaları beklenilen bir sonuçtur. 3.2.11. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Olmayan Çalışanların İşe Başlarken Mesleki Becerilerinin Yeterlik Durumu TABLO 46 İFADE FREKANS YÜZDE KESİNLİKLE KATILIYORUM 1271 20,7 KATILIYORUM 2968 48,3 KARARSIZIM 721 11,7 KATILMIYORUM 982 16,0 KESİNLİKLE KATILMIYORUM 204 3,3 BELİRTMEYENLER 578 TOPLAM 6724 KATILMIYORUM %16 KESİNLİKLE KATILMIYORUM %3 KESİNLİKLE KATILIYORUM %21 KARARSIZIM %12 KATILIYORUM %48 100,0 Tablo 46 incelendiğinde; mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarından mezun olmayan ancak sektörde mezunlarla aynı işi yapan çalışanların yüzde 69’u işe başlarken mesleki becerilerinin yeterli olmadığı görüşüne katılırken, yüzde 11.7’si ise bu konuda Aritmetik Ort: 3.670 Std. Sapma: 1.074 kararsız kalmışlardır. Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarından mezun olmayan ancak sektörde mezunlarla aynı işi yapan çalışanların işe başlarken mesleki becerilerinin işletmelerdeki beceri gerektiren işler için yeterli olmadığına ilişkin yaptıkları değerlendirmenin aritmetik ortalaması 3.670, standart sapması 1.074’dür ve “katılıyorum” derecesine yakındır. Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunu olmayan ancak tekstil ve konfeksiyon sektöründe bu okulların adı geçen bölümlerinden mezun çalışanlarla aynı işi yapan insangücünün bu konuda herhangi bir eğitimden geçmedikleri düşünüldüğünde, işe başlarken beceri gerektiren işler için kendilerini yeterli bulmamaları beklenilen bir sonuçtur. 3.2.12. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Olmayan Çalışanların İşi Kavrama ve Uygulama Durumları TABLO 47 İFADE FREKANS YÜZDE KESİNLİKLE KATILIYORUM 1197 19,3 KATILIYORUM 2198 35,5 KARARSIZIM 782 12,6 KATILMIYORUM 1582 25,6 KESİNLİKLE KATILMIYORUM 430 6,9 BELİRTMEYENLER 535 TOPLAM 6724 100,0 KATILMIYORUM %26 KESİNLİKLE KATILMIYORUM %7 KESİNLİKLE KATILIYORUM %19 KATILIYORUM %35 KARARSIZIM %13 Tablo 47 incelendiğinde; mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarından mezun olmayan ancak sektörde mezunlarla aynı işi yapan çalışanların yüzde 54.8’i işi çabuk kavrayıp uyguladıkları yönündeki görüşe katılırken, yüzde 12.6’sı ise bu konuda kararsız Aritmetik Ort.: 3.347 kalmışlardır. Std. Sapma: 1.242 Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarından mezun olmayan ancak mezunlarla aynı işi yapan çalışanların işi kavrama ve uygulamalarına ilişkin yaptıkları değerlendirmenin aritmetik ortalaması 3.347, standart sapması 1.242’dir ve “kararsızım” derecesine yakındır. 3.2.13. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Olmayan Çalışanların İş Güvenliği ve İşçi Sağlığı Konularındaki Duyarlılık Durumları TABLO 48 İFADE FREKANS KESİNLİKLE KATILMIYORUM %7 YÜZDE KESİNLİKLE KATILIYORUM 1077 17,5 KATILIYORUM 2099 34,1 KARARSIZIM 1048 17,0 KATILMIYORUM 1498 24,4 KESİNLİKLE KATILMIYORUM 428 7,0 BELİRTMEYENLER 575 TOPLAM 6724 100,0 KATILMIYORUM %24 KARARSIZIM %17 KESİNLİKLE KATILIYORUM %18 KATILIYORUM %34 Tablo 48 incelendiğinde; mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarından mezun olmayan ancak sektörde mezunlarla aynı işi yapan çalışanların yüzde 51.6’sı iş güvenliği ve Aritmetik Ort.: 3.309 Std. Sapma: 1.212 oldukları görüşüne katılırken yüzde 17’sinin ise kararsız işçi sağlığı konusunda bilinçli olduğu görülmektedir. Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarından mezun olmayan ancak sektörde mezunlarla aynı işi yapan çalışanların çalışırken iş güvenliği ve işçi sağlığı konularında bilinçli olmasına ilişkin yaptıkları değerlendirmenin aritmetik ortalaması 3.309, standart sapması 1.212’dir ve “kararsızım” derecesine yakındır. İş güvenliği ve işçi sağlığı konularında deneklerin yarıdan fazlasının bilinçli olmaları, iş yerlerinde verilen eğitimin ( Tablo 43 ) etkin olduğu şeklinde yorumlanabilir. 3.2.14. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Olmayan Çalışanların Destek Eğitimine İhtiyaç Duyma Durumu TABLO 49 İFADE FREKANS YÜZDE KESİNLİKLE KATILIYORUM 2305 37,1 KATILIYORUM 2826 45,5 KARARSIZIM 501 8,1 KATILMIYORUM 392 6,3 KESİNLİKLE KATILMIYORUM 183 2,9 BELİRTMEYENLER 517 TOPLAM 6724 100,0 KATILMIYORUM %6 KARARSIZIM %8 KESİNLİKLE KATILMIYORUM %3 KESİNLİKLE KATILIYORUM %37 KATILIYORUM %46 Tablo 49 incelendiğinde; mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarından mezun olmayan ancak sektörde mezunlarla aynı işi yapan çalışanların yüzde 82.6’sı mesleğini geliştirmek ve gelişen teknolojiye uyum sağlamak için seminer, kurs vb. çalışmalarla destek eğitiminin gerekli olduğu görüşüne katılırken, yüzde belirtmişlerdir. Aritmetik Ort.: 4.076 8.1’i ise kararsız olduğunu Std. Sapma: 0.982 Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarından mezun olmayan ancak sektörde mezunlarla aynı işi yapan çalışanların mesleğini geliştirmek ve gelişen teknolojiye uyum sağlamak için seminer, kurs vb. çalışmalarla destek eğitimi gereklidir tespitine ilişkin yaptıkları değerlendirmenin aritmetik ortalaması 4.076, standart sapması 0.982’dir ve “katılıyorum” derecesine yakındır. Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunu olmayan ancak tekstil ve konfeksiyon sektöründe bu okulların adı geçen bölümlerinden mezun çalışanlarla aynı işi yapan insangücünün bu tür destek eğitimlerine ihtiyaç duyması beklenilen bir sonuçtur. 3.2.15. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezun Olmayan Çalışanların Gelişen Teknolojiye Uyum Sağlama Durumu TABLO 50 İFADE FREKANS KESİNLİKLE KATILMIYORUM %7 YÜZDE KESİNLİKLE KATILIYORUM 956 15,5 KATILIYORUM 2026 32,9 KARARSIZIM 975 15,8 KATILMIYORUM 1752 28,4 KESİNLİKLE KATILMIYORUM 457 7,4 BELİRTMEYENLER 558 TOPLAM 6724 100,0 KESİNLİKLE KATILIYORUM %16 KATILMIYORUM %28 KARARSIZIM %16 KATILIYORUM %33 Tablo 50 incelendiğinde; mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarından mezun olmayan ancak sektörde mezunlarla aynı işi yapan çalışanların yüzde 48.4’ü gelişen teknolojiye çabuk uyum sağladıkları görüşüne katılırken, yüzde 15.8’i ise kararsız olduğunu belirtmişlerdir. Aritmetik Ort.: 3.206 Std. Sapma: 1.219 Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarından mezun olmayan ancak sektörde mezunlarla aynı işi yapan çalışanların gelişen teknolojiye çabuk uyum sağladığına ilişkin yaptıkları değerlendirmenin aritmetik ortalaması 3.206, standart sapması 1.219’dur ve “kararsızım” derecesine yakındır. 3.2.16. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Olmayan Çalışanların İş Ortamına Uyum Sağlama Durumu TABLO 51 İFADE FREKANS YÜZDE KESİNLİKLE KATILIYORUM 1191 19,2 KATILIYORUM 2435 39,2 KARARSIZIM 889 14,3 KATILMIYORUM 1276 20,6 KESİNLİKLE KATILMIYORUM 414 6,7 BELİRTMEYENLER 520 TOPLAM 6724 100,0 KATILMIYORUM %21 KESİNLİKLE KATILMIYORUM %7 KARARSIZIM %14 KESİNLİKLE KATILIYORUM %19 KATILIYORUM %39 Tablo 51 incelendiğinde; mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarından mezun olmayan ancak sektörde mezunlarla aynı işi yapan çalışanların yüzde 58.4’ü iş ortamına çabuk ve kolay uyum sağlaması görüşüne katılırken, yüzde 14.3’ü kararsız olduğunu Aritmetik Ort.: 3.437 belirtmektedir. Std. Sapma: 1.201 Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarından mezun olmayan ancak sektörde mezunlarla aynı işi yapan çalışanların iş ortamına çabuk uyum sağlamalarına ilişkin yaptıkları değerlendirmenin aritmetik ortalaması 3.437, standart sapması 1.201’dir ve “kararsız” derecesine yakındır. 3.2.17. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezun Olmayan Çalışanların Bulundukları Bölgelerde Tekstil ve Konfeksiyon Sektöründeki Teknolojik Gelişmeleri İzleme Durumu TABLO 52 İFADE FREKANS YÜZDE KESİNLİKLE KATILIYORUM 1343 21,8 KATILIYORUM 2486 40,4 KARARSIZIM 612 9,9 KATILMIYORUM 1340 21,8 KESİNLİKLE KATILMIYORUM 371 6,0 BELİRTMEYENLER 572 TOPLAM 6724 KESİNLİKLE KATILMIYORUM %6 KATILMIYORUM %22 KARARSIZIM %10 100,0 KESİNLİKLE KATILIYORUM %22 KATILIYORUM %40 Tablo 52 incelendiğinde; mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarından mezun olmayan ancak sektörde mezunlarla aynı işi yapan çalışanların yüzde 62.2’si bulunduğu yerleşim bölgelerinde tekstil ve konfeksiyon sektöründe teknolojik gelişmeleri izleme Aritmetik Ort.: 3.502 Std. Sapma: 1.218 imkanına sahip olmadıkları görüşüne katılırken, yüzde 9.9’u ise kararsız olduğunu belirtmişlerdir. Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarından mezun olmayan ancak sektörde mezunlarla aynı işi yapan çalışanların bulundukları bölgelerde tekstil ve konfeksiyon sektöründeki teknolojik gelişmeleri “izleme imkanına sahip olmadıkları”na ilişkin yaptıkları değerlendirmenin aritmetik ortalaması 3.502, standart sapması 1.218’dir ve “katılıyorum” derecesine yakındır. Teknolojik gelişmeleri izleme imkanına sahip olmadıkları görüşüne deneklerin çoğunluğunun (yüzde 62.2) katılma yönünde görüş beyan etmesi, sektör tarafından çalışanlara verilen mesleki eğitimin sadece işyeri ile sınırlı olduğu anlamını ortaya çıkarmaktadır. 3.2.18. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Tekstil ve Konfeksiyon Bölümü Mezunu Olmayanların İstihdam Edilebilme Durumu TABLO 53 İFADE FREKANS KESİNLİKLE KATILMIYORUM %14 YÜZDE KESİNLİKLE KATILIYORUM 765 12,5 KATILIYORUM 1799 29,3 15,0 KARARSIZIM 922 KATILMIYORUM 1784 29,1 KESİNLİKLE KATILMIYORUM 864 14,1 BELİRTMEYENLER 590 TOPLAM 6724 KESİNLİKLE KATILIYORUM %12 KATILIYORUM %30 KATILMIYORUM %29 100,0 KARARSIZIM %15 Tablo 53 incelendiğinde; mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarından mezun olmayan Ort.: 3.080 Std. Sapma: aynı 1.2483 işi yapan çalışanların yüzde 41.8’i tekstil ve konfeksiyon ancakAritmetik sektörde mezunlarla sektöründe kolay iş buldukları görüşüne katılırken, yüzde 43.2’si katılmadığını, yüzde 15’i ise bu konuda karasız kaldıklarını belirtmişlerdir. Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarından mezun olmayan ancak sektörde mezunlarla aynı işi yapan çalışanların tekstil ve konfeksiyon sektöründe daha kolay iş bulduklarına ilişkin yaptıkları değerlendirmenin aritmetik ortalaması 3.080, standart sapması 1.283’dür ve “kararsız” derecesine yakındır. Tablo 38'de mezun olmayan çalışanlarla ilgili mezuniyet yılları dikkate alınırsa, tekstil ve konfeksiyon sektörünün gelişmesinin hızlanması 1980'li yıllara rastladığı gözlenir. Dolayısıyla deneklerin çoğunluğu bu dönemde işe girdiklerinden mezunların kolay iş buldukları yönünde yüzde 41.8 oranında görüş belirtmesi beklenilen bir sonuçtur. Kararsızlar ile bu oran yüzde 56.8’i bulmaktadır. 3.2.19. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Olmayan Çalışanların Tekstil ve Konfeksiyon Eğitiminde Mesleki Bilgi ve Becerilerin Kazandırılma Durumu TABLO 54 İFADE FREKANS YÜZDE KESİNLİKLE KATILIYORUM 2136 34,8 KATILIYORUM 2955 48,1 KARARSIZIM 524 8,5 KATILMIYORUM 370 6,0 KESİNLİKLE KATILMIYORUM 157 2,6 BELİRTMEYENLER 582 TOPLAM 6724 100,0 KATILMIYORUM %6 KARARSIZIM %9 KESİNLİKLE KATILMIYORUM %3 KESİNLİKLE KATILIYORUM %35 KATILIYORUM %47 Tablo 54 incelendiğinde; mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarından mezun olmayan ancak sektörde mezunlarla aynı işi yapan çalışanların yüzde 82.9’u tekstil ve konfeksiyon eğitiminde mesleki bilgiler okulda, mesleki beceriler işletmede kazandırılmalı Aritmetik Ort.: 4.065 Std. belirtmişlerdir. Sapma: 0.949 görüşüne katıldıklarını Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarından mezun olmayan ancak sektörde mezunlarla aynı işi yapan çalışanların tekstil ve konfeksiyon eğitiminde mesleki bilgiler okulda, mesleki becerilerin işletmede kazandırılmasına ilişkin yaptıkları değerlendirmenin aritmetik ortalaması 4.065, standart sapması 0.949’dur ve “katılıyorum” derecesine yakındır. Mezun çalışanlarında bu görüşe ( Tablo 29 ) yüzde 84.5 gibi büyük oranda katılması 3308 sayılı kanun uygulamasının bu yönde olumlu etki bıraktığı gözlenmektedir. 3.2.20. İşletmelerin İşe Eleman Alırken Kendi İşyerlerinde Beceri Öğretimi Görenleri Tercih Etme Durumu TABLO 55 İFADE FREKANS YÜZDE KESİNLİKLE KATILIYORUM 1575 25,7 KATILIYORUM 2515 41,1 KARARSIZIM 936 15,3 KATILMIYORUM 789 12,9 KESİNLİKLE KATILMIYORUM 307 5,0 BELİRTMEYENLER 602 TOPLAM 6724 KATILMIYORUM %13 KESİNLİKLE ATILMIYORUM %5 KESİNLİKLE KATILIYORUM %26 KARARSIZIM %15 100,0 KATILIYORUM %41 Tablo 55 incelendiğinde; mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarından mezun olmayan ancak sektörde mezunlarla aynı işi yapan çalışanların yüzde 66.8’i işletmelerin işe eleman alırken öncelikle 3308 sayılı kanun gereğince işletmelerde beceri eğitimi görenleri tercih ettiği görüşüne katılırken, yüzde 15.3’ü ise kararsız olduğunu bildirmişlerdir. Aritmetik Ort. : 3.696 Sapma : ortaöğretim 1.134 Mesleki ve Std. teknik kurumlarından mezun olmayan ancak sektörde mezunlarla aynı işi yapan çalışanların işe başlarken, işletmelerin eleman alırken öncelikle 3308 sayılı kanun gereğince işletmelerde beceri eğitimi görenleri tercih ettiğine ilişkin yaptıkları değerlendirmenin aritmetik ortalaması 3.696, standart sapması 1.134’dür ve “katılıyorum” derecesine yakındır. Katılıyorum yönündeki yüzde 66.8'lik bir oranın yüksek olduğu gözlense de, bu sonuç beklenen oranın altındadır. 3308 sayılı kanun öğrencilerin işhayatına uyumunu sağlaması yönünden çok iddialıdır. Ancak yüzde 33.2 oranında mezun olmayan çalışanın, işletmelerin işyerlerinde eğitim görenleri tercih ettiği yönünde görüş bildirmemesi, okul-sanayi işbirliğinde yetersizlikler olduğu yönünde değerlendirilebilir 3.2.21. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Olmayan Çalışanların Tekstil ve Konfeksiyon Sektöründe Nitelikli İnsangücü İhtiyacının Karşılanması İle İlgili Görüş ve Önerileri TABLO 56 ÇALIŞTIĞI BÖLÜM Tek. İplik. Elyaf Tek. Boya Baskı Apre Tek. Dok. Tek. Örme Tek. Kal. Kont. Kon. Toplam Yüzde 37 23 24 3 22 40 140 45,6 2. İşletmede çalışanlar maaşlarını yetersiz bulmaktadırlar. 12 4 3 3 8 30 9,1 3 Sektörde meslek lisesi mezunlarının çalışması yararlıdır. Ancak mezunların pratik becerileri yeterli olmadığı için acemi olarak değerlendirilmekte, branş dışı işlerde çalıştırılmaktadır. 6 7 6 2 5 26 7,9 4. Çalışanların dinlenme saatleri artırılmalı ve sağlıklı iş ortamı sağlanmalıdır. 6 2 7 1 9 25 7,6 5. Sektörde verimi artırmak için, deneyimli insangücü çalışmalıdır. 5 4 4 2 8 23 7,0 6. İşletmeler etmelidirler. takip 9 3 3 8 23 7,0 7. İşletmelerde meslek lisesi öğrencilerinin staj eğitimleri yeterli değildir. 1 12 1 1 3 18 5,5 8. Sektörde çalışanlara mesai dışında iş kazaları ile ilgili eğitim verilmelidir. 5 1 3 1 7 17 5,2 9. Çalışanlar, mezun oldukları bölümle ilgili işlerde çalışmalıdır. 6 4 4 1 2 17 5,2 87 60 55 4 329 100 GÖRÜŞ VE ÖNERİLER 1. Sektörde insangücünü nitelikli hale getir- Plan Deri Haz. Giy. mek için kısa süreli kurslar, seminer vb. verilmelidir. TOPLAM gelişen teknolojiyi 31 91 1 0 Tablo 56’da anket formunun 3.bölümünde mezun olmayan çalışanların tekstil ve konfeksiyon sektörünün nitelikli insangücü ihtiyacının karşılanması ile ilgili görüş ve önerileri yer almaktadır. Bu görüş ve öneriler Tabloda temel başlıklar altında toplanmıştır. Araştırmaya katılan ve bu soruya cevap veren deneklerin tekstil ve konfeksiyon sektörünün nitelikli insangücü ihtiyacının karşılanmasına ilişkin görüşlerinin yüzde 45.6'sı hizmetiçi eğitimin gerekliğine, yüzde 9.1'i verilen maaşların yetersizliğine bağlı olarak nitelikli eleman temin edilemediğine, yüzde 7.9'unun eğitimli elemanlara yeteri kadar önem verilmediği görüşüne ilk sırada yer verdiği görülmektedir. Deneklere açık uçlu soru olarak sorulmuş, görüş ve önerilere en fazla verilen cevaplar içinde 3, 7 ve 9 nolu olanlar mezun çalışanlara yöneliktir. "Mesleki ortaöğretim kurumu mezunlarının mesleki becerilerinin yeterli olmadığı" yönündedir. 3.3. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumlarındaki Meslek Dersi Öğretmenlerine Ait Bulgular Aşağıda mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu meslek dersi öğretmenlerinin genel özellikleri, mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarındaki eğitim ile ilgili görüşlerin yer aldığı bulgular sunulmuştur. 3.3.1. Meslek Dersi Öğretmenlerinin İllere Göre Dağılımı TABLO 57 90 İLİ FREKANS YÜZDE Adana 50 16,2 Adıyaman 7 2,2 70 Bursa 42 13,5 60 50 Kahramanmaraş 8 2,6 20 Kayseri 12 3,9 10 Kırklareli 8 2,6 Tekirdağ 24 7,8 4 1,3 309 100 Adana Uşak TOPLAM 0 Uşak 30 Kırklareli 13,3 Tekirdağ 41 Kayseri İzmir 40 Kahramanmaraş 26,2 İzmir 81 İstanbul İstanbul Gaziantep 2,6 Bursa 7,8 8 Denizli 24 Adıyaman Denizli Gaziantep 80 Tablo 57 incelendiğinde; araştırmaya katılan meslek dersi öğretmenlerinin yüzde 26.2’sinin İstanbul’da, yüzde 16.2’sinin Adana’da, yüzde 13.5’nin Bursa’da, yüzde 13.3’ünün İzmir’de çalıştığı, araştırma kapsamına giren diğer illerdeki meslek dersi öğretmenlerinin toplamının ise yüzde 30.8 olduğu görülmektedir. İllerdeki tekstil ve konfeksiyon sektörüne yönelik eğitim veren mesleki ve teknik ortaöğretim kurumları, sektörün durumuna paralel bir yoğunluk göstermektedir. 3.3.2. Meslek Dersi Öğretmenlerinin Mezun Olduğu Yüksek Öğretim Kurumları TABLO 58 130 OKUL FREKANS YÜZDE 120 Kız Tek.Yük.Öğrt.Ok. 65 21,1 110 Mar.Ün. Tek.Eğt.Fak. 126 40,9 Gazi Ün. Kız San.Eğt.Y.O 4 1,3 Ege Ün.Teks.ve Terb.Böl 8 2,6 Uludağ Ün. Eğt.Fak. 11 3,6 Gazi Ün.Mes.Eğt. Fak. 54 17,5 İst.Yük.Tek. Öğrt. Okulu 10 3,2 60 Selçuk Ün.Mes. Eğt. Fak. 6 1,9 50 100 90 80 70 Dokuz Eyl.Güz.San.Fak. 1 0,3 40 Kız Sanat Yük.Öğrt.Okulu 7 2,3 30 Mim. Sin. Ün.Teks. Ana San. Ok. 2 0,6 Mar.Ün. Fen Bil.Enst.Teks.Eğt. 1 0,3 Dev.Güz.San.Akd.End.San.Yük.Ok. 3 1,0 Konya Kız Sanat Yük. Öğrt.Okulu 1 0,3 Sofya öğretmen Enstitüsü Uludağ Ün.Mühendislik Fakültesi Gazi Ün. Yaygın Eğtim Fakültesi Konya Kız Sanat Yük. Öğrt.Okulu Mar.Ün. Fen Bil.Enst.Teks.Eğt. Dev.Güz.San.Akd.End.San.Yük.Ok. Mim. Sin. Ün.Teks. Ana San. Ok. Dokuz Eyl.Güz.San.Fak. 100 Kız Sanat Yük.Öğrt.Okulu 309 İst.Yük.Tek. Öğrt. Okulu TOPLAM Selçuk Ün.Mes. Eğt. Fak. 1,9 1 Uludağ Ün. Eğt.Fak. 6 Belirtmeyenler Gazi Ün.Mes.Eğt. Fak. Uludağ Ün.Mühendislik Fakültesi Ege Ün.Teks.ve Terb.Böl 0,6 Mar.Ün. Tek.Eğt.Fak. 0,3 2 0 Gazi Ün. Kız San.Eğt.Y.O 1 Sofya öğretmen Enstitüsü 10 Kız Tek.Yük.Öğrt.Ok. Gazi Ün. Yaygın Eğtim Fakültesi 20 Tablo 58 incelendiğinde; tekstil ve konfeksiyon meslek dersi öğretmenlerinin yüzde 40.9’unu Marmara Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi, yüzde 21.1’ini Kız Teknik Yüksek Öğretmen Okulu, yüzde 17.5’inin Gazi Üniversitesi Mesleki Eğitim Fakültesi mezunu olduğu görülmektedir. Bu bulgulardan da anlaşılacağı gibi; Kız Teknik Yüksek Öğretmen Okulunun 1982 yılından itibaren adının Gazi Üniversitesi Mesleki Eğitim Fakültesi olarak değiştirildiği de dikkate alınırsa, mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu tekstil ve konfeksiyon bölümlerine meslek dersi öğretmenlerinin yoğun olarak Marmara Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi ve Gazi Üniversitesi Mesleki Eğitim Fakültelerinden atandığı görülmektedir. Bu alanda öğretim veren diğer okulların son yıllarda mezun vermeye başlaması Tablo 58’de görülen oluşumun beklenen bir sonuç olduğu yorumunu ortaya çıkarmaktadır. 3.3.3. Meslek Dersi Öğretmenlerinin Yüksek Öğrenim Gördüğü Bölümler TABLO 59 130 BÖLÜM FREKANS YÜZDE Tekstil İplikçilik 46 14,9 110 Tekstil Boya-Apre 36 11,7 100 Tekstil dokuma 73 23,6 Tekstil örme 0 0 Tekstil Kalite-kontrol 0 0 60 Tekstil tasarımı 7 2,3 50 Giyim 124 40,1 Hazır giyim 13 4,2 20 Trikotaj 4 1,3 10 Nakış 1 0,3 0 Tekstil Mühendisliği Tekstil ana bilim dalı Nakış Trikotaj Giyim Hazır giyim 100 Tekstil tasarımı 309 30 Tekstil örme TOPLAM 40 Tekstil Kalite-kontrol 0,6 70 Tekstil dokuma 1 2 80 Tekstil İplikçilik 3 90 Tekstil Boya-Apre Tekstil Mühendisliği Tekstil ana bilim dalı 120 Tablo 59 incelendiğinde; araştırmaya katılan meslek dersi öğretmenlerinin yüzde 40.1’inin giyim, yüzde 23.6’sının tekstil dokuma, yüzde 14.9’unun tekstil iplikçilik, yüzde 11.7’sinin tekstil boya-apre bölümlerinden mezun olduğu görülmektedir. Tekstil kalitekontrol, hazır giyim, trikotaj, nakış, tekstil mühendisliği ve tekstil bölümü mezunlarının toplamı ise yüzde 11 olduğu yine Tablo 59’un incelenmesinden anlaşılmaktadır. 