ikincilik ödülü

Transkript

ikincilik ödülü

Yarýna
bir deðer
býrak
TURÝZM SEKTÖRÜ
ÝKÝNCÝLÝK ÖDÜLÜ
Mehmet Kemal Dedeman
Araþtýrma ve Geliþtirme
Proje Yarýþmasý
PROFESYONEL TURÝST REHBERLERÝNE YÖNELÝK TARÝH - TURÝZM ÝÞBÝRLÝÐÝ ÝLE
YAÞAYAN TARÝH UZMANLIK EÐÝTÝMLERÝ
TURÝZM SEKTÖRÜ
HAZIRLAYANLAR
ÖÐRETÝM GÖREVLÝSÝ AZADE ÖZLEM ÇALIK
ANKARA ÜNÝVERSÝTESÝ
BEYPAZARI MESLEK YÜKSEKOKULU
SEYAHAT TURÝZM VE EÐLENCE BÖLÜM BAÞKANI
UZMAN EMEL KILIÇ
KÜLTÜR VE TURÝZM BAKANLIÐI
ARAÞTIRMA VE EÐÝTÝM GENEL MÜDÜRLÜÐÜ
2011
Mehmet Kemal Dedeman
Araþtýrma ve Geliþtirme
Proje Yarýþmasý
PROFESYONEL TURÝST REHBERLERÝNE YÖNELÝK TARÝH - TURÝZM ÝÞBÝRLÝÐÝ ÝLE
YAÞAYAN TARÝH UZMANLIK EÐÝTÝMLERÝ
2011
MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJE YARIŞMASI - 2011
PROFESYONEL TURİST REHBERLERİNE YÖNELİK TARİH-TURİZM İŞBİRLİĞİ İLE YAŞAYAN TARİH UZMANLIK EĞİTİMLERİ
ÖZET
PROFESYONEL TURİST REHBERLERİNE YÖNELİK TARİH-TURİZM İŞBİRLİĞİ İLE
YAŞAYAN TARİH UZMANLIK EĞİTİMLERİ
Ekim 2011, 41 sayfa
Günümüzde kitle turizminin her geçen gün kapalı mekânlarda daha sık ve sınırlı etkinliklerle yapılıyor olması, yeni turizm modellerinin geliştirilmesi fikrini doğurmuştur. Bu
durumda uygulanması düşünülen yeni turizm modeli özel ilgi turizmidir. Özel ilgi turizminin en önemli başlıklarından biri olan kültür turizmine bağlı tarih turizmi; dünyada popüler hale gelmektedir.
Kültür turizmi, dünyada 1950’li yıllardan beri yapılmaktadır ve uzmanlaşmanın bir göstergesi olarak çeşitli türleri geliştirilmiştir. Ancak tarih turizmi, Türkiye’de fazla bilinmemekte,
örnekleri sınırlı alanlarda, az sayıda, kısa süreli yapılmakta ve tanıtımı yeterince yapılamamaktadır. Türkiye, çok önemli tarihsel mekânlara ve tarih turizmi potansiyeline sahip
olmasına rağmen bu turizm türündeki geliri de tatmin edici düzeyde değildir.
Türkiye’de tarihi turizmi icra edecek Profesyonel Turist Rehberliği Kokartı’na sahip genç
nüfus, kokartlarını aldıktan sonra kendilerine tecrübeli rehberler kadar çalışma alanı bulamamakta, erken yaşlarda mesleği bırakmaktadır.
Bu çalışmanın amacı dünya turizm eğilimleri de göz önünde bulundurularak tarih turizmi
kavramı üzerine yeniden düşünülmesini sağlamak; genç nesillere tarih turizmini bizzat icra
ettirerek, hem yerli hem de yabancı turistlere alışılagelmiş kalıpların dışında bir turizm deneyimi kazandırmak ve yaşayan tarih anlayışının turizmdeki çekiciliğine ve tarih turizmi
kaynağı olarak değerlendirilebileceğine işaret etmektir.
Anahtar Kelimeler: Profesyonel Turist Rehberliği Eğitimi, Profesyonel Turist Rehberliği’nde Uzmanlaşma, Tarih Turizmi, Yeniden Canlandırma, Tarih Yorumlayıcı Rehberler
1
ÖNSÖZ
Tarih öncesi çağlarda yaşanan kültürel evrimin izlerini taşıyan Anadolu, birçok medeniyet
ile birlikte Roma, Bizans, Selçuklu ve Osmanlı kültürlerinin günümüze ulaşan mirasıyla bir
“Açıkhava Müzesi” niteliğindedir. Bizans İmparatorluğu yaklaşık 1000 yıllık bir süreçte
Anadolu’da varlığını sürdürmüş, daha sonra Osmanlı İmparatorluğu yaklaşık 600 yıl Anadolu’ya hüküm sürmüştür. Tüm bu kültürlerin varlığı, daha önceki medeniyetlerin kültürleriyle de harmanlanarak muazzam bir mozaik oluşturmuş ve bu topraklarda yeni kültürel
oluşumların yeşermesine olanak sağlamıştır.
Mevcut kültürel mirasıyla Türkiye, tarihi turizmi dünyada en güzel şekilde sunabilecek potansiyele sahip ülkelerden biridir. Burada önemli olan farkındalık oluşması, profesyonel
eğitim ve istihdam olanaklarının sağlanmasıdır. Tarihi turizminin doğru koşullarda gerçekleştirilebilmesi halinde bu tür turların yerli ve yabancı turistler tarafından ilgi çekici bulunacağı ve bu turlara talebin artacağı öngörülmektedir.
Türkiye, tarihî mirasını çağdaş anlamda planlayarak, uygulayarak, denetleyerek ve sürdürülebilirliğini sağlayarak turizm sektörüne sunduğu takdirde tarih turizminden beklenen verim alınabilecektir.
Bu çalışmayı hazırlama fikri; Emel Kılıç’ın 2010 yılında Kültür ve Turizm Uzmanları Paylaşım Sempozyum’unda sunduğu ‘‘Tarih Turizminde Yeni Bir Yaklaşım: Yaşayan Tarih
Anlayışı’’ isimli bildiriden, konu ile ilgili yazılmış uzmanlık tezinden ve Azade Özlem Çalık’ın 2010 yılında düzenlenen Turizmde Yeni Fikirler Yarışması’na sunmuş olduğu ‘‘Antik
Kent Efes'in Roma Dönemi'nde Yeniden Canlandırılması’’ Projesi’nden yola çıkılarak
oluşmuştur.
İstanbul özelinde yazılan bu projenin, ilgili kurum ve kuruluşlarca desteklenmesini ve tarih
yorumlayıcı rehberliğin Türkiye’nin mümkün olan tüm tarihi turizm alanlarında yapılabilmesini umuyoruz.
Azade Özlem ÇALIK
Emel KILIÇ
ANKARA, Ekim 2011
2
İÇİNDEKİLER
Özet, Anahtar Kelimeler ....................................................................................................... 1
Önsöz .................................................................................................................................. 2
İçindekiler............................................................................................................................. 3
Tablolar Listesi ..................................................................................................................... 4
Resimler Listesi ................................................................................................................... 4
Kısaltmalar Listesi ................................................................................................................ 4
Birinci Bölüm
Giriş ..................................................................................................................................... 5
1.1.
1.2.
1.3.
1.4.
Kültür Turizmi .............................................................................................................. 6
Türkiye’de Turist Rehberliği ......................................................................................... 8
Turist Rehberliği Eğitimi .............................................................................................. 9
Turist Rehberliğinde Uzmanlaşma ............................................................................ 11
İkinci Bölüm
2.1. Yaşayan Tarih ........................................................................................................... 13
2.1.1. Yaşayan Tarih Uygulamalarından Örnekler..................................................... 16
2.2. Turizmde Tarihi Sunum Biçimi Bağlamında Yaşayan Tarih Anlayışı ......................... 20
2.3. Turist Beklentileri Açısından Yaşayan Tarih Anlayışı ................................................ 21
2.4. Geçmişin Peşindeki Turiste Zamanda Seyahat İmkânı Olarak Yaşayan Tarih
Turları ........................................................................................................................ 23
2.5. Yaşayan Tarihî Canlandırma “Tarih Yorumlayıcı Rehberlik ...................................... 24
Üçüncü Bölüm
3.1.
3.2.
3.3.
3.4.
Tarih Turizmi Projesinin Amaçları.............................................................................. 27
Tarih Turizmi Projesinin Yöntemi............................................................................... 27
Tarih Turizmi Projesinin Eğitimleri ............................................................................. 28
Yaşayan Tarih Turlarının Pazarlanması .................................................................... 31
Sonuç ve Öneriler .............................................................................................................. 35
Kaynaklar ........................................................................................................................... 38
3
TABLOLAR LİSTESİ
Tablo 1 - 2010 Yılı Yabancı Ziyaretçi Sayısı ve Geliş Nedenleri ........................................ 7
Tablo 2 - Yabancı Ziyaretçilerin Geliş Nedenlerine Göre Dağılımının Toplam İçinde
Payı .................................................................................................................... 8
Tablo 3 - Fakülte ve MYO Turist Rehberliği Bölümü Mezunlarına Verilen Kokart
Sayısı ................................................................................................................ 10
RESİMLER LİSTESİ
Resim 1 Resim 2 Resim 3 Resim 4 Resim 5 -
Tarihî Yeniden Canlandırma (Historical Reenactment) Grubu ........................ 13
Yaşayan Tarih Uygulamasından Afiş Örneği .................................................. 14
Warwick Kalesi’nde Reenactorler ................................................................... 15
Kanada Oil Museum Yaşayan Tarih Turuna Ait Broşür .................................. 16
Tarih Yorumlayıcı Rehberleri Tanıtmak Amacıyla Dağıtılan Broşürlerden
Örnekler .......................................................................................................... 17
Resim 6 - Pharaonic Köyünden Görüntüler ..................................................................... 18
Resim 7 - Etkinlik Sırasında Reenactorler ....................................................................... 19
Resim 8 - Yaşayan Tarih Uygulamasından Afiş Örnekleri .............................................. 20
Resim 9 - Tarih Yorumlayıcılarına Örnekler .................................................................... 24
Resim 10 - Tarih Yorumlayıcılarına Örnekler .................................................................... 26
Resim 11 - Bizans Dönemi Giysileri .................................................................................. 29
Resim 12 - Osmanlı Dönemi Yeniden Canlandırma Fotoğrafı .......................................... 30
KISALTMALAR LİSTESİ
ARED – Ankara Rehberler Derneği
KPDS – Kamu Personeli Dil Sınavı
TURSAB - Türkiye Seyahat Acentaları Birliği
TUREB – Turist Rehberleri Birliği
WTO – Dünya Turizm Örgütü
4
BİRİNCİ BÖLÜM
GİRİŞ
Dünya Turizm Örgütü’nün ‘‘Tourism: 2020 Vision’’ başlıklı raporunda; 21. yüzyılda turist
tercihlerinde kutuplaşmaların olacağı, turistlerin bir kısmının rahatlık ve konfor ararken bir
kısmının da macera peşinde koşacağı, turistlerin henüz keşfedilmemiş yerlere daha fazla
yönelecekleri, uzay turizmi gibi yeni turizm türlerine ve yerlerine ilgi duyacakları ve ürün
geliştirme unsurlarının eğlendirici, heyecan verici ve eğitici olacağı yönünde öngörüler yer
almaktadır (WTO / Haziran 1998).
Alternatif turizm kavramı özellikle 1990’lı yılların ortalarından itibaren kullanılmaya başlanmıştır. Kitle turizminin özellikle Türkiye’de her geçen gün herşey dâhil sistemle, kapalı mekânlarda, kısıtlı koşullarla yapılması yeni turizm modellerinin geliştirilmesi fikrini doğurmuştur. Bunda, pazar oyuncularının zaman içinde büyük ekonomik güce erişmeleri ve rekabetin çok zor bir hal alması da etken olmuştur. Pazara girmek isteyen yeni aktörler ise rekabet avantajı olarak yeni ürünler geliştirmeyi uygun bulmuşlar ve araştırmacılar bunun yanında kitle turizminin artan çevresel ve sosyo-kültürel etkileri, çevreye ve turist kabul eden
toplumun kültürel yapısında daha az etki edecek, dolayısıyla yerel topluluklara daha fazla
fayda getirecek modeller üzerinde durmuşlardır.
20. yüzyılın sonlarına doğru turizm piyasasında, kitle turizminin olumsuz sonuçları görülmeye başlandığı andan itibaren zaten alternatif modeller üzerinde durulmaya başlanmıştır.
“Alternatif Turizm” kavramı kitle turizminden farklı bir ürün sunumunu ifade eder. Bu ürün
yavaş gelişen bir turizm hareketliliğini, en yüksek karlılığın göz önünde bulundurulmasını,
uzun vadeli programlarla turistik gelişmenin sağlanmasını, değişime karşı direnci, çevre
değerlerine saygıyı ve çevreyle bütünleşmeyi ifade etmektedir.
