A˘MED b. MA˘MÜD Göynµklµ (d.~ 1650`ler, ö. > Mart 1759) AM

Transkript

HISTORIANS OF THE OTTOMAN EMPIRE
C . K a fa d a r H . K a r a t ek e C . F l eis c h er
A˘MED b. MA˘MÜD
Göynµklµ
(d.~ 1650’ler, ö. > Mart 1759)
HAYATI
A.M. Göynµk’te doÿmustur.1 Ta’rıƒ’inde 6 Sevval 1163/8 Eylµl 1750’de yapªlan
tevcihat kayªtlarªnda kendisinden Göynµklµ A˛med Efendi diye bahseder.2 Doÿum
tarihi kesin olarak bilinmemektedir. Ölµm yªlª Sicill’de 1172/1759 olarak verilmekte
ve öldµÿµnde 100 yasªnª geçmis olduÿu belirtilmektedir.3 A.M.’nin uzun bir ömµr
sµrdµÿµ, eserine kaydettiÿi IV. Me˛med (hµk. 1058-1099/1648-1687) dönemindeki
isyanª (1687) gördµÿµne ait bilgiden4 ve bu isyanªn elestirisini yapacak olgun bir yasta olmasªndan da anlasªlmaktadªr. Buradan hareketle A.M.’un 1060/1650’li yªllarda
doÿmus olduÿunu tahmin edebiliriz.
A.M. uzun bir ömµr sµrmesine raÿmen bugµn hem hayatªna hem eserine dair çok
az bilgi bulunmaktadªr. Babinger A.M.’nin eseri hakkªnda bir dipnotta kªsa bilgi vermis fakat hayatª hakkªnda açªklama yapmamªstªr.5 A.M.’den bahseden ve eserinin
yazmasªndan ilk faydalanan A.N.Kurat’tªr. Kurat makalesinde, A.M.’nin Osmanlª
tarih yazarlarª arasªnda hak ettiÿi yeri almasª gereken bir tarihçi olduÿuna dikkat çekmistir. Ayrªca hakkªnda çok az bilgi bulunan bu kisinin dil hususiyetlerine dayanarak
Anadolulu olabileceÿi ihtimali µzerinde durmustur.6 Daha sonra Romanyalª tarihçi A.
Tertecel A.M.’nin Prut seferine (1711) dair kaydettiklerinin Bodan (Moldovya) tarihi için bakir ve çok önemli bilgileri içerdiÿini belirterek arastªrªcªlarªn dikkatini bu
esere çekmek istemistir.7 A.M.’nin eseri ve hayatª S. Çolak’ªn 1999 tarihli Ta’rıƒ-i
Göynµklµ adªndaki doktora tezine de konu olmus Ta’rıƒ’i Osmanlª Devleti’nin 18.
yµzyªlª için önemli bir kaynak olarak sunulmustur. Basbakanlªk Osmanlª Arsivi’ndeki
tevcihat kayªtlarªnª esas alan E. Afyoncu makalesinde A.M.’nin kim olduÿu konusunu
aydªnlatmaya çalªsmªstªr (2004). A.M. Ta’rıƒ’inin Prut seferine ait 30 varaklªk bölµmµ Kurat tarafªndan Arap harfleriyle ve transkripsiyon halinde yayªnlanmªstªr.8 Tamamªnªn transkripsiyonlu metni ise S. Çolak ve A. Saÿªrlª tarafªndan yayªna hazªrlanmaktadªr.
A.M.’nin Ta’rıƒ’i ve diÿer bir çok bilgi bir yazma mecmua içindedir. A.M.’nin
hayatªna dair mevcut bilgiler çesitli vesileler ile bu mecmuaya dµstµÿµ notlarªndan
ibarettir. Bu notlardan hareketle A.M. mecmuasªnª yazmaya ve gµnlµÿµnµ tutmaya
basladªÿª zaman hazine-i birun katibidir. Kendisi bu görevdeyken Rusya’ya açªlan
Prut seferine (1123/1711) katªlmªs, sahit olduÿu olaylarª gµnµ gµnµne kaydetmistir.
