gümrük teftiş rehberi - Rehberlik ve Teftiş Başkanlığı

HİZMETE ÖZEL
T.C.
GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI
Rehberlik Ve Teftiş Başkanlığı
GÜMRÜK
TEFTİŞ REHBERİ
Haziran 2015
HİZMETE ÖZEL
TEFTİŞ REHBERİ
SUNUŞ
Bu rehber, Müfettişlerce gümrük idarelerinde gerçekleştirilen teftiş, inceleme ve denetim
işlemlerine ilişkin yöntem ve tekniklerin geliştirilmesi, standart ve ilkelerin oluşturulması ve
yapılan işlemlerde uygulama birliğinin sağlanması amacıyla Gümrük ve Ticaret Bakanlığı
Rehberlik ve Teftiş Başkanlığı Yönetmeliği’nin 7 inci maddesi kapsamında hazırlanmıştır.
Teftişin temel fonksiyonlarından biri, gümrük idareleri nezdinde gerçekleştirilen işlemlerin
mevcut mevzuata uygun olarak yürütülüp yürütülmediğinin denetlenmesi ve gözlemlenmesi
sürecidir. Bunun yanı sıra, çağdaş yönetim anlayışında ortaya çıkan değişim, denetim alanında
da yeni yaklaşımlara duyulan ihtiyacı arttırmıştır. Bu anlayış, risk esaslı, kuruma katkı sağlayan
rehberlik ve danışmanlık rolünü öne çıkaran, kurumun etkin yönetilmesine yardımcı olan bir
teftiş ve denetim anlayışını kaçınılmaz kılmıştır.
Risk odaklı bu denetim anlayışının bir sonucu olarak, gümrük idarelerince kullanılan program
ve veri kaynakları üzerinden analizlerin yapılması, riskli alanların belirlenmesi teftişin
etkinliğini ve verimliliğini artıracağı kuşkusuzdur. Bu kapsamda, yararlanılabilecek Bakanlık ve
diğer kurumlara ait program ve veri kaynaklarına ilişkin hususlar rehberde ayrı bir bölüm altında
irdelenmiş olup, bunun yanında ilgili servislerin işlemlerinin teftişinde söz konusu bu program
ve yazılımlardan ne şekilde istifade edileceği belirtilmiştir.
Diğer yandan, belli servislerin işlemlerin teftişi kapsamında özellikle teftiş, sonradan kontrol ve
bunların değerlendirmelerine ilişkin Başkanlık tarafından düzenlenen seminer ve toplantılar
neticesinde elde olunan tespit ve tecrübelerden yararlanılmış ve bu hususlar olabildiğince
rehbere yansıtılmaya çalışılmıştır.
Gümrük Müdürlükleri nezdinde hangi servislerin bulunacağı, bu servislerin görev ve yetkilerinin
ne olduğu hususunda Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Taşra Çalışma Yönetmeliği’nde bir
düzenleme yapılmamış olması ile birçok Gümrük Müdürlüğü’nde işlemlerin farklı servisler
eliyle yürütülmesi rehberin hazırlanması sürecinde karşılaşılan önemli sorunlardan bir tanesidir.
Bu kapsamda, birçok Gümrük Müdürlüğü ile görüşülmüş, netice itibarıyla Bölge
Müdürlüklerinde yer alan Şube Müdürlükleri görev ve yetki tanımlamalarına uygun olarak
Gümrük Müdürlükleri servislerinin teftiş işlemleri tasnif edilmiştir.
Rehber, özellikle genç meslektaşlarımızın konuya ilişkin mevzuat araştırmasına gerek duymadan
atıfta bulunacakları mevzuat hükümlerine kolayca ulaşabilmelerini imkan sağlayacak şekilde
hazırlanmıştır. Bu bağlamda geçmiş teftiş rehberleri taranmış, söz konusu teftiş rehberleri
dikkate alınarak güncellemeler gerçekleştirilmiş, alıntılar yapılmıştır. Bu vesileyle geçmiş
dönem teftiş rehberlerin hazırlanmasında emeği geçen üstad ve meslektaşlarımıza ayrıca
teşekkür ederiz.
-1-
TEFTİŞ REHBERİ
İÇİNDEKİLER
1.
GÖREV VE YETKİLER………………………………………………………….6
1.1.
1.1.1.
1.1.2.
1.2.
1.2.1.
1.2.2.
1.2.3.
1.2.4.
1.3.
1.3.1.
1.3.2.
1.3.3.
1.3.4.
1.4.
1.5.
1.6.
1.7.
1.7.1.
1.7.2.
1.7.3.
1.7.4.
Teftiş Yetkisi………………………………………………………………………..6
Gümrük ve Ticaret Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında KHK……………6
Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Rehberlik ve Teftiş Başkanlığı Yönetmeliği…………6
Gümrük Kontrolüne İlişkin Yetki Maddeleri…………………………………….7
Gümrük Kanunu (Madde 3/1………………………………………………………..7
Gümrük Kanunu (Madde 4)…………………………………………………………7
Gümrük Kanunu (Madde 10)………………………………………………………..7
Gümrük Kanunu (Madde 11)………………………………………………………..7
Müfettişlerin Yetki, Görev ve Sorumlulukları……………………………………7
Müfettişlerin Yetkileri - 640 Sayılı KHK (Madde 16/4-5)…………………………..8
Müfettişlerin Görev, Yetki ve Sorumlulukları (RTB Yönetmeliği Madde 12)………8
Görevden Uzaklaştırma (RTB Yönetmeliği Madde 13)……………………………..9
Bilgi, Belge, Veri İsteme İle Erişim Yetkisi (RTB Yönetmeliği Madde 15)…………9
Rehberliğin Mahiyeti (RTB Yönetmeliği Madde 7)……………………………...9
Müfettişlerin Görevlendirilmesi, Çalışma Usul ve Esasları (RTBY Md.40)…...10
Müfettişlerin Uyacakları Hususlar (RTB Yönetmeliği Madde 42)…………….10
Denetlenenlerin Yükümlülük ve Sorumlulukları……………………………….11
Denetime Yardımcı Olunması (RTB Yönetmeliği Madde 44)……………………..11
Çalışma Yeri Sağlanması (RTB Yönetmeliği Madde 45)…………………………..11
Denetlenenlerce izin kullanılması (RTB Yönetmeliği Madde 46)…………………11
Rapor Kayıt Defteri ve Dosyası (RTB Yönetmeliği Madde 47)……………………11
2.
KULLANILAN PROGRAMLAR……………………………………………….13
2.1.
2.1.1.
2.1.2.
2.1.3.
2.1.4.
2.1.5.
2.1.6.
2.1.7.
2.1.8.
2.1.9.
2.1.10.
2.1.11.
2.1.12.
2.1.13.
2.1.14.
2.1.15.
2.1.16.
2.1.17.
2.1.18.
Bakanlık Bünyesinde Kullanılan Program ve Veri Kaynakları………………..13
BİLGE - Bilgisayarlı Gümrük Etkinlikleri…………………………………………13
MERKEZİ BİLGE…………………………………………………………………13
GÜVAS - Gümrük Veri Ambar Sistemi……………………………………………13
Kağıtsız Beyanname………………………………………………………………. 14
RAP - Risk Analizleri Programı……………………………………………………14
Ek Tahakkuk Ceza ve Takip Programı……………………………………………..14
KBB - Kaçakçılık Bilgi Bankası……………………………………………….......14
Risk Profilleri………………………………………………………………………14
FDTP - Firma Dosyaları Takip Programı………………………………………......15
Vergi Numarası Sorgulama…………………………………………………….......15
Hukuk Bilgi Sistemi………………………………………………………………..15
Merkezi İhbar Takip Programı……………………………………………………..15
1 No.lu Taşıt Takip Programı………………………………………………………15
2 No.lu Taşıt Takip Programı………………………………………………………15
TIR Transit Takip Programı………………………………………………………..15
ATS Web Servisleri………………………………………………………………..16
Gemi Takip Programı………………………………………………………………16
Kara Kapıları Programı…………………………………………………………….16
-2-
TEFTİŞ REHBERİ
2.1.19.
2.1.20.
2.1.21.
2.1.22.
2.1.23.
2.1.24.
2.1.25.
2.1.26.
2.1.27.
2.2.
2.2.1.
2.2.2.
2.2.3.
2.2.4.
2.2.5.
2.2.6.
NCTS Sistemi……………………………………………………………………... 16
TİOP (Tasfiye İşleri Otomasyonu Projesi)…………………………………………16
SGB. NET Programı……………………………………………………………….17
PERSON…………………………………………………………………………...17
Elektronik Belge Yönetimi Sistemi – EBYS……………………………………….17
Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirliği Programı – YGMS…………………………17
Antrepo Tank Takip Sistemi……………………………………………………….17
Ambar Takip Programı…………………………………………………………….18
Diğer Programlar…………………………………………………………………..18
Başka Kurumlara Ait Programlar………………………………………………18
KİHBİ……………………………………………………………………………...18
UYAP……………………………………………………………………………...18
MERNİS…………………………………………………………………………...19
TAKBİS……………………………………………………………………………19
VEDOP…………………………………………………………………………….20
DİİB………………………………………………………………………………..20
3.
TEFTİŞE HAZIRLIK VE BAŞLAMA………………………………………….21
4.
4.1.
4.2.
4.3.
4.4.
4.4.1.
4.4.2.
4.4.3.
4.4.4.
4.4.5.
4.4.6.
4.4.7.
4.4.8.
4.4.9.
4.4.10.
4.4.11.
4.4.12.
4.4.13.
4.4.14.
4.4.15.
GÜMRÜK VE TİCARET BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ TEFTİŞİ………………...24
Bölge Müdürlüğünün Görevleri………………………………………………....24
Bölge Müdürlüğü Birimleri……………………………………………………....26
Bölge Müdürlüğüne Bağlı Müdürlükler………………………………………...27
Bölge Müdürlüğü Şube Müdürlüklerinin Teftişi……………………………….28
Gümrük İşlemleri ve Koordinasyon Şubesi………………………………………...28
Antrepo ve Serbest Bölgeler Şubesi………………………………………………..31
Dış Ticaret, Tarife, Kıymet ve Vergiler Şubesi…………………………………….35
Transit Şubesi…………………………………………………………………....... 37
Ekonomik Etkili Gümrük Rejimleri Şubesi…………………………………….......40
Ticaretin Kolaylaştırılması Şubesi…………………………………………………44
Tahsilât, Taksitlendirme ve Geri Verme Şubesi……………………………………47
Gümrük Muhafaza Hizmetleri Şubesi……………………………………………...48
Risk Analizleri Şubesi……………………………………………………………...48
Kontrol Şubesi…………………………………………………………………….. 49
Tasfiye Hizmetleri Şubesi………………………………………………………….49
Hukuk İşleri Şubesi………………………………………………………………...53
Destek Hizmetleri Şubesi…………………………………………………………..56
Bilgi İşlem, İstatistik ve Değerlendirme Şubesi……………………………………57
Özel Büro Şubesi…………………………………………………………………...58
5.
BÖLGE MÜDÜRLÜNE BAĞLI MÜDÜRLÜKLERİN TEFTİŞİ…………….60
5.1.
5.2.
5.2.1.
5.2.2.
5.2.3.
5.2.4.
5.2.5.
5.3.
Gümrük Muhafaza Kaçakçılık ve İstihbarat Müdürlüğünün Teftişi…………60
Tasfiye İşletme Müdürlüğünün Teftişi…………………………………………..72
Ambarlama Servisi ve Ambarlar………...………………………………………….73
Satış Servisi………………………………………………………………………93
Muhasebe Servisi…………………………………………………………………..115
Personel Servisi……………………………………………………………………118
Destek Hizmetleri Servisi………………………………………………………….118
Merkez Tasfiye İşletme Müdürlüğünün Teftişi.………………………………..118
-3-
TEFTİŞ REHBERİ
5.3.1.
5.3.2.
5.3.3.
5.3.4.
5.4.
5.4.1.
5.4.2.
5.4.3.
5.4.4.
5.4.5.
5.5.
5.7.
Gümrük İdaresi Basılı Evrak ve Mühür İşlemleri Servisi…………………………..119
Vergi Servisi……………………………………………………………………...119
Bütçe, Tahakkuk ve Satın Alma Servisi…………………………………………..121
İnsan Kaynakları, Eğitim Ve İdari İşler Servisi…………………………………….122
Perakende Satış İşletme Müdürlüğünün Teftişi……………………………….122
Ambarlama Servisi………………………………………………………………...123
Satış Servisi……………………………………………………………………......127
Muhasebe Servisi…………………………………………………………………..129
Personel Servisi……………………………………………………………………129
Destek Hizmetleri Servisi………………………………………………………….130
Personel Müdürlüğünün Teftişi…………………………………………….......134
Laboratuvar Müdürlüğünün Teftişi……………………………………….......135
6.
GÜMRÜK MÜDÜRLÜKLERİNİN TEFTİŞİ………………………………...143
6.1.
6.2.
6.3.
6.4.
6.5.
6.6
6.7.
6.8.
6.9.
Gümrük İşlemleri ve Koordinasyon Servisi……………………………………143
Antrepo ve Serbest Bölgeler Servisi…………………………………………….190
Dış Ticaret, Tarife, Kıymet ve Vergiler Servisi………………………………...220
Ekonomik Etkili Gümrük Rejimleri Servisi…………………………………...268
Tahsilat, Taksitlendirme ve Geri Verme Servisi…………………………….....321
Hukuk İşleri Servisi…………………………………………………………......326
Gümrük Muhafaza Hizmetleri Servisi…………………………………………337
Personel Servisi………………………………………………………………….349
Destek Hizmetleri Servisi……………………………………………………….352
7.
GÜMRÜK MÜŞAVİRLERİ VE YGM TEFTİŞİ……………………………...358
7.1.
7.2.
7.2.1.
7.2.1.1.
7.2.1.2.
7.2.1.3.
7.2.1.4.
7.2.1.5.
7.2.1.6.
7.2.2.
7.2.2.1.
7.2.2.2.
7.2.2.3.
7.3.
Teftiş Raporu Düzeni……………………………………………………………359
Teftişte İncelenecek Başlıca Hususlar………………………………………….360
YGM Teftişinde İncelenecek Hususlar…………………………………………...360
YGM Hakkında Genel İncelemeler…………………………………………….....360
Sayım ve Antrepo Dosyalarının İncelenmesi…………………………………......360
Tespit Sözleşmeleri ve Raporların İncelenmesi…………………………………..363
Asgari Ücret İncelemeleri………………………………………………………...365
İlişki Yönünden İnceleme………………………………………………………...366
Damga Vergisi Yönünden İnceleme………………………………………….......367
Gümrük Müşaviri Teftişinde İncelenecek Hususlar………………………………368
Gümrük Müşaviri Hakkında Genel İncelemeler………………………………….368
Asgari Ücret İncelemeleri………………………………………………………...369
Vergisel Yönden Çapraz Kontrol…………………………………………………370
Gümrük Müşaviri ve YGM İlişkin Muhasebe İnceleme Yöntemleri…………370
8.
RAPORLARIN TANZİM EDİLMESİ………………………………………...378
8.1.
8.2.
8.2.1.
8.2.1.1.
8.2.1.2.
8.2.1.3.
8.2.2.
Raporlama Kuralları…………………………………………………………....378
Rapor Çeşitleri…………………………………………………………………..378
Cevaplı Rapor…………………………………………………………………….379
Cevaplı Rapor Düzenlenme Şekli…………………………………………….......379
Cevaplı Raporun EBYS Üzerinden Gönderilmesi………………………………....379
Cevaplı Rapor Üzerine Yapılacak İşlemler……………………………………….380
Teftiş Raporu……………………………………………………………………..381
-4-
TEFTİŞ REHBERİ
8.2.2.1.
8.2.2.2.
Teftiş Raporunun Düzenlenme Şekli…………………………………………......381
Teftiş Raporu Düzenlenmesindeki Esaslar………………………………………..386
EKLER……………………………………………………………………………………….388
EK - 1: Teftiş Başlama Tutanağı……………………………………………………………389
EK - 2: Dayanıklı Taşınır Sayım Tutanağı…………………………………………………390
EK - 3: TASİŞ Geçici Depolama Yeri Sayım Tutanağı…………………………………….391
EK - 4: TASİŞ Genel Antrepo Sayım Tutanağı…………………………………………….392
EK - 5: TASİŞ Yolcu Beraberi Eşya Ambarı Sayım Tutanağı………………………….....393
EK - 6: TASİŞ Kaçak Eşya Ambarı Sayım Tutanağı………………………………………394
EK - 7: Tasfiye Ambarı Sayım Tutanağı…………………………………………………....395
EK - 8: İncelenen İhale İşlem Dosyası Listesi………………………………………………396
EK - 9: Genel Antrepo Sayım Tutanağı (A-B Tipi)………………………………………...397
EK - 10: Genel Antrepo Sayım Tutanağı (F Tipi)………………………………………….398
EK - 11: Özel Antrepo Sayım Tutanağı…………………………………………………….399
EK - 12: Akaryakıt Antreposu Ölçüm Tutanağı…………………………………………...400
EK - 13: Kaçak Eşya Antreposu Sayım Tutanağı………………………………………….401
EK - 14: Gümrüksüz Satış Mağazası Sayım Tutanağı……………………………………..402
EK - 15: Geçici Depolama Yeri Sayım Tutanağı…………………………………………...403
EK - 16: Geçici Depolama Yeri Sayım Tutanağı (Gümrüğe Ait Değilse)………………....404
EK - 17: Yolcu Beraberi Eşya Ambarı Sayım Tutanağı…………………………………..405
EK - 18: Cevaplı Rapor Formatı……………………………………………………………406
EK - 19: İncelenen Belgelere İlişkin Liste…………………………………………………..407
EK - 20: Teftiş Raporu Formatı…………………………………………………………….408
-5-
TEFTİŞ REHBERİ
1.
GÖREV VE YETKİLER
1.1.
Teftiş Yetkisi
1.1.1. Gümrük ve Ticaret Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında KHK
08.06.2011 tarihli 27958 Mükerrer sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan ve 08.08.2011 tarihli 649 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile değişik Gümrük ve Ticaret Bakanlığının Teşkilat ve
Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname’nin 16’ncı maddesine göre Rehberlik ve
Teftiş Başkanlığı bünyesinde oluşturulan Teftiş Grup Başkanlığının görevleri aşağıda
belirtilmiştir.
1) Bakanlık teşkilatının her türlü faaliyet ve işlemleriyle ilgili olarak teftiş yapmak.
2) Bakanlık teşkilatının denetimi altındaki her türlü kuruluşun faaliyet ve işlemleri ile ilgili
olarak Bakanlığın görev ve yetkileri çerçevesinde teftiş yapmak.
3) Bakanlığın amaçlarının daha iyi gerçekleştirilmesini ve mevzuata, plan ve programa uygun
çalışılmasını sağlamak üzere gerekli teklifleri hazırlamak ve Makama sunmak.
4) Yetkilendirilmiş gümrük müşavirleri ve gümrük müşavirlerinin her türlü faaliyet ve
işlemlerini incelemek ve denetlemek.
5) Mevzuatın uygulanmasında görülen aksaklıklar hakkında görüş ve önerilerini bir rapor
hâlinde Makama sunmak.
6) Makam tarafından verilen benzeri görevleri yapmak.
1.1.2. Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Rehberlik ve Teftiş Başkanlığı Yönetmeliği
18.08.2012 günlü 28388 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Gümrük ve Ticaret Bakanlığı
Rehberlik ve Teftiş Başkanlığı Yönetmeliği 8-1/a bendine göre;
Teftiş Grup Başkanlığının görevleri şunlardır;
1) Bakanlık teşkilatının her türlü faaliyet ve işlemleriyle ilgili olarak, usulsüzlükleri önleyici,
eğitici ve rehberlik yaklaşımını ön plana çıkaran bir anlayışla teftiş yapmak,
2) Bakanlık teşkilatının denetimi altındaki her türlü kurum ve kuruluşun faaliyet ve işlemleri ile
ilgili olarak, usulsüzlükleri önleyici, eğitici ve rehberlik yaklaşımını ön plana çıkaran bir
anlayışla Bakanlığın görev ve yetkileri çerçevesinde teftiş yapmak,
3) Bakanlığın amaçlarının daha iyi gerçekleştirilmesini ve mevzuata, plan ve programa uygun
çalışılmasını sağlamak üzere gerekli teklifleri hazırlamak ve Makama sunmak,
4) Yetkilendirilmiş gümrük müşavirleri ve gümrük müşavirlerinin her türlü faaliyet ve
işlemlerini incelemek ve denetlemek,
-6-
TEFTİŞ REHBERİ
5) Mevzuatın uygulanmasında görülen aksaklıklar hakkında görüş ve önerilerini bir rapor
halinde Makama sunmak,
6) Makam tarafından verilen benzeri görevleri yapmak,
1.2. Gümrük Kontrolüne İlişkin Yetki Maddeleri:
1.2.1. Gümrük Kanunu (Madde 3/13)
Gümrük denetimi deyimi, gümrük mevzuatına ve gereken hallerde gümrük gözetimi altındaki
eşyaya uygulanacak diğer hükümlere uyulmasını sağlamak üzere eşyanın muayenesini,
belgelerin varlığının ve gerçekliğinin kanıtlanmasını, işletme hesaplarının, defterlerinin ve diğer
yazılı belgelerin tetkikini, nakil araçlarının kontrolünü, bagajların ve kişilerin yanlarında ya da
üstlerinde taşıdıkları eşyanın kontrolünü, idari araştırmalar ve benzeri diğer işlemlerin yapılması
gibi özel işlemlerin yerine getirilmesini; ifade eder.
1.2.2. Gümrük Kanunu (Madde 4)
Gümrük idareleriyle muhatap olan kişiler bu Kanun ve bu Kanuna dayanılarak çıkarılan tüzük,
kararname ve yönetmelik hükümlerine uymak; gümrük idarelerinin gerek bu Kanunda gerek
diğer kanun, tüzük ve kararnamelerde yazılı hükümlere göre yapacağı gözetim ve denetimlere
tabi olmak; bu idarelerin kendi adına veya başka idareler nam veya hesabına tahsil edeceği her
tür vergi, resim, harç ve ücretleri ödemek veya bunları teminata bağlamak; kanun, tüzük,
kararname ve yönetmelik hükümlerinin uymayı zorunlu kıldığı her tür işlemleri yerine
getirmekle yükümlüdürler.
1.2.3. Gümrük Kanunu (Madde 10)
1. Gümrük Müsteşarlığı, gümrük mevzuatının doğru olarak uygulanması için gerekli gördüğü
bütün önlemleri alır.
2. Gümrük mevzuatının öngördüğü uygulamaların, hangi hallerde ve hangi koşullar altında
basitleştirileceğine ilişkin usul ve esaslar yönetmelikle belirlenir.
1.2.4. Gümrük Kanunu (Madde 11)
Gümrük işlemleriyle doğrudan veya dolaylı olarak ilgili bulunan kişiler, Gümrük
Müsteşarlığının veya gümrük idarelerinin talebi üzerine gümrük işlemleri ile sınırlı olmak
kaydıyla belirlenen süreler içinde gerekli bütün belge ve bilgileri vermek ve her türlü yardımı
sağlamakla yükümlüdür.
Kendilerinden bu konularda bilgi istenilen kişiler, özel kanunlarda yazılı gizlilik hükümlerini
ileri sürerek bilgi vermekten kaçınamazlar.
1.3.
Müfettişlerin Yetki, Görev ve Sorumlulukları
-7-
TEFTİŞ REHBERİ
1.3.1. Müfettişlerin Yetkileri - 640 Sayılı KHK (Madde 16/4-5)
Gümrük ve Ticaret Müfettişleri, gümrük bölgesi içinde bulunan bütün nakil vasıtalarını, bunların
yük ve eşyasını, personel ve yolcularını muayene etmeye, Bakanlığın denetimine tâbi gümrük
ambar, antrepoları ve serbest bölgelerdeki mevcut mallar ile bunların kayıtlarını incelemeye,
teftiş etmeye ve gerektiğinde Bakanlık ve Hazinenin haklarını koruyacak tedbirlerin alınmasını
sağlayıcı önerilerde bulunmaya, acil ve gecikmesinde sakınca bulunan hâllerde Bakanlık ve
Hazinenin haklarını koruyucu tedbirler almaya yetkilidir.
Denetime tâbi olan gerçek ve tüzel kişiler, gizli dahi olsa bütün belge, defter ve bilgileri ibraz
etmek, para ve para hükmündeki evrakı ve ayniyatı ilk talep halinde Gümrük ve Ticaret
Müfettişlerine göstermek, Gümrük ve Ticaret Müfettişlerinin saymasına ve incelemesine
yardımcı olmak zorundadır. Gümrük ve Ticaret Müfettişleri, görevleri sırasında tüm resmî daire,
kurum, kuruluş ve kamuya yararlı derneklerle, gerçek ve tüzel kişilerden gerekli yardım, bilgi,
evrak, kayıt ve belgeleri istemeye yetkilidir; kanunî engel olmadıkça bu isteğin yerine getirilmesi
zorunludur.
1.3.2. Müfettişlerin Görev, Yetki ve Sorumlulukları (RTB Yönetmeliği Madde 12)
1) Müfettişler, (RTB Yönetmeliğinin) 8 inci maddede belirtilen görevleri, görev yaptıkları grup
başkanlığı itibarıyla yerine getirirler.
2) Müfettişler, gümrük bölgesi içinde bulunan bütün nakil vasıtalarını, bunların yük ve eşyasını,
personel ve yolcularını muayene etmeye, Bakanlığın denetimine tâbi gümrük ambar, antrepoları
ve serbest bölgelerdeki mevcut mallar ile bunların kayıtlarını incelemeye, teftiş etmeye,
Bakanlık ve Hazinenin haklarını koruyacak tedbirlerin alınmasını sağlayıcı önerilerde
bulunmaya, acil ve gecikmesinde sakınca bulunan hâllerde Bakanlık ve Hazinenin haklarını
koruyucu tedbirler almaya yetkilidir.
3) Müfettişler, tarım satış kooperatifleri ve birlikleri ile genel hükümlere tabi kooperatif ve üst
kuruluşlarını, esnaf ve sanatkârlar meslek kuruluşları ile sicil işlemlerini, tüketici mevzuatı
çerçevesinde faaliyet gösteren firma, kurum ve kuruluşları, gözetim şirketlerinin ve firmalarının
kuruluş, faaliyet ve işlemlerini, ticaret ve sanayi odalarını, ticaret odalarını, sanayi odalarını,
deniz ticaret odalarını, ticaret borsalarını, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliğini ve bunların bağlı
ve ilgili kuruluşları ile ürün ihtisas borsalarını, ticari şirketleri ve ticaret sicil memurluklarını,
umumi mağazalar ve lisanslı depolar ile yurt içinde düzenlenen fuarları, toptancı halleri, pazar
yerleri, hal hakem heyetleri ve üretici örgütlerini incelemeye ve denetlemeye yetkilidir.
4) Müfettişler, 14/7/1965 tarihli ve 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu, 640 sayılı Gümrük ve
Ticaret Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname, 5549 sayılı
Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Hakkında Kanun ile diğer mevzuat ve bu
Yönetmelikte öngörülen yetkilerini kullanmaktan ve görevlerini eksiksiz yerine getirmekten
sorumludurlar.
5) Müfettişler, görevlerinin yerine getirilmesinde mevzuatla belirlenen usul ve esaslara uygun
hareket ederler.
-8-
TEFTİŞ REHBERİ
1.3.3.
Görevden Uzaklaştırma (RTB Yönetmeliği Madde 13)
1) Bakanlık teşkilatı, Bakanlığa bağlı veya ilgili kurumlarda görevli memurlardan; yürütmekte
olduğu görevin başında kalması durumunda telafisi güç ya da imkânsız bir duruma neden
olabileceği yönünde açık ve güçlü bir ihtimal bulunanlar veya kaçakçılık, rüşvet, irtikâp, zimmet
eylemleri ya da işlemlerinde yolsuzluğu tespit edilenler, evrakta sahtecilik ya da kayıtlarda
tahrifat yapmış olanlar teftiş, inceleme, denetleme veya soruşturmanın her aşamasında müfettiş
tarafından doğrudan; görevleri başında kalmaları, teftiş, inceleme, denetleme ya da soruşturmayı
etkileyeceği veya güçleştireceği yönünde açık ve güçlü ihtimal bulunanlar ise müfettişin
gerekçeli önerisi üzerine Makam tarafından görevinden uzaklaştırılabilirler. Bu memurlar diğer
kurum çalışanları iseler, müfettişin gerekçeli görevden uzaklaştırma önerisi ilgili kurumlara
bildirilir.
2) Görevden uzaklaştırma işlemi, müfettiş tarafından gerekçesiyle birlikte görevden
uzaklaştırılan kişiye, birinci derecedeki amiri ile atamaya yetkili amirine, Bakanlığa ve diğer
ilgililere yazıyla derhal bildirilir.
3) Teftiş, inceleme, denetleme ya da soruşturma sonucunda, suçun işlendiğinin kanıtlanamadığı,
yeterli kanıt bulunamadığı, disiplin nedeniyle memurluktan ya da meslekten çıkarılmasına veya
cezai işlem uygulanmasına gerek kalmadığı anlaşılanlar için alınmış olan görevden uzaklaştırma
tedbiri atamaya yetkili amirler tarafından kaldırılır.
1.3.4. Bilgi, Belge, Veri İsteme İle Erişim Yetkisi (RTB Yönetmeliği Madde 15)
1) Denetime tâbi olan gerçek ve tüzel kişiler, gizli dahi olsa bütün belge, defter ve bilgileri ibraz
etmek, para ve para hükmündeki evrakı ve ayniyatı ilk talep halinde müfettişlere göstermek,
müfettişlerin saymasına ve incelemesine yardımcı olmak zorundadır. Müfettişler, görevleri
sırasında tüm resmî daire, kurum, kuruluş ve kamuya yararlı derneklerle, gerçek ve tüzel
kişilerden her türlü bilgi, belge ve defterleri istemeye, bunları incelemeye ve örneklerini almaya,
ilgililerden yazılı ve sözlü bilgi almaya yetkili olup, ilgililer istenilen bilgi, belge ve defterler ile
elektronik kayıtlarını, bunların örneklerini noksansız ve gerçeğe uygun olarak vermek, yazılı ve
sözlü bilgi taleplerini karşılamak ve her türlü yardım ve kolaylığı göstermekle yükümlüdür.
2) Asılları alınan belgelerin müfettişin mühür ve imzası ile onaylanmış örnekleri, dosyasında
saklanmak üzere alındığı yere verilir.
1.4.
Rehberliğin Mahiyeti (RTB Yönetmeliği Madde 7)
Rehberliğin mahiyeti;
a) Bakanlığın verimli ve hizmet odaklı çalışmasını sağlamak amacıyla inceleme ve araştırmalar
yapmak,
b) Bakanlık bünyesinde yürütülen görev ve faaliyetlerin etkinlik ve verimliliğinin artırılmasını
sağlayacak tavsiye ve önerilerde bulunmak; proje ve hizmet standartlarının oluşmasına katkıda
bulunacak çalışmalar yapmak,
-9-
TEFTİŞ REHBERİ
c) Bakanlığın hedef ve amaçlarına ulaşmasını sağlamak üzere, ülke genelinde ya da bölgesel
düzeyde konu veya proje bazında inceleme ve araştırma yapmak,
ç) Bakanlık bünyesindeki mevzuat ve eğitim faaliyetleri ile ilgili çalışmalara katılmak; görüş ve
tavsiyelerde bulunmak,
d) Bakanlığın görev alanına giren konularda inceleme ve araştırmalarda bulunmak üzere çalışma
grupları kurmak,
e) Teftiş, inceleme, denetleme ve soruşturma işlemlerine ilişkin, yöntem ve teknikler geliştirmek,
standart ve ilkelerin oluşturulmasını sağlamak ve bunlara ilişkin rehberler hazırlamak,
f) İdarî kapasitenin artırılmasına yönelik araştırma yapmak ve tespit edilen sorunlara ilişkin
çözüm yolları önermektir.
1.5.
Müfettişlerin Görevlendirilmesi, Çalışma Usul ve Esasları (RTB Yönetmeliği
Madde 40)
1) Müfettişler, Makamın talimat ya da onayı üzerine Başkandan aldıkları talimatla görev yapar
ve sonucunu Başkanlığa bildirirler.
2) Müfettişler, çalışmalarını görevlendirildikleri grup başkanlıkları bünyesinde yürütürler.
3) Teftiş Grup Başkanlığında görevlendirilen müfettişler, daha önce kendilerine tevdi edilen
işleri, Başkanlıkça uygun bulunması halinde ilgili grup başkanlıklarına bağlı olarak devam
ettirirler.
4) Müfettişler görevlendirildikleri konularda bağımsız olarak çalışırlar. Ancak, gerekli görülen
durumlarda; teftiş, inceleme, denetleme ve soruşturma işlemlerinin birden fazla müfettiş
tarafından birlikte yürütülmesi de mümkündür. Bu tür çalışmalarda iş bölümünü yapmak, işlerin
zamanında sonuçlandırılmasını sağlamak ve Başkanlıkla haberleşmeyi yürütmek görevleri
kıdemli müfettiş tarafından yerine getirilir.
5) Birlikte yürütülen işlerde müşterek rapor düzenlenmesi esastır. Raporlarda karşı veya ayrık
görüş varsa bu husus rapora kaydedilir.
6) Görevlendirme yapılırken işin ivediliği, niteliği, kapsamı ve sair nedenlerle Başkanlıkça işin
tamamlanması için makul bir süre belirlenebilir.
7) Müfettişlerin turne bölgeleri, Başkanın önerisi üzerine Makam tarafından belirlenir.
1.6.
Müfettişlerin Uyacakları Hususlar (RTB Yönetmeliği Madde 42)
Müfettişler;
a) Mesleğin gerektirdiği saygınlığı ve güven duygusunu sarsacak nitelikte davranışlarda
-10-
TEFTİŞ REHBERİ
bulunamazlar.
b) Görevlendirme yapılmadıkça resen teftiş ve soruşturma yapamazlar. Görev onayında
tanımlanan işin veya olayın dışında ortaya çıkan hususlarla ilgili yeniden onay alınması
zorunludur.
c) İşin niteliğinin ivedi bir önlem alınmasını ya da Hazine haklarının korunmasını gerektirdiği
durumlar dışında, idari işlere karışamaz ve icrai nitelikli talimat veremezler.
ç) İnceledikleri belge ve defterlerde, işlemlerin denetlendiğini gösterir tarih ve imza dışında
açıklama ve düzeltme yapamazlar.
d) Teftiş, inceleme, denetleme ve soruşturma için gidecekleri yerleri, yapacakları işleri ve
öğrendikleri sırları açıklayamazlar.
e) Teftiş, inceleme, denetleme ve soruşturmalarda; görevliler, iş sahipleri, şüpheli ve tanıklarla
tarafsızlıklarından kuşku uyandıracak biçimde ilişki kuramazlar.
1.7.
Denetlenenlerin Yükümlülük ve Sorumlulukları
1.7.1. Denetime Yardımcı Olunması (RTB Yönetmeliği Madde 44)
Denetime tabi birim ve kuruluşların görevlileri, istendiğinde para ve para hükmündeki kıymetli
evrak ile geçici depolama yeri ve gümrük antrepolarında bulunanlar da dâhil her türlü eşyayı,
kasa, depo ve ambarları; gizli de olsa bütün defter, belge ve verileri müfettişe hemen göstermek,
sayımını ve incelemesini kolaylaştırmak zorundadır.
Denetlenen birim ve kuruluşlar ile bunların her kademedeki personeli, müfettişlerin sözlü ve
yazılı sorularını cevaplamak, bilgi işlem sistemlerine, raporlama araçlarına, internet, intranet ve
benzeri ağlar ile veri tabanlarına erişimini sağlamak, elektronik, manyetik ve benzeri bilgi işlem
ortamlarındaki bilgiler ve kayıtları, sözlü veya yazılı talep halinde müfettişe göstermek,
incelenmesine sunmak ve bunların asıl veya onaylı kopyalarını müfettişe teslim etmek
zorundadır.
1.7.2. Çalışma Yeri Sağlanması (RTB Yönetmeliği Madde 45)
Teftiş, inceleme, denetleme ve soruşturma yapılan kurum ve kuruluşlar ile denetime tabi olan
gerçek ve tüzel kişi yöneticileri, hizmetin gereği gibi yürütülmesi için, müfettişlere görevleri
süresince konumlarına uygun çalışma yeri ve imkânları sağlamakla yükümlüdür.
1.7.3. Denetlenenlerce izin kullanılması (RTB Yönetmeliği Madde 46)
Denetlenen kuruluş görevlilerinin, hastalık ve benzeri zorunlu nedenler dışında, izne
ayrılmasından önce müfettişin olumlu görüşü alınır; izin kullanmaya başlamış olan görevliler
zorunluluk bulunmadıkça geri çağrılamaz.
-11-
TEFTİŞ REHBERİ
1.7.4. Rapor Kayıt Defteri ve Dosyası (RTB Yönetmeliği Madde 47)
Denetlenen birimlerde rapor kayıt defteri ile her rapora ilişkin ayrı bir dosya tutulur. Bakanlıkça
yapılan denetimlerle ilgili her türlü yazışma, düzenlenen rapor ile buna ilişkin cevaplar
dosyasında saklanır.
Rapor kayıt defterinde; sıra numarası, kayıt tarihi, raporu düzenleyen müfettişin ismi, raporun
sayı ve tarihi, ek sayısı, denetlenen birim veya kişi adı ve raporun teslim edildiği görevlinin ismi
yer alır. Bu defter, elektronik ortamda da tutulabilir.
-12-
TEFTİŞ REHBERİ
2.
KULLANILAN PROGRAMLAR
Son yıllarda bilişim alanında ortaya çıkan gelişmelerle birçok iş ve işlemin elektronik yolla
yapılması yaygınlaşmış ve kamu hizmetlerinin sunumunda da büyük bir hızla kullanılır
olmuştur. Bu gelişim e-devlet, m-devlet gibi kavramların ortaya çıkmasını zorunlu kılmış, bir
çok kurum ve kuruluş sunması gereken kamu hizmetlerini e-hizmet olarak sunma konusunda
adeta yarışır hale gelmişlerdir.
Bu gelişimin çeşitli evrelerinin olduğu da akademik çevrelerde tartışılmaktadır. E-devletin ilk
evreleri bir kısım işlemlerin elektronik sunumunun mümkün olduğu bir programla başlamakta,
sonraki evrede birbirinden bağımsız ve bağlantısız çok sayıda programın ortaya çıkması ile
devam etmekte, daha sonra bu programlar arasında bağlantılar kurulmasıyla daha bütünleşik bir
yapı ortaya çıkmakta, sonunda da bütünleşik tek bir program ile (özel sektörde kullanılan ERP
programlarına benzer) tüm ihtiyaçların karşılanması mümkün hale gelmektedir.
Bakanlığımızın bu bağlamda henüz ikinci evrede olduğu gerçeği mevcut programları bilen ve
kullananlarca rahatlıkla değerlendirilebilecektir. Bu bölümde Bakanlığımızda kullanılan
programların çok kısa olarak hatırlatılmasında ve başka kurumların kullandıkları ve
kurumumuzla alakalı olabilecek programlardan kısaca bahsedilmesinde fayda görülmektedir. Bu
rehberde programların kullanımları ile ilgili detaylara yer verilmemiştir. Zira her biri farklı ve
oldukça detaylı kullanım kılavuzlarına sahiptir. Bu kılavuzlara Bakanlığımızın intranet
adresinden ulaşmak mümkündür.
2.1.
Bakanlık Bünyesinde Kullanılan Program ve Veri Kaynakları
2.1.1. BİLGE - Bilgisayarlı Gümrük Etkinlikleri
BİLGE (Bilgisayarlı Gümrük Etkinlikleri), eşyanın gümrük sahasına girişinden çıkışına kadar
tüm gümrük işlemlerinin gerçek zamanlı olarak bilgisayar ortamında yürütülmesine ilişkin
olarak kullanılan bir yazılımdır.
Söz konusu sistem Özet Beyan Modülü, Detaylı Beyan Modülü (Türkiye Cumhuriyeti Gümrük
Beyannamesi), Entegre Tarife Modülü ve Muhasebe Modülü olmak üzere başlıca dört modülden
oluşmaktadır.
2.1.2. Merkezi BİLGE
BİLGE sistemi kapsamında yürütülen işlemlerin yanında Bakanlık bünyesinde kullanılan
bilgisayar programlarını içeriğinde barındıran, yetkili olmak kaydıyla bünyesindeki tüm
programlara tek bir kullanıcı adı ve şifresi ile erişimi olanaklı kılan entegre bir programdır.
İçeriğinde pek çok modül yer almakta olup, ilgili idarenin veya alt programın seçilmesi suretiyle
idarede yürütülen iş ve işlemler gerçekleştirilebilmekte veya görülebilmektedir.
2.1.3. GÜVAS - Gümrük Veri Ambar Sistemi
Türkiye genelinde tüm gümrük idarelerinde gerek BİLGE, gerekse BİLGE Veri Giriş Programı
-13-
TEFTİŞ REHBERİ
ile güncel olarak bilgisayar sistemine girilen ithalat, ihracat, antrepo, transit beyannameleri, taşıt
ve kaçakçılık olaylarına ilişkin bilgilerin toplandığı veri tabanıdır.
Gümrük Veri Ambar Sistemi, yönetsel kararların alınmasında, kaçakçılık takibatlarında, genel
veya bölgesel risk analizi yapılmasında gerekli olan verileri toplamak ve değerlendirmek
suretiyle, yöneticilere çok boyutlu analiz yapma olanağını sunmaktadır.
2.1.4. Kağıtsız Beyanname
Kağıtsız Beyanname, beyanname ekinde aranan belgelerin yükümlü tarafından kağıt ortamında
gümrük idaresine ibraz edilmesinin gerekmediği kağıtsız beyanname uygulaması tüm gümrük
idarelerinde mavi hat yetkisini haiz onaylanmış kişi statü belgesi sahibi firmalar tarafından
ihracat beyannamelerinde kullanılabilmektedir.
2.1.5. RAP - Risk Analizleri Programı
Risk Analizleri Programı vasıtası ile GÜVAS’ta toplanan veriler ışığında menşe ülke, firma, kişi,
eşya, kıymet, rejim bazında bir takım ölçütler esas alınarak, riskli işlemler belirlenmekte ve bu
belirlemeler çerçevesinde gerekli değerlendirmeler yapılmaktadır.
2.1.6. Ek Tahakkuk Ceza ve Takip Programı
BİLGE sistemi üzerinden Ceza Kararları ve Takip Programı vasıtası ile gümrük vergisi ve KDV
ek tahakkuk ve cezalara ait verilere ulaşılabilmektedir.
2.1.7. KBB - Kaçakçılık Bilgi Bankası
Türkiye sınırları içerisinde el konulan kaçakçılık olaylarına ilişkin bilgilerin toplandığı ve
GÜVAS üzerinden gerekli sorgulamaların yapıldığı program Kaçakçılık Bilgi Bankası olarak
adlandırılmaktadır.
Kaçakçılık Bilgi Bankası’nın kurulması ve revizyon çalışmalarının yapılması ile yalnızca sınır
kapılarında değil Türkiye sınırları içerisinde el konulan tüm kaçakçılık olaylarına ilişkin bilgileri
sistematik bir şekilde toplamak, depolamak, uluslararası standartlara uygun olarak analizini
yapmak ve ilgili kurum ve kuruluşlara dağıtmak hedeflenmektedir. KBB Programı’ndan, ihbar
bildirimleri olan kişi, taşıt ve firmalar ile Sivil Hava Meydanları, Limanlar ve Sınır Kapılarında
Güvenliğin Sağlanması, Görev ve Hizmetlerin Yürütülmesi Hakkında Yönetmeliğe göre
gümrüklü sahalarda çalışmak üzere başvuran kişilere saha giriş kartı vermek amacıyla söz
konusu kişilerin sorgulaması yapılmakta; kaçakçılık faaliyetlerine ilişkin değerlendirme
raporları çıkarılmaktadır.
2.1.8. Risk Profilleri
Risk Yönetimi ve Stratejik Değerlendirmeler Birimi tarafından çeşitli kaynaklardan elde edilen
bilgi ve belgeler ile ihbar ve bildirimlerin incelenerek değerlendirilmesi sonucunda, dış ticarete
konu olan eşyanın ekonomik özellikleri, uygulanan mevzuat, gerçekleştirilmiş dış ticaret
işlemleri ile mevzuat ihlalleri ve kaçakçılık suçlarına ilişkin bilgilerin değerlendirildiği
çalışmalar sonucunda, analizi yapılan ve tasnif edilen bilgilere dayalı olarak önceden belirlenmiş
-14-
TEFTİŞ REHBERİ
risk göstergeleri kombinasyonlarıdır.
2.1.9. FDTP - Firma Dosyaları Takip Programı
Firma Dosyaları Takip Programı; BİLGE sistemi aracılığıyla gümrük işlemleri yürütülen
gümrük idarelerinde işlem yapan dış ticaret ve taşıma firmalarının mevcudiyeti, iş takipçisinin
firma adına iş takibi yapma yetkisinin bulunup bulunmadığının tespiti, firma ve yetkililerinin
tebligat adresleri, firmaların gümrük işlemlerinden dolayı doğabilecek adli ve idari ihtilafların
takibatında muhatap alınması, firma yetkililerinin imza örneklerinin kontrolü, firmalar bazında
risk analizi yapılması ve inceleme ve soruşturmalarda yararlanılması amacıyla oluşturulmuş olan
bir sistemdir.
2.1.10. Vergi Numarası Sorgulama
Firma iletişim adresleri ile firma faaliyetine ilişkin bilgilerin bulunduğu Vergi Numarası
Sorgulama ve Transfer Programına BİLGE sistemi üzerinden ulaşılabilmektedir.
2.1.11. Hukuk Bilgi Sistemi
Tüm davaların kaydedildiği ve davalara ilişkin süreçlerin takip edilebildiği bir programdır.
Hukuk işleri ile ilgili işlerin büyük bir kısmı bu program üzerinden yürütülmektedir. Merkez ve
taşra birimlerince takip edilen davaları elektronik ortamda kayıt altına almak ve gerektiğinde
istatistik bilgiler de dahil olmak üzere çok yönlü bilgiye erişmek ve dava takibini disipline etmek
amacıyla Muhabere ve Elektronik Dairesi Başkanlığınca hazırlanan “Hukuk Bilgi Sistemi”
programının uygulanmasına Temmuz 2009 ayı içinde başlanmıştır.
2.1.12. Merkezi İhbar Takip Programı
Merkezi İhbar Programı; Sınır kapılarından ülkemize giren veya çıkan kişi, araç veya firma vs.
bilgilerini güvenlik kontrolünden geçiren merkezi ihbar programıdır. 1 ve 2 No.lu Taşıt Takip,
TIR Takip, Gemi Takip ve Kara Kapıları Programlarıyla entegre çalışmaktadır.
2.1.13. 1 No.lu Taşıt Takip Programı
1 No.lu Taşıt Takip Programı; Yabancı Uyruklu Özel Kullanıma Mahsus, MA ve Takrir
(Diplomatik vs.) işlemlerine tabi Kara Taşıtlarının takibi için kullanılır.
2.1.14. 2 No.lu Taşıt Takip Programı
2 No.lu Taşıt Takip Programı; TIR ve 1 No.lu Taşıt Programına girilmeyen tüm araçların
takibinde kullanılmaktadır.
2.1.15. TIR Transit Takip Programı
TIR Transit Takip Programı, TIR Karnesi kapsamında gerçekleştirilen işlemlerin takibinde
kullanılmaktadır.
-15-
TEFTİŞ REHBERİ
2.1.16. ATS Web Servisleri
ATS Web Servisleri, Araç Takip Sistemi ile Kara Kapıları Arasındaki veri transferi ve
entegrasyonu sağlayan servislerdir.
2.1.17. Gemi Takip Programı
Gemi Takip Programı, gümrüklerin modernizasyonu amacıyla başlatılan çalışma kapsamında
limanlardaki gümrük kapılarına yurtdışından gelecek ve buralardan yurtdışına gidecek tüm
gemilerin mevzuat çerçevesinde kontrol ve takibinin yapılmasını amaçlamaktadır.
2.1.18. Kara Kapıları Programı
Kara Kapıları Programı Sınır kapılarında cari giriş çıkış işlemlerinin doğru ve işlem akışına göre
yapılması ve diğer işlemler (X-RAY, ihbar, ATS, uzaktan teyit v.s. ) için kullanılmaktadır. Diğer
birimlerde istatistik, sorgulama ve analiz için modüllere sahiptir. 2002 yılından beri yerel olarak
kullanılan Kara Kapıları Projesi yerine 15.06.2010’dan itibaren Merkezi Kara Kapıları Projesi
uygulamaya sokulmuştur. Sınır kapılarında kullanılan 1 No.lu,2 No.lu , TIR ve NCTS projeleri
ile entegre çalışmaktadır.
2.1.19. NCTS Sistemi
New Computerised Transit System (Yeni Bilgisayarlı Transit Sistemi) (NCTS), AB ve EFTA
ülkelerinin 01.07.2005’ten itibaren kullanmakta olduğu elektronik beyanname ve veri işleme
temeline dayanan, topluluk transit rejiminin daha iyi idare ve kontrol edilmesi için tasarlanan
elektronik bir sistemdir.
Üye ülkelerin NCTS sistemi, Brüksel’de bulunan ana sistem vasıtası ile tüm taraf ülkelerin
NCTS sistemlerine bağlıdır. NCTS’nin kullanılmaya başlandığı tarihten itibaren, kağıt
beyannamelerin kullanılmasına son verilmiştir. Bu tarihten itibaren kağıt beyannameler sadece
muafiyet fazlası yolcu işlemlerinde ve elektronik sistemin çökmesi veya çalışmaması hallerine
yönelik olarak kağıt yedekleme usulünde kullanılabilmektedir.
Transit beyanının sunulmasından rejimin ibra edilmesine kadarki her aşamanın tamamen
elektronik ortamda gerçekleştirildiği, gerek gümrük idareleri arasındaki gerekse gümrük
idareleri ile ticaret erbabı arasındaki iletişimin elektronik mesajlar ile sağlandığı ve bu şekilde
güvenilir ticaret erbabı için önemli basitleştirmelerin uygulandığı bir programdır.
2.1.20. TİOP (Tasfiye İşleri Otomasyonu Projesi)
TİOP (Tasfiye İşleri Otomasyonu Projesi) Tasfiye İşleri otomasyonu projesi ile Gümrük
Kanununa göre tasfiye edilecek hale gelen eşyanın tasfiyesine ait yapılan işlemler, gümrük
denetimine tabi her türlü eşya ile kaçak veya kaçak zannı ile yakalanan eşya ve araç için
gümrüklü yer ve sahalarda veya diğer yerlerde yapılan işlemler, gümrük idarelerinin denetimi
altındaki alanlarda yükleme, boşaltma, nakletme, ambarlama, tartım ve benzeri hizmetlerle ilgili
yapılan işlemler takip edilebilmektedir.
TIO Projesi, Tespit Tahakkuk Giriş, Ambarlama, Tasfiye, Mağaza, Muhasebe, Maaş, Bütçe,
-16-
TEFTİŞ REHBERİ
Gümrüklü Saha işlemlerini kapsayan modüllerden oluşmaktadır. Tespit Tahakkuk Modülü tüm
gümrük idarelerinde, Maaş ve Muhasebe modülü bütün tasfiye hizmetleri birimlerinde
kullanılmaktadır. Diğer modüller Ankara Bölge Müdürlüğü ve bağlantılı birimlerde başlatılmış
olup, güncelleme ve yaygınlaştırma çalışmaları devam etmektedir.
2.1.21. SGB. NET Programı
SGB.NET Bakanlığımız merkez ve taşra birimlerinin kullanımına açılmıştır. Programla iş ve
işlemlerde standartlaşma ile süreçlerde iyileştirmeler amaçlanmaktadır. SGB.NET programı
Yönetim Bilgi Sistemlerinin temelini oluşturmasının yanında İç Kontrol Sisteminin
kurulmasında da büyük faydalar sağlayacaktır.
Bu kapsamda mali işlemlerin süreç bazlı elektronik ortamda yapılmasını sağlayan Harcama
Yönetimi Modülü 01/07/2010 tarihinden itibaren tüm merkez ve taşra harcama birimleri
tarafından kullanılmaya başlanmıştır. Bu modül ile sistemde üretilen bilgiler anlık olarak,
yöneticilere sunulmakta ayrıca sistem üzerinden kontrol ve denetim imkanı sağlanmaktadır.
2.1.22. PERSON
Bakanlığımızda, merkez ve taşra teşkilatında görevli tüm personele ilişkin bilgilerin tutulduğu
“PERSON” programı kullanılmaktadır. Söz konusu program Bakanlığımız hizmetleri için
oluşturulan diğer programlarla da ilgilendirilerek çalışan personele ilişkin gerekli bilgilerin
elektronik ortamda paylaşımı sağlanmıştır.
2.1.23. Elektronik Belge Yönetimi Sistemi – EBYS
16 Temmuz 2008 tarihli 26938 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Başbakanlık Genelgesi
uyarınca Bakanlığımızca TSE 13298 no.lu standarta göre işlem yapmak, üretilen elektronik
belgenin kurumlar arası paylaşımını elektronik belge paylaşım hizmeti kriterine göre
gerçekleştirmek maksadıyla EBYS’ye geçilmiştir.
Programın çok önemli faydalarının yanında özellikle denetim açısından çok kullanışlı olmadığı
düşünülmektedir. Sorgulama imkanlarının kısıtlı olması bunun en önemli sebeplerinden birisidir.
Bir arşiv programı olarak tüm evraklar ve eklerinin elektronik ortamda tetkik edilebilmesi önemli
bir avantaj olmasına rağmen evraka veya dosyaya ulaşımın zorluğu bu avantajı kısıtlamaktadır.
Dosya numarası bilindiği takdirde inceleme mümkün olabilmektedir.
2.1.24. Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirliği Programı – YGMS
YGMS Programı; Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Muhabere ve Elektronik Dairesi Başkanlığınca
hazırlanan ve internet ortamında erişimi elektronik olarak sağlanan YGM’lerin ilgili sözleşme
ve raporları elektronik olarak kaydettikleri bir programdır.
Yetkilendirilmiş Gümrük Müşaviri Programına ilgili iş ve işlemlere ilişkin bilgilerin doğru ve
zamanında girilmesi önem taşımaktadır.
2.1.25. Antrepo Tank Takip Sistemi
-17-
TEFTİŞ REHBERİ
Antrepoların güvenlik kameraları ile anlık olarak takip edilebildiği bir sistemdir. Antrepolarda
bulunan eşyaların güvenliğinin teminine yönelik bir sistemdir.
2.1.26. Ambar Takip Programı
Ambar Takip Programı ambar memurları tarafından kullanılabilen bir programdır. Program
ambara giriş, ambardan çıkış, ambar içeriği, giriş sorgulama, çıkış sorgulama, ek süre verme, ek
süre sorgulama, tutanak işlemleri, tutanak işlemleri sorgulamasından oluşmaktadır.
2.1.27. Diğer Programlar
Bedelsiz ithalat programı,
Fikri ve Sınai Mülkiyet Hakları programı,
Bağlayıcı tarife bilgisi programı,
Dış Temsilcilikler imza kaşe ve mühür örnekleri programı
2.2
Başka Kurumlara Ait Programlar
2.2.1. KİHBİ
KİHBİ Daire Başkanlığı, İçişleri Bakanlığı’na bağlı ana hizmet birimlerinden biridir. Polis ve
jandarma tarafından kendi bölgelerinde işlenen suç kayıtlarının girildiği bir bilgi sistemini
işletmektedir. KİHBİ Bilgi Sistemi, sadece polise değil, tüm güvenlik güçlerine hizmet veren bir
sistem olup, bilgi sisteminde tutulan kayıtlar da tüm güvenlik güçlerinin kullanımına
sunulmaktadır
Ulusal Yargı Ağı Projesi (UYAP) ile; yargı birimlerinde, merkez ve taşra teşkilatında, bağlı ve
ilgili kuruluşlarda adalet hizmetlerinin daha etkin ve verimli şekilde yürütülmesi, iş süreçlerinin
hızlandırılması, elektronik arşivin oluşturulması amacıyla bilgisayar ağının kurulması, bilgi
alışverişlerinin elektronik ortama taşınması, vatandaşa ve avukatlara internet üzerinden çevrim
içi hizmet sağlanması, entegrasyon sağlanan dış birimlerden alınması gereken bilgilerin istenilen
zamanda sistem tarafından hazır edilerek yargının güvenilir, doğru ve hızlı işlemesi
amaçlanmıştır.
2.2.2 UYAP
Ceza Mahkemeleri, Hukuk Mahkemeleri, Cumhuriyet Başsavcılıkları, Adalet Komisyonlar, İcra
Daireleri, Adalet Bakanlığındaki tüm birimler UYAP kapsamında bulunmaktadır. UYAP ile
artık tüm hukuki faaliyetler, soruşturma, kovuşturma ve icra takibi gibi bütün işlemler elektronik
olarak gerçekleştirilebilmektedir.
UYAP, Adalet Bakanlığının Cumhuriyet Başsavcılığı, ceza mahkemeleri, idari yargı, ceza tevkif
evleri, adli tıp kurumu, icra daireleri, eğitim, personel, tedarik ve destek birimleri için, her türlü
süreci tamamen kağıtsız ofis mantığında yürütülebilmesini sağlamak için geliştirdiği bir projedir.
-18-
TEFTİŞ REHBERİ
Söz konusu proje ile Bakanlığımızı ilgilendiren davaların safahat ve sonucundan elektronik
ortamda daha sağlıklı ve süratli bilgi alınması amaçlanmaktadır.
2.2.3. MERNİS
MERNİS, merkezi nüfus idare sisteminin kısa proje adıdır. Günümüzde Türkiye’de uygulamada
bulunan vatandaşlık kimlik numarasının varlık nedenidir. Merkezi Nüfus İdaresi Sistemi
(MERNİS), İçişleri Bakanlığı’na bağlı Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğünce
yürütülen ve 2000’li yıllarda uygulamaya alınabilen merkezi nüfus bilgileri düzenlemesidir.
Bilişim teknolojileri ve ortak veritabanı işlemciliği açısından Türkiye Cumhuriyeti’nin en önemli
ve temel projesidir.
MERNİS projesi kapsamında bütün Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarına bilgisayar ortamında
11 haneli sayıdan oluşan bir sayısal kişi kimlik atamasına dayanan ve adına Vatandaşlık
Numarası denilen uygulama bu projenin vatandaşa yansıyan ve bilinen yanıdır. Projeye
başlandığı 1960’lı yıllardan bu yana sistem veritabanına girilen ölü ve sağ kişi sayısı 120
milyonu geçmiş bulunmaktadır. Konunun devlet erki açısından önemi, dikey bir yapı olan nüfus
verilerinin sağlam ve güvenilir olarak sağlamak ve bunun üzerinden diğer sosyal yatay
toplumsal organizasyonlarına geçişi oluşturarak vatandaşlık bağı ile bağlı bulunan bütün ülke
vatandaşlarının iş ve işlemlerinin ülkenin her yerinden hızlı ve zaman kaybettirilmeksizin
erişimini ve talep eden vatandaşlarca işlemleri için yasalar ve yönetmelikler çerçevesinde
kullanımına sunmaktır.
2.2.4. TAKBİS
TAKBİS ile kısa ve uzun vadede;
• Arazi ve araziye ilişkin her türlü faaliyetler ve karar verici mekanizmalar için gerekli olan ve
TKGM’lüğü sorumluluğunda üretilen, yönetilen, güvenilir arazi bilgilerinin temininin,
• Kurumun mevcut yapısının analiz edilerek oluşturulacak TAKBİS sistem ve yazılım
gereksinimlerinin belirlenmesinin,
• Belirlenen gereksinimler çerçevesinde, Entegre Bilgi Sistemi kural ve imkanlarından
yararlanılarak, TKGM’lüğü hizmetlerinin daha sağlıklı, süratli, güvenilir ve etkin bir şekilde
plânlanması, yürütülmesi ve yönetilmesinin,
• Bu faaliyetlerin Coğrafi Bilgi Sistemi ve Arazi Bilgi Sistemi prensiplerine göre ve OPENGIS
standartlarına uygun olarak düzenlenmesinin,
• Tapu Sicil kayıtlarının ve kadastro haritalarının sayısal ortama aktarılarak, TAKBİS
gereksinimlerine göre modellenen ve oluşturulan veri tabanına aktarılmasının,
• Bilgilerin güncel olarak idamesinin ve bunların bilgi sistemleri teknolojisi kapsamında yeniden
değerlendirilerek TKGM.lüğü merkez ve taşra birimleri ile diğer kamu kurum ve kuruluşlarının
kullanıma sunulmasının,
• Mülkiyet konulu tek yasal altlık olan tapu ve kadastro bilgilerinin diğer kurum ve kuruluşların
-19-
TEFTİŞ REHBERİ
kullanımına elektronik ortamda ve on-line sunulmasının,
• Tapu ve Kadastro verilerinin ilgili kurum ve kuruluşlarca altlık olarak kullanılmasıyla Çok
Amaçlı Arazi Bilgi Sistemlerine dönüştürülmesine imkan sağlanmasının,
• Bunun için gerekli teknolojik altyapının ve güvenlik mekanizmalarının tesisinin,
• Projenin gerekli donanım-iletişim altyapısı, temel yazılımlar ve geliştirilen Tapu Sicil,
Kadastro, Proje Takip Uygulama Yazılımları ile kurumun tapu ve kadastro tekniği dışında kalan
faaliyetlerinin de kapsandığı Ofis Otomasyon yazılımlarının geliştirilmesi ve kurulmasının, test
edilmesinin ve uygulama kapsamında sayısallaştırılan verilerin sisteme entegrasyonunun,
• Sistemin uygunluğunun ve güvenilirliğinin onaylanmasından
TKGM.lüğünün belirleyeceği önceliklere göre yaygınlaştırılmasının,
sonra
TAKBİS’in
Amaçlandığı stratejik ve entegre bir kamu bilişim projesidir.
2.2.5. VEDOP
Maliye Bakanlığınca oluşturulmuş olan, vergi otomasyon sistemine girerek mükelleflerle ilgili
her türlü sorgulamayı yapabilmeyi sağlayan sistemidir. TİTUBB sisteminde vergi numarasıyla
yapılan sorgulamaların sonucu VEDOP aracılığıyla sisteme ulaşmaktadır.
Türkiye’de vergiyle ilgili her şey doğrudan ya da dolaylı olarak Vergi Daireleri Otomasyon
Projesi (VEDOP) sisteminin parçası haline gelmiştir. Ayrıca Bakanlığımız ile yapılan anlaşma
gereği ihracat beyannameleri de bu sistemden takip edilebilmektedir.
2.2.6. DİİB
Ekonomi Bakanlığınca elektronik ortamda tutulan ve takip edilen dahilde işleme izin belgeleri
ile ilgili veriler özellikle ilgili rejime ilişkin denetimlerde önem kazanmaktadır. Bu sisteme
Merkezi Bilge Sisteminden de erişim sağlanabilmektedir.
-20-
TEFTİŞ REHBERİ
3.
TEFTİŞE HAZIRLIK ve BAŞLAMA
Müfettiş tarafından teftişe başlanmadan ve hatta teftiş mahalline gidilmeden yapılması gereken
hazırlık ve işlemler vardır. Öncelikle, GÜVAS ve Merkezi Bilge programları kullanılarak
Gümrük İdaresinin işlem çeşitliliği hakkında bilgi sahibi olunur.
Müfettişlerce yapılacak ön hazırlıklardan sonra teftiş mahalline gidilerek teftişe başlanır. Teftiş
mahalline gidilmeden önce İdareye hangi tarihte gelineceği hakkında bilgi vermemek genel bir
ilkedir.
Rehberlik ve Teftiş Başkanlığı Yönetmeliğinin “Teftişte yapılacak öncelikli işler” başlıklı 49
uncu maddesinde; “Müfettişlerce, teftiş için gidilen yerlerde öncelikli olarak durum tespiti
yapılır. İşlemleri elektronik veri işleme tekniği yoluyla yapılan evraka ilişkin mevcut durum
tutanakla tespit edilir. Düzenlenen tutanağın bir nüshası teftiş raporuna eklenir.” Hükmü yer
almaktadır.
Bu madde doğrultusunda teftişe başlanılmasına ilişkin olarak yapılacak ilk iş, başlama
tutanağının hazırlanarak elektronik veri işleme yoluyla düzenlenen evrakların son sıra veya tescil
numaralarının tutanağa derç edilmesi olacaktır. Ayrıca teftişe başlangıç tarihi ve saati de
tutanakla tespit edilir (Ek:1).
Gümrük idaresine gidildiğinde, öncelikle idare amiri ziyaret edilir. Normal koşullarda kimlik
ibrazına gerek yoktur. Ancak, kimlik ibrazı istendiğinde de bunu normal karşılamak ve kimlik
ibraz etmek yerinde bir davranış olacaktır.
Müteakiben, idare amirine teftiş için gelindiği bildirilerek, idarenin genel durumunu öğrenmek
amacıyla; idarenin işlem hacmi, yapılan işlemlerin niteliği, denetimleri altındaki antrepoların
sayısı, niteliği ve adresleri ile idarede görevli personel sayısı, personelin çalıştığı servisler v.b.
konularda gerekli bilgilerin hazırlanarak sunulması istenir.
Çalışma odasının hazırlanmasının ardından idare amiri çalışma odasına davet edilir ve idare
amirine teftişin o an itibarıyla başladığı tekrar vurgulanarak; Gümrük personelinin görevlerine
geliş-gidiş saatlerine riayet etmeleri, gümrük personeline yıllık izin verilmeden önce görüşlerinin
alınması, gümrük personelinin kılık-kıyafet yönetmeliği ile Valilik Makamının yayımladığı
talimat hükümlerine uygun giyinmeleri, cari işlemlere ilişkin olarak dikkat edilecek hususlar
(özellikle, beyanname ve belgelerin hangi aşamada denetime ibraz edileceği net bir şekilde
belirtilmeli), Müfettiş tarafından uygun görülecek diğer hususlara ilişkin olarak bilgilendirme
yapılır. İlk görüşmelerin ardından idarenin birimlerinin ve birimlerin bulunduğu alanların daha
somut bilgiler oluşturulabilmesini teminen idarenin idareci ile birlikte gezilmesi de faydalı
olacaktır.
Daha sonra, gümrük işlemleri ve koordinasyon servisinden başlamak üzere her servisin şefi veya
kıdemli memuru çağrılarak, kullanılan defter ve belgeler ile işlemler hakkında bilgi alınarak
matbu olarak kullanılan defterlerin ibrazı istenir. Bu şekilde, idarede kullanılan defterler
kesildikten, defter olmayan yerlerde programlardaki defterler incelendikten ve son durumları
tespit edildikten sonra teftişe başlanmış olunur. Teftiş, teftişe başlanılan tarih ile bir önceki teftiş
dönemi arasında yer alan işlemlere ilişkin olarak yapılır.
-21-
TEFTİŞ REHBERİ
Defter Kesme Şekli:
Görülmüştür. Gün / Ay / Yıl
İmza
Ad Soyad
Gümrük ve Ticaret Müfettişi
İdarenin işleyişinin verimliliği açısından teftişin icrası sırasında, sadece yapılan işlemlerin
mevzuata uygunluğunun denetimi değil, aynı zamanda idarede geçmiş alışkanlıklardan
kaynaklanan ve mevzuat açısından gerekliliği kalmamış uygulamaların veya eksik
uygulamaların bulunup bulunmadığının tespiti de gerekir.
Yanlış yapılan bir işlemi sadece rapora yazmak yerine, yapılan işlemin başından başlayarak
nerelerde yanlışlık yapıldığını ve hatanın nereye sirayet ettiğinin tayini gerekir.
Bir serviste genel ve ince bazı tenkit maddeleri öğrenilip, her gidilen yerde bu problemin ne
şekilde yapıldığını aramakla yetinmek doğru değildir. Teftiş yapılan yerde işlemleri tetkik edilen
servisin en ince detayına kadar gözden geçirilmesi gerekir.
Teftişi yaparken diğer servislerden ilgili belgelerinin istenilerek tetkik edilmesinde büyük yarar
vardır. Örneğin gümrük giriş beyannamelerinin teftişinde beyannamelerin yanı sıra ait oldukları
özet beyanlar da getirtilerek incelenmelidir. Belgeler arasında mutlaka bağlantı kurulmalı ve bu
konu araştırılmalıdır.
Cevaplı Rapor tanziminde; usulsüz işlem olduğu gibi ve net bir şekilde yazılıp, mevzuattaki
yaptırımlar açıkça belirtilmelidir.
Teftiş sırasında, Türk Ceza Kanunu, Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu, Memurlar ve Diğer Kamu
Görevlilerinin Yargılanması Hakkında Kanun, Mal Bildiriminde Bulunulması, Rüşvet ve
Yolsuzluklarla Mücadele Kanunu gibi Kanunlar kapsamına giren suçlara ilişkin bir tespitin
olması halinde, öncelikle varsa alınması gereken hazine haklarını koruyucu acil önlemler
alınarak, suçun işlendiğini gösteren bilgi ve belgeler toplanmak suretiyle konu Rehberlik ve
Teftiş Başkanlığı’na yazılı olarak bildirilir.
Teftiş edilecek idarenin hangi işlemleri yapmaya yetkili olduğu tespit edildikten sonra, idarede
yaşanılan eksiklik ve aksaklıklar hakkında genel bir kanaat edinilmesi ve görülen eksikliklerin
giderilmesi yönünde gerekli tedbirlerin ne derece alındığı ve/veya alınabildiği hususunda gözlem
yapabilmek bakımından, bir önceki teftiş döneminde düzenlenmiş olan cevaplı raporlar idareden
istenir ve teftiş esnasında bu durumlar ayrıca değerlendirilir.
Teftişe başlanılmasının ardından idarenin büyüklüğüne ve personel sayısına göre idarecilerin ve
diğer çalışanların katılacağı bir başlama toplantısı yapılmasında fayda bulunmaktadır. Bu
toplantıda çalışanlara verilecek mesajlar ve talimatlar ile teftişin daha başarılı geçmesi mümkün
olabilecektir.
-22-
TEFTİŞ REHBERİ
Teftişe gidilen idarenin çalışan sayısı, servisler itibariyle personelin ne şekilde görevlendirildiği,
servislerin idare içerisinde ne şekilde konumlanmış olduğu, servislerden sorumlu personelin
kimler olduğu, idarenin işlem hacmi ve işlem çeşitliliği gibi hususların ortaya konulması için
gerekli araştırmaların yapılması gerekir.
İdarede işlem yapan yükümlülerin ve işletmelerin faaliyet gösterdikleri sektörler, büyüklükleri
ve işlem türleri, idarecilerin yönetim anlayışı gibi hususlar da teftişin başarısı için büyük önem
arz edecektir.
Bu itibarla; idarenin organizasyonel yapısının detaylı olarak gösterildiği tablo ve listelerin ibraz
edilmesini, servislerin görev alanlarının belirtilmesini, servisler arası veri ve belge akış sistemleri
hakkında bilgi verilmesini istemek mümkün olacaktır.
-23-
TEFTİŞ REHBERİ
4.
GÜMRÜK VE TİCARET BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ TEFTİŞİ
4.1. Bölge Müdürlüğünün Görevleri
1. Bölge Müdürlüğü ile ilgili işleri mevzuat hükümleri ve Bakanlığın talimatlarına göre
yürütmek, yıllık plan, proje ve programlan uygulamak amacı ile bağlı birimlerin faaliyetlerini
düzenlemek ve kontrol etmek.
2. Yetki devri kapsamında, Bakanlıkça verilecek hizmet ve görevleri yerine getirmek; görev
alanları ile ilgili kamu kurum ve kuruluşları, mesleki kuruluşlar ve mahalli idarelerle işbirliği
yapmak.
3. Bulunduğu mahalde resmi ve özel kuruluşlar nezdinde Bakanlığı temsil etmek, toplantılara
katılmak, temaslarda bulunmak; gerektiğinde bu konularda Bakanlığı bilgilendirmek.
4. İnsan kaynaklarını etkin ve verimli kullanacak tedbirler almak, hizmet içi eğitim faaliyetleri
düzenlemek ve yürütmek.
5. Gümrük hizmetlerinin süratli, etkili, verimli ve standartlara uygun şekilde yürütülmesini
sağlamak ve denetlemek.
6. 27.10.1999 tarihli ve 4458 sayılı Gümrük Kanunu, gümrük işlemleriyle ilgili diğer mevzuat
ve uluslararası sözleşmelerin uygulanmasını sağlamak.
7. Transit rejimi kapsamında Bölge Müdürlüğüne bağlı gümrük idarelerinde işlem gören transit
beyannameleri ve TIR karneleri için hareket idaresi veya varış idaresi görevleri kapsamında
araştırma işlemlerini yapmak, tahsilat işlemlerinin ilgili gümrük idarelerince yapılmasını
sağlamak.
8. Transit rejimi kapsamında kapsamlı teminat ve teminatta indirim izinlerini vermek.
9. Gümrük Uzlaşma Yönetmeliği uyarınca yetkisi dahilinde uzlaşmaya ilişkin işlemleri
yürütmek.
10. Yetkisi dahilinde gümrük vergilerinin geri verilmesi veya kaldırılması işlemlerini karara
bağlamak.
11. Geçici depolama yerleri, antrepolar, ambarlar, tasfiyelik eşya depolan, mağazalar ve satış
reyonları açılması ve işletilmesine ilişkin işlemleri yürütmek, yetkisi dâhilinde geçici depolama
yeri ve antrepo açılmasına ve işletilmesine izin vermek, buraları denetlemek, gerekli hallerde
izni geri almak.
-24-
TEFTİŞ REHBERİ
12. Bakanlığın faaliyet alanına giren gümrük denetimine ve ticarete konu eşya hareketinin etkili
ve verimli bir şekilde planlanması ve uygulanması ile sözkonusu eşyanın taşınması, depolanması
ve kontrol altında tutulmasına yönelik çalışmalarda bulunmak, bu amaçla sorumluluk bölgesinde
yapılacak çalışmaları koordine etmek, lojistik merkezleri kurulması, işletilmesi ve buralarda
yapılacak işlemleri yürütmek.
13. Gümrük mevzuatına göre tasfiyelik hale gelen eşyanın tasfiye işlemlerinin mevzuatta
öngörülen süreler içinde gerçekleşmesini sağlayarak, tasfiyelik eşyanın gecikmeksizin
ekonomiye kazandırılmasına yönelik tedbirler almak.
14. Gümrüklü yer ve sahalarda münhasıran, Türkiye Cumhuriyeti Gümrük Bölgesinde
gerektiğinde ilgili kuruluşlarla işbirliği yapmak suretiyle kaçakçılığı önlemek, izlemek ve
soruşturmak.
15. Kara ve demiryolu kapılan ile gümrük teşkilatı bulunan hava ve deniz limanlarında, serbest
bölgeler, antrepolar ile gümrüklü yer ve sahalarda ve Türkiye Cumhuriyeti Gümrük Bölgesinde
gümrük muhafaza görevlerini yerine getirmek.
16. Gümrüklü yer ve sahalarda koordinasyonu sağlamak ve kamu düzeninin bozulmasını
önleyecek tedbirleri almak.
17. Gümrük hizmetlerinin geliştirilmesi ve kaçakçılıkla etkin mücadele edilmesine yönelik
faaliyetler kapsamında, Döner Sermaye Bütçesinden Bölge Müdürlükleri kapsamında
harcanması gereken; modernizasyon, otomasyon; araç-gereç ve teknik cihazların temini; kurs,
konferans, toplantı ve seminer düzenlenmesi, envanter, projelendirme, uygulama, araştırmageliştirme, yayın, rehberlik, danışmanlık, yönetim, işletme ve benzeri hizmetleri yapmak,
yaptırmak veya bunlara katılmak.
18. Bölge Müdürlüğüne bağlı gümrük idarelerinde işlem gören beyannamelerin risk analizine
dayalı olarak ikincil kontrol işlemlerini gerçekleştirmek ya da gerçekleştirilmesini sağlamak.
19. Bölge Müdürlüğü ve bağlantıları itibariyle risk analizi çalışmalarını yürütmek.
20. Adli kolluk personeli olarak görev yapacak personelle ilgili olarak Bakanlığa teklifte
bulunmak, adli kolluk personel listesini yetkili Cumhuriyet Savcılıklarına bildirmek.
21. Gümrüklü yer ve sahalardaki acil müdahale timi ile ilgili işlemleri yürütmek.
22. Bağlı idareler tarafından yapılan idari işlemlere karşı itirazları karara bağlamak.
-25-
TEFTİŞ REHBERİ
23. Gümrük idaresinin ihtiyaç duyduğu sarf malzemesi niteliğindeki mührün alım, satım veya
bedelsiz dağıtımını yapmak.
24. Gümrük ve Ticaret Denetmenleri ve Yardımcıları ile ilgili işlemleri yürütmek.
25. Gümrük Müşaviri ve Yardımcıları, stajyerleri ve Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirleri ile
doğrudan temsile ilişkin işlemleri yürütmek.
26. Taraf olunan adli ve idari davaları takip etmek, bu davalara ilişkin tüm işlemleri ilgili
mevzuat hükümleri çerçevesinde yürütmek.
27. Yurtdışından gelen heyetlere ilişkin temsil ve ağırlama hizmetlerini yürütmek,
28. İstatistiki verileri hazırlamak,
29. Laboratuvarların çalışmalarını yürütmek.
30. Bölge Müdürlüğüne gelen raporları ilgili şubelere intikal ettirmek.
31. Bölge Müdürlüğünün yıllık Taşınır Yönetim Hesabını hazırlamak ve süresi içerisinde
Sayıştay Başkanlığına göndermek.
32. Bakanlığın Taşınır Kesin Hesap Cetveli ile Taşınır Hesabı İcmal Cetvelinin hazırlanması
amacıyla Bölge Müdürlüğüne bağlı harcama birimlerinin taşınır hesaplarını konsolide etmek.
33. Bakanlıkça verilen benzeri görevleri yapmak.
4.2. Bölge Müdürlüğü Birimleri
1. Gümrük İşlemleri ve Koordinasyon Şubesi
2. Antrepo ve Serbest Bölgeler Şubesi.
3. Dış Ticaret, Tarife, Kıymet ve Vergiler Şubesi,
4. Transit Şubesi,
5. Ekonomik Etkili Gümrük Rejimleri Şubesi.
6. Ticaretin Kolaylaştırılması Şubesi.
7. Tahsilât, Taksitlendirme ve Geri Verme Şubesi.
-26-
TEFTİŞ REHBERİ
8. Gümrük Muhafaza Hizmetleri Şubesi.
9. Risk Analizleri Şubesi.
10. Kontrol Şubesi.
11. Tasfiye Hizmetleri Şubesi.
12. Hukuk İşleri Şubesi.
13. Destek Hizmetleri Şubesi.
14. Bilgi İşlem, İstatistik ve Değerlendirme Şubesi.
15. Özel Büro Şubesi.
Bölge Müdürlüklerinin iş hacimleri birinden diğerine değişmekle birlikte, şube isimleri ve görev
alanları/tanımları değişkenlik göstermemektedir. Bu doğrultuda hangi Bölge Müdürlüğü teftişi
yapılıyor olursa olsun, tanzim edilecek teftiş raporları ve cevaplı raporlarda bu şube isimlerini
dikkate almak gerekmektedir. Bölge Müdürlüğü Şubeleri, bağlantı gümrük idareleri servisleri ile
aynı isimleri taşımıyor olabilecek, idareden idareye servis isimleri farklılık arz edebilmektedir.
Bu doğrultuda bağlantı gümrük idareleri ile Bölge Müdürlüğü şube yapılanmalarının taban
tabana aynı isimlerle adlandırılacağı gibi bir yanılgıya düşülmemesi gerekmektedir. Bölge
Müdürlüğünün iş hacmine göre, bir şubenin işleri birden fazla şube müdürü veya birden fazla
şubenin hizmetleri bir şube müdürü tarafından yürütülebilmektedir.
4.3 . Bölge Müdürlüğüne Bağlı Müdürlükler
1. Gümrük Müdürlüğü.
2. Gümrük Muhafaza Kaçakçılık ve İstihbarat Müdürlüğü.
3. Merkez Tasfiye İşletme Müdürlüğü
4. Tasfiye İşletme Müdürlüğü.
5. Personel Müdürlüğü.
6. Laboratuvar Müdürlüğü.
7. Perakende Satış İşletme Müdürlüğü
-27-
TEFTİŞ REHBERİ
4.4. Bölge Müdürlüğü Şubelerinin Teftişi
4.4.1 Gümrük İşlemleri Koordinasyon Şubesi:
Gümrük İşlemleri ve Koordinasyon Şubesinin görevleri şunlardır:
1. Bölge Müdürlüğüne bağlı birimler için mevzuat desteği sağlamak, bu çerçevede, düzenli
olarak ilgili mevzuat kaynaklarını takip etmek ve mevzuat değişikliklerini personelin bilgi ve
dikkatine sunmak.
2. Diplomatik statüyü haiz kişilerin araç ve eşyalarının gümrük işlemlerinin yürütülmesini
sağlamak.
Gümrük İşlemleri ve Koordinasyon Şubesi bu maddenin uygulanmasında esas olarak 4458 Sayılı
Gümrük Kanunu’nun 167’nci maddesinin 2’nci fıkrasını dikkate alarak işlemleri yürütecektir.
Buna ek olarak Diplomatik Muafiyetler konulu 2015/10 Sayılı Genelge de diplomatik statüyü
haiz kişilere ait eşyalara uygulanacak işlemler sıralanmaktadır. Şube teftişinde bu madde ile ilgili
genel olarak Kanunun 167, Gümrük Yönetmeliğinin 438 ila 443’üncü maddeleri ile 2015/10
Sayılı Genelge içeriği hususlar göz önüne alınacaktır.
Şube görevi genellikle, diplomatik statü muafiyetlerine ilişkin Merkez Birimlerinden gönderilen
talimatların yerine getirilmesi ve ilgili birimlere intikal ettirmek şeklinde yürütülmektedir.
Örneğin; Dışişleri Bakanlığından Gümrükler Genel Müdürlüğüne intikal eden ve konusu X
Ülkesi Büyükelçiliği Ateşesinin Diplomatik Posta Eşyası olan hususta, ilgili diplomata teslim
edilen şahsi kargo için kesilen 50 TL. tutarındaki gümrük vergisinin adı geçene iadesinin talep
edilmesi üzerine, var olan durumla ilgili çözümlemeler ve konuyla ilgili yazışmalar Gümrük
İşlemleri Koordinasyon Şubesince yürütülecektir.
3. Uluslararası organizasyonlara katılacak kişi veya kurumların temsilcileri ile bu katılımcılara
ait araç ve eşyaların gümrük işlemlerinde gerekli kolaylığın gösterilmesine ilişkin bildirimlerin
ilgili birimlere gönderilmesi ve takibi işlemlerini yürütmek.
4. İstisna ve muafiyet hükümleri ile ilgili işlemleri yürütmek.
Şube Müdürlüğü teftişinde Gümrük Kanunu’nun Muafiyet ve İstisna başlıklı 167’nci maddesinin
yanı sıra, Gümrük Yönetmeliğinin 438 ila 443’ncü maddeleri, 2009/15481 Sayılı Bakanlar
Kurulu Kararı ile Gümrük Muafiyet Tebliği (Seri No:1) dikkate alınarak işlemler incelenecek,
Örneğin; 2009/15481 Sayılı Kararın 89/1/d maddesi gereğince, Gençlik ve Spor Müdürlüğü
tarafından talep edilen, Türkiye’de düzenlenecek uluslararası organizasyonlarda kullanılmak
veya ücretsiz olarak dağıtılmak üzere, bedelsiz gönderilen eşya gümrük vergilerinden muaf
olarak ithal edilebilmektedir. Bu eşyalar aynı kararın 90/4’ncü maddesinde belirtilen şartları
-28-
TEFTİŞ REHBERİ
taşıması halinde muafen ithal edileceğinden, bağlantı gümrük müdürlüklerinin şartları tespit
etmeleri ve muafen ithale izin verme ya da vermeme yönünde talimatlandırılıp
talimatlandırılmadığı yönleriyle işlemler incelenebilecektir.
5. Gümrük idarelerinin açılması ve kapatılması ile ilgili çalışmaları yürütmek.
6. İthal veya ihraç yükü taşıyan ticari kara taşıtları ile turistik kolaylıklardan istifade ile geçici
girişi yapılan özel kullanıma mahsus taşıtların takip işlemlerini yapmak.
Bu madde kapsamında işlemler incelenirken temel olarak Geçici İthal Edilen Kara Taşıtlarına
İlişkin Gümrük Genel Tebliği (Seri No:1) hükümleri dikkate alınacaktır. Örneğin bu Tebliğin
18’nci maddesi; Gümrük idarelerinin taşıt takip programları üzerinden kendi idarelerinden giriş
yapmakla birlikte süresi içinde çıkarılmayan kişisel ve ticari kullanıma mahsus taşıtları tespit
etmesi, bu taşıtların çıkış yapıp yapmadığı da 4 ay süreyle taşıt takip programlarından takip
edilerek, çıkış yapılmışsa kayıtların kapatılmasının gerektiği hükümleri vurgulanmaktadır.
Aynı maddede çıkış yapmayan taşıtlarla ilgili olarak; süresi içinde yurtdışı edilmeyen taşıtlara
ilişkin bilgilerin, İçişleri Bakanlığınca gerekli takibatların yapılmasını teminen Bölge
Müdürlüğünce, her yılın Nisan, Ağustos ve Aralık aylarında Risk Yönetimi ve Kontrol Genel
Müdürlüğüne intikal ettirilmesi, bunun yanında idarelerce bahse konu tebliğin 19 ve 20’nci
maddelerinde “Şartların İhlali” ve “Giriş gümrük idarelerince gümrük vergi ve cezaların takibine
ilişkin yapılacak işlemler” belirtildiği üzere, 5607 Sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu
hükümleri saklı kalmak kaydıyla 4458 Sayılı Gümrük Kanunu’nun 238 veya 241’nci maddeleri
hükümleri uyarınca işlem tesis edilmesi gerekmektedir.
Bu doğrultuda Bölge Müdürlüğünce bağlantı idarelerin anılan Tebliğin 18’nci maddesi gereği
sorgulamaları yapıp yapmadığı hususlarının kontrol edilip edilmediği, süresi içinde çıkış
yapmadığı tespit edilen araçlara ilişkin Tebliğde öngörülen 4 aylık süreye riayet edilip
edilmediği, bunun yanında Bölge Müdürlüğünce süresi içinde çıkış işlemleri yapılmayan
araçlara ilişkin, Risk Yönetimi ve Kontrol Genel Müdürlüğüne Nisan, Ağustos ve Aralık
aylarında gerekli bildirimlerin yapılıp yapılmadığı işlemlerin teftişinde dikkat edilecek
hususlardandır. Bunun yanında Bölge Müdürlüğünce şartların ihlali ve uygulanacak cezalara
ilişkin ne gibi talimat ya da takip işlemi yapıldığı da teftiş edilebilecektir. İşlemlerin teftişinde
taşıt takip programından da aktif olarak faydalanılması mümkün görülmektedir.
7. Taşıdığı isim ya da simgeler nedeniyle ithaline izin verilmeyen eşyanın başka bir gümrükçe
onaylanmış bir işlem veya kullanıma tabi tutulmasına ilişkin talepleri inceleyip sonuçlandırmak.
Bu işlemlerde esas olarak Gümrük Kanunu’nun 56’ncı Maddesi ile Gümrük Yönetmeliğinin
271’nci maddesi hükümleri dikkate alınacaktır. Kanun Maddesi bu gibi eşyaların ithalinde
Müsteşarlık iznini öngörse de, Yönetmeliğin 271’nci maddesi gereği izin vermeye Bölge
Müdürlüklerinin de yetkisi olduğu görülmektedir.
-29-
TEFTİŞ REHBERİ
Örneğin: A Gümrük İdaresince B firması adına tescil ve onaylı 15LR0000000200333 sayılı
transit beyannamesi muhteviyatı eşyanın Kırmızı Hat kriteri çerçevesinde yapılan fiziki
muayenesinde, eşyanın üzerinde üretildiği ülkeyi gösterir menşe ibaresi bulunmamakla birlikte,
“C Firması adına B firmasının tesislerinde üretilmiştir” şeklinde bir ibare tespit edilmesi üzerine
yaşanan ihtilafın, Bölge Müdürlüğünce Gümrük Kanunu’nun 56/1’nci maddesi ile Gümrük
Yönetmeliğinin 99’ncu maddesi, bunların yanında 2005/12 Sayılı; eşyanın beyan edilenden
başka bir ülkede üretilmiş olması izlenimine ilişkin Genelge hükümleri çerçevesinde çözümlenip
çözümlenmediği yönüyle incelenebilecektir.
8. Gümrüklerde iş yapan gerçek kişi ve firmalara ilişkin dosyalama işlemlerini takip etmek.
9. İlgili meslek kuruluşları ile bölgesel düzeydeki ilişkileri yürütmek.
10. Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirleri, Gümrük Müşavirleri, Gümrük Müşavir Yardımcıları
ve stajyerler ile gümrüklerde iş takibi yapan diğer temsilcilerle alakalı işlemleri yürütmek.
Bu işlemlerin teftişinde; Gümrük Müşavirinin Şifre İşlemlerine hassasiyet gösterilerek, Gümrük
Müşavirinin vefatı, müşavirlik firması ortaklığından ayrılması, yeni kurulan bir şirkete ortak
olarak girmesi gibi durumlarda ya da Gümrük Müşavirinin talebi üzerine BİLGE sisteminde aktif
olan yetkisinin bloke edilip edilmediği, yeni ortaklığa giren müşavirin şifresinin aktif hale
getirilip getirilmediği hususları irdelenebilecektir. YGM Şifre işlemleri ve Yetki Belgesi
düzenleme işlemleri Genel Müdürlük tarafından yerine getirilmektedir.
Bahsi Geçen meslek gruplarının, statü değişiklikleri ya da disiplin işlemlerine ilişkin dosyalama
işlemleri de bu şubede gerçekleşeceğinden, işlem silsilesi teftiş konusu edilebilecektir. Örneğin;
Gümrük Müşaviri hakkında 4458 Sayılı Gümrük Kanunu’nun Geçici 6/2’nci maddesi
kapsamında disiplin uygulaması; bağlantı idarelerden gönderilen ön inceleme raporuna istinaden
ilgili Gümrük Müşaviri ya da yardımcısının savunması alınmalıdır, belirtilen süre içerisinde
ilgilisince verilen savunma incelenerek disiplin cezasını gerektirir bir durum olması halinde
Gümrük Kanunu’nun geçici 2’nci maddesi uyarınca cezai işlem uygulanır. Disiplin cezası
uygulandığı takdirde işlem dosyası Genel Müdürlüğe gönderilmelidir. Ayrıca 5607 Sayılı
Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu ya da diğer kanunlar uyarınca yargılaması devam eden
müşavirlere mahkumiyet kararı kesinleşmeden “Meslekten Çıkarma” cezası verilemeyeceği
hususlarına da dikkat edilmelidir.
11. Şube görev alanı ile ilgili olarak, Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirleri tarafından verilen
tespit raporlarının kabul edilmesini sağlayıcı tedbirleri almak ve takibini yapmak.
12. 09.10.2003 tarihli ve 4982 sayılı Bilgi Edinme Hakkı Kanununa ilişkin işlemleri yürütmek.
-30-
TEFTİŞ REHBERİ
Bahse konu Yasa çerçevesinde yapılan başvuruların incelenmesi, işlem sonucundan yasal sürede
cevap verilmesi ve verilen cevabın da BİMER sistemine kayıt edilmesi prensip olarak
zorunludur. İşlemlerin teftişinde 4982 Sayılı Yasa’da belirtilen sürelere riayet edilip edilmediği,
verilen cevapların BİMER sistemine kaydedilip kaydedilmediği hususları teftişe konu
edilebilecektir.
13. Teminatlarla ilgili işlemleri yürütmek.
Teminatlarla ilgili olarak esasen teminatın türüne göre EGR, Antrepo, Transit Şubelerinin görev
ve yetki alanına girdiğinden, bu şubelerin teftişinde değinilmesinde yarar olacaktır.
14. Ulaştırma mevzuatına göre yapılması gereken işlemleri yürütmek.
15. Bölge Müdürü tarafından verilen benzeri görevleri yapmak.
4.4.2 Antrepo ve Serbest Bölgeler Şubesi
Antrepo ve Serbest Bölgeler Şubesinin görevleri şunlardır:
1. Geçici depolama yerleri ve lojistik merkezlerinin açılıp işletilmesine, buralarda yapılacak
değişikliklere ve bu yerlerin kapatılmasına ilişkin işlemlerle ilgili inceleme ve araştırma yaparak
evrakı görüşleri ile birlikte Bakanlığa iletmek.
Geçici Depolama Yeri açmak ve işletmek isteyen firmalar öncelikle bir dilekçe ile ilgili Gümrük
Müdürlüğüne başvuruda bulunmak durumundadır. Dilekçe ekine Gümrük Yönetmeliğinin
512’nci maddesinde belirtilen suçlardan mahkûm olunmadığına dair adli sicil belgesi, açılması
talep edilen geçici depolama yerinin tam adresi, kira kontratosu veya tapu senedi, ticaret sicili
gazetesi, imza sirküleri, resmi bir fen kurulundan onaylı plan veya kroki gibi Gümrük
Yönetmeliği’nin 513’ncü maddesinde belirtilen tüm belgelerin eklenmesi gerekmektedir.
Gümrük Yönetmeliği 513/2’nci maddesi ile Tasfiye Hizmetleri Genel Müdürlüğünün 2014/1
Sayılı Genelgesinde belirtilen şartların yerine getirilip getirilmediğine ilişkin ‘Görgü Raporu’
ilgili Gümrük Müdürlüğünce düzenlenir, bu haliyle konu Bölge Müdürlüğüne intikal ettirilir. Bu
süreçlerden sonra Bölge Müdürlüğü ilgili dosyaları inceleyerek görüşü ile birlikte ilgili Genel
Müdürlüğe göndermektedir. Müracaatlar Genel Müdürlükçe sonuçlandırılır ve uygun bulunan
yerlere açma ve işletme izni verilerek bu yere ilişkin “kod” oluşturulur ve bu kod Bölge
Müdürlüğüne bildirilir. Bahse konu izin ve kod yazısı ilgili Gümrük Müdürlüğüne intikal ettikten
sonra, Gümrük Müdürü tarafından imzalanan “Geçici Depolama Yeri Açma ve İşletme İzin
Belgesi” düzenlenir ve geçici depolama yerleri bu şekilde faaliyetlerine başlar.
