Çocuklarda Vitamin Desteği

Prof. Dr. S. Songül YALÇIN
Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi
Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı
Sosyal Pediatri Ünitesi
Akış şeması
•
•
•
•
Vitamin desteği kullanım durumu
Vitamin eksikliği sıklığı
Vitamin desteklerinin kanıt düzeyleri
Doğru yaklaşımlar
Vitamin desteği kullanma durumu
• Amerika’da toplumun yarısından fazlasının diyet desteği,
• %40’ının MVM desteği aldığı saptanmış.
• Bayanlar çoğunluğu oluşturuyor.
• Çocukların %30’undan fazlasına destek veriliyor.
• Destek alanların çoğu daha sağlıklı besinleri tüketiyor, daha eğitimli,
gelir düzeyleri daha fazla.
• Amerika’da vitamin desteği
– vitamin A, D, B12, niasin, pantotenik asit ve folat için 1-2 kat,
– vitamin E,C,B12, tiamin ve riboflavin için >2 kat
• Küresel vitamin satışlarının 2015 yılında 3,3 milyar dolara ulaşacak
MVM desteği<18 yaş
Dwyer et al, 2013
ABD,
• %37 diyet desteği
• %31 MVMs
• %4 tek vit
ya da
• %2 vit-min dışı destek
mineral,
• Kullananlar:
• beyaz ırk, Asya kökenli, yüksek eğitimli ve gelirli ebeveyn,
• Iyi-çok iyi sağlık durumu, sağlık güvencesi var,
Besin tüketimi
• Biesalski et al. 2003
– Çocuk ve adolesanlarda
• demir, iyot, folat, vit D ve vit B12 alımları kısıtlı;
• öğün atlama, atıştırma, sebze ve meyve tüketmeme
• Diethelm et al, 2013
– HELENA
(Healthy Lifestyle in Europe by Nutrition in Adolescence)
– kesitsel çalışma; 12,5-17,5y 3528 ergen, 8 ülke
– Doymuş yağ asiti ve tuz tüketimi yüksek
– vitamin D, folat, iyot önerilenin <%55
1-5 yaş grubu çocuğa anneleri tarafından verilen
destekler,
Hacettepe Üniv.
%
Vitamin
20,3
Balık yağı
13,7
Demir şurubu
7,5
Çinko
6,6
Flor
3,5
Vermiyor
59,9
Morbidite ve mortalite
• Dünyada 2011 yılında 5 yaş altı
– _6,9 M ölüm;
• 1/3 malnutrisyon ile ilişkili
– 178 M kısa boylu, 55M zayıf
– (19 M erken ölüm riskinde)
– Sahra-altı Afrika ve Güney-Orta Asya
• Vit A, iyot ve Fe eks. riski; 2 milyar
• Zn, folat ve B-kompleks vit eksikliği oran?
Vitamin yetersizliği durumu
•
Folat eksikliği sıklığı
– 1988-1994 yılları arasında %30,4
– 1999-2000 yılları arasında %2,8
•
Vitamin B12 eksikliği 2003-2004 yılları
– çocuklarda <%1-3
– erişkinlerde %3-6
– Marjinal eksiklikler %20
– Eksiklik yaşla ve vegan diyeti ile artmaktadır .
•
Vitamin C eksikliği 2003–2004 yılları %7,7
– sigara içen ve düşük sosyoekonomik düzeyde daha fazla.
•
Vitamin B6 eksikliği sıklığı 2003–2004 yılları arasında %19–27
– Oral kontraseptif kullanan ve sigara içenlerde daha fazla
McDowell, et al. (2008). NCHS Data Brief No. 6.
Allen, L. H. (2009). J. Nutr. 89(Suppl.), 693S.
Elmadfa, I. and Singer, I. (2009). Am. J. Clin. Nutr. 89(Suppl.), 1693S.
Schleicher, et al. (2009). Am. J. Clin. Nutr. 90, 1252.
Bazı vitaminleri alım miktarları ve DRI karşılama yüzdesinin
yetersiz olma durumu (n:1771)
DRI alım
Alım miktarı
Standart
Yetersiz alım
Ortalama
Ortanca
hata
%
x
A vitamini (mcg)
B1 vitamini (mg)
B2 vitamini (mg)
Niasin (mg)
C vitamini (mg)
587
0.44
1.0
9.0
41.3
15.1
0.01
0.01
0.12
0.82
472
0.41
0.9
8.3
31.5
9.8
34.4
8.7
12.4
11.5
Yalcin SS, et al. 12-23 aylık çocuklarda demir kullanım araştırması
raporu. Ana Çocuk Sağlığı Aile Planlaması Genel Müdürlüğü Matbaası.