Kitle turizmine alternatif olarak düşünülmekte olan alternatif turizmde, grup tüketim karşısında bireysel turları ön planda tutulmakta, büyük konaklama tesisleri yerine küçük ve orta
boy işletmelerin seçimi öngörülmektedir. Bu anlayış doğrultusunda turistlerin konaklama
ihtiyaçları, yerel ve kültürel öğelerin esas alındığı bir tarzda döşenmiş küçük konaklama
birimlerinde gerçekleşmekte, seyahatte charter yerine tarifeli seferler veya kara, hava, deniz ulaşım araçlarının birbirine alternatif olarak kullanılacağı bir durum söz konusu olmaktadır. Kitle turizminin grup olmak dolayısıyla ucuza mal edilmesi yaklaşımının tersine alternatif turizme katılanlar daha fazla ödemeyi göze alan turistlerdir (www.msxlabs.org).
Özel İlgi Turizmi ise; kişilerin ve grupların özel ilgileri için harcadıkları boş zamanlarını ve
onların eğlence deneyimleridir. Daha ayrıntılı bir tanımla; ilgileri belirli alanlarda oluşan ve
yalnızca bu ilgilerini tatmin etmek isteyen bireylerin, ilgilerini belirli bir bölge ya da çekim
yerinde karşılamak üzere yaptıkları seyahatler ve bu seyahatlerin biçimi olarak tanımlana-
5
bilir. Bu anlamıyla Özel İlgi Turizmi, toplam seyahat denetimi etrafında biçimlenerek planlanan ve gelişen bir kavramdır. WTO’nun tanımına göre Özel İlgi Turizmi ise; belirli bir temaya sahip olan turistik merkezleri ziyaret etmek ve belirli ilgilerini geliştirmek amacını güden kişilerin bireysel ya da grup halinde katıldıkları, uzmanlaşmış bir turizm çeşididir
(Tanrısevdi ve Çavuş, 2003).
1.1.
KÜLTÜR TURİZMİ
Kültür turizmi sözcüğüne ilk kez 1980’li yılların başında Avrupa Komisyonu’nda rastlanmaktadır. Avrupa Birliği’nin kültürel kimliğini ve kültürel mirasını ortaya çıkarmak için yapılan çalışmalar sırasında ortaya atılmıştır. Yapılan araştırmalarda, kültür turizmine katılan
turistin temel eğilimlerini şöyle sıralanabilir:
- Kültür, tarih ve eğitim, seyahat dürtüsünün temel unsurlarından birisidir;
- “Deniz-Kum-Güneş” tatili yapan turist profilinden daha üst gelir grubuna dâhildir;
- “Deniz-Kum-Güneş” tatili yapan turist profilinden daha yaşlıdır.
Kültür sözcüğü, yalnızca geçmişi değil günceli de kapsayan bir kavramdır. Günümüz ile
ilgili pek çok etkinlik de (konser, sergi, festival, karnaval, olimpiyat oyunları, vb.) kültür turizmi kavramı içinde yer almaktadır. Bu durumda, kültür turizmini turizm ekonomisi içinde
güncel ve tarihsel olarak iki bölüme ayrılmaktadır:
-Güncel Kültür Turizmi; yöresel festivaller, ticaret ve sanayi fuarları güncel kültür turizmi
başlığında sayılabilecek aktivitelerdir. Türkiye’de henüz ulusal düzeyde kalmaktadır. Bu
konuda yapılan çalışmalar ve organizasyonlardan pek çoğu her ne kadar “uluslararası”
sözcüğünü taşısa da, henüz yurt dışı pazarlamalarında kullanılamamakta, yerel ve bölgesel çerçeve dışına çıkamamaktadır. Yabancı turistler, ancak etkinlikler sırasında tesadüfen
o bölgede bulunuyorlarsa var olan etkinliğe katılabilmektedirler.
-Tarihsel Kültür Turizmi; ulusal sınırlar içinde kalan tarihi kültür mirasının belli bir turistik
organizasyon yardımıyla gösterilmesi esasına dayanır. Bu da, toplum içinde oluşmuş “tarihi kültür mirasının sahiplenilmesi” olgusuyla çok yakından ilgilidir. Yabancıların bu mirasa
olan ilgisi, toplumun bu mirası sahiplenmesi ölçüsünde artar veya azalır.
Kültürel geziler arz açısından nadir ürünlerdir. Birçok gezgin açısından olmazsa olmaz turlardır. Kültür gezilerine katılanlar daha eğitimli, daha özgür, acelesi olmayan, gittiği yerde
daha fazla para harcayabilen kültürel ve sanatsal etkinliklere daha duyarlı doğaya çevreye
gidilen bölgelerin kültürüne ve geleneklerine daha saygılı yöre insanını tanımaya istekli
gruplar içerisinde seyahat edebilen kişilerdir. Türkiye’de kültür turizmi amacıyla gelen turistlerin sayısı bu nedenlerle önem kazanmaktadır.
6
Türkiye’ye 2010 yılında giriş yapan yabancı ziyaretçi sayısı ve geliş nedenleri aşağıdaki
tabloda verilmiştir:
Tablo 1
2010 Yılı Yabancı Ziyaretçi Sayısı ve Geliş Nedenleri
Geliş Nedeni
Toplam
Gezi, eğlence, sportif ve kültürel faaliyetler
16.726.847
Akraba ve arkadaş ziyareti
2.761.520
Eğitim staj (1 yıldan az)
159.959
Sağlık ve tıbbi nedenler (1 yıldan az)
115.223
Dini / hac
106.690
Alışveriş
1.039.331
Transit
İş amaçlı (konferans, toplantı, görev vb.)
Diğer
769.815
1.539.647
997.202
Beraberinde giden
4.294.618
Toplam
28.510.852
2010 tuik pdf. Dosyası
Türkiye’ye 2010 yılında 28.510.852 yabancı turist gelmiş ve bunların 16.726.847 kadarı
gezi, eğlence, sportif ve kültürel faaliyetler için Türkiye’ye ziyarette bulunmuşlardır
(www.tuik.gov.tr). Deniz-kum-güneş turizmi ve kültür turizmi olarak her iki faaliyet de tek bir
başlıkta değerlendirildiği için deniz-kum-güneş turizmi için ziyarete gelenler ile kültür turizmi için gelenler ayrımını sayı olarak tam olarak yapılamamaktadır. Ancak 2001 – 2008 yılları arasında verilmiş tablolarda bu oranları görebilmek mümkündür:
7
Tablo 2
Yabancı Ziyaretçilerin Geliş Nedenlerine Göre Dağılımının Toplam İçinde Payı %
Ziyaretçilerin Geliş Nedenleri
Gezi, eğlence
Kültür
Sportif faaliyetler
Yakınları ziyaret
Sağlık
Dini
2001 2002
52.27 57.19
9.17
9.10
1.28
1.16
7.94
8.78
0.97
0.74
0.31
0.54
2003 2004 2005 2006 2007 2008
56.32 56.74 57.2 51.9 56.6 58.5
8.31
7.71 7.6
6.1
6.0
6.4
1.30
1.48 1.4
1.1
1.6 1.5
6.96
7.21 8.6
11.7 10.8 11.1
0.86
0.92 1.0
0.9
0.8 0.7
0.49
0.42 0.6
0.6
0.7 0.4
Alışveriş
8.29
6.80
8.03
7.19
6.3
6.9
5.7
4.8
Toplantı, konferans, kurs, seminer
2.40
2.11
2.48
2.24
2.4
2.7
3.4
2.9
Görev
Ticari ilişkiler, Fuar
Transit
5.00
5.03
3.08
5.12
3.37
2.27
6.05
3.69
1.99
5.62
4.38
1.16
5.0
3.5
2.3
6.3
4.5
2.0
3.0
4.5
0.2
2.7
4.3
1.1
Eğitim (2003'ten itibaren)
0.00
0.00
0.66
0.86
0.5
0.6
0.7
0.7
Diğer
4.27
2.82
2.86
4.06
3.6
4.6
6.1
4.9
TÜİK, 2009 http://www.tuik.gov.tr/
Kültür gezileri amacı ile Türkiye’ye gelen yabancı ziyaretçilerin 2001 ve 2008 yılları arasındaki genel toplam içindeki oranları 2001 yılında %9.17 iken, 2008 yılında %6.4’ tür. Bu
oranların genel toplam içindeki payının düşük olduğu görülmektedir ve bu oranlar yıllar
geçtikçe önceki yıllara göre düşmektedir.
1.2.
TÜRKİYE’DE TURİST REHBERLİĞİ
Profesyonel Turist Rehberliği Yönetmeliği Madde: 4’e göre Profesyonel Turist Rehberleri; rehberlik mesleğini icra etme yetkisini kazanmış olup, yerli veya yabancı turistlere, turistlerin gezi öncesinde seçmiş oldukları dil ile uyumlu olmak üzere, rehberlik kimlik kartlarında belirtilen dillerde rehberlik eden, onlara tanıttıkları bölgenin kültürel ve doğal mirasını
aktaran, gezi programının; tur operatörü veya seyahat acentesinin yazılı belgelerinde tanımlandığı ve tüketiciye satıldığı şekilde yürütülmesini sağlayan ve gezi programını seyahat acentesi adına yöneten kişilerdir (http://www.tureb.net)-1.
Turist rehberleri, ziyaretçilerin tur organizasyonundan ve seyahat deneyimlerinden memnun kalması, Türkiye ve Türk imajının oluşturulup tanıtılması konusunda son derece
önemli ve belirleyici bir rol oynamaktadır. Dolayısıyla bilgisi, becerisi, kültürü, tutum ve
davranışları ile Türkiye’yi ve Türk insanını temsil edecek ve doğru tanıtacak, ziyaretçilerin
8
memnun ve olumlu izlenimlerle ülkelerine geri dönmesini sağlayacak nitelikli turist rehberlerinin seçimi, eğitilmesi hassas ve ciddi bir biçimde ele alınması gereken bir konu olarak
ortaya çıkmaktadır.
Turist rehberleri ziyaretçilere seyahatleri surecinde eşlik ederek onların seyahat organizasyonunu kolaylaştırır, ziyaretçilerin seyahatlerinin mümkün olduğunca sorunsuz ve zevkli geçmesini sağlar ve gezilip görülen yerler ile ilgili doğru bilgiler verir. Turist rehberleri bu
rolleri yerine getirirken bir taraftan ziyaretçilerin seyahat ve gezi deneyimlerinden memnuniyet veya memnuniyetsizlik düzeyini belirlerken diğer taraftan hem verdikleri bilgilerle hem
de bilgi, beceri, tutum ve davranışları ile bir model oluşturarak Türkiye ve Türk imajını yansıtmaktadırlar. Mutlu olarak ülkelerine dönen ziyaretçilerin ise istikrarlı ve gelişen bir turizm
sektörü için gerekli olduğu ortadadır (http://www.tureb.net)-2.
1.3.
TURİST REHBERLİĞİ EĞİTİMİ
Bir rehber adayının üniversitelerin en az 2 yıllık veya 4 yıllık Turist Rehberliği bölümünden
mezun olup da Kültür ve Turizm Bakanlığı’ndan Profesyonel Turist Rehberliği Kokartı alabilmesi için aşağıdaki şartları yerine getirmesi gerekmektedir:
- Adayın diplomasını alması.
- Adayın KPDS’den 70 ve üzerinde puan alması.
- Adayın en az 5 yıl deneyimli kokartlı profesyonel turist rehberi eşliğinde Kültür ve Turizm
Bakanlığı’nın ön gördüğü en az 36 gün süren Türkiye turuna katılması ve bu turu belgelemesi (http://www.turizm.gazi.edu.tr).
Türkiye’de mevcut durumda 3 şekilde Profesyonel Turist Rehberliği Kokartı alınabilmektedir. Kokart sahibi olmak için alınacak eğitimler; üniversitelerin 4 yıllık, meslek yüksekokullarının 2 yıllık turist rehberliği bölümleri ile ve Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın açtığı kurslar ile
verilmektedir.
Turist rehberliği bölümü mezunlarının 2008-2009 eğitim öğretim yılında Türkiye’de 15
farklı üniversitenin 2 yıllık meslek yüksekokullarında turist rehberliği bölümlerinde toplam 1295 kontenjan vardır ve bunun 963’üne yerleşme olmuştur. 5 farklı üniversitenin
4 yıllık turist rehberliği bölümlerinde ise 377 kontenjan vardır ve hepsi dolmuştur
(http://aregem.kulturturizm.gov.tr).
Kültür ve Turizm Bakanlığı’nca, Fakülte ve Meslek Yüksekokulu Turist Rehberliği Bölümü
mezunlarına verilen Profesyonel Turist Rehberliği Kokart sayısı ise 2005 ile 2009 yılları
arasında aşağıdaki gibidir:
9
Tablo 3
Fakülte ve MYO Turist Rehberliği Bölümü Mezunlarına Verilen Kokart Sayısı
YILLAR
REHBER SAYISI
2005
337
2006
194
2007
179
2008
177
2009
241
http://aregem.kulturturizm.gov.tr
Öğrencilerin rehberlik bölümünden mezun olması, KPDS’den en az 70 puan alması ve en
az 36 günlük Anadolu turunu tamamlaması gerekliliği sonucunda mezun olanlar ile kokart
alabilen öğrenci sayısında düşüş yaşandığı görülmektedir. Yukarıdaki tabloda da görüldüğü gibi 1500’den fazla kontenjanı olan turist rehberliği bölümlerinden kokart alabilen öğrenci sayısı son yıllarda 170 ile 250 arasında değişmektedir. Yani başarı oranı %15 ile
%20 arasında değişmektedir. Mezunların aynı zamanda kokart sahibi olup da bu mesleği
icra etmeyi tercih etmemesi veya tercih ederse de iş bulamaması durumları da eğitimi alınan branşın uygulanabilirliğine bakılmasında göz önüne alınmalıdır.
