Adana İli Tufanbeyli İlçesi Çakırlar Köyü Avşar Kilimleri

Transkript

ADANA L TUFANBEYL LÇES ÇAKIRLAR
KÖYÜ AV!AR K L MLER
AVSAR K L MS OF ADANA CITY TUFANBEYL PROVINCE
CAKIRLAR VILLAGE
Ay"en KILIÇ*
Gonca YAYAN**
Özet
Bu çalõ mada Adana !li, Tufanbeyli !lçesi, Çakõrlar Köyünde ya ayan Av arlara ait
kilimler incelenmi tir. Bu amaçla genel olarak kilim tarihçesi hakkõnda genel bilgi verildikten
sonra Av ar kilimlerinin özellikleri üzerinde durulmu tur. Bilhassa bu kilimlerin dokunu
teknikleri, kullanõlan malzemeler, i lenen desen ve ekiller, bu desenlerle verilen mesajlar ana
hatlarõyla ele alõnmõ tõr.
Anahtar Kelimeler: Av ar, kilim, desen, renk
Abstract
In this article the kilims, which belongs to Avsars living in the Adana city,
Tufanbeyli province, Cakirlar village are studied. In this respect, after giving general
information regarding the history of kilims characteristics of the Avsar Kilims are discussed.
Specifically, texture techniques, used materials, treated patterns and shapes and the themes
given by these patterns are generally discussed.
Key Words: Avsar, kilim, pattern, colour
Adana-Tufanbeyli ilçesi, 01-04-1958 yõlõnda Saimbeyli ilçesinden
ayrõlarak “Ma ara” adõyla ilçe merkezi olmu!, 1967 yõlõnda da “Tufanbeyli”
adõnõ almõ!tõr. "lçenin 29 köy, 11 mezra ve 1 beldesi bulunmaktadõr. Adana il
merkezinin kuzeydo usunda yer alan ilçenin do usunda Kahramanmara!’õn
Göksun, Kayseri’nin Sarõz ilçeleri; batõsõnda Kayseri’ye ba lõ Develi ve
Tomorza ilçeleri; güneyinde Saimbeyli ilçesi bulunmaktadõr. Konumuyla
hemen hemen üç vilayetin orta noktasõnda yer almaktadõr. 1470 m. Rakõmlõ
ilçe, Binbo a ve Tahtalõ da larõ arasõnda kalmaktadõr. Bu da larõn tümü
Toros ku!a õnõn yerel bölümleridir. Engebeli ve kõrõk bir araziye sahiptir.
Bölgede tipik kara iklimi hüküm sürer. Ancak, Toros ku!a õnõn içindeki
di er Adana ilçelerine göre flora açõsõndan daha çõplaktõr. Arazisi yer yer
plato ve ovadõr. Otlak ve mera açõsõndan zengindir (Salman,2007: 322).
*
Gazi Üniversitesi, E itim Fakültesi
Gazi Üniversitesi, E itim Fakültesi
**
Ay!en KILIÇ - Gonca YAYAN
_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Çalõ!ma bölgemizi olu!turan Çakõrlar Köyü de ilçe merkezinin
kuzeydo usunda yer almaktadõr. Co rafi konumu nedeniyle ula!õmõ ve
ula!õlmasõ zor köylerden biridir.
Biz bu çalõ!mamõzda Çakõrlar Köyü’nü, köyde ya!ayan Av!arlarõ,
Av!ar kadõnlarõnõn ba , bahçe, hayvan bakõmõ gibi i!lerden arta kalan
zamanlarõnda halen dokuduklarõ kilimleri ve kilimlerde kullandõklarõ
motifleri tanõtmak istedik. Çünkü, köyden !ehre yapõlan göçler sebebiyle
bölgede kalan çok az sayõdaki orta ya! üzerindeki hanõmlar bu kültürü
devam ettirmektedir. Kõsa bir süre sonra bu bölgede belki kilim dokuyan hiç
kimse kalmayacak. Amacõmõz, ara!tõrmacõlarõn yok olmak üzere olan bu
kültür de erlerimize dikkatlerini çekmektir.
Bu sebeple tespit etti imiz 22 adet kilim örne ini ve bu kilimlerde
kullanõlan motifleri belirledi imiz kriterlere uygun olarak tanõtmaya çalõ!tõk.
Çalõ!mamõzõn ba!õnda da kilim, kilim dokumacalõ õ, kilimin tarihçesi,
Türklerde kilim, kilimin hayatlarõndaki yeri ve önemi, kullanõlan motifler, bu
motiflerin içerdi i manalar, kullanõlan renkler gibi hususlarõ ihtiva eden bir
giri! bölümüne yer verdik.
Tarih boyunca pek çok kültürün be!i i sayõlan Anadolu uzun bir
süre çok çe!itli ve zengin özelliklere sahip el sanatlarõnõn merkezi olmu!tur.
“Kilim dokumacõlõ õ da bu el sanatlarõ içinde en yaygõn olanlarõndan biridir.”
(Onuk, 2003: 17)
“Kilim; iki iplik sistemine dayanõlarak yapõlan, tersi ve düzü
bulunmayan yer sergisi (yaygõ), duvar örtüsü, perde, yük örtüsü, yastõk vb.
için kullanõlan havsõz (tüysüz) bir dokumadõr. Kilimin halõdan farkõ havsõz
ve dü ümsüz olmasõ, düz dokuma yaygõlardan ayrõlan yönü ise, iki iplik
sistemiyle yapõlmasõ ve desenlerinin kabarõk olmamasõdõr.
Kilim kelimesinin Farsçadan geldi i söylenirse de, Türkçe bir
kelimedir. Farsçada aynõ anlama gelen “gelim, kelim” kelimelerinin
Türkçeden alõndõ õ kabul edilmektedir. Tüm Slav dilleriyle, Ukrayna ve
Güney Rusya dillerine Türkçeden geçmi!tir ve “kilim” !eklinde
kullanõlmaktadõr. Yine kilim kelimesinin Farsçada ve Türkçe yazõlmõ! eski
metinlerde “yere serilen yaygõ ve dervi cübbesi anlamõna geldi i, bazõ eski
Türkçe metinlerde de saçaklõ kilim kelimesine rastlandõ õ, asõl bu terimin
bugün bizim anladõ õmõz kilim kelimesinin kar!õlõ õ oldu u”
184
Gazi Türkiyat
Adana "li Tufanbeyli "lçesi Çakõrlar Köyü Av!ar Kilimleri
_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
söylenmektedir.1 Kaynaklar kilim kelimesinin, Ka garlõ Mahmud’un XI.
yy.da yazdõ õ Divanü Lûgati’t-Türk’te iki ayrõ anlamda kullandõ õnõ ve her
ikisi için de “kõviz, kiwiz” denildi ini, XIX. yy. metinlerinde de kelimenin
kilim !eklinde söylendi ini belirtmektedirler."2
Kilim diye bildi imiz ilk dokuma !ekli, dik ve yatay iplerin birbiri
arasõndan geçirilmesiyle meydana gelen bir dokumadõr. Daha sonra ise, dik
ve yatay iplerin arasõna, deseni meydana getirmek üzere, yatay yerle!tirilen
üç veya daha fazla iplik sistemine dayanõlarak yapõlan cisim, zili, sumak gibi
isimlerle anõlan düz dokuma yaygõlardõr.
“Orta Asya’da Altay da larõ eteklerinde, Pazõrõk’ta, buzullar içindeki
mezar odasõnda bulunan, M.Ö. III-II. yy. da Hunlar devrinde dokundu u
kabul edilen Pazõrõk Halõsõ dünyanõn ve Türklerin bilinen en eski dü ümlü
halõsõdõr.”3 “Pazõrõk Kurganõ’nda bu halõ ile birlikte, keçe yaygõlar ve düz
dokuma parçalarõ da ele geçirilmi!tir. Yine bu yöredeki Ba!adar
Kurganõ’nda ve Kuzey Mo olistan’daki Noin-Ula’da atkõ yüzlü dokuma,
atkõ atlamalõ ve sarmalõ cicim, zili, sumak gibi dokuma parçalarõ da
bulunmu!tur.”4
“Türklerden önce dokunmu! Anadolu’da bulunan en erken tarihli
düz dokuma yaygõ örne i M.Ö. 2300 yõllarõna tarihlenen, kraliçenin örtüsü
1
Türk Ansiklopedisi, CXXII, Ankara 1975, s.103’de ve N. Görgünay, “Bardõz Kilimleri”, II.
Milletlerarasõ Türk Folklor Kongresi Bildirileri, C.V., Maddî Kültür, Ankara 1983, s.91’de
“kilim kelimesinin Farsça gilim kelimesinden geldi ini” yazar. B.Ögel, Türk Kültür Tarihine
Geçi!, Ankara 1978, s.161-171’de ise, “kilim kelimesinin Farsça ve Türkçe yazõlmõ! eski
metinlerde yere serilen yaygõ ve dervi cübbesi anlamõna geldi"i , bazõ eski Türkçe metinlerde
kar!õla!õlan saçaklõ kilim kelimesinin bizim anladõ õmõz manada kilim kelimesinin kar!õlõ õ
oldu unu” söyler. L.Rásonyi, “Türklerde Halõcõlõk Terimleri ve Halõcõlõ õn Men!ei”, Türk
Kültürü tarihine Geçi , C.III, Ankara 1978, s.169-171’de “kilim kelimesinin Türkçe oldu unu
ve tüm Slav dilleriyle Ukrayna ve Güney Rusya dillerine Türkçe’den geçti ini” iddia
etmektedirler. Geni! bilgi için bkz., aynõ eserler.
2
B.Ögel, a.g.e., s.161-171; L.Rásonyi., a.g.e., s.622.
3
Pazõrõk Halõsõ konusunda bkz. T:T. Rice, Ancient Arts Of Central Asia, London 1965, s.1153; E.D. Philips, The Royal Hordes, Nomad Peoples Of The Steppes, London 1965, s.78-89;
M.P. Gryaznov, The Ancient Civilization Of Southern Siberia An Archaeological Adverture,
Geneva 1969, s.158; N.Diyarbekirli, Hun Sanatõ, "stanbul 1972, 132-154; N.Diyarbekirli, “"lk
Türk Halõsõ” , I. Uluslararasõ Türk Folklor Semineri, 8-9 Ekim 1973, Ankara 1974; N.
Diyarbekirli, “Pazõrõk Halõsõ” Türk Dünyasõ Ara tõrmalarõ, Türk Halõlarõ Özel Sayõsõ, s.32,
Ekim 1984. s.1-8; N. Diyarbekirli, “The Origin Of The Tradition Or Carpet Weaving Among
Turkic Peoples And The Problem Or The Origing Of The Carpet Found in Pazyrõk inThe
Altai Region”, Türk Dünyasõ Ara tõrmalarõ, Türk Halõlarõ Özel Sayõsõ, s.32, Ekim 1984, s.943; K. Jettmar, Art Of Steppes, The Eurasian Animal Style, London 1967, s.114-138.
4
M.P. Gryaznov, a.g.e., s.136-158,156; N. Diyarbekirli, Hun Sanatõ, s.132-154; Ba!adar
Kurganõ buluntularõ için bkz. B.Acar, Kilim, Cicim, Zili, Sumak, s.13.
Bahar 2010 / Sayõ 6
185
_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
adõyla tanõnan, ancak bugün nerede oldu u bilinmeyen kilimdir. Truva
kazõlarõnda bulunan bu örnek, eski resimlerine göre, yõpranmõ! hâlde ve açõk
ye!il, kahverengi, kõrmõzõ renklerle süslenmi! geometrik desenlerle
bezeliydi.”5 Bu örnek dõ!õnda, “Gordion (Yassõhöyük) kazõlarõnda ortaya
çõkartõlan ve M.Ö. VII. yy.da Frigyalõlar döneminde dokundu u kabul
edilen, yün, keçi kõlõ ve ketenden, günümüz düz dokuma yaygõlarõna benzer
teknikle dokunmu! sumak, cicim ve kilime benzer dokuma parçalarõ
bulunmu!tur.”6 “Yine Gordion’da M.Ö. 690 yõlõna tarihlenen üçüncü
megaronun (ev tipi) zemininde dokuma parçasõ kalõntõlarõ bulunmu!tur.
