Anka CNC

Transkript

Anka CNC

CNC TORNA TEZGAHLARI
PROGRAMLAMA
KILAVUZU
Anka CNC
CNC SERVIS DEPARTMANI
YAZAN:
TURGAY MAMUR
MAK. YÜK. MÜH. (iTÜ)
Anka CNC
OPERATÖR PANELINDEKI TUSLAR VE
KULLANIMLARI
MODE ANAHTARI
Tezgaha ne tür islem yaptirilacagi bu anahtar vasitasiyla belirtilir. Yapilmak istenen isleme
ait uygun mod seçilerek tezgaha yapilmak istenen hareket yaptirilabilir. Bu anahtar tezgahta
en çok kullanilan anahtardir.
OPER_PAN
1
Anka CNC
ZERO RETURN kisminda tezgah JOG butonlarina +X ve +Z dogrultularinda basilmak
suretiyle tezgah sifira gönderilir. Bu modda tezgahin kizaklarinin hareket hizi RAPID
OVERRIDE (HIZLI HAREKET AYARI) anahtari vasitasiyla yapilir.
Tezgah sifira gittiginde Sifira Gitme lambalari yanar.
RAPID modunda ise JOG butonlari vasitasiyla istenen dogrultuda hareket verilir. Bu
moddaki hiz RAPID OVERRIDE (HIZLI HAREKET AYARI) anahtari vasitasiyla yapilir.
Bu modda yapilan hareketler çok hizli hareket oldugundan ve Normal olarak tezgah sifirina
gidecek sekilde dahi bir hareket verdirilse dahi, bu modda sifira gitme
islemi aktif olmadigindan dolayi Sifira Gitme Lambalari yanmaz ve tezgah Sifir Noktalarini
da geçerek eksen sinirlarini asabilir. Dolayisiyla bu modda verilen hareketler esnasinda
yapilan hareketin tezgahin çalisma alani içinde olmasi çok önemlidir. Aksi takdirde
istenmeyen sonuçlar dogabilir. Bu modda hareket verme esnasinda sizlere tavsiye
edebilecegimiz sey bu tür bir hareket esnasinda Tezgah Hizinin RAPID OVEERIDE
(HIZLI HAREKET AYARI) anahtari vasitasiyla LOW durumuna alinmasi ve bundan
sonra hareket verilmesi olacaktir.
JOG modunda ise tezgah JOG butonlari vasitasiyla seçilen dogrultuda sabit hizda hareket
eder. Bu modda tezgahin ilerleme hizi FEEDRATE OVERRIDE (ILERLEMEYI
DEGISTIRME) anahtarinda mm/min(dak) olarak belirtilen degerlere göre yapilir.
Genellikle bu mod elle tornalama yapilmasi gereken verilen hiz degerinin sabit hiz olmasi
dolayisiyla parça yüzeyinin düzgün çikmasini sagladigindan dolayi elle tornalama
islemlerinde kullanilabilir.
HANDLE Modunda ise tezgaha TAMBUR vasitasiyla hareket verdirilir. Parça hazirlik
islemleri esnasinda en çok kullanilan mod bu moddur. Bu mod seçilmek suretiyle
TAMBUR (MANUAL PULSE GENERATOR) vasitasiyla tezgaha hareket verdirilebilir.
Hareket verdirilmek istenen eksen TAMBUR un yaninda bulunan ve X ve Z ile belirtilen
bir anahtar vasitasiyla yapilir.
Burada
x100 modunda tambur üzerindeki iki ölçek arasinda verilebilecek hareket miktari on da
bir(1/10),
x10 modunda tambur üzerindeki iki ölçek arasinda verilebilecek hareket miktari yüz de
bir(1/100),
OPER_PAN
2
Anka CNC
x1 modunda tambur üzerindeki iki ölçek arasinda verilebilecek hareket miktari binde
bir(1/1000) dir.
MDI modunda klavyeyi kullanmak suretiyle tezgaha birtakim kodlar girilebilir. Biz bu
modu Yari Otomatik Programlama olarak adlandiririz.
MEM (OTOMATIK) modda ise yazilan bir program çalistirilir. Gerekli tüm ayarlamalar
yapildiktan sonra yazilmis olan bir programi bu modda çalistiririz.
MEM RESTART ( TAM OTOMATIK) Bu modda yazilmis olan program tam otomatik
olarak çalistirilir. Bu mod çubuk sürücülü Tezgahlarda kullanilir. Sabahleyin tezgahin
START tusuna bir defa bastigimizda islem tezgahin çalismasi kesilinceye kadar devam
eder.
EDIT (YAZMA) Programin yazildigi moddur. Isleme programi bu modda yazilir.
POWER ON
OPER_PAN
3
Anka CNC
Tezgahi Açmada kullanilan butondur.
POWER OFF
Tezgahi Kapamada kullanilan butondur.
EMERGENY STOP (ACIL DURMA)
OPER_PAN
4
Anka CNC
Acil durumda tezgahi kapamak amaciyla kullanilir. Bu butona basildiginda Hidrolik sistem
devreden çikar. Hidrolik sistemin devrden çikmasi sonucu tezgah hazir halde olmadigindan
dolayi tezgah kapanmis olur. Tezgahi tezgah açmak için bu buton RESET ile gösterilen
dogrultuda çevrilmelidir.
ALARM LAMBALARI
OPER_PAN
5
Anka CNC
MACHINE
SPINDLE
LUB
Bu lambalar makinada ve diger mekanizmalarda bir alarm oldugu takdirde operatörü
uyarmak amaciyla kullanilir.
MACHINE: Makinada bir alarm oldugu takdirde bu lamba yanar. Bu lamba yandigi
takdirde servis sorumlusu ile irtibata geçmeniz gerekmektedir.
SPINDLE: Tezgahta ayna devri kontrolunu yapan kontrol sisteminde bir ariza oldugu
takdirde bu lamba yanar. En çok korkulan ariza budur. Çünkü bu lambanin yanmasi
demek Fener Mili kontrol sisteminde bir ariza olmasi anlamina gelir.
LUB: Makinada kizaklari otomatik olarak yaglayan kizak yagi deposunda yag bittigi
takdirde bu lamba yanar. Bu lamba yanar ise tezgahin parça isleme operasyonu bittikten
sonra kizak yagi deposuna kesinlikle yagin doldurulmasi gerekmektedir. Yaglama
yapmayan kizaklarda metal-metal sürtünmesi dolaisiyla çok büyük asinmalar olusabilir ki
bu da tezgahin hassasiyeti üzerinde çok büyük etkisi vardir.
DOOR INTERLOCK (KAPI KILIDI)
Bu anahtar otomatik otomatik modda parça islenme esnasinda olabilecek herhangi bir
kazadan korunmak amaciyla kapinin kapanip kapanmadigini kontrol eder.
I konumunda iken kapi açik iken program islenemez. Ekranda DOOR INTERLOCK
seklinde bir alarm gözükür. Bu alarm parça isleme operasyonunun yapilabilmesi için
kapinin kapatilmasi gerektigini belirtir.
O konumunda ise kapi açik olsa bile programlanan parça otomatik modda islenebilir.
OPER_PAN
6
Anka CNC
EDIT KEY (YAZMA ANAHTARI)
Bu anahtar EDIT(YAZMA) modunda program yazilmasi ve programda degisiklik
yappilmasi islemlerini kontrol eder.
I konumunda oldugu takdirde YAZMA(EDIT) moduna gelinip programda degisiklikler
yapilabilir.
O konumunda ise YAZMA(EDIT) moduna gelinip programda degisiklik yapilamaz. Bu
anahtar O konumunda iken YAZMA(EDIT) moduna gelinir ise ekranda OPEN EDIT
KEY(YAZMA ANAHTARINI AÇIN) seklinde bir mesaj gözükür. Bu mesaj programda
degisiklik yapabilmek için EDIT KEY(YAZMA ANAHTARI) nin I konumunda olmasi
gerektigini vurgulamaktadir.
QUILL IN OUT (PUNTA)
Bu buton punta butonudur. Puntanin çikartilip geri çekilmesinde kullanilir.
OPER_PAN
7
Anka CNC
SPINDLE JOG (SALGI KONTROLU)
Bu buton aynaya baglanan parçanin salgili dönüp dönmediginin kontrolu isleminde kullanilir.
Genel olarak diger islemler üzerinde bir etkisi yoktur. Aynaya parça baglanip bu butona
basildinda ayna yaklasik olarak 200 dev/dak lik bir hizda döner. Butona basma birakilirsa
yananin dönmesi durur. Bahsedildigi gibi bu buton sadece salgi kontrolu isleminde kullanilir.
FEED HOLD (ILERLEME DURDURMA)
Bu buton OTOMATiK(MEM) modda programlanan parçanin islenmesi esnasinda
kullanilir. Genellikle PROGRAM KONTROL ASAMALARINDA kullanilmaktadir. Bu
buton kizaklarin ilerleme hareketini dolaayisiyla Tarete baglanan takimin ilerleme hareketini
kontrol eder. Bu butona basildiginda kizaklarin ilerleme hareketi durur; fakat aynanin
dönmesi v.s. gibi diger islemler operasyonlarina devam eder. Genel olarak kalemin islenen
OPER_PAN
8
Anka CNC
parçayi kesmesi esnasinda bir aksilik var ise bu butona basilmak suretiyle kalemin ilerleme
hareketi durdurulur, programin tamami ile kesilmesi ise RESET butonuna basilmak suretiyle
yapilir. RESET butonuna basilmak suretiyle program kesildiginde Taret
TAMBUR(HANDLE) modunda ortalara bir yere alinmali ve PROGRAM
YAZMA(EDIT) moduna gelinerek kesinlikle basina alinmalidir. Basina alma islemi
EDIT(YAZMA) moduna gelinip CURSOR tuslari ile kursorun program No sunu gösteren
O adresinin altina alinmasi suretiyle veya en kisa yoldan YAZMA(EDIT) moduna gelinip
RESET butonuna basilmak suretiyle yapilabilir.
CYCLE START (DEVAM ET)
Bu buton OTOMATIK (MEM) modda programlanan parçanin islenmesini kontrol eder.
Butona basildiginda programlanan parçaya ait kodlar islenmeye baslanir ve DUR (FEED
HOLD) butonuna basilana kadar veya M02 ve M30 komutuna gelinene kadar program
islenmeye devam edilir. Kizaklarin ilerleme hareketini kontrol eden DUR (FEED HOLD)
butonuna basildiktan sonra isleme devam edilebilmesi için tekrar CYCLE START
(BASLA) butonuna basilmasi gerekir. Program kodlarinin satir-satir islenmesini kontrol
eden SINGLE BLOCK (SATIR SATIR ISLEME) anahtari ON(I) konumunda oldugu
takdirde OTOMATIK (MEM) modda parçayi islemek amaciyla CYCLE START
(BASLA) butonuna basildiginda; tezgah islenecek parçaya ait program kodlarinin her bir
satirini isledikten sonra DUR (FEED HOLD) bekle moduna geçer, isleme devam
edilebilmesi için CYCLE START (BASLA) butonuna tekrar basilmasi gerekir.
SPINDLE OVERRIDE (PROGRAM DEVIR AYARI)
OPER_PAN
9
Anka CNC
Otomatik modda programin icra edilmesi sirasinda programda S ile belirtilen devir
degerlerinin disaridan operatörün müdahelesi ile % olarak degistirilmesinde kullanilir.
Genellikle parçanin islenmesi esnasinda bir zorlanma var ise programda verilen devir degeri
bu anahtar vasitasiyla % 50 lik degere kadar düsürülebilir. Ayni sekilde programda verilen
devir degeri az geliyor ise bu anahtar vasitasiyla % 120 ye kadar artirilabilir.
SPINDLE SPEED (MANUAL DEVIR AYARI)
Bu anahtar MANUAL modda aynanin döndürülmesi esnasinda aynanin hizinin
ayarlanmasinda kullanilir. Genellikle MANUAL modda elle tornalama islerinde kullanilir.
Yalniz burada verilen hiz degerinin ayarinin yapilabilmesi için sistemin hafizasinda bir devir
degerinin bulunmasi gerekir. Aksi takdirde tezgah sifir devirde dönüyormus gibi algilar.
Tezgahin hafizasina devir girme islemi MDI modunda sabit devir komutu olan G97 ve bir
hiz degerinin girilmesi (Örnek: S1500) ve INPUT tusuna basilip OUTPT START tusuna
basilarak girilen bu devir degerinin tatbik ettirilmesi ile olur. Bu girilen devir degeri bu
anahtar için maksimum devir degeri olarak alinir, ve bu deger de anahtarin en son
konumuna isabet eder. Bahsedildigi gibi bu anahtar yalnizca MANUAL modda devir
OPER_PAN
10
Anka CNC
ayarinda kullanilir. OTOMATIK(MEM) modunda devrin % olarak degistirilmesi ile
karistirilmamalidir.
SPINDLE (FENER MILI MANUAL KUMANDA)
FWD
STOP
REV
Bu butonlar MANUAL modda ayna dönüs yönünün degistirilmesinde ve durdurulmasinda
kullanilir. STOP butonu vasitasiyla ayna durdurulur. Bu butonlar yalniz MANUAL modda
etkilidir. Bunlar vasitasiyla ayna dönüs yönü belirtilir, aynanin devri ise MANUAL HIZ
AYAR ANAHTARI (SPINDLE SPEED) vasitasiyla yapilir. Yalniz aynanin anahtar ile
ayarlanan hiz degerinde dönmesi için tezgahin hafizasinda bir hiz degerinin bulunmasi
gerekir. Bu islem ise MDI modunda G97 komutunu takiben sabit bir devir degerinin
girilmesi suretiyle yapilir.
COOLANT (SOGUTMA SUYU)
Sogutma suyunun açilip kapatilmasinda kullanilir. Üç konumlu bir anahtardir.
MANUAL (EL) konumunda sogutma suyu devamli akar.
OPER_PAN
11
Anka CNC
NOTR(SIFIR) konumunda ise sogutma suyu kapalidir.
AUTO (OTOMATIK) konumunda ise Sogutma Suyu programda verilen M08 (Suyu
Açma) ve M09 (Suyu Kapama) komutlarina göre açilip kapatilir. OTOMATIK (Mem)
Modda parçanin islenmesi esnasinda genellikle bu anahtar AUTO (OTOMATIK)
konumundadir.
CHUCK CLAMP (AYNA SIKMA YÖNÜ)
Bu anahtar ayna sikma yönünün degistirilmesinde kullanilir. Yalniz sikma yönünün tezgahin
açilmasi sirasinda bu anahtarin istenilen konuma alinmasi suretiyle belirtilmesi gerekir.
Tezgah açildiktan sonra anahtar ile belirtilse dahi sikma yönü degistirilemez.
INSIDE (IÇERI) konumunda ayna parçayi disaridan içeriye dogru sikar. Genel olarak
parçalarin sikilmasi isleminde bu konum kullanilir.
OUTSIDE (DISARI) konumunda ise ayna parçayi içeriden disariya dogru sikar. Bu
konum genellikle delik çaplari büyük olan boru tipi parçalarin islenmesinde kullanilir.
MACHINE LOCK (MAKINA KILITLEME)
OPER_PAN
12
Anka CNC
Makinada kizaklarin ilerleme hareketinin kilitlenmesini ve bu sayede yazilmis olan
programda herhangi bir yanlisligin olup olmadiginin kontrolu amaciyla kullanilir. Bu anahtar
CNC TEZGAHLARDA KULLANIMI EN TEHLIKELI ANAHTARLARDAN
BIRIDIR. Bu anahtar ON (I) konumuna alinip tezgaha birtakim islemler yaptirildiktan
sonra, OFF(O) konumuna alinip Tezgah SIFIR NOKTALARINA gönderilmedigi
takdirde Tezgahta çok büyük bir ihtimalle bindirme problemi ile karsilasabilirsiniz.
ON(I) konumunda tezgah kizaklarinin ilerleme hareketi kilitlenir. Tezgah aynanin dönmesi,
Takim Çagirma gibi diger fonksiyonlarini yerine getirir. ON konumunda iken Kontrol
Sistemi sanki kizaklar hareket ediyormuscasina fonksiyonlarini yapar. Kizaklar
kilitlendiginden dolayi Kontrol Sistemindeki pozisyon degeri ile Tezgahin mevcut pozisyon
degeri arasinda bir farklilik olusur. Anahtar OFF(O) konumuna alindiktan sonra Sifir
Noktalarina gönderilmek suretiyle bu farklilik ortadan kaldirilmalidir. Aksi takdirde bu
farklilik dolayisiyla Sifir Noktalarina göndermeden anahtar OFF(O) konumuna alinip
tezgaha hareket verdirilmeye çalisilir ise Kontrol Sistemi pozisyonu ile Tezgahin mevcut
pozisyonu arasindaki farklilik sebebi ile TEZGAH BINDIRME tehlikesi ile karsi karsiya
kalinabilir.
OFF(O) konumunda ise tezgah eski normal degerine alinir. Yani kizaklarin hareketinin
kilitlenmesi iptal edilir.
BLOCK SKIP (SATIR ATLAMA)
OPER_PAN
13
Anka CNC
Bazen parça islemek amaciyla yazilan programlarda, satir baslarinda / seklinde bir isaret
olur. Bu isaret kullanildigi satirin islenip islenmeyecegini belirtir. Bu isaretin bulundugu satirin
islenip islenmeyecegi bu anahtar vasitasiyla belirtilir.
Anahtar I (ON) konumunda oldugunda / isaretinin bulundugu satir islenmeden geçilir.
O(OFF) konumunda ise / isaretinin bulundugu satir da islenir.
DRY RUN (KURU ÇALISMA)
Bu anahtar disaridan ilerleme verme islemini kontrol eder.
ON (I) konumunda oldugu durumda, programin OTOMATIK(MEM) modunda islenmesi
esnasinda programda; G00 ile belirtilen ve makina imalatcisi tarafindan verilen hizli ilerleme
degerinin (GOODWAY lerde 12 000 mm/dak), ve diger G-kodlarinda F ile belirtilen
ilerleme degerinin iptal edilmesini saglar. Tezgahin parçayi isleyebilmesi için gerekli olan
OPER_PAN
14
Anka CNC
ilerleme degeri FEEDRATE OVERRIDE (ILERLEMEYI DEGISTIRME) anahtarinda
mm/min (mm/dak) olarak belirtilen ilerleme degerleri vasitasiyla verilir. Bu anahtarin ON
konumuna alinip gerekli olan ilerleme degerinin FEEDRATE OVERRIDE (ILERLEMEYI
DEGISTIRME) anahtari ile verilmesi, ve bu anahtar ile de ilerleme degerinin çok kolay
degistirilebilmesi bize Programin Kontrolu Asamalarinda çok büyük kolaylik saglar. Tüm
kontroller bittikten sonra parçanin islenmesi esnasinda bu anahtar OFF konumundadir.
OFF(O) konumunda ise yukarida bahsedilen disaridan ilerleme verme islemi etkisiz kalir.
SINGLE BLOCK (SATIR SATIR ISLEME)
Torna tezgahinda yazilan bir program alt-alta operasyonlarin belirtildigi satirlardan olusur.
Programin tam olarak islemeye alinmasi öncesi bu yazilan programin her bir satirinin tektek kontrol edilmesi gerekir. Bu amaçla OTOMATIK(MEM) modda programin islenmesi
öncesi kontrol asamasinda SATIR-SATIR ISLEME anahtarini ON konumuna almak
suretiyle yazilan program adim-adim kontrol edilir.
ON (I) konumunda yazilan program satir-satir isleme moduna alinir. CYLE START
(BASLA ) tusuna basilarak programin her satiri ayri ayri kontrol edilir. Tezgahin her bir
satiri bittikten sonra TEZGAH BEKLEME MODUNA geçer ve bizden komut bekler.
Devam etmek istiyorsak CYCLE START (BASLA) tusuna tekrar basilarak sonraki
islenecek satir islenir. Devam etmek istemiyor isek RESET tusuna basilarak islenmekte
olan program kesilir. Programin tekrar baslatilabilmesi için kesinlikle basa alinmasi
gerekmektedir. Bu amaçla YAZMA (EDIT) moduna gelinip RESET tusuna basilir ve
böylece program basa alinir. Parça isleme operasyonuna yeniden baslamak için
OTOMATIK (MEM) moda tekrar gelinmesi gerekmektedir.
OPER_PAN
15
Anka CNC
OFF(O) konumunda ise yazilan program tamami ile islenir. Programin kontrolunun
tamamlanmasindan sonra tam olarak islemeye alindigi zaman bu anahtar OFF(O)
konumuna alinir, ve program CYCLE START (BASLA) tusuna basilmak suretiyle sonuna
kadar islenir.
OPTIONAL STOP (ISTEGE GÖRE DURMA)
Bu anahtar M01 komutunun icrasini kontrol eder.
ON(I) konumunda iken programda kullanilan M01 (dur) komutu icra edilir.
OFF(O) konumunda ise M01 komutu icra edilmez.
Genellikle M01 komutu baglanan parçanin her iki yüzünün de tek bir program ile islenecegi
parça programlarinda kullanilir. Parçanin ön yüzü islenip ayna durdurulduktan sonra M01
komutu kullanilir. Bu komut icra edildiginde tezgah bekleme moduna alinir ve FEED
HOLD (DUR) butonu lambasi yanar. Bu komut vasitasiyla çalismakta olan programa
disaridan müdahele imkani verilmis olur. Operatör aynayi açip parçanin diger yüzünü
aynaya baglar, bundan sonra yazilan programa (aynaya tekrar devir verilmesi ve ayna
dönüs yönünün programda belirtilmesi gerekmektedir) bagli olarak CYCLE START
(BASLA) tusuna basmak suretiyle parçanin islenmesine devam edilir.
FEEDRATE OVERRIDE (ILERLEME DEGISTIRME)
OPER_PAN
16
Anka CNC
Bu anahtarin 3 kullanim alani vardir:
1. Islenecek parçaya ait yazilan programda G-Kodlarinda F ile belirtilen ilerleme
degerinin, parça isleme esnasinda takimdaki zorlanma durumuna göre, operatör tarafindan
disaridan müdahele etmek suretiyle, % olarak degistirilmesinde kullanilir. Takim parça
isleme esnasinda zorlaniyor ise programda bu operasyon için verilen ilerleme degeri yüksek
geliyor demektir. Programda F ile verilen bu ilerleme degeri bu anahtar vasitasiyla % 50 lik
degere kadar düsürülebilir. Örnegin programda islenecek operasyon için F2.0 degeri
verilmis, ve islem esnasinda takim zorlaniyor ise bu anahtar vasitasiyla verilen bu ilerleme
degeri %80 olarak ayarlandigini farzedelim. Dolayisi ile gerçek ilerleme degeri F0.16
olarak ayarlanmis demektir. Isleme esnasinda verilen ilerleme degeri az geliyor ise gerçek
ilerleme degeri bu anahtar vasitasiyla % 150 lik ilerleme degerine kadar artirilabilir.
Genellikle yazilan programin kontrolu bittikten, ve gerçek isleme operasyonuna geçildiginde
bu anahtar % 100 lük degerindde tutulur. Yani programda F de ne belirtilmis ise gerçekte
de ilerleme degeri o demektir. Dolayisi ile program kontrol asamalarinda, takimin isleme
operasyonuna göre en uygun ilerleme degerinin bu anahtar vasitasiyla saptanip, saptanan
bu ilerleme degerinin programda F ile belirtilen eski ilerleme degeri ile degistirilmesi tavsiye
edilen yöntemdir.
2. JOG (SABIT HIZDA HAREKET) modunda, JOG (yön) butonlari ile verilen kizak
hareketlerinde ilerleme hizi bu anahtarda mm/min (mm/dak) olarak belirtilen ilerleme
degerleri vasitasiyla belirtilir. JOG modunda genellikle elle düzgün yüzey tornalama yapma
isleri yapilabilir.
3. DRY RUN (KURU ÇALISMA -DISARIDAN ILERLEME VERME) anahtari
I (ON) konumuna alindiginda programda G00 ile belirtilen hizli ilerleme orani (12 000
mm/dak), ve diger G-kodlarinda F ile belirtilen ilerleme degerleri iptal oldugundan dolayi,
tezgahin istenen program noktalarina gelmesi için gerekli olan ilerleme degeri bu anahtarda
mm/min (mm/dak) ile belirtilen ilerleme orani degerlerine göre verilir.
RAPID OVERRIDE (HIZLI HAREKET AYARI)
OPER_PAN
17
Anka CNC
Bu anahtar Hizli Hareketin % olarak ayarlanmasinda kullanilir. Normalde CNC
tezgahlarda iki tür hareket vardir. Birinci hareket olan Hizli Hareket te takim kesme islemi
yapmaz. Bu hareket ile takimi islenecek parçaya yaklastirma, uzaklastirma v.s. gibi
islemler yapilir. Bu hareketteki kizaklara motorlar tarafindan verilen ilerleme hizlari çok
yüksektir. Örnegin GOODWAY tezgahlarinda bu hiz degeri her iki eksen için de 12 000
mm/dak lik bir ilerleme hizidir ki, bu da kizaklarin yaklasik olarak 80 km/saat hizla giden
bir arabanin hizina esit bir hizda ilerleme hareketi yapmasi demektir. Dolayisi ile böyle bir
hiz degerinde takimin parçada kesme islemi yapmasi su anki takim teknolojisi için
düsürülemez. Kesme islemi yapmasi için ayni zamanda parçanin da ayna tarafindan
döndürülmesi gerektigi unutulmamalidir. Bu tür sorunlar dolayisi ile CNC tezgahlarin
çogunda bindirme hadiseleri ile karsilasabilirsiniz. Yukarida deginildigi gibi takimi parçaya
yaklastirmada v.s. gibi islemlerde kullanilan bu hizli hareketin degeri bu anahtar vasitasiyla
düsürülebilir. LOW konumu Hizli Hareketteki ilerleme oraninin en düsük oldugu
konumdur. Tezgahta operatörlük egitimine yeni baslayan arkadaslar için bizim üstüne basa
basa tavsiye edecegimiz, tezgaha iyice alisana kadar bu anahtarin LOW konumunda
tutulmasidir.
CNC tezgahlarda kullanilan ikinci bir ilerleme degeri de takimin parçayi kesme islemi
esnasinda programda F ile, JOG modunda FEEDRATE OVERRIDE (ILERLEMEYI
DEGISTIRME) anahtarinda mm/dak ile belirtilen keseme ilerlemesidir. Bu ilerleme orani
degeri ise bir önceki kisimda bahsedilen FEEDRATE OVERRIDE anahtari vasitasiyla %
olarak degistirilebilir.
Tüm CNC tezgahlarda ortak olan Hizli Hareket; üç durumda vardir:
1. Programda G00 ile belirtilen hareket komutunda,
2. RAPID (HIZLI HAREKET) modunda, JOG (YÖN) butonlari ile kizaklara hareket
verilmesi esnasinda
3. ZERO RETURN (SIFIRA GÖNDERME) modunda JOG butonlari ile tezgahin
sifira gönderilmesi sirasinda
OPER_PAN
18
Anka CNC
Dolayisi ile yukarida belirtilen üç konumdan herhangi birirnde TEZGAHA HAREKET
YAPTIRILMAK ISTENIYOR ISE, ILK OLARAK RAPID OVERRIDE (HIZLI
HAREKET AYARI) anahtartinin Hangi Konumda olduguna Dikkat Edilmelidir. Bizim bu
tür bir islemde önerebilecegimiz, tezgaha iyice alismadan kesinlikle bu anahtari % 100 lük
konuma almamanizdir. Çünkü çok tehlikeli sonuçlar ile karsilasabilirsiniz.
JOG (YÖN BUTONLARI)
Bu butonlar vasitasiyla seçilen eksen dogrultusunda kizaklara hareket verdirilebilir.
Butonlar asagida belirtilen üç modda kullaninir:
JOG (Sabit Hizda Hareket) modunda; kizaklarin ilerleme hizi FEEDRATE OVERIDE
(ILERLEMEYI DEGISTIRME) anahtarinda mm/min olarak belirtilen degerler vasitasiyla
belirtilir.
RAPID (Hizli Hareket) modunda; kizaklarin ilerleme hizi RAPID OVERRIDE (HIZLI
HAREKET AYARI) anahtarinda % olarak belirtilen degerler vasitasiyla ayarlanir.
ZERO RETURN (Sifira Gönderme) modunda; kizaklarin ilerleme hizi RAPID
OVERRIDE (HIZLI HAREKET AYARI) anahtari vasitasiyla % olarak ayarlanir.
Not: Hem ZERO RETURN hem de RAPID modlarinda % 100 degerler G00 ile
belirtilen hizli hareket degerine esittir. Bu da GOODWAY lerde her iki kizak için de 12
000 mm/dak (yaklasik 80 km/saat) dir.
OPER_PAN
19
Anka CNC
STROKE END RELEASE (ASIRI GITME SALIVERME)
CNC Tezgahlarin tümünde eksen kizaklarindaki hareketleri kisitlamak ve tezgahi çalisma
sinirlari içinde tutmak için eksenlerin her iki sinirina da (minimum ve maksimum sinir) tezgah
ulastiginda bu bölgeyi geçmemesi için Limit Switch ler konulmustur. Bu limit switch ler
sayesinde tezgah çalisma sinirlari içinde tutulur. Limit switch ler ile iki tür çalisma bölgesi
tanimlanmistir. Birinci sinir bölge olarak adlandirilan bölgede kizak eksenleri hareket
esnasinda herhangi bir mekanik hasar görmeyecek sekilde çalisirlar. Bu sinir bölgesi tezgah
çalisma eksenlerini, is parçasini isleyecek sekilde kisitlayan sinir bölgesidir. Bu limit switch
lerde kullanilan kontaklarin mekanik blok (DOG) vasitasiyla, sinir bölgesine ulasildiginda
kapatilmasi suretiyle saglanir.
Ikinci sinir bölgesinde ise tezgahin bu sinir bölgesini astiginda, kizak eksenlerine mekanik
zararin verdirilebilecegi bölge dir. Bu sebeple tezgahin ekseninin bu ikinci sinir bölgesini
asmamasi israrla istenir. CNC tasarimlarinda bu ikinci sinir bölgesinin asilmamasi için Limit
Switch kontaklarina ikinci bir DOG vasitasiyla bu bölge sinirlayicilar konulur. Tezgah bu
sinir bölgesini astiginda tasarim geregi otomatik olarak EMERGENCY STOP (Acil
Kapma) moduna geçer ve hidrolik sistemi devreden çikarir. Hidrolik sistem devrede
olmadigindan dolayi tezgah açilmayacagindan bu tür bir koruma emniyetli bir koruma
yöntemidir. Tezgahin tekrar açilmasi için Hidrolik sistemin tekrar devreye sokulup, gidilen
eksen dogrultusunun ters tarafinda tezgahin sinirlarin içinde kalacak sekilde HANDLE
(TAMBUR) modunda elle geri alinmasi ve islem sonucunda RESET tusuna basilmasi
gerekir. Burada hidrolik sistemin devreye alinmasi islemi STROKE END RELEASE
butonuna devamli olarak basilmasi suretiyle yapilir. Tezgahin geri çekilmesi esnasinda da bu
butona basilmasi unutulmamalidir.
OPER_PAN
20
Anka CNC
YAZMA MODUNDA YAPILAN ISLEMLER
Yazma modunda asagidaki islemler yapilabilir .
1-Yeni bir
2-Eski bir
3-Program
4-Program
program yazma
programda degisiklik yapma (Program Çagirma)
silme
numarasi degistirme
EDIT (yazma) modunda islem yapabilmek için mode anahtarini EDIT konumuna
getiriniz . Bu esnada EDIT KEY (yazma anahtari) ON konumunda olmalidir . Eger
yazma anahtari OFF koumunda ise ekranda OPEN EDIT KEY (yazma anahtarini
açiniz ) seklinde mesaj gözükür . Bunun için EDIT KEY (ON) konumuna getirilir .
Yeni Bir Program Yazma
-MODE anahtarini EDIT konumuna getiriniz .
-EDIT KEY anahtarini ON konumuna aliniz.
-Klavyede PRGRM tusuna basiniz .
-Çikan ekranda ekranin alt kismindaki butonlarla gösterilen LIB tusuna basiniz .
Bu tusa bastiginizda karsiniza daha önce kaydedilmis pprogramlarin listesi çikar .
ÖRNEK : 00001 , 00002 , 00003 , 00004
Yeni bir programi girmek için
O + Yeni Program Numarasi + INSRT tus dizisine sira ile basilir .
Örnek : O+ 0001 + INSRT ( Burada + ile bundan sonra yapilacak islem belirtilmistir .
+ isaretine basmayiniz .)
-Yeni program ekranin sag üst kösesinde O+ Program Numarasi ile gösterilir .
Eski Bir Programda Degisiklik Yapma (Program Çagirma)
-MODE anahtarini EDIT konumuna aliniz .
-EDIT KEY anahtarini ON konumuna aliniz .
YAZMOD
1
Anka CNC
-Çikan ekranda ekranin alt kismindaki butonlarla gösterilen LIB tusuna basiniz . Bu
tusa bastiginizda karsiniza daha önce kaydedilmis programlarin listesi çikar .
-Degisiklik Yapilmak istenen program numarasi ilk olarak aktif hafizaya çagirilir
(ESKI YAZILAN BIR PROGRAMIN DEGISIKLIK YAPMAK AMACIYLA
VEYA ÇALISMAK AMACIYLA ÇAGIRILMASI) . Bunun için
O + Program Numarasi + CURSOR ↓ (ASAGI)
ÖRNEK : O + 0002 + CURSOR ↓ (ASAGI)
çagrilan program ekranin sag üst kösesinde numarasi ile birlikte gösterilir
-Bundan sonra programi görmek amaciyla PRGRM butonuna basilir.
Simdi bir programda ne tür degisiklikler yapabilecegimizi görelim :
Programda herhangi bir degerin silinmesi
Burada bahsedilen deger ADRES ve Nümerik Degerden olusmaktadir.
Örnek : G01 de G ADRES 01 ise nümerik degerdir .
Örnek 2 : X117.67 de X Adres , 117.67 ise nümerik degerdir .
i) Ilk olarak CURSOR ↓ (ASAGI) veya ↑ (yukari) vasitasiyla yanip sönen isik
(CURSOR) silinecek degerin altina getirilir .
ii) Ikinci asamada DELET tusuna basilir .
Örnek : G01 X117.67 Z-80. F0.5 ; ile gösterilen satirda X117.67 yi silmek için ilk
olarak CURSOR ↓ (asagi) veya ↑ (yukari) tusu vasitasiyla X117.67 nin altina
CURSOR (yanip sönen isik ) getirilir . Ikinci asamada Delet tusuna basilir X117.67
degerinin silindigini ve yeni satirin G01 Z-80. F0.5 ; seklinde olacagini göreceksiniz .
Programa herhangi bir degerin (Adres + Nümerik Deger ) yerlestirilmesi
i) Ilk olarak CURSOR ↓ veya ↑ vasitasiyla eklenecek degerden bir önceki degere
gelinir . Örnek : G01 Z-80 . F0.5 ; deki kisma G01 ile Z-80. arasina X117.67 degerini
eklemek için ilk olarak CURSOR ↓ veya yukari ↑ vasitasiyla CURSOR (yanip
Sönen isik) G01 in altina getirilir .
ii) Ikinci asamada ise yazilmak istenen deger yazilir ve INSRT tusuna basilir .
Örnek : X117.67 + INSRT (Burada + bir sonraki islemi gösterir . Yanlislikla + ya
basmayiniz )
Örnek : En son yukaridaki örnekte bahsettigimiz satir
G01 X117.67 Z-80. F0.5 ; seklinde olacaktir .
YAZMOD
2
Anka CNC
Herhangi bir degerin degistirilmesi
i) Ilk olarak CURSOR ↓ veya ↑ vasitasiyla degistirilecek degerin altina gelinir . Örnek :
G01 X117.67 Z-80. F0.5 ; deki kisimda X117.67 yi X117.65 seklinde degistirmek
için CURSOR ↑ veya ↓ ile X117.67 nin altina gelinir .
ii) Ikinci olarak degistirilmek istenen deger yazilir ve ALTER tusuna basilir .
Örnek : X117.65 + ALTER Bu islemden sonra yeni satirimiz
Program Silme
tusa bastiginizda karsiniza daha önce kaydedilmis programlarin listesi çikar .Örnek :
O0001 , O0002 , O0003 , O0004
Burada bir programin tamamini silmek için ,
O + Program Numarasi + DELET tus dizisine sira ile basilir . Burada + ile hangi
tustan sonra hangi tusa basilacagi belirtilmistir .
Yanlislikla + ya basmayiniz .
Örnek : O0001 DELET (AMAN DIKKAT)
Yukarida belirtilen örnekte 0001 numarali program tamami ile silinir .
Program Numarasi Degistirme
YAZMOD
3
Anka CNC
Bundan sonra numarasi degistirilmek istenen program aktif hafizaya alinir .
(Yani ekranin sag üst kösesinde gösterilmesi gerekmektedir .) Bunun için ,
O + Degistirilmek Istenen Program No + CURSOR ↓ (ASAGI) tus dizisine sira
ile basilir .
Örnek : O 0001 CURSOR ↓
-PRGRM butonuna basmak suretiyle çagrilan (Atif hafizaya alinan) program görülür
.
-CURSOR ↑ (yukari) vasitasiyla veya RESET butonuna basilmak suretiyle
programin basina gelinir .
-Numarasi degistirilecek programa verilecek yeni numara
O + Yeni Program No + ALTER tus sirasi ile girilir .
O 1000 ALTER
NOT :
a) Her programin satir sonunda mutlaka ; (noktali virgül) olmalidir . Noktali virgül
EOB butonuna basmak suretiyle çikarilir .
b) X ,Z,F,C,R,U,W ile belirtilen degerlerin hepsinde nokta kullanilmalidir .
ÖRNEK : Eger X117.67 yerine X11767 seklinde yazarsak tezgah bu son yazilan
degeri Mikron olarak algilayacak ve esas degeri 11.767 mm imis gibi islem
yapacaktir . Degisiklikler esnasinda noktaya özellikle dikkat ediniz .
YAZMOD
4
Anka CNC
PARAMETRE VE DIAGNOSTIC DEGERLERININ
DEGISTIRILMESI
Tezgahta PARAMETRE'lerin ve DIAGNOSTIC'lerin tamaminin ve ya bir kisminin
silinmesi durumunda, bu PARAMETRE'ler ve DIAGNOSTIC degerleri tezgahin çalisma
kosullarini tanimladigindan dolayi tezgahin normal calisma sartlari bozulur ve tezgah
anormal bir sekilde davranir. Bu amaçla tezgahin her bir PARAMETRE'sinin ve
DIAGNOSTIC degerinin özel bir önemi vardir. Bu amaçla belirtilen PARAMETRE ve
DIAGNOSTIC degerlerinin girilmesi esnasinda girilen degerlerin dogru bir sekilde
girildigine dikkat edilmesi gerekmektedir. Simdi tezgaha PARAMETRE degerlerinin nasil
girileceginden bahsedelim. Tezgahin PARAMETRE ve DIAGNOSTIC'lerinin tamami
silinmis ise tüm PARAMETRE ve DIAGNOSTIC degerlerinin yeniden girilmesi
gerekmektedir. Eger PARAMETRE'lerin bir kismi silinmis ise yalnizca bu silinen
PARAMETRE'ler
yeniden
girilmeli,
diger
degerlere
dokunulmamalidir.
PARAMETRE'lerin bir kismi silinmis ise ilk olarak tezgahin tüm PARAMETRE'lerinin bir
kopyasi alinmalidir. Bir aksilik durumunda bu eski PARAMETRE degerlerinin girilmesi
problemi giderebilir.
Tezgaha girilecek PARAMETRE DIAGNOSTIC numaralari Tezgah Kullanim
Kitaplari arasinda bulunan PMC CONTROL PROGRAM adli kitapin son sayfalarinda
PARAMETER & DIAGNOSTIC olarak belirtilmektedir. Örnek olarak asagida verilen
tabloya bakiniz:
Number
(Numara)
Setting Value
(Ayar Degeri)
1
2
4
...
...
11001000
1000011
1110101
...
...
Remark
(Notlar)
seklinde PARAMETRE degerleri tezgahin fabrika ayari esnasinda belirtilmistir. Bu degerler
referans degerlerdir. Eger "REMARK" kisminda bir deger girilmis ise bu degerin ayni
numarali eski PARAMETRE degerinin yerine girilecegi hatirda tutulmalidir. Ayni sekilde
DIAGNOSTIC degerleri de ayni bölümde "DGN NO" kisminda belirtilmistir. Burada
PARAMETRE ve DIAGNOSTIC degerlerinin girilmesi konusunda dikkat edilecek husus
PARAMETR Sayfa: 1
Anka CNC
belirtilmeyen PARAMETRE ve DIAGNOSTIC numaralarinin girilmeye çalisilmamasidir.
Bu degerler gerçekte 0 (sifir) olarak girilecek degerlerdir. Eski PARAMETRE ve
DIAGNOSTIC numaralarinin birer kopyasini aldiktan sonra yeni PARAMETRE ve
DIAGNOSTIC degerlerinin girilmesi konusunda asagida verilen sirayi takip ediniz:
a) Tezgahi tamami ile kapayip mode anahtari MDI modunda iken açiniz. Bu
modda tezgahin açilmasi ile tezgah ya MDI modunda ya da XJOG modu (tezgahtaki
900'lü paramatreler silinmis ise) diye adlandirilan modda olur. Burada XJOG modunu
dikkate almayiniz ve devam ediniz. YAZMA ANAHTARI'ni (EDIT KEY) ON
konumuna aliniz.
b) PARAMETRE degisimi için DGNOS / PARAM tusuna basiniz ve ekranin alt
kismindaki PARAM soft tusuna veya PAGE tusuna basmak suretiyle PWE= yazisinin
bulundugu PARAMETRE sayfasina geliniz. PWE degeri PARAMETRE degistirme
islemini mümkün kilan ayar degeridir. PWE degeri 1 INPUT yazilmak suretiyle 1 (ON)
konumuna alinir ve PARAMETRE degistirme islemi aktif hale gelir. Bu esnada ekranda
çikan 100 P/S ALARM seklinde bir alarm belirir. Bu alarm PARAMETRE degistirme
isleminin aktif hale getirildigini ve dikkatli olmanizi hatirlatmak amaciyla konulmus bir
alarmdir. Tekrar DGNOS/PARAM tusuna ve sonra PARAM soft tusuna basmak suretiyle
ekranin sol üst kösesinde PARAMETER yazisini görünüz.
c) CURSOR ↓ ve CURSOR ↑ veya PAGE ↓ ve PAGE↑ tuslarini kullanmak
suretiyle degistirilmek istenen PARAMETRE degerine geliniz. Veya No(J,Q,P,Y) ve
bunun ardindan degistirilecek PARAMETRE Numarasinin girilmesi suretiyle istenilen
PARAMETRE numarasina gelinebilir.
d) Ilk olarak FANUC Kontol Sistemi kitaplarinda verilen Bilgisayar Çiktili
sayfalardan ( NOT: Bunlar FANUC firmasinin tezgah kontrol sistemi ile ilgili vermis oldugu
kontrol sistemi tanitan ve birtakim motor ve sistem degerlerini belirtten iki-üç sayfalik bir
yazidir.) SPECIAL SETTING PARAMETERS olan kismi bulunuz ve buradan 900'lü
PARAMETRE'leri ilk olarak tezgaha giriniz. Bunlarin girilmesi sirasinda çikan 000 P/S
ALARM'ini ortadan kaldirmak için tezgahin tekrar kapatilip açilmasi gerekir. Fakat bu
islemi bu 900 lü PARAMETRE'lerin tamamini girdikten sonra yapiniz.