Kültür ve Turizm Bakanlığı, Profesyonel Turist Rehberliği Kokartı alma hakkına sahip olan
rehberlere aynı kokartı vermektedir. Her rehberin çalıştığı veya çalışacağı piyasada, yani
seyahat acentaları ve turistler için de farkındalık oluşabilmesi için uzmanlaşmaya gidilmelidir ve bu uzmanlık alanları kokartlarda belirtilmelidir. Türkiye’nin kültür turizmi potansiyeline orantılı olarak “Uzman Turist Rehberi” yetiştirme ve istihdam etme gereksiniminin giderek artacağı beklenmektedir.
Türkiye’de 2011 yılında toplam aktif rehber sayısı 8986’dır. İstanbul’da 3400’den fazla rehber bulunmaktadır (Kültür ve Turizm Bakanlığı Verileri).
Turist rehberlerinin günlük çalışma koşullarındaki belirsizlikler, mesleki sorunların gün geçtikçe büyümesine neden olmaktadır. Taban yevmiye, sigorta, vergi vb. birçok mesleki konuda standardizasyon yoktur. Örneğin, Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın belirlediği Rehberlik
Taban Yevmiyeleri’nin, seyahat acentaları tarafından uygulanma oranları hala çok düşüktür (http://www.aro.org.tr).
10
Uzmanlığa dair ihtiyaçları karşılamanın yolu, kokartlı rehberlere sağlanacak eğitim olanaklarıyla mümkündür.
1.4.
TURİST REHBERLİĞİNDE UZMANLAŞMA
TUREB’in turist rehberliği ile ilgili mesleki talepleri içerisinde 6. maddede, ‘‘Uzmanlaşma
Eğitimi başlığı altında rehberlere uzmanlaşma eğitimi verilmelidir. Kuş gözlem rehberinden rafting rehberine kadar uzmanlaşma sağlanmalı, eski rehberlerin uzmanlaşması
sağlanırken yeni yetişecek rehberler tümüyle bu çatı altında eğitilmeli’’ denilmektedir
(http://www.aro.org.tr).
Turist rehberliğinde uzmanlaşma konusu Kültür ve Turizm Bakanlığı, TUREB ve Balıkesir Üniversitesi tarafından 3-4 Şubat 2007 tarihlerinde İstanbul’da düzenlenen toplantıda
ARED Onursal Başkanı Recep Özbay’ın ‘‘Turist Rehberliğinde Uzmanlaşma’’ başlıklı
bildiriminde aşağıdaki gibi ele alınmıştır:
Anadolu kültür mirasının çeşitliliği ve yer yer karmaşıklığı da dikkate alındığında, her rehberin bu mirası eksiksiz olarak mesleki bilgi donanımı içine alması çok büyük bir beklenti
olur. Her rehber zaman içinde kendi bilgi donanımı ve isteğine bağlı olarak bazı bölge, il ve
alanlarda daha uzman hale gelmektedir. Ayrıca, turizm tüketicisi profilindeki değişimlere
paralel olarak da önümüzdeki süreçte özel ilgi alanlarında rehber yetiştirme ihtiyacı giderek
artacaktır. Bu nedenlerle, turist rehberliğinde uzmanlaşma Türkiye’nin turizm ürünlerinin
çeşitlendirilmesi ile paralel yürümesi gereken bir alandır.
Türkiye’nin dünya turizm pastasından daha fazla pay alabilmesinin anahtarı konumunda
olan kültür turizminin arzulanan noktalara ulaşabilmesi, özel ilgi alanlarında yetiştirilecek
rehberlerinin etkinliği ile mümkün olacaktır. Bu alanda rehber meslek kuruluşlarının çok
değerli çalışmaları olmuştur ve artarak devam etmektedir. Kültür ve Turizm Bakanlığı, diğer sektör unsurlarının da uzmanlaşma alanlarına katkı ve katılımları ile uzmanlaşan meslektaşlarımıza turlarda öncelik vermeleri gerekmektedir. Bu örnekleri çoğaltabilirsek sektörde yeni bir turizm hamlesinin başlayabilmesine önemli katkı sağlayabiliriz.
Rehberlerin uzmanlaşma eğitimleri profesyonel, teknik ve bilimsel nedenlerle daha çok
sektör unsurlarının ilgili üniversite bölümleri ile yapacakları ortak çalışmalarla yürütülmelidir
(http://www.tureb.net)-3.
Kültür ve Turizm Bakanlığı ilgili yönetmelikte yaptığı bir değişiklikle uzmanlaşma eğitimini
bünyesine almıştır. Bakanlık bu alanda da yönlendirme ve gözetim görevini üstlenmelidir.
Türkiye’de belirli bir uzmanlaşmaya yönelik eğitim alan rehber sayısı yeterli değildir. Her
rehber kendini, istediği konuda uzman statüsünde gösterebilmektedir. Burada önemli olan
uzun bir eğitim sürecinden geçerek, sınavlarla sertifikasyona giden rehberlerin ayırımının
11
yapılabilmesidir. Turist rehberlerinin gerek üniversitelerde; gerekse Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın açtığı kurslar sayesinde aldıkları eğitim neticesinde hemen hemen hepsinin
mimarlık, sanat tarihi, arkeoloji ve tarih eğitimi aldıkları kabul edilirse meslekte fark yaratmak adına uzmanlaşmaya gidilmesi gerekliliği açıktır.
Türkiye’nin olası bir Avrupa Birliği üyeliğinde de Türk turist rehberlerinin rekabet güçlerinin
yüksek olabilmesi için de bu uzmanlaşma eğitimlerinin önemi büyüktür.
2004 yılından itibaren Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın ve TUREB’in çeşitli şehirlerde gerçekleştirmiş olduğu Rehberlikte Eğitim ve Seminer Programları aşağıdaki konularda verilmiştir:
İtalya, İspanya, Mısır, Avustralya-Yeni Zelanda, Güney Afrika, Çocuk ve Müze, Bizans
Dönemi, İstanbul Kültür Rehberliği, Kuş Gözlemciliğine Giriş, İstanbul Kültür Sanat
Rehberliği, Gap bölgesi, Çanakkale-Gelibolu, Sualtı Arkeolojisi ve Dalış, Flora ve Fauna, Dağ Doğa ve Kültür Turizmi, İstanbul Kültür ve Sanat Rehberliği, Likya Yolu
(http://www.tursab.org.tr), (http://aregem.kulturturizm.gov.tr).
Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın vermiş olduğu uzmanlaşma eğitiminden yararlanan rehber
sayısı 629’dur (Kültür ve Turizm Bakanlığı Verileri).
Bahsi geçen uzmanlaşma eğitimleri ile beraber 2004 ve 2005 yıllarında Ankara Rehberler
Derneği (ARED) 120 rehbere "İnanç Turizmi Rehberliği", "Doğa Rehberliği (Ekoturizm)" ve
"Çocuklara Yönelik Müze Rehberliği (Çocuk ve Müze)" konularında katılım sağlayan ve
sınavları başarıyla geçen rehberlere Avrupa Birliği onaylı sertifika vermiştir. Benzer bir eğitim sürecini İstanbul Rehberler Odası da tecrübe etmiştir. ARED hazırladığı kapsamlı proje
ile Avrupa Birliği'nin “Yeni Fırsatlar-Yeni Programlar” başlığı altındaki hibe fonundan
75.000 €’luk bir kaynak elde etmiştir (http://www.tureb.net)-6.
Yukarıda verilen eğitim programlarının arasında ‘‘Tarihi Turizmi’’ yoktur ve bu çalışma bu
anlamda ilk örnek olacaktır. Projenin konusu olan ‘‘Tarih Turizmi’’ burada devreye girecektir. Profesyonel Turist Rehberliği Kokartı sahibi olan adaylar uzmanlaşma eğitimi alacaklardır.
12
İKİNCİ BÖLÜM
Resim 1
Tarihî Yeniden Canlandırma (Historical Reenactment) Grubu
http://www.eventplan.co.uk/history_of_reenactment.htm
2.1. YAŞAYAN TARİH
Tarihin; her yeni kuşak için, eğitimciler, tarihçiler, yöneticiler, siyasetçiler tarafından yeniden yazıldığı sıklıkla ifade edilir. Değişimin ana nedeni ise tarih anlayışlarının çeşitlilik göstermesidir. Tarih anlayışı, tarihi anlama/anlatma biçimi veya anlama gücü konusunda benimsenen düşünceler ve inançlar bütününü ifade eder.
Alman filozofu Dilthey (1833-1911) tarihin insan yaşamını anlamada anahtar olduğu inancıyla bireylerinin ve toplumların ancak tarihsel bir çerçeve içinde anlaşılabileceğini öne
sürmüştür. Dilthey’in temel hareket noktaları; deneyimcilik, hissetme, değer verme ve arzulamanın birlikteliği zemininde ortaya çıkar. Bu da “yaşam deneyimi”dir. Yaşayan tarih uygulamalarında gerçekleştirilen yani müzelerde, tarihi evlerde günün mobilyaları, günlük
yaşam objeleri, ahırlar, zanaat ve ticaret yapıları, dükkânlar, değirmenler ve fabrikalar gibi
ticaret ve ibadet yerleri gibi alanlarda sergilenen de bu yaşam deneyimleridir.
Tarih bilgisini geçmişe uzanan ikinci bir yaşam olarak gören Barzun ve Graff (2001) tarihi,
“başka insanların yaşantılarını düşlemekle yaşanan bir deneyim” olarak tanımlamışlardır.
Tarihi yaşamla bütünleştiren İspanyol felsefeci Gasset, “tarih demek, geçmişe yeniden can
vermek, geçmişi hayalinde yeniden yaşatmaktır. Tarih bir mumyalar müzesi olmaktan çıkmalı, gerçekte neyse o olmalıdır: Coşkulu bir canlandırma denemesi, ölüme karşı açılmış
bir şanlı savaştır tarih” düşüncesi ile Yaşayan tarih anlayışının gerekliliği görüşlerini belirtmiştir (Gasset, 1998), (Barzun, 2001).
13
Resim 2
Yaşayan Tarih Uygulamasından Afiş Örneği
http://shootingstarent.tripod.com
Yaşayan tarih anlayışı önce eğitimde uygulanmaya başlamış ve bu sayede öğrencilerin
geçmiş kültürlerin faaliyetlerini denemeleri, dönemin yaşam tarzı ve el sanatları tarihsel
yorumcular tarafından yönlendirilen bazı yönlerini tecrübe etmeleri sağlanmıştır. Yaşayan
tarih uygulamalarında daha sıklıkla zanaat, boş zaman aktiviteleri ve dersler gerçekleştirilir. Tarihi sergileyen Yaşayan tarih fotoğrafları giderek tarih ders kitaplarında, günlük yaşam yönlerini göstermek için kullanılır hale gelmiştir. Öğrencilere, geçmişe giden ne kadar
çok yol sağlanırsa bildikleri şeylerle bağlantılar kurmaları da o oranda mümkün olacaktır
(Levstik ve Barton, 1997).
Yaşayan tarih, tarihçiler, arkeolog, folklor araştırmacıları tarafından sağlanan bilgi analizi
ve Amerika Birleşik Devletleri ve Avrupa’da II. Dünya Savaşı’ndan sonra teknik denemeleri
başlatan açık hava müzesi yöneticilerinin koleksiyonları ile başlamıştır. Araştırmacıların
ana motivasyonlarından biri maddi kültürü yorumlamaktır. Bu, arkeologların tezini test
eden, aynı zamanda bir eğlence etkinliği, zevk ve bir öğrenme deneyimi sağlan bir uygulamadır. Bu tarz çalışmalara “deneysel arkeoloji” adı verilmektedir.
Avrupa’da tarihçiler, antropologlar ve sahaflar geçmiş hayatı gözler önüne sermek için
yöntemler aramış, Avrupa’nın açık hava müzeleri tarih programları yaşayan tarih için doğal
bir aşama sağlamıştır. Yaşayan tarih uygulamalarında mekân, okul, müze, kale, tarih temalı park olabilmektedir. Avrupa’da şatolar, tarihi yerler ve müzeler canlandırma ve Yaşayan tarih gruplarına hizmet vermektedir. Yaşayan tarih uygulamalarının gerçekleştirildiği
yerler tarihin belirli bir süresi ve yeri hakkında büyük ölçüde ayrıntılı çalışmaları, tarihçilerin
raporları, kültürel antropolog ve geçmişin maddi kültür çalışmalarını yapan diğerleri için
belge niteliğindedir. Arkeologlar ve mimarlık tarihçileri bu tarihi siteler için uygun bir ayar
oluştururken, anahtar bir rol de oynamaktadır (Warren ve Rosenzweig, 1989).
14
Resim 3
Warwick Kalesi’nde Reenactorler
Yaşayan tarih geçmişte yaşanan olayların ve folklor öğelerinin temsilidir ve bir iş, bir meslek, bir sanat formu, bir felsefe, bir teknik bir eğitim aracı ve bazıları için bir hobi haline
gelmiştir (Krugler, 1991).