1127/ 1715’te Avusturya’ya açªlan sefer dolayªsªyla kendisine hazine-i birun
katipliÿinin yanªsªra piyade mukabeleciliÿi görevi tevcih edilmistir9. Yaklasªk bir yªl
sonra 10 Sevval 1128/27 Eylµl 1716’da mevkufatçª olmustur.10 Kªsa sµre sonra, 11
Cemaziyelahir 1129/23 Mayªs 1717’de bu görevden azledilmistir.11 Eserine dµstµÿµ
kayda göre, 13 Sevval 1132/18 Aÿustos 1720 tarihinde cebeciler katibidir ve daha
© Makalenin tµm haklarª Osmanlª Tarihçileri’nin editörlerine aittir
(www.ottomanhistorians.com)
1
önce silahdar katipliÿi de yapmªstªr.12 A.M. bundan sonra 8 Sevval 1134/22 Temmuz
1722’de bµyµk kale tezkireciliÿine atanmªs13 ve yaklasªk bir yªl sonra 22 Sevval
1135/24 Temmuz 1723’de azledilmistir.14 A.M. azledildikten iki yªl sonra 12 Sevval
1137/24 Haziran 1725’de tekrar piyade mukabelecisi olmustur.15 9 Sevval 1142/27
Nisan 1730’da µçµncµ defa cebeciler katipliÿine atanmªstªr.16 Patrona Halil
ºsyanª’ndan kªsa bir sµre önce 16 Muharrem 1143/1 Aÿustos 1730 tarihinde ikinci
defa bµyµk kale tezkireciliÿi ve kµçµk ruznamçelik vekaleti kendisine ihsan
olunmustur.17 A.M.’nin Ta’rıƒ’indeki 4 Rebiµlahir 1143/17 Ekim 1730 tarihli
kayªttan isyandan sonra onun ikinci defa mevkufatçªlªk ile görevlendirildiÿi anlasªlmaktadªr.18 ºkinci mevkufatçªlªÿªnªn ardªndan ise 1 Zilhicce 1144/26 Mayªs 1732 ile 1
Cemaziyµlevvel 1145/ 20 Ekim 1732 tarihleri arasªnda kµçµk ruznamecidir.19 27
Muharrem 1149/7 Haziran 1736’da Osmanlª ordusu Rusya’ya karsª sefer için Dvüd
Pasa Sa˛rsª’na çªktªÿªnda A.M. kalyonlar defterdarªdªr ve seferden muaftªr. Ayrªca
bu görevi gereÿi Qªrªm’a gönderilmek için 5000 tµfenk-endaz levendat yazªmªna memurdur.20 A.M. 2 Rebiµlahir 1153/27 Haziran 1740’ta tekrar Anadolu muhasebecisi
atanmªs,21ancak 12 Sevval 1153/31 Aralªk 1740’ta bu görevden azlolunmustur.22
ub˛ı Ta’rıƒi’ne göre 17 Sevval 1155/17 Aralªk 1742 tarihinde tekrar cebeciler katipliÿine atanmªs23 ve bu görevde 7 Ramazan 1156/25 Ekim 1743’e dek kalmªstªr.24
Eserindeki kayda göre A.M., 14 Rebiµlevvel 1162’de/3-4 Mart 1749’da Istanbul’da
çªkan bir fªrtªnada zahire yµklµ gemilerin zarar gördµkleri bir zamanda anbar emini
olarak görevlidir.25 A.M. 12 Sevval 1158/7 Kasªm 1714’de sªkk-i sani defterdarª atanmªstªr ve 14 yªl bu hizmette bulunmus ve ölµnceye dek bu görevde kalmªstªr.26 A.M.
yµz yasªnª geçmis olarak Saban 1172/Mart-Nisan 1759’da ölmµs ve ˜skµdar’da defnedilmistir.27 Ta’rıƒ’ine dµstµÿµ son kaydªn 25 Receb 1172/24 Mart 1759 tarihini tasªdªÿª göz önµne alªnacak olursa, yazma islemini vefatªna kadar devam ettirdiÿi anlasªlªyor.
ESERLERº
Ta’rıƒ: Eserin mµellif elinden çªkmªs bir nµshasª Berlin, Staatsbibliothek, Ms.
or. quart. 1209 numarada kayªtlª bir mecmua içindedir. 20 x 30 cm. ebadªnda, kahverengi mesin ciltli olan eserin, cildinin iç kªsªmlarª çiçek motifleri ile sµslenmistir.
Mecmua 372 varaktªr ve bµyµk bir kªsmª nesih, zaman zaman divani yazª ile yazªlmªstªr. Bu mecmuada fiAzız Efendi ve fiAyn fiAlı Qnünnmesi’nden bilmecelere,
divan-ª hµmayunun elkab ve insa usullerinden bitkisel ilaçlara kadar 20’ye yakªn
farklª konuda giris bulmak mµmkµndµr. Ancak eserde pek çok sayfa ciltlenirken yanlªs yere konulmustur ve bu arada Prut seferine ait dört sayfa kaybolmustur. Eserin basªnda bir fihrist bulunur. Ancak buradaki sayfa numaralarª ile islenen konular pek
uyusmamaktadªr. Mecmuanªn önemli kªsmª y. 215b’den itibaren yazarªn, 11231172/1711-1759 yªllarª arasªnda sahit olduÿu olaylarª kaydettiÿi Ta’rıƒ kªsmªdªr.