Ankara. 2009.
Bölgelere göre bazı vitaminlerin günlük önerilen
alım miktarında yetersizlik durumları (DRI<%33), %
41,7
32,8
29,9
Bölge 1
Bölge 2
Bölge 3
18,7
9,4
10,7
8,9
A vitamini
6,6
B1 vitamini
8,9
10,5
B2 vitamini
13,1 13,2
9,6 9,6
Niasin
7,7
C vitamini
Yalcin SS, et al. 12-23 aylık çocuklarda demir kullanım araştırması
raporu. Ana Çocuk Sağlığı Aile Planlaması Genel Müdürlüğü Matbaası.
Ankara. 2009.
T.C. Sağlık Bakanlığı AÇSAP GM.
Türkiye’de 6-17 Aylık Çocuklarda ve Annelerinde Hemoglobin Ferritin D Vitamini Düzeyi ve Demir Eksikliği Anemisi Durum Belirleme Yürütülen
Programların Değerlendirilmesi Araştırması. Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi
2011
Vitamin D düzeyi
Eksik
≤14,9 ng/ml
Çocuk, %
(n=2.504)
Anne, %
(n=2.524)
26,8
81,7
Hafif eksik 15,0-19,9 ng/ml
14,7
Yetersiz
20,0-29,9 ng/ml
26,2
11,6
Yeterli
≥30,0 ng/ml
32,3
6,8
Annelerin D vitamini vüzeylerine göre 6-17 aylık
bebeklerinin D vitamini vüzeylerinin dağılımı, Türkiye,
2011 (n=2.078)
Annelerin D
Vitamini Düzeyi,
ng/ml
Çocukların D Vitamini Düzeyi, ng/ml
Eksik
≤14,9
Hafif eksik
15,0-19,9
Yetersiz
20,0-29,9
Yeterli
≥30,0
Eksik ≤19,9
25,6
14,7
28,3
31,4
Yetersiz 20,0-29,99
25,6
18,3
19,6
36,5
Yeterli ≥30,0
37,3
12,7
19,4
30,6
NUTS-1’e göre çocuklarda vitamin D düzeylerinin dağılımı
Orta Doğu Anadolu (n=217)
Orta Anadolu (n=118)
Kuzey Doğu Anadolu (n=110)
İstanbul (n=281)
Güney Doğu Anadolu (n=346)
Eksik
Ege Bölgesi (n=217)
Hafif eksik
Doğu Marmara (n=183)
Yetersiz
Doğu Karadeniz (n=73)
Yeterli
Batı Marmara (n=57)
Batı Karadeniz(n=118)
Batı Anadolu (n=195)
Akdeniz (n=325)
0
20
40
60
80
100
Anne beyanlarına göre 6-17 aylık bebeklerine D
vitamini verilme durumu, Türkiye, 2011.
Destek/tedavi amaçlı D vitamini verilen (n=2.855)
Kullanılan D vitamini miktarı (n=1.736)
≤2 damla/gün
3 damla/gün
4-6 damla/gün
≥7 damla/gün
Çocuğun başka D vitamini alma durumu (n=3.076)
Başka ilaç şeklinde
D vitamini ampul içirme
D vitamini ampul yaptırma
D vitamini içeren ürünler kullanma
%
67,0
6,5
58,0
23,9
11,6
4,5
50,35
15,82
6,47
27,33
Vit B12
Annelerin %81,6’sında bebeklerin %42’sinde B12 yetersizliği
Önal ve ark. Anne ve bebekte B12 vitamini. Turk Arch Ped 2010; 45: 242-5
Çocukların %10,8’inde B12 vitamini eksikliği.
Şanlıurfa 203 çocuk bulunurken, folik asit eksikliği görülmedi.
Koç A, ve ark. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi 2005; 48: 308-315.