Yaşayan tarih uygulamalarında, açık hava müzesinin öncüsü Arthur Hazelius (18331901)’in büyük bir etkisi olmuştur. 1891’de Stokholm’de İskandinavya Halk Müzesi olan
Skansen’i kurmuştur. Müzenin popülaritesine rağmen, bir şeylerin eksik olduğunu görmüş,
insan unsurundan arındırılmış bir mimari park kurduğunu düşünmüş ve buna “geçmişin
kuru kabuğu” adını vermiş, 1898’de müzisyenleri ve meslek sahiplerini siteye hayat getirmeleri için taşımıştır (Ata, 2001).
Programların ilk etaplarında tarihi yapıların inşası ve dönemin kostümlerinin giyilmesi ve
mobilyalarının kullanılması fikri ile başlamıştır. Yaşayan mekânlarda (müze, tarihi bir ev,
kale vb.) geçmişin araç ve donanımları ve günlük işlerde kullanılan eşyalar çoğaltılmış ve
insanların kullanımına sunulmuştur.
Yaşayan tarih, canlandırdığı döneme ilişkin yemeklerin pişirildiği, tıbbi bakım ya da özel
beceri ve el sanatlarının uygulandığı, günlük temizlik faaliyetlerinin yapıldığı etkinlikleri içerir. Bu faaliyetler tarihsel döneme bağlı olarak, dikiş, dokuma, tablet yapımı, dokuma tezgâhı veya goblen dokuma, kumaş boyama, sepet dokuma, ip yapımı, deri işleme, cam üfleme, ahşap ve diğer el sanatlarının canlandırılması olabilir. Yaşayan tarihi çiftliklerde ise
çok uzun zaman önce kullanılan tarım aletleri ile tarım yapma imkânı tanınmaktadır. Çoğu
orijinallerinden kopya edilmiş aletleri ve donanımları tanımlamak ve yeniden oluşturmak
için önemli araştırma teknikleri uygulanır.
15
2.1.1. YAŞAYAN TARİH UYGULAMALARINDAN ÖRNEKLER
Resim 4
Kanada Oil Museum Yaşayan Tarih Turuna Ait Broşür
Kuzey Amerika’daki açık hava müzeleri genellikle Yaşayan tarih müzeleri olarak adlandırılırlar. Köklerini Avrupa’dan almış olsalar da çok daha farklı bir görünüm arz ederler. Bu tür
müzelerin ilk örneği, Henry Ford’un 1928’de Dearborn, Michigan’da kurduğu Greenfield
Köyü’dür. Ford, buradaki koleksiyonuyla küçük bir Amerika oluşturma amacı gütmüştür.
Kuzey Amerika’da bu tür müzelerin gelişmesinde asıl önemli rol oynayan olay, 1934’te
Colonial Williamsburg’un açılması olmuştur. Bu müze, Mystic Seaport, Plimoth Plantation,
Fortress Louisbourg gibi projelerin gerçekleştirilmesinde de önemli etkiye sahiptir. Kuzey
Amerika’daki müzeleri Avrupa’dakilerden ayıran asıl etken yaklaşım farkıdır. Avrupa’daki
eğilim genellikle yapıya odaklanmak yönündedir. Kuzey Amerika’daki müzelerdeyse dönem giysilerine bürünmüş müze figüranlarınca temsil edilen devrin yaşam biçimi, kültürel,
çevresel ve tarihsel özellikleri birebir canlandırılmaya çalışılır. Temel amaç, ziyaretçilerin
somut deneyimlerle geçmişi birebir yaşamalarını sağlamaktır (Anderson, 1982)
Yaşayan tarih anlayışına göre oluşturulmuş en erken tarihli açık hava müzelerinden biri
Amerika Birleşik Devletleri’nde Old Sturbridge Village’dir.
16
Resim 5
Tarih Yorumlayıcı Rehberleri Tanıtmak Amacıyla Dağıtılan Broşürlerden Örnekler
ABD’nin Massachusetts Eyaleti’nde yer alan ve 1830’ların İngiltere’sinin kırsal yaşamını
canlandıran bu açık hava müzesi, oldukça geniş bir arazi üzerine kuruludur. Bu arazi Avrupa sömürgeciliğinin öncelikli nüfuz alanlarından biri olarak çok sayıda tarihî binaya sahiptir.1930’lu yıllardan itibaren bakıma alınan yapıları ve kendine özgü değirmenleriyle açık
hava müzeciliğinde önemli bir yere sahiptir. Burada tipik konut oluşturulmuş ve 184O’da
İngiltere’de hayali bir köy yaratmak amaçlanmıştır. Köy gerçek bir yer ve zamanda kültürü
tanıtmak için meslekleri yansıtan eserlerle donatılmıştır.
Ele alınan 1840’ların İngiltere’sinde giyim detaylıca araştırılmış, o dönemde giyilen kıyafetler çoğaltılmış ve özenle restore veya yeniden inşa edilmiş ve mobilyalar yapılmıştır. Açık hava müzeleri ve Yaşayan tarih tema parkları, müze ziyaretçilerini cezp etmek
amaçlı bir işaretleme aracı olarak hizmet vermektedir. Ziyaretçilerine erken XIX. yüzyıldaki gibi bir hayatı göstermek için kurulan Old Sturbridge Köyü’nün tarihsel doğruluğu
dikkatli araştırmalar sonucu ortaya çıkan koleksiyonları sayesinde bir yılda 400.000 ziyaretçi ağırlamaktadır.
Altına Hücum çağındaki bir kasabanın reprodüksiyon evleri, kamu binaları ve dükkânları,
Kraliyet Tiyatrosu, bir otel, Çin çamaşırhanesi, terzi atölyesi, eczacı dükkânı, gazete bayii
ve Jonannesburg’un ilk borsası ile Gold Reef, yeni dünyadaki altına hücum olgusunu en iyi
yansıtan Yaşayan tarih müzelerinden biridir. Ziyaretçiler dünyanın en iyi altın madenlerinden biri olan Crown Madenlerindeki kullanılmayan bir maden kuyusunda gezdirilir ve böylece altın madencilerinin yaptıkları işin canlı bir izlenimi ziyaretçilere verilir.
Yaşayan tarih uygulamalarının gerçekleştirildiği yerlerden belki de en ünlüsü Kahire’de
Firavun Köyüdür. Reprodüksiyon binalar, elbiseler ve yaşam stillerinin gösterildiği bu köy,
30 yıl süren antik Mısır yaşamı ve tarihinin yeniden yaratılması çalışmalarının sonucudur.
17
Resim 6
Pharaonic Köyünden Görüntüler
http://www.touregypt.net/village/
Köy, papirüs plantasyonu olarak başlamış ve sonra bir yaşayan müzeye dönüştürülmüştür.
Firavun Köyü’nde Musa’nın bebek olarak sepette Firavun sarayına geldiği sahne, tarımsal
hayat, kano yapımı, ev yapımı, çömlekçilik, can yapımı, heykel ve albatr yapımı, parfüm
yapımı, papirüs imalatı ve bira ve şarap yapımı gibi sahneler ziyaretçilerin izlenimine sunulur. Buna ek olarak 1922 yılında keşfedilen Tutankhamun mezarının yeniden inşa edilmiş
kopyası da köyde yer almaktadır.
Köyden bir turla, Nefertari Yatı ile 3 mil ötedeki antik kâğıt yapım sanatının yeniden keşfedildiği ünlü Dr. Ragab Papirüs Müzesi’ne de gidilebilmektedir. Bu müzede hatıra ve hediyelik eşya mağazaları, folklorik gece şovları ve tekne turları ile yelken ve kano gibi nehir
sporları gibi imkânlar da sunulmaktadır. Folklorik gece gösterilerinde Mısır’daki her bölgenin kültürünü yansıtan Nubyan dansları, İskenderiye dansları, Yukarı Mısır Saedi gösterileri bazı danslar izletilir. Ziyaretçilerin Firavun kıyafetleri giyerek hatıra fotoğrafı çektirmeleri
için de bir birim vardır (http://www.pharaonicvillage.com).
18
Resim 7
Etkinlik Sırasında Reenactorler
Yaşayan tarih uygulamalarının gerçekleştirildiği önemli mekânlardan birisi de Yaşayan Tarih Parklarıdır. 1970’lerden itibaren birçok park ve site, kendi temaları ve misyon ifadeleri
ile birlikte sunulan Yaşayan tarih programları uygulama yoluna gitmiş, her tarihi alanın
özellikleri farklı olduğu için çeşitli yaşayan programlar geliştirilmiştir. 1970'lerde Minnesota
Bilim Müzesi’nde aktörler ilk kez kısa tarihsel monologlar oynamışlar ve bu deneyim sonrasında 1984 yılında aynı müze kendi tiyatro bölümünü açmıştır. 1980'lerde Amerika’da
“Yaşayan Tarih” olarak adlandırılan aktivitelerin bazı biçimlerinin içinde yer aldığı 800 nokta bulunmaktadır (Earl, 1997).
Yaşayan tarih anlayışının örneklendiği bir diğer alan festivallerdir. Bu bağlamda, tarihinin
değerini bilen ve tarihi turizm kaynağına dönüştürmeyi oldukça başarılı bir biçimde gerçekleştiren ülkelerden birisi İtalya’dır (www.renaissancetours.com)
Geleneksel festivaller İtalya'nın hemen her kasabası ve köyünde, bulunduğu yörenin tarihi
ve dini olaylarının canlandırılması şeklinde gerçekleştirilmektedir (www.initaly.com).
19
2.2. TURİZMDE TARİHİ SUNUM BİÇİMİ BAĞLAMINDA YAŞAYAN TARİH ANLAYIŞI
Resim 8
Yaşayan Tarih Uygulamasından Afiş Örnekleri
http://www.amazon.co.uk
Dünya turizm piyasasında tüketici eğilimindeki değişimler ülkeleri alternatif turizm imkânlarını geliştirmeye zorlamaktadır. Tarih turizminde de yeni eğilimleri dikkate almak gereklidir.
Yaşayan tarih anlayışının turizmde kullanımı henüz Batı’da da oldukça yenidir. Turistik
mekânlarında düzenli olarak profesyonel ya da amatör olarak Yaşayan tarih uygulamalarına ve tarihî yeniden canlandırma yöntemine yer veren ülkeler arasında Amerika, Kanada,
Avustralya, Almanya ilk sıralarda gelmektedir.
Yaşayan tarih uygulamaları için çeşitli yöntemler bulunmaktadır. Miras yorumcuları ve tarihsel reenactment grupları giyim tarzı, hobiler ve el sanatları ile tarihin belli alanlarında
geçmiş duygusu iletmek ve halkı eğitmek için bir eğitim ortamında, tarih müzelerinde vb.
alanlarda Yaşayan tarih örnekleri sergilemektedir. Etkinlikler dönem elbiselerinin giyilmesi
ile sınırlı olabileceği gibi yaşatılan tarihsel döneme ilişkin bilgileri açıklayan, ya rol (aynı
zamanda birinci kişi) yorumu ya da dışarıdaki karakterin (aynı zamanda üçüncü kişi) yorumu da olabilir. Birçok Yaşayan tarih müzesi kendi çalışanlarına karakteri dışında, ziyaretçilerin sorulara daha iyi yanıt vermek ve hareket etmek için izin verir, gönüllü personeller
her zaman rolde kalmak için teşvik edilmektedir (Alexander ve Alexander).
Yaşayan tarih mekânlarında görev alacak personel, gönüllüler ve yorumcuların anlatacakları dönem konusunda ayrıntılı araştırma yapmaları gerekir.
20
Kültür turizmi aynı zamanda katılımcılara farklı deneyimler kazandırmalıdır. Gezi sırasında
turistler, kültürel bilgiyi çok çeşitli yollarla elde edebilmektedirler. Başarılı bir kültür turizminde bu deneyim sistemli bir şekilde gerçekleştirilmelidir (Shackley, 1997).
Kültür turizmini gerçekleştirirken bir takım sorumlulukları da üstlenmiş bulunmaktayız. Yaşayan tarih anlayışını benimseyen bir turizmin sürdürülebilirliği destekleyen, önemli bir
özelliği de kültürel mirası korumak ve sürdürülmesine yardımcı olmaktır.
2.3. TURİST BEKLENTİLERİ AÇISINDAN YAŞAYAN TARİH ANLAYIŞI
Tarih turizmine katılan ziyaretçiler, sadece mimarî yapıları görmek için değil ele alınan tarihî yaşamı deneyimlemek için gelmektedirler. Yaşayan tarih uygulamalarında orijinallik
özelikle dikkat edilmesi gereken bir unsurdur. Yöntemin temel başarısı gerçekliğinde yatmaktadır. Tarihsel araçların, faaliyetlerin ve elbiselerin yaşıyor hissi ile gerçekçi sunulması
temel amaçtır.
Yaşayan tarih uygulamaları gözlemci ve katılımcılarında bir tür zaman illüzyonu yaratır ve
yöntemi çekici kılan da budur. Yaşayan tarih gözlemci ve katılımcılarına zaman geri adım
hissi vermek ister. Ancak bir objenin gerçekte kullanılmış mı zaman içerinde yapılmış bir
taklit mi olduğu, eylem, silah veya özel pervane gibi bir objenin özgünlüğe ne kadar yakın
olduğu otantikliğin kesin bir ölçüsüdür. Yaşayan tarih anlayışının gerçekliğe sadık kalıp
kalmadığı batıda çok tartışılmıştır (Handler, 1987).
