Yabanc› sermaye, Kat›l›m Sürecinin önemli aflamalar›ndan” “

Yabanc› sermaye, Kat›l›m Sürecinin önemli aflamalar›ndan” “

L‹DERL‹K
Osman Dinçbafl:
“Yabanc› sermaye,
Kat›l›m Sürecinin
önemli aflamalar›ndan”
FEVZ‹ GÜNGÖR, MBA’04
[email protected]
Bo¤aziçi Üniversitesi ‹flletme Bölümü
mezunlar›ndan Ernst&Young CEO’su
Osman Dinçbafl ile Avrupa Birli¤i’ne
kat›l›m sürecindeki beklentilerini
konufltuk...
22 • Leaders Aral›k 2005
Bu say›n›n konusu Avrupa Birli¤i ve Türkiye’ye
özellikle hem çal›flan hem de sektörde kendi iflini yapan giriflimcilere olan etkileridir. Sizin de
bu konularda hem yürüttü¤ünüz çal›flmalar var,
hem de sektör deneyimiz çok fazla. Bu süreçte
ne gibi de¤ifliklikler olacak özellikle Avrupal›
oyuncular›n Türkiye’ye bak›fl› ve Türk oyuncular›n Avrupa’daki hareketleri ba¤lam›nda ne gibi
de¤iflmeler bekliyorsunuz?
AB üyeli¤i yolundaki süreçlerde asl›nda flimdi
bafll›yor. Bizim tarama ad› alt›nda duydu¤umuz
aflamalar ülkenin bütün yap›s›n› inceleyerek nerde
farkl›l›k var, nas›l halledilmeli, bunlar›n bak›laca¤›
çok ciddi aflamalard›r. Tar›mda, devlet isleyifli konusunda pek çok tart›flmalar olacakt›r. Ekonomik
anlamda bak›ld›¤›nda flu anda AB’ne girmekten
öte globalleflmemiz ve yabanc› sermayenin Türkiye’ye gelmesi aç›s›ndan ev ödevimiz olan belli konular var. AB’ye girmek demek ekonomik aflamalar› onlar›nkine uygun hale getirmek demek, orda
çal›flan AB’linin, burada çal›flabilece¤i koflullar›
A BUSINESS LEADER
Osman Dinçbafl: “Foreign
investment is a
stepping stone on the road to Accession”
Since our focus in this issue of the Leaders is on
the European Union, we would welcome your views
as to what impact the accession process is likely to
have on the perception of European companies visà-vis Turkey and likewise those of Turkish
businessmen vis-à-vis Europe.
The accession process actually involves a
series of steps, at each stage of which, the
candidate country is subjected to close scrutiny in
respect of the obligations it is required to meet.
Agriculture is one area, in particular, where there is
likely to be serious discussions over the role of the
State. On the economic front, we need first to put
our own house in order in regard to globalisation
oluflturmak demektir. Bu da yabanc› sermayenin buraya gelmesi için gerekli koflullar sa¤lanmas› demektir. Bence yabanc› sermaye dedi¤imiz zaman hep büyük flirketleri milyar dolarl›k yat›r›m yapanlar› düflünüyoruz. Bir flirket herhangi
bir ülkeye yat›r›m yapmaya karar verdi¤i
zaman, ülkeler yat›r›mc›y› çekmek için
çok büyük kolayl›k sa¤l›yor. Hukuki anlamda, mevduat anlam›nda bazen ülkeler birbirleri aras›nda yar›fla girebiliyorlar.
Hatta Paflabahçe Bulgaristan’da yat›r›m yapt› siz de orada dan›flmanl›k yapt›n›z.
