Kitlesel Yaralanmalar - Acil ve Afet Derneği

Dr. İlhan ÖZTÜRK
04.04.2011
1
MUHTEMEL ODD ÖRNEKLERİ
•
•
•
•
•
Çoklu yaralanmalı ulaşım kazaları (hava,
kara veya deniz),
Terörist saldırı (ses bombası veya parça
tesirli bomba veya kirli bomba),
Kimyasal Biyolojik Radyolojik Nükleer
terörist saldırılar,
Endüstriyel kazalar (endüstriyel
kimyasallar, petrol ürünleri, çevre
felaketine neden olan deniz kazaları
vb.),
Veya kombine olabilir.
Dr. İlhan ÖZTÜRK
04.04.2011
3
Her yönüyle karmaşa hakimdir, koordinasyon gerekir,
 Çok sayıda ve değişik şekillerde yaralanmalar vardır,
Geniş bir alan etkilenmiş olabilir,
Uzun süreli müdahale gerektirebilir,
 Değişik kurum ve personelin birlikte çalışması gerekir,
 Ekip çalışmasını gerektirir, ekibin ortak hareket etmesi
önemlidir, profesyonel değilseniz kendinize ve ekibinize
zarar verebilirsiniz,
Güvenlik her zaman sorundur ve ikincil bir terörist
saldırı veya kirli bomba olabilir,
İletişim ve haberleşme problemi daima sorundur.
Dr. İlhan ÖZTÜRK
04.04.2011
4
ODD’LARIN YARALI SAYISINA GÖRE
SINIFLANDIRILMASI
1. Basit-hafif ODD (minor disaster) : En az 25 kişinin yaralanması
veya 10 kişinin hastaneye yatırılarak tedavi edilmesi,
2. Orta derecedeki ODD (moderate disaster): En az 100 kişinin
yaralanması veya 50 kişinin yatırılarak tedavi edilmesi,
3. Büyük ODD (major disaster) : En az 1000 kişinin yaralanması veya
Eryılmaz, Dizer-Afet Tıbbı
250 kişinin yatırılarak tedavi edilmesi.
Dr. İlhan ÖZTÜRK
04.04.2011
5





Planlama, yapılanma,
Profesyonel Ekip,
Profesyonel yönetici,
Eğitim,
Lojistik;
1.
2.
3.
4.
5.

ODDYönetim Sistemi
Lojistik Yönetim Sistemi
Muhabere Sistemi (yedekli sistem/telli, telsiz, uydu vb)
Donanım, Stoklama
Ulaşım
Tatbikat
Dr. İlhan ÖZTÜRK
04.04.2011
6
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Olayın meydana gelmesi
Algılama haber alma
Alarm
Hazırlık
Olay yerine ulaşma
Olay yeri müdahale
Olay yeri terk/toplanma
Olayın değerlendirilmesi - Geri bildirim
Hazırlık, eğitim ve tatbikat.
Dr. İlhan ÖZTÜRK
04.04.2011
7





Esnek planlama (ODD-operasyon planlaması, şehir planlaması,
personel planlaması vb.),
Kısa süreli operasyonlar müdahale bitinceye kadar, uzun süreli
operasyonlar ise en fazla 72 saatlik planlanmalıdır,
Esnek lojistik yapılanma ve hazırlık (sistem yazılımı,
muhabere altyapısı, karar destek sistemi tesisi vb.),
Eğitim ve tatbikatlar,
Geri bildirim ve yeniden hazırlık.
Dr. İlhan ÖZTÜRK
04.04.2011
8
1.
2.
3.
4.
5.
6.
İlk Bakı-ABC Değerlendirme ve ihtiyaçları belirleme,
Olay yeri güvenliği sağlanması (olay yeri güvenliği
sağlanmadan müdahale aşamasına kesinlikle
geçilmemelidir),
Kendi güvenliğinizin, ekibin güvenliğinin sağlanması ve
güvenliğin sürekli kontrolü,
KKM’nin bilgilendirilmesi,
OYY’nin tesisi ve OYY’nin uygulanması,
Delillerin korunması,
Dr. İlhan ÖZTÜRK
04.04.2011
9
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
Triaj ve yaralıların işaretlenmesi,
Yaralıların tahliyesi (olay yerinin yakınında ve emniyetli bir
alana),
Yaralılara ilk müdahale ve stabil hale getirilmesi - (tedavisi
değil)
KKM’ne durum raporlaması ve hastanelerin koordinasyonu,
Yaralıların olay yerinden nakilleri,
Ölülerin kimliklendirilmesi (adli tabiplik, savcılık ve kolluk
güçleri sorumludur) ve nakilleri (sağlık ekibi sorumlu
değildir),
Toparlanma.
Dr. İlhan ÖZTÜRK
04.04.2011
10