3.3.3.1. Meslek Dersi Öğretmenlerinin Mezun Olduğu Yüksek Öğretim Kurumu İle Bölümlerinin Karşılaştırılması TABLO 60 MEZUN OLDUĞU BÖLÜM MEZUN OLDUĞU KURUM TEKS. TEKS. İPLİK. BOYA APRE TEKS. TAS. 39 29 6 126 40,9 4 1,3 8 2,6 11 3,6 54 17,5 10 3,2 6 1,9 1 0,3 7 2,3 2 2 0,6 1 2 0,6 3 3 1,0 55 (KOMPLE) 3 2 1 1 6 1 42 1 TEKS. 21,1 Gazi Ün. Mes. Eğt. Fak. 5 NAKIŞ TEKS. MÜH. 65 4 Uludağ Ün. Eğt. Fak. TRİKOTAJ 64 2 Ege Ün. Teks. Bölümü 9 2 1 1 4 6 Selçuk Ün. Mes. Eğt. Fak. 1 Dokuz Eylül Güz. San. Ak. Kız Sanat Yük. Öğrt. Okulu 7 Mim. Sinan Ün. Teks. Ana San. Ok. Mar. Ün. Fen Bil. Enst. Teks. Eğt. HAZIR GİYİM YÜZD E Gazi Ün. Kız San. Eğt. Y.O İst. Yük. Tek. Öğrt. Okulu GİYİM TOPLAM 1 Kız Tek. Yük. Öğrt. Ok. Mar. Ün. Tek. Eğt. Fak. TEKS. DOK. 1 Dev. Güz. San. Akd. End. San. Yük. Ok. Konya Kız Sanat Yük. Öğrt. Okulu 1 1 0,3 Gazi Ün. Yaygın Eğitim Fakültesi 1 1 0,3 Sofya Öğretmen Enstitüsü 1 2 0,6 1 6 1,9 100,0 Uludağ Ün. Mühendislik Fakültesi 1 3 1 1 TOPLAM 46 36 74 7 124 13 4 1 3 2 309 YÜZDE 14,9 11,7 23,8 2,3 40,3 4,2 1,3 0,3 1,0 0,6 100,0 Tablo 60’da görüldüğü gibi tekstil iplikçilik, tekstil boya-apre, ve tekstil dokuma bölümlerinden mezun öğretmenlerin tamamına yakını Marmara Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi mezunu, giyim ve hazır giyim bölümlerinin meslek dersi öğretmenlerinin de Gazi Üniversitesi Mesleki Eğitim Fakültesinden mezun oldukları görülmektedir. Buradan da bu iki fakültenin mesleki ve teknik ortaöğretim kurumları tekstil ve konfeksiyon bölümleri öğretmen ihtiyacının tamamına yakınını, karşıladığı söylenebilir. 3.3.4. Meslek Dersi Öğretmenlerinin Kıdem Durumları TABLO 61 MESLEKİ KIDEM FREKANS YÜZDE 5 yıl ve daha az 111 35,9 6-10 yıl arası 80 25,9 11-15 yıl arası 43 13,9 16 yıl ve daha fazla 75 24,3 TOPLAM 309 100 16 yıl ve daha fazla %24 5 yıl ve daha az %36 11-15 yıl arası %14 6-10 yıl arası %26 Tablo 61 incelendiğinde; meslek dersi öğretmenlerinin yüzde 35.9’unun mesleki kıdemlerinin 5 yıl ve daha az, yüzde 25.9’unun 6-10 yıl arasında, yüzde 24.3’ünün 16 yıldan daha fazla, yüzde 13.9’u ise 11-15 yıl arasında değiştiği görülmektedir. Öğretmenlerin büyük çoğunluğunun (yüzde 61) kıdeminin bir ile on yıl arasında olması tekstil ve konfeksiyon sektöründeki gelişmelere paralel olarak meslek dersi öğretmeni sayısının artığını göstermektedir. 3.3.5. Meslek Dersi Öğretmenlerinin Öğretim Verdiği Bölümler TABLO 62 90 BÖLÜM FREKANS YÜZDE Tekstil İplikçilik 47 15,2 Tekstil Boya-Apre 36 11,7 Tekstil dokuma 74 23,9 Tekstil örme 5 1,6 50 Tekstil Kalite-kontrol 5 1,6 40 Tekstil tasarımı 3 1 30 Giyim 41 13,3 Hazır giyim 83 27 Moda tasarımı 6 1,9 Deri konfeksiyon 2 0,6 Terzilik 6 1,9 10 Örme giyim Terzilik Deri konfeksiyon Hazır giyim Moda tasarımı Giyim Tekstil tasarımı Tekstil Kalite-kontrol 0 Tekstil örme 100 20 Tekstil dokuma 0,3 309 60 Tekstil İplikçilik 1 TOPLAM 70 Tekstil Boya-Apre Örme giyim 80 Tablo 62 incelendiğinde; araştırmaya katılan meslek dersi öğretmenlerinin yüzde 27’si mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarında konfeksiyon bölümünde, yüzde 23.9’u tekstil dokuma bölümünde, yüzde 13.3’ü giyim bölümünde, yüzde 15.2’si tekstil iplikçilik bölümünde, yüzde 11.7’si tekstil boya-apre bölümünde derslere girdiği görülmektedir. Diğer bölümlerde derse giren öğretmenlerin ise, deneklerin ancak yüzde 8.9’unu oluşturduğu yine Tablo 62’inin incelenmesinden anlaşılmaktadır. 3.3.5.1. Meslek Dersi Öğretmenlerinin Öğretim Verdiği Bölümler İle YüksekÖğrenim Gördüğü Bölümlerin Karşılaştırılması TABLO 63 ÖĞRENİM GÖRDÜĞÜ BÖLÜM TEKS. İPLİK. ÖĞRETİM VERDİĞİ BÖLÜM TEKSTİL İPLİKÇİLİK TEKS. TAS. GİYİM HAZIR GİYİM TRİK. NAKIŞ TEKS. MÜH. 42 3 2 4.1 66.7 33 2 1 91.7 28.6 0.8 TEKS. (KOMPLE) 1 2 65 1 1 3 1 2.2 5.5 89.0 14.3 0.8 75.0 50.0 TEKSTİL ÖRME TEKSTİL KALİTE KONTROL TEKS. DOK. 91.3 TEKSTİL BOYA APRE TEKSTİL DOKUMA TEKS. BOYA APRE 4 1 5.5 25.0 3 3 2 6.5 42.8 1.6 GİYİM KONFEKSİYON 40 1 32.3 7.7 1 1 70 10 1 2.8 14.3 56.5 76.9 50.0 4 1 1 3.2 7.7 100.0 MODA TASARIMI DERİ KONFEKSİYON TERZİLİK 1 1 0.8 33.3 5 1 4.0 7.7 1 ÖRME GİYİM TOPLAM YÜZDE 47 15,2 36 11,7 74 23,9 5 1,6 8 2.7 41 13,3 83 26.9 6 1,9 2 0,6 6 1,9 1 0,3 1.4 TOPLAM YÜZDE 46 36 73 7 124 13 4 1 3 2 14,9 11,7 23,6 2,3 40,1 4,2 1,3 0,3 1,0 0,6 309 100,0 Tablo 63 incelendiğinde; araştırmaya katılan meslek dersi öğretmenlerinin yüzde 40.1’ini oluşturan giyim bölümü mezunu öğretmenlerin yüzde 32.3’ünün mezun oldukları bölümlerde, geriye kalan yüzde 56.5’lik büyük çoğunluk konfeksiyon, yüzde 4’lük kısım terzilik, yüzde 3.2’lik kısım moda tasarımı ve diğer yüzde 4’lük kısmın da tekstil boya-apre, tekstil dokuma, tekstil kalite-kontrol, deri konfeksiyon bölümlerinde öğretim verdikleri görülmektedir. Yüzde 23.6 ile deneklerin ikinci büyük çoğunluğunu oluşturan tekstil dokuma bölümü mezunu öğretmenlerin yüzde 89’u kendi mezun oldukları bölümlerinde, yüzde 5.5’i tekstil örme, yüzde 4.1’i tekstil iplikçilik, yüzde 1.4’ü ise örme giyim bölümünde öğretim vermektedir. Yüzde 14.9 ile deneklerin üçüncü büyük çoğunluğunu oluşturan tekstil iplikçilik bölümü mezunlarının yüzde 91.3’ü ve deneklerin 11.7’sini oluşturan tekstil boya-apre bölümü mezunlarının yüzde 91.7’sinin mezun oldukları bölümlerde öğretim verdiği görülmektedir. Tablo 63’deki görünen bu durumdan giyim bölümü mezunu öğretmenlerinin dışında kalan diğer öğretmenlerin yüzde 90’ın üzerinde bir çoğunlukta kendi branşlarında öğretim verdiği, giyim mezunlarının ise büyük çoğunluğunun yakın branş sayılan konfeksiyon bölümünde ders verdiği anlaşılmaktadır. 3.3.6. Meslek Dersi Öğretmenlerinin Yüksek Öğrenim Gördüğü Branşları Dışında Meslek Alanı Derslerine Girme Nedenleri TABLO 64 NEDENLER FREKANS YÜZDE Teks. Mes.Öğrt. Olmadığı İçin 15 12,2 İlgili Böl. Yeterli Sayıda Öğrt. Olm. 52 42,3 Kendi Brş. İlg. Ders Olm. İçin 14 11,4 Bu Bölüme Atandığım İçin 17 13,8 Ek Branşım Olduğu İçin 6 4,9 15,4 Diğer 19 Belirtmeyenler 186 TOPLAM 309 100,0 Ek Branşım Olduğu İçin %5 Diğer %15 Teks. Mes.Öğrt. Olmadığı İçin %12 Bu Bölüme Atandığım İçin %14 Kendi Brş. İlg. Ders Olm. İçin %11 İlgili Böl. Yeterli Sayıda Öğrt. Olm. %43 Tablo 64 incelendiğinde; yüksek öğrenimde gördükleri branşı dışında meslek alanı dersine giren öğretmenlerin yüzde 42.3’ü derse girme nedeni olarak, “bölümde yeterli sayıda öğretmen olmadığı için”, yüzde 13.8'i “bu bölüme atandığı için”, yüzde 12.2'si “tekstil meslek dersi öğretmeni olmadığı için”, yüzde 11.4’ü “kendi branşı ile ilgili ders olmadığı için”, yüzde 4.9’u “ek branşı olduğu için” seçeneklerini belirttikleri görülmektedir. Deneklerin yaklaşık yüzde 15.4’ü çeşitli sebeplerle yüksek öğrenim gördükleri bölümler dışındaki derslere girdikleri yine tablo 64'ün incelenmesinden anlaşılmaktadır. Tablo 63’de deneklerin büyük çoğunluğunu oluşturan giyim bölümü öğretmenlerinin yüzde 40.1’inin farklı branşta derse girmesi dikkate alınırsa; Tablo 64’deki “bu bölüme atandığım için” seçeneğine cevap verenlerin dışında kalan seçeneklere cevap verenlerin büyük çoğunluğunun giyim bölümü mezunu öğretmenlerinin oluşturduğu anlaşılmaktadır. Öğrenim görmediği bir branşa atandığını ifade eden 17 kişinin araştırmaya katılanların yüzde 13.8 gibi bir oranını oluşturduğu az sayıda olsa da Milli Eğitim Bakanlığı’nın okulların öğretmen açığını kapatma doğrultusunda öğretmen atadığı görülmektedir. 3.3.7. Meslek Dersi Öğretmenlerinin Yüksek Öğrenim Gördüğü Branşları Dışında Meslek Alanı İle İlgili Mesleki Bilgi ve Becerileri Kazanma Durumu TABLO 65 KAZANMA DURUMU Diğer %7 FREKANS YÜZDE Branş dışı eğitim almadım 29 17,9 M.E.B. hiz.içi eğt. ve semineri ile 54 33,3 Meslek kursları ile 4 2,5 Kişisel gayret ve çabalarımla 63 38,9 7,4 Diğer 12 Belirtmeyenler 147 TOPLAM 309 Branş dışı eğitim almadım %18 Kişisel gayret ve çabalarımla %40 100,0 Meslek kursları ile %2 M.E.B. hiz.içi eğt. ve semineri ile %33 Tablo 65 incelendiğinde; kendi branşı dışında derse giren deneklerin yüzde 38.9’u, “branşları dışında meslek alanı ile ilgili mesleki bilgi ve becerileri kişisel gayret ve çabalarıyla”, yüzde 33.3’ü ise “Milli Eğitim Bakanlığı hizmetiçi eğitim ve seminerleri ile” kazandıklarını belirttikleri görülmektedir. Deneklerin yüzde 7.4’ü ise diğer seçeneğinde branş dışındaki meslek dersleri ile ilgili bilgi ve becerilerinin kaynağı olarak, yurtdışı eğitim, yüksek lisans programlarına katılarak bilgisayar destekli eğitim kursu ile, tekstil ve konfeksiyon fabrikalarında staj yaparak ve Alman Teknik Yardım Projesi (GTZ) ile kazandıklarını belirtmişlerdir. Yukarıdaki tabloda araştırmaya katılan deneklerin yaklaşık yarıdan fazlası (%52.4) farklı branşlarda eğitim vermesine rağmen, bu sayınında yüzde 56.8’i (17.9+38.9) bilgi ve beceri kazandırıcı hiç bir kurs ve branş dışı eğitim almadığını ifade etmektedirler. Branş dışı derse girip, eğitim gördüğünü söyleyenlerin yüzde 35.8 (33.3+2.5) olduğu görülmektedir. Bu durum, Milli Eğitim Bakanlığı’nın hizmetiçi eğitim faaliyetlerinde yetersiz kaldığı yönünde bir yorumu ortaya koymaktadır. 3.3.8. Meslek Dersi Öğretmenlerinin Branşları İle İlgili Kazanmış Oldukları Mesleki Bilgi ve Becerilerin Verdikleri Eğitim İçin Yeterlik Durumu TABLO 66 YETERLİK DERECESİ FREKANS YÜZDE Çok 78 25,4 Oldukça 155 50,5 Kısmen 68 22,1 Çok az 6 2,0 Berlirtmeyenler 2 TOPLAM 309 Kısmen %22 Çok az %2 100,0 Çok %25 Oldukça %51 Tablo 66 incelendiğinde; araştırmaya katılan meslek dersi öğretmenlerinin yüzde 50.5’i sahip oldukları mesleki bilgi ve becerilerini, verdikleri eğitim için “oldukça”, yüzde 25.4’ü “çok”, yüzde 22.1’i ise “kısmen” yeterli olduğu yönünde görüş belirttiği görülmektedir. Denek grubunun yüzde 24.1’inin kendisini kısmen veya çok az yeterli görmesi, Tablo 65’de görünen sonuçlar ile paralellik göstermekte ve tekstil ve konfeksiyon meslek dersi öğretmenlerinin hizmetiçi eğitim ihtiyacı olduğunu ortaya koymaktadır. 3.3.9. Meslek Dersi Öğretmenlerinin Mezun Olduğu Bölüm İle Mesleki Bilgi ve Becerilerini Yeterli Görme Durumlarının Karşılaştırılması TABLO 67 YETERLİK Çok DERECESİ Oldukça Kısmen Çok Az MEZUN Toplam Yüzde - 46 15.0 1 2.9 35 11.4 23.9 3 4.2 71 23.1 1 14.3 - - 7 2.3 46.8 31 25.0 1 .8 124 40.4 8 61.5 2 15.4 1 7.7 13 4.2 - 2 50.0 2 50.0 - - 4 1.3 - - 2 100.0 - - - - 2 .6 Tekstil Mühendisliği 2 66.7 - - 1 33.3 - - 3 1.0 Tekstil (Komple) 1 50.0 1 50.0 - - - - 2 .7 Belirtmeyenler - - - - - - - - 2 Sayı Oran Sayı Oran Sayı Oran Sayı Oran Tekstil İplikçilik 14 30.4 24 52.2 8 17.4 - Tekstil Boya-Apre 9 25.7 19 54.3 6 17.1 Tekstil Dokuma 14 19.7 37 52.1 17 Tekstil Tasarımı 2 28.6 4 57.1 Giyim 34 27.4 58 Hazır Giyim 2 15.4 Trikotaj - Nakış OLDUĞU BÖLÜM 78 155 68 6 309 25.4 50.5 22.1 2.0 100 TOPLAM YÜZDE 100 Tablo 67 incelendiğinde; Form IV (Anket Formu) madde 1.10’da “branşınızla ilgili kazandığınız mesleki bilgi ve becerileri vereceğiniz eğitim için ne derecede yeterli buluyorsunuz” sorusuna öğretmenlerin vermiş olduğu cevaplar mezun oldukları bölümlere göre dengeli bir dağılımı göstermektedir. Kendini “çok yeterli” görenler yüzde 25, oldukça yeterli görenler yüzde 50 civarında olduğu gözlenmiştir. Bölümler arasında kendilerini yeterli görme açısından önemli bir fark görülmemektedir. 3.3.10. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumlarında Meslek Dersi Öğretmenlerinin Günün Koşullarına Uygun Eğitim Vermede Yetersiz Kalmalarının Nedenlerine İlişkin Görüşleri TABLO 68 NEDENLER FREKANS Alınan yük. öğrenimin yetersizliği 119 YÜZDE 38,5 Alanla ilgili kurs ve sem. katılamama 43 13,9 İşletme deneyimi olmaması 46 14,9 Diğer 14 4,5 Yetersizliği yok 87 28,2 TOPLAM 309 100,0 Alınan yük. öğrenimin yetersizliği %38 Yetersizliği yok %28 Diğer %5 İşletme deneyimi olmaması %15 Alanla ilgili kurs ve sem. katılamama %14 Tablo 68 incelendiğinde; araştırmaya katılan meslek dersi öğretmenlerinin yüzde 38.5’i mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarında öğretmenlerin bilgi ve becerilerini sektörün beklentilerine uygun eğitim yapmada yetersiz olma nedeni olarak, “alınan yüksek öğrenimin yetersizliğine”, yüzde 14.9’u “işletme deneyiminin olmamasına”, yüzde 13.9’u gelişmeleri izleyebilmek için düzenlenen “hizmetiçi eğitim faaliyetlerine”, yüzde 4.5’inin ise “diğer” seçeneğine bağladıkları görülmektedir. Diğer seçeneğini işaretleyerek görüş bildiren öğretmenlerin görüşlerinin değerlendirilmesi neticesinde yetersizlik nedeninin; yeni teknolojinin takip edilemeyişinden, ders kitap ve notlarının olmaması, yeterli makine-teçhizat donanımının olmaması ve işletmelerle yeteri kadar işbirliğinin sağlanmamasından kaynaklandığını belirtmişlerdir. Bunun yanında; “üniversitede daha iyi eğitim verilmesi”, “hizmetiçi kursların yeterli yapılmasının”, “öğretmenlerin sanayide staj yapmalarının” gerektiği yönünde öneriler getirmişlerdir. “Alınan yüksek öğrenimin yetersizliği” seçeneği ile “işletme deneyimi olmaması” seçeneğine cevap verenlerin oranı yüzde 53.4’dür. Yüksek öğrenimin yetersizliğine yönelik böyle yüksek bir oranın olması, Türkiye ekonomisinin gelişmesinden önemli bir sektöre insangücü yetiştirecek öğretmenlerin bilgi ve becerilerinin yeterince donatılmadığının anlaşılması, yüksek okullarla ilgili hızla önemli tedbirlerin alınması gerektiğini ortaya çıkarmaktadır. 3.3.11. Meslek Dersi Öğretmenlerinin Mezun Olduğu Bölüm İle Mesleki Bilgi ve Becerilerini Yetersiz Bulma Nedenlerinin Karşılaştırılması TABLO 69 YETERLİ BULMAMA NEDENLERİ MEZUN Yükseköğrenim Tekstil alanı ile İşletme gördüğüm, ilgili kurs ve deneyimim eğitim ortamının seminerlere olmadığı için yetersizliğinden katılmadığım için Diğer Toplam Yüzde Sayı Oran Sayı Oran Sayı Oran Sayı Oran Tekstil İplikçilik 19 65.5 3 10.3 5 17.2 2 6.9 29 13.1 Tekstil Boya-Apre 16 61.5 6 23.1 4 15.4 - - 26 11.6 Tekstil Dokuma 33 62.3 11 20.8 6 11.3 3 5.7 53 23.7 Tekstil Tasarımı 4 80.0 1 20.3 5 2.3 Giyim 40 44.0 20 22.0 23 25.3 8 8.8 91 41.0 Hazır Giyim 7 63.6 - - 3 27.3 1 9.1 11 5.0 Trikotaj - - - - 3 100.0 - - 3 1.3 Nakış - - 1 100.0 1 100.0 - - 2 1 Tekstil Mühendisliği - - 1 100.0 - - - - 1 .5 Tekstil (Komple) - - 1 100.0 - - - - 1 .5 100.0 OLDUĞU BÖLÜM TOPLAM 119 43 46 14 222 YÜZDE 53.6 19.4 20.7 6.3 100 Belirtmeyenler (Kendini Yeterli Görenler) 87 GENEL TOPLAM 309 Tablo 69 incelendiğinde; Form III (Anket formu) madde 1.11’de “mesleğinizle ilgili mesleki bilgi ve becerileri yeterli bulmuyorsanız bunun nedenleri nelerdir?” sorusuna, kendisini yetersiz bulan öğretmenlerin vermiş olduğu cevapların yüzde 41’ini giyim bölümü mezunları oluşturmaktadır. Bunlarında, yüzde 44’ü “yükseköğrenim gördükleri ortamı yetersiz bulduklarından”, “yüzde 22’si “tekstil alanı ile ilgili kurs ve seminerlere katılmadığından”, yüzde 25.3’ü ise “işletme deneyimleri olmadığından” seçeneğini işaretlemişlerdir. Tekstil dokuma bölümünden mezun öğretmenlerden kendini yetersiz bulanların yüzde 62.3’ü yükseköğrenim gördükleri ortamın yetersiz olduğunu, yüzde 20.8’i kurs ve seminerlere katılmadığını, yüzde 11.3’ü işletme deneyimlerinin olmadığını ifade etmiştir. Tekstil boya-apre bölümünden mezun öğretmenlerin ise yetersizlik sebebi olarak yüzde 61.5’i yükseköğrenim gördükleri ortamın yetersiz olduğunu, yüzde 23.1’i kurs ve seminerlere katılmadığını, yüzde 15.4’ü işletme deneyimi olmadığını ifade etmiştir. Tekstil iplikçilik bölümünden mezun öğretmenlerin kendilerinin yetersiz bulma sebebi olarak, yüzde 65.5’i öğrenim gördükleri yükseköğretim kurumunu yetersiz bulduğunu, yüzde 10.3’ü kurs ve seminerlere katılmadığını, yüzde 17.2’si işletme deneyimlerinin olmadığını ifade etmiştir. Genel olarak bakıldığında, kendini yetersiz gören öğretmenlerin yaklaşık yüzde 74.3’ü (Tablo 69) yüksek öğrenim gördükleri kurumu ve işletme deneyimlerini yetersiz bulmaktadır. Kurs ve seminere katılmadığını sebep gösterenler ise yaklaşık yüzde 20 oranındadır. Araştırma kapsamındaki deneklerin yüzde 72’si kendi mesleğini öğretmede yetersizlikler görmekte ve buna en büyük sebep, olarak da yükseköğrenim gördükleri kurumu göstermiştir. 3.3.12. İşletmelerde Beceri Öğretimi Gören Öğrencilerin Mezuniyet Sonrası Beceri Öğretimi Gördüğü İşletmede Sürekli Çalışan Eleman Olarak İstihdam Edilme Durumu TABLO 70 KALMA ORANLARI FREKANS YÜZDE Bec.öğrt. gören öğrn. %5 ve daha azı 96 31,6 Bec.öğrt. gören öğrn. %10 -%20 si 74 24,3 Bec.öğrt. gören öğrn. %30 - %50 si 30 9,9 Bec.öğrt. gören öğrn. %50 - %70 i 7 2,3 Bec.öğrt. gören öğrn. %70 ve daha çoğu 9 3,0 Görüş belirtmeyen 88 28,9 Belirtmeyenler 5 TOPLAM 309 100,0 Görüş belirtmeyen %29 Bec.öğrt. gören öğrn. %5 ve daha azı %32 Bec.öğrt. gören öğrn. %70 ve daha çoğu %3 Bec.öğrt. gören öğrn. %50 - %70 i Bec.öğrt. gören %2 öğrn. %30 - %50 si %10 Bec.öğrt. gören öğrn. %10 -%20 si %24 Tablo 70 incelendiğinde; araştırmaya katılan deneklerin, yüzde 31.6’sı 3308 sayılı kanun gereğince işletmelerde beceri öğretimi gören öğrencilerin mezuniyet sonrası aynı işletmede sürekli eleman olarak çalışan mezunların “yüzde 5 ve daha az”, yüzde 24.3’ü “yüzde 10-20 arasında”, yüzde 9.9’u “yüzde 30-50 arası” değiştiği yönünde görüş belirttikleri görülmektedir. Deneklerin ancak yüzde 3’ü ise, “mezunların yüzde 70 ve üstünün” beceri öğretimi gördükleri işletmede istihdam edildiklerini belirttikleri, yine Tablo 70’in incelenmesinden anlaşılmaktadır. Meslek dersi öğretmenlerinin büyük bir çoğunluğunun 3308 sayılı kanun gereği işletmelerde beceri öğretimi gören öğrencilerin çok az bir oranının, mezun olduktan sonra aynı işletmelerde istihdam edildiğini düşünmeleri, öğretimin bu boyutunda öğrenci ve işyeri arasında eş güdüm yetersizliği olduğu şeklinde yorumlanabilir. Bu durum Tablo 30’daki mezun çalışanların ifadesine paralel sonuç ortaya çıkarmıştır. 3.3.13. Tekstil ve Konfeksiyon Meslek Alanı İle İlgili Bilgi ve Becerilerin Etkin Olarak Kazandırılabileceği Ortamlar TABLO 71 ORTAMLAR Tamamı meslek liselerinde verilmeli M.Teorik bilgiler okulda, beceriler işyerinde verilmeli Teorik bilgi ve beceriler işletmelerde verilmeli Teorik bilgi ve beceriler işletmelerde Diğer verilmeli %5 %4 FREKANS YÜZDE 53 17,2 231 74,8 11 3,6 Diğer 14 4,5 TOPLAM 309 100 Tamamı meslek liselerinde verilmeli %17 M.Teorik bilgiler okulda, beceriler işyerinde verilmeli %74 Tablo 71 incelendiğinde; araştırmaya katılan meslek dersi öğretmenlerinin yüzde 74.8’i “mesleki teorik bilgilerin okulda, mesleki becerilerin işletmelerde kazandırılması gerektiği” yönünde görüş belirttikleri görülmektedir. Deneklerin yüzde 4.5’i “diğer” seçeneğinde bilgi ve beceri öğretiminin kazandırılma ortamı olarak; okul-işletme işbirliği ile öğretiminin tamamının meslek liselerinde verilmesini ancak öğrencilerin bir dönem mesleğe uyum için işletmeye gönderilmesi gerektiğini belirterek ve 3308 sayılı beceri öğretiminin öğrencilerin bilgi ve becerilerinin gelişmesine önemli etki yapmadığını, aksine öğrenci davranışlarını olumsuz yönde etkilediği görüşünde olduklarını ifade etmişlerdir. Halen uygulanmakta olan 3308 sayılı kanun ile “mesleki teorik bilgilerin tamamının okulda, mesleki becerilerin çoğunluğunun ise işletmede kazandırılması” yönteminin, öğretmenlerin büyük çoğunluğu (yüzde 74.8) tarafından kabul gördüğü anlaşılmaktadır. 3.3.14. Meslek Dersi Öğretmenlerinin Yüksek Öğrenimleri Sırasında Aldıkları Mesleki Bilgilerin Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumundaki Öğretim Programlarını Karşılamadaki Yeterliği Konusundaki Görüşleri TABLO 72 İFADE Kesinlikle katılmıyorum %11 FREKANS YÜZDE Kesinlikle katılıyorum 33 10,7 Katılıyorum 130 42,1 Kararsızım 12 3,9 Katılmıyorum 99 32 Kesinlikle katılmıyorum 35 11,3 TOPLAM 309 100 Kesinlikle katılıyorum %11 Katılmıyorum %32 Kararsızım %4 Aritmetik Ort: 3.087 Katılıyorum %42 Std. Sapma: 1.272 Tablo 72 incelendiğinde; araştırmaya katılan deneklerin yüzde 52.8’i yüksek öğrenimleri sırasında edindikleri mesleki bilgileri mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarındaki ders programlarını etkin bir biçimde uygulamada yeterli bulmadıkları görüşüne katılırken, bu görüşe "katılmayan" ve "kesinlikle katılmayan" deneklerin toplamının ise yüzde 43.3 olduğu yine Tablo 72’inin incelenmesinden anlaşılmaktadır. Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu tekstil ve konfeksiyon meslek dersi öğretmenlerinin yüksek öğrenimleri sırasında kazandıkları mesleki bilgilerini mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarındaki öğretim programlarını uygulamada yeterli bulmadıkları konusundaki değerlendirmenin aritmetik ortalaması 3.087, standart sapması 1.272’dir ve “kararsız” derecesine yakındır. Öğretmenlerin kendilerinin yetersiz eğitim aldıklarına yönelik ortaya çıkan yüzde 52.9’luk bu sonuç, Tablo 68’de çıkan yüzde 53.4’lük sonuç ile uyum göstermektedir. 3.3.15. Meslek Dersi Öğretmenlerinin Yüksek Öğrenimleri Sırasında Edindikleri Mesleki Becerileri Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumlarındaki Öğretim Programlarını Uygulamadaki Yeterliği Konusundaki Görüşleri TABLO 73 İFADE Kesinlikle katılıyorum 35 11,5 Katılıyorum 117 38,4 Kararsızım 10 3,3 Katılmıyorum 109 35,7 Kesinlikle katılmıyorum 34 11,1 Belirtmeyenler 4 TOPLAM 309 Aritmetik Ort: 3.033 Kesinlikle katılmıyorum %11 FREKANS YÜZDE Kesinlikle katılıyorum %11 Katılmıyorum %36 100,0 Katılıyorum %39 Kararsızım %3 Std. Sapma: 1.285 Tablo 73 incelendiğinde; araştırmaya katılan deneklerin yüzde öğrenimleri sırasında edindiği mesleki becerileri mesleki ve 49.9'u yüksek teknik ortaöğretim kurumlarındaki öğretim programlarını uygulamada yeterli bulmadığı görüşüne katılırken, yüzde 46.8’inin ise bu görüşe katılmadıkları görülmektedir. Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu tekstil ve konfeksiyon bölümü meslek dersi öğretmenlerinin sahip olduğu mesleki becerilerin mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarındaki öğretim programlarını uygulamada yeterli bulmadıkları konusundaki değerlendirmenin aritmetik ortalaması 3.033, standart sapması 1.285’dir ve “kararsız” derecesine yakındır. Tablo 72 ve 73’de öğretmenlerin mesleki bilgi ve becerilerini okullardaki meslek dersleri programlarını uygulamada kendilerini yetersiz görme oranının yüzde 50’nin üzerinden olması, mezun çalışanların Tablo 20 ve 21’deki “mesleki bilgi ve becerilerini işe başlarken yetersiz bulmaları”na yönelik görüş bildirmelerine en önemli sebeplerden birini teşkil etmektedir. 3.3.16. Meslek Dersi Öğretmenlerinin Yüksek Öğrenim Gördüğü Bölümden Farklı Bölümde Staj Yapmasının Mesleki Becerilerine Etkisi Konusundaki Görüşleri TABLO 74 İFADE Kesinlikle katılıyorum FREKANS YÜZDE 10 3,7 Katılıyorum 49 18,1 Kararsızım 15 5,6 Katılmıyorum 139 51,5 Kesinlikle katılmıyorum 57 21,1 Belirtmeyenler 39 TOPLAM 309 Aritmetik Ort: 2.319 100,0 Kesinlikle katılmıyorum %21 Kesinlikle katılıyorum %4 Katılıyorum %18 Kararsızım %6 Katılmıyorum %51 Std. Sapma: 1.109 Tablo 74 incelendiğinde; araştırmaya katılan deneklerin yüzde 72.6’sı yüksek öğrenim gördüğünden farklı bir bölümde staj yapmasının yeterli mesleki deneyim kazandırmadığı yönünde görüş belirtmişlerdir. Bu görüşe "kesinlikle katılan" ve "katılan" deneklerin toplamının ise yüzde 21.8 olduğu yine Tablo 74’ün incelenmesinden anlaşılmaktadır. Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu tekstil ve konfeksiyon meslek dersi öğretmenlerinin yüksek öğrenim gördükleri bölümden farklı bölümde staj yapmalarının yeterli mesleki deneyim kazandırmadığı ifadesine verdikleri cevabın aritmetik ortalaması 2.319, standart sapması 1.109’dur ve “katılmıyorum" derecesine yakındır. Form III (Öğretmen Anketi) madde 2.3’deki “yüksekokulda gördüğüm bölümden farklı bölümde staj yaptığımdan, yeterli mesleki tecrübe kazanamadım” ifadesine deneklerin yüzde 72.6’sının katılmaması, öğretmenlerin yükseköğretim kurumlarında okurken staj için kendi bölümleri ile ilgili işletmelere gönderildikleri yorumunu ortaya çıkarır. 3.3.17. Meslek Dersi Öğretmenlerinin Çalıştıkları Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumlarının Bulunduğu Yerlerde Bölümleri İle İlgili Üretim Yapan İşletmelerin Bulunmayışının Teknolojik Gelişmeleri İzlemeye Etkisi TABLO 75 İFADE FREKANS YÜZDE Kesinlikle katılıyorum 21 7,3 Katılıyorum 37 12,8 Kararsızım 12 4,1 Katılmıyorum 128 44,1 Kesinlikle katılmıyorum 92 31,7 Belirtmeyenler 19 TOPLAM 309 Aritmetik Ort: 2.197 100,1 Std. Sapma: 1.220 Kesinlikle katılmıyorum %32 Kesinlikle katılıyorum %7 Katılıyorum %13 Kararsızım %4 Katılmıyorum %44 Tablo 75 incelendiğinde; araştırmaya katılan deneklerin yüzde 75.8’i görev yaptıkları mesleki ve teknik ortaöğretim kurumunun bulunduğu yerleşim bölgesinde bölümleri ile ilgili üretim yapan işletmelerin bulunmayışının teknolojik gelişmeleri izlemeye olumsuz etkisi olduğu yönündeki görüşe katılmadıklarını belirtmişlerdir. Bu görüşe "kesinlikle katılan" ve "katılan" deneklerin toplamının ise yüzde 20.1 olduğu yine Tablo 75’in incelenmesinden anlaşılmaktadır. Meslek dersi öğretmenlerinin çalıştıkları mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarının bulunduğu yerleşim bölgesinde bölümleri ile ilgili üretim yapan işletmelerin bulunmayışının teknolojik gelişmeleri izlemeye olumsuz etkisi olduğu yönündeki değerlendirmenin aritmetik ortalaması 2.197, standart sapması 1.220’dır ve “katılmıyorum” derecesine yakındır. Tekstil ve konfeksiyon meslek dersi öğretmenlerinin Form III (Öğretmen Anketi) madde 2.4’deki “okulun bulunduğu yerleşim bölgesinde bölümle ilgili üretim yapan işletmeler bulunmadığı için gelişen teknolojiyi izleme imkânına sahip değilim” ifadesine yüzde 75.8 oranında katılmaması, araştırma kapsamına alınan okulların tekstil ve konfeksiyon sektörünün yoğun olduğu yörelerden seçilmesinden dolayı tekstil ve konfeksiyon meslek dersi öğretmenlerinin teknolojik gelişmeleri izlediği yorumunu ortaya çıkarmaktadır. 3.3.18. Meslek Dersi Öğretmenlerinin Öğretim Yaptırdıkları Atelye ve Laboratuar Donanımlarının Yeterliği Konusundaki Görüşleri TABLO 76 İFADE Kesinlikle katılıyorum 97 31,8 Katılıyorum 103 33,8 Kararsızım 11 3,6 Katılmıyorum 61 20,0 Kesinlikle katılmıyorum 33 10,8 Belirtmeyenler 4 TOPLAM 309 Aritmetik Ort: 3.557 Kesinlikle katılmıyorum %11 FREKANS YÜZDE 100,0 Kesinlikle katılıyorum %32 Katılmıyorum %20 Kararsızım %4 Katılıyorum %33 Std. Sapma: 1.392 Tablo 76 incelendiğinde; araştırmaya katılan deneklerin yüzde 65.6’sı öğretim yaptırdıkları atelye ve laboratuar donanımlarının mesleki uygulamalar için yeterli olmadığı görüşüne katılırken, yüzde 30.8’inin katılmadığı görülmektedir. Deneklerin yüzde 3.6’sı ise bu konuda "kararsız" kalmışlardır. Meslek dersi öğretmenlerinin öğretim yaptırdıkları atelye ve laboratuar donanımlarının mesleki uygulamalar için yeterli olmadığı konusundaki değerlendirmenin aritmetik ortalaması 3.557, standart sapması 1.392’dir ve “katılıyorum” derecesine yakındır. 3.3.19. Meslek Dersi Öğretmenlerinin Mesleki Gelişimi ve Gelişen Teknolojiye Uyum Sağlamak İçin Seminer, Kurs ve İşyerinde Uygulama Yapmaya İlişkin Görüşleri TABLO 77 İFADE FREKANS YÜZDE Kesinlikle katılıyorum 167 54,6 Katılıyorum 119 38,9 Kararsızım 8 2,6 Katılmıyorum 11 3,6 Kesinlikle katılmıyorum 1 0,3 Belirtmeyenler 3 TOPLAM 309 Aritmetik Ort: 4.389 100,0 Std. Sapma: 0.910 Katılıyorum %39 Kararsızım %3 Katılmıyorum Kesinlikle %4 katılmıyorum %0 Kesinlikle katılıyorum %54 Tablo 77 incelendiğinde; araştırmaya katılan deneklerin yüzde 93.5'i mesleki gelişimi ve gelişen teknolojiye uyum sağlamak için kurs, seminer ve işyeri uygulamalarının kendileri için yararlı olduğunu belirtmişlerdir. Meslek dersi öğretmenlerinin mesleki gelişimleri ve gelişen teknolojiye uyum sağlamaları için seminer, kurs ve işyerinde uygulama yapmalarının yararlı olacağına ilişkin yaptıkları değerlendirmenin aritmetik ortalaması 4.389, standart sapması 0.910’dur ve “katılıyorum” derecesine yakındır. 3.3.20. Meslek Dersi Öğretmenlerinin Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Tekstil ve Konfeksiyon Öğretim Programlarının Sektörün Beklentilerine Uygunluğu Konusundaki Görüşleri TABLO 78 İFADE Kesinlikle katılıyorum 19 6,2 Katılıyorum 120 39,0 Kararsızım 45 14,7 Katılmıyorum 97 31,6 Kesinlikle katılmıyorum 26 8,5 Belirtmeyenler 2 TOPLAM 309 Aritmetik Ort: 3.029 Kesinlikle katılmıyorum %8 FREKANS YÜZDE Kesinlikle katılıyorum %6 Katılmıyorum %32 Katılıyorum %39 100,0 Kararsızım %15 Std. Sapma: 1.139 Tablo 78 incelendiğinde; araştırmaya katılan deneklerin yüzde 45.2’si mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarındaki tekstil ve konfeksiyon öğretim programlarının tekstil ve konfeksiyon sektörünün nitelikli insangücü ihtiyacını karşılamaya yönelik olduğu görüşüne katılırken, yüzde 40.1’inin ise katılmadıkları görülmektedir. Kararsızlık yönünde görüş belirtenlerin ise yüzde 14.7 olduğu yine Tablo 78’in incelenmesinden anlaşılmaktadır. Meslek dersi öğretmenlerinin mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu, tekstil ve konfeksiyon öğretim programlarının tekstil ve konfeksiyon sektörünün nitelikli eleman ihtiyacını karşılamaya yönelik olduğu konusunda yaptıkları değerlendirmenin aritmetik ortalaması 3.029, standart sapması 1.139’dur ve “kararsız” derecesine yakındır. Öğretmenlerin yüzde 54.8’i tekstil ve konfeksiyon meslek dersi öğretim programlarının yeterli olduğunu ifade etmemiştir. Bu durum programlarla ilgili gerekli düzenlemelerin yapılmasının zorunlu olduğunu ortaya çıkarmıştır. 3.3.21. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumlarında Tekstil ve Konfeksiyon Alanı İle İlgili Programların Yöredeki Tekstil ve Konfeksiyon Sektörünün İhtiyaçlarına Uygunluğu TABLO 79 İFADE FREKANS YÜZDE Kesinlikle katılıyorum 61 20 Katılıyorum 179 58,7 Kararsızım 21 6,9 Katılmıyorum 34 11,1 Kesinlikle katılmıyorum 10 3,3 Belirtmeyenler 4 TOPLAM 309 Aritmetik Ort: 3.813 100,0 Katılmıyorum %11 Kesinlikle katılmıyorum %3 Kesinlikle katılıyorum %20 Kararsızım %7 Katılıyorum %59 Std. Sapma: 0.991 Tablo 79 incelendiğinde; araştırmaya katılan deneklerin yüzde 78.7'si mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarında tekstil ve konfeksiyon alanı ile ilgili bölümlerin yöredeki tekstil ve konfeksiyon sektörünün ihtiyaçlarına yönelik açıldığını belirtmişlerdir. Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarındaki tekstil ve konfeksiyon alanına yönelik bölümlerin yöredeki tekstil ve konfeksiyon sektörünün ihtiyaçlarına yönelik olarak açıldığı konusunda meslek dersi öğretmenlerinin yaptığı değerlendirmenin aritmetik ortalaması 3.813, standart sapması 0.991’dir ve “katılıyorum” derecesine yakındır. Öğretmenler yüksek oranda (yüzde 78.7) bir katılımla, okullarda açılan bölümlerin yöredeki tekstil ve konfeksiyon sektörüne yönelik olduğunu ifade etmiştir. Bu olumlu bir sonuçtur. 3.3.22. Meslek Dersi Öğretmenlerinin Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumları Mezunlarının Mesleki Bilgilerinin İşletmede Bilgi Gerektiren İşler İçin Yeterliği Konusundaki Görüşleri TABLO 80 İFADE Kesinlikle katılıyorum 27 8,8 Katılıyorum 79 25,7 Kararsızım 33 10,7 Katılmıyorum 146 47,6 Kesinlikle katılmıyorum 22 7,2 Belirtmeyenler 2 TOPLAM 309 Aritmetik Ort: 2.814 Kesinlikle katılmıyorum %7 FREKANS YÜZDE 100,0 Kesinlikle katılıyorum %9 Katılıyorum %26 Katılmıyorum %47 Kararsızım %11 Std. Sapma: 1.158 Tablo 80 incelendiğinde; meslek dersi öğretmenlerinin yüzde 54.8’inin “mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu tekstil ve konfeksiyon bölümü mezunlarının mesleki bilgilerinin işletmede bilgi gerektiren işler için yeterli olmadığı” görüşüne katılmadığı, yüzde 34.5’inin ise bu görüşe "katıldığı" görülmektedir. Deneklerin yüzde 10.7’sinin "kararsızlık" yönünde görüş belirttiği yine Tablo 80’in incelenmesinden anlaşılmaktadır. Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarında verilen mesleki bilgilerin işletmede bilgi gerektiren işler için yeterli olmadığı konusunda meslek dersi öğretmenlerinin yaptığı değerlendirmenin aritmetik ortalaması 2.814, standart sapması 1.158’dir ve “kararsız” derecesine yakındır. Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu tekstil ve konfeksiyon bölümlerinden mezun olanları, öğretmenlerinin yüzde 34.5’i işletmelerde bilgi gerektiren işler için yeterli görmemektedir. “Kararsız” kalan yüzde 10.7’lik oranda dikkate alındığında öğretmenlerin yarıya yakını öğrencilerini yeterli görmemektedir. 3.3.23. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunlarının Mesleki Becerilerinin İşletmede Beceri Gerektiren İşler İçin Yeterliği Konusunda Meslek Dersi Öğretmenlerinin Görüşleri TABLO 81 İFADE Kesinlikle katılıyorum 22 7,2 Katılıyorum 122 40,0 Kararsızım 33 10,8 Katılmıyorum 115 37,7 Kesinlikle katılmıyorum 13 4,3 Belirtmeyenler 4 TOPLAM 309 Aritmetik Ort: 3.082 Kesinlikle katılmıyorum %4 FREKANS YÜZDE Katılmıyorum %38 100,0 Katılıyorum %40 Kararsızım %11 Std. Sapma: 1.111 Kesinlikle katılıyorum %7 Tablo 81 incelendiğinde; araştırmaya katılan meslek dersi öğretmenlerinin yüzde 47.2’sinin “mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu tekstil ve konfeksiyon bölümü mezunlarının mesleki becerilerinin işletmede beceri gerektiren işler için yeterli olmadığı” görüşüne katıldığı, yüzde 42’sinin ise bu görüşe katılmadığı görülmektedir. Deneklerin yüzde 10.8’inin kararsızlık yönünde görüş belirttiği yine Tablo 81’in incelenmesinden anlaşılmaktadır. Meslek dersi öğretmenlerinin mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunlarının mesleki becerilerinin işletmelerde beceri gerektiren işler için yeterli olmadığı konusunda yaptıkları değerlendirmenin aritmetik ortalaması 3.082, standart sapması 1.111’dir ve “kararsız” derecesine yakındır. Meslek dersi öğretmenleri mezun ettikleri öğrencilerini işletmelerde beceri gerektiren işler için yüzde 42 oranında yeterli görmemekte, “kararsızlarda” dikkate alınırsa bu oran yüzde 52.8’e yükselmektedir. 3.3.24. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Tekstil ve Konfeksiyon Bölümü Mezunlarının Sektörde İş Bulabilme Öğretmenlerinin Görüşleri TABLO 82 Konusunda Meslek Dersi İFADE Kesinlikle katılıyorum 12 4,0 Katılıyorum 67 22,3 Kararsızım 30 10,0 Katılmıyorum 151 50,1 Kesinlikle katılmıyorum 41 13,6 Belirtmeyenler 8 TOPLAM 309 Aritmetik Ort: 2.528 Kesinlikle katılmıyorum %14 FREKANS YÜZDE Kesinlikle katılıyorum %4 Katılıyorum %22 Kararsızım %10 100,0 Katılmıyorum %50 Std. Sapma: 1.100 Tablo 82 incelendiğinde; araştırmaya katılan meslek dersi öğretmenlerinin yüzde 63.7’sinin mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu tekstil ve konfeksiyon bölümü mezunlarının sektörde kolayca iş bulamadığı görüşüne katılmadıkları, yüzde 10’nun ise kararsızlık yönünde görüş belirttiği görülmektedir. Meslek dersi öğretmenlerinin mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu tekstil ve konfeksiyon bölümü mezunlarının sektörde iş bulmakta güçlük çektiği konusunda yaptıkları değerlendirmenin aritmetik ortalaması 2.528, standart sapması 1.100’dür ve “kararsız” derecesine yakındır. Tablo 80 ve 81’de meslek dersi öğretmenlerinin yüzde 50 civarında öğrencilerini yeterli görmemelerine rağmen iş bulmalarına yönelik soruya yüzde 70’lik bir oranda sektörde kolaya iş bulabildikleri yönünde cevap verdikleri gözlenmiştir. 3.3.25. Meslek Dersi Öğretmenlerinin Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Çalışanların Sektörde Diğer Çalışan Elemanlara Göre İşi Kavrayıp Uygulama Konusundaki Görüşleri TABLO 83 İFADE FREKANS YÜZDE Kesinlikle katılıyorum 131 43,4 Katılıyorum 131 43,4 Kararsızım 12 4,0 Katılmıyorum 19 6,2 Kesinlikle katılmıyorum 9 3,0 Belirtmeyenler 7 TOPLAM 309 Aritmetik Ort: 4.179 100,0 Katılmıyorum %6 Kararsızım %4 Kesinlikle katılmıyorum %3 Kesinlikle katılıyorum %44 Katılıyorum %43 Std. Sapma: 0.982 Tablo 83 incelendiğinde; meslek dersi öğretmenlerinin yüzde 86.8'i mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu tekstil ve konfeksiyon bölümü mezunu elemanların diğer çalışan elemanlara göre işi daha çabuk kavrayıp uyguladıklarını belirtmişlerdir. Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunu çalışanların sektörde diğer çalışan elemanlara göre işi daha çabuk kavrayıp uygulama konusundaki meslek dersi öğretmenlerinin değerlendirmesinin aritmetik ortalaması 4.179, standart sapması 0.982’dir ve “katılıyorum” derecesine yakındır. 3.3.26. Meslek Dersi Öğretmenlerinin Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Çalışanların Sektörde Diğer Çalışan Elemanlara Göre Gelişen Teknolojiye Uyum Sağlama Konusundaki Görüşleri TABLO 84 İFADE FREKANS YÜZDE Kesinlikle katılıyorum 118 38,7 Katılıyorum 151 49,5 Kararsızım 15 4,9 Katılmıyorum 14 4,6 Kesinlikle katılmıyorum 7 2,3 Belirtmeyenler 4 TOPLAM 309 Aritmetik Ort: 4.177 100,0 Std. Sapma: 0.893 Katılmıyorum %5 Kararsızım %5 Kesinlikle katılmıyorum %2 Kesinlikle katılıyorum %39 Katılıyorum %49 Tablo 84 incelendiğinde; araştırmaya katılan meslek dersi öğretmenlerinin yüzde 88.2’sinin mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu tekstil ve konfeksiyon bölümü mezunu çalışanların diğer çalışan elemanlara göre gelişen teknolojiye daha çabuk ve kolay uyum sağladıkları yönünde görüş belirttikleri görülmektedir. Meslek dersi öğretmenlerinin mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunu çalışanların sektörde diğer çalışan elemanlara göre gelişen teknolojiye daha çabuk ve kolay uyum sağlama konusundaki değerlendirmelerin aritmetik ortalaması 4.177, standart sapması 0.893’dür ve “katılıyorum” derecesine yakındır. 3.3.27. Meslek Dersi Öğretmenlerinin Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Çalışanların Sektörde Diğer Çalışan Elemanlara Göre İş Ortamına Uyum Sağlama Durumu Konusundaki Görüşleri TABLO 85 İFADE Kesinlikle katılıyorum 109 35,5 Katılıyorum 156 50,8 Kararsızım 17 5,5 Katılmıyorum 20 6,5 Kesinlikle katılmıyorum 5 1,6 Belirtmeyenler 2 TOPLAM 309 Aritmetik Ort: 4.121 Kararsızım %6 FREKANS YÜZDE 100,0 Katılmıyorum %7 Kesinlikle katılmıyorum %2 Kesinlikle katılıyorum %35 Katılıyorum %50 Std. Sapma: 0.898 Tablo 85 incelendiğinde; meslek dersi öğretmenlerinin yüzde 86.3’ünün mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunu çalışanların diğer çalışan elemanlara göre iş ortamına daha çabuk ve kolay uyum sağladığı yönünde görüş belirttikleri görülmektedir. Meslek dersi öğretmenlerinin mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunu çalışanların sektörde diğer çalışan elemanlara göre iş ortamına daha çabuk ve kolay uyum sağladığı konusundaki değerlendirmesinin aritmetik ortalaması 4.121, standart sapması 0.898’dir ve “katılıyorum” derecesine yakındır. 3.3.28. Meslek Dersi Öğretmenlerinin Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Çalışanların, Sektörde Diğer Çalışan Elemanlara Göre İş Güvenliği ve İşçi Sağlığı Konusundaki Görüşleri TABLO 86 İFADE FREKANS YÜZDE Kesinlikle katılıyorum 88 28,8 Katılıyorum 176 57,5 Kararsızım 19 6,2 Katılmıyorum 19 6,2 Kesinlikle katılmıyorum 4 1,3 Belirtmeyenler 3 TOPLAM 309 Aritmetik Ort: 4.062 100,0 Std. Sapma: 0.845 Katılmıyorum Kararsızım %6 %6 Kesinlikle katılmıyorum %1 Kesinlikle katılıyorum %29 Katılıyorum %58 Tablo 86 incelendiğinde; araştırmaya katılan meslek dersi öğretmenlerinin yüzde 86’3'ünün “mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu tekstil ve konfeksiyon bölümü mezunu çalışanların sektörde diğer çalışan elemanlara göre iş güvenliği ve işçi sağlığı konusunda daha bilinçli oldukları” yönünde görüş belirttikleri görülmektedir. Meslek dersi öğretmenlerinin mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezun çalışanların sektörde diğer çalışan elemanlara göre, iş güvenliği ve işçi sağlığı konusunda daha bilinçli oldukları konusundaki değerlendirmesinin aritmetik ortalaması 4.062, standart sapması 0.845’dir ve “katılıyorum” derecesine yakındır. 