A.M. bu esere bir isim vermemis, bazen “defter” olarak adlandªrmªstªr. S. Çolak
doktora çalªsmasªnda bu eseri Ta’rıƒ-i Göynµklµ adªyla anmªstªr.
2
A.M.’nin Ta’rıƒ’i 1 Muharrem 1123/19 Subat 1711’de Osmanlª ordusunun Rus
ordusuna karsª sefere çªkªsª ile baslamakta ve 25 Receb 1172/24 Mart 1759’da Sul†n
III. Muß†af’nªn (hµk. 1757-1774) kªzªnªn doÿmasª dolayªsªyla yapªlan senlikleri anlatªmªyla son bulmaktadªr. A.M. Ta’rıƒ’inde bizzat sahit olduÿu olaylarª kronolojik olarak gµnµ gµnµne kaydetmeye çalªsmªstªr. Ancak baslangªçta bunu titiz olarak yaptªÿª
halde 1128/1726 Avusturya seferi sonrasª, yaklasªk yaprak 295’ten itibaren buna fazla itina göstermemistir. Eserin sonlarªna doÿru ise bir seneyi birkaç not ile geçistirmis
ve bu bölµmde daha ziyade tevcihatlara yer vermistir. Bu yazmanªn basªnda A.M.’nin
adª geçmez, ancak eser okunduÿunda dµstµÿµ notlardan yazarªn bizzat kendisi olduÿu
anlasªlmaktadªr.
A.M. olaylarª sahit olduÿu ve kendisine nakledildiÿi sekliyle sade, anlasªlªr bir dil
ile kaydetmistir. Sebeplerini irdelememis, ancak dµsµncelerini ve elestirilerini Patrona Halil ayaklanmasªnda (1143/1730)28 ve Damad ºbrhım Pasa’nªn öldµrµlmesinde
(18 Rebiµlevvel 1143/1 Ekim 1730)29 olduÿu gibi zaman zaman dile getirmistir.
Ta’rıƒ’deki konular geneli itibariyle söyledir: 215b-242a varaklarª arasªnda 1123/
1711 Osmanlª-Rus savasª anlatªlªr. Bölµm Osmanlª ordusunun alaylar halinde Istanbul’dan Dvüd Pasa Sa˛rsª’na harekete geçisi ile baslar. Geçilen menziller, kaçar
gµn konaklanªldªÿª, iki menzil arasªnªn kaç saatte alªndªÿª, menzillerin tasvirleri, savas meydanª Kekeç Aÿzª’na (Novi Stanilisçe?) dek verilir. A.M. savasª çizdiÿi renkli
bir harita ile belirginlestirmistir. 243b-269a, 1127/1715 Mora seferi hakkªndadªr. Bölµm 243b Mora’ya açªlacak sefer dolayªsªyla kapªkulu sµvari bölµklerine, kadªlara,
kethµdalara, ayanlara gönderilen ve seferin sebebini açªklayan bir mektup ile baslar.