Olay Yeri Yöneticisi (olayın çeşidine göre değişir, tim
sorumlusu ile çok başlıklı bir müdahale gerektiren
operasyondaki OYY’si farlıdır),
Lojistik ve Haberleşme Sorumlusu (olay yeri ve OY-KKM
arasında),
Triaj Sorumlusu,
Yaralıların stabilizasyonu, tahliyesi ve nakillerinden
genelde OYY’si sorumludur (olayın büyüklüğüne göre
değişir),
OYY’si aynı zamanda ekibin güvenliğinden de sorumludur.
Dr. İlhan ÖZTÜRK
04.04.2011
11




Tam bir emir komuta sistemi hakim olmalıdır…
Olay yerine ilk ulaşan ekibin sorumlusu, Olay Yeri Yönetim
Merkezi kurulana dek OYY’ni üstlenir, gerekli organizasyonu
yapar. İlgili çalışma alanlarını planlar ve belirler.
OY’ ne ulaşan diğer ekipler OYY’ nin talimatları
doğrultusunda verilen görevleri yerine getirirler.
Olay Yerine kendisinden daha yetkili bir Olay Yeri Yöneticisi
ulaştığında, olay ve olay yeri hakkında brifing vererek, Olay
Yeri Yöneticiliğini devreder (diğer ekiplerle koordinasyon,
belirleyici bir kıyafet).
Dr. İlhan ÖZTÜRK
04.04.2011
12
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Olay Yeri Yönetim Merkezi
Lojistik Alanı
Triaj Alanı
Acil Müdahale ve Sevk Alanı
Ambulans Bekleme Alanı
Ölü Toplama Alanı
Dr. İlhan ÖZTÜRK
04.04.2011
13

ODD’un olduğu bölgeden hastanelere kesintisiz
bir tıbbi zincirin oluşturulması gereklidir;


Hafif, orta ve ağır yaralıları ayırmak, hastane ve sağlık
kurumlarının hafif yaralılar tarafından hücuma
uğramasını önlemek, ağır yaralıların gözden kaçırılıp bir
yerde ölüme bırakılması olasılığını ortadan kaldırmak
amaçlanır.
Tıbbi zincirin her basamağında zorunlu triyaj ve
ilkyardım uygulanması yapılmalıdır.
Dr. İlhan ÖZTÜRK
04.04.2011
14

Ayakta kalan ve hizmet verebilecek olan
hastanelerin il afet planları ve hastane afet
planları doğrultusunda, günlük
organizasyonlarının dışına çıkarak, yaralı sayısıyla
paralel, tamamen ayrı bir çalışma biçimi içerisine
girmesi gerekir.

Bütün kurtarma, ilkyardım ve transport
operasyonları komutasının tek bir yöneticide
olması gereklidir ve olayın çeşidine göre değişir .
Dr. İlhan ÖZTÜRK
04.04.2011
15

Amaç; yaralı toplama, triaj, yaralı stabilizasyonu, yaralı
nakil merkezinin kurulması ve ayaktan tedavi edilebilecek
aciller için uygun ortamı oluşturmaktır.

Olayın meydana geldiği yere, çeşidine ve hastanelere
yakınlığına göre değişir.

ODD’un meydana geldiği bölgeye yeterince yakın olan,

ODD’un yansımalarından etkilenmeyecek kadar uzak olan,

Ulaşım yollarına yakın olan,
Dr. İlhan ÖZTÜRK
04.04.2011
16

Ayakta kalan sağlam binaların olduğu,
kurulabiliyorsa çadırlar ya da yeteri kadar
açıklığa sahip olan,

