Derginin PDF formatını okumak için tıklayın... - MAVİ-NOTA

Derginin PDF formatını okumak için tıklayın... - MAVİ-NOTA

AYLIK MuziK VE SANAT DERGiSi • YlL: 2 • OCAK 1994
20.000TL.
SAYI
BU SA YlDA;
•
•
a hya n san
a hme t say
•
•
•
•
•
m. hakan cev her
munir nureddin seh;uk (m. nota )
hulya tarc an
nu sret kerns I otyam
en gin a,kln
•
Gerard Hoffnung
•
mehmet nazmi oza lp
13
Mavi Nota'dan
ihsan Hizer'] Kaybettik
-.-
•
,
•
.
........, ••
~
..... ..
'-.'.-/
'
"l •
fhsan Hizer, Trabzon. 1904 • 10 Arallk 1993
Trabzon'da rnesrkrnln ya~aya n en ya~h temsilcis!
olan Ihsan Hize r, 1904'1 9 Tra bzon 'da do~du . Kendisiyle
goruj tu§um vakil hayal l hakkmda fazlaca bit bilgi aide
edememisum Zira enttenm dinlemekten yasarmru
6Qrenmeye hrsal bulamarmenrn.
Uzun yillar Trabzon'da licaretle uQrsjmlj. bunun yanmda Necmiati Spor KulGbu'nun muzik kolun da yone ticilik ya prnlj ; daha sc nratan Trabzon MUSlki Cemiyeti'nde te at gor ev!er almlj, ud va c GrrbUj sanaty lsl
olarak muzikyajamlnl sOrdOrmOjlCr.
Kendi itad esine gore, 1937 yrhnda AtatOrk'On Trab zon'u son ziyaretinde O'nun huzur unda vermi!} clduklan
kc nser programlOl ve Atal urk'ie birlikte g~ird ikleri iki geceyi ya ~ammm en onemli olayl olarak nileley ebiliriz.
Tamer ~Ci kO r Do~ ru, S01eyman ~akar, Sacit Ya kj:mer,
Hulusi Yakjmer, Ta kunyacl Salih, Tamb uri Frans tz Ali,
Hafiz O sma n, Sa drettin Ayala (Atal urk'un smd atk ad a~ l ) ve adtrn h all rlayamad l~1 bir90k mGs lki~ i n as ile
m Oz i k ya pll~ l m vine kendisinden o~ re n i yo ru z .
Onu nla muz jk yapml~ tnsentann bOyu k bir krsrm aremtzda o lmad l~ l gib i, onlar hakkmda da l azlaca bilgi verememlstl. Muz igi hrrakma stm, elindeki udunu ve cernbu ~On O , nctetenm arkadaslanna da~ lltl~1 sektlnde il ade
eden , gun umOzm Ozik programlarrnda 0 dcnemde me~k
ettikleri ese rler 9alt ndlQ'1vakit, bunlan d inlerken "bir tuhal oluyo rum" diyen lhsan H izer, 1993 yumm son aylann ca bir hayll rahatsrzlarumstr, Ve on u nihayel10 AraIlk 1993 gOnGs ons uzl u ~ a yolcu elttk.
lhsan HIzer, -Al aICirk'le ya ~ ad l ~ lm geceyi bir daha
yes ese m" diyerek, Atal Cirk'le mUzik yapm amn onurunu
ve 6zlemini hep ya~a ml~l.
Muf it Semi h BAYLAN
Gene t Yaym v enetrrenl
2
t
Turk Muzik Biliminin Gerekliligi
•
Ayhan San
Toplum hayahn da paylasrlabilirlik va yin elenebillrtik atrlemden onemli bi r y eri buJunan mOzik senennm b el'Jeni dOzeyi ,
son lje yrek yaZYlld a s.koa temsnen bir konu heune gel mi§llir .
Bir zama nlar Tu rk-Ban ~e k l inde sOren mOzik temsmeren, sonreran arabeskc i VEt ara bek$~i olmayanlar arasmda devam atmlf. bugOn lee ~ muzlglmlzln n e kadar yozla,bgl, art lk gelan eksel Turk m u zlginln (GTM) kalmadlg." sco ucu na kadar
gelmiftir.
MOzigin sanalsal yOm} daha tr0k insanlan ilgilendrirken ,
bilim sel yOnO de mOzik sanatt;:lla nm i1gil endi rmekt adi r (veya i1 gile ndrmelidir). 20 . YYln nemli mOzik bilimcilerinden Willy
Apel bit mOzik bi limcisinl baknuz nasrl t1arumhyo r:
"Muzik bilimini, muzikle bllinmeyenlerin ya da belirsiZlikJerin ortaya ylkarlldrrll bir ara~tmna dal l oIarak yo rumlarsak ; kimya ara~IInTlaCl slyla, tlca ri klrnyact arasmcaxl larka
benz er bir meslek olarak nitel emek mQmkQndQr (1).'
Muzik bilimin ortaya ylkabilmesi , mOzik senetcremm . i ~i n
bilimsel yOnOnOnun farkrnda clarak hiy olmazs a kendi mOzik
tuniyle ilgili olarak hiy oImazsa kendi muzik tuniyle ilg ili yenIan okuma a h ~kanli ~l m edinme sine ba~ll d l r bir anlamda.
Ilgili muzik kullurunde tarih sel kaynaJdann de rtenlp., kultamnr hale galirilmesiyle OO ~ h yan mUzik bilimi , gelena gin unululm amas ln ln ya nlnda, muz ik sanalyllaflna , lopluma ve·
digar gOrsel sanaUara da I~l k lu lacaklr r. Tabii ki konu su ,
sO zgelimi 13. yy'da get;9n blir film veya resirnda 20. yy bag Jamas lnl n g6ru nmesi gibi veya buna boozer ya n h~r k la r da orladan kal kaca ktrr.
BugCln Ulk emizde ml1zik bilimi kurumunun hooOz yerle~ mem esi , 6nc elikle sanalt;rlaflmrza, buradan da top!uma
yanslmaklad lr. Bir gazele , dergi veya TV'de bi r muzik sanal yrsly la yap,lan s Oyle ~de ~ m uzlgi ni nl n ~ef igl " verine
~ sa~l n ln rengl " gibl konul ar Qzerind e duru lmasl, hep i ~i n bi·
limsel y6 nunClnun gOzardr edilme sinden kaynak lanmakladrr.
Bunun bi r n edeni de genel yay ln kurulu~l afinda gOrev yapan
muzik prodUklOr ve ya muhabirterinin eskiden beri muzik me·
rak hsl o!makla n Ol eye gilmeyen ki~i1e r arasrnda n se<;:ilmeleridir. Produkt6r, sunucu veya gazeleci muzikten anlamaYlOca muzik sana!t;l sln a sorulan so rular da burcuyla
ve ya kuru la sulye yem egini sevip sevmedi giyle i1gili sorular ol makladr r. Sonuyla ortaya t;d<an ise loplumun, muzigi "oynama , eglen ce aracr' ola rak al grlamasl dl r. Kimi zaman da
bazl muzik grup lar rnrn sound kiml iklerinde Turk muzi gi verine
"Akden iz muzigi sound'u" ~e kli nde yrkrf yollan arandl ~ r gOrulm ekl edir.
Muz ik bilimi eksikJiginin bir u zanlrsr da OOzan yurt driirnda
bizi lemisil eden Devle! adam lanmrZIn "bir loplanl.da ulusal
~arkr sOyleme zoru nluluklan" belirdiginde , o rjin all er ol ik ~ e­
ri kll, TU r1I:~ e .ozler giydi ril m i, bir I sv ~ f ar kl . l m (U. l eli k
15v~ 'te) "kahram an hk m ar t ' " dye sOylemeleri (2) gibi na·
ho, durumlarln meydana gelme si iieklind e kar fl mrza ylkabilmektedir.
Bilim ve lek nolojide dQnya sl anda rtlarrnrn epey a1hnda
kaJr~ rm l zrn da elk;s i vardlr mOzigin bilimsel yOnCInunun eksik
olu~unda . Olayla ra v e olgulara bilimsel bir bak l ~ at;ISI all,kanll grnrn ge rekliligi belki de her~eyden Once gelmektedir.
Son zam anJarda ya yln organlannda g6ni len sevindirici bi r
hab er de Turk Bili mler Akademisi'nir. kuru laca grdrr. Turk
mu zi ~i n i n burada kendine bir ye r edineb ilmesi tabii ki da ha da
sevindirici clacektrr. Olkemizde buren 10.000 yalr~a n nClfusa
sadece 7 bilim adamll erasnrme cr dQ,mekledi r. Hemen beIirtmeli ki bu sayl Fransa'da 4O'11r. Arasturna ve ceueurme iyin
yaprlan harcamalarrn gayri sali milli gelirimize oranr tee % O.
33 ola rak geymiii lir kayrtJara. Vin e hemen benrtenm ki bu oran
lsvee'te % 2. S'dir.
Bugun muz ik kultuni mQze yOn veren ve -ozellikl e belirtilm eli ki- ya pll nm gClcu ola n Devlel eoemranrrazm h emen
lu munun muziklen anla madrkla n, Oslelik dam ~ll klan ki, ilerin
de bir muzik m erakh sl olmaktan Oteye gide med ikleri gOz·
lenmekledlr. kBun a bir de polilik insanlanrmzm ilgili yerlere
adam yertestirme t;: abalar r ekJenince sonu y lam bir "h avan da
. U dc vm eolmaktadir.
Unkapam piya sasr yillardr r kendi muzigini Orelmi~ ve bu
OrOnlerini yurdun en acre xssetenne ula~l rrm r iil rr. BOylece yrr-.
lardrr i1gili kurum larca reddedilen arabesk muzik , ara nr ldr~r nda hemen bulunuveren bir met a haline ge1miii, yaglnla, mr~lrr. Peki ya -jelenek sel Turk mClzigi? Kaylml zr bir
ITA I'nin iyi duzeyd e seslendi rilmi~ yUnik semaisini lstedO imizde buluverm i~ szdir bi r kaset eeucremoa t Bu durum
Yillardlr sQregelmiii , aranrlan bir GT M ese ri bir lUriu kase! ~a­
larlafl ml za girememi, tir.
Devlel bir yok GTM sanly rslnr gerek koro, gerekse orke slralarr nda ' hima ye alllna alml,trr. Ama bu koro ve orkestralar ve rilen her kon ser 0 makanda smlflr kalm lf , ezgiler
havaya U<;:Uiimuii tur.
Piyasadaki sana lyllar Devletin sana lt;:llafindan daha lazla
mr ye teneklidrfer de bu kada r yok lan rnmakladl rlar? Niye
Devlelin sanaly lSI halk laral rndan lanrnmamaklad rr? Bugun
dClzeyli mOzik ureten ka~ ki~i mLlzigini bani veya kas et heline
g elirebi l mi ~tir? Blra km halkrn sevebilecegi yo zla~mam rf bir
rnUzik tOrunOn uretilmesi konus undaki bilimsel ara,lr rmalan
ve bunl ann sonucunda ortaya t;rkaca k muzikleri g enj ~ killelere yayma yabalarrnl, Devlelin sanaly rsl bir kasel bile Oretememekledir. Orelmeye yalr~nlar da bu i~i Unk apanr'nrn 01·
yCtllerine gOre yapmakladrrJar.
Devlelimizinin himay esinde olan her muzik kurumumuzda
bir kayrl SICldyosununun blu nmasm rn gereklili ~i, artlk kay rnrlmaz bir hal alml, trr. yok izli kayrl yapabil en bu stOdyolarm
maliyeU bellidir (1993'de bir milyar). Buralarda urelilen mOziklerin sal.labilecegi dO funCl ldJ ~Onde hem harcanan para
belli 61t;Olerde ga r! dOnecek , hem de en oo emlisi eserlerini
seslendirme ve yaymak imka nl bulama yan bestecilerim iz bu
yolla isle klendiril mi, oIacaklard rr. Unk apa nl nasrl kendi mQzigini Oretiyorsa, duze yli muZisyen ve soli sl s ana l~l da bu 1mkana kavuiiturulmah, "he r dav ie! m Ozik kurulu f una bi r k.
y ll SlUdY05 U" kampa nyasl baiilamahdlr.
Butun bu dO ~nce ve 6n erilerin (ire tilme si ve alt yap rlarrnrn haZlrJanmasr, muzik bilimin t;ah, ma alanma girmek ledi r.
Muzlk+ bllim+ ar a, lLrma+ ye ter lilik . I, l e muzik bilim in,
diger bir de yiii1e mClzikolojin in dOrt lemel d reg . Biryok muzik
u g ra ~an rm rz r n la hayyOIOnde nel olarak ca nlandtramadl gl ve
halla kimisinin on e I, e ya ra r ?" dive sordu~ u , biryogunun iss
3
genell ikle ao zl u olarak yapm aya ~a h ,b OI , yazarlann ise co!)unun h obl cl arak gOrdQ{lO; Ozetle eme klemekte olan ve Oze!likle kUlllinJ muzde 9 enili bir ~al l,ma saha sl bulunan bilim dah :
MUziko~jl. Tum bu nlan n yanmda bir veya birka~ sayfa nota
~almaYI veya okumaYJ i, eclinmi,. doQru dl1nJst bir sistem ve
O?;Jretim metociJ olusturama rms, sadece konu suyla ilgli li yazrIan dah l tak ip ejm e dU,Uncesi y erle ,",emi~ ba ZI ~all Cl v e O?;Jreticil em lzden dJyulan "T{rrld y e' de mUzik~og yokt...• SOzleri gelmektedir kulakla ra. Ama bir oe r~ek I(endini
gOstermekleclir ki 0 da " sa lon m u zlkologlan "n m ~old ~udur.
Bu arada bir elin parmaklan kadar da e rse. OnIe rind e dak tilo su
bu looan " mu a mOzikoloylan"nl gOza rdi elmemek ge rekir .
MUzik bitiml ve mlizik bi limcilerinin ooe minin- T urk mzjgi
ve mUzik geleceOimi z ~l s lndan- daha iyi ar,la,llalbilm esi itrin,
mOzik bilim in dall an na , ayle bir 90z e tanm :
MO ZIKOLOJININ OALLARI (3)
1. Muzik ta rlh l :
Muzik yenrru b ilgisi (no tation kur,de)
MOzik kerarr utarihi
MOzik leri mleri bilgis!