Rebiµlevvel 1127/Mart 1715’te sefere çªkan orduya A.M. bizzat istirak etmistir ve ordunun Modon kalesine (Methone) dek, geçtiÿi yaklasªk 58 menzilin tasvirlerini vermistir. Bu bölµm Gördös (Korinthos), Anapoli (Navplion), Modon, Ayamavra (Levkas) kalelerinin fethinin tamamlanmasªndan sonra, 269 a’da ordunun Burgas’a (Lµleburgaz) dönµsµyle 29 Zilkade 1127/26 Kasªm 1715’te son bulur. 270a’da 1128/1716
Avusturya seferi baslamaktadªr. A.M. sefere katªlmªstªr. Rebiµlevvel 1128/Subat
1716’dan itibaren geçilen menzilleri, iki devlet arasªndaki mektuplasmalarª, atama ve
azilleri kaydetmistir. A.M. bu bölµmde yer yer kisisel görµslerini açªÿa vurmus, elestiriler getirmistir. Bölµme ait son kayªt 295a’da Osmanlª ordusunun 25 Zilkade 1130/
21 Ekim 1718’de Istanbul’a ulastªÿªna dairdir. A.M. bu seferlerin ardªndan Istanbul’da kalmªstªr. Burada gördµklerini yazmaya devam etmistir. 296a’da, 1 Sevval 1132/6
Aÿustos 1720’de sur-ª hµmayun hitan senliklerinin hazªrlªklarªnªn basladªÿªnª belirtir
ve senlik masraflarª hakkªnda ayrªntªlª bilgi verir. Sur-ª hµmayun senliklerinin ikincisi
15 Rebiµlahir 1141/18 Ekim 1728’de yapªlan Zeyneb Sul†n ile Muß†af Pasa ve ˘asıbe Sul†an ile Silahdar Me˛med Pasa için yapªlan çifte dµÿµn, µçµncµsµ ise 4 Muharrem 1156/28 Subat 1743’de yapªlan Esm Sul†n’ªn dµÿµnµdµr. Istanbul’da kalan
A.M. ºran ile olan gelisme ve görµsmeleri 21 Cemaziyµlevvel 1149/27 Eylµl 1736’ya
dek Istanbul’dan takiple kaydetmistir. Bu bölµm 301a’da Erzurum valisi Silahdar ºbrhım Pasa’dan gelen ve Tebrız’in, Tiflis’in (Tbilisi) ve Revn’ªn (Yerevan) Osmanlª
3
idaresine girmek istediÿini belirten mektuplarªn 3 Cemaziyµlevvel 1135/9 Subat
1723’te görµsµlmesiyle baslar, 333b’de ºran ile yapªlan 21 Cemaziyµlevvel 1149/27
Eylül 1736 tarihli anlasmaya dek sµrer.
A.M. aynª zamanda Istanbul’da yasanan yangªnlarª, zelzeleleri, kendisine garib gelen olaylarª not etmis, 322a’dan itibaren Patrona Halil ayaklanmasªnª (15 Rebiµlevvel
1143/ 28 Eylµl 1730), asilerin Istanbul’daki vukuatlarªnª, III. A˛med’in (11141143/1703-1730) tahttan indirilmesini kaydetmistir. 354b-358b arasªnda hastalªklarªn
çesidine göre bitkisel ilaç terkipleri verilmistir.
A.M.’nin eserinin bilinen tek tam nµshasª yukarªda deÿinilen Berlin yazmasªdªr.
1986 tarihli makalesinden anlasªldªÿªna göre sadece Prut savasªnª anlatan bölµmµ içeren yaklasªk 30 varaklªk bir nµsha Sevket Rado’nun kµtµphanesinde bulunmaktaydª.
Bu nµsha Muharrem 1123/ Subat 1711’de baslamakta ve Receb 1126/Temmuz-Aÿustos 1714’te ºsveç Kralª XII. Karl’ªn memleketine dönµsµ ile son bulmaktadªr. Rado’nun belirttiÿine göre bu nµshadaki son yapraÿa 1205/1790 yªlª dµsµrµlmµs, yani istinsah bu yªlda gerçeklesmistir.30 Rado’nun kµtµphanesi gµnµmµzde okuyucuya açªk bulunmamaktadªr.
ºçindekiler: Berlin’deki Ms. or. quart 1209 no’lu yazmaya göre konu baslªklarª
tasnif edilebildiÿi ölçµde verilmeye çalªsªlmªstªr.
216b: Sefer-i hµmyün. 1 Muharrem 1123. 243b: Mora cezıresine sefer-i hµmyün. 1126. 270a:
Sefer-i hµmyün fian cnib-i Nemçe. 1128. 295b: Der beyn-ª elçi-i Nemçe. 296a: Sür-i hµmyün içµn
e†rf ve eknfa tenbıh olunub, pıs-kesler içµn defterleri verildi. 1 Sevval 1132. 300b: Mµsvere der
bb-ª ˛a„zret-i ßadr-ª filı der ˛u„zür-ª ßadr-ª filı. 6 Muharrem 1135. 300b: Faßl-ª mµsvere der bb-ª
˛a„zret-i vezır-i afi÷am der ˛u„zür-ª ˛a„zret-i ßadr-ª filı. 13 Safer 1135. 301a: Tebdılt-ª ƒvcegn-ª bafi„„z.
17 Rebiµlevvel 1135. 301a: Mµsvere der bb-ª sary-ª ˛a„zret-i ßadr-ª filı der ˛u„zür-ª ßadr-ª filı. 3
Cemaziyµlevvel 1135. 302a: Tebdılt-ª ƒvcegn-ª dıvn-i hµmyün. 22 Sevval 1135. 314b: Devlet-i
fialiyyeden ºßfahn ˛kimi Esref ana gidecek elçidir. 315a: fiAqd-i nik˛. 15 Rebiµlahir 1141. 316b:
Tevcıht. 17 Sevval 1141. 317a: Elçi-i Rsid Pasa med. 26 Zilkade 1141. 317b: Kebır i˛rq.