İçerisinde birbirinden ayrılmış birkaç farklı
bölgenin konuşlanabildiği,

Helikopter inebilecek kadar geniş, boş ve düzlük
bir alandır.
Dr. İlhan ÖZTÜRK
04.04.2011
17
İÇERİĞİ:
•Konteyner
2
•Çadır
1
•İnsan
gücü
•Taşıma
•Kurulum
4-8
1 römorklu kamyon
zamanı
30-90 dk.
KULLANIM AMACI:
•Transportun yetersiz kalacağı sağlık operasyonlarında
•Küçük ulaşım kazalarında
•Küçük çaplı endüstriyel kazalarda
•Nüfüs hareketlerinde, toplu göç durumunda
•Büyük olağan dışı durumlar ve afetlerde olay yerinde
“Tıbbi Uç Nokta” (TUN) olarak vb.
İÇERİĞİ:
•Konteyner
6-15
•Çadır
10-15
•Taşıma
4 römorklu kamyon veya helikopter
veya uçak
•İnsan
gücü
30-50
•Hasta
kapasitesi
50-100
•Kurulma
•İlk
süresi
hasta kabulü
6
2.5 saat
KULLANIM AMACI:
•Orta ve büyük ulaşım kazalarında
•Büyük çaplı endüstriyel kazalarda
•Büyük çaplı nüfüs hareketlerinde, toplu göç durumunda
•Büyük olağan dışı durumlar ve afetlerde olay yerinin
hemen gerisinde acil cerrahi gereken durumlarda
“Cerrahi Merkez” olarak vb.
İÇERİĞİ:
•Konteyner
20-80
•Çadır
20-100
•İnsan
gücü
180
•Hasta
kapasitesi
100-300
•Kurulum
•İlk
süresi
hasta kabul
36-72 saat
2.5 saat
KULLANIM AMACI:
•Büyük ulaşım kazalarında
•Kitleleri etkileyen endüstriyel kazalarda
•Savaş, büyük
durumunda
çaplı
nüfüs
hareketleri
ve
toplu
göç
•Büyük olağan dışı durumlar ve afetlerde olay yerinin
gerisinde kalıcı sağlık tesisleri kurulana kadar “Sahra
Hastanesi” olarak vb.
O
L
A
Y
Y
E
R
İ
Ümitsiz /
Ölü
Anstabil
Acil
Stabil Acil
Acil Değil
Anstabil
Acil
Stabil Acil
YARALI
TEMİZLEME
ALANI
NAKLEDİLEN
HASTANE
AMBULANS
HASTA
YÜKLEME
ALANI
NAKLEDİLEN
HASTANE
NAKLEDİLEN
HASTANE
Ümitsiz /
Ölü
GEÇİCİ
MORG
Dr. İlhan ÖZTÜRK
04.04.2011
21
ULAŞIM KAZASI OLAY YERİ YÖNETİMİ
Olay Yeri Kurtarma-İlk Müdahale
2
3
1
Tıbbi Uç Nokta/TUN
Helikopter
Alanı
Ambulans Yükleme/Nakil
Ambulans Park-Bekleme yeri
Dr. İlhan ÖZTÜRK
04.04.2011
22
 Triaj
Alanı:

Giriş bölgesine yakın yerleşimli olan,

Getirilen yaralıların (kurtarma bölgesinde, ilk
müdahale alanında ve nakil öncesinde) triajı ve
sınıflandırılmasının yapıldığı,

Yaralıların ve ölülerin buradan önceden belirlenmiş
alanlara nakillerinin sağlandığı alandır.
Dr. İlhan ÖZTÜRK
04.04.2011
23
 Acil
- İlk Müdahale Alanı:

Yaşam destek işlemleri (hava yolunun açılması,
gerekiyorsa ventilasyon, dışa olan kanamaların kontrolü,
pnömotoraks dekompresyonu, intravenöz sıvılar, analjezi
vb) uygulamaların yapıldığı,

İlk işlemlerden sonra yaralıların nakil imkanlarına göre
transport alanına taşındığı alandır.
Dr. İlhan ÖZTÜRK
04.04.2011
24
 Kısmi
Acil Müdahale Alanı:

Yara bakımı, kırık immobilizasyonu ve yaralıların soğuktan
korunması gibi işlemlerin yapıldığı,

Zamanı gelince, Kriz Merkezinin yönlendirmesi ışığında
transport alanına taşınma işlemlerinin yapıldığı alandır.
Dr. İlhan ÖZTÜRK
04.04.2011
25
Yaralı
Nakil Alanı:
 Yaralıların
önceliklerine göre, elde olan
araçlarla, kriz merkezinin
koordinasyonunda ve vereceği bilgiler
ışığında tedavi merkezlerine nakil
işlemlerinin yapıldığı alandır.
Dr. İlhan ÖZTÜRK
04.04.2011
26