Turizmde sıklıkla kullanılagelen animasyon bir tarihî canlandırma yöntemi şeklinde çeşitli
projelerde önerilmektedir. Ancak, tarihî canlandırma ve animasyon ayrımının çok net yapılması gerekmektedir. Animasyon kelime olarak yeniden kan vermek, yaşatmak, hayata
döndürmek, hareket ettirmek anlamına gelen; bu nedenle de sıklıkla canlandırma yerine
kullanılan bir sözcüktür.
Animasyonun kelime anlamından çok, turizmdeki kullanımını dikkate almak gerekir ki “turisti meşgul etmek, boş saatlerini mutlu geçirmesini temin etmek için yapılan uğraşların
tümü” olarak tanımlanan animasyon, tatile çıkan insanların günlük yaşantılarında karşılaştıkları fizyolojik, kültürel, psikolojik, sosyolojik baskıların sonuçlarından kurtulmalarını sağlayan eğlendirici, dinlendirici, canlandırıcı etkinlikleri kapsamaktadır.
Geçmişte, Türkiye’de, yöresel ve tarihi eğlence tiplerinin, eski yaşantı biçimlerinin canlandırılması da bu bağlamda animasyon sınıflandırması içinde yer almıştır. Ancak, görüldüğü
üzere animasyon kavramında eğlence amacı baskındır. Bu nedenle de animasyonun Yaşayan tarih anlayışı ve tarihî yeniden canlandırma yöntemlerine alternatif isim olarak kullanılmaması gereklidir.
21
Yaşayan tarih uygulamalarında tarihsel gerçekliğe uygunluk şartını yerine getirebilmek için
mutlaka uzman personel ve detay konu teknisyenlerinin çalışması gereklidir. Yaşayan tarih
yöntemi kapsamındaki projelerde farklı alanlarda uzmanlaşmış kişilerin proje bazında organize bir şekilde paralel çalışmaları çok daha verimli sonuçlar doğuracaktır. Yurtdışındaki örneklerde en az bir tarih danışmanı, tarihi kostüm canlandırma konusunda uzmanlaşmış bir kişi bu tarz projelerin mutlak şartlarındandır. Tarihi bir objenin veya bir mimari yapının yeniden üretiminin gerektirecek durumlar için detay konu teknisyenine gereksinim duyulacaktır. Yaşayan tarih uygulamalarında kostüm konusu çok önemlidir.
Yaşayan tarih uygulamalarında kostümlerden sorumlu kişi, tarihî canlandırması yapılacak dönemin kıyafetleri konusunda iyi bir araştırma yaptıktan sonra çalışmaya başlamalıdır. Önce taslaklar çizip tarih uzmanları ile tartışmalı; düzeltmeleri yaptıktan sonra renkli
taslaklarını çizmeli ve kullanacağı malzemeleri çıkartmalıdır. Türkiye’de de kostüm canlandırma konusunda çalışmalar yapan özel işyerleri ve ayrıca çeşitli okulların tasarım
bölümleri bulunmaktadır. Yaşayan tarih uygulamasını gerçekleştirecek kişilere düşecek
rol tarihsel gerçekliği yakalayabilmek için kıyafet dikimi sırasında isteklerini net bir biçimde belirtmektir.
Yöntemin çok önemli bir diğer özelliği de uyandırdığı ilgi ölçüsünde maddi getiri sağlamasıdır ancak maliyeti de yüksek uygulamalardır. Yaşayan tarih uygulamaları, tarihî gerçekliğine tam anlamıyla uyması gereken kostümler, canlandırmada kullanılması gerekli materyaller, mekân düzenlemeleri, tanıtım masrafları gibi nedenlerle ekonomik anlamda oldukça
pahalıdır. Bu nedenle bu projelerin sadece düşünsel anlamda bir danışmanlıkla sınırlı kalmaması için maddi boyutunda da çok paydaşlı projeler halinde hazırlanmasında büyük
yarar vardır.
Yaşayan tarih uygulayıcıları yani tarihçiler, folklor araştırmacıları, arkeologlar, eğitimciler,
çiftçiler ve diğerleri tarihi çiftlikleri, tarım müzelerini, küçük tarihi bir ev müzesini, tarihi değirmenleri, Yaşayan tarihi temsil eden fabrikaları, deniz müzelerini ve askeri siteleri vb.
geliştirirler. Ziyaretçiler yaşayan tarih müzelerinde sunulan bilginin doğru olduğunu varsaymaktadır. Birçok ziyaretçi sunulan bilginin doğru veya yanlış bilgi olduğunu ayırt etme
bilgisinden yoksundur. Çoğu zaman çevre ile çok fazla görsel simülasyon vardır ve yorumcular ziyaretçilerin deneyimini geliştirir (Benson, 1986).
Bu noktada turizm cephesinin gerçeklik arayışına bakmakta yarar vardır. Sürdürülebilir
turizmde “Gerçek Yaşamın” sahnelenmesi önemlidir. Ancak algılanan orijinallik rolü turizmde ürün kalitesinin de bir göstergesi kabul edilmektedir (Deepak, 2003).
Jon May turistlerle yaptığı araştırma sonucunda ‘otantik’ olana yönelik arayışın doğasını
sınıf ve cinsiyet gibi faktörlerin belirlediğini saptamıştır (May, 1996).
22
Kitlesel turizmde turistler için ev sahibi ülkede, gerçek ülke yaşamından çok yapay turistik
çekicilikler sunulmaktadır. “Sahnelendirilmiş otantiklik” (staged authenticity) olarak adlandırılan bu sorun, turistin gittiği yerdeki kültürü, zaman ve mekân kısıtlamaları nedeniyle bir
an önce tüketmek istemesinden kaynaklanmaktadır (Holloway, 1994).
2.4. GEÇMİŞİN PEŞİNDEKİ TURİSTE ZAMANDA SEYAHAT İMKÂNI OLARAK
YAŞAYAN TARİH TURLARI
Turizm sektörü, tarihi deneyimlemek amacıyla seyahat eden turistlerin beklentilerini keşfetmiştir ve geçmişin peşindeki turistlere yönelik Yaşayan tarih turları düzenlemektedir. Bu
turların hedef kitlesi arasında okul grupları, öğretmen ve öğrenciler önemli bir yer tutmaktadır. Turistlere zamanda yolculuk ve geçmişe misafir olmayı vadeden bu turlar, oldukça
popüler hale gelmiştir. Yaşayan bir tarih yaklaşımı ve tarihi yeniden canlandırma uygulamaları gözlemci ve katılımcılarında bir tür zaman illüzyonu yaratır ve yöntemi çekici kılan
da budur.
Yaşayan tarih turlarının turistlerin geçmişi deneyimleme beklentisini özellikle vurgulayıcı bir
tanıtım ve pazarlama biçimi uyguladıkları görülür. Kitap sayfalarının dışında, ruhunu hissederek, görerek, dokunarak tarih öğrenmeyi vaat ederler. Ancak bunu tam anlamı ile gerçekleştirip gerçekleştiremeyeceğiniz ele aldığınız döneme ve o dönemin tarih verilerine
bağlıdır. İlkçağ, Ortaçağ dönemlerine ilişkin kendiliğinden yaşayan tarih uygulamaları bulunmasına imkân yoktur, bu doğal olarak, çok özel çabalar, araştırmalar ile sonradan tasarlanmış bir “yaşatılan ortam” olabilecektir (Cook, 2005).
Yaşayan tarih turlarının planlanabilmesi için yerel turizm otoritelerinin, yerel sanatçı, aktör vb. performansı gerçekleştirecek kişiler ile birlikte çalışması gerekmektedir. Ancak, bu
konuda en büyük zorluk, yerel tarih ve turizm dünyasındaki anlayış farklılıklarıdır. Bu iki
dünyanın deneyimine de sahip olan bir danışmanın süreci başlatması ve aracı olması
gerekmektedir.
Yaşayan tarih turlarında tarihî kostümler içindeki aktörler ile "canlı tarih" yapabilirsiniz ve
kültürel olayları turist için büyüleyici bir şekilde tanıtabilirsiniz. Bu yöntem ile turistin öğrenme hedeflerine daha kolay ulaşması ve öğrendiklerini daha sonra da hatırlaması daha
muhtemeldir. Yaşayan tarih turları çeşitli yönlerden karmaşık tarihsel ve toplumsal koşulları bir arada sunar, turistlerin dönem ruhuna etkin katılımı, eleştirel bakış açıları ve geçmişi
yansıtacak şekilde bu etkileşimi desteklenmeleri önemlidir.
Yaşayan tarih turları yurtdışında da oldukça yenidir. Yaşayan tarih turları nispeten düşük
fiyatlarla gerçekleştirilmektedir. Yaşayan tarih turları ağırlıklı olarak iç turizme hizmet etmektedir.
23
Resim 9
Tarih Yorumlayıcılarına Örnekler
http://en.wikipedia.org/wiki/Living_history
Yaşayan tarih turları çeşitli müzelerin ve tarihî sitelerin bünyesinde olabildiği gibi turizm şirketleri tarafından veya tamamen bağımsız olarak da planlanabilmektedir. Yaşayan tarih turları
düzenleyen organizasyonlara, Vanderbilt Museum Norlands Living History Center Old
Sacramento', West Linn Snobby Tours, Wild Over Waco" ("WOW") Tourism, Cookstown
Tourist Information Centre örnek verilebilir.
(http://www.vanderbiltmuseum.org), (http://www.norlands.org),
(http://www.oldsacramentolivinghistory.com) (http://westlinnoregon.gov),
(http://www.snobbytours.com), (http://www.wacocvb.com/wacotours.asp),
(http://www.cookstown.gov.uk).
2.5. YAŞAYAN TARİHÎ CANLANDIRMA “TARİH YORUMLAYICI REHBERLİK”
Günümüzde örnekleri görülen Yaşayan tarih turlarında “Historical Interpreter” adı verilen
kişiler önemli rol oynamaktadırlar. ‘‘Tarih Yorumlayıcıları’’ olarak dilimize çevrilebilecek
olan bu kişiler, önceden belirlenmiş bir tarihi dönem üzerine çalışarak, o dönemin fiziksel
ve zihinsel dünyasını tekrar üretmektedirler. Bu tarih yorumlayıcıları, turistlere bulundukları mekânın tarihini, canlandırdığı dönemin koşullarını, duygularını yaşatan kişilerdir
(www.makinghistoryconnections.com).
Her bir rehber, ele aldığı dönemde bir karakteri canlandırmakta, turistler ile o karakter rolünde iletişim kurmakta, kısır bir tarih anlatımından ziyade turistlerden gelen sorularını yanıtlayarak tarihi yaşatmaktadır.
24
Yurtdışı örneklerinde en belirgin özellik gönüllülük esasıdır. Bazı müzelerde personel gönüllü olarak tarihî yeniden canlandırmada görev almaktadır. Bu gönüllü müze personelleri
Role playing (rol yapma) yöntemi ile ziyaretçileri sadece o dönemin kostümlerini giyerek
karşılayabileceği gibi sözlü tarih sunumu da yaparak yorumlayıcı görevini de üstlenebilirler.
Yurtdışında yaygın olan müze görevlilerinin tarihî kostüm giymesi Topkapı Sarayı'nda da
uygulanmış ve ziyaretçilerden yoğun ilgi görmüştür.
Tarih yorumlayıcı rehberler turistlere, ele alınan dönemi tam anlamı ile tanıtmakta ve yaşatmakta başarılı olmak için sağlam bir tarih bilgisine sahip olmalıdır. Yaşayan tarih turlarında rehberlik yapacak hayali karakterler bölge sakinlerinin karmaşık sosyal, etnik, siyasi
ve dini kökenden farklılıklarını temsil edebilmek için çeşitli profillerde geliştirilmelidir. Bazı
yorumlayıcılar geleneksel esnaf konumunda o dönemin sanatını gösterebilir, örneğin ziyaretçiler onları nalbantlık veya ayakkabı yapımı ile uğraşırken görebilirler.
Bir başka grup yorumlayıcılar dönem kostümleri içindeki turist rehberleri olarak ziyaretçilere geçmişte hayatın nasıl olduğunu açıklarlar. Hatta bir kısmı günlük rutin işleri taklit eder,
çalışır, alışveriş yapar, dikiş diker, elinde çamaşır yıkar, yemek pişirir, tarımla uğraşır. Kimi
kez sözlü tarih anlatımını örneklemek için kasaba halkıyla sohbet eder, okula gider. Yorumlayıcılar tarihî oyunların aktörüdür, tarihî olayı yeniden canlandırmak için hareket ve
olayların aktörlüğü olan Reenactment uygulamalarına da katılırlar. Oynadıkları rol ne olursa olsun Yaşayan tarih yorumlayıcıları ilk önce ve daima araştırmaya gereksinim duyarlar
(http://ncmuseumofhistory.org).