Örnek: 911 nolu PARAMETREyi 11000 olarak girmek için
NO à 911 à INPUT tus dizisi kullanilarak PARAMETRE numarasina gelinir ve 11000
yazilip INPUT tusuna basilarak deger girilir.
900'lü PARAMETRE'ler girildikten sonra tezgahi kapatip açiniz ve bu PARAMETRE
girme islemini su ana kadar bahsedilen sirada takip ederek diger PARAMETRE
degerlerine de uygulayiniz.
PARAMETR Sayfa: 2
Anka CNC
NOT: Bu PARAMETRE degerleri için ortaya cikan 100 ve 000 nolu alarmlari
gözönüne almayiniz. Tüm PARAMETRE degerlerinin girilmesinden sonra DIAGNOSTIC
degerlerini de asagida anlatilan sirada giriniz:
e) Bu amaçla yukarida bahsedilen sekilde tezgahi açiniz ve DGNOS/PARAM
tusuna ve bunun ardindan DGNOS soft tusuna basarak Ekranin Sol üst kösesinde
DIAGNOSTIC yazisini görünüz. Bundan sonraki islem PARAMETRE'lerin girilmesinde
oldugu gibi sadece belitilen DIAGNOSTIC numaralarini giriniz.
Örnek: 300 nolu DIAGNOSTIC numarasina 100000 degerini girmek için No à 300 ile,
300 nolu DIAGNOSTIC numarasina gelinir ve INPUT tusuna basilarak deger girilir.
f) Son olarak da PWE degerini sifir yaparak tezgahi tekrar kapayin ve açiniz. Eger
anormal bir durum yok ise degerler dogru girilmis demektir. Aksi takdirde degerleri bir
daha kontrol ediniz.
NOT: 508, 700, 701, 704, 705, 743, 744, 746, 779 no’lu PARAMETRE'ler tezgaha
özgü degerler oldugundan bu degerlerin alinabiliyorsa su anda tezgahin üzerindeki
degerlerin kullanilmasi tavsiye edilir.
PARAMETR Sayfa: 3
Anka CNC
CNC TEZGAHLARA BILGISAYAR BAGLANTISI
HAKKINDA BILGI
FANUC-OT Kontrol sistemi standart olarak RS232C
seri haberlesme
protokolünü desteklemektedir. Dijital sistemler arasinda bir haberlesme protokolü olan seri
port vasitasi ile CNC tezgahi, bilgisayar ile dogrudan haberlestirmek mümkündür.
Bilgisayarda bu is için I/O kartinda iki adet seri port sunulmustur. COM1 ve COM2
Dolayisi ile bu portlar vasitasiyla ve uygun bir bilgi aktarim kablosu ile bu tür bir
haberlesme yapilabilmektedir. Sistem FANUC CASETTE (kaset) kullanimini da
desteklemektedir. Fakat taktir edersiniz ki, özel olarak gelistirilen bu tür sistemler diger
standart sistemlere oranla daha fazla maliyetlidir. (yaklasik 1500 $) Ayrica CASETTE
kullanimi günümüz teknolojisi için demode olmus bir sistemdir. Bu sebeple size tavsiye
edecegimiz haberlesme olayi CNC tezgahin seri haberlesme portunu kullanmak suretiyle
bilgisayar ile iletisimin kurulmasidir. Burada gerekli olan, bilgisayar ile CNC'nin seri
haberlesmesini saglayacak bir sofware (yazilim ) programi ve maksimum 100 mt boya
kadar ulasacak olan seri port haberlesme kablosudur. Fakat seri port için gerekli olan pin
baglantilarinini yapilmasi gerekmektedir. Böyle bir kablo maliyeti metre basina 1 $
civarindadir. Aktarim programi için size referans olmasi açisindan 400 $ dolayinda bir fiyat
verebiliriz. Program aktarim zamani aktarilacak progam büyüklügüne ve CNC sistemin
destekledigi BAUDRATE (saniyede gönderilen bit sayisi .) degerine baglidir. Ortalama
bir program 4800 Baud da yaklasik olarak 0.05 saniyede her iki tarafa da karsilikli
olarak göderilir.
Bu konuda daha genis bilgi almak istiyorsaniz
DEPARTMANI'yla görüsebilirsiniz.
RS232C Sayfa: 1
Anka CNC
SERVIS
Anka CNC
YAZMA MODUNDA YAPILAN ISLEMLER
Yazma modunda asagidaki islemler yapilabilir .
1-Yeni bir
2-Eski bir
3-Program
4-Program
program yazma
programda degisiklik yapma (Program Çagirma)
silme
numarasi degistirme
EDIT (yazma) modunda islem yapabilmek için mode anahtarini EDIT konumuna
getiriniz . Bu esnada EDIT KEY (yazma anahtari) ON konumunda olmalidir . Eger
yazma anahtari OFF koumunda ise ekranda OPEN EDIT KEY (yazma anahtarini
açiniz ) seklinde mesaj gözükür . Bunun için EDIT KEY (ON) konumuna getirilir .
Yeni Bir Program Yazma
-EDIT KEY anahtarini ON konumuna aliniz.
-Çikan ekranda ekranin alt kismindaki butonlarla gösterilen LIB tusuna basiniz .
Bu tusa bastiginizda karsiniza daha önce kaydedilmis pprogramlarin listesi çikar .
ÖRNEK : 00001 , 00002 , 00003 , 00004
Yeni bir programi girmek için
O + Yeni Program Numarasi + INSRT tus dizisine sira ile basilir .
Örnek : O+ 0001 + INSRT ( Burada + ile bundan sonra yapilacak islem belirtilmistir .
+ isaretine basmayiniz .)
-Yeni program ekranin sag üst kösesinde O+ Program Numarasi ile gösterilir .
Eski Bir Programda Degisiklik Yapma (Program Çagirma)
YAZMOD
1
Anka CNC
-Degisiklik Yapilmak istenen program numarasi ilk olarak aktif hafizaya çagirilir
(ESKI YAZILAN BIR PROGRAMIN DEGISIKLIK YAPMAK AMACIYLA
VEYA ÇALISMAK AMACIYLA ÇAGIRILMASI) . Bunun için
O + Program Numarasi + CURSOR ↓ (ASAGI)
ÖRNEK : O + 0002 + CURSOR ↓ (ASAGI)
çagrilan program ekranin sag üst kösesinde numarasi ile birlikte gösterilir
-Bundan sonra programi görmek amaciyla PRGRM butonuna basilir.
Simdi bir programda ne tür degisiklikler yapabilecegimizi görelim :
Programda herhangi bir degerin silinmesi
Burada bahsedilen deger ADRES ve Nümerik Degerden olusmaktadir.
Örnek : G01 de G ADRES 01 ise nümerik degerdir .
Örnek 2 : X117.67 de X Adres , 117.67 ise nümerik degerdir .
i) Ilk olarak CURSOR ↓ (ASAGI) veya ↑ (yukari) vasitasiyla yanip sönen isik
(CURSOR) silinecek degerin altina getirilir .
ii) Ikinci asamada DELET tusuna basilir .
Örnek : G01 X117.67 Z-80. F0.5 ; ile gösterilen satirda X117.67 yi silmek için ilk
olarak CURSOR ↓ (asagi) veya ↑ (yukari) tusu vasitasiyla X117.67 nin altina
CURSOR (yanip sönen isik ) getirilir . Ikinci asamada Delet tusuna basilir X117.67
degerinin silindigini ve yeni satirin G01 Z-80. F0.5 ; seklinde olacagini göreceksiniz .
Programa herhangi bir degerin (Adres + Nümerik Deger ) yerlestirilmesi
i) Ilk olarak CURSOR ↓ veya ↑ vasitasiyla eklenecek degerden bir önceki degere
gelinir . Örnek : G01 Z-80 . F0.5 ; deki kisma G01 ile Z-80. arasina X117.67 degerini
eklemek için ilk olarak CURSOR ↓ veya yukari ↑ vasitasiyla CURSOR (yanip
Sönen isik) G01 in altina getirilir .
ii) Ikinci asamada ise yazilmak istenen deger yazilir ve INSRT tusuna basilir .
Örnek : X117.67 + INSRT (Burada + bir sonraki islemi gösterir . Yanlislikla + ya
basmayiniz )
Örnek : En son yukaridaki örnekte bahsettigimiz satir
YAZMOD
2
Anka CNC
Herhangi bir degerin degistirilmesi
i) Ilk olarak CURSOR ↓ veya ↑ vasitasiyla degistirilecek degerin altina gelinir . Örnek :
G01 X117.67 Z-80. F0.5 ; deki kisimda X117.67 yi X117.65 seklinde degistirmek
için CURSOR ↑ veya ↓ ile X117.67 nin altina gelinir .
ii) Ikinci olarak degistirilmek istenen deger yazilir ve ALTER tusuna basilir .
Örnek : X117.65 + ALTER Bu islemden sonra yeni satirimiz
Program Silme
tusa bastiginizda karsiniza daha önce kaydedilmis programlarin listesi çikar .Örnek :
O0001 , O0002 , O0003 , O0004
Burada bir programin tamamini silmek için ,
O + Program Numarasi + DELET tus dizisine sira ile basilir . Burada + ile hangi
tustan sonra hangi tusa basilacagi belirtilmistir .
Yanlislikla + ya basmayiniz .
Örnek : O0001 DELET (AMAN DIKKAT)
Yukarida belirtilen örnekte 0001 numarali program tamami ile silinir .
Program Numarasi Degistirme
YAZMOD
3
Anka CNC
Bundan sonra numarasi degistirilmek istenen program aktif hafizaya alinir .
(Yani ekranin sag üst kösesinde gösterilmesi gerekmektedir .) Bunun için ,
O + Degistirilmek Istenen Program No + CURSOR ↓ (ASAGI) tus dizisine sira
ile basilir .
Örnek : O 0001 CURSOR ↓
-PRGRM butonuna basmak suretiyle çagrilan (Atif hafizaya alinan) program görülür
.
-CURSOR ↑ (yukari) vasitasiyla veya RESET butonuna basilmak suretiyle
programin basina gelinir .
-Numarasi degistirilecek programa verilecek yeni numara
O + Yeni Program No + ALTER tus sirasi ile girilir .
O 1000 ALTER
NOT :
a) Her programin satir sonunda mutlaka ; (noktali virgül) olmalidir . Noktali virgül
EOB butonuna basmak suretiyle çikarilir .
b) X ,Z,F,C,R,U,W ile belirtilen degerlerin hepsinde nokta kullanilmalidir .
ÖRNEK : Eger X117.67 yerine X11767 seklinde yazarsak tezgah bu son yazilan
degeri Mikron olarak algilayacak ve esas degeri 11.767 mm imis gibi islem
yapacaktir . Degisiklikler esnasinda noktaya özellikle dikkat ediniz .
YAZMOD
4
Anka CNC
CNC TORNA TEZGAHININ GENEL YAPISI
Konvansiyonel torna tezgahindaki sportun hareketi bir bilyali vida & servomotor sistemi ile
araba hareketinin bir baska bilyali vida & servomotor sistemi ile kontrol edilmesi sonucu
torna tezgahinin ana yapisi elde edilmis olur. CNC kavrami Computer Numeric Control
kelimelerinin kisaltilmis halidir ve bunun türkçesi Bilgisayar ile Sayisal Kontrol anlamina
gelmektedir.
Tornada bulunan aynanin devrinin de kontrol edilmesi sonucu gerçek bir CNC TORNA
tezgahi yapisi elde edilmis olmaktadir. Simdi bir CNC TORNA TEZGAHI'ni SPORT ve
ARABA hareketinin bir bilyali vida & servomotor sistemi vasitasiyla kontrol
edildigi ve AYNA devrinin de ayriyeten bilgisayar ile kontrol edildigi bir tezgah
olarak tanimlayabiliriz.
Tezgahta kontrol edilen her bir dogrultu eksen olarak adlandirilir. Dolayisi ile bir torna
tezgahinda iki adet eksen vardir. Burada bahsedilen eksen kavramina AYNA devrinin
kontrol edilmesi dahil edilmez.
Bazi CNC TORNA tezgahlarinda AYNA'nin dönme miktarinin da 5 derecelik veya 0.001
derecelik artimlar ile kontrol edilmesi ve bu kontrol edilen ayna üzerinde tezgaha monte
edilen tahrikli bir takim vasitasiyla frezeleme islemleri yaptirilmasi mümkündür.Bu ek eksen
PRG_1 Sayfa: 1
Anka CNC
C ekseni olarak adlandirilir ve bu tip tezgahlar C eksenli CNC TORNA tezgahi olarak
bilinir.
Bir CNC TORNA tezgahinda herhangi bir eksen asagida belirtilen yapida kontrol edilir.
Tezgaha yazilan programda kontrol edilen eksene ait olan pozisyon sinyalleri bilgisayardan
SERVOAMPLIFIKATÖR devresine gönderilir. Bilgisayardan bu devreye gelen düsük
güçteki sinyaller SERVOAMPLIFIKATÖR devresi vasitasiyla güçlendirilerek motora
dönme miktari seklinde gönderilir. Bu sinyalleri alan motor belirli bir miktar dönerek kizagin
hareket etmesi saglanir.
Bu esnada pozisyon algilayici eleman (ENCODER) vasitasiyla bu ilerleme miktari
ölçülerek kizagin dogru yere gidip gitmedigi saptanir. Eger kizak gidecegi yere tam
ulasmamis ise bilgisayar vasitasiyla motor bir miktar daha döndürülür. Böylelikle motorun
dogru pozisyona gitmesi saglanir.
Kizagin hareket miktarinin ölçülmesinde kullanilan pozisyon algilayicilar (ENKODER)
olarak genelde ucuz olmalari dolayisi ile artimsal sistem mantigi ile çalisan kodlayicilar
kullanilmaktadir. Bu sebeple tezgahin kapatilip tekrar açilmasindan hemen sonra gerçek
pozisyonun belirlenmesi amaciyla tezgahin bir referans noktasina gönderilip bu pozisyon
algilayicilarin aktif hale getirilmesi gerekir. Genelde bu referans noktasi tezgahi dizayn
ederken referans alinan noktadir ve bu nokta MAKINA SIFIRI olarak bilinir. Tezgahi
açtiktan sonra bu noktaya gitme islemine SIFIRA GITME (ZERO RETURN) adi verilir.
Herhangi bir sistemin kontrol edilebilmesi için kontrol edilen sisteme ait bir referans
noktasinin tanimlanmasi ve sonraki kontrol islemlerinin tanimlanan bu referans noktasina
PRG_1 Sayfa: 2
Anka CNC
göre yapilmasi gerekir. Bu referans noktasi MAKINA SIFIRI olarak adlandirilir ve bu
nokta genelde SIFIRA GÖNDERME noktasi ile aynidir.
Asagidaki sekilde makina sifiri gösterilmektedir.
CNC TORNA tezgahinda
SPORT hareketi Z -ekseni
ARABA hareketi X-ekseni
olarak adlandirlir.
CNC TORNA TEZGAHI'inda takimlar X ekseni üzerinde kendileri için ayrilmis olan
yerlere baglanir. Bazi CNC TORNALARDA takimlarin baglanmasi için X-ekseni kizagina
T kanallari veya kirlangiç kanallar açilmistir. takimlar bu açilan kanallara monte edilmek
suretiyle baglanir. Bu çesit tezgah tipleri GANG TIPI CNC TORNA tezgahi olarak bilinir.
GANG tipi tezgahlarda takimlarin baglanmasi (çok sayida takimla is yapma durumunda)
problem teskil edebilmektedir. Ayni sekilde her bir takim makinanin referansina göre farkli
PRG_1 Sayfa: 3
Anka CNC
yerlerde bulunmaktadir. Uzunluklari ve çap isleme degerleri farkli olan bu takimlarin uç
noktalarinin tezgaha tanitilmasi gerekmektedir. Takim uç noktalarinin tezgaha tanitilmasi
TAKIM SIFIRLAMA olarak bilinir.
Genel olarak çok fazla sayida takim ile çalismayi gerektiren durumlarda, çalismayi
kolaylastirmak için döner bir mekanizma X-eksenine baglanmak suretiyle istenen takim
rahatlikla kesme pozisyonuna getirilebilir. Bunu INDEX tezgahlarinda kullanilan döner
takimli mekanizmalara benzetebiliriz. Bu mekanizma CNC TORNA tezgahinda TARET
olarak adlandirilmaktadir. Asagidaki sekilde bir TARET gösterilmektedir.
CNC TORNA TEZGAHLARI'inda parçanin programlanmasi amaciyla parça üzerinde
herhangi bir noktanin referans alinip bu noktaya göre programin yazilmasi gerekmektedir.
Referans olarak alinan bu noktanin tezgaha tanitilmasi islemine IS PARÇASI SIFIRINI
VERME adi verilir. PARÇA SIFIRI tezgaha tanitildiktan sonra bütün programlama kodlari
bu tanitilan noktaya göre yapilir.
PRG_1 Sayfa: 4
Anka CNC
Su ana kadar bahsedilen SIFIR kavramlarini CNC TORNA TEZGAHI yapisinda
sematik olarak gösterecek olursak;
seklinde bir yapi elde edilir. Görüldügü gibi aslinda CNC TORNA MAKINA SIFIRINA
GÖRE HEP NEGATIF (-) BÖLGEDE ÇALISMAKTADIR.
PRG_1 Sayfa: 5
Anka CNC
IS PARÇASINDA ISLENECEK NOKTALARIN CNC
TORNA TEZGAHI YAPISINA UYGUN OLARAK
BELIRTILMESI
Genel olarak CNC tornada simetrik parçalar islenmektedir.Parça üzerinde islem
noktalarinin tarif edilebilmesi için belli bir referans noktasi alip diger noktalari bu referans
alinan noktaya göre ÇAP ve Referans alinan noktadan uzakligi belirten BOY cinsinden
belirtilmesi gerekmektedir.
Simdi bu islemin nasil yapildigini bir örnek ile açiklayalim.
Nokta
A
B
C
D
E
F
X (Çap)
150.
40.
0.
0.
30.
30.
Z (Boy)
200.
0.
0.
3.
3.
0.
Nokta
G
H
I
J
K
X (Çap)
36.
40.
50.
70.
80.
Z (Boy)
-2.
-38.
-38.
-64.
-64.
Görüldügü gibi parçanin alin yüzeyini referans noktasi olarak alip torna için gerekli olan
geçis noktalarinin ÇAP ve referans noktasina uzaklik olan BOY cinsinden belirtilmesi
suretiyle programlamaya ilk adimimizi atmis oluyoruz.
PRG_2 Sayfa: 1
Anka CNC
Benzeri bir örnegi asagida verilen parça için tekrar yapalim.
Nokta
A
B
C
D
E
F
X (Çap)
150.
63.
0.
0.
56.
56.
Z (Boy)
100.
0.
0.
3.
3.
0.
Nokta
G
H
I
J
K
L
X (Çap)
60.
60.
57.
68.
73.
80.
Z (Boy)
-2.
-20.
-25.
-25.
-45.
-45.
Son bir örnek olarak da bu sefer referans yüzeyi olarak ayna dayama yüzeyinin alindigi bir
is parçasinda ÇAP ve BOY (KOORDINAT) degerlerini tanimlayalim.
Nokta
A
B
C
PRG_2 Sayfa: 2
X (Çap)
30.
35.
50.
Z (Boy)
50.
20.
20.
Anka CNC
PROGRAMIN GENEL YAPISI
Program Numarasi
Maksimum Ayna Devri
Suyu Açma
Takim Çagirma
Sabit Kesme Hizi
(veya Sabit devir)
Ayna Dönüs yönü
...Takima
G
kodlari
(Hazirlik
Fonksiyonlari) ile islemler yaptirma ve
islem sonrasi uygun G kodu ile takimi
diger takimin çagirilmasi esnasinda baska
bir takima çarpmayacak sekilde emniyetli
bir noktaya getirme
Baska bir takim Çagirma
Sabit kesme hizi
(veya sabit devir)
Ayna Dönüs Yönü
...Takima
G
kodlari
(Hazirlik
Fonksiyonlari) ile islemler yaptirma ve
islem sonrasi uygun G kodu ile takimi
diger takimin çagirilmasi esnasinda baska
bir takima çarpmayacak sekilde emniyetli
bir noktaya getirme
...
...
Takim çagirma ve islemler yaptirma
asamasi tüm takimlar ile islemler yapilana
kadar devam eder.
...
...
Suyu Kapama
Aynayi Durdurma
PRG_3 Sayfa: 1
Program Sonu, Basa Dön
O0001,
G50 S3000;
M8;
T0101;
G96 S210;
(G97 S2000)
M3 veya M4;
...G0 X120.Z3.;
....
....
...
G0 X150. Z200.;
T0202;
G96 S180;
(G97 S2100)
M4;
....
...
...
...
G0 X120. Z120.;
..
...
...
...
...
M9;
Anka CNC
M5;
M30;
Programin genel semasinda da belirtildigi gibi, baslangiç kisminda program
numarasi, maksimum ayna devri, su açma gibi komutlar belirtilir.
Kesme asamasinda ise islenecek parçaya uygun olan takim ile kesme islemleri
yaptirilir.
Normalde kesme islemleri
G0
komutu ile yaptirilan pozisyonlandirma (hizli hareket ile takim parçaya yaklastirilir
veya parçadan uzaklastirilir. Burada kizagin ilerleme hizi daha önceden
tezgahin
parametre degerlerine girilmistir. Bu GOODWAY CNC
torna tezgahlarinda 15
m/dak seklindedir. ve bu hiz yaklasik olarak 80
km/saat hizla giden bir otomobilin
hizina esittir. )
G1
komutu ile yaptirilan Dogrusal kesme (Burada kizagin ilerleme miktari ayna
devri basina F ile belirtilir. Örnegin F0.2 ifadesi ayna bir devri döndügünde
kizagin 0.2 mm ilerleme yapacagini belirtir.
G2 veya G3 komutu ile yaptirilan dairesel kesme hareketi. (Bu harekette dairesel
yüzeye sahip olan parçalarda kesme islemi yaptirilir. Radyus islemleri bu komut ile
yaptirilir. )
seklinde üç farkli kategoride toplanir.
Bitis asamasinda ise suyu kapama, aynayi durdurma, program sonu gibi kodlar yer
alir. Suyu açma, kapama, aynayi uygun yönde döndürme v.s. gibi komutlar M komutlari
vasitasiyla yapilmaktadir. M0, M1, M2, M3, M4, M5, M8, M9 ve M30 komutlari tüm
CNC tezgahlarda standarttir. Diger M komutlari ise tezgahtan tezgaha farklilik gösterir.
Asagida GOODWAY CNC torna tezgahlarinda kullanilan M kodlari listesi verilmektedir.
M KODLARI LISTESI
M kodu Kullanimi
M0
Durdurma
M1
Seçenege Bagli Durma
PRG_3 Sayfa: 2
Açiklama
M0 ile ayni; aktif hale gelmesi
Anka CNC
paneldeki
OPTIONAL
STOP
anahtarinin ON konumuna alinmasi ile
mümkündür.
M2
M3
M4
M5
M8
M9
M10
M11
M14
M15
M18
M19
M23
M24
M27
M28
M30
M34
M35
M37
M38
M41
M42
M68
M69
M73
M74
M75
M90
M91
M92
M93
M94
M95
M96
M97
M98
M99
Program Sonu
Aynanin saat yönünde (CW) dönmesi
Aynanin saatin tersi yönde (CCW)
dönmesi
Aynayi Durdurma
Suyu Açma
Suyu Kapama
Aynayi Açma
Aynayi Kapama
Puntayi Çikarma
Puntayi geri Çekme
Ayna pozisyonlandirma iptali
Aynayi pozisyonlandirma
Pah kirma
Pah kirma Iptali
Ana Fren
Ana Fren Iptali
Program Sonu; basa dön
Punta pimi ileri
Punta pimi geri
Yardimci fren
Yardimci Fren iptali
Düsük Sanziman
Yüksek Sanziman
Parça Tutucu ileri
Parça Tutucu geri
Tahrikli takimin saat yönünde dönmesi
tahrikli takimin satin tersi yönde dönmesi
Tahrikli takimin durdurulmasi
Ikinci Fener mili aynasini açma
Ikinci fener mili aynasini kapama
Ikinci fener milinin ikinci noktaya gitmesi
Ikinci fener milinin saat yönünde dönmesi
Ikinci fener milinin saatin tersi yönde
dönmesi
Ikinci fener milinin durdurulmasi
Ikinci fener milinin birinci noktaya gitmesi
Ikinci fener milinin temel noktaya gitmesi
Alt program çagirma
Alt program sonu
PRG_3 Sayfa: 3
C eksenli tezgahlarda
GCL-3 için
GCL-3 için
Sanzimanli tezgahlarda
Sanzimanli tezgahlarda
Opsiyonel
Opsiyonel
opsiyonel
opsiyonel
opsiyonel
opsiyonel
opsiyonel
opsiyonel
opsiyonel
opsiyonel
Anka CNC
Kesme islemleri ise G kodlari vasitasiyla yerine getirilmektedir. G kodlari kontrol
sisemine özgü komutlardir ve FANUC-OTC kontrol sistemli GOODWAY CNC torna
tezgahinda kullanilan G kodlari asagidaki sekildedir. (G kodlari HAZIRLIK
FONKSYONLARI olarak da adlandirilir.)
G KODU SISTEMI
G00 ¦
G01
G02
G03
G04
G20
G21
G27
G28
G32
G36
G37
G40 ¦
G41
G42
G50
G70
G71
G72
G73
G74
G75
G76
G90
G92
G94
G96
G97 ¦
G98
G99 ¦
Açiklamalar:
PRG_3 Sayfa: 4
GRUP
01
01
01
01
00
06
06
00
00
01
00
00
07
07
07
00
00
00
00
00
00
00
00
01
01
01
02
02
05
05
FONKSIYON
Pozisyonlandirma (Hizli Hareket)
Lineer Interpolasyon (Dogrusal Kesme) -Ilerleme
Dairesel Interpolasyon (Saat Yönü CW)
Dairesel Interpolasyon (Saat Yönü Tersi CCW)
Bekleme
Inç programlama
Metrik programlama
Referans noktasina dönme kontrolu
Referans noktasina dönme
Dis Çekme
Otomatik takim telafisi X
Otomatik takim telafisi Z
Takim ucu radyus telafisi iptali
Sol takim ucu yariçap telafisi
Sag takim ucu yariçap telafisi
Koordinat sistemi belirleme; Maksimum Ayna Devri Girisi
Finis Çevrimi
Çap düzleminde çoklu talas kaldirma
Alin yüzeyinde çoklu talas kaldirma
Çok pasolu kopyalama
Z ekseninde kademeli delik delme
X ekseninde kanal açma
Çok pasolu dis çekme çevrimi
Dis çap /Iç çap kesme çevrimi
Dis Çekme çevrimi
Alin yüzeyi tornalama çevrimi
Sabit kesme hizi
Sabit devir
Dakikadaki ilerleme
Devir basina ilerleme
Anka CNC
1. Tezgah açildiginda ¦ ile isaretlenen G kodlari etkin durumdadir.
2. 00 grubunda bulunan G kodlari MODAL kodlar degildir. Sadece belirtildikleri
satirda geçerlidirler.
3. Ayni satir içinde farkli gruplardaki G kodlari belirtilebilir. Bununla birlikte ayni
rupta olan iki G kodu da ayni satirda belirtilmis ise; en son belirtilen G kodu etkin
durumdadir.
4. CNC de açik bulunmayan bir fonksiyona ait G kodu girildiginde 10 PS alarmi
olusur. Bu G kodunun geçersiz oldugunu belirtir.
Pratik bir çalisma olarak kesme islemlerinde ne tür kodlarin kullanilabilecegini
göstermek amaciyla asagida verilen parça üzerinde finis paso alinacagi düsünülerek kesme
kodlarini verelim:
1. G0 ile pozisyonlandirma (takimi
parçaya hizli bir sekilde 15 000 mm/dak
yaklastirma
2. G1 ile F ilerlemesi (devri basina mm
cinsinden ilerleme miktari) ile kesme
hareketi
PRG_3 Sayfa: 5
3. G0 ile parçadan uzaklasma
4. G0 ile çapa çikma
5. G1 ile alin yüzeyine dalma
6. G1 ile konik isleme
7. G1 ile kesme
8. G3 ile dairesel kesme (CCW)
Anka CNC
9. G1 ile dogrusal kesme
10. G2 ile dairesel kesme (CW)
11. G1 ile dogrusal kesme
12. G0 ile uzaklasma
Programda kullanilan herhangi bir satirdaki komut yapisi asagidaki sekildedir.
N _ _ _ _ G _ _ X _ _ _ . _ _ _ Z _ _ _ . _ _ _ M _ _ S _ _ _ _ T_ _ _ _ ;
Burada
N____
ile Satir numarasi verilir. Eski model tezgahlarda serit okuyucular vasitasiyla satir
numarasi mantigi kullanilarak program CNC'ye okutulmakta idi. Simdiki tezgahlarda satir
numarasinin kullanilmasi gereginden fazla yazma islemi gerektirdiginden dolayi pek uygun
olmamaktadir. Bununla birlikte bazi G kodlari tanimlama amaciyla satir numarasinin
kullanilmasini gerekli kilmaktadir. Bu konu hakkinda ileriki kisimlarda detayli olarak
bahsedilecektir. Simdilik aksi belirtilmedigi sürece satir numarasinin kullanilmamasi program
yaziliminin basitlestirilmesi açisindan uygun olmaktadir.
G__
ile uygun olan G kodu belirtilmelidir. G kodlari listesinde verilen uygun olan G kodu
burada kullanilir. MODAL G kodlarinin ayni gruptan bir baska G kodu belirtilene kadar
aktif olarak kaldigi hatirlanirsa; bir önceki satirdaki G kodu yukarida bahsedilen satirdaki
G kodu ile ayni ise ve bu kod MODAL bir kod ise G kodunun belirtilmesine gerek yoktur.
Çünkü MODAL G kodlari ayni gruptan bir baska kod belirtilene kadar aktif olarak
kalirlar.
X___.___Z___.___
ile TAKIMIN GIDECEGI NOKTANIN Çap(X) ve Boy(Z) degerleri
(KOORDINATLAR) bu kisimda belirtilir. Eger bir önceki koddaki ÇAP veya BOY
degeri yukarida bahsedilen satirdaki ÇAP veya BOY degerinin aynisi ise ÇAP veya BOY
degerinin belirtilmesine gerek yoktur.
T____
ile takim numarasi ve telafi numarasi belirtilir. Bu kodun ilk iki hanesindeki kisma
takimin numarasi (01, 02, 03, 04, 05, 06, 07, 08, 09, 10, 11, 12) ve son iki hanesindeki
kisma ise TELAFI NUMARASI beirtilir. Genel olarak ayni takim numarasi için ayni telafi
numarasi kullanildigindan dolayi Takim Numarasi ile Telafi Numarasi ayni olur. Örnegin bu
PRG_3 Sayfa: 6
Anka CNC
1 nolu takim için T0101 seklinde belirtilir. Bazi durumlarda ayni takim ile degisik telafi
degerlerinin baz alinmasi suretiyle islemler yapma durumunda Takim numarasi ile telafi
numarasi farkli degerler alabilir.
Örnek :
T0101 ile 1 nolu takim 1 nolu telafiye göre çagirilir.
Burada Telafi degeri GEOMETRY (GEOMETRI) telafi degeri ile WEAR (ASINMA)
telafi degerlerinin toplamidir.
M__
ile uygun olan M kodu verilir.
S____
ile uygun olan devir veya kesme hizi belirtilir. S ile devir veya kesme hizinin
belirtilecegi önceki kodlarda belirtilen G50, G96, G97 kodlarinin durumlarina göre belli
olur.
G50 kullanimi durumunda aynanin çikacagi maksimum devir degeri verilir.
G50 S 3000
ile aynanin maksimumu 3000 devir/dak da dönecegi belirtilir.
G96 kullanimi durumunda kalemin sabit kesme hizi (elmascilarin verdigi deger) belirtilir.
G96 S120
ile kalemin kesme hizinin 120 m/dak oldugu belirtilir. Verilen bu kesme hizini karsilayacak
sekilde bilgisayar aksaminca hesaplanan devirde döner. Çap düstükçe bu devir artar.
G97 S1200
ile ise aynanin 1200 devir /dak da sabit devirde dönecegi beirtilir.
PRG_3 Sayfa: 7
Anka CNC
PRG_3 Sayfa: 8
Anka CNC
PROGRAMLAMA KOMUTLARI
Artimsal ve Mutlak Komutlar:
CNC torna tezgahlarinda programda kullanilan koordinat degerlerinin (takimin
gidecegi noktanin çap ve boy degerinin) belirtiminde iki farkli metod kullanilir. Bunlar
Mutlak sistem ve Artimsal sistem olarak adlandirilir.
Mutlak sistemde
koordinatlar parça programinin yazilmasinda referans alinan noktaya (is parçasi sifiri) göre
belirtilir ve bunlarin belirtilmesinde X ve Z adresleri kullanilir. X ve Z adresleri ile koordinat
degerleri belirtildigi zaman TAKIMIN GIDECEGI NOKTANIN pozisyon koordinat
degerlerinin Is parçasi sifirina göre verildigi kabul edilir.
Örnek:
G1 X102.345 Z-20. F0.2 ;
G1 X135.02 Z-25. F0.18;
kodu ile takimin is parçasi sifirina göre 102.345 çap ve -20. boy degerine sahip olan
noktaya devir basina 0.2 mm ilerleme ile kesme islemi yapacak sekilde gidecegi ve
sonraki hareketinin ise 135.02 çap ve -25. boy degerine sahip olan noktaya devir basina
0.18 mm ilerleme ile gidecegi belirtilir.
Artimsal sistemde
Takimin mevcut pozisyondan bir sonraki pozisyona (TAKIMIN GIDECEGI NOKTA)
gitmesi için ÇAP ve BOY degerinde isareti ile birlikte ne kadar daha gidecegi belirtilir. Bu
tip belirtim durumunda ise çap için U ve Boy için ise W adresleri kullanilir.
G1 U20. W-10. F0.2;
G1 U0.5 W-50. F.18;
kodu ile takimin mevcut pozisyonundan ilk olarak Çapta 20. boyda -10. mm ötede
bulunan noktaya devir basina 0.2 mm ilerleme ile dogrusal kesme hareketi yaparak
gidecegi ve sonra yeni pozisyonundan Çapta 0.5 mm boyda -50. mm ötede bulunan
noktaya devir basina 0.18 mm ilerleme ile gidecegi belirtilir.
PRG_4 Sayfa: 1
Anka CNC
POZISYONLANDIRMA (G00 veya G0)
G00 komutu ile takim ucu is parçasi koordinat sisteminde belirtilen noktaya hizli ilerleme
hizi (15 000 mm/dak) ile hareket ettirilir. Is parçasi koordinat sisteminde belirtilen nokta
(takimin gidecegi yer) mutlak veya artimsal sistemde belirtilebilir.
G0 kodunun formati (genel yapisi) su sekildedir:
Format:
G0 X _ _ _ . _ _ _ Z _ _ _ . _ _ _ ; mutlak sistemde
G0 U _ _ _ . _ _ _ W _ _ _ . _ _ _ ; artimsal sistemde
X _ _ _ . _ _ _ Z _ _ _ . _ _ _ ile takimin gidecegi noktanin mutlak
sistemde is parçasi sifirina göre koordinat degerleri belirtilir.
U _ _ _ . _ _ _ W _ _ _ . _ _ _ ile takimin bulundugu konumdan
gidecegi noktaya Çap ve Boy degeri cinsinden ne kadarlik artim ile
gidecegi belirtilir.
Örnek Çalisma 1:
Yukarida verilen sekilde takimin 1 noktasindan 2 noktasina gitmesi
G0 X50.0 Z60.0; mutlak sistem
G0 U-60.0 W-30.5 ; artimsal sistem
PRG_4 Sayfa: 2
Anka CNC
seklinde iki ayri sistem ile kodlanabilir.
Örnek Çalisma 2:
Yukaridaki sekilde takimin 1 noktasinda 2 noktasina hizli bir sekilde gitmesi
G0 X60.0 Z3.0; kodu ile mutlak sistemde
G0 U-80.0 W-50.0; kodu ile artimsal sistemde seklinde programlanabilir.
Burada X60.0 Z3.0 ile takimin gidecegi noktanin Çap ve Boy (Is parçasi sifirina
göre) degerleri verilmektedir.
DOGRUSAL INTERPOLASYON (G01 veya G1) - Dogrusal Kesme
Takim belirtilen noktaya F ile belirtilen devir basina ilerleme miktari degeri ile
dogrusal bir sekilde kesme islemi yaparak gider. F ile belirtilen ilerleme miktari degeri yeni
bir deger belirtilene kadar aktif olarak kalir. Bu sebeple kullanilacak sonraki G1
PRG_4 Sayfa: 3
Anka CNC
komutlarinda ilerleme degistirilmedigi sürece kullanilmasina gerek yoktur. Bununla birlikte
program basinda kullanilan ilk G1 komutunda devir basina ilerleme miktarinin F adresinde
belirtilmesi gerekmektedir. Belirtilmedigi takdirde ilerleme miktari sifir olarak alinir ve 11
P/S alarmi ekranda gözükür.
Format:
G1 X _ _ _ . _ _ _ Z _ _ _ . _ _ _ F_ _ _ . _ _ _; mutlak sistemde
G1 U _ _ _ . _ _ _ W _ _ _ . _ _ _ F_ _ _ . _ _ _; artimsal sistemde
X _ _ _ . _ _ _ Z _ _ _ . _ _ _ ile takimin gidecegi noktanin mutlak
sistemde is parçasi sifirina göre koordinat degerleri belirtilir.
U _ _ _ . _ _ _ W _ _ _ . _ _ _ ile takimin bulundugu konumdan
gidecegi noktaya Çap ve Boy degeri cinsinden ne kadarlik artim ile
gidecegi belirtilir.
F_ _ _ . _ _ _ ile devir basina mm cinsinden kalemin ilerleme miktari
belirtilir.
Örnek Çalisma 1:
PRG_4 Sayfa: 4
Anka CNC
Yukaridaki sekilde verilen parçanin islenmesi asamasinda takimin 1 noktasindan 2
noktasina devir basina 0.2 mm ilerleme yaparak kesme islemi ile dogrusal bir sekilde
gitmesi için
G1 X40.0 Z-30.0 F0.2;
seklinde mutlak sistemde programlanabilir.
Ayni hareket artimsal sistemde
G1 U4.0 W-30.0 F0.2;
seklinde kodlanabilir.
Mutlak sistemde belirtilen X40.0 Z-30.0 noktasi is parçasi sifirina göre takimin gidecegi
noktanin koordinat degerleri belirtilmektedir.
Örnek Çalisma 2:
A
B
C
D
E
F
G
X36.0
X0.0
X0.0
X34.0
X34.0
X50.0
X50.0
PRG_4 Sayfa: 5
Z0.0
Z0.0
Z3.0
Z3.0
Z-30.0
Z-30.0
Z-36.0
Anka CNC
H
X150.0
Z200.0
Yukarida verilen parçada finis paso varmis gibi düsünülerek takimin A, B, C, D,
E, F, G, H noktalari boyunca kesme islemi yapmasi için programin kesme asamasi kisminin
yazilmasi istenmektedir.
Kodlama
...
...
T0101 ;
G96 S120 M3 ;
G0 X36.0 Z0.0. ;
G1 X0.0 Z0.0 F0.2 ;
G0 X0.0 Z3.0 ;
G0 X34.0 Z3.0 ;
G1 X34.0 Z-30.0 F0.18 ;
G1 X50.0 Z-30.0 F0.2 ;
G1 X50.0 Z-36.0 F0.18 ;
G0 X150. Z200. ;
...
...
Açiklama
1 nolu takimin 1 nolu telafi ile çagirilmasi
Sabit kesme hizi ve saat yönünde aynanin dönmesi
A noktasina hizli yaklasma
B noktasina keserek gitme- dogrusalC noktasina hizli hareketle çikma
D noktasina hizli hareketle çikma
E noktasina keserek gitme -dogrusalF noktasina keserek gitme -dogrusalG noktasina keserek gitme - dogrusalH noktasina hizli hareket ile çikma ve parçadan uzaklasma
Simdi su ana kadar ögrenmis olduklarimiz ile örnek bir program yazalim. Bu
örnekde program bir bütün olarak verilmistir. Ileriki kisimlarda sadece kesme asamalari ile
ilgili kisimlar verilecektir.
Örnek Çalisma:
PRG_4 Sayfa: 6
Anka CNC
Yukarida isleme sekli verilmekte olan parça yüzeyinde çok az bir talasin
bulundugunu kabul edelim. Takimda kullanilan elmas için takimcinin vermis oldugu kesme
hizi degerinin 180 m/dak oldugunu ve ilerleme miktarinin da 0.2 mm oldugunu kabul
edelim.
O5000 ;
G50 S3000 ;
M8 ;
T0101 ;
G96 S180 ;
M3 ;
G0 X23. Z0.0 ;
G1 X0. Z0.0 F0.2 ;
G0 X0. Z3. ;
G0 X16.Z3. ;
G1 X16. Z0. ;
G1 X20.3 Z-2.0 ;
G1 X23.2 Z-20.0 ;
G1 X21.3 Z-22. ;
G1 X33.0 Z-22.0 ;
G1 X33.0 Z-40.0 ;
G1 X50.0 Z-40.0 ;
G0 X150. Z200. ;
M9 ;
M5 ;
M30 ;
PRG_4 Sayfa: 7
5000 nolu program
aynanin maksimum devri
suyu açma
1 nolu takimi 1 nolu telafi ile çagirma
180 m/dak lik sabit kalem kesme hizi
Aynanin saat yönünde dönmesi
23. çap 0. boy degerine hizli hareket
0. çap 0. boy degerine 0.2 mm ilerleme ile dogrusal kesme ile gitme
0. çap 3. boya hizli hareketle çikma
16. çap 3. boya hizli hareketle çikma
16. çap 0. boya dogrusal kesme
20.3 çap -2.0 boya keserek gitme
150.0 çap 200.0 boya hizli hareketle
Suyu kapama
Aynayi Durdurma
Program Sonu; Basa Dön
Anka CNC
DAIRESEL INTERPOLASYON (G02 veya G03) DAIRESEL KESME
G02 (G2) veya G03(G3) komutu ile takim yariçapi belirtilen yay üzerinde dairesel
kesme islemi yapar. Buna mukabil takim baslangiç noktasindan bitis noktasina ayni
yariçapta iki farkli sekilde dairesel hareket yapabilir.