Eksik Bilgi : Bilgiler yanlış, eksik veya abartılı olabilir.
Haberleşme: Yetersiz haberleşme sistemi görevi
imkansızlaştırır.
Ulaşım: Olayın etkisi sonucu özellikle kara ulaşımı
güçleşebilir.
Olayın Tipi: Deprem, sel, yangın, terörist ataklar gibi
değişik ve kombine durumlarda yaklaşım ve strateji
değişebilir.
Olayın Yeri: Kentsel ve kırsal alan, deniz ve dağlık alan gibi
coğrafik yapılar ekiplerinin görevlerini güçleştirebilir.
Hava Şartları: Aşırı sıcak, soğuk, yağmur veya kar çalışan
motivasyonunu azaltır ve görevi zorlaştırır.
Dr. İlhan ÖZTÜRK
04.04.2011
29
•
•
•
•
•
Yönetim Eksikliği: Liyakatsizlik, çok başlılık, lider
eksikliği, hatalı kararlar operasyonun başarısını olumsuz
etkiler.
Çevredekilerin Beklentileri: Yaralı veya ölü yakınları ve
çevredekilerin baskıları çalışma şartlarını güçleştirebilir.
Lojistik Yetersizlik, Barınma, İaşe ve ibade: Uzun süreli
operasyonlarda eldeki stokların tükenmesi ve lojistik
desteğin gecikmesi, araçların temininde zorlukların
yaşanması ve araç ve tıbbi cihazların bakımlarının düzenli
yapılmaması sonucunda hizmet sunumunda yetersizlikler
ortaya çıkabilir.
İkinci Basamak Sağlık Tesislerinin Yetersizliği: Olay
yerine yakın mesafede ikinci basamak tanı ve tedavi
merkezlerinin olmaması sonucunda olay yerinde
yığılmalar ve aciziyet ortaya çıkabilir.
Basın: Basının yoğun ilgisi veya yanlı yayınları ekiplerin
çalışmasını güçleştirebilir. Ekipten hiç kimse basınla
muhatap olmamalıdır.
Dr. İlhan ÖZTÜRK
04.04.2011
30
1.
2.
ODD Öncesi Sağlık Kayıtları
Hastane Öncesi Sağlık Kayıtları:
•
•
•
•
3.
4.
Sürveyans
Müdahale edilen vakalar
Ölüm Bildirimleri
Nakil Bildirimleri
Hastane Sağlık Kayıtları
ODD Bölgesi Sağlık Kayıtları
Dr. İlhan ÖZTÜRK
04.04.2011
31
HASTANE AFET PLANI
PROSEDÜRLERİ
Dr. İlhan ÖZTÜRK
04.04.2011
32
Yaralı yönetimi (ilk yardım, triaj, transport,
hastane öncesi bakım, yatan hasta hizmetleri,
ayaktan tedavi hizmetleri)
 Bulaşıcı hastalık kontrolü (surveyans, izleme,
tedavi, profilaksi, izolasyon ve karantina)
 Ölü ve kayıpların yönetimi
 Bilginin yönetimi (halkı bilgilendirme; destek
aktiviteleri; sağlık bilgi sistemi)
 Ruh sağlığı
 Çevre sağlığı

Dr. İlhan ÖZTÜRK
04.04.2011
33
BİRİNCİ BİLEŞEN

Hassasiyet azaltma

Tehlike azaltma ve önleme

Acil Durum Hazırlığı
Risk yönetimi
+

Toplum geneli hazırlık ve müdahale

Toplum güvenliği

Acil Durum – Kriz Yönetimi
Dr. İlhan ÖZTÜRK
04.04.2011
34
KİTLESEL YARALANMA OLAYI
İKİNCİ BİLEŞEN

İnsan

Servisler

Altyapılar ve mallar

Çevre

Ekonomi ve gelirler

Uyarı-alarm

Arama ve kurtarma

Yaralı bakım ve ölü kayıp
yönetimi

Temel hizmetlerin düzeni

Operasyonların devamlılığı

Kritik halk sağlığı hizmetleri
Dr. İlhan ÖZTÜRK
ETKİLENENLER
ÜÇÜNCÜBİLEŞEN
OLAYA BAĞLI GELİŞEN
TALEPLER
04.04.2011
35
DÖRDÜNCÜ BİLEŞEN
Kitlesel Yaralanmalar Yönetimi Sistemi:

Acil Durum Operasyon Merkezi

Olay Yeri Yönetimi

Hastaneler

Acil Durum Sistemleri

Kaynaklar ve Personel

Lojistik

İletişim
Dr. İlhan ÖZTÜRK
04.04.2011
36
Müdahale ve Gelişen Olumsuz Durumlar;