<;:algl bilgisi
Muzik resimleri bilgi si (Ikono graph le)
2- 5ealendlnne b ee er i sl
3- Ob~ael m uzlk bi ll ml:
Ak ustik
Canhlann ve ~algl seslerinin lizi{li
5 ludyo aku sti{Ji
Ses a lma v e yaYlnl am a
Ses grafi kJeri v e ses ~mle ri
Mazik duyumu ve mOzik 90 zlemi fizyoloj isi
5es. yal gt yalma ve i ~ lm e Iizyolojisi
I,jtme psikoloji si
MUZIk psikoloj isi
MOzik lelse' esi
MOzjk sosyolojisi
4- Muzik halk bi liml
50 Uygulamall muzik billml :
Muzik ped agojisi
Mazik ele, Urisi
6- Mu zik tekn o lojsisl.
BOtOn bu nla rln lii lg lnda gOnJlmek tedir ki:
MOzik eQili mi yap llan kuru ml anmlzm baZlla nnda va rolan
mOzikoloJi b610mlerinin mOlredal p rograml an gOzd en ge~i­
rilmeli, bu radan me zun o la nlara ku,kulu gOzlerle bakllmayac ak duru na gelirilme lidi r. KOllur Bakallhgl, Milli Egilim
bakanhgl, TA T"n in kad rola nnd a v e Ozel TV· Aadyol arda bu
i,in akade mik e{litimini g6rmuii mOzik bilimcilerin e Ydr ve rilm esi yeri nde olaca kllr.
Her, eyden o nemlisi asd i,i a~lrll kh oIara k T Ork m Ozi?;Jini
ara,llrmak ve yaymlam a k, gerek li konula rda ganJ, belirtmek
olan bir "T Ork MOz~gl Ata l tlrma En .titu au· kurulma ll . bo nun yanlnda, i9nde Tu rkiye ve Duny adak i TOrk mlizigiyl e ilgili
he r lu r ~all¥,manm bulundu{Ju " Mu zi k Ihti ... KUtuphane-ai-nin yapllanma yall¥JlaJanna ba iilanmalrdlr. _
( 1) W. APEL -Harvard Dictionary of MusIc " sf. 4 74 , Harvard
Unt. Pre ss, Gambndge.
Yrd. Dof. Dr. Yetlcin OZER "Oniversil«Je Muslkininin Yefi"
t. Ulusal Muzik Bilimle ri Simp. Sf. 222
(2) Z. Uvan eli ·$arkl s6ylf>f1leyi Beeeremeyen Aydlnla~ Sabflh Gazete$i, 26 Ara"k t99 2, sf. 5
(.1) H. RIEMANN "MUSlc/ex/kon', '959,
~ " v. · Prof. Dr GUlrekin ORANSA Y,alsancak Muzik bilim HaIH/ r.<; /I,1rmdan.
Ulus Olmanm Yolu
•
Ahmet Say
HUrriyaf n ortaya ~l kartbOl va kamooyuna maletligi Albayrak
Kolek$iyonu oIayl. aski eser ka~al(l,d l{llndan da ilnemlidir. Bu
olay, gevnil l8lti kUltur varllglml Zln QOk OI'lem ~ bir paryaSolnln yok
edildiOini ortaya koymaktadlr.
Albayla k Koleksiyonu'nun b rind cildinin (giri, cildinin) fU ya
da bu biljimde yol< ed~ mesi , Romahlann 9umOl sikkelerini Amarirka'ya kacrmnaya benzemez. Eski anado lu 1f)'98r1 lldanndan karma heyk81lerin Avrupa ve Amarika'daki mOzelere ya da 6zal \(0Ieksiyonlam sali lmasina da Denzemez. Ta rihteki kulWre!
varllg lmlz dOpedOz yol< ad:lmili r. Tarih silinmi, li r. KOl lOr varhglmlZln an onamli kanrllarrndan biri lariht an kazrnmriillf.
ilgililarin ve yelkililerin ciddiyalle ele eimesnu bekledigim bu
oIayln (\flami iiurdan kaynaklanmaklad,r:
TOrk mOziOina ail e serjer, 19. yOzyll ln baiil arlna kadar nolaya
elm...mlyorwr. <;:unkO bizim ye rla ~ k bir mOzik yazlmlZ yoklur.
Be$lelenmil oIan eserter kulaktan kulaga, kuJ3l<tan ku ~a ilahler6k ya~hlryor, bir klsml ise unutulup tarihin karanllg lnda gOmoro kahyo ldu .
Aydi n bir padiii8h oIan Ill. Selim, bu dJ ruma l?-ra geli rmek
amaClyla donemin mOzikbilimcilerinden Hamparsum Elenei'ye bir
mUZik YallS! (notasyon) . gelii lirmesini emretti. Hamparsum Efend (1768- 1839), geliilinigi miizik yallSlyla 0 gOne kadar bel Iakl8fde kaIan besteleri ka{llda ~rdI _ "'UZi!)imizin be steleri kag Ida ga<;irdi. "'Ozi9imizn incelilde rini de yanS!tan bu mOzrk yaZlsl
sayesinde. bin lan:e e serimiz belgalenfT"lli oIdu .
Hampa rsom Notas! oIarak biltnen bu notasyon , 19. y(izyll
boyunca boyunca yaygm bilrimde kul an lldl ve beslelen en e sel1er
bu yallyla kalama allnd! .
Yilmi nd yOzylhn baiilannda . balln ln kullandlgl mOzik yazlS!nln banimsenma si gOndeme geld. Muzikte bul iln uluslann kul·
landlOI ortak <iii, ortak mOzik yallSI bizde de kunar.llmaliyd l. 00 nemin muziklji leri ve mUZikbilimc~ ari , Hamparstlm No taSlyia yalll·
mt' e 58M ri bu kez ball notaslna ~vin::lil el.
Musla'a Nezihi Albayrak (1871·1964), bir beslaci ve muzikbilimd olarak, 1920'li yillarda olaOanOslO bir yahiikanhk ve varimlilikle Hamparsum Nolasl ila yazllml' eserlari sislemli biljimde
bal l mOzik yaZlslna aktan::ll. Bu sayeda, g~ m i~ n sanal varllgml
cl ufluran binlerce a58r, geni, bir kolll ksiyonda toplanmlii 'l ldu.
' Albayrak Koleksiyonu" adlyla un yapm l' oIan 23 c~ U i k el yaz maSI va benZllri bulunmayan bu dey e58r, 58nlyorum Mustala
Nezihi bayin OOlu oIan ViI Ankala Oevlel Kon sarvaluvannda uzun
Yillar keman 6{1relmenligi yaprnl ' bulunall , Cumhurbaiikanhgl
senloni Orh traSI viyola gNp i& li lu al Nezihi Alb'iyrak ( 1898t 99 1) tarallndan konselVatuvar kUIOpnanllsir'le kazand lnlml ¥ lr .
Ama bu banzersiz eser , korunamarmf tlr . Nedani ne oIursa oIsun,
bu~n ek siklir. En (\flem~ cildinden yoh undur. MUzikteki tarihset
varllglm lZln belgeleri darin bir yam almli tlr .
lnsanln akhne kOhl ~ r gehyo r: kutupha nelerimizde Iel<.
nOsha oIarak '" yazmaSl binlerca e ser bu lunmakradtr. Va onlann
cia bailna bOyle bir 'hal' geldryw . ya da galitse 1 Bu bir kabus l
sozga.'
c1iiOOmek bile istemiyonJm ama SOyIemak Z~Y l m .
lstanbur daki Beyazll KutUphanesi'nin, KOpnJIO KUh.iphanasi·mn
Afyon'daki Gedlk Ahmed Pa~ KOtophane si"nin. Ankara'daki
OleF Kutopha nesini'nin ballOa bir 'hl: - gacek oIursa?
c;aOdaf kOtuphanedik ve ~v kavraYlf. , ti.im insanlrg," mall
oIan bu rur talt nOsha belgelenn tanhten kaZlOmamaSl llfln. yeni
leknolojryla onlemler alrnaYI bilmak1&dlr. Va biz? Mikroil im ya da
bilgisayar taknolojisiyle bu eserlerin ~oQa ll, m a sl yoluna koklen bir
kavraiilyla neden gilmiy onJz'
Ulus olma",n yol u. kOltor varllgna sahip lflkmaklan 98((ef. •
Turk Muzigi Tarihi Arasttrmalan
• M. Hakan Cevher
BASURNAME'OE Mu z i K
Babur Sah'tn hanran (babQrname); XV y. scnlan ile
XVlyy. ilkyarrs mda Hindist an ve civarmda meydana gel mi ~ pek lJok cteym. co{lrafi bclqe . crt ve adell ere iIi ~ ki n deQiljiik bilg ileri kepsemee.yte. 0 dsneme ait yes em bilJimin i
gOnOrruJ ze tasryan cck onemli b it kaynak nil eli{lindedir.
Babbur $ah'rn ya !jiadl§1 d6nem oren 1483 v e 1530 YIIlen ereemo e kalan 47 yllil k hayenrnn lJok c nemli oteylanm v e 0 d6ne min Onlu ki!jiilerini anlatan Babum ame,
Turk mUlik tarihine ili!jikin ksyrnet li bilgileri de g OnOmoze
aktarml!jit lt.
Bebamame. y a9atay T Or~es iyle yazllml!ji olup, yazudl g l srrada Ferscaye ve t;8§itli dille re lJevrilmi!jilir. Eserlerin, basllml§ Hadarat v e kazan nushala n vardtr. Sab Or
$ ah'm ~Diva 'l P ad i~ ah , Aru z Risalesi g ibi eserle ri va rdrt.
Ayflca, Het n-l Babur isimli yen i bir yazr tipini de bulm ustur.
Bu neden le. Ord. Prct . Rer;;it Rahmeti Arat'm Tc rkceye
~ ev i rd i {ji. b ira~ kere bastrrutekrarlanrms. 1000 ternel ese r
serisi nden u~ cilt olarak 1970 yrhnda Mini E{jilim Bas.mevi
l aralmdan Istanbul'da yaymlanml r;; olan Bebamame'ntn
taramp .• Turk m uzi{j i tarihi ne 1r;;l k tutrnesr adma ince lemesi uygun bu lunmur;;tur.
8u inceleme ar;;a{jl daki be snklar altmda yap llmtr;;. her
bar;;lI{ji c eren ilgi li para{jral, cill ve sahife nurnara sr da ay rica verilmir;;li r.
A . A DI GEC;:EN uuZi s VENL EA
a. Saz senetcuen (saiendele r)
b. Ses senetcuen (Ha nendeler)
c. 8e steciler
d. Di{je rleri (8 u klslmda; muzikle ilir;;kileri belli ancak.
ses ya da saz sanalyls l olup ol madlklan a«j:tk·beli 01·
mayan isimlere ye r ve ri lmi~lir. )
8 . ADI GECEN CA LGICI LA A
C. A DI G EC;:EN MAKAM LAA
O. A DI GECEN TUAKUL EA
A_AD I GECE N Mu z ls VEN L ER
a. Saz sa nat yl lan
1. Sey id Yus uf ~Iak~ l : (C: I. 5: 33)... Iyi kopuz ya lard!....
2. Hoca Abdullah Mervaid: (C: II. s: 273. 285 ).•... Kanununu onun kada r iyi «;talan ad am yok1u. Kanunda girift
yapma k on un ic ad ldlr..."
3. Odi Kul Muham med : (C:II. s: 285). •... Kitareyi de guzel lJalardl. 0 kitar aya daha UlJ tel lilave etti. Musikir;;inas
ve saz ehlinde n hiq kimse onun kadar qok ve guzel per;;rev
besl elememer;; itir. Per ~ revden b a ~k a hava larl 0 kadar iyi
de{j ildi r...•
4. Nayi $e yhi (C: II. s: 266.286). ~... Udu ve kila reyi yok
iyi lJalarmlr;;. Oniki-onuc yesmdan beri nevi iyi cetemus. 8 ir
defa 8 ebdiOzzaman mirz anm sohbelinde bir heveyr neyden lJlkanr . Kul Muhammed kita rada 0 hevayr lJlkaramaz
ve ·Kitara noksa n bir sezdu". der. $ eyhi derhal Kul Muhamme d'in eliede n kilarayl alrp, 0 havayr kitarada gOzel
ve l am calar. $ eyhi hakkmda dedik Jerine gore 0 na{jmeye
o kada r va klfml~ ki, hangi na{jmeyi duy sa; -· Filan nev in fiIan perdesi bu ahengdedir- dermis. Fakal kend isi cc k hava
beste lerremistir. ancak bu iki neksm onun oldu{junu soy-
lerler..."
5. Udi HOseyin: (C:II,s: 26 6. 286). .... Udu zevkle lJalar
ve zevkli r;;eyler soyferdi. Udun telleri nde bir rr nztapta tek
name lJlkaran bu ctmcstcr. Yegane kusur u fevk alade nazla /falmasl id i...
6. $<3di Bece : (C: II. s. 299) . •... Gu lam Yegane kusuru
f2evka lade nazla qalmas l idi...
7. Rhuh Oem, Baba Can. Kasrm Yus f Ali, Tengri Kullardan ROh Dem , Baba Chan, Kasl m. Yu suf Ali, Tengri
kuh ve Aamazan vardr. .."
a. Nur Bey ; (C:Il, s: 373). . ... NOr Bey, bu sohbette Od
lJald l.•."
b . Ses s en eteuan (Ha ne nde le r)
1. Hoca Huseyin Bey: (C:I. s:2O). •... 0 zama nm adeti
uzere. ilJki mec lislerinde iyi kosrne (kor;;uk) soyle rmi ~ ...•
2. Udi' Huseyin: (C:II. s: 266. 286). ~ ... Ud u zamanm
adeti czere. ~ ki meclislerinde iyi kcs me (koj uk) 50rer mi~ ... ~
3. Hafiz Haec (C:II. s: 299 ).
Mecliste he ne noele rden Hehz Hac l He Nayi Cel aleWn Mahmud vardl Hafrz
Hac i guzer oku rdu ...~
4. Hasan ali Celaylr: (C:lI, s: 273 )..... ~ ai rdi . Manlasl
Tufevli idi. yok guzel kasi de soylerdi. Kend i zamanrnda
kasidede iler; ge lenlerdendi. benim adl ma guz el kasideler
soyledi ...
c . Best eci le r
1. Molla Binai: (C:1. s: 131). ~... o aima kaside ve gazel
yazardl. Neva f asllnda best elenmij bir gazelini bana ithaf
etti..."