Muharrem 1142. 318a: Safidbd, „ziyfet, tertıb-i alay. 23 Muharrem 1142. 318b: Mesveret der bb-ª
˛a„zret-i ßadr-ª filı ve ˛u„zür-ª hµmyün. 4 Sevval 1142. 319b: Tevcıht-ª ƒvcegn-ª aqlm tebdıl[t] ve
muqarrer ve oca-ª aayn ve s’ire. 16 Sevval 1142. 319b: Elçi-i Qªzªlbas. Pazar, 2 Zilhicce 1142.
320a: Der beyn-ª mesveret ve mµkleme-i elçi-i Sh-ª fiAcem. 320a: Mesveret der bb-ª ßadr-ª filı. 24
Zilkade 1142. 320b: ºƒrc-ª mevcib. 9 Muharrem sene 1143. 321a: urüc-ª Sh-ª ‡ahmsp. 321a:
Esref ana imdd. 321a: Firr-ª Esref an. 321b: ºƒrc-ª ehl-i ºslm [ez] qalfie-i Hamadn [ve] duƒül-i
Qªzªlbas. 321b: ºƒrc-ª ehl-i ºslm [ez] qa„z-i Kirmn shn [ve] duƒül-i Qªzªlbas. 321b: Elçi-i Sh
‡ahmsp Qulu. 322b: Hˇze-l-vaqfia [Padisah ve sehzadelerin ˜skµdar’dan Istanbul’a geçisi]. 323a:
Qatl-i ºbrhım Pasa ve Qapudan Muß†af Pasa ve Me˛med Ketƒud. 323a: Cµlüs-i hµmyün [Mahmud
I]. 324a: Aqlm-ª ƒazıneden verilen icmller mücibince verilecek fia†iyye-i hµmyünuñ defteridir. 27
Rebiµlevvel 1143. 325b: ⁄orblar. 17 Ramazan 1143. 326b: Deffia-i ˇslis-i esqiy. 29 Safer. 327b: üret-i mektüb-ª Serfiasker A˛med Pasa b-cnib-i sarq. 328b: Taƒlıß-i Badd. 330b: º˛rqlar. 9 Rebiµlahir 1148. 331a: Mosqov Çasarª naq„z-i fiahd „edµb. 331b: Fevt-i Sul†n A˛med. 341b: flZiyfet-i
ßadr-ª filı elçi-i Nemçe der Safidbd. 7 Receb 1153. 342a: Tevcıht der ˛u„zür-ª ßadr-ª filı. 12 Sevval
1153. 342b: Tevcıht-ª oca-ª aayn. 13 Sevval 1153. 343a: Der ma˛all-i elçi-i ‡ahmsp Qulu Sh.
23 ˇZi’l-˘icce 1153. 344b: fiAcem elçisi ˛a„zret-i vezır-i afi÷am ˛a„zretlerine geldi. 12 Muharrem 1154.
345a: Mosqov elçisi daƒi gelµb. 19 Muharrem 1154. 346b: Der „ziyfet-i elçi-i Mosqov. 28
Cemaziyµlevvel 1154. 346b: ul˛-ª Mosqov. 347b: Mesveret der bb-ª ßadr-ª filı. 8 Safer 1155. 349a:
Mesveret-i maƒfı der bb-ª ˛a„zret-i ßadr-ª filı. 3 Receb 1155. 351a: fiAzl-i fiAlı Pasa. 4 Saban 1156.
4
351b: Tevcıht-ª erbb-ª mµnsib. 351b: aber-i meserret, inhizm-ª Sh-ª fiAcem Ndir Sh. 351b:
aber-i meserret. [Mußul seraskeri ˘µseyin Pasa’dan gelen ve Ndir Sh’ªn Sencn’da Yezıd Kµrtlerine yenilmesi hakkªnda]. 8 Sevval 1156. 352a: Tebdılt ve tevcıht. 16 Saban 1158. 352b: Tevcıht-ª
bafi„z-ª ricl. 7 Cemaziyelahir 1159. 353a: Gµn-i semsiñ †utulmasª. 353a: üret-i ƒusüf. 353b: Tevcıht-ª
˛a„zret-i ßadr-ª filı der bb-ª sary-ª ßadr-ª filı. 10 Sevval 1161. 353b: ˘absµ’l-bevl içµn fiilc budur. 20
Rebiµlevvel 1165. 358b: Cehz-ª Zµbeyde Sul†n bintµ’l-‰zı Sul†n. 359b: fiAvdet-i donanma-i
hµmyün. 360a: üret-i qamer ve ßüret-i sems. 360b: º˛rq-ª kebır. 360b: º˛rq-ª ƒne-i seyƒµ’l-islm
efendi der qarıb-i Bƒçe Qapusu. 14 Rebiµlevvel 1163. 361a: fiAzl-i yeñiçeri aasª 24 Cemaziyµlevvel
1163. 361a: Tevcıht-ª q„zıfiasker-i Rümeli. 12 Cemaziyyelahir 1163. 361a: Tevcıht-ª emın-i Tersnei fimire. 17 Cemaziyyelahir 1163. 361a: Tevcıht-ª seyƒµ’l-islm efendi. 27 Cemaziyyelahir 1163.