Canlandıracakları dönemin günlük yaşamının nasıl bir şey olduğunu çok iyi öğrenmek zorundadırlar. Yorumlayıcıların, canlandıracakları kişilere ait tarihsel verileri incelemeleri,
eğer var ise biyografileri, mektupları, günlükleri gibi yazılı, sözlü ve diğer kaynaklardan gelen bilgileri toplamaları şarttır. Bu bilgiler, tarih yorumlayıcıların karakterlerini gerçekçi şekilde yeniden canlandırmalarına ve yorumlarını geliştirerek, inandırıcılıklarını artırmalarına
yardımcı olur (http://ncmuseumofhistory.org).
25
Resim 10
Tarih Yorumlayıcılarına Örnekler
http://ncmuseumofhistory.org
Tarih Yorumlayıcıları tiyatral tarih sunumu gerçekleştirme becerisine de sahip olabilmelidirler. Gerçekleştirilecek çalışma bir tiyatro oyunu olmamakla beraber esas olan turistlere
tarihî gerçeklik hissi verebilmektir ve bu nedenle de söz konusu rehberlere düşen sadece
tarihî bir kostümü giyerek izleyicilere fikir vermek değil o kostüm içinde canlandıracakları
karakteri ve tarihî rolünü tam anlamıyla hissettirebilmektir.
Rehberler, turistleri tarihî kostümler içinde karşılarlar, ele alınan döneme ilişkin bir karakteri
canlandırırlar. (Örneğin Topkapı Müzesi için alanı Fatih Sultan Mehmed’in, Harem için
Hürrem Sultan’ın ya da bir harem ağasının mekânları gezdirmesi gibi)
26
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
3.1. TARİH TURİZMİ PROJESİNİN AMAÇLARI
Projede, Profesyonel Turist Rehberliği Kokartı’na sahip rehberler “Tarihi Turizm Turist
Rehberliği” eğitiminden geçirilecekler, Türkiye için tarih yorumlayıcı rehberlerin seçiminde
rehberlikte uzmanlaşma eğitimi uygulanacaktır.
Bu eğitimi almak üzere başvuracak rehberlerin seçilmelerinde görev alacak komisyonda
tecrübe sahibi bir profesyonel turist rehberi, Kültür ve Turizm Bakanlığı Turist Rehberliği
Daire Başkanlığı’ndan bir uzman, bir tarih turizmi uzmanı, bir tarih akademisyeni, adayın
tiyatral sunum başarısını ölçmek amacıyla bir dramaturg yer alacaktır.
Profesyonel Turist Rehberliği Kokartı’na sahip rehberlerin alana kanalize edilmesi hem
alan mezunları için turizmde istihdam yaratacak, hem de tarih turizminde ideal uygulamalar gerçekleştirilebilecektir.
Tarihin eğlenceli bir şekilde sunulması turizm çekiciliği sağlayacaktır ancak tarihin eğlenceli sunumu ile eğlence aracı olması arasında fark vardır. Tarihi sunuş biçimlerindeki hassasiyet ve “tarihî gerçeklik” ilkesine bağlı kalınarak akademik düzeyde tarih bilgisine sahip
turistleri bile tatmin edebilmek hedeflenmelidir. Önemli miras sitelerinin, alanlarının ya da
nesnelerinin, yeniden canlandırılan tarihsel olayların turistler ile doğrudan temasını sağlayıp yaşam tarzlarını göstererek ana seyahat motivasyonları tarihi deneyimlemek olmayan
turistleri de tarihe çekebilmek tarih turizminin uzun vadeli hedefidir.
Başarılı olan kursiyerler Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından onaylanmış ‘‘Uzmanlık Sertifikası’’ alacaklardır.
Her yıl değil; ihtiyaç dâhilinde örnek model bir proje olacaktır. Deneme yılından sonra talep
aldığı anlaşılırsa, bu eğitim her yıl tekrar edilecektir.
3.2. TARİH TURİZMİ PROJESİNİN YÖNTEMİ
Proje için öncelikle Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın internet sitesinden ilan verilecektir.
Adaylar için Profesyonel Turist Rehberi Kokartı’na sahip olmak, tiyatral yeteneği ve tiyatroya ilgisi olmak, 30 yaşını geçmemek sınırları getirilecektir. Ayrıca bu duyurularda proje için
başvuracak rehberlere 3-4 hafta İstanbul’da kendi şartları ile konaklayabilmeleri koşulu da
bildirilecektir. Başvuran rehberler arasında seçim yapılacaktır.
- Bizans Dönemi için 10 erkek ve 10 kadın rehber,
- Osmanlı Dönemi için 10 erkek ve 10 kadın rehber
olmak üzere toplam 40 rehbere uzmanlaşma eğitim verilecektir.
27
Ön elemeyi kazanan rehberler, duyurulardan sonra Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın İstanbul’da belirlediği yerlerde eğitimlerini almaya başlayacaklardır.
Duyurular, ön eleme ve eğitim alacak rehberlerin seçilme tarihleri için turizm sezonunun
dışında bir zamanın olması ve pratik eğitimler için uygun hava koşulları da dikkate alınacaktır. Duyuru, ön eleme ve seçimler Mart ayında yapılacak, Nisan ayında teorik ve pratik
eğitimler yapılacak ve eğitim sonunda uygulanacak sınavları başaran kursiyerlere uzmanlık sertifikaları verilecektir.
Rehber ön elemesinde 30 yaş sınır olacaktır. Burada amaç gençlerin istihdamıdır. Bu
proje, kokartını yeni almış, yeni mezun olan ve iş arayan rehberlere ya da birkaç yıllık
rehberlik yapmasına rağmen sürekli çalışabilecek acenta bulamayan rehberlere fırsat
yaratacaktır. Yaşlı bir tarihi şahsiyeti canlandırmaları gerektiğinde eğitimlerinde alacakları tiyatro makyajı eğitimi kendileri için yeterli olacaktır. Kıyafetler Devlet Tiyatroları’ndan
kiralanacaktır.
Eğitim sonunda Türkiye’deki tüm seyahat acentalarına bu uzmanlaşma ile ilgili bir DVD
tanıtım filmi gönderilecek, tanıtım filminde uzmanlığını almış rehberlerin kendilerinin ve
aldıkları eğitimin detaylarını gösterecektir. Yurtdışı turizm fuarlarında bu eğitimler ile ilgili
detaylı tanıtım yapılacaktır. Ayrıca gerilla pazarlama yöntemleriyle eğitim sırasında ve sonunda rehberler dönemin kıyafetleriyle tarihi turizm ile ilgili broşür ve kitapçık dağıtacak,
seyahat acentalarına dönem kıyafetleri ile bizzat giderek turlarla ilgili bilgi verecektir.
3.3. TARİH TURİZMİ PROJESİNİN EĞİTİMLERİ
Eğitim Türkçe yapılacak, her rehberin kokartında yazan yabancı dile ait ders çalışma notları ayrıca kendilerine verilecektir. Eğitim programlarında teorik eğitimler Pazartesi’den Cuma’ya kadar haftada 5 gün olmak üzere toplam 2 hafta sürecektir. Pratik eğitimler de 3.
Hafta Pazartesi’den Cuma’ya kadar haftada 5 gün olmak sürecektir.
Toplam 10 gün X 6 saat = 60 saat teorik eğitim olacaktır.
28
Bizans Dönemi Eğitim Programı
Resim 11
Bizans Dönemi Giysileri
http://www.bizansbizans.com/web/resim/justinien_mosaique_ravenne.gif
Teorik ve Pratik eğitimler İstanbul’da 2 hafta + 1 hafta sürecektir.
Bizans Teorik Eğitimi Konu Başlıkları
2 Hafta
İstanbul’da Antik Tiyatrolar
İstanbul’da Roma ve Bizans Dönemi Surları
İstanbul’da Tapınak Kalıntıları
İstanbul Hamamları
İstanbul’da Antik sunaklar
Saraylar ve Erken Dönem Kiliseleri
Bizans Tarihi
Su Sistemleri Kolonlar-Sütunlar
Yemek Kültürü
İstanbul’da Bizans Manastırları (Az Bilinen
Örnekler)
2007 Suriçi Yüzey Araştırmaları Sonuçları
Kariye
Bizans Müze Eserleri
Bizans Pratik Eğitimi Konu Başlıkları
1 Hafta
Ayasofya
Sultanahmet (Philoxenus) Sarayı kalıntıları
Sirkeci Kilisesi - Ayakapı Şapeli
İpek Bodrumu – Kalenderihane
Botoniates Sarayı KalıntılarıŞerefiye Sarnıcı- Poliektus Harabeleri
(Fatih Parkı-Saraçhane)
Aydınsaray Kafar Han
Pantepopte Manastırı (Eski İmaret Camii)
Anemas Zindanı - Yüceller İş Merkezi
Peribleptos Manastırı Surp Kevork Kilisesi
Bodrum Camii- Aya Theodosia (Gül Camii)
Aya Theodorus Kilisesi (Vefa Camii)
Kız Taşı – Pantokrator
Kariye
İstanbul Arkeoloji Müzesi
(http://www.tureb.net)-4
29
Osmanlı Dönemi Eğitim Programı
Resim 12
Osmanlı Dönemi Yeniden Canlandırma Fotoğrafı
http://www.kenthaber.com
Teorik ve Pratik eğitimler İstanbul’da 2 hafta +1 hafta sürecektir.
Osmanlı Teorik Eğitimi Konu Başlıkları
2 Hafta
Osmanlı Pratik Eğitimi Konu Başlıkları
1 Hafta
Ticaret Hayatı - Çarşılar, Hanlar Atölyeler
Ayasofya
Sultanahmet Camii
Sultanahmet Camii
Topkapı Sarayı
Topkapı Sarayı
İstanbul Hamamları
Galata-Karaköy
Ayasofya
Boğaz ve Yalılar
Mimar Sinan
Mimar Sinan’ın İstanbul’daki Eserleri
Mevlevilik ve Mevlevihaneler
İstanbul Arkeoloji MüzesiTürk İslam Eserleri Müzesi
Sarnıçlar Çeşmeler
Yerebatan ve Binbirdirek Sarnıçları
Süsleme Sanatları – Mücevher Sanatı
Beyoğlu-Pera
Kariye
Kariye
İkonografi
Hipodrom - Kapalıçarşı
Yemek Kültürü
Dolmabahçe - Beylerbeyi
Osmanlı Tarihi
Fener Balat
(http://www.tureb.net)-5
30
Tiyatro Eğitimi
Tiyatro eğitimi her iki gruba da verilecektir.
- Ses ve Nefes
- Makyaj
- Tiyatro Dili ve Kuramları
- Oyunculuk
- Diksiyon
- Doğaçlama
- Dramaturgi -Yaratıcı Drama
- Beden Dili
3.4. YAŞAYAN TARİH TURLARININ PAZARLANMASI
Özel ilgi turizmi de diğer turizm sektörleri gibi; amaçlı seyahate olan talebin özel
gereksinimlerini yanıtlayan bir pazarlama stratejisi yürütmektedir. Örneğin; günümüzde
özel ilgi turistlerinin interneti kullanması gibi... Özel ilgi turizm ürün ve hizmetini
sağlayanlar, web yoluyla daha fazla bilgi edinmeyi önermektedirler. Ayrıca, konuklarla
bir araya gelmeden önce onlarla direkt iletişim kurmayı tavsiye etmektedirler. Her iki
taraf da; turistik çekim merkezi, hizmet, kişisel iletişim ile ilgili büyük beklentilere
sahiptir. Bu sebeple; turizm tüketicilerinin deneyimi, bağlılık, kaynak, bilinmesi
gerekenler, her grup numaraları gibi ayrıntılara dikkat çekmek için gereksinimlere hitap
edilmektedir (Derrett, 2001).
Özel ilgi turizm davranışları; 40 değer dilimi kullanılarak Derrett tarafından (2001) tanımlanmıştır. Ayrıca bu uzmanlar; sosyal sınıfın, kişisel değerlerin, yaşam aşamalarının, tüketici tutumlarının ve psikografik öğelerin içyüzünün kavranması gerektiğini savunmaktadırlar. Yine özel ilgi turizmi operatörleri, özel kişileri hedeflemede bu örnek davranışlardan
seçim yapabilirler.
Özel ilgi turizm ürünleri; dar pazarlar için gelişmiş deneyim paketleri önermektedir. Bu
ürünler; özel turistik çekim merkezlerine, topluma benzersiz bir anlam katmaktadır. Yaşam
stili yerine edinilen deneyimler üzerinde durulmaktadır. Özel olan her ürün; yerel halkla
iletişime, öğrenmeye imkân tanıyan hizmetleri önermektedir. Özel ilgi turizm ürünü
tedarikçileri bu yüzden; potansiyel tüketicilerle yapılan hizmet şekillerine ilişkin araştırmalar
üzerinde durulmaktadır.
Yaşayan tarih uygulamalarının hedeflenen başarıya ulaşmasında etkin tanıtım son derece
önemlidir. Medya, halk kültürü ürünlerinin sergilendiği, sunulduğu, tanıtıldığı önemli elektronik ortamdır. Son dönemlerde internetin turizm yaygın bir şekilde kullanılmaktadır. Avrupa’da tarihin hemen her dönemi ile ilgili internette yaşayan tarih alanlarının ve tarih canlandırma gruplarının siteleri vardır. İnternete göre erişim imkânı daha kolay ve artık halk
kültürüne yön veren en önemli aygıt olduğu için televizyon oldukça etkili bir tanıtım aracıdır. Basın/yayın organları ile de mutlaka “Yaşayan Tarih Uygulamaları” halkın bilgisine sunulmalıdır.