Şube teftişinin ilgili maddesinde, Bölge Müdürlüğünün koordinesi ve uhdesinde yürütülen bahse
konu işlem silsilesi incelemeye ve teftişe konu edilecektir.
-31-
TEFTİŞ REHBERİ
2. Genel ve özel akaryakıt antrepoları dışındaki antrepoların Açma ve İşletme Yatırım İzni ile
Antrepo Açma ve İşletme İznine ilişkin başvurularla, devir, genişletme, daraltma, kapatma ve
benzeri işlemleri yürütmek.
Bu işlemlerin teftişinde, ilgili birimlerin rol aldığı şu hususlara dikkat edilmelidir;
Gümrük Yönetmeliği’nin 518’nci maddesine istinaden genel antrepo ile her nev’i petrol ürünü
depolanan genel veya özel antrepo açma izni almak üzere başvuracak gerçek ve tüzel kişiler,
yatırım yapmadan önce, antreponun açılacağı bölgede bulunan ticaret odası veya sanayi odasına
başvurarak bölgenin iç ve dış ticaret hacmine göre ekonomik yönden ihtiyaç olduğunu belirten
yazılı görüş alınır ve dilekçe ekinde oda görüşü, ticaret sicil gazetesi ve imza sirküleri ile birlikte
antrepo açma ve yatırım izni almak üzere Bölge Müdürlüğüne başvuru yapmaktadırlar. Bölge
Müdürlüğü akaryakıt antrepolarına ilişkin yatırım izni taleplerini, görüşüyle birlikte Tasfiye
Hizmetleri Genel Müdürlüğüne intikal ettirir ve talepler ilgili Genel Müdürlükçe sonuçlandırılır.
Yatırım izni uygun bulunduktan sonra izin verilene yapılacak bildirimden sonra 6 (altı) ay
içerisinde antrepo açılmak istenen tesisin Gümrük Yönetmeliğinde belirtilen usul ve esasları
yerine getirmesi ve ilgili Gümrük Müdürlüğüne müracaat etmesi gerekir. Bu sürelere riayet
edilmediği takdirde ek süre gümrük müdürlüğü aracılığıyla Bölge Müdürlüğünden talep edilir.
Başvuru yapılmamış ve ek süre talebi de olmamış ise yatırım izni iptal edilmiş sayılır. Akaryakıt
antrepoları için ise ek süre talepleri Bölge Müdürlüğü kanalıyla Genel Müdürlüğe intikal
ettirilmektedir.
Bölge Müdürlüğü antrepo açma ve işletme izninin uygun bulunmasını müteakip durumu ilgili
gümrük müdürlüğüne bildirerek antrepoların faaliyete geçebilmesi için teminat ve harçların
tahsil edilmesini istemelidir ve devamında BİLGE Sistemi Antrepo Ambar Programında antrepo
kodu alınarak ilgili müdürlüğe iletilir.
İzin yazısı ve antrepo kodu yazısı ilgili Müdürlüğe intikal ettikten sonra ve teminat ile harçların
tahsilini müteakip Gümrük Müdürü tarafından imzalanan “Antrepo Açma ve İşletme Belgesi”
düzenlenir ve antrepo faaliyete başlar.
Antrepoların devri, genişletme, daraltma, kapatma ve tadilat gibi işlemler Gümrük
Yönetmeliğinin 523 ve 524’ncü maddelerine istinaden ilgili gümrük müdürlüğünce
sonuçlandırılır ve Bölge Müdürlüğüne bilgi verilir. Bölge Müdürlüğünce de BİLGE Sistemi
Antrepo Ambar Programında gerekli düzeltmeler yapılır.
İlgili madde çerçevesinde bu hususlara dikkat edilirken, genellikle dosyalamaya ve antrepo
izinlerine ilişkin belirlenen şartların güncelliğine odaklanılmasında fayda olacaktır. Örneğin
Gümrük Yönetmeliğinin 525’nci maddesi; “antrepo işleticilerinin 519’ncu maddede aranan
şartları taşıyıp taşımadıkları her yıl Ocak ayı itibarıyla kontrol edilir.” Hükmünü amirdir. Bu
-32-
TEFTİŞ REHBERİ
doğrultuda örneğin Yönetmeliğin 519’ncu maddesinde belirtilen suçların işlenmediğini gösterir
güncel adli sicil belgesinin irdelenmesi önem arz edecektir.
3. Gümrüksüz satış mağazaları ve depolarının açılması, işletilmesi, devri, kapatılması ve benzeri
işlemlerle ilgili inceleme ve araştırma yaparak evrakı görüşleri ile birlikte Bakanlığa iletmek ve
yerli üretim eşyasına ait katalogları onaylamak.
Gümrüksüz Satış Mağazaları Yönetmeliğinin 7’nci maddesine istinaden depo ve mağaza açmak
isteyenler, bu Yönetmeliğin 5’nci ve 6’ncı maddesinde belirtilen şartların varlığını kanıtlayan
belgelerle birlikte depo ve mağazanın denetimi altında bulunacağı Gümrük Müdürlüğüne
başvurmakta ve ilgili müdürlükçe bu belgeler incelenmektedir. Oluşturulacak heyet marifetiyle
bir görgü raporu hazırlanır ve Bölge Müdürlüğüne intikal ettirilir. Bölge Müdürlüğü de inceleme
yaparak görüşleriyle birlikte Gümrükler Genel Müdürlüğüne ilgili konuyu intikal ettirir.
Müracaatlar Gümrükler Genel Müdürlüğünce sonuçlandırılır. İzin ve kod yazısı Müdürlüğe
intikal ettirilir, Bakanlıkça zorunlu kılınan Bilgisayar Sistemine de dahil olunması sağlanır,
gerekli teminat ve harçlar tahsil edildikten sonra İzin Belgesi Gümrük Müdürünce imzalanarak
ilgilisine verilir.
Bu mağazalarda satılmak istenen yerli ürünlere ilişkin ise Gümrükler Genel Müdürlüğünün
2009/99 Sayılı Genelgesi uyarınca Bölge Müdürlüğü izin vermeye yetkilidir. Bölge Müdürlüğü
koordine ve organize boyutuyla işlemlere müdahil olduğundan umumiyetle belge
incelemesi/süreç incelemesi yapılarak işlemler teftişe konu edilebilecektir.
4. Serbest Bölgelerde gümrük işlemlerinin yürütülmesi ve takibini yapmak.
5. Geçici depolama yerleri, antrepo, gümrüksüz satış mağazaları ve depolar için açma ve işletme
harçlarının takibini yapmak.
Bölge Müdürlüğü Gümrük Yönetmeliğinin 535’nci maddesine istinaden her yıl Ocak ayının
başında geçici depolama yerleri, antrepo, gümrüksüz satış mağazaları ve depolar için açma ve
işletme harçlarının takibi ve tahsilinin yapılması için, bağlantı gümrüklerine bildirimde
bulunmalı ve harçlarını yatırmayan işletme bilgilerini temin etmelidir. Bağlantı idarelerden
harçlarını yatırmadığı bilgisi alınan antrepolara (akaryakıt antreposu hariç) BİLGE Sistemi
Antrepo Ambar Programında eşya girişine bloke konulması gerekmektedir. Akaryakıt
Antrepoları için benzer durumlar mevzubahis ise, bloke işlemlerini sağlamak üzere Tasfiye
Hizmetleri Genel Müdürlüğüne, Gümrüksüz Satış Mağazaları ve depoların eşya girişine bloke
konulmak için ise Gümrükler Genel Müdürlüğüne, Bölge Müdürlüklerince bildirilmiş olması
aranmaktadır.
6. Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirleri tarafından antrepolarla ilgili olarak Gümrük
Müdürlüklerine verilen tespit raporlarının kabul edilmesi ile ilgili düzenlemeleri yapmak.
-33-
TEFTİŞ REHBERİ
7. Antrepoların mevzuatta öngörülen şartlan taşıyıp taşımadıklarının belirli aralıklarla
denetlenmesini ve yıllık sayımlarının takip edilmesini sağlamak.
Gümrük Yönetmeliğinin 558’nci maddesine istinaden cari yıl içinde antrepoların mevzuatta
belirtilen şartları taşıyıp taşımadıkları Bölge Müdürlüklerince görevlendirilen heyetler
marifetiyle denetlenmeli, var olan eksiklik ve aksaklıkların giderilmesi için ilgili gümrük
müdürlükleri talimatlandırılmalıdır. Teftişte bu hususun yerine getirilip getirilmediğine ilişkin
heyet tespit tutanakları ile bu tespitlere ilişkin talimat yazışmalarının sorgulanması yerinde
olacaktır.
Gümrük Yönetmeliği 538’nci maddesine istinaden cari yılın sonunda antrepoların yıllık
sayımlarının yapılmasını teminen bağlantı gümrük idareleri ile yapılması gerekli yazışmalar
irdelenebilcek, sayımlar sonucunda gerekli işlemlerin sağlanıp sağlanmadığı kontrol edilecektir.
Zira Yönetmeliğin 538/3’ncü maddesi; “sayım sonucu, bir tutanakla tespit edilir. Antrepolarda
yapılan sayım sonucunda noksan çıkan eşyanın gümrük vergileri duruma göre işletici veya
kullanıcıdan tahsil edilir veya teminatından mahsup edilir ve aynı zamanda buna sebebiyet
verenler hakkında gerekli yasal işlem yapılır. Ayrıca, Kanunun 236’ncı maddesi uyarınca bu
eşyanın gümrüklenmiş değerinin iki katı idari para cezası alınır.” Hükmünü amirdir ve yine
Yönetmeliğin 538/5’nci maddesi; “antrepolarda yapılan sayımlar sonucunda fazla çıkan eşya
kayıtlara alınır. Fazlalığın kabul edilebilir nedenlerden ileri geldiği gümrük idaresine tevsik
edilemediği takdirde, söz konusu eşya Kanunun 177’nci maddesinin birinci fıkrasının (h) bendi
uyarınca tasfiye edilir. Ayrıca, Kanunun 236’ncı maddesi uyarınca, fazla çıkan eşyaya isabet
eden ithalat veya ihracat vergileri kadar para cezası alınır.” Hükümlerini amirdir.
Teftiş esnasında Bölge Müdürlüklerinin, bağlantı idarelerin antrepo sayımlarına ilişkin
hassasiyetleri ve sayım tutanakları irdelenebilecek, sondaj usulü ile teftiş dönem aralığına konu
sayım tutanaklarından örnekler alınarak, idari süreçte Gümrük Kanunu’nun 236’ncı maddesinin
tatbikinin ne derece denetlendiği ve yerine getirildiği hususları incelenebilecektir.
8. Gümrük Müdürlüklerince intikal ettirilen bir defaya mahsus geçici depolama yeri izin
taleplerini karşılamak.
9. Antrepolar, geçici depolama yerleri ve gümrüksüz satış mağazaları ve depolan ile ilgili olarak
Gümrük Müdürlükleri tarafından uygulanan cezalara ilişkin itirazları incelemek ve
sonuçlandırmak.
Bu hususların teftişinde Bölge Müdürlüklerinin Gümrük Kanunu’nun 236 ve 241’nci
maddelerini ne şekilde işlettikleri ve yapılan itirazları ne şekilde karar bağladıkları, örnekleme
ve karşılaştırma yöntemleri kullanılarak irdelenebilecektir.
10. Antrepoların uygun teknik cihazlarla izlenmesini sağlayacak çalışmaları yürütmek.
-34-
TEFTİŞ REHBERİ
11. Hudut kapılan, deniz ve havalimanlarında yerli yiyecek ve içecek satış yerleri açılıp
işletilmesine izin verme işlemlerini yürütmek.
12. Bölge Müdürü tarafından verilen benzeri görevleri yapmak.
4.4.3 Dış Ticaret, Tarife, Kıymet ve Vergiler Şubesi
Dış Ticaret, Tarife, Kıymet ve Vergiler Şubesi Bölge Müdürlüklerindeki uygulamaların değişme
ihtimali bulunmakla birlikte, bazı görev ve sorumlulukların dağıtılması ve görev paylaşımı
açısından DTKV-1, DTKV-2 ve DTKV-3 gibi alt bölümlere ayrılabildiği gözlemlenmektedir.
Dış Ticaret, Tarife, Kıymet ve Vergiler Şubesinin görevleri şunlardır:
1. Serbest dolaşıma giriş, nihai kullanım ve ihracat rejimi ile ilgili gümrük işlemlerini yürütmek.
Gümrük ve Dış Ticaret mevzuatı dahilinde serbest dolaşıma giriş ve ihracat rejimine ilişkin
işlemlerle ilgili olarak yaşanan ihtilafların çözülüp çözülmediği, nihai kullanım işlemlerine
yönelik olarak ise örneğin;
Nihai kullanıma ilişkin Gümrük Kanununun 16, Gümrük Yönetmeliğinin 207 ila 211’nci
maddeleri, bunun yanında 15481 Sayılı Bakanlar Kurulu Kararı hükümlerine dikkat etmek
suretiyle işlemlerin incelenmesi gerekmektedir. Bunun yanında İthalat Rejim Kararına ekli
listelerde belirtilen Nihai Kullanıma Konu Eşya ile Gümrük Vergisi Askıya Alınan Eşyadan
kullanım amacı tayin edilen eşyanın indirimli veya sıfır oranında gümrük vergisi tatbik edilerek
Serbest Dolaşıma girecek eşyanın Nihai Kullanımı nedeniyle indirimli veya sıfır vergi ile
işlemleri yürütmek isteyenler ile Gümrük İdareleri arasında yaşanan ihtilafları sonuçlandırması
gerekmektedir.
İşlemlerin incelenmesinde söz konusu muafiyetlerden faydalanmak isteyenlerin izin formlarının
varlığı, süreleri gibi konular ele alınabilecektir. Örneğin; ABC firması A Gümrük
Müdürlüğünden tescilli serbest dolaşıma giriş beyannamesi muhteviyatı eşyaları nihai kullanıma
tabi tutmak istemekle birlikte, izin formunu beyannameye eklemiş, bunun yanında
beyannamenin 44 no.lu hanesinde de Nihai Kullanım şerhini düşerek işlemleri tamamlamıştır.
Ancak Gümrük Müdürlüğü nihai kullanım gereği indirimli ya da sıfır olarak uygulanması
gereken vergi miktarlarını 15481 Sayılı Bakanlar Kurulu Kararı’nın “Nihai Kullanım İzni”
başlıklı 6’ncı maddesi uyarınca, gereken izin şartı yerine getirilmediği için, aynı kararın Yaptırım
başlıklı 9’ncu maddesi uyarınca Gümrük Vergilerini tahsil kararı almıştır. Konu Bölge
Müdürlüğüne intikal etmiştir. Bölge Müdürlüğü bahse konu işlemleri inceleyerek, beyannamede
izin formu ekli olsa da ön şart olarak görülen, eşyanın serbest dolaşıma gireceği yetkili gümrük
idaresinden, beyannamenin tescil tarihinden önce yazılı olarak talepte bulunulması şartı yerine
getirilmediği için Gümrük Müdürlüğünün kararına iştirak ederek ihtilafı çözümlemiştir.
-35-
TEFTİŞ REHBERİ
2. Tarife, menşe, kıymet, matrah, vergi oranı, teslim, ödeme şekilleri ve gümrükçe tahsil edilen
vergi, resim, fon, mali yükümlülükler ve gözetim uygulamalarıyla ilgili ihtilafların çözümüne
ilişkin çalışmaları yürütmek.
3. Vergi farkları ve bu farklarla ilgili uygulanan idari para cezaları ile şube görev alanına giren
usulsüzlüklere ilişkin cezai işlemleri yürütmek.
DTKV Şubesi Gümrük Kanunu’nun, vergi farkları ve bu farklara uygulanan idari para cezalarına
ilişkin bağlantı idarelerde yaşanan ihtilafları çözümlemektedir.
Örneğin; 4458 Sayılı Gümrük Kanunu’nun 234’ncü maddesi1 ve 2’nci fıkralarında belirtilen
aykırılıklar için firmalar tarafından mezkur maddenin 3’ncü fıkrası hükmünden faydalanmak
suretiyle Bölge Müdürlüğü ve bağlantılara yapılan başvurularda, diğer bağlantı idareler ve/veya
Bölge Müdürlükleri ile bağlantılarında aynı konudaki aykırılığa ilişkin son 6 ay içerisinde,
başvuru yapan firma için bir tespit yapılıp yapılmadığı, tespit yapılmış olduğu hallerde Kanun’un
234/3’ncü maddesinin tatbik edilmemesi hususunun araştırılıp araştırılmadığı (Gümrükler Genel
Müdürlüğünün 22.09.2014 Tarihli 2888552 Sayılı Tasarruflu Yazısı).
Bununla birlikte gözetim uygulamaları kapsamında idarelerce yükümlüsüne tebliğ edilen
Kanunun 235/1-c maddesi çerçevesindeki para cezalarına ilişkin ihtilafların çözüme
kavuşturulması işlemlerinin yerine getirilip getirilmediği,
Hususları ile benzer hususların çözümüne ilişkin işlemlerin yerine getirilip getirilmediği kontrol
edilir.
4. Bağlayıcı tarife bilgisi verilmesi ile bağlayıcı tarife bilgisi dışında tarife tespiti ile ilgili
başvuruları sonuçlandırmak, iptal ve itiraz işlemlerini yürütmek.
İşlemlerde genel olarak Gümrük Kanunu’nun 9’ncu maddesi ve Yönetmeliğin 27’nci maddesi
ile Gümrükler Genel Müdürlüğü Genel Tebliği (Seri No:10) hükümleri göz önüne alınmalıdır.
Buna göre; başvurular değerlendirilirken Gümrükler Genel Müdürlüğü Gümrük Genel Tebliği
(Seri No:10)’nin 11, 12 ve 13’ncü maddesinde belirtilen şartların yerine getirilip getirilmediği
(Eşyanın ayrıntılı tanımı gibi bilgilerin başvuruda belirtilip belirtilmediği),
Aynı tebliğin 8’nci maddesinde belirtilen hususlar var ise BTB başvurusunun reddedilip
reddedilmediği (fiilen tasarlanan bir ithalat ya da ihracat işlemine dayanmıyorsa, Gümrükçe
onaylanmış bir işlem veya kullanıma tabi tutulmuş eşyaya ait belgelerle BTB talebinde
bulunulamayacağı gibi),
Heyetçe tespit edilen GTİP için tutanak kararı düzenlenip düzenlenmediği ile veri sistemine giriş
yapılıp yapılmadığı, buna ek olarak BTB hak sahibi nüshasının düzenlenip düzenlenmediği,
-36-
TEFTİŞ REHBERİ
heyetçe tespit edilen BTB ile ilgili hak sahibince itiraz olması halinde konunun Gümrükler Genel
Müdürlüğüne intikalinin sağlanıp sağlanmadığı,
Bağlayıcı tarife bilgisinin geçerliliğini
gerçekleşmediği (G.K.Md.9/5),
kaybetmesine
ilişkin
şartların
gerçekleşip
Hususları kontrol edilebilecektir.
5. Dolaşım belgeleri ve menşe ispat belgelerine ilişkin işlemleri yürütmek.
Bu konuyla ilgili olarak Bölge Müdürlüğünün yurtdışından gelen kontrol talepleri ile bağlantı
idarelerden ve Müfettişlerden gelen talepleri yerine getirip getirmediği kontrol edilir. (AB ve Dış
İlişkiler Genel Müdürlüğü 2014/1 ve 2015/1 Sayılı Genelgesi)
Yurtdışından gelen sonradan kontrol talepleri ile ilgili olarak;
Yurtdışından gelen talep yazısının geliş tarihinden itibaren tüm bağlantı idarelerine yazı yazılıp
yazılmadığı ve genel süre olan 180 günlük sürede bu araştırmanın tamamlanıp tamamlanmadığı,
Serbest dolaşıma giriş beyannameleri ile ilgili olarak; Bölge Müdürlüğünce yurtdışı gümrük
idarelerine yazı yazılıp yazılmadığı, süresi içinde gelmeyen cevaplara tekid yazısı yazılıp
yazılmadığı,
Kontrol edilir.
6. Şube görev alanı ile ilgili olarak, Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirleri tarafından verilen
tespit raporlarının kabul edilmesini sağlayıcı tedbirleri almak ve takibini yapmak.
7. Karşılıklı idari yardım kapsamında bilgi değişim faaliyetlerini yürütmek.
8. Bölge Müdürü tarafından verilen benzeri görevleri yapmak.
4.4.4 Transit Şubesi
Transit Şubesinin görevleri şunlardır:
1. Bölge Müdürlüklerinin bağlantı idarelerinde başlatılmış transit işlemlerinin süresi içinde
sonlandırılmadığı veya ibra edilmediği durumlarda araştırma başlatmak için varış idarelerine
gerekli mesajları göndermek veya gönderilmesini sağlamak.
2. Araştırmaya düşen beyannameler ile ilgili olarak Bölge Müdürlüğü bağlantısı varış
idarelerinde gerekli araştırmayı yaparak, hareket idarelerine gerekli mesajları zamanında
göndermek veya gönderilmesini sağlamak.
-37-
TEFTİŞ REHBERİ
3. Varış idaresi nezdinde yapılan araştırmanın sonuç vermediği durumlarda asıl sorumlu
nezdinde araştırma başlatmak veya başlatılmasını sağlamak.
4. Koşulları gerçekleştiği takdirde doğrudan asıl sorumlu nezdinde araştırma başlatmak veya
başlatılmasını sağlamak.
5. İbra edilmemiş transit beyannamelerini düzenli olarak kontrol ederek, Ortak Transit
Sözleşmesi çerçevesinde belirlenen süreler içerisinde kefil kuruluşa ve asıl sorumluya bildirimde
bulunmak veya bulunulmasını sağlamak.
6. Tahsilatı gereken beyannamelerin takibinin yapılarak kefil veya asıl sorumlu nezdinde ilgili
gümrük idarelerince tahsilat işlemlerinin yapılmasını sağlamak.
İlk 6 maddenin teftişinde genel olarak yapılması gereken sistem üzerinden inceleme yaparak,
bağlantı gümrük idarelerinin sorumluluklarının Bölge Müdürlüğünce ne ölçüde takip edildiğinin
irdelenmesi hususu olacaktır.
Merkezi BİLGE Programının NCTS Sorgulamalar ve Merkezi BİLGE Programı AraştırmaTahsilat Usulleri Profili aracılığıyla; Hareket-Varış Gümrük İdarelerinde süresi içinde
sonlandırılmayan/ibra edilmeyen, süresi içinde sonlandırılmamış olduğu durumlarda asıl
sorumlu-kefil kuruluş nezdinde araştırma-tahsilat başlatılmayan NCTS beyannamelerinin
dökümleri alınarak, Bölge Müdürlüğünce bağlantı idareler nezdinde hangi önlemlerin alındığı
sorgulanabilecektir. Ortak Transit Sözleşmesine taraf olunması gereği ülkemize açılan transit
beyannamelerinin (T1/T2) varış bildirimi ve kontrol sonuçları ile araştırma/tahsilat işlemleri
Sözleşmede öngörülen süreler zarfında yapılmalıdır.
Bu nedenle teftiş esnasında yukarıda bahsi geçen taramalar, rastgele seçilecek bağlantı idare
nezdinde yapılarak, özellikle Türkiye’ye açılan transit beyannameleri için kontrol sonucu geç
iletilen veya hiç iletilmeyen ve araştırma işlemleri süresi içinde gerçekleştirilmeyen beyanname
sayısı tespit edilmeye çalışılmalıdır. Bu gibi sorunlara örnek olarak antrepoya alınan transit
eşyasına ilişkin işlemlerin gecikmesi verilebilecektir. Yurt dışından açılan T1/T2 kapsamı eşya,
varış idaresinde genellikle antrepoya alınmakta ve antrepo işlemlerinden sonra bir başka
gümrükçe onaylanmış işlem veya kullanıma tabi tutulmaktadır. Ancak bu eşyalara ilişkin gerekli
belgeler (Transit Refakat Belgesi gibi) ilgili YGM (Ya da yeni uygulamaya göre Gümrük
Memuru) tarafından zamanında gümrük idaresine iletilmemiş olabilir veya iletilse dahi ilgili
gümrük personelince sisteme zamanında girilmemiş olabilir, bunun sonucu olarak da
beyannamelerin açık kalması ve araştırmaya düşme riski belirmektedir. Bu durumun önüne
geçilmesi için bağlantı gümrük idarelerinin ve Bölge Müdürlüğü Transit Şubesinin yukarıda
anlatılan çerçevede sorumluluklarını yerine getirip getirmediği denetlenmelidir.
-38-
TEFTİŞ REHBERİ
Bahse konu işlemler ve beyannamelerin akıbeti araştırılarak, gerekli önlemler teftişle görevli
Müfettişçe alınabilecektir.
7. Kapsamlı teminat başvurularını değerlendirerek sonuçlandırmak ve uygun bulunanların işlem
dosyasını Gümrük İşlemleri ve Koordinasyon Şubesine intikal ettirmek.
Kapsamlı Teminat başvuru kabul yetkisi henüz Bölge Müdürlükleri uhdesinde bir yetki değildir.
Güncel olarak bu konu ile ilgili işlemlerin teftişi mümkün bulunmamaktadır. Yetkinin Bölge
Müdürlüklerine devredilmesi halinde kapsamlı teminata ilişkin tüm banka mektuplarının ve
yazışmaların Transit Şubede dosyalanarak takip edilmesi gerektiği düşünülmektedir.
8. Ortak Transit Sözleşmesine akit ülkelerden gelen elektronik posta ve resmi yazıları, mevzuata
uygun bilgi ve belgeler ile cevaplandırmak.
Şube Müdürlüğünde bir NCTS Koordinatörü bulunmalı ve Ortak Transit Sözleşmesine taraf ülke
koordinatörlerinden alınan mail ya da postalara mevzuata uygun bilgi ve belgelerle
cevaplandırmalıdır.
9. Ortak Transit Sözleşmesine akit ülkelerin araştırma ve tahsilat ile yetkili idarelerine ilave bilgi
ve belge göndermek için elektronik posta veya mevzuatın öngördüğü resmi yazıları göndermek.
10. Bakanlık ortak transit ile ilgili birimleri ve diğer Bölge Müdürlükleri ile düzenli iletişim
kurmak, durum raporları düzenlemek ve bilgilendirmek.
11. Bağlantı gümrük idarelerine transit konularında düzenli eğitimler vermek.
12. BİLGE ve NCTS programında veya mevzuatta transit konuları ile ilgili yaşanan aksaklıkları
tespit ederek, yapılması uygun görülen düzenlemeleri Bakanlık birimlerine bildirmek.
13. Bağlantı gümrük idarelerinde yerel transit koordinatörleri belirleyerek transit işlemlerinin
zamanında sonlandırılması ve kapatılmasını sağlamak.
14. Sunulan transit beyanlarının veya alternatif kanıtların doğruluğundan şüphe edildiği
durumlarda veya risk analizine dayalı olarak, sonradan kontrol kapsamında mutat formlar
kullanarak varış idaresi ile yazışma yapmak veya yaptırmak.
Sunulan transit beyanlarının veya alternatif kanıtların doğruluğundan şüphe hasıl olduğunda,
Bölge Müdürlüğü bağlantı hareket gümrük idaresi ile yurt dışı varış gümrük idaresi arasında
gerekli iletişimin koordinasyonunu sağlamalıdır.
15. Sonradan kontrol kapsamında, hareket idarelerince mutat formlar ile gönderilen doğrulama
taleplerini zamanında cevaplandırmak veya cevaplandırılmasını sağlamak.
-39-
TEFTİŞ REHBERİ
Yurtdışı hareket idarelerince doğrulama formlarının Bölge Müdürlüğüne intikal ettirilmiş olması
halinde, vakit geçirmeksizin varış gümrük idaresi tespit edilmeli ve talebin karşılanması
sağlanmalıdır.
16. TIR Sözleşmesi kapsamında yapılan işlemlerin yürütülmesini sağlamak.
Gümrük Genel Tebliği (Tır İşlemleri) (Seri No:1) hükümleri dikkate alınmalıdır. Örneğin;
Madde 60; “TIR karnesi himayesinde yapılan taşımalarda, taşıyıcı veya sürücü tarafından TIR
Sözleşmesi, gümrük mevzuatı ve ilgili diğer mevzuat hükümlerine uyulmadığının tespit edilmesi
halinde, durum elde edilen bilgi ve belgeler ile birlikte Genel Müdürlüğe ivedilikle bildirilir.
Genel Müdürlükçe yapılacak inceleme sonucunda taşıyıcı firma ile ilgili olarak gerekli tedbirler
alınır.” Hükmü gereği yaşanan usulsüzlüklerin vakit geçirilmeden Genel Müdürlüğe intikalinin
sağlanıp sağlanmadığı teftiş konusu olabilecektir.
17. GÜVAS ve TIR/Transit Takip Programı üzerinden sorgular yapılarak kayıtları açık görünen
TIR Karnelerini sorgulamak, bunlara ilişkin takiplerin bağlantı idarelerce yerine getirilip
getirilmediğini kontrol etmek.
Gümrük Genel Tebliği (Tır İşlemleri) (Seri No:1) Madde 45; “TIR/Transit Takip Programında
ve Gümrük Veri Ambarı Sistemi (GÜVAS)’nde kayıtları açık görünen TIR karneleri
sorgulanarak bu TIR karneleri ile ilgili takip işlemlerinin bağlantıları gümrük idareleri tarafından
yerine getirilip getirilmediği gümrük ve muhafaza başmüdürlükleri tarafından düzenli olarak
kontrol edilir.” Hükmünün yerine getirilip getirilmediği kontrol edilmeli, GÜVAS Tır Karne
Performans Sorgulamaları modülünden, bağlantı idarelerde kayıtları açık görülen Tır
Karnelerinin akıbeti araştırılmalıdır.
18. Bölge Müdürü tarafından verilen benzeri görevleri yapmak.
4.4.5 Ekonomik Etkili Gümrük Rejimleri Servisi
Ekonomik Etkili Gümrük Rejimleri Şubesinin görevleri şunlardır:
1. Dahilde işleme, geçici ithalat, gümrük kontrolü altında işleme ve hariçte işleme rejimlerinin
işleyişine ilişkin gümrük idarelerinden intikal eden hususları değerlendirmek, teminat iade
işlemlerini yürütmek ve dahilde işleme izin belgeleri ile ilgili listeleri takip ederek bağlantı
gümrük idarelerini bilgilendirmek.
Kapsamı ve yöntemleri farklı olmakla ve Bölge Müdürlüğünden Bölge Müdürlüğüne farklılıklar
göstermekle birlikte, bu işlemlerin teftişinde genel olarak aşağıdaki hususlara dikkat edilmesinde
fayda görülmektedir;
-40-
TEFTİŞ REHBERİ
Dahilde İşleme İzin Belgesi Taahhüt Kapama-Teminat İadesi İşlemleri;
Taahhüt kapama işlemlerinde firmalar 2006/12 Sayılı Dahilde İşleme Tebliğinin 37’nci maddesi
çerçevesinde üyesi olduğu ihracatçı birliği genel sekreterliğine müracaat etmekte, ilgili genel
sekreterliğin değerlendirmesine müteakiben, ithalat ihracat listeleri ve varsa müeyyide listesi ile
birlikte ilgili Bölge Müdürlüğüne bildirilmekte idi. 01.10.2014 tarihinde yayımlanan 29136
sayılı Resmi Gazetede 2006/12 sayılı Tebliğde değişikliğe gidilmiş ve Bölge Müdürlüklerine
gönderilen listeler doğrudan ilgili gümrük müdürlüklerine gönderilir şeklinde değişiklik
yapılmıştır. Devamında 16.12.2014 tarihli 29207 sayılı R.G.’de yayımlanan değişiklikle; dahilde
işleme izin belgesi ihracat taahhüdünü kapatmak için en geç belge süresi sonundan itibaren üç
ay içerisinde, elektronik ortamda ve aynı zamanda Ek-3’te belirtilen bilgi ve belgelerle birlikte
Bakanlıkça (İhracat Genel Müdürlüğü) belirlenen ilgili bölge müdürlüğüne, b) Dahilde işleme
izni ihracat taahhüdünü kapatmak için en geç izin süresi sonundan itibaren 1 (bir) ay içerisinde,
ek-4’te belirtilen bilgi ve belgelerle birlikte ilgili gümrük idaresine müracaat etmeleri
zorunludur, şeklinde değişikliğe gidilmiştir.
İhracat 2007/2 Sayılı Tebliğin 12’nci maddesi çerçevesinde; Bölge Müdürlüğü kendisine intikal
eden hususlarda ithalat ve ihracat listelerini GÜVAS sisteminden karşılaştırmaksızın
teminatların iadesi için ilgili Gümrük Müdürlüklerine yazılı talimat vermek suretiyle takip
etmekte idi. Ancak 01.10.2014 tarihindeki değişiklikle listeler doğrudan gümrük idarelerine
gönderildiği için, Bölge Müdürlüğünce yukarıda bahsi geçen hususların bağlantı idareler
tarafından ne ölçüde yerine getirildiğinin periyodik olarak kontrol edilip edilmediği teftişe konu
edilebilecektir. Bunun yanında resen kapatılan dahilde işleme izin belgeleri aylık listeler halinde
Resmî Gazete’de yayımlanır. Resen kapatma işlemi, ilgili mercilere ve ilgili vergi dairelerine
ayrıca bildirilmez ve resen kapatılan dahilde işleme izin belgeleri, gerekli işlemler açısından ilgili
mercilerce ve ilgili vergi dairelerince Resmî Gazete’den takip edilmektedir.
Müeyyideli Teminat İadesi İşlemleri;
2006/12 Sayılı Tebliğin 45 ve 46’ncı maddelerine istinaden tamamı müeyyideli kapatılan
beyannamelerin varlığı halinde, müeyyideli olan beyannamelerin işlem gördüğü gümrük
idarelerine Bölge Müdürlüğünce talimat verilerek müeyyide gereği cezaların (Örneğin Gümrük
Kanunu 238. Madde kapsamında) tahsil edildiği yönünde işlemlerin ikmal edilip edilmediği,
ceza tahsili olmaksızın teminat iadesinin yapılıp yapılmadığı hususları teftiş konusu olacaktır.
DİİB Kapsamı Eşyanın Serbest Dolaşıma Girmesi Halinde Teminat İadesi;
DİİB kapsamındaki eşyalardan serbest dolaşıma girdiği tespit edilen (ihracatçı birliklerinden)
eşyaların geçici ithal tarihi ile serbest dolaşıma giriş tarihi arasındaki Gümrük Vergilerine ilişkin
faizlerin tahsilinin yapılıp yapılmadığı Bölge Müdürlüğünce bağlantı idareler nezdinde kontrol
edilmeli, yapılmamışsa teminat iadesi işlemlerine izin verilmemesi gerekmektedir.
-41-
TEFTİŞ REHBERİ
Bu başlıklar dışında İhracatçı Birliklerinden alınan listeler ile GÜVAS kayıtlar Bölge
Müdürlüğünce karşılaştırılmalı farklılık tespit edilmesi halinde teminat talimatı bekletilmeli ve
farklılığın nedeni araştırılmalıdır.
2. ATA Karneleri ile ilgili işlemleri yürütmek.
Bölge Müdürlüğünün ATA Karnelerine ilişkin mükellefler ile idareler arasında yaşanan
ihtilafları çözümlemesi beklenir.
Örneğin; X Şahsı adına ABC Gümrük Müdürlüğünce 31.07.2013 tarihli 888 Sayı ile tescil edilen
17.05.2013/DE7777/31PEL tarih ve sayılı ATA Karnesi muhteviyatı olup Gümrük Genel
Tebliği (Geçici İthalat) (Seri No:4)- EK-B2 (Mesleki Malzeme) kapsamında geçici ithali yapılan
eşyaya ABC Gümrük Müdürlüğünce 6 Ay yurtta kalma süresi verilmiş, karne geçerlilik süresinin
de 1 Yıl olduğu ve 16.05.2014 tarihi itibariyle sonlanacaktır. Yükümlüsünce 16.05.2014
tarihinden önce verilen dilekçe ile bahse konu ATA Karnesi kapsamındaki eşya yurt dışı edilmek
üzere geçici depolama yerine alınmak istenmiş, 10.05.2014 tarihinde de geçici depolama yeri
tarafından tutanak ile ilgili eşyalar teslim alınmıştır. ABC Gümrük Müdürlüğü yükümlü adına
mezkur ATA Karnesi muhteviyatı eşyanın süre bitiminden itibaren 2 Ay içerisinde ihraç
edilmediği veya gümrükçe onaylanmış başka bir işleme tabi tutulmadığı gerekçesi ile Gümrük
Kanunu’nun 238’nci maddesi uyarınca ceza kararı tanzim ederek yükümlüsüne tebliğ etmiştir.
Yükümlüsü ise belge süresinin 1 yıl olmasını öne sürerek mezkur ceza kararına itiraz etmekte,
ilgili idare ise kararın yerindeliğini öne sürmektedir.
Bölge Müdürlüğünce bahse konu ihtilaf, mer’i mevzuat çerçevesinde çözümlenerek hem
yükümlüsüne hem de gereği için ilgili gümrük müdürlüğüne bildirilmeli/tebliğ edilmelidir.
Ülkemiz 31.10.2004 tarihli 5108 sayılı Kanun ile onaylanması uygun bulunan Geçici İthalat
Sözleşmesi’ni ve tüm eklerini 2004/7905 Sayılı BKK ile çekincelerle birlikte onaylamıştır.
Ülkemizdeki düzenlemelerden Gümrükler Genel Tebliği (Geçici İthalat) Seri No:1’de de bu
işlemlere ilişkin detaylı açıklamalar mevcuttur. Bahse konu tebliğin 3’ncü maddesi Geçici İthalat
Sözleşmesi ve Üye Olduğumuz Ekleri başlığı altında, bahsi geçen ihtilafa konu EK-B2’nin de
yer aldığı liste bulunmaktadır. EK-B2 Mesleki Malzemeye ilişkin liste olup, mesleki
malzemenin neleri kapsayacağı da tebliğde detaylı olarak belirtilmiştir. Aynı tebliğin 6’ncı
maddesi de süreye ilişkin olup EK-B2’nin de yer aldığı bazı liste içeriği eşyaların geçici ithal
tarihinden itibaren, karne hamilince daha kısa süre talep edilmemesi halinde karne geçerlilik
süresi kadar yurtta kalma süresi verilmesini ön görmektedir. Bunun yanında ilgili tebliğin 12’nci
maddesi çıkış sayılan halleri saymakta, buna göre; “ATA Karnesi ile “Geçici İthalat Rejimi”
uyarınca yurda geçici ithali yapılan eşyanın karnenin geçerlilik süresi içerisinde yurt dışı
edilmesi esastır. Ancak, eşyanın yurt dışı edilmesinden vazgeçilerek, serbest dolaşıma giriş
rejimine tabi tutulması veya çıkış hükmünde geçici depolama yeri veya antrepoya konulması ya
da Hazine’ye herhangi bir külfet getirmeksizin resmi makamların nezareti altında imha edilmesi
-42-
TEFTİŞ REHBERİ
çıkış hükmündedir” hükmü gereği mükellefince geçici depolama yerine konulan eşya da çıkışı
yapılmış eşya hükmünde olacaktır.
Şu halde karne mükellefince daha kısa bir süre talebine ilişkin bir kayıt varsa Bölge Müdürlüğü
Gümrük İdaresinin ceza kararının doğru olduğu görüşü ile ihtilafı çözümlemeli, aksi halde ise
bu gibi eşyalar için karne süresi kadar süre öngörüldüğü için ve bu örnekteki süre de 1 yıl olduğu
için idarece düzenlenen ceza kararının kaldırılması yönünde Karar alınarak ilgililere bildirilmesi
yoluyla çözümlemelidir. ATA Karnesi kapsamında getirilen eşyalarla ilgili özellikle ayniyat
tutanakları, liste harici eşya tespiti, kefil kuruluşa karnenin geçerlilik süresinin bitim tarihinden
itibaren 1 Yıl içerisinde tebligat yapılması ve sürelere ilişkin ihtilaflar muhtemel görülmektedir.
Bölge Müdürlüğünün almış olduğu kararlarda bu hususlara dikkat edilmeli, geçici ithali yapılan
eşyaların hangi liste kapsamında olduğu iyi tespit edilmelidir.
3. Hariçte işleme rejimi ve dahilde işleme rejimi ile ilgili taahhüt kapatmaya ilişkin bildirimleri
Gümrük Müdürlüklerine intikal ettirmek.
Teftiş dönemi itibariyle, 2007/5 Sayılı Hariçte İşleme Rejim Tebliği 18’nci maddesine göre
(İthalatın Gerçekleşmemesi); tanzim edilen izin belgelerine ilişkin taahhüt hesabının Ekonomi
Bakanlığı nezdinde kapatılmasına müteakip ilgili İhracatçılar Birliği yazısı ekinde ihracat listesi
veya varsa müeyyide listelerinin Bölge Müdürlüğüne intikal edip etmediği, intikal etmiş olması
halinde ilgili müdürlüklere bildirim yapılıp yapılmadığı sorgulanır.
4. Dahilde işleme, gümrük kontrolü altında işleme ve geçici ithalat rejimleri ile ilgili uygulanan
para cezalarına yönelik işlemleri yürütmek.
Şube işlemlerinde özellikle Gümrük Kanunu’nun 238’nci maddesi kapsamında uygulanan para
cezalarına ilişkin ihtilaflar söz konusu olmakta. Eşya ihracatı veya kati ithalatı yükümlülerince
belgelendirilmesi halinde Bölge Müdürlüklerince, yükümlülerin itirazı uygun olarak
değerlendirilip ihtilaf giderilmektedir. Benzer hususlara Gümrük Kanunun 234/2’nci maddesi
için de odaklanmak gerekecektir. (Bölge Müdürlüklerinde 234’ncü madde ile ilgili işlemlerin
DTKV Şubelerinde takip edildiğinin bilinmesinde fayda vardır). Bunun yanında itirazlara ilişkin
işlemler de Gümrük Kanununun 242’nci maddesi çerçevesinde değerlendirilmeli, bu maddeye
uygun olan itirazlar idari sürece konu edilmelidir.
5. Şube görev alanı ile ilgili olarak, Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirleri tarafından verilen
tespit raporlarının kabul edilmesini sağlayıcı tedbirleri almak ve takibini yapmak.
6. Konteynerler ile ilgili işlemlerle ilgili olarak;
1972 Konteynerlerle İlgili Gümrük Sözleşmesi ve 1972 Konteynerlerle İlgili Gümrük
Sözleşmesi’nin ve Geçici İthalat Sözleşmesinin Konteynerlerle İlgili Hükümlerinin
Uygulanmasına Dair Yönetmelik hükümleri çerçevesinde Gümrük İdarelerince geçici girişi
-43-
TEFTİŞ REHBERİ
yapılan konteynerlerin takip işlemlerinde çıkışı yapılmayan konteynerler hakkında Gümrük
Kanunu 238’nci maddesi gereği cezai işlemlere yönelik ihtilaflar Bölge Müdürlüğünce
çözümlenmektedir. Konteynerin mevcut yurtta kalma süresi dolmuşsa süre uzatımı yetkisi Bölge
Müdürlüğündedir.
7. Yatırım teşvik mevzuatı kapsamındaki işlemlerle ilgili olarak;
Yatırım teşvik mevzuatı ile ilgili işlemler yürütülürken ve ihtilaflar çözümlenirken, özellikle ve
öncelikle Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar 2012/3305 (Yatırım Teşvik), Kararın
Uygulanmasına İlişkin Tebliğ (2012-1) ve Gümrük Genel Tebliği (Yatırım Teşvik) Seri No:9,
hükümlerine dikkat etmekte yarar olacaktır. Örneğin; Özellikle Yatırım Teşvik Belgelerinin iptal
edilmesi neticesinde yararlanılan destek unsurlarının geri alınması gerektiğinden, iptal
edilen/geçerliliğini yitiren yatırım teşvik belgelerinin konu edildiği Serbest Dolaşıma Giriş
Beyannameleri muhteviyatı eşyaların ithalinde ödenmeyen vergilere ilişkin ihtilafların ne
şekilde çözüme kavuşturulduğu, idarelerce ek tahakkuk çıkarılıp çıkarılmadığı, çıkarılmamışsa
bağlantı idarelerin uyarılıp uyarılmadığı hususları irdelenebilecektir.
8. Bölge Müdürü tarafından verilen benzeri görevleri yapmak.
4.4.6 Ticaretin Kolaylaştırılması Şubesi
Ticaretin Kolaylaştırılması Şubesinin görevleri şunlardır:
1. Onaylanmış kişi statü belgelerinin verilmesi, yenilenmesi, değiştirilmesi, askıya alınması,
geri alınması ve iptal edilmesine ilişkin işleri yapmak.
Onaylanmış Kişi Statüsüne İlişkin Belgeye ilişkin işlemlerin teftişinde ağırlık olarak
Onaylanmış Kişi Statü Belgesine İlişkin Tebliğ (Seri No:1)’den yararlanmak gerekecektir. Bahse
konu tebliğ hükümlerine göre şu işlemlerin yapılıp yapılmadığını test etmek yerinde olacaktır;
Kayıtlara alınan başvuruya ilişkin ilgilisince düzenlenmiş başvuru formunun eksik ya da hatalı
doldurulup doldurulmadığı, hatalı veya eksik doldurulmuşsa 3 iş günü içinde durumun ilgilisine
tebliğ edilip edilmediği, başvurunun Bölge Müdürlüğü yetki alanında olup olmadığı (Yanlış
Bölge Müdürlüğüne yapılan başvuruların reddedilmesi gerekmektedir-İlgili Tebliğ Madde 12),
YGM tarafından düzenlenen OK1 Tespit Raporunun sözleşme tarihinden itibaren 30 gün
içerisinde düzenlenip düzenlenmediği veya düzenlenen raporun 5 iş günü içerisinde Bölge
Müdürlüğüne ibraz edilip edilmediği (tespit raporuna ilişkin bu şartlar yerine getirilmediği
takdirde başvurunun reddedilmesi gerekir), bunun yanında YGM Raporu eksik veya hatalı ise
başvurunun doğrudan reddedilip reddedilmediği, YGM Raporları sözleşme yapılan firmaların
işçi sayısı itibariyle de kontrol edilmelidir, A Sınıfı Belge için 250 işçi, B Sınıfı Belge için 100
işçi, C Sınıfı Belge için 15 işçi gerekliliğine dikkat edilip edilmediği kontrol edilmelidir.
-44-
TEFTİŞ REHBERİ
Devamında Bölge Müdürlüğünce GÜVAS’ta başvuru sahibi firma ile ilgili ithalat ihracat
rakamları, Ceza Kararları, Ceza Borçları ve Ek Tahakkuk sorgusu yapılmalıdır, ödenmemiş
olanlar için firmalara tebligat yapılır, bu işlemlerin teftişi için de sondaj usulü ile başvurusu kabul
edilen bazı firmaların Ceza Kararları ve Ek Tahakkukları gibi hususlar GÜVAS’ta yapılacak
tarama ile karşılaştırılabilir. Bununla birlikte Gümrük Yönetmeliğinin 23 ve 24’ncü maddesinde
sayılan başvuru koşulları da (ithalat-ihracat toplam rakamları veya ceza karar sayıları gibi)
incelenerek başvuru şartlarına aykırı olanların başvurularının reddedilmesi gerekir. Statü Belgesi
verilmesi halinde firmaya tanınan OKSB Belge No ve alınan yetkileri OKSB Liste Programına
kaydedilmelidir. BİLGE V2 Programında Mavi Hat ve Takip Programında ise firmanın hangi
sınıf belge sahibi olduğu ve varsa mavi hat tanımlamasının yapılması gerekir.
Belge sahibi firmanın kayıtlı bilgilerinde de değişiklik yapılmış olması halinde işlemler benzer
şekilde tekemmül ettirilmeli ve BİLGE V2 programına ilgili değişiklikler kaydedilerek
güncellenmelidir. Unvan değişikliklerinde teminat mektubu değişikliklerinde de firmadan daha
önceden verdiği tutarda teminat mektubu alınıp alınmadığı, yeni unvanla alınan teminat mektubu
ibraz edilene kadar götürü teminatın askıya alınıp alınmadığı, yeni teminat mektubunun
doğruluğunun teyidi için ilgili banka ile yazışmaların yapılıp yapılmadığı, doğru ise eski teminat
mektubunun iadesi için saymanlığa talimat verilip verilmediği, daha sonra götürü teminat
bilgisinin güncellenerek BİLGE V2’de güncelleme işleminin yapılıp yapılmadığı teftiş konusu
olabilecektir. Bununla birlikte yetki değişiklikleri de vakit geçirmeden sisteme kaydedilerek
güncellenmelidir. (Mavi Hat yetkisi olan firmanın ATR düzenleme yetkisi talebi gibi).
Götürü Teminat güncellemeleri incelenirken güncelleme tarihinden bir aydan fazla kala yapılan
güncelleme başvurularının reddedilmesi gerektiği hususuna dikkat edilmelidir. (OKSB Tebliği
Seri No:1 Madde 38/2). Tebliğin 34’ncü maddesi 5 ve 6’ncı fıkralarında belirtilen GTR1 ve
GTR2 türü teminat tutarlarını da kontrol etmekte fayda vardır. Teminat iade başvurularında
firmanın Götürü Teminat yetkisine bloke konulmalı ve bağlantı idarelerden bu teminata ilişkin
firmanın işleminin olup olmadığı kontrol edilmelidir, yapılan işlem varsa teminat mektubu iade
edilmemelidir, yok ise Saymanlık Müdürlüğüne talimat verilmeli ve mektup iade edilmelidir.
2. Yetkilendirilmiş yükümlü statüsünün verilmesi, askıya alınması, geri alınması ve iptal
edilmesine ilişkin işleri yapmak.
İşlemlerin yürütülmesine dayanak; 21.05.2014 tarih ve 29006 Sayılı Resmi Gazetede
yayımlanan Gümrük İşlemlerinin Kolaylaştırılması Yönetmeliği;
İlgili işlemlerin teftişinde, işlemlere konu dosyalar istenerek, başvuruların eksiksiz yapılıp
yapılmadığı, başvuru formlarının yetkili kişilerce doldurulmuş olup olmadığı, ISO 27001 ve ISO
9001 gibi belgelerin bulunup bulunmadığı, başvuru yapan firmaların daha önce iptal edilmiş
sertifikaları bulunması halinde iptal tarihinden itibaren 3 yıl süre geçmeden yeni sertifika
başvurusunda bulunup bulunmadığı, firma başvurularında ek olarak sunulan belgelerin
-45-
TEFTİŞ REHBERİ
doğruluğu ilgili resmi kaynaklardan teyit edilebilmektedir. Buna göre; ticaret siciline ilişkin
bilgiler ticaret odaları resmi sitelerinden, güvenilirlik koşulu gereği sunulan adli sicil belgeleri
www.turkiye.gov.tr adresinden adli sicil belge doğrulama linkinden teyit edilebilecektir,
bunların yanında vergi daireleri ve SGK’dan alınmış borcu yoktur yazıları kontrol edilmelidir.
Bu ve bunun gibi gereklilikleri kontrol etmekle Bölge Müdürlüğü mükelleftir, incelenen dosyalar
uygun görüldükten sonra Genel Müdürlüğe intikal edeceğinden, yapılan önincelemeler teftişle
görevli Müfettişçe gerek görülmesi halinde bir kez de yerinde sondaj usulü ile
denetlenebilecektir.
3. Eksik bilgi ve/veya belgeyle beyan, eşyanın kayıt yolu ile ilgili rejime girişi, mavi hat,
onaylanmış ihracatçı (basitleştirilmiş usulde ATR düzenleme ve onaylama işlemleri) , götürü
teminat, kısmi teminat uygulamalarına ilişkin yetki verilmesi, yetkilerin askıya alınması, geri
alınması veya iptal edilmesine ilişkin işlemleri yürütmek.
Bu Şubenin teftişine ilişkin birinci maddede açıklanan hususlar paralelinde işlemler
incelenebilecektir. Dayanak olarak OKSB İlişkin Gümrük Genel Tebliği göz önünde
bulundurulabilir. Örneğin Onaylanmış İhracatçı Yetkisinin Askıya Alınması durumunda; Bölge
Müdürlüğü bağlantılarından ihlale ilişkin bir husus intikal ettiğinde, ihlal listesine kayıt
yapılması gerekmektedir. Birinci ve ikinci ihlaller takip edilmek üzere dosya oluşturulmalıdır.
Bahse konu ihlal üçüncü kez işlenmesi halinde dosyasından takip edilerek, Onaylanmış İhracatçı
yetkisi 6 ay süreyle askıya alınır. Askıya alma TOBB, TİM, tüm Gümrük ve Ticaret Bölge
Müdürlükleri ile bağlantı müdürlüklere bildirilmelidir. Yetkinin geri alınması gibi bir husus
ortaya çıktığında da bu yukarıda sayılan kurum ve kuruluşlara bildirilmelidir.
4. Tam ve eksik beyanlı yaygın basitleştirilmiş usul uygulaması, belirli koşullarda saklanması
ve muhafazası gereken eşya ile teslimi özellik arz eden eşyanın gümrük işlemlerine ilişkin
uygulamaları takip etmek.
5. Gümrük mevzuat ve formaliteleri konusunda dış ticaret erbabı ve diğer ilgili kişileri
bilgilendirmek, gümrük işlem ve uygulamalarına yönelik talep ve şikayetleri değerlendirerek
ithalatçı ve ihracatçı firmaların bu alanda karşılaştığı sorunların çözümü konusunda danışma
hizmeti sunmak.
6. Hızlı kargo ve posta gümrük işlemleri ile ilgili olarak;
Bölge Müdürlüğünce 4458 sayılı Gümrük Kanununun Bazı Maddelerinin Uygulanması
Hakkında Kararın 126’ncı maddesinde belirtilen eşyanın gümrük beyanı dâhil tüm gümrük
işlemlerinin dolaylı temsil yoluyla yapılması yetkisi için yapılan başvurular, Gümrükler Genel
Tebliği (Seri No:4)’e göre incelenir. Firmanın kesinleşmiş gümrük vergisi ve ceza borcunun olup
olmadığı GÜVAS’ta sorgulanmalıdır. Şartlar uygunsa geçici depolama yerine en yakın bağlantı
gümrük idaresince bir heyet oluşturulması sağlanmalı ve bu yerlerin şartları sağlayıp
sağlamadığı hususu tutanakla tespit ettirilmelidir. Tutanaklar ilgili idare tarafından Bölge
-46-
TEFTİŞ REHBERİ
Müdürlüğüne gönderilmelidir. Bölge Müdürlüğü de oluşturulan dosyayı görüşü ile birlikte
Bakanlığa gönderir. Yetkilendirme Bakanlıkça yapılır.
7. Eşyanın teslim sürelerini ölçmek ve bu sürelerin kısaltılması için gerekli çalışmaları
yürütmek.
8. Görev alanıyla ilgili uygulamalara ilişkin analiz ve değerlendirmelerde bulunmak ve
sonuçlarını Bakanlığa rapor halinde sunmak.
9. Bölge Müdürü tarafından verilen benzeri görevleri yapmak
4.4.7
Tahsilat, Taksitlendirme ve Geri Verme Şubesi
Tahsilât, Taksitlendirme ve Geri Verme Şubesinin görevleri şunlardır:
1. Yetkileri dahilinde olan geri verme, tecil ve taksitlendirme işlemlerini yapmak.
İşlemlerin teftişinde Gümrük Kanunu’nun 210 ila 217’nci maddeleri, Gümrük Yönetmeliğinin
499 ila 511’nci maddeleri, Tahsilat İşlemleri Gümrük Genel Tebliği (Seri No:2) ile 15481 Sayılı
Bakanlar Kurulu Kararının 117 ila 120’nci madde hükümlerinden yararlanılabilecektir.
Bölge Müdürlüğü gerek kendi uhdesinde olan gerekse bağlantı müdürlükleri uhdesinde olan geri
verme ve kaldırma kararları ile ilgili tutar sınırlamalarını Gümrük Yönetmeliğinin 500’ncü
maddesine göre kontrol etmelidir. Buna göre; 100.000 TL.’ye kadar (-2015 Yılı için; 147.000
TL.’ye kadar- Tutarlar her yıl Vergi Usul Kanununda belirlenen yeniden değerleme oranı kadar
artırılır.) gümrük müdürlükleri, 500.000 TL.’ye kadar (2015 Yılı için; 746.000 TL.’ye kadar)
Bölge Müdürlükleri, 500.000 TL. üzerindeki tutarlar için Bakanlık (Müsteşarlık) geri verme ve
kaldırma işlemlerini yapmaya yetkilidir. Başvurularda taahhütname (muaccel hale gelmiş borcu
bulunmadığına dair), tahsilat makbuzu, varsa vekaletname, imza sirküleri gibi hususlar kontrol
edilerek eksiklik varsa 5 gün içinde tamamlanması istenir, eksiklik devam ederse başvuru geri
çekilmiş sayılarak ilgilisi haberdar edilir. (G.Y. md.502).
Başvuru tam bulunur ve kontrol edilirse, gerek kabul edildiğinde gerekse reddedildiğinde alınan
karar ilgili gümrük müdürlüğüne gönderilir, kararın Ek Tahakkuk ve Kesinleşmiş Vergi Borcu
Takip Programında Geri Verme kayıt ekranına kayıt edilmesi gerekmektedir. Usül yönünden
işlemler bu şekilde teftiş edilebilecekken esas itibariyle de Gümrük Kanunu’nun 211 ila 214’ncü
maddeleri uyarınca incelenebilecektir.
2. Bölge Müdürlüğünce ve bağlı gümrük müdürlüklerince yürütülen ek tahakkuk ve tahsilât
işlemlerini ilgili programlar ve gerektiğinde yazışma yapmak suretiyle izlemek, bu alandaki
eksikliklerin düzeltilmesini sağlamak.
-47-
TEFTİŞ REHBERİ
Birinci maddede açıklanan hususlar ölçeğinde işlemler incelenebilecektir. Bunun yanında
örneğin, Gümrük Müdürlükleri yetkisinde olan geri verme başvurularının reddine ilişkin itirazlar
Bölge Müdürlüğünde oluşturulacak heyet marifetiyle karara bağlanmalıdır. Karar ilgili
gümrüğüne bildirilmelidir/talimatlandırılmalıdır.
3. Bağlı gümrük idarelerince tahsil edilen vergi, resim, fon, mali yükümlülük ve diğer kamu
gelirlerinin tahsil seyrini araştırmak ve bütçe tahminlerine esas olacak bilgileri toplamak.
4. Gümrük vergileri ile ilgili olarak yapılan uzlaşma başvuru işlemlerini yürütmek.
5. Bölge Müdürü tarafından verilen benzeri görevleri yapmak.
4.4.8 Gümrük Muhafaza Hizmetleri Şubesi
Gümrük Muhafaza Hizmetleri Şubesinin görevleri şunlardır:
1. Gümrüklü yer ve sahaların gözetimi, korunması, hava, kara, deniz ve demiryolu taşıt kontrolü
işlemleri, kabotaj işlemleri, yolcu işlemleri, yat işlemleri ve diğer muhafaza hizmetleri ile ilgili
işlemlerin yürütülmesini sağlamak.
2. Gümrük muhafaza hizmetlerine ilişkin standart iş ve işlem süreçlerinin belirlenmesi,
basitleştirilmesi ve olası problemlerin çözümü ile ilgili çalışmaları yapmak.
3. Yolcu, eşya ve araçların giriş-çıkış işlemlerinin hızlı bir şekilde gerçekleştirilmesine yönelik
çalışmalar yapmak.
4. Silah ve mermilerle ilgili işlemleri yürütmek.
5. İkramiye dosyalarını hazırlamak, ilgili mercilere intikal ettirmek, takip ve arşiv işlemlerini
yürütmek.
6. Gümrük Muhafaza Kaçakçılık ve İstihbarat Müdürlükleri ile ilgili yazışmaların yürütülmesini
sağlamak.
7. Bölge Müdürü tarafından verilen benzeri görevleri yapmak.
4.4.9 Risk Analizleri Şubesi
Risk Analizleri Şubesinin görevleri şunlardır:
1. Bölge Müdürlüğü ve bağlantıları itibariyle gümrükle ilgili verileri risk analizine tabi tutmak,
analiz sonuçlarına göre riskli unsur ve alanlar için yerel risk profilleri oluşturarak Gümrük
Müdürlükleri ile Gümrük Muhafaza Kaçakçılık ve İstihbarat Müdürlüklerinin riskli alanlara
yoğunlaşmasını sağlamak, bunların sonuçlarını değerlendirerek gerekli güncellemeleri yapmak,
bu konularda gerekli koordinasyonu sağlamak.
-48-
TEFTİŞ REHBERİ
2. Yapılan analiz sonuçları ve elde edilen bilgilere göre, ülke genelinde kullanılabilecek risk
unsurlarını Bakanlığa bildirmek.
3. Bağlantı gümrük idarelerinde yaşanan kıymet, tarife, menşe gibi hususlarla ilgili tespitlerin
paylaşılması ve değerlendirilmesi ile uygulama birliğinin sağlanması amacıyla toplantılar
yapmak, bu toplantıların sekretarya hizmetlerini yürütmek, toplantılarda alman kararlan
Bakanlığa ve Bölge Müdürlüğünün diğer bağlantılarına bildirmek.
4. Bölge Müdürü tarafından verilen benzeri görevleri yapmak.
4.4.10 Kontrol Şubesi
Kontrol Şubesinin görevleri şunlardır:
1. İşlem gören gümrük beyannamelerinin gümrük tarife istatistik pozisyonu ve vergi
nispetlerinin 474 sayılı Gümrük Giriş Tarife Cetveli Hakkındaki Kanun, kıymetin GATT Kıymet
Anlaşması, matrah unsurları, vergi oran ve tutarlarının 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu
ve 4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanunu ile diğer eş etkili vergiler ve mali yüklerin gümrük
mevzuatı ve diğer mevzuat hükümleri bakımından risk analizine dayalı kontrole tabi tutularak
sonuca göre gerekli görülenleri belge veya fiziki muayene yoluyla kontrol etmek ya da kontrol
edilmesini sağlamak.
2. Yapılan analiz ve değerlendirme sonucunda eksik alındığı veya hiç alınmadığı tespit edilen
vergilerin, 4458 sayılı Gümrük Kanununda belirtilen zamanaşımı süresi içerisinde ilgili gümrük
idareleri vasıtasıyla yükümlüsünden istenilmesini sağlamak.
3. Yükümlüsüne tebliğ edilen tahakkukların tahsil sürecinin takibi için işlem dosyasını Tahsilat,
Taksitlendirme ve Geri Verme Şubesine intikal ettirmek.
4. Gümrüklerce tahsilât ve/veya kontrolü yapılan vergi, fon, mali yükler ile diğer yükümlülükler
yönünden gerçek ve tüzel kişilere ilişkin her türlü bilgi ve belgenin gerektiğinde incelemesini
yapmak.
5. Bölge Müdürlüğü bünyesindeki hizmet birimlerinin işlem ve faaliyetlerini incelemek ve
denetlemek.
6. Bölge Müdürü tarafından verilen benzeri görevleri yapmak.
4.4.11 Tasfiye Hizmetleri Şubesi
Tasfiye Hizmetleri Şubesinin görevleri şunlardır:
1. Tasfiyelik hale gelmiş eşyanın satışı ile ilgili işlemleri izlemek, değerlendirmek ve
denetlemek.
-49-
TEFTİŞ REHBERİ
İlgili Şubenin teftişinde Tasfiye Yönetmeliği hükümlerini dikkate almak ve bu Yönetmeliği
inceleme ve teftişe esas kaynak olarak kullanmakta fayda olacaktır. Bu minvalde Bölge
Müdürlüğünün dahlini gerektirir işlemlerle ilgili örnek olarak, Tasfiye Yönetmeliğinin 38’nci
madde hükümlerinden;
38/5’nci madde; “İşletme Müdürlüğü ihalenin duyurulması aşamasında Bölge Müdürlüğüne
yapılacak ihale ile ilgili bilgi verir. Bölge Müdürlüğü ihale öncesinde veya ihalenin iptalini
gerektirir bir ihtilaf olması halinde ihale sonrasında ihaleyi tamamen veya kısmen iptal etmeye,
tasfiye yönteminin değiştirilmesine yetkilidir.” Hükmü gereği, Bölge Müdürlüğünün ihaleye
yönelik ihtilaflara müdahil olup olmadığı, yaşanan ihtilafları çözümleyip çözümlemediği
incelenmelidir.
Bahse konu Yönetmeliğin 38/7’nci maddesi; “İhalede satılamayan ve yeniden ihaleye
çıkartılacak eşyanın, en geç 3 ay içerisinde satışa sunulması esastır. Bu sürede satışa sunulmayan
eşya ile ilgili durumları inceleyip sonuçlandırmaya Bölge Müdürlüğü yetkilidir. Bölge
Müdürlüğü bu aşamada eşyanın niteliğine göre eşyayı yeniden ihaleye çıkarma ihtimalini, ya da
diğer tasfiye yöntemlerini (İmha, Özel Yolla Tahsis gibi) göz önüne alarak karar vermelidir.
Perakende satılacak eşyanın tespiti, çekilmesi, satış yeri ve düzenlenecek belgelere ilişkin
işlemlerde; yapılan inceleme ve tespitler sonucunda perakende satışı uygun görülen eşya için
tespit ve tahakkuk belgeleri itibariyle “Perakende Satış Kararı” hazırlanır. Bu kararlar aylık
olarak Bölge Müdürlüğüne gönderilir. Eşyanın ilgili mağazaya gönderilmesi bu kararlardan
takip edilir. Bu kararlara her yıl itibariyle bir sıra numarası verilerek Perakende İşlem Dosyasına
konulur. Bölge Müdürlüğünün işlemlerde satış kararlarını aylık olarak temin edip etmediği,
işlem dosyalarının oluşturulup oluşturulmadığını denetlemesi ve kontrolü esastır.
Eşyanın perakende satış kararının alındığı tarihten itibaren 30 gün içinde satış mağazalarına veya
ambarlara teslimi tamamlanır. Bu süre teslim alınacak eşyanın yer ve miktarına göre Bölge
Müdürlüğünce uzatılabilir. Bölge Müdürlüğü, perakende satış kararı alınan eşyanın bulunduğu
yerden teslim alınması işlemlerini aylık olarak kontrol eder. Dolayısıyla Bölge Müdürlüğünün
30 günlük süre zarfında eşya teslimine ilişkin hususları ve süreleri kontrol edip etmediği, aylık
kontrolleri rutin olarak sağlayıp sağlamadığı da teftişe konu edilebilecek hususlardandır.
2. İmhalık hale gelmiş eşya ile ilgili işlemleri yürütmek.
Tasfiye Yönetmeliğinin 63/8’nci maddesine istinaden, tespit ve tahakkuk belgesi itibariyle
gümrüklenmiş değeri 100.000 TL’nin üzerindeki eşyanın imhasından önce Bölge
Müdürlüğünden onay alınır. İşletme Müdürlükleri imha kararlarını manuel olarak tuttukları için,
Bölge Müdürlüğünce 100.000 TL.’lik sınırları kontrol etme noktasında zaaf olası
gözükmektedir. Teftiş esnasında İşletme Müdürlüklerinden de defterlerin/kararların temin
-50-
TEFTİŞ REHBERİ
edilerek miktar itibariyle Yönetmeliğin ilgili maddesine riayet edilip edilmediğine dikkat
edilebilecektir.
3. Kamu kurum ve kuruluşlarından gelen eşya tahsis taleplerine ilişkin işlemleri yürütmek.
Eşyanın bedelsiz olarak tahsisine ilişkin; tespit ve tahakkuk belgesine göre Bölge Müdürlüğüne
tanınan 0-100.000 TL.’lik limitlere uyulup uyulmadığı (bu limit bekletilmeyecek eşyanın
tasfiyesinde iki kat olarak uygulanır. Tasfiye Yönetmeliğinin 58, 59 ve 60’ncı madde hükümleri
uygulaması).
Bedelli tahsislerde limit gözetilmeksizin Bölge Müdürlüğü yetkilidir.
4. Tasfiye İşletme Müdürlüklerince yapılacak yıllık sayım tutanaklarını kontrol ederek
sonuçlarını takip etmek.
Tasfiye İşletme Müdürlüklerince yürütülen bu işlemlerle alakalı olarak; Tasfiye Yönetmeliği
25’nci maddesi özetle; Her mali yılın başından itibaren gümrük idaresine ait ambarlar, defter ve
stok kayıtları göz önüne alınarak komisyon tarafından sayılır. Ambarlardaki eşya ve araçların
tamamının sayılması esastır. Ambarların yıllık sayımları en fazla 90 gün içerisinde bitirilir.
Sayımların bu sürede bitirilmesine özen gösterilmelidir. Sayımlarda eşya miktarı fazla ise
örnekleme yolu ile saymaya idare amirince karar verilmişse ekonomik değeri yüksek eşyalar ile
kıymetli eşyalara öncelik verilmelidir.
Gümrük idarelerince yapılacak bu sayımlar ve sonuçları Bölge Müdürlüğü’nce değerlendirilir.
Değerlendirmede sürelere riayet edilip edilmediği, miktar olarak çok fazla olan eşyada hangi
sayım usulünün belirlendiği, sayımı gerçekleştirenlerin komisyon halinde bu işlemleri yürütüp
yürütmediği gibi hususlar göz önüne alınmalıdır. Sayımlarda fazla eşya çıkmışsa deftere
kaydedilmeme nedeni araştırılır. Eksik eşya çıkması halinde ise yapılacak inceleme sonucunda
varsa sorumluluğu ambar memurundan tazmin yoluna gidilmesi sağlanmalıdır. Eksiklik ve
fazlalık nedenlerini geçerli bir şekilde ispat edemeyen görevliler hakkında yasal işlemler
başlatılmalıdır. Teftiş esnasında gerek gümrük idarelerinin gerekse Bölge Müdürlüğünün
Yönetmelik hükümlerine ne derece uygun işlemler yaptığı sorgulanmalıdır.
5. Tasfiye işlemleri nedeniyle yapılan süre uzatım taleplerini değerlendirmek.
Bu işlemlerin teftişinde Tasfiye Yönetmeliğinin Ek Süre Başlıklı 67’nci maddesini temel alarak
işlemleri incelemekte fayda olacaktır. Bahse konu maddeye göre; Kanunda öngörülen süreler
dışında bu Yönetmelikte yer alan sürelerle ilgili olarak, sürelerin bitiminden önce ilgili mercie
başvurulması şartıyla Yönetmelikte belirlenmiş süreler kadar ek süre gümrük idarelerince
verilebilmektedir. Bunun dışındaki süre taleplerini Bölge Müdürlüğü karşılamaktadır.
Ödemelere ilişkin verilen ek sürelerde faiz alınmalıdır. Faizin hesabında 6183 Sayılı Yasanın
tecil faizine ilişkin hükümlerinin uygulanmasına dikkat edilmelidir.
-51-
TEFTİŞ REHBERİ
6. Tasfiye İşletme Müdürlüklerinden gelen ihale iptal talepleri ile ilgili işlemleri yürütmek.
Tasfiye Yönetmeliği madde 38/5; İşletme Müdürlüğü, ihalenin duyurulması aşamasında Bölge
Müdürlüğüne, yapılacak ihale ile ilgili bilgi verir. Bölge Müdürlüğü, ihale öncesinde veya
ihalenin iptalini gerektirir bir ihtilaf olması halinde ihale sonrasında ihaleyi tamamen veya
kısmen iptal etmeye, tasfiye yönteminin değiştirilmesine yetkilidir. Bu hüküm doğrultusunda
mevcut ihaleler ile ilgili ihtilafları bu madde kapsamında değerlendirir ve bir sonuç ortaya
koymakla mükelleftir.
7. İhalelere ilişkin teklif değerlendirmelerini inceleyerek değerlendirme sonuçları ile birlikte
ilgili Tasfiye İşletme Müdürlüğüne göndermek.
Bölge Müdürlüğü ile işletme müdürlüklerinin bu madde kapsamında aldıkları rol şu şekildedir;
teklifler değerlendirilir ve bahse konu eşya gümrüklenmiş değeri dikkate alınmadan teklif edilen
bedel üzerinden en yüksek teklifi verene satılabileceği gibi kamu kurum ve kuruluşları ile özel
kanunla kurulmuş vakıf ve derneklere de verilebilir. Teklifler eşyanın özelliği, durumu, piyasa
şartları, satış kabiliyeti, rayiç değeri ve satılamaması halinde eşyanın uğrayabileceği değer kaybı
ile beklemesi halinde oluşturacağı külfet gibi hususlar dikkate alınarak ve ihale komisyonu
tarafından değerlendirilerek; verilen teklifin eşyanın ihaleye esas bedelinin yüzde elli ve üstünde
olması halinde 3 iş günü içinde işletme müdürüne, teklifin yüzde ellinin altında olması
durumunda ise 3 iş günü içinde işletme müdürlüğünün görüşü ile birlikte Bölge Müdürlüğüne
kabul veya reddedilmesi için sunulur. Verilen teklifin 5 iş günü içinde onaylanmaması veya teklif
verilmemiş olması halinde, ilk ihaleye esas bedelin yüzde yetmiş beşi ihaleye esas bedel kabul
edilerek, eşya aynı koşullarla bir defa daha satışa sunulur.
Teftiş esnasında verilen tekliflerin değerlendirme süreçleri, satılamama halinde eşyaya
uygulanan işlemler ve yukarıda sayılan hususlar irdelenebilecektir.
8. Satış sonuçlan ve performans hedeflerine ilişkin raporlan hazırlamak.
Şubenin görevi Bölge Müdürlüğü bağlantı idarelerden gelecek satış sonuçları ile performans
hedeflerini karşılaştırmak ve bu durumu rapor haline getirerek ilgili evrakları bir dosya
içeriğinde arşivlemektir.
9. Döner sermaye bütçe tekliflerini hazırlamak.
10. İşletme müdürlüklerince hazırlanan döner sermaye bütçe tekliflerine ilişkin işlemleri
yürütmek.
-52-
TEFTİŞ REHBERİ
9 ve 10’ncu maddeler kapsamında uygulamada görülen özellikle İşletme Müdürlüklerinin Döner
Sermaye Bütçe Tekliflerini hazırladığı ve bunun Bölge Müdürlüğünce değerlendirilerek Tasfiye
Hizmetleri Genel Müdürlüğüne intikalinin sağlanmasıdır.
11. İşletme müdürlüklerince döner sermayeden yapılacak taşınır mal ve hizmet alımları ile bina,
küçük onarım ve yatırım programı kapsamında yapılacak yatırım ihtiyaçlarını değerlendirmek,
karşılamak ve buna ilişkin işlemleri yerine getirmek.
12. Kesin hesap cetvellerini düzenlemek.
13. Eşyanın satışa esas bedelinin değiştirilmesine ilişkin işlemleri yürütmek.
Tasfiye Yönetmeliği Madde 31/d; İhale yoluyla yapılan birinci ve ikinci satışta teklif almayan
uygun görülmeyen eşyanın ihaleye esas bedeli, eşyanın özelliği, durumu, piyasa koşulları, satış
kabiliyeti, rayiç değeri ve varsa teklif değeri de dikkate alınarak ihale komisyonlarınca sonradan
değiştirilebilir. Komisyon tarafından değiştirilen fiyat, ilk belirlenen fiyatın yüzde elli ve üstünde
olması halinde işletme müdürünün, yüzde ellinin altında olması halinde işletme müdürünün
görüşü ve Bölge Müdürlüğünün onayı ile geçerli olur.
14. Tasfiye İşletme Müdürlüklerinden intikal eden harcama evrakının ön mali kontrolünü
yapmak.
15. Perakende satış mağazalarının açılış ve kapanış zamanlarını belirlemek.
Perakende satış mağazasının açılış ve kapanış saatleri, bulunduğu şehir ve şartlarda göz önüne
alınarak Bölge Müdürlüğünce belirlenir.
16. Bölge Müdürü tarafından verilen benzeri görevleri yapmak.
4.4.12 Hukuk İşleri Şubesi
Hukuk İşleri Şubesinin görevleri şunlardır:
1. Bakanlığın taraf olduğu adlî ve idarî davaları takip etmek, bu davalara ilişkin icra işlemlerini
09.06.1932 tarihli ve 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu ve ilgili mevzuat hükümleri uyarınca
yerine getirmek.
2. Takip ettikleri dosyaları öncelikle zamanaşımı yönünden inceleyerek gerekli önlemleri
zamanında almak, gerekli bilgi ve belgeyi ilgili merkez ve taşra biriminden istemek, dava ve icra
takiplerinin zamanında görevli ve yetkili merciler nezdinde açılmasını sağlamak, takip etmek ve
sonuçlandırmak.
3. Mahkeme kararlarını gereği yerine getirilmek üzere ivedilikle ilgili birimlere göndermek.
-53-
TEFTİŞ REHBERİ
4. İlama bağlı borçların ödenmesi işlemlerini yürütmek.
5. Takip ettikleri dava ve icra dosyaları ile ilgili evrakı düzenli bir şekilde dosyalayıp arşivlemek
ve bu dosyalara ilişkin yazı işleri ve adli kalem işlemlerini yerine getirmek.
6. Yapılan icra işlemlerinin yetki devri esasına göre etkin yürütülmesini sağlayacak tedbirleri
almak.
7. Kanun, tüzük, yönetmelik, genelge ve avukatlık meslek kuralları gereğince yapılması gereken
diğer mesleki görevleri yapmak.
8. Bölge Müdürü tarafından verilen benzeri görevleri yapmak.
Şube işleminin teftişinde;
- 21/7/1953 tarihli ve 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsili Usulü Hakkında Kanun’un
“Kanundaki terimler” başlıklı 3 üncü maddesinin birinci fıkrasında “Tahsil dairesi terimi:
Alacaklı amme idaresinin bu kanunu tatbik etmekle vazifeli dairesini, servisini, memur veya
memurlarını… ifade eder” hükmüne; “Takibata salahiyetli tahsil dairesi” başlıklı 5 inci
maddesinin birinci fıkrasında “Takibat, alacaklı amme idaresinin mahalli tahsil dairesince
yapılır.” Hükmüne uyulup uyulmadığı,
- Bakanlığımız Taşra Teşkilatı Çalışma Yönetmeliğinin 42 nci maddesinin birinci fıkrasında
“İcra Memurunun görevleri şunlardır; 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkındaki
Kanunda belirtilen icra işlemlerine ilişkin diğer görevleri yapmak, hükmü, bunun yanında
6/6/2012 tarihli Bakanlık Onayı ile yürürlüğe giren Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Hukuk
Müşavirliği Yönetmeliğinin “Hukuk işleri şubelerinde ve servislerinde çalışan kadrolu
avukatların görev, yetki ve sorumlulukları” başlıklı 14 üncü maddesinin beşinci fıkrasında
“Kadrolu avukatlar, 9/6/1932 tarihli ve 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu hükümlerine göre
yürütülen icra ve iflas takip işlemleri ile görevli ve yetkilidirler.” Denildiğinden;
6/6/2012 tarihli Bakanlık Onayı ile yürürlüğe giren Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Hukuk
Müşavirliği Yönetmeliğinin “Hukuk işleri şubelerinde ve servislerinde çalışan kadrolu
avukatların görev, yetki ve sorumlulukları” başlıklı 14 üncü maddesinin beşinci fıkrasında
“Kadrolu avukatlar, 9/6/1932 tarihli ve 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu hükümlerine göre
yürütülen icra ve iflas takip işlemleri ile görevli ve yetkilidirler.” Hükümleri gereği, İcra ve
İflas Kanunu çerçevesindeki icra ve iflas takip işlemlerinin Bölge Müdürlüğü alanına giren
boyutuyla Bölge Müdürlüklerinde görevli avukatlarca takibinin yapılıp yapılmadığı,
Hususları kontrol edilir (Hukuk Müşavirliği 2012/1 Sayılı Genelgesi ile Hukuk Müşavirliğinin
571568 Sayılı 26.05.2014 Tarihli Tasarruflu Yazısı).
-54-
TEFTİŞ REHBERİ
- Adli ve İdari davalarda sulh, uzlaşma ve vazgeçme yetkilerine ilişkin olarak;
Hukuk Müşavirliğinin 2012/1 Sayılı Genelgesinin sulh, uzlaşma ve vazgeçmeye yönelik 2.5’nci
maddesine göre, idarelerin adli yargıda dava açmadan veya icra takibine başlamadan önce karşı
tarafı sulhe davet etmesi esastır hükmüne uyulup uyulmadığı,
Bunun yanında ceza uyuşmazlıklarında şikâyetten vazgeçme veya uzlaşma işlemlerinde;
Vazgeçilen veya tanınan ya da terkin edilen hak ve menfaatin değeri dikkate alınmak suretiyle;
Tutara ilişkin olmayanlar ile 250.000 TL'ye kadar (250.000 TL dâhil) olan uyuşmazlıklarda;
merkez teşkilatı tarafından takip edilen uyuşmazlıklarda ilgili merkez birim amiri, Gümrük ve
Ticaret Bölge Müdürlükleri ile Bölge Müdürlüklerine bağlı Müdürlükler tarafından takip edilen
uyuşmazlıklarda Bölge Müdürü,
250.000 TL'den 500.000 TL'ye kadar (500.000 TL dâhil) olan uyuşmazlıklarda; merkez teşkilatı,
Gümrük ve Ticaret Bölge Müdürlüğü ile Bölge Müdürlüklerine bağlı Müdürlükler tarafından
takip edilenler uyuşmazlıklarda, merkez birim amirinin, Bölge Müdürünün veya Bölge
Müdürlüğüne bağlı Müdürün teklifi üzerine I. Hukuk Müşaviri,
500.000 TL'den 1.000.000 TL'ye kadar (1.000.000 TL dâhil) olan uyuşmazlıklarda; merkez
teşkilatı, Gümrük ve Ticaret Bölge Müdürlüğü ile Bölge Müdürlüklerine bağlı Müdürlükler
tarafından takip edilenler uyuşmazlıklarda merkez birim amirinin, Bölge Müdürünün veya Bölge
Müdürlüğüne bağlı Müdürün teklifi üzerine Hukuk Müşavirliğinin uygun görüşü alınarak
Müsteşarın yetkili olduğu hususlarına riayet edilip edilmediği kontrol edilir (Hukuk
Müşavirliğinin 2012/1 Sayılı Genelgesi).
- Tamamen veya kısmen Bakanlık aleyhine olan kararlara karşı hukuki yarar görülmediği
takdirde; Bölge Müdürlükleri tarafından takip edilen her türlü davada, hukuk biriminin teklifi ve
Bölge Müdürünün onayı ile, Bölge Müdürlüklerine bağlı müdürlükler tarafından takip edilen her
türlü davada, hukuk biriminin teklifi ve Bölge Müdürünün onayı ile karar düzeltme yoluna
başvurudan vazgeçilebileceği hususuna uyulup uyulmadığı kontrol edilir (Hukuk Müşavirliğinin
2012/1 Sayılı Genelgesi).
- Merkez ve taşra birimleri tarafından takip edilen tüm davalara ilişkin bilgilerin, Hukuk Bilgi
Sistemine kaydedilip kaydedilmediği,
- Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu kapsamında değerlendirilen hususlarda Cumhuriyet Savcısına
suç duyurusunda bulunulması, kovuşturmaya yer olmadığı kararının çıkması halinde bu karara
itiraz müessesesinin (15 günlük) çalıştırılması, kamu davasının açılması, kovuşturma evresi,
bilirkişi atanmasına ilişkin hususlar ve kanun yollarına ilişkin yapılması gereken işlemlerle
-55-
TEFTİŞ REHBERİ
alakalı olarak 2012/1 Sayılı Genelgenin 3. CEZA DAVALARI bölümünde belirtilen hususlara
uyulup uyulmadığı kontrol edilir.
- Hukuk davaları ile ilgili olarak 2012/1 sayılı Genelgenin 4.HUKUK DAVALARI bölümünde
belirtilen hususlara uyulup uyulmadığı, aynı bölümde belirtilen;
1086 sayılı Kanunun Ek 4 üncü maddesine göre; görev, kesin hüküm, istinaf, temyiz, Yargıtayda
duruşma, senetle ispata ve sulh mahkemelerindeki taksim davalarında muhakeme usulünün
belirlenmesine ilişkin maddelerdeki parasal sınırlar; her takvim yılı başından geçerli olmak
üzere, önceki yılda uygulanan parasal sınırların, o yıl için 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun
mükerrer 298 inci maddesi hükümleri uyarınca Maliye Bakanlığınca her yıl tespit ve ilan edilen
yeniden değerleme oranında artırılması suretiyle uygulanır. Bu şekilde belirlenen sınırların on
lirayı aşmayan kısımları dikkate alınmaz. Bu uygulama nedeniyle mahkemelerce görevsizlik
kararı verilemez. Dava takip edilirken bu sınırlara dikkat edilerek işlem yapılıp yapılmadığı
kontrol edilir. Benzer parasal sınırların idari davalar, ilamsız icra takiplerinde de olduğu dikkate
alınarak işlemler kontrol edilmelidir. (Hukuk Müşavirliğinin 2012/1 Sayılı Genelgesi).
- Kamu Zararlarının Tahsiline İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik’in 7’nci
maddesinin 4 üncü fıkrası hükmü uyarınca, yargı kararları ve Sayıştay ilâmlarıyla tespit edilen
kamu zararı alacakları ile değerlendirme sonucunda takip ve tahsiline karar verilen alacakların,
taşrada ise Bölge Müdürlüğünce takip edilip edilmediği; bu nedenle; ödemeyi yapan merkez ve
taşra birimlerince, bu zararın oluşmasında kusuru bulunan personel olup olmadığı araştırılarak,
kamu zararının oluşmasında personelin kusurunun bulunup bulunmadığı personelin görev
yaptığı birim amirince belirleneceği. kamu zararına sebebiyet veren personelin tespit edilmesi
halinde, ödemeyi yapan birim tarafından kamu zararı ile ilgili bilgi ve belgeler ile kamu
zararından kusurlu olduğu tespit edilen personelin taşrada Bölge Müdürlüğüne bildirileceği, Bu
bildirim üzerine Bölge Müdürlüğü tarafından zararın yasal faizi ile birlikte rızaen ödemesi için
kusurlu personele tebligat yapılacağı, rızaen ödeme yapılmaz ise, rücu davası yoluyla kamu
zararının tahsili amacıyla, kusurlu olduğu tespit edilen personelin isim ve tebligata elverişli
adresinin, Hukuk Müşavirliğine gönderileceği hususlarına uyulup uyulmadığı (2012/1 Sayılı
Genelge Md.8.5).
4.4.13 Destek Hizmetleri Şubesi
Destek Hizmetleri Şubesinin görevleri şunlardır:
1. Bölge Müdürlüğünde taşınırların muhafazası, kaydı, zimmetlenmesi ve kayıtlardan
çıkarılması işlemlerini yürütmek, Taşınır Yönetim Hesabını hazırlamak.
2. Bölgedeki harcama birimlerinden alınan Harcama Birimi Taşınır Yönetim Hesabı
Cetvellerini konsolide ederek idarenin Bölge Taşınır Hesabı Cetvelini düzenlemek ve ilgili
yerlere göndermek.
3. Bütçe işlemlerini gerçekleştirmek.
-56-
TEFTİŞ REHBERİ
4. Birim faaliyet raporlarını hazırlamak.
5. Hizmet Envanteri ve Hizmet Standartlarına ilişkin çalışmaları takip etmek, koordine etmek
ve uygulamayı geliştirmek için çalışmalar yapmak.
6. Bakanlık Standart Dosya Planı ile ilgili işlemleri yürütmek.
7. Hizmet için ihtiyaç duyulacak hizmet alımı, taşınır ve taşınmaz malların kiralanması, satın
alınması ve bakımlarının yapılmasını sağlamak.
8. Kılık kıyafet ile ilgili işlemleri yürütmek.
9. Genel bütçeden maaş alan personele yapılan her türlü ödemeyle ilgili işlemleri yürütmek.
10. Binaların bakım, onarım, güvenlik, temizlik, aydınlatma ve ısıtma ile taşıma hizmetlerini
gerçekleştirmek.
11. Sivil savunma, seferberlik ve yangından korunma hizmetlerini planlamak ve yürütmek.
12. Lojman, yemekhane, misafirhane ve sosyal tesis hizmetleri ile ilgili iş ve işlemleri yürütmek.
13. Doküman Yönetim Sistemi, evrak ve arşiv faaliyetlerini yürütmek.
14. Özel güvenlik teşkilatı personeli ile ilgili işlemleri yürütmek.
15. Resmi mühür ve kaşeler ile ilgili işlemleri yürütmek.
16. Kamu Zararlarının Tahsiline İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik hükümleri
uyarınca kamu zararlarının ve kamu alacaklarının takip işlemlerini yapmak.
17. Bölge Müdürü tarafından verilen benzeri görevleri yapmak.
4.4.14 Bilgi İşlem, İstatistik ve Değerlendirme Şubesi
Bilgi İşlem, İstatistik ve Değerlendirme Şubesinin görevleri şunlardır:
1. Faaliyet alanına giren konularda veriler toplamak, araştırmalar yapmak, istatistiki bilgiler
üretmek, değerlendirmek ve bu konularda gerekli koordinasyonu sağlamak.
2. Otomasyon sistemleri ile elektronik iletişim sistemlerinin çalışması, güvenliğinin sağlanması
ve karşılaşılan sorunların giderilmesi için gerekli işlemleri yürütmek.
3. Bilgisayar, bilgisayar yan ürünleri ve bilgi işlem sarf malzemeleri ihtiyacını belirlemek.
-57-
TEFTİŞ REHBERİ
4. Bilgi işlem, yazılım ve donanım sistemlerinin etkin ve verimli kullanılması için gerekli
eğitimleri vermek.
5. Bölge Müdürlüğü ve bağlantı gümrük idarelerinde çalışan personelin BİLGE ve GÜVAS
kullanıcı kodu ile ilgili işlemlerini yürütmek.
Bu işlemlerin teftişinde; Bölge Müdürlüğü şubelerinde ve bağlantı idarelerde görevli personele
verilen Merkezi BİLGE şifrelerinin ve tanımlanan yetkilerin sorgulaması yapılabilecektir. Bölge
Müdürlükleri ya da bağlantı idarelerde çalışmakla birlikte, idareden ayrılan, tayini yapılan, geçici
görevli başka idarelerde bulunan personelin yetkilerinin alınıp alınmadığı; örneğin idareden
ayrılan personelin merkezi bilge programı üzerinde “tayin” işleminin yapılması gerekmekte
olup, bu işlem yapılarak hiçbir idarede yetkisinin kalmaması sağlanmalıdır.
GÜVAS ile ilgili kullanıcı kodu talepler, memur ve muayene memurunca yapılması halinde Risk
Yönetimi Kontrol Genel Müdürlüğüne, muhafaza personeli olması halinde Gümrükler Muhafaza
Genel Müdürlüğüne durumun intikal ettirilip ettirilmediği; talep edilen kullanıcı kodlarının
doğru belirtilip belirtilmediği; örneğin kıymet sorgulamasının muayene memurlarınca
yapılabileceği ancak muhafaza memuru ya da memurlarca yapılamayacağı
değerlendirildiğinden, ilgili taleplerde bu hususlara dikkat edilip edilmediği;
Şube Müdürlüğü ve bağlantı idarelerde görevli personelin, Merkezi BİLGE yetki prefiksleri
kontrol edilerek, personele yetkisini aşan şifrelerin verilip verilmediği kontrol edilmelidir.
GÜVAS şifrelerinin temininde merkez birimleriyle yapılan yazışmalar etkili olmakla birlikte,
BİLGE şifrelerinin verilmesinde Gümrük İdare Amiri veya yetkilendirdiği personel tarafından
şifre verildiği hususu göz önüne alınmalı ve bu süreçlerde yetki aşımına konu şifre verilmesi
hususunun yaşanabileceği değerlendirilmelidir.
Bazı yetki prefiksleri örnekleri; GZM; Gözetim Memuru, EE; Ekonomik Etkili Gümrük
Rejimleri, NCTS Sorgulama Profili, CV; Taşıt Takip Veri Girişi…
6. Bölge Müdürü tarafından verilen benzeri görevleri yapmak.
4.4.15 Özel Büro Şubesi
Özel Büro Şubesinin görevleri şunlardır:
1. Bakanlık ile diğer kamu kurum ve kuruluşları, özel kuruluşlar ya da meslek kuruluşları
arasında yapılan protokol, anlaşma veya yetki devri kapsamında Bölge Müdürlüğüne verilecek
hizmet ve görevleri yerine getirmek; görev alanları ile ilgili kamu kurum ve kuruluşları, mesleki
kuruluşlar ve mahalli idarelerle işbirliğine ilişkin işlemleri yürütmek.
-58-
TEFTİŞ REHBERİ
2. Bölge Müdürlüğünün bulunduğu mahalde resmî ve özel kuruluşlar nezdinde Bakanlığı temsil
etmek, gerektiğinde bu konularda Bakanlığı bilgilendirmek.
3. Basın ve halkla ilişkiler ile tanıtım işlemlerini yürütmek.
4. Yurtdışından gelen heyetlere ilişkin temsil ve ağırlama hizmetlerini yürütmek.
5. Bölge Müdürü tarafından verilen benzeri görevleri yapmak.
-59-
TEFTİŞ REHBERİ
5. BÖLGE MÜDÜRLÜNE BAĞLI MÜDÜRLÜKLERİN TEFTİŞİ
5.1.
Gümrük Muhafaza Kaçakçılık ve İstihbarat Müdürlüğünün Teftişi
İdarede Kullanılan Defterler :
Evrak Kayıt Defteri
Evrak Dağıtım Defteri
Personel İmza Defteri Personel
Denetim Defteri
Zimmet Defteri Posta Defteri
Teftiş Defteri
Kaçak Olay Defteri
İhbar Kayıt Defteri
Alo 136 İhbar Defteri
Silah Atış Defteri
Silah Kayıt Defteri
Layiha Defteri
Demirbaş Eşya Esas Defteri
Kütüphane Defteri
Çalışma Defteri
Kaçakçılık Olay Kayıt Defteri
Nöbet ve Nöbet Devir Teslim Defteri
Nezarethane Defteri
Künye Defteri
Ziyaretçi Kayıt Defteri
Bütçe Giderleri ve Ödeme Emirleri Defteri
Gümrük Muhafaza İdarelerinin teftişi; Kaçak, Personel, İkmal-Bakım, Levazım ve
Evrak Kısmı itibariyle yapılır.
Kaçak Kısmı :
1.
Birim amirinin, kendi görev bölgesinde kaçakçılık fiillerini men, takip ve tahkik ederek,
görev bölgesi içinde başlayan kaçakçılığı bölge dışında da takip ederek gerekirse diğer
kuruluşlarla işbirliği yapıp yapmadıkları;
2.
Teftişe tabi tutulan kuruluş amirinin; gümrük bölgesinin teşkilatına ait görev alanlarında
kaçakçılığın men, takip ve tahkik vazifesini yapmak üzere;
-60-
TEFTİŞ REHBERİ