361a: Bafi„z-ª tevcıht ve tebdılt. 24 Saban 1163. 361a: Tevcıht-ª erbb-ª manßüb der ˛u„zür-ª ßadr-ª
filı. 6 Sevval 1163. 361b: Be-fiavdet-i donanma dƒil-i ›Asitne ve mafi ƒazıne-i Mªßr-ª Qhire dƒil-i
sitne. 362a: Elçi-i Dubrovnik [cizye teslimi için gelisi], 15 Muharrem 1164. Bafi„z-ª ricle daƒi
ƒilfiat-i fƒire der ˛u„zür-ª hµmyün. 362a: Qar ÷uhüru. 23 Muharrem 1164. 362a: Bafi„z-ª tevcıht der
bb-ª ßadr-ª filı ˛u„zür-ª ßadr-ª filı. 20 Safer sene 1164. 362a: Deffia-i tevcıht-ª ketƒµd beg ˛a„zret-i
ßadr-ª filı defterdr efendi. 362b: º˛rq-ª kebır der sitne-i safidet fı 9 Temmuz/fı 7 Saban sene
1164. 362b: Qar yadª. 362b: ºƒrc-ª donanma-i hµmyün. 16 Cemaziyyelahir 1165. 363a: º˛rq-ª kebır Gedik Pasa qurbunda abuncªlar ƒnªnda. 363a: ˘cc-ª serıf[-i] ßadr-ª afi÷am ˛a„zretleriniñ vlidesi.
363a: Zelzele-i fia÷ım. 363a: Veft-ª Sul†n fiAyse Sul†n. 17 Zilkade 1165. 363b: Tevcıht-ª ketƒµd
beg ˛a„zret[-i] ßadr-ª filı. 10 Muharrem 1166. 363b: ºƒrc-ª mevcib. 21 Muharrem 1166. 363b:
Tersne-i fimıreniñ donanma-i hµmyün qalyonlarª geldi. 8 Safer 1166. 364a: Dafivet-i mevlüd-i serıf;
ßüret-i fermn-ª filı. 13 Rebiµlevvel 1166. 364a: Tevcıht-ª Mªßr-ª Qhire. 1 Cemaziyµlevvel 1166.
364a: ºƒrc-ª mevcib. 1165. 364b: ºƒrc-ª donanma-i hµmyün [ez] Tersne-i fimire. 22 Cemaziyyelahir 1166. 364b: ˘arıq. 1 Receb 1166. 364b: Deffia-i ˛arıq. 20 Receb 1166. 364b: Deffia-i ˛arıq.
24 Receb 1166. 364b: fiAzl-i bas baqª qulu aasª. 4 Saban 1166. 365a: ºƒrc-ª mevcib. 17 Saban 1166.
365a: ºmskiyye. 1 Ramazan 1166. 365a: Dolu ÷uhüru. 365a: Ramazan-ª serıftªñ urresi. 1166. 365a:
Tevcıht-ª erbb-ª menßªb. 10 Sevval [1166]. 365b: Tevcıht. 1 Muharrem 1167. 365b: Qªr’at-ª mevlüd-i serıf. 12 Rebiµlevvel 1167. 366a: º˛rq-ª kebır. 15 Cemaziyµlevvel [1167]. 366 b: B-ƒa††-ª hµmyün. 5 Saban 1167. 366b: Tevcıht-ª erbb-ª mµnsib. 7 Sevval 1167. 366b: fiAzl-i ketƒµd beg ve
Rümeli pyesiyle iki tu. 367a: º˛rq-ª kebır. 11 Tesrın-i evvel 1167. 367a: ºntiql-i Sul†n Ma˛müd
an, cµlüs-ª Sul†n fiOˇsmn an. 367b: üret-i fermn ki ßadr-ª afi÷am fiAlı Pasa ˛a„zretleri mµhre
geldµgi dafivetdir. 367b: üret-i fermn b-teˇzkire-i ketƒµd beg. 12 Cemaziyyelahir 1168. 367b:
º˛rq-ª eyvn-ª arª qalfie(?). 367b: fiAzl-i vezır-i afi÷am fiAlı Pasa ˛a„zretleri. 368a: Veft-ª Vlide
Sul†n bint-i ˛a„zret-i Sul†n fiOˇsmn an. 26 [Safer] 1169. 368b: º˛rq-ª kebır fian tafsıl fian ƒa††-ª
hµmyün ve b-fermn-ª filı ve ta˛rır-i qı-i Istanbul. 1169. 368b: fiAzl-i vezır-i afi÷am Muß†af Pasa.