Ancak, kaynaklara göre, bu eser korunmadõ õ için sadece bilgi kayõtlarõndan
tanõnmaktadõr. Yine, Dorak kazõlarõndan da bir yer sergisinden söz
edilmektedir.”7
“Kilim bugün Anadolu’da herkes tarafõndan bilinmekle beraber,
bölgelere hatta köylere göre de i!en ayrõ isimlerle tanõnmakta ya da düz
dokuma yaygõlarõndan her birine, teknik özelliklerine bakõlmaksõzõn, kilim
denilmektedir. Bursa yöresinde kõyiz, Yalova çevresinde kiyiz, Emirda
(Afyon) civarõnda köyüz-küyüs, Çorlu, Tekirda çevresinde çergi-çerge (ince
yün kilim–ince kilim), Edirne yöresinde çerge, (yaygõ-kilim), Ni de
yöresinde çergi ve kilim, Bey!ehir (Konya) yöresinde farda, Konya,
Aksaray, Kõr!ehir civarõnda kilim ismiyle anõlmakta, Yozgat ve Sivas
çevresinde düz dokuma yaygõlarõn hepsine birden kilim denilmekte, Manisa
ve "zmir yöresinde ise, zili dokumalara kilim, kilim teknikli dokumalara da
yaygõ adõ verilmektedir. Ayvalõk ve Ezine (Çanakkale) çevresinde ise kilim
teknikli dokumalara çul, zili-kilim veya kilim-cicim karõ!õmlõ dokumalara da
kilim denilmektedir.” (Deniz, 1998: 12-13)
Anadolu’da kilim demek, özlemi, inancõ, sevgiyi ilmik ilmik, renk
renk gönül tezgâhõnda dokumak demektir.
“"nsan konu!masõ, bir e!yanõn, canlõ ve cansõz varlõklarõn, soyut
kavramlarõn, bunlar hakkõndaki dü!ünce ve duygularõn sözlerle (sembollerle)
dile getirilmi! !eklidir. Sanatta bir çe!it haberle!me aracõ olup, duygu ve
dü!üncelerin aktarõldõ õ bir yol, usuldür. "nsanla evren arasõndaki
yakõnla!maya yardõmcõ olur. Bir dilin kelime da arcõ õ sembollerden olu!ur.
5
Daha geni! bilgi ve resim için bkz. Y. Durul, Yörük Kilimleri, Ni"de Yöresi, "stanbul 1977,
s.10.
6
Gordion Dokumalarõ hak. bkz. B. Acar, Kilim, Cicim, Zili, Sumak, s.118, dipnot 3’te geni!
bir kaynak göstermektedir.
7
Dorak buluntularõ için bkz. B. Acar, Kilim, Zili, Sumak, s. 118, dipnot:4.
186
Gazi Türkiyat
_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Bu dokuma yaygõlarda da aynõdõr. Anlatõlmak istenen dü!ünceler,
sembollerle ifade yoluna gidilmi!tir.”(Acar, 1975, 6)
Bilindi i gibi Anadolu’da halk töresinde do um, ölüm, insan
hayatõnõn önemli evrelerindendir. Bu evrelerde törenler yapõlõr ve söz konusu
olaylarõn gerektirdi i e!yalar törenlerde yerini alõr. Anadolu’da halõlar,
kilimler ve semboller insanlara hayatlarõnõn ba!langõcõndan sonuna kadar –
do umda, dü ünde, sünnetlerde, ibadetlerde ve ölümde- e!lik etmi!lerdir.
Ço u göçebe dokuyucular genellikle okuma yazma ö renmemi!ler, ama
dü üm ve renklerle, uzun hikâyelerini, destanlarõnõ, masallarõnõ bir çõrpõda
anlatarak, cõvõl cõvõl renklere bu dokumalara i!lemi!ler, böylelikle geçmi!in
dü!ünce ürünlerinin yansõmalarõnõn canlõ tutulmasõnõ sa lamõ!lar, gene aynõ
!ekilde güncel hayatlarõnõ inançlarõnõ, sevinçlerini, üzüntülerini, sevgi ve
acõlarõnõ, ihtiras ve rüyalarõnõ, bitki ve canlõlarõ !iirle!tirip görüntüyü gizemli
hiyerogliflere dönü!türerek dualarõnõ ve engin psikolojik dünyalarõnõ,
destanlarõnõ sembol denilen bu i!aretlerle yazarak yün yüzeylere
nakletmi!lerdir. “Binlerce yõl geçmi!, ça lar de i!mi!, insanlarõn dünyasõ,
dü!ünceleri, inançlarõ de i!mi!, semboller de elden ele yeniden !ekillenmi!
ve Anadolu kadõnlarõnõn eliyle karanlõk tarihin ya!lõ sembolleri kilim ve
halõlarõn üzerine yeniden dokunmu!tur.”(Ate!, 1996, 136) Böylece bu
semboller kilim ve halõlarda desenlerle yeniden hayat bulmu!tur.
Türkler Anadolu’ya geldiklerinde Orta Asya’daki dokuma
gelene ine dayanan dokuma kültürlerini de beraber getirmi!ler, bu gelene i
burada da devam ettirmi!lerdir.
Anadolu’ya yerle!en Türk kolu, 24 boydan olu!an O uz’lardõr. Bu
24 boydan bugün Anadolu’da varlõ õnõ hâlen devam ettiren hâkim boy
Av!arlardõr.
Anadolu’nun çe!itli bölgelerine yerle!mekle beraber yazlarõ konargöçer ya!ayan Av!arlarõn hayatõnda kilimin özel bir yeri vardõr. Diyebiliriz
ki, kilim dokumayan Av!ar evi, kilim dokumayan Av!ar kõzõ ve kadõnõ
yoktur.
Bugün yerle!ik hayat sürdüren (sadece yazlarõ konar-göçer olan)
Av!arlar, ba!langõçta ellerinde olan imkânlarõ en iyi de erlendirme yoluna
gitmi!, çadõrlarõnõ, yaygõlarõnõ, giysilerini, örtülerini, minderlerini,
yastõklarõnõ, çuvallarõnõ, çanta, heybe ve torbalarõnõ hayvanlarõnõn yününü
i!leyerek dokumu!lardõr. Dolayõsõyla kilim dokuma, onlarõn hayatlarõnõn bir
parçasõ olmu!tur. Teknoloji ve tekstilin bugünkü gibi olmadõ õ dönemlerde
kilim dokumak, ihtiyaç olmanõn çok ötesinde bir zaruretti.
187
_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Konumuz olan Adana’nõn Tufanbeyli kazasõnõn Çakõrlar köyünde
dokunan Av!ar kilimleri, düz dokuma yaygõlarõdõr ve el ile gerçekle!tirilen
dokuma türlerine girmektedir. De i!ik kilim dokuma türleri bulunmakla
beraber bu de i!ik kilim dokuma türlerinin birkaç bölge dõ!õnda farklõ adlarõ
(cicim, zili, sumak genel olarak bütün belgelerde kilim kelimesi kullanõlõr)
yoktur.
Av!ar kilimleri maddî ihtiyaca cevap vermenin dõ!õnda genelde
okuma yazma bilmeyen dõ! dünyaya kapalõ da köylerinde ya!ayan Av!ar
kadõnlarõnõn dõ!a vurulan dünyasõ, duygularõ, !iirleri, hüzünleri, gözya!larõ,
sevinçleri, tabiri caizse duygularõnõn patlama noktasõdõr. Duygularõn
renklere desenlere vurulup nak!edili!idir.
“Hepsi stilize edilmi! olan bu desenlerin dilinden anlamak kolay
de ildir. Bizim âhenkli renklerle i!lenmi! bir takõm !ekiller olarak
gördü ümüz bir Av!ar kiliminin sõrasõnda bir güzelleme veya bir a õt ifadesi
oldu u ancak desenlerin anlamõ çözüldükçe ortaya çõkar.” (Durul, 1987)
“Kilim demek; renk demek, renge susamõ!lõk demektir. Av!ar
kilimlerinde çizgiler sert, renkler hõrçõndõr. Çok dondurucu bir kõ!tan sonra
baharõ görmeden, kavurucu bir sõca õ ya!ayan sert iklimlerin cefri kurulu u;
ta!õn, kayanõn, çatlamõ! topraklarõn; bükülmeyen, yumu!amayan sert
çizgileri gibi Av!ar kilimlerinde de renkler ve desenler geli!i güzel seçilmez.
Her çizginin dili ayrõ, anlamõ ayrõdõr. Desenler tamamen geometriktir.
Altõgenler, e!kenar dörtgenler, baklavalar, koç boynuzlarõ, eli belindekiler,
kancalar, çengeller, de i!ik düzenlemelerle sürekli kullanõlan desenlerdir.”
(Kültür sanat, 1991: 45)
Av!ar kilimlerindeki sembollerin O uz boylarõnõn Orta Asya’daki
damgalarõ olan, hayvanlardan ve ço unlukla ku!lardan oldu u bilinmektedir.
Özellikle de kilimlerdeki kaz ba!õ, koç boynuzu, kurt a zõ gibi çok stilize
desenlerin günümüze dek gelerek geometrikle!ti i görülmü!tür. (Acar, 1975,
6)
Yõldõz biçimindeki u ur ve bereket simgeleri, sa lõk ve mutluluk
tõlsõmõ, yõlan ve ejder kõvrõmlarõ, tõrmõk, kõsacasõ Av!ar kadõnõn manevî
dünyasõ, en küçük ayrõntõlarõyla ve göz alõcõ renkleriyle kilimlerde yüz yüze
gelir. Bu desen ve figürler, hiç !üphesiz eski inanõ!larla ilgili sembollerdir.
Bu semboller renklerle de zenginle!tirilmi!tir.
“Belki Av!ar kilimlerinin en göze çarpan özelli i, desenlerdeki renk
zenginli idir. Bu zenginlik her kilimde, yünün kalitesi ve göz alõcõ
parlaklõ õna ba lõdõr. Bu nedenle her kilimin kendine özgü bir alõmlõlõ õ
188
Gazi Türkiyat
_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
vardõr denilebilir. Renklerdeki zenginlik ve canlõlõk, kilimi dokuyan
kadõnlarõnõn eskiden beri devam ettirdikleri konar-göçer ya!antõlarõna
uygarlõ õn az ve çok herhangi bir etkisinin karõ!masõndan, ba!ka bir deyimle,
ilkel bir ya!am düzeyi sürdürmelerinden ileri gelmektedir. Do u!tan ince bir
sanat duygusuna sahip olmalarõ ve özellikle, ya!antõlarõnõ basit bir tarzda
sürdürmeye alõ!kõn bulunmalarõ, onlara, kendilerini sadece renk dünyasõna
adamak olana õnõ sa lamõ!tõr. Bu suretle adeta â!õk olduklarõ renk
âlemlerinde birçok yeni geli!meler olmu! ve renklerde, âhenkli bir bütünlük
meydana gelmi!tir. Bu üstün duygusu sayesinde, renkler uygun bir !ekilde
kullanõlmõ! göze batan herhangi bir renk çatõ!masõ çõkmamõ!tõr. Bir renk
armonisi olmu!tur. "!te Av!ar kilimlerindeki, incelik ve üstünlük sa layan
ba!lõca özellik, renklerdeki sezginlik ile düzenli in olu!turdu u ola anüstü
etkilerdir.” (Hermann, H, 1975: 54)
“Av!ar kilimlerinde çingene pembesi, kõrmõzõ, mavi, ye!il, mor,
beyaz, kahverengi, turuncu, bej, siyah, pembe, sarõ, vi!ne çürü ü ve tonlarõ
kullanõlan ba!lõca renklerdir. Av!ar kilimlerinde dokunan desenler, yalnõz
resim de eri de il, etnografik anlamda bir de er ifade ederler. Buna, tabiî
rengi de katmak gerekir. Bir desenin !u veya bu renkte i!lenmesi, onun
anlamõnõ de i!tirebilir. Lirik duygulardan akõllõca dü!üncelere kadar her !ey
renklerle ifade bulur. (Güvemli, 2–4) Dolayõsõyla, renklerin de kendi
anlamlarõ vardõr. Birçok yörede ye!il “murattõr, a!kta kar!õlõk bekler”, mavi
“ümit”; turuncu ve kõrmõzõ “!iddet, sevgi”; siyah “yas” (bazõ yerlerde tam
tersine mutluluktur); beyaz “yas alametidir”(Durul, 1987: 2); mor “keder”
gibi duygularõ ifade eder. Bir desenin !u veya bu renkte i!lenmesi, onun
anlamõnõ de i!tirebilir. Meselâ, pembe bozuntuyu dile getirir. “Al giyenin
gönlü dolu, mor giyenin çoktur malõ”, derler.” (Kültür Sanat Dergisi, 1991:
47)
Bazen bu desenler boy veya a!iret arasõnda özel bir dil olarak
kullanõlõr. Gelin gitti i zaman onunla beraber gönderilen kilim, nakõ!larõyla
uzun zaman kalacak bir mektup veya kitap vazifesi görür. Bazen de, rakip
a!iretlerin anlamasõ gereken bir !ifre vazifesi görür bu nakõ!lar.