Gebelerde Vit B12 eksikliği %47,6. folat eksikliği %17,3
Ağırlık. Boy. BÇ ilişkili değil
Halicioglu O, et al. Vitamin B12 and folate statuses are associated with
diet in pregnant women, but not with anthropometric measurements in
term newborns. J Matern Fetal Neonatal Med. 2012 Sep;25(9):1618-21
Çocuklarda çoklu mikronütrient desteğinin (MVM)
büyüme üzerine etkisi
•
Az sayıda çalışma
•
Çoklu micronutrient desteği ile hemoglobin, serum çinko ve retinol düzeyinde
artma
•
•
Demir ya da vitamin A desteğinin tek başına boy uzamasına etkisi yok.
•
•
•
Ramakrishnan U, et al. Multimicronutrient interventions but not vitamin a or iron interventions alone improve child growth: results of
3 meta-analyses. J Nutr. 2004;134: 2592–602.
Vitamin A, demir, Zn, B vitaminleri, ve folik asit desteği içeren dört merkezli parallel
çalışmada
– aylık kilo alımının kontrol grubuna göre daha fazla
– ama boy artışının benzer .
•
Smuts CM,, et al. Efficacy of a foodletbased multiple micronutrient supplement for preventing growth faltering, anemia, and
micronutrient deficiency of infants: the four country IRIS trial pooled data analysis. J Nutr. 2005;135:S631–8.
Çocuklarda MVM desteği ve büyüme üzerine etkisi-II
• Çoklu micronutrient preparatlar ile tekli ya da ikili
micronutrient içeren preparatların büyüme üzerinde etki
farkı çok küçüktür
– Boy/uzunluk etki büyüklüğü: 0.13 (95% CI: 0.06, 0.21), ve
– ağırlık etki büyüklüğü 0.14 (95% CI: 0.03, 0.25 )].
• Allen LH, Peerson JM, Olney DK. Provision of multiple rather than two
or fewer micronutrients more effectively improves growth and other
outcomes in micronutrient-deficient children and adults. J Nutr.
2009;139:1022–30.
• HIV+ anne, Tanzanya,
• 32gebelik hf öncesi, B-kompleks, C, E vit
2341 bebek, 6wk randomize; 104 hf MV/pl
LAZ, WLZ, or WAZ benzer
Büyüme geriliği oranı fark yok
• Kupka et al, 2013
Çocuklarda MVM desteği ve gelişim üzerine etkisi-I
Eilander A, et al. Multiple micronutrient supplementation for improving cognitive
performance in children: systematic review of randomized controlled trials. Am J
Clin Nutr. 2010;91:115–30.
• 6-16 yaşları arasındaki çocuklarda çoklu (≥3) micronutrient
desteğinin çalışıldığı 17 çalışmanın metaanalizinde
– zeka katsayısı üzerine etki yok.
– Dört çalışmanın analizinde akademik performansın arttığını,
– bilişsel puanların farklı değil.
Çocuklarda MVM desteği ve gelişim üzerine etkisi-II
• 1970-2008 yılları arasında 20 RKT
• MVM
– Daha yüksek akıcı zeka
– Kristaloid zeka katsayısında fark yok
– Akıcı zeka: neden ilişkisi kurmada daha hızlılar, işlem hızını artırıyor,
sözel olmayan bilişsel testler.
– kristaloid zeka: kelime hazinesi, sözel bilişsel testler
• Eilander et al., 2010,
• Benton, 2012
Folat ile vit B12 ve bilişsel gelişim-l
• NHANESIII
• Folik asit zenginleştirilmesi başlamadan önce; 1988-1994 yılı
• 6-16 Y, 5365 çocuk, kesitsel
• Wechsler Intelligence Scale for Children-Revised
• Wide Range Achievement Test-Revised
•
• Serum folat düzeyi üst çeyrekte bulunan çocuklar, alt çeyrektekilere
göre
– Okuma puanında > 3,28 puan
– Block design skoru daha fazla
• Serum Vit B12 düzeyi ile farketmiyor
Nguyen CT, Gracely EJ, Lee BK. Serum folate but not vitamin B12 concentrations are positively associated with cognitive test
scores in children aged 6-16 years. J Nutr. 2013;143:500-4.