Eger takim baslangiç noktasindan bitis noktasina saatin dönüs yönü ile ayni (CW)
yönde olan bir yay çizecek sekilde kesme islemi yapacak ise G2 komutu;
Takim baslangiç noktasindan bitis noktasina saatin dönüs yönünün tersi olan
yönde bir yay çizecek sekilde (CCW) kesme islemi yapacak ise G3 komutu kullanilir.
Dairesel kesme islemi durumunda izlencek yaya ait karakteristik degerler; yariçap
(radyus) veya yay baslangiç noktasindan yay merkezine olan uzakliklar cinsinden verilir.
Dairesel Kesme Komutunun Genel Formati su sekildedir.
PRG_5 Sayfa : 1
Anka CNC
G02 X_ _ _ . _ _ _ Z _ _ _ . _ _ _ I _ _ _. _ _ _ K _ _ _ . _ _ _
G03
R___.___
F_.___
Burada G2 veya G3 yay isleme yönüne bagli olarak seçilir.
X _ _ _ . _ _ _ Z _ _ _ . _ _ _ Yay bitis noktasi koordinatlari (Çap ve Boy )
I _ _ _ . _ _ _ K _ _ _ . _ _ _ Yay baslangiç noktasindan yay merkezine olan
vektörel uzaklik
R___.___
Yay yariçapi
F_.___
Devir basina ilerleme degeri (mm /dev)
Eski model CNC tezgahlarda yay ile ilgili özellikler genellikle I ve K degerleri
cinsinden belirtilmekte idi. Bununla birlikte yani model tezgahlar yay ile ilgili özellikleri yay
yariçapinin verilmesi suretiyle belirtmeye imkan tanimaktadir. Eski model tezgahlarla
uyumluluk olmasi açisindan hala I ve K belirtimleri de kullanilmaktadir. Bununla birlikte
burada sadece yariçap belirtiminden bahsedilecektir. Yariçap belirtimi durumunda dairesel
interpolasyon komutunun genel formati su sekilde olur.
G02 X_ _ _ . _ _ _ Z _ _ _ . _ _ _ R_ _ _. _ _ _ F _ . _ _ _
G03
Burada G2 veya G3 yay isleme yönüne bagli olarak seçilir.
X _ _ _ . _ _ _ Z _ _ _ . _ _ _ Yay bitis noktasi koordinatlari (Çap ve Boy )
R___.___
Yay yariçapi
F_.___
Devir basina ilerleme degeri (mm /dev)
PRG_5 Sayfa : 2
Anka CNC
G2 veya G3 komutu ile dairesel kesme yaptirma durumunda yay bitis noktasi
koordinatlari 90 derecelik yay üzerinde herhangi bir noktada bulunabilir. Yani kesme
isleminde yayin tam 90 derecelik bir yay olmasina gerek yoktur. Bitis noktasi yay üzerinde
olan herhangi bir nokta olarak verilebilir. G2 ve G3 komutu ile islenebilecek maksimum yay
90 derecelik bir yaydir.
Simdi bu bahsedilenleri pratik bir örnek yaparak pekistirmeye çalisalim:
Örnek Çalisma 1:
Takimin 1 noktasindan 2 noktasina 50. mm lik bir yay üzerinde saat yönünde (CW) 0.18
mm /dev ilerleme ile gidecek sekilde dairesel kesme islemi yapmasi için
G2 X50.0 Z 30.0 R50.0 F0.18;
seklinde hareketin kodlanmasi gerekir
PRG_5 Sayfa : 3
Anka CNC
Örnek Çalisma 2:
Yanda verilen sekilde takimin 1 noktasindan 2 noktasina saatin tersi yönde bir yay
boyunca (CCW) dairesel kesme islemi yaparak gitmesi için
G3 X50.0 Z-50.0 R60.0 F0.18;
komutunun kullanilmasi gerekmektedir. Burada
X50.0 Z-50.0 takimin gidecegi
noktanin koordinatlari
R60.0
Yay yariçapi
F0.18
Ilerleme miktari
sekilde belirtilmektedir.
Simdiye kadar G0, G1, G2 ve G3 komutlari kullanilmak suretiyle torna
parçalarinin nasil islenebilecegine dair örnek program kisimlari ile ugrastik. Pogramlarin
yazilmasi esnasinda parça yüzeyinde çok az bir paso bulundugu kabul edildi. Bununla
birlikte tornalanacak parçalarda genelde tek pasoda alinacak türde isler yoktur. Buna
mukabil bu kodlari kullanmak suretiyle çok paso gerektiren tornalama islemleri de
rahatlikla programlanip islenebilir. Dolayisi ile bu bahsedilen tornalama komutlari ile her
PRG_5 Sayfa : 4
Anka CNC
türlü tornalama islemleri program biraz uzun olsa dahi yapilabilmektedir. Bu sebeple bu
kodlarin kullanilmasi suretiyle yazilmis program örnekleri üzerinde biraz daha detayli
durmak yararli olacaktir.
Örnek Çalisma 1:
Yukarida sekli verilen parça 150 m/dak lik kesme hizi ve 0.2 mm lik ilerleme
degerleri ile islenmek istenmektedir. Parça yüzeyinde finis paso oldugu düsünülerek isleme
programinin yazilmasi istenmektedir.
O1000 ;
G50 S3000 ;
M8;
G96 S150 M3;
T0101 ;
G0 X50.0 Z0.0 ;
G1 X0.0 Z0.0 F0.2 ;
G0 X0. Z3. ;
G0 X46. Z3. ;
G1 X46. Z0. ;
G1 X50. Z-20. ;
PRG_5 Sayfa : 5
Anka CNC
G3 X60. Z-40. R40. ;
G1 X80. Z-40. ;
G1 X80. Z-50. ;
G0 X150. Z200. ;
M9 ;
M5 ;
M30 ;
Örnek Çalisma 2:
Yukaridaki sekilde isleme yöntemi verilmekte olan is parçasi için isleme programini 2 nolu
takim kabul ederek yaziniz.
O3000;
G50 S3000;
M8;
T0202;
G0 X85. Z0.;
G1 X0. Z 0. F0.2;
G0 X0. Z3. ;
G0 X77. Z3. ;
G1 X77. Z-19.8 F0.25;
PRG_5 Sayfa : 6
G1 X83. Z-19.8 F0.2;
G1 X83. Z3. F0.3 ;
G0 X74. Z3. ;
G1 X74. Z-19.8 F0.15;
G1 X83. Z-19.8 F0.2;
G0 X83. Z3. ;
G0 X68. Z3. ;
G1 X68. Z0. F0.2;
G1 X70. Z-2. F0.2;
Anka CNC
G1 X70. Z-20.F0.2;
G1 X77. Z-20. F0.2;
G1 X80. Z-22.F0.2;
G1 X80. Z-30.F0.2;
G0 X150. Z200. ;
M9;
M5;
M30;
Örnek Çalisma 3:
Yukarida isleme sekli verilmekte olan dolu malzemenin matkap ile bosaltilip
resimde verilen ölçülere getirilmesi istenmektedir. Buna göre uygun isleme programinin
yazilmasi
O3500 ;
G50 S3000 ;
M8 ;
G97 S800 M3; SABIT DEVIR
T0303 ; 18 MM LIK MATKAP
G0 X0. Z5. ;
G0 X0. Z2. ;
G1 X0. Z-30. F0.07;
G0 X0. Z5. ;
G0 X150. Z50. ;
G96 S180 M3 ;
PRG_5 Sayfa : 7
T0505 ; DELIK KATERI
G0 X22. Z3. ;
G1 X22. Z-19.8 F0.2;
G1 X17. Z-19.8 ;
G1 X17. Z3. ;
G0 X28. Z3. ;
G1 X28. Z0. ;
G1 X25. Z-2. ;
G1 X25. Z-20. ;
G1 X17. Z-20. ;
G0 X17. Z3. ;
Anka CNC
G0 X150. Z200. ;
M9 ;
M5 ;
M30 ;
PROGRAMLARDA YAPILAN KISALTMALAR
Simdiye kadar programlari mümkün olan en genis kod blogu ile yazdik. Bununla
birlikte bilgisayarlarin bellek yapisindan kaynaklanan esaslara bagli kalinarak programlarda
bir takim kisaltmalar yapabiliriz.
1. Asagida normal bir satirda kullanilan uygun olan kodlarin nasil verilecegi
gösterilmistir.
Kod Blogu
G_ X _ Z _ F _ S _ M _ ;
CNC tezgah herhangi bir satiri icra edecegi zaman o satiri okuyup satirda bulunan degerleri
uygun bellek ceplerine koyar; ve eski bulunan degerler silinir. Eger bir sonraki satirda
belirtilen deger bir önceki satir ile belirtilen degerin aynisi ise ayni deger uygun düsen bellek
cebine yazilacagindan dolayi bu deger eski bellek cebi degeri ile ayni olacaktir. Bilgisayar
satiri okurken ayni degeri okuyacagindan dolayi bir sonraki satirda degismeyen degerin
tekrar yazilmasina gerek yoktur.
Bunu bir örnek ile açiklayalim:
...
...
G0 X100. Z3. ;
G0 X100. Z0. ;
...
...
PRG_5 Sayfa : 8
Anka CNC
komutu ard-arda gelen iki satirdir. Görüldügü gibi birinci satirda kullanilan X100. degeri
ikinci satirda da ayni kalmaktadir. Dolayisi ile ikinci satirda X100. degerinin tekrar
belirtilmesine gerek yoktur. Bu açiklamaya dayanarak yukarida verilen program kismi
...
...
G0 X100. Z3. ;
G0 Z0. ;
...
...
seklini alacaktir.
2. G0, G1, G2 ve G3 MODAL kodlardir. Modal kodlar bir defa belirtildikleri
durumda ayni türden baska bir komut belirtilene kadar aktif halde kalirlar. Dolayisi ile G0
bir kez belirtildiginde baska bir G kodu (G1, G2, G3) belirtilene kadar aktif kalir ve bu
sebeple bir sonraki satir eger G0 ile yapilan hareket seklinde ise bunun G0 olarak tekrar
belirtilmesine gerek yoktur. Örnegin;
...
...
G0 X100. Z3. ;
G0 X100. Z0. ;
...
...
program kisminda ikinci satirda yaptirilan hareket tekrar G0 ile yaptirilan hareket
oldugundan dolayi program kismi
...
...
G0 X100. Z3. ;
Z0.;
...
...
seklini alir.
Simdi yukarida bahsedilen kisaltma kurallarina uygun olarak bir örnek program yazalim.
PRG_5 Sayfa : 9
Anka CNC
Örnek Çalisma:
Yukarida operasyon listesi verilmekte olan parça yüzeyinde çok az bir talasin
oldugu kabulü ile isleme programinin yazilmasi istenmektedir.
O1500 ;
G50 S3000 ;
G96 S180 M3;
PRG_5 Sayfa : 10
Anka CNC
T0101 ;
G0 X59. Z0. ;
G1 X0. F0.2 ;
G0 Z3. ;
X55. ;
G1 Z0. ;
X59. Z-20. ;
X63. ;
G2 X76. Z-45. R50. ;
G1 X80. ;
Z-55. ;
G0 X150. Z200. ;
M5 ;
M9 ;
M30;
Son bir örnek olarak önceki kisimlarda verilmis olan O 3000 nolu programin uzun
ve kisaltilmis hallerini yan yana göstererek uzun program kisminda gereksiz olan kisimlari
ortasi çizilmis olarak gösterelim.
O3000 ;
G50 S3000 ;
M8 ;
G96 S200 M3;
T0101 ;
G0 X85. Z0. ;
G1 X0. Z0. F0.2 ;
G0 X0. Z3. ;
G0 X77. Z3. ;
G1 X77. Z-19.8 F0.25 ;
G1 X83. Z-19.8 F0.18;
G0 X83. Z3. ;
G0 X74. Z3. ;
G1 X74. Z-19.8 F0.2;
G1 X83. Z-19.8 F0.2 ;
G0 X83. Z3. ;
G0 X68.Z3. ;
G1 X68. Z0. F0.18;
G1 X70. Z-2. F0.2 ;
G1 X70. Z-20. F0.25 ;
G1 X77. Z-20. F0.2;
G1 X80. Z-22. F0.24;
PRG_5 Sayfa : 11
G1 X80. Z-30. F0.25;
G0 X150. Z200. ;
M9 ;
M5 ;
M30 ;
O3000 ;
G50 S3000 ;
M8 ;
G96 S200 M3;
T0101 ;
G0 X85. Z0. ;
G1 X0. F0.2 ;
G0 Z3. ;
X77. ;
G1 Z-19.8 F0.25 ;
X83. F0.18;
G0 Z3. ;
X74. ;
G1 Z-19.8 F0.2;
Anka CNC
X83. F0.2 ;
G0 Z3. ;
X68. ;
G1 Z0. F0.18;
X70. Z-2. F0.2 ;
Z-20. F0.25 ;
X77. F0.2;
X80. Z-22. F0.24;
PRG_5 Sayfa : 12
Z-30. F0.25;
G0 X150. Z200. ;
M9 ;
M5 ;
M30 ;
Anka CNC
DIS AÇMA (G32)
Düz, konik v.b. vidalar G32 komutu ile kolaylikla açilabilir. G32 komutu
kullanilmak suretiyle aynanin dönme devri fener mili motoruna monte edilen pozisyon
kodlayici vasitasiyla ölçülerek bu devreye uygun olarak G32 komutunda F ile belirtilen
hatve miktari kadar tezgah her bir devirde ayna devri ile es zamanli olarak hareket eder.
Ayna bir devir yaptiginda kizak dis hatvesi kadar ilerler ve bu sekilde dis açma
islemi yapilir. Dis açma komutu verildigi zaman ilerleme miktari (F), ilerleme degistirme
(FEEDRATE OVERRRIDE %) ile degistirilemez. Degistirilse idi ilerleme farkli
olacagindan dolayi dis hatvesi uygun olmayacakti. Dis açma esnasinda sabit devir kullanilir.
Dis Açma Örnegi:
G32 X25. Z-50. F1.5 ;
komutu ile yanda sekli verilen dis çekilebilir. Burada F ile dis hatvesi (ADIM) verilmektedir
ve devir basina mm cinsinden ilerleme seklinde belirtilir.
Genel olarak servosistemdeki gecikmeden dolayi açilan disin baslangiç ve bitis
noktalarinda dogru olmayan adim degerleri olusabilir. Bu problemi ortadan kaldirmak için
programda kullanilacak dis boyu gerçek dis boyundan bir miktar uzun olarak belirtilir. Bu
uzunluk miktari dis baslangici ve bitis kisimlarinda sirasi ile a1 ve a2 seklinde belirtilir. Bu
degerler asagida açilacak bir dis kismi için gösterilmektedir.
PRG_6 Sayfa: 1
Anka CNC
Dis açma esnasinda takim disin baslangiç noktasindan a1 kadar geride ve disin
bitis noktasindan a2 kadar ileride kalacak sekilde dis boyu belirtilir. Böylelikle dis basinda
ve dis bitiminde hatvede olabilecek sapmalar telafi edilmis olur. a1 ve a2 degerleri asagida
belirtilen sekilde hesaplanirlar.
a2=( L x R ) / 1800
mm
Burada L : Dis adimi (mm)
R : Ayna Devri (dev/dak)
a1= s2 x (-1- ln (a) ) mm
Burada a: Adim töleransi seklinde belirtilir.
- 1- ln(a) degeri matematiksel bir iafededir ve çesitli a degerleri için asagidaki tabloda
verilen sonuçlari verir:
a
0.005
0.01
0.015
0.02
-1 - ln (a)
4.298
3.605
3.200
2.912
PRG_6 Sayfa: 2
Anka CNC
Örnek Program:
Yukarida operasyon listesi verilen parçada dis açma islemi:
Adim 4 mm; a1=3 mm ; a2 = 1.5 mm
degerleri için
...
...
T0202;
G97 S800 M3;
G0 X32. Z80. ;
X31. ;
G32 Z40. F4.0;
G0 X32. ;
Z80. ;
G32 Z40. F4.0 ;
G0 X32. ;
Z80. ;
X150. Z200. ;
...
...
PRG_6 Sayfa: 3
Anka CNC
Konik dis açma durumunda adim degeri Z-eksenindeki izdüsüm degeri olarak
belirtilir. Asagida konik dis açma islemi için islem resmi verilen parçada dis açma kodunun
nasil kullanilabilecegine dair bir örnek verilmektedir.
Adim 3.5 mm
a1 = 2 mm
a2 = 1 mm
her bir adimda 1 mm (genelde büyük bir deger) talas alinacagi kabulü ile iki kademelik bir
dis kaldirma programi:
...
...
G97 S800 M3;
T0303 ;
G0 X12. Z72.0 ;
G32 X41.0 Z29.0 F3.5 ;
G0 X50.0 ;
Z72.0 ;
X10.0 ;
G32 X39.0 Z29.0 F3.5 ;
G0 X50.0 ;
Z72. 0 ;
...
...
PRG_6 Sayfa: 4
Anka CNC
DIS ÇAP/IÇ ÇAP ISLEME ÇEVRIMI (G90)
G90 kodu ile çalisma yüzeyinde çok pasolu talas kaldirma islemleri kolayca
programlanabilmektedir. Genel olarak düz talas kaldirma islemlerine ek olarak R koniklik
miktari belirtilmek suretiyle konik talas kaldirmada yapilabilir.
Dogrusal kesme durumunda komut
R: Hizli Hareket
F: Kesme Hareketi
G90 Xa Zb F_;
komutu verildigi zaman takim ilk olarak baslangiç noktasindan "a" çapina hizli hareket
(G00 ile ay-ni hiz) ile iner, sonra "b" boyuna kadar kesme islemi yapar (F ile belirtilen
ilerleme ile) sonra baslangiç noktasi çapina keserek çikar ve sonraki adimda baslangiç
noktasindaki boy degerine gelir.
Görüldügü gibi tek bir satirda 4 farkli hareket yaptirilmakta ve böylelikle isleme
programi daha da kisalmis olmaktadir. Ayni komutu tekrar kullanarak "a" çapindan bir
kaç mm (3-4) küçük bir çapta tekrar talas kaldirmaya gerek duyuldugu zaman sadece çap
degeri belirtilir.
PRG_7 Sayfa: 1
Anka CNC
Simdi bu belirttiklerimizi sayisal bir örnekle açiklayalim;
Örnek Çalisma 1:
Yukarida resmi verilen parçayi 1 nolu kalemi kullanarak, sabit kesme hizi
(150 m/dak) ve ilerleme F0.18 mm/devir seklinde isleme sartlarinda isle-mek istiyoruz.
Programi yazalim:
O2000 ;
G50 S2000;
T0101 ;
M8 ;
G96 S150 M3 ;
G0 X73. Z3. ;
(Baslangiç noktasi)
G90 X67. Z -20. F0.18 ;
X64. ;
X61. ;
X60. ;
G0 X150. Z200. ; (Is bittiginde kalem baslangiç noktasina geri döner.
M9 ;
Dolayisiyla uzaklasma pozisyonumuz bu nokta reM5 ;
ferans alinarak belirlenir.)
PRG_7 Sayfa: 2
Anka CNC
M30 ;
Örnek Çalisma 2:
G90 kodu ile ilgili olarak bu sefer de bu komutun delik içinde isleme operasyonlarinda nasil
kullanilabilecegine iliskin bir örnek verelim.
T0505 ;
G96 S180 M3 ;
G90 X43. Z -20. F0.18 ;
X45.;
X48.;
X49.5 ;
X50. ;
G0 X150. Z200. ;
PRG_7 Sayfa: 3
Anka CNC
Örnek Çalisma 3:
Asagida verilen parça biraz daha detayli bir örnek olarak verilmistir. Bu tür bir parçada
G90 kodunun nasil kullanilabilecegini ve parçanin ne sekilde islenebilecegini kodlardan
çikarmaya çalisiniz
T0303 ;
G96 S180 M3 ;
G0 X55. Z0. ;
G1 X0. F0.2. ;
G0 X55. Z3. ;
G90 X50. Z -39.9 ;
X47. ;
X44. ;
X41.;
G0 X42. ;
G90 X36. Z -19.9 ;
G0 X32. ;
G1 Z0. ;
X34. Z -1. ;
Z -20. ;
PRG_7 Sayfa: 4
Anka CNC
X38. ;
X40. Z -21.;
Z -40. ;
X50. ;
Z -45. ;
G0 X150. Z200. ;
KONIK BOSALTMA ISLEMLERI VE G90 KOMUTU
G90 kodu ile konik bosaltma islemleri de yaptirilabilir. Konik bosaltma islemi için program
kodu asagida verilmektedir.
G90 Xa2 Zb R_ F_ ;
Koniklik R= (a1 - a2) / 2
Koniklik miktari R baslangiç ve bitis çaplari arasindaki farkin yarisi olarak tanimlanir ve
kodda isareti ile kullanilir. Yukarida verilen sekil için koniklik miktarinin isareti negatif (eksi)
dir. R nin degisik konumlarina göre farkli isleme durumlari mevcuttur. Bunlar asagida
gösterilmektedir.
PRG_7 Sayfa: 5
Anka CNC
G90 komutunun konik bosaltmada nasil kullanilacaginin daha iyi anlasilmasi için asagida
sayisal bir örnek verilmektedir.
Örnek Çalisma 4:
Koniklik= (30 - 35) / 2 = -2.5
T0303 ;
G96 S150 M3 ;
G0 X43. Z3. ;
G90 X37. Z -30. R -2.5 F0.2 ;
X36. ;
X35. ;
G0 X150. Z200. ;
Örnek Çalisma 5:
Benzeri bir çalismayi delik içinde
bosaltma islemi için de yaparsak ;
PRG_7 Sayfa: 6
Anka CNC
Koniklik= (40 - 35) / 2 = 2.5
T0505 ;
G96 S180 M3 ;
G0 X27. Z3. ;
G90 X30. Z -20. R2.5 F0.2 ;
X32. ;
X34. ;
X35. ;
G0 X150. Z200. ;
seklinde program yapisi elde edilir.
PRG_7 Sayfa: 7
Anka CNC
DIS ÇEKME ÇEVRIMI (G92)
Daha önceki kisimlarda G32 komutuyla dis çekme isleminin yapilabileceginden
bahsetmistik. Buna mukabil G32 kodu ile dis çekme esnasinda her bir pasonun dört adet
G kodu ile alt alta yazilip programlanabilecegini görmüstük. Bu dört satirlik G kodunun tek
bir satirda yazilan esdeger bir kod ile yazilmasi daha kolaylik saglayacaktir. Iste G92 kodu
bu ise yarar. G92 kodunun genel formati su sekildedir.
G92 Xa Zb FL ;
G92 Xa Zb FL ;
kodu programda verildiginde, kalem ilk olarak "a" çapina hizli bir sekilde iner, sonra "b-r"
boyuna L ilerlemesi (hatve) ile kesme islemi yapar. Sonra 45º lik bir açi ile "b" boyuna
kesme islemi ile gider ve tekrar baslangiç noktasi çapina hizli bir sekilde çikar ve en son
olarak kalem baslangiç noktasina hizli olarak gelir.
A detayinda "r" ile belirtilen mesafe pah kirma mesafesi olarak adlandirilir. Pah kirma
mesafesi 0.1L ... 12.7L araliginda 0.1L lik artirimlarla 5130 nolu parametrede belirtilir.
5130 nolu parametre sifir ise bu deger (pah miktari) sifir olarak alinir.
G90 kodunda oldugu gibi G92 kodu ile belirtilen çap, boy, ilerleme ve koniklik
degerleri modal degerlerdir. Yani bir defa belirtildikleri zaman ayni tipten baska bir G kodu
kullanilana kadar aktif olarak kalirlar.
PRG_8 Sayfa: 1
Anka CNC
Simdi yukarida açikladiklarimizi sayisal bir örnek ile pekistirelim:
Örnek Çalisma 1:
Yukarida verilen parçada 800 dev/dak
da dis çekmek için gerekli kod kisminin
yazilmasi.
Örnek Çalisma 2:
...
...
T0505 ;
G0 X24. Z5. ;
G92 X26.4 Z -20. F1.25 ;
X26.8 ;
X27.2 ;
X27.6 ;
X27.9 ;
X28. ;
PRG_8 Sayfa: 2
T0303 ;
G97 S800 M3 ;
G0 X31. Z5. ; (Baslangiç pozisyonu)
G92 X29.6 Z -30. F1.5 ;
X29.3 ;
X29. ;
X28.6 ;
X28.2 ;
X28. ;
G0 X150. Z200. ;
(Islem bittiginde kalem baslangiç
pozisyonuna geri gelir.)
Anka CNC
G0 X150. Z200. ;
...
...
G32 kodunda dis çekme için belirtilen açiklamalarin hepsi G92 kodu içinde geçerlidir. G32
kodunun G01 den ayrilan tek farki ILERLEMEYI DEGISTIRME (FEEDRATE
OVERRIDE) anahtari G32'de fonsiyon disi kalmaktadir.Ayni farklilik G90 ile G92 kodu
arasindaki farklilikta da geçerlidir.
Son bir örnek olarak konik dis çekmeyi gösterelim:
Hatvenin Z eksenindeki izdüsüm degeri 1.05 olsun
Koniklik R= (26-30) / 2 = -2
...
...
T0707 ;
G97 S800 M3 ;
G0 X31. Z45. ;
G92 X29.5 Z20. R-2. F1.05 ;
X29.2 ;
X28.7 ;
X28.6 ;
X28.5 ;
G0 X150. Z200. ;
...
...
PRG_8 Sayfa: 3
Anka CNC
ALIN YÜZEYI TORNALAMA ÇEVRIMI (G94)
DÜZ YÜZEY KESME ÇEVRIMI :
G94 Xa Zb F_ ;
G94 kodu verildiginde takim ilk olarak "b" boyuna hizli hareketle gelir. Sonra "a" çapina
F'de belirtilen ilerleme ile kesme islemi yapar. Sonra baslangiç noktasi boyuna keserek
çikar ve son olarak ta baslangiç noktasi çapina hizli hareket ile geri döner.
Ayni sekilde G90, G92 de oldugu gibi G94 kodunda belirtilen degerlerde modal
degerlerdir. Bir defa belirtildiklerinde ayni türden baska bir deger belirtilene kadar aktif
olarak kalirlar.
Örnek Çalisma :
...
...
T0303 ;
G96 S180 M3 ;
G0 X83. Z25. ;
G94 X30. Z18. F0.15 ;
Z16. ;
Z15. ;
G0 X150. Z200. ;
...
PRG_9 sayfa: 1
Anka CNC
...
KONIK YÜZEY KESME :
G94 Xa Z b R_ F_ ;
Örnek Çalisma :
...
...
T0303 ;
G96 S180 M3 ;
G0 X83. Z3. ;
G94 X30. Z23. R-2. F0.3 ;
Z22. ;
Z21. ;
Z20. ;
G0 X150. Z200. ;
...
...
PRG_9 sayfa: 2
Anka CNC
Koniklik R=(16-20) / 2= -2
Degisik profildeki parçalar için R degerleri
G90 VE G94 KODLARININ PRATIK UYGULAMALARDA KULLANILMA
DURUMLARI
PRG_9 sayfa: 3
Anka CNC
ÇOK TEKRARLI ÇEVRIMLER
Su ana kadar görmüs oldugumuz komutlar programlamanin temelini teskil etmektedir. Buna
mukabil bu komutlarin kullanilmasi suretiyle yazilan programlar oldukça uzun olmaktadir.
Bundan sonra bahsedilecek kisimlar programlamayi biraz daha basitlestiren ve programi
kisaltan komutlar olacaktir. Tabi ki bu kodlar bir önceki kodlara göre biraz daha detayli
olacaktir ama bu komutlarin kullanilmasi suretiyle programlamanin ne kadar basitlestigi
görülecektir.
G71 TORNALAMADA STOK KALDIRMA
Bu komut dolu malzemelerde yapilacak olan bosaltma islemlerinde kullanilir. Islenecek
malzemenin finis hali G0, G1, G2 ve G3 kodlari ile tanimlanip yariçaptaki dalma (paso)
miktari verilmek suretiyle, tezgah verilen profile uygun olacak sekilde her pasoda verilen
paso kadar dalarak bosaltma islemine malzemeye ait profil çikincaya kadar devam eder.
En son olarak profil malzeme üzerinde finis paso kalacak sekilde tornalanir.
G71 U(∆d ) R(e) ;
G71 P(ns) Q(nq) U(∆u) W(∆w) F(f) S(s) T(t) ;
N(ns)........ A→A'→B arasindaki hareket komutu bu kisimda tanimlanir
...
...
N(nf).........;
PRG_10 Sayfa: 1
Anka CNC
A→A'→B seklinde finis malzeme sekli G00, G01, G02 ve G03 kodlari ile tanimlandigi
zaman, belirtilen bölge ∆d (kesme derinligi)'lik artimlar ile sonuçta ∆W ve ∆U/2' lik fark
kalacak sekilde malzeme bosaltilir. Konuya biraz daha fiziksel yanasirsak, kalem ilk olarak
çapta ∆d kadar dalar sonra boyda finise birakilan miktarda kesme hareketi yapar ve sonra
çapta 45°lik açi ile "e" kadar yukari çikar ve baslangiç boyuna tekrar hizli olarak geri
döner. Bu islem finise birakilan degerlere kadar devam eder ve kalem en son finis
pasosunu birakarak tanimlanan yolu izleyerek
A noktasina geri döner.
Simdi kodda kullanilan degerleri tek tek inceleyelim:
G71 U(∆d) R(e) ;
G71 P(ns) Q(nq) U(∆u) W(∆w) F(f) S(s) ;
N(ns) ... A→A' ve B yolu sanki finis paso ile
... islem yapiliyormus gibi G0, G1, G2 ve G3
N(nq) ... kodlari ile bu kisimda tanimlanir.
∆d : Kesme derinligi (isaretsiz olarak belirtilir.)
Kesme dogrultusu AA' dogrultusuna baglidir. Bu deger modal degerdir ve baska bir deger belirtilene kadar aktif olarak kalir. Ayni
zamanda program da belirtilen bu deger # 717 nolu parametresi ile
de belirtilebilir.
e : Kaçma miktari (# 718 nolu parametre)
ns : Finis parça seklinde programdaki ilk hareket komutunun sira
numarasi
nq : Finis parça seklinde programdaki son kareket komutunun sira
numarasi
∆u : Çapta finise birakilan miktar
∆w: Boydafinise birakilan miktar
f : Ilerleme miktari (mm/dev)
G71 komutu ile asagida verilen parça sekilleri tanimlanabilir. Tüm bu kesme çevrimleri Z
eksenine paralel olarak yapilir ve ∆u ve ∆w için isaretler asagidaki gibi tanimlanir.
PRG_10 Sayfa: 2
Anka CNC
Örnek Program 1:Yariçaptaki dalma miktari 1,5 mm kalemin geri
çikma miktari 0,5 mm
...
...
G96 S180 M3 ;
T0101 ;
G0 X83. Z3. ;
G71 U1.5 R0.5 ;
G71 P14 Q15 U0.5 W0.1 F0.18 ;
N14 G0 X50. ;
G1 Z0. ;
X60. Z -20. ;
Z -40 ;
X76. ;
N15 X80. Z -42. ;
G0 X150. Z200. ;
PRG_10 Sayfa: 3
Anka CNC
...
...
Örnek Program 2 :
...
...
T0101 ;
G96 S180 M3 ;
G0 X83. Z3. ;
G71 U2. R0.8 ;
G71 P16 Q17 U0.5 W0.2 F0.2 ;
PRG_10 Sayfa: 4
Anka CNC
N16 G0 X50. ;
G1 Z0. ;
X56. Z -20. ;
X60. ;
Z -36 ;
N17 G2 X80. Z -46. R40. ;
G0 X150. Z200. ;
...
...
Örnek Program 3 :
...
...
T0303 ;
G96 S120 M3 ;
G0 X39. Z3. ;
G71 U1.5 R0.5 ;
G71 P18 Q19 U -0.5 W0.1 F0.2;
N18 G0 X60. ;
G1 Z -20. ;
X50. ;
N19 X40. Z -40. ;
PRG_10 Sayfa: 5
Anka CNC
G0 X150. Z200. ;
...
...
Is bittiginde kalem baslangiç pozisyonuna geri döner.
FINIS TORNALAMA ÇEVRIMI (G70)
G70 komutu G71 komutunda N(ns) ve N(nq) kodlari ile tanimlanmis olan ve G71
kodunda finis miktari olarak birakilan tornalama islemini yapar.
G70 N(ns) N(nq) S (s) F (f) ;
komutu verildigi takdirde bir önceki G71 veya diger kaba tornalama islemleri ile N(ns) ve
N(nq) satirlari arasinda tanimlanmis olan finis paso tanimlanan tornalama yoluna uygun
olarak tornalanir.
Örnegin G71 kodunu anlatirken verilen Örnek Program 1 de tornalama sekli N14 ve N15
satirlari arasinda tanimlanmis ve finise çapta 0.5 mm ve boyda 0.1 mm paso birakilmisti.
Bu birakilan pasoyu almak için G70 komutu
G70 P14 Q15 S (s) F(f);
seklinde yazilir. Bu tanimlama ile Örnek program 1 de tanimlanan finis miktari alinmis olur.
Yukarida verilen kodda S kullanilan G koduna (G96 veya G97) bagli olarak sirasiyla sabit
kesme hizi veya sabit devir olarak belirtilir. Belirtilmedigi takdirde bir önceki S degeri ne
ise o deger alinir. Ayni sekilde F ile de kesme ilerlemesi verilir.
Örnek program 1 de N14 ve N15 satirlari arasinda tanimlanan torna parçasinda kaba
tornalama islemi yaptirildiktan sonra finis tornalama islemi ayni kalem (kaba) kalem ile veya
farkli bir kalem ile yaptirilabilir.
Ayni kalem ile finis tornalama yaptirilmak isteniyor ise; G71 kodunda N15 _ ;
satirindan hemen sonraki satira
G70 P14 Q15 ;
PRG_10 Sayfa: 6
Anka CNC
seklinde bir kod yazilir. Islem bittiginde kalem baslangiç noktasina (X 83. Z3.) geri döner.
Sonra kalemi
G0 X150. Z150. ;
seklinde geri gönderebiliriz.
Farkli bir kalem ile finis tornalama yaptirilmak isteniyor ise; G71 kodunda
N15 _ ;
satirindan hemen sonra kaba kalem emniyetli bir noktaya hizli hareket ile gönderilir.
(G00 X150. Z100. ). Bu gönderme isleminden sonra finisin aldirilmasi istenen kalem
çagirilir. (Örnek T0202 ; ), sonra finis kalemi G71 komutunun baslangiç kisminda
G00 X _ Z_ ;
olarak belirtilen noktaya
G00 X _ Z_ ;
komutu ile hizli olarak yaklastirilir ve
G70 P14 Q15 ;
komutu kullanilarak finis islemi alinir. Finis isleminden sonra kalem baslangiç noktasina geri
geldiginden dolayi
G00 X _ Z _ ;
komutu kullanilarak kalem uzaklastirilir.
Simdi bu bahsedilenleri Örnek Program 1 için yapalim:
Ayni kalemle finis islemi
...
...
G96 S180 M3 ;
T0101 ;
G0 X83. Z3. ;
G71 U1.5 R0.5 ;
G71 P14 Q15 U0.5 W0.1 F0.18 ;
PRG_10 Sayfa: 7
N14 G0 X50. ;
G1 Z0. ;
X60. Z -20. ;
Z -40 ;
X76. ;
N15 X80. Z -42. ;
G70 P14 Q15;
G0 X150. Z200. ;
...
...
Anka CNC
Farkli bir kalem ile finis islemi:
...
...
G96 S180 M3 ;
T0101 ;
G0 X83. Z3. ;
G71 U1.5 R0.5 ;
G71 P14 Q15 U0.5 W0.1 F0.18 ;
N14 G0 X50. ;
PRG_10 Sayfa: 8
G1 Z0. ;
X60. Z -20. ;
Z -40 ;
X76. ;
N15 X80. Z -42. ;
G0 X150. Z200. ;
T0202 (finis kalemi);
G0 X83. Z3. ;
G70 P14 Q15;
G0 X150. Z100. ;
...
...
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
1. CNC Isleme Merkezi Programlarinin Genel Yapisi
Bu bölümde CNC programlamada kullanilan temel terminolojiler üzerinde durulacaktir.
1.1. Program Formati
CNC tezgahta islenmek amaciyla yazilan bir isleme merkezi programi kontrol
sistemine gerekli olan kontrol bilgilerini saglayabilmek için önceden tanimli bazi
formatlara uymak zorundadir. Genel olarak CNC kontrol sistemlerinde kelime adres
formati kullanilmaktadir.
Bu kontrol sistemlerinde, makinaya verilen kontrol bilgileri çok sayida alfabetik
karakter ve çok haneli sayisal karakterlerden ibarettir. Her bir alfabetik karakterin
(adres) CNC kontrol sisteminde bir manasi oldugundan dolayi bunlarin belirli bir sira
içinde verilmesi gerekir.
Asagida verilen program bloklarinin ikisi de CNC tezgaha ayni operasyonlari
yaptirir. Buna ragmen CNC tezgaha programin Örnek 1 de gösterilen bir sira içinde
verilmesi okunabilmesi açisindan oldukca kolaylik saglar.
Örnek 1) N001 G00 X-100.0 Y-150.0 M03 S1000;
Örnek 2) M03 G00 S1000 Y-150.0 N001 X-100.0;
1.2. Kelime ve Adres
CNC kontrol sisteminde kullanilan alfabetik karakterler adres olarak adlandirilir, ve
adresi takibeden çok haneli sayisal karakterlerden olusan kontrol bilgileri kelime
verileri (veya basitce kelime) olarak adlandirilir. CNC kontrol sisteminde adresler
önceden tanimli fonksiyonlara sahiptir. Her bir kelime ile belirtilebilecek sayisal hane
sayisi adrese bagli olarak degisir.
Kelime verileri
Blok sonu
N001 G00 X123.4 M03 S1000 ;
Adres
Bu sebeple her bir kelime verisi NC programin temel elemanidir ve bu kelimelerin
birlestirilmesi ile kesme islemini yerine getiren program olusturulur.
G, M, S ve T ile belirtilen kelime verileri sirasiyla G-kodu, M-kodu, S-kodu ve T
kodu olarak adlandirilir.
Programlama1
1/4
1.3. Blok
CNC tezgahta yazilan programi icra edebilmesi için, ardarda gelen kelime verilerinin
bir satir olusturacak sekilde yazilmasi gerekir. Bu ifadelerden olusan satir blok olarak
adlandirilir. Programin en küçük birimi bloktur. Ve bu bloklarin ard arda yazilmasi
suretiyle gerçek kesme islemini yapan CNC tezgah programi elde edilir.
N005 G01 X123.4 Y-100.0 F1000.0;
N006 M03 S1000 T01;
N007 G0 Z-100.0
NC programindaki bir blogun konfigürasyon örnegi
Kodlarin bir blok içinde belirtilmesi halinde, asagidaki kisitlamalarin var olmasi
dolayisi ile dikkatli olunmasi gerekir.
1) Kelime verilerine ait olan belirtilebilecek hane sayisi adres tipi ile belirlenir.
2) G ve M adresleri disinda ifade edilen kelime verileri ayni anda iki kez
belirtilemez. Eger bunlar iki kez ayni blokta belirtilmisler ise en son belirtilen
kelime aktif hale olacaktir.
3) Bir blok içinde belirtilen kelimelerdeki toplam karakter sayisi EOB (blok sonu )
karakteri dahil azami 128 dir.
CNC takim tezgahini çalistirmak için verilen komutlar grubu program olarak
adlandirilir. Komutlarin belirtilmesi suretiyle, takim bir dogru boyunca veya bir yay
boyunca hareket ettirilebilir, veya is mili motoru döndürülebilir. Programda, is parçasi
üzerinde yapilacak olan gerçek isleme operasyonuna göre takim hareket kodlari
belirtilir.
Her bir adimdaki komutlar grubu blok olarak adlandirilir. Bu bloklarin sira ile
islenmesi ile isleme operasyonu yerine getirilir. Bu bloklari sira ile belirtmek suretiyle
program elde edilir. Her bir blogu birbirinden ayirmak için kullanilan numara
program numarasi olarak adlandirilir. Blok ve program asagida belirtilen
konfigürasyona sahiptir.
Programlama1
2/4
Blok
Her bir blogun baslangicinda bir sira numarasi vardir, bu numara blogu tanimlar, ve
her bir blok sonunda blok sonu karakteri (EOB) vardir ve bu karakter blok sonunu
belirtir. ISO kod sisteminde EOB karakteri LF (Line Feed) seklinde iken, EIA kod
sisteminde EOB karakteri CR (Carriage Return) seklindedir.
Program
Normal olarak, program numarasi program basinda EOB (;) kodundan sonra belirtilir,
ve program bitis kodu (M02 veya M30) program sonunda belirtilir
1.4. Blok Sonu (EOB)
Blok sonu EOB seklinde kisaltilir ve CNC takim tezgahina her bir blogun sonunu
belirtmek için kullanilir. Bu sebeple her bir blokta EOB kodunun belirtilmesi gerekir.
Tezgah açildiktan veya reset tusuna basildiktan sonra, ilk EOB kodu okunana kadar
CNC kontrol sistemi tüm bilgileri ihmal eder. Isleme programinin baslangiç
Programlama1
3/4
blogundan programin icra edilebilmesi için, EOB kodunun baslangiç blogunda
belirtilmesi gerekir.
Örnek 1)
N001 G00 X100.0 Y-50.0;
N002 G00 Z-30.0;
N003 S3000 M03;
Tezgah açildiktan veya Reset tusuna basildiktan sonra program baslatilirsa, N001
blogu ihmal edilir ve N002’ye ait olan blok icra edilir. Bu sebeple programin Örnek 2
ve Örnek 3’de gösterildigi gibi düzenlenmesi gerekir.