Dokuma sanatõmõzdaki desen ve desenler (Halõ-Kilim) Türk kadõnõn,
iç dünyasõnõ anlatarak geçmi!ine õ!õk tutmu!, bize pek çok ipuçlarõ vermi!tir.
Onun elinde dokunan her !ey, bir sanat eseri olarak kar!õmõza çõkmõ!tõr. Bu
desenler, Türk kadõnõnõn, kâh õstarõnda, gergefinde, rengârenk, desen ve a!k,
tabiat olmu! veya yavuklusuna uçkur, çocu una kolan, önünde etek olmu!
ya da kilim olarak sergilenmi!tir. Böylece Türk kadõnõnõn sanatkâr ruhunu,
inceliklerini en güzel !ekilde bugüne yansõtmõ!tõr.
189
_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Dokuma sanatõnda kullanõlan bu desenler, çe!itli !ekillerde bir araya
gelerek desenleri olu!turur. Desen ve desenler, çe!itli nedenlerle ortaya
çõkarak gelenekselle!ir. (Acar, 1975: 25)
Tabiî, çevremiz (göl, akarsu vs.) bitkiler (a aç, yaprak, dal, çiçek,
kozalak, vs...) çevremizde gördü ümüz canlõ varlõklardan hayvanlar (ku!
türleri, yõlan, kõrkayak, akrep, kurba a, kaplumba a) e!yalardan (tarak, ibrik,
kirkit, boncuk, ayna vs...) ya!adõ õmõz çevremizde (çadõr, ev, direk, yol vs...)
insan vücudu (el, ba!, rahim, omurilik vs.) gibi varlõk ve nesneleri dokuma
tekniklerine uygulamak suretiyle desenleri meydana getirirler. (Acar, 1975:
26)
Dokumalarda bu desenlerin yanõ sõra, gözle görülen nesneler ve
soyut kavramlarõ da sembolize eden desen ve desenler kullanõlmõ!tõr.
Örne in çe!itli yazarlar tarafõndan evrenin kapõsõ, Allah’a ula!õlan kapõ, yol,
kõbleyi gösteren i!aret olarak yorumlanõr. Ço unlukla dikey sivri uçlu
!ekilde bir tür dikdörtgenden meydana gelen mihraplar bu sembolizme örnek
gösterilirler. (Resim 5, 7, 15)
Desenler, bir ileti!im gereksinimi olarak sembollerden türemi! ve
kar!õlõklõ anla!õlma amacõna dönüktürler. Kapsamlarõnda gizemli mitler
bulundururlar ve büyüler dünyasõnõn ürünleridir. Bu nedenle bunlarõn
kullanõmõ salt süslenme amacõna dönük olmayõp, estetikten çok psikolojik
anlamõ baskõndõr.8
I.
AV!AR K L M ÇE! TLER
Av!ar kilimleri, kullanõm alanlarõna göre farklõlõklar göstermektedir.
Bunlar sõrasõyla;
A- Divan Örtüsü: Filikli dokumayla yapõlan örtünün dõ!õnda basit
dokumayla da yapõlmaktadõr.
B- Kilim Seccade: De i!ik tekniklerle dokundu u için zengin desen
özelliklerine sahiptir.
C- Yastõk: Sedirlere konmak, yaslanmak amacõyla dokunmaktadõr.
Alaboncuklu, bõtraklõ, kõvrõmlõ, vb. adlarla dokunan renk ve desen
8
ACAR, B., a.g.e., “Desenler ve Desenler”, s.25.
190
Gazi Türkiyat
_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
zenginli i bol olan aynõ zamanda da estetik özellikte dokunmu!
tekstil ürünlerinden biridir.
D- Heybe: Çente, torba.
E- Çul, Çuval, Çadõr: Çe!itli yiyecek maddelerini, özellikle tahõllarõ
desenli dokuma çuvallarõ içinde saklarlar. Mutfak araç ve gereçleri
de (bõçak, ka!õk ve oklava) ufak dokuma torbalarõ içinde korunur.
F- Yer yaygõsõ: Tek parça ve çift parça (çift kanat) olarak dokunup
birle!tirilmek üzere büyük yer yaygõsõ !eklinde kullanõlmaktadõr.
G- Sofra Bezi
H- Yatak Örtüsüdür. (Durul, 1957: 65–66)
II.
AV!AR K L M NDE DOKUMA TEKN KLER
Dü ümlü halõ dõ!õndaki havsõz düz dokuma yaygõlar arasõnda en
tanõnmõ! olan çözgülerin atkõlar tarafõndan tamamen gizlendi i atkõ yüzlü
dokumalardõr. Kilim deyimi her ne kadar, çok geni! anlamda, bütün havsõz
düz dokuma yaygõlarõ içine alõr !ekilde genel olarak alõnõyorsa da, cicim, zili,
sumak… gibi düz dokuma yaygõlar apayrõ teknikte dokunmu! yaygõlardõr.
Av!ar kilimleri de, ayrõ tekniklerle dokunmaktadõr. Fakat bu
teknikler, dokuyucu tarafõndan ad olarak ayrõ bir teknikte söylenmemektedir.
A!a õda bu teknikler belirtilmi!tir ve bu teknikler Av!ar kilimlerinin
vazgeçilmez parçalarõdõr.
A. Düz Atkõ Yüzlü Dokuma
Tezgâhta uzunlamasõna ön-arka, çift sõra ipliklerin (çözgü)
arasõndan bir ön ve bir arkadan geçen enine ipliklerden (atkõ) meydana
gelen, çözgülerin atkõlar tarafõndan tamamen örtüldü ü bir dokuma
türüdür. Bu !ekilde çözgülerin atkõlarõ örtebilmesi için atkõlar çözgüler
arasõndan bol bõrakõlarak geçirilir ve kirkit ile bastõrõp, bu bolluk yok
edilir. Çuval, heybe ve düz renkli veya enine bantlar halindeki yaygõlar
bu teknikle dokunur. Ara!tõrma yaptõ õmõz bölgede kilim, çuval, itea ve
çanta örneklerinde bu teknik uygulanmõ!tõr.
191
_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
B. "likli Kilim Dokuma
Atkõlar, belirli desen alanlarõnda gidip geri dönerken en son çift
çözgüye dolanarak geri döndüklerinden, iki ayrõ renkteki atkõnõn
kar!õla!tõklarõ dikey çizgilerde birer ilik meydana gelir. Böylece Av!ar
kilimlerinde ve Anadolu’da en tanõnmõ! kilim-atkõ yüzlü dokuma türü
“ilikli kilim” meydana gelir. Atkõ yüzlü dokumalarda elden geldi ince
dikey çizgilerden kaçõnõlõr. Ancak, bu dikey desen sõnõrlarõnda
basamaklar halinde 1 cm.yi geçmeyen ufak iliklerin meydana gelmesi
sa lanarak boydan boya yõrtõklarõn olu!masõ önlenmi! olur. Av!ar
kilimlerinde, hatta Türkiye’de dokumacõlõk yapan hemen her yörede
ilikli kilim dokunur denilebilir. Av!ar kilimlerinde ilikli kilim dokuma,
genellikle kilim dokumalarõnõn bordürlerinde, suyolu ve tarak
desenlerinde kullanõlmaktadõr. (Acar, 1975: 4)
Ara!tõrma yaptõ õmõz Çakõrlar Köyündeki Av!ar kilimlerinde
ilikli kilim tekni i kullanõldõ õ tespit edilmi!tir.
C. Cicim Tekni i
Kilimlerdeki ve bez aya õ dokumalardaki atkõ ve çözgü
sisteminden ayrõca, renkli desen ipliklerinin kullanõldõ õ bir dokuma
türüdür. Düz bez aya õ dokuma veya atkõ yüzlü dokuma zeminler
üzerine ince çizgiler halinde “sarma” i!lemesini andõran bir görünü!te
oldu u için, halk arasõnda sonradan i ne ile i!lenen bir yazgõ türü olarak
bilinir. (Acar, 1975: 56–57)
Cicim, dokumalarda ço unlukla çapraz ve dikey çizgiler
kullanõlõr.
Enine
çizgilerle
aynõ
dolgulu
görünü!
elde
edilemeyece inden enine çizgilerden kaçõnõlõr. Av!ar kilimlerinde
cicim; sofra bezi, yastõk, çul, çuval gibi küçük ve çok sõk olmayan
desenlerde kullanõlõr. Ara!tõrma yaptõ õmõz bölgede, özellikle
çuvallarda, bu teknik kullanõlmõ!tõr. (Resim 19–20–21)
D. Zili Tekni i
Zili dokumalarda atkõ ve çözgüden ayrõca renkli desen iplikler,
önyüze atlamalar yapõlõyorsa da, cicimde bu iplikler desenlerin
konturlarõnõ meydana getirmek için yukarõya do ru sarõlarak devam eder.
Zilileri cicimlerden ayõran en önemli özelliklerden biri olarak çözgü
192
Gazi Türkiyat
_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
çiftlerinin bozularak üç veya be! üstten, bir alttan geçen de i!ik renkteki
desen iplikleri, kendi aralarõnda bir boydan bir boya giderler. Tüm zemin
2–1–3–1 veya 5–1 atlamalarla doldurulmu! olur. Dikey konturlarõn
çözülmemesi için kar!õlõklõ gelen tek sõra atlayan ayrõ renkte desen
iplikleri kar!õla!tõklarõ zaman birbirlerine kenetlenerek üst sõrada geri
dönü! yaparlar. Böyle durumda araya iki sõra atkõ atmak gerekmez. Zili
dokumada daha çok enine ve boyuna çizgiler kolaylõkla dokunabilir.
Daha çok canlõ renklerle dokumaktadõr. Av!ar Kilim dokumalarõnda,
yastõk, seccadede ve duvar süsü olarak zili dokuma yapõlmaktadõr. (Acar,
1975: 61) Çalõ!ma bölgemizde zili tekni i uygulanmõ! bir örek tespit
edilmi!tir.
E. Dokuma Tezgâhlarõ
Av!ar kilimleri genelde dik, yatõk veya duvara kurulmu! õstar
tezgâhlarda dokunur. Istar göçebe hayatõna uygun, ta!õnmasõ ve
kurulmasõ basit, hatta göç halinde konaklanan yerde yapõlabilecek basit
dokuma aracõdõr. (Durul, 1985: 16)
III.
KULLANILAN BOYALARIN ELDE ED L ! VE
ÖZELL KLER
Eski Av!ar kilimlerin hemen hemen hepsinin kök boyalarla
yapõlmasõna kar!õlõk, günümüzde bu durum de i!mektedir. Mümkün
oldu unca kimyasal boya kullanmamaya özen gösterilmektedir. Ama
kimyasal boyanõn da olmadõ õ söylenemez. Av!ar kilimlerinde renkler,
çe!itli bitkilerin köklerinden, yapraklarõndan ya da tohumlarõndan
çõkarõlmaktadõr. Asma yapra õndan sarõ ye!il arasõ renkler elde edilir. Ayva
yapra õ ve dallarõ ile so an kabu u karõ!tõrõlarak ayva çürü ü, açõk ve koyu
tonlar elde edilir. Ço unlukla çul, çuval ve yastõklarda kullanõlõr. Mavi tonlar
çivit otunun yapraklarõndan elde edilir. Nazar için kullanõlan bu boya daha
çok kõvrõm olarak dokumalarõn zemininde kullanõlmaktadõr. Kahverengi
tonlar me!e türlerinin palamutlarõ, yapraklarõ ve gövde kabuklarõndan elde
edilir. Siyah kara boya denilen saçõ kõbrõs’tan elde edilir. I!õk haslõ õ yüksek
olan bu do al madde fazla kullanõldõ õnda yünün çürümesine yol açar.
Kõrmõzõ ve tonlarõnõn elde edildi i bu boyar madde, dil kanatan kõrmõzõ kök
boya sarma!õ õ olarak bilinen bitkinin çiçe inin kurutularak toz hale
getirilmesinden sonra kullanõlõr. Kilimlerin kontür ve bordürlerde
kullanõlmaktadõr.
193
_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Av!ar dokumalarõnda bu kök boyalarõn yanõnda mordanlõ boyalar
denilen boyar maddeler de kullanõlmaktadõr.