İletişim

Kaynakların mobilizasyonu ve tekrar dağıtımı

Koordinasyon mekanizmaları

Otoritelerin yetki ve sınırlılıkları

Lojistik yönetimi
Dr. İlhan ÖZTÜRK
04.04.2011
37
BEŞİNCİ BİLEŞEN

Artan tıbbi ihtiyaçlar kapasite durumu

Şehir altyapısı

Kırsal ve Uzak alanlar

Yapısal-fiziksel sistemler

Personel kapasitesi

Ekipman-Malzemeler, Tedarikler-Lojistik
Dr. İlhan ÖZTÜRK
04.04.2011
38
Kitlesel Yaralanma Yönetimi Bileşenleri;
 Yasal çerçeve
 Politika
 Hazırlık programları
 Müdahale planları
 Planların aktivasyonu
 Olay yeri aktiviteleri ve koordinasyon
 Tahliye süreci
 Güvenlik-özel durumlar
 Acil Durum Operasyon Merkezi
 Acil Durum Yönetimi; ambulanslar-mobil birimler
 Hastaneler
 Kan bankası-laboratuarlar
 Halk sağlığı-psiko sosyal hizmetler-ölü ve kayıplar
 Halkın bilgilendirilmesi ve risk haberleşmesi
 Toplum-STK-Gönüllüler-Özel sektör
 İlk Müdahaleciler; polis, acil durum birimleri, SAR
 Asker
 Eğitim programları
 Tatbikatlar
 UN ve Uluslar arası yardımlar
Dr. İlhan ÖZTÜRK
04.04.2011
39
Normal tıbbi müdahale sınırlarını aşan büyük
olaylarda etkilenen topluma yeterli tıbbi
değerlendirme ve bakım sağlama yeteneğidir.

Tıbbi müdahale kapasitesi;
 Artan miktarda hastaya bakım ve tahliyelerini
sağlama
 Bugüne kadar ki hastaların bakımı
 Çok özel ya da alışılmamış tıbbi tahliye ve
bakım gereken hastaların yönetimi yeteneğidir.
Dr. İlhan ÖZTÜRK
04.04.2011
40
Afeterlerdeki sorumlulukların yönetimi;

Tıbbi bakım

Müdahalecilerin güvenliği

Bilgi yönetimi

Çeşitli operasyon sistemlerinin
koordinasyonu

Yönetimler arası konuların çözümü

Tıbbi malzeme desteği

Kısıtlı zaman

Halka güvenli müdahalede sağlık
hizmetlerinde kopukluk
Dr. İlhan ÖZTÜRK
04.04.2011
41
5
Ulusal
İl
OPERASYON YÖNETİMİ
4 İl
ADKK
ADOM
Yerel
otorite
hastane
hastane
3
Yerel
otorite
hastane
1
Dr. İlhan ÖZTÜRK
OK
2
Hastane
dışı hizmet
sağlayıcı
04.04.2011
Ağ
42






Var olan programların genel yönetim
sistemine entegrasyonu
Sağlıkla ilgili genel ihtiyaçları tanımlama
Yönetim sistemi – fonksiyonel ilişkiler –mevcut
sağlık sistemi ve tıbbi kaynaklarının
organizasyonuna ve koordinasyonuna
sistematik yaklaşım – tüm düzeylerde
entegrasyon
Müdahalede yer alan kurum ve yetkililer
arasında yönetim ilişkisini tanımlama
Olay planlama süreci ve bilgi yönetim sistemi
kurma
Etkili eğitimler için platform oluşturma
Dr. İlhan ÖZTÜRK
04.04.2011
43
 Operasyonel
kılavuz oluşturma
 Tıbbi ve diğer acil servislerle koordinasyonu
geliştirme
 Bilgi yönetim sistemini biçimlendirme
 Yönetim sistemi bağlantılı eğitim faaliyetleri
 Acil durum kurtarma planları geliştirme
Dr. İlhan ÖZTÜRK
04.04.2011
44
 Ulusal

ve yerel kapasite:
Neye ihtiyacımız var? Ney? Nasıl? Kaynaklarımız
nelerdir? koordinasyon ve işletme
mekanizmaları?……….
 Personel


ve hastaların transferi:
Avantajlar ve kısıtlamalar
Kaynaklar ve sistemin ihtiyaçları
 Hastane
ve olay yeri kapasitesi geliştirme
– Afet yönetim timleri / Travma Timleri:

Tamamlayıcılar; sinerji; koordinasyon
 Var
olan kaynakların kullanımı: stratejiye
entegrasyon:

Nasıl gelişiriz; koordinasyon; ne eğitimi?
 Bileşenler
: kim, ne, nasıl…
Dr. İlhan ÖZTÜRK
04.04.2011
45
 İlinizdeki
kitlesel yaralanmalarda sağlık
yönetim sisteminin içeriği sizce nasıl olmalıdır?
 Yararları nelerdir?
 Sıkıntı yaratan sorunlar var mıdır?
 Gelişmesi için ne tür araçlara ihtiyaç vardır?
 Ne çeşit eğitim programları geliştirilmelidir?
Dr. İlhan ÖZTÜRK
04.04.2011
46