Evet do¤ru. Hangi ülke daha fazla
avantaj veriyordan ziyade, konumu
önemli. Büyük miktarda sermaye söz
konusu oldu¤u zaman kolaylaflt›r›c›
ad›mlar at›l›yor. Bunlar genelde istisnai
durumlar. E¤er bir ülkeye küçük veya
orta ölçekli yabanc› sermaye geliyorsa
o ülke yabanc› sermayeye aç›k demektir. Çünkü küçük veya orta ölçekli yabanc› sermaye daha az korunmaktad›r
ve daha az istisna sa¤lanmaktad›r. Bunun sa¤lanmas› laz›m. Örne¤in Frans›z
bir f›r›nc› ‹talya’da dükkân açabilecek
durumdaysa ayn› f›r›nc› Türkiye’de de
dükkân açabilecek duruma gelmiflse
yabanc› sermaye giriflinde AB ile ayn›
koflula gelmifliz demektir. Bu uzun bir
yol, bizim mevzuat›m›zda pek çok dü-
zeltilecek konu var özellikle vergi aç›s›ndan bakt›¤›m›z zaman iyiye do¤ru
at›lan ad›mlar› görüyoruz fakat ad›mlar
at›ld›kça vergi mevzuat›m›z karmafl›k
hale geliyor. Bunun topluca gözden geçirilmesi veya basite indirgenmesi gerekiyor.
and the inflow of foreign direct investment before
even contemplating about becoming a full member
of the EU. Joining the EU implies that a country has
harmonised its economy with that of the existing
members which in turn translates as the movement
of labour whereby anyone from the EU can come
over here and freely exercise his or her right to
work wherever he or she wishes to. This in effect
calls for the setting-up of the necessary
Ben de kendi iflimi yap›yorum ben bile
korkuyorum vergi dönemi geldi¤i zaman.
Yabanc›lar› en çok korkutan fley belirsizliktir. Bir yabanc›ya siz deseniz ki
önümüzdeki 10 y›l %60 vergi alaca¤›m
adam en az›ndan ne alaca¤›n›z› bilir.
Ama belli flartlar sa¤land›¤›nda durum
de¤ifliyor. Eskiden bir de geriye dönük
fleyler ç›kabiliyordu.
Ama art›k bunlarda giderek azal›yor,
fakat mevzuat giderek kar›fl›k hale geliyor, eklemeler oluyor, torba kanunlar
ç›k›yor. Bunlar›n basite indirgenmesi
laz›m; daha rahat anlafl›labilir olmas›
laz›m. Kanun koyucunun koydu¤u
maddelerin daha sonra uygulamada
yoruma çok fazla aç›k olmamas› gerek.
Bunlar hep sorun ç›kart›yor. Avrupa
toplulu¤una giderken ifl dünyas› aç›s›nda bakt›¤›n›z zaman mevzuat›n uygunlu¤a getirilmesi en önemli ödevimizdir. Mevzuat›n Türkiye’de okunmas›,
sindirilmesi, uygulama için ad›mlar at›lmas› çok büyük bir aflama.
infrastructure that would enable foreign capital
inflow. I should add that when I say, foreign capital,
I do not use this term to mean huge multi-million
dollar investments that people tend usually to think
of.
There is tremendous competition among
countries that are striving to attract foreign
investment. Once a country succeeds in bringing in
foreign SMEs, only then can one say that a country
has in earnest opened itself to foreign investments.
Large-scale projects that involve substantial
amounts in investment are invariably granted a
package of incentives anyway. It’s whether similar
protection or incentives are provided to the SMEs
that determine whether a particular country
welcomes foreign investments or not. Admittedly,
this is not something that can be achieved
overnight. It involves significant legislative steps
where in fact large strides have been taken. On the
other hand, one has to be wary of the fact that in
the process the relevant laws do not become a
quagmire of complex minutiae.
Foreign investors are most put off by
uncertainty. For instance, if a foreign businessman
were to rest safe in the knowledge that for the next
10 years his liability in respect of tax payable
would be limited to 60%, he would at least know
Leaders June 2005 • 23
L‹DERL‹K
“E¤er bir ülkeye küçük veya orta ölçekli yabanc› sermaye
geliyorsa o ülke yabanc› sermayeye aç›k demektir.