2. Ali $ ir Nevai: (C:lI. ,s: 266). ~... Mustkide de iyi ~ eyler
beslelemijtir. Gu zel n a kl~ la tl ve guze l pe~rev leri vardl t..:
3. Bennai: (C:lI . s: 271 ). •... Once leri mOslki den bir hab errni~ ve bu yuzden Ali $i r Bey la 'nederm ij. Bir sene
Mirza k l~1 gey irmek i~in Merv'e gitti{ji zaman , Ali $i r Bey
de beraber gide r. Benna i Heral'la kahr. 0 k t ~ t n mustki ile
mejgul olur. Yaza kadar beste yapa cak hale gelir. Mirza
Herat'lan dondu{jO zama n savt ve naklj okur; Ali ~ ir Bey
hayrelle lah sin ede r. Muslki de guze ' besteleri vard lr. Bunlardan bid. Nuh Reng admdadt r. o okuz rangin sonu ve
nakjm makaml rasn adlr. .. • (C:Il. s: 287) . •... beslekar idi.
Iyi savt ve naklr;;lan vard lr...~
5
4. Udi Kul Muhammed : (C:II. s: 285). •... Mus l ki~ inas
ve saz ehlinden h~ kinse onun kadar yok ve guzel peseev
bestelemistlr. Pesrevcen ba~ka havalan 0 kadar iyi de -
Qildir...~
5. Nayi $ eyhi: (C:II, s: 286 ). ~... Fakat kendisi yok hava
aneak bu iki nak~1n onun olduQu soylenir...·
beerererrerrssur.
6. $ah Kuh Geeeki: (CII. s: 286) •... lraktand u. Horasan'a gelip, Sal me~k ederek ~6hrat kazandt. Biryok nak r~. besle v a hava be s'e lemi~tir .."
7. Gulan $<idi: (C:Il. s: 286 , 287). ..... besteksrden biri
Gulam $adi olup, $.idi hanenderlin O9'u idi. Vak'a saz ya·
lardi, Fakal sezenc eier aras mda yalmazdl. Iyi savttan ve
guzel nakrstan vardrr. 0 zarnanda 0 kadar nakrs ve savt
be steleyen adam yoktu. Nihaye1 $ ibani onu Kazan Ham
Muhammed Emi n Han'a gonderdi ve sonra bir haber allnamadi....
8. Mir Azu: (C :II, S: 287).•... Sal yalmaz dr. Yalmz
bestkardr. Az. beva beste le mi ~t ir . Fakat zev kli havalan var dlr....
9. Muhanvned Bu-Said: (C:II. 5: 287).".__ Besteketlerdan biri misline le sadUf edilmeyen adamlardan. pehlivan
Mu hammed Bu·Said idi. Pehlivanlrkta ileri gelenlerdendi.
$iir de sOylerdi. $avt ve nakr~lar da beslel erdi. Cargilh'tan
iyi bir naql vardr. Ho~ sohpet bir adamdl . :Pehlivanl rk ile
bOyle bir mez;yel i bir araya topiama sl gariplir.••~
fo. Molla Yarele (C:II. s: 400 ). •.•• Molla Yarek, Muhammes devrinde Pengah't an bestelediQi nak~1 yaldr. Guzel bir nakl~ be slelemi~li ...•
11. Zahuriddin Mihammed Babur: (:11, s: 400) . •_.. bana
bir ~ey be slelemek arzusu gildi. Sl rasmda zikredeceQim
uzere bu miinasebetle yargah savtrm besteledim...•
d. D i~ rle ri
1. Yusul Hoea: (C:1. s: 4)...... Musikide me~hur olan
Yusut Hoea. Endicanlrdrr....
2. Dervi~ Bey: (C:I, s: 33). .... Mus iki ilmini iyi bilir. saz
yalar ve ~ii r ya zardr.
3. Nurullah Tsnb uryl: (C :II, s: 244). ~... N urullah Tanb uryr ka r~ rmda saz yalr~ryor du.....
B. ADI GECEN CALGILAR
a. Kopuz
b. Davul
C. Nel ir
d. Nakkare
e. Kanun
f. Kila re
g_Ud
h. Ney
I. Cen g
Bilbumame'da adl geyen yalgrlann ~ inde ; davul va
nelir in sav8~ hSZlrllQI ile s 8va ~ anmda kulian tldrQr a~aQ­
Idaki paraQral lardan da aylky8 an la~ r lmakladr r. :
-(C:I. s: 140). •... uy d6rt ay kadar $aybak Han kurgana
ya lda ~mad r; uzaktan efra'mda dOIa~tl durdu . Bir gece h~
beklenmedik bir vakil gees yarrslna yakm . firuze kaPl51
taraf rna gelip. davullar yalarak. harp nat alan andar. Ben
medre sede bulun uyoyrdum. Fevka lhade te la~ ve kan~klrk
oldu. bundan sonra her gece gelip, davullar ya larak. harp
naralafl allp. gurullu eniler...•
6
·(C:I. s: 150). . ... MoQol adeti uzere l uQ ectrrer. Han alla n indi. Sir MOQol, dokuz luQu Haka n'rn cnundce dikip. bir
okuzun on bacak kemirJine bir uzun ak bez bagla yarak,
elinde tutt u ve Oy parca uzun bezi uy luQun kuyruQundan
ez aiaQrya baQlayrp, luQ direOinin altrndan geyirdi. Bir bezin ucuna hen ayaklarryla been. Bir tuQa baglanan bezin
ucuna da ben basllm: bir bezin ucuna da Sultan Muhanvned Hanike bash. 0 MoQol bu baQla nml~ okuzun on
bacak kemg ini eline allp. MOQolca b ir~eyler soyleyerek,
l uQa bakjp, ii8rel ediyor; Han ve diQer bulUn etratta duranlar tuOa klm lzl ar serpiyorlar ve bUtun netir ve da vullardan y alryor. Mevcut ve salta duran asker, hep birden
harp narast kopany cr...
-(C:I. 5: 159 ). ..... MOQollar onu du ~ma n zan ru ile. harp
nareeietarek. davul ~ala rak. ok at attar...•
-(C:I1. 5:35).· ... AdamlaflmlZln azlrQrna bakmayarak.
Tann'ya teve kkul edip, davul ~a lara k du~ man uzerin e yiiriJduk...~
·(C:II, 5: 339).... CiQdalik g~idin i tutmak niyetiyle. kuvvetlerjni t anzim eclerek, ~i ma l taratmdaki daglara. davul
yalarak ve krlly cy naterek. mey dan okumaya basledilar.."
-(C:J1, s: 290)• •... Na sir Mirza . kendisi darhal tepeye
(fekildi e adamlann toplayrp. netir yalatak tepeden yUriJ·
mesi ve ozbeklerie yarpl!jtTlasl rlzerine ....
Aync a incele memiz sonucunda 0 donem in yai8m biyimiolarak sabahleyin kalma vakt ini · Nakkare valdi olarak
kulland rklarm r gormekl eyiz. Nakk are vakli ni ila de eden
paraQrallar da ~yledir:
·(C:II. s: 396). •... Ben y anlrn. Mec li5tekiler nakkare
v akli ne kadar iytile r
Nihayel nakkil.re vakl inde hareket ellim...•
-(C:IIt. s: 550).•... 0 gun arablar g8lfirildi ve seher vaklinde askerin geymesine emir verildi. Nakkare vaktincle ile·
ri koldan. du~ ma n m kaylp gitmi~ olduQu haberi geldi...•
DiQer sazlarrn iyki meclislerinde yalrndl{jl . saz sanalyrlan krsmmdaki paraQrafla rdan ayrkya anlaillmasma
ragmen Kopu z'un nasd bir ortamda tralrndlQma ilii kin Ba·
burname'de herha ngi bir cQmleye raSl lanamamakladrr.
Ayrrca Tanbur yalrmma il i~ kin de belirgin bir bilgiy e rasl·
lan mama~h r. Sadece l anburcu Nurullah isimli bir sanaly rsrndan bahsedilmektedi r.
C. AD! GECEN MAK AM LAR VE USULLER
a. Makamlar
1. Neva
2. Rast
3. Cargah
4. Penygah
b. Usulleeer
1. Muhammes: (C:lI, s: 400). ~ ... molla Yarek Mu·
hammes devrinde penygahl an besl elediQi nak~ 1 yaldr...·
D. AD! GECEN TDRLER
a. Ko~ma
b. Gazel
c. Ka side
d. Nak r~
e. Savl
t. Pe~ rev
g. Hava
h. Best e _
I.
MONiR NUREOoiN SELC;U K
(istanbul, 1900 - istanbul, 27 Nisan 1981)
MGnir Nureddin Selljuk. 1900 Vlhnda Istanbul'un
Beyazld semtinde doOdU. Bebes t Sedaret Dairesi
am iri. Divan-. Huma yun muavini. aym zamanda DaruKunun 'un (eski Istanbul Onive rsjtes7nin) ILahiyat Fakultesi Iran Edeb iyalt ve KadlkOy Sultanisi Fra ns izca
6{Jrelmenlerinden Nuredd in Avni Bey'di, . Annesi Hanife
Hanlin, aslen Ktita hyah olan Hac. Ali Pasa jle eski
sadraza~ardan
Abd urrahman Pa ~a scyvndandrr.
Anne latah S~uldu ve GerrriyanoQullan'na kadar
uzandl QI ~ in · Selt;uk- soyadtm alml~tlr.
IIkoku lu Beyazld "[ptida mektebrnde okudup sonra
~u k~e ~me Askeri Ru ~t iye$r nden mezun oIdu. Daha
so nra Kadlk6yU Sultan isi'ne kay doldu. Bu okulun onun cu smmnca iken 1917 ydmda, ailesinin rsran ile tenm
O{Jrenimi ~in Maca risla n'a gilt j; fakat 6{1renimini tamamlamadan yurda dOnerek kendisini mGsiki ~a ­
h ~malarm a verdi. Ziya Pa ~a'nm ba~kan li{j l dOneminde, unh) mUsikf ustatennm enc ode parlak bir smav
vererek DarUllelhan'a girdi. Bu smav jurisinin Uyesi bulunan Relik Fersan, 0 gunu ~u sanrtarla anlatryor:
•...merhum Dellal-zade Ismail El endi'nin Zeneir ikanmdaki Yegah beste'sini usullerinin tam hekkrm vererek ve harikulade bir uslUb ve eda ile butun ineelikleriyle oya gibi okumaya ba~ ladl Q I zaman, bu t; ~
euk deneeek genein ya~ . ile mUtenasip olmayaeak
derecedeki dehll sl k a r ~ l s l n d a adeta kend imizden g~ ­
m i~tik. Ba~ta Ziya P a ~ a olmak uzere hepimizin gozlerinden akan ya~la rl , aradan otuz yil g~mesin e ra{jmen Mia unutamam.·
1. DOnya S ava ~ t ve k u rtu lu ~ Salla ~ r somas., daha
Cumhu riyel jlan edilmeden iki ay once, askerlik hizmetini yapmak ilzere smavla Muzika·i Humayun'a girdi. 0 s.ralarda burada gorev yapan Relik Fersan'tn
b unda bOyOk etkisi olmu~tu r. Te{jmen oIarak goreve
ba~ lad lkt an iki ay soma bCrtun Saray kadrolan g~ersiz
say.ldtQtndan kadrosu ile birlikte Ankara'ya naklediferek iki yd sOre ile 'Cu mh u rba~ kanh Q I Fasll He yeti"nde ~ah~t l . Askerlik silresi binikten ve bir VII da sivii olarak ~ ah~t l ktan sonr a, 1926 Vllinda kendi iste{ji ile
bu gOrevinden ayrilarak Istanbur a y erle ~ti ; serbe st ola rak ~ah~maya ba~Jad l . Bu yrff arda OnO oldu~a yay,
g tnla~tl{j r halde, ciddi bir e{jilimden ~ mev; ve metodik ~ah ,may . uVgun gOruyordu. Bunun it;in ·530hibininin sesi" lirmas.nrn hesab ma 1927 ydlnda Paris'e
giden senetkar, Paris Konservatuartntn Gnlli hocala nn dan ~an, Piano ve solfej dersleri ald.; 1928 V.hnda ulkeve dOndU.
1942 vdrnda Beledrye konservatuan - !era Heyeti"ne g rdi. k ~ ise r nedenlede bir Vrl sonra istif a ederek
avnldr. 1953 ydmda Istanb ul Raydosu'nda mO~avirt;k
yapt l; eym VII konserval uan n -lera Heyeti Ba~'
kanh{jr"na gelirildi ve burada on ah. VII ~ah~t r. Son gOrevi Istanbul Teknik Oniversitesi TOrk Mu siki si Ken'
servatuan repertuar 6Oretme nli{j; idi.
Turk Musiki'nin bu bUyOk ses san'atkan ve musikiiinasl ayru zaman da mti siki sananrmz m atei 'i bir
savunucusuydu. bu ecrden ~u deQerli anly ' buraya 301may. vararl. gOr\lyoruz: •..•~a rl(l bitti. Munir Nureddin
su smu~tu . Herbi rimiz mOsiki nin bUyuk dunvasr il;inde
Vuvarlan.rken alk.;lamaVI bile unutmu i luk. Birden masada b iri konu ~t u :- -Biliyor musunuz Irstad! ben Turk MOsikisi'ni hit;
sevmem; takat bu geee sizin sesinizde sevmeye baita dnn . Siz bUyuk bir san'alkarSlnrz.:
" K o nu~a n adrrn hal rrlavamad rQrm Izmir'li b ir tUtun
taccen idi. Hepimiz ona donduk. Bu sOzleri seyleyen
yakri rkh adam Ihsan Doruk'un misaliri idi. Daha once
vapt'Or bazt kcnc smele rdan cevreslne zekr. enteuektael bid olduQunu kabul ell ir mi~t i. ~i mdi de Munir
Nureddin'ine kar ~l hk vereceQini merak ederek vuzumu
~ellirdim . Munir Nureddin biraz dalgrn, biraz anlamslz
VUZU jle tUtun tueearrna bakl yordu. Apanslz;-
"-Turksunuz de{jil mi? dedi . Bu apanslZ dUien soru
kari lsrndoa bir az ~a ~ l r ml isa da vine kendini toparladl
ve sofranln bu az birinen adam l eevap v e rdi :~
-. Tabii, t abii ...Kuikunuz mu vardl?"
"Munir Nureddin son derece rahat bir sesle konU~lu :"
-, HaYlr bOVIe bir ku;kum voktu. TOrk~ evi 0 kadar
guzer konu ~uy o rsu n uz ki!.. Besbelli doQma bOyOme
TurkiVelisiniz.-Izm irli tUccar rahatlam l, bir sesle ka r~. h k averdi:-
.