Emrindeki görevlileri daima hazır bulundurup bulundurmadığı, görevin zamanında
yapılmasını sağlayıp sağlamadığı,

Bölgesini ve görev alanını tamamıyla tanıyıp tanımadığı, tanıtıp tanıtmadığı,

Bölgesinde kaçakçılığı önleme ve takibe yönelik gerekli tedbirleri alıp almadığı,

Kaçakçılık olayları ile ilgili haber alma ve haber verme işlerini sağlayıp sağlayamadığı,
bu istihbaratı değerlendirip değerlendirmediği,

Emrindeki silah donanım, haberleşme, kara ve deniz araç ve malzemesini her zaman işler
bir halde bulundurup bulundurmadığı,

Emri altındaki memurları eğitmeye ve yetiştirmeye yönelik faaliyetlerde bulunup
bulunmadığı,

Gümrüklü yer ve sahalarda kamu düzeninin devamını sağlayacak tedbirleri alıp
almadığı, gerekirse ilk müdahalede bulunarak durumu ilgili adli ve idari mercilere intikal
ettirip ettirmediği,
3.
Kaçak olaylarını ihbar edenlerin hüviyetlerinin rızaları olmadıkça açıklanamayacağı
hususuna uyulup uyulmadığı (5607 sayılı yasa);
4.
İhbarların değerlendirilmesi ve işleme konulmasında; 5607 sayılı Kanun,
Muhakemesi Kanunu ve bu konudaki talimatlara uygun işlem yapılıp yapılmadığı;
Ceza
5.
Ciddi ihbarların doğruluğunun layıkıyla araştırılması ile kötü niyetle yapılmış, kişisel kin
ve garaza yönelik ihbarlar, bu bağlamda suç tasnii, iftira veya yalan şahadet edenler tespit
edildiği hallerde durumun C. Savcılığına iletilip iletilmediği,
6.
Arama işlerinin 5607 sayılı kanun ve CMK Adli ve Önleme Aramaları Yönetmeliği’nde
belirtildiği şekilde yapılıp yapılmadığı;
7.
Ispat aracı olarak yararlı görülen veya kazanç müsaderesinin konusunu oluşturan mal
varlığı değerlerinin koruma altına alınıp alınmadığı,
8.
Bilgisayarlarda yapılan aramanın ve el koymanın ilgili Yönetmeliğe uygun yapılıp
yapılmadığı,
9.
İzin alınması gereken aramalarda, usulüne uygun olarak yetkili merciden gerekli iznin
alınıp alınmadığı;
10.
Aramalarda bulunması gerekenlerin bulundurulup bulundurulmadığı;
-61-
TEFTİŞ REHBERİ
11.
Aramalarda el konulan evrak, belge ve eşya konusunda 5607 sayılı Yasa ve bu bağlamda
ilgili Yönetmeliklere uygun işlem yapılıp yapılmadığı;
12.
Arama sonucunda usulüne uygun tutanak düzenlenerek gerekli imzaların alınıp
alınmadığı ile tutanak sonunda arama yapılan yerlerde herhangi bir zarar ve ziyan verilmediğinin
belirtilip belirtilmediği,
13.
Çarpışmalı olaylarda, yaralı olarak ele geçecek kaçakçıların ilk tedavilerinin,
mahallinde ve mümkün olmadığı takdirde en yakın karakolda süratle yapılıp yapılmadığı ile ağır
yaralıların zaman geçirilmeden hastaneye sevklerinin sağlanıp sağlanmadığı; ölümle sonuçlanan
olaylarda Savcının işe el koymasına kadar ölünün vaziyetinin değiştirilmemesi ve delillerin
muhafazası ile ilgili önlemlerin alınıp alınmadığı;
14.
Yakalama ve gözaltına alma işlemleri, nezarethane işlemleri, gözaltı süreleri, gözaltı
süresinin uzatılması konularında Ceza Muhakemesi Kanunu ve bu bağlamda Yakalama
Gözaltına Alma İfade Alma Yönetmeliği’ndeki (YGAİAY) hükümlere uyulup uyulmadığı;
15.
Nezarethane ve İfade Alma Odalarının (YGAİY) Yönetmeliği’ne uygun olup olmadığı;
16.
İfade alınmasında, Ceza Muhakemesi bu bağlamda ilgili Yönetmeliği’nde belirtilen
hükümlere uyulup uyulmadığı;
17.
İfade tutanaklarında Ceza Muhakemesi Kanunu ve (YGAİAY) Görev Yönetmeliğinde
belirtilen hususların eksiksiz olarak yer alıp almadığı;
18.
İfade almada, Ceza Muhakemesi Kanunu ve Yönetmelik’te belirtilen yasak yöntemlerin
kullanılıp kullanılmadığı;
19.
Gümrük Muhafaza İdarelerince soruşturması yapılan kaçakçılık olaylarının adli takibatta
bulunulmak üzere zanlılar ile birlikte yetkili Cumhuriyet Başsavcılığı’na usulü dairesinde bir
fezlekeyle intikal ettirilip ettirilmediği;
20.
Soruşturma dosyasında; bulunması gereken belgelerin eksiksiz olarak yer alıp almadığı;
21.
Aslı Cumhuriyet Başsavcılığına gönderilen soruşturma dosyasının bir örneğinin de
Kaçakçılık Bilgi Formu ile birlikte Gümrükler Muhafaza Genel Müdürlüğü’ne gönderilip
gönderilmediği;
22.
5607 sayılı Kanun’da belirtildiği şekilde silah kullanma zarureti belirdiği hallerde, anılan
yasa maddesine uygun hareket edilip edilmediği;
23.
Uyuşturucu Maddelerle ilgili olarak 2313 sayılı Uyuşturucu Maddelerin Murakabesi
Hakkındaki Kanun; Silah ve Mühimmat konusunda 6136 sayılı Ateşli Silahlar ve Bıçaklarla
-62-
TEFTİŞ REHBERİ
Diğer Aletler Hakkındaki Kanun, Tarihi Eser, Kültür ve Tabiat Varlıkları konusunda 2863 sayılı
Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu hükümlerine uygun işlem yapılıp yapılmadığı;
24.
Yakalanan Uyuşturucu madde, silah ve mühimmat, nükleer ve radyoaktif maddeler, tarihi
eser, kültür ve tabiat varlıkları, altın, kıymetli maden ve taşlar, sahte paralar, gümrük kaçağı
eşyanın; ilgili Kanunlarında belirtilen işlemlere tabi tutularak ilgili yerlere teslim edilip
edilmediği;
25.
Zapt edilen her türlü kaçak eşyanın, ilgili yerlere, eşyanın bütün tanımlayıcı ve ayırt edici
niteliklerinin yazıldığı Teslim-Tesellüm Tutanağı karşılığında teslim edilip edilmediği;
26.
Suçların takip ve tahkikinde, olayın tür ve niteliğine göre ilgili kuruluşlarla işbirliği
yapılması ilkesine uyulup uyulmadığı;
27.
Kontrollü teslimat uygulamasını gerektiren hallerde 4208 sayılı Kanun’a uygun işlem
yapılıp yapılmadığı;
28.
Yakalanan kaçak eşyadan ne kadarının sahipsiz olduğu ve bunun hangi sebeplerden ileri
geldiğinin belirtilip belirtilmediği;
29.
Merkez görevlilerince taşrada yapılacak operasyonlar için talep edilecek araç, gereç,
personel ve diğer yardımın yapılıp yapılmadığı;
30.
Gümrük sahalarında görev yapan narkotik kısım amirliklerinin çalışmalarında, bu
konudaki talimata uygun işlem yapıp yapmadıkları;
31.
Bilge, Güvas, Mernis, Kaçakçılık Bilgi Bankası, Gemi Takip, EGM Yolcu Sorgulama,
İhbar ve Kara Kapıları Takip Programı, (X-Ray) TIR/Konteyner Tarama Sistemleri, Araç Takip
Sistemi, Nükleer Madde Dedektörleri ve diğer teknik cihazlar ile narkotik dedektör köpeklerin
kullanılması ve çalıştırılmasında; bu konulardaki talimatlara uyulup uyulmadığı bu sistemlerden
aktif olarak yararlanılıp yararlanılmadığı;
32.
Aramalarda, ayrıca Adli ve Önleme Aramaları Yönetmeliği hükümlerinin göz önüne
alınıp alınmadığı;
33.
Nezarethane Kayıt Defterinin tutulup tutulmadığı,
34.
Gözaltına alınan şahısların yakınlarına haber verilip verilmediği, sağlık muayenelerinin
yaptırılıp yaptırılmadığı,
35.
Gözaltı sürelerinin kanun ve yönetmelikte belirtilen süreleri aşıp aşmadığı,
36.
Sevk veya serbest bırakma işlemlerinin tutanağa bağlanıp bağlanmadığı,
-63-
TEFTİŞ REHBERİ
37.
Gözaltına alınan şahsa gerektiğinde müdafi tayin edilip edilmediği,
38.
İfade alma işlemi sırasında teknik imkânlardan yararlanılıp yararlanılmadığı,
39.
Soruşturmanın gizliliği ilkesine uyulup uyulmadığı,
40.
Haber Alma Elemanı çalıştırılıp çalıştırılmadığı, ikramiyelere ilişkin işlemlerin usulünce
yapılıp yapılmadığı,
41.
Gerekli risk analizleri yapılarak çalışma yapılıp yapılmadığı,
42.
Yoğunluk ölçüm cihazı, marker ölçüm cihazı, fiberoskop cihazı, dedektör vb. teknik
araçların, narkotik köpeklerin aktif olarak kullanılıp kullanılmadığı,
43.
Bir önceki teftişte üzerinde durulan ve eleştirilen hususlarda yapılan işlemlerin ne
merkezde olduğu;
Hususlarının araştırılıp incelenmesi gerekir.
Eleştiriyi gerektiren konularda, mevzuat hükümleri de belirtilmek suretiyle Cevaplı Rapor
düzenlenir. İncelenen belgeleri gösterir listeler düzenlenen Cevaplı Rapora da eklenir. Cevaplı
Rapor düzenlenmesini gerektirir bir husus tespit edilemediğinde ise, incelenen belgeleri gösterir
listeler teftiş sonunda düzenlenen Teftiş Raporu’nun ilgili bölümüne eklenecektir.
Personel Kısmı:
1. İdarede görev yapmakta olan her personel için, personele ait olup bir üst idarece muhafaza
edilmesi gerekmeyen belgelerin (nüfus bilgileri, terfi, ödül, izin, ceza v.b.) düzenli bir
şekilde konulduğu fotoğraflı birer dosya oluşturulup oluşturulmadığı, bu dosyaların gizlilik
içinde muhafaza edilip edilmediği;
2. Gümrük Muhafaza Bölge Amiri, Kısım Amiri ve Gümrük Muhafaza Memuru dışındaki
personelin kılık ve kıyafeti konusunda, Kamu Kurum ve Kuruluşlarında Çalışan Personelin
Kılık ve Kıyafetine Dair Yönetmelik hükümlerine uyulup uyulmadığı,
3. Adli Kolluk olarak görevlendirilen personelin bu konuda eğitim alıp almadıkları,
4. Memurların kasıt, kusur, ihmal ve tedbirsizlik sonucu idareye verdikleri zararlar ile kamu
hukukuna tabi görevlerle ilgili olarak kişilerin uğradıkları zararların nevi ve miktarının
tespiti, takibi, amirlerin sorumlulukları, yapılacak işlemler konusunda bu konudaki
Yönetmeliğe uyulup uyulmadığı;
-64-
TEFTİŞ REHBERİ
5. Memurların, amirleri veya kurumları tarafından kendilerine uygulanan idari eylem ve
işlemlerden dolayı yapacakları şikayet ve kurumları ile ilgili resmi ve şahsi işlerinden dolayı
yapacakları müracaatlar konusunda 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 21. maddesi
ve bu konudaki Yönetmelik hükümlerine uyulup uyulmadığı;
6. Bu bağlamda, şikayetlerin söz veya yazı ile en yakın amirden başlanarak silsile yolu ile ve
şikayet edilen amirler atlanarak yapılıp yapılmadığı,
7. Yapılan şikayet ve müracaatların, karar vermeye yetkili amirlerce incelenerek karar verilip
verilmediği ve kararların şikayet veya müracaat edene de bildirilip bildirilmediği
8. Personelin, teftiş yapılan idarenin bulunduğu yere göre (Valilikçe veya Bakanlar Kurulunca)
belirlenen günlük çalışma saatlerine riayet edip etmedikleri (657 s.y.mad.100);
9. Hastalık halinde başvurma şekli ve bunun üzerine ne şekilde işlem yürütüleceği
hususlarında Devlet Memurlarının Tedavi Yardımı ve Cenaze Giderleri Yönetmeliğine
uyulup uyulmadığı;
10. İdarede aday memur var ise, bu memurların yetiştirilmesi konusunda Aday Memurların
Yetiştirilmelerine İlişkin Genel Yönetmelik hükümlerine ve bu bağlamda eğitim
programlarına uyulup uyulmadığı;
11. Yıllık izinlerin kullanılmasında, izinlerin, ilgili birim amirinin uygun bulacağı süre ve
zamanlarda iş durumuna göre hizmeti aksatmayacak şekilde kullanılabileceği gerekliliğine
uyulup uyulmadığı;
12. Memurların özellikle disiplin cezasını gerektirir durum ve tutumları hususunda gereğine
başvurulup vurulmadığı (657 s.y. mad:125 ve 3944 s.y. mad:10);
13. Mesleki bilgi bakımından amir ve memurların yeterli düzeyde bulunup bulunmadığı;
14. Amir ve memurların işe ve mesleğe bağlılık dereceleri ile görev dışındaki durum ve
tutumlarının iyi olup olmadığı, kendilerinden beklenen görevi hakkıyla yapabilme
hususunda gerekli ahlak ve yeteneğe sahip olup olmadıkları,
15. Amir ve memurların resmi, özel kuruluş ve kişilerle ilişkilerinin olumlu olup olmadığı;
16. Amir ve memurların çalışmakta oldukları bölge ile görevlerinin özelliklerini ve ayrıca
limanlardaki vazife sahasını bilip bilmedikleri;
-65-
TEFTİŞ REHBERİ
17. Gümrük Muhafaza kuruluşuna mensup her derecede amir ve memurların 5607 Sayılı
Kanun ve diğer kanunlar ve düzenlemelerden kaynaklanan, kendileri ile ilgili görev ve
yetkileri ile sorumluluklarını bilip bilmedikleri;
18. Mevzuat değişiklikleri ve uygulamaya ilişkin olarak İdareye gelen talimat yazılarının ve
düzenlemelerin, vakit geçirilmeksizin personele imza karşılığında tebliğ edilip edilmediği;
19. İdarede görev yapan personele ait görev bölümünü gösteren emirlerin, ayrı bir dosyada
muhafaza edilip edilmediği;
20. Memurların sağlık durumları ile yaşlılık durumlarının ne merkezde olduğu ve bu hususların
hizmete tesir eden bir yönü bulunup bulunmadığı;
21. Amir ve memurların, sık sık sıhhi veya mazeret izni alıp almadığı ve bu hususta tedbir
alınmasının gerekip gerekmediği;
22. Amirlerce yapılması gereken denetimlerin yapılıp yapılmadığı, teftiş defteri tutulup
tutulmadığı ve amirlerin teftiş sonuçlarını bu deftere yazıp yazmadığı ve teftiş defterine
işaret edilen hususların tekerrür edip etmediği ve bunların yerine getirilmesinde gereken
özenin gösterilip gösterilmediği;
23. Gümrük Muhafaza personelinin, selamlama usullerine uyup uymadığı ;
24. Teftiş edilen birimin bulunduğu yer ve konum ve yaptığı hizmete göre; nöbet esasının
uygulanması gereken hallerde; nöbet esasına göre çalışacak personel için, memurların
çalışma saatlerinin nöbet esasına göre amirlerince tespit edilip edilmediği;
25. Nöbete gelemeyecek kadar mazereti bulunan kimsenin nöbet zamanından evvel durumu
amirine bildirip bildirmediği; nöbetini devreden memurun, alacak olan memura nöbet
mahallini gösterip, yapılması lazım gelen hususları anlatarak özel talimat almışsa devir alana
söyleyip, görev defterine imza atıp ve görevi devir alana söz konusu defteri imzalattırıp,
mevcut eşya ve malzeme ile birlikte nöbetini teslim edip etmediği; nöbet esnasında vuku
bulmuş olay varsa bunu yazılı olarak rapor edip etmediği;
26. İdarede görevli memur ve amir sayısının, görevin layıkıyla yerine getirilmesine yetip
yetmediği; hangi düzeydeki memur ve amire ihtiyaç olduğu veya hangi düzeydeki amir veya
memurun fazlalık olduğu;
27. Personelin görev ve nöbet yerleri itibariyle İdare içindeki dağılımının görevin etkin ve
verimli bir şekilde yerine getirmeye uygun olup olmadığı;
28. Personel Kısmı’nda tutulması gereken defterlerin usulüne uygun olarak tutulup tutulmadığı,
defterlere kaydı gereken bilgilerin eksiksiz ve zamanında kaydedilip kaydedilmediği;
-66-
TEFTİŞ REHBERİ
29. Daha önceki teftişte eleştiri konusu yapılan hususlarda yapılan uygulamanın ne merkezde
olduğu;
Hususlarının araştırılıp incelenmesi gerekir.
Eleştiriyi gerektiren konularda, mevzuat hükümleri de belirtilmek suretiyle Cevaplı Rapor
düzenlenir.
İkmal-Bakım Kısmı :
İkmal ve Bakım Kısmı’nın teftişine, teftiş edilen birimde mevcut haberleşme cihazları ve ulaşım
araçları ile diğer teknik cihazların tespiti ve kontrolü ile başlanır. Bu bağlamda, bu Kısmın
teftişinde;
Teftişte;
1.
Motorlu araçlar talimatına göre, her taşıt için bir defter tutulup tutulmadığı ve yapılan
tamirlerin buna işlenip işlenmediği; taşıtların bakımına gereken önemin verilip verilmediği;
2.
İdarede kullanılmakta olan taşıtların yakıt sarfiyatı ile bunların özel işlerde kullanılıp
kullanılmadığı hususlarını kontrol bakımından önemli olan seyir defterinin tutulup
tutulmadığı; araçların kendilerine teslim edilen şoförler dışında ehliyetleri bulunsa dahi amir
ve memurlar tarafından kullanılıp kullanılmadığı;
3.
Müdürlüklerde ve bağımsız Amirliklerde taşıt ve silahlar için tutulması gereken sicil
defterinin gereken şekilde işlenip işlenmediği; amir ve memurların tabancaları ile
mermilerinin mevcut senetlerdeki kayıtlarına uygun olup olmadığı;
4.
Telefon ve sair haberleşme cihazlarının (el telsizi, şarz cihazı, araç telsizi, sabit merkez,
deniz telsizi, role istasyonu, faks cihazı, faks v.b.) durum ve bakımlarının iyi olup olmadığı;
5.
Telefon ve sair haberleşme cihazlarının ihtiyaca cevap verecek sayı, tür ve nitelikte olup
olmadığı; varsa fazla cihazların ve bunlar hakkında yapılacak işlemin ne olduğu;
6.
Kara ve deniz taşıtlarının günlük, haftalık ve aylık bakımlarına gereken önemin verilip
verilmediği; ulaşım araçlarının ihtiyacı karşılayacak sayı ve türde olup olmadığı;
7.
Kara ve Deniz Vasıtaları, Muhabere Cihazları, Silah ve Mühimmat Durumunu belirtir bilgi
ve dokümanlarla ilgili olarak düzenlenen durum raporlarının her yılın ilk ayında düzenlenip
gönderilme gereğine uyulup uyulmadığı,
8.
Gümrük Muhafaza Kuruluşlarında görevli bulunanlardan, şef, gemi personeli, şoför,
yardımcı hizmetli personel dışındaki tüm amir ve memurların görevli bulundukları sırada
-67-
TEFTİŞ REHBERİ
veya görevleri dışında silah taşıyıp taşımadıkları; 1 ayı aşan mazeret izinleri ile, gözaltına
alınan, geçici olarak memuriyetten men edilen, ücretsiz izinli ayrılan personelin silahının bu
süreler için silahının İdarece teslim alınıp alınmadığı,
9.
Silah taşıyan her amir ve memurların taşıdığı silahı temiz tutup, her zaman bakımlı
bulundurup bulundurmadığı,
10. Amir ve memurlarının atış alışkanlıklarının geliştirilmesini
sağlamak amacıyla
kullanılmakta oldukları silahla, her yılın Mayıs ve Eylül aylarında gerekli atışların yapılıp
yapılmadığı ;
11. Atış yerinde emniyet tedbiri alınmadan atışların yaptırılamayacağı ve atış tehlikesi
yaratacak durumlarda, arızalı silahla atış yaptırılamayacağı hususuna uyulup uyulmadığı ;
12. Silah taşıyan her personel için tespit edilen miktarda yedek mermi bulundurulup
bulundurulmadığı ;
13. Atış neticeleri, boş kovanların kayıt düşümü, atış görevinin ifa edildiği hususlarının bilgi
alınması bağlamında bir rapor ekinde Genel Müdürlüğe gönderilip gönderilmediği;
14. Silah taşıyan amir memurların silahlarını kılıflı olarak taşıyıp taşımadıkları,
15. Silahın, silahlı çatışma anı hariç, namlu içine mermi sürülü olarak ve emniyeti açık
bulundurulup bulundurulmadığı,
16. Birim Amirlerinin silahların temizlettirilmesi ve bakımlı bulundurulmasından birinci
derecede sorumlu olmaları sebebiyle, bu bağlamda, birim amirinin, görevlerini yerine
getirip getirmedikleri, ayda en az bir defa topluca silahların bakım ve kontrolünü yaptırıp
yaptırmadığı;
17. Arızalı silahların onarımı ile silah ve mermilerin temin ve ikmali konusunda düzenlemelere
uyulup uyulmadığı ;
18. İdarede varsa, kullanılmakta olan deniz botu için Gemi Seyir Jurnalinin usulüne uygun
olarak tutulup tutulmadığı; kaptan ve makinist tarafından imzalanıp imzalanmadığı;
19. Gemi Seyir Jurnalinin, herkesin görebileceği bir yerde değil, özel bir bölmede kaptan veya
makinistin sorumluluğunda muhafaza edilip edilmediği,
20. Varsa, Narkotik Dedektör Köpeklerin bakımı ve idaresi konusunda, bu konudaki talimatlara
uyulup uyulmadığı;
-68-
TEFTİŞ REHBERİ
21. Varsa, X-Ray Sistemi ve Nükleer Madde Dedektörü gibi teknik cihazların bakım ve
kullanımı konusunda yine bu konulardaki talimatlara uyulup uyulmadığı; cihazların
durumunun ne merkezde olduğu;
22. Bir önceki teftişte eleştiri konusu edilen hususlardaki uygulamanın ne merkezde olduğu,
Hususlarının araştırılıp incelenmesi gerekir.
Eleştiriyi gerektiren konularda, mevzuat hükümleri de belirtilmek suretiyle Cevaplı Rapor
düzenlenir.
Levazım Kısmı :
Bu Kısmın teftişine sayımlarla başlanır. İdarenin demirbaş eşyası tarama veya yoklama suretiyle
sayılır. Demirbaş sayımı, Dayanıklı Taşınırlar Defteri/Demirbaş Kayıt Defteri ve taşınır işlem
fişi kayıtlarındaki eşyanın bizzat yerinde cins, nevi, nitelik, marka ve sayı olarak görülüp
belirlenmesi suretiyle olur. Sayımlar sonucunda yeteri kadar nüshası kadar “Dayanıklı Taşınır
Sayım Tutanağı Tutanak ” düzenlenir. Tutanak örneği Ek: 2’de yer almaktadır. Teftişte;
Teftişte;
1. Harcama yetkilisi tarafından taşınırlara ilişkin işlem ve kayıtların usule uygun olarak
yapılıp yapılmadığını kontrol edip etmediği, kasıt, kusur veya ihmal sonucu kırılan,
bozulan veya kaybolan taşınırların ilgililerden tazmini için gerekli işlemlerin yaptırılıp
yaptırılmadığı (Taşınır Mal Yönetmeliği mad:5);
2. Kamu idarelerine ait taşınırların muhafazası ile görevli olan veya kendilerine kullanılmak
üzere taşınır teslim edilen kamu görevlilerinin bu taşınırları en iyi şekilde muhafaza
etmek, gerekli bakım ve onarımlarını yapmak veya yaptırmak, veriliş amacına uygun bir
şekilde kullanmak ve görevin sona ermesi veya görevden ayrılma halinde iade etmek
zorunda olacağı hükmüne uyulup uyulmadığı (Taşınır Mal Yönetmeliği mad:5);
3. Zimmetle teslim edilen dayanıklı taşınırlar, kullanıcıları tarafından başkasına
devredilemeyeceği, kullanıcılarının görevden ayrılması halinde söz konusu taşınırların
ambara iade edileceği, bu şekilde teslim yapılmadan personelin kurumla ilişiği
kesilemeyeceği hükmüne uyulup uyulmadığı (Taşınır Mal Yönetmeliği mad:5);
4. Taşınır kayıt ve kontrol yetkililerinin Yönetmeliğin 6. maddesinde yer alan görev ve
sorumluluklarını yerine getirip getirmediği (Taşınır Mal Yönetmeliği mad:6);
5. Taşınır işlemlerine ilişkin muhasebe kayıtları, Genel Yönetim Muhasebe Yönetmeliğine
dayanılarak çıkarılmış ilgili muhasebe düzenlemeleri ve bu Yönetmelik hükümleri
çerçevesinde muhasebe yetkilileri tarafından yapılıp yapılmadığı (Taşınır Mal
Yönetmeliği mad:8);
6. Taşınırların tüm giriş ve çıkış kayıtları ile kullanılacak defter, belge ve cetvellerin
-69-
TEFTİŞ REHBERİ
bilgisayar ortamında tutulup tutulmadığı (Taşınır Mal Yönetmeliği mad:11);
7. Kamu idarelerince bütün taşınırların ve bunlara ilişkin işlemlerin kayıt altına alınıp
alınmadığı (Taşınır Mal Yönetmeliği mad:12);
8. Satın alınan taşınırların giriş işlemlerinin usulüne uygun yapılıp yapılmadığı (Taşınır
Mal Yönetmeliği mad:15)
9. Bağış ve yardım olarak edinilen taşınırlar teslim alındığında, taşınır kayıt kontrol yetkilisi
tarafından Taşınır İşlem Fişi düzenlenerek kayıtlara alınıp alınmadığı (Taşınır Mal
Yönetmeliği mad:16)
10. Yapılan sayım sonucunda fazla bulunan taşınırların, Taşınır İşlem Fişi düzenlenerek
kayıtlara alınıp alınmadığı (Taşınır Mal Yönetmeliği mad:17), taşınırların giriş, çıkış,
devir, tahsis işlemlerinin usulüne uygun yapılıp yapılmadığı (Taşınır Mal Yönetmeliği
md. 15-33)
11. Giriş kaydı yapılan dayanıklı taşınırlara, taşınır kayıt ve kontrol yetkilisi tarafından bir
sicil numarası verilip verilmediği, bu numara yazma, kazıma, damga vurma veya etiket
yapıştırma suretiyle taşınırın üzerinde kalıcı olacak şekilde belirtilip belirtilmediği
(Taşınır Mal Yönetmeliği mad:34)
12. Yangınla ilgili yangın söndürme cihazları ile diğer malzemenin yeterli olup olmadığı,
yangın ihbar ve söndürme konusundaki önlemlerin alınıp alınmadığı, bu konuda
talimatın görülür yere asılı olup olmadığı, iş bölümü yapılıp yapılmadığı; personelin bilgi
sahibi olup olmadığı (Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik);
13. Binanın temiz tutulup tutulmadığı ve ufak tamirlerin derhal yapılıp yapılmadığı; ile
gerekli demirbaş eşyanın ve kırtasiye gibi müstehlik maddelerin yeteri kadar bulunup
bulunmadığı;
14. Elektrik, su, yakacak ve haberleşme ödeneklerinin yeteri miktarda verilip verilmediği;
15. Memurların elbise ve ayakkabılarının zamanında verilip verilmediği,
16. Alınan avanslar için bir el defteri tutulup tutulmadığı ve bunların mahsubunun zamanında
yapılıp yapılmadığı;
17. İdarenin, bina ve lojmanları ile demirbaş eşyasının iyi durumda olup olmadığı, iyi
korunup korunmadığı ile ihtiyaca cevap verip vermediği ,
18. Demirbaş eşya alımı ile taşıt alımı ve kullanımı, haberleşme giderleri ve gider artırıcı
diğer hususlarda, muhtelif tarihlerde Başbakanlıkça düzenlenen “Kamu Kurum ve
Kuruluşlarında Uyulması Gereken Tasarruf Önlemleri”ne ilişkin Genelge ve
düzenlemelerde yer alan hususlara uyulup uyulmadığı;
19. Teslim alınan resmi mühür ve Kurşun Sıkma Pens Tabletlerinin sistemde kayda alınıp
-70-
TEFTİŞ REHBERİ
alınmadığı; teslim alındıktan sonra Ayniyat Tesellüm Makbuzu düzenlenerek İdari ve
Mali İşler Dairesi Başkanlığı’na gönderilip gönderilmediği; Berat Belgelerinin alt
kısmında bulunan teslim alma belgeleri ile kullanımdan kaldırılan eski mühürlerin
Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğüne gönderilip gönderilmediği;
20. Resmi mühürlerin, mühür beratı ile birlikte birimin yetkili memurlarınca muhafaza edilip
edilmediği, resmi mühür konusunda Resmi Mühür Yönetmeliği hükümlerine uyulup
uyulmadığı;
21. Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik hükümleri doğrultusunda,
kullanılan binaların yangına karşı korunması için yangın öncesinde ve esnasında alınacak
tedbirler, can ve mal kaybının en aza indirilmesi konularında yapılacak iş ve işlemler ile
görevler cümlesinden olmak üzere; yangın güvenliği hakkında genel tedbirlerin alınıp
alınmadığı,
22. Hizmet binalarında, mahalli İtfaiye, emniyet ve jandarma karakollarının telefonlarının
herkes tarafından görülecek bir yere asılıp asılmadığı (Yönerge mad.18);
23. Binanın mesai dışı kullanım ve temizliği konusunda,
uyulmadığı;
belirtilen kurallara uyulup
24. Binanın temiz tutulup tutulmadığı ve ufak tamirlerin derhal yapılıp yapılmadığı; ile
gerekli demirbaş eşyanın ve kırtasiye malzemesinin yeteri kadar bulunup bulunmadığı;
25. Elektrik, su, yakacak ve haberleşme ödeneklerinin yeteri miktarda verilip verilmediği;
26. Kaçakçılıkla mücadele faaliyetlerine hız vermek, etkinliğini daha fazla artırmak
maksadıyla Haberalma ve İstihbaratı Geliştirme faaliyetlerine işlerlik kazandırmak
bağlamında, Haberalma Ödeneği ile ilgili olarak; ödeme, ödeneğin dağıtımı, ödeneğin
hangi konularda sarfedildiği, araç gereç temini, sarfın belgelendirilmesi, hükümlerine
uyulup uyulmadığı;
27. Bir önceki teftişte eleştiri konusu yapılan hususların düzeltilip düzeltilmediği;
Hususlarının araştırılıp incelenmesi gerekir.
Eleştiriyi gerektiren konularda, mevzuat hükümleri de belirtilmek suretiyle Cevaplı Rapor
düzenlenir. Sayım Tutanakları Cevaplı Rapor düzenlenmiş ise, Cevaplı Rapora, düzenlenmemiş
ise Teftiş Raporuna eklenir.
Evrak Kısmı :
Bu Kısmın teftişi, genel olarak İdaredeki tüm kısımların teftişi sırasında, teftişi yapılan
dosyalarda yer alan yazışmaların aşağıda belirtilen kurallar çerçevesinde incelenmesi ile birlikte,
ayrıca yine aşağıda belirtilen hususların teftişini kapsamaktadır.
-71-
TEFTİŞ REHBERİ
İşlemlerin teftişinde genel olarak;
1. Müfettişler tarafından idareye tevdi edilen Cevaplı Raporların kaydedildiği Layiha Kayıt
Defteri’nin bulunup bulunmadığı,
2. Gelen ve giden evrakın, Evrak Kayıt Defteri’ne usulüne uygun olarak kaydedilip
kaydedilmediği,
3. Gelen yazıların süresi içerisinde ve tekide meydan verilmeksizin cevaplandırılıp
cevaplandırılmadığı,
4. Cevaplandırılmak üzere giden yazıların takibinin yapılıp yapılmadığı,
5. Dosyalama usulüne uyulup uyulmadığı, gizli dosyaların saklanmasına önem verilip
verilmediği ve bunların amirler arasındaki devir teslim işlemlerinin gereken şekilde yapılıp
yapılmadığı;
6. Cevaplı Rapor nüshaları ve eki belgelerin, verilen cevapların ve tebligatların düzenli bir
şekilde saklanıp saklanmadığı,
7. Yazışmalarda, Başbakanlık Personel ve Prensipler Genel Müdürlüğü’nce belirlenen esaslar'a
uyulup uyulmadığı,
8. Yazışmalarda, Kodlama Sistemi'ne uyulup uyulmadığı,
9. Tasnif edilen arşiv malzemesi ile ileride arşiv malzemesi haline gelecek arşivlik malzemenin
tespit edilmesi, herhangi bir sebepten dolayı kayba uğramaması, muhafazasına lüzum
görülmeyen malzemenin tespiti, ayıklanması, imhası ile arşivlik malzemenin ilgililer tarafından
incelenip yararlanılabilecek şekilde muhafaza edilmesine ilişkin olarak, Yönetmelik
hükümlerine uyulup uyulmadığı;
10. Memur Künye Defterinin tutulup tutulmadığı;
11. Bir önceki teftişte eleştirisi konusu yapılan hususlardaki uygulamanın ne merkezde olduğu;
Hususlarının araştırılıp incelenmesi gerekir.
Eleştiriyi gerektiren konularda, mevzuat hükümleri de belirtilmek suretiyle Cevaplı Rapor
düzenlenir.
5.2.
Tasfiye İşletme Müdürlüğünün Teftişi
Teftiş Edilecek Servisler şunlardır:
-72-
TEFTİŞ REHBERİ
1- Ambarlama Servisi ve Ambarlar
2- Satış Servisi
3- Muhasebe Servisi
4- Personel Servisi
5- Destek Hizmetleri Servisi
5.2.1. Ambarlama Servisi ve Ambarlar :
Kullanılan Defter ve Belgeler:
1. Perakende Satılacak Eşyaya Ait Karar:
Tasfiyelik hale gelen eşyadan perakende satışına karar verilenler hakkında düzenlenen belgedir.
2. İmha Kararı:
İmhalık olduğu anlaşılan tasfiyelik eşyanın bu durumunun komisyon olarak tespitine yarayan
belgedir.
3. İmha Tutanağı:
Eşyanın imha edildiğini veya imha edilmek üzere yetkili kuruluşlara teslimini gösteren
tutanaktır.
4. Tespit ve Tahakkuk Belgesi:
Gümrük Müdürlüklerince tasfiyelik hale gelen eşya için düzenlenen belge olup, Tasfiye
Yönetmeliğine 17/A No.lu eki olarak belirlenmiştir.
5. Hizmet Tarifesi:
İşletme Müdürlüklerine ait ambarlarda verilen hizmetler karşılığında tahsil edilmesi gereken
ücretlerin hesaplama usul ve esaslarını gösteren tarife olup, Tasfiye Yönetmeliğine 15 No.lu eki
olarak belirlenmiştir.
İşlemlerin Teftişi:
Ambarlama servislerinde, Tasfiye İşletme Müdürlüklerine ait ambarlardaki eşya ile ilgili olarak,
gerek gümrük müdürlükleri gerekse diğer kamu kurumları ile yapılması gereken yazışmalar
yapılmaktadır. Eşyanın ilgili kişi, kurum veya diğer birimlere teslimine ilişkin işlemler de bu
servis tarafından takip edilmektedir.
İhale ile satılmasına karar verilen eşyaya ait Tespit ve Tahakkuk Belgeleri ile diğer belgeler satış
servisine intikal ettirilmekte, perakende satılmasına karar verilen eşyaya ait belgeler ise ilgili
Perakende Satış Müdürlüğüne intikal ettirilmektedir. İhale yoluyla satış, yeniden ihraç amaçlı
-73-
TEFTİŞ REHBERİ
satış ve perakende satış dışındaki tahsis, imha, özel yolla tasfiye şeklindeki tasfiye işlemleri bu
servis tarafından gerçekleştirilir.
Diğer yandan, Geçici depolama yeri, yolcu beraberi eşya ambarı ve antrepoların teftişinde Ek:
3, Ek: 4 ve Ek: 5’te yer alan tutanaklar kullanılır. İşletme Müdürlüklerince işletilen geçici
depolama yerleri ve antrepoların teftişinde, gümrük idarelerinin teftişinde belirtilen şekilde teftiş
yapılır.
Ambarlama servisinin teftişinde dikkat edilecek hususlar, yürütülen işlemlere göre başlıklar
halinde aşağıda açıklanmıştır.
Tahsis İşlemleri :


Özelliği itibariyle belirli kamu kurum ve kuruluşlarının kullanabileceği eşyanın ilgili
kamu kurum ve kuruluşları ile özel kanunla kurulmuş vakıf ve derneklere bedelsiz olarak
tahsisine ilişkin taleplerin Bakanlıkça değerlendirileceği, teslimi yapanların, eşyanın
cins, miktar ve bedelini gösteren teslime ilişkin belgenin bir örneğini işletme
müdürlüğüne bir örneğini de ilgili kuruluşa göndereceği, tahsis edilen eşyanın otuz iş
günü içinde teslim alınmasının zorunlu olduğu, süresi içinde teslim alınmayan eşyanın
tahsis kararının iptal edileceği,
Tasfiyeye tabi tutulan her türlü eşyanın, gümrük hizmetlerinin geliştirilmesi, kaçakçılıkla
etkin mücadele, tasfiyenin hızlandırılması ve diğer sebeplerle ihtiyaç duyulması halinde
Bakanlığa bedelsiz olarak tahsis edilebileceği,

Tasfiyeye tabi tutulan her türlü eşya, tabii afet, bulaşıcı hastalık ve benzeri olağanüstü
durumlarda ilgili idare, kurum veya yetkili birimlere bedelsiz olarak tahsis edilebileceği,

5607 sayılı Kanun kapsamında tasfiyelik hale gelen eşyanın, mahkemesince verilen
müsadere kararı kesinleşmedikçe tahsis edilemeyeceği,
hükümlerinin uygulamasına bakılır.
Özel Yolla Tasfiye İşlemleri :
Özel yolla tasfiye işlemlerinin teftişinde, aşağıdaki Tasfiye Yönetmeliğinin 59 uncu maddesi
hükümlerine ve 03.09.2013 tarih ve 90775779 – 010.07/ 2269 sayılı “Tasfiye İşlemleri” konulu
tasarruflu yazının “3) Hurda Ve/Veya Hasarlı Eşya/Araçlar Hakkında Yapılacak İşlemler” ve
“9) Tahsis, Özel Yolla Tasfiye, Bekletilmeyecek Eşyanın Tasfiyesi” bölümünde yer alan
hususlar yönünden teftiş yapılır.
Tasfiye Yönetmeliğinin 59 uncu Maddesi Hükümlerine Göre Bakılacak Hususlar:
1. Tasfiyelik hale gelen eşyanın, 38 inci maddenin ikinci fıkrasının (f) bendi kapsamında veya
gümrüklenmiş değerinin yüzde yetmiş beşi üzerinden kamu kurum ve kuruluşları ile özel
kanunla kurulmuş vakıf ve derneklere satılabileceği, kamu kurum ve kuruluşları ile özel kanunla
-74-
TEFTİŞ REHBERİ
kurulmuş vakıf ve derneklerin satın alma taleplerinin Bakanlıkça değerlendirileceği, bu yolla
satılan eşyanın teslim alınmaması halinde eşyanın diğer yollarla tasfiye edileceği,
2. Tasfiyeye tabi tutulan her türlü eşyadan;

Mer’i mevzuatla getirilen düzenlemelere uymak maksadıyla belli kişi ve kuruluşlara
satılması gereken eşyanın, ilgili kişi ve kuruluşlara ihaleyle satılabileceği gibi satışa
çıkarılmadan taraflarca belirlenecek bedelle,

Konteynerlerin, kamu kurum ve kuruluşlarına işletme müdürlüğünce belirlenecek
bedelle,

Kıymetli maden ve taşlar ile bunlardan yapılmış her türlü eşya ile mücevheratın,
Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğüne, Türkiye Cumhuriyet Merkez
Bankasına veya Mal Müdürlüklerine taraflarca belirlenecek bedelle,

Antika, müze ve sanat eşyasının, Kültür ve Turizm Bakanlığına taraflarca belirlenecek
bedelle veya bedelsiz,

Nesli tehlike altında olan yabani canlı hayvan ve bitkiler ile bunlara ait ölü örnekleri,
parçaları ve türevleri ve bunlardan ham veya işlenmiş olarak elde edilen ürünlerin, ticari
amaçla kullanılmaması şartıyla Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı ile Orman ve Su
İşleri Bakanlığına taraflarca belirlenecek bedelle veya bedelsiz,

Satışa çıkarılıp da satılamayan eşyanın kamu kurum ve kuruluşları ile özel kanunla
kurulmuş vakıf ve derneklere taraflarca belirlenecek bedelle veya bedelsiz,

Komisyonca hurda ve ilk madde haline geldiği tespit olunanların Makine ve Kimya
Endüstrisi Kurumuna taraflarca belirlenecek bedelle,

Ambalaj ve paletlerin, ihale yoluyla satılabileceği gibi talep edenlere işletme
müdürlüğünce belirlenecek bedelle,
verilebileceği,
3. Satışa çıkarılıp satılamayan ve diğer yollarla da tasfiyesi yapılamayan eşyanın, imha
edilmeden önce son kez olmak üzere pazarlık usulüyle satışa sunulabileceği, daha önceki
ihalelerde verilen teklif var ise en yüksek teklif verenler ile işletme müdürlüğünün bulunduğu
yerde eşyanın niteliği itibariyle faaliyette bulunan kişiler var ise pazarlık usulüyle satışa davet
edileceği,
Hükümlerinin uygulamasına bakılır.
İmha İşlemleri :
-75-
TEFTİŞ REHBERİ
1. Mahkemesince imhasına karar verilen eşyanın, ekonomik değerini yitiren eşyanın, sağlığa
zararlı olduğu anlaşılan eşyanın veya diğer yollarla tasfiye edilemeyen eşyanın imha edilerek
tasfiye edileceği, mahkemesince imhasına karar verilenler hariç diğer eşyanın imhasına
komisyonca karar verileceği,
2. İmha tutanakları ve bunlara ilişkin belgelerin, imhayı gerçekleştiren idarelerce saklanacağı,
3. Gümrük müdürlüğünün ve işletme müdürlüğünün denetimindeki yerlerde bulunan eşyanın
imhasının ilgili idareler tarafından yapılacağı, ancak, süresi içerisinde teslim alınmaması
nedeniyle imhalık hale gelen eşyanın işletme müdürlüklerince imha edileceği,
4. Depolanması amacıyla yediemine verilen eşyanın imhasının, eşyayı yediemine veren gümrük
idaresi tarafından yapılacağı,
5. Gümrük laboratuvar müdürlüklerinde bulunan eşyanın imhasının işletme müdürlüğünce
yapılacağı,
6. Eşyanın, nitelik ve özelliklerine göre, 09.08.1983 tarihli ve 2872 sayılı Çevre Kanunu ve bu
Kanuna dayanılarak yürürlüğe giren yönetmelik hükümleri çerçevesinde tamamen değersiz
veya kullanılamaz hale getirilerek imha edileceği,
7. İmhası öngörülen eşyanın cinsine göre teknik bilgi ve uzmanlık gerektirir bir durum görülürse
ilgili kamu kurum ve kuruluşlarına incelettirilerek alınacak rapora göre eşyanın durumunun
imha komisyonunca değerlendirileceği, eşyanın imhasında tüm maliyet unsurları göz önünde
bulundurularak, gerekmesi halinde Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca izin verilen kurum veya
kuruluşlarca imha yapılmasının sağlanacağı, analiz ücretinin tasfiyelik eşyanın 31 inci
maddeye göre hesaplanmış değerinin üzerinde olması veya eşyanın son kullanım tarihinin
dolmuş veya yakın zamanda dolacak olması halinde, analiz yaptırılmadan imha işleminin
gerçekleştirileceği ve bu hususun imha kararında belirtileceği,
8. Tasfiyelik hale gelmeden önce imhalık olduğu anlaşılan eşyanın imhasının Gümrük
Yönetmeliği hükümleri, tasfiyelik hale geldikten sonra imhalık duruma gelen eşyanın
imhasının ise Yönetmelik hükümleri çerçevesinde yapılacağı,
9. 4458 sayılı Kanunun 177 nci maddesinin birinci fıkrasının (m) bendi uyarınca, diğer
mevzuatla anılan Kanuna göre tasfiyesi öngörülen ancak imhalık olduğu tespit edilen eşyanın
teslim alınmayacağı, eşyanın imhasının, bulunduğu kurum veya mevzuatla yetkilendirilmiş
kurumca yapılacağı,
10. Eşyanın imhasının, komisyon başkanının nezaretinde gerçekleştirileceği, özellik arz etmesi
nedeniyle belli kurum ve kuruluşlarca imhası gereken eşyanın imhasının, imhayı yapacak
kurum ve kuruluşa teslim edilmek suretiyle yapılacağı,
11. 5607 sayılı Kanunun 16 ncı maddesi hükmü uyarınca tasfiyelik hale gelen ancak tahlil
sonuçlarına veya raporlarına göre imhası gereken eşyanın görüntülenmek, mümkün olması
halinde numune alınmak ve ayırt edici özellikleri ayrıntılı tespit edilmek suretiyle imha
edileceği, bekletilmeyecek eşyanın, anılan Kanun hükümlerindeki süre, usul ve esaslara göre
-76-
TEFTİŞ REHBERİ
soruşturma aşamasında hakim, kovuşturma aşamasında mahkemesince tasfiye kararı
verildikten sonra aynı usullerle imha edileceği,
12. İmhası gerçekleştirilen eşyanın kullanılamaz hale gelen ancak ekonomik değeri bulunan
ambalajı, şişesi gibi parçalarından insan ve çevre sağlığı açısından sakıncalı olmadığı
anlaşılanların, mevcut haliyle yeniden kullanımını engelleyecek tedbirlerin alınacağı,
13. Tespit ve tahakkuk belgesi itibariyle gümrüklenmiş değeri 100.000 TL’nin üzerindeki eşyanın
imhasından önce bölge müdürlüğünden onay alınacağı,
14. Eşyanın bulunduğu yerdeki durumu, nakliye aracına yüklenmesi, imha mahalline boşaltılması
ve imha aşamalarının video çekimleri yapılarak, imhayı yapan birim tarafından kaset, CD ve
bilgisayar gibi elektronik ortamda beş yıl süreyle muhafaza edileceği, imha sonucunda
düzenlenecek imha tutanaklarına her yıl itibariyle bir sıra numarası verilerek dosyasına
konulacağı,
15. İmha giderlerinin eşya sahibinden alınmasının esas olduğu, ancak, sahipsiz eşya ile sahibine
ulaşılamadığı veya imha giderlerinin eşya sahibince karşılanmadığı durumlarda, muhafaza
eden işletmenin eşya sahibine rücu etme hakkı saklı kalmak kaydıyla, giderlerin işletmeci
tarafından karşılanacağı, imhanın ivedilikle yapılmasının gerekmesi ve benzeri durumlarda
döner sermaye bütçesinden karşılanan imha giderlerinin eşya sahibi veya işletmeciden tahsili
için gerekli işlemlere derhal başlanacağı,
16. Kaçak eşya ile işletme müdürlüklerine ait tasfiye ambarlarındaki eşyanın imha giderlerinin
döner sermaye bütçesinden karşılanacağı,
17. Eşyanın cinsi, nevi, markası ve ebatı ile üzerinde tahlil, inceleme veya keşif yapılabilmesini
teminen yeteri kadar numune alınacağı ve numune alma tutanağına bağlanarak mühürlenmiş
kap içerisine konulacağı, kovuşturma sonrasında verilen esasa ilişkin kararın kesinleşmesini
müteakip muhafaza eden birim tarafından numunenin imha edilerek tutanağa bağlanacağı,
hükümlerinin uygulamasına bakılır.
Bekletilmeyecek Eşyanın Tasfiye İşlemleri :
(T.Y. Md.60)
Kaçak eşya dahil olmak üzere bekletilmeyecek eşyanın, Tasfiye Yönetmeliğinin ihale yoluyla
satışı düzenleyen beşinci bölümde yer alan usullerle veya kamu kurum ve kuruluşları ile özel
kanunla kurulmuş vakıf ve derneklere taraflarca belirlenecek bedel üzerinden satılarak tasfiye
edilip edilmediği, bu yolla tasfiye edilemeyen eşyanın, kamu kurum ve kuruluşları ile özel
kanunla kurulmuş vakıf ve derneklere bedelsiz verilebilir hükmünün uygulanıp uygulanmadığı
hususlarına bakılır.
Yeniden İhraç Amaçlı Teslim İşlemleri :
(T.Y. Md. 56)
-77-
TEFTİŞ REHBERİ
1. İthalatı yasak veya kısıtlamaya tabi eşyanın sadece yeniden ihraç amacıyla satılacağı, eşyanın
yeniden ihraç amaçlı olarak ihale yoluyla satışa sunulmasında Yönetmeliğin beşinci bölümde
belirtilen hükümlerin uygulanacağı,
2. Eşyanın mülkiyetine sahip olduğunu ispatlayan yurtiçindeki alıcısı veya yurtdışındaki sahibi
veya bunların temsilcisinin, ihale ilanının yayımlandığı, perakende satış kararının alındığı veya
diğer tasfiye yollarına göre yapılan tasfiyede onay tarihine kadar gümrük müdürlüğüne
başvurarak söz konusu eşyanın yeniden ihraç amacıyla kendisine teslimini isteyebileceği,
Hükümlerinin uygulamasına bakılır.
Özellik Arz eden Eşya İşlemleri :
(T.Y. Md. 57)
1. Bakanlıkça belirlenecek eşyanın yeniden ihraç amacıyla satılabileceği, eşyanın yeniden ihraç
amaçlı olarak ihale yoluyla satışa sunulmasında Yönetmeliğin beşinci bölümünde belirtilen
hükümlerin uygulanacağı,
2. 4458 sayılı Kanunun 56 ncı maddesi çerçevesinde yurda ithali mümkün bulunmayan eşyanın,
yeniden ihraç amaçlı teslim suretiyle tasfiye edilebileceği,
3. Serbest bölge adresli firma adına gelen eşyanın, üçüncü ülkeye transit edilmesi şartıyla
yeniden ihraç amaçlı teslim suretiyle serbest bölgeye gönderilebileceği,
4. "Özel Kullanıma Mahsus Kara Taşıtları" kapsamında veya yolcu beraberinde veya geçici
olarak veya ATA Karnesi kapsamında getirilip de sahibi yurtdışında ikamet eden ve tasfiyelik
hale gelen taşıt ve eşya için de sahibince talep edilmesi halinde yeniden ihraç amaçlı teslim
yapılabileceği,
5. Yönetmeliğin 65 inci maddesi uyarınca bir gümrük rejimine tabi tutulmak üzere CIF değerinin
yüzde biri oranındaki tutarın tahsil edilmesinden sonra ithalinin yasak veya kısıtlamaya tabi
olduğunun anlaşılması ve eşya sahibi tarafından talep edilmesi halinde birinci fıkra hükmü
çerçevesinde eşyanın, CIF değerinin yüzde biri oranındaki miktar ikinci kez tahsil edilmeden
yeniden ihraç amaçlı tesliminin yapılabileceği,
Hükümlerinin uygulamasına bakılır.
Kaçak Canlı Hayvan ve Hayvansal Ürünlerin Tasfiyesi :
Kaçak veya kaçak zannı ile yakalanan canlı hayvan veya hayvansal ürünlerin tasfiyesinde, Genel
Müdürlüğün 23.02.2012 tarihli ve 2012/2 sayılı Genelgesinde yer alan;
1- Kaçak veya kaçak zannıyla yakalanan canlı hayvan veya hayvansal ürünler, el koyan
birimlerce 5607 Sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanununa Göre El Konulan Miktar Bakımından
Fazla veya Özel Tesis Tertibatı Gerektiren Eşyanın Teslimi ve Saklanmasına İlişkin Usul ve
Esaslar Hakkında Tebliğ'in “Eşyanın Teslimi” başlıklı 6 ncı maddesinin birinci fıkrası, aynı
fıkranın (e) ve (ğ) bentleri hükmü uyarınca; gıda maddeleri, hayvansal ürünler ve su ürünleri
-78-
TEFTİŞ REHBERİ
Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığının ilgili birimlerine, uygun tesise sahip kamu kurum ve
kuruluşlarına; canlı hayvanlar Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığına bağlı tarım işletmeleri,
mandıra ve haralar ile uygun tesislere sahip kamu kurum ve kuruluşlarına, bunun mümkün
olmaması halinde aynı maddenin ikinci fıkrası hükmü uyarınca eşyanın özellik ve miktarına göre
mahallin en büyük mülki amirinin onayı ile fiziki depoları uygun olan kamu kurum ve
kuruluşlarına teslim edileceği, ancak bu yerlere teslimin hiçbir şekilde mümkün olmaması
halinde yed-i emine teslim edileceği,
2- Gümrük idaresince ilgili mahkemeden 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu'nun 16 ncı
maddesi hükmü uyarınca eşyanın tasfiyesi yönünde karar alınması yönünde talepte bulunulması
ve tasfiye şeklinin belirlenebilmesi amacıyla İl/İlçe Gıda, Tarım ve Hayvancılık
Müdürlüklerince canlı hayvan veya hayvansal ürünün sağlık koşulları, çabuk bozulma tehlikesi,
muhafazasının güç ve külfetli olması gibi nedenlerle bekletilemeyecek olduğunu açıklayan
ayrıntılı rapor/uygunluk veya uygunsuzluk yazısının ivedilikle Gümrük İdaresine gönderileceği,
3- Gümrük İdaresince, ilgili mahkemeden tasfiye kararı alındıktan sonra bilirkişi raporuna göre
insan tüketimine uygun olan hayvansal ürünlerin tasfiye idaresince derhal satışı suretiyle tasfiye
edileceği, kaçak olarak yurda girdiği tespit edilen canlı sığır cinsi hayvanlar ile koyun ve keçi
türü hayvanların 5996 sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu'nun 41
inci maddesinin birinci fıkrası (ı) bendi hükmü uyarınca İl/İlçe Gıda, Tarım ve Hayvancılık
Müdürlüklerince kesimi yaptırılarak muhafaza edileceği ve tasfiye edilmesi için Gümrük
İdaresine bilgi verileceği,
4- 5607 sayılı Kanun'un 16 ncı maddesinin ikinci fıkrası uyarınca, tasfiye idaresince satılarak
tasfiye edilen bu ürünlerin satış bedelinin emanet hesabına alınacağı, yargılama sonucuna göre
ilgilisine iadesine karar verilmesi halinde, satış bedeli, satış tarihinden iade tarihine kadar geçen
süre için yasal faizi ile birlikte hak sahibine ödeneceği,
5- Tasfiye idaresince bir kez satışa sunulan ancak satılamayan ürünlerin uyuşulacak bedelle
kamu kurum ve kuruluşlarına veya özel kanunla kurulmuş vakıf ve derneklere verilebileceği,
Hükümlerinin uygulamasına bakılır.
Tasfiye Edilecek Eşyanın Uygunluk Belgeleri :
03.09.2013 tarih ve 90775779 – 010.07/ 2269 sayılı “Tasfiye İşlemleri” konulu tasarruflu yazının
“7.Uygunluk Belgeler” i ve “8. Çay Tasfiyesi” bölümlerinde yer alan aşağıdaki hususlara uyulup
uyulmadığına, belirlenen usullerin dışına çıkılıp çıkılmadığına bakılır.
Uygunluk Belgeleri:
a) Ortak hükümler:
1- Eşyanın, tespit ve tahakkuk belgesinde yer verilen ve insan, hayvan, bitki, çevre sağlığı ile
güvenlik yönünden yurda girişinde bir sakınca olmadığı hususunda alınması gerektiği belirtilen
izinler/uygunluk yazılarının ilgili kurumlardan alınmasını müteakip eşyanın satışa sunulup
sunulmadığı, eşya için daha önce ilgilisince alınmış izinler/uygunluk-uygunsuzluk yazıları varsa
-79-
TEFTİŞ REHBERİ
bu izinler/uygunluk-uygunsuzluk yazılarının tespit ve tahakkuk belgesinde belirtilerek anılan
belgeyle birlikte tasfiye işletme/perakende satış müdürlüklerine gönderilip gönderilmediği,
2- Aksine bir düzenleme olmadığı müddetçe;
i) "CE" işareti taşıyan eşyanın tasfiyesinde bir sakınca bulunmadığı, ancak, eşya
üzerindeki "CE" işaretinin şüphe uyandırması durumunda eşya satışa sunulmadan önce ilgili
kurumdan izin/uygunluk yazısı alınması gerekmediği,
ii) İlgili mevzuatı gereği üzerinde “CE” işareti bulunması gereken ancak üzerinde "CE"
işareti bulunmayan eşya ile gümrük müdürlüklerince ilgili kurumlarca yurda girişine izin
verilmediği bildirilen/uygunsuzluk yazısı gönderilen eşyanın yeniden ihraç amacıyla satış veya
imha suretiyle tasfiye edilmesi gerektiği,
iii) Daha önce piyasaya arz edildiği anlaşılan eşyanın (Örneğin; yolcu eşyası, kullanılmış
eşya, serbest dolaşımda bulunan eşya v.b.) tasfiyesinde bir sakınca bulunmadığı,
şeklindeki hükümlere uyulup uyulmadığı,
b) Oyuncaklar, üzerinde "CE" işareti olsa bile, mezkur eşyanın piyasa gözetim ve denetiminden
sorumlu olan kurumdan eşyanın yurt içine sokulmasında sağlık yönünden bir sakınca olmadığına
ilişkin izin/yazı alınmasını müteakip eşyanın tasfiyesinin yapılıp yapılmadığı, ilgili kurumdan
görüş istenirken bu tür eşya bir grup haline getirilerek yeterli miktarda numune alınmasının
sağlanıp sağlanmadığı,
c) Tıbbi cihazlar/optik cihazlar, üzerinde "CE" işareti olsa bile, eşyanın piyasa gözetim ve
denetiminden sorumlu olan kurumdan eşyanın satışa sunulmasında sağlık yönünden bir sakınca
olmadığına ilişkin izin/yazı alınmasını müteakip satışın yapılıp yapılmadığı,
ç) Sağlık Bakanlığının özel iznine tabi madde ve müstahzarların, Kontrole Tabi Kimyasal
Maddeler Hakkında Yönetmelik hükümleri gereğince anılan Bakanlıktan izin/uygunluk yazısı
alındıktan sonra tasfiye edilip edilmediği, söz konusu eşyanın tasfiyesinde bahse konu maddeler
için sahip olunması gerekli olan belgeler adı geçen Bakanlıkça belirlenecek olup bu hususun
satış şartnamesi eki listenin özel hükümler bölümünde belirtilip belirtilmediği,
Şeker Tasfiyesinde;
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı birimlerinden tüketime uygun olup olmadığı yönünde
görüş istenip istenmediği,
Çay Tasfiyesinde;
1- 4458 sayılı Kanun çerçevesinde tasfiyelik hale gelen ve tüketime uygun olan çayın, insani
yardım faaliyetlerinde kullanılmak üzere ilgili kurumlara tahsisi veya iç piyasaya girmesini
engellemek amacıyla yeniden ihraç şartıyla satılarak tasfiye edilip edilmediği,
2- 5607 sayılı Kanun kapsamında tasfiyelik hale gelen ve tüketime uygun olan çayın yeniden
ihraç şartıyla satılarak tasfiye edilip edilmediği,
-80-
TEFTİŞ REHBERİ
Hususlarının uygulamasına bakılır.
Geçici Depolama Yerleri ve Antrepolar:
Geçici Depolama Yerine Eşya Alınması:
(T.Y. Md.4)
Eşyanın geçici depolama yerine alınmasının. 07.10.2009 tarihli ve 27369 sayılı mükerrer Resmi
Gazete’e yayımlanan Gümrük Yönetmeliği hükümlerine göre yapılıp yapılmadığı, eşyanın,
işletme müdürlüklerine ait geçici depolama yerlerine, dış görünümleri, kap adetleri ve
ambalajları itibariyle teslim alınıp alınmadığı hususları kontrol edilir.
Geçici Depolama Yerinden Eşya Çıkarılması :
(T.Y. Md.5)
1. Gümrük işlemlerinin tamamlandığına veya çıkışına izin verildiğine ilişkin belgenin bir
örneğinin alınmasını müteakip teslim alındığı şekliyle eşyanın çıkışının sağlanıp sağlanmadığı,
2. Gümrük veya işletme müdürlüğü memurlarınca imzalanan çıkış kontrol fişinin, eşyayı teslim
alan kişiye imzalattırıldıktan sonra fişin bir nüshasının eşyayı teslim alana verilip verilmediği,
bir nüshasının dosyasında saklanıp saklanmadığı,
3. Geçici depolama yerine boşaltılan ihraç eşyasının çıkışında da bu hükümlerin uygulanıp
uygulanmadığı,
hususları kontrol edilir.
Stok Kayıtları :
(T.Y. Md.6)
1. Geçici depolama yerlerine alınan ve buradan çıkan eşyanın, “Geçici Depolama Yeri Eşya
Defteri”ne kaydedileceği, ihraç eşyasının geçici depolama yerlerine konulması halinde eşyanın
statüsü kısmına “İHRACAT” ifadesinin düşüleceği, Bu defterde;








Giriş sıra numarası, tarihi,
Özet beyan veya özet beyan aranmadığı hallerde ilgili belgenin tescil numarası veya
transit beyannamesi yada yerine geçen belgelerin tescil numarası,
Taşıt aracının adı, cinsi, sefer, vagon veya plaka numarası, acentası, kaptanı, sahibi veya
sürücüsü,
Kapların sayısı, cinsi, markası, numarası; araçlarda, modeli, seri numarası, şase
numarası,
Eşyanın cinsi, brüt ağırlığı, ağırlık birimi,
Çıkış sıra numarası, tarihi,
Eşya sahibi,
Bulunduğu yer ve bölüm,
-81-
TEFTİŞ REHBERİ