31
Kültür turizmi, doğal ve tarihsel kültür varlıklarını, kültürel etkinlikleri ve güncel sanat eserlerini, bazı sosyo-ekonomik olguları turistik bir ürün biçiminde gezginlerin hizmetine sunan
bir turizm anlayışıdır. Tarih turizminde, pazarlanacak olan ürün temel olarak hizmet faktörü
ve tarihî alanların yarattığı çekiciliktir. Kültürel ve tarihî değerlerin pazarlamasında strateji
bu çekiciliğinin doğru hedef kitleye, zamanında ve doğru hizmet anlayışı ile ulaştırılabilmesine, tarihin tanıtımına ve yaşatılan tarihi anımsatacak turistik hediyelik eşya üretimine yöneliktir.
Pazarlama karmasının dört ana elemanı ürün (müşteriye sunulan değer), yer (müşteriye
uygunluk, rahatlık), fiyat (ürünün müşteriye maliyeti), tutundurmadır (tanıtım ve müşteri ile
olan ilişkiler) (Kaşlı, 2009).
Tarih turizmi açısından düşünüldüğünde ürün, tarihî olay ve olguların yeniden yaşatılmasında kullanılan tarihî kostüm vb. orijinaline uygun şekilde tasarımı ve esasen tarihin etkili
sunum biçimleridir. Hizmet kalite göstergesi de tarihin sunumundaki etkidir ve aktarılacak
bilginin kalıcılığıdır. Hizmet verilen grupların bilgi gereksinimi ve beklentileri farklı olacaktır
ancak sunulacak hizmet kalitesi daima yüksek tutulmalıdır, Tarih turizminde “ucuz ürün”
sunumu vb. bir yaklaşım şansı olmadığı bilinmelidir.
Pazarlama stratejisinde “Hedef Pazar”, hitap edilmek ve çekilmek istenen turist grup ya da
grupları tanımlamaktadır. Turizm işletmeleri pazarının hangi bölümüne yöneleceklerini belirleyerek pazarlama stratejisinin en önemli adımını atmış sayılmaktadırlar. Tarih turizminde pazar bölümlemek ise oldukça zordur.
Tarih herkes içindir ve bu nedenle tarih turizminde pazarlama stratejilerinden, bütün pazara yönelen diğer bir ifade ile farklılaştırılmamış pazarlama stratejisini uygulaması beklenmektedir. Farklılaştırılmamış pazarlama yaklaşımı, aynı ürünü veya ürün hattını tüm pazara tek bir pazarlama karması ile satmaktır. Bu stratejinin uygun olacağı durumlar rekabetin
olmadığı, ürünün geniş bir tüketici kitlesinin ihtiyaçlarına cevap verebilecek nitelikte olduğu
durumlardır ve tarih turizminin uzun vadeli pazar stratejisi budur. Ancak hedef grup ve
odakları daraltmak başlangıç aşaması için doğru bir seçimdir.
Yöntemin yaygınlaşması sağlanana dek yoğunlaştırılmış pazarlama (tek pazar) stratejisi
uygulanabilir. Böylece, mevcut pazar dilimleri içinde az sayıda hedef pazar seçilerek bu
pazarda yoğunlaşmak hedeflenebilir. Yoğunlaştırılmış pazarlamada başarı işletmenin pazarda hedeflenen bölümlerinin istek ve tercihleri hakkında iyi bir bilgi sahibi olmasına bağlıdır. Potansiyel pazar, belirli bir ürüne ilgi duyan tüketici topluluğudur.
Tarih Turizminde yaşayan bir tarih anlayışı ve tarihî yeniden canlandırma yöntemi ile başlangıç aşamasında hedeflenen iki potansiyel pazar bulunmaktadır. Bu iki pazarın beklentileri birbirinden oldukça farklı olacaktır. Tarihle amatör düzeyde ilgilenenler ön kabullerle,
akademik düzey tarih bilgisine sahip olan turistler olumsuz önyargılarla yöntemin örnekle-
32
rine dikkat edecektir. Her iki hedef grup için de dikkat çekme özelliği yüksektir. Turizm pazarlaması; turizm arzının turizm talebine uygunluğunu sağlayarak tüketici tatminini esas
alır (Akat, 1990).
Tarihi sunuş biçimlerindeki hassasiyet ve “tarihî gerçeklik” ilkesine bağlı kalınarak akademik düzeyde tarih bilgisine sahip turistleri bile memnun etmek çok önemlidir. Önemli miras
sitelerinin, alanlarının ya da nesnelerinin, yeniden canlandırılan tarihsel olayların turistler
ile doğrudan temasını sağlayıp yaşam tarzlarını göstererek ana seyahat motivasyonları
tarihi deneyimlemek olmayan turistleri de tarihe çekebilmek tarih turizminin uzun vadeli
hedefidir.
Hedef kitlenin belirlenmesi, tanıtım ve pazarlama stratejisinde önemli bir faktördür. Turizmde tarih konulu canlandırmalar (bilinçli bir tercihle) belli standartlara bağlanmış durumda değildir. Tarih turizminden beklenen sonuç, uygulama biçimini, hedef kitle ise kriterleri
belirlemektedir.
Turizm, doğası gereği ilgilere göre şekillenir. Tarih konulu canlandırmaları, farklılaştırılmış
pazarlama (çok pazar) stratejisi ile “Yaratıcı Anakronizim (tarihi yeniden yaratma-historical
recreation)” veya animasyon yöntemleri ile sadece insanların anlık hazlar elde etmeyi
amaçladıklarını düşünerek, salt popüler nitelikte tasarlamak da mümkündür. Ancak, tarihî
gerçeklik ilkesinden ödün verilmemesinde yarar vardır. Tarih sunumu, tarihe amatör düzeyde ilgi duyanları da tarih akademisyenlerini de tatmin edebilmeli, son derece titizlikle
hazırlanmalı ve mutlak tarihsel gerçeklik kaygısı ile hareket edilmelidir (Anderson, 1985).
Turizm pazarlamasında fiyat, turistlerin sunulan turistik ürün veya hizmeti satın almak için
ödemeleri gereken parayı ifade etmektedir. Yurtdışında bulunan örneklerden hareketle
Yaşayan tarih etkinlikleri, fiyatlandırma unsuru açısından da incelenmiştir. Tur maliyeti ve
getirisi konaklama, rehber ücreti, yiyecek-içecek sunumuna bağlı olarak çeşitlilik gösterebilmektedir. Ancak tarih turizminin taşıdığı misyon nedeniyle fiyatlandırmada kâr mümkün
olan en düşük seviyede tutulmaktadır.
Birçok ülke özellikle tarihî yeniden canlandırmaları izlemek için gelen turistlere, ürünlerini
sunarken öğrenci ve yaş indirimi uygulamaktadır. Kolb (2006), Yaşayan tarih müzelerinin
paket turlar şeklinde sunulabileceğini düşünmektedir. Yaşayan tarih Müzeleri paket turlar
kapsamına alınması için, bu müzelerin pazarlama departmanları çevredeki oteller ile işbirliği yapabilir, örneğin otel, yerel restoranda akşam yemeği ve müze giriş ücretini kapsayabilir. Yaşayan tarih turları konaklama, olay bileti, öğlen pikniği, anı kitabı şeklinde paket tur
olarak değerlendirilebilir.
Genellikle yerel bazda, küçük ölçekli ve getirisi kısmen düşük tutulan turlardır. İletilecek
mesaj nedeniyle tur getirisi ön planda olmamıştır ancak bu tercihe bağlıdır.
33
Kotler’a göre, pazarlama karmasında bulunan “yer” unsuru, ürünün turistler tarafından elde
edilebilmesi ve erişilebilmesi için gerekli faaliyetleri içerir (Kotler, 1997).
Tarih turizminde yer seçimi şansı neredeyse hiç bulunmamaktadır. Tarih turizminde yer
seçimini ören yerleri, tarihî ticaret yolları, tarihî güzergâhlar vb. bakımından ait olduğu dönemde tarihin kendisi yapmıştır. Bu noktada sadece, tarihî mekâna alternatif olarak, “tarihin mekânı” yaklaşımına göre kurulacak olan temalı tarih parklarının ve tarih festivallerinin
yer seçiminde turist odaklı bir tercih söz konusu olabilir.
Yaşayan tarih uygulamalarının sonrasında da zihinlerde kalıcılığı sağlamak amacıyla, canlandırması yapılan döneme ilişkin turistik ürünler tasarlanmalıdır. Araştırma kapsamında
incelenen yurtdışı örneklerinde tişört, kupa vb. malzemeler üzerine fotoğraf baskısı daha
sıklıkla uygulanmakta ve bu maliyeti düşük olduğu için tercih edilmektedir. Ancak, ortaya
çıkacak turistik ürünlerin yaşatılan dönem ile daha sıkı bir bağlantıda olması gereklidir. Ele
alınan dönemin tarihî ürünlerinin, gerekli tarih araştırmaları sonucunda oluşturulacak başarılı kopyaları tanıtım için de önem taşımaktadır. Örneğin yaşatılan mekân bir kale ise detaylarda dikkat ile tasarlanan minik bir taklidinin yapılması turistik ürün çekiciliği sağlayacaktır. Orijinal tarihi eser parçacıklarının oyun ya da canlandırma etkinliği sırasında kullanılmasına izin verilen yapma esercikler üretimi, küçük atölyelerde eserlerin taklitlerinin üretimi, eğitim ve turizm kapsamında taklit eser üretimi yapılabilir (http://fusunakarsu.com).
Bu tarz üretimler yaşayan tarih ve tarihî canlandırmalarda pazarlanabilecek hediyelik eşyalar olabilir. Bu hediyelik eşyalar tarih yorumlayıcının giymiş olduğu kıyafete sahip biblolar
olarak turistlere sunulabilir. Hem çocukların da ilgisini çekecek, hem bu tecrübeyi yaşamış
turistler de hatıra olarak kalacaktır.
Turizm hareketlerini yönlendiren faktörlerden birisi de ülkelerin uygulamış oldukları turizm
tutundurma faaliyetleridir. Bir ürün veya hizmetin, bir kurumun, bir kişinin veya bir fikrin
hedef pazara olumlu bir biçimde tanıtılıp benimsetilmesine tutundurma denir. Tutundurma,
hedef gruba hitap etmelidir. Tarih turizminde tutundurma faaliyetlerinin unsurlarından reklâm amacıyla oluşturulacak canlandırma fragmanları kullanılabilir. Okulların yönetiminde
görev alan kişilerle, özellikle tarih öğretmenleri ve tarih akademisyenleri ile bizzat görüşülerek kişisel satış yöntemi denenebilir. Bir diğer tutundurma faaliyeti olan satış geliştirme
kapsamında, örneğin etkinliklere toplu katılımlarda indirimler uygulanabilir. Böylece daha
fazla sayıda turist çekilmesi mümkün olacaktır.
34
SONUÇ VE ÖNERİLER
Yaşayan tarih anlayışı ile tarih herkes için ulaşılabilir kılınmalıdır. Yaşayan tarih mekânları, ziyaretçilerine eğitim ve öğrenme imkânları sunmakta ve böylece önemli bir ziyaretçi çekim kaynağı oluşturmaktadır. Yaşayan tarih, geçmiş bilgisini daha kişisel bir şekilde paylaşma imkânı sağlamakta ve bu şekilde her yeni ziyaret yeni bir deneyim olabilmektedir.
Gelecek nesillerin geçmişin yöntem ve becerilerini öğrenip korumaları konusunda araştırma ve devamlılık sağlamının bir yolu olan Yaşayan tarih uygulamaları, kültür turizminin en önemli hedeflerinden biri olan kültürün tanıtımında önemli bir araç olduğu gibi
tarihi ve kültürel varlıkların korunmasını da gündeme getirmektedir. Yaşayan tarih anlayışı, turizmde tarihî değerleri farklı ve etkin biçimde sunma imkânı sağlamaktadır.
Türkiye sahip olduğu tarihî zenginlik ile hem iç hem de dış turizmde önemli destinasyonlarından biridir. Bu önemli avantajı ve tarih turizmi potansiyelini turizm eğilimlerine
uygun olarak değerlendirmek şarttır. Türkiye henüz tarihî olay ve tarihî karakterleri turizm amaçlı değerlendirmeyi düşünmediği için belirlenmiş hedef pazar ve bu pazara
dair stratejiler bulunmamaktadır. Tarihi, sunum biçimindeki statiklik tarih turizmi potansiyelimizin yeterince değerlendirilememesi sonucunu doğurmaktadır. Tarih turizmde
pazarlama stratejisi en başarılı olan ülkeler (İngiltere, Amerika Birleşik Devletleri vb.)
örnek alınabilir.
Türkiye, yaşayan tarih mekânları tasarlamalı, bu alanlarda gerekli işlemlerin (restorasyon, rekonstrüksiyon, personel vb.) ardından yaşayan tarih turlarına yönelmelidir. Tarih
turizminden kazanç elde etme şansı mevcut statik durumda da mümkündür ancak bu
kazanımı kısa vadeli düşünmek yerine tarih peşindeki turistlerin deneyimlerinden memnun kalarak yeniden gelmelerini ve diğer insanları da teşvik etmelerini sağlayacak şekilde daha etkin sunumlarla, doğru imaj ve temalar ekseninde mesajlar da vermeyi
planlayarak, tarihimizi tanıtım sorumluluğunu hissederek gerçekleştirmekte yarar vardır.