- - Turkum Munir Nureddin bey ve bununla da iftihar
7
ederim.-I~te 0 zaman MOn;r Nureddi n'in zehir gibi keskin ce-
vabr geldi:-. Turksunuz, Turkyeyi bu kadar guzel konu ~uyorsunu z
da, Turk Musikis ini bugune kadar neden sevmediniz anleyemedrm Haibuki Turkye de, TUrk Musikisi de Turk kul·
lurunun birer parcalandsr." (")
Olumunden bir yll once ya~Il!IQa baQh bir beyin hastallQI g ~ir m~ti . Nihayet her lani gibi Munir Nureddin de
gOsteriten butun yaba ve yaplla n tedav ilere raQmen, 27 Nisan "981 tarihinde evinde haya1a gozlerini yumdu. Cenazesi 29 Nisan 1981 gunu once konservatuara getirildi.
Burada yapllan terencen soma T e ~v ikiye Ca m~ ncie cenaze namazt kilmdr ve RumeJihisarl ~iyan Mezarllg.'nda
toprag:a verildi.
Musiki Ogrenimi
Oaha I;ok kUliuk ya~laItnda . ilkokul sualarmda sesioin
guzellig:i I;svresinin dikkatini y e km~. ilk mlisiki derslerini
amatc r bir mCIsiki~ina s olan bebasmcan almr~t l . 1915 YIlmda degum tarihine g6re on UIi ya~ ln da iken I") Sinekemani Nuri Duygue r'in aracrllg:r jle -Daru'l- Feyz.f Musikrye
girdi. burada Udi Sami Bey. Levtecr Hecr Tahsin. Kemani
Naim Bey, Neyzen Cemil bey. Edhem Nuri bey g6rev yapmalctaydl. Munir Nureddin Selyuk ozellikle Yenikoylu Hasan Efendi'nin yl raklannd an olan Edhem Nuri bey'den yok
yararlandl ve bu hocaslOdan kirk kadar fasll OQrendi. Evlerinde de zaman zaman Hoea I iya Bey'in kall ldlgi mUsiki
toplanlliarl yapllrr. kendisi de bu l oplantllara sesi ile i~t ira k
ederdi. Cevdet c;agla anllarlOda 0 gunleri ~6y le ozetliyor:
("' 0)
••..Kad lk6y S ut a n is~n in 6nundeki Ijimenlerle kaph Haydarp a ~ CaYln'na Ij lk1lglmlz bir gun. mu ~te rek bir ar·
kada ~l mlz biz iki rnU siki heveskarl genci birbirine lan J~tlrd l. 0 gun ilk dela Munir Nureddin'; Bayali -Araban
(Nimet -i vaslln...) ~ arkls l ile dinledim. 0 da benim keman
Ijaldlglml og re n mi~li . ertesi halta Kadlkoyu'ndeki evlerinde yapllacak me ~ke beni de yaglrdl. Giltig imde bir
odada mOsikimiz in bir yok usladlOl yer minderlerinde
yepeyevre otu r mu~ buldum. Bu zevatl Muni f Nureddin teker teker bana alj lkladJ. En b a~la Ijemb er sakalh, g6bekli
ve ellerini karol uzerinde kavu~turmu ~ Aahmi Bey, yanlOda srrasiyle siska, esmer bir zat olan Oskudarh Iiya Bey,
~i~ ma n ca bir zal Ali Rifat Bey. ~ehla K a ~ l ya ri k Husameddin Bey ile aralarlnda ulak telek bir ~ahls olan
Ie kai Dede·zade Ahmed Elendi ve Lemi Bey'; ilk defa bir
arada g6rOyordum . BoyOk odanm ortaslOda bir minder ve
onun onunde bir rahte bulunuyordu. Muhir Nureddin bir
(besmele) I;eldinden soma , bu mindere diz Crslu gehTlek
uzere olurdu; iki elini dizlerin in uslO ne koydu. Usul vurarak
~ imdi hatlrlayamadlglm bir besleyi okumaya ba ~l a d l. Besle nin bir ye rinde, dinleyen usladJar arasmda blr konuyu
mCrzakere iyin ara verildi. Her uslad bu besteye hoeasl ndan nasil me~ k etti~i ni . teker teker okuyor ve anlallyo rdu. Munir Nureddin, dakikalarca sOren bu mCIbahe seleri dikkal le ve sab.rla dinliyor ve hahzasma nak~ed iyordu. Bu me ~k aynl zamanda imtihan mahiyel ini
1a~ .yordu . -
Babas lOln arkada~ l olan Raul Velda bey'in araclllQI ile
Zekai Dede'nin ogtu Ahmed Elend~den dM yll sure ile
ders aid!. Geleneksel ses icramlzm inceliklerini Besle nigar Ziya Bey'den OQrendi. Ahmed lrsoy'un 1e~vik ve yar-
8
dim I ile DarUlelhan'a girdi. Macarislan'dan d6nu ~un d en
sonra Leon Herciyen. Tanburi Hikmel Bey, Pianisl Cernal
bey C··), Kemal Niyazi Seyhun. Enise Can, Futya Akaydm, Laika Karabey, hanende KSilyarlk Haserreodln
Elendi, Iahide Hamm. Nezahal Harnm, udi Hayriye
Ors'un ketnmeeiyle -~ark · musiki Cemiyet i- kuruldu; ba ~­
kanllg lna Ali Ail at c;agatay getirildi. Bu topluJug:a daha
sc nreten Aelik Fersan ile Mesud Cemil de keulrms. Hoca
I iya Bey ders ve r mi~l ir. 0 dOnemin unlu hanendesi olan
I iya Bey lie Husemeddin bey'den I;ok yarar tandr, Ali Rlza
Avni ile yapml~ oldugu bir roportajda ( k uy u ~ uslubunu bu
iki kj~iden aldl g:lnt ilade etmlstir. S6zun krsasr Rauf Velda
Bey besta olmak Crzere I;agl nm bLiyUk ustalarmm hepsinden ders alarak bilgi da~a rc lQ I Ol ge n~ letmi~, 0 terihlerde bile unu Istanbul srmrlanru ta~ml~tL
k rakirl.gl
OIaganustU bir ses fiz i~ ine sahip olan Munir Nureddin'in en yarprCI 6zelligii, eski okuyu ~ uslubu ile yeni
anlaYI ~1 birle~t ire rek ortaya yepyen i ve soylu bir icra teknigini kOY rTlJ ~ clrnasrdrr, Daha pek ge"li ya~ mda iken dinIeyenleri hayran brrekrycr, I;evresinde bir san'al efsanesi
yaralarak her yerde parmakla gOsleriliyordu. Giyimine
goslerd ig:i 6zeni, ciddiyetini. tavizsiz bir san'at anla smrm
~ e kille nmeQe ba~ladlg l genl;lik yrltennm renkli bir antatmum Mesud Camir ~u sall rlarla dile g el irm~ : (..... )
•...Koyuca renkli fesi, her l alika arabasmm g~is inde
yakalaflm.zm ir;ine kadar sizan toza ra{lrnen her zaman
tertemizdi; her zaman kahph dururdu. UmClmi harplen
sonra yeni yeni gelme{le ba~l ayan Ingiliz ku ma~larmm en
iyisinden yumu ~ acl k elbisesi. ipekli kravat l. rugan iskarpinleri. elmas kol duQmeteri. gozlerim in ve bala n I;ehresinin 1 ~l ld a n 1~I {ja d e~ i~en renkreri, sakin yuruyu~unde
olltUlu , Ol u ru~ ka lk l~ mda ahenk li nezareliy le bir kadile perdenin klvnmfarl arasmdan Ijlkl v e rm i~ yorgun bir pervane
hissini verirdi.-Merhum Samih Ailat'lO oglu -0 da rahmelli oldu· Ian·
buri Hat~ Bey, bir gun ikimiz de arabada Yo{jurtlju'dan Krzlltoprak'a giderken (1 ~le Munir Nureddin!) dive onu bana
g ostermi~I i. ( -1a Ol~ ma k istemez misin? ArabaYI Ijevirelim
mi?)"
- 0 slrada ~ 6h re1i kulak1an kulaga yayil lyordu . sesinin
guzelli{li bir nesil evvelkilerin a{lzmda bir elsane uslubuna
bOrunen me~hu r hanende Nedim Bey'in emsalsiz vasil larlyia klyasla narak anlatdly oyrdu.R
R. Sana s6yluyo rum Mesudl Munir Nureddin'le laislemez misin?R
Ol~ mak
tJ Ismet Bozdag. Milliyet 29.04.1981
t ·) Nadir Nadi (35. yll 1951) admdaki
bro~ urde dogum
tarihini 1902 olaraka gos t8rrni~ . Hakkmda yazl/ml~ pek
9ok. YUlda 1900 tariM gosterili1Or. Mesud Cemi. VB Ru~en Kam'dan dogum tarihinin 1899 ylll oldugunu bir 90k
kez i~itm~tim (MN6 )
t·
R
)
Munir Nureddin, 35. yll· 1951) Cumhuriyet Matbaasl
t ···) Plevne kahramam Gui Osman
Pa~a'nm
oSJlu
(MNOI_
(... ..) Miin ir Nureddin. 35 YI/, ASJustos 195 7. CUmhuriy et
Matbaasi.
I
-I
~OalglnflQlndan uyunarak l akat hep Munir'e
gizleme~e ~all~tl~lm bir tela~la cevap ve,dim; "
bekarak,
kendi etdedrm pcteemda eriterek le rkip elmi~li. Sanatta
~ahsiyele ermenin tek yolu da budur. Oeha ~ah rkalarlOa
~le bu sarp yollardan asabilenler kavu\>ur"
"Ah! 0 umitlerle korlrulann, sevgilerle negfretlerin, seYi~ lerie kederlerin Ut;urum diplelinden daQ tepelerine flrladlgl ~a\illar. Hala on dokuzuneu asucen esen rUzgil.rla ilk
ge~ liOi n bir ataya gelmesinden yo{Jrulan romanlik ~aQ­
laruTll z:
"Bugun kim ne derse desin. Munir Nureddin memlekene ~ 1{J tr ve eko' sahibi bK usladd lr. Blitun okuyueularvda ondan bir peree, bir eser. bit iz var. Herkes onu
laklit ediyor; onun tevrryla, anun edasryta benliQini susIemeOS ~ ah!j lyor. Bunlann it;inde elbe t kendi gc5nlunu 001up yaral lClltQa yUkselecek olanlar da ~ I kacak"
-, Haylr, hayrr
~imdi deQil ~~
' Benim lesim ~o{Ju zaman old..Qu go kailpsl4.cI. 10zlu
idi, ISlanbul Sultanisi'nde bir grt '!' a rkada~ aras,nda lead
eniQimiz modaya gOre puskulu de )'oyklu. Ceketimn havt
yer yer dokulmu~lu ; pabuc tanm boyaslzllldan klr~llIa~ma~fl . Bu klhksrzhQlmln utancmdan ba~ka Milnir'in
~ imdiki ge~ leri arkastndan hayran lrsl ttllarla konu¥uran
bOyusu ile baQ lanmt~llm. erebemu k6prOyu g~erke n 0
da biraz uzakla§ml§tl. Hem isteyerek hem ~ekine rek gozlerimi ayumeden ona bakarken birdenbire kc5~eyi oonduk;
Munir de birdenbire kayboldu."
' Hahmeth Prenses Zehra Hammelendi'nin Feneryolu'ndaki k6~ ku n u 0 zamanlardan haltr layan ka~ ki~i
kaldlk bilmem? Bah~ey i g~ ip medrivenlerden ~ ,klnea gen i ~ bir sofaya girilirdi. Sotanm elrahndaki odalardan ilk
saQdakinde Habl Bey, Prenses'in oQlu Nedim-zade Ali
Haydar Bey, Ali Ailal Bey'in oQullan Cafer Bey, Vecdi Bey
ve diQer dostlarla topla~ lrd lk. Yukartda 'l ine merdivenleri
~ lk l ne a all sol anin uslune gelen yerde geni ~ bir salon vardl ki, mOsiki toplanltlafl bur ada yapllJtdl. Yumur1adan ~ l­
kar ~ Ikmaz topraQI gagalayan eivcivin eesatetiyle Tanbur
~ a lt ~ lfTll ilk dinledikleli zaman Prenses de. Ali Aila1 bey de
burada aQlaml~lard l.·
"Bir ak~am 'l ine misafir ya rdt. Ka ~ ryaflk Husameddin
Bey, Gazi Osman Pa§a-zade Cemal Bey, kemal Niyazi
Bey, Faize Hanlm Ye M Ia !jimdi bile yuzume bakl!jlarlndan utandlQlm diQer misalirler. P,enses salona gj.
finee ayaga kalktlk. A1if Ailat bey mlijdeledi:"- Kadlnlnl, bu ak~m bullbulumuz gelecek!"
"Evet, Munir Nureddin'e Prenses 0 zamanlar (BulbUlUm) dive ihilat ederdi. Ka!jlyarlk Husamenin Bey de Allah gani gani rahmet eylesin; boyle bir usia bir daha dunyaya gelmez -kls kan~ItQ lndan ktr sakahm belli belirsiz 0'1natlr du ru rd u . ~
~O ak~a m onlarl doyaslya dinledim; Ali Aitat Bey'in
yeni Nihavend l ak,mtnt ve Neva'iart. 0 Neva beste'yi hala
her lekrarlayr!jtmda bUlUn sesler siliniyor, yalmz biri ya~1t
biri gen~ iki bulbulUn havada tuten sesleri dunyayt de\ilil
hakikalen Cihan'l susliiyo r:"
Zeyneden ba\il-r eihanr gUi mUdur. bUlbul mUdur?
~ Ikm aram-I eam gUl mCldUr. bub ul mlidUr?
"Bulbul gittiktje ge l~ti, gUrbUzle!jli. Nice gulisfamn ~j.
bahar bahar onun sesinde ~l . soIdu, yeniden gonealar verdi. Bu fakir saka kU!ju da onunla berabe t hayti kanat ylrpl lm, mtzrap savurdum"
~e kteri
Bir
ba ~ka
yazanmlz
Hakkl
Suha
Gezgin.
mUsiki!janasltQmln vetmi!j olduQu yetki ile !ju pek isabetli
ooldalara dokunuyor: •...Aahmetli Ali Rital Bey'in kurduQu
musiki cemiyelinde anSlzm parlayl!jl bir lesaduf degildi.