Dokumalarõnõ renklendirmek için eski insanlarõn elinde, bitkilerden
çõkarõlan özsularõ vardõr. “Mordanlõ boyalar” denilen grubu olu!turan bu
boyar maddeler de i!ik kökenli liflere kar!õ ilgileri olmayan ancak mordan
adõ verilen üçüncü bir kimyasalõn yardõmõ ile lif üzerinde sabitle!en boyar
maddedir. Mordanõn i!levi, boyar maddelerden liflere kimyasalda mekanik
ba larla ba lõ, suda çözülmeyen kompleksler meydana getirmektir.(Ayes, S,
1958: 8066)
Mordanlar yün, ipek ve bitkisel liflerin boyanmasõnda hem rengin
haslõ õnõ sa lamak, hem de aynõ boyar maddeden de i!ik renkler elde etmek
için kullanõlmaktadõr. Mordan niteli i olan maddelerin her biri ayrõ boyar
madde ile farklõ renkler verir. Mordanlama, belli miktarda mordanla yünün
bir arada kaynatõlmasõ yoluyla gerçekle!tirilir.
IV.AV!AR K L MER NDE KULLANILAN DESEN VE
MOT FLER
Av!ar kilimlerinde kullanõlan desenleri üç grupta inceleyebiliriz. Bunlar
sõrasõyla ya!amõ simgeleyen desenler, korunmayla ilgili desenler ve
ölümsüzlük ve soyla ilgili desenlerdir.
A- Ya"amõ Simgeleyen Desenler
Ya!amõ simgeleyen desenleri de ikiye ayõrabiliriz.
1. Suyolu Deseni: Suyolu deseni her zaman kullanõlmõ!tõr. (Resim
1, 8, 9, 11, 14)
2. Ölümsüzlük ve soy ile ilgili desenler ve do um ve ço alma
konulu desenler.( Resim 5)
B- Korunma ile lgili Motifler
1. Põtrak: Põtra õn üzerindeki dikenlerin kötü gözü uzakla!tõrdõ õna
inanõlõr. “Põtrak gibi” deyimi ile a açlardaki meyve bollu u
anlatõlõr ve põtrak motifi, bereket simgesi olarak çuvallarda ve
yaygõlarda görülür. (Resim-20)
194
Gazi Türkiyat
_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
2. Tarak: Daha çok do um ve evlilikleri simgeler. Evlenme iste ini
dile getirir. Do um ve evlili in kötü gözden korunmasõ için
kullanõlõr ve malõ, mülkü, canõ korumak için kullanõlõr. (Resim17) Beyaz, siyah, kahverengi, mavi renklerle bordürlerde ve
mihrapta çokça kullanõlmõ!tõr.
3. Göz: Kötü gözle bakõ!õn kökeni veya çõkõ! noktasõ insan
gözüdür. Verdi i zararõn önlenmesinin en kõsa çaresinin yine
kendisi oldu u kabul edilmektedir. Yaygõlarõn hepsinde ve
belirgin olmasõ için kõrmõzõ, mavi, ye!il gibi renklerle
kullanõlmõ!tõr. (Resim 5-12-14)
4. Haç: Nazara kar!õ kullanõlan bir ba!ka desen de yatay ve dü!ey
çizginin kesi!mesi ile olu!an haçtõr. Haçõn kötü gözü dört
parçaya bölerek etkisini azaltaca õna inanõlõr. (Resim-15)
5. Kõvrõm-Çengel: Nazarla ilgili, onu uzakla!tõran bir desen de
“çengel”, “e ri cennet”, “e ri ala”, “balõk” olarak adlandõrõlõr.
(Resim-1) Çuvallarda, yastõk kenarlarõnda ve bordürlerde yer
alõr.
6. Kurt A zõ, Kurt "zi, Canavar Aya õ: Av!ar kiliminde sõkça
görülür. Hayvancõlõkla gelen en ba! sorunlarõndan biri kurtlardõr
ve bu insanlarõ kurt a zõ, kurt izi, canavar aya õ dokumaya
yöneltmi!tir. (Resim-18) Av!ar kilimlerinde kullanõlan
desenlerden (Resim 1- 4- 6) bazõlarõ bunlardõr.
C- Ölümsüzlük ve Soy ile lgili Motifler
Ku!lar: Ku!lar kadar çe!itli anlamlar ta!õyan bir di er motif yoktur.
Ku!, mutluluk, sevinç, sevgi örne idir. Ku!, kadõnla özde!le!mi!tir.
Kutsaldõr. Ku!, özlem, haber beklentisidir. (Resim-1-12) Ku! kuvvet
temsilcisidir. (Erbek, 1986, 5)
A- Do um ve Ço alma Konulu Motifler
195
_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
1. Elibelinde: Analõk ve do urganlõk simgesidir.(Resim-3) Genelde
yastõk ve seccadelerde, canlõ renklerde cicim tekni inde
kullanõlmõ!tõr. Kilimlerde de bu desen kullanõlmaktadõr.
2. Koçboynuzu: Bereket kahramanlõk, güç ve erkeklik sembolüdür.
(Resim-4) Hemen her yaygõda çokça kullanõlmõ!, koyu zemine
açõk, açõk zemine koyu renkle belirgin olarak dokunmu!tur.
3. Bereket: Genelde kadõn-erkek ili!kisini ve
simgelemektedir. Bu day ve arpa ba!a õ da kullanõlõr.
üremeyi
4. Saçba õ: Evlenme iste ini yansõtõr. Dokumaya kendi saçõndan
biraz ekleyen bir kadõn, bu davranõ!õ ile ölümsüzlük iste ini dile
getirir.
5. Buka õ: Aile birli inin devamõnõ, sevgililerin birbirlerine
ba lõlõklarõnõ, kopmamalarõ gerekti ini simgeler. (Resim-2)
6. A!k ve Birle!im “Ying-Yang”: veya gece gündüz olarak
adlandõrõlmõ!tõr. Desen, genelde birbirine zõt iki renkte anlatõlõr.
Ancak her renk üzerine di erinden ufak bir nokta ta!õnõr.
Anlamõ; do ada hatasõz ve saf hiçbir !eyin bulunamayaca õ
sembollendirilir. Genellikle pembe-beyaz renklerle kullanõlõr.
7. Yõldõz: Mutluluk anlamõnda olup, gökyüzünü simgelemez.
Genel Adõ “Mührü Süleyman” olan altõ kö!eli yõldõz, Süleyman
Peygamberin ya!adõ õ yõllardan çok önceleri, Anadolu’da,
Frigya döneminden beri kullanõldõ õna göre, Süleyman’õn
mühründen ba!ka bir anlamõ olmasõ gerekir. Yõldõzõn
do urganlõk organõnõ simgeledi i ana tanrõça heykelleri
dü!ünülürse, desenin bereket ile ilgisi oldu u dü!ünülebilir.
Av!ar kilimlerinde bu desen de (Resim 9-11) canlõ renkleriyle
dikkat çekmektedir. (Erbek, 1988,3)
Adana Tufanbeyli Çakõrlar Köyünde dokunan kilimlerde kullanõlan
desen ve motiflere gelince; çatkõ, barnak veya çifte barnak (parmak), sõ õr
südü, boncuk, mõhrap, gurd a!õ, gurd azõ (kurta zõ), gõvrõm (kõvrõm-çengel),
196
Gazi Türkiyat
_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
çatkõlõ gõvrõm, elma, garagöz, kerpiç, taygözü, çiçek, omurilik so anõ, saray,
gadõn gobe (kadõn göbe i), keser, doldurduk veya doldurgeç, yõldõz, cõrlõk
yõldõzõ, saçaklõ yõldõz, it izi, kupeli, gurd azõ egrimcelisi, saymen (seymen,
samen), zencir, tõlõfli küpe, sõcan di!i, yedirgi, goç boynuzu (koç boynuzu)
deller ciceci, dal, yaprak küpeli gõvrõm, el, yarõm muska, dikme, kertmeli
barnak gu! (ku!) saç örgüsü, yar yara küstü, kertme tuc-haç, çõbõk, tahta,
solucan (sogulcan), sarõ cõbõk, gayma gõlõç, ala boncuk, gol, bõtõrak, golan
(kolon), deve boncu u, daban, nergiz, direk olarak adlandõrõlmaktadõr.
Adana Tufanbeyli Av!ar Çakõrlar Köyünde 18 adet kilim, 3 adet çuval, 1
adet sofra örtüsü (itea), olmak üzere 22 adet dokuma parçasõ incelenmi!tir.
Bu dokumalar sõrasõyla açõklanmõ!tõr.
A!a õda verilen Av!ar kilimlerinde bulunan desenlerin (sembollerin)
zihinsel geli!im boyunca Av!ar kilimlerindeki korunumu ve günümüzdeki
kullanõmõnõn nasõl anla!õlmasõ gerekti ini göstermesi bakõmõndan önemlidir.
197
_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
AV!AR K L M ÖRNEKLER
Örnek
:1
"smi
: Köleker Kilim.
"nceleme Tarihi
: 2010
Bulundu u Yer
: Tufanbeyli Çakõrlar köyü
Bulundu u Tarih : 2007
Türü
: Yaygõ
Boyutlarõ :
En
: 3,50 m
Boy
: 5,50 m
Kullanõlan Gereçler: Yün ipli i
Çözgüde : Yün
Atkõda : Yün
Desende : Yün
Kullanõlan Teknikler : Kilim
Kullanõlan Renkler:
Zeminde : Kõrmõzõ, kahverengi, siyah
Desende : Sarõ, turuncu, beyaz, açõk ye!il,
koyu ye!il, kõrmõzõ, açõk mavi,
pembe, kahverengi, siyah
Kullanõlan Boyar
Madde
: Kök Boya
Kilimde Kullanõlan
Motif isimleri
: El, barnak (parmak) sõ õr südü (sõ õr sidi i), boncuk,
gurda!õ, gurd a zõ, gõvrõm (kõvrõm), cengel, yõldõz, elma, kerpiç,
çiçek, keser
Kompozisyon
: Kilim yaygõ olarak kullanõlmaktadõr. Bütün dokunmu!tur. Dört
tarafõnda çe!itli motiflerden olu!mu! su tabir edilen 6 sõra vardõ. Orta bölümde yine özel
motiflerlebölümlendirilmi! 4 bölüm vardõr. Bu bölümdeki motiflerin kompozisyonlarõ da
birbirinden farklõdõr. Kilimdeki motifler sa kenardan ba!layarak sõrasõyla !öyledir.
1- Dõ! kenar: EL (Bu motif açõkça ele benzemektedir)
2- Elden sonraki kõrmõzõ kertikli sõra: BARNAK (parmak) (Bu motif beyaz ve ye!il
olarak kilimin iki yanõnda devam etmi!tir)
3- Kõrmõzõ barnaktan sonra gelen noktalõ büyük çizgi: SI#IR SÜDÜ (sõ õr sidi i)
4- Sõ õr südü içindeki noktalar: BONCUK
5- Kõvrõmlarõn ortasõndan çõkan motif: GURD A$I- GURD AZI
6- Beyaz ve ye!il renkli barnak (parmak) arasõndaki kõrmõzõ içindeki siyah motif:
GIVRIM (kõvrõm-çengel)
7- Ye!il barnaktan sonra kilimi çevreleyen ve kareleri meydana getiren motif: YILDIZ
8- Yõldõz ortasõndaki motif: ELMA
9- Üst tarafõ düz çizgi kenarlarõ barnak olan kare içinde ise: (Yakõn çekim kilim) Sarõ
motifin sa a sola uzanan kõsmõ: GURD A$I A!a õ ve yukarõ olan kõsõmlardaki
motif: KERP"Ç
10- Üstteki kerpiçin üst yan tarafõnda görülen motif: Ç"ÇEK
198
Gazi Türkiyat
_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
11- Alttaki kerpiçin yanõndaki motif: SARAY
12- Çiçek ve sarayõn ortasõndaki büyük motif: KESER (Bu motif iç içe iki keserden
meydana gelmi!, gurd a!õ motifleriyle süslenmi!.)
Kaynak Ki!i: Sultan Kõlõç
Örnek
:2
"smi
: Keser Kilim. (Büyük motifler kesere
benzedi i için bu ismi almõ!tõr)
: 2010
: Tufanbeyli Çakõrlar Köyü
: 2007
: Yay õ
"nceleme Tarihi
Bulundu u Yer
Bulundu u Tarih
Türü
Boyutlarõ
En
Boy
:
: 2,50 m
: 4,50 m
Kullanõlan Gereçler: Yün ipli i
Çözgüde : Yün
Atkõda : Yün
Desende : Yün
Kullanõlan Teknikler: Kilim
Kullanõlan Renkler :
Zeminde
: Zeminde kõrmõzõ, siyah,
haki,
koyu bej
Desende
: Sarõ, siyah, beyaz, pembe,
kõrmõzõ, ye!il
Kullanõlan Boyar
Madde
: Kök Boya, koyu bej, mavi
Kilimde Kullanõlan
Motif isimleri
: Barnak (parmak), gurd a zõnõn e rimcelisi, catkõ, keser, doldurgeç,
e rimceli yõldõz ya da çõrlõk yõldõzõ, sacaklõ yõldõz
Kompozisyon
: Yaygõ olarak kullanõlmaktadõr. "ki parça (!ak) dokunmu!tur. Ortadan
da dikilerek birle!tirilmi!tir.