Çünkü küçük veya orta ölçekli yabanc› sermaye
daha az korunmaktad›r ve daha az istisna sa¤lanmaktad›r.”
where he stands. It must be said, though, that
such uncertainties are gradually being eradicated.
Would it be fair to say that we are still some way
away from the ideal climate for investment?
True, but we should not underestimate our
achievements. You need not look too far back to
see how far we’ve come in a relatively short period
of time. For instance, it was a criminal offence for
Turkish citizens to carry on them or attempt to
exchange foreign currency. The government at the
time, which abolished the crime of exchanging
foreign currency, preserved the possession of
foreign currency as a crime. In effect, if someone
managed to make his way into a bank with some
foreign currency on him, there were no problems
but if that same person would have been caught in
the street by the police while in possession of
foreign currency he would have committed a
criminal offence. Though this may now come
somewhat as an anomaly at which we can simply
smile, it was, I can assure you, no laughing matter
at the time. Frankly, there are many things that are
being done in the positive sense in Turkey and
everyone is doing their best to take part in this
transformation. E-State and the overhaul in the tax
regime are just a few of examples. However, such
steps must be taken in a concerted fashion so as
to achieve a smooth transition.
You are one of the foremost authorities on foreign
investment. Is the latter in fact any different than
that of local investment? After all, irrespective of
nationality, both are about capital investment. And
equally, both are susceptible to flow in and out of
the country, depending on whether the conditions
happen to be amenable to their interests or not.
Where the investment in question happens to be
extremely mobile, it becomes devoid of its function
as capital. One should draw the distinction between
24 • Leaders Aral›k 2005
Vergideki karmafl›kl›k dedi¤inizde ben
de sorun yafl›yorum “Özel ‹letiflim
Vergisi (Ö‹V)” örne¤in. Ben bu iflin ticaretini yap›yorum al›p-sat›yorum “Ö‹V”
yi ödüyorum ve benden daha sonra vergisini tahsil ediyorlar. Bu benim lüks
tüketimim olmamas›na ra¤men havada
bir mevzu. 1.5 ay önce ticaretini yapanlar için gider yaz›labilecek denildi,
bir ay sonra kald›r›ld›.
Türkiye çok kapal› ve regule edilmifl
bir ekonomiden yavafl yavafl giderek
globalleflen ve entegre olan bir ekonomiye geçti¤i için s›k›nt›lar çok oluyor.
Örne¤in çok eskiden Türk vatandafllar›n›n yabanc› para tafl›mas› bozdurulmas›
yasakt› ve suçtu. O zaman hükümet
Türk vatandafllar›n› yabanc› para bozdurmas›n› suç olmaktan ç›kartt› fakat
tafl›may› suç olmaktan ç›karamad›lar
polis e¤er yolda yakalarsa suçtu. Ama
bankaya girerseniz suç de¤ildi. ‹flin
do¤rusu flimdi bunlar bize flaka gibi geliyor. fiu anda yaflad›klar›m›z da umar›m
bir kaç sene sonra bize flaka gibi gelir.
Do¤ru yönde gidifl oldu¤unu görüyoruz
ama zorlu olacakt›r. Bu çok ciddi bir yeniden yap›lanma projesi. Türkiye’de
vergi idaresinde çok büyük bir altyap›
de¤iflikli¤i oluyor, e-sisteme geçtiler dolas›yla oradaki insanlar da birfleyler
yapmak istiyor. Herkes birfleyler yapmak istiyor fakat bunu koordineli ve
ahenkli yapmak en önemli sorun.
Yabanc› sermaye ile de çok içli d›fll›s›n›z. Yabanc› sermayeden kast›m›z hep
yabanc› diyoruz ama yabanc› olan ne?