3.3.29. Meslek Dersi Öğretmenlerinin Tekstil ve Konfeksiyon Meslek Dersi Programlarının Hazırlanmasında Okul-Sanayi İşbirliğinin Yeterliği Konusundaki Görüşleri TABLO 87 İFADE FREKANS YÜZDE Kesinlikle katılıyorum 60 19,7 Katılıyorum 146 47,9 Kararsızım 28 9,2 Katılmıyorum 60 19,7 Kesinlikle katılmıyorum 11 3,6 Belirtmeyenler 4 TOPLAM 309 Aritmetik Ort: 3.603 Katılmıyorum %20 Kesinlikle katılmıyorum %4 Kesinlikle katılıyorum %20 Kararsızım %9 100,0 Std. Sapma: 1.117 Katılıyorum %47 Tablo 87 incelendiğinde; araştırmaya katılan meslek dersi öğretmenlerinin yüzde 67.6’sının tekstil ve konfeksiyon meslek dersi programlarının hazırlanmasında okul-sanayi işbirliğinin yetersiz olduğu görüşüne katıldığı, yüzde 9.2’sinin ise bu konuda kararsız kaldığı görülmektedir. Meslek dersi öğretmenlerinin tekstil ve konfeksiyon meslek dersi programlarının hazırlanmasında okul-sanayi işbirliğinin yetersizliği konusunda yaptıkları değerlendirmenin aritmetik ortalaması 3.603, standart sapması 1.117'dir ve "katılıyorum" derecesine yakındır. Tablo 87 ve Tablo 116’da okul-sanayi işbirliğinin yetersizliğine yönelik sonuçlar ortaya çıkmış ve yorumlar yapılmıştı. Tablo 87’de öğretmenlerin üçte ikisinin okul-sanayi işbirliğinin yetersizliğini ifade etmesi bu sonuç ve yorumları desteklemektedir. 3.3.30. İşletmelerin İşe Eleman Alırken 3308 Sayılı Kanun Gereği İşletmelerde Beceri Öğretimi Görenleri Öncelikle Tercih Etme Durumu TABLO 88 İFADE FREKANS YÜZDE Kesinlikle katılıyorum 36 Katılıyorum 135 12,1 45,3 Kararsızım 72 24,2 Katılmıyorum 39 13,1 Kesinlikle katılmıyorum 16 5,4 Belirtmeyenler 11 TOPLAM 309 Aritmetik Ort:3.456 100,0 Katılmıyorum %13 Kararsızım %24 Kesinlikle katılmıyorum %5 Kesinlikle katılıyorum %12 Katılıyorum %46 Std. Sapma:1.038 Tablo 88 incelendiğinde; meslek dersi öğretmenlerinin yüzde 57.4’ünün işletmelerin işe eleman alırken 3308 sayılı kanun gereği beceri öğretimi görenleri öncelikle tercih ettikleri görüşüne katıldıkları, yüzde 24.2’lik önemsenecek çoğunlukta bir grubun ise bu konuda "kararsız" olduklarını belirttikleri görülmektedir. Meslek dersi öğretmenlerinin işe eleman alırken öncelikle 3308 sayılı kanun gereği beceri öğretimi görenleri tercih etme konusunda yaptıkları değerlendirmenin aritmetik ortalaması 3.456, standart sapması 1.038'dir ve "kararsız" derecesine yakındır. Tablo 88’de öğretmenlerin yüzde 57.4’ünün 3308 sayılı kanun gereği işletmelerde beceri öğretimi görmüş mezunların tercih edildikleri yönünde cevap vermesi ile geriye kalan oran, “kararsızlar” dahil yaklaşık deneklerin yarısıdır. Bu durum Tablo 30, Tablo 55 ve Tablo 113’de okul-sanayi işbirliğinde yetersizlikler olduğuna ilişkin görüş ve yorumlara paralellik göstermektedir. 3.4. 3308 Sayılı Yasa Gereği Meslek Lisesi Öğrencilerine Beceri Eğitimi Sağlayan İşletmelerin Üst Düzey Yöneticilerine Ait Bulgular Bu bölümde işletme ve yöneticilerine ait genel bilgiler ile yöneticilerin meslek liseleri ve meslek lisesi mezunları hakkındaki görüş ve ifadeleri yer almaktadır. 3.4.1. İşletmelerin İllere Göre Dağılımı TABLO 89 İLLER FREKANS YÜZDE ADANA 24 ADIYAMAN 10 6,5 2,7 BURSA 24 6,5 DENİZLİ 31 8,4 GAZİANTEP 8 2,3 İSTANBUL 91 24,7 İZMİR 38 10,3 K.MARAŞ 16 4,3 KAYSERİ 26 7,2 KIRKLARELİ 17 4,6 TEKİRDAĞ 67 18,2 UŞAK 16 4,3 TOPLAM 368 100,0 UŞAK %4 TEKİRDAĞ %18 ADANA %7 ADIYAMAN %3 BURSA %7 DENİZLİ %8 KIRKLARELİ %5 GAZİANTEP %2 K.MARAŞ %4 KAYSERİ 7% İZMİR %10 İSTANBUL %25 Tablo 89 incelendiğinde; yönetici anketinin uygulandığı işletmelerin yüzde 24.7'sinin İstanbul'da, yüzde 18,2'sinin Tekirdağ'da, yüzde 10.3'ünün İzmir'de, yüzde 8.4'ünün ise Denizli'de yoğunlaştığı görülmektedir. Bu durum mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunu çalışanların illere göre dağılımında farklılık göstermektedir. Bunun sebebi de Adana’da çok sayıda insangücünün istihdam edildiği büyük entegre tesislerin çoğunlukta olmasına bağlanabilir. Adana’da işletme sayısı daha az ancak daha büyük kapasiteli işletmelerdir. İstanbul çevresinde ise kapasiteleri daha küçük ancak daha çok sayıda işletme bulunmaktadır. Bu yüzden mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunu çalışanların illere göre dağılımında mezun çalışan sayılarının Adana'da, daha çok olduğu Tablo 2’de gözlenmiştir. İşletmelerin illere göre dağılımında ise, İstanbul'da işletme sayısının fazla olduğu görülmektedir. 3.4.2.Yöneticilerin İşletme İçindeki Üstlendikleri Görevlere Göre Dağılımları TABLO 90 GÖREVİ FREKANS YÜZDE İşlt.Sahibi ve Yönetici 34 9,3 İşletme Yöneticisi 112 30,8 Bölüm Şefi 102 28,0 Kısım Şefi 51 14,0 Diğer 65 17,9 Belirtmeyenler 4 TOPLAM 368 Diğer %18 İşlt.Sahibi ve Yönetici %9 İşletme Yöneticisi %31 Kısım Şefi %14 100,0 Bölüm Şefi %28 Tablo 90 incelendiğinde; araştırmaya katılan deneklerin yüzde 30.8'inin işletme yöneticisi, yüzde 28'inin bölüm şefi, yüzde 14'ünün kısım şefi, yüzde 9.3'ünün işletme sahibi olduğu görülmektedir. "Diğer" seçeneğine cevap veren yüzde 17.9'luk denek grubu ise, personel müdürü, idari amir, üretim sorumlusu, planlama mühendisi, vardiya mühendisi, bant şefi olduklarını belirtmişlerdir. 3.4.3. Yöneticilerin Mezun Oldukları Okullara Göre Dağılımları TABLO 91 OKUL FREKANS YÜZDE İlkokul 33 9,2 Ortaokul 23 6,4 Lise 59 16,5 Meslek Lisesi 17 4,8 Tekstil Meslek Lisesi 11 3,1 51,5 Yüsek Okul 184 Tekstil Yüksek Okul 26 7,3 Yurt Dışı Okullar 4 1,1 Belirtmeyenler 11 TOPLAM 368 100,0 Tekstil Yüksek Yurt Dışı Okullar Okul %1 %7 İlkokul %9 Ortaokul %6 Lise %17 Yüsek Okul %52 Tekstil Meslek Lisesi %3 Meslek Lisesi %5 Tablo 91 incelendiğinde; araştırmaya katılan deneklerin yüzde 51.5'inin tekstil ve konfeksiyon eğitimi ile ilgili olmayan bir yüksekokul mezunu olduğu , yüzde 16'5inin genel lise mezunu olduğu, yüzde 9.2'sinin ilkokul mezunu olduğu, yüzde 6.4'ünün ortaokul mezunu olduğu, yüzde 4.8'inin tekstil ve konfeksiyon eğitimi dışında bir mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunu olduğu görülmektedir. Tekstil ve konfeksiyon eğitimi alan yöneticilerin toplamının ise (mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu, yüksekokul ve yurtdışı okullar düzeyinde) ancak yüzde 11.5'lik bir kesimi oluşturduğu yine Tablo 91'in incelenmesinden anlaşılmaktır. 3.4.4. İşletme Yöneticilerinin Mezun Olduğu Okul İle İşletmedeki Görevinin Karşılaştırılması TABLO 92 İŞLETMEDEKİ İşletme Sahibi İşletme GÖREVİ ve Yöneticisi MEZUN Sayı OLDUĞU OKUL Yöneticisi Oran Sayı Bölüm Şefi Oran Sayı Kısım Şefi Oran Sayı Diğer Oran Sayı Oran Toplam Yüzde İlkokul 6 18.8 4 12.5 10 31.3 4 12.5 9 28.1 33 9.0 Ortaokul 2 8.7 4 17.4 7 30.4 1 4.3 9 39.1 23 6.5 Lise 14 24.1 8 13.8 15 25.9 11 19.0 11 19.0 59 16.6 Meslek Lisesi 1 5.9 7 41.2 6 35.3 1 5.9 2 11.8 17 4.8 Tekstil Meslek Lisesi - - 5 45.5 2 18.2 1 9.1 3 27.3 11 3.2 Yüksek Okul 6 3.3 69 37.5 52 28.3 29 15.8 27 14.7 183 51.8 Tekstil Yüksek Okulu 1 4.0 9 36.0 9 36.0 3 12.0 3 12.0 25 7.0 Yurt Dışı Okullar 2 50.0 1 25.0 - - - - 1 25.0 4 1.1 Belirtmeyenler - - - - - - - - - - 13 - TOPLAM 32 107 101 50 65 368 100 YÜZDE 9.0 30.1 28.5 14.1 18.3 100 Tablo 92 incelendiğinde; yöneticilerin yüzde 51.8’ini oluşturan yüksekokul mezunlarının yüzde 44.1’nin bölüm şefi ve kısım şefi olarak çalıştığı gözlenmektedir. İşletme sahibi veya işletme yöneticisi olarak çalışan yüksekokul mezunlarının oranı ise yüzde 40.8’dir. Görmüş oldukları yükseköğretimin tekstil ve konfeksiyon sektörüyle ilgili olmamasına rağmen yaklaşık yarısının bölüm veya kısım şefliği gibi teknik ağırlığı fazla olan idari görevler yapması sektörün kendi içinde iyi bir hizmetiçi veya iş ortamında eğitim mekanizması oluşturduğunu ortaya koymaktadır. Yüksek okul mezunlarından sonra toplam deneklerin içinde ikinci büyük çoğunluk yüzde 16.6 ile genel lise mezunları gelmektedir. Bunların yüzde 44.9’luk bir oranda bölüm ve kısım şefi olarak teknik idari görev yapmaları yukarıda yüksekokul mezunları için yapılan değerlendirme ile aynı yönde sonuç göstermektedir. İlkokul ve ortaokul mezunlarının toplam denekler içerisindeki oranı 15.5’dir. Bunlarında yüzde 62’sinin bölüm ve kısım şefi olarak teknik idari görev yapmakta olduğu anlaşılmaktadır. Genel olarak bakıldığında branşıyla ilgili eğitim almayan yöneticilerin eğitim düzeyi düştükçe kendi içlerinde teknik idari görev yapma oranları yükselmektedir (yüksekokul yüzde 44.1, lise yüzde 44.9, ortaokul+lise yüzde 62). Ancak, bu oranlama deneklerin geneli içindeki oranlama ile ters orantılıdır. Örnek verecek olursak yüksek okul mezunu deneklerin toplam deneklere oranı yüzde 51.8 iken, kendi içindeki teknik idari (bölüm, kısım şefi) işlerde çalışma oranı yüzde 44.1’dir. Tekstil ve konfeksiyon alanı ile ilgili okul bitiren yöneticilerin toplam denekler içindeki oranı ise, yaklaşık yüzde 15 civarındadır. Bunlarında yüzde 40’a yakınının işletme yöneticisi veya işyeri sahibi konumunda olduğu gözlenmektedir. Denekler içerisinde sektöre yönelik mesleki eğitim almış olan yöneticilerin sayısının düşük oranda olması ve yarıya yakınının da idari işler ağırlıklı yöneticilik yapması okulların yetiştirdiği öğrencilerin nitelik ve nicelik bakımından yetersiz kaldığı kanaatini ortaya çıkarmaktadır. 3.4.5. İşletme Yöneticilerinin İşletmede Çalışma Süreleri TABLO 93 SÜRE (YIL) FREKANS YÜZDE 110 0-1 YIL 70 19,8 100 2-4 YIL 107 30,2 90 5-7 YIL 62 17,5 80 8-10 YIL 34 9,6 70 11-15 YIL 32 9,0 60 16-20 YIL 23 6,5 50 21-25 YIL 19 5,4 26-30 YIL 4 1,1 30 YILDAN FAZLA 3 0,8 BELİRTMEYENLER 14 TOPLAM 368 40 30 20 10 0 100,0 0-1 YIL 2-4 YIL 5-7 YIL 8-10 YIL 11-15 YIL 16-20 YIL 21-25 YIL 26-30 YIL 30 YILDAN FAZLA Tablo 93 incelendiğinde; araştırmaya katılan deneklerin yüzde 19.8'inin 0-1 yıl, yüzde 30.2'sinin 2-4 yıl, yüzde 17.5'inin 5-7 yıl, yüzde 9.6'sının 8-10 yıl, yüzde 9'unun 11-15 yıl, yüzde 6.5'inin 16-20 yıl, yüzde 5.4'ünün 21-25 yıl sürelerde işletmelerde çalıştığı görülmektedir. 26 yıl ve üzerinde çalışanların oranı ise yüzde 1.9'dur. Yığılmanın 2-4 yıl arasında olması ise sektörün son yıllarda gösterdiği gelişmeye bağlanabilir. 3.4.6. İşletme Yöneticilerinin Mesleki Deneyimleri TABLO 94 SÜRE (YIL) FREKANS YÜZDE 0-1 YIL 18 5,1 2-4 YIL 60 17,1 5-7 YIL 42 12,0 8-10 YIL 46 13,1 11-15 YIL 60 17,1 16-20 YIL 44 12,6 21-25 YIL 41 11,7 26-30 YIL 21 6,0 30 YILDAN FAZLA 18 5,1 BELİRTMEYENLER 18 TOPLAM 368 60 50 40 30 20 10 0 100,0 0-1 YIL 2-4 YIL 5-7 YIL 8-10 YIL 11-15 YIL 16-20 YIL 21-25 YIL 26-30 YIL 30 YILDAN FAZLA İşletme yöneticilerinin yüzde 83.6'sının mesleki deneyimlerinin 2-25 yıllar arasında değiştiği ve bu değişimin normale yakın bir dağılım gösterdiği Tablo 94'ün incelenmesinden anlaşılmaktadır. 3.4.7. İşletmelerin Üretim Alanları TABLO 95 ÜRETİM ALANLARI Deri Konfeksiyon %5 FREKANS YÜZDE Tekstil İplik-Elyaf 56 21,4 Tekstil Boya-Apre-Baskı 41 15,8 Tekstil Dokuma-Desen 66 25,4 Tekstil Örme 15 5,7 Konfeksiyon 69 26,4 Deri Konfeksiyon 14 5,3 TOPLAM 261 100,0 Konfeksiyon %27 Tekstil Örme %6 Tekstil İplik-Elyaf %21 Tekstil Boya-ApreBaskı %16 Tekstil Dokuma Desen %25 Tablo 95 incelendiğinde; araştırmaya katılan işletmelerin yüzde 21.4'ünün tekstil iplik-elyaf, yüzde 15.8'inin tekstil boya-apre-baskı, yüzde 25.4'ünün tekstil dokuma-desen, yüzde 5.7'sinin tekstil örme, yüzde 26.4'ünün konfeksiyon, yüzde 5.3'nün ise deri konfeksiyon alanlarında üretim yaptığı görülmektedir. Sektördeki yoğunluğuna göre üretim alanlarının dengeli bir dağılım içinde olduğu görülmektedir. Bu durum, araştırmada örneklem olarak seçilen işletmelerin evreni temsil etme gücünün yüksek olduğunun göstergesidir. 3.4.8. İşletmelerin Üretim Bölümlerinde Çalışanların Cinsiyetleri TABLO 96 KADIN ERKEK ÜRETİM BÖLÜMÜ SAYI ORAN SAYI ORAN FREKANS YÜZDE Tekstil İplik-Elyaf 5024 30,7 11262 43,6 16286 38,6 Tekstil Boya-Apre 1582 9,7 6350 24,6 7932 18,8 4786 11,3 Tekstil Dokuma 1122 6,9 3664 14,2 Tekstil Örme 330 2,0 1017 3,9 1347 3,2 11440 27,1 Konfeksiyon 8085 49,4 3355 13,0 Deri Konfeksiyon 207 1,3 194 0,8 401 1,0 100,0 42192 100,0 TOPLAM 16350 100,0 25842 KADIN ÇALIŞANLARIN DAĞILIMI Deri Konfeksiyon %1 Konfeksiyon %49 Tekstil Örme %2 ERKEK ÇALIŞANLARIN DAĞILIMI Tekstil İplikElyaf %31 Tekstil Dokuma %7 Tekstil Boya-Apre 10% Tekstil Örme %4 Konfeksiyon %13 Deri Konfeksiyon %1 Tekstil İplikElyaf %43 Tekstil Dokuma 14% Tekstil Boya-Apre 25% Tablo 96 incelendiğinde; kadın çalışanların yüzde 49.4'lük bir değerle konfeksiyon bölümünde, erkek çalışanların ise yüzde 43.6'lık bir değerle tekstil iplik-elyaf bölümlerinde yığılma gösterdiği görülmektedir. Kadın çalışanlar, toplam çalışanların üçte birini oluşturmaktadır. Ancak bu genel orana ters orantılı olarak konfeksiyon bölümlerinde çalışan erkeklerin sayısı aynı bölümde toplam çalışanlara yakın orandadır. Konfeksiyon ve deri konfeksiyon bölümünün dışında, kadın çalışanların sayısı erkek çalışanlara göre düşük seviyelerdedir. 3.4.9. İşletme Yöneticilerinin İşletmeye Eleman İhtiyacı Temininde Başvurdukları Yöntemlere Göre Dağılımı TABLO 97 YÖNTEMLER FREKANS YÜZDE İşletmemizde Beceri Öğretimi Gören Öğrenncileri Mezun Olduktan Sonra İşe Alarak 15 4,2 İş ve İşçi Bulma Kurumu Yardımıyla 8 2,2 Eleman Aranıyor İlanlarıyla 61 16,9 Tanıdık ve Arkadaş Tavsiyeleriyle 43 11,9 Öğrencilerine Beceri Öğretimi Sağladığım Ortaöğt. Kurum. Yönetici ve Öğretmenleriyle İşbirliği Yaparak 6 1,7 Yukarıdakılerin Hepsi 214 59,3 Diğer 14 3,9 Belirtmeyenler 7 TOPLAM 368 100,0 İşletmemizde Beceri Öğretimi Gören Öğrenncileri Mezun Olduktan Sonra İşe Alarak İş ve İşçi Bulma %4 Kurumu Yardımıyla Diğer %4 2% Eleman Aranıyor İlanlarıyla %17 Tanıdık ve Arkadaş Tavsiyeleriyle %12 Yukarıdakılerin Hepsi %59 Öğrencilerine Beceri Öğretimi Sağladığım Ortaöğt. Kurum. Yönetici ve Öğretmenleriyle İşbirliği Yaparak %2 Tablo 97 incelendiğinde; araştırmaya katılan yöneticilerin yüzde 59.3'ü eleman ihtiyaçlarını birkaç yöntemi bir arada kullanarak sağladıklarını, yüzde 16.9'u ilanlarla, yüzde 11.9'u ise tanıdık ve arkadaş tavsiyeleriyle sağladıklarını belirtmişlerdir. Beceri öğretimine bağlı olarak eleman istihdam edenlerin toplamının ise ancak yüzde 5.9 olduğu yine Tablo 97'nin incelenmesinden anlaşılmaktadır. İş ve İşçi Bulma Kurumu yardımıyla eleman ihtiyacını karşılama yöntemi yüzde 2.2’lik düşük bir orandadır. Bu durum Tablo 15’de mezun çalışanların, Tablo 42’de mezun olmayan çalışanların ve Tablo 70’de öğretmenlerin verdiği cevaplar ile paralellik göstermektedir. 3.4.10. İşe Eleman Alınırken Tercih Edilen Elemanların Niteliklerinin Öncelik Sırası TABLO 98 1.ÖNCELİKLİ NİTELİKLER 3.ÖNCELİKLİ Yüzde Frekans Yüzde Frekans Yüzde TOPLAM 198 54,5 39 12,3 53 19,4 290 30,5 93 25,6 117 37,0 52 19,0 262 27,5 62 17,1 77 24,4 69 25,3 208 21,8 Frekans İş Deneyimi Olan Tecrübeli Eleman Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Deneyimli Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Deneyimsiz Vasıfsız Eleman 2.ÖNCELİKLİ YÜZDE 8 2,2 76 24,1 87 31,9 171 18,0 Diğer 2 0,6 7 2,2 12 4,4 21 2,2 Belirtmeyenler 5 TOPLAM 368 52 100,0 368 95 100,0 368 152 100,0 100,0 Tablo 98 incelendiğinde; araştırmaya katılan yöneticilerin yüzde 30.5'i ilk üç sırada iş deneyimi olan tecrübeli elemanları, yüzde 27.5'i mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunu ve deneyimli elemanları, yüzde 21.8'i mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunlarını ancak herhangi bir iş ile ilgili deneyimi olmayan elemanları, yüzde 18'i ise herhangi bir alt yapısı olmayan vasıfsız elemanları tercih ettiklerini belirttikleri görülmektedir. Yüzde 2.2 oranla diğer seçeneğini işaretleyenler; deneyimsiz elemanları yetiştirmek üzere işe aldıklarını, askerlik yapmış erkek elemanları ve 16 yaşından büyük kız işçileri işe aldıkları konusunda görüş belirtmişlerdir. İşletme yöneticileri, mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunlarını (deneyimli+deneyimsiz) yüzde 49.3 oranında tercih etmişlerdir. Yöneticilerin birinci öncelikli tercihinde ise “iş deneyimi olan tecrübeli elemanları” yüzde 54.5’lik oranda tercih etmesi, ikinci öncelikli tercihte mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunları (deneyimli+deneyimsiz) yüzde 61.5 oranında tercih etmesi beklenen sonuçtur. İşletme yöneticileri piyasa şartlarında öncelikle hemen çalıştırabileceği eleman arayacaktır. Ancak okul mezunlarından deneyimli olanların birinci öncelikli sırada tercih edilmemesi düşündürücüdür. Bu durum, deneyimli mezunların yüksek ücret istemesinden kaynaklanabileceği gibi yöneticilerin kurum kültürüne uygun personel istemesinden de kaynaklanabilir. 3.4.11. İşletme Yöneticilerinin Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Tekstil ve Konfeksiyon Alanı Mezunlarını Tercih Etme Nedenlerinin Öncelik Sırası TABLO 99 1.ÖNCELİKLİ NEDENLER İşletme Standartlarındaki Yeterli Bilgi ve Beceriye Sahip Olması Edindiği Mesleki Bilgi ve Becerilerin İşletmelerdeki Üretimle İlişkili Olması Gelişen Teknolojiye ve İş Ortamına Daha Çabuk ve Kolay Uyum Sağlaması Yukarıdakilerin Hepsi Diğer Belirtmeyenler TOPLAM Frekans 2.ÖNCELİKLİ Yüzde Frekans Yüzde 3.ÖNCELİKLİ Frekans Yüzde TOPLAM YÜZDE 64 18,3 40 21,7 62 40,8 166 24,2 77 22,0 76 41,1 27 17,8 180 26,2 68 19,4 61 32,8 55 36,2 183 26,7 133 8 18 38,0 2,3 7 1 183 3,9 0,5 7 1 216 4,6 0,6 147 10 418 21,4 1,5 368 100,0 368 100,0 368 100,0 100,0 Tablo 99 incelendiğinde; araştırmaya katılan yöneticilerin mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu tekstil ve konfeksiyon mezunlarını tercih etme nedeni olarak ilk üç sırada; yüzde 26.7'si “teknolojiye ve iş ortamına daha çabuk ve kolay uyum sağlama”, yüzde 26.2'si “edindiği mesleki bilgi ve becerilerin işletmelerdeki üretimle ilişkili olması”, yüzde 24.2'si “işletme standartlarında yeterli bilgi ve beceriye sahip olmalarını” belirttikleri görülmektedir. Deneklerin yüzde 21.4'ü ise mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunlarının bu özelliklerinin tümüne sahip oldukları için tercih edildiklerini belirttikleri yine Tablo 99'un incelenmesinden anlaşılmaktadır. Yüzde 1.5'lik oranla diğer seçeneğini işaretleyenler; eleman yetersizliği nedeniyle işe eleman alımında tercih olanaklarının olmadığını ve teorik bilgileri yetersiz olsa da birbirini tamamlayacağı için pratiği iyi olan elemanları tercih ettikleri konusunda görüş belirtmişlerdir. İşletme yöneticileri birinci öncelikli tercihlerinde mezunların edindikleri bilgi ve becerileri işletmelerinde üretimle ilgili işlere uyumlu olmasını, daha fazla tercih etme nedeni olarak bildirmiştir. Ayrıca “yukarıdakilerin hepsi” seçeneğini işaretleyenlerin birinci öncelikli tercihte yüzde 38’lik bir oranda oluşu meslek lisesi mezunlarına olumlu baktıkları şeklinde yorumlanabilir. 3.4.12. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunlarının İşletmede Mezun Oldukları Bölümlerle İlgili İşlerde Çalışma Durumu TABLO 100 SEÇENEKLER FREKANS YÜZDE Mezun Oldukları Bölümlerle İlgili İşlerde Çalışanların Sayısı 379 54 Mezun Oldukları Bölümler Dışındaki İşlerde Çalışanların Sayısı 326 46 TOPLAM 705 100.0 Mezun Oldukları Bölümler Dışındaki İşlerde Çalışanların Sayısı 46% Mezun Oldukları Bölümlerle İlgili İşlerde Çalışanların Sayısı 54% Tablo 100 incelendiğinde; işletme yöneticileri, araştırma kapsamındaki mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu tekstil ve konfeksiyon bölümü mezunlarının yüzde 54'ünün işletmelerde mezun oldukları bölümlerle ilgili işlerde çalıştığını ifade ederken, yüzde 46 gibi oldukça yüksek bir çoğunluk ise mezun oldukları bölümler dışında işlerde çalıştıklarını ifade etmektedir. Bu durum, okullarda verilen mesleki eğitimin yüzde 54 oranında sektöre yönelik olduğu ve geriye kalan oldukça büyük bir orandaki sayının farklı bölümlerde çalıştığı gözlenmektedir. Tablo 16’da mezun çalışanların yüzde 26.3’ünün branşında çalışmadığını ifade etmesi Tablo 100’deki sonuçlara paralel olarak, okullarda verilen mesleki eğitimin sektörün ihtiyacına yönelik olmayan yönlerinin olduğu yorumu yapılabilir. Dolayısıyla ortaöğretim kurumlarından mezun olanların nicelik ve nitelik yönünden yetersiz olduğu sonucu bir kez daha ortaya çıkmaktadır. 