Folat ile vit B12 ve bilişsel gelişim-ll
Kuzey Hindistan,
12-18 aylık çocuklar
 Serum folat, kobalamin, toplam
homosistein, metilmalonik asit
 Bilişsel fonksiyonlar 4 ay ara ile
2 kez; Bayley
 Serum folat düzeyi; kobalamin
düzeyi<25p olan çocuklar
analiz dışı bırakılınca anlamlı
her iki kat artış
mental gelişim
indeks skoru
artışı
1.3 puan
0.021
Homosistein
(0.2, 2.4)
2.0
0.007
Metilmalonik asit
(0.5, 3.4)
1.1
0.004
Serum kobalamin
düzeyinde
p
(0.3, 1.8)
 Psikomotor skora etki yok
Strand TA, et al. Cobalamin and folate status predicts mental
development scores in North Indian children 12-18 mo of age.
Am J Clin Nutr. 2013 Feb;97(2):310-7.
Folik asit _ mental performans
Skórka A, et al. Effects of prenatal and/or postnatal (maternal and/or
child) folic acid supplementation on the mental performance of
children. Crit Rev Food Sci Nutr. 2012;52(11):959-64.
•
•
•
•
8 RCT__ 2 FA içeren multivit
11 aylık mental gelişim
2 yaş gelişim skoru
6 yaş zeka katsayısı, Goodenough adam çizme
testi skoru
Vitamin D _ diş sağlığı
• Hujoel PP. Vitamin D and dental caries in controlled
clinical trials: systematic review and meta-analysis.
Nutr Rev. 2013;71:88-97.
• 24 RCT; 2827
• vitamin D; 0,53 (95% CI, 0,43-0,65).
• kullanılan prep farklılık yaratmıyor:
– vitamin D(2) , vitamin D(3)
•
Vit C __ soğuk algınlığı
•
Hemilä H, Chalker E. Vitamin C for preventing and treating the common
cold. Cochrane Database Syst Rev. 2013;1:CD000980.
• 70 yıllık çelişki
• Vit C ve soğuk algınlığı 29 RCT, 11306 katılımcı
• Soğuk algınlığı riski;
– 10708 genel toplum;
– 0.97 (%95 GA 0.94-1.00).
– 5 RCT; 598 maraton koşucusu, asker; antreman dönemi;
– 0.48 (%95 GA 0.35-0.64).
•
21RCT; 9745 atak;
– Erişkin
– Çocuklar
•
•
%8 (%3- 12);
%14 (%7-21).
Hst süresi; Vitamin C; 1-2 g/gün
Hastalık şiddeti 7 RCT, 3249 atak;
%18 azalma
azalma
MVM __ enfeksiyon
Stephen AI, Avenell A. A systematic review of multivitamin and multimineral
supplementation for infection. J Hum Nutr Diet. 2006 Jun;19(3):179-90.
12 RCT
65 yaş üstü
Enfeksiyon atağı sayısı
En az bir atak
Enfeksiyon atağı sayısı, malnutrisyonlu vaka;
>6 ay destek
65 yaş altı
Enfeksiyon atağı sayısı
En az bir atak
WMD/
RR
%95 GA
0.06
0.98
-0.67
-0.04, 0.16
0.86, 1.11
-1.24, -0.10
-1.20
0.81
-2.08, -0.32
0.65, 1.00
Vit C_ürik asit
• Juraschek SP, et al. Effect of oral vitamin C supplementation
on serum uric acid: a meta-analysis of randomized controlled
trials. Arthritis Care Res (Hoboken). 2011 Sep;63(9):1295-306.
• 13 RCT, 556 katılımcı
• Serum ürik asit düzeyi -0.35 mg/dl (-0.66, -0.03).
• Gut ????
Otizm
• Surén P, et al. Association between maternal use of folic acid
supplements and risk of autism spectrum disorders in children.
JAMA. 2013;309(6):570-7.
• Anne-çocuk kohort çalışması, 2002-2008. Norveç.
• Toplum tabanlı, prospektif, 85176 çocuk
• 4 hafta önce-8 hf sonra folat desteği
• 270 ASDs;
– 114 otizm, 56 Asperger, 100 PDD-NOS
• Otistik boz; FA (+) %0,10___(-) %0,21; OR: 0.61 (%95GA, 0.41-0.90).
• Prenatal balık yağı kullanımı: Otistik boz etki yok
MVM_gebelik
Haider BA, Bhutta ZA. Multiple-micronutrient supplementation for
women during pregnancy. Cochrane Database Syst Rev. 2012 Nov
14;11:CD004905..