Motifler sa dan sõrayla;
1- Turuncu kõsõm: BARNAK
2- GURD AZININ E#R"MCEL"S"
3- E rimcelerin ortasõ çarpõ !ekli motif: ÇARPI
4- BARNAK
5- Barnaktan hemen sonra bir yarõm keser !ekli görünüyor: "ç içe iki KESER
6- Küçük keserin ortasõnda yine E#R"MCEL", GURD A#ZI görünüyor
199
_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
7-
Gurd a zõnõn alt ve üstünde görünen motifleri DOLDURGEÇ denilen belirli !ekle
ba lanamõyan motifler
8- "ki keser arasõndaki bo!luktaki motifler: E#R"MCEL"
9- Bütünü görünen keserin en tepesindeki bölümün içindeki motif: YILDIZ ya da
C"RLEK YILDIZI
10- Cirlek yõldõzõn hemen altõnda içteki keserin üstü GIVRIM motiflerinden meydana
gelmi!tir.
11- Gõvrõm motiflerinin dõ! tarafõnõ (beyaz olanlar) E#R"MCEL" motifleri çevirmi!
12- Gõvrõmlardan meydana gelen keser motiflerinin ortasõndaki motif: SAÇAKLI
YILDIZ
Kaynak Ki!i: Server Kõlõç
Örnek
:3
"smi
"nceleme Tarihi
Bulundu u Yer
Bulundu u Tarih
Türü
: Zencirli Kilim. (zencire benzedi i için bu motiflerden ismini almõ!tõr)
: 2010
: 2007
: Yaygõ
Boyutlarõ
:
: 2,50 m
: 3,50 m
En
Boy
Kullanõlan Gereçler:
Çözgüde : Yün
Atkõda : Yün
Desende : Yün
Zeminde : kõrmõzõ, mavi
Desende : mavi, krem, kõrmõzõ, siyah,
beyaz, sarõ, kahve
Kullanõlan Boyar
Madde
Kilimde Kullanõlan
Motif isimleri
Kompozisyon
: Kök Boya,
: Kerpiç, gurd a zõ, saymen (seymen), gõvrõm, sõçan di!i, zencir,
tilifli küpe, elibelinde
: Yaygõ olarak kullanõlmaktadõr. Tek parça hâlinde
dokunmu!tur.
Sa dan itibaren motifler sõrasõyla;
1- "lk motif: KERP"Ç
2- Kerpiçin ortasõndaki motif: Yan taraf: GURD AZI üst ve alt: SAYMEN
3- BARNAK
200
Gazi Türkiyat
_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
45678910-
Barnaktan sonraki mavi motif: GIVRIM, EL"BEL"NDE
Gõvrõmdan sonraki beyaz: SIÇAN D"$"
Sõçan di!inden sonra gelen mavi ve kõrmõzõ kõsõmlarõn ortasõndaki motifler: KÜPE
Küpelerin altõndaki motif: GIVRIM
Mihrap !eklindeki etrafõ GIVRIM motifleriyle süslü motif: ZENC"R
Zencirlerin ortasõndaki, kö!enin tam altõndaki motif: T"L"FL" KÜPE
Tilifli küpenin ortasõ: GURD ÂZI
Kaynak Ki!i: Döndü Kõlõç
Örnek
:4
"smi
"nceleme Tarihi
Bulundu u Yer
Bulundu u Tarih
Türü
: Çatkõlõ Kilim
: 2010
: 2007
: Yaygõ
Boyutlarõ
:
:2m
: 3,50 m
En
Boy
Kullanõlan Gereçler
Çözgüde : Yün
Atkõda : Yün
Desende : Yün
:
Zeminde : Kõrmõzõ,
krem, mavi
Desende : Kõrmõzõ, lacivert, ye!il,
siyah, koyu bej, koyu kahve
Kilimde Kullanõlan
Motif isimleri
: Yedirgi, barnak, e rimceli, sacaklõ yõldõz, gurd a zõ,
goç boynuzu, golon, kupe, tilifli, it izi.
Kullanõlan Boyar
Madde
: Kök Boya kullanõlmõ!tõr
Kompozisyon
: Yaygõ olarak kullanõlmaktadõr. Tek parçadõr.
Motifler soldan itibaren sõrasõyla;
1- Sarõ kõsõm: YED"RG"-BARNAK
2- Lacivert kõsõm içindeki motif: E#R"MCEL"
3- Lacivert içindeki motifler: SAÇAKLI YILDIZ (üst sarõdan sonraki lacivert içindeki
motif)
4- Mavinin içindeki motifler: E#R"MCEL" GURD AZI
201
_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
56789101112-
Barnaktan sonra en üst ve alt kö!elerdeki E#R"MCEL" GURD AZI
Aralardaki GURD AZI
Ortadaki beyaz motifin alt ve üst ba!larõ GOÇ BOYNUZU
Ortadaki motif: iç içe GOLONLARDAN meydana gelmi!
Golonlarõn birle!ti i orta kõsmõn iki tarafõnda ki !ekil: KÜPE
Golonlarõn üst kõsmõndaki üç motif: T"L"FL"
Yan yana olan tilifli barnaklarõn altõndaki barnak küçük motif: "T "Z"
"t izlerinin alt ve üstündekiler: GURD AZI
Kaynak Ki!i: Fadime Bozdo an
Örnek
:5
: Mihraplõ Kilim (Bu kilimde mihrabõn içindeki
bölümde insan organlarõ motiflendirilmi!tir. Mihrap !eklinde oldu u
için bu adõ almõ!tõr.
"nceleme Tarihi
: 2010
Bulundu u Yer
: Adana Tufanbeyli
Çakõrlar Köyü
Türü
: Yaygõ
Boyutlarõ
:
En
: 1,50 m
Boy
: 2,50 m
Çözgüde : Yün
Atkõda : Yün
Desende : Yün
Zeminde : Kõrmõzõ, mavi, ye!il
Desende : Ye!il, siyah, kõrmõzõ, beyaz,
mavi, ye!il, kahve
Kilimde Kullanõlan
Motif isimleri
: Yedirgeli, barnak, çatkõlõ
kõvrõm, çif (çift barmak) barnak,
garagöz, elma, küpeli kõvrõm, taygozü, omur ilik so anõ, omurilik (omurga),
gadõn gobe i, saymen
Kullanõlan Boyar
Madde
: Kök Boyalar kullanõlmõ!tõr
Kompozisyon
:Yaygõ olarak kullanõlmaktadõr. Tek parçadõr. Bu kilimin asõl özelli i mihrap
içindeki kullanõlan motifin insan vücudunu temsil etmesidir. Mihrabõn en üst kö!esindeki motif
taygözü olarak adlandõrõlõr. Bu motif insan ba!õnõ temsil etmektedir. Tay gözünün altõndaki motif
(kõrmõzõ) omurilik so anõnõ, omurilik so anõnõn altõndaki tõrtõklõ !ekil omurgayõ, onun altõndaki be!
beyaz üçgenden meydana gelen kõsõm kadõn göbe ini, a!a õ ve yukarõ uzanan uzantõ !ekilleri de el
ve ayaklarõ temsil etmektedir.
Motifler sa dan itibaren sõrasõyla;
1- Ye!il kõsõm: YED"RGEL"
2- Siyah kõsõm: BARNAK
"smi
202
Gazi Türkiyat
_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
345678910111213141516-
Kõrmõzõ ortasõndaki motif: ÇATKILI KIVRIM
C"VT BARNAK
Mavi içindeki, çift barnak arasõndaki motif: GARAGÖZ
Çift barnaktan sonra üst kö!edeki motif: KÜPEL"
Küpelinin altõndaki motif: GARAGÖZ
Garagözün altõndaki motif: ELMA
Mihrap gõvrõmlardan meydana gelmi!: KÜPEL" GIVRIM
Mihrabõn içindeki !ekil "NSAN VUCUDUNU motive ediyor.
Mihrabõn en üst kö!esindeki motif: TAYGÖZÜ (Bu motif ba!õ temsil ediyor olmalõ)
Taygözünün altõndaki motif: ÖMÜR"L"K SO#AN
Omurilik so anõndan sonraki tõrtõklõ !ekil: OMUR"L"K (omurga)
Omurili e ba lanan be! beyaz üçgenden meydana gelen kõsõm: GADIN GÖBE
OMUR"L"K biraz daha devam ediyor.
Kö!eli beyaz kõsmõn belirli adõ yok. Ortasõndaki motif: SAYMEN
Kaynak Ki!i
: Kamer Atõcõ
Örnek
:6
"smi
: Aynõlõ Keser Kilim (Birbirine benzeyen keser motiflerinden
meydana geldi i için bu ismi almõ!tõr.)
: 2007
: Yaygõ
Bulundu u Yer
Bulundu u Tarih
Türü
Boyutlarõ
En
Boy
:
: 2,50 m
:4m
Çözgüde : Yün
Atkõda : Yün
Desende : Yün
Zeminde : Kõrmõzõ, siyah
Desende : Kõrmõzõ, bej, sarõ, çingene
pembesi, mavi, ye!il
Kilimde Kullanõlan
Motif isimleri
: Kerpiç, sõçan di!i, e rimceli keser, çatkõlõ, gurdazõ, kupe
Kullanõlan Boyar
Madde
: Kök boyalar kullanõlmõ!tõr
Kompozisyon
203
_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Motifler yukarõdan a!a õya sõrasõyla;
1- Kenar motif: KERP"Ç
2- Beyaz kertikli çizgi: KALEM ya da SIÇAN D"$"
3- Ye!il motifler: E#R"MCEL"
4- E#R"MCEL"LER BARNAKLARA ba lanmõ!.
5- Keserlerin dõ! kenarlarõnda, aralarõnda ELMA ve DOLDURDÖK motifleri görülüyor.
6- Büyük keserin içinde küçük bir KESER motifi
7- Küçük keserin içindeki motif: ÇATKILI
8- Keserlerin kö!elerinde GURD A#ZI, yanlarõnda KÜPELER görülüyor.
Kaynak Ki!i: Menek!e Kõlõç
Örnek
:7
"smi
Bulundu u Yer
Bulundu u Tarih
: Mehraplõ (mihraplõ) Kilim
: 2007
Türü
Boyutlarõ
: Yaygõ
:
: 1,50 m
: 2,50 m
En
Boy
Çözgüde : Yün
Atkõda : Yün
Desende : Yün
Zeminde : Siyah, beyaz,
kõrmõzõ, mavi
Desende : kõrmõzõ, bej,
mavi, siyah,
ye!il, koyu mavi,
sarõ
Kilimde Kullanõlan
Motif isimleri
: El, gurd azõ, kurd a!õ, mihrap, kõvrõm, çifte barnak, elma, doldurgeç
(doldurdök)
Kullanõlan Boyar
Madde
: Kök boyalar
Kompozisyon
: De i!ik bir kilim örne idir. Alõ!õlagelmi! kilim motiflerinden
meydana gelmi!tir.
Motifler üstten itibaren !öyle sõralanmaktadõr;
1- EL motifleri
2- GURD ÂZI-GURDA$I motifleri
204
Gazi Türkiyat
_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
3456789-
Kõrmõzõ zemin ortasõndaki motif: M"HRAP
Mihrap kõsmõ motifi: GIVRIM
Mihrabõn yan kenarlarõ: C"VTE BARNAK
Mihrabõn içinde ve dõ!õnda: GURD AZI ve GIVRIMLI motifler
Mihrabõn üst iki yanõnda: ELMA motifleri
Elma motiflerinin yanlarõndaki motifler: DOLDURGEÇ ya da DOLDURDÖK
Kilimin yan taraflarõnda BARNAK, GURD ÂZI – GIVRIM motifleri
görülmektedir.
Kaynak Ki!i: Emine Atõcõ
Örnek
:8
"smi
: Küpeli Kilim (Di er deyi!le deliler (deller) çiçe i) Kilimdeki çiçek
motifleri deller çiçe i adõnõ aldõ õ için deller çiçe i, küpeli kõvrõmlara
yer verildi inden küpeli kilim adõnõ almõ!tõr.