Yani sonuçta yerli sermaye de ayn›
flartlara tabi ve sermaye olabilir derecede organize bir yap›s› varsa, zaten o
da sizin koflullar›n›z› be¤enmedi¤i zaman yurtd›fl›na gidiyor. Burada yabanc›
sermaye derken kastetti¤iniz veya genel olarak kastedilen sizce nedir? Milliyeti mi yoksa kal›c› olmas› m› yoksa hareket edebilir olmas› m›?
Hareket edebilir olmas› zaten sermaye özelli¤ini kaybettirir. Yabanc› sermaye dedi¤imiz hareketlerin, ülkeye
öngörülebilir bir uzunluk için gelmesi
gerekir. S›cak para yat›r›m de¤ildir, o
k›sa vadeli finansal fayda hedefleyen
bir harekettir. Bizim burada kastetti¤imiz fley o de¤il. Temelde ürün veya servis üretmeye yönelik olarak iflletmeler
açmaya ve çal›flt›rmaya yönelik olarak
Türkiye’ye getirilen ve bu amaçla harcanan para yabanc› sermaye dedi¤imiz. Türkiye’nin bence ekonomik anlamda en büyük s›k›nt›lar›ndan bir tanesi sermaye yetersizli¤idir. Türk insan› ticarete son derece aç›kt›r, iyi fikirleri vard›r, ticaret yapmay› severler, üretim yapmay› severler. Ortak sorun paran›n olmay›fl›, AB’de de herkeste para
yok ama AB’de bunu ortadan kald›racak sistemler var. Bankac›l›k sisteminin yard›mc› olmas› bu konuda bize göre daha farkl›. Yeni aç›lan flirketler için
finansman bize göre çok daha esnek ve
kolay sa¤lanabiliyor. Türkiye’de de var
ama tabi Avrupa’daki kadar s›k kullan›ml› ve rahat bulunabilir de¤il. Türkiye’de sermayenin bulunmas› sorunu
var. Bunun çözülmesi gerekiyor. Ve
A BUSINESS LEADER
“Giriflimcili¤in Türkiye’de flartlar› daha zordur.
Dolay›s›yla bu insanlar›n gerçekten desteklenmesi
sosyal bir sorumluluktur.”
Türkiye’de sermayedar diye söz edebilece¤imiz gruplar son 5-10 y›lda sermayedar anlam›n› dolduracak flekilde
oluflmaya bafllad›. Daha önce Türkiye’de pek çok KIT‘in olma sebebi de bu,
K‹T’lerin yapt›¤› üretimi yapacak sermaye yoktu. Ve bu yüzden de Devlet üstlendi bu durumu. Özetle yerli fonlama
yetersiz oldu¤u için yabanc› sermayeye
muhtac›z. Bizim sorunumuz fonlama,
Türkiye’deki banka fonlamas› çok pahal›, banka fonlamas› d›fl›nda özkaynak
yetersiz, dolay›s›yla sizin 2 tane kayna¤›n›z var: ya yabanc› bankadan fonlarla
sa¤layacaks›n›z ya da yabanc› sermaye
sa¤layacaks›n›z. Giriflimcili¤in Türkiye’de flartlar› daha zordur. Dolay›s›yla
bu insanlar›n gerçekten desteklenmesi
sosyal bir sorumluluktur. Bu anlamda
biz ciddi olarak giriflimi destekliyoruz.
Son dönemlerde Türkiye özellefltirme
politikalar›n› ve özellefltirmesini nas›l
buluyorsunuz? Özellefltirilen kurumlar›
düflünürsek, Bir Arap sermayesi popülasyonu geliflti, önceden de var m›yd›
yoksa flimdilerde mi gözümüze bat›yor.
Petrolün fiyat›n›n artmas›yla m› çok fazla fiyatlar verilmeye baflland›?