Zamanln belli ba§1J uSladlanndan ders alml!j, makam ve
usOUerimizi lah lil elmi~. lasilla r g e<tm i~ . mUsikimilin senlonileri sayllan ayinlerle ha ~l r ne~ir ol mu ~ ve bUlUn bunla"
Oaha 0 ylnarda mUsiki/tizin her tUrUnun. hap formunun bUlun ineeliklerini sablrla ineeleyecek. hepsini en
iyi bilenlerdenr oQren m~ olarak birini digerine kafl!jllrmadan her lurim gereklerini yerine gelirecek bir sanatkar olacaQrnl rriJidelem i~li. ~arkl YI ~ar kl , kat'l kat etarak, lurkOyli tCirku gibi icra ern. Munir Nureddin'i ustadhk
dereceslne y{lksellen de zaten bu ozeliiOidir. Vakla, eserIerin ana yeprsme dokunmadan. yorum/ama ve nuense etrrekten ileri gelen ufak telek deQi§iklikler yapmaml~ deQildir. Aneak bulun bunlarda kesinlikle zevksizliQe
ka~mamr ~h r. Pest ve liz perdelere aynt dereeede hakim
olan ve ~ oklava yakla!jan sesini, elkenden kalJlnm l~ ve
ses saOhQma titizlilde dikkat el mi~lir . Bu sebepledir ki, son
ytllarlna kadar icraka,hQml ba ~atl ile surdurrnU!jtCir.
Peyami Safa. onun it;in ozelle ~unlatl sOytiiyor: •...Bu
sanalkatlmrz. konserlerde frak given ve ayakl:a ~a rkl sOyleyen ilk ses sanalkanmlzdlr. GetirdiQi bu medeni uslOp
ve klYafet, yapllQI bu aksesuar inkrlabl meyhane detbederliQi it;inde bUtun klltk ye ada haysiyetini kaybeden
Turk MOsikis i'nin survisansmda en bClyuk rolu oynam l ~h r"
Bir gazele roportaj lnda, Hahz Sami ile Haltz Kemal
Efendilerin elk isinde kaldlQI yolundaki bi, soruya ~u kar~lg l " verrn§ :
"._.Eski plaklarlm lelkik edilirse bu iddian," yanh ~ olduQu an la~ t llr. Kendisinden pek istifade ettiginvn hocam OskUdarh Bestenigar Ziya Bey'in lildini
eserleri okuyu ~unu son derece ~enirdim. Okvy~umda
hemalde onun tesiri olfT1lJ1tur. HafiZ ~a !jl Osman'ln da
uslubunu severdim Biliyorsunuz ki. gazel okurken dini
mOsiki uslubundan. daha doQrusu Mevlid tarzl okumaktan
imhna elmek IiIzlmcltr. Otuz be~ ytf ew el yapll Qlm gazel
plaklarl ki (Bahar olsa, ~emenzar olsa) diVe ba~layan
Acem-~iran gazel, guzel bir misal olur. Gazelde de eserlerim, icta tarzmda olduQu gibi deQ i~ik bir l arzdadtr. Sonra
rast gazel lilan bir misal olur. Gazelde de eserlerim, iera
larzmda olduQu gibi deQi~ i k bir larzdadlr. Soma rast gazer
lila n «~ vat...mOsiki munlesibleri, muhibleri, merakltlan
bunlal1a yani bir gazellafZlntn doQduQunda hemfikirdirler.
n
Paris Konservatuafl hocalarlndan ald tQlm !jan detsleli
ile batl Musiki'ndeki ses tekniOine dayanan bir larza sahip
oldum. ~k mlisiki sinde ve bizde mevcul ha~e re ve gOQUs sesinden maada, tam seslerle de kala (mask) sesini
de kunanaabiliyorum."
Plak C4h,malar,
1926yrhnda Ankara'dan Istanbura geldiQinde Turk
hem emekleme dOneminde, hem de yabane' firmalarln tekelindeydi. Bu firmalar 0 gunlerin linlii sanalkarla"nln yanl slta ficali ama~l a rla kalilesiz plaklar da
ureliyo rdu. Sahibinin sesi firmaSl lie yll hk bir anla§ma yaparak. 1926'da ilk pla\illn l doldurdu. bu p1Agln bir yuzu Suphi Ziya Olbekkan'rn ~Neden hi~ durmadan sevmi!j bu
gonlum· guf!eli U~~a k ~arklst. 6bur 'lULU de Acem A!jiran
makamlndan bir gazeldir. bundan sonra 'li ne aym beplilk~IIrQI
9
stekann "semt-i dildare bu demler...• ile · FeryB.d ediyor bir
gOI iltin bulbOI-i ~ eyda" gOtteli sarkitenm ckumustur. BoyIeee ba~l ayaJ1 bu 9a li~ m al a r sonucu dart yOz'O eskm plak
yeprmstrr. Kliisi k musiklmiz in en senath eserlerinden TOrkuye kadar pek yok eseri ustOn bir uslubla ok u mu ~tu r.
Bunlardan bir kay lanesi Turk Musiki'n in yokseslilik dOnemelerine ailti r. vukende ad. secen tlrm enm dl ~mda da
plaklar yap m l~tl r.
Ilk ptaktennda kendislne genellikle Mesud Cemil, Ausen Kam ya da Aelik Fersan, Fahire Fersan e~lik etmi~ li r.
Sahibinin Sesi firmastnda yapdanlarar Artaki Candan da
k alrlm l ~tlr . Banlanm da Mesud Cemil te k olarak yalml~tl r.
Bundardan b a~ka basta Nubar Tekyay ve Fevzl Aslangil
olrnak uzere 9aQda~1 unlU sazendelerle de 9ah~ml~l l r.
1942yllinda Istanbul Kcn servetuerm a girdikten sonra,
iltin on sekiz plak yeprmeur. Neva Kar, Segah -Kar,
Arazbar ve Tahir rnakamlanndaki klasik eserlen o k u mu ~
'Ie bu plaktarda kendisine Re ~ ad Erer, Neyzen Tevl ik, Nuri
Halil Poyraz, Ahmed Irsoy gibi sanatkerlar eslik et mi ~ ti r.
Musikim izin en guzel icra om eklerinin Olke 9apmda yaglntesmeemde ve tanmrnasmda MOnir Nureddin'in plaklanrun
buyOk rolU clrrcstur.
ar~ iv
Ko nser C;:ah,ma'arl
Qocukluk y.a~ mda , Darutleyzi Musiki Cemiyeti'ne giriki ytl sonra (1915), bu topluluQun ·Do nanma Cemiyet;·nin yararma •Apotlon-Reks-Hale· sinemasmda vermi~ olduQu bir konserde dikkali gekti. Su konserde
Sadutlah AQa'n m Sayati -Araban makammdaki taklmmm
icrasl sl raslnda solo ya pm l~t l.
i ~ inde n
Musiki l arihimizde tek ba~ ma konser verme geleneQini
getiren Munir Nl ureddin, ilk ki ~i se l konserini 1930 ylhnda
verdi. Frans,z Tiyatrosu'nda verilen bu konser
bOyuk
ilgi 'Ie hayranll k uyandlrdl, Istanbul basl nml gunlerce
me ~gu l eUi. Klasik 'Ie lanlezi eserlerden o l u ~ an bu konserin ilk bolumGnde, kendisine Mesud Cemil, Ru~ e n Kam,
Nubar Te kyay, Artaki Candan; fantez i eserlere ise pianist
Vasilyel e~ lik efti. baZI konserlerine Udi Nevres Bey. Refik
Fersan, Fahire Fersan kat llml~t l r. Bir yok sinema 'Ie liyatro
sahnelerinde konserlerine devam efti. Konser verdiQi her
salonda bir ciddiyet 'Ie sanat havasl yaratlrdl. Yaz gunleri
Moda Deniz KIObO Ue Ka lam ,~ KlubO bahyelerinde verdiQi
konserler hala haf.zalarda ya ~ly or. Su programlar, bOyOk
bir zevk 'Ie heyecanla izlenir, herbiri bir sanat olayl olurdu.
Yurdun Ankara, Izmir 'Ie E sk i ~e hrr gibi itlerinde konserler
ve rmi~ olmasma raQmen hilt brr zaman gazinolarda okumadl . Milyonluk tekJifleri hi9 du~unmeden geri yevirdi.
Musikimizde vine ilk kez koro e ~liQ i nde solo okuma galeneQini de ba~ arl ile uygulayan durobir sohbet slrasrnda
bu konularla ilgiti olarak ~unlarl soyl e mi ~:: (, oJ
n,
°
•...Devamh olarak u9 sene Franslz Tiyalrosu'nda,
bilii hare be ~ sene Melek (bugunku Emek) sinemasmda 'Ie
soma Saray sinemasmda, Hele Saray'da a~aQI yukar, yirmi rki-yirmi Ul; sene konserler verdim. Nihayet 1963yll l
sonlartnda Emek Sinemasl'nda konserlerime devam atmeQe ba ~ladlm . Otuz yll zarfmda l abi i solo konserlerime
bu kadar yll ewer ba~ladlm-memleketi n muhtelil yerlerinde 'Ie yurt dl~m da Mlslr'da,lrak'ta Klbrl s'ta lakriben
bin sGsur konser verdim.·
Su konuyu Refik Fersan'm anllarmdan dOl okuyabiliyoruz: •...Ankara'da senelerce birlikte gegen aCI 'Ie tath
gOnlerimizi, Ala'mlzm her ikimize k ar ~ 1 olan sevgi, alaka,
10
yuksek iftitat ve teveccuhlerini, Ata'rrnzla birlikte Adana,
Bursa, Izmir ve Q e~ me ziyarellerimizi, Ankara TurkocaQI
konserlerimizde halkm etakesrm, 1929'da Prens Yusul
Kamil'in davellisi olarak Mlslr yclcutuqu nda ge9irdiQimiz
mut hi~ deniz hrtm astndakl OIOm Serenadr'r u, Meterye'deki sereymmm 9inili ve akustikli bOyuk salonun kubbelerini 9mlalan Prens'in (ya~a) avaze lerini, Mlslr'm ve
Arap aleminin perestis ettikler! Abdulvahab'm Munir'in kar~ Is mda kedi gibi sindiQini, lrak Harbiye Raisi Taha
Pese'mn davetlisi olarak Bagdal selerimizde hayrr cerniyatleri mentaatine tertip olunan konser gecelerinde
(Mintaralil1ah) tesadct eden Tuten-r Nuh'u, Basra'nm hurma ormanlart arasmda geyirdiQimiz karak l~ mevsiminin
yaz gOnlerini ve mehlaph gecelerini, Kerkuk'te askeri
mahfelde kumandan merhum Bekir Stdkt Pese tarahndan
~ a reli mize verilen kuzu ziyaafetini, daha sonra Macarisi an, Yunanislan ve Kibns sevenetrenmm ve ruhuma nOfuz eden daha bir 90k hatrralanrruzr omrOmOn sonuna kadar unutamam.·
n
Best ekarhgl
BestekarllQa 1920 yshnda, Tevlik Fikret'in "bu bir ter a n edi r~ ~ i ir i ne yaptlQl bir beste ile basladr. [kincl olarak
"Senstz ey ~ u h ...- gufteli sarkrsmr besteledi. Bu iki eserden soma yirmi YII sOre ile beste 9a ll ~rna sl yapmedr. Asil
beste cehsmalen 1940-1941'li yrllardan soma ba§lar.
Eserlerine 90Qunlukia Yahya Kemal beyatll'nm ~ii rl eri n i
se9 mi~ , Nedim 'Ie Fuzuli gibi Divan ~ai r le r i n i n eserlerine
de yer ve rmi~ti r. Son senelerinde gunumuzOn ~ air lerini n
~i ir le ri n i de ku llanm l ~ olduQu gOrGlOr. Kar, karge, Beste,
AQlr Sernai, Yuruk Semai, $ arkl l ormunda yOz elliden ~o k
aser ortaya koy mu~lu r. Dini musiki eserleri de va rdlr. Buyuk l ormlarda bestelediQi eserlerde musiki mizin geleneksel kurallarma baQh k al ml~, bir bi:ilum eserlerinde ise gGnumOzun musiki a nla Y I~ lna cevap verebilecek §ekilde
bazl yenilikler gelirmek i stemi~ti r. Eserlerinen arasmda
·Ataturk'e AQ tt· 'I e -Mehler Mar~ l · gibileri ayn bir deQer la~ If . Film musikisi ile de me ~g ul ol mu ~tu r .
Musiki Hocaltg l:
DarOlelhan'dan ba~layara k uzun bir sureyi kapsayan
Yillar i9inde 'Ie Istanbul Konservatuan 'nda 9 ah ~I IOI Ylllarda hayti oQrend yati~ti rmi~ va buralardan yeli§enlere bu
sanatln an asil icra yollarlm oQ ral mi ~tir. Asllnda Munir Nureddin verdiQi konserler, radyo proQramlan 'Ie piaklan ile
kandisini tanlmayan mQsiki haveskarlanna 'Ie bu sanatl
oQrenmek istiyenlere dolayh olarak dOl hocalik etmi~t i r.
GunumOzOn en beQenilen ses icriicllan bugOnkO durumlarlna gelebilmek, onun esk; ile yeni araslnda kurduQu
koprOdan geoyerek gelebilmi ~lerdir.
Turk Musiki'n in horlandlQI 'Ie en aQlr ~ ekilde sU9landlQI ylll atda bu sanall en iyi bit ~ek i ld e tanltan 'Ie sevdiren bu insana, Cumhuriyeli'mizin 50. y illm da dagli lian
plii ketlerden biti veri!memi~ , bu olay kendisini 90k iizmO ~tU . AtOtOrl(Gn dOQumunun 100. ylll d6nOmunde verilen
plaketi hasl a olduQu i9in klZI al abilmi~ ti r.
Munir Nureddin Selyuk'un Meral, Timur 'Ie Salim admdOl 09 90cuQu vardlr.
Kaynakya:
Turk MU$,kisi Tanhi, Dr. Mehmet Nazmi Ozalp. Cilt 2, s.
128 - 135, TRT Yaym fan, Ankara 1986.
•
Bach'm eserleri - 3
• Hulya TARCAN
virdeki yo{ju n ve bOyOk ses gOCOne henOz sahip deQildir
(sazlann miktan ve y e~itliliQi yams ue . kullamlan Armoni
slilinin yOzOnden). Ancak vine de devrinin imkanlan 01·
yQsQnde yok ye!?illili k gOsterir. Bach Ozellikle ~u mczlk
formlanndan ya rartanmrsur: Prelud ve fag (org. klavsen
ve orkestra eserlerinde); ket al (org iyin); sOil , sonal ve
kcrcertc (solo enstruman veya enstrume n qruplan iyin).