Eşyanın geçici depolama yerinden çıkışını sağlayan belgenin tarih ve sayısı,
gibi bilgilerin yer alacağı,
2. Eşyanın geçici çıkarılmasına ve ortak depolanmasına dair bilgilerin de stok kayıtlarında
gösterileceği,
hükümlerinin uygulamasına bakılır.
Antrepoya Eşya Alınması ve Çıkarılması :
(T.Y. Md.7)
1. Eşyanın antrepoya alınmasının Gümrük Yönetmeliği hükümlerine göre yapılıp yapılmadığı,
gümrük ve işletme müdürlüğü memurlarınıın, antrepo beyannamesi ve eki belgelerle
karşılaştırarak eşyayı antrepoya alıp almadığı, antrepo giriş işlemlerini onaylayıp onaylamadığı,
2. Gümrük işlemlerinin tamamlandığına veya çıkışına izin verildiğine ilişkin belgenin bir
örneğinin alınmasını müteakip eşyanın çıkışının sağlanıp sağlanmadığı,
hususları kontrol edilir.
Yolcu Beraberi Eşya Ambarına Eşya Alınması ve Çıkarılması :
(T.Y. Md.8)
Gümrük idaresinin resmi mührünü taşıyan alındı makbuzuna istinaden elektronik ortamda
tutulan kayıtta yolcunun adı ve soyadı ile kendisine verilen alındı makbuzunun numarası, teslim
alınan eşyanın her birinin adeti, markası, ağırlığı, modeli, seri numarası, IMEI numarası, tipi,
hasar durumu, kutudaki eşya adedi gibi tüm ayırt edici özelliklerinin belirtilerek eşyanın ambara
alınıp alınmadığı veya ambardan çıkışının yapılıp yapılmadığı hususları kontrol edilir.
Kaçak Zannı İle El Konulan Eşyanın Konulduğu Yerlerin Teftişi :
Kaçakçılığın men, takip ve tahkiki ile mükellef olanlar tarafından kaçakçılık mevzuatı uyarınca
kaçak zannı ile el konulan eşya, Tasfiye İşletme Müdürlüklerine ait kaçak eşya ambarlarına
konulur. Kaçak eşya ambarı bulunmayan yerlerde genel antrepo, geçici depolama yerleri veya
gümrük idaresince uygun görülen yerlere konulur.
Kullanılan Defter Ve Belgeler
1. Olay Zabıt Varakası
Kaçakçılığın men ve takip ve tahkiki ile mükellef olanlar tarafından el konulan kaçakçılık
olaylarını tespit ve yapılacak adli takibata mesnet teşkil etmek üzere olay yerinde tutulan ve aksi
sabit oluncaya kadar muteber kabul edilen bir belgedir.
2. Kaçak Eşya Teslim Tutanağı
Kaçak eşya ambarına getirilen eşyanın teslim alınması ve teslim edilerek ambardan
çıkartılmasında düzenlenen tutanaktır. Şekli, Yönetmeliğe 5 No.lu ek olarak belirlenmiştir.
-82-
TEFTİŞ REHBERİ
3- Kaçak Eşya Ambarı Kayıt Defteri
Kaçak eşya ambarına alınan ve buralardan çıkarılan eşyanın kaydolunduğu defterdir. Şekli,
Yönetmeliğe 8-B No.lu ek olarak belirlenmiştir.
4. Kaçak Araç Ambarı Kayıt Defteri
Kaçak araç ambarına alınan ve buralardan çıkarılan araçların kaydolunduğu defterdir. Şekli,
Yönetmeliğe 8-A No.lu ek olarak belirlenmiştir.
5. Diğer Belgeler
Sayılan belgelerden başka, mahkeme sonunda beraat edilmesi ya da idari inceleme ve soruşturma
sonunda suç unsuru bulunmaması nedeniyle sahibine iade edilen eşyayla ilgili mahkeme ilamları
ve/veya resmi yazılar; imha edilen kaçak eşyayla ilgili imha kararı ve imha tutanakları; başka bir
gümrüğe ait kaçak eşya antreposuna nakledilen eşya için düzenlenen belgeler; eşyanın resmi
daire, müessese veya derneklere tahsis edilmesi nedeniyle tahsis yerine posta ile gönderilen eşya
için posta kağıdı, diğer yollarla gönderilen eşya için sevk belgeleri de kullanılır.
İşlemlerin Teftişi
Kaçak eşya ambarının teftişine sayımlarla başlanır. Sayımlarda idare tarafından ambarda
görevlendirilen memurun bulunması gerekir. Sayımlara başlamadan önce ambar kapısındaki
kilitlerin takılı olup olmadığı, kurşun mühürlerin sağlam olup olmadığı kontrol edilir. Sayımlar
“Kaçak Eşya Ambarı Kayıt Defteri” kayıtları esas alınarak yoklama olarak yapılır. Gerek
görülürse ya da işlemlerin az olması buna imkan veriyorsa tarama olarak da sayım yapılabilir.
Yapılan sayım sonucunda sayım sonuçlarını gösteren “Kaçak Eşya Ambarı Sayım Tutanağı”
tanzim edilir. Düzenlenen tutanağın yeterli sayıda olması gerekir. Tutanağa defter kayıtlarına
göre bulunması gereken eşya ile sayım neticesinde bulunan eşya, varsa eksik ve/veya fazlalıklar
kaydedilir ve yeteri kadar sayıda düzenlenen tutanak sayımda hazır bulunanlarla birlikte
imzalanır. Sayım sonucunda defter kayıtlarına göre aykırılık tespit edilirse kayda esas belgelere
inilerek kaçak eşya ambarındaki eşyanın tam tespiti yoluna gidilebilir ve duruma göre ambarda
görevli memurlar hakkında soruşturma açılabilir. Sayım sonuçları bu servisle ilgili olarak
düzenlenen Cevaplı Raporda belirtilir ve tutanakların asıl nüshaları rapora eklenir. Kaçak Eşya
Ambarı Sayım Tutanağı örneği Ek:6’da yer almaktadır.
Kaçak eşya ambarının teftişi esnasında;
1. 5607 sayılı Kanun kapsamında kaçak zannıyla el konulan eşya veya alıkonulan araç, teslim
eden birimin yazısı ve eki tutanaktaki bilgilerle karşılaştırılarak “Kaçak Eşya Teslim
Tutanağı” veya “Araç Tespit ve Teslim Tesellüm Tutanağı” düzenlenerek teslim alınıp
alınmadığı, teslim alınan eşya veya aracın teslim belgeleri, teslim alınmaya dair ilgili birimin
talep yazısı ve eki belgelerin örneği ile birlikte ilgili gümrük müdürlüğüne gönderilip
gönderilmediği (T.Y. Md.10/1),
2. Kaçak eşya teslim tutanağında eşyanın her birinin adedi, markası, modeli, tipi, seri numarası,
IMEI numarası, ağırlığı, hasar durumu, kutudaki eşya adedi gibi tüm ayırt edici özelliklerinin
belirtilip belirtilmediği, Tutanağın, eşyayı teslim alan memur ile eşyayı teslim eden görevli
-83-
TEFTİŞ REHBERİ
ve varsa eşya sahibi tarafından imzalanıp imzalanmadığı, birer nüshasının imzalayanlara
verilip verilmediği, aslının dosyasında saklanıp saklanmadığı, (T.Y. Md.10/2),
3. Kaçak zannı ile yakalanan eşyaya ilişkin tutanaktaki bilgiler ile kaçak eşya ambarına getirilen
eşya arasında farklılık olması durumunda, teslim tutanağına buna ilişkin şerh düşülerek teslim
alınıp alınmadığı, bu durumun, eşyayı getiren görevlinin kurumuna ve ilgili gümrük
müdürlüğüne ayrıca yazı ile bildirilip bildirilmediği, kaçak eşya teslim tutanağının eşyayı
getiren görevli tarafından imzalanmaması halinde eşyanın teslim alınmaması gerektiğinden
bu hususa riayet edilip edilmediği (T.Y. Md.10/3),
4. Kaçak eşya ambarına alınan eşyanın, teslim tutanağındaki bilgilere uygun olarak ilgili deftere
kaydedilip kaydedilmediği, her yılbaşından itibaren birden başlayarak her kaçak olayına bir
giriş sıra numarası verilerek ve o olaya ait eşya, kalemler itibariyle aynı giriş numarasına alt
sıra numarası verilmek suretiyle kaydedilip kaydedilmediği (T.Y. Md.10/4),
5. Bir olaya ait kaçak zannı ile el konulan eşya veya alıkonulan araç başka olaylara ait eşya veya
araçla karışmayacak ve birbirine zarar vermeyecek şekilde, üzerlerine defter sıra numaraları
ve eşya sahiplerinin adı ve soyadı yazılı etiketler konulmak suretiyle muhafaza edilip
edilmediği (T.Y. Md.10/5),
6. Kaçak eşya ambarına sadece 5607 sayılı Kanun kapsamında kaçak zannı ile el konulan eşya
ile alıkonulan araç teslim alınıp alınmadığı, ambardaki diğer eşyanın, ambarda yeterli alan
olması ve bölge müdürlüğünce uygun bulunması halinde buraya konulabileceği yönündeki
kurala uyulup uyulmadığı (T.Y. Md. 10/6),
7. Kaçak zannı ile el konulan eşya veya alıkonulan aracın, kaçak eşya ambarlarına, yoksa
sırasıyla genel antrepo, geçici depolama yeri veya gümrük idaresince uygun bulunan yerlere
konulup konulmadığı (T.Y. Md. 10/7),
8. 607 sayılı Kanunun 16 ncı maddesinin birinci fıkrasında belirtilen eşya ambara alındığında,
soruşturma aşamasında hakim, kovuşturma aşamasında mahkeme tarafından tasfiye kararı
alınmasını teminen durumun ilgili gümrük müdürlüğüne bildirilip bildirilmediği, alınan
mahkeme kararlarının, müdahil idareler tarafından derhal tasfiye işletme müdürlüğüne
gönderilip gönderilmediği (T.Y. Md. 12/1),
9. Kaçak eşya ambarına alınan eşya ile ilgili el koyma tarihi, varsa dava dosya numarası,
mahkemesinden tasfiye kararı alınıp alınmadığının ilgili gümrük müdürlüğünden araştırılıp
araştırılmadığı, işletme müdürlüklerince muhafaza edilen kaçak eşya naklinde kullanılan
taşıtların ambara alınış tarihinden itibaren otuz günü takip eden on gün içerisinde işletme
müdürlüğünce gümrük müdürlüğünden tespit ve tahakkuk belgesinin düzenlenerek
gönderilmesinin talep edilip edilmediği, diğer eşya için ise ambara alınış tarihinden itibaren
altı ay içerisinde herhangi bir kararın ve tespit ve tahakkuk belgesinin gelmemesi halinde,
yukarıdaki işlemlerin yapılıp yapılmadığı (T.Y. Md. 12/2),
10. Numune alınması, bilirkişi incelemesi ve benzeri nedenlerle kaçak eşya ambarlarından geçici
çıkarılacak eşya için gümrük veya işletme müdürlüğü memurlarınca tutanak düzenlenip
düzenlenmediği, durumun, ilgili defterin açıklama bölümüne kaydedilip kaydedilmediği, adli
-84-
TEFTİŞ REHBERİ
makamlar tarafından yapılan keşiflere ilişkin düzenlenen tutanağın bir örneğinin gümrük
idaresince alınıp alınmadığı (T.Y. Md. 12/3),
11. Kaçak eşya ambarına getirilen hasarlı eşyanın durumunun, kaçak eşya teslim tutanağı ile ilgili
deftere ayrıntılı olarak yazılıp yazılmadığı ve diğer eşyaya zarar vermeyecek şekilde
muhafaza edilip edilmediği (T.Y. Md. 13/1),
12. Ambara alındıktan sonra hasara uğrayan eşyanın durumunun tutanakla tespit edilerek gümrük
veya işletme müdürlüğüne bildirilip bildirilmediği, ambarda hasarlı hale gelen eşyanın, diğer
eşyaya zarar vermeyecek şekilde muhafaza edilip edilmediği, ilgili idarece yapılacak
inceleme sonucunda eşyanın hasara uğramasında kasıt, kusur veya ihmali olduğu anlaşılan
görevliler hakkında gerekli yasal işlemlerin yapılıp yapılmadığı (T.Y. Md. 13/2),
13. Mahkemece iadesine karar verilen elkonulan eşya veya alıkonulan taşıtın, müdahil idarenin
bildirimi üzerine eşya sahibi veya temsilcisine teslim edilerek ilgili defterde çıkış kaydı
yapılıp yapılmadığı (T.Y. Md. 14/1),
14. Elkonulan eşyanın mahkemesince sahibine iadesine karar verilmesi halinde, gümrük
müdürlüğünce eşyanın otuz gün içerisinde teslim alınması için ilgilisine tebligat yapılması,
bu süre içerisinde teslim alınmayan eşyanın 4458 sayılı Kanunun 177 nci maddesi uyarınca
tasfiyesinin yapılması için işletme müdürlüğüne bilgi verilmesi gerektiğinden bu hususa
riayet edilip edilmediği (T.Y. Md. 14/2),
15. Mahkemece müsaderesi yönünde karar verilen eşyanın, tespit ve tahakkuk belgesi
düzenlenmesini müteakip teslim tesellüm belgesiyle tasfiye ambarına teslim edilerek ilgili
deftere kaydedilip kaydedilmediği (T.Y. Md. 14/3),
16. 14 ve 15 inci maddede belirtilen eşya, idare amirince uygun bulunması halinde bulunduğu
yerde tasfiye edilebilir. İmhalık hale gelenlerin ise tasfiye ambarına alınmadan imhası
gerektiğinden bu hususa riayet edilip edilmediği (T.Y. Md. 14/4),
17. Tasfiyeye tabi tutulup satılan eşyanın alıcısına teslim edilerek ilgili deftere çıkış kaydı yapılıp
yapılmadığı (T.Y. Md. 14/5),
Hususları kontrol edilir.
Yukarıda belirtilen hususlar dışında ayrıca, 5607 Sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanununa Göre
El konulan Eşya ve Alıkonulan Taşıtlara İlişkin Uygulama Yönetmeliği hükümlerine göre;
1. Eşyanın Teslimi başlıklı Madde 5’te yer alan,
 Kaçak zannıyla elkonulan eşya ile alıkonulan taşıt en yakın gümrük idaresine, gümrük ve
işletme müdürlüğünün aynı yerde bulunması halinde bünyesinde kaçak eşya depolama yeri
bulunan idareye teslim edileceği, eşyanın muhafaza edileceği yere kadar yüklenmesi,
boşaltılması veya nakliyesi gibi hizmetlerin elkoyan/alıkoyan birimlerce sağlanacağı,
-85-
TEFTİŞ REHBERİ
 Eşya veya taşıtın tesliminde miktarı, cinsi, markası, tipi, modeli, seri numarası gibi ayırt edici
özelliklerini belirten Yönetmelik ek-2’deki Kaçak Eşya Teslim Tutanağı veya Yönetmelik
ek-3’deki Taşıt Tespit ve Teslim-Tesellüm Tutanağı düzenleneceği,
 Aşağıda sayılan eşya ve taşıtların, elkoyan birimlerce doğrudan ilgili idareye teslim edileceği,
-
Deniz taşıtları; sahibi tarafından teslim alınmayan deniz taşıtları tasfiye edilinceye kadar
gümrük idaresince belirlenen liman başkanlıklarının gözetiminde en yakın liman
işletmesine,
-
Hava taşıtları; Devlet Hava Meydanları İşletmesi müdürlüklerine,
-
Nükleer madde ve radyoaktif maddeler, radyoaktif bulaşma bulunan maddeler ile nükleer
veya radyoaktif atık niteliği taşıyan maddeler ve nükleer çift kullanımlı madde, malzeme
ve ekipman; Türkiye Atom Enerjisi Kurumu tarafından yapılacak değerlendirme
sonucunda bu Kuruma veya bu Kurumun teknik, donanım ve yapısal inceleme ve
değerlendirmesi sonucunda uygun göreceği yerlere,
-
Kimyasal maddeler; Toprak Mahsulleri Ofisi Afyon Alkoloidleri Fabrikasına veya
kimyevi madde üretimi yapan kamu kurum ve kuruluşlarına,
-
İlaçlar ve sular; Sağlık Bakanlığının ilgili birimlerine veya benzer eşyanın üretimini
yapan kamu kurum ve kuruluşlarına,
-
Gıda maddeleri, hayvansal ürünler, su ürünleri ve canlı hayvanlar; Gıda, Tarım ve
Hayvancılık Bakanlığının ilgili birimlerine, uygun tesise sahip kamu kurum ve
kuruluşlarına,
-
Kıymetli maden ve taşlar ile Türk Lirası banknotlar, döviz, efektif, sahte paralar; Türkiye
Cumhuriyet Merkez Bankası şubelerine veya mal müdürlüklerine,
-
Kültür ve tabiat varlıkları; işlemleri tamamlandıktan sonra Kültür ve Turizm Bakanlığına
bağlı müzelere, müzesi olmayan illerde il kültür ve turizm müdürlüğü veya bağlı
birimleri aracılığıyla en yakın ilde bulunan müze müdürlüklerine,
-
Nesli tükenmekte olan canlı hayvan ve bitkiler; Orman ve Su İşleri Bakanlığının ilgili
birimlerine, hayvanat bahçelerine, botanik bahçelerine ve belediyelere,
-
05.12.1951 tarihli ve 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu kapsamında korunan
kitap, dergi, resim, tablo, kaset, CD, VCD, DVD gibi mevcut materyaller veya ileride
bulunacak teknik imkanlardan yararlanılarak üretilecek taşıyıcı materyallere tespit edilen
eser ve yapımlar; Kültür ve Turizm Bakanlığının ilgili birimleri veya anılan Bakanlıkça
uygun görülecek yerlere.
 Yukarıda sayılan yerlere teslimi mümkün olmayan eşya ve taşıtlar ile muhafazası özel tesis
ve tertibatı gerektiren veya gümrük idaresinin depolama kapasitesini aşan eşyanın,
büyükşehirler dahil ilçelerde kaymakam, illerde valinin onayı ile eşyanın özellik, miktar ve
-86-
TEFTİŞ REHBERİ
öncelik sırasına göre doğrudan ilgili idareye, fiziki depoları uygun olan kamu kurum ve
kuruluşları ile özel kişi ve kuruluşların depolarına, bunun mümkün olmaması halinde uygun
görülecek yerlere elkoyan birimlerce tutanakla teslim edileceği, ancak nükleer madde,
radyoaktif madde, radyoaktif bulaşma bulunan madde ile nükleer veya radyoaktif atık niteliği
taşıyan maddelerin özel kişi ve kuruluşların depolarında depolanamayacağı,
 Silah ve mühimmat ile uyuşturucu madde ve türevlerinin tesliminde ilgili mevzuat
çerçevesinde işlem yapılacağı,
 Yukarıdaki fıkralara göre teslimi mümkün olmayan eşyanın, yediemin olarak tesliminin
mümkün olduğu,
 Eşyanın, soruşturma ve kovuşturmanın yapılacağı yerin dışında muhafaza edilmesi halinde
tahlil, inceleme veya keşif yapılabilmesi için yeteri kadar numunenin el koyan idarece
alınarak en yakın gümrük müdürlüğüne gönderileceği ve bu durumun soruşturmayı yürüten
makama iletileceği,
 Teslim tutanağının bir örneğinin düzenlenme tarihini takip eden üç iş günü içinde ilgili
müdahil gümrük müdürlüğüne gönderileceği,
2. Eşyanın muhafazası başlıklı Madde 6’da yer alan,
 Elkonulan eşyanın veya alıkonulan taşıtın niteliğinin değişmesini, bozulmasını ve diğer eşya
ile karışmasını engelleyecek her türlü tedbir muhafaza edenlerce alınacağı,
 Elkonulan eşyayı veya alıkonulan taşıtı muhafaza eden kurum veya kişilerin, eşyanın
niteliğinden ve muhafazasından kaynaklanan normal fire (nükleer madde, radyoaktif madde,
radyoaktif bulaşma bulunan maddeler hariç) ile yetkili kuruluşlar tarafından alınacak
numuneler haricinde, eşyayı teslim aldıkları ayniyetine uygun şekilde ve miktarda teslim
etmek zorunda oldukları, bunlar dışındaki kayıp, hırsızlık, yangın, su baskını gibi benzeri
nedenlerden ötürü eşyanın niteliğinin değişmesi, bozulması, tamamen veya kısmen yok
olması halinde durumun, olayı kanıtlayıcı resmî belgelerle birlikte ilgili gümrük idaresine
bildirileceği, gümrük müdürlüğünce de soruşturma ve kovuşturmanın yapıldığı ilgili adli
birime bilgi verileceği,
şeklindeki hükümlerin uygulamasına bakılır.
3. Kaçak eşyanın teslim edileceği yerlerle ilgili olarak ayrıca, Tasfiye Yönetmeliğinin “Özellikli
kaçak eşyanın teslim edileceği yerler” başlıklı 11 inci maddesinde yer alan, muhafazası özel tesis
ve tertibatı gerektiren veya gümrük idaresinin depolama kapasitesini aşan eşyanın, özelliklerine
göre elkoyan birimlerce doğrudan ilgili idarelere, bunun mümkün olmaması halinde
büyükşehirler dahil ilçelerde kaymakam, illerde valinin uygun göreceği yerlere eşyanın miktarı,
cinsi, markası, tipi, modeli, seri numarası gibi ayırt edici özelliklerini gösterir teslim tutanağı
düzenlenerek ve eşyayı bulunduğu halde gösteren fotoğrafı eklenerek teslim edileceği, teslim
tutanağının bir örneğinin ilgili gümrük idaresine gönderileceği şeklindeki hükümlerin
uygulamasına bakılır.
-87-
TEFTİŞ REHBERİ
Tasfiye Ambarlarının Teftişi :
Gümrük Kanunu ve Kaçakçılıkla Mücadele Kanununa göre tasfiyelik hale gelen eşya, istisnalar
hariç, Tasfiye İşletme Müdürlükleri’ne ait tasfiye ambarlarına konulur. Tasfiyesi gerçekleştirilen
eşya buradan ilgilisine teslim edilir.
Kullanılan Defter ve Belgeler
1. Tasfiye Ambarı Kayıt Defteri (Araç)
Tasfiye ambarına alınan ve ambardan çıkan araçların kaydedildiği defterdir. Şekli, Tasfiye
Yönetmeliğine 12-A No.lu ek olarak belirlenmiştir.
2. Tasfiye Ambarı Kayıt Defteri (Eşya)
Tasfiye ambarına alınan ve ambardan çıkan eşyanın kaydedildiği defterdir. Şekli, Yönetmeliğe
12-B No.lu ek olarak belirlenmiştir.
İşlemlerin Teftişi
Tasfiye ambarının teftişine sayımlarla başlanır. Sayımlarda idare tarafından ambarda
görevlendirilen memurun bulunması gerekir. Sayımlara başlamadan önce ambar kapısındaki
kilitlerin takılı olup olmadığı, kurşun mühürlerin sağlam olup olmadığı kontrol edilir. Sayımlar,
eşya ve araç ambarı olmasına göre ilgili “Tasfiye Ambarı Kayıt Defteri” kayıtları esas alınarak
yoklama olarak yapılır. Gerek görülürse ya da işlemlerin az olması buna imkan veriyorsa tarama
olarak da sayım yapılabilir. Yapılan sayım sonucunda sayım sonuçlarını gösteren “Tasfiye
Ambarı Sayım Tutanağı” tanzim edilir. Düzenlenen tutanağın yeterli sayıda olması gerekir.
Tutanağa defter kayıtlarına göre bulunması gereken eşya ile sayım neticesinde bulunan eşya,
varsa eksik ve/veya fazlalıklar kaydedilir ve yeteri kadar sayıda düzenlenen tutanak sayımda
hazır bulunanlarla birlikte imzalanır. Sayım sonucunda defter kayıtlarına göre aykırılık tespit
edilirse kayda esas belgelere inilerek kaçak eşya ambarındaki eşyanın tam tespiti yoluna
gidilebilir ve duruma göre ambarda görevli memurlar hakkında soruşturma açılabilir. Sayım
sonuçları bu servisle ilgili olarak düzenlenen Cevaplı Raporda belirtilir ve tutanakların asıl
nüshaları rapora eklenir.
Tasfiye Ambarı Sayım Tutanağı örneği Ek:7’de yer almaktadır.
Tasfiye ambarının teftişi esnasında;
1. Tasfiyelik hale gelen eşyanın, tespit ve tahakkuk belgeleri beraberinde, teslim tesellüm belgesi
düzenlenerek tasfiye ambarına alınıp alınmadığı, belgede eşyanın, adedi, markası, ağırlığı,
modeli, seri numarası, IMEI numarası, tipi, hasar durumu, kutudaki adedi gibi tüm ayırt edici
özelliklerinin yer alıp almadığı, hasarlı eşyanın durumunun belge ve defterde ayrıca belirtilip
belirtilmediği (T.Y. Md. 15/1),
2. Teslim alınan eşyanın, teslim tesellüm belgesinde yer alan bilgilere göre ilgili deftere
kaydedilip kaydedilmediği (T.Y. Md. 15/2),
-88-
TEFTİŞ REHBERİ
3. Parlayıcı, patlayıcı, yanıcı ve yanmayı artırıcı eşya, korunmaları özel düzenek ve yapı
gerektiren eşya, bir arada bulundukları eşya için tehlike ve zarar doğurabilecek eşya ile imhalık
eşyanın, tasfiye ambarına alınmadan, bulunduğu yerde veya buna uygun yapılmış yerlere
alınarak tasfiye edilip edilmediği (T.Y. Md. 15/3),
4. Bu yerlerden eşya çıkarılması halinde, çıkış belgesi düzenlenerek ilgili deftere kaydedilip
kaydedilmediği ve eşyanın stoklardan düşümünün yapılıp yapılmadığı (T.Y. Md. 16/1),
5. Tahlil, ölçüm gibi sebeplerle ambardan çıkarılan eşya için de çıkış belgesi düzenlenerek,
defterin açıklama kısmına “geçici çıkış” ibaresi yazılıp eşyanın takibinin yapılıp yapılmadığı
(T.Y. Md. 16/2),
hususları kontrol edilir.
Ambarlarla İlgili Ortak Hükümler :
Ambarlarda Kullanılan Belgeler:
1. Eşya Teslim Tesellüm Belgesi
Tasfiye ambarına eşya teslim alınması ve teslim edilmesinde kullanılan belgedir. Şekli,
Yönetmeliğe 7 No.lu ek olarak belirlenmiştir.
2. Araç Tespit ve Teslim Tesellüm Tutanağı
Kaçak ve diğer ambarlara getirilen araçların teslim alınması ve teslim edilerek ambardan
çıkartılmasında düzenlenen tutanaktır. Şekli, Yönetmeliğe 6 No.lu ek olarak belirlenmiştir.
3. Numune Alma ve Analiz Tutanağı:
Ambarlardaki eşyadan analiz yapılmak üzere veya eşya imha edilecek ise bir örnek saklanması
amacıyla numune alınması durumunda düzenlenen belgedir. Şekli, Yönetmeliğe 11 No.lu ek
olarak belirlenmiştir.
4. Ambar Açma Kapama Tutanağı:
Ambarların, kapalı durumda iken olağanüstü durumlarda açılıp kapatılmasında bu tutanak
düzenlenir. Şekli, Yönetmeliğe 14 No.lu ek olarak belirlenmiştir.
5. Araç Saha Giriş Çıkış Formları:
Geçici depolama yerleri ve antrepolara giren ve çıkan araçların giriş ve çıkışlarında düzenlenen
belgeler olup şekli, Yönetmeliğe 16 No.lu ek olarak belirlenmiştir.
Araçlara İlişkin İşlemlerin Teftişi :
Araçlara ilişkin işlemlerin teftişinde yukarıdaki hususlar haricinde ayrıca;
1. Araçların, geçici bırakma, kaçak, tasfiyelik gibi kapsamına göre ayrı ambarlara alınıp
alınmadığı ve ilgili defterine kaydedilip kaydedilmediği, ambarlara alınan araçlar için tespit ve
teslim tesellüm tutanağı düzenlenerek belgenin bir örneğinin araç içerisinde veya üzerinde
görünür bir yere konulup konulmadığı (T.Y. Md.18/1),
-89-
TEFTİŞ REHBERİ
2. 4458 sayılı Kanun uyarınca geçici bırakılacak araçların, gümrük müdürlüğünce işletme
müdürlüğüne bildirilmesini müteakip, araçların, geçici terk dilekçesi ve mülkiyet belgesinin bir
örneği ile birlikte tespit ve teslim tesellüm tutanağı düzenlenerek teslim alınıp alınmadığı (T.Y.
Md.18/2),
3. 5607 sayılı Kanun kapsamında ambara getirilen araçlar için düzenlenen tespit ve teslim
tesellüm tutanağının, aracın zaptına ilişkin tutanaktaki bilgilerle karşılaştırılarak imzalanıp
imzalanmadığı, tutanağın bir örneği ile birlikte araca ilişkin trafik ve tescil belgelerinin ve
zaptetme tutanağının örneklerinin dosyasında muhafaza edilip edilmediği (T.Y. Md.18/3),
4. 4458 sayılı Kanun uyarınca gümrüğe terk edilen araçların, gümrük müdürlüğünce işletme
müdürlüğüne bildirilmesini müteakip, araçların, terk dilekçesi ve mülkiyet belgesinin bir örneği
ile birlikte tespit ve teslim tesellüm tutanağı düzenlenerek teslim alınıp alınmadığı (T.Y.
Md.18/4),
5. Ambarlarda bulunan araçlara ait elektronik beyin, radyo-teyp, cd, vcd, dvd, yol bilgisayarı
gibi araçtan ayrılabilen aksam ve parçaların, markası, modeli, tipi, seri numarasını içeren tutanak
düzenlenerek ayrı bir yerde muhafaza edilebilme imkanının kullanılmış olması halinde, aksam
ve parçanın üzerine hangi araca ait olduğunu gösteren birer etiket yapıştırılıp yapıştırılmadığı,
bu aksam ve parça için düzenlenecek tutanağın, ilgili araç tespit ve teslim tesellüm tutanakları
ile birlikte muhafaza edilip edilmediği ve tutanağın bir örneğinin araç içerisinde veya üzerinde
görünür bir yere konulup konulmadığı (T.Y. Md.18/5),
6. Tasfiyelik hale gelen araçlardan tahsisi veya satışı yapılanların, teslim tesellüm belgesi ile
teslim edilip edilmediği ve deftere kaydedilerek stoklardan düşümünün yapılıp yapılmadığı
(T.Y. Md.18/6),
hususları kontrol edilir.
Ambarların Teftişinde Dikkat Edilecek Diğer Hususlar :
Tasfiye İşletme Müdürlüklerine ait ambarlarda;
1. Her antrepo, geçici depolama yeri, yolcu beraberi, kaçak, tasfiye ve perakende ambarı ile satış
mağazası için idarelerde ayrı bir dosya açılıp açılmadığı, bu yerlerin özelliğine göre dosyada,
izin, açma ve işletme harç kayıtları, sayımlar ile yapılan yazışmalar ve benzeri belgeler muhafaza
edilip edilmediği (T.Y. Md.19/1),
2. İmhalık hale gelmiş eşyanın işletme müdürlüklerince teslim alınmayacağı hükmüne uyulup
uyulmadığı (T.Y. Md.30/11),
3. Tasfiyelik eşyanın, belgelerin geliş tarihinden itibaren otuz gün içinde işletme
müdürlüklerince teslim alınıp alınmadığı, taşınması güç, masraflı, hacimce büyük, ekonomik
olmayan, bekletilmeyecek veya özel tesis ve tertibat gerektiren eşyanın bulundukları yerde
tasfiye edilip edilmediği, yerinde tasfiye edilecek eşyanın altı ay içinde tasfiye edilip edilmediği,
-90-
TEFTİŞ REHBERİ
bu sürede tasfiye edilemeyenlerin fiziken mümkün olması halinde işletme müdürlüklerince
teslim alınıp alınmadığı (T.Y. Md.30/10),
1.
İşletme müdürlüklerine ait antrepo, geçici depolama yerleri ve yolcu beraberi eşya
ambarlarının İşletme müdürlüğünce kilit altında bulundurulup bulundurulmadığı (T.Y. Md.
20/1),
5. İşletme müdürlüğü bünyesinde bulunan, kaçak, tasfiye ve perakende ambarları ile satış
mağazalarının, bu yerlerden sorumlu memurlarca açılıp, kapatılıp ve kilit altına alınarak mühür
tatbik edilip edilmediği, anahtarların, dikişsiz bir torba içinde, mühürlenmiş olarak tutanakla
güvenlik görevlilerine teslim edilip edilmediği, güvenlik görevlilerinin kendilerine teslim edilen
anahtarları güvenliği sağlanmış kilitli yerde saklayıp saklamadıkları, sorumlu memur tarafından,
mesai başlangıcında torbadaki mühür kontrol edildikten sonra güvenlik görevlilerinden tutanakla
anahtarların alınıp alınmadığı, kapıdaki mühür de kontrol edilerek şüpheli bir durumun olmadığı
anlaşıldıktan sonra depolama yerlerinin açılıp açılmadığı, şüpheli bir durum olması halinde kapı
açılmaksızın ilgili amirlere haber verilip verilmediği, alınacak talimata göre işlem yapılıp
yapılmadığı (T.Y. Md. 20/2),
6. Zorunlu bir sebepten dolayı anahtarların kullanılmasına gerek duyulduğu takdirde durumun
gümrük veya işletme müdürlüğü memurlarınca bir tutanak ile tespit edilip edilmediği, tutanakta,
bu yerlerin açılmasına dair emri veren veya açılmasına gerek gören kişi ile emri uygulayan
kişinin adı soyadı, bu yerlerin açılmasından kapanmasına kadar cereyan eden olaylar, eşya
çıkarılması durumunda çıkarılan eşya, eşya konulduğu durumlarda konulan eşyanın tüm
özelliklerinin belirtilip belirtilmediği, tutanağın en kısa sürede gümrük idaresine verilip
verilmediği (T.Y. Md. 20/3),
7. Tüm bilgileri ihtiva etmek şartıyla elektronik ortamda tutulan kayıtların da defter hükmünde
olduğu hususu gözardı edilmeksizin, geçici depolama yeri, antrepo ve ambarlara her türlü
eşyanın alınması ve çıkartılması işlemlerinin, her yılbaşından itibaren birden başlayarak devam
eden sıra numarası verilmiş deftere kaydedilerek yapılıp yapılmadığı (T.Y. Md. 21/1),
8. Defterlerde yer alması gerektiği belirtilen bilgilerin, gümrük veya işletme müdürlüğü
memurlarınca, ilgili bölümlere eksiksiz olarak kaydedilip kaydedilmediği (T.Y. Md. 21/2),
9. Defter, eşyaya ilişkin belgeler ve bilgisayar kayıtlarının beş yıl süreyle muhafaza edilip
edilmediği, ihtilaf konusu olan işlere ait defter ve belgelerin ihtilafın çözümüne kadar saklanıp
saklanmadığı (T.Y. Md. 21/3),
10. Ambarlara alınan eşyanın, birbirine zarar vermeyecek ve karışmayacak şekilde raflara,
raflara sığmayanlar veya özelliğinden dolayı raflara yerleştirilemeyenlerin paletlerin üzerine
yerleştirilip yerleştirilmediği, raflarla paletlerin konulduğu yerlerin harf ve rakam verilmek
suretiyle numaralandırılıp numaralandırılmadığı, eşyanın konulduğu yerin defterde belirtilip
belirtilmediği, ayrıca üzerine, eşyaya ait bilgileri içeren etiketler yapıştırılıp yapıştırılmadığı
(T.Y. Md. 22/1),
11. Altın, gümüş ve platin gibi kıymetli madenler ve bunlardan yapılmış her türlü eşya ile
mücevherat, antika, müze ve sanat eşyası, idare amiri veya görevlendireceği bir personel ile
görevli memur ve teslim eden kişi tarafından geliş belgeleri ile karşılaştırıldıktan sonra cinsi,
-91-
TEFTİŞ REHBERİ
nevi, miktarı ve ayırt edici özelliklerini belirten tutanak düzenlenerek teslim alınıp alınmadığı ve
ihtiyaç duyulması halinde bilirkişi istenip istenmediği ayrıca bu tür eşyanın, çıkarılamayacak
özellikte mühür tatbik edilmiş bir kap içerisinde muhafazalı özel bir yere konulup konulmadığı
(T.Y. Md. 22/2),
12. Kaçak, tasfiye ve perakende ambarlarına, denetlemeye yetkili olanlar, görevli personel ve
işletme müdürlüğünce izin verilen şahıslardan başka kimsenin girip girmediği, ambarlara, bu
yerlerden sorumlu memur olmadan girilip girilmediği (T.Y. Md. 23),
13. Eşyanın kaybolması, hasara uğraması, değiştirilmesi, çalınması ve benzeri durumlarda
tutanak düzenlenip düzenlenmediği, idarece yapılacak incelemenin sonucuna göre işlem yapılıp
yapılmadığı (T.Y. Md. 24),
14. Bedeli tahsil edilmedikçe veya bedeli karşılığında teminat alınmadıkça tasfiye edilen eşyanın
alıcısına teslim edilmeyeceği hükmüne uyulup uyulmadığı (T.Y. Md. 30/13),
15. Antrepo ve geçici depolama yerlerinin işletmeci tarafından veya gümrük idaresince
kapatılmak istenmesi halinde buradaki tasfiyelik eşya ile ilgili işlemlerin öncelikle
sonuçlandırılıp sonuçlandırılmadığı (T.Y. Md. 30/15),
16. Yıllık sayımlarla ilgili olarak, aşağıdaki hususlara riayet edilip edilmediği (T.Y. Md. 25),
a) Her mali yılın başından itibaren gümrük idaresine ait ambarların, defter ve stok kayıtları göz
önüne alınarak komisyon tarafından sayılacağı,
b) Ambarlardaki eşya ve araçların tamamının sayılmasının esas olduğu, ambarların yıllık
sayımlarının en fazla doksan gün içerisinde bitirileceği, sayımların bu süre içerisinde bitirilmesi
için idare amirince gerekli tedbirler alınacağı, ambardaki eşyanın kısa sürede sayılamayacak
kadar çok olması halinde bunların örnekleme yöntemiyle veya mevcut eşyanın kısımlara
bölünerek sayılmasına idare amirlerince karar verileceği, örnekleme yöntemiyle yapılacak
sayımlarda öncelikle kıymetli eşya ile ekonomik değeri yüksek olan eşyanın sayımının
yapılacağı,
c) Yıllık sayım yapılan ambardan sorumlu memurun yıl içinde bölge hizmet süresinin dolacak
olması halinde tam sayım yapılarak ambar devir işlemlerinin gerçekleştirileceği,
d) İşletme müdürlüğünce işletilen geçici depolama yeri ve antrepoların sayımının gümrük
müdürlüğü ve işletme müdürlüğü memurlarınca müştereken yapılacağı,
e) Gümrük idarelerince yapılan sayımlar ve sonuçlarının bölge müdürlüğünce değerlendirileceği,
fazla çıkan eşya ilgili deftere kaydedilerek, daha önce deftere kaydedilmeme sebebinin
araştırılacağı, sayım sonucunda eksiklik çıkması veya belgelerinde yazılı özelliklerine göre
eşyanın değişik olması halinde, yapılacak inceleme sonucuna göre sorumluluğu varsa ambar
memuruna eşya bedelinin tazmin ettirileceği, defter kayıtları, eksiklik veya değişikliklere göre
düzeltilerek nedeninin defterde belirtileceği, eksiklik, fazlalık ve değişikliğin geçerli
nedenlerden kaynaklandığını ispat edemeyen görevliler hakkında yasal işlem yapılacağı,
-92-
TEFTİŞ REHBERİ
17. Memurların görevlendirilmesi ve ambarların devri konusunda aşağıdaki hususlara riayet
edilip edilmediği (T.Y. Md. 27),
a) Gümrük idaresince, geçici depolama yeri, antrepo ve ambarlarla ilgili tüm görevlendirmelerin
yazılı olarak yapılacağı,
b) Ambardan sorumlu memurun, görev, görev yeri değişikliği, emeklilik gibi sebeplerle geçici
depolama yeri, antrepo veya ambarı devretmesi gerektiği durumlarda, ilgili memur ve devralacak
memur ile idare amirince görevlendirilecek personelin başkanlığında oluşturulacak komisyon
tarafından bu yerlerin tam sayımının yapılacağı,
c) Sorumlu memurun bu yerlerdeki eşyayı, defter ve belgeleri devretmedikçe görevinden
ayrılamayacağı, devir işlemlerinin en geç doksan gün içerisinde tamamlanacağı, devir
işlemlerinin bu süre içerisinde bitirilmesi için idare amirince gerekli tedbirlerin alınacağı, ek süre
verilmesi gereken durumları inceleyip sonuçlandırmaya bölge müdürlüğünün yetkili olduğu,
d) Geçici depolama yeri, antrepo veya ambardan sorumlu memurun yıllık izin, sıhhi izin gibi
sebeplerle geçici olarak görevi başında olmadığı zamanlarda veya görev yerine gelmesine engel
bir durumun ortaya çıkması halinde, memurun sorumlu olduğu bu yerlerin, idare amirince
oluşturulacak komisyon tarafından düzenlenecek tutanakla açılıp kapatılacağı, ambarın devrine
karar verilmesi halinde komisyon tarafından sayım yapılarak devir işlemlerinin
sonuçlandırılacağı,
e) Görevden uzaklaştırma tedbiri uygulanan bu yerlerden sorumlu memurun, dördüncü fıkraya
göre yapılacak sayımda hazirun olarak bulunmak üzere çağırılacağı, ancak, ilgili memurun
gelmemesi halinde bu hakkından feragat etmiş kabul edileceği,
18. Gümrük idareleri tarafından ambarlarda verilecek hizmetler karşılığında alınacak ücretlerin
Hizmet Tarifesine göre belirlenip belirlenmediği, hizmetlerin idarece yerine getirilememesi ve
talep edilmesi halinde ilgilisi tarafından yapılması veya yaptırılmasına izin verilebilir hükmünün
uygulanıp uygulanmadığı (T.Y. Md. 29),
hususları kontrol edilir.
5.2.2. Satış Servisi :
Kullanılan Belgeler:
1. İhale İşlem Dosyası
İçeriğinde bulunacak belgeler Yönetmeliğin 18-A No.lu ekinde belirlenmiş olan ve her
yılbaşından itibaren sıra numarası verilen dosyadır.
2. Satış Listesi
Satışa ve satışa sunulan eşyaya ilişkin bilgilerin yer aldığı ve satış şartnamelerinin eki
mahiyetinde olan liste olup, şekli, Yönetmeliğe 18/B No.lu ek olarak belirlenmiştir.
3. Araç/Eşya Satış İlanı
Satışa ilişkin bilgilerin yer aldığı ilan olup, şekli, Yönetmeliğe 19 No.lu ek olarak belirlenmiştir.
-93-
TEFTİŞ REHBERİ
4. Satışa Sunulan Eşyaya Ait Tanıtım Kartı
Satışa sunulan eşya gruplarının üzerine konulan ve eşyayı tanıta karttır. Şekli, Yönetmeliğe 20/A
No.lu ek olarak belirlenmiştir.
5. Satışa Sunulan Araca Ait Tanıtım Kartı
Satışa sunulan araçların üzerine konulan ve satışa ve araca ilişkin bilgilerin yer aldığı karttır.
Şekli, Yönetmeliğe 20/B No.lu ek olarak belirlenmiştir.
6. İhale Salonu Giriş Listesi
İhaleye katılmak üzere ihale salonuna girenlerin kaydedildiği defterdir. Şekli, Yönetmeliğe 21
No.lu ek olarak belirlenmiştir.
7. Giriş Kartı
İhale salonuna giren isteklilere kimliklerinin alınması karşılığında verilen ve ihale sırasında
kaldırmak suretiyle artırmada kullanılan ve ihale bitiminde iade edilen karttır. Şekli,
Yönetmeliğe 22 No.lu ek olarak belirlenmiştir.
8.Vekaletname Kayıt Defteri
İhalelere vekil olarak katılacakların ibraz ettikleri vekaletnamelerin kaydedildiği defterdir. Şekli,
Yönetmeliğe 23/A No.lu ek olarak belirlenmiştir.
9. Vekaletname Kartı
Vekaletname defterine kaydedilen vekiller verilen kart olup, vekaletname yerine ibraz
edilmektedir. Şekli, Yönetmeliğe 23/B No.lu ek olarak belirlenmiştir.
10. Şartname
İhalelere ilişkin kuralları gösteren, sözleşme yerine geçen ve satıştan sonra alıcılar ve satış
komisyonunca imzalanması gereken belgedir. Şekli, Yönetmeliğe 24 No.lu ek olarak
belirlenmiştir.
11. Satış Kağıdı
İhalelerde satışın yapıldığının gösteren, alıcı ile satıştan son çekilenin ve komisyon üyelerinin
imzaladığı belgedir. Şekli, Yönetmeliğe 25 No.lu ek olarak belirlenmiştir.
12. Teminat Bedeli Yeterli Olmadığı Halde Pey Sürenlere Ait Defter
Uygulanacak yaptırımların takibi açısından ihalelerde teminatı yeterli olmadığı halde pey
sürenlerin kaydedildiği defterdir. Şekli, Yönetmeliğe 26 No.lu ek olarak belirlenmiştir.
13. İhale Bedelini Ödemeyen Alıcılara Ait Defter
Uygulanacak yaptırımların takibi açısından ihale bedelini ödemeyenlerin kaydedildiği defterdir.
Şekli, Yönetmeliğe 27 No.lu ek olarak belirlenmiştir.
14. İhaleden 3 Ay Ve 1 Yıl Süreyle Yasaklananlar Defteri
Yönetmeliğe göre, ihalelere katılmaları 3 ay ve 1 yıl süreyle yasaklananların kaydedildiği
defterdir. Şekli, Yönetmeliğe 28 No.lu ek olarak belirlenmiştir.
15. İhalelik Eşya Satış Defteri
-94-
TEFTİŞ REHBERİ
İhaleye sunulan eşya ve araçların kaydedildiği defterdir. Şekli, Yönetmeliğe 30 No.lu ek olarak
belirlenmiştir.
16. Eşyanın Satışa Esas Bedelinin Değiştirilmesine Dair Karar
İhalelerde satılamayan eşyanın satışa esas bedelinin komisyon tarafından değiştirilmesinde
kullanılan belgedir. Şekli, Yönetmeliğe 31 No.lu ek olarak belirlenmiştir.
17. Adres Beyanı
İhaleye girecek isteklilerin tebligata esas adreslerini beyan ettikleri belgedir. Şekli, Yönetmeliğe
32 No.lu ek olarak belirlenmiştir.
18. Teklif Değerlendirme Kararı
Satışta, satışa esas bedelin yüzde yetmiş beşinin altında teklif verilen bedellerin uygun olup
olmayacağına ilişkin olarak komisyonun kararını ve onayı içeren belgedir. Şekli, Yönetmeliğe
33 No.lu ek olarak belirlenmiştir.
19. Teklif Değerlendirme Kararı İzleme Defteri
Teklif değerlendirme kararlarının kaydedildiği defterdir. Şekli, Yönetmeliğe 34 No.lu ek olarak
belirlenmiştir.
20. Komisyon Kararı
Alıcının eşyayı teslim almaması sebebiyle alıcı adına pazarlıkla eşyanın satışına ilişkin kararı ve
onayı gösteren belgedir. Şekli, Yönetmeliğe 35 No.lu ek olarak belirlenmiştir.
21. Satış Sonuç Listesi
Yapılan her bir ihaleden sonra düzenlenerek e-posta olarak Genel Müdürlüğe gönderilen
belgedir. Şekli, Yönetmeliğe 36 No.lu ek olarak belirlenmiştir.
22. Teklif Sonuç Tablosu
İhalelerde verilen tekliflerin eşyanın satışa esas bedelinin %75 ini bulmaması üzerine
komisyonca verilen kararların topluca gösterildiği ve e-posta olarak Genel Müdürlüğe
gönderilen belgedir. Şekli, Yönetmeliğe 37 No.lu ek olarak belirlenmiştir.
23.Satış Bedeli Hesaplama Formu
Genel Müdürlüğün 27.08.2013 tarih ve 2216 sayılı yazısı ekinde yer alan ve ihalelerde satılan
eşyadan ayrılacak payların hesaplanmasını sağlayan belgedir. Genel Müdürlüğün intranet
sayfasında da yer almaktadır.
24. Fatura
İhalede satışın gerçekleşmesine ve eşya/aracın teslim alınmasını müteakip düzenlenir.
25. Trafik Şahadetnamesi
Mükelleften alınan dilekçeye istinaden, satılan aracın tüm bilgilerini içeren ve Satış Komisyonu
tarafından imzalanarak aracın trafiğe çıkarılacağı il Trafik Şube Müdürlüğüne yazılan belgedir.
26. Ötv Kanunu Eki( II ) Sayılı Listedeki Kara Taşıtları Beyannamesi
İhalede satılan araç için ödenmesi gereken ÖTV vergisinin tahakkuk ettirildiğine dair belgedir.
-95-
TEFTİŞ REHBERİ
İşlemlerin Teftişi
Tasfiye İşletme Müdürlükleri Satış Servisi, ihale yoluyla satışına karar verilen eşyanın satışı ile
görevlidir. Bu servisin teftişinde aşağıda belirtilen görevlerinin tam ve zamanında, belirlenen
usul ve esaslar çerçevesinde yerine getirilip getirilmediğine bakılacaktır.
Satış İşlemlerinin teftişinde incelenen ihale işlem dosyaları Ek:8’de yer alan formatta
listelenerek cevaplı rapora, cevaplı rapor düzenlenmemesi halinde teftiş raporuna eklenir.
Satışa Sunulacak Eşyanın Belirlenmesi
Tasfiyelik eşyanın, belgelerin geliş tarihinden itibaren otuz gün içinde tasfiye idaresince teslim
alınması gerektiğine ilişkin Tasfiye Yönetmeliğinin 30 uncu maddesinin onuncu fıkrası hükmü
dikkate alınarak, tasfiye edilecek eşyanın, ihale yoluyla satış, yeniden ihraç amaçlı satış veya
perakende satış yoluyla tasfiye edilip edilmeyeceğine ilişkin olarak, eşyanın teslim alındığı veya
alınması gereken tarihten itibaren en geç onbeş gün içinde işletme müdürü tarafından
oluşturulacak komisyon tarafından belirlenip belirlenmediğine bakılır. Bölge müdürlüğünün,
komisyon tarafından belirlenmiş ancak henüz tasfiyesi yapılmamış eşyanın tasfiye yöntemini
değiştirme yetkisi bulunmaktadır (T.Y. Md.32/1, 2,3). İhale yoluyla yapılan birinci ve ikinci
satışta teklif almayan veya teklifi uygun görülmeyen eşyanın ihaleye esas bedeli, eşyanın
özelliği, durumu, piyasa şartları, satış kabiliyeti, rayiç değeri ve varsa teklif değeri de dikkate
alınarak ihale komisyonunca sonradan değiştirilir. Komisyon tarafından değiştirilen fiyat, ilk
belirlenen fiyatın yüzde elli ve üstünde olması halinde işletme müdürünün, yüzde ellinin altında
olması durumunda işletme müdürlüğünün görüşü ve bölge müdürlüğünün onayı ile geçerli
olmaktadır (T.Y. Md.31-1/d,e). Perakende satılacak eşyanın bedelinin, tespit ve tahakkuk
belgesindeki bedele bağlı kalınmadan serbest piyasa koşulları göz önünde bulundurularak
işletme müdürlüklerince belirlenip belirlenmediğine de bakılır (T.Y. Md.31-1/ç).
İhaleye Hazırlık İşlemleri
(T.Y. Md.33)
1. İhale yoluyla satışına karar verilen eşyanın ihale hazırlıkları karar tarihinden itibaren en geç
onbeş gün içinde tamamlanıp tamamlanmadığı,
2. Yapılan inceleme ve tespitler sonucunda satışa sunulmasına engel bir durumu olmayan eşya
için tespit ve tahakkuk belgeleri itibariyle "Satış Listesi" hazırlanıp hazırlanmadığı,
3. İhale yoluyla yapılacak satışların her biri için satış öncesinde "İhale İşlem Dosyası" hazırlanıp
hazırlanmadığı, ihale işlem dosyasına her yılbaşından itibaren birden başlayarak sıra numarası
verilip verilmediği,
4. Araçlarda, aracın son durumunu gösteren en az 4 cepheden fotoğrafı çekilerek dosyasına
konulup konulmadığı, gerek duyulması halinde eşyanın da fotoğrafı çekilerek dosyasında
muhafaza edilip edilmediği,
-96-
TEFTİŞ REHBERİ
hususları kontrol edilir.
Akaryakıt ve Diğer Petrol Ürünleri ile İlgili İşlemler
a) 6455 sayılı Gümrük Kanunu ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik
Yapılmasına Dair Kanunun 59 uncu maddesi ile 5607 sayılı Kanuna eklenen 16/A maddesi
uyarınca kaçak akaryakıtın tasfiyesinin il özel idareleri, il özel idaresi bulunmayan yerlerde
defterdarlıklar tarafından yapılacak olması nedeniyle 5015 sayılı Petrol Piyasası Kanununun
mülga Ek-3 üncü maddesinin yürürlüğe girdiği 13.02.2007 tarihinden önce kaçak olarak
yakalanan ve mahkemesince tasfiyesine karar verilenler ile 13.02.2007 tarihinden önce
yakalanarak mahkemesince müsadere edilen akaryakıtlardan; yedieminlerde bulunamaması
nedeni ile haklarında adli işlem başlatılanlar hariç il özel idareleri, il özel idaresi bulunmayan
yerde defterdarlıklara tasfiyeleri yapılmak üzere bildirimde bulunulup bulunulmadığı,
b) 4458 sayılı Kanuna göre tasfiyelik hale gelen akaryakıt ve diğer petrol ürünlerinden;
1- Teknik düzenlemelere uygun bulunanların talep halinde öncelikle gümrük idarelerinin
kullanımına tahsis edileceği, tahsis edilmeyenlerin ise ihale yoluyla satışa sunulacağı, ihalelere
rafinerici veya dağıtıcı lisansına haiz olanların katılabileceği, akaryakıt haricinde kalan diğer
petrol ürünlerinin tasfiyesinde de Enerji Piyasası Düzenleme Kurumunca belirlenen usul ve
esaslar uyarınca uygunluk belgesi aranması halinde ihalelere uygunluk belgesi olanların
katılabileceği, aranılacak belgelerin şartname eki listenin özel hükümler bölümünde belirtileceği
hususlarına uyulup uyulmadığı,
2- Teknik düzenlemelere uygun bulunmayanlar ile teknik düzenlemelere uygun olmasına
rağmen iki kez ihaleye sunulan ancak alıcısı çıkmayan veya satışı yapılamayanların rafinerici
lisansına sahip şirketlere Tasfiye Yönetmeliğinin 59/2-a maddesi uyarınca taraflarca
belirlenecek bedelle satılıp satılmadığı,
hususlarına bakılır.
Fikri ve Sınaî Haklar Mevzuatına Konu Eşyanın Tasfiyesi
Gerek 4458 sayılı Gümrük Kanunu gerekse 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu
hükümleri uyarınca tasfiyelik hale gelen eşyanın hak sahibinin başvurusunda belirtilen fikri ve
sınai hakları ihlal eder nitelikteki eşya tanımına uyması veya söz konusu eşyanın fikri ve sınai
hakları ihlal ettiğine dair açık deliller olması halinde,
Tespit ve tahakkuk belgesi düzenlenmeden önce,
1) Hak sahibinin başvurusu üzerine eşyanın alıkonularak veya gümrük işlemleri durdurularak
hak sahibine bildirimde bulunulması ve hak sahibinin anılan mevzuatta yer alan süreler
içerisinde yetkili mahkemeden ihtiyati tedbir kararı alarak bu durumu gösterir belgeleri gümrük
idaresine ibraz etmesi halinde mahkeme sonucunun beklenilmesi,
2) Gümrük idaresine henüz bir talepte bulunulmadığı durumlarda hak sahibinin geçerli bir
başvuruda bulunabilmesini teminen, gümrük idareleri tarafından eşyanın alıkonularak veya
-97-
TEFTİŞ REHBERİ
gümrük işlemleri durdurularak hak sahibine bildirimde bulunulması ve hak sahibinin anılan
mevzuatta yer alan süreler içerisinde yetkili mahkemeden ihtiyati tedbir kararı alarak bu durumu
gösterir belgeleri gümrük idaresine ibraz etmesi halinde mahkeme sonucunun beklenilmesi,
3) Yetkili mahkeme tarafından eşyanın fikri ve sınaî hakları ihlal ettiğine karar verilmesi halinde
ilgili mahkeme kararına ve Gümrük Yönetmeliği'nin 111 inci maddesine göre işlem yapılması,
gerektiği şeklindeki hükümlerin uygulamasına bakılır.
Satışların Duyurulması
1. İhale yoluyla yapılacak satışların ilan yoluyla duyurulup duyurulmadığı,
2. Satış ilanlarının, satış tarihinden en az beş gün önce Resmî Gazete’de yayımlanmak üzere
Başbakanlık Basımevi Döner Sermaye İşletmesi Müdürlüğüne gönderilip gönderilmediği ve
satış listeleriyle birlikte ilgili gümrük müdürlüğü ile satışı yapan işletme müdürlüğünün ilan
tahtasına herkesin görebileceği biçimde asılıp asılmadığı ve elektronik ortamda duyurulup
duyurulmadığı,
3. Çabuk bozulma ve telef olma tehlikesi taşıyan eşya ile Bakanlıkça belirlenen eşya ve parasal
limitleri aşmayan değerdeki eşyanın satış ilanının Resmi Gazete’de yayımlanmayacağı
hükmüne uyulup uyulmadığı ve ikinci fıkradaki sürenin bir güne kadar indirilebileceği,
4. Satış ilanlarında aşağıdaki zorunlu hususlara yer verilip verilmediği,
a)
b)
c)
d)
e)
f)
Satışın konusu, yeri ve miktarı,
Şartname ve eklerinin alınacağı yer ve koşulları,
Artırmanın tarihi, saati ve usulü,
Satışa katılacaklardan istenilecek belgeler,
İhaleye esas bedel veya çok sayıda eşya satışlarında en az ve en çok ihaleye esas bedel,
Teminat miktarı.
5. Yeniden ihraç amaçlı satışlarda, şartname eki listenin özel hükümler bölümünde eşyanın
yeniden ihraç amacıyla satışa sunulacağı belirtilip belirtilmediği,
6. Satışlara katılımın ve rekabetin arttırılması amacıyla, satışa sunulan eşyanın özelliği itibariyle
belirli bir faaliyette veya iş kolunda kullanılması gerekiyorsa, bu eşyanın satışı hakkında ilgili
ticaret ve sanayi odaları ile esnaf ve sanatkârlar odaları, birlikleri veya federasyonlarına
duyuru yapılarak ilgili firmaların bilgilendirilmesinin sağlanıp sağlanmadığı, ayrıca, ihalenin
yapıldığı yerde özellik arzeden eşyanın niteliğine uygun faaliyette bulunan firmalara ihale
hakkında yazılı bilgi verilebileceği,
hususlarına bakılır.
Teminatlar
(T.Y. Md.35)
1. İhale yoluyla yapılacak satışlara katılacaklardan, satış ilanı ve şartnamede belirtilen yer ve
süre şartı dâhilinde yatırılmak kaydıyla, eşyanın ihaleye esas bedelinin en az yüzde onu
-98-
TEFTİŞ REHBERİ
oranında teminat alınıp alınmadığı, ihaleye esas bedeli 1.000.000 TL’yi geçen eşyada 100.000
TL teminat bedeli alınır ve arttırmaya söz konusu teminat bedeli yeterli olanlar katılabilir
hükmünün uygulanma durumu,
2. Aşağıdaki değerler dışında teminat kabul edilip edilmediği;
a) Tedavülde olan nakit Türk Parası,
b) Bankalar ve katılım bankaları tarafından verilen süresiz teminat mektupları,
c) Devlet tahvilleri veya Hazine kefaletini haiz tahviller,
ç) Bütçe kanunlarına konulan özel hükümler gereğince devlet ihalelerinde teminat olarak
kabul edilen diğer değerler.
3. Nakit olarak yatırılan teminat tutarının, ilgilinin isteği üzerine ihale bedelinden mahsup edilip
edilmediği, şartname hükümlerine uygun olarak ihale bedelinin tamamının ödenmesi şartıyla
teminatın geri verilip verilmediği, satış bedelinin takside bağlandığı durumda iade veya
borcuna mahsup işleminin taksit tutarlarıyla faizlerin toplamı kadar teminat gösterilmesinden
sonra yapılıp yapılmadığı,
4. Teminatın alıcıya iade edilmesi gereken durumlarda, teminat alındı belgesi aslının arka
sayfasına "Teminatın İade Edilmesinde Sakınca Yoktur" ibaresi yazılarak ihale komisyonu
başkanı, işletme müdürü veya görevlendireceği personel tarafından imzalandıktan sonra
teminat alındı belgesinin alıcıya geri verilip verilmediği, teminat bedelinin nakit olarak
yatırılmış olması halinde iadesinin alıcının banka hesabına da yapılabileceği,
5. Teminat bedelinin yatırılmasıyla satış şartnamesi ve şartname eki listede yer alan koşulların
kabul edilmiş sayılacağı,
6. Yatırılan teminatın, adlarına teminat belgesi düzenlenen kişiler için hüküm ifade edeceği ve
açık artırmalı ihalelerde teminat miktarını karşılayan tüm eşya için geçerli olacağı, teminat
bedelinin geri alınmaması halinde teminat alındı belgesinin başka ihalelerde de
kullanılabileceği,
7. Bu madde kapsamındaki uygulamaların elektronik ortamda gerçekleştirildiği takdirde
dördüncü fıkra hükümlerinin uygulanmayacağı, teminatın alıcıya iade edilmesi gereken
durumlarda teminat bedelinin, en yakın işletme müdürlüğünden veya Gümrük ve Ticaret
Bakanlığı Döner Sermaye İşletmesi Saymanlık Müdürlüğü’nden iade alınabileceği veya
iadesinin alıcının banka hesabına yapılabileceği,
8. Teminatın;
a) Alıcının satış anında damga vergisini ödememesi,
b) Alıcının, 38 inci maddenin ikinci fıkrasının (d) bendi uyarınca teminat bedelini
tamamlamaması,
c) Alıcının, 38 inci maddenin ikinci fıkrasının (d) bendi uyarınca teminat bedelini
tamamlama hakkına sahip olmayacak şekilde teminatı yeterli olmadığı halde pey
sürdüğünün tespit edilmesi,
d) Alıcının, ihale bedelini ödememesi,
e) 42 nci maddenin birinci fıkrasında sayılan yasak fiillerde bulunulması,
-99-
TEFTİŞ REHBERİ
nedeniyle gelir kaydedilmesi gereken durumlarda iade edilmemesi gerektiğine ilişkin hükme
uyulup uyulmadığı,
hususlarına bakılır.
Eşyanın Görülmesi
(T.Y. Md.36)
1. İhale yoluyla yapılacak satışlara katılacak olanların, ilgili işletme veya gümrük
müdürlüğünden alacakları izin belgesini göstererek eşyayı bulunduğu yerde görebileceği,
işletme müdürlüğünce eşyanın niteliğinde, miktarında ve değerinde önemli bir değişikliğe
neden olmayacak şekilde bedeli karşılığında eşyadan örnek verilebileceği, Ancak 5607 sayılı
Kanun kapsamında davası devam eden eşyadan numune verilemeyeceği,
2. Satışı yapan işletme müdürlüğü veya ilgili gümrük müdürlüğünce, satışa sunulan eşyanın
üzerine liste sıra numarasını gösterir bir etiket konulup konulmadığı, araçlarda ayrıca Tasfiye
Yönetmeliğinin 18 inci maddesi uyarınca araca yerleştirilmiş olan “Tespit ve Teslim
Tesellüm Tutanağı” nın okunaklı olmasının sağlanıp sağlanmadığı,
3. Görüş sırasında satış konusu eşyanın ve diğer eşyanın zarar görmemesi için idare amirlerinin
gerekli tedbirleri alıp almadığı, gerekmesi halinde görüş gün ve saatlerinin belirlenerek ihale
ilanında duyurulup duyurulmadığı,
hususlarına bakılır.
Satışlara Katılacaklardan İstenecek Belgeler ve Yapılacak İşlemler
(T.Y. Md.37)
1. İhale yoluyla yapılacak satışlara katılacaklardan aşağıdaki bilgi ve belgelerin istenip
istenmediği;
a) Kimliklerini belirlemeye yarayan belge,
b) Gerçek kişiler için ikametgâh belgesi veya adres beyanı ile Türk uyruklu ise T.C. kimlik
numarası, yabancı uyruklu ise pasaport numarası,
c) Tüzel kişilerin vergi kimlik numarası ve işyeri merkezi belgesi veya adres beyanı,
d) Teminatın yatırıldığına ilişkin belge,
e) Vekil olarak katılanlar için vekâletname aslı veya noter onaylı örneği,
f) Tüzel kişiler adına katılacaklardan, yetki belgesinin aslı veya noter onaylı örneği.
g) Elektronik posta adresi
2. İhale salonuna girişte görevli personel tarafından aşağıdaki işlemlerin yapılıp yapılmadığı;
a) İsteklilerden fotoğraflı kimlik belgesi, vekaleten katılımın olması halinde kimlik belgesi
ile birlikte bu maddenin birinci fıkrasının (d) ve (e) bendinde yer alan belgeler alınır ve
"İhale Salonu Giriş Listesi" ne kaydı yapılır. İsteklinin imzası alınır ve ihale salonundan
çıkışta geri verilmek üzere sıra numarası taşıyan "Giriş Kartı" verilir. Vekil veya kanuni
temsilcinin talebi halinde bu belgeler bir defaya mahsus olmak üzere ihaleyi yapan
-100-
TEFTİŞ REHBERİ
işletme müdürlüklerince alınarak "Vekaletname Kayıt Defteri" ne kaydedilir ve istekliye
vekaletname kayıt defteri sırasını belirten "Vekaletname Kartı" verilir. İhale salonuna
giriş sırasında, kimlik belgesi ile birlikte "Vekaletname Kartı" nın ibraz edilmesi halinde
görevli personel tarafından "Vekaletname Kayıt Defteri" kontrol edilerek "Giriş Kartı"
verilir. "Vekaletname Kayıt Defteri" nde vekaletten veya temsilden azil şerhi
bulunanların "Vekaletname Kartı" işleme konulmaz.
b) Teminat alındı belgesi kontrol edilir. Teminat alındı belgesi olmayan veya göstermeyen
istekliler ihale salonuna alınmaz.
hususlarına bakılır.
İhale Yoluyla Yapılacak Satışlarda Uyulacak Kurallar
(T.Y. Md.38)
1. İhale yoluyla yapılacak satışların ihale komisyonu tarafından yürütülüp yürütülmediği,
ihalelerin açık artırma usulüyle yapılıp yapılmadığı, katılımı ve rekabeti artırmak amacıyla
miktarı çok olan eşyanın bölünüp bölünmediği, araçların tek olarak, eşyanın ise tek olarak
veya gruplar halinde satışa sunulup sunulmadığı,
2. Açık artırma suretiyle satışların aşağıdaki şekilde yapılıp yapılmadığı;
a) Açık artırmanın ihale komisyonu başkanı tarafından açılıp açılmadığı, ihale komisyonu
başkanının, satışa başlamadan önce, satışa ilişkin genel bilgiler ile o satış için getirilen
özel düzenlemeler hakkında ihaleye katılanlara açıklama yapıp yapmadığı, Tasfiye
Yönetmeliğinin 37 nci maddesinde belirtilen belgelerle ilgili gerekli işlemlerin
tamamlandığı ve satış düzeninin sağlandığı anlaşıldıktan sonra satışa başlanıp
başlanmadığı, açık artırmaya katılacaklarla görevliler dışındakilerin satış yerine girip
girmediği, Satışın, işletme personeli veya görevlendirilen tellal tarafından yürütülüp
yürütülmediği,
b) Açık artırmada isteklilerin, tekliflerini kendilerine verilen giriş kartını göstererek verip
vermediği, Alıcıların sürecekleri pey miktarının, eşyanın ihaleye esas bedeli 1.000
TL'den çok olan eşya için 100 TL’den az olmamak üzere ihale komisyonunca belirlenip
belirlenmediği, ihaleye esas bedeli 1.000 TL'nin altında olan eşyada daha düşük pey
miktarı belirlenebileceği, satışı yürütmekle görevli olanların isteklilerin vereceği
teklifleri bu peye göre takip ederek uygulatıp uygulatmadığı,
c) İhale komisyonunun gerekçesini belirtmek suretiyle satışı yapıp yapmamakta serbes
olduğu, ihale komisyonunun kararının kesin olduğu, artırma sırasında varsa ihaleden en
son çekilenin adı, soyadı, T.C. kimlik numarası ve adresi ile sürdüğü peyin satış kâğıdına
yazılarak imzasının alınıp alınmadığı,
d) Artırma sonunda eşyanın, en yüksek bedeli verene satılıp satılmadığı, ihale komisyonu
kararının duyurularak alıcının ve ihale komisyonunun satış kâğıdını imzalamasıyla
satışın tamamlanıp tamamlanmadığı,
e) Damga vergisinin satış anında alıcı tarafından ödenip ödenmediği, ödememesi halinde
teminatının döner sermayeye gelir kaydedilip kaydedilmediği, alıcının teminatının yeterli
olmadığı halde teklif vermiş olması durumunda, yüzde ona kadar olan eksik teminat
bedelini tamamlamasına izin verilip verilmediği, alıcının eksik kalan teminatını
tamamlamak istememesi halinde teminatının döner sermayeye gelir kaydedilip
kaydedilmediği, alıcının teminatının gelir kaydedildiği durumlarda varsa son çekilenin
-101-
TEFTİŞ REHBERİ
f)
g)
h)
i)
j)
k)
verdiği teklif üzerinden satışa devam edilip edilmediği, artırma olmaması halinde son
çekilene satış yapılıp yapılıp yapılmadığı, son çekilenin de yukarıda belirtilen ödemeleri
yapmaması halinde, satışın iptal edilerek teminatının gelir kaydedilip kaydedilmediği,
Satışlarda eşyanın ihaleye esas bedeli kadar teklif gelmemesi halinde, ihaleye esas
bedelin altında teklif veren olup olmadığının sorulup sorulmadığı, teklif verilirse, bu
tekliften artırmaya devam olunup olunmadığı, verilen en yüksek teklifin ihaleye esas
bedelin en az yüzde yetmiş beşini bulması halinde satışın yapılacağı, bulmaması halinde
tekliflerin ihale komisyonunca değerlendirilmek üzere kaydedileceği hükmünün
uygulanıp uygulanmadığı,
Tekliflerin değerlendirilerek; eşyanın, gümrüklenmiş değer dikkate alınmadan teklif
edilen bedel üzerinden en yüksek teklifi verene satılabileceği gibi kamu kurum ve
kuruluşları ile özel kanunla kurulmuş vakıf ve derneklere de verilebileceği, tekliflerin
eşyanın özelliği, durumu, piyasa şartları, satış kabiliyeti, rayiç değeri ve satılamaması
halinde eşyanın uğrayabileceği değer kaybı ile beklemesi halinde oluşturacağı külfet gibi
hususlar dikkate alınarak ve ihale komisyonu tarafından değerlendirilerek, verilen
teklifin eşyanın ihaleye esas bedelinin yüzde elli ve üstünde olması halinde üç iş günü
içinde işletme müdürüne, teklifin yüzde ellinin altında olması durumunda ise üç iş günü
içinde işletme müdürlüğünün görüşü ile birlikte bölge müdürlüğüne kabul veya
reddedilmesi için sunulup sunulmadığı, verilen teklifin beş iş günü içinde
onaylanmaması veya teklif verilmemiş olması halinde, ilk ihaleye esas bedelin yüzde
yetmiş beşi ihaleye esas bedel kabul edilerek, eşyanın aynı koşullarla bir defa daha satışa
sunulup sunulmadığı,
Satışın gerçekleşmemesi durumunda eşyanın diğer yollarla tasfiye edilebilip edilmediği
veya Tasfiye Yönetmeliğinin 31 inci maddenin birinci fıkrasının (d) bendi uyarınca işlem
yapılarak, belirlenen yeni bedel üzerinden aynı koşullarla en fazla iki defa daha satışa
sunulup sunulmadığı, yine de satışın gerçekleşmemesi durumunda eşyanın diğer yollarla
tasfiye edilip edilmediği,
İhalelerde, satışın başlangıcından bitimine kadar kesintisiz sesli ve görüntülü video
çekimi yapılıp yapılmadığı, satış anında Tasfiye Yönetmeliğinin 42 nci maddesi uyarınca
herhangi bir ihtilaf yaşanmışsa, bu hususun ayrıntılı olarak tutanağa bağlanıp
bağlanmadığı, varsa düzenlenen tutanak ile çekilen video kaydına ait kaset veya CD'nin
bir örneğinin yedi gün içinde bölge müdürlüğüne gönderilip gönderilmediği,
İhale komisyonunun, artırma üzerinde kaldığı halde satış kağıdını imzalamayan,
yukarıdaki (d) bendi uyarınca eksik teminat bedelini tamamlayanlar hariç teminat tutarı
yeterli olmadığı halde pey süren, satış anında damga vergisini ödemeyen istekliyi ihale
salonundan çıkartıp çıkartmadığı, varsa son çekilenin verdiği teklif üzerinden satışa
devam edip etmediği, artırma olmaması halinde son çekilen istekliye satışı yapıp
yapmadığı, son çekilenin de yukarıda belirtilen kapsama girmesi halinde, ihale
komisyonunun teminatını döner sermayeye gelir kaydedilmek üzere işlem yapıp
yapmadığı ve o eşyaya ait satışı iptal edip etmediği,
İhale komisyonunca, üzerine ihale kalan alıcının ve varsa son çekilenin, ihaleye girerken
vermiş oldukları ikametgah veya işyeri merkezi adresini içeren yetkili birimlerden
alınmış belge veya "Adres Beyanı” ile vekaletname kartı bulunmayan vekil veya kanuni
temsilciye, son çekilen vekil veya kanuni temsilci ise bu kişilere Yönetmeliğin 37 nci
maddesinin birinci fıkrasının (d) ve (e) bentlerinde yer alan belgeleri iade etmeyeceği
hükmünün uygulanıp uygulanmadığı,
-102-
TEFTİŞ REHBERİ
3. Yüzde yetmiş ve daha fazla hasarlı durumda olan araçlar için trafik şahadetnamesi
düzenlenmeyeceği hükmüne uyulup uyulmadığı,
4. İhaleli satışlara ilişkin hükümler ve idarece belirlenecek diğer kuralların şartnamelerde
gösterilip gösterilmediği, imzalanan şartnamelerin sözleşme yerine geçeceği, alıcının,
şartnamede belirtilen haller dışında ihalenin iptalini isteyemeyeceği,
5. İşletme müdürlüğünün, ihalenin duyurulması aşamasında bölge müdürlüğüne yapılacak ihale
ile ilgili bilgi verip vermediği, Bölge müdürlüğünün, ihale öncesinde veya ihalenin iptalini
gerektirir bir ihtilaf olması halinde ihale sonrasında ihaleyi tamamen veya kısmen iptal
etmeye, tasfiye yönteminin değiştirilmesine yetkili olduğu,
6. Komisyonun, satılan eşya için "Satış Kağıdı" düzenleyip düzenlemediği, aynı zamanda
komisyon kararı yerine geçen bu kağıdı, komisyon üyeleri ile alıcı ve varsa satıştan son
çekilen isteklinin imzalayıp imzalamadığı, satış kağıdının bir nüshasının alıcıya verilip
verilmediği,
7. İhalede satılamayan ve yeniden ihaleye çıkartılacak eşyanın, en geç üç ay içinde satışa
sunulup sunulmadığı, bölge müdürlüğünün bu sürede satışa sunulmayan eşya ile ilgili
durumları inceleyerek sonuçlandırıp sonuçlandırmadığı,
hususlarına bakılır.
İhalenin Tamamlanması
(T.Y. Md.39)
İhalenin;
a) En yüksek teklifin ihaleye esas bedelin yüzde yetmiş beş ve üzerinde olması halinde
şartnamenin ve satış kağıdının satış yerinde alıcı tarafından imzalanması,
b) En yüksek teklifin ihaleye esas bedelin yüzde yetmiş beşinin altında olması halinde
teklife ait sonucun teklif sahibine tebliğ edilmesi,
c) 38 inci maddenin ikinci fıkrasının (d) bendi ile 40 ve 41 inci maddelerinde belirtilen
hallerde satıştan son çekilenin satış kağıdını ve şartnameyi imzalaması,
durumlarından herhangi birinin gerçekleşmesi ile tamamlanmış sayılacağı hükümlerinin
uygulamasına bakılır.
İhale Bedelinin Ödenmesi
(T.Y. Md.40)
1. İhalenin tamamlanmasını izleyen yedi gün içinde, bekletilmeyecek eşyada iki iş günü içinde
ihale bedelinin ödenmesinin zorunlu olduğundan, ihale bedelinin bu süre içinde ödenmemesi
halinde satışın bozularak teminatın döner sermayeye gelir kaydedilip kaydedilmediği,
2. İhaleden son çekilenin verdiği teklifin eşyanın ihaleye esas bedelinin; yüzde yetmiş beş ve
üstünde, bekletilmeyecek eşyada ise yüzde elli ve üstünde olması, yüzde yetmiş beşinin,
-103-
TEFTİŞ REHBERİ
bekletilmeyecek eşyada yüzde ellinin altında olmakla beraber ihale bedelini ödemeyen
alıcının vermiş olduğu teklif bedelinin yüzde doksanı ve üzerinde olması halinde son çekilene
iadeli taahhütlü posta ile veya isteklinin imzası alınmak suretiyle elden yazılı tebligat
yapılarak ihalede verdiği teklif üzerinden eşyayı satın alabileceğinin bildirilip bildirilmediği
ve varsa beyan edilen elektronik posta adresine de gönderilip gönderilmediği, daha önce
tebligat yapıldığı durumlar hariç evrakın postaya verildiği tarihi takip eden yedinci gün tebliğ
tarihi olacağı, bekletilmeyecek eşyada bildirimin elektronik yolla, son çekilen tarafından
beyan edilen elektronik posta adresine yapılıp yapılmadığı,
3. Bildirimin kendisine tebliğinden itibaren yedi gün, bekletilmeyecek eşyada ise elektronik
yolla yapılan bildirimi takip eden iki gün içinde isteklinin eşyayı almayı kabul etmesi halinde,
aynı süre zarfında Yönetmeliğin 35 inci maddesi hükümlerine göre teminat alınmak, satış
kâğıdı ve şartname imzalattırılmak suretiyle eşyanın, satıştan son çekilene satılıp satılmadığı,
son çekilenin kabul etmemesi veya son çekilenin olmaması durumunda ise eşyanın yeniden
satışa çıkarılıp çıkarılmadığı,
hususlarına bakılır.
Eşyanın Teslimi
(T.Y. Md. 41)
1. Eşyanın, ihale bedelinin ödenmesini izleyen on gün, bekletilmeyecek eşyanın ise üç gün
içinde alıcı tarafından bulunduğu yerden teslim alınması zorunlu olup, yeniden ihraç amacıyla
satılacak eşyanın, ihale bedelinin ödendiği tarihten itibaren otuz gün içerisinde gümrük
müdürlüğünün denetiminde yurtdışı edilmesi gerektiği, bu sürelerde alınmayan eşya için
Yönetmeliğin 40 ıncı maddesinin ikinci fıkrasındaki hükümlere göre varsa satıştan son
çekilene yazılı tebligat yapılarak ihalede verdiği teklif üzerinden eşyayı satın alabileceğinin
bildirilip bildirilmediği, daha önce tebligat yapılan durumlar hariç, evrakın postaya verildiği
tarihi takip eden yedinci gün tebliğ tarihi olacağı, bekletilmeyecek eşyada bildirim elektronik
yolla, son çekilen tarafından beyan edilen elektronik posta adresine yapılıp yapılmadığı,
2. Bildirimin kendisine tebliğinden itibaren yedi gün, bekletilmeyecek eşyada ise elektronik
yolla yapılan bildirimi takip eden iki gün içinde isteklinin eşyayı almayı kabul etmesi halinde
aynı süre zarfında 35 inci madde hükümlerine göre teminat alınmak, satış kağıdı ve şartname
imzalattırılmak suretiyle eşya, satıştan son çekilene satılıp satılmadığı, son çekilenin
olmaması veya eşyayı kabul etmemesi veya süresi içerisinde ihale bedelini ödememesi
durumunda ise eşyanın pazarlık usulü ile satılıp satılmadığı,
3. Pazarlık usulünde, ihale komisyonu tarafından bir veya daha fazla istekliden yazılı teklif
alınarak bölge müdürlüğünün onayı ile eşyanın en yüksek bedel üzerinden satılıp satılmadığı,
4. Satılan eşyanın tesliminde, miktarını, niteliklerini ve bedelini belirten bir teslim fişinin veya
ilgili mevzuat uyarınca bu fiş yerine geçen bir belgenin düzenlenip düzenlenmediği,
Hususlarına bakılır.
-104-
TEFTİŞ REHBERİ
Yasak Fiil ve Yaptırımlar
(T.Y. Md.42)
1. İhalelerde hile, desise, vaat, tehdit, nüfuz kullanma ve çıkar sağlama suretiyle veya başka
yollarla ihaleye ilişkin işlemlere fesat karıştıranların veya buna teşebbüs edenlerin, isteklileri
tereddüde düşürecek veya rağbeti kıracak söz söyleyenlerin ve istekliler arasında anlaşmaya
çağrıyı ima edecek, rekabeti ya da ihale kararını etkileyecek işaret ve davranışlarda
bulunanların veya ihalenin doğruluğunu bozacak biçimde görüşme ve tartışma yapanların,
sahte belge ve sahte teminat kullananların veya kullanmaya teşebbüs edenlerin, taahhüdünü
kötü niyetle yerine getirmeyenlerin, taahhüdünü yerine getirirken idareye zarar verecek işler
yapanların, artırma üzerinde kaldığı halde satış kâğıdını imzalamayanların komisyon
kararıyla ihale salonundan derhal çıkarılıp çıkarılmadığı ve teminatlarının döner sermayeye
gelir kaydedilip kaydedilmediği,
2. Birinci fıkrada belirtilen fiilleri bizzat veya bilvekale işleyenlerle bu işteki vekil veya
müvekkilleri hakkında fiilin özelliğine göre Genel Müdürlük tarafından bir yıla kadar işletme
müdürlüklerinin ihalelerine katılmaktan yasaklama kararı verilip verilmediği, bunların
sermayesinin çoğunluğuna sahip bulunduğu veya yönetim kurulunda görev aldığı tespit
edilen tüzel kişiler için de yasaklama kararı alınıp alınmadığı,
3. Yönetmelik kapsamındaki ihalelerde bir takvim yılı içinde iki defa, Yönetmeliğin 38 inci
maddesinin ikinci fıkrasının (d) bendi uyarınca teminat bedelini tamamlayanlar hariç teminatı
yeterli olmadığı halde pey süren veya ihale bedelini ödemeyen alıcı ile vekillerinin üç ay
süresince işletme müdürlüklerince yapılan ihalelere alınmamaları gerektiğinden bu kurala
uyulup uyulmadığı, tekrarı halinde Genel Müdürlük tarafından bir yıla kadar işletme
müdürlüklerinin ihalelerine katılmaktan yasaklama kararı verilip verilmediği,
4. İhaleyi yapan işletme müdürlüğünce, ihalelere katılmaktan yasaklama kararı verilmesi
gerekenlere, ihale bedelini ödemeyenlere ve teminat bedeli yeterli olmadığı halde pey
sürenlere ilişkin bilgilerin, elektronik ortamda duyurusu yapılmak üzere Genel Müdürlüğe
gönderilip gönderilmediği,
5. İkinci ve üçüncü fıkralarda belirtilen fiil ve davranışların tespit edildiği tarihi izleyen on iş
günü içinde yasaklama kararı alınarak elektronik ortamda duyurulup duyurulmadığı,
6. Haklarında ihaleye katılmaktan yasaklama kararı bulunanların, yasaklama kararının sona
erdiği tarihe kadar işletme müdürlüklerince yapılacak ihalelere iştirak ettirilmemeleri
gerektiğinden bu kurala uyulup uyulmadığı, bu konuda gerekli tedbirlerin işletme
müdürlüklerince alınıp alınmadığı,
7. İhale işlemlerinde sahte belge veya sahte teminat kullanan veya kullanmaya teşebbüs eden,
taahhüdünü kötü niyetle yerine getirmeyen, taahhüdünü yerine getirirken idareye zarar
verecek işler yapan, ihale işlemlerine fesat karıştıran veya teşebbüs edenler ile o işteki ortak
veya vekilleri hakkında Cumhuriyet Savcılığına suç duyurusunda bulunulup bulunulmadığı,
8. Bu maddenin ikinci ve üçüncü fıkraları ile 43 üncü madde kapsamında ihaleye katılamayacak
olanların idarece yapılan ihalelere ilişkin, eşyanın görülmesi de dahil hiç bir işlem
yapamayacakları ve eylemde bulunamayacaklarına ilişkin hükmün uygulanıp uygulanmadığı,
-105-
TEFTİŞ REHBERİ
hususlarına bakılır.
İhalelere Katılamayacak Olanlar
(T.Y. Md.43)
1. İstekli veya vekil sıfatıyla işletme müdürlüklerince yapılacak ihalelere; Genel Müdürlükçe
işletme müdürlüklerinin ihalelerine katılmaktan yasaklananların, Genel Müdürlük personeli,
işletme müdürlüklerinde görevli olanlar ve Bölge Müdürlüklerinde tasfiye işlemleri ile
görevli olanlarla, bunların eşleri ve birinci dereceye kadar (birinci derece dahil) kan ve sıhri
hısımlarının, sayılan şahısların sermayesinin çoğunluğuna sahip bulunduğu tüzel kişiler veya
yönetim kurulunda görev aldığı tüzel kişilerin, katılamayacakları hükmüne uyulup
uyulmadığı,
2. İşletme müdürlüklerinde görevli iken bu görevlerinden ayrılmış olanlar görevlerinden
ayrıldıkları tarihten itibaren en son çalıştıkları işletme müdürlüğünce yapılacak ihalelere bir
yıl süreyle giremezler hükmüne uyulup uyulmadığı,
hususlarına bakılır.
Satış Bedelinin Taksitlendirilmesi
(T.Y. Md.44)
1. Eşya satış bedelinin 10.000 TL’den az olmaması şartıyla alıcının talebine göre on iki ayı
geçmemek üzere işletme müdürlüğünce taksitlendirme yapılabileceği ve taksitlendirmenin
yapılmasında, talebin yazılı olması ve teminat verilmesi gerektiği kuralına uyulup
uyulmadığı,
2. Taksitlendirmede 21.07.1953 tarihli ve 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü
Hakkında Kanuna göre tecil faizi alınıp alınmadığı, taksitlendirme yapılacak bedel ile
alınacak tecil faizi oranının şartname eki listenin özel hükümler bölümünde gösterilip
gösterilmediği,
3. Vergi, resim, harç ve diğer giderlerde taksitlendirme yapılmayacağı kuralına uyulup
uyulmadığı,
4. 5607 sayılı Kanun kapsamında tasfiyelik hale gelen eşyanın tasfiyesi amacıyla yapılan
satışlarda taksitlendirme yapılmaması gerektiğinden buna riayet edilip edilmediği,
hususlarına bakılır.
Ek Süre
(T.Y. Md.67)
Kanunda öngörülen süreler dışında Tasfiye Yönetmeliğinde yer alan sürelerle ilgili olarak,
sürelerin bitiminden önce ilgili mercie başvurulması şartıyla Yönetmelikte belirlenmiş süreler
kadar gümrük ve tasfiye idaresince ek süre verilebileceği, bunun dışındaki süre taleplerinin bölge
müdürlüğünce sonuçlandırılacağı, ödemeye ilişkin verilen ek sürelerde faiz alınacağı, faizin
-106-
TEFTİŞ REHBERİ
hesabında 6183 sayılı Kanunun tecil faizine ilişkin hükümlerin uygulanacağı yönündeki
Yönetmelik hükümlerine uyulup uyulmadığına bakılır.
Komisyonlar
(T.Y. Md.68)
1. Komisyonun, aksine hüküm bulunmadıkça, idare amiri veya idare amirince belirlenecek en
az şef düzeyinde personel başkanlığında idarede görevli en az üç ve tek sayıda kişiden
oluşacağı, komisyon için yedek üye de belirlenebileceği,
2. Komisyonun eksiksiz olarak toplanarak oy çokluğu ile karar alacağı, kararlarda çekimser
kalınamayacağı, karara muhalif olan üyenin, gerekçesini yazarak imzalayacağı,
3. Komisyon başkanı ve üyelerinin, aldıkları kararlardan sorumlu olduğu,
4. Komisyon tarafından düzenlenen tutanaklara/kararlara, komisyon üyelerinin adı, soyadı ve
görev ünvanı, yer, tarih ve saat yazılarak imzalanacağı,
5. Komisyonun, başkanın yazılı veya sözlü çağrısı üzerine toplanacağı, komisyon başkanının
komisyonun toplanması, çalışması ve karar almasına ilişkin düzeni sağlamaktan sorumlu
olduğu,
6. İmha komisyonlarında ambar memuru, işletmeci kuruluş görevlisi ile eşyanın cins, nevi ve
niteliğine göre teknik bilgi ve uzmanlık gerektirmesi halinde gümrük kimyageri veya ilgili
kamu veya mesleki kuruluşlardan bir uzman personelin de üye olarak bulunmasının
sağlanacağı,
7. Yönetmelikte sayılmayan ve komisyon marifetiyle yapılması gereken işlemler olması halinde
yukarıdaki esaslar çerçevesinde başka komisyonlar kurulabileceği,
hususlarına bakılır.
Satışlara İlişkin Diğer Hususlar
(03.09.2013 tarih ve 90775779 – 010.07/ 2269 sayılı “Tasfiye İşlemleri” konulu tasarruflu
yazının “10- Diğer İşlemler” bölümünde yer alan hususlar:)
1. Tasfiye Yönetmeliğinin 34 üncü maddesinin ikinci fıkrası uyarınca ihalelerin Bakanlık/Genel
Müdürlük web sayfalarında duyurusunun yapılabilmesi için işletme müdürlüğünce satış
tarihinden en az 5 (beş) gün önce ilan ve satış listesinin birer örneği ile satışa sunulan araçların
fotoğraflarının [email protected] ve [email protected] elektronik posta adreslerine
gönderilip gönderilmediği, söz konusu ilan ve satış listelerinin gerekli duyuruların yapılması
amacıyla diğer işletmelerin resmi e-posta adreslerine de gönderilip gönderilmediği,
2. İşletme müdürlüğünce, ihalenin sona erdiği gün düzenlenen "Sonuç Listesi" nin aynı gün,
ihalede verilen en yüksek teklifin ihaleye esas bedelin en az yüzde yetmiş beşini bulmaması
durumunda ise "Teklif Sonuç Tablosu" nun teklifin onaylanmasını müteakip en geç 3 (üç)
gün içerisinde [email protected] e-posta adresine gönderilip gönderilmediği,
-107-
TEFTİŞ REHBERİ
3. Tasfiye Yönetmeliğinin 42 nci maddesinin ikinci fıkrası uyarınca işlem yapılabilmesi için
ihaleyi yapan işletme müdürlüğünce, yasak fiil ve davranışların tespit edildiği tarihi izleyen
3 (üç) iş günü içinde tutanak ve benzeri belgeler var ise bu belgeler de eklenmek suretiyle
Genel Müdürlüğe yazı ile bilgi verilip verilmediği,
4. Tasfiye Yönetmeliğinin 42 nci maddesinin dördüncü fıkrası uyarınca elektronik ortamda
duyuru yapılabilmesi için yasak fiil ve davranışların tespit edildiği tarihi izleyen 3 (üç) iş günü
içinde “Teminat Bedeli Yeterli Olmadığı Halde Pey Sürenlere Ait Defter” ile "İhale Bedelini
Ödemeyen Alıcılara Ait Defter" in doldurularak, aynı süre içinde [email protected] ve
[email protected] e-posta adreslerine gönderilip gönderilmediği, söz konusu defterler
uyarınca 3 (üç) ay süreyle işletme müdürlüklerince yapılan ihalelere alınmayanlar ile tekrarı
halinde Genel Müdürlük tarafından 1 (bir) yıla kadar işletme müdürlükleri ihalelerine
katılmaktan yasaklananlar ve aynı maddenin ikinci fıkrası gereğince 1 (bir) yıla kadar
yasaklananların Genel Müdürlükçe "İhaleden 3 Ay ve 1 Yıl Süreyle Yasaklananlar Defteri"ne
işleneceği bu konudaki takibin Genel Müdürlüğün http://tasisnet/ intranet adresinden yapılıp
yapılmadığı,
5. Tasfiye Yönetmeliği'nin 69 uncu maddesi uyarınca anılan Yönetmelik eklerinin Bakanlık
internet sitesi ile Genel Müdürlüğün http://tasisnet/ intranet adresinde yayınlandığından,
mezkur eklerde yapılan değişikliklerin söz konusu adreslerden takip edilip edilmediği,
6. Tasfiye İşletme Müdürlükleri ile Perakende Satış İşletme Müdürlüklerinin resmi e-posta
adreslerinin işler vaziyette tutulması, bu adreslere gelen gönderilerin günlük olarak kontrolü
ve Genel Müdürlük ile diğer işletme müdürlüklerine e-posta yoluyla yapılacak bildirimlerden
sorumlu olan işletme müdürlerinin bu sorumluluklarını yerine getirip getirmedikleri,
7. İhalelerde rekabetin ve katılımın artırılmasını sağlamak amacıyla tüm işletme
müdürlüklerince yapılacak ihalelerin mümkün olduğu kadar aynı tarihlerde yapılmamasını
sağlamak amacıyla işletme müdürlüklerince Ocak ayından başlamak üzere üçer aylık satış
programı yapılarak her 3 (üç) aylık dönemin başlangıcından en az 20 (yirmi) gün önce
[email protected] e-posta adresine gönderilip gönderilmediği ve ihalelerin Genel
Müdürlükçe belirlenen program dahilinde yapılıp yapılmadığı,
8. Satışlara ilişkin performans hedeflerinin daha gerçekçi olarak belirlenebilmesi için işletme
müdürlüklerince yıl içinde gerçekleştirilen satışlar, tasfiyesi yapılmayan tespit ve tahakkuk
belgeleri v.b. hususlar dikkate alınmak suretiyle Bölge Müdürlüklerince belirlenecek bir
sonraki yılın hedeflerinin en geç Aralık ayının 15'ine kadar Genel Müdürlüğe bildirilip
bildirilmediği,
hususlarına bakılır.
Elektronik Satışlar
25.04.2014 tarih ve 28982 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan “TASFİYE GENEL TEBLİĞİ
(ELEKTRONİK İHALE SERİ NO: 1)” de yer alan;
Eşyanın tespiti ile ilgili;
-108-
TEFTİŞ REHBERİ
1. İşletme müdürlüğünce belirlenecek eşya e-ihale yoluyla satışa sunulacağı, işletme
müdürlüğünce e-ihale yoluyla satışa çıktığı halde satılamayan eşyanın Tasfiye Yönetmeliği
hükümlerine göre ihale yoluyla satışına veya diğer yollarla tasfiyesine karar verebileceği,
2. Bekletilmeyecek eşyanın e-ihale yoluyla satışa sunulmayacağı,
3. E-ihale yoluyla satışına karar verilen eşyaya ilişkin bilgilerin, karar tarihinden itibaren onbeş
gün içinde işletme müdürlüğü tarafından sisteme girilerek e-ihalenin başlatılacağı,
Eşya bedelinin tespiti ile ilgili;
1. Eşyanın bedelinin, Tasfiye Yönetmeliği hükümlerine göre belirleneceği,
2. Taşıtların bedelinin, sigorta eksperleri tarafından tespit edilen bedel, rayiç değer veya hasar
oranınca indirilmiş kasko bedeli gözönünde bulundurularak işletme müdürlüğü tarafından
belirleneceği,
3. E-ihale yoluyla yapılan birinci ve ikinci satışta teklif almayan veya teklifi uygun görülmeyen
eşyanın ihaleye esas bedelinin; eşyanın özelliği, durumu, piyasa şartları, satış kabiliyeti, rayiç
değeri ve varsa teklif değeri de dikkate alınarak yeni ihale yapılmadan önce işletme
müdürlüğünce değiştirileceği,
e-ihaleye hazırlık işlemleri ile ilgili;
1. Eşyaya ilişkin bilgiler ile gerektiğinde eşya için alınması gereken bilirkişi raporu, uygunluk
belgesi, eşyanın tanımlanmasını sağlayan ve ayniyatını gösteren fotoğraf, video kaydı gibi
görsellerin sistemde yayınlanacağı,
2. Taşıtların, satışa sunulmadan önce taşıtı dışarıdan en az dört cepheden gösteren fotoğraflar ile
taşıtın içini gösteren en az bir fotoğrafının çekileceği ve yetki belgesini haiz sigorta eksperi,
işletme müdürlüğünde görevli teknik personel, teknik üniversiteler veya makine mühendisleri
odası tarafından incelenerek taşıtın bilgilerini, durumunu, özelliklerini, niteliklerini gösteren
ayrıntılı rapor düzenleneceği, düzenlenen raporlar ile taşıtın son durumunu gösteren
fotoğrafların birer örneğinin sistemde yayımlanacağı,
Satışların duyurulması ile ilgili;
E-ihale yoluyla yapılacak satışların sistem üzerinden, Bakanlık ve Genel Müdürlüğün kurumsal
internet sayfalarından duyurulacağı, E-ihale yoluyla satışa sunulan eşyanın ihalede kaldığı
sürenin satışın duyurulması hükmünde olacağı,
Teminatlar ile ilgili;
1. E-ihale yoluyla yapılacak satışa teklif verebilmek için kullanıcıların teminat yatırmasının
zorunlu olduğu,
2. Teminatın, tedavülde olan nakit Türk Parası olarak e-ihale için Döner Sermaye adına açılmış
banka hesaplarına yatırılacağı,
-109-
TEFTİŞ REHBERİ
3. Teminat tutarının, isteklinin verdiği teklifin en az yüzde onu olacağı, teminat olarak alınacak
azami tutarın ihaleye esas bedelin yüzde onu ancak, ihaleye esas bedelin 1.000.000 TL’den
fazla olması halinde ise 100.000 TL olduğu, isteklinin verdiği teklif için gerekli teminat
tutarının sistemde bloke edileceği, bloke edilen tutarın, işletme müdürlüğünce sistemde
serbest bırakılmadıkça başka bir e-ihalede kullanılamayacağı,
4. Teminat tutarının ihale bedelinin ödenmesinde kullanılabileceği, ihale bedelinin ödenmesinde
kullanılmayan teminat için sistemde konulmuş blokenin, şartname hükümlerine uygun olarak
ihale bedelinin tamamının ödenmesi halinde kaldırılacağı,
5. Teminat bedelinin yatırılmasıyla, sisteme kayıt için gerekli olan üyelik formunda, satış
şartnamesinde ve şartname eki listede yer alan koşullar ile sistemde bulunan ihale
detaylarında yer alan genel ve özel koşulların kabul edilmiş sayılacağı,
6. E-ihaleye katılım amacıyla yatırılan teminatın, sadece e-ihale yoluyla satışa sunulan ve
teminat miktarını karşılayan eşya için geçerli olduğu, teminat bedelinin geri alınmaması
halinde teminatın sistemde yer alan başka e-ihalelerde de kullanılabileceği,
7. Kullanıcının sistem üzerinden talebi halinde, iadesinde sakınca olmayan teminat bedelinin
kısmen veya tamamen yedi iş günü içerisinde kullanıcının banka hesabına iade edileceği,
8. Teminatın;
a) Alıcının damga vergisini ödememesi,
b) Alıcının ihale bedelini ödememesi,
c) 13 üncü maddenin birinci fıkrasında sayılan yasak fiillerde bulunulması,
nedeniyle gelir kaydedilmesi gereken durumlarda iade edilmeyeceği,
9. Teminatın kabul ve iade işlemlerinin, Merkez Tasfiye İşletme Müdürlüğü tarafından; mahsup
edilmesi veya irat kaydedilmesi işlemlerinin ilgili işletme müdürlüğü tarafından yürütüleceği,
Eşyanın görülmesi ile ilgili;
1. E-ihale yoluyla yapılacak satışlara katılacak olanların, ilgili işletme veya gümrük
müdürlüğünden alacakları izin belgesini göstererek eşyayı bulunduğu yerde görebilecekleri,
işletme müdürlüğünce eşyanın niteliğinde, miktarında ve değerinde önemli bir değişikliğe
neden olmayacak şekilde bedeli karşılığında eşyadan örnek verilebileceği, ancak 21/3/2007
tarihli ve 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu kapsamında davası devam eden eşyadan
numune verilmeyeceği,
2. Satışı yapan işletme müdürlüğü veya ilgili gümrük müdürlüğünce, satışa sunulan eşyanın
üzerine liste sıra numarasını gösterir bir etiket konulacağı,
-110-
TEFTİŞ REHBERİ
3. Görüş sırasında satış konusu eşyanın ve diğer eşyanın zarar görmemesi için idare amirlerinin
gerekli tedbirleri alacağı, gerekmesi halinde görüş gün ve saatlerinin belirlenerek sistemde
duyurulacağı,
e-ihaleye katılım koşulları ile ilgili;
1. E-ihaleye katılabilmek için sistemde yer alan üyelik formunun doldurularak sisteme üye
olunmasının zorunlu olduğu,
2. 18 yaşını doldurmuş, medeni hakları kullanma ehliyetine sahip ve kanuni ikametgâhı bulunan
herkesin üye olup ihalelere katılabileceği,
3. Tüzel kişilerde üyelik için tüzel kişiyi temsile yetkili kişi tarafından gerekli bilgilerin sisteme
girileceği ve sistemde yer alan başvuru formunun imzalanarak temsil ve ilzama ilişkin
belgelerle birlikte Merkez Tasfiye İşletme Müdürlüğüne gönderileceği, Merkez Tasfiye
İşletme Müdürlüğünün üyelikle ilgili belgelerin teslim alınmasını müteakip tüzel kişinin
kullanıcı adını sistemde aktive ederek üyelik işlemlerini tamamlayacağı,
4. Sisteme üyelik başvurusunda bulunan kişilerin işletme müdürlükleri tarafından yapılan
ihalelerde yasaklı olup olmadığının üyelik öncesinde kontrol edileceği, yasaklı listesinde
bulunan kişilerin başvurularının yasaklılık süresi bitene kadar onaylanmayacağı, kişilerin
sisteme üye olduktan sonra yasaklı hale gelmesi halinde sistemde teklif vermelerine izin
verilmeyeceği, isteklilerin yasaklı hale gelmeden önceki tekliflerinin, teklif verdikleri ihale
sonuçlanana kadar geçerli kabul edileceği, ancak isteklinin yasaklı hale gelmesine neden olan
fiilin teklif verilen ihaleyle ilgili olması halinde idare tarafından teklifin değerlendirmeye
alınmayacağı ve ihalenin iptal edileceği,
5. Kullanıcının, üyelik formunu doldurarak sisteme kayıt olmasıyla bu formda yer alan bilgilerin
tam, doğru, kendisine ait olduğunu taahhüt etmiş ve formda yer alan şartları kabul etmiş
sayılacağı, kullanıcının, üyelik formunda yer alan bilgilerinin eksik veya yanlış olmasından
doğan veya doğabilecek olan zararlardan sorumlu olduğu,
6. Kullanıcı adının; gerçek kişilerde T.C. kimlik numarası, tüzel kişilerde vergi numarası
olduğu, sisteme üye olan kullanıcıya elektronik posta veya SMS yoluyla katılım için şifre
gönderileceği, kişiye özel bu bilgilerin güvenliğinden ve gizliliğinden kullanıcının sorumlu
olduğu, kullanıcının sistemdeki hesabının üçüncü kişiler tarafından kullanılması halinde her
türlü sorumluluğun kullanıcıya ait olduğu, kullanıcının şifresini ve üyelik bilgilerinde yer alan
tüm bilgileri sistemde değiştirebileceği,
7. Eşyanın mevcut durumu ile satışa sunulduğu, sistemde yer alan eşyaya ait bilgilerin, bilgi
niteliğinde olduğu, sistemde teklif veren isteklilerin e-ihalesi yapılan eşyayı mevcut haliyle
görmüş, incelemiş ve e-ihaleye sunulduğu haliyle kabul etmiş sayıldığı,
8. Eşyanın alıcıya tesliminden sonra eşyanın piyasaya arzı, kullanımı veya tescili için alınması
gereken her türlü iznin veya belgenin alınması, kayıt, tescil veya bildirim işlemlerinin alıcı
tarafından yerine getirileceği ve bunlara ilişkin her türlü mali yük ve yükümlülüğün alıcı
tarafından karşılanacağı,
-111-
TEFTİŞ REHBERİ
9. Bakanlığın, sistemin düzgün ve doğru işleyişi ile sistemde yer alan her türlü bilginin
güvenliğinden ve gizliliğinden sorumlu olduğu, sistemde oluşabilecek sorunlar dışında
internet, telefon ve GSM hatlarındaki sorunlar gibi sistemden kaynaklanmayan sorunlar veya
kullanıcıdan kaynaklanan nedenlerle istekliler tarafından sistemde teklif verilememesi veya
Bakanlık tarafından kullanıcı, istekli veya alıcıya e-posta veya SMS yoluyla yapılacak
bildirimlerin yapılamamasından Bakanlığın sorumlu olmaqdığı, sistemde yer alan her türlü
sürecin, sistemde yer alan bilgiler doğrultusunda tamamlanacağı,
e-ihale usulü ile ilgili;
1. E-ihaleye teklif vereceklerin bilgileri ve tekliflerinin elektronik ortamda alınacağı, E-ihale
yoluyla yapılan satışların kapalı teklif yöntemiyle yapılacağı,
2. Kapalı teklif yöntemiyle verilen tekliflerin ihale süresi bitene kadar teklif sahibi istekli
dışında, teklif süresi bittikten sonra ise satış tamamlanana kadar teklif sahibi ve işletme
müdürlüğü dışında hiç kimse tarafından görülemeyeceği ve sistemde gösterilemeyeceği,
Bakanlığın, istekliler tarafından verilen tekliflerin gizliliği ile ilgili her türlü tedbiri alacağı,
E-ihale sonuçlarının sistemden duyurulacağı,
3. İşletme müdürlüğünce, e-ihale yoluyla satışı uygun bulunan eşyanın bilgileriyle ilgili
belgelerin sisteme kaydedileceği, işletme müdürünün sistem üzerinden onaylaması
durumunda e-ihalenin, onayı takip eden gün saat 12.00’de başlayacağı ve ihale için belirlenen
sürenin son günü saat 12.00’de biteceği, eşyanın e-ihale süresinin yedi günden az
olamayacağı, ihale için belirlenen bitiş saatine en fazla bir saat kala yeni bir teklif verilmesi
veya mevcut bir teklifin arttırılması halinde ihale saatinin, ihale bitiş saatinden itibaren otuz
dakika uzatılacağı, uzatılmış bir ihalede, ihale bitiş saatine en fazla bir saat kala yeni bir teklif
verilmesi veya mevcut bir teklifin artırılması halinde ihalenin en fazla iki kez olmak üzere
onbeşer dakika daha uzatılacağı, ihalenin uzatıldığı bilgisinin sistem üzerinden duyurulacağı
ve isteklilere e-posta veya SMS yoluyla iletileceği,
4. İsteklinin, e-ihale yoluyla satışa sunulan eşya için, belirlenen ihale süresi içinde ve teminatı
yeterli olduğu müddetçe, ihaleye esas bedelin altında veya üstünde teklif verebileceği veya
ilk verdiği tekliften az olmamak koşuluyla teklifini değiştirebileceği, isteklinin hiçbir şekilde
teklif verdiği andan itibaren teklifini geri çekemeyeceği,
5. Eşyanın en yüksek bedeli verene satılacağı, E-ihale süresi bittiğinde verilen tekliflerin işletme
müdürlüğünce inceleneceği,
a) Verilen en yüksek teklifin, ihaleye esas bedelin en az yüzde yetmiş beşini bulması halinde
satışın yapılarak satışın gerçekleştiğinin alıcıya e-posta veya SMS yoluyla bildirileceği,
verilen teklifin ihaleye esas bedelin yüzde yetmiş beşinin altında olması halinde
tekliflerin değerlendirilerek teklif edilen bedel üzerinden en yüksek teklifi verene
satılabileceği veya yeniden satışa sunulabileceği, teklif edilen bedel üzerinden satılanlar
için alıcıya e-posta veya SMS yoluyla bilgi verileceği,
b) Sistem üzerinde ihale sonuçlarının duyurulacağı ve alıcı dışındaki isteklilerin teminatı
üzerindeki blokenin kaldırılarak teminatın serbest bırakılacağı,
6. İhalede aynı tutarda teklif verilmesi durumunda sırasıyla;
-112-
TEFTİŞ REHBERİ
a) Gün, saat, dakika, saniye ve salise bilgilerine göre ilk teklif veren,
b) (a) fıkrasına göre bir belirleme yapılamadığı durumlarda sisteme ilk üye olan,
c) (a) ve (b) fıkrasına göre bir belirleme yapılamadığı durumlarda ise sistemde, bloke edilmiş
tutarlar dahil, en çok teminatı bulunan,
isteklinin teklifinin kabul edileceği,
7. İhalenin, en yüksek teklif sahibine ihalenin sonucunun bildirilmesi ve ihale sonucunun
sistemde duyurulmasıyla tamamlanmış sayılacağı,
8. İhale bedeli, damga vergisi ve diğer mali yüklerin ihalenin tamamlanmasını izleyen yedi gün
içinde ödenmesinin zorunlu olduğu, alıcının, ihale bedeli, damga vergisi ve diğer mali yükleri
e-ihale için Döner Sermaye adına açılmış banka hesabına yatırarak veya 8 inci maddenin
dördüncü fıkrası uyarınca işlem yaparak sistemde ödeme işlemlerini tamamlayacağı, ihale
bedeli için taksitlendirme yapılmayacağı, ihale bedelinin, damga vergisi ve diğer mali
yüklerin bu süre içinde ödenmemesi halinde satışın iptal edileceği ve alıcının teminatının
döner sermayeye gelir kaydedilerek eşyanın yeniden satışa sunulacağı,
9. E-ihalede satılamayan ve yeniden ihaleye çıkartılacak eşyanın, en geç üç ay içinde satışa
sunulmasının esas olduğu,
10. İşletme müdürlüğünün, gerekçesini belirterek e-ihale öncesinde, sırasında veya sonrasında
eşyanın teslim edilip edilmediğine bakılmaksızın ihaleyi veya satışı iptal etmeye yetkili
olduğu,
11. Alıcının, satış şartnamesinde belirtilen hallerde ihalenin veya satışın iptalini isteyebileceği,
12. Satışın veya ihalenin iptali halinde yatırılmış olan satış bedelinin iade edileceği, tahsil edilmiş
olan vergilerin red ve iadesinin ilgili mevzuat çerçevesinde yapılacağı,
13. E-ihale yoluyla satışa sunulan eşyanın en az üç ay süresince ve dört defadan az olmamak
üzere satışa sunulacağı, ancak dört defa satışa sunulmasına rağmen yapılan e-ihalelerde hiç
teklif almayan eşya hakkında süre şartı aranmaksızın Tebliğin 4 üncü maddesinin birinci
fıkrası uyarınca işlem yapılacağı, bunun dışındaki durumlarda yapılacak işlemlerin Genel
Müdürlükçe belirleneceği,
Eşyanın teslimi ile ilgili;
1. Eşyanın, ihale bedelinin ödenmesini izleyen on gün içinde alıcı tarafından bulunduğu yerden
teslim alınmasının zorunlu olduğu, bu sürenin, eşyanın teslimine ilişkin evrakların alıcıya
teslimi için postada geçen sürelerde duracağı, bu süreler içerisinde teslim alınmayan eşyanın
Tasfiye Yönetmeliği hükümleri doğrultusunda yeniden satışa sunulacağı,
2. İhale bedeli, damga vergisi ve diğer mali yükler ödenmeden ve alıcı tarafından imzalanmış
satış şartnamesi işletme müdürlüğünce teslim alınmadan eşyanın alıcıya teslim edilmeyeceği,
-113-
TEFTİŞ REHBERİ
3. Alıcının, sistemde yer alan şartnamenin dökümünü alarak imzalayacağı ve ihale bedelini
ödeme süresi içinde işletme müdürlüğüne teslim edeceği veya iadeli taahhütlü posta ile
göndereceği, sistem üzerinde güvenli elektronik imzayla imzalanan satış şartnamesinin ayrıca
işletme müdürlüğüne teslim edilmeyeceği veya gönderilmeyeceği,
Yasak fiiller ve yaptırımlar ile ilgili;
1. İhalelerde; Hile, desise, vait, tehdit, nüfuz kullanma ve çıkar sağlama suretiyle veya başka
yollarla ihaleye ilişkin işlemlere fesat karıştırmak veya buna teşebbüs etmenin, Sahte belge
veya sahte teminat kullanmak veya kullanmaya teşebbüs etmek, taahhüdünü kötü niyetle
yerine getirmemek, taahhüdünü yerine getirirken idareye zarar verecek işler yapmanın yasak
olduğu,
2. Birinci fıkrada belirtilen fiilleri yapanların teminatının döner sermayeye gelir kaydedileceği
ve bu fiileri bizzat veya vekil olarak işleyenlerle bu işteki vekil veya müvekkilleri hakkında
fiilin özelliğine göre Genel Müdürlük tarafından bir yıla kadar işletme müdürlüklerinin
ihalelerine katılmaktan yasaklama kararı verileceği, bunların sermayesinin çoğunluğuna sahip
bulunduğu veya yönetim kurulunda görev aldığı tespit edilen tüzel kişiler için de yasaklama
kararı alınacağı,
3. Bu Tebliğ kapsamındaki ihalelerde bir takvim yılı içinde iki defa ihale bedelini ödemeyen
alıcı ile vekillerinin, üç ay süresince işletme müdürlüğünce yapılan ihalelere alınmayacakları,
tekrarı halinde Genel Müdürlük tarafından bir yıla kadar işletme müdürlüğünün ihalelerine
katılmaktan yasaklama kararı verileceği,
4. İhaleyi yapan işletme müdürlüğünce, ihalelere katılmaktan yasaklama kararı verilmesi
gerekenlere, ihale bedelini ödemeyenlere ilişkin bilgiler sisteme kaydedilmek üzere Genel
Müdürlüğe gönderileceği,
5. İkinci ve üçüncü maddelerde belirtilen fiil ve davranışların tespit edildiği tarihi izleyen on iş
günü içinde yasaklama kararı alınarak sisteme kaydedileceği ve elektronik ortamda işletme
müdürlüklerine duyurulacağı,
6. Haklarında ihaleye katılmaktan yasaklama kararı bulunanların, yasaklama kararının sona
erdiği tarihe kadar işletme müdürlüğünce yapılacak ihalelere iştirak ettirilmeyecekleri, bu
konuda gerekli tedbirlerin işletme müdürlüğünce alınacağı,
7. İhale işlemlerinde sahte belge veya sahte teminat kullanan veya kullanmaya teşebbüs eden,
taahhüdünü kötü niyetle yerine getirmeyen, taahhüdünü yerine getirirken idareye zarar
verecek işler yapan, ihale işlemlerine fesat karıştıran veya teşebbüs edenler ile o işteki ortak
veya vekilleri hakkında Cumhuriyet Savcılığına suç duyurusunda bulunulacağı,
8. Yukarıdaki İkinci ve üçüncü maddeler ile aşağıdaki madde kapsamında ihaleye
katılamayacak olanların, aksine bir hüküm bulunmadıkça, idarece yapılan ihalelere ilişkin,
eşyanın görülmesi de dahil hiç bir işlem yapamayacakları ve eylemde bulunamayacakları,
İhalelere katılamayacak olanlar ile ilgili;
1. İstekli veya vekil sıfatıyla işletme müdürlüğünce yapılacak ihalelere;
-114-
TEFTİŞ REHBERİ
a) Yukarıdaki ikinci ve üçüncü maddeler uyarınca ihalelere katılmaktan yasaklananların,
b) Genel Müdürlük personeli, işletme müdürlüğünde görevli olanlar ve bölge müdürlüğünde
tasfiye işlemleri ile görevli olanlarla, bunların eşleri ve birinci dereceye kadar (birinci derece
dahil) kan ve sıhri hısımlarının,
c) (a) ve (b) bentlerinde sayılan şahısların sermayesinin çoğunluğuna sahip bulunduğu tüzel
kişiler veya yönetim kurulunda görev aldığı tüzel kişilerin,
katılamayacakları,
2. İşletme müdürlüğünde görevli iken bu görevlerinden ayrılmış olanların görevlerinden
ayrıldıkları tarihten itibaren en son çalıştıkları işletme müdürlüğünce yapılacak ihalelere bir
yıl süreyle giremeyecekleri,
Ek süre ile ilgili;
1. Kanunda öngörülen süreler dışında bu Tebliğde yer alan sürelerle ilgili olarak, sürelerin
bitiminden önce başvurulması şartıyla Tebliğde belirlenmiş süreler kadar işletme
müdürlüğünce ek süre verilebileceği,
2. Ödemeye ilişkin ek süre taleplerinin sistem üzerinden yapılacağı,
3. Ödemeye ilişkin verilen ek sürelerde faiz alınacağı, faizin hesabında 21/7/1953 tarihli ve 6183
sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunun tecil faizine ilişkin hükümlerinin
uygulanacağı,
4. Satış şartnamesinde belirlenen mücbir sebepler veya beklenmeyen hallerin varlığı halinde
işletme müdürlüğünce son kez olmak üzere belirlenmiş süreler kadar ek süre verebileceği,
mücbir sebep başvurularının ilgili işletme müdürlüğüne ve mücbir sebeplerin sona erdiği
tarihten itibaren üç iş günü içerisinde yapılacağı, bu süreler dışında yapılan başvuruların
işletme müdürlüğünce değerlendirmeye alınmayacağı, mücbir sebep başvurusundan önce
eşyanın yeniden ihaleye sunulması veya satılması halinde ihale veya satışın iptal
edilmeyeceği, ancak başvuru sahibine uygulanan yaptırımların kaldırılarak teminatı veya
ihale bedelinin iade edileceği,
Bildirimler ile ilgili;
1. E-ihale işlemleri için kullanıcıya, istekliye veya alıcıya yapılacak her türlü bildirimin sistem
üzerinden yapılacağı ve gerektiğinde ilgililere e-posta veya SMS yoluyla bilgi verileceği,
2. Sistemde yer alan bilgilerin kullanıcıya, istekliye veya alıcıya e-posta veya SMS yoluyla
yapılan bildirimlerden farklı olması halinde sistemde yer alan bilgilerin esas alınacağı,
Bilgi ve belgeler ile ilgili;
1. Tebliğde geçen veya işletme müdürlüğünce e-ihale işlemlerinde kullanılan üyelik formunun,
satış şartnamesi, sözleşme, karar, tutanak, taahhütname, rapor gibi eşyanın e-ihale yoluyla
tasfiyesinde kullanılan bilgi veya belgelerin sistemde, Bakanlığın ve Genel Müdürlüğün
kurumsal internet sitelerinde yayınlanacağı,
-115-
TEFTİŞ REHBERİ
2. Bakanlığın gerekli gördüğü durumlarda bu bilgi veya belgeler üzerinde değişiklik
yapabileceği,
Hüküm bulunmayan hallerde yapılacak işlemler ile ilgili;
Tebliğde hüküm bulunmayan hallerde, Tasfiye Yönetmeliği hükümlerine göre işlem yapılacağı,
hükümlerinin uygulamasına bakılır.
5.2.3. Muhasebe Servisi :
Bütçe, Gelir ve Gider İşlemlerinin Teftişi
Tasfiye İşletme Müdürlükleri, döner sermayeli bir yapıda olmaları nedeniyle “Döner Sermayeli
İşletmeler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği”ne tabi olarak ve 05.07.2012 tarih ve 28344 sayılı
Resmi Gazete’de yayımlanan Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Döner Sermaye İşletmesi
Yönetmeliği’ne göre faaliyet göstermektedirler. Bu Yönetmeliğe göre, işletme bütçelerinden
yapılacak harcamalarda ödeme belgesine bağlanacak kanıtlayıcı belgeler hakkında, 31.12.2005
tarihli ve 26040 mükerrer sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Merkezi Yönetim Harcama
Belgeleri Yönetmeliği hükümleri, ön ödemeler hakkında, 31.12.2005 tarihli ve 2005/9913 sayılı
Bakanlar Kurulu Kararıyla yürürlüğe konulan Ön Ödeme Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik
hükümleri uygulanmaktadır. Ancak, yılları merkezi yönetim bütçe kanununda gider türleri
itibarıyla belirlenen avans üst sınırları, işletmeler için beş katı olarak uygulanmakta, işletmelerce
yürütülecek proje niteliğindeki işlerle ilgili olarak avans limiti, üst yöneticinin onayıyla 10 katına
kadar artırılabilmektedir.
Döner sermayeden yapılacak giderler her yıl Bakan tarafından onaylanan bütçeyle ilgili işletme
müdürlüğüne verilen ödenekler dâhilinde yapılmaktadır.
Tasfiye İşletme Müdürlükleri Muhasebe Servisinin teftişinde yukarıda belirtilen mevzuat
hükümleri yanında, her yıl Bakan tarafından onaylanan döner sermaye bütçesi ödenek cetvelleri
ve metin kısmındaki limit ve hükümlere uyulup uyulmadığına da bakılacaktır. Giderlerin
yapılmasında, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Döner Sermaye İşletmesi Yönetmeliği’nin 10 ve 11
inci maddelerine göre, harcama yetkilisinin bölge müdürü veya yetkisini devrettiği
yardımcısının, gerçekleştirme görevlisi olarak ödeme belgelerine imza atacak kişinin ise işletme
müdürü olduğu göz ardı edilmez.
Tasfiye Edilen Eşyanın Mali İşlemlerinin Teftişi
(T.Y. Md. 64)
1. 4458 sayılı Kanunun 177 nci maddesinin birinci fıkrasının (b), (e), (f), (g) ve (k) bentlerinde
ve ikinci fıkrasının (b) bendinde belirtilen eşyanın satış bedelinden sırasıyla;
a) Hizmet karşılığı alacaklar ve yapılmış masraflar karşılığı olarak yüzde onbeşinin,
b) Gümrük vergilerinin,
c) Satış için yapılmış masraflar karşılığı olarak yüzde ellisinin,
-116-
TEFTİŞ REHBERİ
ç) Para cezalarının,
ayrılarak hak sahiplerine dağıtılıp dağıtılmadığı, bu bedellerin dağıtımından sonra artan para
olursa, eşya sahipleri adına emanet hesabına alınıp alınmadığı, emanete alındığı tarihten itibaren
bir yıl içinde alınmayan paranın döner sermayeye gelir kaydedilip kaydedilmediği,
2. Perakende satış bedelinden eşyanın yurtiçinde satışı nedeniyle yürürlükteki mevzuat uyarınca
ayrılması gereken vergiler ve mali yüklerin ayrılmasından sonra kalan tutarın döner
sermayeye gelir kaydedilip kaydedilmediği,
3. 4458 sayılı Kanunun 177 nci maddesinin birinci fıkrasının diğer bentlerinde belirtilen eşyanın
satış bedelinden birinci fıkradaki usule göre yapılacak dağıtımdan sonra kalan paranın döner
sermayeye gelir kaydedilip kaydedilmediği,
4. Kaçak eşya hakkında aşağıda belirtilen işlemlerin yapılıp yapılmadığı;
a) Kaçak eşya naklinde kullanılması nedeniyle alıkonulan taşıtlardan ihale yoluyla
satılanların satış bedelinden taşıtın teslim tarihine kadar oluşan ardiye ve diğer hizmetler
karşılığı olarak satış bedelinin yüzde onbeşi ve satış için yapılmış masraflar karşılığı
olarak satış bedelinin yüzde ellisi ayrıldıktan sonra kalan tutar ile ihale yoluyla satılan
kaçak eşyanın satış bedelinin emanete alınıp alınmadığı,
b) Diğer yollarla yapılan tasfiye sonucunda tahsil edilen bedelin döner sermayeye gelir
kaydedilip kaydedilmediği,
c) Yargılamanın eşya veya taşıma araçlarının sahip veya taşıyıcısının lehine sonuçlanması
halinde, (a) bendinde belirtilen eşyanın satış bedeli veya (b) bendinde belirtilen eşyanın
Yönetmeliğin 31 inci maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinde belirtilen şekilde tespit
edilen kıymetinin, gümrük vergileri ve para cezaları ayrıldıktan sonra, yasal faiziyle
birlikte döner sermaye bütçesinden hak sahibine ödenip ödenmediği, faizin hesabında,
elkoyma tarihinden bedelin iade tarihine kadar geçen sürenin esas alınıp alınmadığı,
d) Hakkında iade kararı verilen eşya için (c) bendi uyarınca yapılan ödemenin dışında bir
bedelin ödenmesi gereken durumlarda bu bedelin döner sermaye bütçesinden
ödenmemesi gerektiğinden gümrük idaresince genel bütçenin ilgili tertibinden
karşılanarak hak sahibine ödenip ödenmediği,
e) İhale yoluyla satılan eşyanın yargı kararının kesinleştiği tarihten itibaren bir yıl içinde
talep edilmeyen emanetteki eşya bedelinin döner sermayeye gelir kaydedilip
kaydedilmediği, diğer yollarla tasfiye edilen eşya için de yargı kararının kesinleştiği
tarihten itibaren bir yıl içinde talepte bulunulmaz ise ödeme yapılmayacağından bu kurala
uyulup uyulmadığı,
f) Eşyanın müsaderesine ilişkin kararın kesinleşmesi üzerine satış bedelinin döner
sermayeye gelir kaydedilip kaydedilmediği,
-117-
TEFTİŞ REHBERİ
g) Gümrük müdürlüğünce mahkeme kararının tasfiye idaresine bildirimi sırasında, eşya
sahibi tarafından ödenmesi gereken gümrük vergileri ve cezalarının da belirtilip
belirtilmediği,
h) Tasfiye edilmemiş ve mahkemesince sahibine iadesine karar verilen kaçak eşyanın ardiye
ve diğer hizmet ücretlerinin, 5607 sayılı Kanunun 11 inci maddesi uyarınca döner
sermaye bütçesinden ödenip ödenmediği,
5. Yönetmeliğin 30 uncu maddesinin onuncu fıkrasında belirtilen süreler geçtikten sonra
gümrük idaresine ait ambarlara nakledilip tasfiye edilen eşyanın satış bedelinden, eşyanın
teslim tarihine kadar oluşan ardiye ve diğer hizmetler karşılığı olarak hesaplanan yüzde
onbeşinin yarısı, otuz gün içinde talep edilmesi halinde eşyanın bulunduğu son işletmeye
ödenip ödenmediği,
6. Gümrük idaresi ve diğer işletmeciler tarafından verilmiş olan ardiye ve diğer hizmetler
karşılığı ücretler için ödeme yapılması gereken durumlarda, satış bedelinden ayrılacak tutarın
satış bedelinin yüzde on beşini geçip geçmediği, gümrük idaresi tarafından verilmiş ardiye ve
diğer hizmetler karşılığı olarak ayrılan tutarın döner sermayeye gelir kaydedilip
kaydedilmediği, perakende satılan, özel yolla tasfiye edilen veya imha edilen eşyayı muhafaza
eden kişi ve kuruluşlara ardiye ve diğer hizmetler için işletme müdürlüğünce bir ödeme
yapılmaması gerektiğinden bu kurala uyulup uyulmadığı,
7. Bedelsiz verilen veya imha edilen eşya sahiplerine herhangi bir ödemede
bulunulmayacağından buna uyulup uyulmadığı, ancak, 5607 sayılı Kanun uyarınca tasfiyelik
hale gelen ve sahibine iadesine karar verilen eşyanın imha edilmiş olması halinde imha edilen
eşyanın bedelinin, gümrük idaresince genel bütçenin ilgili tertibinden karşılanarak hak
sahibine ödenmesi gerektiğinden döner sermaye bütçesinden ödeme yapılıp yapılmadığı,
8. Üzerlerinde satılamaz, devredilemez, haciz, rehin, ipotek gibi şerhler bulunan taşıtların
tasfiyesinde, bu şerhler ayrıca bir işleme gerek olmaksızın, tasfiye kararı alındığı tarihten
itibaren kalkmış sayılarak varsa tescil kayıtları buna göre düzeltilir ve tasfiyesi tamamlanır
şeklindeki hükmün uygulanıp uygulanmadığı,
hususlarına bakılır.
Bu konuda ayrıca Genel Müdürlüğün 27.08.2013 tarihli ve 2216 sayılı yazısındaki;