22 RCT, 76532 kadın
MVMs ile Fe, FA
Çalışmada EMR, konjenital
anomali, gelişme geriliği,
maliyet, yan etki, anne
refahı, bebeğin beslenme
durumunun analizi için
yeterli veri bulunamamış
DDA
SGA
Erken doğum
Düşük
Maternal mortalite
Perinatal mortalite
Yenidoğan mortalitesi
RR
0.89
0.87
0.99
0.90
0.97
0.99
1.01
%95GA
0.83-0.94
0.81-0.95
0.96 - 1.02
0.79 - 1.02
0.63 - 1.48
0.84 - 1.16
0.89 - 1.15
MVM_mortalite
•
Macpherson H, Pipingas A, Pase MP. Multivitamin-multimineral
supplementation and mortality: a meta-analysis of randomized
controlled trials. Am J Clin Nutr. 2013 Feb;97(2):437-44.
• MVMs >1yıl
• 91074 katılımcı, 8794 mortalite vakası
•
• Tüm nedenlere bağlı mortalite
RR: 0.98; [0.94, 1.02]
• Birincil koruma amaçlı verilen; tüm nedenlere bağlı mortalite
RR: 0.94 [0.89, 1.00]
• Damar hst
RR: 1.01 [ 0.93, 1.09]
• Kanser
RR: 0.96 [0.88, 1.04]
MVM _ kalp damar hst
• Myung SK, Ju W, Cho B, Oh SW, Park SM, Koo BK, Park BJ; Korean
Meta-Analysis Study Group. Efficacy of vitamin and antioxidant
supplements in prevention of cardiovascular disease: systematic
review and meta-analysis of randomised controlled trials. BMJ.
2013;346:f10.
• 50 RCT
• 294,478 katılımcı (156,663 destek alan, 137,815 kontrol)
• Tüm kalp-damar hst riski 1.00 (0.98 - 1.02)
• Anjina pectoris riski hafif artıyor.
•
• Vit B6; kalp-damar hst riskinde hafif azalma
Kalp damar hst _antioksidan kullanımı
•
Ye Y, et al. Effect of antioxidant vitamin supplementation on cardiovascular
outcomes: a meta-analysis of randomized controlled trials. PLoS One.
2013;8(2):e56803.
•
29 makale, 15 RCT
Antioksidan vitamin desteği ile
major kardiyovasküler olay,
MI,
SVO (Stroke),
ölüm,
kardiak ölüm riski
Çalışma yılı (2000 öncesi ve sonrası),
Vaka yaşı (60 yaş öncesi ve sonrası),
Cinsiyet,
altta yatan kalp hastalığının olması,
tedavi süresi
Sonucu etkilemiyor
değişmiyor
Kronik böbrek hst _ Antioksidan kullanımı
Jun M, et al. Antioxidants for chronic kidney disease. Cochrane Database Syst
Rev. 2012 Oct 17;10:CD008176.
• 10 studies, 1979 participants, vitamin E (2); çoklu antioksidan tdv (3); koenzim Q (1); asetilsistein (1)
RR/WMD % 95 GA
•
•
•
•
•
•
•
•
kalp damar hst bağlı ölüm
tüm nedenlere bağlı ölüm
kalp damar hst
koroner arter hst
değişmiyor
serebrovasküler hst
periferik damar hst
Kalp damar hst gelişimi
Dializ hst 0.57
Kronik böbrek hst 1.06,
Son evre böbrek hst
gelişimi
0.50
Kreatinin kleransı,
değişim, mL/min
14.5
sonuçlarda cinsiyet ve diabet varlığı farklılık oluşturmamış
0.41- 0.80
0.84 1.32
0.25 1.00
1.2 - 27.9
Antioksidan _ Alzheimer riski
Li FJ, et al. Dietary intakes of vitamin E, vitamin C, and βcarotene and risk of Alzheimer's disease: a meta-analysis.
J Alzheimers Dis. 2012;31(2):253-8.
7 RCT
vitamin E
vitamin C
β-karoten
OR
0.76
0.83
0.88
%95 GA
0.67-0.84
0.72-0.94
0.73-1.03
Antioksidan kullanımı _ mortalite
Bjelakovic G, et al.Antioxidant supplements for prevention of mortality in healthy
participants and patients with various diseases. Cochrane Database Syst Rev.
