sentetik marihuana (bonzai)

SENTETİK MARİHUANA (BONZAİ)
Prof. Dr. Ö. Ayhan Kalyoncu
Uz. Psikolog Buse Ünlü
Sentetik marihuana, laboratuvar ortamında ot ve benzeri maddelerin kimyasal likitlerle
spreylenmesi sonucu oluşturulan normal marihuananın içinde bulunan THC maddesi gibi bir
etki yapması beklenen bir uyuşturucu türüdür.
İlk olarak 2004 yılında Avrupa’da
üretildiğinde ‘’zararsız’’, ‘’marihuanaya yasal bir alternatif’’ ve ‘’tasarımcı uyuşturucusu’’
olarak gibi açıklamalarla pazarlanmıştır. Ülkemizde son birkaç yıldır bulunmasına rağmen
çok hızla kullanımı yaygınlaşmıştır.
Sentetik Nasıl Marijuana Kullanılır?
Normal marihuana kullanımına benzer. İki şekilde tüketilir;
1. Madde kendi başına ya sigara gibi sarılır ya da pipo veya bong (nargile benzeri bir
alet) yardımıyla
2. Madde tütün veya normal marihuana ile karıştırılarak sigara gibi sarılarak içilir.
1 Sentetik marihuana aynı zamanda kek, çay gibi yiyecekler ve içeceklerin içine
karıştırılarak da tüketilebilir ayrıca ‘’tütsü’’ olarak satılmakta ve görüntüsü daha çok odaya
güzel koku vermek için biriktilen çiçek ve ot yapraklarına benzemektedir.
Yanlış Reklam!
Sentetik marihuana ve benzeri maddelerin genellikle çeşitli bitkilerden alınan
‘’Doğal’’ psikoaktif maddeler içerdiğine dair yanlış bir bilgi dolaşmaktadır. Her ne kadar
bazen doğal bitkilerden alınan maddeler üretiminde kullanılsa da yapılan kimyasal analizler
sonucu içinde bulunan malzemelerin sentetik bileşenlerden oluştuğu saptanmıştır.
İlk olarak bir tütsü çeşidi olarak pazarlaması yapılan madde, ‘’insan tüketimine uygun
değildir’’ ibaresiyle satılmaktaydı. Yasal olarak yasaklanmadığı için uzun yıllar boyunca
sentetik marihuana ve benzeri maddelerin erişilebilirliğin kolay olması, internet üzerinden
satışının yapılması sonucu kısa sürede özellikle gençler ve lise öğrencileri arasında popüler
hale geldi. Bunun üzerine sentetik marihuana ve benzeri maddelerin satışına ülke çapında bir
yasak getirildi.
Sentetik marihuanın yapımında kullanılan kimyasalların içinde bulunan THC maddesi,
normal marihuananın içindekinden çok daha kuvvetli bir etkiye sahip olduğundan kullanıcılar
için çok daha zararlı sonuçlar doğurmaktadır. Sentetik marihuana yapımında kullanılan gerek
bu kimyasalların gerekse oluşturduğu yan etkilerin farmakolojik profilleri hakkında uzmanlar
tarafından sahip olunan çok az bilgi vardır.
Ayrıca sentetik marihuananın yapımında kullanılan şimdiye kadar saptanmış olan 5
kimyasal maddenin tıbbi hiçbir faydası saptanmamıştır. Amerikan Narkotik Birimi tarafından
sentetik marihuana yapımında kullanılan bu maddelerin ticaretinin yapılması ve
bulundurulması yasaklanmıştır. Ancak üreticiler bu yasaklardan kurtulabilmek için yaptıkları
bu sentetik marihuana karışımlarında zaman zaman farklı kimyasallar kullanmaktadır. Fakat
2 Amerikan Narkotik Birimi bu durumun sıkı bir takibini yapmakta ve sentetik marihuana
yapımında kullanılan yasaklı maddeler listesinin güncel olarak yenilenmesi için çalışmaktadır.