Yapılacak hesaplamalarda ilgili mevzuatında belirtilen oran ve miktarların uygulanacağı,

Gümrük idaresi birimlerinde muhafaza edilen esya/araçlardan tahsil edilen ardiye
ücretinin döner sermaye bütçesine gelir yazılacağı,

Satış bedelinden ayrılan gümrük vergileri ve para cezalarının Ankara Gümrük Saymanlık
Müdürlüğü hesabına gönderileceği,
-118-
TEFTİŞ REHBERİ

4458 sayılı Gümrük Kanunu ile 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu uyarınca
emanet hesabına alınması gereken bedellerin, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Döner
Sermaye İşletmesi Saymanlık Müdürlüğü emanetler hesabına alınarak izleneceği,

İhale veya özel yolla tasfiyede yazı ekindeki "Satış Bedeli Hesaplama Formu" ndan
yararlanılacağı, tablo kullanılarak yapılacak hesaplamalarda, satış konusu eşya/aracın
tabi olduğu mevzuata göre uygulanması veya uygulanmaması gereken oran ve kesintiler
tespit edilerek, uygulanması gerekenlerin hesaplamaya dahil edilmesinin sağlanacağı,

01.09.2013 tarihinden önce yapılan tasfiye işlemlerinde, halen yararlanılan "Satış Bedeli
Hesaplama Formu" nun kullanılacağı,