Bulundu u Yer
Bulundu u Tarih
Türü
: 2007
: Yaygõ
Boyutlarõ
:
: 1,25 m
:2m
En
Boy
Çözgüde : Yün
Atkõda : Yün
Desende : Yün
Kullanõlan Teknikler: Kilim (yaygõ)
Zeminde : Kõrmõzõ, mavi
Desende : Kõrmõzõ, mavi, siyah,
sarõ, kahve
Kilimde Kullanõlan
Motif isimleri
: Kerpiç, omurili i, deller çiçe i, dal,
yaprak, çiçek, küpeli, saray, çatkõlõ
Kullanõlan Boyar
Madde
: Kök boyalar
Kompozisyon
: Av!ar kilimlerinde genelde kö!eli motifler sembol olarak
kullanõlõrken burada çiçek motifleri kullanõlmõ!tõr.
Sol kenardan itibaren motifler sõrasõyla;
1- Kahverengi kõsõm içindeki motifler: KERP"Ç
2- Kõrmõzõ ve siyah çizgiler: ÖMÜR"L"#"
3- Gri kõsõmdaki çiçek motifleri: DELLER Ç"ÇE#"
205
_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
456789-
Çiçeklerin dal kõsõmlarõ: DAL
Dallarõn üzerinde yaprak motifleri görülüyor: YAPRAK
Dallarõ birle!tiren motifler: ÖMÜR"L"#"
Siyah, kõrmõzõ omurili i desenlerinin çizdi i kõrmõzõ bölüm içindeki motifin siyah
ve ye!il renkle dokunan kõsmõ Ç"ÇEK ve KÜPEL" GIVRIM motiflerinden meydana
gelmi!.
Gri bölüm içindeki kõrmõzõ motif: SARAY
Sarayõn ortasõndaki motif: ÇATKILI
Örnek
:9
"smi
: Seleser Kilim: Bu kilimin niçin böyle ifade edildi i
pek çok Av!ar hanõmõna sordu umuzda aldõ õmõz cevap,
“Biz seleser diyok” oldu.
: 1974
: Yaygõ
(yolluk)
Bulundu u Yer
Bulundu u Tarih
Türü
Boyutlarõ
En
Boy
:
: 1,50 m
: 4,50 m
Çözgüde : Yün
Atkõda : Yün
Desende : Yün
(yaygõ
)
Zeminde : Kõrmõzõ, siyah, ye!il, sarõ, mavi
Desende : Kõrmõzõ, ye!il, siyah, çingene pembesi, beyaz, kahve,
Kilimde Kullanõlan
Motif isimleri
: El, sõçan di!i, sõ õr südü, gurda!õ, gõvrõm, goç boynuzu, yõldõz
Kullanõlan Boyar
Madde
: Kök Boya
Kompozisyon
: Yolluk olarak kullanõlmak amacõyla yapõlmõ!tõr.
Motifler yukarõdan itibaren sõrasõyla !öyledir;
1- Dõ! kenar: EL
2- Mavi kertikli çizgi: SIÇAN D"$"
3- E ri çizgi (beyaz noktalõ) : SI#IR SÜDÜ
4- Sõ õr südüne ba lõ motif: GURD A$I
206
Gazi Türkiyat
_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
5678-
Karelerin kenarõ: SIÇAN D"$"
Sõçan di!iyle çevrelenen karenin içi: GIVRIM. Arka arkaya gelen gõvrõmlar içeride
bir kare meydana getirmi!.
Gõvrõmdan sonra gelen sõçan di!i ile çevrelenen iç karenin içi: GOÇ BOYNUZU
Goç boynuzunun içi: TEK GANATLI YILDIZ
Örnek
: 10
"smi
: Köleker Kilim (Di er deyi!le muskalõ kilim. Motifler
muskaya benzedi i için bu ismi almõ!tõr.)
: 2007
: Yaygõ
Bulundu u Yer
Bulundu u Tarih
Türü
Boyutlarõ
En
Boy
:
: 1,50 m
: 3,50 m
Çözgüde : Yün
Atkõda : Yün
Desende : Yün
Zeminde : Kõrmõzõ
Desende : Beyaz, siyah,
sarõ, açõk mavi,
koyu mavi,
kõrmõzõ, kahve
Kilimde Kullanõlan
Motif isimleri
: Kerpiç, yarõm muska, dikme, yedirgeli barnak, muska
Kullanõlan Boyar
Madde
: Kök boyalar
Kompozisyon
: Uzun yaygõ olarak kullanõlmaktadõr.
Motifler yukarõdan a!a õya sõrasõyla;
1- Yarõm üçgenleri içine alan motif: KERP"Ç
2- Yarõm üçgen motifleri: YARIM MUSKA
3- Muskalarõn içindeki motif: D"KME
4- Muskalarõn arasõndaki kõsõm; Beyaz kertikli kõsõm: YED"RGEL" BARNAK, Siyah
zemin içindeki sarõ kõsõm: MUSKA
Kaynak Ki!i: Mahide Kõlõç
207
_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Örnek
: 11
"smi
: Kertmeli Kilim
Bulundu u Yer
Türü
: Yaygõ
Boyutlarõ
:
En
: 2,50 m
Boy
:4m
Çözgüde : Yün
Atkõda : Yün
Desende : Yün
(yaygõ)
Zeminde: Kõrmõzõ, siyah
Desende: Siyah, mavi,
çingene pembesi, sarõ, beyaz,
kõrmõzõ, ye!il, çivit mavisi
Kilimde Kullanõlan
Motif isimleri
: Gõrak,
barnak, kerpiç, saymen, sõ õr
sudü, gurd a zõ,
elma, e rimceli, yõldõz, saray, kertmeli barnak
Kullanõlan Boyar
Madde
: Kök boyalar
Kompozisyon
: Yaygõ olarak kullanõlmõ!tõr. Tek parçadõr.
Motifler sa dan sola sõrasõyla;
1- Kenar: GIRAK
2- BARNAK
3- Kõrmõzõ içindeki büyük motifler: KERP"Ç
4- Kerpiçin içindeki motif: SAYMEN
5- BARNAK
6- SI#IR SÜDÜ
7- Sõ õr südüne ba lõ: GURD AZI
8- BARNAK
9- Karenin içinde: Sa üst kö!edeki motif: ELMA
10- Elmanõn yanõndaki motif: E#R"MCEL"
11- Elmanõn altõndaki motif: Yan taraf: GURD ÂZI, alt ve üst taraf: E#R"MCEL"
12- Sa alt kö!edeki mavi motif: Dõ!: GURD ÂZI, "ç: YILDIZ, Orta: SARAY
13- Orta kertmeli kõsõm: Kertmeli BARNAK
14- GIVRIM ve yanlardaki gurd a õzlarõndan meydana gelen kahverengi kõsõm içindeki
mavi kõsõm: GIVRIM
15- Göbek kõsmõ: GIVRIM ve GURD AZI
208
Gazi Türkiyat
_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Örnek
: 12
"smi
Bulundu u Yer
Bulundu u Tarih
: Kertmeli Kilim (Motifler kertme esasõna dayandõ õ için bu ismi almõ!tõr.)
: 2007
Türü
Boyutlarõ
: Yaygõ
:
: 1,50 m
:4m
En
Boy
Çözgüde : Yün
Atkõda : Yün
Desende : Yün
Zeminde : Kõrmõzõ, beyaz, siyah
Desende : Siyah, beyaz, kahve, kõrmõzõ,
çivit mavisi, ye!il, koyu bej
Kilimde Kullanõlan
Motif isimleri
: Kertme, gõvrõm, yâr yâra küstü,
tay gözü, saç örgüsü, saymen,
kerpiç gõvrõm, gu!, doldurdök
Kullanõlan Boyar
Madde
: Kök boyalar
Kompozisyon
Motifler kenardan itibaren;
123456-
Dõ! kenar: KERTME
Beyaz içindeki motif: GIVRIM
Gõvrõmõn içi: YAR YARA KÜSTÜ
Barnaklarõn arasõ: TAY GÖZÜ
"ç hattõ sõnõrlayan beyaz barnak iç içe oldu undan: SAÇ ÖRGÜSÜ
Saç örgüsünden sonraki sarõ motifin yan kõsõmlarõ: GURDA$I, alt ve üst kõsõmlarõ:
SAYMEN
7- Beyaz büyük motif: KERP"Ç
8- Kerpiçin içi: GIVRIM
9- Ortadaki kerpiçin dört kö!esindeki motif: GU$
10- Gu!un üstündeki küçük motif: DOLDUR DÖK (Bu motif bo!luklarõ doldurmaya
yarõyor. Belirli bir !ekli yok.)
Kaynak Ki!i
: Hamide Çakõr
209
Ay!en KIL
LIÇ - Gonca YAYAN
____________________________________________________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________________________
Örnek
: 133
"smi
: Elm
malõ Kilim (Elm
ma motiflerinden
n meydana gelddi i bu ad verilm
mi!tir.)
: Tuffanbeyli Çakõrlaar Köyü
Bulundu u Yer
Bulundu u Tarih: 2007
Boyutlarõõ :
En
Boy
:1m
:3m
Kullanõlann Gereçler:
Çözgüde : Yünn
Atkõda : Yünn
Desende : Yünn
Kullanõlann Teknikler: Kiilim (yaygõ ve yolluk)
y
Kullanõlann Renkler :
Zemindde: Kõrmõzõ, beyyaz
Desendde: Kõrmõzõ, beyyaz, mavi, ça laa ye!ili,
siyah, bej, koyu
k
mavi, kahvve, sarõ
Kullanõlann
Motif isim
mleri
: Kuppeli, gõvrõm, elm
ma
Kullanõlann Boyar
Madde
: Kökk boyalar
Kompozisyon
: Yollluk ve yaygõ ollarak kullanõlm
maktadõr.
Kenar mootifleri
: KU
UPEL" GIVRIM
M
Ortadaki Motifler : ELM
MA
K Nuru Çakõõr
Kaynak Ki!i:
Örnek
: 144
"smi
: Karragöz Kilim
(Kõrllarda yeti!en gaaragöz adlõ bir
çiçekkten adõnõ almõ!!tõr.)
Bulundu u Yer: Tufanbeeyli Çakõrlar Kööyü
Türü
Boyutlarõõ :
En
Boy
210
: Yayygõ
: 1,500 m
: 2,500 m
G Türkiyat
Gazi
_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Çözgüde: Yün
Atkõda : Yün
Desende: Yün
Kullanõlan Teknikler: Kilim yaygõ
Zeminde: Siyah, pembe, bordo, küf ye!ili,
bej, kõrmõzõ
Desende: Siyah, bej, pembe, beyaz, mavi,
küf ye!ili
Kilimde Kullanõlan
Motif isimleri
: Yedirge, e rimceli, kupe, saymen, kerpiç, gõvrõm, garagöz ve gurd a!õ.
Kullanõlan Boyar
Madde
: Kök boyalar
Kompozisyon
: Yaygõ olarak kullanõlmakta olup, tek parçalõdõr.
Motifler soldan sa a !öyle adlandõrõlõyor;
1- Pembe kenar: YED"RGE
2- Beyaz çizgi: E#R"MCEL"
3- E rimcelinin kö!esindeki motif: KÜPE
4- E rimcelinin bo!luklarõndaki motif: SEYMEN-SAMEN
5- Üst üste üçgenlerin meydana getirdi i çizgi motif: KERP"Ç
6- Yanlardaki kerpiçlerin üste birle!tirildi i motif: GIVRIM. (Gõvrõmlar kilim boyunca
enine rengarenk devam ediyor.)
7- Gõvrõmlarõn arasõndaki motif: GARAGÖZ
8- Kilimin üst tarafõndaki de i!ik tarz çizgi: E#R"MCEL"
9- E rimceli arasõndakiler: GIVRIM VE GURD A$I (yan taraf)
10- Gõvrõm ve gurd a!õndan meydana gelen motif sõrasõyla SAYMEN takip etmi!tir.
Kaynak Ki!i: Kamer Atõcõ
Örnek
: 15
"smi
: Mõhraplõ Kilim (Mihraplõ)
Bu kilim ana motifi mihrap oldu u
için bu ismi almõ!tõr. Bu tür
kilimlerin küçükleri namazlõk olur.
Bulundu u Yer
Bulundu u Tarih
Türü
: Yaygõ
Boyutlarõ
:
En
: 1,50 m
Boy
: 2,50 m
: 2007
Çözgüde : Yün
211
_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Atkõda : Yün
Desende : Yün
Zeminde: Beyaz, kõrmõzõ, mavi, ye!il, tarçõn
Desende: Ye!il, bej, kõrmõzõ, açõk mavi,
beyaz
Kilimde Kullanõlan
Motif isimleri
: Barnak, tuc-haç (tunç-haç) (arkaik buluntulardaki bir parçaya benzetiliyor.)
Saray, mõhrap, e rimceli, elma
Kullanõlan Boyar
Madde
: Kök boyalar
Kompozisyon
: Yaygõ olarak kullanõlmaktadõr.