3.4.13. İşletmelere Eleman Alınırken Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Tekstil ve Konfeksiyon Alanı Mezunlarının Tercih Edilmeme Nedenlerinin Önem Sırası TABLO 101 1.ÖNCELİKLİ NEDENLER 2.ÖNCELİKLİ 3.ÖNCELİKLİ Yüzde Frekans Yüzde Frekans Yüzde TOPLAM 31 21,1 21 29,6 14 25,5 66 24,2 30 20,4 27 38,0 15 27,3 72 26,4 13 8,8 15 21,1 16 29,1 44 16,1 10 18,1 56 20,5 35 831 12,8 1104 100,0 Frekans İşletme Standartlarındaki Yeterli Bilgi ve Beceriye Sahip Olmamaları Edindiği Mesleki Bilgi ve Becerilerin İşletmelerdeki Üretimle İlişkisi Olmaması Gelişen Teknolojiye ve İş Ortamına Daha Çabuk ve Kolay Uyum Sağlayamamaları İşbaşında Eğitimin Yeterli olması Diğer Belirtmeyenler 40 27,3 6 8,5 33 221 22,4 2 297 2,8 TOPLAM 368 100,0 368 100,0 313 368 100,0 YÜZDE Tablo 101, form IV (Anket Formu) madde 1.14’de mezunları tercih etmeyen yöneticilere sorulan “tercih etmeme” nedenlerine verdikleri öncelikli cevaplardan oluşmuştur. Bu tablo incelendiğinde; mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunlarını tercih etmeyen yöneticilerin tercih etmeme nedeni olarak ilk sırada; yüzde 26.4 ile edindikleri mesleki bilgi ve becerilerin işletmelerin beklentilerine uygun olmadığını, ikinci sırada yüzde 24.2 ile işletme standartlarında yeterli bilgi ve beceriye sahip olmadıklarını, üçüncü sırada yüzde 20.5 ile iş başında eğitimin yeterli olduğunu, yüzde 16.1 oranında da gelişen teknolojiye ve iş ortamına daha çabuk ve kolay uyum sağlayamadıklarını belirtmişlerdir. Yüzde 12.8'lik oranla diğer seçeneğini işaretleyenler, meslek lisesi mezunu eleman sayısının yetersiz olduğu, tekstil ve konfeksiyon eğitiminin gelişen teknolojiye uygun olarak okul-sanayi işbirliği ile yapılmadığı konusunda görüş belirtmişlerdir. Tablo 101’de yöneticilerin işletmelerine eleman alırken mezunları tercih etmeme nedeni olarak birinci öncelikli cevaplarında, yüzde 8.8’lik “gelişen teknolojiye ve iş ortamına kolay uyum sağlayamamaları” şeklinde düşük bir oranda görüş belirtmeleri, Tablo 99’da ise bu görüşü yüzde 26.7’lik oran ile “mezunları tercih nedeni” olarak yüksek belirtmeleri bu iki tablodaki sonuçların uyumlu olduğunu ve işletme yöneticilerinin, “mezunların işletmelerindeki işlere daha çabuk ve kolay uyum sağladıkları” yönünde olumlu görüşlerini ortaya çıkarmıştır. Tablo 101’de birinci öncelikli tercih etmeme nedenlerinden en fazla (yüzde 27.3) “iş başında eğitimin yeterli olması” seçeneğinin işaretlenmesi meslek liselerinin etkinliğinin eksik olduğu şeklinde yorumlanabilir. 3.4.14. Yöneticilerin İşe Eleman Alımında 3308 Sayılı Kanun Gereği İşlemelerindeBeceri Eğitimi Alan Öğrencileri Tercih Etme Durumu TABLO 102 ORANLAR %70 den fazla %16 FREKANS YÜZDE %5 daha az 126 36,5 %10-%20 78 22,6 %30-%50 54 15,7 %50-%70 32 9,3 %70 den fazla 55 15,9 Belirtmeyenler 23 TOPLAM 368 100,0 %5 daha az %36 %50-%70 %9 %30-%50 %16 %10-%20 %23 Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu öğrencileri beceri eğitimlerinin bir kısmını işletmelerde yapmaktadırlar. Bu öğrenciler eğitimlerini tamamladığında aynı işletmelerde istihdam edilebilmektedirler. Tablo 102 incelendiğinde; araştırmaya katılan yöneticilerin kendi işletmelerinde beceri öğretimi gören öğrencileri, yüzde 20 ve daha az oranda istihdam edenlerin toplamının yüzde 59.1 gibi oldukça yüksek bir oran olduğu görülmektedir. İşletmeye eleman temininde 3308 sayılı kanun gereği beceri öğretimi görmüş mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunu öğrencilerin mutlak tercih edilmediği, daha doğrusu bu eğitimin önemli bir tercih sebebi olmadığı Tablo 102’inin incelenmesinden anlaşılmaktadır. Bu konuda işletme yöneticilerinin ifadeleri ile; mezun çalışanların kendi ifadeleri (Tablo 30) mezun olmayan çalışanların ifadeleri (Tablo 55), meslek dersi öğretmenlerinin ifadeleri (Tablo 70) arasında paralellik görülmektedir. 3.4.15. İşletmelerde Çalışan ve İhtiyaç Duyulan Elemanların Ünvanlarına ve Üretim Bölümlerine Göre Eğitim Düzeyi TABLO 103 Mesleki 3.4.15. İşletmelerde Çalışan ve İhtiyaç Duyulan Elemanların Mesleki Ünvanlarına ve Üretim Bölümlerine Göre Eğitim Düzeyi Tablo 103’de, Form IV (Anket Formu) madde 1.16’da işletme yöneticilerine çalıştırdıkları elemanların, ünvanları, sayıları, eğitim düzeyleri ile madde 1.17’de ihtiyaç duydukları elemanların üretim bölümleri, ünvanları, sayıları ve eğitim düzeyleri bir araya getirilerek oluşturulmuştur. Anket sorularında yöneticilerin ünvanlara yönelik verdiği cevaplar çok çeşitlilik göstermiş olup, aynı işi yapan kişilere farklı ünvanlar verildiği gözlenmiştir. Araştırma danışmanları ve METARGEM uzmanları, yöneticilerin beyan ettiği ünvanları; işletmelerin yaptığı işler ve üretim bölümleri ile ilişkilendirerek birleştirmişlerdir. Ek VIII’de bu durum gösterilmiştir. Yöneticilerin “ünvanları” adlandırması, işletmelere, yörelere ve çalışılan tezgahın markasına, adına vb. özelliklere göre değişiklik göstermiştir. Türkiye şartlarında böyle olması beklenen bir durumdur. Çünkü mesleklerin tanımlanması yapılmamış ve çalışanların yaptıkları işlere göre sertifikalanması veya belgelenmesi (diploma) gibi standardizasyonlar bulunmamaktadır. Sektörün insangücü ihtiyacına yönelik en sağlıklı verileri işletme yöneticilerinin vermesi doğaldır. Tablo 103 özellikle ihtiyaç duyulan eleman sayıları, eğitim düzeyleri ve ünvanları konusunda Milli Eğitim Bakanlığı’nın sektöre yönelik insangücü yetiştirmek için yeni planlamaların yapılmasına ışık tutacak niteliktedir. Tablo 103 incelendiğinde; araştırma kapsamına alınan işletmelerin tümünde, ihtiyaç duyulan eleman sayısının şu anda istihdam edilen eleman sayısından yüzde 20 daha fazla istihdam açığı olduğu tespit edilmiştir. Bu sayının yarısını, işletme yöneticilerinin tekstil meslek lisesi ve meslek lisesi mezunu tercihlerinden oluştuğu görülmüştür. İşsizliğin günden güne arttığı ülkemizde sektörde görünen bu durum; eğitim kurumlarında insangücünün sektörün ihtiyacına yönelik yetiştirilmesinde ve nitelik kazandırılmasında etkisiz kalındığını göstermektedir. Konfeksiyon bölümünün yüzde 35 oranında en fazla istihdamı yarattığı ve bu bölümde çalışanların yüzde 48.5’inin “dikim şefi” ünvanına sahip olduğu gözlenmiş olup, dikim şefi ünvanında hiç ihtiyaç belirtilmemiştir. Konfeksiyon bölümünde ihtiyaç duyulan elemanların sektörde ihtiyaç duyulan elemanlara oranı yüzde 11’dir. Bu oranında yüzde 26.9’unu “bant ustası” yüzde 14’ünü “modelist (stilist)”, yüzde 12.4’ünü “ütü işçisi” 11.4’nü “kesim elemanı” ünvanında çalışanlardan oluştuğu görülmektedir. Bu bölümde çalışanların mezun olduğu okullar dikkate alındığında en fazla ortaokul mezunu istihdam edildiği gözlenmiş ve bunların yüzde 53.1’ini bant ustası, yüzde 25.2’sini ise “dikim şefi” ünvanında çalışanlar oluşturmaktadır. İkinci sırada ilkokul mezunlarının istihdam edildiği ve bunlarında yüzde 61.2’sini “dikim şefi”, yüzde 23.2’sini “konfeksiyon işçisi” oluşturmuştur. Ancak bölümde en fazla istihdam edilen ilkokul ve ortaokul mezunları olmasına rağmen, yöneticiler bu okul mezunlarından hiç ihtiyaç belirtmemiştir. Sektör genelinde en fazla istihdam yaratan bölümün (yüzde 35) “konfeksiyon” olmasına rağmen, ihtiyaç duyulan eleman sayısının genele oranı yüzde 11 ile çok alt sıradadır. Tercih edilen mezunların yaklaşık yüzde 50’sini “tekstil meslek lisesi ve meslek lisesi mezunları” oluşturmaktadır. İplik-elyaf bölümünde istihdam edilme oranı yüzde 18 ile ikinci sırada gelmektedir. Bu bölümde çalışanların yüzde 51.1’ni “iplik işçileri” oluşturmakta ve bunlarında yüzde 62’si ilkokul mezunlarıdır. İplik-elyaf bölümünde ihtiyaç duyulan mesleki ünvanların sektör genelindeki ihtiyaca göre oranı yüzde 28 ile en fazla sayıyı oluşturmaktadır. Bu bölümde ihtiyaç duyulan elemanların istihdam edilen çalışanlara göre oranı ise yüzde 32’dir. Bunlarında yüzde 70’i “iplik işçisi” ihtiyacıdır. İplik işçisi ihtiyacının yüzde 87’sinide ortaokul mezunları oluşturmaktadır. Dokuma-desen bölümünde istihdam edilenlerin sektör genelinde istihdam edilenlere oranı yüzde 15 ile üçüncü sırada yer almaktadır. Bu bölümde çalışanların büyük çoğunluğu (yüzde 64) “dokuma işçisi”dir. Bunlarında yüzde 83’ü ortaokul ve lise mezunlarıdır. Dokuma-desen bölümünde ihtiyaç duyulan eleman sayısı sektör bazında yüzde 20 ile ikinci sırada gelmektedir. Bu bölümde istihdam edilenlere oranı ise yüzde 26’dır. Bu sayının yüzde 24’ünü “dokuma işçisi”, yüzde 23.4’ünü “ihsar işçisi”, yüzde 18.6’sını “dokuma ustabaşısı” oluşturmaktadır. Tercih edilen tekstil meslek lisesi mezunları toplam ihtiyacın yüzde 66’sını karşılamakta ve bunlarında yüzde 35’i “ihsar işçisi”, yüzde 21.4’ü “dore işçisi”, yüzde 18.8’i “çözgü işçisi”, yüzde 16.2’sininde “dokuma ustabaşısı” olarak sıralandığı görülmektedir. Boya-baskı-apre bölümünde istihdam edilen elemanların oranı yüzde 14’dür. Bunlarında yüzde 43.8’i “baskı işçisi”, yüzde 24.3’ü “boya işçisi” ünvanı ile en fazla sayıyı teşkil etmektedir. Baskı işçilerinin yüzde 71 ile boya işçilerinin yüzde 67’si ilkokul mezunlarından oluşmaktadır. Meslek lisesi mezunlarının toplamının bu bölümde çalışanlara oranı ise yüzde 6 ile düşük seviyededir. Tekstil meslek lisesi mezunu ise hiç bildirilmemiştir. Lise mezunlarının oranı yüzde 10 ile meslek lisesi mezunlarını geçmektedir. Boya-baskı-apre bölümünde ihtiyaç duyulan elamanların, bu bölümde istihdam edilenlere göre oranı yüzde 18’dir. Sektör genelinde ihtiyaç duyulan oran ise yüzde 12’dir. Bunlarında yüzde 67’sinin “boya-apre ustası”, yüzde 12.7’sinin “apre şefi” olarak tercih edildiği gözlenmiştir. Mezun tercihinin yüzde 48’ini tekstil meslek lisesi ve meslek lisesi mezunları oluşturmaktadır. Bu bölümde istihdam açığının yaklaşık yarısının mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarının tercih edilerek karşılanmak istenmesi bu bölümlerin okullarda daha fazla açılması gerektiğini ortaya koymaktadır. Kalite-kontrol bölümünde istihdam edilen çalışanların sektör geneline oranı yüzde 11’dir. Bununda yüzde 40’ı ilkokul, yüzde 22’si lise, yüzde 19’u ortaokul ve yüzde 15’ide meslek lisesi mezunlarından oluşmuştur. Tekstil meslek lisesi mezunu bildirilmemiştir. Bu bölümde ihtiyaç duyulan elemanların, sektör genelindeki ihtiyaca oranı yüzde 15, bölümde istihdam edilenlere göre oranı ise (istihdam açığı) yüzde 27’dir. İhtiyaç duyulan bu elemanların yüzde 52’sini tekstil meslek lisesi ve mesleki lisesi mezunlarının tercihi oluşturmaktadır. Deri konfeksiyon bölümünde çok az sayıda çalışan bildirilmiştir. İhtiyaç duyulan elemanların yüzde 88’i meslek lisesi mezunu tercihidir. Bununda yüzde 86’sı deri dikim elemanından oluşmaktadır. Üretim dışı işler bölümünde çalışanların sektörün geneline oranı yüzde 7’dir. Bununda yüzde 26’sını meslek lisesi mezunları oluşturmuş olup, tekstil meslek lisesi mezunu bildirilmemiştir. İdari İşler bölümünde çalışanların sektör genelinde istihdam edilenlere oranı yüzde 4’dür. 3.4.16. Tekstil ve Konfeksiyon Meslek Alanı İle İlgili Mesleki Bilgi ve Becerilerin Öğrencilere Verilmesi Konusundaki Yönetici Görüşleri TABLO 104 GÖRÜŞLER FREKANS YÜZDE Mes. Bil. Okulda Ögretilmeli 48 13,3 Teorik Okulda Beceri İşyerinde 273 75,6 Her İkiside İşletmede Ögretilmeli 37 10,2 0,8 Diğer 3 Belirtmeyenler 7 TOPLAM 368 Yöneticilerin yüzde 100,0 Her İkiside İşletmede Ögretilmeli %10 Diğer %1 Mes. Bil. Okulda Ögretilmeli %13 Teorik Okulda Beceri İşyerinde %76 75.6’sı mesleki bilgilerin okulda, becerilerinde işletmelerde verilmesinin uygun olduğunu belirtmektedir. Bu da, şu anda uygulanan yönteme yakındır. Ancak öğrenciler bilgi ile birlikte bir kısım temel becerilerini okulda kazanmaktadır. 3.4.17. İşletmelerin İşe Eleman Alırken Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunlarını Tercih Etme Durumuna İlişkin Bulgular TABLO 105 İFADE FREKANS YÜZDE Kesinlikle Katılıyorum 88 25,2 Katılıyorum 190 54,4 Kararsızım 23 6,6 Katılmıyorum 42 12,0 Kesinlikle Katılmıyorum 6 1,7 Belirtmeyenler 19 TOPLAM 368 Aritmetik Ort: 3.894 Katılmıyorum %12 Kararsızım %7 Kesinlikle Katılmıyorum %2 Kesinlikle Katılıyorum %25 100,0 Std. Sapma: 0.972 Katılıyorum %54 Tablo 105 incelendiğinde; araştırmaya katılan işletme yöneticilerinin yüzde 79.6’sı işletmelerin işe eleman alırken mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunlarını tercih ettiği görüşüne katıldıklarını belirtmişlerdir. Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunlarının işe eleman alınırken tercih edilme konusundaki görüşün aritmetik ortalaması 3.894, standart sapması 0.972'dir ve "katılıyorum" derecesine yakındır. Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunlarının tercih edilmesi yönündeki görüşe “kesinlikle katılıyorum”, “katılıyorum” diyenlerin yaklaşık yüzde 80 oranında oluşu, sektörün okul mezunlarına olumlu baktığı ve eğitilmiş, nitelikli insangücüne ihtiyacı olduğu yönünde değerlendirilebilir. 3.4.18. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunlarının İşe Başlarken Mesleki Bilgilerin Yeterlik Durumu TABLO 106 İFADE FREKANS YÜZDE Kesinlikle Katılıyorum 42 12,1 Katılıyorum 213 61,2 Kararsızım 34 9,8 Katılmıyorum 52 14,9 Kesinlikle Katılmıyorum 7 2,0 Belirtmeyenler 20 TOPLAM 368 Aritmetik Ort: 3.664 Katılmıyorum %15 Kesinlikle Katılmıyorum %2 Kesinlikle Katılıyorum %12 Kararsızım %10 100,0 Std. Sapma: 0.942 Katılıyorum %61 Tablo 106 incelendiğinde; araştırmaya katılan işletme yöneticilerinin yüzde 73.3’ünün mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarından mezun olanların işe başlarken mesleki bilgilerinin yeterli olmadığı görüşüne katıldığı, yüzde 9.8'inin ise bu konuda kararsız kaldığı görülmektedir. Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumları mezunlarının işe başlarken bilgilerinin yeterli olmadığı konusundaki görüşlerin aritmetik ortalaması 3.664, standart sapması 0.942'dir ve"katılıyorum" derecesine yakındır. Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunlarının işe başlarken mesleki bilgilerin işletmedeki işler için yeterli olmadığı yönünde yüzde 73.3 oranında çıkan bu sonuç; okul öğretim programlarının öğrencileri sektörün ihtiyacına yönelik bilgi ile donatmada yetersiz kaldığı yönünde değerlendirilebilir. Ancak Tablo 105’de yöneticilerin, “mesleki ve teknik ortaöğretim kurum mezunlarını” tercihine yönelik ifadelerinin yüksek oranda çıkması, mezunların işe başlamadaki yetersizliklerini kısa sürede atlattıkları şeklinde yorumlanabilir. 3.4.19. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunların İşe Başlarken Mesleki Becerilerinin Yeterlik Durumu TABLO 107 İFADE FREKANS YÜZDE Kesinlikle Katılıyorum 45 13,0 Katılıyorum 196 56,5 Kararsızım 34 9,8 Katılmıyorum 66 19,0 Kesinlikle Katılmıyorum 6 1,7 Belirtmeyenler 21 TOPLAM 368 Aritmetik Ort: 3.599 Katılmıyorum %19 Kesinlikle Katılmıyorum %2 Kesinlikle Katılıyorum %13 Kararsızım %10 100,0 Katılıyorum %56 Std. Sapma: 0.993 Tablo 107 incelendiğinde; mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarından mezun olanların işe başlarken mesleki becerilerinin yeterli olmadığı konusunda yöneticilerin yüzde 69.5’inin katıldığı, yüzde 9.8’inin ise kararsız olduğu belirlenmiştir. Bu görüşlerin aritmetik ortalaması 3.599, standart sapması 0.993'dür ve "katılıyorum" derecesine yakındır. Tablo 106’de ortaya çıkan sonuç ile Tablo 107 uyum göstermektedir. Mezunların işe ilk başladıklarında bilgi ve becerilerinde, iş yerinin özelliklerine uyum göstermesi bakımından fark olmadığı anlaşılmaktadır. 3.4.20. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunlarının İşletmede Bulunan Makine ve Malzemeleri Kullanma Durumu TABLO 108 İFADE Kesinlikle Katılıyorum 16 4,6 Katılıyorum 83 24,1 Kararsızım 59 17,1 Katılmıyorum 173 50,1 Kesinlikle Katılmıyorum 14 4,1 Belirtmeyenler 23 TOPLAM 368 Aritmetik Ort: 2.751 Kesinlikle Katılmıyorum %4 FREKANS YÜZDE 100,0 Std. Sapma: 1.015 Kesinlikle Katılıyorum %5 Katılıyorum %24 Katılmıyorum %50 Kararsızım %17 Tablo 108 incelendiğinde; mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunlarının işletmede bulunan makine ve malzemeleri çok iyi kullandıkları yönündeki görüşe, işletme yöneticilerinin yüzde 54.2'sinin katılmadığı, yüzde 17.1'inin ise kararsız olduğu görülmektedir. Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunlarının makina ve malzemeleri kullanma becerilerinin aritmetik ortalaması 2.751, standart sapması 1.015'dir ve "kararsızım" derecesine yakındır. Yöneticilerin yüzde 54.2’sinin mezunların işyerlerindeki makine ve malzemeleri iyi kullanamadığı yönünde görüş bildirmesi, okulda verilen tekstil ve konfeksiyon eğitiminin sektörün beklentilerine uygun olmadığı şeklinde yorumlanabilir. 3.4.21. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunlarının Diğer çalışanlara Göre İşi Kavrayıp Uygulama Durumu TABLO 109 İFADE FREKANS YÜZDE Kesinlikle Katılıyorum 101 28,9 Katılıyorum 199 57,0 Kararsızım 21 6,0 Katılmıyorum 24 6,9 Kesinlikle Katılmıyorum 4 1,1 Belirtmeyenler 19 TOPLAM 368 Aritmetik Ort: 4.057 100,0 Kararsızım 6% Katılmıyorum %7 Kesinlikle Katılmıyorum %1 Kesinlikle Katılıyorum %29 Katılıyorum %57 Std. Sapma: 0.852 Tablo 109 incelendiğinde; mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunlarının diğer çalışanlara göre işi daha çabuk kavrayıp uyguladıkları görüşüne, yöneticilerin yüzde 85.9'u katılıyorum yönünde görüş belirtirken, yüzde 6'sı ise kararsız kaldığını belirtmişlerdir. Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunlarının diğer çalışanlara göre işi daha çabuk kavradıkları konusunun aritmetik ortalaması 4.057, standart sapması 0.852'dir ve "katılıyorum" derecesine yakındır. Yöneticilerin Tablo 105’de “işletmelerin işe eleman alırken meslek lisesi mezunlarını tercih etmeleri”ne yönelik yüzde 79.6 gibi yüksek oranda görüş bildirmelerine, Tablo 109’da çıkan, “mezunların diğer çalışanlara göre işi daha çabuk kavrayıp uyguladıkları” yönündeki sonucun sebep olduğu anlaşılmaktadır. 3.4.22. Sektörde Çalışan Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunlarının Mesleki Gelişmeleri İçin Destek Eğitiminin Gereklik Durumu TABLO 110 İFADE FREKANS YÜZDE Kesinlikle Katılıyorum 106 30,5 Katılıyorum 209 60,1 Kararsızım 21 6,0 Katılmıyorum 11 3,2 Kesinlikle Katılmıyorum 1 0,3 Belirtmeyenler 20 TOPLAM 368 Aritmetik Ort: 4.172 100,0 Std. Sapma: 0.699 Kararsızım %6 Katılmıyorum %3 Kesinlikle Katılmıyorum %0 Kesinlikle Katılıyorum %30 Katılıyorum %61 Tablo 110 incelendiğinde; mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunlarının çalışırken mesleki yönden gelişmeleri için destek eğitiminin gerekli olması konusundaki görüşe, yöneticilerin yüzde 90.6'sı katıldıklarını belirtmişlerdir. Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunlarının mesleki gelişmeleri için destek eğitiminin gerekli olması konusundaki görüşün aritmetik ortalaması 4.172, standart sapması 0.699'dur ve "katılıyorum" derecesine yakındır. Tablo 107’de yöneticilerin; mezunların yetersizliğine yönelik ifadeleri, Tablo 110’da ifade edilen yüzde 90.6 oranında “destek eğitimi almaları” yönünde görüş beyan edilmesiyle uyumluluk göstermektedir. 3.4.23. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Olmayan Çalışanların Beceri Düzeyleri TABLO 111 İFADE FREKANS YÜZDE Kesinlikle Katılıyorum 18 5,2 Katılıyorum 45 12,9 Kararsızım 63 18,1 Katılmıyorum 163 46,8 Kesinlikle Katılmıyorum 59 17,0 Belirtmeyenler 20 TOPLAM 368 Aritmetik Ort: 2.425 100,0 Std. Sapma: 1.075 Kesinlikle Katılmıyorum %17 Kesinlikle Katılıyorum %5 Katılıyorum %13 Kararsızım %18 Katılmıyorum %47 Tablo 111 incelendiğinde; araştırmaya katılan işletme yöneticilerinin yüzde 63.8’i mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunu olmayan çalışanların mesleki beceri düzeylerinin daha iyi olduğu görüşüne katılmadıklarını, yüzde 18.1’i ise bu konuda kararsız olduklarını belirtmişlerdir. Bu görüşlerin aritmetik ortalaması 2.425, standart sapması 1.075'dir ve "katılmıyorum" derecesine yakındır. Yöneticilerin Tablo 110’da ifade edilen ağırlıklı görüşleri Tablo 111 ile uyum göstermektedir. 