İhalelerde tellal görevlendirilmesine ihtiyaç duyulması halinde, tellaliye ücretinin döner
sermaye bütçesinin ilgili hizmet tertibinden ödeneceği,
hususlarına bakılır.
Eşyanın Bir Gümrük Rejimine Tabi Tutulması:
(T.Y. Md. 65)
1. İthalatı yasak veya kısıtlamaya tabi olan eşya hariç, ihale ilanının yayımlandığı, perakende
satış kararının alındığı tarihe veya diğer yollarla yapılan tasfiyede ise onay tarihine kadar,
eşya üzerinde tasarruf hakkına sahip olan kişi, gümrük müdürlüğüne başvurarak söz konusu
eşyanın bir gümrük rejimine tabi tutulmasını veya gümrük bölgesi dışına yeniden ihracını
isteyebileceği, bu eşya için kısmi talep yapılamayacağı,
2. Talebin, en geç izleyen iş günü içinde işletme müdürlüğüne iletilmesi, işletme müdürlüğünce
eşyanın durumunun üç iş günü içinde gümrük müdürlüğüne bildirilmesi, gümrük
müdürlüğünce talebin uygun bulunması halinde başvuru tarihinden itibaren yedi iş günü
içinde söz konusu eşyaya ait varsa cezalar ile ambarlama ve elleçleme giderleri ve diğer
giderler ile döner sermaye hesabına ödenmesi gereken eşyanın döviz cinsinden CIF değerinin
yüzde birinin yedi gün içinde ödenmesi gerektiğinin eşya sahibine imzası alınmak suretiyle
bildirilmesi veya iadeli taahhütlü mektupla tebligat adresine gönderilmesinin gerektiği,
yazının postaya verildiği tarihi izleyen yedinci gün tebliğ tarihi sayılacağı,
Hususlarına bakılır.
5.2.4. Personel Servisi :
İşletme Müdürlüklerinin personel servislerinin teftişinde, Gümrük Müdürlükleri ile Gümrük ve
Ticaret Bölge Müdürlüklerinin personel servislerinde yer alan ortak hususlara bakılacağından
burada ayrıca değinilmemiştir.
5.2.5 Destek Hizmetleri Servisi :
-119-
TEFTİŞ REHBERİ
İşletme Müdürlüklerinin destek hizmetleri servislerinin teftişinde, Gümrük Müdürlükleri ile
Gümrük ve Ticaret Bölge Müdürlüklerinin destek hizmetleri servislerinde yer alan ortak
hususlara bakılacağından burada ayrıca değinilmemiştir.
5.3 Merkez Tasfiye İşletme Müdürlüğünün Teftişi
Merkez Tasfiye İşletme Müdürlüğünün teftişinde aşağıda belirtilen görevlerin tam ve
zamanında, ilgili mevzuat düzenlemelerinde belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde yerine
getirilip getirilmediği denetlenecektir.
Teftiş Edilecek Servisler
1- Gümrük İdaresi Basılı Evrak ve Mühür İşlemleri Servisi
2- Vergi Servisi
3- Bütçe, Tahakkuk ve Satın Alma Servisi
4- İnsan Kaynakları, Eğitim Ve İdari İşler Servisi
5.3.1 Gümrük İdaresi Basılı Evrak ve Mühür İşlemleri Servisi :
Gümrük idaresinde kullanılan mühürlerin basım ve dağıtımına ilişkin olarak yayımlanan
17.04.2012 tarih ve 2012/3 sayılı Genelgede yer alan;
1. Mühürlerin Orta Anadolu Gümrük ve Ticaret Bölge Müdürlüğü bağlantısı Merkez Tasfiye
İşletme Müdürlüğünce yaptırılarak Bölge Müdürlüklerine gönderileceği, Bölge
Müdürlüklerinde görevli memurlarca sayılarak seri numaralarına göre bir tutanağa kayden
teslim alınacağı, bu tutanakların bir örneğinin Merkez Tasfiye İşletme Müdürlüğüne
gönderileceği, bir örneğinin de Bölge Müdürlüklerinin Destek Hizmetleri Şubesinde
(Levazım ve Ayniyat Servisi) muhafaza edileceği,
2. Bölge Müdürlüklerince, mühürlerin ihtiyaca göre bağlantı Gümrük Müdürlükleri, Gümrük
Muhafaza Kaçakçılık ve İstihbarat Müdürlükleri, Tasfiye İşletme Müdürlükleri ve
Laboratuvar Müdürlüklerine teslim edileceği,
3. Kullanılacak mühür seri numaralarının, ilgili gümrük belgelerine kaydedilmesine devam
edileceği,
4. Basılı/elektronik belgelerin şekil, içerik ve miktarı talep eden birimler tarafından
belirleneceği,
5. Belgelerin basımının Orta Anadolu Gümrük ve Ticaret Bölge Müdürlüğü bağlantısı Merkez
Tasfiye İşletme Müdürlüğünce yapılacağı, basımı ve dağıtımı yapılacak bütün belgelerin
öncelikle Devlet Malzeme Ofisine yaptırılmasının, bunun mümkün olmaması halinde diğer
kuruluşlara ilgili mevzuata göre yaptırılmasının esas olduğu,
6. Basılı evrakın bedelinin ilgilisi tarafından bankaya yatırılarak, dekontla birlikte satışı yapacak
birime müracaat edileceği, dekonta “Teslim Edilmiştir” ibareli kaşe vurularak evrak seri
numaralarına göre iki nüsha düzenlenen teslim tesellüm belgesi ile teslim edileceği,
-120-
TEFTİŞ REHBERİ
Hususlar kontrol edilir.
5.3.2 Vergi Servisi :
Bu serviste, Tasfiye İşletme Müdürlüklerinin tamamını kapsayan döner sermaye faaliyetleri
kapsamında ortaya çıkan vergi mükellefiyet ve sorumluluklarının gereği olan beyanname verme,
vergi ödeme v.b. işlemler yerine getirilmektedir.
Vergi türleri itibarı ile aşağıdaki beyanname verme ve vergi ödeme zamanlarına uyulup
uyulmadığı hususlarına bakılır.
Özel Tüketim Vergisi
1 Sayılı Liste; Her ayın 1-15 tarihleri arası tahsilatların beyan ve ödemesi aynı ayın 20. Günü,
16-31 tarihleri arası tahsilatların beyan ve ödemesi takip eden ayın 10. günü
2, 3 ve 4 Sayılı Liste; Takip eden ayın 15. Günü
Katma Değer Vergisi
a) KDV 1 (Gerçek Usulde Vergilendirilen Mükellefler İçin)
Katma Değer Kanunu uyarınca İşletme Müdürlüklerince satışı ve alımı gerçekleştirilen
mal/hizmet ve yapım işlerinden doğan Katma Değer Vergileri için;
Takip eden ayın 24. Günü akşamına kadar beyan
Takip eden ayın 26. Günü akşamına kadar ödeme
b) KDV2 (Vergi Sorumluları İçin)
91 sıra nolu Katma Değer Vergisi Genel Tebliği uyarınca İşletme Müdürlüklerimizce mal/hizmet
ve yapım işlerine ilişkin giderlerden tebliğlerde bildirilen oranlarda yapılan KDV Tevkifatları
için;
Takip eden ayın 24. Günü akşamına kadar beyan
Takip eden ayın 26. Günü akşamına kadar ödeme
Damga Vergisi
Damga Vergisi kanunu ve ilgili tebliğler uyarınca İşletme Müdürlüklerince yaptırılan mal/hizmet
ve yapım işlerinden ve İşletme Müdürlüklerince yapılan satışlarda düzenlenen belgeler sebebiyle
doğan ve tahsil edilerek emanet hesaplarına alınan Damga Vergileri(sözleşme pulu, karar pulu
damga vergisi);
Takip eden ayın 20. Günü akşamına kadar beyan
Takip eden ayın 26. Günü akşamına kadar ödeme
Muhtasar Beyanname
-121-
TEFTİŞ REHBERİ
Kurumlar Vergisi Kanunu, Gelir Vergisi kanunu ve ilgili tebliğleri uyarınca personele yapılan
ödemelerden yapılan tevkifatlar ve damga vergileri ile gerçek ve tüzel kişiler adına düzenlenen
gider evrakları üzerinden yapılan tevkifatlar;
Takip eden ayın 23. Günü akşamına kadar beyan
Takip eden ayın 26. Günü akşamına kadar ödeme
Kurumlar Vergisi
Geçici Kurumlar Vergisi
Kurumlar Vergisi Kanunu uyarınca İşletme Müdürlükleri tarafından gerçekleştirilen mal ve
hizmet satışlarından, banka faizlerinden ve diğer gelirlerden, hizmetlerin yürütülmesi için
yapılan gider ve zarar ile faizlerden doğan gelirler için banka yolu ile yapılan tevkifatların
indirim konusu yapılarak 3’er aylık dönemler halinde hesap döneminin kapandığı ayı izleyen 2.
Ayın 14. günü akşamına kadar beyan ve beyanın verildiği ayın 17. Günü akşamına kadar
ödenmesi
Yıllık Kurumlar Vergisi
Hesap döneminin (takvim yılının) kapandığı ayı izleyen 4. Ayın 25. günü akşamına kadar beyan
ve beyanın verildiği ayın sonuna kadar ödeme
Peşin Gelir Ödemesi
Ay içerisinde yapılan satışlardan elde edilen gelirler, diğer gelirler ve faiz gelirlerinden, iadelerin
düşülmesi ile elde edilen tutarın izleyen ayın 20. günü akşamına kadar beyan ve ödeme
Sosyal Hizmetler Ve Çocuk Esirgeme Payının Ödenmesi
2828 sayılı Kanunun (18/k) maddesi gereğince her yıl Aralık ayı sonunda brüt hasılat üzerinden
(%1) oranında ayrılan tutar, takip eden ayın son gününe kadar ödeme
Ba-Bs Bildirimleri
5.000 TL ve üzeri mal ve hizmet alım/satışlar takip eden ayın son günü akşamına kadar beyan
edilip edilmediğine bakılır.
Antrepo ve Geçici Depolama Yerlerinin Açma ve İşletme Harçlarının Yatırılması
İşletme Müdürlükleri tarafından işletilen antrepo ve geçici depolama yerlerinin işletme
harçlarının, her yıl yayımlanan Harçlar Kanunu Tebliğlerinde belirtilen tutarlarda Ocak ayı
içerisinde ödenip ödenmediğine bakılır.
Akreditasyon Kapsamında Gelirlerden Ödenecek Paylar
-122-
TEFTİŞ REHBERİ
4457 sayılı kanunun 21. Maddesinin (a) fıkrası uyarınca Akredite olan Gümrük Laboratuar
Müdürlüklerinin yaptıkları analizlerden elde edilen brüt gelirin Türk Akreditasyon Kurumunca
Uygulanacak Akteditasyon Kullanım Ücreti/Payına İlişkin Tebliğ(2013/1) doğrultusunda % 0,6
oranında Türk Akreditasyon Kurumuna Nisan ayı sonuna kadar ödenip ödenmediğine bakılır.
Vergi İade İşlemleri
İşletme Müdürlüklerince fazla ve yersiz tahsil edilen KDV, ÖTV ve damga vergilerinin iade
işlemlerinin ilgili mevzuat doğrultusunda yapılıp yapılmadığı ve düzeltme beyannamelerinin
verilerek ilgili Vergi Dairesi Müdürlüğünden mahsup veya iade taleplerinin yapılıp
yapılmadığına bakılır.
5.3.3 Bütçe Tahakkuk ve Satın Alma Servisi:
Rehberin, Tasfiye İşletme Müdürlükleri Muhasebe Servisi, “Bütçe, Gelir ve Gider İşlemleri”
bölümünde belirtilen şekilde teftiş yapılır. Bu serviste ayrıca, Gümrük Laboratuvar
Müdürlüklerinin ihtiyaç duyduğu faturaların Genel Müdürlüğün 2013/1 sayılı Genelgesi
kapsamında basımı ve dağıtımı, Bakanlığımızca basımı istenen kitapların basımı ve dağıtımı ve
tüm Tasfiye İşletme Müdürlüklerinin ihtiyacı olan araç akaryakıt giderlerinin karşılanması
hizmetinin ilgili mevzuat kapsamında yürütülüp yürütülmediğine bakılır.
5.3.4 İnsan Kaynakları Eğitim ve İdari İşler Servisi :
Bu servisin teftişinde; Gümrük Müdürlükleri ile Gümrük ve Ticaret Bölge Müdürlüklerinin
destek hizmetleri ile personel servislerinde yer alan ortak hususlara bakılacağından burada ayrıca
değinilmemiştir.
5.4 Perakende Satış İşletme Müdürlüğünün Teftişi
Yönetmeliğin 47 nci maddesine göre, perakende satış kararı alınan eşya, bu amaçla kurulan
mağazalarda satılır. Bakanlık, satış mağazası açmaya, kapatmaya ve bu yerlerin dışında satış
yapılacak yerler ile buna ilişkin usul ve esasları belirlemeye yetkilidir.
Teftiş Edilecek Servisler
1- Ambarlama Servisi
2- Satış Servisi
3- Muhasebe Servisi
4- Personel Servisi
5- Destek Hizmetleri Servisi
Kullanılan Defter ve Belgeler
1. Perakende Satılacak Eşyaya Ait Karar
İşletme Müdürlüklerine intikal eden Tespit ve Tahakkuk Belgelerinde yer alan eşyadan
perakende satışına karar verilen eşyanın tespit edildiği karar olup Yönetmeliğin 29-A No.lu eki
olarak belirlenmiştir.
-123-
TEFTİŞ REHBERİ
2. Fiyat Tespit Formu
Perakende Satış Müdürlüklerince satışa sunulacak eşyanın fiyatının belirlendiği form olup,
Yönetmeliğin 29-B No.lu eki olarak belirlenmiştir.
3. Eşya Teslim-Tesellüm Belgesi
Perakende satış mağazası ambarına, ambardan reyonlara, reyonlardan ambara eşya teslim
alınması ve teslim edilmesinde kullanılan belgedir. Şekli, Tasfiye Yönetmeliğine 7 No.lu ek
olarak belirlenmiştir.
4. Perakende Ambarı Kayıt Defteri
Perakende satış mağazaları ambarlarına giren eşyanın kaydedildiği defter olup, Yönetmeliğin 13
No.lu eki olarak belirlenmiştir.
5. İmha Kararı:
İmhalık olduğu anlaşılan tasfiyelik eşyanın bu durumunun komisyon olarak tespitine yarayan
belgedir. Yönetmeliğin 38 No.lu eki olarak belirlenmiştir.
6. İmha Tutanağı:
Eşyanın imha edildiğini veya imha edilmek üzere yetkili kuruluşlara teslimini gösteren
tutanaktır. Yönetmeliğin 39 No.lu eki olarak belirlenmiştir.
5.4.1 Ambarlama Servisi :
İşlemlerin Teftişi
Perakende Ambarı ve Satış Mağazasına Eşya Alınması ve Eşya Çıkarılması :
(T.Y. Md.17)
1. Perakende satılmasına karar verilen eşyanın, perakende ambarı veya doğrudan satış mağazası
cep ambarına alınarak ilgili deftere kaydedilip kaydedilmediği,
2. Perakende ambarından satış mağazasına eşya gönderilmesinde çıkış belgesi düzenlenip
düzenlenmediği ve ilgili defterin açıklama kısmına yazılarak stoklardan düşümünün yapılıp
yapılmadığı,
3. Yapılan satışlar için fatura düzenlenerek eşyanın stoklardan düşümünün yapılıp yapılmadığı,
Hususlarına bakılır.
Perakende Satılacak Eşyanın Belirlenmesi :
(T.Y. Md.45)
1. Perakende satılacak eşyanın ve fiyatının komisyon tarafından belirlenip belirlenmediği,
2. 5607 sayılı Kanun uyarınca tasfiyelik hale gelen ve açık artırma suretiyle satışa sunulan
perakende niteliğini haiz eşyanın yüzde yetmişbeşin altında teklif alması halinde
-124-
TEFTİŞ REHBERİ
Yönetmeliğin 38 inci maddesinin ikinci fıkrasının (e) bendinde belirtilen teklif bedeli
üzerinden işletme tarafından satın alınarak perakende satılabileceğinden, perakende satışa
sunulan bu eşyanın, belirtilen şartları haiz olup olmadığı,
hususlarına bakılır.
Perakende Satılacak Eşyanın Tespiti, Çekilmesi, Satış Yeri Ve Düzenlenecek Belgeler :
(T.Y. Md.46)
1. Komisyonun, tespit ve tahakkuk belgesi düzenlenen eşyadan insan, hayvan, bitki ve çevre
sağlığı bakımından analiz raporu, uygunluk yazıları gibi belgeleri tamam olan ve perakende
satış mağazasında satışa arz edilecek nitelikte olan eşyayı yerinde görmek suretiyle tespit edip
etmediği,
2. Yapılan inceleme ve tespitler sonucunda perakende satışı uygun görülen eşya için tespit ve
tahakkuk belgeleri itibariyle "Perakende Satış Kararı" hazırlanıp hazırlanmadığı, bu kararların
aylık olarak bölge müdürlüğüne gönderilip gönderilmediği, eşyanın ilgili
mağazaya/mağazalara gönderilmesinin bu kararlardan takip edilerek, perakende satış
kararlarına her yıl itibariyle bir sıra numarası verilmek suretiyle Perakende İşlem Dosyasına
konulup konulmadığı,
3. Perakende satışı uygun bulunduktan sonra perakende satışının mümkün olmadığı tespit edilen
eşyanın diğer yollarla tasfiyesinin sağlanıp sağlanmadığı,
4. Perakende niteliğini haiz eşyanın bulunduğu yerden teslim alınması işlemlerinin, “Teslim ve
Tesellüm Belgesi” ne göre yapılıp yapılmadığı, eşyanın, belgelerine göre ayniyeti kontrol
edilerek teslim alınarak ve mağazaya da ayniyetine uygun teslim edilip edilmediği,
5. Eşyanın perakende satış kararının alındığı tarihten itibaren otuz gün içinde satış mağazalarına
veya ambarlarına tesliminin tamamlanıp tamamlanmadığı, bu sürenin, teslim alınacak eşyanın
yer ve miktarına göre bölge müdürlüğünce uzatılabileceği, bölge müdürlüğünce, perakende
satış kararı alınan eşyanın bulunduğu yerden teslim alınması işlemlerinin aylık olarak kontrol
edilip edilmediği,
6. Perakende satış kararı alınmakla birlikte, teslim alınması esnasında; özellikleri itibariyle
perakende satışa uygun olmadığı anlaşılan eşya ile gerekli analiz raporu bulunmayan veya
analiz sonucunda perakende satışa uygun olmadığı veya imhalık duruma geldiği tespit edilen
eşyanın teslim alınmayacağı kuralına uyulup uyulmadığı,
7. Analiz raporu, uygunluk belgesi, Yönetmeliğin 45 inci maddesinin ikinci fıkrası uyarınca
alınan eşyanın faturası gibi eşya ile ilgili dokümanların bir örneğinin de eşya ile birlikte teslim
edilip edilmediği,
8. Eski, kirli, yırtık, parçası noksan, kırık, çalışmaz durumdaki eşya ve kullanım alanı olmayan
eşya için perakende satış kararı alınmayacağı kuralına uyulup uyulmadığı,
9. Perakende satış kararı alınan eşya, bu amaçla kurulan mağazalarda satılır kuralının dışına
çıkılıp çıkılmadığı,
-125-
TEFTİŞ REHBERİ
10. Perakende satışı uygun bulunan eşya ile 5607 sayılı Kanun uyarınca satışa sunulup teklif
bedeli üzerinden satın alınan eşyadan miktarı fazla olanların başka bölge müdürlüklerine bağlı
mağazalara orantılı bir şekilde dağıtılıp dağıtılmadığı, dağıtımlarda Genel Müdürlük
tarafından 03.09.2013 tarih ve 90775779 – 010.07/ 2269 sayılı “Tasfiye İşlemleri” konulu
tasarruflu yazının “6- Perakende Satışlar” bölümünde belirlenen aşağıdaki usul ve esaslara
uyulup uyulmadığı,
a) Perakende satış niteliğine sahip olduğu düşünülen eşyadan;4458 sayılı Kanun
kapsamında tasfiyelik hale gelenlerin, 5607 sayılı Kanun kapsamında tasfiyelik hale
gelip ihale suretiyle satışa sunulan ve yapılan ihalede teklif alan ve teklif edilen bedelin
üzerinde gelir getireceği düşünülen eşyanın, teklif bedeli üzerinden satın alınıp
alınmayacağının, teklif değerlendirme süresi içinde, e-posta yoluyla perakende satış
mağazalarının bağlı olduğu işletme müdürlüklerine önerilerek, alınacak cevaba göre
değerlendirme yapılacağı,
b) Birinci madde uyarınca perakende satış mağazalarının bağlı olduğu işletme
müdürlüklerine yapılacak bildirimlerde eşyanın cinsi, miktarı, varsa hasar durumu, hangi
nedenle tasfiyelik hale geldiği, daha önce satışa sunulup sunulmadığı, sunuldu ise satış
sayısı, ihalelerde aldığı teklif gibi hususlara yer verileceği ve eşyayı tanımlamaya yetecek
şekilde fotoğraf çekilerek anılan müdürlüklere gönderileceği,
c) Perakende satış mağazalarının bağlı olduğu işletme müdürlüklerince 1 (bir) iş günü
içinde gelen bilgiler değerlendirilerek ve eşyanın alınıp alınmayacağına ilişkin formun
ilgili kısmı doldurularak eşyayı teklif eden tasfiye işletme müdürlüğüne gönderileceği,
d) Tasfiye işletme müdürlüklerince perakende satış kararı veya teklif bedeli üzerinden satın
alınan veya alınacak eşyaya ilişkin bilgilerin perakende satış kararı alındığı veya
komisyon kararının işletme müdürlüğüne intikal ettiği gün Genel Müdürlüğün
[email protected] e-posta adresine gönderileceği,
e) Perakende satış yoluyla tasfiye edilmesi öngörülen eşya işletme müdürlüklerinin
ambarlarında değilse, dağıtım yapılan işletme tarafından bulunduğu yerden çekiminin
yapılabilmesi için dördüncü madde gereğince yapılacak bildirimlerde eşyanın bulunduğu
yerin ayrıntılı olarak belirtileceği,
f) Satışı yapılan eşyanın devamının olmaması nedeniyle müşteri tarafından eşyanın belli
kişilere satıldığı algısının oluşmaması, kurum imajımızın zedelenmemesi için, talebi
yüksek olan eşyanın daha geniş müşteri kitlesine satışının yapılacağı ile yapılan
işlemlerde nezaket ve saygı kurallarına uyulması konularında gerekli hassasiyetin
gösterilmesine dikkat edileceği,
g) Perakende satış mağazalarının bağlı olduğu işletme müdürlüklerince Genel Müdürlüğün
intranet adresinde bulunan "Mağaza Dağıtım Defteri" nin takip edilerek;
i.
Eşyanın anılan deftere kaydedildiği tarihten itibaren 3 (üç) gün içinde perakende
satış kararı alınan veya teklif bedeli üzerinden satın alınan veya alınacak eşya için
yeni bir istekte bulunulması halinde işletme müdürlüklerince yapılacak taleplerin
[email protected] e-posta adresine gönderileceği,
ii.
Her mağaza için, tasfiyelik hale gelen eşya miktarı, bulunduğu müdürlük, perakende
satış mağazalarının kapasitesi ve satış performansı gözönüne alınarak Genel
-126-
TEFTİŞ REHBERİ
Müdürlükçe belirlenecek dağıtım tarihinden itibaren; eşyanın, 5607 sayılı Kanun
kapsamında olması halinde mağazalara dağıtım miktarlarına göre satın alma
işlemleri de yapılarak en kısa sürede teslim alınacağı,
iii.
iv.
v.
Miktarının fazla olması nedeniyle mağazalar arasında dağıtımı yapılan eşyanın
işletme müdürlüklerince çekilmesinde, aynı güzergah üzerindeki mağazalar
arasındaki gerekli koordinasyonun miktar olarak fazla eşya alan işletme müdürlüğü
tarafından yapılacağı,
Bakanlığımız web sayfasında yayınlanmak üzere perakende satışa sunulacak eşyaya
ilişkin bilgilerin Pazartesi, Çarşamba ve Cuma günü bildirileceği ile gerek niteliği
gerekse piyasa konjonktürü nedeniyle özellik arz eden ve stok miktarı yeterli olan
eşya hakkında gerekli duyuruların yapılabilmesini teminen, satışa sunulmadan 3 (üç)
iş günü öncesinde eşya bilgilerinin (satış tarihi / fiyatı / reyon ve ambar stok miktarı)
[email protected] e-posta adresine gönderileceği,
Mağazalara ilişkin satış hasılatı ve kesilen fatura sayısının her ayın beşine kadar,
teklif bedeli üzerinden satın alınıp mağazalarda satılan eşyaya ilişkin bilgilerin (satın
alma bedeli-satış hasılatı) ise üçer aylık periyotlarla takip eden ayın onuna kadar
[email protected] e-posta adresine gönderileceği,
hususlarına bakılır.
Fiyat Tespitinde Esaslar :
(T.Y. Md.48)
1. Mağazası bulunan işletme müdürlüklerinde oluşturulan komisyonun, tespit ve tahakkuk
belgesindeki bedele bağlı kalmadan üç gün içinde eşyanın fiyatını belirleyip belirlemediği,
fiyatın tespitinde aşağıdaki hususlar ile bunlara benzeyen diğer hususları dikkate alıp
almadığı;
a)
b)
c)
d)
e)
f)
g)
h)
i)
j)
Piyasa konjonktürü,
Arz ve talep durumu,
Piyasadaki benzeri ürünlerin fiyatları,
Sürüm imkanı,
İmal edildiği yılı,
Son kullanma tarihi,
Kullanılmış olup olmadığı,
Orijinal ambalajında olup olmadığı,
Hasar durumu,
Servis durumu, yedek parça ve onarım imkanı,
2. Aşağıda belirtilen hükümlere uyulup uyulmadığı,
a) Perakende satış işletme müdürlükleri veya mağazaların bağlı bulunduğu işletme
müdürlüklerinin, satışa sunulan eşyanın satış durumuna göre onbeş günlük sürelerle
değerlendirme yaparak fiyatı aşağı veya yukarı çekebileceği,
-127-
TEFTİŞ REHBERİ
b) Satışa sunulduğu tarihten itibaren doksan gün içinde perakende satılma imkanı olmadığı
anlaşılan eşya için tutanak düzenlenerek, ihale veya diğer yollarla tasfiye edilmek üzere
en yakın işletme müdürlüğüne teslim edileceği,
c) İmha edilmesi gereken eşyanın iadesinin yapılmayarak, komisyon marifetiyle ilgili
müdürlük tarafından imhasının sonuçlandırılacağı,
d) Birden fazla mağazada satışa sunulması durumunda diğer mağazalardaki satış
performansına göre mağazalar arası eşya teslim ve tesellümü yapılarak satışa devam
edilebileceği,
hususlarına bakılır.
Mağazanın Sayımı :
(T.Y. Md.55)
Mağazanın her türlü sayımının, işletme müdürünce belirlenecek ve reyonda görev yapan
personelin de yer aldığı komisyon tarafından giriş-çıkış kayıtları, mevcut eşya ile stok raporu
kayıtlarında bulunan eşya bilgileri karşılaştırılmak suretiyle yapılıp yapılmadığı, eşyanın
markası, modeli, seri numarası, miktarı, hasar durumu gibi bütün özellikleri ve belgelerine göre
uygunluğunun tespit edilip edilmediği, hususlarına bakılır.
5.4.2 Satış Servisi:
Kullanılan Defter ve Belgeler
1. Fatura
Yapılan satışlar karşılığında düzenlenir.
2. Etiket
Reyona çıkarılan eşya eşyaya ilişkin bilgilerin yer aldığı elde düzenlenen belgedir.
3. Eşya Teslim Fişi
Yönetmeliğin 50 nci maddesine göre, perakende satış mağazasından kamu kurum ve
kuruluşlarınca veya üçüncü şahıslarca satın alınan eşyaya ait bedelin Gümrük ve Ticaret
Bakanlığı Döner Sermaye İşletmesi Saymanlık Müdürlüğü banka hesabına yatırılması ve ilgili
kurum tarafından banka dekontunun bir nüshasının ibraz edilmesi halinde düzenlenmesi gereken
belge olup, şekli konusunda mevzuatta herhangi bir belirleme yapılmamıştır.
İşlemlerin Teftişi
Eşyanın Satışa Sunulması :
(T.Y. Md.49)
1. Satışa hazır hale gelen eşyanın reyonda satışına on gün içinde başlanıp başlanmadığı, miktarı
itibari ile fazla olmayan eşyanın ambarda bekletilmeksizin tamamının reyona çıkartılıp
çıkartılmadığı, reyonda, ambarda bulunan her çeşit eşyanın bulunmasının temin edilip
edilmediği,
-128-
TEFTİŞ REHBERİ
2. Reyonda görev yapan personelin, teslim aldığı eşyayı reyonda herkesin görebileceği ve
inceleyebileceği şekilde teşhir edip etmediği, eşya için etiket hazırlayıp uygun bir yere asıp
asmadığı,
3. Satışa sunulan bütün eşya için reyonda uygun yerlere “satışa sunulan eşya özürlüdür”
ibaresini içeren duyurular asılıp asılmadığı, bu durumun, 23/2/1995 tarihli ve 4077 sayılı
Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun hükümleri gereğince tüketiciye verilen fatura
üzerinde de gösterilip gösterilmediği, Yönetmeliğin 51 inci maddenin ikinci fıkrası saklı
kalmak kaydıyla, anılan Kanunun 4 üncü maddesinin beşinci fıkrası uyarınca ayıplı malın
geri alınması ve bedel iadesi mümkün olmadığı, ancak, eşyanın özürlü olması dışında
belirtilen niteliklere uygun olmaması veya eşyanın tescile/kayda tabi olmasına rağmen
tescilin/kaydın yapılamaması halinde satışı takip eden yedi gün içinde alıcının talebi ve
işletme müdürünün uygun görmesi üzerine satışın iptal edilerek, eşyanın geri alınacağı ve
bedelinin iade edileceği, eşyanın satıldığı haliyle geri alınamadığı durumlarda satışın iptal
edilmeyeceği şeklindeki hükümlere uyulup uyulmadığı,
4. Satışı yapılan eşya için garanti belgesi verilmeyeceği kuralına uyulup uyulmadığı,
5. Reyona alınan eşyanın ambara iadesinin teslim tesellüm belgesi ile yapılıp yapılmadığı,
6. Reyondan satışı yapılan eşya için “Reyon Satış Raporu” düzenlenip düzenlenmediği, bu
raporun bilgisayardan izlenebileceği gibi gerektiğinde döküm alınacak şekilde üretilip
üretilmediği, alınan bu raporun, ilgili reyon memuru ve mağaza sorumlusu tarafından
imzalanıp imzalanmadığı,
hususlarına bakılır.
Reyonlarda Görev Yapan Personel :
(T.Y. Md.50)
1. Perakende satış mağazalarında görev yapan personelle ve bu personelin işlemleri ne şekilde
yapacağına ilişkin;
2. Reyonda görev yapan personelin, teslim aldığı eşyanın etiketlenmesinden, satışa hazır hale
getirilmesinden, reyonun uygun şekilde düzenlenmesinden, eşyanın eksilmesi, kaybolması,
değiştirilmesi, değerini yitirmesi ve benzeri nedenlerden dolayı meydana gelen mali
zararlardan sorumlu olduğu,
3. Bilgisayar ekranından seçilen eşyanın satılacak adedi, müşteri adı, varsa vergi numarasının
da sisteme girileceği ve satış fişinin vezne bilgisayarına gönderilmesinin sağlanacağı,
bilgisayarın verdiği geçici fiş numarasının müşteriye verileceği, müşterinin bu numarayı veya
adını söylemek suretiyle vezneye parasını ödeyerek faturasını alacağı, faturanın bir nüshasını
reyonda görev yapan personele vererek eşyayı teslim alacağı,
4. İşletme müdürlüğünce, reyonda görev yapan personelin muhasebe yetkilisi mutemedi olarak
görevlendirilmesi halinde, ikinci fıkranın uygulanmayacağı, bu durumda, bilgisayar
ekranından seçilen eşyanın, satılacak adedi, müşteri adı, varsa vergi numarasının sisteme
-129-
TEFTİŞ REHBERİ
girileceği ve bedeli tahsil edildikten sonra faturanın bir nüshası ile birlikte eşyanın alıcıya
verileceği,
5. Perakende satış mağazasından kamu kurum ve kuruluşlarınca veya üçüncü şahıslarca satın
alınan eşyaya ait bedelin Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Döner Sermaye İşletmesi Saymanlık
Müdürlüğü banka hesabına yatırılması ve ilgili kurum tarafından banka dekontunun bir
nüshasının ibraz edilmesi halinde “Eşya Teslim Fişi” ve faturası ile birlikte eşyanın tesliminin
sağlanacağı,
6. Reyonda görev yapan personelin, görev, yetki ve sorumluluk bakımından satış memurlarına
ilişkin hükümlere tabi olduğu,
hükümlerinin uygulamasına bakılır.
Kasa Görevlileri ve Kasa İşlemleri :
(T.Y. Md.51)
1. Reyonda görev yapan personel tarafından verilen geçici fiş numarası veya adı ve soyadı
girilerek ekranda görüntülenen eşya için üç nüsha fatura düzenlenerek iki nüshasının alıcıya
verilip verilmediği, Mağazanın kapanmasından sonra vezne ekranında görünen ücreti tahsil
edilmemiş eşyanın, bilgisayar ekranından reyonlara iade edilip edilmediği ve ekranda eşya
kalıp kalmadığının kontrol edilip edilmediği, Yönetmeliğin 50 nci maddesinin üçüncü
fıkrasının uygulandığı durumlarda ise reyonda görev yapan personel tarafından, satılan eşya
için üç nüsha fatura düzenlenerek faturanın bir nüshasının eşya ile birlikte alıcıya verilip
verilmediği,
2. Satışlarda fatura düzenlenmesi zorunluluğuna uyulup uyulmadığı, faturanın iptal edilmesi
halinde veznedar veya muhasebe yetkilisi mutemedinin faturanın iptal edildiğine dair notu üç
nüshaya da yazarak imzalayıp imzalamadığı, eşya iadesi söz konusu olursa müşteriden
dilekçe alınmak ve işletme müdürlüğünce uygun görülmek suretiyle yapılacak iade işleminde
eşyanın ayniyet tespiti yapılıp yapılmadığı, ayniyeti uygun olan eşya için eşya iade tutanağı
düzenlenip düzenlenmediği ve yeniden kayıt yapılmak suretiyle ambara alınıp alınmadığı,
3. Reyon fişinin dipkoçanlarının, birden fazla kasa varsa, kasalar itibariyle dökülerek
dipkoçanlarında bulunan tutar ile kasa mevcudu arasındaki lehte farkın kasa fazlası, aleyhte
farkın ise kasa açığı olduğundan hareketle, tespit olunan kasa fazlasının işletme geliri olarak
kaydedilip kaydedilmediği, kasa açığı söz konusu olduğunda ise, nedenlerinin araştırılarak,
sorumlulardan tahsil edilip edilmediği, ayrıca, kasa açığının suç konusu olup olmadığının
işletme müdürünce incelenerek ilgilisi hakkında gerekli işlemlerin yapılıp yapılmadığı,
hususlarına bakılır.
5.4.3 Muhasebe Servisi
Tasfiye İşletme Müdürlüğünün Muhasebe Servisi teftişinde belirtilen hususlarla ortak
olduğundan burada ayrıca değinilmemiştir.
5.4.4 Personel Servisi
-130-
TEFTİŞ REHBERİ
Gümrük Müdürlükleri ile Gümrük ve Ticaret Bölge Müdürlüklerinin personel servislerinde yer
alan ortak hususlara bakılacağından burada ayrıca değinilmemiştir. Bunun yanında şağıda
belirtilen hususlar da dikkate alınır:
Zararlardan Sorumluluk :
(T.Y. Md.54)
Mağazadaki eşya ile ilgili olarak ortaya çıkan zararlarla ilgili olarak, memurların
sorumluluklarına ilişkin diğer mevzuat hükümleri saklı kalmak üzere, aşağıdaki hükümlere göre
sorumluluk tespiti yapılıp yapılmadığına bakılır:
1. Mağazada görevli personel kefalete tabidir.
2. Kasti hareketlerinden kaynaklı eşyanın eksilmesi, kaybolması, değiştirilmesi, değerini
yitirmesi ve benzeri nedenlerden dolayı meydana gelen mali zararlardan tek başına,İhmali
hareketlerinden kaynaklı eşyanın eksilmesi, kaybolması, değiştirilmesi, değerini yitirmesi ve
benzeri nedenlerden dolayı meydana gelen mali zararlardan ise reyon memuru ile birlikte
sorumludur.
Mağazanın Açılış, Kapanış Saatleri ve Esasları:
(T.Y. Md.52)
1. Mağazanın Bölge müdürlüğünce belirlenen zamanlarda açılıp kapatılmadığı, Mağazanın
kapanış saatinden sonra veznedar veya muhasebe yetkilisi mutemedi tarafından kasaların
sayılarak belgelerle mutabakat sağlandıktan sonra tutanak düzenlenip düzenlenmediği, bu
tutanağın, işletme müdürü, yoksa işletme müdürünce belirlenen kişi ile birlikte imza altına
alınıp alınmadığı,
2. İşletme müdürlüğünün, mağazaların 24 saat korunması için gerekli güvenlik tedbirlerini alıp
almadığı, satış mağazalarının anahtarlarının kimlerde bulunacağını, açılıp kapatılma
işlemlerinin işletme müdürünce belirlenip belirlenmediği,
hususları kontrol edilir.
5.4.5 Destek Hizmetleri Servisi :
Gümrük Müdürlükleri ile Gümrük ve Ticaret Bölge Müdürlüklerinin destek hizmetleri
servislerinde yer alan ortak hususlara bakılacağından burada ayrıca değinilmemiştir.
Diğer yandan; Gümrük Mevzuatına göre Haczedilen eşyanın satış işlemlerinin teftişinde
aşağıda yer alan hususlara bakılır:
4458 sayılı Gümrük Kanunu, 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu ve 5326 sayılı
Kabahatler Kanunu uyarınca alınması gereken vergi, resim, harç, zam ve cezalar için 6183 sayılı
Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümlerine göre gümrük müdürlüklerince
haczedilen menkul mallar, tasfiye dairesi olan yerlerde Genel Müdürlükçe yayımlanan 2008/1
sayılı Genelge esaslarına göre anılan dairelerce satılmaktadır.
-131-
TEFTİŞ REHBERİ
Kullanılan Defter ve Belgeler
1. Hacizli Menkul Malın Teslim Tesellüm Tutanağı
Tahsil dairelerince Tasfiye dairelerine haczedilen menkul malların tesliminde kullanılan
belgedir.
2. Hacizli Menkul Mal Kayıt Defteri
Satılan veya iade edilen menkul malların kaydedildiği defterdir.
3. Menkul Malların Açık Artırma Satış İlanı
Menkul malların açık artırma ile satışından önce yapılması gereken ilandır.
4. Satış Tuatanağı
Menkul malın yapılan satışından sonra düzenlenen tutanaktır.
5. Teslim Fişi
Satılan menkul malın alıcısına tesliminde düzenlenen fiştir.
6. Menkul Mal İade Tutanağı
Tahsi dairesince tasfiye dairesinden menkul malın satışından önce iade edilmesinin istenmesi
üzerine ilgili personele menkul malın tesliminde düzenlenen tutanaktır.
İşlemlerin Teftişi
Hacizli Menkul Malların Teslimine Ait İşlemler
1. Hacizli Menkul Malların Tasfiye Dairesine Teslim Edilmesinde aşağıdaki hususlarar uyulup
uyulmadığına bakılır.
2. Teslim alınan menkul malların, ambarlarda ayrılan özel bölümlere etiketlenerek yerleştirilip
yerleştirilmediği, etiketin üzerine, tahsil dairesinin adı, menkul malın cinsi, modeli, markası,
menkul malın bedeli ve teslim alındığı tarihin yazılıp yazılmadığı, ayrıca Hacizli Menkul
Malın Teslim-Tesellüm Tutanağının bir örneğinin konulup konulmadığı,
3. Teslim alınan hacizli menkul mal için Hacizli Menkul Mal Kayıt Defterinin tutulup
tutulmadığı, tahsil dairesi itibariyle kodlanmak suretiyle ayrı bölümler halinde ambar
kayıtlarının yapılıp yapılmadığı, defterin giriş bölümüne sıra numarası verilerek menkul
malın kaydedilip kaydedilmediği, bu numara borçlunun dosya numarasını oluşturmakta olup,
dosyaların tahsil daireleri itibariyle klasörde muhafaza edilip edilmediği, satılan veya iade
edilen menkul malların defterin çıkış bölümüne kaydedilip kaydedilmediği,
4. Teslim alınan menkul malın, tasfiye dairesi tarafından ambarlarda uygun şartlarda saklanıp
saklanmadığı, satış yapılmadan önce tahsil dairesince talep edilmesi halinde menkul malın
aynen iade edilip edilmediği,
Haczedilen Menkul Malların Satışı
-132-
TEFTİŞ REHBERİ
Haczedilen menkul malların satışlarında, aşağıdaki hususlara uyulup uyulmadığına bakılır.
1. Satışların, bir başkan ile en az iki üyeden oluşan satış komisyonu tarafından yürütüleceği,
komisyonlara şube müdürlerinin başkanlık edececği, üyelerin ise şube müdürleri tarafından
varsa en az biri şef olmak üzere, şubedeki memurlar arasından belirleneceği,
2. Menkul malların, haczedildikleri tarihin üçüncü gününden itibaren üç ay içerisinde satışa
çıkarılacağı,
3. Bozulma, çürüme ve benzeri nedenlerle muhazafasına imkan olmayan veya beklediği takdirde
önemli bir değer düşüklüğüne uğraması ihtimali bulunan malların derhal satılarak paraya
çevrilmesinin sağlanacağı, bu tür malların, artırma usulüne başvurulmadan pazarlıkla da
satılabileceği,
4. Yediemin elinde bulunan menkul malların satışına öncelik verileceği,
5. Satışa sunulan menkul mal için Genelgenin 3 No.lu ekindeki örneğe uygun bir ilan
hazırlanarak satış tarihinden en az beş gün önce ilgili tahsil dairesi ve satışı yapan tasfiye
dairesinin ilan tahtasına, herkesin görebileceği biçimde asılacağı, ihtiyaç duyulması halinde
varsa mahalli araçlarla duyurulacağı,
6. Alıcının çıkmaması, satışın yapılamaması veya satışın iptali halinde bu mallar onbeş gün
içinde yeniden satışa çıkarılacağı, ikinci satışa kalan menkul malın satış listesi, birinci satış
tarihinden sonraki üç gün içinde haczi yapan tahsil dairesi ile satışı yapan tasfiye dairesinin ilan
panosuna asılacağı,
7. Satışa katılacakların, kimliklerini belirlemeye yarayan belgeleri satış komisyonuna ibraz
etmeleri gerektiği,
8. Ek süre talep eden alıcılardan iş veya ikametgah belgesi aranacağı,
9. Başkası adına katılanlardan ayrıca noterden onaylı vekaletname örneği aranacağı,
10. 6183 sayılı Kanunun 108 inci maddesinde yer alan kişiler, asaleten veya vekaleten kendileri
veya temsilcileri vasıtasıyla satışlara katılamayacakları,
11. Satış ilanında belirtilen yer ve saatte satışa başlanılmadan önce, satış komisyonu başkanı
tarafından satış şartları hakkında açıklama yapılacağı,
12. Satış komisyonu ihtiyaç duyması halinde tellaliye hizmeti alabileceği,
13. Satışın gerçekleşmesi halinde Genelgenin 4 No.lu ekindeki örneğe uygun dört örnek olarak
Satış Tutanağı düzenleneceği, Düzenlenecek tutanakta; Borçlunun adı, soyadı, T.C. kimlik
numarası veya vergi kimlik numarası, amme alacağının yılı ve miktarı ile takip numarası, takip
giderleri, satılan menkul malın türü ve özellikleri, alıcının adı, soyadı, adresi, artırma tarihi ile
varsa önceki artırmalarda satılamama nedenleri, satış bedeli ve satış şekli, satış bedelinin ve
tellaliye harcının yatırıldığını gösterir makbuzların tarihi ve numarası veya satış bedelinin tahsili
için süre verilmiş ise bu süre, satış komisyonu ile alıcının imzalarının bulunması gerektiği,
-133-
TEFTİŞ REHBERİ
14. Düzenlenen satış tutanağının bir örneğinin satış dosyasına konulmak üzere haciz tutanağına
iliştirileceği, biri borçluya verilmek üzere iki örnek tahsil dairesine, dördüncü örneğin ise alıcıya
verileceği,
15. Açık artırma suretiyle yapılan satış sonucunda satış bedelinin peşin alınacağı,
16. Alıcının ek süre talep etmesi halinde, satış bedelinin yüzde onu peşin alınarak, Satış
Tutanağına kaydedilmek şartıyla satış gününü takip eden günden başlayarak üç günlük süre
verilebileceği, Tahsil olunan satış bedeli için alındı belgesi veya muhasebe yetkilisi mutemedi
alındısı düzenleneceği,
17. Tahsil edilen bedelin, izleyen yedi gün içinde ilgili tahsil dairesinin hesabına intikal
ettirileceği,
18. Verilen ek süre içinde peşin alınan yüzde on tutardan kalan bedelin ödenmesi halinde satış
işleminin tamamlanmış olacağı,
19. Alıcı menkul malı almaktan vazgeçer veya verilen süre içinde bedelin tamamını ödemezse,
menkul malın ikinci kez satışa çıkarılarak en çok artırana ihale olunacağı,
20. Birinci defa kendisine ihale olunan kimseden iki ihale arasındaki fark ve diğer zararlar ve
yüzde beş faiz veya ikinci ihalede alıcı çıkmaması nedeniyle satış yapılamadığı takdirde, birinci
ihale bedeli ve diğer zararlar ve yüzde beş faiz, ayrıca bir hüküm alınmasına gerek kalmaksızın
6183 sayılı Kanuna göre tahsil edileceği,
21. Faizin hesabında birinci ihaledeki satış bedelinin esas alınacağı,
22. İhale bedeli ile iki ihale bedeli arasındaki farklardan tahsil olunan paraların borçlunun
borcuna mahsup edileceği,
23. Bu maddeye göre alınacak fark, zarar ve yüzde beş faiz için alıcıya ödeme emri mahiyetinde
bir yazı tebliğ edilerek takip işlemine başlanacağı, ancak, bu alacağa ihale bedelinin ödenmesi
gerektiği tarihten (bu tarih hariç) itibaren ödeme tarihine kadar (bu tarih dahil) geçen süre için
basit faiz usulüyle yıllık yüzde beş oranında faiz hesaplanacağı, ayrıca gecikme zammı tatbik
edilmeyeceği, ikinci ihalede alıcı çıkmaması nedeniyle satışın yapılamaması durumunda,
sorumlu olan ilk ihale alıcısından 6183 sayılı Kanunun aradığı tüm bedellerin tahsil edilmesini
müteakip menkul malın kendisine teslim edileceği,
24. Açık artırma ile satışa çıkarılan menkul mala alıcılar tarafından satış bedelinin yüzde
yetmişbeşi ve üzerinde bir bedelle teklif verilmesi halinde satışın tamamlanacağı,
25. İkinci ihalede teklif olunan bedel, satış bedelinin yüzde yetmişbeşinden aşağı olsa bile verilen
teklif satış komisyonunca uygun görüldüğü takdirde satışın tamamlanacağı,
26. Satışın tamamlanması halinde menkul malın, düzenlenen Genelgenin 5 No.lu ekindeki
Teslim Fişi ile alıcıya teslim edileceği, teslim fişinin üç örnek düzenleneceği, birinci örneğin
alıcıya verilerek ikinci örneğin satış dosyasına konulacağı, üçüncü örneğin ise tahsil dairesine
gönderileceği,
-134-
TEFTİŞ REHBERİ
Hacizli Menkul Mallara Alıcı Çıkmaması, Pazarlıkla Satış İşlemleri ve Diğer İşlemler
Hacizli menkul mallara alıcı çıkmaması, pazarlıkla satış işlemleri ve yapılacak diğer işlemlerde
aşağıdaki hususlara uyulup uyulmadığına bakılır.
1. İlk artırmada satılamayan menkul malın ikinci artırmada satılması, ancak alıcının menkul malı
almaktan vazgeçmesi veya verilen süre içerisinde bedelini ödememesi halinde, menkul malın
yeniden satışa sunulacağı, iki ihale arasındaki fark ve diğer zararlar hakkında, bir önceki
maddenin 8-12 nci fıkralarında yer alan hükümlerin uygulanacağı,
2. Menkul mal yerinde veya başka yere götürüldüğü halde ikinci satışta yine satılmaz veya taşıma
giderlerinin çokluğu yüzünden başka yere götürülmesi uygun görülmezse, ikinci satış sürecinin
sona ermesinden itibaren altı ay içinde pazarlıkla satılacağı, bu suretle de satılamadığı takdirde
durumun tahsil dairesine bildirileceği,
3. Satıştan önce tahsil dairesinin herhangi bir nedenle menkul malın iadesini talep etmesi halinde,
Genelgenin 6 No.lu ekindeki Menkul Mal İade Tutanağı düzenlenerek menkul malın teslim
edileceği,
4. Kısım kısım satılan menkul malların bir kısmının satışı ile tahsil dairesinin alacağının
karşılandığının anlaşılması halinde, geriye kalan menkul malın satışından vazgeçilerek tahsil
dairesine bildirileceği,
5. Satış bedelinden takip masrafları düşüldükten sonra kalan kısmın tahsil dairesine aktarılacağı,
6. Satış bedelinin alınması gereken amme alacağı ve takip masraflarından fazla olması halinde
kalan kısmın borçluya iade edileceği,
7. Tasfiye dairesi depolarında bulunan menkul mallardan döner sermaye işletmesine gelir
kaydedilmek üzere, Hizmet Tarifesine göre muhafaza masrafı alınacağı, alınan bu masrafın satış
bedelinin yüzde onbeşini geçemeyeceği,
8. Yediemin olarak diğer yerlerde bulunan menkul mallardan istenecek muhafaza bedelinin, aksi
sözleşme ile tespit edilmemiş olması halinde satış bedelinin yüzde onbeşini geçemeyeceği,
9. Genelgede hüküm bulunmayan hallerde, 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü
Hakkında Kanun ve bu Kanuna istinaden yayımlanan Tahsilat Genel Tebliğlerine göre işlem
yapılacağı.
5.5
Personel Müdürlüğünün Teftişi
1. Personel Müdürlüğünün teftişinde aşağıda belirtilen görevlerin tam ve zamanında, ilgili
mevzuat düzenlemelerinde belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde yerine getirilip
getirilmediği denetlenecektir.
2. Bölge Müdürlüğünün insan gücü planlamasını yapmak.
-135-
TEFTİŞ REHBERİ
3. Bölge Müdürlüğü ve bağlantılarındaki personelin şahsi dosya ve kayıtlarını tutmak.
4. Bakanlıkça verilecek yetki ve alınacak onaylar çerçevesinde, aday memurların eğitim
programlarını hazırlamak ve uygulamak.
5. Bölge Müdürlüğü personelinin hizmet içi eğitim ihtiyacını tespit ederek, yıllık hizmet içi
eğitim tekliflerini hazırlamak ve yıllık hizmet içi eğitim planının oluşturulması için
Bakanlığa göndermek, hizmet içi eğitim faaliyetlerinde bulunmak.
6. Bakanlıkça verilecek yetki çerçevesinde, Bölge Müdürlüğü personelinin vekâlet, tedvir,
görevlendirme ve terfi işlemlerini yürütmek.
7. Bölge Müdürlüğünün yetkisi dâhilinde personelin görev yerlerinin tespitine yönelik
işlemleri yürütmek.
8. Yetkisi dâhilinde geçici görevlendirme işlemlerini yapmak ve bu işlemlerin
yürütülmesini sağlamak.
9. Görev alanı ile ilgili tebligat ve bildirimlerin yapılmasını sağlamak.
10. Bölge Müdürlüğü personeli hakkında Bakanlıkça inceleme ve soruşturma yapılması için
gönderilen evrakla ilgili işlemleri yürütmek.
11. Denetim elemanlarınca personel ile ilgili düzenlenen raporlardaki idari ve disiplin
yönünden getirilen önerilere ilişkin işlemlerin takibini yapmak.
12. Personele ilişkin davaların yargı mercileri nezdinde takibinde Bölge Müdürlüğü
avukatlarının yazışmalarını yapmak.
13. Gözaltına alman veya tutuklanan personel ile görevden uzaklaştırılan personele ilişkin
bilgi ve belgeleri temin etmek, buna ilişkin işlemleri yürütmek ve yargı sürecini takip
etmek.
14. Bölge Müdürlüğü personelinin sendika üyeliği ve sendikal faaliyetlerle ilgili diğer
işlemleri yapmak.
15. Özürlü ve eski hükümlü kontenjanları ile ilgili Bakanlıkça verilen görevleri yürütmek.
16. Birimlerin ve personelin görevleri ile ilgili performans denetimini yapmak.
17. Personelce verilecek olan genel ve ek mal beyanları ile istifa, emeklilik, göreve son ve
benzeri gibi durumlarda alınması gereken mal beyanlarını Bakanlığa göndermek.
18. Yeniden kimlik talebinde bulunanların geri alman eski kimliklerini komisyon marifeti ile
imha etmek.
19. Verilen benzeri görevleri yapmak.
-136-
TEFTİŞ REHBERİ
5.6
Laboratuvar Müdürlüğünün Teftişi
Laboratuvar Müdürlüğünün teftişinde esasen Laboratuvar Müdürlüğü faaliyet ve işlemleri teftişe
konu edilecek olsa da, tahlil amacıyla laboratuvara gönderilen eşyaların, gönderilme esaslarına
da ne ölçüde uyulduğu, dolayısıyla Laboratuvar Müdürlüğü teftişlerine yönelik tanzimi
muhtemel raporlarda idarelerce ya da diğer birimlerce gönderilen numuneler bazında da
değinilmesinde yarar olacaktır. Genel olarak işlemlerin teftişinde Gümrük Yönetmeliğinin 196
ila 203’ncü maddeleri, Gümrük Laboratuvarlarının Faaliyetleri Hakkında Yönetmelik hükümleri
ile Gümrükler Genel Müdürlüğünün 2012/37 ve 2012/38 Sayılı Genelgelerini göz önünde
bulundurmak yararlı olabilecektir. İşlemlerin teftişinde Bakanlığımız Taşra Teşkilatı Çalışma
Yönetmeliğinde tahdidi olarak belirlenmiş aşağıdaki hususlara dikkat edilecektir;
1. Eşyanın mahiyetini laboratuvar tahlili ile tayin etmek ve tahlil sonuçlarını gümrük tarife
istatistik pozisyonunun belirlenmesine yönelik terimlerle tespit etmek.
2. Yasaklama ve kısıtlama hükümlerinin uygulanması bakımından eşyanın mahiyetini
laboratuvar tahlili ile tayin etmek.
3. Araştırma - geliştirme ve eğitim faaliyetlerinde bulunmak, görev alanı ile ilgili personelinin
hizmet içi eğitim planının hazırlanmasına ve uygulanmasına yardımcı olmak.
4. Laboratuvarlar arası karşılaştırmalı deney çalışmalarını yapmak.
5. TSE, EN, ISO/IEC Deney ve Kalibrasyon Laboratuvarlarının Yeterliliği İçin Genel Şartlar
Standardının gerektirdiği esaslara göre akreditasyon çalışmaları yapmak.
6. Yükümlüye ve tahlil işlemine konu eşyaya ait gizli bilgilerin ve tescilli hakların korunmasını
sağlamak, sonuçlan elektronik ortamda ilgili gümrük idaresine ileterek güvenli bir ortamda
muhafaza edilmesini sağlamak.
7. Laboratuvarların teknik alet ve cihaz ihtiyaçlarını belirlemek, mevcut alet ve cihazların bakım
ve onarımını sağlamak.
8. Laboratuvarlarda yapılan tahlillerin ücretlerini tahsil etmek.
9. Verilen benzeri görevleri yapmak.
Bu hususların yanında yukarıda sayılan mevzuat hükümleri çerçevesinde de bir takım
kontrollerin yapılması sağlıklı sonuçlar doğuracaktır. Buna göre;
-137-
TEFTİŞ REHBERİ
10. Gümrük laboratuvarlarına gelen numunelerin eşya ile aynı koşullarda ve eşyanın bütününü
temsil edecek şekilde alınmış, birisi şahit numune olarak saklanmak kaydıyla, en az iki adet
mühürlü numuneden oluşacağı (Güm. Lab. Faaliyeti Hk.Yön. Md.13/1-b),
Gümrük laboratuvarlarına gönderilen numunelerin tahlilden önce gözden geçirileceği ve
bunların 13 üncü maddede yazılı şekil ve miktarda olup olmadığı, mührünün sağlam ve okunaklı
olup olmadığı, numunelerin laboratuvar tahlil raporu formunda gösterilen sayıda bulunup
bulunmadığı hususları araştırılacağı, varsa noksanlıkların tamamlanması için muayene
memurlarına iade edileceği (Güm. Lab. Faaliyeti Hk. Yön. Md.14),
Laboratuvarlara gönderilmiş olan numunelere ait etiketlerin üzerine kimyagerlerce tahlil rapor
numarasının yazılacağı; tahlili yapılan numunelerin, tahlil raporlarının yazılıp imzalanmasından
sonra tahlili yapan kimyager tarafından mühürleneceği ve laboratuvardaki numune odasında
saklanacağı; Numune Alma Tutanağında beyan sahibi veya temsilcisince geri alınmayacağı
yazılı olarak beyan edilen numuneler tahlil sonucunun yükümlüsüne tebliğ tarihinden on beş
gün sonra tasfiye edileceği,
Hususlarına uyulup uyulmadığı kontrol edilir (Güm. Lab Faaliyeti Hk Yön. Md.15).
11. Tahlil sonuçlarının tebliğinden itibaren bir ay içerisinde sahipleri tarafından alınmayan
tahlillerden arta kalan numunelerden ekonomik değeri olanların Tasfiye Hizmetleri Genel
Müdürlüğüne intikal ettirileceği,ekonomik değeri olmayanların ise laboratuvar müdürünce
görevlendirilecek personel tarafından;
a) Metal, plastik, cam, kâğıt ve tekstil atıklarının, biriktirme kaplarında muhafaza edilerek,
mevzuata uygun olarak geri kazanım amacıyla laboratuvarın bulunduğu yerdeki uygun olan
kuruluşlara tutanakla teslim edilerek ekonomiye kazandırılması,
b) Zehirli, zararlı, yanıcı, yakıcı, patlayıcı kimyasallar ile tahlilden arta kalan diğer atıkların,
mevzuata uygun olarak gümrük laboratuvarından alınarak tasfiye işletme müdürlüğünce imha
edilmesinin sağlanması hükmüne uyulup uyulmadığı (Güm. Lab Faaliyeti Hk Yön. Md.20).
12. Şahit numunelerin, analizin gümrük laboratuvarlarında yapılması durumunda
laboratuvarlarımızda, kurum dışı laboratuvarlarda yapılması durumunda ise ilgili gümrük
müdürlüğünde saklanacağı, saklama süresinin, tahlil sonuçlarının ilgilisine bildirilmesinden
itibaren kırk beş gün olacağı ve bu süre sonunda numunenin, ilgilisine teslim edileceği, saklama
süresinin bitimini müteakip bir ay içerisinde ilgilisi tarafından alınmayan numunelerin, gümrüğe
terk edilmiş sayılacak ve tasfiyeye tabi tutulacağı hususlarına uyulup uyulmadığı kontrol edilir
(Gümrükler Genel Müdürlüğü 2012/38 Sayılı Genelgesi).
13. Gümrük Laboratuvarlarının Faaliyetleri Hakkında Yönetmeliğin 12’nci maddesine göre;
-138-
TEFTİŞ REHBERİ
Numune kabul memurunun görev ve yetkileri; numunelerin mühürlü geldiğini kontrol edip bilgi
yönetim sistemine kaydetmek, numunenin laboratuvar bilgi yönetim sistemine göre etiketlenerek
ilgili birime sevkini sağlamak ve orijinal raporları arşivlemek. Bu doğrultuda Laboratuvar
Müdürlüğüne sevk edilen numunelerle ilgili olarak, bahse konu memurun özellikle Gümrük
Yönetmeliğinin 196 ila 203’ncü maddeleri temelinde bu sorumluluğunu ne ölçüde yerine
getirdiği (Gümrük Laboratuvarlarının Faaliyetleri Hk. Yönetmelik Md.12),
Örneğin eşyanın;
a) Türk Gümrük Tarife Cetvelinin 27 (27.01 ila 27.05 ve 27.16 hariç), 28, 29 uncu fasılları ve
32.08, 34.03 ve 38.11 tarife pozisyonu ile 39.01 ile başlayarak 39.15 dâhil olmak üzere bu tarife
pozisyonlarında yer alan eşyanın dökme olarak gelmesi,
b) (a) bendinde belirtilen eşya dışında, ek-23’te yer alan listede bulunması,
c) Gümrük vergilerinin tahakkuk ettirilmesi, muafiyet hükümlerinin uygulanması ya da
uygulanacak ticaret politikası önlemlerinin belirlenmesi için eşyanın gümrük tarife istatistik
pozisyonunun muayene ile görevli memurca tespitinin mümkün olmaması,
ç) İşlenmiş tarım ürünlerinin bileşim tablosundaki yerinin belirlenmesinin gerekmesi,
hallerinden herhangi birinin varlığı durumunda laboratuvar tahlili yapılır (G.Y.Md.196/1).
Hükümlerine riayet edilip edilmediği,
Birinci fıkranın (b) ve (c) bentlerinde belirtilen eşya, muayene ile görevli memura belge kontrolü
için gelmesi halinde beyanname içeriği eşya laboratuvar tahliline gönderilmeyeceğinden, bu
tespitlerin de imkan dahilinde kontrolünün yapılarak, Laboratuvarlara gönderilen eşyaların bu
madde dahilinde olup olmadığının belirlenmesine ve yaşanılacak gereksiz yığılmaların önüne
geçilip geçilmediği, BİLGE sisteminde yapılacak hat kontrolü ile tespit edilebilecektir
(G.Y.Md.196/2-a).
14. Gümrük Laboratuvarlarında yapılan tahlillerin ücretlendirilmesi ile ilgili olarak; Gümrük
Kanununun 66’ncı maddesinin altıncı fıkrası gereğince gümrük laboratuvarlarında yapılacak
tahliller için yükümlüden numune başına beyan edilen gümrük tarife istatistik pozisyonu esas
alınarak ek-24’te yer alan fiyat tarifesine göre tahlil ücreti alınacağı, beyannamenin birden fazla
kalemden oluşması ve birden fazla kalemin tahlile tabi olması durumunda tahlillerden alınacak
toplam ücretin hiç bir şekilde 588’inci maddede belirtilen ikinci tahlilden alınacak ücreti
geçemeyeceği; yükümlünün talebi üzerine gümrük tarife istatistik pozisyonu belirlenmesine
ilişkin olarak istenilen tahlillerden 588 inci maddede belirtilen miktarda tahlil ücreti alınacağı
hususlarına uyulup uyulmadığı (G.Y.Md.197).
Ayrıca; özellikle Müfettişlerce yapılan inceleme, soruşturma ve sonradan kontrol kapsamında
zaman zaman laboratuvar tahliline ihtiyaç duyulduğu ancak ilgili eşyanın tahlili için Gümrük
-139-
TEFTİŞ REHBERİ
Yönetmeliği’nin 197 inci maddesi uyarınca tahlil ücretinin ödenip ödenmeyeceği ödenecekse
bunun kimin tarafından üstlenileceği hususlarında şu konulara dikkat edilmelidir;
Değinilen gümrük işlemleri ve bunlara ilişkin yükümlülükler tamamlandıktan sonra
Bakanlığımız Müfettişlerce yürütülen inceleme, soruşturma ve/veya sonradan kontrol
kapsamında eşyanın gümrük laboratuvarlarına gönderilmesi durumunda söz konusu analizler
için herhangi bir ücret alınmayacağı hususu, geniş bir şekilde yorumlanabileceği ve teftiş
esnasında da muhtemel geçmiş dönemli işlemler için yürütülecek analizler için de yükümlüden
herhangi bir ücret talep edilmeyeceği hususlarına riayet edilip edilmediği kontrol edilmelidir
(13.08.2012 Tarihli 17377 Sayılı Gümrükler Genel Müdürlüğü Tasarruflu Yazısı).
15. Bir eşyanın analizinin Gümrük Laboratuvarında yapılamayacağı durumlarla ilgili olarak;
Gümrük laboratuvarına intikal eden numunenin gümrük laboratuvarında tahlilinin yapılamaması
durumunda, gümrük laboratuvar müdürlüğünce eşyanın analizinin neden yapılamadığı, tarife
tayini için ne tür tahlillere ihtiyaç duyulduğu ve (gerektiğinde ilgili laboratuvarlarla da görüşmek
suretiyle) analizin herhangi bir gümrük laboratuvarında yapılıp yapılamayacağı hususu da
belirtilerek ilgili gümrük idaresine yazı ile (faks, Doküman Yönetim Sistemi gibi yollarla)
ivedilikle bilgi verilecektir. Bunun üzerine, eşyaya ilişkin numune, şahit numunesiyle birlikte
Gümrük Yönetmeliğinin 198’inci maddesinde belirtilen usul çerçevesinde muayene ile görevli
memur tarafından tekrar alınarak bir başka gümrük laboratuvarına; herhangi bir gümrük
laboratuvarında yapılamıyor ise dış kurum laboratuvarına yazı ile sevk edileceği hususlarına
uyulup uyulmadığı kontrol edilmeli (Gümrükler Genel Müdürlüğü 2012/37 Sayılı Genelge),
Bununla birlikte, Laboratuvar Müdürlüklerince de gümrük laboratuvarlarında tahlili yapılabilen
eşyaya ilişkin bilgileri içeren listenin belli aralıklarla veya ihtiyaç duyulması halinde
güncellemesinin yapılarak Gümrükler Genel Müdürlüğüne intikalinin sağlanması gerektiğinden,
Laboratuvar Müdürlüğünce bu husus doğrultusunda işlem yapılıp yapılmadığı kontrol
edilmelidir (Gümrükler Genel Müdürlüğü 2012/37 Sayılı Genelge).
16. Numune almaya ilişkin kurallara idarelerce ne ölçüde uyulduğu, bunun yanında
Laboratuvarlarca bu kuralların takibinin ne ölçüde yapılması gerektiğine ilişkin olarak;
Sağlıklı analiz yapılabilmesinin ve bu analizlerden sağlıklı neticeler alınabilmesinin ilk
basamağının, tahlil maksadıyla Gümrük Laboratuvarlarına gönderilen numunelerin, Gümrük
Yönetmeliğinde belirtilen esaslar dairesinde alınıp alınmadığı ile ilintili olacağı hususuna dikkat
edilmelidir. Bu doğrultuda;
Bu çerçevede hazırlanan “Numune Alma Kılavuzu” Gümrükler Genel Müdürlüğünün 2012/32
Sayılı Genelgesi ekinde bulunmakta olup, söz konusu kılavuzda eşya türüne göre numune alma
yöntemleri, emniyet ve güvenlik tedbirleri, numune alımında kullanılacak alet ve teçhizat ile
numune kapları belirtilmiştir.
-140-
TEFTİŞ REHBERİ
Numune kaplarının ücreti, kap adedi başına olmak üzere Gümrük Yönetmeliği’nin 189’uncu
maddesi uyarınca beyan sahibi tarafından karşılanacağı,
Kılavuzun 4 ve 5 no.lu eklerinde yer alan numune alımında kullanılacak alet ve teçhizattan
gerekli olanlar ile koruyucu aksesuar ve kıyafetler, eşyanın bulunduğu geçici depolama yeri ve
antrepo işletmeleri ile işletici kuruluşlarca hazır bulundurulacağı, (Zira Laboratuvar teftişi tek
başına Laboratuvar Müdürlüğü teftişi anlamına gelmemektedir, ilgili Laboratuvara gönderilen
numunelerin bu kriterleri sağlayıp sağlamadıkları da Müfettişin tercihine göre kontrol
edilebilecektir).
Anılan işletme ve işletici kuruluşların bulunmadığı yerlerde ihtiyaç duyulan alet, teçhizat ve
aksesuarlar ilgili Gümrük ve Ticaret Bölge Müdürlüklerince Döner Sermaye Bütçesi kullanılarak
temin edileceği, ekli “Numune Alma Kılavuzu”nda belirtilen numune alma alet ve teçhizat ile
koruyucu aksesuar ve kıyafetler, işletmeler ve işletici kuruluşlarca bu Genelgenin yayımından
itibaren 3 ay içerisinde temin edilerek hazır edileceği, öte yandan, gümrük idaresince temin
edilecek olan numune alma alet ve teçhizatı, koruyucu aksesuar ve kıyafetler ile numune
kaplarının kullanımına, bunların Bölge Müdürlüklerince tedarik edilmesini müteakip
başlanacağı,
Hususlarına uyulup uyulmadığı kontrol edilmelidir (Gümrükler Genel Müdürlüğü 2012/32
Sayılı Genelge).
Bunlara ek olarak; numunenin, eşyanın özelliği dikkate alınarak, varsa TSE standardı göz
önünde bulundurulmak suretiyle şahit numunesiyle beraber, muayene ile görevli memur
tarafından alınacağı; alınan numune ve şahit numune, ek-25’te yer alan numune ve şahit numune
alma tutanakları, işletme görevlisi, teknik zorunluluk bulunması halinde beyan sahibi veya
temsilcisi ile müştereken tutanağa bağlanacağı, tutanağın örneğinin laboratuvara gönderileceği
(G.Y.Md.198/1-a),
Perakende satışa hazırlanmış hava geçirmez halde ambalajlanmış eşya için en küçük ambalaj
numune olarak kabul edileceği (G.Y.Md.198/1-b),
Muayene ile görevli memurca numune kapları üzerindeki etiket bilgilerin eksiksiz doldurulup ve
mühürleneceği, numune etiketi, şahit numune etiketi, beyanname ve mühür üzerindeki muayene
ile görevli memura ait tüm kimlik bilgilerinin birbiriyle aynı ve açıkça görülebilir olması
gerektiği, numune mühür altına alındıktan sonra kırılma ve dökülme olmaması için uygun bir
şekilde ambalajlanmak suretiyle laboratuvara gönderileceği, numune, laboratuvara ulaştığında
yapılan ilk kontrolde kırılma, dökülme ya da yukarıda belirtilen hususlara aykırı bir durum tespit
edilirse, laboratuvar idaresince teslim alınmayarak iade edileceği (G.Y.Md.198/1-d)
-141-
TEFTİŞ REHBERİ
Hususlarına dikkat edilmelidir.
17. Numunelerin miktarı, etiketlenmesi ve mühürlenmesi ile ilgili olarak;
Numunelerin, beyan edilen eşyayı temsil edecek şekilde ve en az iki tahlile yetecek miktarda
(orijinal ambalajlı, kıymetli, az miktarda bulunan ve benzeri durumlardaki numuneler hariç,
petrol ürünlerinde ve alkollerde en az 1 litre, diğer sıvı numunelerde en az ½ litre, toz örneklerde
ise en az 250 gram) alınacağı (G.Y.Md.199/1-a),
Her numune kabına Yönetmelik ek-26’da yer alan örneğine uygun etiket yapıştırılacağı,
etiketlerin silinmeyecek sabit mürekkepli kalemle yazılacağı ve numune kabının kapağına değil,
kabın kendisine yapıştırılacağı (G.Y.Md.199/1-c),
Kapalı kaplar içine veya şişelere konan numunelerin ağızlarının numuneyi alan muayene ile
görevli memur tarafından eritilmiş mum üzerine okunaklı bir şekilde mühür tatbik edilerek
kapatılacağı, numunelerin mühürlenmesinde Müsteşarlık tarafından bu amaçla temin edilerek
personele teslim edilen şahsi sicil numarasını havi (içeren) mührün kullanılacağı
(G.Y.Md.199/1-d),
Hususlarının kontrol edilerek numunelerin kabul edilip edilmediği kontrol edilmelidir.
18. Numunelerin Laboratuvara Gönderilmesi İle İlgili Olarak;
Laboratuvara gönderilen numune ile birlikte eşyaya ait laboratuvar tahlil raporu formunun,
numune alma tutanağı örneğinin, fatura örneğinin, numunenin kimyasal bileşimi ile kimyasal ve
fiziksel özelliklerini, kullanım alanlarını gösteren ayrıntılı bilgiler ve eşyanın üretim prosesinin
bilgilerinin yer alacağı (G.Y.Md.200/1-b),
Tahlile yeterli miktarda numunenin laboratuvara gelmediğinin kimyagerce tespiti durumunda
yeniden usulüne uygun olarak alınan numunenin laboratuvara gönderilmesi talep edileceği
(G.Y.Md.200/1-c),
Eşya sahibi veya temsilcilerinin gümrük beyanına konu eşyanın tahlili için Gümrük
Laboratuvarlarına doğrudan numune gönderemeyecekleri, laboratuvarların da bunları kabul
edemeyeceği (G.Y.Md.200/1-ç),
Her beyannameye ait tahlili gereken numuneler laboratuvara bir defada gönderileceği, ilk
numunelerin tahlilinden ve rapora bağlanmasından sonra laboratuvara her ne sebeple olursa
olsun tekrar numune gönderilmesi halinde bu numunenin idare amirinin iznine bağlı olması
hususunun kontrol edilip edilmediği (G.Y.Md.200/1-d),
-142-
TEFTİŞ REHBERİ
19. Gümrük laboratuvarları dışındaki akredite laboratuvarlara da tahlil yaptırılabilmektedir.
Tahlilin yaptırılacağı akredite laboratuvarın tespitinde eşyanın özelliklerine göre istenilen tahlili
yapabilecek sırasıyla en yakın üniversite, ilgili bilimsel kuruluş, uzman ve uygulayıcı kurum
laboratuvarları, özel laboratuvarlar dikkate alınır. Akredite laboratuvarlarca düzenlenecek tahlil
raporları doğrudan gümrük beyannamesinin tescil edildiği gümrük müdürlüğüne gönderilir. Bu
kapsamda;
Muayene ile görevli memur tarafından eşyanın tarife tespitinin yapılamaması durumunda, tahlil
sonuçlarının tarife tespiti amacıyla en yakın gümrük laboratuvarına gönderileceği, bu minvalde
analiz sonucuna göre tarife tespitinin Gümrük Laboratuvarlarınca yapılacağı hususuna uyulup
uyulmadığı (G.Y.Md.201/1),
Kontrol edilebilecektir.
20. Diğer kamu kurum ve kuruluşlarınca kendi mevzuatları gereği yapılan ve yaptırılan
tahlillere ilişkin raporların gümrük laboratuvarlarına ibrazı durumunda, hangi hallerde yeniden
tahlil yapılmayarak ibraz edilen tahlil sonuçları üzerinden laboratuvar raporu düzenleneceğine
ilişkin olarak (G.Y.Md.201);
Çevre ve Orman Bakanlığı ile Türk Standartları Enstitüsü tarafından kendi mevzuatları gereği
yapılan veya yaptırılan tahlil raporlarının beyanname ekinde gümrük idaresine ibrazı
durumunda, muayene memuru ve gümrük kimyagerleri tarafından gümrük tarife istatistik
pozisyonunun (GTİP) tespitinde dikkate alınması gerekeceği (Gümrükler Genel Müdürlüğünün
2010/50 Sayılı Genelgesi),
Türk Gümrük Tarife Cetvelinin (TGTC) 27.10 tarife pozisyonunda 2015 yılı itibariyle ihdas
edilen GTİP'lerde sınıflandırılacak eşyanın ayrımında tereddüt yaşanma ihtimali
değerlendirilerik; bu GTİP'lere konu akaryakıt tanımlarının tarife mevzuatında mevcut olmadığı,
bu tanımların ilgili TSE standartlarında mevcut olmakla birlikte gümrük laboratuvarlarının
yapılanmasının GTİP tespitine yönelik olması, standartlara uygunluk analizine yönelik bir
yapılanmanın bulunmaması dolayısıyla, akaryakıt tanımlarının bulunduğu ilgili TSE
standartlarında analizi gümrük laboratuvarlarında yapılamayan kriterlerin bulunduğu,
Bu çerçevede, TGTC'nin 27.10 tarife pozisyonunda 2015 yılı itibariyle ihdas edilen GTİP'lerin
tespitine yönelik olarak;
Gümrük Laboratuvarlarına analiz için akaryakıt numunesi gönderecek gümrük idarelerince;
tahlil talep formu ile birlikte EPDK tarafından yukarıda belirtilen Yönetmelik uyarınca yurt
içindeki akredite laboratuvarlara yaptırılan analiz raporunun da eklenmesinin sağlanması,
Gümrük Laboratuvarlarınca; kendilerine intikal eden numunelere ilişkin, tarife mevzuatındaki
Kombine Nomanklatür Kodunun (8'li kod) belirlenmesine yönelik analizlerin yapılması, GTİP
-143-
TEFTİŞ REHBERİ
tespiti için laboratuvar tahlil raporu formu ile birlikte gelen akredite laboratuvar analiz raporunda
yer alan tahlil sonuçlarının göz önünde bulundurulması,
Bu bilgiler çerçevesinde eşya GTİP'inin belirlenmesi aşamasında, TSE standartları tarafından
oluşturulan ayrım kriterleri kullanılarak 12'li bazda GTİP tespiti yapılması,
Yapılan değerlendirme sonucunda eşyanın 27.10 tarife pozisyonunda bir "Diğerleri" GTİP'ine
denk gelmemekle birlikte, aynı Kombine Nomanklatür Kodu altındaki birden fazla GTİP'de
kayıtlı eşya tanımına uyması halinde, GTİP tespitinin tarifenin yorumuna ilişkin 3 (c) kuralı
dikkate alınarak yapılması (Gümrükler Genel Müdürlüğünün 2015/05 Sayılı Genelgesi),
Hususlarına uyulup uyulmadığı kontrol edilebilecektir.
21. Muayene ile görevli memurların tahlil için gümrük laboratuvarlarına veya hariçteki
laboratuvarlara gönderecekleri eşya veya numunelerin hangi yönden tahliline gerek gördüklerini
laboratuvar tahlil raporu formu üzerine açıkça ve eksiksiz bir şekilde yazmakla ve kimyagerlerin
de tahlili istenilen çerçevede yapmakla yükümlü olduğu hususuna uyulup uyulmadığı kontrol
edilmelidir (G.Y.Md.202).
6.
GÜMRÜK MÜDÜRLÜKLERİNİN TEFTİŞİ
Gümrük ve Ticaret Bölge Müdürlüklerine bağlı olarak faaliyet gösteren gümrük
müdürlüklerinde aşağıdaki şekilde servis yapılanması söz konusudur. Teftişin de bu servisler
itibariyle gerçekleştirilmesi esastır. İdarede işlem türü ve personel sayısı gereği servisler bu
şekilde oluşturulamamış olabilir. Böyle bir durumda da teftiş raporunun servisler itibariyle
düzenlenmesine özen gösterilmelidir.
1- Gümrük İşlemleri ve Koordinasyon Servisi
2- Antrepo ve Serbest Bölgeler Servisi
3- Dış Ticaret, Tarife, Kıymet ve Vergiler Servisi
4- Ekonomik Etkili Gümrük Rejimleri Servisi
5- Tahsilat, Taksitlendirme ve Geri Verme Servisi
6- Hukuk İşleri Servisi
7- Gümrük Muhafaza Hizmetleri Servisi
8- Personel Servisi
9- Destek Hizmetleri Servisi
-144-
TEFTİŞ REHBERİ
6.1. Gümrük İşlemleri ve Koordinasyon Servisi
Gümrük İşlemleri ve Koordinasyon Servisinin teftişinde; geçmiş dönem uygulamalarında
bilinen ismi “Özet Beyan ve Onay” olan servise konu işlemler ile transit rejimine konu işlemler
denetlenecek olup, Bakanlığımız Taşra Teşkilatı Çalışma Yönetmeliğinde taşra birimlerinde
transit şubesi bulundurulmasının gerektiği belirtilmekle birlikte, yine taşra teşkilatı çalışma
yönetmeliğinde idarelerin servis yapılanması ile ilgili bir ayrıma gidilmediğinden ve transit
servisinin bulunmadığı idarelerin varlığı nedenleriyle rehberin bu bölümündeki ayrım GİK
Servisi altındaki kısımlara ayrılarak incelenmiştir. Transit servisinin bulunduğu idarelerde GİK
Servisinden ayrı olarak bu işlemler transit servisi başlığı altında, Özet Beyan ve Onay işlemleri
ise GİK Servisi altında denetlenecektir.
Kullanılan Belgeler
Özet Beyan Tescil Defterleri (BİLGE Sistemi üzerinde),
Transit Beyannameleri Tescil Defterleri TRİM TREX (BİLGE Sistemi üzerinde),
TIR Karneleri Volet1 Volet2 Tescil Kayıtları (BİLGE Sistemi üzerinde),
Özet Beyan Eksiklik ve Fazlalık Takip Defteri,
Özet Beyan Formu,
Emniyet ve Güvenlik Belgesi Formu,
Emniyet ve Güvenlik Belgesi Kalem Listesi Formu,
Orijinal Manifesto,
Konşimento,
Sapma Bildirim Formu,
Boşaltma Listesi,
Eksiklik veya Fazlalığa İlişkin Tutanak,
Para Cezası Kararı,
Özet Beyan Fazlası Eşya İçin Müsadere Kararı,
NCTS Transit Beyannamesi,
Transit Refakat Belgesi,
Transitte Teminata İlişkin Belgeler (Banka Teminat Mektubu, Refakat Makbuzu),
Güm. Yön. 181. Maddesine istinaden herhangi bir kuruma başvuruda refakatli işlemlerde
taşımacı firmadan kaynaklanacak her türlü kamu alacağının ödeneceğine dair taahhütname,
Varış gümrük idaresine kadar eşyanın noksansız teslim edileceğine dair taahhütname
Karayolu Taşıma Yönetmeliği Uyarınca Uluslararası ve Yurtiçi Eşya Taşımacılığına İlişkin
Yetki Belgeleri (R2-G2-C2)
CMR,
CIM,
CIM Taşıma Belgesine eşlik edecek Yükleme Listeleri,
CIV,
TIR Karnesi,
Taşıt Onay Belgesi
Teslim Tesellüm Tutanağı
Tır Karnesi Volet-2 Yaprağı Bordrosu
Geçiş Belgesi UBAK Belgesi
-145-
TEFTİŞ REHBERİ
Serbest Bölge İşlem Formu
Damga Vergisi Makbuzu
TC21 Doğrulama Formu
TC24 Tahsilat Formu
U-Net Otomasyon İçin Geçiş Belgesi- UBAK Belgesi
Elektronik Veri Sistemlerinden Yararlanma
Özet Beyan İşlemleri ile ilgili olarak;
Özet Beyan işlemlerinin
bulunmaktadır. Merkezi
Programlar menüsünde
ekranından Özet Beyan
olabilecektir.
teftişinde temel olarak BİLGE sisteminden yararlanılması mümkün
Bilge programından ilgili gümrük idaresinin seçilmesi sonrasında
bulunan Döküm Programında yer alan Özet Beyan Dökümleri
Giriş ve Çıkış Tescil Defteri kayıtlarına ulaşılması söz konusu
Keza; yine, Özet Beyan Dökümleri bölümünün “Özet Beyan Ana Ekran Sorgulama” kısmından
tüm Özet Beyan türleri itibariyle ve statülerine göre döküm alınması mümkün bulunmaktadır.
Örneğin Özet Beyan Türü olarak “DENİTH” ve Statü olarak da “KAPANMAMIŞ
(TESCİL+ONAY) seçilerek ve teftiş dönemine ilişkin tarihlerin tarih aralığı olarak belirlenmek
suretiyle yapılacak sorgulama neticesinde, teftiş dönemi içerisinde tescil edilmesine karşın
işlemleri tamamlanmak suretiyle kapanmamış Deniz İthalat Özet Beyan kayıtlarına ulaşılmış
olacaktır. Elbette, söz konusu Özet Beyanların kapatılmamasının nedenlerinin tetkik edilerek,
tespit edilecek duruma bağlı olarak tenkid konusu yapılması mümkün olabilecektir.
Aynı şekilde, statüsü “İPTAL EDİLMİŞ” olarak tespit edilmek suretiyle seçilen Özet Beyan
türlerinden iptal edilenlerine ilişkin verileri sorgulamak ve bunların durumları ile iptal
sebeplerinin araştırılması düşünülebilecektir.
Yine; Özet Beyan türleri itibariyle sorgulama yapılarak, Özet Beyanların süresi içerisinde
verilmiş olup olmadığı bakımından da sistem üzerinden incelemeler yapılması
değerlendirilebilecek alanlardan birisidir. Bu kapsamda GÜVAS programı üzerinden mevcut
çalışma kitaplarından biri olan ÖZBY-Taşıtın Varışından Tescile Süreler sorgusunun Ceza
kısmının kullanılması mümkün bulunmaktadır. Söz konusu sorgulama neticesinde tesbit edilen
Özet Beyanlara ilişkin olarak gerekli incelemelerin yapılması ve usulsüzlük cezalarının tatbik
edilip edilmediğinin kontrolü olanaklıdır.
Transit İşlemleri İle İlgili Olarak;
Transit işlemlerine ilişkin beyanname verilerine Merkezi Bilge programının Döküm sekmesinde
yer alan Detaylı Beyan Dökümleri kısmından Tescil Defteri bölümünün açılarak ilgili
kategorinin seçilmesi suretiyle TRİM ve TREX Transit Beyannamelerine ilişkin Tescil Defteri
verilerine ulaşılması mümkündür. Aynı şekilde Merkezi Bilge üzerinden Detaylı Beyan
Dökümlerinden D.E.B.14 Ana Ekran Sorgulama sekmesinden Beyan Türü Transit seçilmek
suretiyle statülerine göre verilere ulaşılması söz konusu olabilecektir.
Ancak; NCTS üzerinden gerçekleştirilen işlemlere Bakanlığımız İntranet uygulamasından
-146-
TEFTİŞ REHBERİ
NCTS menüsünden erişilebilmesi mümkün bulunmaktadır. NCTS menüsünden Hareket veya
Varış Gümrük İdaresinin seçilerek giriş işleminin yapılmasından sonra Gümrük Kodunun ilgili
haneye girilmesi üzerine sisteme erişilebilmektedir. Söz konusu modül üzerinden sorgulama
yapılması mümkün olup, NCTS Sorgulamalar programı "NCTS Sorgulama Profili" yetkisini
dahilinde Merkezi Bilge V2 üzerinden uygulamaya erişim sağlanabilecektir.
TIR Karnesi İle İlgili Olarak;
Merkezi Bilge programından Taşıt İşlemleri kısmından TIR bölümünün seçilmesi ile TIR Takip
Programına bağlanılabilmekte olup; Sorgu sekmesinden Volet 1 ve Volet 2 verilerine
ulaşılabilmektedir. İkişer aylık dönemler halinde olmak üzere tüm verilere ulaşılabildiği gibi;
Volet 1 ekranından sevk gümrüklerine, rejim türüne veya kayıt durumuna (tescil-onay) göre de
sorgulama yapılması olanaklıdır.
Yine; Volet 2 ekranından giriş gümrüklerine, rejim türüne veya kayıt durumuna (tescil-onay)
göre de sorgulama yapılabildiği gibi ayrıca, İbra durumu itibariyle de sorgulama
yapılabilmektedir. Örneğin teftişte bulunulan idarede ikişer aylık dönemler içerisinde işlem
gören TIR Karneleri temelinde, Volet 2 ekranı üzerinden “İbra” kısmı “Şartlı İbra Edildi” ibaresi
seçilerek sorgulama yapılarak, tesbit edilecek TIR Karnelerine ilişkin eksiklik fazlalık
takibatlarının yapılıp yapılmadığının kontrol edilmesi ve akıbetlerinin araştırılması
yapılabilecektir (Gümrük Genel Tebliği-Tır İşlemleri Seri No: 1 Md. 34; Risk Yönetimi ve
Kontrol Genel Müdürlüğünün 2011/5 sayılı Genelgesi-C.II. Çıkış ve varış gümrük idarelerince
yapılacak işlemler).
TIR Karnelerine ilişkin olarak GÜVAS üzerinden de çeşitli sorgulamaların yapılması
olanaklıdır. Örneğin mevcut çalışma sayfalarından Tır-Artan Giriş Çıkışlar sorgusunun Giriş
kısmı seçilmek suretiyle çalıştırılacak sorgu neticesinde elde edilecek veriler, teftişte bulunulan
gümrük idaresinden sevk edilerek, sevk edildiği gümrük idaresinde işlem görmemesi veya bir
veri giriş hatasından kaynaklanmış bulunan açık kayıtlar olacaktır. Bunun üzerine; söz konusu
TIR Karnelerine ilişkin gerekli takip işlemlerinin idarece gerçekleştirilip gerçekleştirilmediği
sorgulanmalıdır.
Keza; Tır-Artan Giriş Çıkışlar sorgusunun Çıkış-2 kısmı seçilmek suretiyle çalıştırılacak sorgu
neticesinde elde edilecek veriler ise, teftişte bulunulan gümrük idaresinden giriş veya hareket
gümrük idaresi olarak sevk edilerek varış veya çıkış gümrük idaresinde işlemleri
tamamlanmasına karşın; sevk eden gümrük idaresinin gerçekte başka bir gümrük olmasından
veya gümrük idaresi doğru olmakla birlikte onay işleminin yapılmamasından veya veri giriş
hatasından dolayı oluşan açık kayıtlar olacaktır. Bunun üzerine; söz konusu TIR Karnelerine
ilişkin gerekli takip işlemlerinin idarece gerçekleştirilip gerçekleştirilmediği araştırılmalıdır
(Gümrük Genel Tebliği-Tır İşlemleri Seri No: 1 Md. 42; Risk Yönetimi ve Kontrol Genel
Müdürlüğünün 2011/5 sayılı Genelgesi-D.TIR karnelerinin denetimi).
Yine GÜVAS mevcut çalışma sayfalarından Tır-Onaylanmamış TIR Karneleri menüsünden
“Volet 1 - Tarih, Gümrük” ve “Volet 2 - Tarih, Gümrük” sekmeleri üzerinden sorgulama
yapılarak, teftişte bulunulan idarede işlem görmesine karşılık onay işlemi tamamlanmamış
bulunan Tır Karneleri verileri temin edilmiş olacaktır. Söz konusu TIR Karnelerine ilişkin
yapılan işlemlerin araştırılması olanaklıdır.
-147-
TEFTİŞ REHBERİ
Açık Beyannameler İle İlgili Olarak;
Merkezi Bilge programının Döküm sekmesinde yer alan Detaylı Beyan Dökümleri menüsünden
Ana Ekran Sorgulama kısmının açılarak statülerine göre beyanname bilgilerinin sorgulanması
mümkün bulunmaktadır. Böylelikle “Tescil Edilmiş” statüde kalmış bulunan veya iptal edilmiş
ithalat ve ihracata ilişkin beyannamelerinin tespiti mümkün bulunmakta olup, tesbit edilen bu
durumların detaylı olarak tetkik edilmesi ve tenkidi gerektirir bir hususun bulunup bulunmadığı
araştırılabilecektir.
Keza; Merkezi Bilge programının Döküm sekmesinde yer alan İstatistik Dökümleri menüsünden
Kapanmamış İhracat kısmının açılarak belirlenecek tarih aralığı itibariyle, kapanmamış
durumdaki İhracat Beyannameleri ile İhracat Özet Beyanları bilgilerine erişilmesi mümkün
olabilmektedir.
Özet Beyan İşlemlerinin Teftişi
Özet Beyan İşlemlerin teftişinde;
1. Gümrük Yönetmeliğinin 61’inci maddesinde belirtilen Özet Beyan aranmayacak haller ile
64’üncü maddesinde belirtildiği üzere bir transit işlemi kapsamında verilen bilgilerin özet beyan
olarak kullanılması durumu hariç olmak üzere, Türkiye Gümrük Bölgesine getirilen eşya için
Kanunun 35/A maddesine göre özet beyan verilip verilmediği (G.Y. Md.60, 64);
Hangi hallerde bir transit işlemi kapsamında verilen bilgiler özet beyan olarak kullanılabilir:
Transit rejimi kapsamında Türkiye Gümrük Bölgesine eşya getirilmesi.
67’nci maddede belirtilen sürelerde alınmış olması kaydıyla transit bilgilerinin elektronik
ortamda giriş gümrük idaresine sunulması veya bu bilgilerin bilgisayar ağları kullanılarak
değişimi
Bilgilerin özet beyan için gerekli bütün unsurları içermesi.
Bunların yanında gerekli unsurları içeren transit bilgilerinin Yönetmeliğin 67’nci maddede
belirtilen sürelerde alınmış olması kaydıyla, eşyanın varış yerinin Türkiye Gümrük Bölgesi
dışında olması halinde de Özet Beyan Verilmesine İlişkin 63’üncü maddede aranan şartlar
sağlanmış sayılır.
2. Özet Beyanın yetkili kişiler tarafından verilip verilmediği, bu kapsamda;
- Özet Beyanın, eşyayı Türkiye Gümrük Bölgesine getiren veya eşyanın gümrük bölgesine
taşıma sorumluluğunu üstlenen kişiler tarafından verileceği (G.K. Md.35/B-4),
- Eşyanın yüklendiği aracın aktif taşıma aracı olarak bağımsız şekilde hareket edecek nitelikte
olduğu ve bu aracın başka bir araçla Türkiye Gümrük Bölgesine taşındığı kombine taşımacılıkta,
özet beyanı verme yükümlülüğünün, taşınan taşıma aracının işleticisine ait olduğu (G.Y. Md.60,
65),
- Deniz veya hava taşımacılığında, taşıma aracının paylaşımı veya taşıma işleminin sözleşme
kapsamında yapılması durumunda, özet beyan verme yükümlülüğünün, taşıma işlemini taahhüt
-148-
TEFTİŞ REHBERİ
ederek eşyanın araçta taşınması için taşıma belgesi düzenleyene ait olduğu (G.Y. Md.60, 66),
- Ayrıca yukarıda belirtilen kişilerin yükümlülükleri saklı kalmak kaydıyla, bunlar adına hareket
eden kişiler, eşyayı yetkili gümrük idaresine sunabilen veya eşyanın sunulmasını sağlayan kişiler
ile tüm bu kişilerin temsilcisi tarafından da verilebileceği (G.K. Md. 35/B-5), özet beyanın bu
kişiler tarafından verilmesi durumunda, aksine bilgi olmaması halinde, gümrük idaresince, özet
beyanın sözleşme gereği taşıyıcının bilgisi ve onayı dahilinde verildiğinin kabul edileceği (G.Y.
Md.63/7),
Hususlarına uyulup uyulmadığı;
3. Özet beyanın veri işleme tekniği yoluyla verileceği, özet beyanın Gümrük Yönetmeliği ek10’da belirtilen bilgileri içereceği ve bu ekin doldurulmasına ilişkin açıklama notlarına uygun
olarak düzenleneceği kuralına uyulup uyulmadığı (G.Y. Md.63/1);
4. Özet beyana orijinal manifesto veya konşimentonun eklenmesinin zorunlu olduğu, ancak
uluslararası sularda avlanan balıklar için düzenlenen özet beyanlarda bu zorunluluğun
aranmayacağı, manifesto ve konşimentonun bilgisayar veri işleme tekniği yoluyla hazırlanarak
geniş veya yerel alan ağıyla da gümrük idaresine gönderilebileceği, manifesto veya konşimento
bilgilerinin özet beyan olarak bilgisayar veri işleme tekniği yoluyla gümrük idaresine
gönderilmesi durumunda özet beyana orijinal manifesto veya konşimentonun eklenmesinin
zorunlu olmayacağı hükümlerine uyulup uyulmadığı (G.Y. Md.63/2);
5. Özet beyanın kural olarak veri işleme tekniği yoluyla verilir ancak bilgisayar sisteminin
çalışmaması halinde;
- İşlemlerin devamı için istisnai olarak yazılı olarak da verilebilir. Sistem çalışması halinde
gerekli kayıtların sisteme kaydedilip edilmediği kontrol edilmelidir. (G.Y. Md.63/3),
- Özet beyanın yazılı olarak verilmesi durumunda, gerekli görülmesi halinde, yükleme
listelerinin ve diğer belgelerin de ibraz edileceği (G.Y. Md.63/5),
- Özet beyanın yazılı olarak verilmesi durumunda, özet beyanın, düzenleyen kişi tarafından
imzalanacağı ve gümrük idaresince onaylanacağı (G.Y. Md.63/6),
Hususlarına uyulup uyulmadığı;
6. Özet beyanın süresinde verilip verilmediği bakımından;
A.
Denizyolu taşımacılığında, özet beyanın aşağıda belirtilen sürelerde gümrük idaresine
verilip verilmediği (G.Y. Md.67/1),
a) Konteyner ile taşınan eşya için, (c) bendinde belirtilen durumlar haricinde, hareket limanında
eşyanın gemiye yüklenmesinden en az yirmi dört saat önce,
b) Dökme ve ambalaj halindeki eşya için, (c) bendinde belirtilen durumlar haricinde, Türkiye
Gümrük Bölgesindeki ilk varış limanına gelmeden en az dört saat önce,
-149-
TEFTİŞ REHBERİ
c) Karadeniz ya da Akdeniz üzerindeki yabancı ülke limanları ve Avrupa Topluluğu gümrük
bölgesinde yer alan limanlar (Fransa’nın denizaşırı illeri, Azorlar, Madeira ve Kanarya Adaları
hariç) ile Türkiye Gümrük Bölgesindeki limanlar arasında taşınan eşya için ilk varış limanına
gelmeden en az iki saat önce,
B.
Havayolu taşımacılığında, özet beyanın aşağıda belirtilen sürelerde gümrük idaresine
verilip verilmediği (G.Y. Md.67/2),
a) Kısa mesafeli uçuşlarda en geç uçağın havalandığı ana kadar,
b) Uzun mesafeli uçuşlarda, Türkiye Gümrük Bölgesinde ilk havalimanına inilmesinden en az
dört saat önce,
(Kısa mesafeli uçuşlardan uçuş süresi dört saatten az olan uçuşlar anlaşılır. Diğer bütün uçuşlar
uzun mesafeli sayılır.)
C.
Demiryolu taşımacılığında, özet beyanın giriş gümrük idaresine varılmasından en az iki
saat önce verilip verilmediği (G.Y. Md.67/3),
Ç.
Karayolu taşımacılığında, özet beyanın giriş gümrük idaresine varılmasından en az bir
saat önce, bunun mümkün olmaması halinde aracın giriş gümrük idaresine varışından itibaren
bir saat içinde verilip verilmediği (G.Y. Md.67/4),
D.
Bilgisayar sisteminin geçici olarak kullanılamaması halinde de yukarıda belirtilen
sürelerin esas alınıp alınmadığı (G.Y. Md.67/5),
E.
Deniz veya hava taşıtlarının, Türkiye Gümrük Bölgesinde birden fazla liman veya
havalimanına uğraması halinde, her limana boşaltılacak eşya için özet beyanların verilip
verilmediği (Elektronik Ortamda Özet Beyan Verilmesi Uygulamasına İlişkin Rehber),
F.
Kombine taşımacılıkta, gemide taşındıktan sonra limana inen ve “aktif taşıma aracı”
haline gelen kara taşıtındaki eşya için de özet beyan verme süresinin, gemi taşımacılığı için
belirlenen süre olduğundan hareketle, örneğin yakın limandan gelen bir gemideki eşya yüklü
TIR aracı için özet beyanın ilk varış limanına gelmeden en az iki saat önce verilmesi gerektiği
hususuna uyulup uyulmadığı (Elektronik Ortamda Özet Beyan Verilmesi Uygulamasına İlişkin
Rehber),
G.
Türkiye Gümrük Bölgesine giriş yapan araç içerisinde özet beyan verilmeksizin eşya
getirildiğinin, eşyayı Türkiye Gümrük Bölgesine getiren ya da taşıma sorumluluğunu üstlenen
kişi tarafından, yukarıda belirtilen sürelerden sonra, eşyanın boşaltılmasına izin verilmesinden
önce bildirilmesi durumunda, bu kişilerce bu kapsamdaki eşya için özet beyan verilmekle