Becb'm recueil'le r (eserler gruplan ) halinde yazmaldan ho!?randlQml biliyoruz. Bunlar yoQ u zaman elnh,
ikilj veya OylO gruplard an olusurlar . Son yeprlan mOzikoloji y all~mal arl neticesinde Bach'm iki ve Oy rakamlarma derin ilgi gOsterdiQi ortaya Ylkm l~tl r. iki iyi ve
kOlQ yahut kadm ve erkek sembolleri olarak dO~Q nO l ebil i r. Oy ise Hrisliya n lnancma gOre Babe. Q)ul ve
Kulsa l Ruh OylOsOnOtemsil eder.
IV- SONCTUS
1) Senctus (yer
dalu)
Bach'm hayal mda Oy devre olmust ur:
ve gOk efendimizin kulsaL adryla
Sanctus'un tematen Paskalya oratoryos undan annmadtr. Bach orkest rayr bu bclumde Oy tromp e! , Oy obua.
keman violalar ~e klin de bOlmO~IO r . Karo da 09 grup halinda sOyler (iki sop rano, iki aha, l enorlar ve baslar). Parcanm ikinci yener eln seslt bit fOg halindedir.
V·OSANNA
1) Osanna in excetsie (Hosanna-GOklerdeki Tar m'ya
yakanyo ruz)
1) Weimar'da bilhassa org iyin yazmrstrr.
2) COth en'de oda mOziQi ve orkestre Qzerinde ca.
h ~ m l !? , bilha ssa ltalya n ustalannm etklsi enrnda kalm l ~tlr (Frescobaldi, cor elli, Vivaldi). Bu devirde form anl aY I ~ l nI ve ya zl le kniQini ge ri!?ti rmi~tir.
3) Leipzig'teki devresi ise ustalrk ve olgunluk yaQldlr.
Son eserl erinde yo k da ha sakin, derin ve gOy IQ bir yazl
stili gOrOyoruz. Aym zamanda ltatyan ustalannm etkisinden slYrlllp bOyOk Alman bestecisi ki ~il iQi n i bulduQunu da gOzlemliyoruz.
• surecek ·
3'8 rilmede re melor tcnu ndedrr. Se kiz sesli bir korc
pa rceerdt r. yift koro ve bQyuk orkestra kultamlmrstrr.
2) Be nedict us (Tennnm adme gelen kuteensm)
Solo kemanm gjri~ in den sonra tenor taratmd en okunur. Ose nna'mn birinci ve ikinci s Oyl en i ~leri arasmde bit
era-bolam gOrOntOsQndedir ve vine solo keman tarahndan billrilir.
VI- AGNUS DEI
1) Agnus Dei (I annr nn kuzusu)
Alto ana'crcrr. Sirinei ve ikinci kemanlar taraf mdan
unisono (tek ses) olarak eslik edilir.
2) Dono nobis pacem (Bize ba rl~ l ve r)
Messe'nin en el kileyici bOrOmlerinden biridir. Bach bu
son belumde dOrt sesli bir koro ku ll anml ~l lr. Gloria'nm 3.
MIOmO olan Gralias agimus libi'nin mOziQi tekrarlamr ve
Messe ~Okra n duasryla son bulur.
Bacb'm si minor Messe'si d l~mda dOrt daha klsa
Messe'si mevcuttu r. Bu eserlerde Kyrie tek bolOm haIindedir. Gloria bOIOmOnde ise bOlOmO ba ~ latan ve bo.
lama bitiren ikl koro gOroyoruz. Bu iki koro paryasl ar·
asmda aria'lar yer le~t i ri l mi ~li r.
8 - ENSTAOMANTAL ESEA LEA
Bach bildiQim iz gibl hem organist hem de klav·
senislti r. Her iki saz iyin de 500'den fazla eser yazm l!?l lr.
Bu 500 eserin iyinde recueil (eserler grubu) halinde olan·
lar da vardl r, tek eser olanlar da. Mesela Wohltemperiertes Klavier bir revueil·dOr.
Bach flU!. kema n. viota iyin ya zml~ . orkestray l da ih·
mal elmem i~l ir. Elbette Bach'ln orkeslrasl romanlik de-
:1
I
."
••
_ __b oo
.. . ...
. ..
,
I• •
" . .~
....
-'
Po. · .. . . . , '"
=::k
•
",
- .. .........
... ......
•.".-
.
.. ,..;.. ..
~
.".,. .
•
"
'"j
'Out
,.
_.11
•
,
..~..~.- '~~. __. ~
. ':;-:~~l .:. e,... . ~ .. ; _I~ .':' I.:·.
.
.. ..
•
,
M
.._ . .......·~·;1t . .. ~ po'
•
• . .. . .
. ... "'." ..
... . , ..
....
.
-:'i
~
~-
<0 .
C,ucifixus Son Oltrute,
11
-
ANI LAR - - - - - -- --
-
-
-
Okullanmm Orkestralan
Nusret Kemal OTYAM •
Aksaray ilk mOzik ogretmenini 1933 yrlmda gordO.
1933'le ilkokul be~inci stmttavdim. Sal t ogrenciler a ras u-da
de§ il. a ile le r arasmda da bOyle bir ogretmenin gelmesi ilgi ve savi~ le kar~ l lanml ~tl . Ortaokul , bulund ugum Cumhu riyet ilkckutuna yaklndr, a rarmzda sadece yOksek bir duv ar varer. Arna
yine de 0 duvann ustcne 'ilkarak , yanma tnma nara k
"allima1 a"nI , ma clanm izleyebiliyo rduk . M uzik ogretmeni ge~ . enejik, ciddi bir kif iydi. Kansr ve baldtzr da
og relme ndiler. Gorev ine htzla girifh. Ilk kez agl zda hit;
olmazsa islikla l Mar f lmlzm okunmasma bir dOzen
gelmifti. aradan bir YII ge"meden O rtaokula yeterli
sayrda keman ve mondolin geldigini du yduk .
Onun iifin QrtaokuJ og rencisi olma k beni daha bir
gUylO sevndirdi, yeni heveslere surukled i. Ke marn cc k
seviyo rdu m. Bu, be nda daha k~ Ok ya~,mda basleyan
bir tutku ydu . Oyl e ki saba h evden ~I ka rken bir kenc erto , ya da keman aglrllkll bir plagl dinli yo r, ek eem
d onu~unde yinehyord um. samnrn bu , m Ozik og relmenimiz Ahmet Ozel'in kula gma gitmi~, ~OnkO anece
iyi gonJ~Oyord u k, bani haz lr lad lg l okul orkes nasr it;:in
kema n t;:a h~mal a nna aylrd l va ali me okul un bir kernan ina sl kl~ll rd l . Oneri si Ozerine be~ ciltlik Hohman metodunu gel irtlik. A rtl k q unde bir iki saat, bazan daha
cck kema na t;:aliyordum, kendim i de rslerim in dl~ lnda _
bu sevimli enstrOmana kaptrrtru shrn.
Muzik og retmenimi z oIdukt;a yelenek li bir kem anClydl. An kara 'dak i Mu slkT Mua llim Meklebi'nden yeni mezun oIdu gund a,
yani ok ulu bWrdiginde o nu Ak sara y'ln Me~ruti yel yapls , k~uk o rtaokuluna ve rim}le r, 0 da yeni evle ndig! ei ini, baldlzl an l'll, kaynanasl Hacer hanlm l yal'llna alara k ge lmi§ti. Son radan an lalllgina gOre geldigi ilk gOn/erde Ak sar ay'da mOzisyen oIup
o(mmadl gl l'll sorm u}. Ga yel ciddi oIarak ·va" demi} ler. i}te...'
Gos le rdikleri ki}i P;amazanda dawl ~a lan, dige r gunle rde ayak kabl boyac il l!:J1yapan · Kel Hicabi· adl ndaki birisiydi. Bunu her yineleyi}inde anlam h bir biyimde gulerdi .
Bu ya h§ma lar ku§kusuz, meyvas.nl vermek te gecikmed i. kOyOk birokul orkeslrasl, sesl gOzel arkada}l anmlzdan oIu}an otuz
ki ~ilik koroyla m:Jsamere lerde. ulu sal gOnlerde gOnJnmey e ba ~ ·
ladl. Aylg lm lzl , lalsolanmlZI kapatmak iyin ise O!)retmenimiz
Aksaray Orlaokulu O1renci orKesfrasmm 1938 kadrosu.
12
kernamyla sOrekli yamrmz daydr. Bu vazgeyilmez tutku, i na l~. eahsmala rla yllson unda met odun ikinci cildine geymi}tim bile.
Anc ak yaz tatili baslaytnca aravermek istem idim, okul mOdunJmuz Seyfi Yalvaye re giderek ricada bulundum, bu yek de!:Jerli lta deci, og retmenimiz bana seoet kar~lhgl ve telleri bi tmek
uzere oIan yaYI ona rmam ko~uluyla kernarn mevsim ligine (I> brrakh. BugOn dO} unOyorum da bana ilginy geliyor, sazlanrrezm
10m ara~ ve gerey lerini, yan i lellerini, rtuz ra brr u, recmesine , k6p nJsune dek kas aba dukkAnlannda bulabiliyorduk. Artlk eve gelen
kco c klanrmz a, tsrarl a isledikle ri, nezaketen dinledik lerine ku eku
duymadtglm k~uk kon ser1er vermeye ba}laml~tlnm. Ancak bu
heve s ve iylenlikli eebem dos da nn ilgisini yekmekte gec ikmedi.
Birgun Si tma Savas KUfUmu'nun doktc ru Niyazi Ay' ,n ya}1i esi
koltugundaki kernanta biz e geldi. (Dok tor iriyan , gOsle ri} li gOvde
yaprsryla eev reeinoe Ay, diye an llt rm l}. soy ad l yasas , y lklnca
scyadirn Ay koymu ~) Kcc esmm aksine zaYII~a, o rtaboyl u, du-
Aksaray OttaolaJlu ogrenci OIkesrrasmm ilk kadrosu. (Sol ba~Ia) Okul
MuduriimiJz Mahmur Ozay (oyku yazan), aooda g{;zlukJiJ Nesret Kemal Otyam, orgun ba~Jnda Nedim Otyam (muzisyen), 581 ba~la muzik
ogre/menimiz Ahmel 'Ozel (17 Temmuz 1937).
yarlt bir bayandl , Soyledikl erine gorev bazl tantnml} beste/eri
varm l f . Seni yanlna otu rttu. ' Sak, dedi , bizim tayi nim iz yl ktl, ya kmd a amesnln me mlek eti Antalya'ya gidece9iz. Bu kemanl sana
veriyorum . Bana da kUguk ya~la n mda Sultan Abdulaziz hediye etmi ~li. · Steine r mark a kemant elime v erdi , yana klanmdan 6pru,
Du} gOruyo rdum sank i. Dilim tut ulfT'IU}tu. 0 gunden ~ra yaIt~malaflml bu deg e r1i okuld aki kemanlardan ayrlml oIan kendi
kemantmla yOruttOm ama bu sayg tn bayanln umdugu duzeyi
kim se, ben bile gOremedim . Oniversite'de yakal a ndl ~ l m Plore zi
(zalulcenb) ned eniy le keman yasak edilmi}ti . Ger yekle ders ve
laboratuvar1ar rum vaktirni doldufU)'ordU. Birkay yll
Once onu konservaluva ra gi ran bir yak lnlm geny klza
....erd im . Fak at Onive rsite yllalnmda ba}layan bu kop u~un buna hmml yilla rca ya~adl m .
Ak sara y'daki bu mJzik yalt §mal an neredeyse bUrun } ehri sarml ~lt . Belediye 20-22 ki}ilik bir bando kurduo Yetene kli ve ~ok iyi yurekli Hasan hocamlzln da
t;abas l'y'a }€'hi r band osu kla sik pa r~lan yala r duzeye
eri} ti. OzeWkle cu ma rte si gun'e ri HOkOrnet Konag l'nln
kaf~ l slnda ki parkta vari lan konser1er halkln bUyuk
beQenisi ve sevgisiyle izleniyordu . Geryekl8 de bando
santy llarl oze! giysile ri iyinde ba}ka gOrUnuyor1ardl.
Bunlarln kimisl ma rangoz, kimisi demirci , ayakkkabl'
Cl, birka~ 1 ise og reneiydi. Bu og reneilerden ikisi ortaokul bitirince Ankara Devlet Konservatuvanna girdiler (Nedim O tyam ve Asal G ovan) Asa! GOven ylllarca
Hava kuw etlerimzin band a }Ellti~ini ba}aflyla yOnJterek or adan emekli oldu.
Her ak }am halkevi binaslnln alt salonununda va ·
hf malar yap lltr , yeni yap ltla r hazlr1andl~1 gibi geny
revesuer de yeli;;tirillirdi. Ben de elimdeki kemeota, Ooumdeki
sehpaya metodumu koyup bizim i!Win ger!Wek bir okul oIan Halkevi'nin bo deOifik havasrm soIumaya !Wali~Hdlm. Hasan Hoea
bando sazla nnm amansrz gurOlliis u i!Winde benimle de i!gilenir,
kemammm na nn sesini duymaya !Wahprak gerekli u yanlan yapardI.
Bu etesli, tutkulu !Wah~mala n n g~ligi yillan dikkatinize sunuyorum: 1935-19371yani bondan 5558 yll cncele ri...
1937 ylhnda Konya Lisesme gittigim zaman her~yi r ez.r ve
mcke rrmer bul mu~tum. Konya, Olkemizin en bOyuk ~hjrlerinden
birisiydi. De9i ~ik egitim kuruluslan, geni~ bir aydm kitlesi, sanateet, du~unsel elkinlikleriyle apayn bir Verdi. Okulumuzun SEIiWkin bir 6gretmen kadrosu vardl. Muzik 6gretmeni Aril $ahap adrnda kOken olarak Konyah, Alaturkadan ball mOzigineadapte olmu~
~ah~ka n birisiydi. Lisede mUzik dersi clmamasma ka r~ l n bevesn
olan tom 6grencilerterle i!gilenmekten geri kalmlyordu. Dogal 013rak kendimi Lise Ogrenci orkesuasrrun i!Winde buldum. Hattamn
en az iki gOnO kirk kadar arkada~ 6grelmenimizin yonetiminde !Waj'~lyo r, J . Straus'un valsleri, de9i~ik serenad'lar, wencner. Polkalar, armonize halk tOrkulerimizi hazlnlyorduk. Anf $ahap dl;;
g6nJ ;;Ona ~One karsm sakin, bi insandr, Ancak Ielecla nmrz nedeniyle !Wlplak ba;;lmn krpktmuz r kesilmesi bizi !Wok guldOn1yordu.