369 a: Tevcıht der vµzer (?) µç tu ketƒµd beg A˛med Pasa. 15 Rebiµlahir 1169. 369b: Deffia-i i˛rq. 27 Cemaziyµlevvel 1169. 369b: fiAzl-i vezır-i afi÷am Safiıd Pasa. 1 Receb 1169. 370a: Vezret-i
Rib Me˛med Pasa mµhr-i serıf verildigi ta’rıƒdir. 370a: ºƒrc-ª donanma-i hµmyün. 3 Saban 1170.
370a: Tevcıht-ª ketƒµd-i ßadr-ª filı. 21 Cemaziyµlevvel 1170. 370a: Mµteveff vezır ketƒµdsª Dervıs Me˛med Aa. 3 Zilhicce 1170. 370a: Naßb-ª ketƒµdlªq. 3 Zilhicce 1170. 370b: Tevcıht. 3 Muharrem 1171. 370b: Mµteveff Sul†n fiOˇsmn b. Sul†n el-‰zı Muß†af an. 15 Safer 1171. 370b:
Qªr’at-ª ƒa††-ª hµmyün der bb-ª sary-ª ßadr-ª filı. 17 Safer 1171. 370b: Mesveret der ˛u„zür-ª hµmyün. 15 Rebiµlevvel 1171. 370b: Tevcıht. 27 Rebiµlevvel 1171. 371a: fiAqdµ’l-nik˛-ª vezır-i
afi÷am Rªb Me˛med Pasa, [be-]lih Sul†n bint-i Sul†n an. 27 Receb 1171. 371a: Tesrıf-i li˛a
Sul†n. 5 Saban/2 Nisan 1171. 371b: Tevcıht-ª erbb-ª menßªb, ˛a„zret-i ßadr-ª filı ˛u„zürunda ƒilfiat-ª
fƒire ilbs. 3 Ramazan 1171. 371b: º˛rq-ª kebır. 21 Zilkade 1171. 371b: Dµnyya gelen sul†n
ta’rıƒidir. 14 Receb 1172.
5
BºBLºYOGRAFYA
Ta’rıƒ
Yazmalar: (1) Berlin, Staatsbibliothek, Ms. or. quart. 1209. 371 y., 29-37 sat., nesih ve kªsmen divani. (Barbara Flemming, Verzeichnis der orientalischen Handschriften in Deutschland, Tµrkische Handschriften, c. 13 (Wiesbaden, 1968), 28 (no. 41),
151-152 (no. 191), 153-154 (no. 193), 186-187 (no. 227), 203 (no. 247), 256-257 (no.
321), 259-260 (no. 326), 271 (no. 341), 272 (no. 342), 275 (no. 348-349), 276 (no.
350), 319 (no. 416), 334-335 (no. 428), 338 (no. 433), 346-347 (no. 446). (2) Istanbul, Sevket Rado Özel Kµtµphanesi. 30 y.
Edisyonlar: Yok.
Kaynaklar: Me˛med ˇSµreyy, Sicill-i fiOˇsmnı, c.1 (Istanbul, 1308/1890-91), 256.