Etkileri
Sentetik marihuana kullanıcıları bu maddeyle ilgili deneyimlerini normal
marihuananın yarattığı etkilere benzer şekilde aktarmışlardır, mod yükselmesi (keyif),
rahatlama ve algılama değişimi gibi.
Normal marihuanadan farklı olarak sentetik marihuanada bulunan kimyasallar
nedeniyle kullanıcıların daha kuvvetli etkiler yaşaması muhtemeldir. Bazı kullanıcılar
psikotik semptomlar geliştirebilir, aşırı anksiyete, paranoya ve halüsilasyon gibi etkiler
yaşadıklarını söylerler.
Sentetik marihuanada bulunan kanabisvari bileşenler beyindeki hücre reseptörlerini
etkileyerek normal marihuanada bulunan THC’nin yarattığı etkiden 100 kat fazlasını
yaratmaktadır. (Bu bileşenler, HU-210, CP 47,497, JWH-018, JWH-073, JWH-398, JWH250’dır.) Bu da sentetik marihuananın çok zararlı, tahmin edilemez ve çok güçlü etkiler
yaratmasına neden olmaktadır.
Birçok illegal ve ‘’dizayn edilmiş’’ maddelerin içinde bulunan bileşenler
bilinmemekte ve sentetik marihuanada olduğu gibi içerisinde toksik maddeler bulunduğu
düşünülmektedir. Bu sentetik kimyasallar ile beyindeki THC reseptörleri arasındaki bağ ne
kadar güçlenirse, kişilerin madde kullanımına bağlı anksiyete ve paranoya yaşama ihtimalleri
de o kadar artar.
Kullanım Yaygınlığı
Ülkemizde son yıllarda yatarak tedavi için bağımlılık tedavi kliniklerine başvuran
kişilerin eroinden sonra en sık kullandıkları madde sentetik marihuanadır. Bu maddenin
erişilebilirliğinin kolay olması ve toplum içinde yaygın olan maddenin ‘’zararsız’’ olduğu
yönündeki yanlış inanış nedeniyle bu uyuşturucunun popülerliği hızla artmıştır. Ayrıca
maddenin, marihuana ve diğer uyuşturuculara göre idrar tahlilinde tam olarak saptanamıyor
olması onu populer yapan nedenlerden bir diğeridir.
3 2011 yılında Amerika’da yapılan bir araştırmaya göre lise öğrencileri arasında sentetik
marihuana, normal marihuanadan sonra 2. en çok kullanılan uyuşturucudur Kızlara oranla
erkekler arasında daha popüler bir kullanımı vardır . Erkek/ Kız oranı 2 den fazladır. Bu
araştırmaya göre, Amerika’daki lise öğrencilerinin aşağı yukarı yüzde 36’sı normal
marihuana, yüzde 11’inden biraz fazla bir grup ise sentetik marihuana kullandığını
belirtmiştir.
Beyni nasıl etkiler ?
Sentetik marihuana kullanıcıları bu maddeyle ilgili
marihuananın yarattığı etkilere benzer şekilde aktarmışlardır.
•
•
•
deneyimlerini
normal
Mizaç yükselmesi (keyif),
Rahatlama, Algılama değişimi.
Normal marihuanadan farklı olarak sentetik marihuanada bulunan kimyasallar
nedeniyle kullanıcıların daha kuvvetli etkiler yaşaması muhtemeldir. Bazı kullanıcılar
psikotik semptomlar geliştirebilir, aşırı anksiyete, paranoya ve halüsilasyon gibi etkiler
yaşadıklarını söylerler.
Sentetik marihuanada bulunan kannabis benzeri bileşenler beyindeki hücre
reseptörlerini etkileyerek normal marihuanada bulunan THC’nin yarattığı etkiden 100 kat
fazlasını yaratmaktadır. Bu bileşenler, HU-210, CP 47,497, JWH-018, JWH-073, JWH-398,
JWH-250’dır. Bu da sentetik marihuananın çok zararlı, tahmin edilemesi mümkün olmayan,
çok güçlü etkiler yaratmasına neden olmaktadır.