Motifler sõrasõyla;
1- Dõ! kenar motifi: BARNAK
2- Barnaklarõn arasõ: TUC-HAÇ (Arkaik buluntulardaki bir parçaya benzetildi i söylenir.)
3- Altõgen motifler: SARAY
4- Kenar motif (barnaklar arasõnda TUÇ) aynen tekrarlanmõ!.
5- Beyaz kõvrõmlardan meydana gelen: MEHRAP
6- Beyaz mihrabõn hemen bitiminde içe do ru dokunmu! kar!õlõklõ ye!il motif
E#R"MCEL" (Bu motif altta ye!il gõvrõmlara ba lõ olarak devam ediyor.)
7- Mihrabõn hemen iç kö!esinde bir ELMA motifi ve onun hemen altõnda arka arkaya
üç tane SARAY motifi.
Kaynak Ki!i: Halime Bozdo an
Örnek
: 16
"smi
: Kertmeli, Taraklõ Kilim
Bulundu u Yer
Türü
: Yaygõ
Boyutlarõ
:
En
: 1,50 m
Boy
:3m
Çözgüde : Yün
Atkõda : Yün
Desende : Yün
Kullanõlan Teknikler: Yaygõ, kilim
Zeminde: Açõk kahve, bej, kõrmõzõ
Desende: Beyaz, kõrmõzõ, çivit mavi,
kahve
212
Gazi Türkiyat
_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Kilimde Kullanõlan
Motif isimleri
: Barnak ve saymen
Kullanõlan Boyar
Madde
: Kök boyalar
Kompozisyon
Kaynak Ki!i
: Yaygõ olarak kullanõlmaktadõr. BARNAK motiflerinin çe!itli !ekilde
birle!tirilmesiyle meydana gelmi! bir taraklõ kilim örne idir.
Barnaklarõn arasõna SAYMEN motifleri girmi!tir.
: Nuru Çakõr
Örnek
: 17
"smi
: Elli Kilim
Bulundu u Yer: Tufanbeyli Çakõrlar Köyü
Türü
: Yaygõ
Boyutlarõ :
En
Boy
:2m
:4m
Çözgüde: Yün
Atkõda : Yün
Desende : Yün
Kullanõlan Teknikler: Yaygõ,
kilim
Zeminde: Kõrmõzõ
Desende: Siyah, turuncu,
ye!il, çivit mavi, sarõ, beyaz,
kahve, ye!il, çingene pembesi
Kilimde Kullanõlan
Motif isimleri
: El ve çõbõk motifleri kullanõlmõ!tõr.
Kullanõlan Boyar
Madde
: Kök boyalar
Kompozisyon
: Yaygõ olarak kullanõlmaktadõr.
Kaynak Ki!i
: Hürriyet Kartal
Örnek
: 18
"smi
: Saray Kilim (Motiflerin adõ saray oldu u için bu ismi almõ!tõr.)
Türü
: Yaygõ
213
_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Boyutlarõ :
En
Boy
:1m
: 1,50 m
Çözgüde : Yün
Atkõda :Yün
Desende :Yün
Kullanõlan Teknikler: Yaygõ, kilim
Zeminde: Kõrmõzõ, kahve, ye!il
Desende: Siyah, sarõ, pembe,
kõrmõzõ, mavi
Kilimde Kullanõlan
Motif isimleri
: Saray, çõbõk, tahta, so ulcan (solucan)
Kullanõlan Boyar
Madde
: Kök boyalar
Kompozisyon
: Yaygõ olarak kullanõlmõ!tõr.
Motifler sõrasõyla yukarõdan a!a õya;
1- TAHTA ve ortasõnda SO#ULCAN
2- Kö!eli motifler: SARAY
3- Ye!il çizgi: ÇIBIK
4- Ye!il kalõn çizgi: TAHTA
5- Kö!eli motifler: SARAY
Kaynak Ki!i: Menek!e Kõlõç
Örnek
: 19
"smi
: Gõlõç Kilim (Kõlõç Çuval)
Türü
: Çuval
Boyutlarõ :
En: 1,25 m
Boy: 1,50 m
Çözgüde : Yün
Atkõda : Yün
Desende : Yün
214
Gazi Türkiyat
_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Zeminde: Kõrmõzõ, kahve, sarõ
Desende: Kõrmõzõ, bej, beyaz, siyah,
pembe, kahve
Kilimde Kullanõlan
Motif isimleri
: Çõbõk, tahta, solucan, gõlõç, gõvrõm, sarõ çõbõk, gayma
Kullanõlan Boyar
Madde
: Kök boyalar
Kompozisyon
: Bu kilim çuval olarak kullanõlmak için yapõlmõ!tõr. Topra a ba lõ olan
Av!arlarda kilim çok önemlidir. Eskiden Av!ar kõzõnõn çeyizi kilim-çuval demektir. Erzaklar
bunlarla doldurulup duvar kenarõna dizilir. Günümüzde bu gelenek eski önemini kaybetmi!tir.
Çuvaldaki motifler de sõrasõyla !öyledir;
1- CIZGI (parmakla tutulmu! kõsõm) : ÇIBIK
2- Geni! bo!luk: TAHTA
3- Tahta içindeki kõvrõmlar: SO#ULCAN (Solucan)
4- Siyah pempe cõzgõlardan sonra: Üs üste SO#ULCAN motifleri yerle!tirilmi!.
5- Yukarõdan a!a õ uzanan içi nokta motifli uzun e ri motifler: GILIÇ (Çuval adõnõ bu
motiflerden almõ!tõr.)
6- Gõlõçlarõn arasõndaki altõgene benzeyen motif: GIVRIM (Bu motif iç içe
gõvrõmlardan meydana gelmi!, gõlõçlarõn bitim noktasõnda ise YARIM GIVRIM
motifi görülüyor.)
7- Ortadaki sarõ kolon: SARI ÇIBIK
8- Sarõ çõbõk’õn kenarõndaki beyaz noktalõ çizgi: GAYMA
Çuvallarõn sadece görünen kõsmõ motifli olur.
Sõralandõ õnda arkaya gelen kõsõm cõbõk ve
tahtalardan meydana gelir.
Kaynak Ki!i: Hürriyet Kartal
Örnek
"smi
Çuval
: 20
: Zõli Çuval, Bõtõraklõ
Türü
: Çuval
Boyutlarõ :
En
: 2,50 m
Boy
: 1,25 m
Çözgüde: Yün
Atkõda : Yün
Desende: Yün
215
_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Kullanõlan Teknikler: Kilim, zili
Zeminde: Siyah, kõrmõzõ, turuncu
Desende: Ye!il, siyah, kõrmõzõ, beyaz,
pembe, mor
Kilimde Kullanõlan
Motif isimleri
: Daban, çõbõk, ala boncuk, bõtõrak, golon, deve boncu u, gol, it izi
Kullanõlan Boyar
Madde
: Kök boyalar
Kompozisyon
kolandan
: "çindeki motifler: bõtõra a benzedi i için bõtõraklõ ortasõndaki
sarkan ipler ve boncuklardan ötürü de zilli çuval adõnõ almõ!tõr.
Motifler yukarõdan a!a õ sõrasõyla;
1- DABAN
2- ÇIBIK
3- Noktalõ çizgiler: ALA BONCUK
4- Ala boncuklarõn ortasõndaki baklava dilimi motifler: GOL
5- Golun ortasõndaki motif: BITIRAK
6- Yukarõdan a!a õya inen parça: GOLAN Golan ayrõca dokunup çuvala dikilmi!tir.
7- Golanõn üzerindeki boncuklar: DEVE BONCU#U
8- Golan üzerindeki motifler: "T "Z"
Kaynak Ki!i: Emine Kõlõç
Örnek
: 21
: Calmalõ Daban ya da Nergiz
Garagöz
Türü
: Çuval, zili
Boyutlarõ :
En: 1 m
Boy: 2 m
Çözgüde : Yün
Atkõda : Yün
Desende : Yün
Kullanõlan Teknikler: Çuval, kilim
Zeminde : Kõrmõzõ, siyah
Desende : Beyaz, kõrmõzõ, sarõ, siyah,
pembe, bej, kur!uni
Çuvalda Kullanõlan
"smi
216
Gazi Türkiyat
_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Motif isimleri: Çõbõk, taban, tahta, so ulcan, nergiz, direk, garagöz, saymen, alaboncuk
Kullanõlan Boyar
Madde
: Kök boyalar
Kompozisyon
: Bu çuvallara calmalõ taban ya da nergiz, garagöz adõ verilmi!tir. Motifler
nergize benzedi inden nergiz altõgenli motifler göze benzedi inden
garagöz adõ verilmi!tir.
Yandan itibaren sõrasõyla motifler;
1- ÇIBIK
2- Kõrmõzõ kõsõm: DABAN ya da TAHTA
3- Tahtanõn içindeki kõvrõmlar: SO#ULCAN
4- ÇIBIK
5- SO#ULCAN
6- Altõgen !ekiller: NERG"Z
7- Altõgeni enine ve boyuna kesen çizgiler: D"REK
8- Altõgenin içindeki dikdörtgenler: GARAGÖZ
9- Nergizin ortasõndaki beyaz motif: SAMEN-SEYMEN
10- Ortadaki sarõ kolon: TAHTA
11- Sarõ tahtanõn kenarlarõndaki noktalar: ALA BONCUK
12- Tahtanõn ortasõndakiler: SO#ULCAN
Örnek
: 22
"smi
: "tea (Bu dokuma Av!arlarõn temel gõdasõ olan un ve undan
yapõlan yiyeceklerin hazõrlanmasõ sõrasõnda kullanõlan örtüdür. (sofrabezi
gibi) Özellikle yufka yapõlõrken un bu örtü üzerinde elenir. Unla
yapõlan hamur i!leri ve benzeri yiyecekler de bu örtü üzerinde hazõrlanõr.
Çok sõradan bir örtüye bu kadar emek ve göz nuru dökülmesi
Av!ar hanõmlarõnõn ince zevk ve çalõ!kanlõ õnõn bir ifadesi
olarak de erlendirilebilir.
Türü
: Örtü
Boyutlarõ
:
En: "htiyaca göre de i!mektedir.
Boy: "htiyaca göre
de i!mektedir.
Çözgüde : Yün
Atkõda : Yün
Desende : Yün
Kullanõlan Teknikler: Yer bezi,
örtü
217
_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Zeminde: Yünün tabii rengi
Desende: Siyah
Kilimde Kullanõlan
Motif isimleri: Sõ õr südü, küpeli, kõvrõm
Kullanõlan Boyar
Madde
: Kök boyalar
Kompozisyon
: Alt ve üst tarafta sõ õrsüdü iki yan tarafõnda küpeli kõvrõm motifi
kullanõlmõ!tõr.
Alt ve üst taraftaki motif
Yan taraftaki motif
: SI#IR SÜDÜ
: KÜPEL" KIVRIM
Kaynak Ki!i: Döndü Atõcõ
NOT: Motif adlarõ, Av!arlara has söyleyi! özelliklerine uygun olarak
kullanõlmõ!tõr.
218
Gazi Türkiyat
Yün
Yün
!likli
!likli
!likli
Çatkõlõ
Aynalõ
Keser
Mehraplõ !likli
!likli
Zencirli
Mehtaplõ !likli
!likli
Keser
Küpeli
Sel Eser
Örn. 3
Örn. 4
Örn. 5
Örn. 6
Örn. 7
Örn. 8
Örn. 9
Örn. 10 Kölekler
Örn. 11 Kortmeli
Örn. 12 Kertmeli
!likli
!likli
!likli
!likli
Yün
Yün
Yün
Yün
Yün
Yün
Yün
Yün
Yün
Yün
Örn. 2
!likli
Köleker
Örn. 1
Dokuma Kullanõlan
Teknikleri Malzeme
Kilim
Çe!itleri
Tablo
Kilim
Kilim
Kilim
Kilim
Kilim
Kilim
Kilim
Kilim
Kilim
Kilim
Kilim
Kilim
Teknik
Türü
Renkler
1.5x4
2.5x4
1.5x3.5
1.5x4.5
1.25x2
1.5x2.5
2.50x4
1.50x2.5
2x3.5
Kõrmõzõ mavi, ye"il, siyah beyaz,
kahve
Kõr, krem, mavi, lacivert, ye"il,
si, kahve
Yaygõ
Yaygõ
Yaygõ
Yaygõ
Yaygõ
Yaygõ
kerpiç, sõçan di"i, çatgõlõ, barnak
yedirgi, barnak, e#rimceli, saçaklõ yõldõz,
gurt a#zõ, goc boynuzu, küpe, tilifli it izi
yedirgeli, çatkõlõ kõvrõm, karagöz, küpeli,
elma, insan vücudu, toy gözü, omurilik
so#anõ, kadõn göbe, saymen
Barnak,sõ#õr sidi#i, boncuk, gurd a"õ,
elma, çiçek saray
barnak, çatgõ, keser, doldurgeç, e#ilim
celi, cirlek yõldõzõ, saçaklõ yõldõz
kerpiç, gurt a#zõ, saymen, eli belinde,
sõçan di"i, zencir, tilifli, küpe
Desen ve Motif
el, gurt agõzõ, mihrap, gõvrõm, elma,
doldurgeç
kerpiç, omurili#i, deler çice#i, çicek ,
kõr, mavi, si, sarõ, kah.
küpeli, kõvrõm, küpeli, saray, çatkõlõ
kõrmõzõ, siyah ye"il, sarõ, mavi,
el, sõçan di"i, sõ#õr südü, gurt azõ, gõvrõm,
beyaz, ç. Pembesiyah ye"il, kah koç boynuzu, yõldõz
kerpiç, yarõm muska, dikme, yedirgeli,
kõrmõzõ, beyaz, si, sarõ mavi, kah
barnak
kõrmõzõ, siyah mavi, ç.
gõrak, barnak, kerpiç, soymen, sõ#õr südü,
Pembesiyah ye"il
evrimceli, barnak
kertme, gõvrõm, yar yara küstü, tay gözü,
kõrmõzõbeyaz, siyah kahve ye"il
saç örgüsü, kerpiç, gu", doldur dök
Kõrmõzõ , siyah bej, ç.