Smi ve Skir ve ubhı, Smi ve Skir ve ubhı Ta’rıƒi, (Istanbul, 1198/ 1783-84),
214b. Franz Babinger, Die Geschichtsschreiber der Osmanen und ihre Werke (Leipzig 1927), 313. Akdes Nimet Kurat, “ºsveç Kralª XII. Karl’ªn Tµrkiye’de Kaldªÿª
Zamana Ait Metinler ve Vesikalar”, A˜DTCF Tarih Arastªrmalarª Dergisi, no. 5/1,
Ekler I, (1943), V-VII. A.N. Kurat, Prut Seferi ve Barªsª 1123 (1711), (Ankara,
1951). A.N. Kurat, “Hazine-i Birûn Kâtibi Ahmed bin Mahmud’un (1123-1711) Prut
Seferine ait Defteri”, A˜DTCF Tarih Arastªrmalarª Dergisi, c. IV/6-7 (1966), 261427. Sevket Rado, “Hazine-i Bîrun Kâtibi Ahmed bin Mahmud Efendinin Tuttuÿu
Prut Seferine Ait Defterden Koparªlan Sahifelerde Neler Vardª?, Belleten, c. L/198
(Aralªk 1986), 807-824. Adrian Tertecel, “Un Izvor Otoman Necunoscut Istoriografiei Noastre: ‘Jurnalul’ (Defter) lui Ahmed bin Mahmud (secretar al vistieriei otomane) privind campania militara a Inaltei Porti din anul 1711 în Moldova”, Universitatea Bucuresti Facultatea de istorie Caietele Laboratorului de studii Otomane, no. 2,
(Bucuresti, 1995), 55-133. Songµl Çolak, Die Bedeutung des Geschichtsschreibers
Ahmed b. Mahmud und seines Werkes Târih-i Göynµklµ als Quelle fµr die Geschichte
des Osmanischen Reiches im 18. Jahrhundert (Berlin, 1999). Songµl Çolak, “XVIII.
Yµzyªl Osmanlª Tarih Yazªcªlarªndan Hazine-i Birûn Kâtibi Ahmed bin Mahmûd’un
Hayatª”, Belleten, LXVII/250 (Aralªk 2003), 853-865. Erhan Afyoncu, “Hazine-i Birûn Kâtibi Ahmed bin Mahmûd Kimdir?,” Journal of Turkish Studies, c. 28/1 (2004),
1-8.
1
Hangi Göynµk olduÿunu tespit edemedim.
A˛med b. Ma˛müd, Ta’rıƒ-i Göynµklµ, Berlin, Staatsbibliothek, Ms. or. quart. 1209, 361b. (asaÿªda
TG)
3
Me˛med ˇSµreyy, Sicill-i fiOˇsmnı, c. 1 (Istanbul, 1308/1890-91), 256
4
TG, 324 .
5
Franz Babinger, Die Geschichtsschreiber der Osmanen und ihre Werke (Leipzig 1927), 313, dp. 1.
6
Akdes Nimet Kurat, “Hazine-i Birûn Kâtibi Ahmed bin Mahmud’un (1123-1711) Prut Seferine Ait
Defter’i,” Ankara ˜niversitesi DTCF Tarih Arastªrmalarª Enstitµsµ Tarih Arastªrmalarª Dergisi, IV/67 (1966), 266.
7
Adrian Tertecel, “Un Izvor Otoman Necunoscut ºstoriografienoaste: “Jurnalul” (Defter) Lui Ahmed
bin Mahmud (secretar al vistieriei otomane) pirivimd campania militara a inaltei Porti din anul 1711 in
2
6
Moldova,” Universªtatea Bucuresti Facultatea de istorie Caietele Laboratorului de studii Otomane, 2
(1995), 55-133.
8
Kurat, aynª makale, 267-427.
9
TG, 266b.
10
TG, 283a.
11
TG, 287b.
12
TG, 296a.
13
TG, 300b.
14
TG, 302a.
15
TG, 302b.
16
TG, 319a-b.
17
TG, 320b.
18
TG, 324b.
19
S. Çolak, “XVIII. Yµzyªl Osmanlª Tarih Yazªcªlarªndan Hazine-i Birûn Kâtibi Ahmed bin Mahmud’un Hayatª,” Belleten, LXVII/250 (Aralªk 2003), 861.
20
TG, 332a.
21
TG, 341b.
22
TG, 342a.
23
Smi ve Skir ve ub˛ı Ta’rıƒi (Istanbul, 1198/1783-84), 214b. Krs. Sicill-i fiOˇsmnı, c. 1, 256.
24
Çolak, aynª makale, 863.
25
TG, 359a.
26
Sicill-i fiOˇsmnı, c. 1, 257.
27
Aynª yer.
28
TG, 324a.
29
TG, 323b.
30
Sevket Rado, “Hazine-i Bîrun Kâtibi Ahmed bin Mahmud Efendi’nin Tuttuÿu Prut Seferine Ait
Defterden Koparªlan Sahifelerde Neler Vardª?,” Belleten, L/198 (Aralªk 1986), 809.
Songµl ÇOLAK
Aÿustos 2005
7

A˘MED b. MA˘MÜD Göynµklµ (d.~ 1650`ler, ö. > Mart 1759) AM

Transkript

Benzer belgeler

Pdf Yazdır

A — a Türkçe - Institut kurde de Paris

4. Sınıf

Yeni mikro elyaf: TENCEL® MICRO A100™