Ikinci kemanda bulundugumuz emrt arkadaerm Naci Keskin'le
{scn ralen keskin-CoIor ve Cagaloglu'nda keskin I;; Ham'n sahibi
merhum) ozellikle yaptlQlmlz bu aylbl neyse ki fazla surdOrmedik. Ancak a rarr uzda bir ardkad2'1lmlZ vardi ki oIaQanOsto
yeteneOi,dddiyeli, ~lIikan lrglyla birden pa rtadt: Muzalf er Arkan.
!;ok gOzer keman ~llyordu, aynca birisinden cersrer almaktaydt.
biz lee yalill ogrend olarak bOylehir olanaktan zaten yoksUnduk.
Muzaller Arkan, 0 Yillarda ortaokulu bilirenJerin girebildigi Konservaluvara liseden sonra girdi, mesleOinde sivrildi. yok ba~nli
bir koro ~Ii oklu, Ankara'da kurdugu Genl;:lik Korosuyla UlusJararas. ya ll~malarda onemli odOller,dereceler aldl .
Sanmm lise ikind Slm!lnl okudugum 1938-9 yllinda bir opereli sahneye koyduk . Konya'da az gonJlen OstOn bir ba~n kazandl , iki gece yinelendi. MudunJmuz SOleyman Acar'm ve6{lretmenimiz Aril $ahab'.n sevinyleri, mutluuklan hugun bile gOzlerimin onundedir. MOdOr yarduTlClsl oyok sevdiQimiz fizikt;i Feril
bey herkesi ayn ayll kutlamaktan kendisini alamaml~tl.
Aradan Yillar 969ti mi.lzik ogrelmenimi z Arif $ahab'ln babamlann oturdugu Kadlkoy Feneryolu'ndaki ozellbir okulda yalritlQ lm 6{lrendim ve t;QCuQumu alarak ziyaretine gittim. <;:ok sevindi, yocuQumu onun bulundugu okula vennek iyin diretli. Su
olanaksl zdl ama geryekte ben onun Konya'dan niyin ve nasll koptugunu, kopabildiQini anlamaya yali~lyordum . Ve anladlglm kadanyla aile sorunla ll vardl, Konya ona artlk da r gelmeye bailaml~h, kOiullan degiimiiti.
Vc YI11950'lerin yans lna ul a ~m l ~ l l l
Eve!... 0 gOnlerden gOnOmuzekirk yll daha geyb. Konya okullarlndaki sanalsa l etkinliklerin, rnUzik yah~mala nmn boyutlannl
saglam ml bilemiyorum. Ama duydugum kadanyla Aksaray Ortaokulunun , artlk binlerce ogrenciyi barlndl ran lisesinin ogrenci
orkeslraSI yok. Konyd Usesinin baiaflli orkestraSlnln yerinde
yeller esiyor. Niyin bOyleoldu? Su elkinliklerin daha gOylO oIarak
sOrdunJlmesi gerekmez miydi? Arllk zevklerimizi allOsl eden ara·
besk al'llayt~ 1 ve onun yoz muzigi gecekondulanmlzm eZi l ml ~ insanlannd an <;:ankaya tepelerine dek tlrmand., desleklendi. Bir ya;;am biyiminin kendisi oIdu. Ne yapllmak isleniyordu? 8u i~n sonu
nereye varacakt.? Su iiin sonunu Ulke ekonomisinden y6netimine, egitiminden sporuna dek her alanda gOnJyOrul, i~in kotilsi:l,
ya~ IYO ruz da ister islernez. Genylerimiz muzik zevklerini artlk yap.mlz la yeliien bir tak.m kaselleri kullanarak gideriyorlar .
Televizyonda izledigimi z kadarlyla ilkokul !Waglndaki yavrulanmlz piyasadaki ablalanna, aQabeylerine oykOnOyorlar. Alaturka baitayl edilmek te. <;:agda~ yok sesli mOzik kOyOk bir az.nhQm ilgisine kaldl. Sanatsal konularda devletin yaQda~ aQlrllglnl
koymasl geremme z mi? Kaldl ki bunun Iersi yaplliyo r. Niyin? Yozla~ma ekonomiyle sanatla atbai l gidiyor da gOren, bilen yok mu
sanlyorsunuz? Bilincine varmak ilj:in sorunun pallama noklaslna
gelmesi mi gerek? •
Kuzey Amerika Notlan
• Engin
A~KI N
BiR GULOESTE Ni N GO RKEMI
Jane C ampion, TOrk1ye'deki sec kfn slnemeeevedn de
tam dlgl Yen! Zelanda'h usi a bi r film yo netmends. 8 u yll
Cannes Film $enligi"nde "Palme d 'Or" OdUiOnO alan "Piano- ad h yen i yepmyle gOConO vine kenuleyen bayan yonetmen. bi r gOrseJlik dehasr daha sunuyor. 19 . YOzy 11 vent
Zelanda's mda bi r aik ~ag rlsmda n, Orpertic i bir drama yonelen "Piano" ad h yeprtrrce, bcyutsa! gozelliklerin, bi r
gOldestesinin po rtresin i yiziyor.
Ame rika li aktor Holly Hunter, Harvey Keitel ve Sam
Neill, lkl erke kle, ozu rlu bir gent; kecmm sevde t;lk maZln l
OrgOleyen lilmde, unut ulmaz karakterler t;iziyo rlar. Ta Iskccye'o an bir aracr yo luyla, Yeni z eteno e'r nn bitimsiz ISsl zhg ma ayak basip. ev lenmeye ge len kadrrun, on un dilsizli{jini og rene n iki krrsal erkeg i, evdeki Piano'nun gizem li
tUil anyla aUak buJiak ade r kl sa anda. Pia no'nu n tu ~rafln a
dokundugu anlarda, uzak o rmanrarda n rapsodiler getiren
OZOrlO kad m, gidere k bir tutku f lrtmas lnm ta ke ndisi otacaktlr. O zOrIOIO{ju nedeniyle t ek bir sOzcuk bil e kon u ~a m a ya n kad m, m Oz i{jln tamm slZ bOyOsunO duyura n
tUilarda, yu rek slzlatlcl m etaforla fl yan kllar. Su I s ~yah
g~ men kadm, bir a~k simgesine dOnO~Or son ra. A~km, bitimsizri{jini, a~km gOrke mini ve a~kl n dO~klrtk hg m l ta·
nl mladlg l piynosunda, yagmu rla nn, yit;e kle rin ve lrmaklarIn da sesi olur.
KO VSEL MuzKiiN OEVRiMI
Kuzey Ame rika'da , uzun yil lar, ~iftyile rin , kamyon ~o­
lorledn in ve klrsal yurtla~ larm begenisinl topfayan "Country
Mus lc-K asaba MOzigi", so n bir kat; ytJ iyinde bOyOk kentlerde, pop, roc k gibi ylQlOsallllrleri adeta geri pla na iten bi r
kalil e dev rimi yapt•. Su dalda ugra~an mOzik sanayii, lirik
sur
°
Raggae'nin biiyrjk us/asl Bob marley (Kanserden OImii~tii).
13
v e sOzcOk' kapsammd a, kent sel msarun mOzik
beQenlsine uyumtu el kili yaprtlar sunuyor piyasaya . Kasaba M Uz ~i ~arkJcls l olarak lanse edilen yenl sanat<; llan n astan yete neklerl ve sunulan parcetenn mOziksel il;eriQindekl Ozellilder,
Oncelerl bas it ve antamsu dizeleri yan kllayan bu
d alda, yepyeni bir state yaranl . Kasaba MClziQi,
tum kentilie rin yeni tut kusu olar ak ~ni kazanadursun. pop ve roc endUstrisi, milyonla rca
dolann dalgalandlQI bu tecimsel alanda, epey
kaygllanlyor.
REGGAE KRA UNI KiM 6 LD ORDO?
Reggae MoziQi, Karayjupletden evrene yanklla nan bi r adalet <;IQhQ ldl r. T rpkl Calypso mOziQi gbi, sOmClrgeci liOin, adaletsizliQln 'I e ezim i~IIQ in aQrtlarryla doludur Reggae. An a'latanl
Jamaica ad asr oIan Reggae mOziQi, bir yanda
sOmOrgecilerin dOneminl OykOlerken, blr yandan
da , baQ lmslzl lQa kavusen Karayiplerde , halkl
scyaniann, uyduruk se<;imlerin ve sahte demokra sinin yerglsini ya par. Sosyal ve siy asal protestonun sim~esl o!an
Reggae, kimi zaman ekonomik aemane ra yenden, imkanSlZ a~klarm tOrkOsOnO de sOy le m l~ti r. Bu mOzlk dahn l ~
dOnyaca OnlO de v sanat crer Jama ica'it Bob Marley , Amenkall bafl ~ll eyremct din acarm Mart in l uther Klng'l a ~ lm :
satan ~ark l lar sOyledl. Bir sOre Once, OIdClrDien ve kallllen
hAlA bil inmeyen Pete r Tosh , her bin klz gmhk 'Ie ba ~ka ld trl
simgesl ala n pa rfialartnda, kendi yurdund a ve Karayiple rde,
ABO uyumfu sahte demokrasl nin ve soygunculu Qun dremini a ntem. Getlo'la rda, gecekondularda Omen sn ren wn utsuz ylQlnlann, Ozellllde (i<;OncO dOnyadaki sesl ola n ~b
Marley 'I e Peter Tosh, ~Imdi kendilerini izleyen diger muzisyen lerle bir~k1.e, 9O~ku dolu Reggae'yi tum evrende p1aklar ryla y anklla maya oevam ediyor .
BRYAN ADAMS'IN KANADA TUAU
Son 15 ydda devn msel biT allilma g8lfeo Kanad a 'rc.c k'
mOziQi, dOzinelen: e yetenekli grubun e'lrensel1e~ mesryle
gurur duy uyor . Bryan Adams, Kanada rock topl u lu ~a n
~inde , ku~kusuz eo sevilen blr mega gruba Onderhk ed ryo~.
Y~ un bir romantizmin OrgOlediQI par<;alannda, l anl mSIZ blr
i<;1enl~i vurgulayan Bryan Adams, KanadaYI boydan boya
ku~atan sOrekli kon ser turunda, yOzbinleri co~kuya boQdu.
E'leryting I 00-1 Do It For You, Wak ing Up The Neig h~ ~s~
son dOnemlerde Kanada yanls lra, ta m e'lrenin beg emsmt
kazanan son parl;alan o ldu Bryan Adams'm. Duygul arla i<;i<;e ~ii rs el baladlardan , rock maziQinin en l;a rplc i Or·
neklerine sllt rayan Kanad ah ~arklc l, Kanada'ya tutkuyla
:>aQIl, bar l ~a a dan m l~ kimllQiyle de an yapt l. Anne-babasl
19SO'ierde Ingiltere 'den Kanad a'ya ~ etmi~ olan 32 ya~l n ­
j aki sOper-ylk:l lz, mOzik lut kusunu Vancouver kenl inde d e..am elt iQI lisede geli~tird i . Cuts like A Knife, Do I Ha'le To
F~VonStade
14
BryanAdams, TJIIa Tumer'le bitkonserde.
Say The Word s gibi duya rllhklarla OrgOIO sarxuan. Kanada'da <;ok beQanilen Bryan Adams, ka vu ~tuQu stalOye 'Ie
zenginliQe k ar~m , yeli ~tig i mahalleye slk srk geHp, cocuklarla lulbol oynamayt yak se'liyor. Konserlerinde , d.i~.
leyicisiyle krsa anda bOtOn le ~en OnlO ~ a r k lc m m bu ozelllgt,
onun ~te n kimliQine bagla nlyor. YapayhQln, ~l marlkllQlO
ve I<;l enslzliQin On simge ler olduQu rock dOnyasmd a, liapmd an fire v armem esjyle On yapa n Kanadall ~a r klC I, gOs·
ler i ~ i d , ~laya n , sjcacrk yamyla da, bOyOk saygmhk ka-
zarsn.
BEANSTEJN'I ANIMSAAKEN
Leona rd Bernstein , New York kenlinin evr ene armaQan
etl iQi bir mClzik deha slyd l.
yaQlmlz a dam g asm l 'luran
en S8lfkin ()f1(asl ra setIerinden biri can Bernstein,
Fancy Free, Syphony No.2,
SUite From Film ~On The
Wat er Front-, adh kendi y aratlml
yapltlarryla ,
Kanada'da bOyOk bir kanser
~lenind e
anlmsamrken,
bCryuk ~ eli n ya~aml n l Orguleyen zangin aynn l llar ,
ba ~k a sanalli llarla dile ge·
tirilecek. 10 yl l Once y a~a m a
gOzle dni kapayan bOyOk
L. Memslein
usta, Toronl o'daki de'l ~Olende "Bernstein'in 75. 00gum YlldOnumO-nO, ABO'II ~el Lukas Foss yOnet iyor. .Su.
nulan lio k yOnlO mOzik ~Ieninde, Kuzey Amerlkah
operase'lerin bOyOk tutkunu oIduQu meuo -soprano ~m~r•
ikall Frederica Von Slade , kend isine e~ li k eden pramst
Martin Kalz 'la birlikl e, bit <;o~ku hrtlna sl yaratl •. Programlnda Handel'den, R. Strauss , Ginestera, Poulenc,
tves, Bok::om 'Ie Hund ley gibi sanatl;lIardan aryala r yer
alan Frederica Von Stade, Ozellikle Thomas 'Ie Of fenbach'an sUndugu iki aryayla dak ikalarca a lkl~ topladl .
TorontO'ya ilk gelen uluslara rasl Ispanyol sanall;1 Alicia
de la rrocha'nm piyano konse rl, bir resital ustasl oIarak e'lrensel unO oIan sanal<;l)'a bOyOk bir hayran topIuluQu kazandlrdr Toronloda. TOmOyIe Ispanyol kOkenli oIan repsr luaru"lda, Ispanyol gOrkemini sunan sanal<;I, Surinach'an:
Suite From Carobats of God , Mompou'dan: Caneiones
y danzas,
Turina'dan: Danzas Fantastica s Op .22, Granados'd an:
Esecnas Aomanticas Albeniz 'den: Excerpts Fro m Iberia... _
Egitim • KUltUr • Sanat
ve TRT lllskilerl -2
•
M. Nazmi OZALP
DAA OLELHAN :
Bu ba!i lbozukluk bulCm hlZI ile sQrap giderken llertyi gOren,
egili min Onemini kavrayan sagduyuru bir av~ in san ban <;8 nsmeie rm yapilm asrna Onayak oldula r. ilk kez 1911 yllinda
Egitim Bakan hQI (0 zamanki adl lle Maarif-l Umumi ye Nezareli) tarahndan okullara ozga bir musikl egilim plarn yapuarak
"ma tbaa-i Amirede bastmldr. Bir sen e soma, yani 1912'de
dOf'lemin 0010 tiyat ro adam. clan Paris Odeon Tiyatrosu rnad OrO An dre Anto ine Istanbu l'a dave! ed ilerel< Ds rulbeda yi-i Osma ni kuruldu. Bu <;allima1an iehrimizin (belediye ba i kan) Dr.