Pembesiyah mavi, ye"il
Siyah beyaz, kõrmõzõmavi bej,
Yaygõ
ye"il, sarõ
Yaygõ
Yaygõ
3.50x5.50 Yaygõ
kõr,kah,si,tur, beyaz, a.ye"il,
k.ye"il
si, haki, bej, sarõ, pembe, kõr,
2.50x4.50 Yaygõ
ye"il, mavi
kõr, mavi, krem, si, krem, beyaz,
3.50x3.50 Yaygõ
sarõ, kah
Ölçüler
_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Tablo ile ilgili açõklamalar:
Örn- örnek
Kõr- kõrmõzõ
Tur- turuncu
Si- siyah
a. ye!il- açõk ye!il
k. ye!il- koyu ye!il
kah- kahverengi
ç. Pembe- çingene pembesi
a. mavi- açõk mavi
SONUÇ
Adana "li Tufanbeyli "lçesi Çakõrlar Köyündeki Av!ar dokumalarõ
üzerine yapmõ! oldu umuz ara!tõrmamõzda 18 kilim (yaygõ, yolluk), 3 çuval,
1 itea (sofra örtüsü), 1 çanta olmak üzere toplam 23 adet malzeme tespit
ettik. Malzemelerde kullanõlan motifleri, renk ve dokuma teknikleri
açõsõndan ele aldõk.
Bir Av!ar köyü olan Çakõrlar Köyünde halen dokunmakta olan
kilim, çul, çuval, sofra örtüsü, yastõk, sedir yaygõsõ, yer yaygõsõ, heybe ve
çantalar günümüzde çe!itli amaçlarla kullanõlmaktadõrlar. Bu dokumalarda
yaygõn olarak kilimlerde ilikli dokuma, çuval, çul gibi dokumalarda cicim
tekni i, di er dokumalarda da zili tekni i kullanõlmaktadõr. Bu dokumalarõn
atkõ ve çözgülerinde kullanõlan yün iplikleri kök boyalarla boyanmaktadõr.
Bugün de Çakõrlar Köyü Av!ar dokumalarõnda (kilim, çuval, vb.)
dokuyucunun ruh hâlini yansõtan tamamen geleneksel motifler
kullanõlmaktadõr. Altõgenler, e!kenar dörtgenler, koç boynuzlarõ, elibelinde,
kancalar, kõvrõmlar, çengeller gibi pek çok motif günümüzde kilimlerde
kullanõlmaktadõr. Eskiden günümüze gelinceye kadar motif ve renklerde
küçük de i!iklikler olsa da dokuyucunun kendi yaratõcõlõ õnõ bugün de bu
kilimlerde devam ettirdi ini görmek, bu kültürün ya!adõ õnõn bir göstergesi
olarak bizim açõmõzdan da sevindiricidir. Özellikle kültürümüzü ya!atan
Av!ar hanõmlarõna hayranlõ õmõzõ ve te!ekkürlerimizi sunmak bizim için bir
görevdir.
Biz bu çalõ!mamõzda ara!tõrmacõlarõn ula!amadõklarõ bir bölgeye bu
bölgede can çeki!mekle beraber halen nefes almaya devam eden Av!ar kilim
kültürüne dikkat çekmeye çalõ!tõk. Teknolojinin hakim oldu u dünyada
kilim ve kilimcili imiz tehlike altõndadõr. Tanõtmaya çalõ!tõ õmõz bu ücra da
_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
köyünde bile bir zamanlar gõpta ile baktõ õmõz her duvarõ, sedirleri,
yastõklarõ, nakõ! nakõ! kilimlere dö!enmi! köy odalarõ artõk resimlerde bile
yok. Yerini ucuz makina halõlarõ almõ! bulumaktadõr. Modernlik adõna köy
hanõmlarõ (üzülerek söylüyorum içlerinde ya!adõ õm için çok iyi biliyorum
dõ! dünyaya en kapalõ ya!ayan Av!ar hanõmlarõ bile) ellerindeki
çeyizlerinden kalan kilimleri köylerine gelen çerçilere (seyyar satõcõ) satõp
yerine ucuz sentetik makina halõlarõ alõyor. Biz bu kültür de erlerimize sahip
çõkõlmasõnõ, kilim ve kilimcili in öneminin köylerimizin en ücra noktalarõna
kadar iletilmesini istiyoruz. Özellikle köylerde ya!ayan genç kõzlarõmõza
çe!itli etkinliklerle dokumacõlõ õn ö retilmesini öneriyoruz.
Üniversitelerdeki ara!tõrmacõlarõn, ilgili bakanlõklarõmõzõn bu
konudaki program ve projeleri desteklemelerinin olumlu sonuçlar verece ine
inanõyoruz.
221
_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
KAYNAKÇA:
ACAR, Belkõs (1975): Kilim ve Düz dokuma yaygõlarõ, stanbul
ACAR, Belkõs (1982) : Kilim, Cicim, Zili, Sumak, stanbul
AKPINAR, Feriha (2003) : !anlõ Urfa Karakeçeli Kilimleri, Atatürk Kültür Merkezi
Yayõnõ, No:295, Bilimsel Ara"tõrma Dizisi:1, Ankara
ANON M (1975) : Türk Ansiklopedisi, CXXII, Ankara
ANON M (1958) : Ayes, Synthetic, The Encyelopedi Britannica VII.
ATE!, Mehmet (1996) : Mitolojiler, Semboller ve Halõlar, stanbul, Symbol Yay.
DEN Z, Bekir (1998) : Ayvalõk (Çanakkale) yöresi, Düz dokuma yaygõlar
Kilim,Cicim, Zili, Atatürk Kültür yay., No:169, Dumat
Ofset Bask., Ankara
D YARBEK RL N. (1972): Hun Sanatõ, stanbul.
DIYARBEK RL , Nejat (1973) : lk Türk Halõsõ, 1.Uluslararasõ Türk Folklor
Semineri, 8-9 Ekim, Ankara
DIYARBEK RL , Nejat (1984) : Pazõrõk Halõsõ, Türk Dünyasõ Ara"tõrmalarõ, Türk
Halõ Özel Sayõ, Ekim, Ankara
DURUL, Yusuf (1957) : Türkmen, Yörük, Av"ar Halõ ve Kilim Motifleri Üzerine
Ara"tõrmalar, Türk Etnografya Dergisi, Sayõ:2.
DURUL, Yusuf (1977) : Yörük Kilimleri, Ni#de Yöresi, stanbul
DURUL, Yusuf (1987) : Anadolu Kilimlerinden Örnekler(2), Ak Yayõnlarõ, Türk
Süsleme Sanatõ serisi:13, stanbul
ERBEK, Guran (1986) : Anadolu Motifleri Sergisi, zmir.
ERBEK, Guran (1988) : Kõlõm Catologue, No:1, stanbul
GÖRGÜNAY, N. (1983): “Bardõz Kilimleri”, II. Milletlerarasõ Türk Folklor
Kongresi Bildirileri, C.V., Maddî Kültür, Ankara.
GRYAZNOV, M.P.(1969): The Ancient Civilization Of Southern Siberia An
Archaeological Adverture, Geneva .
GÜVEML , Zahir : Anadolu Kilimlerinden Örnekler, Türk Kalkõnma Vakfõ, Kilim
Dergisi.
HERMANN, Haack (2007) : Do#u Halõlarõ, Ankara
JETTMAR,K. (1967): “Art Of Steppes”, The Eurasian Animal Style, London ,
s.114-138.
ORHUN, HN. (1991) : Av"arlar, Kültür Sanat Dergisi, 11, Eylül, Ankara
ONUK, Tacõser (2003) : !anlõ Urfa Karakeceli Kilimleri, Atatürk Kültür Merkezi
Yayõnõ, No:295, Bilimsel Ara"tõrma Dizisi:1, Ankara
Ö$EL, B. (1978) : Türk Kültür Tarihine Geçi", Ankara
PHILIPS, E.D.(1965): The Royal Hordes, Nomad Peoples Of The Steppes, London .
RÁSONY , L. (1978): “Türklerde Halõcõlõk Terimleri ve Halõcõlõ#õn Men"ei”, Türk
Kültürü Tarihine Giri , C.III, Ankara , s.169-171.
R!CE, T.T. (1965): Ancient Arts Of Central Asia, London 1965.
SALMAN, smail (2007), Adana. !lçeler Kültür Envanteri I, Ulusoy Ofset, Adana.
Adana li Tufanbeyli lçesi Çakõrlar Köyü Av"ar Kilimleri
_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Kaynak Ki iler
1- Sultan Kõlõç : 70 ya"õnda, e#itimsiz. Dokuma i"ini çocuklu#undan
beri yapõyordu. Bugün ya"amõyor.
2- Server Kõlõç : 75 ya"õnda, e#itimsiz. Dokuma i"ini çocuklu#undan
beri yapõyor.
3- Döndü Kõlõç: 90 ya"õnda, e#itimsiz. Bugün ya"amõyor.
4- Fadime Bozdo#an : 60 ya"õnda, ilkokul 3-ten terk. Dokuma i"ini
çocuklu#undan beri yapõyor. Yengesinden ö#renmi", "imdi
dokumuyor, "ehirde ya"õyor.
5- Kamer Atõcõ : 62 ya"õnda, e#itimsiz. Dokuma i"ini çocuklu#undan
beri yapõyor, ablasõnda ö#renmi".
6- Menek"e Kõlõç : 58 ya"õnda, e#itimsiz. Dokuma i"ini yengesinden
ö#renmi". !imdi dokumuyor, "ehre yerle"mi".
7- Emine Atõcõ : 80 ya"õnda, e#itimsiz. Dokuma i"ini anneannesinden
ö#renmi".
8- Mahide Kõlõç : 67 ya"õnda, e#itimsiz. Dokuma i"ini çocuklu#unda
annesinden ö#renmi". !imdi Almanya’da ya"õyor.
9- Hamide Çakõr : 52 ya"õnda, ilkokul mezunu. Dokumayõ annesinden
ö#renmi". !imdi "ehirde ya"õyor, dokuma yapmõyor.
10- Nuru Çakõr : 48 ya"õnda, ilkokul mezunu. Dokumayõ ablasõndan
ö#renmi" ve çocuklu#undan beri dokuma yapõyor.
11- Halime Bozdo#an : 42 ya"õnda, ilkokul mezunu. Çocuklu#undan
beri dokuma yapõyor. Annesinden ö#renmi".
12- Hürriyet Kartal : 48 ya"õnda, ilkokul mezunu. Annesinden ö#renmi",
çocuklu#undan beri dokuma yapõyor.
13- Döndü Atõcõ : 78 ya"õnda, e#itimsiz. Dokumayõ ablasõndan
ö#renmi".
.
223

Adana İli Tufanbeyli İlçesi Çakırlar Köyü Avşar Kilimleri

Transkript

Benzer belgeler

vecasol wsp - Vechem Kimya

Tur Oncesi Ekipman Kiyafet Listesi

Ankara Tavşanı Yetiştiriciliği

Dar Dokuma Tezgahı VARITEX V5MJ

Wooly Warmth.indd

Dar Dokuma Tezgahı VARITEX V5M