2012;3:CD007176.
beta-karoten, vitamin A, vitamin C, vitamin E, ve selenium / placebo_destek yok
78 RCT 296.707 katılımcı;
26 RCT 215.900 sağlıklı ;
52RCT farklı hst
Mortalite artmış
Antioksidan
beta-karoten
vitamin E
vitamin A
vitamin C
selenium
Vit A doz
Destek verilen
12.9
13.8
12.0
14.0
9.9
6.7
Verilmeyen
10.6
11.1
10.3
13.6
9.3
6.4
RR
1.04
1.05
1.03
1.07
1.02
0.97
1.0006
%95 GA
1.01-1.07
1.01 - 1.09
1.00 to 1.05
0.97 to 1.18
0.98 to 1.07
0.91 to 1.03
1.0002 to 1.001
Antioksidanlar nasıl çalışır?
Antioksidan kullanımı _ mortalite
Bjelakovic G, et al. Mortality in randomized
trials of antioxidant supplements for primary
and secondary prevention: systematic review
and meta-analysis. JAMA. 2007 Feb
28;297(8):842-57.
Vit D _ mortalite
Bjelakovic G, et al. Vitamin D supplementation for prevention of
mortality in adults. Cochrane Database Syst Rev. 2011 Jul
6;(7):CD007470.
1 ölümü engellemek için 161 destek
mortalite
vitamin D
vitamin D3
vitamin D(2), alfacalcidol ,
calcitriol
Nefrolitiazis
vitamin D3+Ca
Hiperkalsemi
Alfacalcidol , calcitriol
50 RCT
>70 yaş
32 RCT
katılımcı
RR
%95 GA
94,148
0.97
0.94 – 1.00
74,789
0.94
0.91 - 0.98
etki yok
1.17
1.02 - 1.34
3.18
1.17- 8.68
Vit D _ mortalite
Rejnmark L, et al. Vitamin D with calcium reduces mortality: patient level pooled
analysis of 70,528 patients from eight major vitamin D trials. J Clin Endocrinol
Metab. 2012 Aug;97(8):2670-81.
24 RCT
mortalite
HR
% 95 GA
vitamin D+/-Ca
Vit D + Ca
Vit D tek başına
0.93
0.91
0.98
0.88-0.99
0.84-0.98
0.91-1.06
Ek olarak,
•
Malnutrisyonlu toplumlarda multivitamin destekleri ile ilgili girişimlerin
faydalı olduğu gösterilmiştir.
– Antenatal dönemde çoklu mikronutrient desteğinin Hindistan’da özellikle
malnutrisyonlu ve/veya anemik annelerde fetüs kaybını ve yenidoğan ölümünü
%11 azalttığı, doğum ağırlığını %14 arttırdığı ve Nepal’de doğum ağırlığını
artırdığı görülmüştür.
•
Çoklu vitamin desteği gelişmiş ülkelerde beslenme durumlarını
düzeltmesine rağmen maliyetin yüksek olması nedeni ile besin temelli
yaklaşımlar önerilmektedir.
•
Yeterli vitamin alımında kronik hastalık riskinin azalacağı kesin değil
•
Postmenopozal bayanlarda kemik kırığının azalması,
•
Marjinal düzeyde çocuklarda bilişsel performansın arttığı bildirilmiştir.
Arch Pediatr Adolesc Med 2007;161:978
Lancet 2008;371;492
Lancet 2008;371:215
Vitamin ihtiyacının arttığı durumlar
Fizyolojik ihtiyaç
Herediter durumlar
Emilim bozuklukları
Hipermetabolik hastalıklar
Besin kullanımını azaltan durumlar
Hücre döngüsünü artıran durumlar
Besin kaybını artıran durumlar
Vitamin ihtiyacını etkileyen durumlar
Fizyolojik ihtiyaç
Herediter
durumlar
Hipermetabolik
hastalıklar
• Büyüme atağı, Gebelik, Laktasyon, Yaşlılık,
Bireysel farklılıklar, Fizik aktivitenin düzeyi,
Şişmanlık
• Doğumsal vitamin bağımlı hastalıklar
• Vitamin taşıyıcı, reseptör polimorfizm, vitamin
bağımlı enzimler
• Ateşli hastalıklar
Enfeksiyonlar
Tirotoksikoz
Vitamin ihtiyacını etkileyen durumlar-II
Emilim
bozuklukları
Besin kullanımını
azaltan durumlar
• Pankreatit, Gastrointestinal bozukluklar,
Diabet, hiperparatiroidizm, konjenital,
akiz hemolitik anemiler, addison
hastalığı, Hepatobiliyer hastalıklar,
Bağırsak rezeksiyonu, Pernisiyoz anemi,
Rejinal ileit, Radyasyon tedavisi,
Kwashiorkor Pellegra
• Kronik karaciğer hastalığı
• Kronik renal hastalıklar
Vitamin ihtiyacını etkileyen durumlar-lll
Hücre döngüsünü • Konjenital, akiz hemolitik hastalıklar
artıran durumlar • Orak hücreli anemi
Besin kaybını
artıran durumlar
• Yanık, Büllöz dermatitler, Enteropati,
Nefrozis, Cerahi, Hemodializ, Sigara
içimi
Besin piramidi
Özel durumlar
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Çoklu micronutrient-vitamin eksiklikleri
Dünyada bazı gruplarda çoklu vitamin eksiklikleri fazladır.