Cemil Topuzlu geflis klsf tirmii tir. Okul $ehzadebafl'ndaki
t atatet apartmam'nda ~ahfmaya baiilad l. Kurulu$ amacma
paralel oIarak TOrk MOsikT'nin ¢kmesini 6nleyecek, kLhik
eserleri estma uygun ola rak notaya aldrrnp yaymlayacak,
mOsiki zevkini yaygl nl a~llracaktl . Aym zama nda liyalro sanalldin yetl~lire rek der f toplu temsiller ve recek ve 1? b~ mal a r
k esinlikle egitim amacma yonelik olacaktr. Birinci DOnya savasr pallak varinc e okulu n resmen a(j: llI~1 ertelendi. Andre Antoine Olk esine geri 00000. Bal. MOsikisi bOlOmO ge(j:iei olarak
kapatudr . Turk MOsiki si bOlOmu ise 1?h~mal a n m 14 Mart 1914
ta rihine kada r sardOrdO. Tiyal ro bOIQmO Islanbul $ehir l iyatrolan kurulunca ya kadar "Darul bedayi" ad. eltmda uzun yilla r
hizmet ve rdi.
DOnemin Ia mnm l~ sanal adamlan bOlOn bu olup bitenleri
go rerek, en klsa zamanda yeni bir okulun a(j:llmasl, mOsiki &Qttiminin bir sistem ~iOOe yapl lmas l i(j:tn gt ri~imde bulundular.
TOrk MOsiki si bu ~ ekjlde unultuNlmak Istenircasine bir tara!a
ililirken, (j:Oksasli mOsiki istendigi ol(j:Olerde yer1e~emami~, yaygmh k kazana ma ml~1 1. Dogal oIarak daha emeklema OOnamini
ya~ lyo rdu . Abd OlkadirTllre bu slrada, Maarif Nezarali'ne bu di·
Jekleri beM an bir "LAyiha" vardi. Nedanse uzun sOre beklelilen
bu ba ~vuru , bir konser mOnasebetiyte akla gelerek letkike allndl . arkas lndan i~le n anlayanlar acele toplan llya ~agmldl .
Uzun l a rt l~ala rdan sonra yBfli bir okulun a ~ilmasl kara r1a~ lmld l. Oku lun adl liya Pa ~'nm leklifi ile "Nagmel er evi'
an lammda °Darulalhan" oIacaktl . Ziya Pa!ja'mn ba!;>ka nllg mdaki "EncOmen" 9 arahk 1916 tarihinde bir yonetmelik
haZlrladlf. Bu yOne tmelik Sultan R e~ad ' in onaYl Ue hemen yOrOr1 Qge girdi. Duruma 90re okul bir masi ki ve sanal kUNmu
olacak, yapls l i~ind e ~e ~ iUi okullarda klz ve erkekler tyin bOlamler bulun acak, yOnetmeliga gOre ba!;>kam tie ikinci ba ~ ­
ka mnl Maarif Nezareti s~ec ekti. Bu !jartlar al!lOOa kurula n
DarOl elhan "mOsiki iera edecek heyellar ve sanatkArlar yeti!;>tirecek, halka kaliteli konserler" ve recekti. en sonun da "Vekillar
Heyeti" karan Ue erkekler bOlOmO 1 Deak 1917'de $e Mzadeba!;>1FevZiya Caddasi'OOekl aski bir konak ta, klzlar bOI0mQ ise
vin e aym yerde bafka bir binad a ~ali ~maya bailad.. Erkekler
blllOrnO 191B'de kapatlldlOI halde, klzlar bOI0mO bir sOra daMa
derseler devam elli .
DOrt yll sOreJi oIan bu okulun aym zamanda edebiyat 6Oretmeni ile mO siki~inas yeti!;>ti rrnesi ilke oIarak kabul edilmi!;>li .
Bal l MOsiklsl de O{Jretilmekie blr1ikte dah a (j:ok TOrk MOsikisi
agl rllkllyd l. Og rencilere nazariyal , nola , sol/ ej, dini mOsiki ,
TOrk MOsikl sl Aletleri (enslruman b~g isi ). !jan , piyano, viyoloose! , kompo zisyon (best ecilik), armoni dersleri veriliyordu.
MOsiki mizi yaym ak ve tanrtm ak, lolklor ealtsmalan yapmak,
kaybol maya yuz 'u tmu ~ eski ve de{le rti esell arimizi tespit etmek gOrevi arl de vard t. srstem oIarak Bah kceservawverten
gibi bir okul olmas r dO ~OnOtmO ~t u . 0 suala rda Ziya Gbklp 'ln
"Bizan s MOsikisi" oIarak tari! etti{li TOrk MOsiklsi 1917·1 923 terihlen arasmda 6nemli yali ~m ala r yapaik en 1923'de "Encumen" dagl tlldl. Her iki b610m bi r1 e ~ti ri l e rek egitim ask.ya ahndl .
Istanbul valisi Haydar Yulul:i" un tyabaSI ile 14 EylOl 1924 tarthinde yeniden aYlld l. bu kez ball mOsiki sine aQlrllk v e rilmi~,
TOrk MOsiklsi bll lOmO ild Ylla iOOi ri l mi ~ti. Her nedense ulusal
mOsikfmizin tyaOda~la!;>mas l TOrk opera ve operetleri nin bestelenebilmesine ba g la n m l ~tl .
Oysa l Ork MOsikisi b6IOmo bu sure iyinde hayti gOzaf ~a­
h ~m a l ar yaptr. ' Darulelh an Mecmuas." 1924'de yaym hayatma
girdi. Te~ihl er ilahile r, !yinler , 182 tane kl.tsik eeer yaymle ndr.
Halk mOstkj de rleme yali~m alanna bu Yillarda baelanarak derlenen eserler kitap haline gelirildi. buna ka r~ l li k yoksasli
mQsiki mensuplan "Union Frainca ise" de konsertar ve rmekle
yel indi.
GOruidOgO gibi slk slk okullann aylhp kapahld lg l bu karga!ja OOnemiOOe Istanbul'da TOrk MOsiklsi egilimi yapa n Terakki-i MOsiki , GOI~ert-i Musikf, Daruttalim-i MOsikl , DarOlfeyz-i
MOsiki Cemiye ti vb. Ozaf okulla r ve me ~kMnel ar vardl. Anla~llm az bir sebeple 9 Aralik 1927 ts rihinde resmi oIan, 01·
maya n bC/IOn okullarda TOrk MOsikisi &Qitimi yasaldandl. Daru.
lelhan, "Istan bul Belediye Konse rvatuva n " adl ile 22 Deak
1927'de aylldl ise de artlk Ta rk MOsiki sine ye r vanlmedi . TOrk
MOsikl si'oin adl zaten ' $ark Musiklsi' ve Alaturka" idi. Yani ne
eski edeb iyatlm lz ne de mOsikimlz TOrk'e ait deg ildi. 0 gOnun
aydlnlarr (!) bu durumu bOyiece kesln bir yarg tya baQlaml~ la rdl . Okulda sadece "Alaturka MOsikl tasn il ve Tespil
Heyeli" adl OOa kO~k bi r bOlOm kaldl . Elbirtigi iie kOl;: OltiJIa kGyGllOle bu durum a getirilmesi ba~a n k:h . bu yenl okul ge r~ek anlamda bir kons arvutuv ar du rumuna gelinc eye kadar belediyeye
bagll kaJacak, yooetmelik Milli Egitim Bakanllgmca daha sonra
yapliacaktl.
Istanbul belediye Kons ervatuvan $ehzadaba~I 'nda ki eski
binasmda varl rl:i'.nl s6rdOrurk en, 1931 Yllinda proresOr Jl>
sephe Marx O1kemize davel edilerek yeni dOzenlem eler yapmasl istendi. 1930 ylh nda yOrurlOO e glren y6netmelik uya·
nnca , kl!sik Tark MOsikisi 'ne yar verilmedi{li tyin, Batl MOsikIsi
lie sahne sanatla rl ve hal k mOsiki si ~ ali~mtanna al:i'lrtlk verilmi!;> ti. au kararlara bUyOk lepkiler olmu!;>, TOrk MOsiki si t»
IOmO yeniden aYl lml~tl r.
Yukarlda n b eri anlalmaya yah~llgl m l z bu oIumlu-olumsuz
geHi"'lelere 1B28 Ylllndan bailayarak yOzyllilk bir sOre i~nde
mUslkimizi unutturmak igin elden gelebilecek har yola ba§'vu ruldu . Sonut;la lamamen unutturulamadl ama aya ga dO~O rOl e rek geleneksel Ozellikl erl ile ic ra bi(j:iminin yoz l a~l l n l ma sl
ba!i'8nldl . Hiybir sanal degeri ol mayan tica ri ama yh Om ekJ er
de{jerli esertenn yerine gager oidu. Durum bOyle olunca "I§'te
Tark MOslkisi budu r" damek kolayla§'t l. 1925-1927 YIUannda
ses sanatlml Z bu aClnaca k durumd aydl. Ayn bir ara!;>llrrna kl>
nusu oldugu iyin batOn bu olaylan n sosyo -ekonom ik sebepleri
uzerinde dumuyoruz. _
• • Or.c:ek.
15
------ - -
MAvi NOTA Mii zik Dergi s i
~M
~l\ ~,
/;:;Z'
I
,';'\.r.
1(1,.
\. '
I
~v
ff:
\\~
/ 1
\
~~I
\ ~\ '\
~ \~\f
\ tr
1. Say.n Selma Kurdakul'un ve Muzik An s i k! ~pedi. i Yay,nlan 'mn kalkllanyla - Nimel Koray Muzik OdOlu·
adlyla bir yanifTla dilzenlenm i~lir. Odol organizasyonunu
MAVI NOTA Muzik Dergisi ge~ekJe~ti recekbr.
2. Ara~tlrm a , Inceleme dalinda dOzenlelKln yansmanm
konusu ~ledi r:
GUNUMOZ TURKIYE'SINDEKI Muz i K TURL.ERININ
ULUSAL VE EVRENSEL OLCOTLER ACISINOAN DURUMU.
3. OdOi Tutan:
a) 8.000.000 Lira.
b) Yanvnayl kazanan yaplt, Muzik Ansildopedi si V.
y,nla,. taraftndan yaylmlanacak va yazanna 5.000.000 uradan az oImamak koJUluyia teM6deneceklir.
4. Van¥OOya gOnderiliKek a ra ~!I rma I inceleme ~h~malan, bir oolumOyie ya da lOmOyle debe 6nce yeYl m lanml ~
olrnay acaknr .
"
5. VenifTla, ametor ve protesyonef bOlOn yazallara al;lk-
I.-,
tlr.
6. YanifTlaya kalilacak yap.t, 9I'l az 40, 9I'l 'rck 60 daklilo s.a.yfasl olacak, temiz totokopiyle rroOaltllarak 5 surel hafinds g6ndsriIElCeklir.
7. Yarl~maya katnenlar, ktsa 6zgel;mi~ini. ad ve edresini,
telejon numaraSln1bir lotograna bir1ikle, yapstma ekleyeceklerdir.
S, Yapltlar, APS, kargo, y. d. laahhUlIO oIarak
a~.daki edrese g6nderilecektir:
Miitil Semih Baylan MAVl NOTA Miizik Oergi si, P.K. 205,
61004· Trabzcn.
9. Van ~ n1 n "Se9ciler Kurutu", a ~gldaki ad ardan
'/
y
"p
"NiMET KORAY"
i~.C~.LE.!'<1E • ARA~TIRMA MuziK
ODULU YARI~MA KO~ULLARI
Staccato
Sesler ; slc r" tar ak
(Gerard Hotfnung)
ol u ~ma kt ad lr:
DUYURU
Dergimizin 1994 Viii abone ucreti 200. 000 TL.'dir.
Sayl ucretimiz de 20.000 T L cla rak be lirl enm i ~t ir .
Erlu grul BA YRAKTAR, KOfal CALGAN, Ne<:ati GE·
DIKlI. Suna KAN, Ersin ONAY, Teoman ONALDt, Leyla
PAMIR, Muammer SUN, Ali UCAN, hhan U SMANBA~ , F.
ruk VENER.
10. Son kalilmao Iarihi 15 Mart 1994'dOr.
11. Yaon~anln sooucu 28 Nisan 1994 gOnOal;lklanacak, 6diillOreni 16 Mayls 1994 gunii yapllacakhr.
MAVI NOTA
•
MAVI NOTA
Ayhk
Muzik ve Sanat Dergisi
Abo ne Ko,ullan
Ab one
v eareme Adre si
Eden
Telelax
YU rt dl~1
:
:
:
:
:
Y,lh k : 200 .000 T L
50 OM.
P. K. 20 5 · 61004 - TR ABZON
20.000 n, (KOV d ah il)
(462) 224 26 30
Istan bul T emsucls! : O sman Razi AKSU
Tel. : (2 1 ~) 28 8 1 6 80
: Melih GULER
Izmir T ernsilcis!
oI ZGI: EFOR Masa Oal O Yaymc Illk & Organlzasyon
Tel.: (462) 326 44 26 Fax: (462) 322 29 96 - TRABZON
Sahibi
Ge nel Yaym Ycnetmenl
Genel Yay. Yon. Yrd .
Yen 1~ leri Yonetmen!
Kapak - I~ Du zenterre
Dizgi
Sanat Da ", ~ ma nla rl
:
:
:
:
:
:
:
Sevilay BAYLAN
M. Seml h BAYLAN
Fu sun VA ROL
Hul Va 6ZM!.=N
M, Re f at SUMERKAN
Ismail FANDAKU
Ah mel OZER
Gundogdu SANIMER
Abone ed erin i n. M ufit Se mih BAYlAN edma 73 1986
noh.. poetaeekl heeebme v al ,rlld lktan so nra, d ergi
ad resine bi lgi v eri lmes i ri ca o l unu r.
Gonderilen urOnlerin daktilo ile yaz.lmasl rica olunur.
OrOnler yaylmlansln, yaYlmlanmasln gElri verilmez.
B..'m Veri : E R HAN OFSET MATBAACIUK
Uzun Sk. 84 / A Tel.: (462) 322 24 23 - 322 35 06 / TRABZON