Örnek 2)
Örnek 3)
;
N001 G00 X100.0 Y-50.0;
N002 G00 Z-30.0;
N003 S3000 M03;
TEST PROGRAM #1;
N001 G00 X100.0 Y-50.0;
N002 G00 Z-30.0;
N003S3000M03;
1.5 Modal ve Modal olmayan komutlar
Bazi komutlar bir kez belirtildiklerinde CNC tezgah belleginde kaydedilirler ve diger
takibeden bloklarda da iptal edilmedikleri sürece aktif olarak kalirlar. Bazilari ise
sadece belirtildikleri blokta geçerli olup diger kisimlarda geçerli olmazlar. Bu
belirtilen kodlar içinde bir defa belirtildiklerinde bunlara ait gruptan baska bir kod
belirtilene kadar aktif olan kodlara modal kodlar, sadece belirtildikleri blokta geçerli
olup diger takibeden bloklarda geçerli olmayan kodlara modal olmayan kodlar adi
verilir. Örnek olarak CNC programinda F ile verilen ilerleme miktari modal bir
komut iken X, Y, ve Z eksenlerine ait hareket degerleri modal olmayan kodlardir.
Ayni grupta bulunan modal kodlarin ayni blok içinde ikinci kez belirtilmemeleri
gerekir. Eger belirtilirlerse en son belirtilen modal kod aktif kod olarak alinir.
Programlama1
4/4
2. Programlamanin Temel Kavramlari
Bu kisimda programlamanin temel kavramlari tanimlanmaktadir.
2.1 Kontrol Eksenleri ve Eksen Isimleri
Normal bir dikey isleme merkezinde tablanin CNC kontrol sistemi tarafindan tek bir
ekseninin veya ayni anda iki ekseninin saga sola, ileri geri yatay olarak ve is milinin
bagli oldugu dik ekseninin asagi veya yukari dikey olarak hareket ettirilmesi suretiyle
parça üzerinde kesme islemi yapar. Üç dogrultuda hareket eden hareketli parçalar
“kontrol eksenleri” olarak adlandirilir ve asagida belirtilen eksen isimleri ile anilirlar.
Tablayi saga sola hareket ettiren eksen
Tablayi ileri geri hareket ettiren eksen
Is mili kafasinin bulundugu tablayi asagi yukari hareket ettiren esken
X ekseni
Y ekseni
Z eskeni
Yatay isleme merkezinde ise eksenler is mili kafasi yatay olarak yerlestirildiginden
dolayi asagidaki sekilde isimlendirilirler.
Tablayi saga sola hareket ettiren eksen
Is mili kafasinin bulundugu tablayi asagi yukari hareket ettiren esken
Tablayi ileri geri hareket ettiren eksen
X ekseni
Y eskeni
Z ekseni
X, Y ve Z eskenleri genel olarak lineer (dogrusal) eksenler olarak kullanilirken A,B
ve C eskenleri döner tablada oldugu gibi döner eksenler olarak kullanilirlar. U, V, ve
W eksenleri ise her biri sirasiyla X, Y, Z eksenlerine paralel olan ek eksenler olarak
kullanilirlar.
CNC tipine göre 21 eksene kadar eksen kullanilabilmektedir. Buna ragmen bu
kullanim kilavuzunda azami esken sayisi dört olarak kabul edilmektedir.
Sekil 1 de Dikey isleme merkesindeki üç kontrol eksenine ait bir örnek
gösterilmektedir.
2.2 Asgari program birimi ve Asgari Hareket Miktari
Kontrol eksenlerinin hareket miktarinin aksine, programda belirtilebilecek asgari
hareket birimi ve makinanin gerçekte kabul edebilecegi asgari hareket miktari tablo da
gösterildigi gibi bes tipten ibarettir. Hangi tipin belirtilecegi CNC tezgah
parametreleri ile seçilebilir. Buna ragmen CS-B olarak belirtilen 0.001 mm lik birim
en fazla kullanilan birimdir ve bu kilavuzda verilen örneklerde bu sistem temel
alinacaktir.
Giris komut birimi
Programlama2
Tip
CS-1
CS-2
CS-A
CS-B
Lineer eksen mm
1.0
0.1
0.01
0.001
Döner eksen (derece)
1.0
0.1
0.01
0.001
1 /3
Sekil 1. Dikey Isleme Merkezinde Eksenler
CNC tezgahlarda mm ve inç komut sistemi parametre ile veya G kodlari ile
seçilebilmektedir. Ayni anda hem mm hem de inç giris sistemi kullanilabilir.
Programdaki hareket komutlarinin 0.001 mm seklinde
program örnegi
X1
Y10
Z1000
X0.1
Y10.0
A-90000
B10.009
Z-1.0001
Programlama2
verilmesi durumundaki
X eskeni 0.001 mm
Y ekseni 0.01 mm
Z ekseni 1.0 mm
Y eskeni 0.1 mm
Y ekseni 10.0 mm
A eskeni 90 derece
B ekseni 10.009 derece
1 mikron girisi sadece 0.001 mm lik artim birimlerini alacagindan dolayi
bu sekilde belirtilemez.
2 /3
2.3. Artimsal ve Mutlak Komutlar
Kontrol eksenlerinin hareket miktarini belirtmek için, artimsal ve mutlak kod
sisteminden herhangi birisi kullanilabilir. Artimsal ve nutlak kodlar ile parça
boyutlarinin belirtilmesi hususunda biraz daha detayli duralim.
Asagida kolay anlasilmasi bakimindan bir örnek verilmektedir.
Artimsal komutlar ile
mutlak
komutlar
arasindaki fark tabla A
noktasinda iken B ve
C
noktalarini
takibederek
D
noktasina sonra tekrar
A noktasina hizli bir
sekilde
hareket
ettirmek için gerekli
olan kodlarin hem
mutlak
hem
de
artimsal
sekilde
verilmesi durumunda
gözükmektedir.
Aà B
BàC
CàD
DàA
Artimsal kod
N1 G0 X10.0 Y10.0;
N2 X10.0 Y0.;
N3 X10.0 Y10.0;
N4 X-30.0 Y-20.0;
Mutlak kod
N1 G0 X10.0 Y10.0;
N2 X20.0 Y10.0;
N3 X30.0 Y20.0;
N4 X0. Y0.
Not1: Eger hareket miktari sifir (0) ise eksene ait artimsal deger kodu yazilmadan
geçilebilir. Buna ragmen mutlak kod sistemine göre programlama daha sik
kullanilmaktadir. Programda mutlak kod sistemi G90 kodu ile belirtilir. Ayni sekilde
artimsal kod sistemi ise G91 kodu ile belirtilir. Bu iki kod karsilikli modal kodlardir.
Yani bu ik koddan bir tanesi herhangi bir blokta belirtilmis ise belirtilmis oldugu
bloktaki hareket kodlari ve bunu takibeden (taki ayni kodun zitti belirtilmemis ise)
mutlak veya artimsal olarak algilanir.
2.4 Referans noktasina gönderme
Makinanin her bir kontrol eskeni için, özel bir makina pozisyonu makina koordinat
sisteminin referans noktasi olarak tanimlanir. Bu makina pozisyonu referans
pozisyonu olarak adlandirilir (veya makina orijin poziyonu). Programda veya manual
olarak makinayi referans noktasina gönderme esnasinda referans noktasinin önemli
bir rolü vardir. Bu islem referans noktasina gitme olarak adlandirilir. Eger CNC
tezgah kapatildiktan sonra operasyon baslatilacak ise, referans noktasina gönderme
isleminin öncelikle yapilmasi gereklidir.
Programlama2
3 /3
3. Programlamanin Ana Hatlari
3.1 Takim Hareketlerinin Isparçasi Sekli Boyunca Programlanmasi
Tüm is parçasi sekillerii düz çizgiler ve yaylardan ibarettir. Bu sebeple, program
komutlari iki gruba bölünür; takimi dogru boyunca hareket ettiren program komutlari
ve takimi yay boyunca hareket ettiren program komutlari. Fakat gerçek islemlerde,
takimi is parçasi sekli boyunca hareket ettiren komutlara ilaveten yüksek hizda takimi
belirtilen noktaya pozisyonlandirmada kullanilan program komutlari da kullanilir.
1) Takimi bir dogru boyunca hareket ettirmenin programlanmasi
Program formati
G01 X_ Y_ F_;
G01(G1)… Dogru boyunca hareket
islemini belirten G-kodu
X_ Y_ … Dogrusal hareket için bitis
noktasi koordinatlari
F_ … Takim ilerleme hizi mm/dak
2) Takimi yay boyunca hareket ettirmenin programlanmasi
Yay boyunca takima hareket yaptirmak için, hareket dogrultusuna göre iki tip hareket
gereklidir; saat yönü ve saat yönü tersi. Bu sebeple bu hareketler için uygun olan G
kodunun verimesi gerekir.
Program formati
G02 X_ Y_ R_ F_;
G03 X_ Y_ R_ F_;
G02… saat yönü yay hareketi
G03 … saat yönünün tersi yay hareketi
R… Yay yariçapi
F…takim ilerleme hizi
Programlama3
1 /8
3) Takimi hizli hareketle parçaya yaklastirma
Takim hareketi yukarida belirtilen komutlar (G01, G02 ve G03 interpolasyon
fonksiyonlari) vasitasiyla düzenlenebilir; buna mukabil kesme isleminin olmadigi
takim hareketlerinin isleme zamanini azaltmak ve islemin verimini artirmak için CNC
tezgahin kabul edebilecegi en yüksek hiz degerleri ile yapilmasi gerekir.
Program formati
G00 X_ Y_ ;
G00…
takima
hizli
hareket
verdirmek için gerekli olan G kodu
X_ Y_ … takimin hizli hareket ile
pozisyonladirilacagi noktanin bitis
noktasi koordinatlari
Not 1: Gerçek bir makinada, takim hareketi yerine tabla hareket ettirilebilir.Buna
ragmen program yazilirken sanki takim hareket ediyormus gibi düsünülür. CNC
tezgah takimi hareket ediyormus gibi verilen program komutlarini kendi bünyesinde
bulunan dönüsümler vasitasiyla otomatik olarak tabla hareketine dönüstürür. Bu
sebeple program yazilirken tabalanin hareket ediyor olmasi dikkate alinmaz.
Not 2: G00, G01 ve G02 deki ilk sifir sayisal degeri atlanarak geçilebilir. Kodlar
basitce G0, G1 ve G2 seklinde belirtilebilir.
Takimi bir dogru boyunca veya bir yay boyunca hareket ettirmek için kullanilan
fonksiyonlar “interpolasyon fonksiyonlari” olarak adlandirilir. Ayni sekilde takimi
hizli hareket ile (CNC tezgahin kabul edebilecegi en yüksek hiz 10 m/dak veya 20
m/dak) kesme noktasina pozisyonlandirmada kullanilan fonksiyon “pozisyonlama
fonksiyonu veya hizli hareket” olarak adlandirilir. G00, G01, G02 ve G03 gibi G
kodlari “hazirlik fonksiyonlari veya G-kod fonksiyonlari” olarak adlandirilir ve çok
sayida G kodu vardir.
3.2 Takimin is parçasini kesmesi için takima gerekli olan ilerleme miktari
(ilerleme hizi) nin programlanmasi
Is parçasini kesmek için, takimin ilerleme miktarinin islenen malzeme ve takimin
tipine uygun olarak verilmesi gerekir. Takimin ilerleme hizini belirtmek için
kullanilan fonksiyon “traverse –ilerleme fonksiyonu” olarak adlandirilir. Takimin
ilerleme miktari sayisal degerler ile belirtilir.
Örnegin kesme islemi esnasinda takimin dakikada 200 mm hiz ile ilerleyecek sekilde
kesme islemi yapabilmesi için F200.0 veya F200 seklinde programda ilerleme hizinin
belirtilmesi gerekir.
Programlama3
2 /8
F komutu genel olarak interpolasyon fonksiyonlarinin kullanildigi ayni blokda
belirtilebilecegi gibi ayni zamanda tek basina da belirtilebilir. Bu kod modal
kodlardan bir tanesi oldugundan dolayi, ilerleme hizinin degistirilmesi gereken
bloklarda belirtilip ilerleme hizinin degistirilmek istenmeyen bloklarda belirtilmesine
gerek yoktur.
3.3 Is milini döndürme, suyu açma v.s. gibi makina operasyonlarinin
programlanmasi
Bir is parçasini islemek için, is milinin döndürülmesi ve sogutma suyunun takimin
kesme islemi yaptigi esnada açilip kesme islemi yapilmayan kisimlarda kapatilmasi
gerekir. Bu tip operasyonlar dizisi “Ek Fonksiyonlar (M-Fonksiyonlari)” olarak
adlandirilir. Bunlar genellikle M adresini takibeden iki haneli sayisal karakter ile
belirtilir.
Örnegin M03 kodu is milini normal kesme
yönünde döndürürken, M04 kodu is milini
ters yönde döndürür. M05 kodu ise is
milini durdurur.
M kodlari takim tezgahi imalatcisi
tarafindan tanimlanir. M00, M01,M02,
M30,M98 ve M99 kodlarina ait olan
fonksiyonlar sabitlenmistir ve takim
tezgahi imalatcisi bunlari degistiremez.
3.4 Is mili devrinin programda belirtilmesi
F kodunda oldugu gibi, malzeme ve kullanilan takima uygun düsecek sekilde uygun is
mili devrinin belirtilmesi gerekir. Is mili devri takimin kesme hizina göre hesaplanir.
Örnegin bir is parçasi 200 m/dak’lik kesme hizi ile 100 mm çapli bir takimla islenmek
istenirse is mili devri 640 dev/dak seklinde belirtilmelidir. Is mil devri programda S
adresinden sonra verilen sayisal deger ile belirtilir. Verdigimiz örnekte S640 seklinde
program içinde is mili devrinin kodlanmasi gerekir.
Programlama3
3 /8
Is mili devri ile ilgili kodlar “Is mili fonksiyonu veya S fonksiyonu” olarak
adlandirilir. S fonksiyonu modal kod oldugundan dolayi program içinde degistirilmek
istenmedigi sürece bir kez belirtilir. Eger tezgah kapatilmis ise, yeniden açilmasi
durumunda modal olan bu kod devre disi kalir. Bu sebeple öncelikli olarak is mili
devrinin tezgah açildiktan sonra girilmesi gerekir.
Is parçasina göre takimin hizi kesme hizi olarak adlandirilir. CNC isleme
merkezlerinde kesme hizi is mili devri cinsinden belirtilmek zorundadir.
Örnek: 100 mm çapli bir freze
ile is parçasi 80 m/dak kesme
hizi ile islenmek istenirse is mili
devri
N= 1000 x V/ (3.14 x D)
formulü kullanilarak
N=1000 x 80 /(3.14 x 100)
N=250 dev/dak
olarak tesbit edilir. Tesbit edilen bu deger programda S250 seklinde belirtilir. Kesme
hizi kullanilan takimin cinsine ve malzeme tipine bagli olarak takim firmalarinin
vermis oldugu kataloglardan tesbit edilir.
3.5 Isleme Operasyonunda kullanilacak uygun takimlar arasindan
istenilen takimin seçilmesi
Gerçek isleme operasyonu isleminde, frezeleme, delik delme, kilavuz çekme, bara
salma v.b. islemler sik sik kullanilir. Her bir takimin iki haneli bir sayi ile belirtilen
bir numarasi vardir. Bu numaralar programda T adresini takibeden sayisal degerde
belirtilir. Isleme operasyonu için kullanilacak olan takimi seçmek için T kodundan
sonra takima ait numaranin belirtilmesi gerekir. Bu “T fonksiyonu” olarak
adlandirilir. Örnegin 10 mm çapli bir matkap 5 nolu takim numarasina sahipse, bu
takimi programda seçmek için T05 seklinde bir kodun verilmesi gerekir.
Takim seçme metodu takim degistirme metodu (ATC) ile yakindan iliskilidir. Bu
sebeple takim seçme isleminin programda nasil belirtilecegini anlamak için takim
tezgahi kullanim kilavuzuna basvurulmasi gerekir.
Programlama3
4 /8
3.6 Programin Konfigürasyonu
Program içindeki bir blok asagidaki sekilde bir konfigürasyona sahiptir.
N OOOO GOO XOOO.O YOOO.O ZOOO.O MOO SOOOO TOO FOOO.O ;
Sira
Numarasi
Hazirlik
fonksiyonu
Bitis noktasi koordinat
degerleri
Ek
fonksion
Is mili
Takim Ilerleme fonk. Blok
fonksiyonu fonksiyonu
sonu
Her bir blogun basinda N adresini takiben belirtilen sira numarasi azami dört hane
olacak sekilde verilir. Bu Mitsubishi kontrolde 5 , Fanuc OMC kontrolde 4 hanedir.
Sira numarasi program icra edilirken tezgah ekraninda gösterilir. Sira numarasi
program icra sirasini gözlemlemek veya isleme programi için özel bir yöntemi
çagirmak amaciyla kullanilabilir. Sira numarasi komutlarin icra sirasini göstermez.
Program programda yazilan bloklarin sirasina göre icra edilir.( Blok içinde belirtilen
kodlar ayni anda icra edilir.) Sira numarasinin her bir blokta belirtilmesine gerek
yoktur. Belirtilmedigi takdirde programin akisi üzerinde herhangi bir etkisi yoktur.
Blok operasyonu esnasinda belirtilmesi gerekli olmayan kelimeler (G, X, Y, Z …F)
yazilmadan geçilebilir. Isleme programi genel olarak asagidaki sekilde konfügüre
edilir.
;
Programin baslangicinda EOB (;)
O1234;
Blok numarasi
N001 G90 G00 X-10.0 Y-20.0 Z-30.0 M03 Blok
S1000;
N002 M08;
Blok
N003 G0 Z-40.0 F500.0;
Blok
N004 G00 Z-30.0;
Blok
…
…
…
…
…
…
N999 M02;
Blok sonu
Programin baslangicinda kullanilan EOB (;) kodunu takiben program numarasi
belirtilir ve sonra islem görecek olan her bir blok belirtilir, programin bitis kodu M02
veya M30 kodu program sonunda yazilir. Azami (Fanuc 4, mitsubishi 8 ) karakter
olan program numarasi sira numarasinda oldugu gibi program isleme sokuldugunda
CRT ekraninda gösterilir. Bu numaranin kontrol edilmesi suretiyle, hangi isleme
programinin icra edildigi rahatlikla ögrenilebilir. Program numarasi ayni zamanda
CNC tezgah bellegine daha önceden kaydedilen programlarin ayirt edilmesi esnasinda
da kullanilir. Ayni program numarasi iki kez kullanilamaz.
3.7 Diger Programlama Notlari
Isleme programi takimin merkezi parça resmi ile verilen koordinatlar ile çakisacak
sekilde yazilir. Fakat gerçek islemlerde, takimlar degisik yariçap ve boy degerlerine
Programlama3
5 /8
sahip olduklarindan dolayi, gerçek takim yolu takim yariçapi ve boyu kadar kaydirilir,
eger bir önlem alinmaz ise gerçek isleme operasyonu elde edilemez.
Bu sebeple, programda takim yariçaplarinin ve boylarinin bir sekilde kompanze
edilmesi gerekir. CNC sisteminde bu kompanzasyon islemleri
1) Takim yariçap kompanzasyon fonksiyonu
2) Takim boy kompanzasyon fonksiyonu
vasitasiyla yerine getirilir.
Bu fonksiyonlar takim yariçap ve boy degerlerinin CNC tezgah belleginde (offset
bellegi) kaydedilmesine imkan tanir. Programda takim kompanzasyon kodunu takiben
bu bellekte kaydedilen numaralarin belirtilmesi suretiyle takim boyu ve yariçaplari
otomatik olarak kompanze edilir.
3.8 Satir Atlama (Block Skip- Block Delete)
Bu fonksiyon eger blok basinda “/” karakteri kullanilir ise, programin icrasi sirasinda
bu blogun islenmesi makina panelinde bulunan BLOCK DELETE anahtarinin
durumuna göre belirlenir.
1) Opsiyonel blok atlama
Eger BLOCK DELETE anahtari ON konumunda ise, “/” karakteri ile baslayan blok
programin icrasi esnasinda isleme dahil edilmez. Eger anahtar OFF konumunda ise bu
blok da isleme sokulur.
2) Opsiyonel blok atlama fonksiyonunun kullanilmasindaki ön uyarilar
“/” karakterinin blogun basinda kullanilmasi gerelir.
Örnek : N20 G1 X25. / Y25. ; … Geçersiz
/N20 G1X25. Y25. ; … Geçerli
Programlama3
6 /8
3.9 Ana Program ve Alt Program
Programin bir çok kisminda gözüken ayni isleme sekillerinin programlanmasi
durumunda, bu sekle ait olan bir program yaratilir. Bu program alt program olarak
isimlendirilir. Diger yönden, orijinal program ana program olarak adlandirilir. Ana
programin islenmesi esnasinda alt programi icra et seklinde bir komut gözükürse, alt
programdaki komutlar icra edilir. Alt programin icrasi bittiginde, islem tekrar ana
programa döner ve ana programin icrasi kalinan yerden devam eder.
Programlama3
7 /8
3.10 Takim Hareket Araligi- Kurs
Takimlarin tezgah hareket araligi disinda hareketinin engellenmesi amaciyla her bir
eksene sinir anahtarlari konulmustur. Takimlarin hareket edebildigi aralik kurs olarak
adlandirilir. Sinir anahtarlari ile tanimlanan kurslara ilaveten, operatör programda
veya parametreler ile takimlarin hareket edebilecegi araligi tanimlayabilir. Bu
fonksiyon kurs kontrol fonksiyonu “stroke check” olarak adlandirilir.
Programlama3
8 /8
4. Pozisyon Komutlari
4.1 Pozisyon komut sistemi (G90, G91)
Programda kullanilan koordinat (pozisyon) degerleri G90 veya G91 kodunun
belirtilmesine göre mutlak veya artimsal olarak belirtilebilir. Program içinde
koordinatlar mutlak olarak belirtilecek ise G90 kodu, artimsal olarak belirtilecek ise
G91 kodu kullanilir. Program içinde G90 kodunun herhangi bir blokta belirtildigini
kabul edelim. Bu takdirde bu blokta ve bu bloktan sonraki bloklarda verilen
koordinat degerleri, taki G91 kodunun verildigi bloga kadar, mutlak olarak algilanir
ve CNC tezgah koordinat degerlerinin mutlak koordinatlar olarak verilmesine göre
islem yapar. Bahsedilen bu durum G91 kodu için de geçerlidir. G91 kodunun
belirtildigi bloktaki ve bu bloktan sonraki, taki G90 mutlak kodunun belirtildigi bloga
kadar, koordinat degerleri artimsal kod ile verildigi kabul edilir ve CNC tezgah
artimsal kod ile verilen koordinat degerlerine göre hareketini yapar. G90 ve G91 ayni
grupta bulunan dönüsümlü olarak kullanilabilen modal kodlardir. Yani bir defa
belirtildiginde ayni gruptan bir baska kod (G90 veya G91) belirtilene kadar aktif
olarak kalirlar.
Mutlak modda, takim program sifir
noktasina göre verilen koordinat
degerlerine göre isleme operasyonu
yapar.
N1 G90 G00 X0 Y0;
Artimsal modda ise, takimin mevcut
pozisyonundan verilecek hareket
noktasina kadar olan koordinat
degerleri göz önüne alinarak hareket
yapar. Artimsal kod ile hareket
degerleri verilirken takimin mevcut
pozisyonu sanki program sifir noktasi
imis gibi göz önüne alinir.
N2 G90 G01 X200. Y50. F100;
N2 G91 G01 X200. Y50. F100;
Takim mevcut konumda program sifir noktasinda iken, bir hareket kodu verdirilmek
istenirse, mutlak ve artimsal koordinat degerleri olarak ayni koordinat degerleri
verilir.
G90 veya G91 kodu önceki bloklarda belirtilmis ise, programin yazilmakta oldugu
bloktaki hareket koordinatlari bu belirtilen deger baz alinarak yapilir. Yani modal bir
koddur. Tekrar tekrar belirtilmesine gerek yoktur.
(G90) N3 X100. Y100.;
Programlama4
1/3
Takim program sifir noktasina
göre X100 ve Y100 degerlerinin
çakistigi noktaya hareket eder.
(G91) N3 X-100. Y50.;
Artimsal degerleri cinsinden ise,
hareket
koordinatlarinin
X
eskeninde –100 ve Y eskeninde
50 seklinde verilmesi gerekir.
Ayni blok içinde çok sayida kod
belirtilebilir. Buna mukabil
verilen koordinat degerlerinin ne
tipte
verildigini
belirtmek,
koordinat degeri verilmeden evvel bunun G90 lami yoksa G91 ile mi verilmis
oldugunun belirtilmesi gerekir.
N4 G90 X300. G91 Y100. ;
N4 blogu örneginde X ekseni hareketi mutlak komut olarak algilanmakta ve Y
hareketi ise artimsal komut olarak algilanmaktadir. Bu bloktan sonra belirtilecek olan
hareket kodlarinda G91 kodu aktif olarak kalir.
Tezgahin açilmasi sirasinda G90 veya G91 modlarindan hangisinin aktif olacagi
parametre ile ayarlanabilir.
4.2 Inç Sistemi / Metrik Sistem Dönüsümü (G20, G21)
Bu G kodlari inç ve metrik sistem arasinda geçisi saglamak için kullanilir.
G20 … Inç sistemi
G21 … Metrik sistem
Bu iki kodun da diger kodlardan ayri olarak program baslangicinda koordinat sistemi
belirtilmeden evvel bir tek basina blokta belirtilmesi gerekir. G20 ve G21 seçimi
sadece lineer eksenler için geçerlidir, döner eksenlerde geçerli degildir.
Inç metrik dönüsümü sonrasi asagida belirtlen degerlerde de degisiklik yapilmasi
gerekir.
•
•
•
•
•
•
•
F kodu ile verilen ilerleme hizi
Pozisyon komutlari
Is parçasi sifir noktasi telafileri
Takim boy ve yariçap kompanzasyon degerleri
Tamburdaki ölçek birimi
Artimsal ilerlemedeki hareket mesafesi
Bazi parametreler
Programlama4
2/3
G20 ve G21 kodlari arasinda program içinde kesinlikle geçis yapilmamalidir.
Sistemler arasinda geçis yapildiginda ilk kullanilan G28 sifira gönderme kodunda
sifira gönderme isleminin en düsük hizda yerine getirilmesi gerekir. Inç ve metrik
sistem arasindaki dönüsüm program yerine parametreler vasitasiyla daha emniyetli
olarak yapilabilir.
Tezgahin açildigi durumda hangi sistemin geçerli oldugu parametreler vasitasiyla
ayarlanabilmektedir.
4.3 Desimal Nokta Girisi
Bu fonksiyon koordinat degerlerinin ve bazi isleme degerlerinin (ölçülebilen) desimal
noktali (ondalikli sayi) olarak girilmesine imkan tanir. Mesafe, açi, ölçeklendirme
faktörü, zaman ve ilerleme hizi degerlerinin girilmesi sirasinda desimal nokta
kullanilabilir. Desimal noktanin kullanilabilecegi adresler X,Y,Z,U,V,W,A,B,
C,I,J,K,E,F,P,Q ve R seklindedir. Desimal noktanin kullanilamayacagi adresler ise
D,H,L,M,N,O,S ve T seklindedir.
Iki farkli tipte desimal nokta notasyonu vardir; hesap makinasi tipi ve standard
notasyon.
Hesap makinasi tipi desimal nokta notasyonu kullanildiginda, desimal noktanin
kullanilmadigi deger mm veya derece cinsinden algilanir. Standard desimal notasyon
kullanildigi durumda ise, verilen deger en küçük artim birimi (CS-B sisteminde en sik
kullanilan mikron) olarak algilanir. Fanuc Omc sistemde desimal nokta notasyon
sistemi 51#7 parametresi ile seçilebilir. Program içinde verilecek olan degerler
desimal noktali veya desimal noktasiz olarak belirtilebilir. Bununla birlikte makro
programlamada kullanilan degisken komutlari desimal noktali olarak algilanir.
Desimal noktanin programda kullanma durumlarina ait örnekler.
G0 X123.45
G0 X12345
#111= 123
#112 =5.55
X#111 Y#112
Hesap makinasi tipi
X 123.450 mm
X 12345.000 mm
X123. 000 mm
Y 5.550 mm
Standard tip
X 123.450 mm
X 12.345 mm
X 0.123 mm
Y 5.550 mm
Minimum giris biriminden az olan kesirler kesilir.
Örnek : X1.2345 degeri CNC tezgahta X1.234 seklinde algilanir.
Programlama4
3/3
5. HAZIRLIK FONKSIYONU (G KODLARI)
G adresinden sonra belirtilen sayisal deger ilgili blokta kullanilan kodun anlamini
belirtir. G kodlari iki tipe ayrilir.
1. Tek belirtimli G kodlari: Sadece belirtildigi blokta geçerli olan G kodlari
2. Modal G kodlari: Ayni grupta bulunan bir baska G kodu belirtilene kadar geçerli
olan G kodlari
Örnek)
G00 ve G01 kodlari 01 grubunda bulunan modal G kodlaridir.
G01 X_;
Z_;
X_;
G00 Z_;
G01 kodu bu aralik boyunca geçerlidir.
Açiklamalar:
1. Tezgah açildiginda veya veya sistem Clear (temizleme) durumuna RESET
edildiginde (45#6) asagida belirtilen baslangiç durumlarina CNC tezgahta vardir.
• ♦ seklinde isaretlenen G kodlari otomatik olarak belirtilir.
• G20 ve G21 kodlari orijinal durumlarinda kalir
• 11#6 parametresinin durumuna göre G00 veya G01 kodu otomatik olarak
seçilir.
• 30#6 parametresinin durumuna göre G90 veya G91 otomatik olarak seçilir.
2. 00 grubunda bulunan G kodlari (G10 ve G11 hariç) tek belirtimli G kodlaridir.
3. Eger bir G kodu G kodlari listesinde gösterilmemekte ise veya opsiyonel olarak
kullanilabilen G kodlari açik degilse 10 P/S alarmi ekranda görülür.
4. Tek bir blokta farkli gruplara ait olan çok sayida G kodu belirtilebilir. Buna
mukabil ayni grupta olan G kodlari bir blokta çok sayida belirtilmis ise, en son
belirtilen G kodu aktif olarak kalir.
5. Çevrimler sirasinda 01 grubuna ait bir G kodu belirtildigi zaman çevrim otomatik
olarak iptal edilir ve çevrim G80 durumuna geri döner. Buna ragmen 01
grubundaki G kodlari üzerinde çevrimlerde kullanilan G kodlarinin herhangi bir
etkisi yoktur.
6. Her bir gruptan bir G kodu ekranda gösterilebilir.
Programlama5
1 /3
G kodlari listesi
G kodu
G00♦
G01♦
G02
G03
G04
G05
G09
G10
G11
G15♦
G16
G17♦
G18
G19
G20
G21
G22♦
G23
G27
G28
G29
G30
G31
G33
G37
G39
G40♦
G41
G42
G43
G44
G45
G46
G47
G48
G49♦
G50♦
G51
G52
G53
G54♦
G55
G56
G57
Programlama5
Grup
01
00
17
02
06
04
00
01
00
07
08
00
08
11
00
14
Fonksiyon
Pozisyonlandirma
Lineer interpolasyon
Dairesel interpolasyon /Helisel interplosyon saat yönü
Dairesel interpolasyon /Helisel interplosyon saat yönü tersi
Bekleme, tam durma
Yüksek hizda isleme çevrimi
Tam durma
Veri düzenleme
Veri düzenleme modu iptali
Polar koordinatlar iptali
Polar koordinat modu
XY düzlemi seçimi
ZX düzlemi seçimi
YZ düzlemi seçimi
Inç sistemi
Metrik sistem
Kurs kontrol fonksiyonu açik
Kurs kontrol fonksiyonu kapali
Referansa gitme kontrolu
Referans noktasina gitme
Referans noktasindan geri gelme
2nci, 3ncü ve 4ncü referans noktalarina gitme
Atlama fonksiyonu
Dis frezeleme
Otomatik takim boyu ölçme
Dairesel interpolasyonda köse telafisi
Takim yariçap kompanzasyonu iptali
Takim yariçap kompanzasyonu sol
Takim yariçap kompanzasyonu sag
Takim boyu kompanzasyonu + dogrultu
Takim boyu kompanzasyonu - dogrultu
Takim telafisi artirma
Takim telafisi azaltma
Takim telafisi çift artirma
Takim telafisi çift azaltma
Takim boyu kompanzasyonu iptali
Ölçeklendirme iptali
Ölçeklendirme modu
Yerel koordinat sistemi verme
Makina koordinat sistemi seçimi
1 nolu is parçasi koordinat sistemi seçimi
2 /3
G58
G59
G60
G61
G62
G63
G64♦
G65
G66
G67♦
G68
G69♦
G73
G74
G76
G80♦
G81
G82
G83
G84
G85
G86
G87
G88
G89
G90♦
G91♦
G92
G94♦
G95
G96
G97♦
G98♦
G99
G107
G150♦
G151
G152
Programlama5
00
15
00
12
16
09
03
00
05
13
10
00
19
Tek yönlü pozisyonlandirma
Tam durma modu
Otomatik köse geçme
Kilavuz modu
Kesme modu
Makro çagirma
Modal makro çagirma
Modal makro çagirma iptali
Koordinat sistemi döndürme
Koordinat sistemi döndürme iptali
Gagalama ile delik delme çevrimi
Sol kilavuz çekme çevrimi
Finis delik isleme
Çevrim iptali / Dis operasyon fonksiyonu iptali
Delik delme çevrimi, punta salma, dis operasyon fonksiyonu
Delik delme çevrimi
Gagalama ile delik delme çevrimi
Kilavuz çekme çevrimi
Delik isleme çevrimi
Arka delik isleme çevrimi
Mutlak komut
Artimsal komut
Is parçasi koordinat sistemi tesbiti veya azami is mili devri verme
Dakikadaki ilerleme
Sabit yüzey hizi kontrolu
Sabit yüzey hizi kontrolu iptali, sabit devir
Çevrimlerde baslangiç noktasina çikma
Çevrimlerde emniyet noktasina çikma
Silidirik interpolasyon
Normal dogrultu kontrolu iptal modu
Normal dogrultu kontrolu sol kisim açik
Normal dogrultu kontrolu sag kisim açik
3 /3
6. INTERPOLASYON FONKSIYONLARI
6.1 Pozisyonlama (G00 veya G0)
G00 kodu takimi is parçasi koordinat sisteminde mutlak veya artimsal kodlar ile
verilen pozsyona hizli hareket ile tasir. Pozisyon degeri mutlak komut olarak verilmis
ise is parçasi koordinat sistemi orijinine (program sifirina) göre bitis noktasinin
koordinat degerleri belirtilir. Pozisyon degeri artimsal olarak verildigi takdirde
takimin mevcut bulundugu konumdan verilen noktaya varmasi için daha ne kadar
mesafe gitmesi gerektigi belirtilir.
Komut .Formati:
G00 X xp Y yp Z zp ;
Burada xp, yp, ve zp takimin gidecegi noktanin sirasiyla X, Y, ve Z eskenlerindeki
izdüsüm degerleridir.
G00 kodu bir kez belirtildigi zaman, baska bir G fonksiyonu ile degistirilene kadar
veya 01 kod grubundaki G01, G02, G03 kodlari ile hareket verilene kadar geçerli
kalir. Eger belirtildigi bloktan sonraki bloktaki hareket de G00 ile yapilacak olan bir
hareket ise, G00’in yazilmasina gerek yoktur, sadece gidilecek olan noktanin
koordinat degerlerinin belirtilmesi yeterlidir.
Takimin verilen noktaya mevcut konumdan ulasmasi için lineer veya lineer olmayan
bir yol boyunca gidig gitmeyecegi parametreler vasitasiyla belirlenir. Genel olarak
lineer olmayan yol takimin her üç eksene ait olan en yüksek hareket hizi degerini
kullandigindan dolayi en kisa zaman alan yoldur. Tezgahlarin çogunda takimin
pozisyonlandirilmasi bu sekilde yapilir. Konu ile ilgili detayli açiklama “Isleme
Merkezi Teknolojisine Giris” adli
kilavuzdan bulunabilir.
G00 kodundaki hizli hareket degeri her
bir eksen için 518…520 parametreleri
ile belirtilir. G00 ile yapilan
pozisyonlandirma blogunda takim
mevcut konumdan ivmelendirilir ve
bitis noktasina ulasmadan evvel
yavaslatilir. Icra islemi in-positionwitdh (pozisyon hassasiyeti) saglaninca
bir sonraki bloga geçer. Bu aralik takim tezgahi imalatcisi tarafindan belirlenir ve bu
degerler 500…503 parametreleri vasitasiyla belirtilir. Hizli ilerleme degeri F ile
belirtilemez.
Asagida G00 kodunun G90 ve G91 ile kullanimina dair bir örnek gösterilmektedir.
Takim baslangiç noktasindan bitis noktasina G00 kodu ile hizli bir sekilde hareket
ettirilmek istenmektedir.
Programlama6
1 /10
Asagida verilen örnekte ise takim 1 noktasindan 2 noktasina hizli hareket ile
pozisyonlandirilmaktadir.
6.2 Lineer (Dogrusal) Interpolasyon (G01)
Bu kod koordinat degerleri ve ilerleme hizi ile birlikte kullanilir. Takimin mevcut
konumundan koordinat degerleri ile belirtilen bitis konumuna F ile verilen ilerleme
degeri ile dogrusal olarak (baslangiç noktasi ile bitis noktasini birlestiren dogru
boyunca) interpolasyon yapmasini (gitmesini) saglar. Bu durumda F ile verilen
ilerleme takim merkezinin hareket dogrultusundaki ilerleme degeridir.
Komut Formati
G01 X xp Y yp Z zp F f; seklindedir.
Programlama6
2 /10
Burada xp, yp ve zp ile bitis noktasi koordinat degerleri artimsal ve mutlak mod
durumuna göre belirtilir. F ile ise mm/dak cinsinden takimin ilerleme miktari degeri.
Ilerleme degeri yeni bir ilerleme verilene kadar geçerlidir. Bu sebeple her bir blokta
ilerlemenin belirtilmesine gerek yoktur.
Döner eksen için ilerleme degeri derece/dakika cinsinden belirtilir. Lineer esken α
ile döner β eksen ayni anda interpolasyona tabi tutulacak ise, bu durumdaki ilerleme
α ve β ile olusturulan kartezyen koordinat sistemine teget olan ilerleme degeri mm
/dak cinsinden verilir.
G1 komutu bir kez belirtildiginde bir sonraki blokta da G1 ile hareket yapilmakta ise
bu blokta G1 kodunun tekrar belirtilmesine gerek yoktur. Sonraki bloklardaki G1
kodu G0, G2 ve G3 kodlari belirtilene kadar aktif olarak kalir. Program içinde ilk G1
kodu ile hareket esnasinda F ilerleme degerinin kesinlikle verilmesi gerekir.
Asagida G1 ile takim merkezine sekilde gösterilen hareketlerin yaptirilmasina dair bir
örnek verilmektedir.
Artimsal kod ile programlama
G91 G00 X20.0 Y20.0 ;
G01 X20.0 Y30.0 F300 ;
X30.0 ;
X-20.0 Y-30.0 ;
X-30.0 ;
Mutlak kod ile programlama
G90 G00 X20.0 Y20.0 ;
P0 àP1
G01 X40.0 Y50.0 F300 ; P1 àP2
X70.0 ;
P2 àP3
X50.0 Y20.0 ;
P3 àP4
X20.0 ;
P4 àP1
Döner
eksende
belirtilmesine
dair
verilmektedir.
Programlama6
ilerleme
degerinin
yanda
bir
örnek
3 /10
6.3 Düzlem Seçimi (G17, G18, G19)
Bu komutlar dairesel interpolasyon (helisel interpolasyon dahil) ve takim yariçap
kompanzasyonu ve G kodlari ile çevimlerle delik delme islemleri sirasinda takimin
hareket ettirildigi düzlemi belirtmede kullanilir. Bunlar ayni zamanda koordinat
sistemi döndürme (G68, G69) komutu sirasinda gerekli olan düzlemi belirtmede
kullanilir.
G17
G18
G19
XY düzleminin seçimi
ZX düzleminin seçimi
YZ düzleminin seçimi
6.4 Dairesel Interpolasyon (G02 veya G03)
Takimin bir yay boyunca hareket ettirilmesine imkan tanir.
Format
XpYp düzleminde yay
G17 G02 (G03) Xp_ Yp_ R_ ( I_ J_ ) F_ ;
ZpXp düzleminde yay
G18 G02 (G03) Xp_ Zp R_ ( I_ K_ ) F_ ;
YpZp düzleminde yay
G19 G02 (G03) Yp_ Zp_ R_ ( J_ K_ ) F_;
Programlama6
4 /10
G17
G18
G19
G02
G03
Xp_
Yp_
Zp_
I_
J_
K_
R_
F_
XpYp düzlemi
ZpXp düzlemi
YpZp düzlemi
Dairesel interpolasyon Saat yönü (CW)
Dairesel interpolasyon Saat yönü tersi (CCW)
X ekseni komut degeri
Y eskeni komut degeri
Z eskeni komut degeri
Yay baslangiç noktasindan yay merkezine X eskeninde olan mesafe
(isareti ile birlikte)
Yay baslangiç noktasindan yay merkezine Y eskeninde olan mesafe
Yay baslangiç noktasindan yay merkezine Z eskeninde olan mesafe
Yay yariçapi isareti ile birlikte belirtilir
Yay boyunca ilerleme
G02 veya G03 kodu G1, G0 kodlari belirtilene kadar aktif olarak kalir. Yay bitis
noktasi koordinatlari hem mutlak hem de artimsal olarak da belirtilebilir. Buna
mukabil yay merkezi koordinatlari (I, J ve K) artimsal olarak belirtilir. Yay
yariçapinin arti veya eski isaretli belirtilmesine göre dairesel interpolasyon yönü
degismektedir.
Dairesel interpolasyonun degisik düzlemlerde kullanilma durumuna yardimci olmak
maksadiyla asagida bir kroki verilmistir.
Yay bitis noktasi koordinatlari Xp, Yp veya Zp degerleri ile belirtilir, ve G90 veya
G91 modunun durumuna göre artimsal veya mutlak olarak verilebilir. Artimsal
degerler yay baslangiç noktasindan gözlemlenen bitis noktasi koordinatlari olarak
belirtilir. Yay merkezi I, J ve K ile Xp, Yp ve Zp ‘ye uygun düsecek sekilde belirtilir.
Buna mukabil I, J ve K adreslerini takibeden sayisal deger bir vektör bilesenidir, ve
yay baslangiç noktasindan yay merkezine çizilen dogrunun bilesenlerine sahiptir ve
Programlama6
5 /10
daima artimsal degerler cinsinden belirtilir. I, J ve K degerleri dogrultusuna göre
isaretlere sahip olacak sekilde belirtilmelidir.
Eger I, J veya K degerlerinden herhangi bir tanesi sifir ise, bunlar belirtilmeden
geçilebilir. Xp, Yp veya Zp degerleri belirtilmedigi takdirde (bitis noktasi baslangiç
noktasi ile ayni oldugu durumda) ve yay merkezi I, J ve K degerleri ile belirtilir ise
takim 360 derecelik bir yay üzerinde kesme islemi yapar. (Tam daire).