3.4.24. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Olmayan Çalışanların Gelişen Teknolojiye Uyum Sağlama Durumları TABLO 112 İFADE FREKANS YÜZDE Kesinlikle Katılıyorum 14 4,0 Katılıyorum 58 16,6 13,7 Kararsızım 48 Katılmıyorum 168 48,0 Kesinlikle Katılmıyorum 62 17,7 Belirtmeyenler 18 TOPLAM 368 Aritmetik Ort: 2.411 100,0 Std. Sapma: 1.082 Kesinlikle Katılmıyorum %18 Kesinlikle Katılıyorum %4 Katılıyorum %17 Kararsızım %14 Katılmıyorum %47 Tablo 112 incelendiğinde; araştırmaya katılan işletme yöneticilerinin yüzde 65.7’si mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunu olmayan çalışanların işletmedeki gelişen teknolojiye daha kolay uyum sağladıkları görüşüne katılmadıklarını, yüzde 13.7’si ise bu konuda kararsız olduklarını belirtmişlerdir. Bu konudaki görüşün aritmetik ortalaması, 2.411 ve standart sapması 1.082' dir ve "katılmıyorum" derecesine yakındır. Yöneticiler, mezunların mezun olmayan çalışanlara göre yüzde 65.7 oranında “gelişen teknolojiye uyum sağladıkları” yönünde görüş bildirmişlerdir. Bu sonuç daha önceki tablolar ile de desteklenmektedir. 3.4.25. İşletmelerin İşe Eleman Alırken 3308 Sayılı Kanun Gereğince Beceri Öğretimi Görenleri Tercih Etme Durumu TABLO 113 İFADE FREKANS YÜZDE Kesinlikle Katılıyorum 44 12,6 Katılıyorum 172 49,4 Kararsızım 53 15,2 Katılmıyorum 70 20,1 Kesinlikle Katılmıyorum 9 2,6 Belirtmeyenler 20 TOPLAM 368 Aritmetik Ort: 3.494 100,0 Std. Sapma: 1.031 Katılmıyorum %20 Kararsızım %15 Kesinlikle Katılmıyorum %3 Kesinlikle Katılıyorum %13 Katılıyorum %49 Tablo 113 incelendiğinde; araştırmaya katılan işletme yöneticilerinin yüzde 62’si işletmelerin işe eleman alırken 3308 sayılı kanun gereğince beceri öğretimi görenleri tercih ettikleri görüşüne katıldıklarını, yüzde 15.2’si ise bu konuda kararsız olduklarını belirtmişlerdir. Bu konudaki görüşün aritmetik ortalaması 3.494, standart sapması 1.031'dir ve "kararsızım" derecesine yakındır. Yöneticilerin; Form IV (Anket Formu) madde 2.1’de “işletmeler, işe eleman alırken meslek lisesi mezunlarını tercih etmektedir” ifadesine olumlu yönde yüzde 79.6 oranında yüksek görüş bildirmelerine rağmen, Tablo 113’de “beceri öğretimi görenlerin tercih edilmesi” yönündeki ifadelerin aynı oranda olmaması, kendi işletmelerinde öğretim gören öğrenciler ile ilgili okul-işletme işbirliğinde sorunların olmasından kaynaklandığı şeklinde yorumlanabilir. 3.4.26. İşletmelerde Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Tekstil ve Konfeksiyon Bölümü Mezunları ile Bu Eğitimi Almayanların Mesleki Yeterlik Bakımından Farklı Olma Durumu TABLO 114 İFADE FREKANS YÜZDE Kesinlikle Katılıyorum 9 2,6 Katılıyorum 78 22,5 Kararsızım 58 16,7 Katılmıyorum 179 51,6 Kesinlikle Katılmıyorum 23 6,6 Belirtmeyenler 21 TOPLAM 368 Aritmetik Ort: 2.628 100,0 Kesinlikle Katılmıyorum %7 Kesinlikle Katılıyorum %3 Katılmıyorum %51 Katılıyorum %22 Kararsızım %17 Std. Sapma: 0.987 Tablo 114 incelendiğinde; araştırmaya katılan işletme yöneticilerinin yüzde 58.2’si mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu tekstil ve konfeksiyon bölümü mezunları ile bu eğitimi almayanlar arasında mesleki yeterlik bakımından fark olmadığı görüşüne katılmadıklarını, yüzde 16.7’si ise bu konuda kararsız olduklarını belirtmişlerdir. Bu konudaki görüşün aritmetik ortalaması 2.628, standart sapması 0.987'dir ve "kararsızım" derecesine yakındır. Yöneticilerin yüzde 58.2 oranında mezun çalışanlar ile mezun olmayan çalışanlar arasında mesleki yeterlik bakımından fark olduğu yönünde görüş ifade etmeleri, Tablo 111 ve Tablo 109’da mezunlara yönelik daha olumlu ifadelerin olması Tablo 114’de gözlenen farkın, mezun çalışanların yeterliklerinin lehinde olduğu anlaşılmaktadır. 3.4.27. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunlarının Diğer Çalışanlara Göre İş Güvenliği ve İşçi Sağlığı Konularındaki Duyarlılık Durumu TABLO 115 İFADE FREKANS YÜZDE Kesinlikle Katılıyorum 48 14,1 Katılıyorum 210 61,6 Kararsızım 29 8,5 Katılmıyorum 51 15,0 Kesinlikle Katılmıyorum 3 0,9 Belirtmeyenler 27 TOPLAM 368 Aritmetik Ort: 3.730 Katılmıyorum %15 Kesinlikle Katılmıyorum %1 Kesinlikle Katılıyorum %14 Kararsızım %9 Katılıyorum %61 100,0 Std. Sapma: 0.913 Tablo 115 incelendiğinde; araştırmaya katılan yöneticilerin yüzde 75.7’si, mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunlarının diğer çalışanlara göre iş güvenliği ve işçi sağlığı konusunda daha bilinçli olduklarını belirtmişlerdir. Bu konudaki görüşlerin aritmetik ortalaması 3.730, standart sapması 0.913'tür ve "katılıyorum" derecesine yakındır. Yöneticilerin yüzde 75.7’si mezun çalışanların daha duyarlı olduğu yönünde görüş bildirmiştir. Bu durum Tablo 23, Tablo 86’da ortaya çıkan sonuçlar ile paralellik göstermektedir. 3.4.28. Tekstil ve Konfeksiyon Meslek Dersi Programlarının Hazırlanmasında Okul-Sanayi İşbirliğinin Yeterlik Durumu TABLO 116 İFADE FREKANS YÜZDE Kesinlikle Katılıyorum 76 22,4 Katılıyorum 172 50,7 Kararsızım 32 9,4 Katılmıyorum 49 14,5 Kesinlikle Katılmıyorum 10 2,9 Belirtmeyenler 29 TOPLAM 368 Aritmetik Ort: 3.752 100,0 Std. Sapma: 1.051 Katılmıyorum %14 Kesinlikle Katılmıyorum %3 Kesinlikle Katılıyorum %22 Kararsızım %9 Katılıyorum %52 Tablo 116 incelendiğinde; araştırmaya katılan yöneticilerin yüzde 73.1’i tekstil ve konfeksiyon meslek dersi programlarının hazırlanmasında okul-sanayi işbirliğinin yeterli olmadığını, belirtmişlerdir. Bu konunun aritmetik ortalaması 3.752, standart sapması 1.051 'dir ve "katılmıyorum" derecesine yakındır. Yöneticilerin, programların hazırlanmasında okul-sanayi işbirliğinin gerçekleşmesini yüzde 17.4 gibi az bir oranda ifade etmesi bu konuda büyük eksiklik olduğunu ortaya koymuştur. 3.4.29. Tekstil ve Konfeksiyon Sektörünün İhtiyaç Duyduğu Elemanların Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunlarından Yeteri Kadar Sağlanabilme Durumu TABLO 117 İFADE FREKANS YÜZDE Kesinlikle Katılıyorum 14 4,0 Katılıyorum 54 15,6 Kararsızım 58 16,8 Katılmıyorum 178 51,4 Kesinlikle Katılmıyorum 42 12,1 Belirtmeyenler 22 TOPLAM 368 Aritmetik Ort: 2.480 100,0 Std. Sapma: 1.025 Kesinlikle Katılmıyorum %12 Kesinlikle Katılıyorum %4 Katılıyorum %16 Kararsızım %17 Katılmıyorum %51 Tablo 117 incelendiğinde; araştırmaya katılan işletme yöneticilerinin yüzde 63.5’i tekstil ve konfeksiyon sektörünün ihtiyaç duyduğu elemanların mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunlarından karşılanabildiği görüşüne katılmadıklarını, yüzde 16.8’i ise bu konuda kararsız olduklarını belirtmişlerdir. Bu görüşlerin aritmetik ortalaması 2.480, standart sapması 1.025'dir ve "katılmıyorum" derecesine yakındır. Yöneticilerden, “tekstil ve konfeksiyon sektörünün alt alanlarına mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunlarından ihtiyaç duydukları elemanları yeteri kadar karşıladığını” ifade edenlerin oranı yüzde 19.6 gibi çok düşük bir orandır. Bu durum okulların işletmelerin aradığı nitelikte elemanı (insangücünü) yetiştirmede yeterli olmadığını göstermektedir. 3.4.30. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumlarında Tekstil ve Konfeksiyon Sektörünün İhtiyacı Olan Yeni Bölümlerin Açılma Durumu TABLO 118 İFADE FREKANS YÜZDE Kesinlikle Katılıyorum 105 30,3 Katılıyorum 198 57,1 Kararsızım 28 8,1 Katılmıyorum 12 3,5 Kesinlikle Katılmıyorum 4 1,2 Belirtmeyenler 21 TOPLAM 368 Aritmetik Ort: 4.118 100,0 Kararsızım %8 Katılmıyorum %3 Kesinlikle Katılmıyorum %1 Kesinlikle Katılıyorum %30 Katılıyorum %58 Std. Sapma: 0.783 Tablo 118 incelendiğinde; araştırmaya katılan işletme yöneticilerinin yüzde 87.4’ü mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarında tekstil ve konfeksiyon sektörünün ihtiyacını karşılayacak yeni bölümlerin açılması gerektiği görüşüne katıldıklarını belirtmişlerdir. Bu görüşlerin aritmetik ortalaması 4.118, standart sapması 0.783'dür ve "katılıyorum" derecesine yakındır. Yöneticiler Tablo 117’de ortaya koydukları görüşü bu tabloda da göstermişlerdir. Yüzde 87.4 gibi yüksek bir oranda yeni bölümlerin açılması yönünde görüşün ortaya çıkması ile mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarının yetersiz kaldığı bir kez daha belirtilmiştir. 3.4.31. 3308 Sayılı Kanun Gereği Beceri Eğitimi Veren İşletmelerin Yöneticilerinin Tekstil ve Konfeksiyon Sektörünün Nitelikli İnsangücü İhtiyacının Karşılanması ve Milli Eğitim Bakanlığı’nın Sağladığı Tekstil Eğitimi İle İlgili Görüş ve Önerileri TABLO 119 İŞLETMENİN TEMEL ÜRETİM VE HİZMETLERİNE GÖRE Tek. Tek. Tek. Tek. Tek. Haz. Deri Örme İpl. Boya Dok. Örme Kal. Giy. Konf. haz. Ve Kont. Konf. Giy. Finis 3 1 GÖRÜŞ VE ÖNERİLER Baskı Ent. Terb. Halı Battani Tek. ye Mak. Toplam Desen 1.Meslek lisesi tekstil bölümlerinin 1 2 3 1 11 çoğaltılması 2 2. Tekstil sektörünün alt sektörler düzeyinde 1 3 eleman ihtiyacının tespiti ve ihtiyaca göre bölümlerde eğitim verilmesi 4 3. Ders programları okul-işletme işbirliği 3 7 yapılarak hazırlanıp uygulanması suretiyle daha verimli olunacaktır. 4. Staj için işletmelere gönderilen öğrencilerin okul tarafından yapılan izleme 2 1 2 3 1 2 11 ve değerlendirme sistemini yeterli bulmuyorum. 5. Tüm branşlarda ve daha kapsamlı eğitim 2 1 1 4 3 8 2 4 verilmesi gerekmektedir. 6. 3308 sayılı beceri eğitiminin, öğrencilerin 1 2 2 bilgi ve becerilerinin gelişmesinde önemli bir rolü vardır. 2 7. Öğrencilerin gelişen teknolojiyi izleyip, uygulayabilmeleri için yabancı dil ve bilgisayar konularında eğitim verilmelidir. 8. Tekstil eğitimi gelişen teknolojiye uygun 1 3 1 3 4 1 1 3 2 15 olarak okul-işletme işbirliği ile yapılmalıdır. 9. Büyük işletmelerde (eleman sayısı 1000 ve 1 5 daha yukarı) bünyelerinde eğitim veren çıraklık okullarının açılması zorunlu hale getirilmelidir. 10. Tekstil eğitiminde okul-işletme işbirliği 2 1 1 artırılmalıdır. Bu bölümde tekstil ve konfeksiyon sektörünün nitelikli insangücü ihtiyacının karşılanması ve Milli Eğitim Bakanlığı’nın sağladığı tekstil eğitimi ile ilgili işletme yöneticilerinin Form IV’ün (Anket Formu) 3. Bölümünde ifade ettikleri görüş ve öneriler yer 4 almaktadır. Aşağıda Tablo 119’da bu görüş ve öneriler işletme yöneticilerinin çalıştıkları bölümler dikkate alınarak tablolaştırılmıştır. Tablo 119’da araştırma kapsamındaki 3308 sayılı kanun gereği beceri öğretimi veren işletme yöneticilerinin tekstil ve konfeksiyon sektörünün nitelikli insangücü ihtiyacının karşılanması ve Milli Eğitim Bakanlığı’nın sağladığı tekstil ve konfeksiyon eğitimi hakkındaki görüş ve önerileri incelendiğinde; 3., 4., 8. ve 10. maddeler okul-sanayi işbirliğinin yetersiz kaldığını veya yetersizlikten kaynaklanan önerileri kapsamaktadır. 1., 2. ve 4. maddeler yeni bölümlerin açılmasına ihtiyaç duyulduğunu göstermektedir. 4. SONUÇLAR ve ÖNERİLER 4.1. Sonuçlar Bu bölümde araştırmaya yön veren “Araştırma Sorularına” ilişkin elde edilen bulguların sentezi yapılarak sonuçlar çıkarılmıştır. 4.1.1. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunlarının Yeterlik Durumu “Araştırma Sorusu 1.2.1” ile Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarında tekstil ve konfeksiyon eğitimi görmüş ve halen sektörde çalışmakta olan mezunların yeterlik durumunun nasıl olduğu sorulmuş ve “mezun çalışanlar için Form I, meslek dersi öğretmenleri için Form III, işletme yöneticileri için Form IV” anket formlarından aşağıdaki bulgular elde edilerek Sonuç 1 çıkarılmıştır. Mezun Çalışanlar (Form I) • Mezunların yüzde 70.7’si mezun olduktan sonra bir yıl içinde iş bulabildiklerini ve bunlarında yüzde 58.3’ü ilk altı ay içinde iş bulabildiğini (Tablo 13), • Mezunların yüzde 73.7’si mezun oldukları bölümler ile ilgili işletmelerde çalıştıklarını (Tablo 16), • Mezunların yüzde 51.2’si işe başladıktan sonra hizmetiçi eğitim aldıklarını (Tablo 18), • Mezunların yaklaşık yüzde 55’i yaptıkları iş için örgün eğitim ortamının gerekli olduğunu, yüzde 45’i böyle bir ortama gerek olmadığı bunun yerine herhangi bir yaygın eğitim türüyle de bu işi öğrenebileceklerini (Tablo 19), • Mezunların dörtte üçü işe başlarken okullarında aldıkları mesleki bilgilerin yeterli olmadığını (Tablo 20 - Tablo 34), • Mezunların yüzde 61.5’i işe başlarken mesleki becerilerinin yeterli olmadığını (Tablo 21), • Mezun çalışanların yüzde 83.6’sı mesleğini geliştirmek ve gelişen teknolojiye ayak uydurmak için seminer, kurs v.b. çalışmalarla destek eğitimine ihtiyaç duyduğunu (Tablo 24), • Mezun çalışanların yüzde 62.5’i tekstil ve konfeksiyon sektöründe kolaylıkla iş bulabildiklerini (Tablo 28), • Mezunlar yüzde 60 oranında, “işletmelerin işe elemanı alırken 3308 sayılı kanun gereği işletmelerde beceri öğretimi görenleri tercih ettikleri” görüşüne katıldıklarını (Tablo 30), • Mezunların sadece yüzde 12.7’si okullardaki teknolojik donanımları yeterli gördüğünü (Tablo 31), • Mezunlar yüzde 68.4 oranında “işletmelerde beceri öğretimi süresince yeterli deneyim kazanamadıkları” görüşüne katıldıklarını (Tablo 32), Meslek Dersi Öğretmenleri (Form III) • Meslek dersi öğretmenleri yüzde 55.9 oranında “3308 sayılı kanun gereği işletmelerde beceri öğretimi gören öğrencilerin, aynı işletmelerde istihdam edilme oranının yüzde 20’inin altında olduğu” ifadesine katıldıklarını (Tablo 70), • Meslek dersi öğretmenleri yüzde 65.6 oranında “öğretim verdikleri atelye ve laboratuar donanımlarının yetersiz olduğu” görüşüne katıldıklarını (Tablo 76), • Meslek dersi öğretmenleri yüzde 54.8 oranında “tekstil ve konfeksiyon meslek dersi öğretim programlarının yeterli olduğu” görüşüne katıldıklarını (Tablo 78), • Meslek dersi öğretmenleri yüzde 45.2 oranında mezun ettikleri öğrencilerin mesleki bilgilerini işletmelerde bilgi gerektiren işler için yeterli görmediklerini (Tablo 80), • Meslek dersi öğretmenleri yüzde 52.8 oranında mezun ettikleri öğrencilerini işletmelerde beceri gerektiren işler için yeterli görmediklerini (Tablo 81), • Meslek dersi öğretmenleri yüzde 70 oranında mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunu çalışanların sektörde kolay iş bulabildiklerini (Tablo 82), • “Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunlarının diğer çalışanlara göre işi daha çabuk kavrayıp uyguladıkları” görüşüne meslek dersi öğretmenleri yüzde 86.8 oranında katıldıklarını (Tablo 83), • “Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunlarının diğer çalışanlara göre gelişen teknolojiye daha çabuk ve kolay uyum sağladıkları” görüşüne meslek dersi öğretmenleri yüzde 88.2 oranında katıldıklarını (Tablo 84), • Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunlarının diğer çalışanlara göre iş ortamına daha çabuk ve kolay uyum sağladıkları görüşüne meslek dersi öğretmenleri yüzde 86.3 oranında katıldıklarını (Tablo 85), • Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunlarının diğer çalışanlara göre iş güvenliği ve işçi sağlığı konularında daha bilinçli oldukları görüşüne meslek dersi öğretmenleri yüzde 86.3 oranında katıldıklarını (Tablo 86), • Tekstil ve konfeksiyon meslek dersi programlarının hazırlanmasında okul-sanayi işbirliğinin yetersiz olduğu görüşüne meslek dersi öğretmenleri yüzde 67.6 oranında katıldıklarını (Tablo 87), İşletme Yöneticileri (Form IV) • İşletme yöneticileri %49.3 oranında (deneyimli %27.5+deneyimsiz % 21.8) mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunlarını tercih ettiklerini (Tablo 98), • İşletme yöneticileri mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunlarının yüzde 54’ünün işletmelerde mezun oldukları bölümlerle ilgili işlerde, yüzde 46’sının ise okuldaki bölümlerinin dışındaki işlerde çalıştıklarını (Tablo 100), • İşletmeler işe eleman alırken öncelikle 3308 sayılı kanun gereğince işletmelerinde beceri öğretimi görenleri “yüzde 20 ve daha az oranda istihdam ettikleri” yönündeki ifadeye işletme yöneticileri yüzde 59.1 oranında katıldıklarını (Tablo 102), • Mesleki bilgi ve becerilerin öğrencilere kazandırılmasında işletme yöneticileri yüzde 75.6 oranında mesleki bilgilerin okulda, becerilerinde işletmelerde verilmesinin uygun olduğunu (Tablo 104), • İşletme yöneticileri yüzde 79.6 oranında işletmelerin işe eleman alırken mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunlarını tercih ettikleri yönündeki görüşe katıldıklarını (Tablo 105), • Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarından mezun olanların işe başlarken mesleki bilgilerinin yeterli olmadığı yönündeki görüşe işletme yöneticileri yüzde 73.3 oranında katıldıklarını (Tablo 106), • Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarından mezun olanların işe başlarken mesleki becerilerinin yeterli olmadığı yönündeki görüşe işletme yöneticileri yüzde 69.5 oranında katıldıklarını (Tablo 107), • Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunlarının işletmelerdeki makine ve malzemeleri (gereçleri) çok iyi kullandıkları yönündeki görüşe işletme yöneticileri yüzde 28.7 oranında katıldıklarını (Tablo 108), • Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunlarının diğer çalışanlara göre işi daha çabuk kavrayıp uyguladıkları yönündeki görüşe işletme yöneticileri yüzde 85.9 oranında katıldıklarını (Tablo 109), • Çalışmakta olan mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunlarının mesleki yönden gelişmeleri için destek eğitiminin (kurs, seminer vb.) gerekli olduğu yönündeki görüşe işletme yöneticileri yüzde 90.6 oranında katıldıklarını (Tablo 110), • İşletmeler işe eleman alırken öncelikle 3308 sayılı kanun gereğince işletmelerinde beceri öğretimi görenleri tercih ettiği yönündeki görüşe işletme yöneticileri yüzde 62 oranında katıldıklarını (Tablo 113), • Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunu çalışanlar ile diğer çalışanlar arasında mesleki yeterlik bakımından fark olmadığı yönündeki görüşe işletme yöneticileri yüzde 25.1 oranında katıldıklarını (Tablo 114), • Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunlarının diğer çalışanlara göre iş güvenliği ve işçi sağlığı konularında daha bilinçli oldukları yönündeki görüşe işletme yöneticileri yüzde 75.7 oranında katıldıklarını (Tablo 115), • Tekstil ve konfeksiyon meslek dersi programlarının hazırlanmasında okul-sanayi işbirliğinin yeterli olmadığı yönündeki görüşe işletme yöneticileri yüzde 73.1 oranında katıldıklarını (Tablo 116), • Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarında tekstil ve konfeksiyon sektörünün ihtiyacını karşılayacak olan yeni bölümlerin açılması gerektiğine yönelik görüşe işletme yöneticileri yüzde 87.4 oranında katıldıklarını (Tablo 118) belirtmişlerdir. Sonuç 1: Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumundan mezun olup halen sektörde çalışanlar, mezun oldukları okullarda araç-gereç donanımlarının, öğretim programlarının ve okul-sanayi işbirliğinin eksikliğinden dolayı mesleki bilgi ve beceriler bakımından yetersiz mezun olmaktadırlar. Buna rağmen işletmeler işe eleman alırken, işe kolay uyum sağlamaları, kolay eğitilmeleri (kurs, seminer, vb. işyeri eğitimi) ve sektördeki istihdam açığından dolayı mezunları tercih etmektedirler. 4.1.2. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumu Mezunu Çalışanlar ile Aynı İşi Yapan Diğer Çalışanlar Arasındaki Farklılıklar “Araştırma sorusu 1.2.2.” ile, tekstil ve konfeksiyon sektöründeki işletmelerde çalışanlar arasında aynı işi yapan, mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarının tekstil ve konfeksiyon alanı mezunları ile meslek lisesi mezunu olmayanların mesleki bilgi ve beceri yönünden farklılıkların olup olmadığı sorulmuş ve mezun çalışanlar Form I, mezun olmayan çalışanlar Form II, meslek dersi öğretmenleri Form III, işletme yöneticileri Form IV anket formlarından aşağıdaki bulgular elde edilerek Sonuç 2 çıkarılmıştır. Mezun Çalışanlar (Form I) • Mezun çalışanların yaklaşık dörtte üçü işe başlarken mesleki bilgi ve becerilerini yeterli bulmadıklarını (Tablo 20, Tablo 21), • Mezun çalışanlar yüzde 81.4 oranında “mezun çalışanların diğer çalışanlara göre işi daha çabuk kavrayıp uyguluyorlar” görüşüne katıldıklarını (Tablo 22), • Mezun çalışanlar yüzde 78.7 oranında “mezun çalışanların diğer çalışanlara göre iş güvenliği ve işçi sağlığı konularında daha bilinçlidirler” görüşüne katıldıklarını (Tablo 23), • Mezun çalışanların yüzde 83.6’sı mesleğini geliştirmek ve gelişen teknolojiye uyum sağlamak için seminer, kurs vb. çalışmalarla destek eğitimine ihtiyaç duyduğunu (Tablo 24), • Mezun çalışanların yüzde 79.8’i diğer çalışanlara göre gelişen teknolojiye daha çabuk ve kolay uyum sağladıklarını (Tablo 25), • Mezun çalışanların yüzde 76.5’i diğer çalışanlara göre iş ortamına daha çabuk ve kolay uyum sağladığını (Tablo 26), • “Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunları tekstil ve konfeksiyon sektörlerinde kolaylıkla iş bulamıyorlar” görüşüne mezun çalışanlar yüzde 37.5 oranında katıldıklarını (Tablo 28) belirtmişlerdir. Mezun Olmayan Çalışanlar (Form II) • Mezun olmayan çalışanların yüzde 78.7’sine yakını örgün ve yaygın mesleki eğitim almamış olduğunu ve eğitimlerini sektörün kendilerine sağlamış olduğu imkanlarla aldıklarını (Tablo 43), • Mesleklerini “düzenli bir eğitim alarak öğrenebileceklerini” yüzde 73.7 oranında ifade ettikleri ve bunun içinde de “meslek liselerinde öğrenebilirim” diyenlerin oranının yüzde 70.5 olduğunu (Tablo 44), • İşe başlarken mesleki bilgilerini yüzde 77.7 oranında yetersiz bulduklarını (Tablo 45), • İşe başlarken mesleki becerilerini yüzde 69 oranında yetersiz bulduklarını (Tablo 46), • İşi çabuk kavrama ve uygulama görüşüne yüzde 54.7 oranında katıldıklarını (Tablo 47), • İş güvenliği ve işçi sağlığı konularında bilinçli oldukları görüşüne yüzde 51.6 oranında katıldıklarını (Tablo 48), • Mesleğini geliştirmek ve gelişen teknolojiye uyum sağlamak için seminer, kurs vb. çalışmalara katılmak gerektiği yönündeki görüşe yüzde 82.6 oranında katıldıklarını (Tablo 49), • Gelişen teknolojiye çabuk uyum sağladıkları görüşüne yüzde 48.4 oranında katıldıklarını (Tablo 50), • İş ortamına uyum sağladıkları görüşüne yüzde 58.4 oranında katıldıklarını (Tablo 51), • Teknolojik gelişmeleri izleme imkanına sahip olmadıkları görüşüne yüzde 62.2 oranında katıldıklarını (Tablo 52), • Tekstil ve konfeksiyon sektöründe kolay iş buldukları görüşüne yüzde 41.8 oranında katıldıklarını (Tablo 53) bildirmişlerdir. Meslek Dersi Öğretmenleri (Form III) • Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunu çalışanların sektörde kolay iş bulamadıkları görüşüne meslek dersi öğretmenleri yüzde 70 oranında katılmadıklarını (Tablo 82), • Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunlarının diğer çalışanlara göre işi daha çabuk kavrayıp uyguladıkları görüşüne meslek dersi öğretmenleri yüzde 86.8 oranında katıldıklarını (Tablo 83), • Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunlarının diğer çalışanlara göre gelişen teknolojiye daha çabuk ve kolay uyum sağladıkları görüşüne meslek dersi öğretmenleri yüzde 88.2 oranında katıldıklarını (Tablo 84), • Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunlarının diğer çalışanlara göre iş ortamına daha çabuk ve kolay uyum sağladıkları görüşüne meslek dersi öğretmenleri yüzde 86.3 oranında katıldıklarını (Tablo 85), • Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunlarının diğer çalışanlara göre iş güvenliği ve işçi sağlığı konularında daha bilinçli oldukları görüşüne meslek dersi öğretmenleri yüzde 86.3 oranında katıldıklarını (Tablo 86) belirtmişlerdir. İşletme Yöneticileri (Form IV) • Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunu çalışanların diğer çalışanlara göre işi daha çabuk kavrayıp uyguladıkları yönündeki görüşe yüzde 85.9 oranında katıldıklarını (Tablo 109), • Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunu olmayan çalışanların işyerlerinde gelişen teknolojilere daha kolay uyum sağladıkları yönündeki görüşe yüzde 20.6 oranında katıldıklarını (Tablo 112), • Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunu olmayan çalışanların mesleki becerilerinin daha iyi olduğu yönündeki görüşe yüzde 18.1 oranında katıldıklarını (Tablo 111), • Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunu çalışanlar ile diğer çalışanlar arasında mesleki yeterlik bakımından fark olmadığı yönündeki görüşe yüzde 23.1 oranında katıldıklarını (Tablo 114), • Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunlarının diğer çalışanlara göre iş güvenliği ve işçi sağlığı konularında daha bilinçli oldukları yönündeki görüşe yüzde 75.7 oranında katıldıklarını (Tablo 115) bildirmişlerdir. Sonuç 2: Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunlarının sektörde aynı işi yapan diğer çalışanlara göre, işyerlerinde gelişen teknolojilere ve iş ortamına daha çabuk ve kolay uyum sağladıkları, mesleki bilgi ve becerilerinin daha iyi olduğu, iş güvenliği ve iş sağlığı konularında daha bilinçli oldukları ve sektörde daha kolay iş bulabilmektedirler. 4.1.3. Meslek Dersi Öğretmenlerinin Branşlarında Çalışma Durumları “Araştırma sorusu 1.2.3.” ile, Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarında tekstil ve konfeksiyon eğitimi veren meslek dersi öğretmenlerine branşlarında çalışma durumlarının nasıl olduğu sorulmuş ve meslek dersleri öğretmenleri için Form III, işletme yöneticileri için Form IV” anket formlarından aşağıdaki bulgular elde edilerek Sonuç 3 çıkarılmıştır. Meslek Dersi Öğretmenleri (Form III) • Giyim bölümü mezunu öğretmenlerin dışında kalan diğer meslek dersi öğretmenlerinin yüzde 90 civarında kendi branşlarında öğretim verdiği, giyim bölümü mezunlarının yüzde 56.5’inin ise yakın branş olan konfeksiyon bölümlerinde öğretim verdiklerini (Tablo 63), • Araştırma kapsamındaki meslek dersi öğretmenlerinin yüzde 40’ı farklı branşta derse girmektedir. Bunlardan yüzde 54.5’i farklı branşta derse girme nedeninin yeterli sayıda meslek dersi öğretmeninin olmamasından kaynaklandığını (Tablo 64), • Kendi branşı dışında derse giren meslek dersi öğretmenlerinin yüzde 38.9’u mesleki bilgi ve becerilerini “kişisel gayret ve çabalarıyla”, yüzde 33.3’ü “Milli Eğitim Bakanlığı hizmetiçi eğitim ve seminerleri ile” kazandıklarını (Tablo 65), • Mezun oldukları bölümler ile kendilerini yeterli görme dereceleri ilişkilendirildiğinde bölümler arasında kendilerini “yeterli görme” açısından önemli bir fark olmadığı, kendilerini “çok” yeterli görenlerin yüzde 50, “oldukça” yeterli görenlerin ise yüzde 25 civarında olduğunu (Tablo 67), • Kendini yetersiz bulan öğretmenlerin yüzde 41’ini giyim bölümü öğretmenleri oluşturmaktadır. Bunlarında yüzde 44’ü kendilerini yetersiz bulma nedeni olarak “yüksek öğrenim gördüğü ortamın yetersiz olduğunu” yüzde 25.3’ü ise “işletme deneyimlerinin olmadığı”nı (Tablo 69), • Tekstil dokuma bölümü öğretmenleri ise yetersizlik nedeni olarak yüzde 62.3 oranında yükseköğrenim gördüğü kurumun yetersizliğini, yüzde 11.3 oranında işletme deneyimi olmadığını, yüzde 20.8 oranında kurs ve seminerlere katılımlarının yetersiz olduğunu (Tablo 69), • Tekstil boya-apre bölümü öğretmenleri, yetersizlik nedeni olarak yüzde 61.5 oranında, yükseköğrenim gördükleri kurumun yetersizliğini, yüzde 15.4 oranında işletme deneyimlerinin olmadığını, yüzde 23.1 oranında kurs ve seminerin yetersizliğini (Tablo 69), • Tekstil iplikçilik bölümü öğretmenleri kendilerini yetersiz görme nedeni olarak yüzde 65.5 oranında yükseköğrenim gördüğü kurumun yetersizliğini, yüzde 17.2 oranında işletme deneyimlerinin olmadığını, yüzde 10,3 oranında kurs ve seminerlere katılmadıklarını (Tablo 69), • Öğretim yaptırdıkları atelye ve laboratuar donanımlarını yetersiz bulan meslek dersi öğretmenlerinin yüzde 65.6 oranında olduğunu (Tablo 76), • Mesleki gelişimleri ve gelişen teknolojiye uyum sağlamaları için; seminer, kurs ve işyerinde uygulama yapmanın yararlı olacağını meslek dersi öğretmenlerinin yüzde 93.5 oranında ifade ettiklerini (Tablo 77), • Tekstil ve konfeksiyon meslek dersi öğretim programlarının yeterli olduğunu belirtmeyen meslek dersi öğretmenleri oranının yüzde 54.8 olduğunu (Tablo 78), • Okullarda açılan bölümlerin yöredeki tekstil ve konfeksiyon sektörünün ihtiyacına yönelik olduğu görüşüne meslek dersi öğretmenleri yüzde 78.7 oranında katıldıklarını (Tablo 79) belirtmişlerdir. İşletme Yöneticileri (Form IV) • Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarında tekstil ve konfeksiyon sektörünün ihtiyacını karşılayacak yeni bölümlerin açılması gerektiğine yönelik görüşe işletme yöneticileri yüzde 87.4 oranında katıldıklarını (Tablo 118) bildirmişlerdir. Sonuç 3 : Meslek dersi öğretmenleri, teknolojik araç-gereç donanımları ve öğretim programlarının yetersiz olduğu okullarda çalışmaktadır. Giyim bölümünün dışındaki bölümlerde yüzde 90 kendi branşlarında öğretim vermektedirler. Giyim bölümü öğretmenlerinin ise büyük çoğunluğu yakın branş olan konfeksiyon (hazır giyim) bölümlerinde derse girmektedir. Branşı dışında derse giren öğretmenlerin büyük çoğunluğu Milli Eğitim Bakanlığı hizmetiçi eğitiminden yararlanmamaktadır. 4.1.4. Meslek Dersi Öğretmenlerinin Yeterlikleri “Araştırma Sorusu 1.2.4” ile, Milli Eğitim Bakanlığına bağlı mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarında tekstil ve konfeksiyon eğitimi veren meslek dersi öğretmenlerinin branşlarındaki yeterlik durumlarının nasıl olduğu sorulmuş ve “meslek dersi öğretmenleri için Form III, işletme yöneticileri için Form IV” anket formlarından aşağıdaki bulgular elde edilerek Sonuç 4 çıkarılmıştır. Meslek Dersi Öğretmenleri (Form III) • Araştırma kapsamındaki meslek dersi öğretmenlerinin yüzde 40’ı farklı branşta derse girmektedir. Bunlardan yüzde 54.5’i farklı branşta derse girme nedeninin yeterli sayıda meslek dersi öğretmeninin olmamasından kaynaklandığını (Tablo 64), • Araştırma kapsamındaki meslek dersi öğretmenlerinin yüzde 52.4’ü farklı branşlarda eğitim vermesine rağmen, bu sayınında yüzde 56.8’i bilgi ve beceri kazandırıcı hiç bir kurs ve branş dışı eğitim almadığını, branş dışı derse girip eğitim gördüğünü söyleyenlerin ise yüzde 35.8 olduğunu (Tablo 65), • Meslek dersi öğretmenlerinin yüzde 24.1’i sahip oldukları bilgi ve becerileri “kısmen” ve “çok az yeterli” gördüklerini (Tablo 66), • Meslek dersi öğretmenlerinin yüzde 75.9’u öğretim verdikleri branşlarda kendilerini yeterli gördüklerini (Tablo 66), • Mezun oldukları bölümler ile kendilerini yeterli görme dereceleri ilişkilendirildiğinde bölümler arasında kendilerini yeterli görme açısından önemli bir fark olmadığı, kendilerini “çok” yeterli görenlerin yüzde 50, “oldukça” yeterli görenlerin ise yüzde 25 civarında olduğunu (Tablo 67), • Araştırma kapsamına alınan meslek dersi öğretmenlerinin yüzde 53.4’ü öğretim verdikleri okullarda branşlarındaki yetersizliklerini yüksek öğrenim gördükleri kurumların etkinliğinin az oluşuna bağladığını, yüzde 28.2’si ise kendilerini tamamen yeterli gördüğünü (Tablo 68), • Kendini yetersiz gören öğretmenlerin yüzde 74.3’ü yüksek öğrenim gördükleri kurumun yetersizliğini ve işletme deneyimlerinin olmadığını (Tablo 69), • Meslek dersi öğretmenleri yükseköğrenimleri sırasında edindikleri mesleki bilgileri yüzde 52.8, mesleki becerileri yüzde 49.9 oranında ders verdikleri okullardaki programları uygulamak için yetersiz bulduklarını (Tablo 73), • Meslek dersi öğretmenleri yüksek öğrenimleri sırasında staj yaptıkları işletmelerin yüzde 72.6 oranında kendi bölümleri ile ilgili işletmeler olduğunu (Tablo 74), • Araştırma kapsamına alınan okulların tekstil ve konfeksiyon sektörünün yoğun olduğu yörelerden seçilmesinden dolayı meslek dersi öğretmenlerinin yüzde 75.8 oranında sektördeki teknolojik gelişmeleri izleme imkanlarının olduğunu (Tablo 75), • Öğretim yaptırdıkları atelye ve laboratuar donanımlarını meslek dersi öğretmenleri yüzde 65.6 oranında yetersiz bulduklarını (Tablo 76), • Mesleki gelişimleri ve gelişen teknolojiye uyum sağlamaları için; seminer, kurs ve işyerinde uygulama yapmalarının yararlı olacağını meslek dersi öğretmenlerinin yüzde 93.5 oranında ifade ettiklerini (Tablo 77), • Tekstil ve konfeksiyon meslek dersi öğretim programlarının yeterli olduğunu belirtmeyen meslek dersi öğretmenleri oranının yüzde 54.8 olduğunu (Tablo 78) bildirmişlerdir. İşletme Yöneticileri (Form IV) • Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunlarının işletmelerdeki makine ve malzemeleri çok iyi kullandıkları yönündeki görüşe işletme yöneticileri yüzde 28.7 oranında katıldıklarını (Tablo 108), • Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunlarının işe başlarken mesleki bilgi ve becerilerinin yeterli olmadığı yönündeki görüşe işletme yöneticileri yüzde 70 civarında katıldıklarını (Tablo 106, Tablo 107), • Tekstil ve konfeksiyon meslek dersi programlarının hazırlanmasında okul-sanayi işbirliğinin yeterli olmadığı yönündeki görüşe işletme yöneticileri yüzde 73.1 oranında katıldıklarını (Tablo 116), • Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarında tekstil ve konfeksiyon sektörünün ihtiyacını karşılayacak yeni bölümlerin açılması gerektiğine yönelik görüşe işletme yöneticileri yüzde 87.4 oranında katıldıklarını (Tablo 118) belirtmişlerdir. Sonuç 4 : Meslek dersi öğretmenlerinin yüzde 75.9’u öğretim verdikleri branşlarda kendilerini “çok” ve “oldukça” yeterli görmektedir. Yetersiz kalmalarını ise yükseköğrenim gördükleri kurumun etkinliğinin ve işletme deneyimlerinin az oluşuna bağlamaktadırlar. Öğretmenlerin; öğretim verdikleri okullarda araçgereç donanımlarının eksikliği, kendi branşlarında görev yapmamaları, öğretim programlarının yetersizliği, okul-sanayi işbirliğinin yeterince kurulmaması etkinliğini azaltmaktadır. 4.1.5. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumlarında Araç-Gereç Donanımları “Araştırma Sorusu 1.2.5” ile, Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarında tekstil ve konfeksiyon alanı ile ilgili bölümlerde, araç-gereç donanımlarını tekstil ve konfeksiyon sektörünün beklentilerini karşılayacak eğitimi vermek için yeterli olup olmadığı sorulmuş ve “mezun çalışanlar için Form I, meslek dersi öğretmenleri için Form III, işletme yöneticileri için Form IV” anket formlarından aşağıdaki bulgular elde edilerek Sonuç 5 çıkarılmıştır. Mezun Çalışanlar (Form I) • Mezun çalışanların sadece yüzde 12.7’si okullardaki teknolojik donanımları yeterli gördüğünü (Tablo 31) belirtmişlerdir. Meslek Dersi Öğretmenleri (Form III) • Meslek dersi öğretmenleri yüzde 65.6 oranında “öğretim verdikleri atelye ve laboratuar donanımlarının yetersiz olduğu” görüşüne katıldıklarını (Tablo 76), • Meslek dersi öğretmenleri yüzde 54.8 oranında “tekstil ve konfeksiyon meslek dersi öğretim programlarının yetersi olduğu” görüşüne katılmadıklarını (Tablo 78), • Okullarda açılan bölümlerin yöredeki tekstil ve konfeksiyon sektörünün ihtiyacına yönelik olduğu görüşüne meslek dersi öğretmenleri yüzde 78.7 oranında katıldıklarını (Tablo 79) belirtmişlerdir. İşletme Yöneticileri (Form IV) • Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunlarının işletmelerdeki makine ve malzemeleri çok iyi kullandıkları yönündeki görüşe işletme yöneticileri yüzde 28.7 oranında katıldıklarını (Tablo 108), • Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarında tekstil ve konfeksiyon sektörünün ihtiyacını karşılayacak yeni bölümlerin açılması gerektiğine yönelik görüşe işletme yöneticileri yüzde 87.4 oranında katıldıklarını (Tablo 118) belirtmişlerdir. Sonuç 5 : Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarının tekstil ve konfeksiyon bölümlerinde araç-gereç donanımları ve öğretim programları yetersizdir. Okullar sektörün bulunduğu yörelerde açılmasına rağmen bölümler ihtiyacı karşılamamaktadır. 4.1.6. İşletme Yöneticilerinin Eğitimli İnsangücünden Beklentileri “Araştırma Sorusu 1.2.6” ile tekstil ve konfeksiyon işletme yöneticilerinin tekstil ve konfeksiyon eğitimi görmüş ara kademe insangücünden beklentilerinin neler olduğu sorulmuş ve “mezun çalışanlar için Form I, mezun olmayan çalışanlar için Form II, meslek dersi öğretmenleri için Form III, işletme yöneticileri için Form IV” anket formlarından aşağıdaki bulgular elde edilerek Sonuç 6 çıkarılmıştır. Mezun Çalışanlar (Form I) • Mezunların yüzde 70.7’si mezun olduktan sonra bir yıl içinde iş bulabildiklerini ve bunlarında yüzde 58.3’ü ilk altı ay içinde iş bulabildiğini (Tablo 13), • Kadın mezunlar erkek mezunlara göre daha kısa sürede iş bulduklarını (Tablo 14), • Mezunların yüzde 73.7’sinin mezun oldukları bölümler ile ilgili işlerde çalıştıklarını (Tablo 16), • Mezunların yüzde 51.2’si işe başladıktan sonra hizmetiçi eğitim aldıklarını (Tablo 18), • Mezun çalışanların yaklaşık dörtte üçü işe başlarken mesleki bilgi ve becerilerini yeterli bulmadıklarını (Tablo 20, Tablo 21), • Mezun çalışanların yüzde 83.6’sı mesleğini geliştirmek ve gelişen teknolojiye uyum sağlamak için seminer, kurs vb. çalışmalarla destek eğitimine ihtiyaç duyduğunu (Tablo 24), • Mezun çalışanların yüzde 51.6’sı bulundukları yerleşim bölgesinde teknolojik gelişmeleri izleyemediğini (Tablo 27), • Mezun çalışanların yüzde 62.5’i tekstil ve konfeksiyon sektöründe kolaylıkla iş bulabildiklerini (Tablo 28), • Mezun çalışanlar yüzde 60 oranında “işletmelerin işe eleman alırken 3308 sayılı kanun gereği işletmelerde beceri öğretimi görenleri tercih ettikleri görüşüne katıldıklarını (Tablo 30), • Mezun çalışanlar yüzde 82.7 oranında tekstil ve konfeksiyon sektörüne yönelik mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarında yeni bölümler açılması gerektiği görüşüne katıldıklarını (Tablo 33), • Mezun çalışanlar okullarda kazandırılan mesleki bilgi ve becerilerin işletmelerde yetersiz kaldığına yönelik görüş ve önerilerini (Tablo 34) bildirmişlerdir., Mezun Olmayan Çalışanlar (Form II) • 1977 ile 1990 yılları arasında tekstil ve konfeksiyon sektöründe mesleki eğitim görmeseler de istihdam edilme oranlarının yüksek olduğunu 1990’lı yıllarda ise sektörde rekabet oranının başlaması mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu dışında diğer okullardan mezun olanların giderek azalma gösterdiğini (Tablo 38), • Mezun olmayan çalışanların konfeksiyon bölümlerinde istihdam edilenlerin sayısı, mezun çalışanların yaklaşık yarısı kadar olduğunu, tekstil iplikçilik bölümünde ise bu durumun tam tersi olduğunu (Tablo 41), • Mesleğini geliştirmek ve gelişen teknolojiye uyum sağlamak için seminer kurs vb. çalışmalara katılmak gerektiği görüşüne yüzde 82.6 oranında katıldıklarını (Tablo 49), • Teknolojik gelişmeleri izleme imkanına sahip olmadıkları görüşüne mezun olmayan çalışanlar yüzde 62.2. oranında katıldıklarını (Tablo 52), • Tekstil ve konfeksiyon sektöründe kolay iş buldukları görüşüne mezun olmayan çalışanlar yüzde 41.8 oranında katıldıklarını (Tablo 53), • Mezun çalışanların okullarındaki eğitiminde, mesleki bilgiler okulda mesleki beceriler işletmede verilmeli görüşüne mezun olmayan çalışanlar yüzde 82.9 oranında katıldıklarını (Tablo 54), • 3308 sayılı kanun gereği işletmelerin mezun elemanı işe alırken daha önce kendi işletmelerinde beceri öğretimi görenleri tercih ettikleri görüşüne mezun olmayan çalışanlar yüzde 66.8 oranında katıldıklarını (Tablo 55) belirtmişlerdir. Meslek Dersi Öğretmenleri (Form III) • Okullarda açılan bölümlerin yöredeki tekstil ve konfeksiyon sektörünün ihtiyacına yönelik olduğu görüşüne meslek dersi öğretmenleri yüzde 78.7 oranında katıldıklarını (Tablo 79), • Meslek dersi öğretmenleri yüzde 45.2 