birlikte, bu durumda, 4458 sayılı Gümrük Kanununun 241’inci maddesinin üçüncü fıkrasının (d)
bendinde belirtilen miktarda para cezası alınıp alınmadığı, bu maddenin kontrolünde sürelere
dikkat edilmeli, bu maddede belirlenen şartlar sağlanmadığı takdirde Gümrük Kanunu’nun
237’nci maddesi de ayrıca değerlendirilmelidir (G.Y. Md.63/9, G.K. Md. 241/3-d),
7. Özet beyanda yer alan bilgilerin değiştirilmesine ilişkin işlemlerin usulüne uygun olarak
gerçekleştirilmesi ile ilgili olarak;
-150-
TEFTİŞ REHBERİ
- Özet beyan vermeye yetkili kişilerin talep etmeleri halinde, özet beyanın verilmesinden sonra
bir veya daha fazla bilginin değiştirilmesine gümrük idarelerince izin verileceği; ancak, özet
beyanı veren kişiye eşyanın muayene edileceğinin bildirilmesinden, söz konusu bilgilerin yanlış
olduğunun tespit edilmesinden, eşyanın boşaltılmasına izin verilmesinden sonra özet beyanda
değişiklik yapılmasına izin verilmeyeceği hükmüne uyulup uyulmadığı (G.K. Md.35/B-6),
- Özet beyan değişikliği halinde, özet beyan verilmesine ilişkin sürelerin tekrar işlemeyeceği,
süre sınırlarının sadece ilk verilen özet beyan için geçerli olduğu, örneğin, yakın limandan gelen
bir gemideki eşya için verilen özet beyanda değişiklik yapılmasının iki saatlik özet beyan verme
süresini yeniden başlatmayacağı hususlarının dikkate alınıp alınmadığı (Elektronik Ortamda
Özet Beyan Verilmesi Uygulamasına İlişkin Rehber),
8. Denizyolu taşımacılığında konteyner ile taşınan eşya için gümrük idaresi tarafından özet
beyanın tescilinden sonraki yirmi dört saat içerisinde risk analizi tamamlanarak, eşyanın risk ve
tehdit içeren eşya olması halinde ilgililerine (taşıyıcı vs.) eşyanın yüklenmemesi yönünde
bildirim yapılması zorunluluğuna idarece uyulmuş olması kontrol edilir (G.Y. Md.69/3);
9. Taşıma aracının özet beyanda giriş gümrük idaresi olarak beyan edilenden başka bir gümrük
idaresine geleceği durumda, bu gümrük idaresine varışından önce taşıma aracının kullanıcısı ya
da temsilcisinin özet beyanda beyan edilen gümrük idaresine “sapma bildirimi” mesajı
kullanarak bildirimde bulunacağı; Sapma bildirimi sunmak için bir süre sınırı öngörülmemekle
birlikte, bildirimin, sapma kararı alınır alınmaz ve araç yeni giriş gümrüğüne gelmeden önce
yapılması gerekir. Sapma bildiriminin idareye yapılıp yapılmadığı sorgulanabilir ve
Yönetmelikte belirtilen hususlara riayet edilip edilmediği gözden geçirilebilecektir (G.Y.
Md.69/7);
10. Özet beyanda giriş gümrük idaresi olarak beyan edilmiş olan gümrük idaresinin, sapma
bildiriminde taşıtın giriş yapacağı bildirilen gümrük idaresine, sapma hakkında emniyet ve
güvenlik risk analizinin sonuçlarıyla birlikte derhal bildirimde bulunup bulunmadığı (G.Y.
Md.69/7);
11. Birden fazla limana uğrayan deniz veya hava taşıtlarına ilişkin özet beyan verilmesi işlemleri
ile ilgili olarak;
- Deniz veya hava taşıtlarının Türkiye sınırları dışında herhangi bir liman veya havalimanına
uğramaması koşuluyla, Türkiye Gümrük Bölgesinde birden fazla liman veya havalimanına
uğraması halinde, özet beyanın, eşyanın boşaltılacağı liman veya hava limanındaki gümrük
idaresine verilip verilmediği (G.Y. Md.70/1),
12. Taşıma aracının, eşyanın boşaltılacağı gümrük idaresine ulaşması üzerine yapılması gereken
varış bildiriminin usulüne uygun yapılıp yapılmadığı, bu doğrultuda;
Varış bildirimini veren kişinin varış bildiriminde yer alan bilgilerin doğruluğundan sorumlu
olduğu hususuna dikkat edilmelidir (G.Y. Md.71),
13. Özel kanunlar veya taraf olduğumuz anlaşmalar ve sözleşmelerle veya idari düzenlemelerle
Türkiye Gümrük Bölgesine girişi yasak edilmiş ve edilecek olan eşyanın, Gümrük
-151-
TEFTİŞ REHBERİ
Yönetmeliğinin 218’inci maddesi (Kanunun 55’inci maddesinin ikinci fıkrası kapsamında
yasaklanan eşya ile 56’ncı maddesinin birinci fıkrası kapsamına giren eşyanın ve kanun veya
genel idari düzenleyici işlemlerle ithali yasaklanan eşyanın transitine izin vermeye Gümrük ve
Ticaret Bölge Müdürlükleri yetkilidir.) saklı kalmak kaydıyla, her ne suretle olursa olsun
Türkiye’ye sokulamayacağı; kanun ve uluslararası anlaşmalar ile kararname, tüzük, yönetmelik
veya diğer idari düzenlemelerde Türkiye Gümrük Bölgesine belirli gümrük kapılarından
getirilmesi öngörülen eşyanın, yalnızca bu gümrük kapılarından yurda sokulabileceği
hükümlerine uyulup uyulmadığı (G.Y. Md.73/1-2);
14. Eşyanın, Kanunun 39’uncu maddesi çerçevesinde gümrüğe sunulacağı, eşyanın gümrüğe
sunulmasında esas alınacak tarihin, taşıt aracının gümrük işlemlerinin yürütüldüğü alanlara
girişine ilişkin gümrük veya gümrük muhafaza yetkililerince tutulan ilk kayıt tarihi olduğu, (Adli
ve İdari süreçlerde bu tarih büyük önem arz edeceğinden, yalnızca teftişte değil, diğer inceleme
ve soruşturmalarda da dikkat edilmesi gereken hususlardandır) 61’inci madde ile 67’nci
maddenin dördüncü fıkrası saklı kalmak kaydıyla, eşyanın, gümrüğe sunan kişi tarafından daha
önce ibraz olunan özet beyan ya da gümrük beyannamesi ile ilişkilendirileceği ve eşyanın
sunulduğu tarihin söz konusu belgelere kaydedileceği hususlarına uyulup uyulmadığı (G.Y.
Md.73/3);
15. Türkiye Gümrük Bölgesine getirilen eşyanın taşıttan boşaltılmasına ilişkin işlemlerin
usulüne uygun gerçekleştirilmesi kapsamında (G.Y. Md.74);
- Boşaltmaya yetkili deniz, kara ve hava araçlarının sahipleri veya kaptan, pilot, sürücü veya
acentenin yetkili personeli ile geçici depolama yeri işletmelerinin yetkili personeli tarafından
eşyanın gümrük memurunun nezaretinde boşaltılmasını müteakip yirmidört saat içinde boşaltma
listesinin düzenlenerek gümrük memuru, taşıt sahibi, sürücüsü veya temsilcisi ile geçici
depolama yeri işletme personeli tarafından imzalanmak suretiyle gümrük idaresine ibraz
edileceği; üç nüsha olarak düzenlenip gümrük idaresince tasdik edilen bu listenin bir nüshasının
gümrük idaresinde kalacağı, ikinci nüshasının eşyayı geçici depolama yerine teslim edenlere,
üçüncü nüshasının ise işletme personeline verileceği ve bu işlemlerin, gümrük idaresince uygun
görülen yerlere alınan eşya için de geçerli olduğu hususlarına uyulup uyulmadığı;
- Boşaltma listesinde eşyanın cinsi, brüt ağırlığı, kapların sayısı, cinsi, markası, numarası, taşıtın
ismi ve sefer numarasının gösterilip gösterilmediği;
- Eşyanın boşaltmadan önce veya boşaltma sırasında zarar görmüş veya kaplarının kırık veya
bozuk olduğu tespit edilirse bu durumun bir tutanakla tespit olunarak boşaltma listesi ekinde
gümrük idaresine sunulup sunulmadığı; yalnızca Özet Beyan Onay Servisinin teftişi ile sınırlı
kalınmayarak, antrepo denetimlerinde de hasarlı kaplara ilişkin tespitlerin yapılıp yapılmadığı
gözden geçirilerek, duruma göre 5607 Sayılı Yasa hükümleri de dikkate alınabilecektir.
16. Özet beyan ile boşaltma listelerinin karşılaştırılıp karşılaştırılmadığı ve bu karşılaştırma
sonucunda farklılık görülürse buna ilişkin tutanak düzenlenerek bu tutanak üzerinden özet beyan
eksiklik/fazlalık takibatına geçilip geçilmediği (G.Y. Md.75/1);
17. Özet beyan kapsamı eşyanın gümrükçe onaylanmış bir işlem veya kullanıma tabi tutulmasına
ilişkin işlemlerinin, Kanunun 46’ncı maddesinin ikinci fıkrasında belirtilen süreler içinde
tamamlanıp tamamlanmadığı ile ilgili olarak;
-152-
TEFTİŞ REHBERİ
- Türkiye Gümrük Bölgesine getirilen ve gümrüğe sunulan eşyanın gümrükçe onaylanmış bir
işlem veya kullanıma tabi tutulmasına ilişkin işlemlerinin Kanunun 46’ncı maddesinin ikinci
fıkrasında belirtilen süreler içinde tamamlanmasının esas olduğu; Ancak, eşyanın herhangi bir
adli veya idari takibata konu olması halinde bu takibat nedeniyle geçen sürelerin, eşyanın
gümrükçe onaylanmış bir işlem veya kullanıma tabi tutulması için dış ticaret mevzuatı ya da sair
mevzuat gereğince ibraz edilmesi gereken uygunluk belgesi, kontrol belgesi, ithal lisansı, izin
yazısı, gözetim belgesi, tahlil raporu gibi belgelerin alınması veya buna ilişkin işlemlerin yerine
getirilmesi sırasında geçen sürelerin işlem tarihinin başladığı tarihte durdurularak yirmi veya
kırkbeş günlük sürelerin hesaplanmasında göz önünde bulundurulmayacağı ve işlemin
sonuçlandığı tarihten itibaren kalan sürenin verileceği. Bu madde içeriği hususlara, Gümrük
Kanunu’nun 235’nci maddesi 1/c fıkrası uygulamalarında da dikkat edilmesi gerekir (G.Y.
Md.76/1),
- Eşyanın Kanunun ilgili hükümleri uyarınca tasfiyelik hale gelip gelmediğinin tespitinde
Kanunun 46’ncı maddesinin ikinci fıkrasında belirtilen yirmi ve kırkbeş günlük süreler ile
yukarıda belirtilen sürelerin re’sen dikkate alınacağı; Bu sürelerin gümrükçe bilinmesinin
zorunlu olmadığı durumda, eşyanın ilgilisi tarafından vaktinde bilgi verilmemesi nedeniyle
tasfiyelik hale geldiği düşünülerek düzenlenen tespit ve tahakkuk belgelerinin, ihale ilanının
yayımlandığı veya perakende satış ya da tahsis kararının alındığı tarihe kadar yapılan bir başvuru
sonucunda, birinci fıkrada belirtilen işlemlerin başlangıç ve bitiş tarihleri dikkate alınarak, süreyi
durduran sebeplerin bulunduğunun anlaşılması durumunda iptal edileceği; İhale ilanının
yayımlandığı veya perakende satış ya da tahsis kararının alındığı tarihten itibaren yapılacak
süreyi durduran sebeplerin bulunduğuna ilişkin başvuruların değerlendirilmeyeceği (G.Y.
Md.76/2),
- Kanunun 46’ncı maddesinin ikinci fıkrasında belirtilen sürelerin, ilgilinin doğrudan veya mutat
haberleşme araçları ile kanuni süre veya verilen ek sürenin bitiminden önce yazılı başvurusu
üzerine gümrük müdürlüklerince uzatılacağı, bir ayı aşan süre uzatım taleplerinde, bu talebin
gerekçesinin belirtilmesinin şart olduğu (G.Y. Md.76/3),
Hususlarına uyulup uyulmadığı;
18. Türkiye Gümrük Bölgesini terk edecek eşyaya özet beyan verilmesine ilişkin işlemlerin
usulüne uygun olarak yapılıp yapılmadığı ile olarak;
- Türkiye Gümrük Bölgesini terk edecek eşya için 61’inci maddenin birinci fıkrasında sayılan
(Özet beyan aranmayacak) haller ile gümrük beyannamesi aranan haller dışında, Türkiye
Gümrük Bölgesini terk etmeden önce çıkış gümrük idaresine özet beyan verileceği (G.Y.
Md.435/1),
- Türkiye Gümrük Bölgesine getirilen eşya için özet beyan verilmesine ilişkin 63’üncü maddenin
birinci (Özet beyanın veri işleme tekniği yoluyla verileceği, ek-10’da belirtilen bilgileri
içereceği, veren kişinin yer alan bilgiler ile özet beyana ekli belgelerin doğruluğundan sorumlu
olacağı), üçüncü, dördüncü, beşinci, altıncı (bilgisayar sisteminin çalışmaması durumunda özet
beyanın yazılı olarak verilmesine ilişkin işlemlerin nasıl yapılacağı) ve sekizinci (Özet beyanın
gümrük idaresi tarafından tescil edileceği ve tescil bilgilerinin, özet beyanı veren kişiye
elektronik ortamda bildirileceği) fıkra hükümlerinin Türkiye Gümrük Bölgesinden çıkan eşyaya
-153-
TEFTİŞ REHBERİ
ilişkin özet beyana da uygulanacağı (G.Y. Md.435/2),
- Özet beyanın verilmediği durumlarda, emniyet ve güvenlik amaçlı risk analizinin, eşyanın
sunulduğu gümrük idaresince gümrük beyannamesi veya beyanname yerine geçen belge veya
eşyaya ilişkin diğer bilgiler üzerinden gerçekleştirileceği; Gümrük idaresi tarafından yapılan risk
analizi sonucunda, eşyanın Türkiye Gümrük Bölgesini terk etmesine izin verilemeyeceğinin
anlaşılması halinde, özet beyanı veren kişiye bildirimde bulunulacağı ve bu işlemlerin yirmi dört
saat içinde tamamlanacağı (G.Y. Md.435/4-5),
- Özet beyan kapsamı eşyanın özet beyanın tescil edildiği tarihi izleyen yüz elli gün içerisinde
Türkiye Gümrük Bölgesini terk etmemesi halinde özet beyan verilmemiş sayılacağı (G.Y.
Md.435/6),
- Türkiye Gümrük Bölgesini terk eden eşyanın kombine taşımacılıkla taşındığı hallerde özet
beyanı verme yükümlülüğünün taşınan taşıma aracının işleticisine ait olduğu (G.Y. Md.436),
- Türkiye Gümrük Bölgesini terk ederken kullanılan taşıtın işleticisi veya temsilcisinin, çıkış
gümrük idaresine Türkiye Gümrük Bölgesini terk ettiği ana kadar taşıtın çıkışını bildireceği,
çıkış bildiriminin, taşıtta taşınan tüm eşyayı kapsayacak şekilde veri işleme tekniği yoluyla
verileceği (G.Y. Md.437/1),
- Çıkış bildirimini veren kişinin, çıkış bildiriminde yer alan bilgilerin doğruluğundan sorumlu
olduğu (G.Y. Md.437/5),
- Özet beyanın, eşyayı Türkiye Gümrük Bölgesi dışına çıkaran veya Türkiye Gümrük Bölgesi
dışına taşıma sorumluluğunu üstlenen kişi ile eşyayı yetkili gümrük idaresine sunabilen veya
eşyanın sunulmasını sağlayan kişi ve bu kişilerin temsilcisi tarafından verileceği (G.K.
Md.135/D-4),
- Özet beyanı vermeye yetkili kişilerin talep etmeleri halinde, özet beyanın verilmesinden sonra
bir veya daha fazla bilginin değiştirilmesine gümrük idarelerince izin verileceği; ancak, özet
beyanı veren kişiye eşyanın muayene edileceğinin bildirilmesinden, söz konusu bilgilerin yanlış
olduğunun tespit edilmesinden, eşyanın Türkiye Gümrük Bölgesi dışına çıkarılmak üzere
ilgilisine teslim edilmesinden sonra özet beyanda değişiklik yapılmasına izin verilmeyeceği
(G.K. Md.135/D-5),
Hususlarına uyulup uyulmadığı;
Kontrol edilir.
Elektronik Veri Sistemlerinden Yararlanma
Özet Beyan işlemlerinin
bulunmaktadır. Merkezi
Programlar menüsünde
ekranından Özet Beyan
olabilecektir.
teftişinde temel olarak BİLGE sisteminden yararlanılması mümkün
Bilge programından ilgili gümrük idaresinin seçilmesi sonrasında
bulunan Döküm Programında yer alan Özet Beyan Dökümleri
Giriş ve Çıkış Tescil Defteri kayıtlarına ulaşılması söz konusu
-154-
TEFTİŞ REHBERİ
Transit İşlemlerinin Teftişi:
Transit rejimine tabi eşyanın Türkiye Gümrük Bölgesinde taşınması;
- Transit rejimi beyanı kapsamında ve Ortak Transit kapsamında,
- TIR karnesi kapsamında,
- Transit belgesi olarak kullanılan ATA karnesi kapsamında,
- Kuvvetlerin Statüsüne Dair Kuzey Atlantik Anlaşmasına Taraf Devletler Arasındaki Sözleşme
ile öngörülen form 302 kapsamında,
- Posta kolileri dâhil olmak üzere posta yoluyla,
- Yönetmelik ile belirlenecek hallerde, demiryolu ile taşımada CIM Taşıma Belgesi, büyük
konteynerler ile taşımada TR Transfer Notu, havayolu ve denizyolu ile taşımada eşya
manifestosu kapsamında yapılır.
Transit rejimi; 4458 sayılı Gümrük Kanununun 84 ila 92’nci maddeleri ile Gümrük
Yönetmeliğinin 212 ila 277’nci maddelerinde düzenlenmiştir. Bunun yanında 2012/3686 Sayılı
Bakanlar Kurulu Kararı ile ülkemizin katılımının sağlandığı Ortak Transit Rejimine İlişkin
Sözleşme hükümlerine de dikkat edilmesi gerekmektedir. Ayrıca Gümrükler Genel
Müdürlüğünün 2012/4 sayılı Genelgesinde Transit Rejimi ile ilgili işlemler hakkında detaylı
bilgilere yer verilmiş bulunmaktadır. Özellikle NCTS sisteminin anlaşılması bakımından
Bakanlığımız intranet sayfasında bulunan NCTS Kullanma Kılavuzu da işlemlerin teftişi öncesi
teftişle görevli Müfettişe yardımcı olacaktır. NCTS Sorgulamaları Merkezi Bilge V2 Sistemi
üzerinden NCTS Sorgulamalar modülü vasıtasıyla sorgulanabilmektedir.
NCTS Sorgulama Profili ile ilgili olarak;
NCTS Sorgulama Profilinde Kapsamlı Teminat Genel Sorgu başlığı, tüm teminatlar için sorgu
başlığı, NCTS Sorgulama başlığı, yetkilendirilmiş yükümlü başlığı bulunmaktadır.
Sorgulama yapılırken hareket gümrük idaresi ya da varış gümrük idaresine göre seçenekler
belirlenecek ve bu doğrultuda beyanname sorgulaması mümkün olacaktır. Şöyle ki; NCTS
Sorgulama Başlığı ekranında gelen transitlerin sorgulanması esnasında; Rejim türü başlığı
altındaki belirtilen rejim türlerinin hepsi seçilmeli/işaretlenmelidir, sorgusu yapılacak gümrük
idaresinin kodu (örneğin TC350300) girilmelidir, kontrol edilmek istenen tarih aralığı
seçilmelidir, Türkiye’ye gelen transit kayıtları (Varış Gümrük Müdürlüğü) kutucuğu
işaretlenerek sorgula butonuna basılarak, çıkan sonuçlar excele aktar komutu ile dışa
aktarılabilecek ve bu sayede transit beyannamelerine ilişkin bütün statüleri görmek mümkün
olacaktır. Sorgulama esnasında yanlış bir seçim yapılması halinde sistem hata mesajı verecek ve
sorgu tamamlanamayacaktır. Excel formatında beyanname dökümü alındığında özellikle kodu
ARR_ADV (Varış Bildirimi Haber Verildi) ile RED_LINE (Kırmızı hat) olan beyannamelerin
kapanmamış beyannameler olduğu dikkate alınmalı ve sebebi araştırılmalıdır.
NCTS Sorgulama Başlığı altında giden transitlerin sorgulamasında; yine rejim türlerinin tamamı
-155-
TEFTİŞ REHBERİ
seçilmeli, sorgusu yapılacak gümrük idaresinin kodu girilmeli, kontrol edilmek istenen tarih
aralığı girilmeli, Türkiye’den giden hareket kayıtları (Hareket Gümrük Müdürlüğü) kutucuğu
işaretlenerek sorgula butonu ile sorgulama yapılmalıdır. Çıkan sonuçlar excele aktar butonuna
tıklanarak excel formatına dönüştürülecek ve tüm statüler yine ekrana gelecektir. Teftiş
esnasında özellikle kodu REL_TRA (Transit Serbest Bırakıldı), ARR_ADV (Varış Bildirimi
Haber Verildi) ve ENQ_REC (Tahsilat Önerildi) olan transit işlemleri dikkate alınmalı ve
araştırma tahsilat aşamasının gerekip gerekmediği ile bu çerçevede yapılması gerekenler
sorgulanmalıdır.
Araştırma ve Tahsilat Usulleri Profili Sorgulaması ile ilgili olarak;
Araştırma/Tahsilat Teminat işlemleri başlığının altından ‘Hareket Gümrük İdaresinde Tahsilat’
ekranında ENQ_REC (Tahsilat Önerildi) statüsüne gelen gelen beyannamelere varış gümrük
idaresi nezdinde sistem üzerinde araştırma başlatılmalıdır. Varış idaresince ENQ_NEG (varış
idaresince beyannamenin idarelerinde işlem görmediğini belirtir) statüsü hareket gümrük
idaresine bildirilirse asıl sorumluya yazılı ve sistem üzerinden bildirimde bulunulmalıdır. Asıl
sorumludan 28 gün içerisinde alternatif kanıt sunulması istenmelidir. Sunulan alternatif kanıtın
kabul edilebilir olması halinde TC-21 doğrulama formu düzenlenerek varış gümrük idaresine
posta yoluyla gönderilmeli ve cevap beklenmelidir. Olumlu cevap verilmesi halinde idarelerce
(hareket idaresi) manuel kapatma ile rejim ibra edilmektedir.
NCTS Sisteminde sıkça karşılaşılan statülerin anlamları;
DEC_DAT; Beyanname asıl sorumlu tarafından doldurularak gümrük idaresinin kabulüne
sunulmuş,
DEC_REJ; Asıl sorumlu tarafından sunulan beyanname hareket idaresince reddedilmiş,
CTR_DEC; Beyanname hareket idaresince kabul edilmiş ve muayene hattı belirlenmiş,
GUA_USE; Hareket idaresindeki kontrol ile görevli memur tarafından kontrol sonuçları
girilerek teminat tescil edilmiş,
REL_TRA; Transit serbest bırakılmış,
REL_NOT; Transit memur tarafından serbest bırakılmamış,
ARR_ADV; Varış idaresince aracın varışı haber edilmiş,
DES_CON_NEG; Varış idaresince olumsuz sonuç girilerek, uyuşmazlıkların hareket idaresince
çözülmesini teminen uyuşmazlık bildirimi yapılmış,
WRT_NOT; Beyanname hareket idaresince ibra edilmiş,
ENQ_REC; Transit rejimi kapsamı aracın verilen süre sınırı içerisinde varış idaresine
ulaşmaması veya varış bildirimi yapılmış ancak bu bildirimi müteakip 6 gün içinde kontrol
sonucu girilmemiş beyannameler için araştırma önerilmiş,
ENQ_REQ; Araştırma başlatılmış beyanname,
ENQ_NEG; Varış İdaresince beyannamenin idarelerinde işlem görmediği bildirilmiş
Olarak sıralanabilecektir.
Sisteme ilişkin bazı hususlar;
Ortak Transitte kullanılan T1, T2 ve TR statülerinin anlamları;
T1 ve T2 kodları eşyanın hangi statü altında taşındığını belirten kodlardır. Buna göre T1;Avrupa
-156-
TEFTİŞ REHBERİ
Birliği dışı eşya için ortak transit rejimini kapsayan transit beyanı iken, T2 AB eşyası için ortak
transit rejimini kapsayan transit beyanıdır. TR ise Türkiye’de başlayıp Türkiye’de biten transit
beyanları için kullanılan koddur. T2 Rejim kodu AB eşyasının transitinde kullanılan rejim kodu
olduğundan, bu kodun kullanılması Topluluk eşyası bile olsa belirli şartlara tabidir. Öncelikle
eşyanın T2 ile ülkemize gelmiş olması gerekmekte ve transit ile antrepo dışında başka bir rejime
tabi tutulmamış olması gerekmektedir. Eğer antrepo rejimine tabi tutulmuş ise antrepoda 5 yıldan
(1-24. Fasıl Eşya için 6 ay) fazla kalmaması, eşyanın muhafazası dışında başka bir işlem
yapılmamış olması ve yapılan işlemlerin gümrük gözetimi altında yapılmış olması
gerekmektedir. Yanlış statü ile giriş yapıldığında, sadece ulusal transit rejimi kapsamında
düzenlenen beyanname için statünün geri alınması mümkün olup, bu durumda Bölge
Müdürlüklerince Risk Yönetimi ve Kontrol Genel Müdürlüğüne yazılı bildirimde bulunulması
gerekmektedir. Ortak transit rejimi kapsamında düzenlenen bir beyanname için statü geri
alınamamaktadır.
Bir ihracat beyannamesi kapsamı eşyanın birden fazla araç ile taşınması durumunda ihracat
beyannamesinin, transit beyannamesinde ne şekilde refere edileceği ile ilgili olarak; transit
beyannamesi doldurulurken kalemler ekranında ihracat beyannamesi refere edilebilmektedir.
Eğer aynı ihracat beyannamesi birden fazla araç ile sevk edilecek ise ayrı ayrı transit
beyannamesi düzenlenmesi gerekecek olup, her birinde ihracat beyannamesi ayrı ayrı refere
edilmelidir. Refere esnasında kullanıcılara ‘parçalı mı?’ sorusu yöneltilecek, bu soruya “E”
seçilerek işlemlere devam edilip, son araç için “H” işaretlenmediği takdirde transit beyannamesi
ibra edilse dahi ihracat beyannamesi açık kalacaktır.
Bununla birlikte varış idaresinde kontrol sonuçları olumlu (DES_CON) statüde görünmesine
rağmen bağlı ihracat beyannamesinin kapanmamış olması ile ilgili olarak; statülerin mutlak
suretle hareket idaresince kontrol edilmesi gerekmektedir, zira ibra yetkisi hareket gümrük
idaresindedir, beyanname ibra edilmiş olması halinde varış idarelerinde statü her şekilde
(DES_CON) olarak görünecek, hareket idaresinde ise (WRT_NOT) olarak görülecektir. Varış
idaresince uyuşmazlığın bildirilmiş olması halinde, her iki idarede de statü (DES_CON) olarak
görüntülenebilecek, ibra yapılmadığından dolayı da ihracat beyannamesi kapanmış statüye
geçemeyecektir.
Ortak transit sözleşmesine taraf olmayan Sırbistan üzerinden Avrupa’ya gidecek transit eşya
süreci ile ilgili olarak;
Sırbistan üzerinden yapılacak taşımalarda hareket idaresinden transit işlemi başlamakta (T1 ve
T2), sistem üzerinden transit idareleri seçilmekte (örneğin Bulgaristan üzerinden gidiliyorsa
Bulgaristan giriş gümrüğü, Bulgaristan’dan Sırbistan’a geçilirken Bulgar çıkış gümrüğü,
Sırbistan’ı geçtikten sonra Macar giriş gümrüğü), Sırbistan geçişi üçüncü ülke geçişi
olacağından, ortak transit rejimi dışındaki bir transit işlemi başlatılmaktadır. Bu geçiş süreci
içinde başlatılan ortak transit rejimi askıya alınmaktadır. Sırbistan geçilince daha önce başlatılan
ortak transit işlemi devam etmektedir. Bu durumda askıya alınan işlem için transit süreleri de
askıya alınmış bulunmaktadır.
NCTS beyannamesinin asıl sorumlu tarafından doldurulmasını müteakip sistem tarafından LRN
numarası verilmekte (bu numara geçici tescil numarasıdır) Gümrük İdaresince söz konusu
beyanname kabul edilince MRN numarası oluşmaktadır. Bu numara oluşuncaya kadar asıl
sorumlu tarafından beyanname üzerinde düzeltme yapılabilmektedir.
-157-
TEFTİŞ REHBERİ
Varış İdarelerince araştırma usulüne verilen cevaplar;
Cevap kodu olarak (1): aracın varış idaresine hiç gelmemesi durumunda verilen yanıttır.
Beyanname statüsü bu durumda (ENQ_NEG) olur.
Cevap kodu olarak (2): sistemin aynı beyannameye ait mükerrer kayıt oluşturması durumunda
kullanılan yanıttır. Bu kodla birlikte beyanname statüsü (ENQ_DUP) olur. Hareket idaresince
mükerrer kayıta ilişkin MRN’nin sistem üzerinden iptal edilmesi gerekir. Avrupa’dan başlayan
transitlerde ülkemize gelindiği esnada ortak transit işlemi yokmuş gibi yeni bir TR beyannamesi
açılamaz, ancak sehven dahi yapılan bu işlemlerde beyanname araştırmaya düşmüş ise 2 no.lu
cevap kodu ile cevap verilmektedir.
Cevap kodu olarak (3): Varış idaresince teyit nüshasının hareket idaresine gönderileceği
durumlar için verilen yanıttır. Bu kodla birlikte beyanname statüsü (ENQ_POZ) olur.
Cevap kodu olarak (4): Transit kapsamı eşyanın varışa gelmemesi durumunda tahsilatın varış
idaresince yapılmasının hareket gümrük idaresine önerilmesini belirten yanıttır. Statü bu halde
(ENQ_NEG) olur.
Transit işlemlerinin teftişi esnasında, transit rejimine ilişkin mevzuat hükümlerinin
yorumlanmasında aksi belirtilmediği sürece ortak transit rejimini de kapsayacaktır.
Transit işlemlerinin teftişinde genel olarak;
1. Aynı araçta varış gümrük idaresi aynı olan ihracat eşyası ile serbest dolaşımda olmayan eşya
taşınacaksa her biri için ayrı transit beyanı düzenlenip düzenlenmediği, tek bir taşıma aracına
birden fazla varışlı eşya yüklenmesinin mümkün olduğu göz önüne alındığında, her bir varış
idaresine sunulmak üzere farklı beyanname düzenlenip düzenlenmediği, tek bir varış idaresine
birden fazla hareket idaresinden eşya gönderilmesi halinde her bir hareket idaresi için transit
beyannamesinin düzenlenip düzenlenmediği, (Gümrükler Genel Müdürlüğünün 2012/4 sayılı
Genelgesi);
2. Genel olarak Transit beyannamesine fatura eklenmesinin zorunlu olduğu, bununla birlikte;
- Yükümlüsünce orijinal fatura ibraz edilememesine karşın, faturalarda bulunması zorunlu
bilgileri içeren faks ya da e-posta yoluyla temin edilmiş fatura veya proforma faturanın gümrük
idaresine sunulması halinde; yükümlüsünden orijinal faturanın 15 gün içinde ibraz edileceğine
dair taahhütname alınarak faks ya da e-posta yoluyla temin edilmiş fatura veya proforma fatura
ile transit işlemlerinin tamamlanacağı; süresi içinde orijinal faturayı ibraz etmeyenlere 4458
sayılı Gümrük Kanununun 241/1 inci maddesi tatbik edilerek orijinal fatura ibraz edilene kadar
yükümlünün faks ya da e-posta yoluyla temin edilmiş fatura veya proforma fatura ile işlemlerinin
yapılmayacağı;
Hususlarına uyulup uyulmadığı (Gümrükler Genel Müdürlüğünün 2012/4 sayılı Genelgesi);
3. Yüksek kaçakçılık riski içeren eşyaya ilişkin hususlarla ilgili olarak;
Bu eşyalar ortak transit rejiminde Ortak Transit Sözleşmesi Ek I, İlave I’de yer alan eşyayı,
-158-
TEFTİŞ REHBERİ
Ulusal transit rejiminde ek-33’te yer alan eşyayı ifade eder.
NCTS sisteminden verilecek transit beyannameleri ile diğer transit beyannamelerinde eşya
kodunun kaç haneli olması gerektiği hususları ile alakalı olarak, açılacak transit beyanlarında 33
no.lu kutuda (Eşya Kodu);
1) Ortak transit rejiminde;
- Ortak Transit Sözleşmesi Ek I, İlave I’de yer alan yüksek kaçakçılık riski içeren eşyanın asgari
6'lı gümrük tarife alt pozisyonundan,
- Diğer eşyanın da asgari 6'lı gümrük tarife alt pozisyonundan beyan edilmesi;
2) Ulusal transit rejiminde;
- Gümrük Yönetmeliği Ek-33’te yer alan (Örneğin; 0105 pozisyonuna giren ve Gallus
domesticus türüne ait kümes hayvanlarının etleri ve yenilen sakatatı (dondurulmuş), tütün içeren
sigaralar) "Riskli Eşya"nın asgari 6'lı gümrük tarife alt pozisyonundan beyan edilmesi, ayrıca
Gümrük Yönetmeliği Ek-33'te yer alan 5601.22.10.00.11 GTİP'indeki "Sigara filtresi" cinsi eşya
için sistemde 6 haneli 5601.22 alt pozisyonu girildiğinde 12 haneli GTİP girilmesinin sistem
tarafından zorunlu hale getirilmesi,
- Diğer eşyanın ise yine asgari 6'lı gümrük tarife alt pozisyonundan beyan edilmesi,
3) Ayrıca ulusal ve ortak transit rejimlerinde firmalarca istenilmesi halinde eşyanın sistemde
12'li GTİP'e kadar beyan edilmesi,
Hususlarına ne ölçüde dikkat edildiği kontrol edilmelidir. (Bahsi geçen hususlarla ilgili olarak,
Ortak Transit Sözleşmesi EK I İlave 1 Kısımları gözden geçirilebilecektir. Bunun yanında
Gümrükler Genel Müdürlüğünün 20326 sayılı 22.11.2013 Sayılı Tasarruflu yazısı ile bu tür
eşyalara dikkat çekilmiştir).
4.Teminat işlemlerine ilişkin olarak;
Ortak transit rejimi kapsamında geçerli teminatlar, yüksek kaçakçılık riski içeren eşyaya ilişkin
işlemler dışında, ulusal transit işlemlerinde de kullanılabilir. Diğer teminat türlerinde
Bakanlığımız Merkez Birimleri teminat idaresi olarak görünmekle birlikte ‘bireysel teminat’ için
teminat idaresi hareket idaresidir. Bu rejim kapsamında teminat, tek bir transit işlemini kapsayan
bireysel teminat veya birden fazla işlemi kapsayan kapsamlı teminat şekillerinde olabilecektir.
Kefil ve asıl sorumlu, aynı kişi olamaz. Kefilin yükümlülüğü, taahhüdünün teminat idaresince
kabul edilmesine dayanır ve hareket idaresinin eşyayı bu teminat kapsamında serbest bıraktığı
tarihte başlar. Kefilin yükümlülüğü, teminat belgesinde belirtilen maksimum tutarla sınırlıdır
(G.Y. Md. 214-218).
Hususlarına hareket idaresinde riayet edilip edilmediği sorgulanabilecektir.
5. Bireysel Teminatın şekline ilişkin olarak;
-159-
TEFTİŞ REHBERİ
Bireysel teminatın;
a) Tedavülde olan nakit Türk Lirası, işlem tarihinde T.C. Merkez Bankası tarafından ilan
edilecek değerleri üzerinden kabul edilen hazine tahvil ve bonoları ve T.C. Merkez Bankası
tarafından kabul edilen ve bu Bankanın belirlediği döviz kuru üzerinden hesaplanan dövizler,
b) Ulusal transit işlemlerinde ek-34’de yer alan teminat mektubu veya ortak transit işlemlerinde
ise Ortak Transit Sözleşmesi Ek III, İlave C1’de yer alan teminat belgesi,
c) Ek-39’daki örneğe uygun bireysel teminat fişi,
Şeklinde kabul edilip edilmediği (G.Y. Md. 219).
6. Hareket İdaresinde Transit Beyanı ile ilgili olarak;
Transit beyanı Türkçe yapılmalıdır. Transit beyanında 1 no.lu kutunun üçüncü alt bölümüne
ortak transit rejimi için ‘T1’ veya ‘T2’ sembolü, ulusal transit rejimi için ‘TR’ sembolü yazılması
hususlarına dikkat edilip edilmediği,
Bunun yanında; emniyet ve güvenlik bilgisi içeren ortak transit beyanı sunmak zorunlu olmayıp,
asıl sorumluların tercihine bırakıldığı hususu değerlendirilerek; (G.Y.Md.266).
Ortak Transit Sözleşmesi kapsamında ortak transit beyanlarında (T1 ve T2 kodlu) emniyet ve
güvenlik bilgisinin sunulmak istenilmesi halinde (diğer bir ifadeyle, "Güv. Bey. (S00)"
kutusunun seçilmesi halinde) taşıyıcı bilgisi dahil bazı bilgilerin transit beyanına girilmesi
gerekmekte olup, emniyet ve güvenlik bilgisinin sunulmadığı durumlarda ise söz konusu
bilgilerin transit beyanına girilebilmesi mümkün bulunmamaktadır.
Bu kapsamda, emniyet ve güvenlik bilgisinin bir unsuru olan taşıyıcı bilgisinin girilmediği ortak
transit (T1 ve T2 kodlu) beyanlarının kabul edilmesi ve taşıyıcı bilgisine ilişkin işlem ve
kontrollerin transit beyanı ile birlikte sunulan taşıma belgelerinde yer alan bilgiler esas alınarak
yapılması gerekliliğine uyulup uyulmadığı,
Hareket idaresinde Yönetmeliğin 121’nci madde hükmü (Beyannamede düzeltme) saklı kalmak
kaydıyla eşyanın, transit beyannamesinde belirtilen taşıma aracından farklı bir taşıma aracına
yüklenmesi veya gönderileceği yerin değişmesi veya transit edilecek eşyanın tamamının taşıma
aracına yüklenememesi gibi nedenlerle transit beyannamesi üzerinde düzeltme yapılması
gerektiği durumda, ilgililer bilgisayarlı transit sistemi üzerinden düzeltme talebinde bulunur
veya dilekçe ile gümrük idaresine başvurması gerekliliğinin yerine getirilip getirilmediği kontrol
edilmelidir. Söz konusu dilekçede, varsa zorlayıcı sebeplerin bildirilmesi gerekir. Gerekli
düzeltmelerin idare tarafından 193’ncü (Fark tespit edilmesine ilişkin) maddeye uygun olarak
yapılması ve ilgilisine tebliğ edilmesi,
Hususlarına uyulup uyulmadığına dikkat edilmelidir (G.Y. Md.233).
Teminatın kontrol edilmesine ilişkin hususlar;
Hareket idaresi, beyan kapsamı eşyaya ilişkin olarak ortaya çıkabilecek ödenmesi gereken
-160-
TEFTİŞ REHBERİ
gümrük vergilerinin tahsilinin sağlanması için teminata ilişkin kontrolleri yapar. Bu amaçla
Yönetmeliğin 214’ncü maddesinin ikinci fıkrasında belirtilen teminat aranmayacak haller hariç;
a) Teminatın nakit olarak verilmesi halinde Saymanlıkça verilmiş alındı,
b) Hazine tahvil ve bonolarının verilmesi halinde bunlar için verilmiş alındı,
c) Bireysel teminat belgesi,
bulunup bulunmadığını, geçerliğini ve yeterliğini kontrolünün sağlıklı bir şekilde yapılıp
yapılmadığı (G.Y. Md.236/1).
Hareket idaresi, farklı teminat türlerinin birlikte kullanılması durumunda, her teminat türünün
transit beyannamesinin 52 no.lu kutusuna kaydedilip edilmediğini kontrol eder. (G.Y.Md.236/4).
Bunların yanında, İzinli gönderici yetkisine sahip kişilerin taşıma işlemlerinde düzenledikleri
transit beyanları için hareket idaresince teminat kontrolü yapılmayacağı, bu durumda teminatın
doğruluğuna ilişkin sorumluluk izinli gönderici yetkisine sahip asıl sorumlulara ait olduğu
unutulmamalıdır (G.Y. Md.236/9).
Hareket idaresi, takılan mührün adedi ve numarasını, mühürlemeden vazgeçme durumunda
“vazgeçme – 99201” deyimini bilgisayarlı transit sistemine kaydeder. Ancak, ulusal transit
işlemlerinde yüksek kaçakçılık riski içeren eşya için mühürlemeden vazgeçme uygulamasının
geçerli olmadığı hususuna dikkat edilip edilmediği kontrol edilmelidir (G.Y.Md.237/1).
Hareket İdaresinde Süre Sınırı uygulamalarına ilişkin olarak;
Hareket idaresince, ilgili mevzuat, hareket ve varış idareleri arasındaki uzaklık, güzergah, hava
koşulları, resmi tatil durumları, uygun olması halinde asıl sorumlu tarafından verilen bilgileri
dikkate alınarak, eşyanın varış idaresine sunulması gereken süre sınırını gün, ay, yıl olarak
belirlemesi ve ayrıca ulusal transit işlemlerinde sürenin bitim saatini eklemesi,
Hareket idaresinin belirlenen süre sınırını bilgisayarlı transit sistemine kaydetmesi,
Transit süresinin, hareket idaresindeki işlemlerin bitirilerek eşyanın serbest bırakıldığı tarihte
başlayacağı ve süre sınırı olarak belirtilen takvim gününde, varsa öngörülen saatte aksi halde
mesai bitiminde sona ereceği,
Sürenin geçtiği ve zorlayıcı sebep de mevcut bulunmadığı takdirde, varış idaresince Kanun’un
241’nci maddesine göre ceza uygulanmadan eşyanın gümrükçe onaylanmış bir işlem veya
kullanıma tabi tutulmasına veya Türkiye Gümrük Bölgesinden çıkışına izin verilmemesi,
Hükümlerinin uygulanıp uygulanmadığı (G.Y.Md.238).
Buna ek olarak; TR kodu seçilerek yapılacak ulusal transit işlemlerindeki transit süresinin
belirlenmesinde, transit rejimi ile ilgili işlemler konulu 2012/4 sayılı Genelgenin "8-Transit
Süresi" başlıklı bölümü hükümleri doğrultusunda işlem gerçekleştirilecek, (Gümrükler Genel
Tebliği-Tır İşlemleri Madde 8) T1, T25 T2F ve T- seçilerek yapılacak (uluslararası) ortak transit
-161-
TEFTİŞ REHBERİ
işlemlerindeki transit süresi ise, Ortak Transit Sözleşmesi Ek I Madde 29/1 çerçevesinde ilgili
ülkedeki varış idaresinin uzaklığı da dikkate alınarak, mücbir sebepler haricinde 5 ila 15 gün
arası belirlenecektir.
Giriş veya hareket gümrük idaresi tarafından, işlemleri tamamlanıp varış veya çıkış gümrük
idaresine sevk edilecek taşıtın güzergâh kat etme süresi mevsim ve yol şartlarına göre en uzun
mesafe için;
a) Nisan, Mayıs, Haziran, Temmuz, Ağustos, Eylül aylarında azami 144,
b) Ekim, Kasım, Aralık, Ocak, Şubat ve Mart aylarında azami 192, Saat olarak belirlenmelidir.
(Ulusal Transit Uygulamalarında).
Hususlarına uyulup uyulmadığına dikkat edilmelidir. (Bu hususların uygulamasına ilişkin
Gümrükler Genel Müdürlüğünün 2012/4 Sayılı Genelge hükümlerini de göz önünde
bulundurmakta fayda olacaktır).
Hareket İdaresinde İbra uygulamalarına ilişkin olarak;
Hareket idaresinin, kendisindeki bilgilerle varış idaresinden gelen bilgileri karşılaştırarak,
rejimin usulüne uygun olarak sonlandırılıp sonlandırılmadığını kontrol ederek rejimi ibra edip
etmediği (G.Y.Md. 239/1).
Hareket idaresinin şüphe ve kaçakçılık kuşkusu nedeniyle transit refakat belgelerinin ve
“Kontrol Sonuçları” mesajında yer alan bilgilerin sonradan kontrolünü talep etmesi durumunda,
birinci fıkradaki koşulların, talep edilen bilgilerin gerçekliği ve doğruluğu teyit edilene kadar,
yerine getirilmediği kabul edilir. (Bu hallerde rejimin ibra edilmemesi gerekmektedir). (G.Y.
Md.239/2).
Hareket idaresinin, rejimi ibra etmesi halinde teminatı serbest bırakacağı; ancak, kapsamlı
teminat kullanılması durumunda varış bilgisi mesajı alındığında ilgili transit işlemine ilişkin
teminat tutarının serbest bırakılacağı; hükmüne uyulup uyulmadığı. (G.Y. Md.240).
Bununla birlikte, ilgili gümrük idaresince transit işleminin usulüne uygun olarak
gerçekleştirilmediğinin tespit edilmesi durumunda araştırma usulü başlatılmaksızın veya araştıa
usulünün herhangi bir aşamasında tahsilat işlemi başlatılabileceği hususuna uyulup uyulmadığı
(G.Y.Md.242).
Hareket idaresince varış bildirimi yerine rejimin başka rejimler ya da yollarla sonlandırıldığına
ilişkin alternatif kanıtların aranıp aranmadığı hususu ile ilgili olarak;
Transit refakat belgesinin fotokopisi veya iade nüshasının fotokopisi,
Eşyanın gümrükçe onaylanmış bir işlem veya kullanıma tabi tutulduğunu gösteren ve eşyayı
belirleyen bir gümrük belgesinin bir nüshası veya bir fotokopisi,
Eşyayı belirleyen boşaltma kayıtları, konşimento, fatura gibi ticari belgelerin fotokopisi,
Kullanılabilecektir. Alternatif kanıtlara ilişkin kayıt mevcut ise yukarıda sayılan belgelerin
varlığının sorgulanması faydalı olacaktır. Alternatif kanıt, uygun olduğunda, birden fazla transit
işlemini kapsayabilmektedir.
-162-
TEFTİŞ REHBERİ
Bunun yanında eşyanın bir başka ülkede gümrükçe onaylanmış işlem veya kullanıma girmiş
olması durumunda, yukarıda belirtilen nüshaların veya fotokopilerin üzerinde ilgili ülkelerin
yetkili makamlarınca “aslı gibidir” şeklinde şerh düşerek onaylamış olması da aranacaktır
(G.Y.Md.241).
Transit işlemlerinin usulüne uygun yürütülmediğinin tespitinde, idarece yükümlü nezdinde
yapılacak işlemlere ilişkin olarak;
İlgili gümrük idaresince bildirilen gümrük vergileri ve diğer yüklerin, 6183 sayılı Amme
Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümlerine göre yükümlü tarafından ödenip
ödenmediği,
Süresinde ödenmeyen gümrük vergileri ve diğer yükler teminattan irad kaydedilir. Teminatın
yeterli olmaması halinde, kalan tutar, 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında
Kanun hükümlerine göre tahsil edilir. (G.Y.Md.243).
Buna ek olarak rejimin usulüne uygun olmayan şekilde sonlandırılmasında veya ihlallerde ortaya
bir borç çıkacak olup, bu borcun doğması ile ilgili Ortak Transit Sözleşmesinin 114’ncü maddesi
hükümleri, borçlunun belirlenmesi başlıklı 115’nci maddesi hükümleri, borcun doğduğu yerin
belirlenmesi başlıklı 116’ncı maddesi hükümleri göz önünde bulundurulmalıdır.(Ortak Transit
Sözleşmesi Md.114-119).
7. Transit işlemlerinin usulüne uygun yürütülmediğinin tespitinde, idarece kefil nezdinde
yapılacak işlemlere ilişkin olarak;
İlgili gümrük idaresince, ödenmesi gereken gümrük vergileri ve diğer yükler tutarı yükümlü ile
aynı zamanda kefile de bildirilir. Ortak transit işlemlerinde kefile bildirimlerde Ortak Transit
Sözleşmesinde öngörülen süreler dikkate alınır.
Süresinde ödenmeyen gümrük vergileri ve diğer yükler için kefil nezdinde 6183 sayılı Amme
Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümlerine göre takibata geçilir (G.Y.Md.244).
Tüm bunlara ek olarak;
1.Dördüncü fıkra hükümleri saklı kalmak üzere, kefilin yükümlülüğü borcun ödenmesi
gerekebileceği sürece devam eder.
2.Rejimin ibra edilmediği durumda, hareket ülkesinin yetkili makamları, eşyanın varış idaresine
sunulması gereken tarihten itibaren dokuz ay içinde rejimin ibra edilmediğini kefile bildirir.
3.Rejimin ibra edilmediği durumda, Madde 116 uyarınca belirlenen yetkili makamlar, transit
beyannamesinin kabul tarihinden itibaren üç yıl içinde kefile transit beyannamesinin “Hareket
Referans Numarası” ve tarihini, hareket idaresinin adını, asıl sorumlunun adını ve ilgili tutarı
belirterek, söz konusu ortak transit işlemi için yükümlü olduğu borcu ödemesi gerektiğini veya
gerekebileceğini bildirir.
-163-
TEFTİŞ REHBERİ
4.İki ve üçüncü fıkralarda öngörülen bildirimlerden biri süre sınırının dolmasından önce kefile
yapılmamışsa kefil yükümlülüklerinden kurtulur.
5.Bu bildirimlerden birinin yapılmış olması durumunda, kefile borcun tahsil edildiği veya
rejimin ibra edildiği bildirilir. (Ortak Transit Sözleşmesi- Kefile Yönelik İşlemler- Madde 118).
Hususlarını da göz önünde bulundurmakta yarar olacaktır.
Ayniyet işlemleri ile alakalı olarak;
Şüphe veya ihbar durumunda transit idaresi, “vazgeçme – 99201” deyimi bulunan transit refakat
belgesi kapsamı yüksek kaçakçılık riski içeren eşyayı mühürler. Bu durumda, takılan mühür
adedi ve kimliğini bilgisayarlı transit sistemine ve transit refakat belgesinin “F. Yetkili
Makamların Kontrolü” kutusuna kaydeder.
Hükmünün şüpheli işlemler esnasında yerine getirilip getirilmediği (G.Y.Md245/2).
Varış İdaresinde yapılan işlemlerle ilgili olarak;
Varış idaresinin, belge ve süre kontrolü yaparak taşıma aracını kontrol edeceği; bilgisayarlı
transit sistemi tarafından beyanın kontrol türünün muayene olarak belirlendiği hallerde muayene
işlemi gerçekleştirileceği; varış idaresinde yapılan kontrolde mühürler veya kaplarla ilgili şüphe
oluşursa, bu kapların açılarak ve içindeki eşya tam muayeneye tabi tutulacağı; varış idaresi,
yapılan kontrol ve muayene sonucuna göre, bilgisayarlı transit sistemine varış tarihi ile birlikte
mühürlerin sağlam olması ve yapılan muayenenin sonucunda herhangi bir usulsüzlüğün
bulunmadığının tespit etmesi halinde uygun olan kodu kaydedeceği (G.Y.Md.247/1),
Varış idarelerinin Ortak Transit Sözleşmesi kapsamında belirlenen süreler zarfında, varış
bildirimi yapılmayan/geç yapılan ya da transit işlemlerine ilişkin araştırma/tahsilat işlemlerinin
yapılmamasının önüne geçmesinin engellenmesi de teftiş esnasında dikkat edilecek
hususlardandır. Ortak Transit Sözleşmesi'ne taraf olan ülkelerce NCTS üzerinden ülkemize
yönelik olarak açılan transit beyannamelerinin(T1/T2) varış bildirimi, kontrol sonucu ve
araştırma/tahsilat işlemlerinde özellikle şu hususlara dikkat edilmelidir:
Söz konusu sorunun en önemli sebebinin antrepoya alınan transit eşyasına ilişkin işlemlerin
gecikmesi olduğu göz önüne alındığında; yurt dışından açılan T1/T2 kapsamı eşya, varış
idaresinde genellikle antrepoya alınmakta ve antrepo işlemlerinden sonra bir başka gümrükçe
onaylanmış işlem veya kullanıma tabi tutulmaktadır. Ancak, bu tür eşyaya ait gerekli belgeler
(Transit Refakat Belgesi vs.), ilgili Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirleri (yeni uygulamalar
neticesinde antrepo memurları bu işlemlerle sorumludur) tarafından zamanında gümrük
idaresine iletilmemekte veya iletilse bile ilgili gümrük personelince sisteme kontrol sonuçları
zamanında girilmemektedir. Bunun sonucunda da beyannameler açık kalmakta ve araştırmaya
düşmektedir.
Bu doğrultuda idare tarafından araştırmaya konu olan T1/T2'lere en geç 28 gün içerinde cevap
verilmesinin sağlanıp sağlanmadığı (Gümrükler Genel Müdürlüğünün 1665730 Sayılı
15.07.2014 Tarihli Tasarruflu Yazısı).
-164-
TEFTİŞ REHBERİ
Hususlarına dikkat edilmelidir.
Hareket ve varış idarelerinin Ortak Transit kapsamında yürütülen işlemlerde süre sınırlarının ve
bildirim yükümlülüklerinin birlikte değerlendirilmesi bakımından;
Ortak Transit Sözleşmesi ve Gümrük Yönetmeliği gereğince;
Hareket idaresi olarak;
-Verilen süre sınırı içerisinde varış idaresinden varış bilgisi mesajı alınmaması halinde, verilen
süre sınırından itibaren 7 gün içerisinde beyannameye ilişkin araştırma usulleri başlatılmalıdır.
-Varış idaresi tarafından varış bilgisi mesajı gönderilmiş ancak bu mesajı müteakip 6 gün içinde
kontrol sonuçları mesajı alınmaması halinde, 6 günlük sürenin bitiminden itibaren 7 gün
içerisinde beyannameye ilişkin araştırma usulleri başlatılmalıdır.
-Söz konusu araştırma işleminin başlatılmasını müteakip 28 gün içerisinde varış idaresinden
cevap alınamaması halinde ise tahsilat işlemleri başlatılmalıdır.
-Hareket idaresince ibra edilmemiş beyannamelere ilişkin olarak, eşyanın varış idaresine
sunulması gereken süreden itibaren 9 ay içerisinde kefile rejimin ibra edilmediği bildiriminde
bulunmalıdır.
-İbra edilmeyen beyannameler ile ilgili kefile süresi içerisinde bildirimde bulunulmuş ise,
beyannamenin kabulü tarihinden itibaren 3 yıl içerisinde borcun ödenmesi için kefile başvuru
yapılmalıdır.
Varış idaresi olarak;
-Eşyanın varış bilgisi mesajının gönderildiği tarihi takip eden 3 gün içerisinde kontrol sonuçları
mesajının hareket idaresine gönderilmelidir.
-Hareket idaresi tarafından başlatılan araştırma taleplerine 28 gün içerisinde cevap verilmelidir.
Bu hususlar teftişle görevli Müfettiş tarafından da NCTS Sorgulamalar Modülü kullanılarak
sorgulanabilecektir. (Gümrükler Genel Müdürlüğünün 14530 Sayılı 02.08.2013 Tarihli-5396
Sayılı 18.03.2014 Tarihli Tasarruflu Yazıları).
NTCS uygulaması kullanılarak hareket gümrük idaresince işlemleri tamamlanarak varış
gümrüğüne sevk edilen; varışının haber edilmesi ile sistem tarafından otomatik olarak üretilen
teslim alma özet beyan uygulaması kaldırıldığından;
Varış gümrük idaresince gerekli işlemleri tesis edilerek BİLGE Sisteminde yapılacak bir sonraki
işlem için hazır hale gelen transit beyannamesi muhteviyatı eşyanın rejim beyanında
bulunulurken ilgili özet beyan numarası olarak daha önceden kullanılmakta olan “RL” kodlu
teslim alma özet beyan yerine transit beyannamesi numarası (MRN) kullanılacağı,
İlgili rejim için tescil edilmiş olan beyannamenin her bir kalemi için transit beyannamesinin
-165-
TEFTİŞ REHBERİ
kaleminden ve her bir kalem altında yer alan kap satırlarından açma işleminin gerçekleştirileceği,
Transit beyannamesi muhteviyatı eşyanın ambara alma işleminin ve BİLGE Sisteminde
gerçekleştirilecek diğer işlemlerinin transit beyannamesi numarası (MRN) kullanılarak
yapılacağı (Risk Yönetimi Kontrol Genel Müdürlüğünün 2014/12 Sayılı Genelgesi).
Serbest dolaşımda olmayan eşyada beyana aykırılık neticesindeki uygulamalara ilişkin olarak;
Varış idaresince yapılan muayene sonucunda serbest dolaşımda olmayan eşyanın beyannamede
belirtilen cinsine uygun olmakla birlikte miktarca noksan olduğu anlaşılırsa, noksanlığa isabet
eden gümrük vergileri tahsil edilip edilmediği sorgulanmalıdır.
Yurt dışına çıkacak eşya için vergi tahsilatını müteakip eşyanın Türkiye Gümrük Bölgesi dışına
çıkarılmasına izin verilir. Ancak, Türkiye Gümrük Bölgesine mühürlü olarak gelen ve
hareket/transit idaresince söz konusu mühürleri kontrol edilmek suretiyle transit beyannamesi
kapsamında varış idaresine sevk edilen eşyanın, varış idaresince yapılan muayenesi sonucunda
mahrecinde ve hareket idaresinde tatbik edilen mühürlerin sağlam olduğu görülmekle birlikte,
beyan edilen tarifesinin 8’li gümrük tarife istatistik pozisyonuna kadar uygun olmakla beraber;
Yükümlüsünce Kanunun 46’ncı maddesinde belirtilen süreler içerisinde (20 Gün) eksikliğin
mahrecindeki eksik yüklemeden kaynaklandığının ispat edilememesi halinde noksanlığa isabet
eden gümrük vergileri tahsil edilerek beyanname kapatılır ve eşyanın Türkiye Gümrük Bölgesi
dışına çıkarılmasına izin verilir.
Tespit edilen eksikliğe ilişkin olarak varış idaresince yapılan inceleme sonucunda transit
beyannamesi kapsamı eşyanın beyanname eki belgelerde (fatura, taşıma senedi, ATR ve benzeri)
kayıtlı bilgilere uygun olduğu ve tespit edilen eksikliğin beyan hatasından veya yükleme
listelerine kap miktarlarının hatalı yazılmasından kaynaklandığının açıkça anlaşılması halinde
ise, eksik miktar üzerinden transit işlemi sonlandırılarak yapılan işleme ilişkin bilgi hareket
idaresine bildirilir (G.Y.Md.249/1-a).
Eşyanın varış gümrüğünde yapılan muayenesinde cins ve nev’inin aynı, kap adedinin fazla
olması halinde fazla çıkan eşya geçici depolama yeri veya antrepoya alınır. Fazlalıkla ilgili
olarak bilgisayarlı transit sisteminde veya transit beyannamesinde gerekli açıklama yapılır ve
beyanname kapatılır. Ayrıca yükümlüsüne Kanunun 241 inci maddesine göre para cezası
uygulanır. Fazla çıkan eşyanın mülkiyeti Kanunun 46’ncı maddesinde belirtilen süreler
içerisinde ispat edildiği takdirde yükümlüsünce rejim beyanında bulunulmasına izin verilir.
Eşyanın mülkiyeti söz konusu süreler içerisinde ispat edilemediği takdirde fazla çıkan eşya
Kanunun 177 nci maddesine göre tasfiye işlemine tabi tutulur. Bu maddenin uygulanmasında
eşyanın usulüne uygun bir şekilde gümrükçe izin verilen yerlere alınıp alınmadığı, bunun
yanında Kanunun 46’ncı maddesinde belirlenen 20 ve 45 günlük süreler zarfında transit beyanı
fazlası eşyalara ilişkin ispatın sağlanıp sağlanmadığı, sağlanmaması halinde süreler sonunda
tasfiye işlemlerinin başlatılıp başlatılmadığı irdelenmelidir (G.Y. Md. 249/1-b).
Hükümlerine uyulup uyulmadığı kontrol edilmelidir.
Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu kapsamında yapılacak uygulamalar;
-166-
TEFTİŞ REHBERİ
Serbest dolaşımda olmayan eşyanın beyanında aykırılık tespitine ilişkin olarak; varış idaresince
yapılan muayene neticesinde eşyanın 8’li gümrük tarife istatistik pozisyonuna kadar farklı
çıkması halinde, kaçakçılıkla mücadele mevzuatına göre işlem yapılıp yapılmadığı, bunun
yanında beyana konu eşyanın gümrük vergilerinin tahsili için hareket idaresine bildirimde
bulunulup bulunulmadığı hususları kontrol edilmelidir (G.Y. Md.249/2).
Serbest dolaşımda bulunan eşyada beyana aykırılığa ilişkin uygulamalar;
Varış idaresince yapılan muayene neticesinde transit beyannamesine aykırı çıkan ihraç eşyası
için sonradan ihraç edilsin veya edilmesin cezai hükümler uygulanır. Bunlar Gümrük
Yönetmeliğinin Ek-82 no.lu ekinde tahdidi olarak sıralanan;
Varış gümrük idaresinde yapılan muayenede transit rejimine tabi eşyada bulunan eksikliğin
yanlış veya eksik yüklemeden kaynaklandığının ispat edilmesi.
Varış gümrük idaresinde yapılan muayenede transit rejimine tabi eşyada fazlalık bulunması.
Transit beyannamesi kapsamında sevk edilen eşyanın varış gümrüğünde yapılan muayenesinde
cins ve nev’inin aynı miktarında fazlalık çıkması.
Mücbir sebepler ve beklenmeyen haller dışında transit beyannamesinde gümrük idaresi
değişikliği.
İhracat işlemleri tamamlanmış transit eşyasının varış gümrük idaresinde yapılan muayenesinde
miktar ve cinsinde %10'un altında kalan farklılık bulunması; halleridir.
Bu hallerde Gümrük Kanunu’nun 241’nci maddesi gereği işlem yapılıp yapılmadığı kontrol
edilmelidir (G.Y.Md.250).
Demiryolu Sevkiyatlarında yapılacak işlemlerle ilgili olarak;
Asıl sorumlunun, CIM taşıma belgesine hareket tarihini gösteren numaratör ve mührünü işleyip
işlemediği, (G.Y.Md.251).
Kullanılan transit beyannamesi referansının, CIM taşıma belgesinin tüm nüshalarının refakat
belgeleri bilgileri için ayrılmış 99 no.lu kutusuna açık olarak yazılıp yazılmadığı, (Kullanılan her
beyanname için bu referans, hareket idaresini, türü, tarih ve tescil numarasını belirtir)
(G.Y.Md.252).
Demiryolu hareket idaresindeki işlemlerle ilgili olarak;
Hareket idaresi, bu idare ve hareket istasyonu arasındaki herhangi bir eşya taşınmasının gümrük
gözetiminde gerçekleştirilmesini sağlamaktadır. Bu doğrultuda;
Muayenesi yapılarak geçici depolama yerinden veya antrepodan veya gümrükçe izin verilen
yerden çıkarılan eşyanın, gümrük idaresinin gözetimi altında demiryolu işletmesine imza
karşılığı teslim edilip edilmediği,
Transit işlemi diğer bir gümrük idaresi aracılığı ile yapıldığında da, eşyanın memur refakatinde
aracı gümrük idaresine sevk edilerek demiryolu işletmesine tesliminin, bu gümrük idaresince
yapılıp yapılmadığı,
-167-
TEFTİŞ REHBERİ
Demiryolu işletmesince bu suretle teslim alınan transit eşyası için, gümrük idaresine ayrıca özet
beyan verilip verilmediği (G.Y.Md.258),
Hususlarına dikkat edilmelidir.
Denizyolu taşımasına ilişkin işlemlerde;
Ulusal transit işlemlerinde, denizyolu ile taşımada transit beyannamesi yerine eşya
manifestosunun kullanılmasına izin verilebildiğinden;
Eşya manifestosunda; eşyayı taşıyan denizcilik şirketinin adı, geminin kimliği, yükleme yeri,
boşaltma yeri bilgileri ve ayrıca her sevkiyat için konşimentonun referans numarası, kolilerin
sayı, cins, marka ve kimlik numaraları, eşyanın belirlenmesi için gerekli tüm bilgileri içeren
ticari tanımı, kilogram cinsinden brüt ağırlık ve konteynerlerin tanımlayıcı numaralarına ilişkin
bilgilerin yer alıp almadığı hususları kontrol edilmelidir (G.Y.Md.260).
Transit beyannamesi yerine manifesto sunulan hallerde; manifestonun en az iki nüshasının,
bunun bir nüshasını saklayacak olan hareket limanındaki hareket idaresine sunulup sunulmadığı
sorgulanmalıdır (G.Y.Md.261).
Denizyolu ile taşımada varış idaresindeki işlemlerle alakalı olarak;
Manifestonun bir nüshasının, bunu saklayacak olan varış limanındaki varış idaresine sunulup
sunulmadığı,
Varış idaresinin, kendisine önceki ay içinde sunulan manifestoların denizyolu şirketleri
tarafından hazırlanmış listesini onayladıktan sonra her ay hareket idaresine gönderip
göndermediği ve söz konusu listede her manifestoya ilişkin manifestonun referans numarası,
eşyayı taşımış olan denizcilik şirketinin adı (kısaltılabilir), deniz taşıma işleminin tarihi
bilgilerinin yer alıp almadığı,
Söz konusu listede yer alan manifestolara ilişkin bilgilerle ilgili olarak usulsüzlük yapıldığının
belirlenmesi durumunda, varış idaresinin, özellikle ilgili eşyaya ilişkin denizyolu
konşimentolarını belirterek hareket idaresine bildirip bildirmediği, (G.Y.Md.262).
Serbest dolaşımda bulunmayan eşyanın bir Türk limanına sevkine izin verilebilmesi için, eşyanın
gideceği limandaki gümrük idaresinin, o eşyanın gümrük işlemlerini yapmaya yetkili olması
gerekliliğine uyulup uyulmadığı (G.Y.Md.263/4).
Hususlarına dikkat edilmelidir
Kur değerinin nasıl hesaplanması gerektiği ile ilgili olarak;
Ulusal transit işlemlerinde, Ortak Transit Sözleşmesi’nde Avro cinsinden ifade edilen tutarların
Türk Lirası karşılığının hesaplanmasında, transit beyannamesinin tescil tarihindeki T.C. Merkez
Bankası efektif satış kurunun esas alınıp alınmadığı kontrol edilmelidir (G.Y.Md.267).
Posta yoluyla Türkiye Gümrük Bölgesine gelen ve Türkiye Gümrük Bölgesinde bir iç gümrükten
-168-
TEFTİŞ REHBERİ
transit edilecek eşyaya 468’inci madde hükümleri uygulanır. Buna göre; mektup postası dışında
kalan eşyanın başka bir gümrük idaresine sevk edilmek istenilmesi halinde, eşya transit rejimi
hükümleri çerçevesinde sevk edilir. Bu durumda, her araç için ayrı bir transit beyannamesi
düzenlenip düzenlenmediği kontrol edilmelidir. (Posta çuvalları mühürlü ise ayrıca taşıt aracı
mühürlenmez). (G.Y.Md.269).
4458 sayılı Gümrük Kanununun 55’inci maddesinin ikinci fıkrası kapsamında yasaklanan eşya
ile 56’ncı maddesinin birinci fıkrası kapsamına giren eşyanın ve kanun veya genel idari
düzenleyici işlemlerle ithali yasaklanan eşyanın transitine izin vermeye Bölge Müdürlüklerinin
yetkili olduğu hususuna uyulup uyulmadığı (G.Y.Md.271).
Transit halindeki eşyanın mücbir sebep ve beklenmeyen haller nedeniyle telef veya kaybının
kanıtlanması halinde, gümrük vergileri aranmayacağı; ancak, suçüstü şeklindeki hırsızlıkların,
hazırlık tahkikatı üzerine Cumhuriyet Savcılığınca verilen belge ile, hasar, telef veya kayıp
herkesçe bilinen ve duyulan başka olaylar yüzünden olmuşsa, o yerin en büyük mülki idare amiri
tarafından verilecek belge ile, trafik kazaları, trafik kaza raporuna göre ve en yakın gümrük
idaresi tarafından yapılan tespit sonucunda gümrük idare amirinin vereceği karar ile bu
belgelerin ortak transit işlemlerinde Ortak Transit Sözleşmesi’nde belirtilen yetkili makamlara,
ulusal transit işlemlerinde ise hareket idaresine sunulacağı ve bu şekilde ilgili olayların
kanıtlanacağı hükmüne uyulup uyulmadığı (G.Y.Md.273).
Teminat aranmayan eşyada eksiklik;
Yönetmeliğin 214’üncü maddenin ikinci fıkrası uyarınca teminat aranmayan transit eşyasından
özet beyana nazaran eksik çıkan kaplarla ilgili olarak, ticaret politikası önlemleri saklı kalmak
kaydıyla Kanunun 237’nci maddesi hükmü çerçevesinde cezai işlem uygulanıp uygulanmadığı
(G.Y.Md.274).
Kanunun 235’nci maddesi çerçevesinde transit beyanında belirgin şekilde farklı çıkan eşya için
Gümrük Kanunu ile kaçakçılık mevzuatı açısından;
Türkiye Gümrük Bölgesine getirilerek transit rejimine konu edilen serbest dolaşımda olmayan
eşyanın giriş gümrük idaresinde yapılan kontrolü neticesinde, beyan edilenden açıkça farklı
olduğu tahlil, teknik inceleme ve araştırmaya gerek olmaksızın kolayca anlaşılabilen ve gümrük
vergileri ve/veya ticaret politikası önlemleri açısından farklılık oluşturan eşya, belirgin bir
şekilde farklı cinste eşya olarak kabul edilir. Bu doğrultuda Kanunun 235’inci maddesinin
beşinci fıkrası uyarınca idari para cezasının uygulanmasını müteakip eşyanın sevkine izin
verilmesine riayet edilip edilmediği (G.Y.Md.278).
Buna paralel olarak: Transit beyannamesinde beyan edilen eşya dışında tespit edilen "beyan
harici" eşyaya uygulanacak ceza, 5607 sayılı Kanun hükümlerine göre işlem yapılması
durumunda Kanunun 235/5 maddesi uyarınca da işlem yapılıp yapılmayacağı, farklılığın tespit
edildiği durumlarda göz önüne alınacak ticaret politikası önlemleri ve gümrük vergilerinin
kapsamının belirlenmesi gibi hususlarda madde kapsamında değerlendirilmelidir. Buna göre;
Gümrük idaresine sunulan transit belgesine konu eşya araç içerisinde tam olarak bulunsa bile
araca ilişkin beyanın bir bütün olarak değerlendirilmesi gerekmektedir. Diğer bir ifadeyle,
gümrük idaresine transit rejimine ilişkin belge (TIR karnesi, T1/T2, TR vs.) sunulmakla, araçta
-169-
TEFTİŞ REHBERİ
yalnızca bu beyana konu eşyanın yer aldığı bunun dışında başkaca bir eşyanın bulunmadığı
beyan edilmektedir. Ayrıca, beyan edilmeyen ve belirgin bir şekilde farklı cinste olduğu
anlaşılan eşya gümrük idaresince yapılan denetim ve muayene neticesinde ortaya çıkmakla söz
konusu tespit yapılmasa, eşyanın işlemleri gümrük idaresine sunulan transit evrakı üzerinden
yerine getirilerek araç sevk edilmiş olacaktır.
Bu nedenle, giriş gümrük idaresinde sunulan veya düzenlenen transit belgesi (TIR Karnesi, T1,
T2, TR gibi) konusu eşyanın yapılan kontrolü sonucunda gümrüğe sunulan transit beyanında yer
almayan (örn. transit beyanında mobilya beyan edilmesine rağmen, mobilya ile birlikte oto yedek
parçası tespit edilmesi gibi) ve Kanun, Yönetmelik ve Genelge hükümleri çerçevesinde açıkça
belirgin bir şekilde farklı cinste olduğu anlaşılan eşyanın tespit edilmesi durumunda Kanunun
235 inci maddesinin 5 inci fıkrası hükümlerinin uygulanması gerekmektedir.
Ayrıca Gümrük Yönetmeliğinin 579’ncu maddesi bir fiilin hem Gümrük Mevzuatına hem de
kaçakçılıkla mücadele veya diğer ceza koyan kanunların kapsamına girebilecek olması
durumunda, idare amiri durumu inceleyerek olay dolayısıyla, aynı zamanda diğer kanunlara göre
işlem yapılıp yapılmayacağını tespit eder. Bu minvalde, Söz konusu madde hükmü uyarınca,
Türkiye Gümrük Bölgesine girişte yapılan kontrol neticesinde Gümrük Kanununun 235/5
maddesinin uygulanması, aynı fiilin gerek 5237 sayılı TCK, gerek 5607 sayılı Kaçakçılıkla
Mücadele Kanunu gerekse ceza koyan bir başka Kanun uyarınca suç teşkil etmesi durumunda,
ilgili Kanunlar uyarınca konunun adli makamlara intikal ettirilmesine engel teşkil etmemektedir.
Ya da tam tersine, konunun ilgili Kanunlar uyarınca adli makamlara sevk edilmesi Kanunun
235/5 maddesinin uygulanmasını engellememektedir. Bu tür durumlarda, Yönetmeliğin 579/2
maddesi hükmü uyarınca (Gümrük Kanunundan daha ağır bir yaptırım veya cezaya
hükmolunursa, tahsil edilen ceza kaldırılır ve iade edilir) ilgili idarece işlem yapılması
gerekliliğine uyulup uyulmadığı kontrol edilmelidir.
Belirgin bir şekilde farklı cinste olduğu anlaşılan eşyanın ticaret politikası ve/veya gümrük
vergileri açısından farklılık oluşturup oluşturmadığının tespitinde; ticaret politikası önlemlerinin
Gümrük Yönetmeliğinin 3/n fıkrasında belirtildiği üzere eşyanın ithali ile ilgili hükümlerle
belirlenmiş tarife dışı önlemlerin tamamı olarak değerlendirilmesi, ayrıca eşyanın statüsüne ya
da menşeine ilişkin beyan sahibince sunulan/sunulacak A.TR, EUR.1, T2 belgesi gibi menşe
veya dolaşım evrakının gümrük vergileri ya da ticaret politikası önlemleri bakımından yapılacak
değerlendirmelerde dikkate alınması gerekmektedir. Bu tür bir evrak sunulmuşsa, gümrük
idaresince evrakın eşyayı temsil edip etmediği, usulüne uygun düzenlenip düzenlenmediğinin
kontrol edilip edilmediği,
Beyan harici bir eşyanın bulunması durumunda, söz konusu eşya transit belgesine hiç konu
edilmediğinden, gümrük vergileri ya da ticaret politikası önlemleri açısından lehe bir durum
oluşturup oluşturmadığının tespitinde beyan sahibince sunulacak eşyanın statüsüne ya da
menşeine ilişkin evrak dikkate alınmaksızın ilgili Kanun, Yönetmelik ve Genelge hükümlerine
göre değerlendirme yapılması gerekmektedir (Gümrükler Genel Müdürlüğünün 2014/21 Sayılı
Genelgesi, Gümrükler Genel Müdürlüğünün 2013/23 Sayılı Genelgesi).
Serbest bölgelere transit olarak sevk edilen eşyanın serbest bölgeye alınması için gerekli
belgelerinin alıcısı tarafından ibraz edilemediği durumlarda bahse konu eşyayı taşıyan araçların
serbest bölgeye geliş tarihinin (saati) gümrük idaresi tarafından düzenlenecek bir tutanakla
belirleneceği ve söz konusu araçların transit sürelerinin geçip geçmediğinin hesaplanmasında
-170-
TEFTİŞ REHBERİ
mezkur tutanağın düzenlendiği tarihin (saat) esas alınacağı (Gümrükler Genel Müdürlüğünün
2012/4 sayılı Genelgesi);
Hususlarına uyulup uyulmadığı;
Transit beyanında asıl sorumlu ve taşıyıcının farklı kişiler olması ve taşıyıcının toplu teminatının
bulunması halinde söz konusu teminatın asıl sorumlu tarafından kullanılabilmesi için hareket
gümrük idaresine, içeriği Genelgede belirtilmekte bulunan taahhütnamenin verilmiş olması
gerektiği (Gümrükler Genel Müdürlüğünün 2012/4 sayılı Genelgesi);
Transit Rejimi kapsamında taşınan eşyanın gümrük idareleri tarafından yapılacak teminat
hesaplamalarında A.TR ve EUR.1 ile diğer menşe ispat belgelerinin dikkate alınmayacağı
(Gümrükler Genel Müdürlüğünün 2012/4 sayılı Genelgesi);
Gümrük Yönetmeliğinin “Müsteşarlıkça belirlenecek istisnai hallerde transit rejimine tabi eşya
için teminat şartına bağlı olmaksızın memur refakati uygulanabilir.” hükmünü havi 214’üncü
maddesinin 3’ncü fıkrası uyarınca, aşağıda sayılan istisnai haller dışında transit beyannamesi
kapsamı eşyanın varış gümrüğüne her durumda teminatlı olarak, memur refakati olmaksızın ve
herhangi bir üst yazıya bağlanmaksızın sevk edileceği, buna göre;
a) İthali yasak eşyanın transit beyannamesi ile sevkinin mutlak surette teminatlı ve memur
refakatli olarak yapılacağı;
b) Aşağıdaki durumlarda, eşyanın transit beyannamesi kapsamında varış gümrük idaresine
sevkinde yükümlüsünce teminat verilemediği ve yazılı talepte bulunulduğu hallerde gümrük
idaresinin imkanları dahilinde memur refakati uygulanır:
i) Sürülerek götürülen taşıtlar (taşıtın kendisinin eşya olduğu durumlar),
ii) Özel kullanıma mahsus taşıtlarda bulunan eşya,
iii) Aynı Bölge Müdürlüğüne bağlı ve aynı belediye sınırları içerisinde yer alan gümrük idareleri
arasında taşınacak eşya,
iv) Serbest bölgelerden çıkarılarak yurtdışı edilecek olan Türk menşeli eşya.
c) (a) ve (b) fıkralarında sayılan durumlar haricinde transit beyannamesi kapsamı eşyaya memur
refakati uygulanmasını gerektirecek bir durumun ortaya çıkması halinde talep gerekçesiyle
birlikte ilgili Bölge Müdürlüğünce Bakanlığa bildirilir ve alınacak talimata göre işlem yapılır.
Hususlarına uyulup uyulmadığı (Gümrükler Genel Müdürlüğünün 2012/4 sayılı Genelgesi);
Yukarıdaki fıkra uyarınca memur refakati aşağıdaki esaslara göre uygulanır:
- Sigorta poliçesi düzenlenmeden memurun refakate gitmesine izin verilmez.
- Memur refakati talebini içeren yükümlü dilekçesinin bir örneği transit beyannamesine/transit
refakat belgesine eklenir.
-171-
TEFTİŞ REHBERİ
- Asıl sorumlusu ve alıcısı aynı olan konvoy sevkiyatlarında bir memur sorumluluğuna en fazla
üç araç verilir. Üçten fazla araçtan oluşan konvoyun söz konusu olması halinde konvoyun en ön
ve en arkasındaki araçlarda birer memur olacak şekilde seyahat edilir.
- Konvoydan kopmaların önlenmesi için güzergah boyunca azami her 200 km’de belirlenecek
noktada bir araya gelinerek yola devam edilir.
- Araçlardan herhangi birinin yukarıda belirtilen noktaya gelmemesi halinde refakatçi memur
tarafından en yakın gümrük ve muhafaza veya emniyet ya da jandarma birimlerine haber verilir.
- Refakat memurlarınca, transit beyannamesi veya transit refakat belgesi üzerine, beyanname
kapsamı eşyanın refakatinde götürüldüğüne, sevk edildiği gümrük idaresine ve teslim tarihine
ilişkin meşruhat kaşesi tatbik edilir. Memur refakatiyle sevk edilen eşya, refakatle götürüldüğü
gümrük idaresinde idare amirinin bilgisi dahilinde refakat memurunca tutanakla teslim edilir.
Hususlarına dikkat edilmelidir. (Gümrükler Genel Müdürlüğünün 2012/4 sayılı Genelgesi).
Tasfiye Yönetmeliği uyarınca yeniden ihraç amaçlı satış suretiyle tasfiye edilecek eşyanın
serbest bölgelere transitine izin verilmeyeceği; ilgili kurum ve kuruluşlarca ithaline izin
verilmemekle birlikte, eşyanın serbest bölgeye alınmasına ilişkin söz konusu kurum ve
kuruluşlardan alınacak yazılı izin üzerine eşyanın serbest bölgelere transitine izin verileceği;
halihazırda serbest bölgede bulunan bir firma tarafından gönderilen, fakat ithalat işlemleri
esnasında ilgili kurumlarca ithalatına izin verilmeyen eşyanın tekrar serbest bölgeye alınmasına
izin verileceği hususlarına uyulup uyulmadığı (Gümrükler Genel Müdürlüğünün 2012/4 sayılı
Genelgesi);
Serbest dolaşımda bulunmayan akaryakıt, ham petrol, benzin vs. gibi eşyaların transitinde
hareket ve varış gümrük idarelerince gerçekleştirilecek işlemler bakımından Gümrük Genel
Tebliği (Transit Rejimi Seri No:3) ile Gümrükler Genel Müdürlüğünün 2012/4 sayılı Genelgesi
belirtilen hususlara uyulup uyulmadığı; Örneğin;
Denizyolu ile bir Türk limanına getirilen akaryakıt ürünlerinde taşıt üstü işleme izin verilmemesi,
eşyanın antrepoya alınması ve yapılacak tahlilden sonra transitine izin verilmesi, hususlarının
yerine getirilip getirilmediği,
Alınacak teminata Özel Tüketim Vergisi dahil edilmesi gerekliliğinin sağlanıp sağlanmadığı,
Transit akaryakıtın özelliklerini gösteren analiz raporlarının ilgili transit beyannamelerine
eklenip eklenmediği, varış ve/veya çıkış gümrük idarelerinde akaryakıtın analiz raporunda
kayıtlı spektlerine uygun olup olmadığına dikkat edilmesi amacıyla varış ve/veya çıkış gümrük
idarelerince Gümrük Yönetmeliğinin 196 ila 203 üncü maddelerinde düzenlenen hükümler
çerçevesinde işlem yapılması hükümlerine uyulup uyulmadığı,
Hareket gümrük idaresince, tatbik edilen gümrük mühürleri koparılmadan eşya boşaltılmasına
ve doldurulmasına olanak sağlayan düzenekler bulunduğu tespit edilen araçlara transit yükleme
yapılmaz. Araçlara tatbik edilen gümrük mühürlerinin sağlamlığına dikkat edilir. Yükleme
sırasında transit akaryakıt miktarını gösteren tartı fişleri ile akaryakıtın özelliklerini gösteren
analiz raporları ilgili transit beyannamelerine ekleneceği ve varış ve/veya çıkış gümrük
-172-
TEFTİŞ REHBERİ
idarelerinde de özellikle akaryakıtın miktarına ve analiz raporunda kayıtlı spektlerine uygun olup
olmadığı hususuna dikkat edilip edilmediği,
4458 sayılı Gümrük Kanunu'nun 176/2 ncı maddesi çerçevesinde başka bir gümrük idaresinin
denetimindeki limanda bulunan gemilere verilmek üzere antrepolardan çıkarılarak karayolu
tankeri ile transit rejimine tabi tutulacak yakıt hareket gümrük idaresince teminat alınarak varış
gümrüğüne sevk edilip edilmediği; varış gümrük idaresince ise araçlara tatbik edilen mühürlerin
sağlamlığına dikkat edilerek, yakıtın analiz raporunda kayıtlı spektlerine uygun olup olmadığının
tespit edilmesi amacıyla Gümrük Yönetmeliğinin 196 ila 203 üncü maddelerinde düzenlenen
hükümler çerçevesinde tahlil yapılması için numune alınması, şüphe ve ihbar bulunmaması
halinde yakıtın, tahlil sonuçları beklenilmeksizin memur gözetiminde gemiye teslim edilmesine;
tahlil sonuçlarının farklı çıkması halinde gümrük vergi ve resimleri ile diğer amme alacakları
tahsil edilir. Ayrıca 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu uyarınca işlem yapılıp
yapılmaması hükümlerine uyulup uyulmadığı kontrol edilecektir.
Ülkemiz topraklarında yükleme ve/veya boşaltma yapmayacak olan üçüncü bir ülkeden bir
başka ülkeye eşya taşımak amacıyla ülkemiz üzerinden transit geçiş yapan Türk ve yabancı
plakalı taşıtların standart depolarında bulunan yakıtın deposu mühürlenmek kaydıyla geçişine ve
çıkış kapısında da söz konusu mühürlerin kontrol edilerek aracın çıkısına izin verilip verilmediği
(Gümrükler Genel Müdürlüğünün 2012/4 sayılı Genelgesi);
Tır İşlemlerinin Teftişi:
TIR Taşımacılığı, TIR Karneleri Himayesinde Uluslar arası Eşya Taşınmasına Dair Gümrük
Sözleşmesi ve bu konuda çıkarılmış mevzuat hükümleri çerçevesinde, TIR Sözleşmesi sistemi
içinde bulunan ve IRU (Uluslararası Karayolu Taşımacıları Birliği) tarafından basılarak üye
ülkelerin kullanımına sunulan TIR Karnesi kapsamında ve TIR Sözleşmesinde öngörülen
şartlara uygun olarak yapılmış taşıtlar veya konteynerler ile yapılan ve özel durumlar dışında
eşyanın gümrük idarelerince muayeneye tabi tutulmaması ve teminat alınmaması gibi kolaylıklar
sağlayan uluslararası bir taşımacılık türüdür.
TIR Karneleri ile ilgili kefil kuruluş ülkemizde Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği’dir. Tek bir
yolculuk için geçerli olan TIR karnesinde hareket, yol boyu ve varış gümrük idarelerinde işlem
yapılmasına yetecek sayıda koparılabilir yaprak bulunur. TIR Karnelerinin Volet-1 parçası Giriş
veya Hareket Gümrüğünde, Volet-2 parçası ise Çıkış veya Varış Gümrüğünde işlem görür.
Gümrük Yönetmeliğinin 276’ncı maddesinde; TIR Karnesi kapsamında transit rejimine tabi
eşyanın taşınmasında, TIR Sözleşmesi ile bu Sözleşmeye dayanılarak çıkarılan yönetmelik,
tebliğ ve genelge hükümlerinin uygulanacağı hüküm altına alınmış bulunmaktadır.
Bu itibarla; TIR işlemlerinin teftişinde esas olarak, 1975 tarihli TIR Karneleri Himayesinde
Uluslar arası Eşya Taşınmasına Dair Gümrük Sözleşmesi ve Gümrük Genel Tebliği (Tır
İşlemleri) (Seri No: 1) (31.12.2010 t. 27802 s. R.G.) ile Risk Yönetimi ve Kontrol Genel
Müdürlüğünün 2011/5 Sayılı Genelgesinde (1 Seri No.lu Gümrük Genel Tebliği (TIR İşlemleri)
hükümlerinin uygulaması sırasında dikkat edilmesi gereken hususlar hk) belirtilen hususlara
uyulup uyulmadığı incelenir.
-173-
TEFTİŞ REHBERİ
TIR işlemlerinin teftişinde;
1. TIR karnesi himayesinde yapılan uluslararası taşımalar için kullanılabilecek transit ve bağlantı
yolları ile yükleme ve boşaltma yerleri Tebliğ eklerinde (ek-5 ve ek-6) gösterilmiş olup bu
hususlarla ilgili olarak;
a. Kaçakçılık yapılacağına dair ihbar, istihbarat, kuvvetli şüphe bulunması veya gerek taşınan
eşya gerekse taşıyıcı hakkında gümrük idarelerinde risk verilerinin mevcut olması ile ATS
cihazının takılması hallerinde, TIR karnesi himayesinde yabancı menşeli eşya taşıyan taşıtların
izleyeceği güzergahları belirlemeye gümrük idareleri yetkili olduğu ve belirlenen bu güzergahın
TIR karnesinin 22 no.lu kutusuna yazılacağı;
b. Güzergâh ihlali yaptığı tespit edilen taşıtlar için 4458 sayılı Gümrük Kanununun 241’inci
maddesinin altıncı fıkrası gereğince para cezası uygulanacağı; ayrıca, bu taşıtların fiziki kontrole
tabi tutulacağı;
Hükümlerine uyulup uyulmadığı (1 Seri No.lu Gümrük Genel Tebliği-TIR İşlemleri Md. 4-5);
2. Giriş veya hareket gümrük idaresi tarafından, işlemleri tamamlanıp varış veya çıkış gümrük
idaresine sevk edilecek taşıta verilecek güzergâh kat etme süresi ile ilgili olarak;
A. Giriş veya hareket gümrük idaresi tarafından, taşıtın güzergâh kat etme süresinin, mevsim ve
yol şartlarına göre en uzun mesafe için;
a) Nisan, Mayıs, Haziran, Temmuz, Ağustos, Eylül aylarında azami 144,
b) Ekim, Kasım, Aralık, Ocak, Şubat ve Mart aylarında azami 192,
Saate kadar belirleneceği;
B. Kaçakçılık yapılacağına dair ihbar, istihbarat, kuvvetli şüphe bulunması, gerek taşınan eşya
gerekse taşıyıcı hakkında gümrük idarelerinde risk verilerinin mevcut olması veya ATS
cihazının takılması durumunda güzergâh katetme süresi olarak mümkün olan en kısa sürenin
verileceği;
C. Ulaştırma Bakanlığı tarafından verilen özel izin belgesi veya özel yük taşıma izin belgesinde
verilen sürelerin, birinci fıkrada belirtilen süreleri aşması durumunda, Ulaştırma Bakanlığınca
verilen sürenin esas alınacağı;
D. TIR karnesinin 20 no.lu kutusuna transit için belirlenen sürenin yazılacağı;
E. Yukarıda belirtilen esaslara göre verilen süreler geçtikten sonra varış veya çıkış gümrük
idaresine gelen taşıt için 4458 sayılı Gümrük Kanununun 241’inci maddesinin ilgili fıkraları
uyarınca para cezası uygulanacağı; ayrıca, bu taşıtların fiziki kontrole tabi tutulacağı;
Hükümlerine uyulup uyulmadığı (1 Seri No.lu Gümrük Genel Tebliği-TIR İşlemleri Md. 8);
3. Gümrük ve Ticaret Bölge Müdürlükleri tarafından yetki verilen gümrük idareleri tarafından
-174-
TEFTİŞ REHBERİ
düzenlenecek olan Taşıt Onay Belgelerine ilişkin işlemler ile ilgili olarak (1 Seri No.lu Gümrük
Genel Tebliği-TIR İşlemleri Md. 15-18);
A. Taşıt onay belgesinin, tezkiye edilen firmalar adına kayıtlı taşıtların TIR Sözleşmesi ek-2’de
yer alan teknik şartlara sahip olduğunun tespit edilmesi halinde (TIR Sözleşmesi ek-6’da yer
alan açıklama notları da dikkate alınarak), gümrük müdürü veya yetkilendireceği müdür
yardımcısı başkanlığında oluşturulacak komisyon tarafından, iki yıl süreyle geçerli olmak üzere
TIR Sözleşmesi ek-4’te yer alan örneğe uygun olarak üç nüsha düzenleneceği;
B. Eşya güvenliğinin sağlanması için taşıta birden fazla gümrük mührünün tatbik edilmesinin
gerekmesi halinde; mühür sayısının, taşıt onay belgesinin 5 no.lu bölümüne yazılacağı ve bu
mühürlerin tam yerlerini gösteren kroki veya fotoğrafların taşıt onay belgesine ekleneceği;
C. Düzenlenen taşıt onay belgelerinin; bir nüshasının taşıtın kayıtlı olduğu firmaya verileceği,
bir nüshasının resmi yazıyla firmanın müracaat dilekçesinde belirtilen TIR işlemlerini yürüttüğü
ticaret odasına bir ay içinde gönderileceği, bir nüshasının komisyon tarafından düzenlenecek
tutanakla birlikte ilgili firma adına gümrük idaresinde açılan dosyada saklanacağı;
Ç. Taşıtın “ön, arka, sağ ve sol” cephelerinden çekilmiş 18 x 24 cm. ebatlarında ikişer adet
fotoğraf ile birden fazla gümrük mührünün tatbik edilmesinin gerekmesi halinde bu mühürlerin
yerlerini gösterir kroki veya fotoğrafların tasdik edilerek bunlardan bir takımının firmaya
verileceği, bir takımının da ilgili firma adına açılan dosyada saklanacağı;
D. Tezkiye edilen firmalar adına kayıtlı taşıtlar dışındaki hiçbir taşıt için taşıt onay belgesi
düzenlenmeyeceği; çekiciler ile ağır veya havaleli eşya taşıyan taşıtlar için taşıt onay belgesi
aranmayacağı; TIR Sözleşmesi hükümlerine göre TIR rejiminden daimi olarak ihraç edilen
(geçici olarak ihraç edilenler hariç) firmalar adına düzenlenen taşıt onay belgelerinin iptal
edileceği;
E. Taşıtın kayıtlı olduğu firmanın değişmesi nedeniyle yeni bir taşıt onay belgesi talep edilmesi
veya boyanma, branda değişikliği gibi nedenlerden dolayı, taşıtın dış görünümünün taşıt onay
belgesi eki fotoğraflardan farklı hale gelmesi nedeniyle, gümrük idaresi tarafından yeni taşıt onay
belgesi düzenlenmesi durumunda veya taşıt onay belgelerinin iptali halinde ilgili ticaret odasına
bildirileceği;
F. Taşıt onay belgesi düzenlenmiş bir taşıtta gizli bölme tespit edilmesi vb. nedenlerle taşıtın,
taşıt onay belgesi düzenlenmesi için TIR Sözleşmesinde yer alan şartları kaybettiğinin tespit
edilmesi halinde, tespiti yapan gümrük idaresi tarafından taşıt onay belgesinin iptal edileceği;
iptal edilen taşıt onay belgesine yapılan tespitin açıkça görülebilecek şekilde şerh düşülerek
resmi mühür ile tasdikleneceği; iptal edilen taşıt onay belgesi başka bir gümrük idaresi tarafından
düzenlenmiş ise, bu durumun belgeyi düzenleyen gümrük idaresine bildirileceği ve ayrıca,
Gümrük Yönetmeliğinin 584’üncü maddesi uyarınca işlem yapılacağı;
G. Taşıt onay belgesinin sahte olarak düzenlendiğinin ya da üzerinde tahrifat yapıldığının tespit
edilmesi veya taşıt onay belgelerinin çalınması, kaybolması veya tahrip olması ve taşıt onay
belgelerinin geçerlilik süresinin bitmesi hallerinde 1 Seri No.lu Gümrük Genel Tebliği’nin (TIR
İşlemleri) 16 ila 18’inci maddelerinde belirtilen şekilde işlem yapılacağı;
-175-
TEFTİŞ REHBERİ
Hükümlerine uyulup uyulmadığı;
4. Her bir taşıt, konteyner veya yük kompartımanı için tek bir TIR karnesi düzenleneceği; ancak,
bir taşıt dizisi ile tek bir karayolu taşıtına veya taşıt dizisine yüklenen birden fazla konteyner için
de tek bir TIR karnesi düzenlenebileceği; TIR karnesinin bir taşıt dizisi veya birden fazla
konteyner için düzenlendiği durumda, her taşıtın veya konteynerin muhteviyatının TIR
karnesinin eşya manifestosu bölümünde ayrı ayrı belirtileceği hükmüne uyulup uyulmadığı
(Tebliğ Md. 19);
5. Transit, ihracat veya mahrece iade konusu eşyanın, aynı TIR karnesi himayesinde taşınmasının
mümkün olduğu; üzerinde silinti veya kazıntı bulunan ya da ilgili sayfasında daha önce işlem
gördüğü gümrük idaresinin mührü bulunmayan TIR karnelerinin gümrük idarelerince kabul
edilmeyeceği kuralına uyulup uyulmadığı (Tebliğ Md. 19);
6. TIR karnesinde yer alan bilgilerde hata olduğunun tespit edilmesi durumunda, hatalı yazının
üzeri okunaklı olarak çizilerek doğru verinin yazılması ve bu değişikliğin düzeltme ve ilaveyi
yapan kişi tarafından imzalanmasından sonra gümrük memuru tarafından resmi mühürle
mühürlenmesi gerekliliğine uyulup uyulmadığı (Tebliğ Md. 19);
7. Giriş gümrük idaresine ibraz edilen TIR karnesinin yurtdışındaki bir hareket gümrük idaresi
tarafından tam olarak doldurulmadığının anlaşılması halinde, TIR karnesi ve eki belgelerde yer
alan bilgiler doğrultusunda eksik bilgilerin doldurulacağı; bu bilgilerin TIR karnesi hamili
tarafından paraflanacağı ve gümrük idaresi tarafından resmi mühür ile mühürleneceği hükmüne
uygun işlem yapılıp yapılmadığı (Tebliğ Md. 19);
8. TIR karnesinin 10 no.lu kutusuna, mümkün olması halinde eşyanın Armonize Sistem
Kodunun yazılabileceği hükmüne uyulup uyulmadığı (Tebliğ Md. 19);
9. TIR karnesinin Volet-1 ve Volet-2 yapraklarının 2 no.lu kutusuna hareket gümrük
idaresi/idarelerinin, 12 no.lu kutusuna varış gümrük idaresi/idareleri ile bu varış gümrük
idaresi/idarelerine boşaltılacak eşya miktarının yazılıp yazılmadığı (Tebliğ Md. 20);
10. Bir TIR taşımasında hareket ve varış gümrük idarelerinin toplam sayısının dördü
geçemeyeceği genel kural olmakla birlikte; dörtten fazla hareket ve varış gümrük idaresinde
işlem yapmak için 1 Seri No.lu Gümrük Genel Tebliği’nin (TIR İşlemleri) 20’nci maddesinde
belirtilmiş bulunan yöntemlerin kullanılabileceği hususunun dikkate alınıp alınmadığı;
11. Kefil kuruluş tarafından tespit edilmiş bulunan geçerlilik süresi biten TIR karnelerinin
gümrük idarelerince kabul edilmeyeceği; geçerlilik süresinin bitiş tarihinde veya bu tarihten önce
hareket gümrük idaresi tarafından kabul edilen TIR karnesinin, TIR taşıması sonlandırılıncaya
kadar geçerli kabul edileceği; geçerlilik süresi biten bir TIR karnesinin hareket gümrük idaresi
tarafından sehven kabul edilerek eşyanın sevk edilmesi ve bu durumun diğer bir hareket gümrük
idaresi, giriş, varış veya çıkış gümrük idaresi tarafından tespit edilmesi halinde, durumu tespit
eden gümrük idaresi tarafından TIR karnesi sonlandırılarak Tebliğin 49’uncu maddesinde
belirtilen işlemlerin yapılacağı hükmüne uyulup uyulmadığı (Tebliğ Md. 22);
12. Gümrük idarelerinde işlem gören TIR karneleri ile ilgili olarak yapılacak takip işlemlerinin
yürütülmesinde;
-176-
TEFTİŞ REHBERİ
A. TIR karnesi takip işlemlerinin, TIR Sözleşmesi gereğince TIR karnesinin Volet-1 yaprakları
üzerinden yürütüleceği;