Örnek Programlar- tam ve yarim
daire örnekleri
Örnek 2)Yarim daire isleme örnegi
Programlama6
6 /10
Yay ile yayin ihtiva ettigi yay merkezi arasindaki mesafe, I,J ve K kullanmak yerine
R yay yariçapi kullanilmak suretiyle de belirtilebilir. Bu durumda 180 dereceden
büyük bir yay üzerinde dairesel interpolasyon tatbik edilmekte ise, yay yariçapi
degerinin eksi isaretli olarak belirtilmesi gerekir. R yay yariçapi ile dairesel
interpolasyon yaptirma sirasinda eger Xp, Yp ve Zp degerlerinden hiçbiri belirtilmez
ise, yani yay bitis noktasi yay baslangiç noktasi ile ayni konumda bulunur ise, sifir
dereceli bir yay islenir. Eger 180 dereceye çok yakin bir yay üzerinde dairesel
interpolasyon yaptirilmak istenir ise, kontrol sistemi, yay merkezinin hesaplanmasi
durumunda yanlis sonuç verebilir. Bu durumda yay açisi 180 derece veya 180
dereceye çok yakin bir deger oldugunda, yay yariçapi cinsinden belirtmek yerine I, J
ve K vektörlerinin kullanilmasi suretiyle belirtmek saglikli olur.
G02 R; (Kesici takim hareket etmez)
Programlama6
7 /10
Örnek Çalisma- Su ana kadar görmüs oldugumuz kodlari kullanmak suretiyle bir
örnek parça üzerinde bu bahsetmis oldugumuz interpolasyon fonksiyonlarinin nasil
kullanilabilecegini görelim.
%;
O0001;
G17 G49 G40 G80 ;
G28 G91 Z0;
T1 M6 ;
G0 G54 G90 X-10.83 Y –17.34 S800 M3 ;
G43 Z5. H1 M8;
G0 Z-5. ;
G1 X151.64 Y13.74 F80;
G2 X176.47 Y96.68 R43.75 F60;
G1 X228.5 Y167.69 F80;
G1 X 86.83 Y 212.65 ;
G3 X-50.13 Y127.27 R103.45 F60;
G1 X-10.83 Y-17.34 ;
G0 Z50. M5;
G28 G91 Z0;
M30;
%
Programlama6
Program baslangici
Program no
Düzlem seçimi, takim boyu telafi iptali, takim
yariçap telafi iptali, çevrim iptali
Z eksenini sifira (takim degistirme konumu)
gönderme
Takim çagirma ve degistirme
Hizli hareket ile, G54 koordinat sisteminde (1
nolu is parçasi koordinat sistemi) takimi 1 nolu
pozisyona konumlandirma, is miline 800 devir
verme ve döndürme
Takim boyu telafisi vererek 5 mm mesafeye
yaklasma (Baslangiç noktasi)
Hizli hareket ile parça yüzeyinden 5 mm
derinlige dalma
2 noktasina dogrusal kesme hareketi ile git
3
noktasina
saat
yönünde
dairesel
interpolasyonla git
4 noktasina lineer interpolasyonla git
6 noktasina saat yönü tersi dairesel
interpolasyonla git
Takimi parça yüzeyinden 50 mm yukari çikar, is
milini durdur
Z eskenini sifira gönder (Takim degistirme
pozisyonu)
Program sonu, basa dön
8 /10
6.5 Helisel Interpolasyon (G02, G03)
G02 ve G03 komutlari, G17, G18 veya G19 ile seçilen düzlemde dairesel
interpolasyona ek olarak bu düzleme dik olan üçüncü eksende lineer hareketin ayni
anda yaptirilmasi suretiyle helisel interpolasyon fonksiyonu yerine getirir.
Komut formati
Xp Yp düzleminde helisel interpolasyon
G17 G02 (G03) Xp_ Yp_ R_ ( I_ J_ ) α _ F_ ;
Zp Xp düzleminde helisel interpolasyon
G18 G02 (G03) Xp_ Yp_ R_ ( I_ K_ ) α _ F_ ;
YpZp düzleminde helisel interpolasyon
G19 G02 (G03) Xp_ Yp_ R_ ( J_ K_ ) α _ F_ ;
α … Daiesel interpolasyon isleminin yapildigi düzeleme dik olan eksen
Helisel interpolasyonun programda kullanilmasi dairesel interpolasyon komutuna
sadece ek bir lineer eksen eklenmesi suretiyle kolayca yerine getirilebilir. Helisel
interpolasyonda F ile verilen ilerleme degeri dairesel yay üzerindeki ilerleme degeri
olarak belirtilmektedir. Bu sebeple lineer eksendeki ilerleme miktari
F x Lineer esken boyu / Dairesel yayin uzunlugu
Dairesel yay uzunlugu (2 x 3.14 x yay yariçapi) formulü ile kolaylikla bulunabilir.
393#4 parametresi ayarlanmak suretiyle helisel kesme isleminde lineer eksen hizinin
azami degeri #527 nolu parametre düzenlenmek suretiyle ayarlanabilir.
Helisel interpolasyonda takim yariçap telafisi sedece dairesel hareket için tatbik
edilebilir. Helisel interpolasyon kodunun kullanildigi blok içinde takim boyu
kompanzasyonu ve takim telafileri belirtilemez.
6.6 Sabit Adimli Dis Açma Operasyonu (G33)
Sabit adimli düz dis açma islemleri G33 kodu vasitasiyla yerine getirilebilir. Is miline
monte edilen pozisyon kodlayici gerçek zamanda is mili devrini okur. Okunan is mili
devri takima gerekli olan ilerlemeyi verebilmek için dakikadaki ilerleme degerine
dönüstürülür.
Genel olarak, bir vida açma islemi için dis islemi kaba pasodan finis pasoya ayni yol
takip edilmek suretiyle tekrarlanir. Dis açma islemi is miline monte edilen pozisyon
kodlayicinin CNC sistemine 1-dönüs sinyali vermesi suretiyle yerine getirileceginden
dolayi, dis açma islemi sabit bir noktada baslatilir ve diger verilecek kaba pasodan
Programlama6
9 /10
finis pasoya olan operasyonlar için is parçasi üzerindeki takim yolu degistirilmez. Not
edilmesi gerekir ki, is mili devri kaba paso isleminden finis paso islemine kadar sabit
kalmak zorundadir. Eger is mili devri sabit tutulmaz ise, dis açma islemi dogru sekilde
yerine getirilemez.
Genel olarak, servo sistemdeki v.b.
gecikmelerden dolayi, dis agzinda
ve sonunda adimlarin dogru
olmamasi gibi bir sonuç verebilir.
Bunu kompanze etmek amaciyla
gerekli dis boyundan büyük olan
bir dis boyunun programlanmasi
gereklidir.
Örnek : 1.5 mm adimli bir dis açmak için G33 Z10.0 F1.5 ; seklinde kodun
programlanmasi gerekir.
Asagidaki program örneginde G33 kodunun pratik uygulamalar için nasil
kullanilacagi gösterilmektedir. Görüldügü gibi G33 kodu ile dis açma operasyonu
oldukca zahmetli bir operasyon gerektirir. Buna mukabil bu tür bir operasyonun is
parçasi üzerinde yapilmasi gerekli ise (kilavuz açma isleminin tatbik edilemeyecegi
dislerde) bu zahmetten de kaçinilmasi imkansizdir. Takim imalatcilari bu isleme bir
alternatif olarak dairesel interpolasyonun kullanilmasi suretiyle dis açma isleminin
yerine getirilmesi için özel dis takimlari sunmaktadirlar. Bunun da hazir burada bahsi
geçmis iken deginilmesinde fayda vardir.
N110 G90 G00 X-200. Y-200. S50 M3;
N111 Z110. ;
N112 G33 Z40. F6.0 ;
N113 M19 ;
N114 G0 X-210. ;
N115 Z110. M0 ;
N116 X-200. ;
M3;
N117 G04 X5.0 ;
N118 G33 Z40. ;
N110, N111 is mili merkezi is parçasi merkezinde
pozisyonlandirilir ve is mili düz yönde döndürülür
N112 Ilk dis açma islemi gerçeklestirilir. Dis adimi 6 mm
N113 Is mili M19 kodu ile pozisyonlandirilir.
N114 Takim X eskeni dogrultusunda geri çekilir.
N115 Takim is parçasi yüzeyine dogru hizli hareket ile gönderilir ve program M00
kodu ile durdurulur. Gerekli görüldügünde takimin ayarlanmasi gereklidir.
N116 Ikinci dis açma islemi için hazirlik yapilir.
N117 Gerekli görüldügünde is milinin devrini alabilmesi için bir miktar bekleme
verilir.
N118 Ikinci dis açma operasyonu gerçeklestirilir.
Programlama6
10 / 10
7. Ilerleme Fonksiyonlari
Ilerleme fonksiyonlari takimin ilerleme miktarini kontrol eder. Iki adet ilerleme fonksiyonu vardir.
1. Rapid Traverse (Hizli Hareket). Programlama esnasinda G00 pozisyonlama kodu
ile takima operasyon yaptirilmak istendiginde takim CNC tezgahin 518..521 nolu
parametreleri ile belirtilen hizli ilerleme degeri ile hareket eder.
2. Kesme ilerlemesi. Takim programda F ile verilen ilerleme degeri cinsinden kesme
hareketi yapmak suretiyle hareket eder.
Her iki ilerleme fonksiyonunda ilerleme degeri operatör panelinde bulunan RAPID
OVERRIDE(Hizli Hareket Ayari) ve FEEDRATE OVERRIDE (Ilerleme degistirme)
anahtarlari vasitasiyla % degerleri cinsinden degistirilebilir.
Tezgahin programda verilen hareket degerlerini icra etmesi esnasinda takim hareketinden kaynaklanabilecek mekanik soklardan korumak amaciyla, takimin harekete
basladigi ve hareketinin bittigi noktada, ilerleme islemi otomatik olarak hizlandirilir
ve yavaslatilir .
Eger takim hareketinin kesme ilerlemesi ile yapildigi iki blok arasinda hareket dogrultusu degisirse, CNC kontrol sisteminden dolayi köse geçme islemi esnasinda köse bir
miktar yuvarlatilarak islenir.
Ayni sekilde dairesel interpolasyon sirasinda, radyal bir hata olusur. Asagida gösterilen yuvarlatilmis takim yolu ve takim yolundaki hata degeri ilerleme degerine
baglidir. Bu sebeple takimin programlanan yol üzerinden minimum hata ile gitmesini
temin etmek için ilerleme degerinin kontrol edilmesi gerekir.
Programlama7
1 / 12
Otomatik ivmelenme/yavaslama
Daha önce de belirtildigi gibi takim tezgahinda çok sayida eksen vardir. Bu eksenler
lineer hareketleri kontrol eden lineer eksenler ile döner hareketleri kontrol eden döner
eksenler olarak gruplandirilir. Her bir eksendeki deplasman miktari ayri bir deger
olarak bu eksene uygun düsen deger cinsinden atanir. Her bir eksen için ilerleme
degeri verilmez, bunun yerine tek bir deger verilir. Bu sebeple, ayni anda iki veya
daha fazla eksenin kontrol edilmesini gerekli kilan takim yolu hareketlerinde,
ilerlemenin her bir eksen üzerindeki etkisini incelemek gereklidir.
Ilerleme degerinin atanmasi asagida ilgili kisimlarda tanimlanmaktadir.
Programlama7
2 / 12
1) Lineer eksenin kontrol edilmesi gerekli oldugu durumlarda. Tek bir eksen veya
çok sayida eksenin ayni anda kontrol edildigi durumlarda dahi, F kodu ile verilen
ilerleme degeri takim ilerleme dogrultusunda lineer hiz olarak görev yapar.
Örnegin ilerleme degeri “f” olarak belirtilmis ve ayni anda hem X hem de Z
eskeni kontrol edilmek isteniyorsa
Sadece lineer eksenler kontrol
edilecegi zaman, programda kesme
ilerlemesi degerinin belirtilmesi
yeterlidir. Atanan ilerleme degeri
hareket miktarlarina göre lineer
eksenlerde bilesenlerine bölünür,
ve bu her bir eskene uygun düsen
ilerleme degeri ile eksenler kontrol
edilir.
Yukarida verilen örnekte,
X eskenindeki ilerleme degeri f x =
Y eksenindeki ilerleme degeri f y =
x
x2 + y2
y
x + y2
Seklinde kontrol sistemi tarafindan belirlenir.
2
×f
×f
2) Döner eksenin kontrol edilmesi gerektigi durumlarda. Döner eksenini kontrol
edilmesi gerekli ise, programda verilen ilerleme degeri döner eksenin dönme hizi
olarak görev yapar, baska bir deyisle açisal hiz. Neticede, takim ilerleme
dogrultusundaki kesme ilerlemesi, veya bir baska deyisle lineer hiz, dönme
merkezi ile takim merkezi arasindaki mesafeye göre degisir. Bu sebeple
programda döner eksen için ilerleme degeri verilecegi zaman bu mesafenin
dikkate alinmasi gereklidir.
Örnek: C döner ekseni için ilerleme degeri “f” ile belirtilmis ise (f degerinin birimi
derece/dakika )
Bu durumda takim ilerleme dogrultusunda kesme ilerlemesi (lineer hiz) elde etmek
için
Programlama7
3 / 12
fc = f ×
π ×r
180
Sonuçta, programda belirtilecek olan ilerleme degerinin
f = fc ×
180
π ×r
seklinde verilmesi gereklidir.
Dairesel interpolasyon fonksiyonu kullanildiginda ve takim lineer kontrol eksenleri
vasitasiyla daire çemberi üzerinde hareket ettirilmekte ise, takim ilerleme
dogrultusundaki ilerleme degeri, veya baska bir deyisle, tegetsel dorultudaki,
programda verilen ilerleme degeri olacaktir.
Örnek: Ilerleme degeri “f” olarak
belirtilmis ve X ve Y lineer
eksenlerinin
kontrol
edilmesi
suretiyle dairesel interpolasyon
yaptirilacak ise, bu durumda X ve
Y eskenlerindeki ilerleme degeri
takim hareketine göre degisecektir.
Buna mukabil, bileske hiz daima
“f” sabit degerinde tutulur.
3) Ayni anda hem döner hem de lineer eksen kontrol edilecek ise. NC sistemi lineer
ve döner eksenlerin kontrol edilip edilmeyecegine göre davranir. Döner eksen
kontrol edilecegi zaman, koordinat degerleri ile (A,B,C) verilen sayisal deger açi
degeridir ve F ile verilen ilerleme degerlerinin tamami lineer hiz degeri olarak
atanir. Baska bir deyisle, döner eksendeki 1° degeri lineer eksende 1 mm degerine
esitmis gibi yorumlanir. Neticede, ayni anda hem döner hem de lineer eksen
kontrol edilecek ise, F degeri ile atanan degerin bilesenleri (1) kisminda
bahsedilen gibi olacaktir. Bu durumda lineer esken kontrolunu temel alan hiz
bilesenlerinin hem büyüklügü hem de dogrultusu degismeyeceginden , döner
eksen kontrolunu temel alan hiz bilesenleri takim hareketine göre degisecektir
(boyutlari degismez). Bu sonuçta, bileske takim ilerleme dogrultusundaki ilerleme
takim yolu hareketine göre degisecegini ifade eder.
7.1 Hizli Ilerleme
G00 pozisyonlama komutu takimi hizli ilerleme degeri ile pozisyonlandirmada
kullanilir. Hizli hareketde, belirtilen ilerleme degeri sifir oldugunda ve servomotor
takim tezgahi imalatcisi tarafindan belirtilen belirli bir araliga (in position checkpozisyonlama bölgesi) ulastiktan sonra bir sonraki blogun islenmesine geçilir. (her bir
blokta pozisyonlama bölgesi 20#5 parametresi 1 yapilmak suretiyle devre disi
birakilabilir.
Programlama7
4 / 12
Hizli ilerleme degeri her bir esken için 518…521 parametreleri vasitasiyla belirtilir,
bu sebeple programda hizli ilerleme degerinin verilmesi gereksizdir. Hizli ilerleme
degeri operatör panelinde bulununan RAPID OVERRIDE anahtari ile isleme
operasyonu esnasinda % degeri cinsinden azaltilabilir. Bu % degerleri F0, 25, 50
ve100 seklindedir. F0 ilerleme degeri 523 nolu parametre vasitasiyla belirtilir ve
takimin hizli hareket modunda bu parametre ile belirtilen hizda hareket etmesinin
anahtar vasitasiyla kontrol edilmesi amaciyla kullanilir. Hizli ilerleme degeri ayni
zamanda programda kullanilan G00, G27,G28, G29, G30 veG60 kodlari için de
geçerlidir.
7.2 Kesme Ilerlemesi
Lineer interpolasyon (G01), dairesel interpolasyon (G02,G03) v.b. gibi kesme
islemlerinin yapildigi program bloklarinda ilerleme degeri F adresini takibeden sayisal
degerler vasitasiyla belirtilir. Kesme ilerlemesinde, bir önceki bloktaki ilerleme degeri
asgari seviyeye indirildiginde, bir sonraki blok icra edilir.
Üç farkli tipte çalisma modu vardir:
1) Dakikadaki ilerleme (G94). F degerinden sonra dakikadaki ilerleme degeri
belirtilir.
2) Devir basina ilerleme (G95). F degerinden sonra takimin is milinin her bir
dönüsündeki ilerleme degeri belirtilir.
3) F1 haneli ilerleme. F adresinden sonra istenen ilerleme degerine uygun düsen 1
haneli sayi degeri belirtilir.
Örnek:
G1 X100. Y100. F200; 200.0 mm/dak F200. Veya F200.000 ayni degerleri verir
G1 X100. Y100. F123.4 ; 123.4 mm/dak
G1 X100. Y100. F56.789 ; 56.789 mm/dak
Dakikadaki Ilerleme (G94)
Dakikadaki ilerleme degeri belirtildikten sonra, takimin dakikadaki ilerleme miktari F
adresinden sonra sayisal degerin belirtilmesi suretiyle verilir. G94 kodu modal bir
koddur. G94 bir kez belirtildigi zaman, G95 (devir basina ilerleme) kodu belirtilene
kadar geçerlidir. Tezgah
açildiginda dakikadaki ilerleme degeri geçerlidir. %10
luk artim degerleri ile
%0…%150 degerleri araliginda operatör panelinde
bulunan FEEDRATE OVERRIDE
anahtari vasitasiyla ilerleme
degeri degistirilebilir.
Programlama7
5 / 12
Devir Basina Ilerleme –Senkron ilerleme(G95)
G95 kodu belirtildikten sonra, her
bir is mili devrinde takimin
ilerleme miktari F adresinden sonra
bir sayisal degerin belirtilmesi
suretiyle direkt olarak belirtilebilir.
G95 kodu modal bir koddur. G95
bir kez belirtildiginde G94 kodu
belirtilene kadar aktif olarak kalir.
Is mili devri çok düsük oldugu zaman, ilerleme degerinde dalgalanma olusur. Is mili
devri ne kadar düserse ilerleme degerindeki dalgalanma da o kadar fazla olur.
Tezgah parametrelerinin (527) ayarlanmasi suretiyle azami ilerleme degeri (mm/dak )
cinsinden en yüksek degeri olan bir degerde kisitlanabilir. Syntex Seiki isleme
merkezinde bu deger 5 m/dak’dir.
F1 Haneli Ilerleme
F kodundan sonra 1…9 arasinda tek haneli bir tam sayi belirtildiginde, 788…796
parametreleri arasinda belirtilmis olan ve bu sayiya uygun düsen ilerleme degeri
ilerleme degeri olarak alinir. Eger programda F0 seklinde belirtilir ise, hizli ilerleme
degeri göz önüne alinir.
Mevcut durumda seçilen numaraya uygun düsen ilerleme degeri, makina operatör
panelinde bulunan F1-DIGIT FEEDRATE anahtarinin konumu degistirilmek ve sonra
tamburun döndürülmesi suretiyle artirilip azaltilabilir.
Tamburun her bir ölçegindeki artim ve azaltim birimi ∆F asagidaki sekilde hesaplanir.
∆F =
Fmax
100 X
Fmax: 583 nolu parametre ile ayarlanan F1-F4 için ilerlemenin üst degeri veya 584
nolu parametre ile ayarlanan F5-F9 için ilerlemenin üst degeri
X : 1-127 arasinda belirtilebilen ve 216 nolu parametrede kaydedilen herhangi bir
deger
Ayarlanan veya degistirilen ilerleme degeri tezgah kapansa dahi hafizada kalir. CRT
ekraninda geçerli olan ilerleme degeri gösterilir.
Ilerlemenin azami degeri
Her bir eksen için geçerli olabilecek ilerlemenin azami degeri 527 nolu parametre ile
belirlenebilir.
Programlama7
6 / 12
7.3 Kesme Ilerlemesinin Kontrolu
Kesme ilerlemesinin kontrolu asagidaki tabloda açiklanmaktadir.
Fonksiyon ismi
G kodu
G kodunun geçerliligi
Tam durma
G09
Sadece belirtilen bloklarda
geçerlidir
Tam durma
G61
Bir kez belirtildiginde,
G62,G63,G64 kodu belirtilene
kadar geçerlidir.
Kesme modu
G64
Otomatik iç köse asma
Iç dairesel
kesme
ilerleme
degisimi
Otomatik köse asma
Kilavuz modu
kadar geçerlidir.
G63
kadar geçerlidir.
G62
kadar geçerlidir.
-
Bu fonksiyon sadece kesici
takim yariçap kompanzasyon
modunda geçerlidir ve G
kodunu dikkate almaz.
Tanimlama
Takim
blogun
bitis
noktasinda yavaslatilir, ve
pozisyonlama araligi kontrol
edilir. Sonra bir sonraki blok
icra edilir.
Takim
blogun
bitis
noktasinda yavaslatilir ve
pozisyonlama araligi kontrol
edilir. Sonra sonraki blok
ayni sekilde icra edilir.
Takim
blogun
bitis
noktasinda yavaslatilir, fakat
hemen sonraki blok icra
edilir.
Takim
blogun
bitis
noktasinda yavaslatilir, fakat
hemen sonraki blok icra
edilir.G63
belirtildiginde,
FEEDRATE OVERRIDE ve
FEED HOLD anahtar ve
butonu geçersiz kalir.
Kesici takim kompanzasyonu
sirasinda takim iç köse
isleme operasyonu yapmakta
ise,
kesme
ilerlemesi
degistirilerek
birim
zamandaki kesme miktarinin
istenen yüzey kalitesinin
korunmasini saglama için
sabit tutuulmasi saglanir.
Iç dairesel kesme isleminde
ilerleme degeri degistirilir.
Pozisyonlama araliginin (in-position check) amaci, servomotorun belirtilen araliga
ulasip ulasmadigininin kontrol edilmesidir. Bu deger takim tezgahi imalatcisi
tarafindan belirtilir. Pozisyonlama araligi 21#5 parametresinin 1 yapilmasi suretiyle
iptal edilebilir.
Iç köse açisi θ : 2° ≤ θ ≤ α ≤ 178° α bir ayar degeridir.
Format:
Tam durma
Programlama7
G09 Xp Yp Zp ;
G61;
Kesme Modu G64;
Kilavuz Modu G63 ;
Otomatik köse asma G62;
7 / 12
Tam Durma Kontrolu (G09)
Takim ilerlemesi ani degistiginde makinadaki soklarin hafifletilebilmesi ve köse
isleme operasyonlari enasinda yuvarlatmalardan korunmak için, makinanin ilk
hareketin sonunda hareketini yavaslatip durduktan sonra pozisyonlama araligi kontrol
edilip, bir sonraki harekete bundan sonra geçilmesi gerekir. Tam durma kontol
fonksiyonu bu amaçla tasarlanmistir.
Tam durma kontrol komutu sadece kesme islemlerinin yapildigi bloklarda (G01, G02
veG03) ve sadece belirtildigi blokta geçerlidir.
Örnek program:
N001 G09 G01 X100.0 F150 ; Bir sonraki bloktaki hareket, makina yavaslayip
durduktan sonra pozisyonlama araligi kontrol
edildikten sonra icra edilir.
N002
Y100.0 ;
Tam durma kontrolu sonucu
Tezgah açildiginda G64 modu geçerlidir.
Detayli tanimlama.
Kesme ilerlemesi yavaslama kontrolu ile blok baglantisi
Programlama7
8 / 12
Sürekli kesme ilerlemesi komutu
Yukarida gösterilen iki sekilde Lc: Pozisyonlama araligi ve Tc: Kesme ilerlemesi
ivmelenme/yavaslama zaman sabiti olarak tanimlanmaktadir.
Kesme ilerlemesinin kontrol edildigi tam durma kontrol modunda, pozisyonlama
araligi parametre vasitasiyla belirtilebilmektedir. Bu pozisyonlama araligi is
parçasinin köselerinin islenmesi esnasinda olusabilecek yuvarlatma hatasinin
parametre ile verilen degere kadar azaltilmasina yardimci olur.
Çevrimlerde tam durma kontrol isleminin yapilmasi
programlarinda G09 kodunun kullanilmasi gereklidir.
isteniyorsa,
çevrim
Köse yuvarlatmalarindan kurtulmak için pozisyonlama araligi sifir olarak ayarlanir
veya iki kod blogu arasinda G04 kodu ile bir miktar bekleme verilir.
Tam Durma Kontrol Modu (G61)
G09 kodu ile sadece belirtildigi blokta geçerli iken, G61 kodu ile yapilan tüm kesme
islemlerinde tam durma kontrolunun yapilmasi saglanabilir. Bu kod G62, G63 veya
G64 kodu belirtilene kadar geçerlidir.
Iç Köselerde Otomatik Asma-Ilerlemeyi yavaslatma (G62)
Kesici takim yariçap kompanzasyonu ile birlikte, bu fonksiyon iç köselerin islenmesi
sirasinda, ilerleme degerini otomatik olarak yavaslatmak suretiyle takimin yükünü
azaltir. G40, G61, G63 veya G64 kodlari belirtilene kadar bu fonksiyon geçerlidir.
Komut formati:
G62 ;
Dört farkli tipte iç köse vardir.
Iç köse açisi θ : 2° ≤ θ ≤ α ≤ 178° α bir ayar degeridir. θ degeri 215 nolu parametre
ile belirtilir.
Programlama7
9 / 12
Fonksiyonun tanimlanmasi
Iç köse isleme operasyonlari sirasinda, paso miktari artar ve takima büyük bir yük
tatbik edilir. Bunu hafifletmek amaciyla, köse geçme islemi sirasinda ilerleme degeri
belirtilen bir aralikta otomatik olarak azaltilir ve böylece takimdaki yük de kösenin
islenmesi sirasinda azaltilmis olur. Buna ragmen, bu fonksiyon sadece finis isleminin
tatbik edilecegi durumlarda geçerlidir.
Programlama7
10 /12
Otomatik köse asma fonksiyonu tatbik edilmedigi zaman, takim (1) à (2) à (3)
yolunu takip ederek kesme islemi yaptiginda (3) noktasindaki paso miktari S ile
belirtilen bölge kadar artar ki buda takim yükünü otomatikman artirmis olur.
Otomatik köse asma fonksiyonu tatbik edildigi zaman, Ci yavaslama araligi boyunca
ilerleme degeri otomatik olarak yavaslatilir.
Iç köselere radyus verme islemi sirasinda otomaitk köse asma fonksiyonunun etkisi
Bir köse iç köse olarak
belirlenmis ise, iç köse öncesi
ve iç köse sonrasi ilerleme
degeri
otomatik
olarak
yavaslatilir. Ls ve Le mesafeleri, iç kösede ilerleme
degerinin azaltildigi, takim merkezi boyunca kösenin kesistigi noktadan olan
mesafelerdir. Ls ve Le degerleri 580 ve 581 nolu parametreler vasitasiyla belirtilir.
Programlanan yol iki yaydan
ibaret ve eger baslangiç ve bitis
noktalari ayni kuadrant içinde
veya
yanyana
kuadrantlar
kalmakta ise ilerleme degeri
yavaslatilir.
Programlama7
11 /12
Yay üzerinde (2)
programi göz önüne
alindiginda, ilerleme
degeri a noktasindan
b noktasina kadar ve
c
noktasindan
d
noktasina
kadar
yavaslatilir.
Ilerleme degerinin yavaslatma miktari 214 nolu parametre ile belirtilir. Yavaslama
degeri ayni zamanda dry run ve F1 haneli belirtimde de geçerlidir.
Dakidaki ilerleme (G94) modunda gerçek ilerleme degeri
F x (iç köselerdeki ilerleme degeri yüzdesi) x ilerleme degistirme yüzdesi
7.4 Bekleme (G04 veya G4)
Format: G04 X_ ; veya G04 P_;
X_ : Desimal noktanin kullanilmasi suretiyle zaman belirtme (sn)
P_ : Desimal nokta kullanilmadan zaman belirtme (milisaniye)
Bekleme kodu verilmek suretiyle, bir sonraki blogun icrasi bekleme kodu ile verilen
zaman degeri kadar geciktirilir. Ek olarak, ayni sekilde G62 modu sirasinda tam bir
kontrol yapmak amaciyla bekleme kodu verilebilir.
Bekleme degeri saniye cinsinden belirtilecegi durumunda X degerinin alacagi deger
0.001 … 9999.9999 araligindadir. Bekleme degeri milisaniye cinsinden verilmekte
ise, P degerinin alabilecegi deger 1…99999999 araligindadir.
Genel olarak bekleme fonksiyonu delik delme islemleri esnasinda delik dibinin hassas
çikmasi için takima bir miktar bekleme verme veya köse isleme operasyonlarinda
yuvarlatma degerinden kaçinmak için ilk hareket blogundan sonra bir miktar ilerleme
verme seklinde kullanilabilmektedir.
Örnek:
…
G01 X100. Y50. ;
G04 X1.5; veya G04 P1500;
G01 X120. Y60. ;
…
…
Programlama7
12 /12
8. Koordinat Sistemi Belirtme Fonksiyonlari
8.1 Koordinat Kelimeleri ve Kontrol Eksenleri
Standart olarak kontrol edilebilen üç eksen, ek eksenler eklenmek suretiyle artirilabilir.
(Kontrol edilebilecek azami eksen sayisi makina özelliklerine göre degisir. Daha detayli
bilgi tezgah imalatcisi firmanin kullanim kilavuzlarindan temin edilebilir.) Isleme
dogrultulari buna göre belirtilir ve önceden belirlenen alfabetik kontrol karakterleri bu
amaçla kullanilir.
8.2 Makina / Is Parçasi / Yerel Koordinat Sistemleri
Makina koordinat sistemi makinada sabitlenmistir ve makina tarafindan belirlenen
pozisyonlari belirtir. Yani makinanin yapacagi tüm temel hareketler bu makina koordinat
sistemi baz alinarak yapilir. Is parçasi koordinat sistemleri (fikstür telafileri)
programlamada yardimci olmasi amaciyla kullanilir ve bu sistemlerde is parçasindaki
referans noktasi koordinat sifir noktasi olarak ayarlanir. Yerel koordinat sistemi ise is
parçasi koordinat sistemi üzerinde yaratilir ve isleme operasyonlari esnasinda
programlamayi kolaylastirmak amaciyla kullanilir.
Programlama8
1 /13
8.3 Makina Sifir Noktasi ve 2nci, 3ncü ve 4ncü Referans (Sifir) Noktalari
Makina sifir noktasi makina için referans görevi görür. Bu makinaya özgü bir noktadir ve
sifira gönderme operasyonu ile belirlenmektedir.
Ikinci, üçüncü ve dördüncü sifir noktalari makina koordinat sistemini temel alarak makina
imalatcisi tarafindan öncelikli olarak parametreler ile ayarlanan sifir noktalaridir.
Programlama8
2 /13
Makina koordinat sistemine göre parametrelerin ayarlanmasi suretiyle azami dört adet
sifir pozisyonlari belirtilebilir. Belirtilecek olan ilk referans pozisyonu makina sifir noktasi
olmalidir.
8.4 Makina Koordinat Sistemi
Makinaya özgü olan ve makina için referans vazifesi gören nokta makina sifir noktasi
olarak adlandirilir. Her bir tezgah için makina sifir noktasi takim tezgahi imalatcisi
tarafindan tesbit edilir. Makina sifir noktasi ilk referans(sifir) pozisyonu ile çakisir. Makina
sifir noktasini orijin alarak olusturulan koordinat sistemi makina koordinat sistemi olarak
adlandirilir. Makina koordinat sistemi tezgah açildiktan sonra tezgahi referans (sifir)
noktalarina göndermek suretiyle ayarlanir. Makina koordinat sistemi bir kez ayarlandiktan
sonra, bu koordinat sistemi tezgah kapatilana kadar aktif olarak kalir.
Makina koordinat sistemi makina tarafindan belirlenen (takim degistirme pozisyonu,
eksen kurs pozisyonlari) pozisyonlar için kullanilir. G53 kodu kullanilmak suretiyle takim
makina koordinat sisteminde, G53 kodu ile verilen koordinat degerlerine hareket
ettirilebilir.
Makina koordinat sistemini temel alan bir komut belirtildigi zaman, takim hizli hareket ile
hareket eder. G53, makina koordinat sistemini seçmede kullanilan tek-belirtimli bir Gkodudur ve sadece belirtildigi blok içinde geçerlidir. G53 kodu ile koordinat degerleri
G90 mutlak kod sistemi ile verilir, G91 artimsal kod sistemi ile verilen koordinatlar iptal
edilir. Takim makinaya özgü bir noktaya, örnegin takim degistirme pozisyonu, hareket
ettirilecegi zaman, hareketler G53 makina koordinat sistemine göre programlanmalidir.
G53 kodu belirtilmeden evvel, takim yariçap kompanzasyonu ve takim boy
kompanzasyonu ve takim telafileri iptal edilmelidir. Makina koordinat sisteminin G53
kodu belirtilmeden evvel ayarlanmasi gerekli oldugundan dolayi, tezgah açildiktan sonra
en az bir kez manual sifira gönderme operasyonu veya G28 kodu ile otomatik sifira
gönderme operasyonunun yerine getirilmesi gerekir.
Komut Formati:
(G90) G53 Xp Yp Zp α
α;
(Burada α degeri ek eksendir)
Tezgah açildigi zaman, referans noktasina gitme fonksiyonu ile tezgah referans
noktalarina gönderildiginde makina koordinat sistemi otomatikmen ayarlanir. G92 kodu
kullanilarak makina koordinat sistemi degistirilemez. G53 kodu sadece belirtildigi blokta
geçerlidir. G91 artimsal deger modunda, G53 kodu kullanildigi zaman tezgah makina
koordinat sistemi yerine geçerli olan koordinat sisteminde artimsal hareket yapar. G53
Programlama8
3 /13
kodu belirtildigi durumda takim yariçap telafileri iptal edilmez. Birinci referans noktasi
koordinatlari makina koordinat sistemi orijin noktasindan birinci referans noktasina olan
koordinat degerleridir ve parametreler ile bu degerler belirtilir.
8.5 Referans noktasina (Sifir Noktasi) gitme (G28,G29)
Belirtilen eksene ait ara noktadan geçmek suretiyle takimlar referans noktasina otomatik
olarak gönderilebilir. Ayni sekilde belirtilen eksene ait ara noktadan geçmek suretiyle
takimlar referans noktasindan baslangiç noktasina otomatik olarak hareket ettirilebilir.
Referans noktasina gitme islemi tamamlandiginda, islemin tamamlandigini gösteren lamba
yanar. Referans noktasina gitme kontrol fonksiyonu olan G27 kodu, takimin gerçekten de
referans noktasina gidip gitmedigini kontrol eder. Eger takim referans noktasina dogru
bir sekilde gönderilmis ise, eksene ait olan sifir lambasi yanar. Atanan eksenler G0 ile
belirtilen ara noktaya pozisyonlandirildiktan sonra, eksen 1nci referans noktasina hizli bir
sekilde gönderilir. G29 kodunda, eskenler ilk olarak G28 veya G30 kodu ile belirtilen ara
noktada ilk olarak pozisyonlandirilir ve sonra G29 kodu ile verilen konuma G0 ile
gönderilir.
Komut formati
G28 X x1 Yy1 Zz1; (Otomatik sifira gitme)
G29 Xx2 Yy2 Zz2 ; (Baslangiç noktasina geri dönme)
G28 kodunun esdegeri su sekildedir.
G00 X x1 Yy1 Zz1;
G00 X x3 Yy3 Zz3;
Bu takdirde, x3, y3, z3 degerleri referans noktasi koordinatlaridir ve bu degerler makina
koordinat sisteminde olan mesafeler cinsinden parametreler vasitasiyla belirtilir.
G29 kodunun esdegeri su sekildedir.
G00 X x1 Yy1 Zz1; (Takim referans noktasindan ara noktaya pozisyonlandirilir)
G00 X x2 Yy2 Zz2; (Takim ara noktadan baslangiç noktasina pozisyonlandirilir)
Programlama8
4 /13
Bu durumda G28 ve G30 kodlari ile kullanilan x1,y1,z1 koordinatlari ara nokta
koordinatlaridir. Pozisyonlama noktasindaki ara nokta koordinatlari pozisyonlama
koduna baglidir (G90 veya G91). Eger daha önceden iptal edilmemis ise referans
noktasina gitme islemi sirasinda takim boyu kompanzasyon telafisi iptal edilir.
Ara noktaya ve referans noktasina hareketler esnasindaki pozisyonlama hizli hareket ile
yapilir. Bu sebeple emniyet için, takim yariçap kompanzasyonu, takim boyu
kompanzasyonu bu komut icra edilmeden evvel iptal edilmelidir. CNC sisteminde ara
nokta koordinatlari olarak kaydedilen koordinatlar sadece G28 kodunda belirtilen eksen
için saklanir. Diger eksenler için daha önceden belirtilen koordinatlar kullanilir.
Örnek: G28 G91 Z0. ; (kodu ile gene olarak isleme merkezlerinin çogunda bu kod
kullanilir, takim degistirme pozisyonuna –sifir noktasi – takim gönderilir.)
Mutlak pozisyon kodlayici olmayan CNC sistemlerinde, ilk, ikinci, üçüncü ve dördüncü
sifir noktalarina gitme islemi, G28 kodu ile sifira gitme veya manual olarak sifira gitme
islemi yerine getirildikten sonra yapilabilir. Genel olarak otomatik takim degistirici
pozisyonu sifir noktasindan farkli bir yerde ise, G30 kodu kullanilarak takim bu noktaya
gönderilir.
Genel olarak, G29 kodu ile sifir noktasindan geri dönme islemi G28 veya G30 kodu
kullanildiktan hemen sonra yaptirilir. Artimsal degerler G29 kodu ile birlikte kullanildigi
durumda, komut degerleri ara noktadan olan artimsal koordinat degerlerini belirtir. G28
kodu ile ara nokta kullanilarak takim referans noktasina vardiktan sonra is parçasi
koordinat sistemi degistirildiginde, ara nokta da yeni belirtilen koordinat sistemine kayar.
Eger bundan sonra G29 kodu verilmis ise, yeni kaydirilan koordinat sistemi ara noktasi
boyunca takim komut olarak verilen pozisyona hareket eder. Ayni operasyonlar G30
kodu ile de yerine getirilir. G27 kodu takim hizli ilerleme degeri ile pozisyonlandirir. Eger
takim referans noktasina ulasirsa, referans noktasina gitme lambasi yanar. Bununla
birlikte takim tarafindan gidilen nokta referans noktasi degilse, No 92 alarmi olusur.
Makina kilitleme anahtari ON konumunda iken sifira gönderme islemi yaptirilmak
istenirse, takim otomatik olarak referans noktasina gönderilse dahi sifira gönderme
isleminin tamamlandigini gösteren lamba yanmaz. Bu durumda, takimin referans
noktasina varip varmadigi G27 kodu belirtilse dahi kontrol edilmez.
Tezgah açildiktan sonra manual olarak sifira gönderme islemi yaptirilmadan G28 kodu ile
otomatik sifira gönderme islemi yaptirilacagi zaman, ara noktadan olan hareket manual
olarak sifira gönderme isleminde olan hareketin aynisi olur. Bu durumda, takim referans
noktasina (No:3 #0 dan #3) parametreler ile belirtilen dogrultularda gider. Bu sebeple
belirtilen ara noktanin referans noktasina gitme isleminin yapilabilecegi bir nokta olmasi
gereklidir.
Telafi modunda, G27 kodu ile varilacak olan pozisyon takim telafi degerinin eklenmesi
suretiyle elde edilen pozisyondur. Bu sebeple, telafi degerinin eklenmesi ile elde edilen
pozisyon referans pozisyonu degil ise, sifira gitme lambasi yanmaz, bunun yerine alarm
gösterilir. Genel olarak, G27 kodu kullanilmadan evvel takim telafisinin iptal edilmesi
gereklidir.
Programlama8
5 /13
8.6 Ikinci, Üçüncü, Dördüncü referans (sifir) noktasina gitme (G30)
Ikinci, üçüncü, dördüncü referans noktasina gitme islemi G30 P2 (P3 veya P4) kodu
kullanilarak yerine getirilebilir.
Komut formati
G30 P2 (P3 veya P4) X x1 Yy1 Zz1 ;
Ikinci, üçüncü ve dördüncü sifir noktasina gitme islemi P2, P3 veya P4 ile belirtilir.
Herhangi bir P kodu belirtilmedigi takdirde ikinci referans noktasina gitme islemi yerine
getirilir.
Refarans noktasina gitme isleminde oldugü gibi, ikinci, üçüncü ve dördüncü referans
noktasina gitme islemlerinde de öncelikli olarak takim x1, y1 ve z1 koordinat degerleri ile
belirtilen ara noktada pozisyonlandirilir ve sonra bu referans noktalarina gidilir. Ikinci ,
üçüncü ve dördüncü sifir noktalari makinaya özgü bir fonksiyondur ve bu sebeple
öncelikli olarak makina kullanim kilavuzunun kontrol edilmesi gereklidir.
Ikinci, üçüncü ve dördüncü sifira gitme isleminden hemen sonra G29 kodu verilmis ise,
bu sifira gönderme islemlerinde kullanilan ara nokta G29 kodu ile de ayni nokta olarak
kullanilir.
Programlama8
6 /13
8.7 Is Parçasi Koordinat Sisteminin Belirtilmesi
Is parçasi koordinat sistemi asagida belirtilen üç metoddan biri vasitasiyla belirtilebilir.
1) G92 kullanilmak suretiyle is parçasi koordinat sisteminin belirtilmesi. Programda G92
kodundan sonra belirtilecek koordinat sistemi orijin noktasina göre takimin koordinat
degerlerinin verilmesi suretiyle belirtilebilir.
2) Otomatik Koordinat Sistemi Belirtme. No 10#7 parametresi öncelikli olarak 1
seklinde ayarlanmis ise, sifir noktasina gönderme islemi manual olarak yapilir
yapilmaz koordinat sistemi otomatik olarak ayarlanir.