oranında mezun ettikleri öğrencilerin mesleki bilgilerinin işletmelerde bilgi gerektiren işler için yeterli görmediklerini (Tablo 80), • Meslek dersi öğretmenleri yüzde 52.8 oranında mezun ettikleri öğrencilerini işletmelerde beceri gerektiren işler için yeterli görmediklerini (Tablo 81), • Meslek dersi öğretmenleri yüzde 70 oranında mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunu çalışanların sektörde kolay iş bulabildiklerini (Tablo 82), • “Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunlarının diğer çalışanlara göre işi daha çabuk kavrayıp uyguladıkları” görüşüne meslek dersi öğretmenleri yüzde 86.8 oranında katıldıklarını (Tablo 83), • “Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunlarının diğer çalışanlara göre gelişen teknolojiye daha çabuk ve kolay uyum sağladıkları” görüşüne meslek dersi öğretmenleri yüzde 88.2 oranında katıldıklarını (Tablo 84), • Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunlarının diğer çalışanlara göre iş ortamına daha çabuk ve kolay uyum sağladıkları görüşüne meslek dersi öğretmenleri yüzde 86.3 oranında katıldıklarını (Tablo 85), • Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunlarının diğer çalışanlara göre iş güvenliği ve işçi sağlığı konularında daha bilinçli oldukları görüşüne meslek dersi öğretmenleri yüzde 86.3 oranında katıldıklarını (Tablo 86), • Tekstil ve konfeksiyon meslek dersi programlarının hazırlanmasında okul-sanayi işbirliğinin yetersiz olduğu görüşüne meslek dersi öğretmenleri yüzde 67.6 oranında katıldıklarını (Tablo 87), • İşletmelerin işe eleman alırken 3308 sayılı kanun gereğince işletmelerinde beceri öğretimi görenleri öncelikle tercih ettikleri görüşüne işletme yöneticileri yüzde 57.4 oranında katıldıklarını (Tablo 88) belirtmişlerdir. İşletme Yöneticileri (Form IV) • İşletme yöneticileri yüzde 49.3 oranında (deneyimli %27.5+deneyimsiz %21.8) mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunlarını tercih ettiklerini (Tablo 98), • İşletme yöneticileri mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunlarının yüzde 54’ünün işletmelerde mezun oldukları bölümlerle ilgili işlerde, yüzde 46’sının ise okuldaki bölümlerinin dışındaki işlerde çalıştıklarını (Tablo 100), • İşletmeler işe eleman alırken öncelikle 3308 sayılı kanun gereğince işletmelerinde beceri öğretimi görenleri “yüzde 20 ve daha az oranda istihdam ettikleri” yönündeki ifadeye işletme yöneticileri yüzde 59.1 oranında katıldıklarını (Tablo 102), • Araştırma kapsamındaki işletmelerde ihtiyaç duyulan eleman sayısının (istihdam açığı) şu anda istihdam edilen eleman sayısının yüzde 20’si kadar olduğunu (Tablo 103) ve bununda yarısının tekstil ve meslek lisesi mezunlarından tercih edildiğini, • Mesleki bilgi ve becerilerin öğrencilere kazandırılmasında işletme yöneticileri yüzde 75.6 oranında mesleki bilgilerin okulda, becerilerinde işletmelerde verilmesinin uygun olduğunu (Tablo 104), • İşletme yöneticileri yüzde 79.6 oranında işletmelerin işe eleman alırken mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunlarını tercih ettikleri yönündeki görüşe katıldıklarını (Tablo 105), • Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarından mezun olanların işe başlarken mesleki bilgilerinin yeterli olmadığı yönündeki görüşe işletme yöneticileri yüzde 73.3 oranında katıldıklarını (Tablo 106), • Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarından mezun olanların işe başlarken mesleki becerilerinin yeterli olmadığı yönündeki görüşe işletme yöneticileri yüzde 69.5 oranında katıldıklarını (Tablo 107), • Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunlarının işletmelerdeki makine ve malzemeleri (gereçleri) çok iyi kullandıkları yönündeki görüşe işletme yöneticileri yüzde 28.7 oranında katıldıklarını (Tablo 108) • Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunlarının diğer çalışanlara göre işi daha çabuk kavrayıp uyguladıkları yönündeki görüşe işletme yöneticileri yüzde 85.9 oranında katıldıklarını (Tablo 109), • Çalışmakta olan mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunlarının mesleki yönden gelişmeleri için destek eğitimine (kurs, seminer, vb.) ihtiyaçları olduğu yönündeki görüşe işletme yöneticileri yüzde 90.6 oranında katıldıklarını (Tablo 110), • Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunu olmayan çalışanların mesleki beceri düzeylerinin daha iyi olduğu yönündeki görüşe işletme yöneticileri yüzde 18.1 oranında katıldıklarını (Tablo 111), • Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunu olmayan çalışanların işyerlerinde gelişen teknolojilere daha kolay uyum sağladıkları yönündeki görüşe işletme yöneticileri yüzde 20.6 oranında katıldıklarını (Tablo 112), • İşletmeler işe eleman alırken öncelikle 3308 sayılı kanun gereğince işletmelerinde beceri öğretimi görenleri tercih ettiği yönündeki görüşe işletme yöneticileri yüzde 62 oranında katıldıklarını Tablo 113), • Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunu çalışanlar ile diğer çalışanlar arasında mesleki yeterlik bakımından fark olmadığı yönündeki görüşe işletme yöneticileri yüzde 25.1 oranında katıldıklarını (Tablo 114), • Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumu mezunu çalışanların diğer çalışanlara göre iş güvenliği ve işçi sağlığı konularında daha bilinçli oldukları yönündeki görüşe işletme yöneticileri yüzde 75.7 oranında katıldıklarını (Tablo 115), • İşletme yöneticileri yüzde 73.1 oranında tekstil ve konfeksiyon meslek dersi programlarının hazırlanmasında okul-sanayi işbirliğinin yetersiz kaldığı ve geliştirilmesi gerektiği yönündeki görüşe katıldıklarını (Tablo 116), • Tekstil ve konfeksiyon sektörünün ihtiyaç duyduğu her branşta yeterli sayıda eleman yetiştiğine yönelik görüşe işletme yöneticileri yüzde 19.6 oranında katıldıklarını (Tablo 117), • Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarında tekstil ve konfeksiyon sektörünün ihtiyacını karşılayacak yeni bölümlerin açılması gerektiğine yönelik görüşe işletme yöneticileri yüzde 87.4 oranında katıldıklarını (Tablo 118) belirtmişlerdir. Sonuç 6 : Tekstil ve konfeksiyon sektörü; eğitimli insangücünün gelişen teknolojilere uyum göstermesini, okul-sanayi işbirliği içinde hazırlanmış programlar ile işletmelerde beceri öğretimi görerek deneyim kazanmasını, makine, araç-gereç donanımlarını çok iyi kullanmasını ve üretim faaliyetleri ile ilgili her alanda yeterli sayıda olmasını istemektedir. 4.2. Öneriler Türk ekonomisinin lokomotifi olan tekstil ve konfeksiyon sektörü toplam ihracatın yaklaşık yarısını oluşturmaktadır. Türk tekstil ve konfeksiyon sektörünün dünyadaki bu yerini koruyabilmesi ve daha da ileriye götürebilmesi, bu sektörde yetişmiş ve yetişecek olan elemanların sektörün beklentilerine uygun, sürekli eğitimi ile mümkün olacaktır. Tekstil ve konfeksiyon sektörü iyi durumda ve gelişmekte olan ülkelerin hedefi, Türkiye’nin bu sektördeki konumunu yakalamak ve geçmektir. Bu ülkeler tekstil eğitimine, özellikle orta ve ara kademedeki mesleki ve teknik eğitime çok önem vermektedirler. Gelişmiş batı ülkeleri birçok dezavantajlara rağmen tekstil ve konfeksiyon sektöründe başarılı bir şekilde rekabet edebilmektedirler. Bunun sırrı çalışanlarını çok iyi bir mesleki eğitim sisteminden geçirmeleridir. Mesleki ve teknik eğitimin kalitesi, ülkelerin tekstil üretiminin ve sektörün kalitesini belirlemektedir. Örneğin Almanya sanayileşmedeki başarısını iyi bir mesleki ve teknik eğitim ile sağlamaktadır. Bu araştırmada elde edilen bulgular değerlendirilmiş ve araştırma sorularına yönelik sonuçlar çıkarılmıştır. Bu sonuçlar dikkate alınarak tekstil sektörünün kalifiye eleman ihtiyacının karşılanması için, halen Türk mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarında verilmekte olan tekstil ve konfeksiyon eğitiminin iyileştirilmesine yönelik, mesleki eğitimde başarılı uygulamaları olan gelişmiş batı ülkelerinin sistemleri göz önünde bulundurulmuş ve aşağıdaki öneriler geliştirilmiştir. Öneri 1: Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarında araç-gereç donanımları son teknolojilerin gerektirdiği şekilde yenilenmelidir. Gerekçe : Meslek dersi öğretmenlerinin üçte ikisi atelye ve laboratuarları yetersiz bulmaktadır. İşletme yöneticilerinin yaklaşık dörtte üçü ise mezunların işe başladıklarında araç ve gereçleri iyi kullanamadıklarını belirtmişlerdir. Mezun çalışanların beşte dördü ise işe başladıklarında gelişen teknolojiye ayak uydurmak için seminer, kurs vb. çalışmalarla destek eğitimine ihtiyaç duyduklarını belirtmişler ve yaklaşık yüzde 90 oranında okullarındaki teknolojik donanımları yetersiz bulmaktadırlar. Öneri 2 : Öğretim programları tekstil ve konfeksiyon sektörünün insangücü ihtiyacını karşılayacak elemanları yetiştirebilecek düzeyde geliştirilmelidir. Gerekçe : Meslek dersi öğretmenlerinin çoğunluğu öğretim programlarını yeterli görmemekte, programların hazırlanmasında okul-sanayi işbirliğinin olmadığını belirtmektedirler. Mezun çalışanlar ise işe başladıklarında okullarda aldıkları bilgi ve becerilerin yetersiz kaldığını ve destek eğitimi almak zorunda kaldıklarını belirtmiştir. Aynı şekilde işletme yöneticileri de mezun çalışanları işe başladıklarında yetersiz bulmakta ve destek eğitimi verme gerektiğini belirtmektedirler. Ayrıca, programların hazırlanmasında okul-sanayi işbirliğinin yetersiz olduğuna büyük oranda katılmışlardır. Öneri 3 : 3308 sayılı kanun gereği işletmelerde beceri öğretimi uygulaması etkin hale getirilmelidir. Gerekçe : Mezun çalışanlar işletmelerde beceri öğretimi gördükleri sürede yeterli deneyim kazanamadıklarını belirtmişlerdir. Meslek dersi öğretmenleri ve işletme yöneticileri okul-sanayi işbirliğinin yetersiz olduğunu belirtmiş olmasına rağmen işletmeler işe eleman alırken yine de işletmelerde beceri öğretimi görenleri tercih etmektedir. Ancak yöneticilerin kendi işyerinde öğretim görenleri işe alma oranı ise çok düşüktür. Bu da okulların öğrenci ile işletme arasında iletişim ve uyum sağlama görevini yapmadığını göstermektedir. Öneri 4 : Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarında bölümlerinin tekstil ve konfeksiyon sektöründeki öğretim verilen giyim üretim bölümleriyle örtüşecek şekilde bölüm adı ve ders programları değiştirilmelidir. Gerekçe : Giyim bölümü mezunu çalışanlar sektörde hazır giyim, konfeksiyon, moda evi, butik gibi alanlarda çalışmaktadırlar. Bu durum mezunların işyerine uyumunu ve etkinliğini azaltmaktadır. İşletme yöneticileri, ihtiyaç duydukları elemanları yakın branşlardan karşıladıklarından dolayı okullarda yeni bölümlerin açılmasını istemektedirler. Öneri 5 : Meslek dersi öğretmenleri yükseköğrenim gördükleri kurumdaki branşlarında mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarına atanmalıdır. Daha önceden branşı dışında atanmış olanlar yoğun bir hizmetiçi eğitiminden geçirilmelidir. Gerekçe : Günümüzde teknoloji çok hızlı değişmektedir. Ortaya çıkan yeni bilgi ve değişimlerin öğretmenlere hizmetiçi eğitim yoluyla kazandırılması gerekmektedir. Meslek dersi öğretmenleri yükseköğrenim gördükleri branşının dışında bölümlere atanmalarına rağmen büyük çoğunluğu hizmetiçi eğitimi görmediğini belirtmişlerdir. Oysa tüm meslek dersi öğretmenlerinin kendini yenilemesi gerekirken, durumu özel olan bu öğretmenlerin hizmetiçi eğitiminden tam olarak yararlanmamaları, tekstil sektörüne kazandırılacak nitelikli insangücü için büyük engeldir. Öneri 6 : Tekstil ve konfeksiyon sektöründeki üretim alanları (bölümleri) ile mesleki teknik ortaöğretim kurumlarındaki öğretim programları (bölümleri) ve meslek dersi öğretmenlerinin yetiştiği yükseköğretim kurumlarındaki öğretim programları (bölümleri) arasında bir uyum (örtüşme) olmalıdır. Gerekçe : Tekstil konfeksiyon meslek eğitiminin temel amacı iş hayatının (sektörün) ihtiyaç duyduğu nitelikte ve sayıda insangücünü yetiştirmektir. Araştırma bulgularında; işletme yöneticileri kendi ihtiyaçlarına yönelik yeni bölümler açılmasını istemekte, mezun çalışanların öğrenim gördükleri bölümler ile çalıştıkları bölümlerde uyuşmazlıklar gözlenmekte ve meslek dersi öğretmenlerinde de yükseköğrenim gördükleri branş ile ders verdikleri branşlar (bölüm) arasında uyumsuzluklar görülmektedir. Öneri 7 : Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarında okulların bulunduğu yörede tekstil ve konfeksiyon sektörünün ihtiyacına yönelik yeni bölümler açılmalıdır. Gerekçe : Hızla gelişmekte olan tekstil ve konfeksiyon sektöründe yeni teknolojiler, yeni metotlar, yeni araç-gereçler gündeme gelmekte ve yeni üretim alanları ortaya çıkmaktadır. Bu araştırma bulgularında işletme yöneticileri ve çalışanlar tarafından okullarda yeni bölümler açılması gerektiği ve okulların yetersiz kaldığı vurgulanmıştır. Öneri 8 : Avrupa topluluğu ülkelerindeki meslek tanımı ve standartlarına uygun olarak tekstil ve konfeksiyon sektöründeki meslek tanımı ve standartları geliştirilmelidir. Gerekçe : Tekstil ve konfeksiyon sektöründe meslek tanımlarının ve standartlarının olmayışı bu araştırmada ortaya çıkan çok önemli bir sonuçtur. Dolayısıyla sektörde yapılan işin ismi ve tanımlaması da kişiden kişiye, işyerinden işyerine değişmektedir. Çalışanlar aynı işi yapmalarına rağmen çalıştıkları makine veya tezgahın markasına göre ünvan sahibi olabilmektedirler. Öneri 9 : İş ve İşçi Bulma Kurumu, tekstil ve konfeksiyon sektöründe iş arayanlar ile işçi arayan işletmeleri karşılaştırmada daha etkin rol almalıdır. Gerekçe : Araştırmada mezun çalışanlar ile mezun olmayan çalışanlar iş bulma yöntemi olarak İş ve İşçi Bulma Kurumundan çok az faydalandıklarını, aynı şekilde işletme yöneticileri de eleman ihtiyacını bu kurum vasıtasıyla çok az oranda karşıladıklarını belirtmişlerdir. Avrupa Topluluğu ülkelerinde İş ve İşçi Bulma Kurumu hem mesleki eğitim ile hem de endüstri ile sık işbirliği içerisinde çalışarak etkin bir şekilde hizmet vermektedir. Öneri 10 : Mesleki ve teknik eğitimin verimliliğine yönelik öğretmen, öğrenci ve tekstil sektörü açısından yeniden yapılandırma çalışmaları yapılmalıdır. Buna yönelik temel öneriler; 1. Öğrencilerin kendi yeteneklerini tanıma ve kendisi için doğru işi seçebilme yaşı 14’dür. Bu nedenle mesleki yönlendirme bu yaştan sonra başlamalıdır. 2. Yönlendirme çalışmaları Avrupa’nın birçok ülkesinde olduğu gibi temel eğitimin son iki yılında başlamalı ve bunun için gerekli rehber öğretmen ve psikolojik danışmanlar sağlanmalıdır. Öğrenciler iş hayatı konusunda bilgilendirilmeli ve kabiliyetleri belirlenmelidir. 3. Hazırlık ve yönlendirme yılında öğrenci aileleri de meslekler ve meslek seçimi konularında eğitilmelidir. Sadece öğrenci ve veliler değil aynı zamanda sanayicilerinde bu konularda eğitilmesi ve karşılıklı bilgi alışverişi yapılması gerekmektedir. 4. Yönlendirme ve geçiş döneminde yabancı dil eğitimine önem verilmelidir. Bu dönemde öğrencilerin çok iyi sanayi ağırlıklı bir yabancı dil öğrenmeleri gerekmektedir. Gerekçe : Türk tekstil sektörünün dünyadaki yerini koruyabilmesi ve daha da ileriye gidebilmesi sektörün dünya pazarlarını çok iyi bilmesi ile bu pazarlara daha çok açılabilmesi ile mümkün olacaktır. 2005 yılında dünyadaki tüm GATT (Uruguay görüşmeleri) kapsamında gümrüklerini sıfırlayacaklar dolayısıyla dünya tamamıyla büyük ve açık bir pazar haline gelecektir. Dünya tekstil ve konfeksiyon pazarında Türkiye’nin iyi bir yer alabilmesi dünya ile kominikasyonunun çok iyi olması ile mümkündür. Bunun yolu da yalnız tekstilde tüm sektörlerde çok iyi bir yabancı dil eğitiminden geçer. Bu yüzden yönlendirme ve geçiş döneminde yabancı dil eğitimine önem verilmelidir. Bu dönemde öğrencilerin çok iyi bir sanayi ağırlıklı yabancı dil öğrenmeleri gerekmektedir. 5. Mesleki eğitimin hazırlık ve yönlendirme döneminde öğrenci meslek eğitimine (teorik) başlamadan önce seçmiş oldukları endüstri koluna gönderilmeli ve bu alanda sanayide çalışmalıdır. Dolayısıyla öğrenci öğrenim için seçeceği ve bütün hayatı boyunca sahip olacağı meslekle tanışmış olacaktır. Bu sistem Almanya’da tüm sektörlerde uygulanmaktadır. 6. Öğrenci mesleğini tanıdıktan sonraki 1.5 - 2 yılda öğrenciye geniş tabanlı mesleki eğitim yani “alan eğitimi” ve son yılda ise dal eğitimi ve mesleki ihtisasa yönelik eğitim verilmelidir. Bu 15. Milli Eğitim Şurasında da kabul edilen sisteme benzemektedir. Ayrıca endüstriye daha esnek yapıya sahip eleman yetiştirerek, yetişmiş elemandan maksimum verimi almak mümkün olacaktır. 7. Avrupa ülkelerinde mesleki ve teknik eğitimde başarılı olarak uygulanan eklemli (modüler) eğitim programları uygulanmalıdır. 8. Mesleki ve teknik eğitimin amaçlarının gerçekleştirilmesi için METARGEM’in; öğretmenlerin hizmetiçi eğitimlerini, rehberlik uzmanlarının yetiştirilmesini ve endüstrideki sektörlerin insangücü ihtiyacının belirlenmesini ayrıca geleceğin mesleklerini 5-10-20 yıllık sürelerde kestirip gerekli planlamaların yapılmasını gerçekleştirecek şekilde yetkilerle donatılıp etkin hale getirilmesi sağlanmalıdır. 9. Örgün ve yaygın mesleki eğitim kurumlarının aynı amaçla kurs ve eğitimlerinin yürütüldüğü okul, derslik, atelye, laboratuar ve donanım imkanlarından koordineli bir şekilde yararlanılması gerekmektedir. 5. KAYNAKLAR Alkan, Cevat Mesleki ve Teknik Eğitimin Esasları, Ankara. Doğan, Hıfzı Sezgin, S.İlhan 1996 Demirel, Özcan Eğitim Terimleri Sözlüğü USEM Yayınları 10. Doğan,Hıfzı Eğitimde Program ve Öğretim Tasarımı, Ankara. 1991 Doğan, Hıfzı Okul Sanayi İlişkisi Okuldan İş hayatına Geçiş, Ankara. Hacıoğlu,Ulusoy 1997 DPT Yedinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (1996-2000) Ekonmik ve Sosyal 1997 Sektörlerden Gelişmeler, Ankara. Ertuğ, Yaşar. Türk Tekstil ve konfeksiyon Sektörü İtkib, Yayın No 0041, İstanbul. İGEME Türkiye’de Üretim İhracat Kapasite karşılaştırması ve Dünya Ticareti 1996 ile Mukayesesi, Ankara. Mahiroğlu, Ahmet Teknik Eğitim Fakültesi Mezunlarını İzleme Araştırması, 1996 METARGEM, Yayın No 6, Ankara. M.E.B. İş Pedogojisi Ders Notları, Kız Teknik Öğretim Genel Müdürlügü, 1988 Ankara. M.E.B. Kalkınma Planlarında Mesleki ve Teknik Eğitim, Çıraklık ve Mesleki 1990 Teknik Eğitim 3-5 Mayıs, Ankara. M.E.B Mesleki Tedrisatın Inkişaf Planı. Çıraklık ve Mesleki Teknik Eğitim 1990. Konseyi, 13-5 Mayıs, Ankara. M.E.B. Çıraklık ve Mesleki Teknik Eğitim Konsey Raporu 3-5 Mayıs, 1990 Ankara. M.E.B. Mesleki Teknik Eğitim Sisteminin İncelenmesi Mesleki Teknik 1994 Eğitim Raporu METARGEM. 29 Temmuz, Ankara. M.E.B. Çok programlı lise Uygulamasının Değerlendirilmesi, METARGEM, 1995 Yayın No: 4, M.E. Basınevi, Ankara. M.E.B. Mesleki ve Teknik Öğretim Okul ve Kurumlarda Tekstil Eğitimi, 1995 İstanbul. M.E.B. Endüstri Meslek Lisesi Öğrencilerinin Okul ve İşletmelerde Beceri 1996 Eğitiminin Değerlendirilmesi, Mesleki ve Teknik Açıköğretim Okulu Matbaası, Ankara. M.E.B. Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı, 15. Milli Eğitim Şurası Raporlar, 1996 Görüşler, Kararlar, M.E. Basınevi, İstanbul. M.E.B. T.B.M.M. 1997 Yılı Bütçe Raporu 19 Aralık M.E.B. 1996 M.E.B. İş Pedagojisi Kurs Programı, METARGEM, Yayın No: 11, Milli 1997 Eğitim Basımevi, Ankara. M.E.B. Eğitim Sanat Kültür, Ocak, Şubat, Mart Sayı 133. 1997 M.E.B. Çıraklık ve Yaygın Eğitim Genel Müdürlüğü. 3308 Sayılı Çıraklık ve Meslek Eğitimi Kanunu ve İlgili Yönetmelikler, Ankara. Sezgin, S.İlhan Mesleki ve Teknik Eğitim Program Geliştirme, Ankara. 1989 1982 Türkiye’de Meslek Eğitimi ve Sorunları. Türk Eğitim Derneği Yayınları 25-26 Kasım I. Türkiye Hazır Giyim ve Konfeksiyon Kongresi Bildiri ve 1993 Derlemeler. II. 1-2 Aralık, İstanbul. Vural, Tuba Türk Hazır Giyim Ürünlerinde Marka, İmaj, Oluşturmanın Önemi ve 1994 Düzeylerinin Saptanmasına İlişkin Bir Araştırma, Mesleki ve Teknik Eğitim Fakültesi Giyim Endüstrisi ve Giyim Sanatları, Ankara. Vocational Training in the Netherlans Reform and Innovation. 1994