San›r›m, herhangi bir araflt›rmay› baz
almadan konuflursam, bas›ndan takip etti¤im kadar›yla son zamanlarda sadece
Arap de¤il Rus sermayesi de çok hareketli. Dedi¤iniz gibi petrol gerçekten petrol sahibi ülkelere ciddi anlamda ek de¤er getirecek fiyatlara gelmifl durumda
ve bu fonlar›n da bir flekilde kullan›lmas›
gerekiyor. Bu nedenle Ruslar› ve Araplar›
ciddi olarak aktif görüyoruz uluslararas›
piyasalarda. Özellikle 11 Eylül sonras›nda Arap sermayesi bat› dünyas›nda oluflmufl olabilecek muhtelif imaj sorunlar›n›
düflünerek daha genifl perspektifte yat›r›m yapmay› tercih etti. Çünkü Türkiye
zaten bunun d›fl›nda her sermayedar›n
yat›r›m radar›nda vard›; buna Arap sermayesi dahil. Petrol fiyat›n›n bu kadar art›fl› ile Ruslar ve Araplar fonlar› de¤erlendirmek için yerler ar›yorlar. Türkiye de
gelecek vaad eden bir yer oldu¤u için sonuçta buraya gelmeleri çok normal.
hot money and foreign investment. The latter
involves a degree of commitment for a foreseeable
future in the country where it is invested.
Essentially, when I mention foreign investment I
mean foreign capital that has been brought into
Turkey with a view to establishing enterprises or
plants that are geared to manufacturing or
providing services. Hot money, on the other hand, is
a short-term investment whereby short-term
financial gain is targeted. Turks are a people of
natural disposition for trade and commerce. We
have many good ideas and enjoy manufacture.
However, our most serious obstacle is the lack of
sufficient funds and capital. True, this a problem
that is commonly shared by members of the
Bo¤aziçi’den 84 iflletme mezunusunuz,
Bo¤aziçi size neler katt› bir de¤ifliklik
görüyor musunuz? Bo¤aziçi ile hala ilgileniyor musunuz?
Ben okulunu gerçekten çok seven
bir mezunum. Gerçi son 1-2 y›l çok ilgilenemedim. Ben mezun oldu¤um y›llarda, Bo¤aziçi gibi bir kiflisel geliflim kayna¤› pek yoktu. Dünyaya bak›fl olsun,
vizyon gelifltirme olsun, kiflili¤inizi gelifltirme olsun, bu konularda imkan sa¤lama aç›s›ndan Bo¤aziçi o y›llarda tekti.
Ders ald›¤›m bütün hocalar›ma ben çok
müteflekkirim. Tabii, ben çok sosyaldim, kat›ld›¤›m bütün kulüpler bana çok
fley katt›. 80’li y›llarda bu tip fleyler
yoktu Türkiye’de.
Hala s›n›f arkadafllar›n›zla bir a¤›n›z var
m›?
Evet, bir kaç farkl› grup var bulufltu¤um ve orada edindi¤imiz ortak deneyimler, orada kazand›¤›m›z dostluklar
hiçbir fleye de¤iflilmez. <
European Union but there you have countermeasures in place that redress the balance such as
the banking system that often provides assistance
to new businesses, whereas in Turkey although
such facilities exist to a certain degree, they are not
as flexible and readily available as in the EU.
You graduated from Management at Bogazici
University in 1984. What do you think your
experience as a student there might have had on
you; and, secondly are you still in touch with your
former classmates?
I am a graduate who is truly attached to his
Alma Mater. To be honest, I have been a little
distant over the last two years. At the time when I
was a student, Bogazici was probably one of the
very few institutions that allowed for individual
development and that encouraged a global
perspective. I am truly grateful to all my lecturers.
I was quite an out-going socialite and was a
member of several student clubs, which again was
a rarity in Turkey in the 80s. Membership of these
clubs has certainly had a profound and favourable
effect on the development of my personality and
character. <
Leaders June 2005 • 25