3) Klavye ve ekran kullanilmasi suretiyle öncelikli olarak yapilan ölçüm degerlerinin
(telafi) “fikstür telafilri” kismina girilmesi suretiyle. Bu yöntem kullanilmak suretiyle is
parçasi koordinat sistemleri öncelikli olarak program çalismaya geçmeden evvel
operatör vasitasiyla girilebilir.
G92 kodu ile Koordinat Sistemi Belirtme
Is parçasi koordinat sistemi takimdaki özel bir noktanin, genel olarak takim ucu,
belirtilecek koordinat sistemine göre hangi koordinat degerlerinde oldugunun G92 kodu
ile birlikte belirtilmesi suretiyle verilir. Buna göre G92 kodu ile verilen koordinat
degerlerinin orijin noktasi is parçasi koordinat sisteminin orijin noktasi olarak alinir. G92
kodu program içinde belirtildigi zaman, mutlak koordinat sistemi ve mevcut pozisyon
gösterge degerleri makina hareket ettirilmeksizin atanan degerler olarak yeni degerler
olarak belirtilir.
Komut Formati:
G92 Xp Yp Zp ;
Bu kod ile belirtilen koordinat degerlerinin orijin noktasi yeni program sifiri olarak alinir.
Uygun koordinat sistemine dönüs islemi, MANUAL/ABSOLUTE anahtari OFF
konumuna alinmak suretiyle eksenler manual olarak hareket ettirilmek suretiyle sistem
kaydirilmis ise
1) Kaydirilmis olan koordinat sistemi geçerli olacak sekilde Referans noktasina
gönderme islemini yerine getiriniz.
2) Sonra G92 G53 X0 Y0 Z0 ; komutlarini veriniz. Bu komutlar hem is parçasi
koordinatlarini hem de koordinat sistemi göstergesindeki telafi degerlerinin mevcut
konumlarini ayarlayacaktir.
Eger G92 kodunun oldugu blokta bir S kodu G96 kodu modal durumda iken verilmis ise,
S komutu is mili devrinin azami degerinin verilecekmis gibi algilanir.
Programlama8
7 /13
Otomatik Koordinat Sistemi belirtme
CNC tezgah açildiktan sonra tezgah ilk olarak sifir noktalarina gönderildiginde, bu
fonksiyon CRT ünitesinde öncelikli olarak girilmis olan parametre degerlerini baz alarak
koordinat sistemlerini yaratir. Burada yaratilan koordinat sistemlerine göre gerçek isleme
programi yaratilir. Bu fonksiyon ile yaratilan koordinat sistemleri
1) Makina koordinat sistemi
2) Is parçasi koordinat sistemleri (G54…G59) seklindedir.
Programlama8
8 /13
NC sistemde ayarlanan parametrelerin hepsi, temel olarak bu koordinat sistemlerinin
makina koordinat sistemine göre olan konumlarini temel alir. Bu sebeple ilk referans
noktasina gitme islemi sirasinda, makina koordinat sisteminin referans noktasina göre
hangi konumda oldugunun öncelikli olarak parametreler vasitasiyla ayarlanmasi gereklidir.
Is Parçasi Koordinat Sistemi Seçimi (G54…G59)
Is parçasi koordinat sistemleri is parçasi isleme programlarinin kolay yapilmasini temin
etmek için kullanilir ve is parçasi üzerindeki herhangi bir nokta program yazimi sirasinda
referans noktasi olarak alinir ve program koordinatlari bu referans noktasina göre verilir.
Bu komutlar (G54…G59) takimin is parçasi koordinat sistemindeki pozisyonlara hareket
ettirilmesini saglar. 6 adet koordinat sistemi (G54…G59) vasitasiyla programlama islemi
yerine getirilebilir. Bu koordinat sistemi ile seçme islemi yapildiginda mevcut konumdaki
koordinat sistemi iptal edilir ve yeni seçilen koordinat sistemine göre takim hareketleri
programlanir.
G54 den G59’a kadar olan herhangi bir G kodu ile, atanan eksenlere ait olan takim
yariçap kompanzasoyn degerleri koordinat sistemi seçme islemi yapilsa dahi iptal edilmez.
Tezgah açildiginda G54 koordinat sistemi otomaitk olarak seçilir.G54 den baslayip G59’a
kadar olan is parçasi koordinat sistemi seçiminde kullanilan G kodlari modal kodlardir.
Koordinat sistemi seçim islemi G54..G59 kodlarindan herhangi biri yapildiktan sonra,
G92 kodu ile yeni koordinat sistemi verilmek istendiginde koordinat sistemi kayar. Is
parçasi koordinat sistemine ait olan telafi degerleri makina koordinat sistemine göre olan
mesafeler cinsinden belirtilir.
Programlama8
9 /13
Is parçasi koordinat sisteminin telafi degerleri, bir çok kez degistirilebilir. (bunlar ayni
zamanda G10 L2 Pp1 Xx1 Yy1 Zz1 kodu ile de degistirileiblir. ). G54 (is parçasi
koordinat sistemi 1) modunda G92 kodu ile atanmak suretiyle yeni bir is parçasi
koordinat sistemi 1 yaratilabilir. Ayni esnada, diger is parçasi koordinat sistemleri, 2’den
6’ya kadar (G55…G59), paralel olarak kayacaktir ve 2’den 6’ya kadar olan yeni koordinat
sistemleri düzenlenmis olur.
Yeni is parçasi sifir noktasindan, is parçasi koordinat sistemine esdeger miktar kadar
sapan bir imajiner makina koordinat sistemi olusturulur.
Imajiner makina koordinat sisteminin ayarlanmasi suretiyle, is parçasi koordinat sistemi
telafi miktari kadar makina koordinat sisteminden sapan yeni is parçasi koordinat sistemi
olusturulur. Tezgah açildiktan sonra manual sifira gönderme islemi veya G28 kodu ile
sifira gönderme islemi tamamlandiktan sonra, parametre ayarlari ile uygun olacak sekilde
makina koordinat sistemi ve is parçasi koordinat sistemleri otomatik olarak olusturulur.
Programlama8
10 /13
Örnek 2) Asagidaki sekilde gösterilen tezgah tablasi üzerine iki adet farkli is parçasi
yerlestirilmis ve her iki parça üzerinde olan deliklerin 9.8 mm matkap kullanilmak
suretiyle programin yazilmasi istenmektedir. Her iki parçaya ait koordinat sistemleri (G54
ve G55)’nin öncelikli olarak program yazilmadan evvel telafi degerlerinin verildigini kabul
ederek programin yazilmasi istenmektedir. Ayni sekilde takim boyu telafileri de önceden
tesbit edilip, degerlerin telafi sayfasinda girilmesi islemi tamamlanmis olsun ve 9.8 mm
matkap için 1 nolu takim telasifinin kullanilacagini farzedelim.
%
O 0001
G28 G91 Z0 ;
(takim degistirme pozisyonuna gitme)
T1 M6 ;
(takim degistirme)
G0 G54 G90 X0 19.28 Y0. S1200 M3 ; (ilk is parçasi koordinat sisteminde G54 ilk delige
takimi pozisyonlandirma, is milini döndürme)
G43 Z50. H01 ;
(Takim boyu telafisi verme)
G0 Z3. M8 ;
(Emniyet noktasina yaklasma, suyu açma)
M98 P2;
(Alt program #2 çagirma);
G0 X0 Y19.28 ;
(Ikinci delige pozisyonlandirma)
M98 P2 ;
(Alt program #2 çagirma)
G0 X-19.28 Y0.;
(Üçüncü delige pozisyonlandirma)
M98 P2 ;
G0 X0. Y-19.28 ;
(Dördüncü delige pozisyonlandirma)
M98 P2;
G0 G55 X25.185 Y14.910; (Ikinci koordinat sisteminde G55 ilk delige pozisyonlandirma)
M98 P2;
G0 X-25.185 Y14.910;
(Ikinci delige pozisyonlandirma)
M98 P2;
G0 X-25.185 Y-14.910 ; (Üçüncü delige pozisyonlandirma)
M98 P2 ;
G0 X25.185 Y-14.910 ;
(Dördüncü delige pozisyonlandirma)
M98 P2 ;
G0 Z50. M5 ;
(Takimi geri çekme, is milini durdurma)
G28 G91 Z0. M9;
(Suyu kapama, sifir noktasina gitme)
M30 ;
(Program sonu)
%
O2 ;
(Delik delme alt programi)
G1 Z-20. F80; (Kesme ile 20 mm derinlige git)
G04 X1.;
(1 sn bekle)
G0 Z3.;
(Hizli hareket ile parça yüzeyinden 3 mm yukari çik)
M99;
(Alt program sonu)
Programlama8
11 /13
8.8 Yerel Koordinat Sistemi (G52)
Is parçasi koordinat sisteminde bir program yazilmakta iken, programlamayi
kolaylastirmak amaciyla yardimci bir koordinat sistemi olusturulabilir. Böyle bir koordinat
sistemi Yerel Koordinat Sistemi olarak adlandirilir ve bu yerel koordinat sisteminin
belirtildigi bloktan sonraki program koordinatlari yerel koordinat sistemi referans alinmak
suretiyle verilir. Ana is parçasi koordinat sistemine dönmek için yerel koordinat
sisteminin iptal edilmesi gereklidir.
Komut formati
G54 (G55…G59) G52 X x1 Y y1 Z z1; Yerel koordinat sisteminin olusturulmasi
G54 (G55…G59) G52 X0 Y0 Z0; Yerel koordinat sisteminin iptal edilmesi
G52 kodu ile verilen koordinat sistemi yeni bir G52 kodu ile koordinat sistemi
tanimlanana kadar geçerlidir. Bu kod özellikle is parçasi koordinat sistemini
degistirmeden is parçasi üzerindeki programlanan koordinatlarin daha kolay bir sekilde
programlanmasinda yardimci olur. Burada verilen x1, y1 ve z1 koordinat degerleri geçerli
olan is parçasi koordinat sistemine göre yerel koordinat sisteminin koordinatlaridir.
Yerel koordinat sistemini iptal etme kodu G54 (G55…G59) G52 X0 Y0 Z0; seklindedir.
Mutlak mod ile yerel koordinat sistemi belirtilirken verilen koordinat degerlerine takim
hareket sistem tarafindan hareket ettirilir.
Yerel koordinat sistemi, is parçasi koordinat sistemlerini (G54…G59) ve makina
koordinat sistemlerini degistirmez. Reset butonuna basildigi zaman yerel koordinat
sistemi iptal edilir. Is parçasi koordinat sisteminin G92 kodu ile belirtilmesi durumunda
yerel koordinat sistemleri iptal edilir. G52 blogundan hemen sonra mutlak modda hareket
kodu veriniz
Programlama8
12 /13
Örnek ) G54 kodu ile çok sayida yerel koordinat sisteminin kullanildigi program
Programlama8
13 /13
9. Ek (Yardimci) Fonksiyonlar
Iki farkli tipte yardmci fonksiyon vardir; is milinin döndürülmesi, durdurulmasu, sogutma
suyunun açilmasi v.s. gibi islemleri yerine getiren M kodlari ile tanimlanan Ek
fonksiyonlar ile Index Tabla pozisyonlandirilmasinda kullanilan B kodlari ile belirtilen
ikincil ek fonksiyonlar.
Ayni blokta hareket kodu ile ek fonksiyonlar ayni anda belirtilmis ise, komutlarin icra
edilme sirasi asagidaki iki yöntemden birisi ile olur
i)
ii)
Hareket komutlari ile ek fonksiyonlarin ayni anda icra edilmesi
Hareket komutunun tamamlanmasina müteakip ek fonksiyonun icra edilmesi
Her iki yöntemden birinin seçimi takim tezgahi imalatcisinin spesifikasyonlarina baglidir.
Daha detayli bilgi için takim tezgahi imalatcisinin vermis oldugu kullanim kilavuzuna
bakilmasi gereklidir.
9.1 M Fonksiyonlari
M adresinden sonra üç haneli sayisal bir deger belirtildiginde, kod sinyali ve stobe (flas)
sinyali makinaya gönderilir. Makina bu sinyalleri kendine ait olan fonksiyonlari açmak ve
kapamak (ON/OFF) için kullanir. Genellikle tek bir blok içinde sadece bir M kodu
belirtilebilir. Bazi durumlarda, bazi takim tezgahlari için üç tane M kodu ayni blok içinde
belirtilebilmektedir.
Hangi M kodunun tezgahta hangi fonksiyona karsilik geldigi takim tezgahi imalatcisi
tarafindan belirlenir. M98 ve M99 kodlari haricinde tüm M kodlari ile belirtilen
operasyonlari makina isleme sokar. Daha detayli bilgi için takim tezgahi kullanim
kilavuzuna bakilmasi gerekir.
Her ne kadar M fonksiyonlari takim tezgahi imalatcisi tarafindan belirlense de asagida
belirtilen M kodlarinin kendine özgü anlamlari vardir ve takim tezgahi imalatcisinin
bu kodlari makina fonksiyonlarinda kullanmasi kisitlanmistir.
M02, M30 ( Program Sonu).
Bu kodlar ana programin sonunu belitmede kullanilir. Program bu kodlari icra ettiginde
otomatik operasyon durdurulur ve CNC ünitesi RESET konumuna alinir. Program
sonunu belirten blok icra edildikten sonra, kontrol sistemi pogramin basina döner.
M02 kodunun icra edildikten sonra kontrol sistemini basa döndürüp döndürmeyecegi
19#5 parametresi ile kontrol edilir.
M00 (Programi Durdurma)
M00 kodunun bulundugu blok icra edildikten sonra otomatik operasyon durdurulur.
Program durduruldugu zaman, modal bilgilerin tamami degismeden kalir. Otomatik
operasyon CYCLE START tusuna basilmak suretiyle tekrar baslatilir.
M01 (Istege Bagli Durma)
M00 kodunda oldugu gibi, M01 kodunun bulundugu blok icra edildikten sonra eger
operatör panelinde bulunan OPTIONAL STOP anahtari ON konumunda ise otomatik
Programlama9
1/3
operasyon durdurulur. Anahtar OFF konumunda oldugu durumda otomatik operasyon
durdurulmaz, islem devam eder.
M98 (Alt Program Ça g i r m a )
Bu kod alt programlarin çagirilmasinda kullanilir. Kod ve strob sinyalleri gönderilmez.
M99 (Alt Program Sonu)
Bu kod alt programin sonunu belirtir. M99 kodu icra edildikten sonra, kontrol sistemi ana
programa geri döner.
9.2 Tek Bir Blokta Çok Sayida M Kodu Kullanma
Simdilik bir blokta sadece bir adet M kodu kullanilabilmekteydi. Bununla birlikte, bu
foksiyon bir blokta üç adet M kodu kullanmaya izin verir. Makinaya ayni anda çikis
vermek amaciyla ayni blokta üç adet M kodu belirtilebilir. Tek bir blokta sadece tek
bir M kodunun belirtildigi durumla kiyaslandiginda, isleme operasyonunun zamani
kisalmaktadir. Bu fonksiyonu kullanmak için 65#7 parametresini 1 durumuna
ayarlayiniz.
CNC sistemi ayni blokta üç adete kadar M kodlarinin belirtilmesine imkan tanir.
Bununla birlikte, mekanik operasyon kisitlamalarindan dolayi ayni anda bazi M
kodlari belirtilemez. M00, M01, M02, M30, M98, M99 ve M198 kodlarini bir baska
kod ile ayni anda belirtilemez. M00, M01,M02,M30, M98,M99 ve M198 disindaki
bazi M kodlari diger M kodlari ile ayni anda belirtilemez. Bu kodlarin her birinin ayri
bir blok içinde belirtilmesi gereklidir. Bazi M kodlari bu kodlari makinaya gönderme
yaninda CNC sisteminde bazi iç operasyonlara tabi tutulabilirler. Bu kodlar 9000 den
9009’a kadar olan program numaralarinin çagirilmasinda kullanilan kodlardir ve ana
programdaki sonraki bloklarin öncelikli olarak okunmasini devre disi birakir. Buna
mukabil, sadece M kodlari göndermek için (iç operasyonlar yapmaksizin) CNC
tezgahi yönlendiren çok sayidaki M kodlari ayni blokta belirtilebilir.
Tek bir blokta bir M kodu
M40;
M50;
M60;
G28 G91 X0 Y0 Z0;
…
Tek blokta çok sayida M kodu
M40 M50 M60;
G28 G91 X0 Y0 Z0;
…
…
…
Asagida isleme merkezlerinde yaygin olarak kullanilan ve standard halini almis M
kodlari gösterilmektedir.
M00
M0l
M02
M03
M04
M05
M06
Programi durdurma Program stop
Istege bagli program durdurma
Program sonu
Is milini saat yönünde döndürme
Is milini saatin tersi yönde döndürme
Is milini durdurma
Takim degistirme
Programlama9
M07
M08
M09
M30
M98
M99
Kilavuz yagini açma
Sogutma suyunu açma
Sogutma suyunu, kilavuz yagini
kesme
Program sonu, basa dön
Alt program sonu
2/3
9.3 Ikinci Yardimci Fonksiyonlar (B kodlari)
Tablanin indeklenmesi B adresini takibeden 3-haneli veya 6-haneli bir sayinin
belirtilmesi suretiyle yerine getirilebilir. B kodlari ile uygun indekleme açisi
arasindaki iliski takim tezgahi imalatcisina göre degismektedir. Detayli bilgi için
takim tezgahi imalatcisi kataloglarina basvurulmasi gereklidir.
Kisitlamalar:
Bu fonksiyon kullanildigi zaman, esken hareketlerini belirten B adresi devre disi kalir.
Programlama9
3 /3
10. Is Mili Fonksiyonlari (S kodlari)
Is mili devri S edresini takibeden sayisal bir deger belirtilmek suretiyle kontrol edilebilir. Is
mil hiz degeri S adresinden sonra 5-haneli bir sayisal degerin kullanilmasi suretiyle
belirtilir. Belirtilen is mili hizinin dev/dak devir cinsinden mi yoksa m/dak cinsinden
kesme hizi cinsinden mi belirtildigi programda kullanilan G96 (sabit kesme hizi) ve G97
(sabit devir) kodlari ile belirtilir. Isleme merkezlerinde sabit kesme hiz ile devir degerinin
belirtilmesinin pratikte bir anlami yoktur. Bu sebeple devir degeri dönme devri cinsinden
belirtilmek zorundadir. Tezgah açildiginda is mili devri baslangiç degeri olarak devri
degeri cinsinden belirtilir. Bu sebeple aksi belirtilmedigi sürece is mili devrinin devir
degeri cinsinden belirtildigi kabul edeilecektir.
Is mili devrinin dev/dak cinsinden belirtilmesi için G97 kodu kullanilir. Ayni sekilde is
mili devrinin kesme hizi degerine göre belirtilmesi için ise G96 kodu kullanilir. Formatlari
su sekildedir.
G97 S1200 ; kodu is milinin 1200 deb/dak’da döndürülecegini belirtir.
G96 S120 ; ise is milinin 120 m/dak’lik kesme hizi degeri ile döndürülecegini belirtir.
Buna mukabil bu kullanim seklinin pratikte hiç bir anlami yoktur. Is mil devrinin kesme
hiz degeri cinsinden belirtilecegi durumda is milinin çikacagi azami devir deger G92 S_ ;
kodu ile belirtilir. Örnegin programda G96 S120 ; G92 S3000 ; seklinde bir kod
kullanilmis ise is milinin sabit kesme hizina göre kontrol edilecegi ve azami devir
degerinin ise 3000 dev/dak oldugu bildirilmektedir. G92 S_ ; kodu G97 kodu ile birlikte
kullanildiginda herhangi bir anlam ifade etmez.
Programlama10
1 /1
11.Takim Fonksiyonlari (T Kodlari)
Iki tipte takim fonksiyonu vardir. Bunlardan birisi Takim Seçme Fonksiyonu digeri ise
Takim Ömrü Yönetimi Fonksiyonu’dur
11.1 Takim Seçme Fonksiyonu
T adresinden sonra 2 veya 4-haneli sayisal bir deger belirtilmek suretiyle, makinadaki
takimlar seçilebilir. Tek bir blokta sadece tek bir T kodu belirtilebilir. T adresi ile birlikte
belirtilebilecek numaralar tezgahtan tezgaha degisiklik gösterir, bu sebeple T kodu ile
belirtilebilecek olan numaralarin neler oldugunu ögrenmek amaciyla takim tezgahi
kullanim kilavuzuna basvurulmasi gereklidir. Ayn blokta hareket kodu ile T kodu ayni
anda belirtilmislerse, komutlarin icra edilme sirasi asagida gösterilen yöntemlerden biri
seklindedir.
i)
ii)
Hareket kodu ile T kodunun ayni anda icra edilmesi
Hareket kodu icra edildikten sonra T kodunun icra edilmesi
Hangi yöntemin seçildigi takim tezgahi imalatcisinin spesifikasyonlarina baglidir. Bu
amaçla kullanim kilavuzlarina basvurulmasi gereklidir.
11.2 Takim Ömrü Yönetimi Fonksiyonu
Takimlar her bir grup için takim ömrü (kullanim zamani veya sikligi) ile belirtilecek
sekilde degisik gruplara siniflandirilir. Kullanimda olan her bir gruptaki takim ömrünün
biriktirilmesi ve ayni grupta daha önceden siraya konulan takimin seçimi fonksiyonu
takim ömrü yönetimi fonksiyonu olarak adlandirilir.
1
Takim grup numarasi m
Takim no Takim kompanzasyon
Takim ömrü degeri
degerini belirten kod
…
n
Ilk
takim
ömrü
yönetim verileri
n’nci takim ömrü
yönetim verileri
Isleme programi için takim grubundan bir takimin seçilmesi ile, takim ömrü yönetilebilir.
Programlama11
1 /5
11.2.1 Takim Ömrü Yönetim Verileri
Takim ömrü yönetim verileri takim grup numaralari, takim numaralari, takim
kompanzasyon degerlerini belirten kodlar ve takim ömrü degerlerinden ibarettir.
Takim Grup Numarasi. Kaydedilebilecek azami grup sayisi ve her bir gruptaki takim
sayisi 39#0 ve #1 parametreleri ile ayarlanabilir.
512 takim çifti opsiyonel fonksiyonu
olmadan azami takim gruplari sayisi
Grup Sayisi
Takim Sayisi
16
16
32
8
64
4
128
2
512 takim çifti fonksiyonu oldugunda
azami takim gruplari sayisi
Grup sayisi
Takim sayisi
64
32
128
16
256
8
512
4
39 nolu parametrenin 0 ve 1nci bitleri degistirildigi zaman, G10 L3 kodu (tüm
gruplardaki verilerin kaydi ve silinmesi için) ile takim ömrü yönetim verilerini tekrar
kaydediniz. Aksi takdirde yeni veri çiftleri olusturulamaz.
Takim numarasi. T adresinden sonra iki veya dört haneli bir sayi belirtilir.
Takim kompanzasyon degerini belirtmek için kullanilan kod. Takim telafi
degerlerini belirtmede kullanilan kodlar H kodlari (takim boyu telafisi için) ve D
kodlari (takim yariçap telafileri) seklinde siniflandirilir. Takim telafi degerini
belirtmek için kullanilabilecek olan azami kod sayisi 200’dür. Buna mukabil 99 nolu
kod numarasi kullanilamaz. Takim telafi degerlerini belirten kodlar kullanilmayacagi
zaman, kayit islemi atlanilabilir.
11.2.2 Takim ömrü yönetim verilerinin kaydedilmesi, degistirilmesi ve
silinmesi
Takim ömrü yönetim verileri CNC ünitesine program içinde kaydedilebilir, silinebilir
veya degistirilebilir.
Tüm gruplari silmek suretiyle kaydetme. Tüm kaydedilen takim ömrü yönetim verileri
silindikten sonra, programlanan takim ömrü yönetim verileri kaydedilebilir.
Takim ömrü yönetim verilerinin silinmesi. Bir grup için programlanan takim ömrü
yönetim verileri silinebilir. (MDI operasyonu)
Takim ömrü sayma tipinin kaydedilmesi. Her bir grup için takim ömrü sayicilari
önceden ayarlanabilir. (MDI operasyonu)
Ömür Degeri. Takim ömrünün zaman (dakika) veya siklik cinsinden belirtilip
belirtilmeyecegi 39#2 parametresi ile ayarlanir. Takim ömrünün azami degerleri
asagidaki sekildedir. Dakika durumunda : 4300 dakika, Siklik durumunda : 9999 (kez)
Programlama11
2 /5
Format:
Format
G10 L3;
P_L_;
T_H_D_;
T_H_D_;
…
…
P_L_;
T_H_D_;
T_H_D_;
…
…
G11;
M02 (M30);
Komutun anlami
G10 L3; tüm gruplari silerek kaydet
P_; Grup numarasi
L_ ; Ömür degeri
T_; Takim numarasi
H_; Takim boy telafi degerini belirten kod
D_; Takim yariçap telafi degerini belirten kod
G11 ; Program sonu
11.2.3 Isleme Programinda Takim Ömrü Yönetim Komutu
Asagida belirtilen kod takim ömrü yönetimi için kullanilir:
T ∇∇∇∇ ; Takim grup numarasini belirtir.
Takim ömrü yönetim fonksiyonu, belirtilen gruptan, ömrü asmamis olan bir takimi
seçer, ve bunu T kodu çiktisi olarak verir. ∇∇∇∇’de 599 nolu parametre ile belirtilen
takim ömrü yönetimi iptal numarasi ve grup numarasinin toplanmasi ile elde edilen
deger belirtilir. Örnegin, takim ömrü yönetimi iptal numarasi 100 ise, 1 nolu takim
grubunu seçmek için T101; seklinde kodun verilmesi gerekir.
∇∇∇∇ degeri, takim ömrü yönetimi iptal numarasindan az ise, T kodu siradan bir T
kodu gibi algilanir.
M06; Önceden kullanilan takimlarin ömür yönetimini sona erdirir, ve T kodu ile
seçilen yeni takimlarin ömürlerinin sayilmasini baslatir.
Çok sayida M kodunun tek bir blokta belirtilmesi opsiyonu seçildigi zaman, M06
kodunun tek basina belirtilmesi veya en azindan ilk M kodu olarak verilmesi
gereklidir.
H99 ; Mevcut durumda kullanilmakta olan takim için, takim ömrü yönetim
verilerinden H kodunu seçer.
H00 ; Takim boyu telafisini iptal eder
D99; Mevcut durumda kullanilmakta olan takim için, takim ömrü yönetim
verilerinden D kodunu seçer.
D00 ; Takim yariçap telafisini iptal eder
Programlama11
3 /5
M06 kodundan sonra H99 ve D99 kodlarinin belirtilmesi gereklidir. M06 kodundan
sonra D99 veya H99 disinda bir kod belirtilir ise, takim ömrü yönetim verilerindeki D
veya H kodu seçilmez.
Tipler . Takim ömrü yönetimi için, asagida gösterilen dört farkli takim degistirme tipi
vardir. Kullanilan tip tezgah imalatcisina göre degisiklik arzeder. Detayli bilgi için
tezgah imalatcisi kullanim kilavuzuna basvurulmasi gereklidir.
Takim degistirme tipi
Takim degistirme
kodunun (M06)
kullanildigi blokta
takim grup numarasi
belirtilir.
Takim ömrü sayma
zamani
Açiklama
Parametre
A
Önceden
kullanilan
takimlar
B
C
D
Daha sonra kullanilacak takimlar
M06 ile
ayni blokta
belirtilen
M06 belirtildikten sonra, belirtilen takim gruptaki
grubundaki takim için ömür sayma islemi takim için
ömür
baslatilir
sayma
islemi
baslatilir.
Normal olarak takim grup
numarasi kendi basina
belirtildiginde, B tipi
kullanilir. Buna ragmen, C
tipi ile takim grup numarsi
kendi basina belirtildiginde
herhangi bir alarm olusmaz
39#7 =0
39#7 =1
41#7 =1
41#7 =0
41#7 =0
Takim grup numarasi belirtilmis ve yeni bir takim seçilmis ise, yeni takim seçim
sinyali çiktisi verilir.
Örnekler
Takim Degistirme Tipi A. Takim ömrü yönetimi iptal numarasi 100 olsun
T101;
1 nolu gruptan ömrü bitmemis takim seçilir.
(10 nolu takimin seçildigini kabul edelim)
M06 ;
1 nolu gruptaki takim için takim ömrü sayma islemi baslatilir.
(10 nolu takimin ömrü sayilir)
M06 T102; 2 nolu gruptaki takim için ömür sayma islemi baslatilir.
(100 nolu takimin ömrü sayilir).
Mevcut durumda kullanilmakta olan takim (1 nolu gruptaki )
T kod sinyali ile çikti olarak verilir.
Programlama11
4 /5
Takim Degistirme Tipi B. Takim ömrü yönetimi iptal numarasi 100 olsun
T101;
1 nolu gruptan ömrü bitmemis takim seçilir.
(10 nolu takimin seçildigini farzedelim. Not)
M06 T102 ; Takim ömrü sayma islemi, 1 nolu gruptaki takim için baslatilir.
2 nolu gruptan ömrü bitmemis olan bir takim seçilir.
(100 nolu takim seçilsin kabul edelim)
M06 T103 ;
2 nolu gruptaki takim için ömür sayma islemi baslatilir.
(100 nolu takim ömrü sayilmaya baslanir)
3 nolu takim grubundan ömrü bitmemis olan takim seçilir.
(200 nolu takimin seçildigini kabul edelim)
Not: Takim degistirme metodu C için M06 T101; seklinde belirtiniz.
Takim Degistirme Tipi D. Takim ömrü yönetimi iptal numarasi 100 olsun
T101M06;
1 nolu takim grubundan ömrü bitmemis olan takim seçilir.
(10 nolu takimin seçildigini farzedelim)
T102 M06;
Ömrü geçmemis olan 2 nolu gruptan bir takim seçilir.
(100 nolu takim seçilsin kabul edelim).
11. 2.4 Takim Ömrü
Takim ömrü kullanim sikligi veya zaman (dakika) cinsinden belirtilebilir.
Siklik Cinsinden Belirtme. Kullanim miktari programda kullanilan her bir takim için 1
artirilir. Baska bir deyisle, CNC ünitesi Reset konumundan otomatik operasyon
durumuna girdikten sonra, takim degistirme komutu ve ilk takim grup numarasi
belirtildiginde kullanim miktari 1 artirilir. Program içinde ayni grup numarasi birden
fazla belirtilse dahi, kullanim degeri sadece 1 kez artirilir ve yeni takimlar seçilmez.
Zaman cinsinden Belirtme. M06 kodu ile takim degistirme islemi belirtildigi zaman,
takim grup numarasinda belitilen takim için takim ömrü yönetimi baslatilir. Takim
ömrü yönetiminde, kesme islemi yerine getiren takim için zaman degeri 4 sn’lik
artimlar ile artirilir. Eger 4 sn’lik artim zamani asilmadan evvel takim degistirilirse,
zaman degeri sayilmaz. Takimin, Single Blok-satir satir isleme, Feed Hold-ilerlemeyi
durdurma, Rapid-hizli hareket, Bekleme, makina kilitleme, ve interlock (kilitleme)
zamanlarinda kullanimi sirasinda zaman degeri sayilmaz.
Mevcut takimlar arasindan bir takim seçildigi zaman, ömrü bitmemis olan takimin
bulunma islemi mevcut takimdan son takima kadar arastirilir. Takim ömrü yönetim
fonksiyonu sirasinda belirtilen gruba ait olan son takimin ömrü bitmis ise, takim
degistirme sinyali çikti olarak verilir. Takim ömrü zaman cinsinden yönetilmekte ise,
gruptaki son takimin ömrü doldugunda sinyal çikti olarak verilir. Takim ömrü siklik
cinsinden yönetiliyorsa, CNC ünitesi Reset edildiginde veya takim ömrü saymaya
baslama M kodu belirtildiginde sinyal çikti olarak verilir.
Programlama11
5 /5
12. Program Konfigürasyonu
Iki farkli program tipi vardir; ana program ve alt program. Normal olarak, CNC sistemi
ana programa göre çalisir. Bununla birlikte, ana program içinde alt programi çagiran bir
kod ile karsilasildiginda, kontrol alt programa geçer. Alt programda ana programa
dönmeyi belirten bir kod ile karsilasildiginda kontrol ana programa geçer.
CNC tezgah bellegi 200’e kadar program kaydetme kapasitesine sahiptir (standrat degeri
63 tür). Makinayi çalistirmak için kaydedilen programlar arasindan bir ana program
seçilebilir.
Bir program asagida belirtilen bilesenlerden ibarettir.
Bilesenler
Teyp baslangici
Baslik kismi
Program basi
Program kismi
Açiklama kismi
Teyp sonu
Tanimlama
Program dosyasinin baslangicini gösteren sembol
Program dosyasina baslik vermek amaciyla v.s. kullanilir
Programin baslangicini gösteren sembol
Isleme programi komutlari
Operatöre talimat vermek için kullanilan açiklama kisimlari
Program dosyasinin sonunu gösteren sembol
Program kismi çok sayida bloktan ibarettir. Program kismi pogram numarasi ile baslar ve
program bitis kodu ile sona erer.
Programlama12
1 /9
Program kismi
konfigürasyonu
Program Numarasi
Blok 1
Blok 2
…
…
Blok n
Program sonu
Program kismi (ISO kodunun
kullanildigi program örnegi)
O 0001 LF
N1 G91 G00 X120.0 Y50.0 LF
N2 G43 Z50. H1 LF
…
…
Nn M05 LF
M30 LF
Blok; hareket komutlari, sogutma suyunu açma/kapama v.s. gibi isleme operasyonu ile
ilgili bilgileri ihtiva eder. “/” kodundan sonra bir deger belirtildigi zaman operatör
panelinde bulunan BLOCK SKIP anahtarinin konumuna göre bu blok icra edilir veya
islenmeden geçilir.
12. 1 Program Kisimlari Disindaki Program Bilesenleri
Bu kisimda program kismi disindaki program bilesenleri tanitilacaktir.
Teyp Baslangici
Teyp baslangici NC programlarini ihtiva eden dosyanin baslangicini gösterir. Programlar
siradan bir personel bilgisayar vasitasiyla girildigi durumda isarete gerek yoktur. Isaret
CRT ekraninda gösterilmez. Bununla birlikte eger dosya bilgisayara aktarilacak ise,
dosyanin baslangicinda bu sembol otomatik olarak atanir.
Isim
Teyp baslangici
ISO kodu
%
EIA kodu
ER
Bu kullanim kilavuzundaki notasyon
%
Baslik Kismi
Programlardan evvel girilen veriler baslik kismini olusturur. Isleme operasyonu
baslatildiginda, tezgahi açtiktan sonra veya sistem reset edildiginde label skip (baslik
atlama) durumu otomatik olarak ayarlanir. Baslik atlama durumunda, ilk end-of-block
(Blok sonu) kodu okunana kadarki tüm bilgiler ihmal edilir. Eger dosya CNC sisteme bir
I/O cihazi vasitasiyla okunmakta ise, baslik kisimlari baslik atlama fonksiyonu vasitasiyla
atlanir. Baslik kismi genellikle dosya basligi gibi bilgileri içerir. Baslik kismi atlandigi
zaman, TV check -kontrol- islemi yapilmaz. Bu sebeple baslik kismi EOB-End –ofblock-blok sonu kodu hariç herhangi bir kod ihtiva edebilir.
Programlama12
2 /9
Program Basi
Baslik kismindan sonra ve program kismindan önce program baslangiç kodu hemen
girilmelidir. Bu kod programin basini belirtir, ve daima baslik atlama fonksiyonunu devre
disi birakmak için gereklidir. Programin personel bilgisayarda yazilip aktarilmasi
durumunda bu kod Enter tusuna basilmak suretiyle girilebilir.
Isim
Program basi
ISO kodu
LF
EIA kodu
CR
Bu kilavuzdaki notasyon
;
Eger bir dosya çok sayida programdan ibaret ise, baslik atlama operasyonu için EOB
kodu ikinci veya bir sonraki program numarasindan evvel gözükmemelidir. Bununla
birlikte, programin baslangicinda eger bir önceki program % ile sona ermis ise bir
program baslangici gereklidir
Açiklama Kismi
Kontrol-devre disi ve kontrol-devrede kodlari arasinda verilen herhangi bir bilgi açiklama
olarak göz önüne alinir. Kullanici bu kisimda program ile ilgili istedigi açiklamayi verebilir.
Açiklama kisminda yazibilecek karakter sayisi konusunda herhangi bir kisitlama yoktur.
Isim
Kontrol devre disi
Kontrol devrede
ISO
kodu
(
)
EIA kodu
2-4-52-4-7
Bu kilavuzdaki Anlami
notasyon
(
Açiklama kisminin basi
)
Açiklama kisminin sonu
Örnegin operatöre “10 nolu takimdaki operasyonu dikkatli isle” seklinde bir açiklamanin
program içinde verilmesi gerekiyorsa
….
G90 G54 G00 X120. Y40. S1200 M3;
(10 NOLU TAKIMDAKI OPERASYONU DIKKATLI ISLE);
…
seklinde programda belirtilebilir.
Program personel bilgisayardan CNC tezgah bellegine aktariliyorsa, açiklama kisimlari
ihmal edilmez ayni sekilde bellege kaydedilir. Bununla birlikte CNC tezgahta kabul
edilebilecek kodlarin disinda olan kodlar ihmal edilir. Program tezgahtan personel
bilgisayara aktariliyorsa, açiklama kisimlari da aktarilir. Program ekranda gösterildigi
zaman, açiklama kisimlari da gösterilir. Programin çalistirilmasi sirasinda açiklama
kisimlari islenmeden geçilir.
18#6 parametresinin ayarlanmasi suretiyle TV check fonksiyonu açiklama kisimlarina da
tatbik edilebilir.
Programlama12
3 /9
Program kisminin ortasinda uzun bir açiklama kismi varsa, eksen boyunca olan hareket
uzun bir zaman süresince böyle bir açiklama kisminda askida tutulur. Bu sebeple
hareketde askida kalmaya meydan vermeyecek veya hareket islemlerinin olmadigi
kisimlarda açiklamalarin bulunmasi faydalidir.
Teyp Sonu
Teyp sonu karakteri, NC programlari ihtiva eden dosyalarin sonuna eklenmelidir. Eger
programlar personel bilgisayar vasitasiyla girilmekte ise, teyp sonu isaretinin eklenmesine
gerek yoktur. Dosya CNC tezgahtan bilgisayara aktarildigi durumunda teyp sonu karakteri
otomatik olarak dosya sonuna eklenir.
Eger programin sonuna M02 veya M30 komutu kullanilmadan % isareti eklenirse 8 nolu
alarm olusur.
Isim
Teyp sonu
ISO kodu
%
EIA kodu
ER
%
12.2 Program Kisminin Konfigürasyonu
Bu kisimda program kisminin elemanlari tanitilacatir.
Program Numarasi
Program numarasi bellekte kaydedilen programlarin ayirdedilmesi amaciyla O adresini
takiben 4-haneli sayisal deger vasitasiyla belirtilir. ISO kodu ile program yazildigi durumda
O adresi yerine “ : “ karakteri de kullanilabilir. Programin basinda program numarasi
belirtilmedigi zaman, programin basinda bulunan sira numarasi (N…) program numarasi
olarak göz önüne alinir. Bununla birlikte dikkat edilmesi gerekir ki; N0 degeri program
numarasi olarak kullanilamaz. Eger programin basinda program numarasi veya sira
numarasi yoksa, program bellege kaydedilirken program numarasinin CRT/MDI
panelinden girilmesi gereklidir.
Programlama12
4 /9
8000…9999 numaralari arasindaki program numaralari takim tezgahi imalatcilari
tarafindan kullanilabilir, ve tezgah kullanicisinin bu numaralari kullanmasi parametreler ile
kisitlanabilir.
Sira Numarasi ve Blok
Program çok sayida komutlardan olusur. Programin en küçük birimi blok olarak
adlandirilir. Herhangi bir blok baska bir bloktan EOB karakteri ile ayirt edilir.
Isim
ISO kodu
En of Blok EOB
LF
EIA kodu
CR
;
Blogun baslangicinda, N adresi ve bunu takibeden 4-haneli (1…9999) bir sayi belirtilebilir. Bu kelime sira numarasi olarak adlandirilir. Sira numaralari rastgele sira ile
belirtilebilir, ve herhangi bir numara atlanabilir. Sira numaralari program içinde sadece
kullanilmak istenen bloklarda belirtilir, diger bloklarda belirtilmesine gerek yoktur.
Bununla birlikte genel olarak, isleme adimlari ile uygunluk olmasi açisindan sira
numaralarinin artan bir sira ile atanmasi sagliklidir.
N300 X200.0 Z300.0 ; Sira numarasi ve blok
Diger CNC sistemler ile dosya uyumlulugunu temin etmek için, N0 sira numarasinin
kullanilmamasi gereklidir. Ayni sekilde program numarasi olarak 0 degeri de kullanilamaz.
TV Check (Teyp Boyunca Dik Parity Kontrolu)
Teyp’e yatay olan girilen blok için dikey parity kontrolu yapilir. Bir bloktaki karakter sayisi
tek (odd) ise, 002 Alarmi olusur. Label skip (baslik atlama) fonksiyonu ile atlanan
karakterler için parity kontrolu yapilmaz. Açiklama kisminda verilen karakterlere de Parity
kontrolu yapilir. TV check fonksiyonu MDI ünitesinden ayarlanmak suretiyle devreye
alinabilir veya devre disi birakilabilir.
Blok Konfigürasyonu (Kelime ve Adres)
Bir blok bir yada daha fazla kelimeden olusur. Kelime ise adres ile bunu takibeden belirli
hane uzunlugunda sayisal degerden ibarettir. Sayisal degere + veya – seklinde isaret
verilebilir. Bununla birlikte + degeri belirtilmez ise deger pozitif (+) deger olarak algilanir.
Adres için A-Z arasindaki bazi harfler kullanilir; adres kendinden sonra gelen sayisal
ifadenin anlamini tanimlar. Asagida verilen tabloda CNC sisteminde kullanilan adresler ve
anlamlari belirtilmektedir. Hazirlik fonksiyonuna bagli olarak bir adres farkli anlamlara
sahip olabilir.
Programlama12
5 /9
Fonksiyon
Program numarasi
Sira Numarasi
Hazirlik Fonksiyonu
Boyut degeri
Ilerleme fonksiyonu
Is mili devir fonksiyonu
Takim fonksiyonu
Ek fonksiyon
Telafi numarasi
Bekleme
Program numarasi belirtme
Tekrar sayisi
Program Parametreleri
Adres
O
N
G
X,Y,Z,U,V,
W,A,B,C
I, J, K
R
F
S
T
M
B
D,H
P,X
P
P
P,Q
Anlami
Program numarasi
Sira numarasi
Hareket tipini belirtir
Koordinat eksenleri hareket komutu
Yay merkezi koordinatlari
Yay yariçapi
Dakikadaki ilerleme
Is mili devri
Takim numarasi
Takim tezgahinin ON/OFF kontrolu
Tabla indeksleme v.b.