Hayvansal kaynaklı besinlerden fakir beslenme: Fe, Zn, Ca, retinol, vit B2,
vit B6, vit B12
Taze meyve ve sebze tüketmeme: vit C, karoten, folat
Tahılların rafine edilmesi: Fe, Zn, vit B (B1, B2, B3) vefolat
Malnutrisyonlu anne: vit A, B vit, I, Se
Bir micronutrient-vi eksikliği diğerinin kullanımını bozar.
Fe eks… vitA’nın KC tutulması; tdv ile serum retinol düzeyi artar.
Vit B12, folat, vit B2,…anemi yapar
Vit C non-hem demirin emilimini arttırır.
12-23 aylık çocukların süt ve ürünleri almaya
başlama durumları (n = 1723)
Yaş, ay
Ortanca
Almayan
< 6
6-9
9-12
≥ 12
yaş
İnek sütü
23,7
14,4
29,6
22,3
10,0
8
Peynir
30,4
3,9
41,6
19,1
5,1
8
Ayran
29,8
4,9
34,9
23,3
7,2
9
Sade Yoğurt
11,7
16,8
57,4
10,9
3,1
6
Meyvalı yoğurt
40,7
6,9
37,1
12,2
3,2
7
Ticari mama
66,5
18,2
13,2
1,6
0,6
5
Kaşık maması
81,2
5,4
10,8
2,4
0,1
6
Dondurma
76,1
0,5
3,7
11,7
8,1
12
12-23 aylık çocukların et, yumurta, kurubaklagil
almaya başlama durumları (n = 1723)
Yaş, ay
Ortanca
Almayan
< 6
6-9
9-12
≥ 12
yaş
Kırmızı et
17,8
1,3
34,1
39,6
7,2
10
Sakatat
83,2
0,1
5,2
9,1
2,3
12
Tavuk
13,2
1,3
34,9
42,8
7,8
10
Balık
32,7
0,5
19,3
37,0
10,6
12
Yumurta sarısı
47,3
3,0
34,2
13,0
2,5
8
Tam yumurta
28,3
1,4
27,5
34,4
8,4
9,5
Kuru baklagil
18,0
0,9
31,3
41,9
7,8
10
Yağlı tohum
59,8
0,0
5,7
21,6
12,8
12
12-23 aylık çocukların meyva, sebze almaya
başlama durumları (n = 1723)
Yaş, ay
Ortanca
Almayan
< 6
6-9
9-12
≥ 12
yaş
Yeşil yapraklı sebze
27,1
1,1
27,6
37,4
6,8
10
Diğer sebze
42,6
1,0
21,0
29,1
6,2
10
Patates
7,6
2,6
48,4
36,1
5,3
9
Domates
14,9
2,1
45,7
32,2
5,0
9
Turunçgiller
20,5
2,7
33,3
32,3
11,2
10
Diğer meyveler
11,4
3,8
43,7
36,0
5,1
9
Taze meyve suyu
47,0
5,4
30,5
14,3
2,8
7
1-5 yaş grubu çocuklarda besinlerin yenmek
istenilmeme yüzdeleri (n=227)
Baklagiller (fasülye, nohut, vs)
Diğer sebze çeşitleri
Yağ (sıvı yağ, tereyağ)
Yumurta sarısı ya da beyazı
Et (kırmızı et, tavuk, balık)
Meyve çeşitleri
Süt ve süt ürünleri (süt, yoğurt, peynir)
Tahıllar ve yumrugiller (ekmek, pirinç, bulgur,
patates vs)
Yemeyen
çocuk
51
41
37
33
16
16
7
7
%
22,5
18,1
16,3
14,5
7,0
7,0
3,1
3,1
Çocuğun sevmediği yiyecekler, ilk üç
Şenlik İOO
Teğmen K. İOO
Zeytinyağlı sebze yemekleri
40.0
38.8
Sebze kızartmaları
37.5
40.8
Etli sebze yemekleri
36.4
27.6
Salatalar ve çiğ sebzeler
28.2
28.9
Zeytinyağlı kurubaklagil yemekleri
25.9
34.2
Etli kurubaklagil yemekleri
22.4
16.4
Hamur tatlıları
9.8
18.4
Et, köfte, kebap, tavuk, balık
12.8
11.2
Çorba
7.5
9.2
Sütlü tatlılar
7.2
8.6
Hamburger, döner, sandviç, pide vb.