Pazarlama stratejisinde en önemli faktörlerden birisi hedefin ve hedef kitlenin belirlenmesidir. Yaşayan tarih anlayışına yönelik bir tarih turizminin temel hedefleri kısaca, yerli ve yabancı turiste ülke tarihinin ve kültürünün doğru ve etkin tanıtımını yapmak, kültürel mirası koruma bilinci oluşturmak/geliştirmek, yöresel el sanatlarının tanıtımını, kaybolmaya yüz tutmuş geleneksel sanatların yaşatılmasını sağlamak ve böylece “kültür
turisti” profilini genişletmek şeklinde ifade edilebilir.
Türkiye tanıtımda, zengin bir kültür mirasına da sahiptir. Bu tarz yaşayan tarih turları
için bir takım desteklere ihtiyaç vardır:
35
Müze ve ören yerlerinin geliştirilip düzenlenmesi ve modernize edilmesi, mevcut arkeolojik kazıların sürdürülmesi, yeni kazıların başlanması için finansman kaynağı olarak
görülmesi gerekmektedir;
Yerel yönetimlerin, sivil toplum kuruluşlarının, akademik kuruluşların daha etkin çalışma içine girerek bölgelerindeki kültürel mirasın (tarihsel ve güncel) envanterini çıkarmaları ve bunların tanıtımını yaparak kültür turizminin hizmetine sunmaları gerekmektedir;
Güncel kültür turizmi hareketi içinde yer alan konser, festival, fuar gibi etkinliklerin ulusal
karakterden çıkarılıp uluslararası düzeye taşınabilmesi amacıyla etkinlik takvim ve programının en az bir yıl önceden saptanarak uluslararası pazarlara açılması gerekmektedir;
Kültür Turizmi’ne yapılacak olan ulusal yatırımların yatırım indirimi, düşük faizli yatırım
kredileri, vergi kolaylıkları gibi unsurlarla desteklenmesi gerekmektedir;
Bölge insanlarının kültürel miraslarına sahip çıkacak şekilde bilinçlendirilmesi; yapılacak
onarım/restorasyon çalışmalarında katılımcı olabilmeleri için gereken meslek edindirme
kurslarından geçirilmeleri (boyacı – badanacı – marangoz – taş ustalığı vb) gerekmektedir.
Türkiye, gerek kültür mirasının çeşitliliği, gerekse kültür turizmine sunulacak arzın çok
çeşitli olması nedeniyle uzun yıllar bu turizm türüyle ekonomik yararlar elde etme olanağı sunmaktadır. Anadolu’nun tümü unutulmuş, Türkiye dengesiz bir şekilde kitle turizmine mahkûm edilmiş yanlış yatırım ürünü 5 yıldızlı oteller 3 yıldız fiyatına pazarlanmış her şey dâhil konaklama konsepti ile yabancı otellere hapsedilmiş ucuz bir Türkiye
imajı yaratılmıştır. Buna kitle turizmi yapan toptancı yabancı tur operatörlerinin klasik
kültür turlarını zorlamaları da etkilenince Türkiye’ye gelen ekonomik gücü olmayan, turistler nedeniyle gelir ve kültürel düzeyi yüksek turistlerin geliş oranı düşmüştür.
Tarih turizminin, kültür aktarım/tanıtım amaçlı olması değerlendirildiğinde canlandırma
sonucunda iletilecek mesajın önemi büyüktür. Yöntemi sadece insanların anlık hazlar
elde etmeyi amaçladıklarını düşünerek salt popüler nitelikte tasarlamak da mümkündür
ancak hedef kitlesi farklı gruplar olacaksa ve uzun vadede kültür tarihinin doğru bir şekilde yansıtılması önem taşıyorsa, senaryodan oyuncuya kadar son derece titizlikle hazırlanması ve mutlak tarihsel gerçeklik kaygısı ile hareket edilmesi gerekmektedir. Tarihî canlandırma olaylarında, güvenlik, popülerlik, başarılı ve görsel çarpıcılık da tarih
turizminde hedeflenen etkinin yakalanması bakımından çok önemli unsurlardır.
Türkiye’de de yaşayan tarih alanları oluşturulabilir, bu çevrede sit alanlarının değerlendirilmesi üzerine yeniden düşünülmesi ve yeni bir takım yasal düzenlemelere gidilmesi
gerekmektedir. Kuruluş amaçları ve ilkeleri arasında “halk için tarih” anlayışı önemli bir
yer taşıyan Türk Tarih Kurumu, yaşayan tarih enstitüleri konusunda kurucu veya yol
gösterici, danışman-denetleyici kurum olabilir.
36
Türkiye, tarih turizmi konusunda verimli kaynaklara sahiptir ve doğru yatırımlarla tarih
turizmine hazırdır. Tarih turizmi, seyahat acentalarının klasikleşmiş ürün yelpazesini
genişletmek için bir model önerisidir. Turizm sektörünün bazen acımasız olabilen yanlarından motivasyonları bozulmuş, gelecekleri ile ilgili kaygı duyan genç rehberlere iş
hacmi yaratabilir ve bu rehberler ilgi ile karşılanmalarının sonucunda, tarih bilimi ve tiyatro yeteneği ile harmanlayacakları mesleklerini daha mutlu ve hevesle icra edeceklerdir.
37
KAYNAKLAR
AKAT, Ömer. Turizm Pazarlaması, Sidre Yayıncılık, Bursa, 1990, s: 8.
ALEXANDER, Edward, Alexander M. Museums in Motion: an Introduction to the
History and Functions of Museums, Rowman & Littlefield, 2008, s: 121, 263.
ANDERSON, Jay. "Living History: Simulating Everyday Life in Living Museums"
American. Quarterly, 34, 290-306, 1982, s: 458.
ATA, Bahri. “Müzeler ve Tarihî Mekânlarla Tarih Öğretimi: Tarih Öğretmenlerinin "Müze
Eğitimi'ne" İlişkin Görüşleri”, Gazi Üniversitesi Sosyal. Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış
Doktora Tezi, Ankara, 2001.
BARZUN, J, Graff, H. F. Modern Araştırmacı, (Çev. Fatoş Dilber), Ankara: Tübitak Popüler Bilim Kitapları, 2001, s: 37.
BENSON, Susan, Brier S., Rosenzweig R. Presenting the Past: Essays on History and
the Public, Philadelphia: Temple University Press, 1986, s: 157.
DEEPAK, Chhabra, Healy R., Sills, E. “Staged Authenticity and Heritage Tourism”,
Annals of Tourism Research, Volume 30, Issue 3, July 2003, 702-719, s: 1.
DERRETT, R. (2001) Special Interest Tourism: Starting With The Individual. Special
Interest Tourism, 10(1), 1-22.
EARL, Andrea. Müze Pedagojisi İngiltere’de Nasıl Gelişti? Tarih Konuşan Drama, DramaMaske-Müze, VI. Uluslararası Drama Semineri, Ankara: Türk-Alman Kültür İşleri Kurulu
Yayın Dizisi No: 12, 1997.
GASSET, O. Y. Tarihsel Bunalım ve İnsan, (Çev. Neyire Gül Işık), Metis Yayınları, İstanbul, 1998, s: 51.
HANDLER, Richard. “Overpowered By Realism: Living History and The Simulation of The
Past”, Journal of American Folklore, 100 (1987), 337-41.
HOLLOWAY, J. Christopher. The Business of Tourism, New York 1994 s. 266-267.
KAŞLI, Mehmet, İlban M, Şahin B. “Modern Pazarlama Stratejileri: AB ve Türk Turizmi”
Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, Kış-2009, C.8 S.27 (079-098) www.esosder.org /
erişim tarihi: 01.04. 2010, s: 80.
38
KOLB, Bonita M. Tourism Marketing for Cities and Towns: Using Branding and
Events to Atrract Tourists, Jordan Hill Oxfort UK, 2006, s: 184.
KOTLER, Philip. Marketing Management, Analysis, Planning, Implementation, and
Control, Prentice Hail International Inc., New Jersey, 1997.
KRUGLER, John D. “Behind the Public Presentations: Research and Scholarship at Living
History Museums of Early America”, William and Mary Quarterly, Third Series 48, July
1991, s: 1.
KÜLTÜR VE TURİZM BAKANLIĞI, Turist Rehberliği Dairesi Başkanlığı Verileri, Ekim
2011, Ankara.
LEON, Warren, Rosenzweig R. eds., History Museums in the United States: A Critical
Assessment Urbana: University of Illinois Press, 1989, s: 91, 92.
LEVSTIK, L. S, Barton, K. C. Doing History: Investigating with Children in Elementary
and Middle Schools, Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum Associates, 1997, s: 38.
MAY, Jon, “In Search of Authenticity Off and On the Beaten Track”, Environment and
Planning D: Society and Space, 1996, 14: 709-36.
SHACKLEY, M. “Saving Cultural Information: The Potential Role of Digital Databases in
Developing Cultural Tourism”, Journal of Sustainable Tourism, Volume 5, Issue 3
November 1997, s: 245.
TANRISEVDİ, Abdullah, Çavuş, Ş. Özel İlgi Turizmi ve Özel İlgi Turizmi Kapsamında Kuşadası ve Çevresinde Var olan Potansiyel Kaynaklar Üzerine Kavramsal Bir İnceleme, Adnan Menderes Üniversitesi, Turizm İşletmeciliği ve Otelcilik Yüksekokulu, Aydın, 2003.
TOURISM: 2020 VISION. A New Forecast, Executive Summary, WTO, Madrid 1998.
İNTERNET KAYNAKLARI
http://www.amazon.co.uk/Believe-Yesterday-Adventures-Living History
Alexander Cook, “The Poetics of Past and Present in Historical Reenactment”,”, Second
Conference on Extreme and Sentimental History, The Huntington Library, 13-14 May
2005, www.anu.edu.au/hrc/research_platforms/Re-Enactment/.../cook_alex.pdf,
39
http://www.audible.com/adbl/site/products
http://aregem.kulturturizm.gov.tr/belge/1-80777/universitelerin-turist-rehberligibolumleri.html
http://aregem.kulturturizm.gov.tr/belge/1-55500/rehberlikte-uzmanlasma-egitimleri.html
http://www.aro.org.tr/rehberin_rehberi.asp?id=7
http://www.bizansbizans.com/web/resim/justinien_mosaique_ravenne.gif
http://www.cookstown.gov.uk/latestnews/name,1814,en.htm
http://en.wikipedia.org/wiki/Living_history
http://www.eventplan.co.uk/history_of_reenactment.htm
http://fusunakarsu.com/articles/Gelecegin_universitesine_yolculuk.html
www.initaly.com/regions/hilltowns/calendar.htm
(http://www.kenthaber.com)
http://www.kenthaber.com/marmara/yalova/Haber/Genel/Normal/yuruyen-koskte-osmanliesintisi/b63bb783-a866-4313-875e-876e1f9e4a1c
Dale Jones, “Quality Living History Interpretation Elements for Success
”www.makinghistoryconnections.com
http://www.msxlabs.org/forum/turizm/81462-turizm-turleri.html
http://ncmuseumofhistory.org/fko/careersforhistorians/cfh.livinghistory.pdf
http://ncmuseumofhistory.org
http://www.norlands.org
http://www.oldsacramentolivinghistory.com/m-tours.htm
http://www.pharaonicvillage.com/http://shootingstarent.tripod.com/ erişim tarihi:
19.08.2009.
40
www.renaissancetours.com.au/living-italy-art-cities
http://www.snobbytours.com/wacotours.html
http://www.touregypt.net/village/
www.tuik.gov.tr
TÜİK, 2009 http://www.tuik.gov.tr/
(http://www.tureb.net/mevzuat.asp?id=39) -1
(http://www.tureb.net/index.php/turkiyede-turist-rehberligi-egitiminin-sorunlari-ve-yenidenyapilandirilmasi) -2
(http://www.tureb.net/index.php/turist-rehberliginde-guncel-mesleki-sorunlar-vebelirsizlikler) -3
(http://www.tureb.net/detay.asp?id=715) -4
(http://www.tureb.net/index.php/istanbul-kultur-sanat-rehberligi-uzmanlasma-egitimprogrami-2)-5
(http://www.tureb.net/detay.asp?id=382)-6
http://www.turizm.gazi.edu.tr/turizm-rehberligi.html
http://www.tursab.org.tr/tr/insan-kaynaklari/rehberlikte-uzmanlasma-egitim-programinibitirenler
http://www.vanderbiltmuseum.org/home.php?section=living
http://www.wacocvb.com/wacotours.asp
http://westlinnoregon.gov/resident/living-history-tours-historic-willamette-neighborhood
41
TURÝZM SEKTÖRÜ

ikincilik ödülü

Transkript

Benzer belgeler

Turizm Akademisyeni, Mezunu ve Öğrencisi! Mesleki Yeterlilik

Bülten I - golic guide

71490862-010.06.02 Konu ıHijyen ve çevre

Siz hiç uçan balık gördünüz mü?

Özeti için tıklayınız.

Ekoloji Ders Notları - Biyoloji Ders Notları