Telafi numarasi
Bekleme zamani
Alt program numarasi
Alt program tekrar sayisi
Çevrim parametreleri
Temel Adresler ve Komut Degerleri Araliklari
Temel adresler ve bu adresler ile belirtilecek olan sayisal degerlerin araliklari
asagidaki tabloda verilmektedir. Burada dikkat edilmesi gerekli olan, bu degerlerin
CNC kismindaki limitleri gösterdigidir. Bununla birlikte bu degerler makina kisminda
tamamiyla farklidir. Örnegin CNC sistemi hizli hareket için X eskeni boyunca 100
m/dak hizli hareket ile pozisyonlandirma yapabilmesine karsin, bu deger makinadaki
kisitlamalar sebebiyle daha düsük (örnek 15 m/dak) olabilir. Bu sebeple tezgah
özelliklerinin bu degerleri belirtmeden evvel öncelikli olarak bilinmesi gereklidir.
Fonksiyon
Program numarasi
Sira Numarasi
Hazirlik Fonksiyonu
Boyut degeri
Ilerleme fonksiyonu
Is mili devir fonksiyonu
Takim fonksiyonu
Ek fonksiyon
Telafi numarasi
Bekleme
Program numarasi belirtme
Tekrar sayisi
Program Parametreleri
Programlama12
Adres
O
N
G
X,Y,Z,U,V,
W,A,B,C
I, J, K,R
F
S
T
M
B
D,H
P,X
P
P
P,Q
Metrik sistem
1-9999
1-9999
0-255
99999.999 mm
9999.9999 mm
1-24000 mm/dak
0-20000 dev/dak
0-9999
0-999
0-999999
0-200
0-9999.9999 sn
1-9999
1-999
6 /9
Program Sonu
Program sonu asagidaki kodlardan bir tanesinin kullanilmasi suretiyle belirtilir.
Kod
M02
M30
M99
Kullanim yeri
Ana program için
Alt program için
Programin icrasi sirasinda program bitis kodlarindan bir tanesi icra edilirse, CNC sistemi
programin icrasini sona erdirir ve sistemi Reset konumuna alir. Alt proram bitis kodu icra
edildigi zaman kontrol sistemi alt programin çagirildigi ana programa döner.
12.3 Alt Program
Eger bir programda belirli araliklar ile tekrarlanmasi gerekli olan program kisimlari varsa,
böyle program kisimlari bir alt program halinde yazilip ana programda bu alt programin
çagirilmasi suretiyle programlama islemi daha da kisaltilabilir. Alt programlarin ana
programlardan ayrilan farki program sonunda M30 kodu yerine M99 kodunun
kullanilmasidir. Bir alt program baska bir alt programi da çagirabilir.
Alt program konfigürasyonu
M98 P
;
Alt program Alt program
tekrar sayisi numarasi
Tekrar sayisi belirtilmek istenmiyorsa programin bir kez tekrarlanacagi belirtilir ve sadece
program numarasi belirtilir.
Programlama12
7 /9
Ana program alt programi çagirdiginda, bu tek-seviyeli alt program çagirma olarak
adlandirilir. Böylece, alt program çagirma islemi iki-seviyeye kadar yaptirilabilir.
Tek bir çagri komutu ile, alt programi 999 kez çagirabilir. Otomatik programlama
sistemleri ile uyumluluk saglamak amaciyla, O adresini veya : karakterini takiben ilk blokta
Nxxxx program numarasi yerine kullanilabilir. P adresi ile belirtilen program numarasi
bellekte bulunamazsa 78 P/S alarmi olusur.
Örnekler
M98 P 51002 ;
Bu komut 1002 nolu alt programin 5 defa çagirilmasini ifade eder. Alt program çagirma
komutu hareket komutunun kullanildigi ayni blokta belirtilebilir.
X100. M98 P1200 ;
Bu örnek X100. Hareketinin tamamlanmasina müteakip 1200 nolu alt programin
çagirilmasini belirtir.
Ana programdan çagirilan alt programlarin icra sirasi
Özel Kullanim
Alt program sonunda (M99) P adresi ile birlikte bir sira numarasi belirtilirse, kontrol
sistemi alt programin çagirildigi bloktan sonraki bloga dönmez, bunun yerine P ile
belirtilen sira numarasina döner. Bu metod ile ana programa dönme islemi diger yönteme
oranla biraz daha fazla zaman harcar.
Programlama12
8 /9
Eger ana programda M99 kullanilmis ise, kontrol sistemi program basina geri döner.
Örnegin, ana programin herhangi bir yerinde /M99 seklinde belirtilerek, blok atlama
anahtari ile programin icrasi kontrol edilebilir. M99 kodu icra edilirse, kontrol sistemi
programin basina döner, ve programin icrasi bastan itibaren tekrarlanir. Blok atlama
anahtari OFF konumuna alindigi durumda icra islemi bastan itibaren tekrarlanir. Eger
BLOK atlama anahtari ON konumuna alinirsa, /M99 kodunun bulundugu blok
islenmeden geçilir ve programin icrasi bir sonraki bloga geçer ve program tamami ile
islenir. Eger /M99 P n seklinde bir komut ana program içinde kullanilirsa, kontrol
sistemi program basina dönmek yerine P n ile belirtilen sira numarasina döner. Bu
durumda Pn ile belirtilen satira dönme islemi biraz zaman alir.
Alt program MDI vasitasiyla programin basinin arastirilmasi ile ana programda oldugu
gibi icra edilebilir. Bu durumda, eger M99 kodunu ihtiva eden bir blok icra edilirse,
kontrol sistemi alt programi tekrar islemek için programin basina döner. Eger M99 P n
seklinde bir komut ihtiva eden blok icra edilirse, alt programda P n ile belirtilen bloga
kontrol sistemi döner ve islem buradan devam eder. Bu programi sona erdirmek için,
/M02 veya /M30 kodlarindan herhangi birini ihtiva eden bir blok program içinde uygun
bir yere yerlestirilmelidir ve blok atlama (BLOCK SKIP) anahtarinin durumuna göre bu
blogun icra islemi gerçeklestirilir.
Programlama12
9 /9
13. PROGRAMLAMAYI BASITLESTIREN FONKSIYONLAR
13.1 Çevrimler
Çevrimler isleme programlarinin olusturulmasini kolaylastirirlar. Çevrimler ile sik sik
tekrarlanan isleme operasyonlari tek bir G-kodu altinda toparlanip programlama islemi
daha da kolaylastirilir. Ek olarak çevrimlerin program içinde kullanilmasi programin kisa
olmasini ve neticede bellekte az yer kaplamasini da saglar. Asagidaki tabloda çevrimler,
yapmis olduklari operasyonlar ve kullanildigi yerler gösterilmektedir.
G73
Delik islemi
(-Z yönü)
Kesikli ilerleme
G74
Ilerleme
G76
Ilerleme
G80
G81
G82
G83
Ilerleme
Ilerleme
Kesikli ilerleme
G84
Ilerleme
G85
G86
Ilerleme
Ilerleme
G87
Ilerleme
G88
Ilerleme
G89
Ilerleme
G kodu
Delik dibindeki
operasyon
BeklemeàIs milini
saat yönünde
döndürme (CW)
Is mili
pozisyonlandirilir
Bekleme
BeklemeàIs milini
saatin tersi yönde
döndürme
Is mili durar
Is mili saat yönünde
döner
BeklemeàIs mili
durar
Bekleme
Geri çikma
(+Z yönü)
Hizli hareket
Uygulama alani
Gagalama ile hizli delik delme
Ilerleme
Sol Kilavuz çekme
Hizli hareket
Finis delik isleme
Hizli hareket
Hizli hareket
Hizli hareket
Çevrim iptali
Delik delme, punta açma
Delik delme
Gagalama ile delik delme
Ilerleme
Kilavuz çekme
Ilerleme
Hizli hareket
Delik isleme
Delik isleme
Hizli hareket
Arka delik isleme
Elle
Delik isleme
Ilerleme
Delik isleme
Herhangi bir çevrim sekilde gösterildigi gibi 6 (alti) ana operasyon sirasindan olusur.
Programlama13
1 / 19
Operasyon 1. X ve Y eksenlerinin pozisyonlandirilmasi
Operasyon 2. R (emniyet) noktasina kadar hizli hareket ile yaklasma
Operasyon 3. Delik isleme
Operasyon 4. Delik dibindeki operasyon
Operasyon 5. R (emniyet) noktasina geri çikma
Operasyon 6. Baslangiç noktasina hizli hareket ile çikma
Çevrimlerde ilk operasyonda yapilacak olan pozisyonlandirma hareketine ait pozisyonlama düzlemi G17, G18, G19 düzlem seçim komutlari ile belirlenir. Düzlem seçim
komutlarindan herhangi birisi ile pozisyonlama düzlemi seçildiginde, pozisyonlama ekseni
(delik operasyonunun yapildigi eksen) bu düzleme dik olan eksendir. Düzlem seçim
komutlarinin G73…G89 arasinda kalan çevrim kodlarinin kullanilmadigi ayri bir blokta
belirtilmesi gereklidir.
Pozisyonlama düzlemi ve delik ekseni
G kodu
G17
G18
G19
Pozisyonlama düzlemi
X Y düzlemi
Z X düzlemi
Y Z düzlemi
Delik ekseni
Z ekseni
Y ekseni
X ekseni
57#6 nolu parametrede FXY degeri 0 olarak belirtilmek suretiyle delik ekseni daima Z
ekseni olacak sekilde ayarlanabilir. Delik eksenlerinin programda degistirilmesi gerekli
oldugu durumlarda, çevrim iptal kodlarindan sonra degistirilmesi gereklidir.
Çevrimlerde Delik Derinliginin ve Emniyet Noktasinin Belirtilmesi
Çevrimlerde delik derinliginin belirtilmesi G90 (mutlak) ve G91 (artimsal) kodlardan
hangisinin aktif olduguna göre degisiklik gösterir. Asagidaki sekilde delik derinliginin G90
ve G91 kodlarina göre nasil belirtilecegi gösterilmektedir. G90 kodunda delik derinligi
parça sifir noktasindan itibaren Z ekseni derinligi olarak verilir. G91 kodunda ise, R
noktasindan itibaren delik dibine ulasmak için gerekli olan hareket miktari isareti ile
birlikte verilir. Emniyet noktasi ( R ) noktasi G90 modunda parça sifir noktasindan Z
ekseninde olan koordinat degeri cinsinden, G91 modunda ise baslangiç noktasi ile
emniyet noktasi arasindaki fark degeri isareti ile birlikte belirtilir.
Programlama13
2 / 19
Delik Modlari
G73, G74, G76 ve G81…G89 kodlari modal G kodlaridir ve iptal edilene kadar aktif
olarak kalirlar. Delik modunda delik operasyonu ile ilgili olan veriler bir kez belirtildiginde, bu degerler degistirilene kadar veya çevrim iptal edilene kadar geçerli kalir.
Çevrimin ilk belirtildigi blokta gerekli olan tüm veriler çevrim kodu ile birlikte belirtilmelidir, sonraki bloklarda ayni çevrim ile islemler yapilacak ise, sadece degistirilmesi
gerekli olan çevrim verileri degistirilir.
Geri Çikma pozisyonu
Takim delik dibine vardiktan ve delik dibindeki operasyonunu tamamladiktan sonra
takimin geri çikma konumunun baslangiç noktasi mi yoksa emniyet noktasi mi olacagi
sirasiyla G98 ve G99 kodlari vasitasiyla belirtilir. Çevrimin baslangicinda veya sonraki
bloklarda takimin delik dibinde islemini bitirdikten sonra hangi noktaya çikacagi çevrimin
kullanildigi her bir blok için ayri ayri belirtilir. G98 ve G99 karsilikli dönüsümlü modal G
kodlaridir. Yani bir defa belirtildiklerinde (G98 veya G99) diger G kodu (G98 veya G99)
belirtilene kadar aktif olarak kalirlar. Genel olarak isleme operasyonunun cinsine göre
degisse de G99 kodu delik çevriminin baslatildigi bloktaki ilk delik operasyonunda ve
G98 kodu ise delik çevriminin bittigi son delik son delik operasyonunda kullanilir. Tezgah
açildiginda G98 kodu aktif haldedir.
Çevrimlerde Tekrar Sayisi
Çevrimlerin tekrar sayisi çevrim blogunda K degeri ile belirtilir. K degeri mutlak mod
(G90) aktif halde iken çevrimde belirtildiginde çevrim ayni pozisyonda K defa
tekrarlanir. Buna mukabil çervimlerde tekrar sayisinin artimsal modda belirtilmesi
suretiyle çevrimlerin delik isleme operasyonlarini ve bunun yanisira programlama islemini
daha da kolaylastiran bir özelligi vardir. Artimsal mod aktif halde iken çevrimlerde K
degeri belirtildigi takdirde, çevrim kodunun pozisyonlandirma blogunda belirtilen
degerler kadar pozisyon kaydirilarak yeni elde edilen pozisyonda çevrimin tekrarlanmasi
saglanir. Islem K ile belirtilen degere ulasilincaya kadar devam eder. Buna güzel bir örnek
belirli aralilar ile belirli sayida deliklerin delinme isleminin artimsal mod ve K degeri
belirtilmek suretiyle islenmesidir. Tekrar sayisi sadece belirtildigi blokta geçerlidir. Tekrar
sayisi çevrimde belirtilmedigi zaman islemin bir defa yapilacagi anlasilir.
Programlama13
3 / 19
Çevrimlerin Iptali
Çevrimleri iptal etmek için G80 kodu veya 01 grubunda bulunan (G00, G01, G02, G03)
kodlarindan herhangi biri kullanilabilir.
Çevrimleri açiklamak için verilen sekillerde kullanilan semboller
Sonraki kisimlarda çevrimler sekiller ile teker teker açiklanacaktir. Öncelikli olarak
çevrimleri açiklamak için verecegimiz sekillerde kullanacagimiz sembolleri bir görelim.
Çevrim kodlari ile M kodu ayni blokta belirtildigi zaman M kodu ilk pozisyonlandirma
operasyonu ile birlikte ayni anda icra edilir. Sistem M kodunu icra ettikten sonra delik
çevrimindeki 2nci operasyona geçer. Çevrimlerde (G43, G44, G49) takim boyu telafisi
belirtildigi zaman, R noktasina pozisyonlandirma esnasinda telafi tatbik edilir. Çevrim
kodlarinin kullanildigi bloklarda 01 grubuna ait herhangi bir kod belirtilmez. Çevrimlerin
kullanildigi modlarda takim yariçap telafileri iptal edilir.
Programlama13
4 / 19
13.1.1 Gagalama Ile Hizli Delik Delme (G73)
Bu çevrim gagalama islemi ile delik deler. Takim ilk olarak R noktasina hizli hareket ile
pozisyonlandirilir. Sonra çevrimde belirtilen Q degeri kadar R noktasindan itibaren kesme
ilerlemesi ile delige dalar. Sonra d mesafesi kadar hizli hareket ile geri çikar, sonra tekrar
q+d mesafesi kadar derinlige kesme islemi ile dalar. Sonra d kadar yukari hizli hareket ile
çikar. Bir önceki derinlik degerinden q kadar daha asagiya kesme ilerlemesi ile dalar. Bu
islem delik dibine (Z ) varilincaya kadar devam eder. Takim delik dibine vardiktan sonra
delik dibinden çevrim blogunda kullanilan G98 veya G99 kodunun durumuna göre
baslangiç noktasina veya emniyet noktasina hizli hareket ile çikar.
G73 X_ Y_ Z_ R_ Q_ F_ K_;
X_ Y_ : Delik pozisyonu koordinatlari
Z_
: Delik derinligi
R _ : Emniyet noktasi mesafesi
Q _ : Her bir dalistaki kesme derinligi
F _ : Ilerleme
K _ : Tekrar sayisi
Delik çevriminde kullanilan d degeri 531 nolu parametre ile belirtilir. G73 kodu
belirtilmeden evvel is milinin öncelikli olarak döndürülmesi (M kodu) gereklidir. Delik
isleme operasyonunun yapildigi bloklarda Q ve R degerleri belirtilmelidir.
Programlama13
5 / 19
Örnek Çalisma : Asagida sekli verilen isparçasi üzerinde 4 adet delik bulunmaktadir ve
bunlarin matkap ile delinmesi istenmektedir. Buna göre G73 kodunu kullanmak suretiyle
isleme programinin yazilmasi istenmektedir. Delik derinlikleri sekil üzerinde
gösterilmektedir.
120
80
4
A
Y
80
40
3
A
20
1
2
X
20
emniyet (R) noktasi
baslangiç noktasi
18.98 12
10
12.36
21.42
26.96
3
is parçasi sifiri
Z
X
O1;
G17 G49 G40 G80;
Düzlem seçimi, boy telafisi iptali, yariçap
telafisi iptali, çevrim iptali
G28 G91 Z0.;
Z ekseninde sifira gönderme, takim
degistirme pozisyonu
T1 M6;
Takim degistirme 16 mm matkap
G0 G54 G90 X0. Y0. S800 M3 ;
Takimi mutlak modda G54 koordinat
sisteminde pozisyonlandirma, is milini
döndürme
G43 Z22. H01 M8 ;
Takim boyu telafisi verme, suyu açma
(G90) G73 G99 X20. Y20. Z-26.96 R3. 1 nolu delik delme
Q5. F80 ;
G98 (X20.) Y60. ;
4 nolu delik delme
G99 X100. (Y60.) Z-18.98 ;
3 nolu delik delme
G98 (X100.) Y20. ;
2 nolu delik delme
G28 Z50. M5;
Z ekseninde sifira gitme, is milini durdurma
M9;
Suyu kapama
M30;
Program sonu
Programlama13
6 / 19
13.1.2 Sol Kilavuz Çekme Çevrimi (G74)
Bu çevrim ile sol kilavuz çekme islemi yapilir. Sol kilavuz çekme isleminde, delik dibine
varildiginda, is mili saat yönünde döner.
G74 X_ Y_ Z_ R_ P_ F_ K_ ;
X_ Y_ : Delik pozisyonu verileri
Z_
: Delik derinligi
R_
: Emniyet noktasi mesafesi
P_
: Delik dibindeki bekleme zamani
F_
: Ilerleme degeri (dis adimi x devir)
K_ : Çevrim tekrar sayisi
Kilavuz çekme islemi baslangicinda is milinin saatin tersi yönde döndürülmesi (M04)
gereklidir. Delik dibine varildiginda, geri çikma islemini yerine getirebilmek amaciyla is
milini saat yönünde (CW) döner ve dönmeyi takiben takim geri çikar. Sol kilavuz çekme
islemi sirasinda operatör panelinde bulunan FEEDRATE OVERRIDE (ilerleme
degistirme) anahtari devre disi kalir. Ayni sekilde kilavuz geri çikma islemini
tamamlayincaya kadar ilerlemeyi durdurma (FEED HOLD) butonu devre disi kalir.
Örnek Çalisma: G73 kodunda verilen sekildeki 4 adet delikte kilavuz çekme islemi
yapilmak istensin ve buna göre kilavuz operasyon kisminin programinin yazilmasi
istendiginde; Ilerleme= Devir x Hatve= 500 x 1.5 = 750 mm/dak
…
G43 Z22. H02 M08;
Takim boyu telafisi ile baslangiç noktasina
yaklasma
G0 G54 G90 X0. Y0. S500 M4 ;
Pozisyonlama, is milini saatin tersi yönde
döndürme
G99 G74 X20. Y20. Z-21.42 R5. P500 1 nolu delikte kilavuz
F750 ;
G98 Y60.;
4 nolu delikte kilavuz
G99 X100. Z-18.98 ;
G98 Y20. ;
G28 Z50. M5;
Sifira gönderme
Programlama13
7 / 19
13.1.3 Finis Delik Isleme Çevrimi (G76)
Finis delik isleme çevrimi deliklerin hassas olarak islenmesinde kullanilir. Delik dibine
varildiginda, takim delik dibinde P ile belirtilen miktar kadar bekler, is mili önceden
belirlenen bir pozisyonlama konumunda durdurulur sonra takim islenen yüzeyden Q
degerinde belirtilen miktar takim ucuna zit yönde kadar kaçar ve hizli hareket ile baslangiç
noktasina veya emniyet noktasina çikar. Sonra takim kaydirilan Q degeri kadar ters yönde
kayarak delik merkezine pozisyonlandirilir ve is mili dönmeye baslar.
G76 X_ Y_ Z_ R_ Q_ P_ F_ K_ ;
X _ Y _ : Delik pozisyonu
Z_
: Delik derinligi
R_
: Emniyet noktasi
P_
: Delik dibindeki bekleme miktari
Q_
: Kayma miktari
F_
: Ilerleme
K_
: Tekrar sayisi
Q (delik dibindeki kayma miktari) modal bir degerdir ve tüm çevrimlerde degeri korunur.
Bu sebeple G73 ve G83 kodlarini kullanma sirasinda bu degerin belirtilmesine dikkat
edilmesi gereklidir. Delik dibine varildiginda is mili sabit bir dönme pozisyonunda
sabitlenir ve takim takimin ucuna zit dogrultuda kayar ve sonra delikten hizli hareket ile
çikarilir. Bu islem sayesinde bara islemlerinde islenen yüzey üzerinde çiziklerin olusmasi
önlenmis olur.
Örnek Çalisma: Yanda sekli verilen delik is parçasi sifir noktasina göre
X50. Y50. konumunda ve delik derinliginin 15 mm oldugunu kabul
edelim. Buna göre G76 çevriminin kullanilmasi suretiyle bu deligin
islenmesi için program kisminin yazilmasi istensin.
…
G0 G90 G54 X50. Y50. S1200 M3;
G43 Z50. H01 M8;
G98 G76 X50. Y50. Z-15. R3. Q0.5 P500 F80 ;
G28 G91 Z0. M5;
…
Programlama13
8 / 19
13.1.4 Delik Delme, Punta Açma Çevrimi (G81)
Bu çevrim normal delik delme islemi içindir. Çevrim ile takim emniyet noktasindan delik
dibine kadar kesme ilerlemesi ile gider ve takim delik dibine vardiktan sonra hizli hareket
ile geri çekilir.
G81 X_ Y_ Z_ R_ F_ K_;
Z_
: Delik derinligi
R_
: Emniyet noktasi
F_
: Ilerleme
K_
: Tekrar sayisi
X ve Y eksenleri boyunca pozisyonlandirma sonrasi, R noktasina kadar takim hizli
hareket ile gider. R noktasindan Z noktasina kadar delik delme islemi yapilir. Sonra takim
hizli hareket ile geri çekilir. G81 kodu kullanilmadan evvel is milinin döndürülmesi
gereklidir.
Örnek Çalisma: G73 kodu ile verilen is parçasi örnegi göz önüne alinarak ayni delik delme
islemlerinin G81 kodu kullanilmasi suretiyle nasil yerine getirilecegine iliskin bir örnek
verelim.
O3;
G29 G91 Z0. ;
T2 M6;
G0 G54 G90 X0 Y0 S1200 M3 ;
G43 Z22. H01 M8 ;
G99 G81 X20. Y20. Z-26.96 R3. F80 ; (1 nci delik islemi)
G98 Y60. ;
(4ncü delik islemi)
G99 X100. Z-18.98 ;
(3 ncü delik islemi)
G98 Y20.;
G28 Z50. M5;
M30;
Programlama13
9 / 19
13.1.5 Delik Delme Çevrimi (G82)
Bu çevrim normal delik delme islemi içindir. Çevrim ile takim emniyet noktasindan delik
dibine kadar kesme ilerlemesi ile gider ve takim delik dibine vardiktan sonra P ile
belirtilen miktar kadar bekler ve hizli hareket ile geri çekilir.
G82 X_ Y_ Z_ R_ P_ F_ K_;
Z_
: Delik derinligi
R_
: Emniyet noktasi
P_
F_
: Ilerleme
K_
: Tekrar sayisi
X ve Y eksenleri boyunca pozisyonlandirma sonrasi, R noktasina kadar takim hizli
hareket ile gider. R noktasindan Z noktasina kadar delik delme islemi yapilir. Islem
sonrasi takim delik dibinde P ile belirtilen miktar (sn veya milisaniye) kadar bekletilir ve
sonra hizli hareket ile geri çekilir. G82 kodu kullanilmadan evvel is milinin döndürülmesi
gereklidir.
Örnek Çalisma: G73 kodu ile verilen örnek göz önüne alinarak ayni delik delme
islemlerinin G82 kodu kullanilmasi suretiyle nasil yerine getirilecegine iliskin bir örnek
verelim.
O3;
G29 G91 Z0. ;
T2 M6;
G0 G54 G90 X0 Y0 S1200 M3 ;
G43 Z22. H01 M8 ;
G99 G82 X20. Y20. Z-26.96 R3. P500 F80 ; (1 nci delik islemi)
G98 Y60. ;
G99 X100. Z-18.98 ;
(3 ncü delik islemi)
G98 Y20.;
G28 Z50. M5;
M30;
Programlama13
10 / 19
13.1.6 Gagalama Ile Delik Delme (G83)
Bu çevrim gagalama islemi ile delik deler. Delik dibine kadar kesikli ilerleme ile gitmek
suretiyle delik islemi sirasinda olusan talaslarin kirilmasina yardimci olur. Takim ilk olarak
R noktasina hizli hareket ile pozisyonlandirilir. Sonra çevrimde belirtilen Q degeri kadar R
noktasindan itibaren kesme ilerlemesi ile delige dalar. Sonra emniyet noktasina hizli
hareket ile geri çikar. Sonra q-d degeri kadar derinlige hizli hareket ile dalar. Sonra kesme
ilerlemesi ile bir önceki derinlik degerinden q kadar daha derine dalarak kesme islemi
yapar sonra tekrar emniyet noktasina çikar sonra tekrar v.s. islemlerini yapar. Delik
dibine varilincaya kadar bu islemler tekrarlanir, böylelikle delik delme islemi esnasinda
olusan talaslar disari atilmis olur. Takim delik dibine vardiktan sonra delik dibinden
çevrim blogunda kullanilan G98 veya G99 kodunun durumuna göre baslangiç noktasina
veya emniyet noktasina hizli hareket ile çikar.
G83 X_ Y_ Z_ R_ Q_ F_ K_;
X_ Y_ : Delik pozisyonu koordinatlari
Z_
: Delik derinligi
R _ : Emniyet noktasi mesafesi
Q _ : Her bir dalistaki kesme derinligi
F _ : Ilerleme
K _ : Tekrar sayisi
Q degerinin daima pozitif olarak belirtilmesi gereklidir. Delik çevriminde kullanilan d
degeri 532 nolu parametre ile belirtilir. G83 kodu belirtilmeden evvel is milinin öncelikli
olarak döndürülmesi (M kodu) gereklidir. G83 kodu ile M kodu ayni blokta belirtildigi
zaman M kodu ilk pozisyonlandirma operasyonu ile birlikte ayni anda icra edilir. Sistem
M kodunu icra ettikten sonra delik çevrimindeki 2nci operasyona geçer. Çevrimlerde
(G43, G44, G49) takim boyu telafisi belirtildigi zaman, R noktasina pozisyonlandirma
esnasinda telafi tatbik edilir. Delik isleme operasyonunun yapildigi bloklarda Q ve R
degerlerini belirtilmelidir. G83 kodunun kullanildigi bloklarda 01 grubuna ait herhangi
bir kod belirtilmez. Çevrimlerin kullanildigi modlarda takim yariçap telafileri iptal edilir.
Programlama13
11 / 19
Örnek Çalisma : Asagida sekli verilen isparçasi üzerinde 4 adet delik bulunmaktadir ve
bunlarin matkap ile delinmesi istenmektedir. Buna göre G83 kodunu kullanmak suretiyle
isleme programinin yazilmasi istenmektedir. Delik derinlikleri sekil üzerinde
gösterilmektedir.
120
80
4
A
Y
80
40
3
A
20
1
2
X
20
emniyet (R) noktasi
baslangiç noktasi
18.98 12
10
12.36
21.42
26.96
3
is parçasi sifiri
Z
X
O1;
G17 G49 G40 G80;
Program no
Düzlem seçimi, boy telafisi iptali, yariçap
telafisi iptali, çevrim iptali
G28 G91 Z0.;
Z ekseninde sifira gönderme, takim
degistirme pozisyonu
T1 M6;
Takim degistirme 16 mm matkap
G0 G54 G90 X0. Y0. S800 M3 ;
Takimi mutlak modda G54 koordinat
sisteminde pozisyonlandirma, is milini
döndürme
G43 Z22. H01 M8 ;
Takim boyu telafisi verme, suyu açma
(G90) G83 G99 X20. Y20. Z-26.96 R3. Q5. 1 nolu delik delme
F80 ;
G98 (X20.) Y60. ;
4 nolu delik delme
G99 X100. (Y60.) Z-18.98 ;
3 nolu delik delme
G98 (X100.) Y20. ;
2 nolu delik delme
G28 Z50. M5;
Z ekseninde sifira gitme, is milini
durdurma
M9;
Suyu kapama
M30;
Program sonu
Programlama13
12 / 19
13.1.7 Kilavuz Çekme Çevrimi (G84)
Bu çevrim ile kilavuz çekme islemi yapilir. Kilavuz çekme isleminde, delik dibine
varildiginda, is mili saat yönünün tersi yönde döner.
G84 X_ Y_ Z_ R_ P_ F_ K_ ;
Z_
: Delik derinligi
R_
P_
: Delik dibindeki bekleme zamani (sn veya mili saniye )
F_
Kilavuz çekme islemi baslangicinda is milinin saat yönünde döndürülmesi (M03)
gereklidir. Delik dibine varildiginda, geri çikma islemini yerine getirebilmek amaciyla is
milini saat yönünün tersi yönde döner ve dönmeyi takiben takim geri çikar. Kilavuz
çekme islemi sirasinda operatör panelinde bulunan FEEDRATE OVERRIDE (ilerleme
degistirme) anahtari devre disi kalir. Ayni sekilde kilavuz geri çikma islemini
tamamlayincaya kadar ilerlemeyi durdurma (FEED HOLD) butonu devre disi kalir.
Örnek Çalisma: G73 kodu ile verilen sekildeki 4 adet delikte kilavuz çekme islemi yapilmak
istensin ve buna göre kilavuz operasyon kisminin programinin yazilmasi istendiginde;
Ilerleme= Devir x Hatve= 500 x 1.5 = 750 mm/dak
…
G43 Z22. H02 M08;
G0 G54 G90 X0. Y0. S500 M4 ;
G99 G84 X20. Y20. Z-21.42 R5.
P500 F750 ;
G98 Y60. ;
G99 X100. Z-18.98 ;
G98 Y20. ;
G28 Z50. M5 ;
…
Programlama13
Takim boyu telafisi ile baslangiç noktasina yaklasma
Pozisyonlama, is milini saatin tersi yönde döndürme
Sifira gönderme, is milini durdurma
13 / 19
13.1.8 Delik Isleme Çevrimi (G85)
Bu çevrim delik isleme operasyonu için kullanilir.
G85 X_ Y_ Z_ R_ F_ K_ ;
Z_
: Delik derinligi
R_
F_
X_Y_ eksenlerinde pozisyonlandirma yapildiktan sonra, R noktasina kadar takim hizli
ilerleme ile yaklasir. R noktasindan Z noktasina kadar delik isleme operasyonu yaptirilir,
takim delik dibine vardiktan sonra kesme ilerlemesi degeri ile baslangiç noktasina (G98)
veya emniyet noktasina (G99) çikar. G85 kodu kullanilmadan evvel is milinin öncelikli
olarak döndürülmesi gereklidir.
Örnek Çalisma: Yanda resmi verilen delik isleminin deligin
is parçasi sifir noktasina göre X50. Y100. konumunda
oldugu ve derinliginin 20 mm oldugu kabulu ile isleme
operasyonunun kodlanmasi istenmektedir.
…
…
G0 G54 G90 X0. Y0 S450 M3 ;
G43 Z50. H08 M8 ;
G98 G85 X50. Y100. Z-20. R3. F60 ;
G28 G91 Z0. M5
…
…
Programlama13
14 / 19
Bu çevrim delik isleme operasyonu için kullanilir.
G86 X_ Y_ Z_ R_ F_ K_ ;
Z_
: Delik derinligi
R_
F_
X_Y_ eksenlerinde pozisyonlandirma yapildiktan sonra, R noktasina kadar takim hizli
ilerleme ile yaklasir. R noktasindan Z noktasina kadar delik isleme operasyonu yaptirilir,
takim delik dibine vardiktan sonra is mili durur ve durma islemini takiben takim hizli
hareket ile ile baslangiç noktasina (G98) veya emniyet noktasina (G99) çikar. G86 kodu
kullanilmadan evvel is milinin öncelikli olarak döndürülmesi gereklidir.
Örnek Çalisma: Yanda resmi verilen delik isleminin
deligin is parçasi sifir noktasina göre X50. Y100.
Konumunda oldugu ve derinliginin 20 mm oldugu
kabulu ile isleme operasyonunun kodlanmasi
istenmektedir.
…
…
G0 G54 G90 X0. Y0 S450 M3 ;
G43 Z50. H08 M8 ;
G98 G86 X50. Y100. Z-20. R3. F60 ;
G28 G91 Z0. M5
…
…
Programlama13
15 / 19
13.1.10 Arka Delik Isleme Çevrimi (G87)
Bu çevrim ile hassas delik isleme operasyonu yaptirilabilir.
G87 X_ Y_ Z_ R_ Q_ P_ F_ K_ ;
Z_
: Delik derinligi
R_
: Emniyet noktasi
P_
Q_
: Kayma miktari
F_
: Ilerleme
K_
: Tekrar sayisi
Q degeri çevrimlerde korunan modal bir degerdir. Bu degerin dikkatli bir sekilde
belirtilmesi gereklidir. Çünkü ayni deger G73 ve G83 kodlarinda dalma miktari olarak da
kullanilmaktadir. Takim X_ Y_ eksenleri boyunca pozisyonlandirildiktan sonra, is mili
sabit bir dönme konumunda durdurulur (kilitlenir). Takim takimin ucuna zit dogrultuda
Q ile belirtilen deger kadar kayar, sonra delik dibine (R noktasina) hizli hareket ile
pozisyonlandirma islemi yapilir. Takim bundan sonra takimin uç noktasi dogrultusunda
kayar ve is mili saatin dönüs yönünde (CW) dönmeye baslar. Z noktasina ulasilana kadar
Z ekseninin pozitif dogrultusu boyunca delik isleme operasyonu yapilir. Z noktasinda is
mili tekrar sabit bir dönme pozisyonunda durar, bundan sonra takim uç noktasina zit
dogrultuda Q ile belirtilen miktar kadar kayar. Kaydirma sonrasi takim hizli hareket ile
baslangiç noktasina çikarilir ve sonra takim Q kadar takim ucu dogrultusunda kayar ve is
mili dönmeye baslar. G87 kodu kullanilmadan evvel is milinin saatin dönüsü yönünde
(M03) döndürülmesi gereklidir.
Programlama13
16 / 19
Örnek Çalisma: Yukarida krokisi verilen delik operasyonunun G87 kodunun kullanilmasi
suretiyle islenmesi istenmektedir. Is parçasinda iki adet delik bulunmaktadir ve deliklerin
is parçasi sifir noktasina göre konumlari
1nci delik konumu X120. Y120.
2nci delik konumu X220. Y300
seklindedir. Bizden G87 kodunun kullanilmasi suretiyle bu deliklerin islenmesi istenmektedir.
Burada dikkat edilmesi gereken iki adet deligin de ayni derinlikte olduklari ve Q kaydirma
mesafesi degerlerinin dikkatli olarak verilmesidir. Kaydirma mesafesi degeri (büyük çap –
küçük çap ) /2 + emniyet payi seklinde hesaplanabilir. Emniyet payinin 0.5 mm alindigi
göz önüne alinirsa Q degerinin 0.5 mm seklinde verilmesi gerekmektedir.
O1;
G17 G80 G49 G40 ;
G28 G91 Z0. ;
T8 M6;
G0 G54 G90 X0. Y0 S450 M3 ;
G43 Z3. H08 M8 ;
G99 G87 X120. Y120. Z-20. R-35. Q4.5 F60 ;
G98 X220. Y300. ;
G28 G91 Z0. M9;
M5;
M30;
Programlama13
17 / 19
G88 X_ Y_ Z_ R_ P_ F_ K_ ;
Z_
: Delik derinligi
R_
: Emniyet noktasi
P_
: Delik dibindeki bekleme miktari sn veya milisaniye olarak
F_
: Ilerleme
K_
: Tekrar sayisi
X_Y ekseni boyunca pozisyonlandirma islemi yapildiktan sonra, R noktasina kadar takim
hizli hareket ile yaklasir. R noktasindan Z noktasina kadar delik isleme operasyonu
yaptirilir. Delik isleme operasyonu tamamlandiktan sonra takim delik dibinde P ile
belirtilen zaman kadar bekler ve sistem is milini durdurur. Bundan sonra takim manual
olarak operastör vasitasiyla R noktasina kadar çikarilir. R noktasinda is mili saat yönünde
dönmeye baslar ve çevrim baslangicinda belirtilen baslangiç noktasina veya emniyet
noktasina çikma komutuna göre takim G98 kodu verilmis ise baslangiç noktasina hizli
hareket ile çikar.
Programlama13
18 / 19
G89 X_ Y_ Z_ R_ P_ F_ K_ ;
Z_
: Delik derinligi
R_
: Emniyet noktasi
P_
: Delik dibindeki bekleme miktari sn veya milisaniye olarak
F_
: Ilerleme
K_
: Tekrar sayisi
Bu çevrim asagi yukari G85 kodunun aynisidir. Farkilik ise sadece delik dibinde bekleme
verilmesidir. Bu bekleme sayesinde delik dibinin daha hassas islenmesi
saglanabilmektedir. G89 kodu belirtilmeden evvel is milinin döndürme komutunun
verilmesi gereklidir.
Örnek Çalisma: Yanda resmi verilen delik isleminin deligin
is parçasi sifir noktasina göre X50. Y100. konumunda ve
derinliginin 20 mm oldugu kabulu ile isleme operasyonunun kodlanmasi istenmektedir.
…
…
G0 G54 G90 X0. Y0 S450 M3 ;
G43 Z50. H08 M8 ;
G98 G89 X50. Y100. Z-20. R3. P500 F60 ;
G28 G91 Z0. M5
…
Programlama13
19 / 19
14. Kompanzasyon Fonksiyonlari
14.1 Takim Boyu Kompanzasyonu
Bu fonksiyon programlama sirasinda kullanilan takim ile isleme operasyonunda
kullanilan gerçek takim arasindaki farki kompanze etmek için kullanilir. Programda
degisiklik yapmadan bu farki kompanze etmek mümkündür. Takim boyu
kompanzasyonu telafi dogrultusu G43 veya G44 kodlari ile belirtilir. Bu kodlardan
hemen sonra OFFSET (telafi) sayfasinda takim boylarinin kaydedildigi telafi
numarasi H kodu ile birlikte verilir.
Takim boyu telafisinin belirtildigi eksen durumuna göre asagida belirtilen üç farkli
telafi fonksiyonu vardir.
Takim boyu telafisi A
Takim boyu farkini Z ekseni boyunca kompanze eder.
Takim boyu telafisi B
Takim boyu farkini X_, Y_ veya Z_ ekseni boyunca kompanze eder.
Takim boyu telafisi C
Takim boyu farkini belirtilen eksen boyunca kompanze eder
Takim boyu telafisi A
Takim boyu telafisi B
Takim boyu telafisi C
Takim boyu telafisi iptali
G43 Z_ H ;
G44 Z_ H_;
G17 G43 Z_ H_ ;
G17 G44 Z_ H_ ;
G18 G43 Y_ H_ ;
G18 G44 Y_ H_ ;
G19 G43 X_ H_ ;
G19 G44 X_ H_ ;
G43 α_ H_ ;
G44 α_ H_ ;
G49 veya H0 ;
Her bir adresin açiklanmasi:
G43 Pozitif telafi
G44 Negatif telafi
G17 XY düzlemi seçimi
G18 ZX düzlemi seçimi
G19 YZ düzlemi seçimi
α Belirtilen eksen adresi
H takim boyu telafi degerini
belirtmek için kullanilan kod
3#6 ve 19#3 parametreleri ayarlanmak suretiyle A, B ve C takim boyu telafi
fonksiyonlarindan herhangi birisi seçilebilir. Genel olarak dik isleme merkezlerinde A
tipi takim boyu kompanzasyon fonksiyonu kullanilir.
Telafi Dogrultusu
Takim boyu telafisinin dogrultusu G43 veya G44 kodlari ile belirtilir. G43 kodu
belirtildigi zaman, telafi belleginde kaydedilen ve H kodu ile numarasi verilen takim
boyu telafi degeri programda belirtilen telafinin belirtildigi eksene ait pozisyonun bitis
noktasi koordinatlarina eklenir. G44 kodu belirtildiginde ise, ayni deger bitis noktasi
Programlama14
1 /8
koordinat degerlerinden çikarilir. Sonuçta elde edilen koordinat degerleri kompanzasyon islemi sonrasi elde edilen bitis noktasi koordinatlarini belirtir.
Eger takim boyu telafisinin verilmesi sirasinda herhangi bir eksende hareket kodu
belirtilmemis ise, kontrol sistemi harekete meydan vermeyen bir hareket komutunun
verildigini farzeder. G43 kodu ile takim boyu telafisi pozitif bir deger olarak
belirtildigi zaman, takim buna göre pozitif (+) dogrultuda hareket eder. G44 kodu ile
takim boyu telafisi pozitif bir deger olarak belirtildiginde ise takim negatif (-)
dogrultuda hareket eder. G43 ve G44 kodlari modal kodlardir. Ayni grupta (G43, G44
veya G49) bulunan baska bir G kodu programda belirtilene kadar aktif olarak kalirlar.
Takim Boyu Telafi Degerinin Belirtilmesi
Telafi numarasinda (H) verilen takim boyu telafi degeri telafi belleginden seçilir ve
programda belirtilen bitis noktasi koordinatlarindan G43 veya G44 kodunun
durumuna göre toplanir veya çikarilir. Takim boyu telafi degerleri CRT/MDI
panelinden ayarlanabilir. Takim boyu telafi degerlerinin belirtme araliklari asagida
gösterilmektedir.
Artim Sistemi
IS-B
Metrik Giris
0…± 999.999 mm
0 nolu takim telafi numarasina karsilik gelen takim boyu telafi degeri (H0) daima 0
(sifir) olarak göz önüne alinir. H0 degeri ile bir baska telafi degerinin belirtilmesi
mümkün degildir.
Telafi numarasindaki degisiklik sebebi ile takim boyu telafisi degeri degistirilirse,
telafi degeri yeni takim boyu telafi degeriyle degistirilir neticede yeni takim boyu
telafi degeri bir önceki takim boyu telafi degerine eklenmez.