7.9
4.6
Ekmek, gözleme
4.6
7.9
Süt, yoğurt, peynir
8.5
3.3
Meyveler
2.6
3.3
Pilav, makarna, mantı, börek
1.3
3.3
Beslenmenin çocuk nörobilişsel
gelişimi üzerine etkisi
Emzirmek,
Kahvaltı yapmak
Malnutrisyon
•
Nyaradi A, Li J, Hickling S, Foster J, Oddy WH. The role of nutrition in
children's neurocognitive development, from pregnancy through
childhood. Front Hum Neurosci. 2013;7:97.
Girişimlerin yaygınlaştırılması ile 2000 yılı beş yaş altı
ölümlerinin tahmini önlenebilme yüzdesi
Önleme girişimleri
%
Emzirme
13
İnsektisitli çadır
7
Tamamlayıcı gıdalar
6
Çinko*
5
Hijyenik doğum
4
Hib aşısı
4
Su, sanitasyon, hijyen
3
Antenatal steroid
3
Yenidoğan ısı korunması*
2
Vitamin A*
2
Tetanoz toksoidi
2
Nevirapine ve yerine koyma beslenmesi
2
Erken membran yırtılmasında antibiyotik*
1
Kızamık aşılaması
1
Sorun:
DDA, emzirme sorunları,
tamamlayıcı beslenme
hataları, tekrarlayan
enfeksiyonlar
Çözüm:
Emzirmenin desteklenmesi,
tamamlayıcı beslenme,
uygun micronutrient-vitamin desteği,
hijyen
Teşekkürler
Vitamin nedir?
•
Yağ, karbohidrat ve protein dışı organik bileşiklerdir.
•
Küçük miktarda besinlerde bulunan doğal bir bileşendir.
•
Normal fizyolojik fonksiyonlar (büyüme, gelişme, çoğalma) için esansiyeldir.
•
Konakta normal fizyolojik ihtiyacı karşılayacak kadar sentezlenmez,
– “özgül eksiklik sendromları”
•
•
Vit E, C ve K; direk metabolik olarak aktif.
Diğer vitaminler metabolik aktivasyon gerektirir.
• Birçok vitamin (vit A, K, and C, thiamin, niacin, riboflavin, vit B6,
biotin, pantothenic acid, folate, and vit B12) enzim kofaktörü olarak
çalışır.
– Tüm enzim kofaktörleri vitamin değildir.
• Vitamin E, K, and C, niacin, riboflavin, pantothenic acid metabolik
oksidasyon-reduksiyon reaksiyonlarında kofaktör olarak rol alır.
• Vit E ve C biyolojik antioksidandır.
• Vit A ve D hormon olarak rol oynar
• Vit A görme fonksiyonunun gerçekleşmesinde fotoreseptif
kofaktör .
Çözünme özelliklerine göre vitaminler
yağda çözünen:
aromatik ya da alifatik gruplar
içerir
enterohepatik dolaşıma girer ve dışkı
ile atılır.
*vitamin A ve E’nin suda çözünebilen
metabolitleri idrarla atılır.
suda çözünen:
•
bir ya da daha fazla polar ya da
iyonize (karboksil, keto, hidroksil
ya da fosfat) gruplar içerir.
•
hem intakt formda (riboflavin,
pantothenic acid) hem de
metabolit (vitamin C, thiamin,
niacin, riboflavin, pyridoxine,
biotin, folate, vitamin B12) olarak
idrarla atılır.
The Vitamins. 2012 © Elsevier Inc. DOI:
10.1016/B978-0-12-381980-2.00003-7