4 Şu ana kadar sentetik marihuananın beyinde yarattığı etkilerle ilgili yapılmış bilimsel
bir çalışma bulunmamaktadır. Fakat bununla birlikte sentetik marihuananın içinde bulunan
kimyasalların, normal marihuanadaki birincil psikoaktif madde olan THC gibi beyindeki aynı
reseptörleri etkilediği bilinmektedir.
Sentetik marihuanada bulunan bileşenler bu reseptörlerle normal marihuanada bulunan
THC’ye nazaran, daha güçlü bir bağ kurarak kişilerin daha güçlü ve tahmin edilemez etkiler
yaşamasına neden olmaktadır. Sentetik marihuanada bulunan kimyasal bileşenlerin ne olduğu
tam olarak bilinmediğinden, bu maddeyi kulanan kişilerin maddeden bekledikleri etkilerden
çok daha ciddi sonuçlara maruz kaldıkları bilinmektedir.
Sentetik Marihuananın Sağlığa Etkisi
Sentetik marihuana kullanıcılarının aktardığı semptomlar arasında;
•
•
•
•
•
•
Kalp çarpıntıları,
Kusma, heyecan,
Aşırı sözel veya motor hareketlilik
o amaçsız huzursuzluk,
o ellerini ovuşturma,
o giysileriyle oynama,
o volta atma,
o bağırıp çağırma,
o hayıflanma,
o inleme gibi sürekli tekrarlanan,
Aşırı terleme,
Bilinç bulanıklığı,
Halüsilasyonlar vardır.
Amerika’dan alınan verilere gore, 2010 yılında, sentetik marihuana nedeniyle hastanelerin
acil servislerine başvuran kişi sayısı 11.400’dır. Sentetik marihuananın neden olduğu başlıca
komplikasyonlar;
•
•
•
Yüksek kan basıncı,
Kalbe giden kan akışını yavaşlatmış ve kalp krizi
Mide bulantısı,
5 •
•
•
Kusma,
Aşırı anksiyete,
Kriz ve nöbetlerdir.
Pediactrics dergisinin 2011 sayısında sentetik marihuana kullanımı sonrası hastaneye
kaldırılan üç ergenin hikayesi yayınlanmıştır. Hastalarda görülen semptomlar, değişen
seviyelerde katatoni (sözlü ya da fiziksel herhangi bir uyarılmaya cevap verememe, katılaşma
ve acı hali), kalp çarpıntısı, heyecan, aşırı anksiyete, baş dönmesi, bağ ağrısı, aşırı terleme,
konuşmanın yavaşlaması, ve bilinç bulanıklığıdır. Hastalardan iki tanesi 3-4 saat sonrasında
normal haline dönmüş fakat bir tanesi taburcu edilmeden önce tam bir gününü hastanede
geçirmiştir.
Sentetik marihuanın üreme, kanser gelişimi, hafıza veya bağımlılık üzerindeki uzun
dönem etkileri henüz bilinmemektedir. Bir rapora göre sentetik marihuanada bulunan
kimyasallardan geriye kalan ağır metaller sağlığı olumsuz yönde etkilemektedir.
Bazı kaynaklara göre sentetik marihuana bağımlılık yaratır, bu maddeyle olumsuz
deneyimleri olan kişilerin bile sonrasında madde kullanımını bırakmadıkları, ve madde arayışı
içine (craving) girdikleri gözlemlenmiştir.
6 Düzenli kullanıcılar kısa bir süre bile kullanmadıklarında kaygı, titreme, terleme,
halisülasyon gibi yoksunluk semptomları geliştirebilirler.
Spor alanında da sentetik marihuana kullanımı yasaktır ve bu madde yasaklı maddeleri
içeren doping listesinde bulunmaktadır. Normal marihuana gibi, sentetik marihuana da
vücuttan uzun süre atılmaz.
03.03.2014 Beyoğlu - İstanbul
7