Örnek:
H1 takim boyu telafi degeri 20.0 mm
H2 takim boyu telafi degeri 30.0 mm
Seklinde ise,
G90 G43 Z100.0 H1 ; kodu verildigi takdirde takim Z120.0 konumuna hareket eder.
G90 G43 Z100.0 H2 ; kodu verildigi takdirde takim Z130.0 konumuna hareket eder.
Takim boyu telafisinin iptali
Takim boyu telafisini iptal etmek için, G49 veya H0 kodlari kullanilir. G49 veya H0
kodu belirtildikten sonra, sistem hemen telafi modunu iptal eder.
Programlama14
2 /8
14.2 Takim Yariçap Kompanzasyonuna Genel Bakis
Bu fonksiyon vasitasiyla takim programlanan parça koordinatlarina göre yariçap
kadar kaymak suretiyle kesme islemi yapar. Takimin belirtilen yariçap degeri kadar
kaydirilmasi için baslatma blogu olarak adlandirdigimiz blokta takim yariçap
kompanzasyonunun belirtilmesi gereklidir. Takim yariçap kompanzasyonu baslatma
blogunda belirtildigi zaman, CNC kontrol sistemi ofset (telafi) vektörü olarak
adlandirdigimiz ve baslatma blogundaki telafi numarasinda büyüklügü belirtilen bir
vektör olusturur. Telafi vektörü takim hareketi boyunca daima takim yoluna dik
olacak sekilde CNC kontrol sistemi tarafindan kontrol edilir. Telafi vektörünün
baslangici islenecek parça kisminda, ucu ise takim merkezine dogrudur. Baslatma
blogundan sonra dogrusal veya dairesel interpolasyon kodu verilmis ise, isleme
operasyonu sirasinda takim, telafi vektörü kadar programlanan parça
koordinatlarindan kaydirilmak suretiyle kesme islemi yapar. Böylece takim
merkezinin konumuna göre program yazma gibi, zor olan bir programlama yöntemi
ile program yazilmasi önlenmis olur. Isleme operasyonu sonrasi programin tekrar
takim merkezine göre yazilmasini saglamak için takim yariçap kompanzasyonu iptal
edilir.
Takim Yariçap Kompanzasyonunun Baslatilmasi
Takim yariçap kompanzasyonu G00 (hizli hareket ) veya G01 (dogrusal kesme)
hareketlerinin kullanildigi bloklarda baslatilir. G02 veya G03 gibi dairesel
interpolasyonun kullanildigi bloklarda takim yariçap kompanzasyonu baslatilamaz.
Buna göre baslatma formati su sekildedir.
Programlama14
3 /8
G00 (G01) G41 (G42) X_ Y_ H (D) ;
G41
: Sol takim yariçap kompanzasyonu
G42
: Sag takim yariçap kompanzasyonu
X_ Y_ : Takim bitis noktasi koordinatlari
H veya D : Takim yariçap telafi numarasi
Takim Yariçap Kompanzasyonunun Iptal Edilmesi
Takim yariçap kompanzasyonunu iptal etmek için G40 kodu kullanilir. Komut formati
asagidaki sekildedir.
G40 X_ Y_;
Burada
G40
: Takim yariçap telafisi iptal kodu
X_ Y _ : Takim yariçap telafisi iptali verilmek suretiyle takimin gidecegi noktaya
ait koordinat degerleri. Bu degerler ayni zamanda takim merkezinin koordinat
degerleridir.
Takim Yariçap Kompanzasyonu Iptal Modu
Baslangiçta tezgah açildiginda kontrol sistemi telafi iptal modundadir. Telafi iptal
modunda telafi vektörü daima sifirdir ve takim merkezine ait olan yol ile programda
belirtilen yol çakisir haldedir.
Baslatma modu
Takim telafi iptal modunda iken G41 veya G42 ile takim yariçap kompanzasyonu
belirtilip yariçap telafisi numarasi H veya D ile belirtilen telafi numarasinda girilen
deger olarak verildigi zaman (H0 veya D0 haricinde), CNC tezgah yariçap telafisi
moduna girer. Bu komut ile takimin hareket ettirilmesi baslatma olarak adlandirilir.
Baslatma blogundaki hareket komutlari sadece G0 veya G01 kodu ile verilen hareket
komutlari olabilir. Eger baslatma blogunda dairesel interpolasyon komutu ile hareket
verdirilmek istenir ise 34 P/S alarmi olusur. Baslatma blogu ve bundan sonraki
bloklarin islenmesi sirasinda CNC kontrol sistemi öncelikli olarak sonraki islenecek
olan iki blogu okur.
Telafi Modu
Telafi modunda kompanzasyon islemi G00, G01, G0 veya G03 kodlari ile verilen
hareketlere tatbik edilir. Telafi modunda takima hareket verdirmeyen iki veya daha
Programlama14
4 /8
fazla sayida blok ile ek fonksiyonlar, bekleme, v.b. gibi program kodlari belirtilmis
ise, takim ya asiri kesme islemi veya yetersiz kesme islemi yapar. Eger telafi
modunda telafi düzlemi (G17, G18 veya G19) kodlari kullanilmak suretiyle
degistirilmek istenirse, 37 P/S alarmi olusur ve takim durdurulur.
Telafi Iptal Modu
Telafi modunda herhangi bir blokta asagida belirtilen islemlerden bir tanesi
yaptirilmak istenirse, sistem telafi iptal moduna girer ve bu blok ile olusturulan etki
telafi iptal modu olarak adlandirilir.
1. G40 kodu komut olarak verildigi takdirde
2. Takim yariçap telafisi numarasi olarak H0 veya D0 kodlari belirtilmis ise
Telafi iptal moduna geçilmek istendiginde, bu blokta kullanilan hareket komutu içinde
dairesel interpolasyon komutu (G02 veya G03) kullanilamaz. Bunun yerine telafi iptal
blogunda dogrusal interpolasyon ve hizli hareket kodlari ile hareket verilebilir. Eger
telafi iptal blogunda dairesel interpolasyon komutu kullanilmak suretiyle takim
yariçap telafisi iptal edilmek istenirse, 34 P/S alarmi olusur ve takim durur.
Takim yariçap telafisinin degistirilmesi
Genel olarak takim yariçap telafisi telafi iptal modunda degistirilir. Bununla birlikte
telafi modunda takim yariçap telafi degeri degistirilmek istenirse, blok bitis
noktasindaki vektör yeni takim yariçap kompanzasyonu degeri için yeniden
hesaplanir.
Pozitif/Negatif Takim Yariçap Kompanzasyonu Degeri ve Takim Merkezi Yolu
Eger telafi miktari degeri (-) negatif bir deger ise, programdaki G41 ve G42’lerin her
biri birbirleri ile yer degistirecek sekilde kumanda islemi tatbik edilir. Neticede eger
takim merkezi is parçasinin dis kisimdan dolanacak sekilde isleme operasyonu
yapmakta ise, negatif deger belirtildiginde takim merkezi is parçasi iç yüzeyinde
kalacak sekilde isleme operasyonu yapar. Asagidaki sekilde buna iliskin bir örnek
gösterilmektedir. Genel olarak telafi miktari (+) pozitif bir deger verilmek suretiyle
programlanir.
1 de gösterilen bir takim yolu programlandiginda, eger telafi miktari (-) negatif
yapilirsa, takim merkezi 2 de gösterilen sekilde hareket eder. Neticede ayni program
parçasi ile hem erkek hem de disi is parçasi sadece telafi degerinin isaretinin
degistirilmesi suretiyle elde edilebilir. Bu durum sadece baslatma ve iptal tipi A
durumunda oldugunda geçerlidir.
Programlama14
5 /8
Takim Yariçap Kompanzasyon Degerinin Belirtme Araligi
Takim yariçap kompanzasyonu degerleri kontrol sistemi ünitesinde bulunan kontrol
sistemi paneli kullanilarak girilir. 0 nolu telafi numarasina karsilik gelen takim
yariçap kompanzasyon degeri daima sifirdir ve bu programda H0 veya D0 seklinde
belirtilir. Takim yariçap telafisinin H veya D adreslerinden hangisi ile belirtilecegi
36#6 parametresi ayarlanmak suretiyle düzenlenebilir. Eger 36#6 parametresi 1 olarak
ayarlanir ise, takim yariçap kompanzasyonunu belirtmek için D adresi kullanilir, aksi
takdirde 0 ise H adresi kullanilir.
Telafi Vektörü
Telafi vektörü H kodu ile atanan takim yariçap kompanzasyon numarasi ile belirtilen
degere esit olan iki boyutlu bir vektördür. Vektör kontrol sistemi tarafindan hesaplanir
ve her bir bloktaki takim ilerlemesi ile uyumlu olacak sekilde dogrultusu yenilenir.
Telafi vektörü RESET tusuna basildiginda silinir.
Takim Yariçap Kompanzasyonunun Belirtilmesi
Takim yariçap kompanzasyon degeri H kodu ile atanan numara ile belirtilir.
Kompanzasyon numarasi H adresinden sonra üç haneli olarak belirtilir. H kodu ile
belirtilen telafi degeri bir baska H kodu ile bir telafi degeri belirtilene kadar geçerli
kalir. H kodu ayni zamanda takim boyu telafi degerini de belirtmek için
kullanilmaktadir. Bununla birlikte 36#6 parametresi 1 yapilmak suretiyle takim boyu
telafisi H kodu ile ve takim yariçap telafisinin D kodu ile belirtilmesi mümkün
olmaktadir.
Takim boyu telafisi H kodu ile verildikten sonra takim yariçap telafisini belirtmek için
bir baska H kodu kullanilirsa, takim boyu telafi degeri degismeden kalir. Kontrol
sistemi takim boyu telafisi ve takim yariçap telafisi degerlerini otomatik olarak
birbirinden ayirdeder. Bununla birlikte takim yariçap telafisi modunda iken bir baska
H kodu ile yariçap telafisi degistirilmek istendigi takdirde bu H kodu ile belirtilen
deger hem takim boyu telafi degeri olarak hem de takim yariçap telafi degeri olarak
Programlama14
6 /8
göz önüne alinir. Neticede hem takim yariçap telafisi hem de takim boyu telafisi
degerleri degistirilmis olur. Bu sebeple takim yariçap telafisi modunda iken takim
boyu kompanzasyon degerinin degistirilmemesi (baska bir H kodu ile yeni telafi
degeri verme) gereklidir.
Takim boyu kompanzasyon degeri ve takim yariçap kompanzasyon degeri 36#6
parametresinin ayarlanmasi suretiyle ayri ayri H ve D kodlari ile belirtilecek sekilde
ayird edilebilir. Takim yariçap kompanzasyonu modunda sadece takim boyu
kompanzasyon degeri degistirilebilir. Hatta bu durumda dahi takim boyu
kompanzasyon degeri takim yariçap kompanzasyon degerine esit olur. Söyleki takim
boyu kompanzasyon degeri takim yariçap telafisi modunda iken H10 seklinde
belirtildiginde takim yariçap telafisi de D10 degerini alir.
Telafi düzlemi telafi iptal modunda degistirilir. Eger telafi modunda iken telafi
düzlemi degistirilmek istenirse 37 P/S alarmi olusur.
Örnek Çalisma: Asagida resmi verilmekte olan parça etrafindan G41 takim yariçap
kompanzasyonu kodu kullanilmak suretiyle dolanilmak istenmektedir. Sekilden de
görüldügü üzere takim parçanin solunda kalacak sekilde dolanma islemi yapmaktadir.
Takim yariçap kompanzasyonu kodlarindan hangisinin kullanilacagi su sekilde tesbit
138.46
126.92
49.45
R56.14
101.43
75.87
61.02
6
4.5
R2
15.58
33.81
R59.77
84.06
edilir. Kendimizi parça yerine koyup takimin gidis yönüne dogru yönümüzü dönerek
baktigimizda eger parça bizim sol tarafimizda kalmakta ise G41, aksi takdirde sag
tarafimizda kalmakta ise G42 kodu kullanilir. Buna göre sekli verilen parça için
isleme programi 18 mm parmak freze kabulü ile yazilmak istensin.
Programlama14
7 /8
O1
G17 G80 G49 G40
Program no
Düzlem seçimi, çevrim iptali, takim boyu telafi
iptali, takim yariçap telafi iptali
G28 G91 Z0.
Sifira gönderme
T1 M6
Takim degistirme
G0 G54 G90 –20. Y –20. S800 Baslatma noktasina pozisyonlandirma, devir
M3
verme ve is milini döndürme
G43 Z50. H1
Takim boyu telafisi ile yaklasma
G0 Z-15. M8
Derinlik
mesafesine
pozistonlama,
islem
sirasinda herhangi bir çarpma olmayacagi kabul
edilmistir, suyu açma.
G1 G41 X0.Y0. D31 F200
Takim yariçap telafisi ile isleme noktasina gelme
G1 Y75.87 F80
Dogrusal kesme
G1 X49.45 Y101.43
Dogrusal kesme
G3 X126.92 Y61.02 R56.14 F60
Dairesel kesme CCW
G2 X138.46 Y15.58 R-24.56
Dairesel kesme( açi 180 dereceden bük
oldugundan R degeri (-) olarak verildi)
G3 X84.06 Y-33.81 R59.77
Dairesel kesme CCW
G1 X0. Y0.
Dogrusal kesme
G0 G40 X-20. Y-20.
Takim yariçap telafisi iptali ile baslatma
noktasina pozisyonlama
G0 Z50. M5
Takimi yukari çikarma, is milini durdurma
G28 Z50. M9;
Sifira gönderme, suyu kapama
M30
Program sonu
Programlama14
8 /8
15. Programlamada Diger Fonksiyonlar
15.1 Otomatik Pah Kirma ve Radyus Verme
Lineer (dogrusal) interpolasyon bloklari arasinda otomatik pah kirma ve radyus verme
fonksiyonu kullanilmak suretiyle takima istenilen pah degeri ve radyus islemi
yaptirilabilmektedir. Bununla birlikte pah kirma ve radyus verme islemlerinde
öncelikli olarak dikkat edilmesi gereken iki nokta vardir. Bunlardan birisi pah kirma
ve radyus verme isleminin kullanildigi interpolasyon blogunun iki lineer interpolasyon blogu arasinda belirtilmesidir. Bu konuda asagida açiklamali örnek
verilmektedir.
G01 X_ Y _ ;
G01 X_ Y_ C_ (R_) ;
G01 X_ Y_ ;
Ikinci olarak pah kirma ve radyus verme islemi sirasinda pah kirma kodunun kullanildigi bloktan evvelki hareket kodunun pah kirma islemini matematiksel olarak
yerine getirebilmesi gerekir. Ayni islem pah kirma sonrasi verilen hareket kodu için
de geçerlidir.
Örnek:
G01 X100. Y100. ;
G01 X120. C10. ;
G01 Y120. ;
G01 X100. Y100.
G01 X105. C10. ; (kabul edilmez çünkü pah degeri kurtarmamaktadir)
G01 Y120. ;
Pah kirma islemi lineer interpolasyon bloklari arasinda C kodu ile belirtilir. C
kodunun yanina pah kirma miktarinin degeri yazilir. Bununla birlikte bu pah
degerinin 45 derece oldugu hatirda tutulmalidir. Ayni sekilde radyus verme islemi R
adresinin yanina radyus degerinin yazilmasi ile belirtilir. Örnegin R10.0 ile 10 mm’lik
bir otomatik radyus verme islemi yaptirilabilir.
Programlama15
Page 1 of 15
15.2 Ölçeklendirme (G50, G51)
Bu fonksiyon vasitasiyla programlanan bir kontur büyültülüp küçültülebilir.
Programlanan konturda belirtilen X_, Y_ ve Z_ koordinatlari komple verilen bir ölçek
vasitasiyla büyültülüp, küçültülebilir veya ölçek degerlerinin ayri ayri verilmesi
suretiyle degisik boyut degerleri verilebilir. Büyültme orani programda belirtilebilir.
Programda büyültme degeri belirtilmedigi zaman parametre degeri ile belirtilen
büyültme degeri kullanilir.
Tüm Eksenlerde ayni ölçek degerinin verilmesi suretiyle ölçeklendirme islemi
yapmak için
G51 X_ Y _ Z_ P_ ; (Ölçeklendirme islemi baslangici)
…
… (Ölçeklendirme sonrasi bu kisimda belirtilen koordinat degerleri belirtilen ölçek
… degerine göre göz önüne alinmak suretiyle isleme operasyonu yapilir.)
…
G50 ; (Ölçeklendirme islemi sonu)
kodlama mantigi kullanilir. Burada G51 kodu ile birlikte kullanilan X_ Y_ Z_
koordinat degerleri ölçeklendirme referans noktasinin mutlak kod sistemindeki (G90)
koordinat degerleridir. P degeri ise ölçeklendirme miktari degeridir.
Ölçek degerinin her bir eksen için ayri ayri verilmesi durumunda
G51 X_ Y _ Z_ I_ J_ K_; (Ölçeklendirme islemi baslangici)
…
… (Ölçeklendirme sonrasi bu kisimda belirtilen koordinat degerleri belirtilen ölçek
… degerine göre göz önüne alinmak suretiyle isleme operasyonu yapilir.)
…
G50 ; (Ölçeklendirme islemi sonu)
kodlama mantigi kullanilir. Burada G51 kodu ile birlikte kullanilan X_ Y_ Z_
koordinat degerleri ölçeklendirme referans noktasinin mutlak kod sistemindeki (G90)
koordinat degerleridir. I_ , J_ ve K_ degerleri ise sirasiyla X_, Y_ ve Z_
eksenlerindeki ölçek degerleridir.
Programlama15
Page 2 of 15
Ölçeklendirme miktari degeri için en küçük artim birimi degeri 0.001 veya 0.00001
dir. Bu degerin 36#7 parametresi ile ne sekilde belirtilecegi ayarlanabilmektedir. G51
X_Y_Z_ P_ degeri ile ölçek degeri belirtilmemis ise, 731 nolu parametre degeri ile
belirtilen ölçek degeri göz önüne alinir. Eger G51 kodu yaninda kullanilan X_Y_Z_
degerleri yazilmamis ise, G51 kodunun icrasi sirasinda takimin bulundugu mevcut
konum ölçeklendirme merkezi olarak alinir.
Ölçeklendirme
miktari degeri her bir
eksen için ayri ayri
belirtilmekte
ise,
negatif (-) bir deger
belirtildigi durumda
parçanin ayna görüntüsü
koordinatlari
elde edilir ve parça
ayna
görüntüsüne
göre
islenir.
Ilk
olarak her bir eksen
için ayri ayri ölçeklendirme degeri verebilmek için 63#6
parametresi
ayarlanir. Sonra 36#7
parametresi ile, ölçeklendirme degerinin ayri ayri verilmesi durumunda I_, J_, K_
degerlerinde belirtilebilecek en küçük artim birimi ayarlanir (0.001 veya 0.00001).
Ölçeklendirme degeri olarak negatif bir deger belirtildigi durumda ayna görüntüsü
elde edilir.
Eger I_, J_ ve K_ degeri ile ölçeklendirme degeri ayri ayri belirtilmemis ise, 731, 732
ve 733 nolu parametreler ile belirtilen ölçeklendirme degerleri ile islem icra edilir. Bu
parametrelerde 0 disinda bir degerin belirtilmesi gerekmektedir.
Büyültme degerinin belirtilmesi gerektigi durumlarda, (I, J ve K) degerleri desimal
noktali (ondalikli) olarak belirtilemezler.
Programlama15
Page 3 of 15
Dairesel Interpolasyonda Ölçeklendirme
Ölçeklendirme kodunun kullanilmasi sirasinda her bir ölçek için farkli ölçek degerleri
dairesel interpolasyon hareketinin kullanilmasi sirasinda belirtilse dahi, takimin
hareketi bir elips hareketi olmaz. R yariçapinda dairesel interpolasyon hareketi yapan
bir program kismina ölçeklendirme islemi tatbik edildigi durumda, ölçeklendirme
neticesinde takim yolu hareketi asagida gösterilen sekildeki gibi elde edilir. Bu
örnekte X ekseninde 2 ve Y ekseninde 1 büyültme katsayisi ile ölçeklendirme islemi
yapilmistir.
Eksenler için farkli büyültme degerleri verildiginde ve dairesel interpolasyon I, J ve K
degerleri ile belirtildiginde, ölçeklendirme sonrasi elde edilen sekil asagida
gösterildigi gibi olur. (Bu örnekte X eksenine 2 ve Y eksenine 1 büyültme ölçegi
kullanilmistir)
Programlama15
Page 4 of 15
Geçersiz Ölçeklendirme
Ölçeklendirme islemi takim yariçap kompanzasyon degerlerine, takim boyu telafi
degerlerine ve takim telafi degerlerine tatbik edilemez.
Çevrimler ile islemler yapildigi durumda asagida belirtilen çevrimlerde ölçeklendirme
yapilamaz.
• G83 ve G73 çevrimlerindeki dalma miktari degerlerinde (Q )
• G76 daki Z ekseni hareketinde
• G87 arka delik isleme çevriminde X ve Y eksenlerindeki Q kaydirma degerinde
Notlar
1. Pozisyon göstergesinde ölçeklendirme sonrasi elde edilen koordinat degerleri
gösterilir.
2. P degeri belirtilmeden ölçeklendirme islemi parametre ayari vasitasiyla
yapilmakta ise, G51 komutunun kullanildigi andaki ayar degeri ölçeklendirme
degeri olarak alinir ve sonraki kodlarda bu degerdeki herhangi bir degisme geçerli
olmaz.
3. G27, G28, G29 ve G30 kodlari ile sifira gönderme islemi yapmadan veya G92
kodu ile koordinat sistemi belirtme kodu kullanilmadan evvel ölçeklendirme
isleminin iptal edilmesi gereklidir.
4. Herhangi bir düzlemde belirtilen eksen boyunca ayna görüntüsü islemi
yaptirilmakta ise
i) Dairesel komut
Dönme dogrultusu tersine çevrilir
ii) Takim yariçap kompanzasyonu C Ofset dogrultusu tersine çevrilir
iii) Koordinat sistemi döndürme
Dönme açisi tersine çevrilir
Programlama15
Page 5 of 15
Örnekler
Asagida ayna görüntüsü programina ait bir örnek verilmektedir.
Alt program
O 9000;
G00 G90 X60.0 Y60.0 ;
G01 X100.0 F100;
G01 Y100.0;
G01 X60.0 Y60.0 ;
M99;
Ana program
N10 G00 G90 ;
N20 M98 P9000 ;
N30 G51 X50.0 Y50.0 I-1000 J1000;
N40 M98 P9000;
N50 G51 X50.0 Y50.0 I-1000 J-1000 ;
N60 M98 P9000;
N70 G51 X50.0 Y50.0 I1000 J-1000 ;
N80 M98 P9000 ;
N90 G50 ;
15.3 Koordinat Sistemi Döndürme (G68, G69)
Bu fonksiyon vasitasiyla daha önceden programlanan bir sekil (takim yolu hareketi),
koordinat sisteminin döndürülmesi vaitasiyla tekrar döndürülmüs eksen boyunca
isleme sokulabilir. Bu fonksiyon kullanilmak suretiyle is parçasi tabla üzerine belirli
bir açi ile baglandigi durumda, is parçasinin açisina göre program islenebilmektedir.
Ayni sekilde benzer sekillerden olusan bir kontur eksen etrafinda döndürülmek
suretiyle degisik açilarda rahatlikla isleme operasyonuna tabi tutulabilir. Bu sayede
program boyutu kisaltilabilmektedir.
Komut Formati
( G17, G18, G19) G68 X_ Y_ R α ; Koordinat sistemi döndürme baslangici
…
Koordinat sistemi döndürme modu
…
…
G69 ;
Koordinat sistemi döndürme iptali
Programlama15
Page 6 of 15
Burada döndürme düzlemi G17, G18 veya G19 kodlari ile seçilir. Koordinat sistemi
döndürme merkezi G68 kodunda X_ Y_ degerleri ile belirtilir ve döndürme açisi G68
kodunda R degeri ile belirtilir. Örnegin koordinat sisteminin 60 derece döndürülmesi
istenmekte ise R60. seklinde belirtilir.
Burada G68 kodunda kullanilan X_Y_ koordinat döndürme merkezi degerleri mutlak
kod (G90) cinsinden belirtilir. R döndürme açisi degeri pozitif bir deger olarak
belirtildigi durumda dönme ekseninin saat yönünün tersi yönde döndürülmek istendigi
anlasilir. 41#0 parametresi ile döndürme degerinin daima mutlak kod (G90) cinsinden
veya belirtilen G koduna göre (G90 veya G91) mutlak veya artimsal kod cinsinden
belirtilmesi ayarlanabilmektedir. R degeri için en küçük döndürme miktari degeri
0.001 derecedir. R degeri –360.000 ~360.000 derece araliginda belirtilir.
Düzlem seçiminde kullanilan G kodu (G17, G18, G19) koordinat sistemi döndürme
kodunu belirten G kodundan (G68) evvelki bloktan önceki kisimda belirtilebilir.
Düzlem seçim kodlari koordinat sistemi döndürme modunda belirtilemezler.
G68 blogu ve mutlak kod (G90) blogu arasinda belirtilen artimsal pozisyon komutlari
G68 kodunun belirtildigi pozisyonun dönme merkezi olarak alinmasini saglar.
G68 kodu ile birlikte X_ Y_ degerleri belirtilmez ise, takimin mevcut bulundugu
pozisyon koordinat sistemi döndürme merkezi olarak göz önüne alinir. G68 kodunun
kullanildigi blokta R ile belirtilen döndürme açisi degeri belirtilmeden geçilir ise #730
parametresinde belirtilen deger döndürme açisi olarak alinir. Koordinat sistemi
döndürme modu G69 kodu ile iptal edilir.
G69 kodu diger komutlarin kullanildigi blokta belirtilebilir. Ayri bir blokta
belirtilmesine gerek yoktur. Takim telafileri ( takim yariçap kompanzasyon telafileri,
takim boyu telafileri) programda koordinat sistemi döndürüldükten sonra isleme
sokulur.
G69 kodunun kullanildigi blokta hareket kodu kullanilmak istenirse bu kodun G90
(mutlak) koduna göre verilmesi gereklidir.
Programlama15
Page 7 of 15
Örnekler
Takim yariçap kompanzasyonu C ve koordinat sistemi döndürme
Takim yariçap kompanzasyon modunda iken G68 ve G69 kodlari ile koordinat sistemi
döndürme komutu verilebilir ve iptal edilebilir. Bununla birlikte koordinat sistemi
döndürme düzleminin takim yariçap kompanzasyonu düzlemi ile çakismasi gereklidir.
N1 G92 X0. Y0. G69 G01 ;
N2 G42 G90 X100.0 Y100.0
F1000 H01;
N3 G68 R-30.0 ;
N4 G91 X200.0 ;
N5 G03 Y100.0 R100.0
J50.0 ;
N6 G01 X-200.0 ;
N7 Y-100.0 ;
N8 G69 G40 G90 X0. Y0. ;
Programlama15
Page 8 of 15
Ölçeklendirme ve koordinat sistemi döndürme
Ölçeklendirme modunda (G51) iken koordinat sistemi döndürme kodu verildigi
durumda, koordinat sistemi döndürme kodunda (G68 X_ Y_ R_ ) döndürme
merkezini belirtmede kullanilan koordinat degerleri de ayni sekilde ölçeklendirilir.
Bununla birlikte R_ ile belirtilen koordinat sistemi döndürme açisi ölçeklendirilmez.
Hareket komutu ile karsilasildiginda ilk olarak ölçeklendirme islemi sonra
ölçeklendirme islemi tatbik edilir. G51 ölçeklendirme modunda iken takim yariçap
kompanzasyonu C (G41, G42) kullanilmakta ise koordinat sistemi döndürme
kodunun verilmemesi gerekir. Koordinat sistemi döndürme komutunun öncelikli
olarak takim yariçap kompanzasyonu kullanilmadan evvel belirtilmesi gereklidir.
1. Sistem takim yariçap kompanzasyonu C modunda iken, komutlar asagida
belirtilen sirada verilmelidir.
G51 ; ölçeklendirme modunun baslatilmasi
G68 ; koordinat sistemi döndürme modunun baslatilmasi
…
…
…
G69 ; koordinat sistemi döndürme modunun iptal edilmesi
G50 ; ölçeklendirme modunun iptal edilmesi
2. Sistem takim yariçap kompanzasyonu C modunda iken, komutlari asagida
belirtilen sirada verilmesi gereklidir.
(takim yariçap kompanzasyonu iptal modu)
G51 ; ölçeklendirme modunun baslatilmasi
G68 ; koordinat sistemi döndürme modunun baslatilmasi
…
…
G41 veya G42 ; Takim yariçap kompanzasyon modunun baslatilmasi
…
G90 G92 X0. Y0. ;
G51 X300.0 Y150.0
P500;
G68 X200.0 Y100.0
R45. ;
G01 X400.0 Y100.0;
G91 Y100.0 ;
X-200.0;
Y-200.0;
X200.0 ;
…
…
Programlama15
Page 9 of 15
Koordinat sistemi döndürme için tekrarli komutlar
Herhangi bir isleme programi alt program seklinde kaydedilip bu program ana
programda koordinat sistemi döndürme kodu ile çagrilmak suretiyle çok karmasik
sekiller rahatlikla programlanabilir.
41#0 parametresi 1 olarak ayarlandigi durumdaki örnek program. Belirtilen açisal
deplasman belirtilen G koduna (G90 veya G91)göre artismal veya mutlak olarak
degerlendirilir.
G92 X0. Y0. G69 G17 ;
G01 F200 H01;
M98 P2100 ; 2100 nolu programin çagirilmasi
M98 P072200; 2200 nolu programin 7 kez çagirilmasi
G69 G00 G90 X0. Y0. M30;
O2200 G68 X0.Y0.G91
R45.0;
G90 M98 P2100 ;
M99;
O2100 G90 G01 G42 X0.
Y-10.0;
X4.142 ;
X7.071 Y-7.071 ;
G40 ;
M99 ;
15.4 Indeks tabla indeksleme fonskiyonu
Indeks ekseninin (dördüncü eksen) indeks pozisyonlarinin belirtilmesi suretiyle,
isleme merkezi döner tablasina indeksleme islemi yaptirilabilir. Indeksleme öncesi ve
sonrasi, döner tabla otomatik olarak sikilir veya gevsetilir.
Indeksleme pozisyonu
Indeksleme pozisyonu dördüncü eksen adresi ile birlikte belirtilir, genel olarak A,B
veya C. 79#4 parametresi ayarlanmak suretiyle indeksleme pozisyonu asagidaki
anlatilan yöntemlerden birisi ile verilebilir.
1. Sadece mutlak deger cinsinden
2. Belirtilen G koduna göre (G90, G91) mutlak veya artimsal olarak
Indekleme pozisyonu olarak pozitif bir deger verildiginde saat ibrelerinin dönüs
yönünün tersi bir yönde (CCW) indeksleme islemi yapilir. Indeksleme açisi negatif
bir deger olarak belirtildigi durumda ise indeksleme yönü saatin dönüs yönündedir.
Programlama15
Page 10 of 15
Döner tablanin asgari indeksleme derecesi (en küçük artim birimi) 839 nolu
parametrede ayarlanir. Eger bu parametrede belirtilen dönme derecesi degerlerinin
katlari disinda bir deger indeksleme açisi olarak verilirse, 135 P/S alarmi olusur.
Dönme degeri ve dogrultusu
Dönme dogrultusu ve dönme degeri asagida gösterilen iki metoddan birisinin
uygulanmasi ile verilir. Bu konu hakkinda daha detayli bilgi takim tezgahi imalatcisi
kilavuzundan elde edilebilir.
1. 249 nolu parametre ile belirtilen ek foksiyonun (M kodlari) kullanilmasi suretiyle
(Adres ) (Indeksleme Pozisyonu) (Ek Fonksiyon) ; Negatif yönde dönme
durumunda
(Adres ) (Indeksleme Pozisyonu ) ; pozitif eksende dönme durumunda herhangi
bir ek fonksiyon belirtilmez.
360°’den byük olan bir dönme miktari degeri verildiginde 79#2 parametresi
ayarlanmak suretiyle dönme miktari degeri 360° araliginda yuvarlatilir. Örnegin
G90 B400.0 (ek fonksiyon) ; seklinde bir komut programda kullanildiginda indeks
tablanin mevcut konumu 0° ise, bu komutun icra edilmesi sonucu dönme miktari
negatif dogrultuda 40° seklinde olacaktir.
2. Herhangi bir ek fonksiyon kullanilmadan dönme miktarini ve dogrultusunu
belirtme
79#2,3 ve 4 parametrelerinin ayarlanmasi suretiyle operasyon asagida belirtilen iki
yöntem ile yapilabilir.
a) En küçük açisal deplasmanin oldugu dogrultuda dönme. Bu opsiyon sadece
mutlak (G90) programlama modunda geçerlidir. 360°’den büyük olan bir
açisal deplasman degeri dönme miktari olarak verilir ise, bu deger 360°
araliginda uygun degerine yuvarlatilir. Bu opsiyon 79#2 parametresi ile
ayarlanir. Örnegin G90 B400.; seklinde bir komut programda kullanilmis ise
ve indeks tablanin mevcut konumu 0° seklinde ise bu komutun icrasi sonrasi
indeks tablanin yeni konumu pozitif dogrultuda 40° seklinde olacaktir.
b) Belirtilen dogrultuda döndürme. Mutlak (G90) programlama modunda, 79#2
parametresinin ayarlanmasi sonucu verilen dönme miktari degerinin 360°’den
büyük olup olmadiginin tesbiti ve büyük oldugu takdirde bu degerin
yuvarlatilmasi yapilabilmektedir. Artimsal modda ise (G91), açisal deplasman
degerinde yuvarlatma yapilmaz. Örnegin G90 B720. ; seklinde bir komut
programda verildiginde ve indeks tablanin mevcut konumu 0° ise, dönme
miktari degeri yuvarlatilmaz ise indeks tabla pozitif dogrultuda iki kez dönme
islemi yapar.
Programlama15
Page 11 of 15
Ilerleme
Tabla daima indeksleme ekseni etrafinda hizli ilerleme ile döner. Indeksleme ekseni
için DRY RUN (kuru çalisma) modu geçersizdir.
Indeksleme komutunun tek bir blokta belirtilmesi gereklidir. Bir baska kontrol ekseni
ile birlikte indeksleme kodu verilmekte ise, 136 P/S alarmi olusur. Döner tablanin
sikma ve gevsetme islemini tamamlanmasi sirasinda geçen bekleme durumu 701#1
diagnostic ile gözlemlenebilmektedir. Indeks tablanin döndürülmesi sirasinda RESET
tusuna basildiginda, döner tablanin bir sonraki indeksleme islemleri öncesi sifira
gönderilmesi gereklidir. Döner tabla sikma ve gevsetme islemi sirasinda RESET
tusuna basildigi clamp ve unclamp sinyali silinir ve CNC sistem bekleme
konumundan çikar.
Indeksleme fonksiyonu ve diger foksiyonlar
Kalem
Artimsal pozisyon göstergesi
Mutlak pozisyon göstergesi
Referans noktasindan otomatik
geri dönme (G29 ve G30)
Makina koordinat sisteminde
hareket
Tek yönde pozisyonlandirma
Ikinci yardimci fonksiyon (B
kodu)
Inceleme
ayarlandigi
79.1 parametresi
takdirde deger
yuvarlatilir
79.2 parametresi ayarlandigi takdirde bu deger
yuvarlatilir
Imkansiz
Imkansiz
Belirtmek imkansiz
Indeksleme ekseni B disinda baska bir adres ile
belirtilmis ise mümkündür
Makina ile baska bir islem yapilmamakta ise, feed
hold (ilerlemeyi durdurma), interlock ve
Indeksleme ekseni hareketi
Emergency stop (Acil dur) sinyalleri icra edilebilir.
sirasindaki operasyonlar
Indeksleme islemi tamamlandiktan sonra makina
kilitleme icra edilebilir.
Devre disi birakilir. Indeksleme ekseni genel
SERVO OFF sinyali
olarak servo-off konumundadir
JOG, INC ve HANDLE modunda manual
operasyon imkansizdir. Manual olarak sifira gitme
Indeks tablanin indekslenmesi islemi yapilabilir. Manual sifira gitme islemi
sirasindaki operasyonlar
sirasinda eksen seçim sinyali sifir seklinde
ayarlanmis ise, hareket durdurulur ve sikma
komutu icra edilmez
15.5 Döner eksen açi yuvarlama fonksiyonu
Yuvarlama fonksiyonu döner eksen koordinatlarinin asmasini (360° üstü) kisitlar. Bu
fonksiyon 398#1 parametresinin 1 yapilmasi suretiyle devreye alinir. Bu fonksiyon
devreye alindiginda, döner tablanin dönme açisi artimsal komut olarak verildigi
durumda (G91), takim komut ile verilen açi ile hareket eder. Dönme açisi mutlak
Programlama15
Page 12 of 15
komut olarak verildigi zaman takimin hareketinden sonraki koordinat (#860
parametresinde belirtilen) degerleri tek bir dönme islemine uygun düsen açi cinsinden
(360 derece) yuvarlatilir. 398#1 parametresi 0 olarak ayarlandigi takdirde döner
eksenin verilen koordinat degerine varmasi için en kisa dönme yönünde dönmek
suretiyle harekete baslar. Ayni sekilde 398#3 parametresi 1 olarak ayarlandiginda
relatif (artimsal) pozisyon göstergesinde gösterilen koordinatlar da 360° araliginda
yuvarlatilir.
Örnekler
A ekseninin döner eksen ve döner tablanin tam bir turundaki hareket miktarinin
360.000 (1260 nolu parametre 360 000 ) derece oldugunu farzedelim. Yuvarlatma
fonksiyonunun kullanilmasi suretiyle asagida belirtilen dönme komutlari verildiginde
eksenin dönme miktari asagidaki sekilde olur.
G90 A0.
N1G90 A-150.0;
N2G90 A540.0;
N3G90 A-620.0;
N4G91 A380.0;
N5G91A-840.0 ;
Sira no
N1
N2
N3
N4
N5
Gerçek hareket
degeri
-150.
-30.
-80.
+380.
-840.
Hareket bitisindeki
mutlak koordinat degeri
210.
180.
100.
120.
0
Bu fonksiyon indeks tablanin indeksleme fonksiyonu ile birlikte kullanilamaz.
15.6 Polar Koordinatlar ve Polar koordinatlar ile programlama
Bu programlama fonksiyonu vasitasiyla
isleme merkezi programlari polar koordinatlar kullanilmak suretiyle yazilabilmektedir. Polar koordinatlarda herhangi bir
noktanin koordinat degerleri yariçap ve açi
cinsinden belirtilir.
Polar koordinat sisteminde programlama
noktalari polar koordinat yariçapi ve referans
Programlama15
Page 13 of 15
dogrultusu ile polar koordinat bitis noktasi arasinda kalan açi olarak verilir. G17
düzleminde polar koordinat açi degerleri derece cinsinden girilir ve Y adresi ile
belirtilir. Polar koordinat yariçapi ise X degeri ile belirtilir. Polar koordinat açisinin
giris araligi 0~±360° araligindadir.
Polar koordinatlarda açi degerinin pozitif + dogrultusu saat ibrelerinin dönüs yönünün
tersi yönünde, negatif yönü ise saat ibrelerinin dönüs yönündedir. Polar
koordinatlarda hem açi hem de yariçap degeri mutlak (G90) veya artimsal (G91) kod
sistemi ile programlanabilmektedir.
Polar koordinatlarin kullanim formati
G G OO G16 ; Polar koordinat komutunun baslatilmasi (Polar koordinat modu)
G∆∆ IP_ ;
Polar koordinat komutu
…
…
G15 ;
Polar koordinat komutunun iptal edilmesi
(Polar koordinat modu iptali)
G16
G15
G
G∆∆
: Polar koordinat komutu
: Polar koordinat komutunun iptal edilmesi
: Polar koordinatlarin kullanilacagi düzlemin seçim komutu (G17, G18, G19)
: Polar koordinatlarda açi degeri için programlama modu (G90 veya G91)
G90: açi degeri mutlak programlama modu ile belirtilir
G91: açi degeri artimsal programlama modu ile belirtilir
IP_
: G
ile seçilen düzleme ait eksenlerde polar koordinat komutunu
kullanabilmek için seçilen bu düzleme ait olan ilk eksen adresi yariçap, ikinci eksen
adresi ise açi degeri olarak göz önüne alinir. Örnegin G17 komutu ile seçilen XY
düzleminde polar koordinat komutunun kullanilmasi durumunda X adresi yariçap ve
Y adresi de açi degeri olarak kullanilir.
I s parçasi koordinat sisteminin sifir noktasinin polar koordinat sisteminin sifir
noktasi olarak ayarlanmasi
Is parçasi sifir noktasi ile programlanacak bitis noktasi arasindaki yariçap degeri
mutlak (G90) programlama modu ile belirtilmelidir. Bu takdirde is parçasi koordinat
sistemi sifir noktasi polar koordinat sisteminin sifir noktasi(orijin)
olarak
degerlendirilir.
Programlama15
Page 14 of 15
Takimin mevcut konumunun polar koordinat sisteminin orijini olarak belirtilmesi
Takimin bulundugu mevcut konum ile programlanacak nokta arasinda kalan yariçap
degeri artimsal olarak belirtilir. Bu durumda takimin mevcut konumu polar koordinat
sisteminin orijin noktasi olarak göz önüne alinir.
Örnek Çember etrafinda delikler
Açi ve radyus degerlerinin mutlak programlama moduna göre belirtilmesi
G17 G90 G16;
G81 X100.0 Y30.0 Z20.0 R-5.0 F200;
Y150.0;
Y270.0;
G15 G80;
Açi ve radyus degerlerinin artimsal programlama moduna göre belirtilmesi
G17 G90 G16;
G81 X100.0 Y30.0 Z-20.0 R-5.0 F200;
G91Y120.0;
Y120.0;
G15 G80;
Kisitlamalar
Polar koordinat modunda, dairesel interpolasyon ve helisel interpolasyon komutlarinin
kullanilmasi durumunda yariçap degeri R ile belirtilmelidir.
Polar koordinat komutunun kullanilmasi sirasinda asagida belirtilen komutlar için
polar koordinatlarda belirtilen eksen adresleri polar koordinat ekseni olarak göz önüne
alinmaz.
Bekleme (G04)
Telafi düzleminin program ile (G10) degistirilmesi
Yerel koordinat sistemi olusturma (G52)
Is parçasi koordinat sistemi olusturma (G92)
Makina koordinat sistemini seçme (G53)
Kurs kontrolu (G22)
Koordinat sistemi döndürme (G68)
Ölçeklendirme (G51)
Programlama15
Page 15 of 15

Anka CNC

Transkript

Benzer belgeler

PİYASA FİYAT ARAŞTIRMASI

CNC TORNA TEZGAHLARININ PROGRAMLANMASI