B. Bilgisayar sistemi bulunan gümrük idareleri tarafından, bu gümrük idarelerinde işlem gören
TIR karnelerinin haftalık ve aylık olarak listeleri alınarak, bu TIR karnelerinin sisteme veri
girişlerinin ve muayene onaylarının eksiksiz ve hatasız olarak yapılıp yapılmadığı ve diğer
usulsüzlüklerin tespiti amacıyla kontrol edileceği;
C. TIR karnesi kapsamı eşyanın çıkış veya varış gümrük idaresinde işlem görmediği veya
usulüne uygun işlem yapılmadığının anlaşılması ya da takibi gerektirir başka bir hususa
rastlanması halinde, Volet-1 yaprağının tescil tarihinden itibaren iki ay içerisinde, bu durumun
yazı ile taşıyıcı firma ve kefil kuruluşa bildirileceği; bu yazıda TIR karnesi muhteviyatı eşyanın
yurt dışı edildiğinin veya varış gümrük idaresine boşaltıldığının belgelendirilmesinin isteneceği
ve TIR karnesinin Volet-1 ve/veya Volet-2 yaprakları örneğinin yazı ekinde gönderileceği; bu
bildirimin, kefil kuruluş açısından hiçbir şekilde TIR Sözleşmesinin 11’inci maddesinin birinci
fıkrasında belirlenen bir ve iki yıllık süreleri geçemeyeceği;
D. Kefil kuruluşa yapılan bildirim tarihinden itibaren üç ay içerisinde muhataplarca eşyanın yurt
dışı edildiğinin veya varış gümrük idaresine boşaltıldığının; a) Sona erdirme işlemine ait resmi
belge, b) Eşyanın başka bir gümrük rejimi altına alındığına veya serbest dolaşıma sokulduğuna
dair belge, c) TIR Sözleşmesinin 6 ncı maddesinde geçen uluslararası kuruluşlarca temin edilen
TIR karnesinin gümrük idarelerinde işlem görmüş Volet-1 ve Volet-2 yapraklarının dipkoçanı
ile kanıtlanamaması halinde;
a) Gümrük vergilerinin, tahakkuk ettirilerek karne hamilinin yabancı olması halinde İngilizce
veya ilgili ülke dilinde hazırlanan bir yazı ekinde iadeli taahhütlü posta ile, yerli firma olması
halinde ise tebliğ mazbatalı zarf ile, TIR Sözleşmesinin 8’inci maddesinin yedinci fıkrası
gereğince öncelikle karne hamiline tebliğ edileceği ve bu durumdan aynı zamanda kefil kuruluşa
da bilgi verileceği; tahsilatın karne hamilinden yapılamaması durumunda, TIR Sözleşmesinin
11’inci maddesinin ikinci fıkrası hükmü uyarınca, altıncı fıkraya göre yapılan bildirim tarihinden
itibaren en geç iki yıl içinde, TIR Sözleşmesinde öngörülen azami teminat tutarı göz önünde
bulundurularak düzenlenen tahakkukun kefil kuruluşa tebliğ edilerek gümrük vergilerinin
tahsilinin sağlanacağı;
b) Yapılan incelemede 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanununun ihlal edildiği sonucuna
ulaşılması halinde usulüne uygun olarak Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda
bulunulacağı;
c) Eşyanın ve taşıtın en yakın gümrük idaresine teslim edilmesi ve sürücünün hudut polisince
tutulan takip fişlerine kaydedilmesi için İçişleri Bakanlığına bildirimde bulunulacağı;
ç) Gerçekleştirilen tahsilat işlemlerinin sonucundan Risk Yönetimi ve Kontrol Genel
Müdürlüğüne bilgi verileceği;
E. Gümrük idaresi tarafından yapılan takibat üzerine veya kefil kuruluş tarafından, ödeme
talebinin yapıldığı tarihten itibaren iki yıl içinde karne kapsamı eşyanın yurt dışında
bulunduğunu belirten, eşyanın boşaltıldığı yurtdışındaki gümrük idaresi tarafından verilen ve
-177-
TEFTİŞ REHBERİ
eşyanın TIR karnesine uygun olarak teslim alındığını kanıtlayan belge ile bu belgenin noterden
tasdikli Türkçe tercümesinin ibrazı halinde, TIR karnesi ile ilgili olarak daha önce kefil
kuruluştan tahsil edilen vergilerin iade edileceği;
Hükümlerine uyulup uyulmadığı (Tebliğ Md. 42);
13. TIR karnesi himayesinde Türkiye’ye getirilen eşyanın, yurtdışı edilmediğinin veya bir
gümrük idaresine boşaltılmadığının anlaşılması halinde gümrük vergilerinin tahakkukunun;
4458 sayılı Gümrük Kanununun 30’uncu ve 181’inci maddelerine göre gümrük yükümlülüğünün
doğduğu tarih olan TIR karnesinin giriş tescil tarihi itibariyle; eşyanın 4458 sayılı Gümrük
Kanununa göre tespit edilecek kıymeti ve yabancı paralar için T.C. Merkez Bankası döviz satış
kurları esas alınarak yapılıp yapılmadığı (Tebliğ Md. 43);
14. Bir akit taraftan TIR karnesi düzenlenmeksizin ülkemize giriş yapan taşıtın; transit olarak
gideceği ülkenin bir akit taraf olması halinde, taşıtın ülkemize giriş yaptığı gümrük idaresinin,
hareket gümrük idaresi hükmünde olacağı ve eşyanın bu gümrük idaresinden TIR karnesi
himayesinde sevk edilmesinin mümkün olduğu; transit olarak gideceği ülkenin bir akit taraf
olmaması halinde ise, eşyanın TIR karnesi himayesinde sevk edilmesinin mümkün olmayıp bu
taşımacılık için transit beyannamesi düzenlenerek işlem yapılacağı; ithal kaydıyla ülkemizdeki
bir iç gümrük idaresine sevkinin de, transit beyannamesi ile yapılacağı hükmüne uyulup
uyulmadığı (Tebliğ Md. 46);
15. Bir serbest bölge gümrük idaresine sevk edilecek eşyaya ilişkin TIR karnesinin “transit”
kaydıyla işlem göreceği ve TIR/Transit Takip Programına rejim türünün “transit” olarak
girileceği hükmüne uyulup uyulmadığı (Tebliğ Md. 48);
16. Volet-1 yaprağının hareket veya giriş gümrük idaresi tarafından tescil edilmesinden sonra,
eşyanın herhangi bir nedenle varış veya çıkış gümrük idaresine sevk edilmesinden vazgeçilmesi
veya sevk edilmesinin mümkün olmaması halinde, TIR karnesinin sonlandırılacağı; TIR karnesi
Volet-2 yaprağı ve dipkoçanına sonlandırma gerekçesine ilişkin gerekli meşruhat düşüleceği;
TIR karnesinin “onaylı rapor” sayfası doldurulacağı; TIR/Transit Takip Programına Volet-2 veri
girişinin yapılarak sonlandırma gerekçesinin “açıklamalar” bölümüne yazılacağı hükmüne
uygun işlem yapılıp yapılmadığı (Tebliğ Md. 49);
17. Giriş gümrük idaresine TIR karnesi himayesinde gelen eşyanın, bu gümrük idaresinde başka
bir rejime tabi tutulmak istenmesi halinde; TIR karnesinin Volet-1 ve Volet-2 yaprağı bilgilerinin
TIR/Transit Takip Programına girilerek sistemin Volet-2 bilgilerinden özet beyan
oluşturmasının sağlanıp sağlanmadığı; bilgisayar sistemi bulunmayan giriş gümrük idaresinde,
önce girişe ilişkin işlemlerin daha sonra varış gümrük idaresinde yapılacak işlemlerin
tamamlanarak TIR karnesinin Volet-1 ve Volet-2 yaprakları ile giriş tescil defterine gerekli
bilgilerin yazılıp yazılmadığı (Tebliğ Md. 50);
18. Taşınan eşyanın gümrük vergileri toplamının TIR Sözleşmesine göre tespit edilen azami
teminat tutarını aşması koşuluyla; kaçakçılık yapılacağına dair ihbar, istihbarat, kuvvetli şüphe
bulunması veya gerek taşınan eşya gerekse taşıyıcı hakkında gümrük idarelerinde risk verilerinin
mevcut olması hallerinde;
- Öncelikle Araç Takip Sisteminden yararlanılması yoluna gidileceği, ATS cihazının bulunması
-178-
TEFTİŞ REHBERİ
halinde hiçbir şekilde memur refakati verilemeyeceği,
- İlgili idarede ATS cihazının bulunmaması durumunda ise, müdür yardımcısının başkanlığında
en az üç kişiden oluşan komisyon tarafından gerekçeli bir karar alınmak ve bu kararda ATS
cihazının bulunmadığı da belirtilmek suretiyle memur refakati verilebileceği,
- Memur refakati öngörülmesi halinde taşıyıcıya yazılı bir belge verilmemişse, TIR karnesinin 1
no.lu dipkoçanının 5’inci maddesine “refakat” ibaresi ve gerekçesinin yazılacağı,
- Memur refakati verilen taşımaların ek-9’da yer alan listeye işlenerek aylık olarak Risk
Yönetimi ve Kontrol Genel Müdürlüğüne bildirileceği,
Hükümlerine uyulup uyulmadığı (Tebliğ Md. 55);
19. TIR karnesinin 10 no.lu kutusunda, eşyanın tam tespitini mümkün kılacak bir tanımın
yapılmadığı veya “fatura muhteviyatı eşya”, “ekli liste muhteviyatı eşya” gibi tanımların yer
aldığı durumlarda TIR karnesine fatura eklenmesi zorunlu olduğu; asıl faturanın ibraz
edilemediği durumlarda, asıl faturanın on beş gün içerisinde ibraz edileceğine dair taahhütname
alınarak, faks fatura veya proforma fatura ile işlem yapılmasına izin verileceği, süresi içerisinde
asıl faturanın ibraz edilmemesi halinde, 4458 sayılı Gümrük Kanununun 241’inci maddesinin
birinci fıkrasının uygulanacağı hükmüne uyulup uyulmadığı (Tebliğ Md. 56);
20. Tebliğ ek-10’da yer alan içki, sigara ile bunların türevlerinin (2207.10, 2208, 2402.10,
2402.20, 2403.10 tarife alt pozisyonlarında yer alan) miktarı ne olursa olsun normal TIR
karneleri kapsamında taşınmasına izin verilmeyeceği; bunların TIR Sözleşmesi gereğince, Tütün
– Alkol TIR karneleri kapsamında taşınması gerekmekle birlikte, uluslararası kefil kuruluş
tarafından bu eşyalara ilişkin kefalet halihazırda kabul edilmediğinden bu eşyaların, Tütün –
Alkol TIR karneleri kapsamında da taşınmasına izin verilmeyeceği; söz konusu alkol ve tütün
ile bunların türevleri dışında kalan eşyanın (ham tütün, bira ve şarap) normal TIR karneleri ile
taşınması mümkün olduğu hükmüne uyulup uyulmadığı (Tebliğ Md. 61);
21. Varış veya çıkış gümrük idareleri tarafından TIR karnesinin Volet-2 yaprağının tescili
aşamasında, TIR karnesinin Volet-1 yaprağı bilgilerinin giriş gümrük idaresi tarafından hatalı
girildiğinin tespit edilmesi ve bunun yanlışlıkla yapıldığının anlaşılması halinde, giriş gümrük
idaresinden hata bildirim formu beklenmeksizin doğru veriler üzerinden Volet-2 tescilinin
yapılıp yapılmadığı ve hatalı verinin düzeltilmesi için giriş gümrük idaresine bildirimde
bulunulup bulunulmadığı (Tebliğ Md. 66);
22. TIR karnesinin, “Eşya Manifestosu” bölümünün “Kapların veya eşyanın sayı ve cinsi:
Eşyanın tanımı” başlıklı 10 no.lu kutusunda eşya cinsinin açıkça yazılmaksızın; “Fatura
muhteviyatı eşya”, “Liste muhteviyatı eşya”, “Elektronik eşya”, “Gıda maddesi” gibi muğlak ve
genel ibarelerin yazılmasının, TIR Sistemi suistimal edilmek suretiyle eşya kaçakçılığı
yapılmasına ortam hazırladığından, TIR karnesinin 10 no.lu kutusunun mümkün olduğu ölçüde
eşyanın tanımını içerecek şekilde doldurulmasına özen gösterilmesi gerektiğinden bahisle; bu
hususta açıklamaların belirtildiği Risk Yönetimi ve Kontrol Genel Müdürlüğünün 2011/5 sayılı
Genelgesine uyulup uyulmadığı; Örneğin;
Parsiyel yüklemeler de dahil olmak üzere, bu maddenin (c) fıkrasında belirtilen haller dışında
-179-
TEFTİŞ REHBERİ
TIR karnesinin 10 no.lu kutusunda, “Fatura muhteviyatı eşya”, “Liste muhteviyatı eşya”,
“Elektronik eşya”, “Gıda maddesi” vb. ibarelere yer verilmez ve eşya cinsinin açıkça yazılması
sağlanır. Bu hükme uygun doldurulmayan TIR karneleri işleme konulmaz.
Transit statüsünde açılan TIR karnelerinde, TIR Transit Takip Programı Volet 1 ekranında da
“Eşya cinsi” bölümüne, TIR karnesine kaydedilen tüm eşya isimleri Türkçe olarak, Türkçesinin
bilinmemesi halinde ise TIR karnesinde yazılı haliyle tek tek yazılır (İlgili Genelgenin İhracat
TIR Karnesi İşlemleri Başlıklı Maddesi).
23. Gümrük idarelerinde işlem gören Volet-1 ve Volet-2 yapraklarının çakıştırılmasına ilişkin
işlemlerin yürütülmesinde Risk Yönetimi ve Kontrol Genel Müdürlüğünün 2011/5 sayılı
Genelgesine belirtilen hususların dikkate alınıp alınmadığı;
Kontrol edilmekle birlikte;
Giriş Gümrük İdareleri Tarafından Yapılacak İşlemlerin Teftişinde;
24. TIR karnesi, taşıt onay belgesi, tartı fişi, geçiş belgesi ve diğer belgelerin sürücü tarafından
tescil ile görevli memura ibraz edilmesi üzerine; görevli memur tarafından, TIR karnesi ve taşıt
onay belgesinin imza ve mühürleri, geçerlilik süreleri ile ibraz edilen diğer belgelerin
uygunluğunun kontrol edilerek, uygun bulunması halinde TIR/Transit Takip Programının Volet1 ekranına karne bilgilerinin girilip girilmediği (Tebliğ Md. 24);
25. Tescille görevli memur tarafından, TIR karnesinin Volet -1 ve Volet-2 yaprağının;
- 2 no.lu kutusunun altındaki “resmi kullanım için” başlıklı bölüme, ilgili kaşe ile ithalat – transit
- mahrece iade - transit ticaret ve geri gelen eşya ibaresinin,
- 8 no.lu kutusuna, belirtilmemiş olması halinde karneye ekli belgelerin,
- 20 no.lu kutusuna Tebliğin 8’inci maddesi hükümlerine göre belirlenen transit süresinin,
- 21 no.lu kutusuna tescilin yapıldığı gümrük idaresinin adı ile sistem tarafından verilen tescil
numarasının,
- 22 no.lu kutusuna, Tebliğin 4’üncü maddesi hükümleri gereğince belli bir güzergâhın
izlenmesinin zorunlu kılındığı hallerde belirlenen bu güzergâh ile eşyanın gönderilmesi gereken
çıkış gümrük idaresinin,
- 23 no.lu kutusu (Volet-2 yaprağı) ile 6 no.lu kutusuna (Volet-1 yaprağı dipkoçanı) tescil tarihi
yazılarak gümrük mührünün,
- Uygun bir yerine sistem tarafından atanan muayene ile görevli memurun sicil numarasının,
Yazılıp yazılmadığı (Tebliğ Md. 25);
26. Muayene sonucunun olumlu olması halinde, TIR karnesinin Volet-1 ve Volet-2 yaprakları
ile Volet-1 yaprağı dipkoçanının ilgili bölümlerine muayene ile görevli memur tarafından gerekli
-180-
TEFTİŞ REHBERİ
kayıt ve meşruhatlar düşüldükten sonra Volet-1 yaprağı koparılmak ve TIR karnesi sürücüye
teslim edilmek suretiyle taşıtın varış veya çıkış gümrük idaresine sevk edilip edilmediği (Tebliğ
Md. 26);
27. Taşıt, römork, yarı römork ve konteynerlerden; haklarında ihbar ya da kuvvetli şüphe
bulunanlar, mühürleri bulunmayanlar veya koparılmış ya da bozulmuş halde olanlar, brandalı
taşıtlarda gizli bölme ile brandalarında sökük yırtık veya şekle aykırı yama ile halatlarında
kopukluk bulunanlar, römork yarı römork veya konteynerlerde kırık delik veya gizli bölme
bulunanlar, tartıda tespit edilen ağırlığı TIR karnesinde kayıtlı ağırlıktan farklı olanlar ile
belgelerinde şüpheli durum bulunanların, görevlendirilecek muayene memuru tarafından
açılarak masrafları taşımacıya ait olmak üzere muayene edileceği ve muayene sonucuna ilişkin
tutanak düzenleneceği hükmüne uygun işlem yapılıp yapılmadığı (Tebliğ Md. 27);
28. Muayene sonucunun olumlu olması halinde taşıtın tekrar mühür altına alınarak, TIR
karnesinin ilgili kısımlarına gerekli şerhin düşülüp düşülmediği ve TIR karnesinin Volet-1 ve
Volet-2 yapraklarının 16 no.lu kutusuna ve TIR/Transit Takip Programının ilgili bölümüne yeni
mührün/mühürlerin numarasının yazılıp yazılmadığı (Tebliğ Md. 27);
29. TIR Sözleşmesinin 8 inci maddesinin beşinci fıkrası gereğince, taşıtın mühürlü kısmındaki
veya mühürlü konteynerdeki eşyada TIR karnesinde beyan edilen miktara göre eksiklik veya
fazlalık tespit edilmesi halinde tutanak düzenlenip düzenlenmediği; tespit edilen bu eksiklik veya
fazlalıkların, TIR karnesinin varış gümrük idaresine kadar kullanılacak yapraklarının 9, 10 ve 11
no.lu kutularına yazılıp yazılmadığı; aynı şekilde TIR/Transit Takip Programına veri girişi
yapılıp yapılmadığı (Tebliğ Md. 27);
30. TIR karnesinde beyan edilen miktara göre tespit edilen fazlalığın, taşıtın veya konteynerin
mühürlü kısmında olsa dahi gizlenmiş, saklanmış halde veya özel olarak yapılmış zula olarak
tabir edilen bir yerde bulunması durumunda 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu
hükümlerine göre takibatta bulunulup bulunulmadığı (Tebliğ Md. 27);
31. TIR karnelerinin Volet-1 yapraklarının; bilgisayar sistemi bulunan giriş gümrük idareleri
tarafından işlemleri bittikten sonra, bilgisayar sistemi bulunmayan giriş gümrük idareleri
tarafından ise, Bakanlık Intranet sayfasında yer alan “Manuel Volet-1 Kayıtları” uygulaması
vasıtasıyla veri giriş işlemlerinin tamamlanmasından sonra, Volet-2 yaprakları ile
karşılaştırılmak ve karşılaştırma sonucunda takibi gerektirir bir hususa rastlanması halinde
gereği yapılmak üzere arşivleneceği hükmüne uyulup uyulmadığı (Tebliğ Md. 28);
32. Varış veya çıkış gümrük idareleri tarafından gönderilen TIR karnelerinin Volet-2 yaprakları
ve ekleri ile Risk Yönetimi ve Kontrol Genel Müdürlüğünce veri girişi yapılan TIR karnelerinin
Volet-2 yaprakları ve eklerinin, TIR karnelerinin Volet-1 yaprakları ve ekleri ile karşılaştırılarak
takibi gerektirir bir hususa rastlanmaması halinde arşivleneceği; takibi gerektirir bir husus
bulunması halinde ise, Tebliğin 42’nci maddesi hükümlerine göre takibat işlemlerinin yapılacağı
hükmüne uyulup uyulmadığı (Tebliğ Md. 28);
Hareket Gümrük İdareleri Tarafından Yapılacak İşlemlerin Teftişinde;
33. Taşıyıcı firma temsilcisi veya sürücü tarafından, TIR karnesinde yer alan bilgiler
doğrultusunda BİLGE sisteminde Özet Beyan Modülünden TIR ihracat (TIRİHR) özet beyanı
-181-
TEFTİŞ REHBERİ
düzenlenip düzenlenmediği; tescil edilen özet beyana ilişkin TIR karnesi ve eklerinin gümrük
onay memuruna gümrük onay memuru tarafından kontrol edilerek uygun bulunması halinde,
tescil edilen özet beyan bilgilerinin, TIR/Transit Takip Programı Volet-1 ekranına getirilerek
TIR karnesi ve ekli belgelerde yer alan bilgiler ile uygunluğu kontrol edilmek suretiyle Volet-1
bilgilerinin tescil edilip edilmediği ve TIR İhracat özet beyanının 16 haneli tescil numarasının
TIR karnesine yazılıp yazılmadığı;
34. Gümrük onay memuru tarafından, TIR karnesinin Volet -1 ve Volet-2 yaprağının;
- 2 no.lu kutusunun altındaki “resmi kullanım için” başlıklı bölüme, ilgili kaşe ile transit – ihracat
- mahrece iade - transit ticaret ibaresinin,
- 8 no.lu kutusuna, belirtilmemiş olması halinde TIR karnesine ekli belgelerin,
- 20 no.lu kutusuna Tebliğin 8’inci maddesine göre belirlenen transit süresinin,
- 21 no.lu kutusuna tescilin yapıldığı gümrük idaresinin adı ile sistem tarafından verilen tescil
numarasının,
- 22 no.lu kutusuna, belli bir güzergâhın izlenmesinin zorunlu kılındığı hallerde belirlenen bu
güzergâh ile çıkış gümrük idaresinin,
- 23 no.lu kutusu ile Volet-1 yaprağı dipkoçanının 6 no.lu kutusuna tescil tarihi ve gümrük mührü
tatbik edilerek Volet-1 yaprağı dipkoçanına tescili yapan gümrük idaresinin adı ile tescil
numarasının,
Yazılıp yazılmadığı (Tebliğ Md. 29);
35. Parsiyel yüklemelerde TIR karnesi işlemlerinin Tebliğin 30’uncu maddesinde belirtildiği
şekilde tamamlanıp tamamlanmadığı;
36. TIR karnelerinin Volet-1 yapraklarının; bilgisayar sistemi bulunan hareket gümrük idareleri
tarafından işlemleri bittikten sonra, bilgisayar sistemi bulunmayan hareket gümrük idareleri
tarafından ise, “Manuel Volet-1 Kayıtları” uygulaması vasıtasıyla veri giriş işlemlerinin
tamamlanmasından sonra, Volet-2 yaprakları ile karşılaştırılmak ve karşılaştırma sonucunda
takibi gerektirir bir hususa rastlanması halinde gereği yapılmak üzere arşivleneceği hükmüne
uyulup uyulmadığı (Tebliğ Md. 31);
37. Varış veya çıkış gümrük idareleri tarafından gönderilen TIR karnelerinin Volet-2 yaprakları
ve ekleri ile Risk Yönetimi ve Kontrol Genel Müdürlüğünce veri girişi yapılan TIR karnelerinin
Volet-2 yaprakları ve eklerinin, TIR karnelerinin Volet-1 yaprakları ve ekleri ile karşılaştırılarak
takibi gerektirir bir hususa rastlanmaması halinde arşivleneceği; takibi gerektirir bir husus
bulunması halinde ise, Tebliğin 42’nci maddesi hükümlerine göre takibat işlemlerinin yapılacağı
hükmüne uyulup uyulmadığı (Tebliğ Md. 31);
Varış Gümrük İdareleri Tarafından Yapılacak İşlemlerin Teftişinde;
38. TIR karnesi bilgilerinin, gümrük onay memuru tarafından TIR/Transit Takip Programının
-182-
TEFTİŞ REHBERİ
Volet-2 ekranına kaydedilerek TIR karnesi tescil edilip edilmediği ve TIR karnesi bilgileri esas
alınarak “TIR ithalat özet beyanı” oluşturularak özet beyan tescil numarasının ve muayene ile
görevlendirilen memurun sicil numarasının TIR karnesine yazılıp yazılmadığı (Tebliğ Md. 32);
39. Eşyanın boşaltılıp teslim alınmasını müteakip görevli memur tarafından Tebliğ ek-7’de yer
alan teslim tesellüm tutanağının dört nüsha olarak düzenleneceği ve bu tutanakların taşıyıcı firma
temsilcisi veya sürücü tarafından da imzalanacağı hükmüne uyulup uyulmadığı (Tebliğ Md. 33);
40. Süresi içerisinde yurtdışı edilip edilmediklerinin takibi amacıyla yabancı taşıtların, eşyanın
boşaltılmasını müteakip 2 No.lu Taşıt Takip Programına kaydedilip kaydedilmediği (Tebliğ Md.
33);
41. TIR karnesindeki miktara göre eksik veya fazla çıkan kaplar ile dökme eşyada 2009/15481
sayılı Gümrük Kanununun Bazı Maddelerinin Uygulanması Hakkında Kararın 131’inci
maddesinde belirtilen oranları aşan eksiklik veya fazlalık için gerekli işlemlerin/takibatın
Tebliğin 34’üncü maddesinde belirtildiği şekliyle yapılıp yapılmadığı; parsiyel boşaltmalarda
TIR karnesi işlemlerinin ise Tebliğin 35’inci maddesinde belirtildiği şekilde tekemmül ettirilip
ettirilmediği (Tebliğ Md. 34-35);
Çıkış Gümrük İdareleri Tarafından Yapılacak İşlemlerin Teftişinde;
42. Çıkış gümrük idaresinde görevli gümrük muhafaza memuru tarafından, çıkış yapmak üzere
gümrük sahasına gelen taşıtın sahaya giriş kaydının yapılacağı; Taşıtın, kantarda tartılarak tartı
fişinin verileceği; gümrük veya gümrük muhafaza personeli tarafından taşıtın haricen muayenesi
yapılarak; uygun bulunması halinde TIR karnesine buna ilişkin şerh verilerek imzalanacağı;
uygun bulunmaması halinde ise, TIR işlemleri ile ilgili servise derhal bilgi verileceği hükmüne
uyulup uyulmadığı (Tebliğ Md. 38);
43. TIR işlemleri ile ilgili servise ibraz edilen TIR karnesi, geçiş belgesi ve diğer belgeler ilgili
serviste kontrol edildikten sonra TIR karnesinin Volet-2 bilgileri TIR/Transit Programına girilip
girilmediği ve program tarafından verilen tescil numarasının Volet-2 yaprağının ilgili bölümüne
ve dipkoçanına yazılıp yazılmadığı; ayrıca, gümrük idaresinin adının TIR karnesinin ilgili
bölümüne yazılarak resmi mühür tatbik edilip edilmediği (Tebliğ Md. 39);
44. İhracat eşyası ile serbest dolaşımda olmayan eşyanın bir arada taşınması halinde, TIR/Transit
Takip Programında rejimin TRANSİT olarak girileceği hususuna uyulup uyulmadığı (Tebliğ
Md. 39);
45. İç gümrük idarelerinde tescil edilen TIR karnesinde yer alan tüm özet beyanlar, taşıtın
yurtdışına çıkışı ile otomatik olarak kapanmakla birlikte, taşıtın yurtdışına çıkmasına rağmen
ilgili özet beyanların kapanmaması halinde “özet beyan modülü”nde TIR karnesinde yer alan
tüm özet beyan tescil numaraları girilerek “uzaktan teyit” yöntemi ile bu özet beyanlar kapatılıp
kapatılmadığı; bilgisayar sistemi bulunmayan çıkış gümrük idarelerinde ise teyit işleminin,
hareket gümrük idarelerine faksla yapılıp yapılmadığı (Tebliğ Md. 39);
46. Taşıt, römork, yarı römork ve konteynerlerden; haklarında ihbar ya da kuvvetli şüphe
bulunanlar, mühürleri bulunmayanlar veya koparılmış ya da bozulmuş halde olanlar, brandalı
taşıtlarda gizli bölme ile brandalarında sökük yırtık veya şekle aykırı yama ile halatlarında
-183-
TEFTİŞ REHBERİ
kopukluk bulunanlar, römork yarı römork veya konteynerlerde kırık delik veya gizli bölme
bulunanlar, tartıda tespit edilen ağırlığı TIR karnesinde kayıtlı ağırlıktan farklı olanlar ile
belgelerinde şüpheli durum bulunanların, görevlendirilecek muayene memuru tarafından
açılarak masrafları taşımacıya ait olmak üzere muayene edileceği; muayene sonucunda eşyada
eksiklik bulunduğunun tespit edilmesi halinde, TIR işlemi sonlandırılmayacağı ve tespit edilen
duruma göre ilgili mevzuatı gereğince (eksikliğin neden kaynaklandığını gösteren ispata yönelik
işlemler) işlem yapılıp yapılmadığı (Tebliğ Md. 40);
47. Muayene sonucunda eşyada fazlalık bulunduğunun tespit edilmesi halinde, tespit edilen
fazlalığın TIR karnesinin 9, 10 ve 11 no.lu kutularında gösterilerek tasdiklenmek suretiyle taşıtın
çıkışına izin verilip verilmediği (Tebliğ Md. 40);
48. Varış veya çıkış gümrük idarelerinde işlem gören TIR karnelerinin Volet-2 yaprakları ile
eklerinin Tebliğ ek-8’de yer alan bordroya tescil numarası sırasına göre kaydedilerek en geç on
beş gün içerisinde bir yazı ekinde giriş veya hareket gümrük idarelerine gönderilip
gönderilmediği ve hazırlanan bordronun bir nüshasının gümrük idaresinde saklanıp
saklanmadığı (Tebliğ Md. 41);
49. Bilgisayar sistemi bulunmayan varış veya çıkış gümrük idarelerinde işlem gören TIR
karnesinin Volet-2 yaprakları asıllarının Tebliğ ek-8’de yer alan bordroya tescil numarası
sırasına göre kaydedilerek en geç on beş gün içerisinde bir yazı ekinde Risk Yönetimi ve Kontrol
Genel Müdürlüğüne gönderilip gönderilmediği ve hazırlanan bordronun bir nüshasının gümrük
idaresinde saklanıp saklanmadığı (Tebliğ Md. 41);
Hususları kontrol edilir.
Özet Beyan Eksiklik ve Fazlalık İşlemlerinin Teftişi:
Yukarıda da belirtildiği üzere; boşaltmaya yetkili deniz, kara ve hava araçlarının sahipleri veya
kaptan, pilot, sürücü veya acentenin yetkili personeli ile geçici depolama yeri işletmelerinin
yetkili personeli tarafından eşyanın gümrük memurunun nezaretinde boşaltılmasını müteakip
yirmidört saat içinde düzenlenerek gümrük idaresine ibraz edilmesi gereken boşaltma listeleri
ile özet beyanların karşılaştırılması, bu karşılaştırma sonucunda farklılık görülürse buna ilişkin
tutanak düzenlenerek bu tutanak üzerinden özet beyan eksiklik/fazlalık takibatına geçilmesi
gerekmektedir.
Özet beyan ile boşaltma listeleri karşılaştırılması neticesinde; boşaltma listesinde kayıtlı
olmadığı halde özet beyanda kayıtlı bulunduğu belirlenen eşya özet beyan eksiği, boşaltma
listesinde kayıtlı olduğu halde özet beyanda kayıtlı olmadığı belirlenen eşya ise özet beyan
fazlasıdır.
Özet beyan eksiklik/fazlalık takibatlarına ilişkin işlemlerin teftişinde 4458 sayılı Gümrük
Kanununun 237’nci maddesi, Gümrük Yönetmeliğinin 75 ve 583’üncü maddeleri ile Gümrükler
Genel Müdürlüğü’nün 2012/2 sayılı Genelgesinin göz önünde bulundurulması gerekmekte ve
bu düzenlemeler çerçevesinde;
1. Özet beyanda kayıtlı miktara göre eksik veya fazla çıkan eşya için özet beyanı veren kişiye
bildirimde bulunulup bulunulmadığı ve özet beyan eksiklik veya fazlalıkları ile ilgili takibatın,
-184-
TEFTİŞ REHBERİ
elektronik ortamda kayda alınıp alınmadığı (G.Y. Md.75/4);
2. Kap adedi itibariyle tamam çıkan ancak sayı, baş, ağırlık gibi ölçülerinde eksiklik veya
fazlalık olan eşya için takibat yapılmayacağı hükmüne uyulup uyulmadığı (G.Y. Md.583/2); Şu
halde özet beyan dökümündeki kap adedi ile fiili olarak sayılan kap adedi aynı olduğu müddetçe;
miktar/kilogram/sayı itibariyle farklılık arz eden durumlarda Özet Beyan Eksiklik Fazlalık
takibatına geçilemeyecektir.
3. Özet beyan eksiklik/fazlalığının konusunu, Türkiye Gümrük Bölgesine getirilen eşya için
giriş gümrük idaresine verilen özet beyan oluşturduğundan dolayı, özet beyan eksiklik/fazlalık
tespiti ve takibatının, giriş gümrük idarelerince yapılıp yapılmadığı ve takibatın eşyanın
gümrükçe onaylanmış bir işlem veya kullanıma tabi tutulmasından önce başlatılıp başlatılmadığı
(2012/2 sayılı Genelge);
4. Taşıtın işleticisi, kullanıcısı, temsilcisi ya da işletmeci kuruluşun başvurusu üzerine de özet
beyan eksiklik/fazlalık takibatına geçilebileceği; özet beyanda kayıtlı miktara göre eksik veya
fazla çıkan eşya için özet beyanı veren kişiye, tutanağın düzenlendiği tarihte bildirimde
bulunulacağı; tebligatın tutanak tarihi itibariyle yapılamaması halinde, tebligatın yapıldığı
tarihin, özet beyan eksikliği veya fazlalığına ilişkin 3 aylık takibat süresinin başlangıç tarihi
olarak kabul edileceği hususlarına uyulup uyulmadığı (2012/2 sayılı Genelge);
5. Havayolu şirketlerince ibraz edilen ve belirli şartları taşıyan özet beyanlarla ilgili olarak; bir
özet beyan eksiği eşyanın başka bir uçakla geldiğinin ya da bir özet beyan fazlası eşyanın diğer
bir özet beyan içeriği eşya olduğunun bildirilmesi ve bu karışıklığın azami on gün içerisinde
gerçekleşmiş olması ve miktar, sayı, kıymet, marka, gönderici, alıcı ve diğer alametler
bakımından özet beyanda kayıtlı eşya olduğunun tespit edilmesi durumunda özet beyan
eksiklik/fazlalık takibatına geçilmeyeceği hükmüne uyulup uyulmadığı (G.Y. Md.75/5);
6. Demiryolu ile gelen eşyada, kapılarındaki mühürlerin sağlam olması koşuluyla ve boşaltılan
eşyanın yük senetlerine göre eksik veya fazla çıkması ile eksik veya fazla çıkan kaplarda şüpheli
bir durum bulunmaması halinde, açılan eksiklik veya fazlalık takibatının, Devlet Demiryolları
İdaresinin gerekçeli yazısı üzerine kaldırılacağı hükmüne uyulup uyulmadığı (G.Y. Md.75/6);
7. Taşıma şekli itibariyle çok sayıda konteynerin bir arada taşındığı durumlarda, konteyner
açılmadan boşaltma listelerinin düzenlenmesi halinde, boşaltma listelerinin konteyner bazında
düzenlenmesi, araç olarak kabul edilen konteynerin, özet beyan işlemlerinde kap olarak dikkate
alınması ve özet beyan eksiklik/fazlalık takibatının konteyner bazında yapılması gerektiği;
bununla birlikte, konteyner açılmak suretiyle boşaltma listelerinin düzenlenmesi halinde
takibatın konteyner bazında değil, konteynerden boşaltılan eşya bazında yapılması gerektiği
hususlarına uyulup uyulmadığı (2012/2 sayılı Genelge);
8. Dökme eşyada oluşan eksiklik ve fazlalıklara ilişkin olarak;
- Dökme eşyanın ölçümlerinin draft survey yöntemi (Draft survey; ithalat veya ihracatta,
deniz taşıtları ile taşınan özellikle ticari malların yüklenmesinde ve/veya boşaltılmasında, suyun
kaldırma kuvveti prensibinden yola çıkılarak, bir takım statik hesaplamalar yardımı ile söz
konusu deniz taşıtının ağırlığını bulmak amacı ile kullanılan, birçok ülkenin gümrüğü tarafından
kabul gören bir tartım methodudur. İşin ehli gözetim şirketlerinin personelleri (surveyor) ve/veya
-185-
TEFTİŞ REHBERİ
gemi personeli tarafından yapılır) ile yapılması durumunda ölçüm sonuçlarının, boşaltma
listelerinin düzenlenmesinde esas alınacağı hükmüne uyulup uyulmadığı (G.Y. Md.75/2);
- Dökme gelen eşyada yüzde üçü aşmayacak şekilde eşya cinsi itibarıyla Bakanlar Kurulu kararı
ile belirlenecek oranlardaki eksiklik ve fazlalıklar için takibat yapılmayacağı, doğalgaz
ürünlerinde boru hatları ile taşınarak ithal edilenler hariç bu oranın % 4’ü aşmayacak şekilde
uygulanacağı hükmüne uyulup uyulmadığı (G.K. Md.237/4);
- Kanunun 237’nci maddesinin uygulanmasında dökme ve dökme olmayan eşya ayrımında
eşyanın miktar ve niteliği ile sayılabilir olmasının esas alınacağı hükmüne uyulup uyulmadığı
(G.Y. Md.583/1);
- Gümrük Kanununun 237 nci maddesi uyarınca, Bakanlar Kurulu kararı ile belirlenen oranlar
dahilinde ortaya çıkan eksiklik ve fazlalıklar için takibat yapılmaz. Özet beyan eksikliği veya
fazlalığının, Bakanlar Kurulu kararı ile belirlenen oranları aşması halinde, özet beyan takibatı ve
varsa cezaî işlemin, eksiklik veya fazlalığın Bakanlar Kurulu kararı ile belirlenen oranları aşan
kısmı için uygulanacağı; takibata konu olmayan miktar için herhangi bir cezaî işlem
uygulanmayacağı hususlarına uyulup uyulmadığı (2012/2 sayılı Genelge ile 2014/13 Sayılı
Genelge);
9. Özet beyan eksiklik veya fazlalığına ilişkin olarak ceza uygulanması ile ilgili olarak;
- Verilen özet beyan veya özet beyan olarak kullanılan ticari veya resmi belgelerdeki kayıtlı
miktara göre noksan çıkan kapların mahrecinden yüklenmemiş veya yanlışlıkla başka yere
çıkartılmış veya kaza ve avarya sonucunda yok olmuş veya çalınmış bulunduğu gümrük
idaresince belirlenecek süre içinde kanıtlanamadığı takdirde, bu noksan kaplara ait eşyadan tarife
pozisyonuna veya tarife pozisyonu tespit edilemiyor ise cinsine ve türüne göre tarifede dahil
olduğu faslın en yüksek vergiye tabi pozisyonuna göre hesaplanacak gümrük vergileri kadar
para cezası alınıp alınmadığı (G.K. Md.237/1);
- Yukarıda belirtildiği şekilde ceza belirlenmesi mümkün olamıyorsa, noksan her kap için
241’inci maddenin 1’inci fıkrasında belirlenen miktarda para cezası alınacağı hükmüne uyulup
uyulmadığı (G.K. Md.237/2);
- Yukarıdaki hükmün uygulanmasında; özet beyanı veren kişi tarafından eksiklik veya fazlalığın
neden kaynaklandığının, 3 aylık takibat süresi içinde, eşyanın yüklendiği liman yetkilileri, çıkış
acentaları ve taşımacı kuruluş kamu kuruluşu ise bu kuruluştan alınan ve eşyanın yüklendiği
limandaki en büyük Mülki İdare Amirince, Gümrük İdaresince, Ticaret ve Sanayi Odalarınca
veya Liman Başkanlığınca onaylanmış belgelerle ispat edilemediği takdirde Gümrük
Kanununun 237’nci maddesi uyarınca cezai işleme başlanacağı hususlarına uyulup uyulmadığı
(2012/2 sayılı Genelge);
- 3 aylık sürenin bitiminden önce talepte bulunulması halinde, ilgili gümrük idaresince, takibat
süresinin 3 ay uzatılacağı ve yeni sürenin ilk 3 aylık sürenin sonuna 3 ay eklenmek suretiyle
belirleneceği, bu suretle belirlenecek sürenin bitiminden önce gümrük idarelerine yapılacak
gerekçeli taleple sürenin 1 ay daha uzatılabileceği hususlarına uyulup uyulmadığı (2012/2 sayılı
Genelge);
-186-
TEFTİŞ REHBERİ
- Özet beyan eksikliklerinde uygulanacak ceza miktarlarının, eksikliğin tamamı dikkate alınmak
suretiyle hesaplanacağı hükmüne uyulup uyulmadığı (G.Y. Md.583/5);
- Yukarıdaki hükümle bağlantılı olarak; özet beyan eksikliklerinde uygulanacak ceza
miktarlarının, Gümrük Kanununun 237’nci maddesinin ikinci fıkrası hükmü (1 inci fıkraya göre
ceza belirlenmesi mümkün olamıyorsa, noksan her kap için 241’inci maddenin 1’inci fıkrasında
belirlenen miktarda para cezası alınır.) saklı kalmak kaydıyla, eksikliğin tespit edilip tutanağın
imzalandığı tarihte yürürlükte bulunan İthalat Rejim Kararı eki listelerde “Diğer ülkeler”
sütununda yer alan gümrük vergisi oranı dikkate alınmak suretiyle hesaplanacağı hususuna
uyulup uyulmadığı (2012/2 sayılı Genelge);
- Verilen özet beyan veya özet beyan olarak kullanılan ticari veya resmi belgelerdeki kayıtlı
miktara göre fazla çıkan kapların yanlışlıkla mahrecinden fazla olarak yüklenmiş olduğunun
gümrük idaresince belirlenecek süre içinde kanıtlanamadığı takdirde, söz konusu eşyaya el
konularak mülkiyetinin kamuya geçirilmesine, Kanunun 177 ila 180’nci maddesine göre
tasfiyeye tabi tutulmasına ve eşyanın CIF kıymeti kadar para cezası alınacağı hükmüne uyulup
uyulmadığı (G.K. Md.237/3); (Kanun Maddesinin mülga halinde eşyanın müsadere edileceği
hükmü yer alırken mer’i halinde mülkiyetin kamuya geçirilmesi ve tasfiye hükümlerine yer
verilmiş olmasına dikkat edilmelidir).
- Eşya miktarının gümrük idaresince tespit edilmediği ve rejim beyanının belgelerinde kayıtlı
miktarlara göre yapıldığı durumlarda, tespit edilen miktar farklılıklarının özet beyan eksiklik
veya fazlalığı olarak değerlendirileceği; yapılan özet beyan eksiklik veya fazlalık takibatı
sonucunda miktar farklılığı nedeniyle cezayı gerektirir bir durum ortaya çıkması halinde,
234’üncü madde hükümleri uygulanmayarak sadece 237’nci maddeye göre işlem yapılacağı
hükmüne uyulup uyulmadığı (G.K. Md.237/5);
- Türkiye Gümrük Bölgesine giriş yapan taşıt içerisinde özet beyan verilmeksizin eşya
getirildiğinin gümrük idaresince belirlendiği veya eşyanın boşaltılmasına izin verilmesinden
sonra gümrük idaresine bildirildiği ve bu eşyanın verilmiş olan özet beyanlardan biri ile ilişkili
olmadığının anlaşıldığı hallerde, söz konusu eşya için özet beyan vermekle yükümlü olan
kişinin tespit edilmesi halinde bu kişi, tespit edilememesi halinde ise eşyayı Türkiye Gümrük
Bölgesine getiren kişi tarafından, eşyanın yanlışlıkla mahrecinden fazla olarak yüklenmiş
olduğu gümrük idaresince belirlenecek süre içinde kanıtlanamadığı takdirde, söz konusu eşyaya
el konularak mülkiyetinin kamuya geçirilmesine karar verileceği; bunun yanında Kanunun 177
ila 180 inci madde hükümlerine göre tasfiyeye tabi tutulacağı, ayrıca eşyanın CIF kıymeti kadar
para cezası verileceği hükümlerine uyulup uyulmadığı (G.K. Md.237/6); (Kanun maddesinin
mülga halinde CIF kıymeti kadar para cezası hükmü ile tasfiye hükümlerine ve mülkiyetin
kamuya geçirilmesi hükümlerine yer verilmediği, para cezalarının kimlerden tahsil edileceği
hükmüne yer verildiği unutulmamalıdır).
- Kanunda sayılanların yanında, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanununun 928’inci maddesi uyarınca
taşıyıcı sayılan taşıma işleri komisyoncularının da, özet beyana ilişkin eksiklik veya
fazlalıklardan sorumlu olacağı hükmüne uyulup uyulmadığı (G.Y. Md.583/6);
10. Özet beyan eksiklik veya fazlalığına ilişkin takibat sonuçlanmadan beyan sahibi tarafından
bu eşya hakkında bir gümrük beyanında bulunulmak istenilmesi halinde;
-187-
TEFTİŞ REHBERİ
- Takibatın eksiklikle ilgili olması halinde fiilen bulunan miktar üzerinden işlem yapılacağı;
takibatın fazlalıkla ilgili olması halinde fazla bulunan miktarın verilmeyeceği, ancak, eşyanın
saklanmasının masraflı ve külfetli olması halinde bu eşyanın sahibine yed-i emin olarak teslim
edilebileceği hükmüne uyulup uyulmadığı (G.Y. Md.583/3);
- Yapılan özet beyan fazlalığı takibatı sonucunda, eşyanın mahrecinden yanlışlıkla yüklendiğinin
ispat edilmesi ve takibatın kaldırılması üzerine eşyanın bir gümrük rejimine tabi tutulmak
istenilmesi halinde, bu eşya için Gümrük Kanununun 63’üncü maddesi saklı kalmak kaydıyla,
yeni bir beyanname tescil edileceği,
- Tescil edilen beyanname konusu eşya için mülkiyet hakkı ile ilgili bir sorunun kalmaması
bakımından taşıma belgesinde (konşimento, yük senedi, CMR vb.) gerekli düzeltmenin
yapılacağı; fazla çıkan eşya bedelinin mükellefince İthalat Rejim Kararının 6’ncı maddesi
uyarınca göndericiye ödendiğine dair belgelerin gümrük idaresine ibraz edileceği,
- Özet beyan fazlalığının, eşyanın mahrecinden yanlışlıkla yüklenmesinden kaynaklandığının
gümrük rejimi beyanından önce kanıtlanması durumunda, düzeltilen taşıma belgesindeki
bilgilerle uyumlu bir faturanın ibrazının isteneceği, beyandan sonra kanıtlanması durumunda ise
fazla çıkan eşyaya ilişkin yeni bir fatura aranacağı,
- Özet beyan fazlası olmakla birlikte, Gümrük Kanununun 237’nci maddesinin dördüncü fıkrası
uyarınca takibata konu olmayan eşyanın, beyan sahibi tarafından bir gümrük rejimine tabi
tutulmak istenilmesi halinde, herhangi bir ceza tatbik edilmeksizin ilgili gümrük rejimi
hükümleri çerçevesinde işlem yapılacağı; (Örneğin: Dökme gelen eşyada özet beyan takibatı
gerektirmeyen fazlalık tespiti durumunda, ilgili beyanname için gümrük idaresine sunulan menşe
ispat belgeleri veya A.TR Dolaşım Belgesinin kapsamadığı fazlalık bölüm için gümrük
vergisinin tahsil edilmesi ve cezasi işlem tatbik edilmeksizin eşyanın ithalatına izin verilmesi
gerekmektedir).
- Özet beyan takibatı sonuçlanmadan özet beyan fazlası eşya hakkında bir gümrük beyanında
bulunulmak istenilmesi durumunda eşya teslim edilmeyeceği; ancak, eşyanın saklanmasının
masraflı ve külfetli olması halinde, aynen korunması koşuluyla ve eşyanın gümrüklenmiş değeri
tutarında teminat alınarak eşyanın sahibine yed-i emin olarak teslim edilebileceği,
- Takibat sonucunda özet beyan fazlası eşyanın yanlışlıkla mahrecinden fazla olarak yüklenmiş
olduğunun ispat edilememesi halinde, yed-i eminde bulunan eşyanın gümrük idaresince teslim
alınarak Gümrük Kanununun 237’nci maddesinin üçüncü ve beşinci fıkraları uyarınca işlem
yapılacağı ve alınan teminatın iade edileceği,
- Yed-i eminde bulunan eşyanın, takibat süresi içerisinde tüketilmiş olması ve yapılan takibat
sonucunda özet beyan fazlası eşyanın yanlışlıkla mahrecinden fazla olarak yüklenmiş olduğunun
ispat edilememesi halinde, Gümrük Kanununun 237’nci maddesinin üçüncü fıkrası uyarınca CIF
kıymeti kadar para cezası alınacağı ve 207’nci maddesi uyarınca teminatın nakde çevrileceği,
- Özet beyanda eşyanın cinsinin yanlış beyan edildiğinin tespiti durumunda uygulanacak cezayı
düzenleyen 4458 sayılı Gümrük Kanununun 241 inci maddesinin 4 üncü fıkrasının (c) bendinin,
özet beyan aşamasında yapılan kontrol/muayene sonucundaki tespitler ile sınırlı olacak şekilde
-188-
TEFTİŞ REHBERİ
uygulanacağı; rejim beyanı yapıldığında özet beyana ilişkin işlemler tamamlandığından ve ilgili
rejim hükümlerine göre işlem gerçekleştirildiğinden, beyanname aşamasında, beyanname ile
özet beyanın karşılaştırılması sonucunda tespit edilen söz konusu usulsüzlük için bu madde
hükmü uygulanmayacağı;
Şu halde teftiş esnasında henüz Özet Beyan aşamasında bulunan bir eşyanın sondaj usulü ile
tespiti esnasında, eşyanın özet beyanda görünenden başka bir cinste eşya olması halinde, 5607
Sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu hükümleri saklı kalmak kaydıyla, rejim beyanının
verilmesinin beklenmesi halinin uygun olacağı, rejim beyanından itibaren bu beyana göre işlem
tesis edilmesi gerekliliği, aksi halde sadece özet beyanda beyan edilen farklı cins eşyaya ve
işleme, Kanunun 241/4’ncü maddesinin uygulanmasının uygun olacağı düşünülmelidir.
Hususlarına uyulup uyulmadığı (2012/2 sayılı Genelge ile 2015/9 Sayılı Genelge);
11. Özet beyan eksiklik veya fazlalığına ilişkin dosyalama işlemleri ile ilgili olarak;
Özet beyan fazlalığı takibatlarında özet beyan itibarıyla, özet beyan eksikliği takibatlarında ise
konşimento itibarıyla ayrı ayrı dosya açılacağı ve söz konusu dosyalarda aşağıdaki belgelerin
bulunması gerektiği hususuna uyulup uyulmadığı (2012/2 sayılı Genelge);
a) Eksiklik veya fazlalığa konu eşyanın taşıma belgeleri ile varsa beyanname örnekleri,
b) Eksiklik veya fazlalığa ilişkin tutanak,
c) Takibata geçildiğine dair gümrük idaresinin yükümlüye muhatap yazısı ve tebliğ zarfı (yazının
elden teslim edilmesi durumunda; tebellüğ edenin adı, unvanı, imzası ve tebliğ tarihi),
ç) Yükümlü tarafından ek süre istenilmesi veya takibatın kaldırılmasının talep edilmesi
durumunda; bu taleplere ilişkin dilekçeler (posta kanalıyla müracaat edilmesi halinde,
dilekçelerin içinde bulunduğu zarflar) ve ilgili gümrük idaresinin takibatın devam ettiğini veya
ek süre verildiğini bildirir yazısı ve tebliğ zarfı,
d) Ceza miktarını belirleyen yazı ve ceza tahakkukunun yapılması sırasında hesaplamaya
yardımcı bilgi ve belgeler (eşyanın faturası, eksik-fazlalık kısmının fatura değeri, günlük kur,
eşyanın gümrük giriş tarife istatistik pozisyonu ve vergi oranı) ile tahakkukun nasıl yapıldığını
gösterir ayrıntılı liste,
e) Ceza kararı,
f) Ceza kararının mükellefine gönderilme yazısı ile tebliğ zarfı,
g) İtiraz dilekçesi ve buna ilişkin belgeler.
12. Transit beyannamesi kapsamındaki eşyada tespit edilecek farklılıklarla ilgili olarak;
- Transit rejimi kapsamında transit beyannamesi ile giriş gümrük idaresinden varış (iç ya da sınır)
gümrük idaresine sevk edilen eşyada varış gümrük idaresince farklılık tespit edilmesi
durumunda, varış gümrük idaresinde özet beyan eksiklik/fazlalık takibatı yapılması söz konusu
-189-
TEFTİŞ REHBERİ
olmayıp, Gümrük Yönetmeliğinin 249’ncu maddesi uyarınca işlem yapılacağı,
- Türkiye Gümrük Bölgesine getirilen eşyanın bulunduğu taşıtın mührünün sağlam olması ve
herhangi bir şüphe halinin bulunmaması nedeniyle taşıtın tartılmadan transit beyannamesi ile
varış gümrük idaresine sevk edildiği durumda, varış gümrük idaresince yapılacak kontrolde
taşıma belgelerinde kayıtlı miktar esas alınacak olup, taşıma belgelerine göre farklılık tespit
edilmesi durumunda Gümrük Yönetmeliğinin 249’ncu maddesi uyarınca işlem yapılacağı,
- Ancak, yükümlünün giriş gümrük idaresinde taşıtın tartılmasını talep etme ve Gümrük
Kanununun 41’inci maddesinde belirtilen hakkı saklı olup, taşıtın giriş gümrük idaresinde
tartılması durumunda, tartım sonucu tespit edilen miktarın taşıma belgelerinde ve varsa özet
beyanda belirtilen miktardan farklı olması halinde, eşyanın niteliği itibariyle yapılacak tartım
veya sayım sonucuna göre giriş gümrük idaresince özet beyan eksiklik/fazlalık takibatına
geçilmesi gerektiği,
Hususlarına uyulup uyulmadığı (2012/2 sayılı Genelge);
13. TIR karnesi kapsamındaki eşyada tespit edilecek farklılıklarla ilgili olarak;
- TIR karnesindeki miktara göre eksik veya fazla çıkan kaplar ile dökme eşyada 2009/15481
sayılı Gümrük Kanununun Bazı Maddelerinin Uygulanması Hakkında Kararın 131’inci
maddesinde belirtilen oranları aşan eksiklik veya fazlalık için takibat yapılacağı, TIR karnesinin
Volet-2 yaprağı ve dipkoçanının ilgili bölümlerine eksik veya fazla çıkan eşya miktarının
yazılacağı ve “şartlı ibra edilmiştir” şerhinin düşüleceği, Ayrıca TIR/Transit Takip Programının
Volet-2 ekranına “şartlı ibra edildi” kaydının girileceği;
- Eksiklik veya fazlalığa ilişkin tutanağın imzalandığı tarihte TIR karnesi hamiline yapılan
bildirim ile eksiklik veya fazlalığın nedeninin üç ay içinde belgelendirilmesinin istenileceği;
Eşyanın mahrecinden yüklenmediği, yanlışlıkla başka bir yere boşaltıldığı ya da kaza veya
avarya sonucu kaybolduğu veya çalındığına ilişkin belgenin, eşyanın yüklendiği liman idaresi,
çıkış acentesi, taşıyıcının bir kamu kuruluşu olması halinde bu kuruluş veya yükleme esnasında
bu kurum ve kuruluşların bulunmaması halinde ihracatçı veya yüklemeyi yapan kuruluştan
alınarak eşyanın yüklendiği limandaki en büyük mülki idare amiri, gümrük idaresi, ticaret ve
sanayi odaları, liman başkanlığı, konsolosluk veya büyükelçiliklerden herhangi birisine tasdik
ettirilerek TIR karnesi hamili tarafından ibrazı halinde, eksiklik veya fazlalık takibatının
sonlandırılacağı; bu fıkra hükmünün uygulanmasında Avrupa Birliğinin tek bir gümrük
bölgesinden oluştuğunun göz önünde bulundurulacağı; Üç aylık takibat süresinin talep halinde
ilgili gümrük idaresi tarafından üç ay uzatılacağı, haklı sebebin varlığı halinde, bu sürenin
gümrük idaresi tarafından bir ay daha uzatılabileceği;
- Eksiklik veya fazlalığa ilişkin olarak, süresi içerisinde geçerli bir belge ibraz edilmesi halinde,
TIR karnesinin Volet-2 yaprağına “şartlı ibra kaldırılmıştır” şerhinin düşüleceği; Ayrıca
TIR/Transit Takip Programının Volet-2 ekranındaki “şartlı ibra edildi” kaydının kaldırılarak
“ibra edildi” kaydının girileceği;
- Eksikliğe ilişkin olarak, verilen süre içerisinde herhangi bir belge ibraz edilmemesi veya ibraz
edilen belgelerin geçerli sayılmaması halinde, gümrük idaresi tarafından eksik çıkan eşyaya
isabet eden gümrük vergilerinin tahakkuk ettirilerek TIR karnesi hamilinden tahsili yoluna
-190-
TEFTİŞ REHBERİ
gidileceği; Gümrük vergilerinin TIR karnesi hamilinden tahsil edilememesi halinde, TIR
Sözleşmesinin 11’inci maddesinin birinci fıkrasındaki süre dikkate alınarak kefil kuruluş
nezdinde gerekli takibatın yapılacağı;
- Fazlalığa ilişkin olarak, verilen süre içerisinde herhangi bir belge ibraz edilmemesi veya ibraz
edilen belgelerin geçerli sayılmaması halinde fazla çıkan eşyanın, el konularak müsadere
edileceği ve eşyanın CIF kıymeti kadar para cezasının alınacağı; Beyan fazlası eşya için
müsadere kararının, gümrük idare amiri başkanlığında, varsa bir müdür yardımcısı, bir muayene
memuru ve bir gümrük memurundan oluşan heyet marifetiyle alınacağı, müsadere kararı alınan
eşya hakkında ise tasfiye hükümlerinin uygulanacağı;
- TIR karnesinde yer alan dökme eşyaya ilişkin, 2009/15481 sayılı Kararın 131 inci maddesinde
belirtilen oranları aşmayan eksiklik veya fazlalıklar için takibat yapılmayacağı;
- Kap adedi olarak beyana uygun, ancak sayı, baş, ağırlık gibi ölçülerinde beyana göre eksiklik
veya fazlalık olan eşya için takibat yapılmayacağı (Gümrük Genel Tebliği (Tır İşlemleri Seri
No:1 md. 34);
Hususları kontrol edilir.
6.2.
6.2.1.
Antrepo ve Serbest Bölgeler Servisi
Antrepo İşlemlerinin Teftişi
Antrepolar, gümrük gözetimi altında bulunan eşyanın veya izin verildiği durumlarda ihraç
eşyasının konulduğu yerlerdir. Antrepolar genel ve özel antrepo olmak üzere ikiye ayrılır.
Genel antrepolar, herkesin eşyasının konulabildiği; özel antrepolar ise, sadece antrepo
işleticisine ait eşyanın konulabildiği yerlerdir. Antrepolar uygulamadaki özellikleri nedeniyle 6
tipe ayrılmıştır. (A), (B) ve (F) tipi antrepolar genel antrepo, (C), (D) ve (E) tipi antrepolar ise
özel antrepodur. Bu antrepo tiplerinin özellikleri kısaca şöyledir:
1) A Tipi Antrepo; işleticisinin, stok kayıtlarını tuttuğu ve antrepoya konulan eşyada her hangi
bir noksanlık olması halinde gümrük vergilerini ödemekten sorumlu olduğu genel antrepo tipidir.
2) B Tipi Antrepo; antrepoya konulan eşyadan kullanıcının sorumlu olduğu, antrepo
beyannamesini kullanıcının verdiği genel antrepo tipidir. Bu tip antrepoda işleticisinin
sorumluluğu sınırlıdır. Antrepo işleticisi sadece antreponun bir bölümünü ya da tamamını
kiralar. Antrepo stok kayıtları tutulmadığından, beyanname ve belgeler gümrük kontrolüne esas
teşkil eder.
3) F Tipi Antrepo; gümrük idarelerince işletilen ve daha ziyade zapt olunan kaçak eşyaların
konulduğu genel antrepo tipidir.
4) C Tipi Antrepo; işleticisi ve kullanıcısı aynı kişi olan ve antrepoya alınan eşyadan bu kişinin
sorumlu olduğu özel antrepo tipidir.
-191-
TEFTİŞ REHBERİ
5) D Tipi Antrepo; işleticisi ve kullanıcının aynı kişi olduğu, basitleştirilmiş usulün uygulandığı
özel antrepo tipidir. Eşyanın antrepoya alındığı tarihteki kıymet ve miktarı dikkate alınarak
vergiler hesaplandığından, buralara konulan eşya, basitleştirilmiş usul ile serbest dolaşıma
sokulabilir.
6) E Tipi Antrepo; işleticisi ve kullanıcısının aynı kişi olduğu, izin hak sahibinin depolama
yerinin antrepo addedildiği veya depolama yeri olmasa dahi eşyaya antrepo rejimi hükümlerinin
uygulandığı özel antrepo tipidir.
Serbest dolaşımda olmayan eşyanın sergilendiği fuar ve sergiler özel antrepo; posta idaresinin
sorumluluğu ve gümrüğün denetlemesi altında yabancı menşeli kolilerin konulması için ayrılmış
kapalı yerler genel antrepo sayılır. Ayrıca, geçici depolama yerleri, A, B, C ve D tipi antrepo
olarak Bakanlıkça onaylanabilir veya buralar F tipi antrepo olarak gümrük idaresince işletilebilir.
Kullanılan Defter Ve Belgeler
1-
Antrepo Beyannamesi :
Antrepo beyannamesi, tek tip gümrük beyannamesi ile Tek Tip Gümrük Beyannamesi Kullanma
Talimatında belirtilen gerekli bütün bilgileri içeren ve beyan sahibi tarafından imzalanan gümrük
antrepo rejimine tabi tutulacak olan eşyanın gümrüğe beyan edilmesi amacıyla kullanılan bir
belgedir.
2-
INF 8 Formu :
Antrepoda elleçleme işlemine tabi tutulan eşyanın, antreponun bağlı olduğu gümrük idaresinden
başka bir gümrük idaresinde, gümrük yükümlülüğü doğuran gümrükçe onaylanmış bir işlem
veya kullanıma tabi tutulması ve beyan sahibinin gümrük vergilerinin, Gümrük Kanun’un
104’ncü maddesinin 2’nci fıkrası (elleçleme işlemine tabi tutulan eşyanın ithalat vergilerine esas
niteliği, gümrük kıymeti ve miktarının beyan sahibinin talebi üzerine eşya elleçleme işlemine
tabi tutulmamış gibi tespit edilmesi) hükümlerine göre hesaplanmasını talep etmesi halinde,
vergilerin hesabında yararlanılmak üzere “INF 8 Formu” kullanılır Bir asıl ve bir örnek olarak
düzenlenen formun antreponun bağlı olduğu gümrük idaresince 11, 12 ve 13 no.lu kutuları
doldurularak 15 no.lu kutusu mühürlenir ve beyan sahibine iade edilir. Beyan sahibi bu formu,
gümrük yükümlülüğü doğuran gümrükçe onaylanmış bir işlem veya kullanıma tabi tutulacağı
gümrük idaresine ibraz eder.
3- Antrepo Beyannamesi Tescil Defteri:
Gümrük antrepo rejimine tabi tutulmak istenen eşya ile ilgili olarak tescil edilen antrepo
beyannamelerinin kaydedildiği defterdir.
4- Antrepo Stok Defteri:
Antrepolardaki stok kayıtlarını göstermek üzere A, C, D, E ve F tipi antrepolarda bir “Antrepo
Stok Defteri” tutulur. Söz konusu defter elektronik ortamda da tutulabilir. Bu defterde; giriş sıra
numarası ve tarihi, eşya diğer bir antrepodan geliyorsa antrepoya ilk giriş tarihi, antrepo
beyannamesinin sayı ve tarihi, antrepo beyannamesinin 1, 31, 37 ve 38 numaralı kutularında yer
-192-
TEFTİŞ REHBERİ
alan bilgiler, konşimento ve özet beyan gibi diğer gümrük belgelerinin sayı ve tarihi, eşyayı
getiren taşıt aracının adı, cinsi, seferi, kumpanyası, antrepodan çıkış tarihi, çıkan kaplar ve
eşyanın cinsi, eşyanın çıkışında düzenlenen beyanname veya sair gümrük belgelerinin sayı ve
tarihi, teminat tutarı, antrepolar arası nakilde eşyanın izlenmesine yarayan (transit beyannamesi
v.b.) belgelerin sayı ve tarihi, eşdeğer eşyanın depolanması halinde bu eşyaya ilişkin bilgiler,
eşyanın tabi tutulduğu elleçleme faaliyetlerine ilişkin bilgiler, eşyanın gümrük antrepolarından
geçici çıkarılması halinde buna ilişkin bilgiler yer alır.
D tipi antrepoya ilişkin stok kayıtlarında bu bilgilere ilave olarak eşyanın, antrepo
beyannamesindeki kıymeti, miktarı ve ayrıntılı tanımı ile ihtiyaç duyulacak bilgilerin
gösterilmesi gerekir. Stok kayıtlarının her zaman antrepoda bulunan eşya stok miktarını
gösterecek şekilde tutulması gerekir.
A, C, D ve E tipi antrepolarda stok kayıtlarını antrepo işleticileri tutar. B tipi antrepo antrepolarda
stok kayıtları tutulmayabilir. Ancak, antrepoya alınan ve antrepodan çıkarılan eşya ile ilgili
beyannamelerin kaydının gümrük idaresince tutulması ve belgelerin de gümrük idaresi ve
antrepo işleticisi ve/veya kullanıcısı tarafından muhafaza edilmesi gerekir. Gümrük idarelerince
işletilen F tipi antrepolarda ise gümrük kayıtları stok kayıtları yerini alır.
5-
Mamul Defteri:
Ham petrol, ham petrolün işlendiği ve elde edilen ürünlerin depolandığı rafineri ve kimya
tesislerinde antrepo stok kayıtlarına yardımcı olmak amacıyla “Mamül Defteri” tutulabilir. Bu
defterin bütün mamul çıkış miktarları yazıldıktan sonra toplamı alınır. Elde edilecek sonucun
stok defterinin çıkış miktarıyla aynı olması gerekir.
İşlemlerin Teftişi (G.K. Md.93-107, G.Y. Md.328-348, 518-552)
Antrepo işlemlerinin teftişinde; öncelikle servis bünyesinde tutulan antrepo dosyaları istenerek
Müdürlük denetimindeki antrepolar hakkında genel bilgi edinilmeli, akabinde sayımlara
geçilmelidir. Teftişi yapılan idarenin denetimindeki genel ve özel antrepoların sayısı birden fazla
olduğu takdirde makul bir oranda seçim yapılarak sayımlara başlanır. Sayımlarda
yetkilendirilmiş gümrük müşavirinin, olmaması durumunda idare tarafından antrepoda
görevlendirilen memurun ve antrepo işleticisi ve/veya kullanıcısının ya da temsilcilerinin
bulunması gerekir. Sayımlara başlamadan önce antrepo kapısındaki kilitlerin takılı olup
olmadığı, kurşun mühürlerin sağlam olup olmadığı kontrol edilir.
Sayımlar prensip olarak “Antrepo Stok Defteri” ve BİLGE sistemi Antrepo İçeriği Takip Defteri
kayıtları esas alınarak YOKLAMA olarak yapılır. Ancak, gerek görülürse ya da antreponun
işlemleri az ise TARAMA olarak da sayım yapılabilir. Yapılan sayım sonucunda her antrepo
için ayrı olarak düzenlenen ve sayım sonuçlarını gösteren “Antrepo Sayım (Genel veya Özel)
Tutanağı” tanzim edilir. Düzenlenen tutanağın yeterli sayıda olması gerekir. Tutanağa defter
kayıtlarına göre bulunması gereken eşya ile sayım neticesinde bulunan eşya, varsa eksik ve/veya
fazlalıklar kaydedilir ve yeteri kadar sayıda düzenlenen tutanak sayımda hazır bulunanlarla
birlikte imzalanır. Sayım sonucunda defter kayıtlarına göre aykırılık tespit edilirse kayda esas
belgelere inilerek antrepodaki eşyanın tam tesbiti yoluna gidilebilir ve duruma göre antrepoda
görevli memurlar ve/veya işletici ve/veya kullanıcılar hakkında soruşturma açılabilir. Sayım
sonuçları bu servisle ilgili olarak düzenlenen Cevaplı Raporda belirtilir ve tutanakların asıl
-193-
TEFTİŞ REHBERİ
nüshaları rapora eklenir.
Antrepo sayım tutanakları örnekleri Ek: 9-17’de yer almaktadır. Ayrıca teftişte incelenen
belgelerin listesi de hazırlanır. Bu liste ve tutanaklar cevaplı rapora, bu rapor düzenlenmemişse
doğrudan teftiş raporuna eklenir.
Antrepo işlemlerinin teftişinde ise;
1. Antrepolarla ilgili olarak tutulan defterlerin devir işlemlerinin doğru olarak yapılıp
yapılmadığı;
2. Antrepo Beyannamesi kayıtları ile Antrepo Stok Defteri ve BİLGE Sistemi Antrepo İçeriği
Takip Defteri kayıtlarının eşya cinsi, miktarı ve ağırlığı yönünden uygun olup olmadığı; uygun
olmaması halinde düzenlenecek Cevaplı Raporda sebebinin izahının istenmesi,
3. Antrepodan çıkarılan eşyaya ilişkin belgelerle Antrepo Stok Defteri kayıtlarının eşya cinsi,
miktarı ve ağırlığı yönünden uygun olup olmadığı;
4. Antrepo açma ve işletme izni alınması ve antrepo açma izni almak için başvuran kişilerle
ilgili olarak Gümrük Kanunu ve Yönetmeliğinde belirtilen usul ve esaslara göre işlem tesis edilip
edilmediği; antrepo açma ve işletme izni almak için gerekli olan belgelerin tam ve doğru olup
olmadığı; antrepo açmak isteyen gerçek ve tüzel kişilerin gerekli şart ve nitelikleri taşıyıp
taşımadıkları; Gümrük Kanunu ve Yönetmeliğinde belirtilen yükümlülüklerini yerine
getirmeyen ya da şart ve niteliklerini kaybeden antrepolar ve/veya antrepo işleticileri hakkında
gereğinin yapılıp yapılmadığı (G.K. Md.95-97, G.Y. Md.518-521);
5. Antrepo işleticileri ve kullanıcıları G.Y. Md.522 maddesinde belirtilen sorumluluklarını
yerine getirip getirmediği (G.Y. Md.522);
6. Antrepo işleticisinin hak ve yükümlülüklerinin başka bir kişiye devredilmiş olması halinde
akaryakıt antrepoları haricindeki antrepoların devir talepleri bölge müdürlüklerince
sonuçlandırılıp sonuçlandırılmadığı, akaryakıt antreposu devir talepleri görüş belirtilmek
suretiyle Bakanlığa aktarılıp aktarılmadığı, devredenin taahhütlerini tamamen yerine getirip
getirmediği ile devralanın antrepoda bulunan ve sonradan konulacak eşya için sorumluluk ve
taahhütleri yüklenip yüklenmediği (G.Y. Md.523);
7. Antrepolarda yapılmak istenilen ve antrepo planında değişiklik yapılmasını gerektiren
genişletme, daraltma, tadilat gibi 533 üncü madde kapsamı talepler ile antreponun aynı gümrük
idaresi denetiminde bulunan başka bir adrese taşınmasına ilişkin talepler, antreponun mevcut
işletmecisinin taahhütlerini tamamen yerine getirip getirmediğinin incelenmesi neticesine göre
gümrük müdürlüğünce karşılanıp karşılanmadığı, Genel ve özel ayırımı yapılmaksızın akaryakıt
antrepolarında yapılacak tank ilavesi ve akaryakıt antrepolarının başka bir adrese taşınması
talepleri incelenerek, görüş de belirtilmek suretiyle Bakanlığa aktarılıp aktarılmadığı, ayrıca
YGM tarafından “tespit raporu” tanzim edilip edilmediği (G.Y. Md.524);
8. Antrepo işleticilerinin G.Y’nin 519 uncu maddesinde aranan şartları taşıyıp taşımadıkları
her yıl Ocak ayı itibarıyla kontrol edilip edilmediği, Antrepoya eşya girişinin durdurulması ve
iznin geri alınmasını gerektirecek durumların tespiti durumunda G.Y. Md.‘nin 525 maddesi
-194-
TEFTİŞ REHBERİ
çerçevesinde işlem yapılıp yapılmadığı (G.Y. Md.525);
9. Gümrük idareleri, gümrük antreposu işleticileri ve kullanıcılarından Kanunun 96 ve 97 nci
maddelerinde belirtilen sorumlulukları çerçevesinde, tahakkuk edebilecek gümrük vergilerini
karşılayacak miktarda teminat alınıp alınmadığı, (G.Y. Md.526);
10. Gümrük antrepolarında tutulacak kayıtlar, buralarda görevli gümrük memurları ve diğer
hususlarla ilgili olarak Yönetmelikte belirtilen antrepo işleticileri tarafından uyulması zorunlu
hususlara antrepo işleticilerinin riayet edip etmedikleri (G.Y. Md.533);
11. Gümrük antrepolarının Yönetmelikte belirtilen şart ve nitelikleri taşıyıp taşımadığı;
buralarda izinsiz değişiklik yapılıp yapılmadığı; gerekli işletme izni verildikten sonra gümrük
antrepolarının teknik donanımlarında ortaya çıkan noksanlıklar için usulsüzlük cezası alınıp
alınmadığı (G.K. Md.241/3-f, G.Y. Md.534);
12. Antrepolardan 492 sayılı Harçlar Kanunu’na bağlı 8 sayılı tarifede belirtilen antrepo açma
harcı ile her yıl tahsil edilen işletme harcının tahsil edilip edilmediği (G.Y. Md.535)
13. Antrepolarda antrepoya giren ve çıkan eşyaya ilişkin stok kayıtlarının tutulup tutulmasında
Yönetmelikte belirtilen hükümlere uyulup uyulmadığı, antrepoya alınan eşyanın antrepolara
konuldukları tarihte işleticilerce kayıtlara geçirilmemesi halinde usulsüzlük cezası alınıp
alınmadığı (G.K. Md.99, 241/3-g, G.Y. Md.536, 537);
14. Antrepolarda yıllık sayımların yapılıp yapılmadığı; sayımlarda noksan çıkan eşya hakkında
eşyanın ithalat veya ihracat vergilerinin yanı sıra gümrüklenmiş değerinin iki katı para cezası,
fazla çıkan eşyanın tasfiyeye tabi tutularak fazla çıkan eşyanın ithalat ve ihracat vergilerinin
tutarı kadar para cezası alınıp alınmadığı ile duruma göre kaçakçılık hükümlerinin uygulanıp
uygulanmadığı; (G.K. Md.236, 177/1-g, G.Y. Md.538);
15. E tipi antrepolara alınabilecek eşya ve buralarda yapılacak işlemlerle ilgili olarak
Yönetmelikte belirtilen usul ve esaslara uyulup uyulmadığı (G.Y. Md.539)
16. Çabuk bozulma, akma veya sızma tehlikesine maruz veya saklanması külfetli, masraflı veya
tehlikeli olan eşyanın işleticiler tarafından görevli gümrük memurları önünde gereken koruyucu
tedbirler alınarak durumun birlikte bir tutanakla belgelendirilip eşyanın tayin edilecek en kısa
sürede çekilmesi için mal sahibi veya temsilcisine veya taşıyıcısına haber verilmesi hükmüne
uyulup uyulmadığı; çekilmeyen eşya hakkında tasfiye hükümlerinin tatbik edilip edilmediği
(G.Y. Md.540);
17. Antrepolara alınmış eşyanın antrepolara konulabilecek eşyalardan olup olmadığı; Gümrük
Yönetmeliği’nin 62 no.lu ekinde belirtilen eşyanın, niteliklerine ve yapılacak faaliyetin
özelliklerine uygun özel düzenek ve yapılara sahip genel veya özel konulup konulmadığı (G.K.
Md.94, G.Y. Md.330);
18. Antrepolarda bulunan ve izinle antrepolara konulabilecek olan Türkiye’ye girmesi veya
Türkiye’den transit geçirilmesi yasak olan yabancı memleket eşyası; gerek üzerlerinde, gerek iç
veya dış ambalajlarında üretildiği ülkeden başka bir ülke ürünü olduğu izlenimini veren isim ve
simgeler taşıyan eşya, yerli mamul ve mahsullerimizde kullanılmak üzere ve bunların yabancı
-195-
TEFTİŞ REHBERİ
menşeli olduğunu gösterecek veya izlenimini uyandıracak, üzerleri yabancı dille basılı veya
yazılı her türlü boş zarf, şerit, etiket, damga ve benzeri eşya (ihracatta kullanılacak olanlar hariç)
ile Türkiye’de düzenlenebilecek belgeleri yabancı ülkelerde düzenlenmiş gibi gösterebilecek
yabancı firmalara ait üzerleri imzalı veya imzasız olsun proforma faturalar hariç boş faturalar,
geçici depolama yerlerinde veya gümrükçe izin verilen yerlerde kanuni süresini doldurduğu için
tasfiyesi gereken veya sahipleri tarafından geçici depolama yerlerinde gümrüğe terk edilen veya
geçici depolama yerlerinde yapılan yoklamalar sonunda fazla çıkan eşyalar için Bölge
Müdürlüğünden izin alınıp alınmadığı (G.Y. Md.331);
19. Teminat alınmış olsa bile, gümrük işlemlerine başlanmadan veya bu işlemler bitirilip
gümrük idaresinin izni alınmadan antrepolardan veya gümrük idaresince eşya konulmasına izin
verilen yerlerden kısmen veya tamamen eşya çıkarılması veya buralardaki eşyanın değiştirilmesi
ya da yapılan sayımlarda kayıtlara göre eşyanın bir kısmının noksan olduğunun anlaşılması
halinde, bu eşyanın gümrük vergilerinin yanı sıra gümrüklenmiş değerinin iki katı para cezası
alınıp alınmadığı, (G.K. Md.236);
20. Geçici depolama yerine konulmadan gümrük antrepo rejimine tabi tutulacak eşya antrepo
beyannamesinin tescilini müteakip antrepoya alınıp alınmadığı, antrepo beyannamesinin, taşıtın
antrepoya gelişini takip eden iki iş günü içerisinde tescil edilip edilmediği, gümrük idaresi,
sürenin bitiminden önce eşya sahibi ya da taşıyıcı tarafından yapılacak yazılı ve gerekçeli talebe
istinaden bu süreyi bir gün uzatıp uzatmadığı, süresi içerisinde antrepo beyannamesi verilmemesi
halinde, antrepoda görevli yetkilendirilmiş gümrük müşaviri tarafından gümrük idaresine bilgi
verilip verilmediği, bu durumdaki eşya, ilgili gümrük idaresinin denetimindeki en yakın geçici
depolama yerine veya geçici depolama yeri yoksa gümrük idaresince uygun görülen yere
gönderilip gönderilmediği; ancak, aynı sevkiyata konu olmakla birlikte antrepoya birden fazla
taşıtla peyderpey sevk edilen ve tamamı bir seferde antrepoya alınamayacak eşya için, eşya
sahibi veya temsilcisi ya da taşıyıcı tarafından ilgili gümrük idaresine yazılı talepte bulunulması
halinde, gümrük idaresince, ilk eşyanın antrepoya girişinden itibaren en geç beş iş günü içinde
antrepo beyannamesinin verilmesi koşuluyla eşyanın peyderpey antrepoya alınmasına izin
verilip verilmediği, ihtiyaç halinde bu sürenin gümrük idaresince bir defaya mahsus olmak üzere
beş iş gününe kadar uzatılabilme hükmüne riayet edilip edilmediği (G.Y. Md.332)
21. Gümrük antrepolarında depolanan solvent ve baz yağın satış suretiyle devrine, devralan
tarafından serbest dolaşıma sokulacak olması durumunda izin verilmeyeceği, eşyanın mülkiyeti
ile ilgili olarak devri önleyici haciz ya da ihtiyati tedbir kararı gibi hukuki bir engelin varlığı
halinde bu durum açıklığa kavuşturulmadan işlem yapılamayacağı hükümlerine uyulup
uyulmadığı, devir işlemine ilişkin belgelerin, eşyanın gümrükçe onaylanmış yeni bir işlem veya
kullanıma tabi tutulması ya da yeni antrepo beyannamesi verilmesi sırasında gümrük idaresine
ibraz edilip edilmediği, özel antrepoda bulunan eşyanın devrine ilişkin taleplerin, eşyanın devrini
müteakip beş iş günü içinde gümrükçe onaylanmış yeni bir işlem veya kullanıma tabi tutulmak
suretiyle antrepodan çıkarılması şartıyla kabul edilip edilmediği (G.Y. Md.333);
22. Antrepolarda bulunan eşyanın İdarenin izni olmaksızın elleçleme işlemine tabi tutulması
halinde usulsüzlük cezası alınıp alınmadığı (G.K. Md.102, 241/4-f);
23. İhraç olunmak üzere antrepoya alınan, birbirleriyle ya da serbest dolaşımda bulunan eşya ile
karıştırılmasına izin verilen transit eşyası ile ilgili olarak Yönetmelik hükümlerine göre işlem
yapılıp yapılmadığı (G.Y. Md.336);
-196-
TEFTİŞ REHBERİ
24. Serbest dolaşımda bulunan eşya ile serbest dolaşımda olmayan eşyanın bir arada bulunduğu
antrepolarda ortak depolama izninin alınıp alınmadığı; ihracata ilişkin önlemlerden
yararlanabilecek ihraç eşyasının ortak depolama hükümlerinden yararlanamayacağı hükmüne
riayet edilip edilmediği (G.Y. Md.337);
25. Eşyanın gümrük antreposundan geçici olarak çıkarılması halinde eşyanın geçici çıkışı için
İdareden izin alınıp alınmadığı; eşyanın antrepo dışında elleçlemeye tabi tutulması durumunda
Yönetmeliğin elleçlemeye ilişkin hükümlerine uygun işlem yapılıp yapılmadığı (G.K. Md.103/1,
G.Y. Md.338);
26. Normal usule ya da basitleştirilmiş usule göre bir antrepodan diğer bir antrepoya eşya
nakledilmesi durumunda Yönetmeliğin antrepolar arasında eşya nakline ilişkin hükümlerine
uygun işlem yapılıp yapılmadığı (G.K. Md.103/2, G.Y. Md.339);
27. Antrepolara konulması halinde ihracata ilişkin önlemlerden yararlanabilecek serbest
dolaşımda bulunan eşya ile ilgili olarak Yönetmelik hükümlerine göre işlem yapılıp yapılmadığı
(G.Y. Md.340);
28. Dahilde işleme veya gümrük kontrolü altında işleme rejimleri kapsamında antrepolarda
işleme faaliyetine tabi tutulan eşya ile ilgili olarak, ihracat ve serbest dolaşıma giriş rejimlerinde
basitleştirilmiş usul uygulanacak ise, dahilde işleme rejiminin şartlı muafiyet sistemi veya
gümrük kontrolü altında işleme rejimi altında işleme faaliyetleri, A, C ve D tipi antrepolarda;
basitleştirilmiş usul uygulanmıyor ise, dahilde işleme ve gümrük kontrolü altında işleme
faaliyetleri, tüm antrepo tiplerinde yapılabilir şeklindeki Yönetmelik hükmüne uyulup
uyulmadığı (G.Y. Md.341);
29. Antrepo rejimine tabi tutulmadan antrepolara konulan serbest dolaşımda bulunan eşya ile
dahilde işleme veya gümrük kontrolü altında işleme rejimine tabi serbest dolaşımda olmayan
eşyanın antrepolara konulabilmesi için gerekli olan ve Yönetmelikte belirtilen usul ve esaslara
uygun işlem yapılıp yapılmadığı (G.Y. Md.342, 343);
30. Antrepo rejimine tabi olan veya olmayan eşyanın dahilde işleme ya da gümrük kontrolü
altında işleme rejimine yahut bu rejimlerden antrepo rejimine veya dahilde işleme veya gümrük
kontrolü altında işleme rejimlerini sona erdiren yeni rejimlere geçişlerde Yönetmelik hükmüne
uyulup uyulmadığı (G.Y. Md.344);
31. Antrepo rejimine tabi ithal eşyası için bir gümrük yükümlülüğü doğduğunda eşyanın
gümrük kıymetinin belirlenmesinde Kanun ve Yönetmelikte belirtilen esaslara uyulup
uyulmadığı (G.K. Md.104, G.Y. Md.345);
32. Antrepoda bulunan eşyanın süresi içinde işlemlerinin bitirilip bitirilmediği; süresi içinde
işlemleri bitirilmeyen ya da bir süre tayin edilmiş ise bu süre içinde kaldırılmayan eşyanın tasfiye
edilip edilmediği (G.K. Md.101/1, 177/1-e-f, G.Y. Md.346, 2010/41 sy. genelge);
33. Kap içinde gelen sıvılar ile serbest dolaşımda olmayan kapların ve ambalaj maddelerinin,
serbest dolaşıma giriş rejimindeki esaslara göre muayene edilerek depolara konulup
konulmadığı; bu eşyanın depolarda istifinde Yönetmelik hükümlerine uyulup uyulmadığı (G.Y.
-197-
TEFTİŞ REHBERİ
Md.347);
34. Kap halinde olmayan ambalaj maddelerinin antrepoda imaline ve hazırlanmasına gümrük
idaresince izin verilebilmesi için yazılı başvurunun yapılıp yapılmadığı, antreponun buna
elverişli olup olmadığı (G.Y. Md.348),
35. Gümrük antrepolarında bulunan eşya için, gümrükçe onaylanmış bir işlem veya kullanım
tayin edilmesine ilişkin beyanname verilmesi halinde gümrük işlemlerinin beyanname tescil
tarihinden itibaren 30 gün içinde bitirilip bitirilmediği (G.K. Md.70/2);
36. İthalat vergilerine tabi eşyanın tabi tutulduğu gümrük antrepo rejiminin uygulanmasından
doğan yükümlülüklerden birinin yerine getirilmemesi nedeniyle bir gümrük yükümlülüğü
doğması halinde, gümrük yükümlülüğü bu tarihte başlayacağından eşyaya ilişkin vergi oranları
ve diğer vergilendirme unsurlarının uygulanması bakımından söz konusu tarihin dikkate alınıp
alınmadığı (G.K. Md.183, 184, 191);
37. Antrepo rejimi hükümlerine uyulmaması nedeniyle bir gümrük yükümlülüğü doğması
halinde nakdi teminat dışında kabul edilen teminatlarda teminatın kabulü tarihinden itibaren
6183 sayılı Kanun hükümlerine göre belirlenen gecikme zammı oranında faiz tahsil edilip
edilmediği (G.K. Md.207);
38. Antrepo rejimi kapsamında uygulanan ceza kararları takibatının 2 Seri Nolu Gümrük Genel
Tebliği ve Gümrükler Genel Müdürlüğünce çıkarılan 2013/38 sayılı Genelge hükümleri uyarınca
yapılıp yapılmadığı,
Hususlarına dikkat edilir.
6.2.2.
Geçici Depolama Yerleri ve Antrepoların Teftişinde Bakılacak Ortak Hususlar
1. İdarenin gözetim ve denetimi altında bulunan her antrepo ve geçici depolama yeri için
İdarede ayrı bir dosya açılarak dosyalara antrepo izinleri, bu konularda yapılan yazışmalar,
kapatılmaya ilişkin yazılar ve benzeri belgelerin konulup konulmadığı, bu belgelerin antrepo
kapatılsa dahi 5 yıl süre ile saklanması gerektiği hükmüne riayet edilip edilmediği (G.Y.
Md.553),
2. Gümrük memurlarının bulunması zorunlu olan antrepolarda işleticilerin kendi
memurlarından başka gümrük memurları bulundurulup bulundurulmadığı; gümrük personelinin
giriş, çıkış, elleçleme, teşhir, kayıt ve nakil işlerinde gerekli denetim ve gözetimi yapıp
yapmadığı; söz konusu memurların görevlerinin devamı süresinde buralarda bulunup
bulunmadığı (G.Y. Md.554);
3. Yapılan denetlemeler esnasında, çift kilit altında bulundurulması gereken (YGM
bulunmayan) geçici depolama yeri ve antrepoların çift kilit altında bulunup bulunmadığı (G.Y.
Md.555);
4. Çift kilit altında bulundurulan antrepoların kapalı bulunduğu zamanlarda yangın, sel gibi
tabii afetler veya diğer zorunlu bir sebepten dolayı anahtarların kullanılmasına gerek duyulması
-198-
TEFTİŞ REHBERİ
halinde durumun gümrük ve işletme memurlarınca ayrıntılı olarak düzenlenen bir tutanakla
tespit edilerek en kısa sürede gümrük idaresine bilgi verilip verilmediği (G.Y. Md.556);
5. Antrepolara giren kişilerin buralara girebilecek kişiler olup olmadığının kontrol edilip
edilmediği (G.Y. Md.557);
6. Antrepo sahip veya personelinin, denetleme yapanlara bu yerleri hemen açmak ve her türlü
kolaylığı göstermek, istenilen açıklamaları yapmak ve belgeleri vermek zorunda olduğu
hükmüne riayet edip etmediği (G.Y. Md.558);
6.2.3.
Akaryakıt Antrepolarının Teftişi:
Akaryakıt antrepoları, 17/6/2004 tarihli ve 25495 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Petrol
Piyasası Lisans Yönetmeliğinin 4 üncü maddesinde petrol ve akaryakıt olarak tanımlanan
eşyanın dökme veya kaplı olarak konulmasına özgü genel veya özel antrepolardır. Akaryakıt
konulan antrepoların mal tahmil ve tahliyesinde kullanılan boru hatları da antreponun
mütemmim cüzü sayılır. Antrepo izninde antrepo tipi de gösterilir. Ayrıca; ham petrol ile
yurtdışına transit edilecek eşya hariç olmak üzere, Petrol Piyasası Lisans Yönetmeliğinin 4 üncü
maddesinde petrol ve akaryakıt olarak tanımlanan ve dökme olarak gelen eşya (sıvılaştırılmış
petrol gazı dahil) akaryakıt antrepolarına konularak antrepo rejimine tabi tutulamaz ve doğrudan
eşyanın tabi tutulacağı gümrük rejimi hükümleri çerçevesinde işlem yapılır. Akaryakıt antreposu
tanklarına konulan yurtdışına transit edilecek eşyanın transit rejimi dışında bir gümrük rejimine
tabi tutulmasına ve transit rejimi dışında bir gümrük rejimine tabi tutulmak üzere başka akaryakıt
antreposu tanklarına aktarılmasına izin verilmez.
İşlemlerin Teftişi
Akaryakıt antrepolarının teftişine sayımlarla (ölçümlerle) başlanır. Teftişi yapılan idarenin
denetimindeki bu tür antrepoların sayısı birden fazla olduğu takdirde makul bir oranda seçim
yapılarak sayımlara başlanır. Sayımlarda idare tarafından antrepoda görevlendirilen memurun
ve antrepo işleticisi ve/veya kullanıcısının ya da temsilcilerinin bulunması gerekir. Yapılan
sayım sonucunda her antrepo için ayrı olarak düzenlenen ve sayım sonuçlarını gösteren
“Antrepo (genel veya özel) Sayım Tutanağı” tanzim edilir. Düzenlenen tutanağın yeterli
sayıda olması gerekir. Tutanağa kayıtlara göre bulunması gereken eşya ile sayım neticesinde
bulunan eşya, varsa eksik ve/veya fazlalıklar kaydedilir ve yeteri kadar sayıda düzenlenen
tutanak sayımda hazır bulunanlarla birlikte imzalanır. Sayım sonucunda kayıtlara göre aykırılık
tespit edilirse kayda esas belgelere inilerek eksiklik ve/veya fazlalığın sebebi araştırılır ve
sonucuna göre de gereği yapılır. Sayım sonuçları bu servisle ilgili olarak düzenlenen Cevaplı
Raporda belirtilir ve tutanakların asıl nüshaları rapora eklenir.
Akaryakıt Antreposu Ölçüm Tutanağı Ek: 12’de yer almaktadır.
Akaryakıt antrepolarının teftişi sırasında, antrepolarla ilgili genel hükümler yanında ayrıca;
Teftişte genel olarak;
1. Antrepolarda bulunması gereken özellikleri gösteren GY’nin 534’ncı maddesinin a-j
maddelerinde kayıtlı şartların dışında ayrıca antrepoların;
-199-
TEFTİŞ REHBERİ
k) Özellik arz eden eşyanın depolandığı antrepolarda yukarıda yazılı olanlardan başka;
1) Yanıcı, parlayıcı, patlayıcı ve bir arada bulunmaları tehlike arz eden eşyanın konulacağı
antrepoların ilgili oldukları fabrika sahası içinde veya meskun mahal dışında bulunması,
2) Tahsis edilecekleri eşya ve maddelerin özelliklerine göre iyi muhafazası ve tehlikelerinin
önlenmesi bakımından gerekli teknik tesisler ve araçlar bulunması,
3) Araçlardan tank ve depolara ve buralardan araçlara sıvıların kolaylıkla ve emniyetle
boşaltılmasına yarayan, gerekli teknik tesisatın oluşturulmuş olması,
4) Antrepodan dışarıya eşya çıkarılmasına imkan vermeyecek gerekli fiziki düzenlemelerin
yapılmış olması,
5) Tankların su boşaltmaya mahsus ve bir kişinin içine girip temizlik yapmasına uygun bir deliği
ile biri sıvının tanka girmesi, diğeri çıkması için iki ağzı ve tepelerinde üç ölçü deliği ve bu
deliklerin yanına gitmeye yarayacak yatık düz basamaklı ve iki tarafı korkuluklu veya
parmaklıklı bir merdiveni veya bir köprüsü bulunması, grup halindeki tankların üstlerinden
birbirlerine aynı şekildeki köprü ile bağlanması,
6) Sıvıların tanklara sevkini veya tanklardan çıkarılmasını sağlayan boruların mümkünse toprak
üstünde yahut üstü açık hendek içinde ve her tarafı kolaylıkla görülebilecek şekilde döşenmiş
olması, bu boruların antrepo içindeki yollardan geçirilmesinin zorunlu olduğu hallerde üzerlerine
konacak demir kapakları istenildiği zaman kolaylıkla açılıp, borular görülebilecek şekilde
yapılması veya boruların geçtiği mahal itibariyle bunun çevre, güvenlik gibi nedenlerle mümkün
bulunmaması halinde ise boruların detay krokisinin idareye verilmesi,
7) Boruların bir bakışta verici veya alıcı olduklarının anlaşılabilmesi için, ayrı ayrı renklere
boyanmış veya işaretlenmiş olması ve üzerindeki vana musluklarının mühürle mühürlenebilecek
şekilde yapılmış bulunması,
8) Tanklara alınan ve tanklardan çıkarılan ve içlerinde bulunan akaryakıtın miktarlarını daimi
surette gösteren, gümrük idaresince bilgisayar ortamında gerekli gözetim ve denetimin
yapılmasına elverişli elektronik ölçüm cihazları bulunması, ve bunların bilgisayar bağlantıları
oluşturularak elektronik ortamda ilgili gümrük müdürlükleri ve başmüdürlüklerden gözetim
yapılmasını ve antrepoda mevcut yakıt miktarının izlenmesini sağlayan bir sistemin kurulması,
9) Dökme olarak gelen kimyevi maddeler için serbest bölgeler veya gümrük idarelerine bağlı
özel antrepo şeklinde açılan tankların içindeki maddelerin miktarını ölçmeye yarayan teknik
kalibrasyon ölçüm imkanlarına sahip olması,
10) Gemilerden tanklara eşya alınmasında, farklı ürün tiplerinin ana giriş borusunda/borularında
karışmasına imkan vermeyecek gerekli düzenlemelerin yapılmış olması,
11) Peşpeşe mal basma sistemi uygulanan antrepolarda, ana giriş borusundan/borularından
tanklara eşyanın sevki için taşıtma merkezi (manifold) tesis edilmiş olması,
-200-
TEFTİŞ REHBERİ
12) Ana giriş borusunda eşyanın akışını ve rengini görebilmek için ana borunun/boruların
dağıtım merkezine yakın uygun bir yerinde cam gözetleyicisi (sight glass) bulunması,
13) Aynı borudaki eşyanın niteliğini tayin edebilmek için takriben yüz metre mesafede iki
yerinde numune alma yeri bulunması,
14) Ağır mazotun (heavy fuel oil) konulduğu tankların ve boru hatlarındaki eşyanın donmasını
önlemek ve sirkülasyonunu sağlamak amacıyla (serbantin) ısıtıcı bulunması,
15) Akaryakıt antrepo tanklarından gemilere, gemilerden de akaryakıt antrepo tanklarına
tahliyesi için iskele veya platforma bağlı boru hattının olması,
16) Boru hattıyla gelen akaryakıtın antrepo tanklarına alınması için doğrudan boru hattıyla
antreponun bağlantısının olması;
17) Petrol Piyasası Lisans Yönetmeliğinin 4 üncü maddesinde petrol ve akaryakıt olarak
tanımlanan dökme eşyanın (sıvılaştırılmış petrol gazı dahil) akaryakıt antreposu veya tanklara
alınması ile buralardan çıkışında kullanılan ana giriş ve çıkış boru hatlarına yönetmelik ek81/A’da sayılan özelliklere sahip sayaç sisteminin kurulması,
Gerektiği şartlarına haiz olup olmadığı (G.Y. Md.534/k);
2. Gerekli işletme izni verildikten sonra gümrük antrepolarının teknik donanımlarında ortaya
çıkan noksanlıklar için, GKnun 241 inci maddesinin 3 üncü fıkrasının (f) bendi uyarınca para
cezası uygulanıp uygulanmadığı (G.K. Md.241/3-f);
3. Akaryakıt antrepolarına konulan eşyanın, GY’nin 541’inci maddesinde belirtilen eşyalardan
olup olmadığı (G.Y. Md.541);
4. Dökme gelen eşyanın kaplanması ve kap içinde gelmiş olanların kaplarının değiştirilmesi için
gerekli her türlü kaplar ve ambalaj maddeleri; antrepo tesislerinin inşa ve tamiri için gerekli
malzeme; akaryakıt maddelerinin nakil ve dağıtılması amacıyla ve yalnız bu işe özgü olarak
getirilmiş nakil araçları ve yedek parçalarının bu antrepolara gümrüğün izniyle konulabileceği
hükmüne uyulup uyulmadığı (G.Y. Md.541);
5. Dökme gelen sıvıların tanklara alınması, birbirleriyle karıştırılması ve ölçümünde Yönetmelik
hükümlerine uygun işlem yapılıp yapılmadığı; tankların ölçümünde uygun cihaz kullanılıp
kullanılmadığı (G.Y. Md.542);
6. Serbest dolaşımda bulunan ve serbest dolaşımda bulunmayan dökme eşyanın zorunluluk
halinde aynı tanka alınmasına izin verilmesi için, Yönetmelikte belirtilen şartların yerine
getirilmiş olup olmadığı (G.Y. Md.542);
7. Aynı cins ve nev’iden ve aynı vergi oranına tabi olan serbest dolaşımda bulunan ve
bulunmayan dökme ürünün aynı boru hattı kullanılarak tahliyesine ve taşınmasına gümrük
idaresinin izniyle ve gerekli tedbirler alınmak suretiyle müsaade edilebileceği hükmüne uyulup
uyulmadığı (G.Y. Md.542);
-201-
TEFTİŞ REHBERİ
8. Antrepo işleticisince, tankların ölçümünde kullanılan cihaz ve bilgisayarların nitelik ve
sıhhatlerinin kontrol ettirilip ettirilmediği (G.Y. Md.543);
9. İlgili kurumca kontrol edilmiş ölçüm cihazlarının faaliyete geçmeden önce tanklara konulup
konulmadığı (G.Y. Md.543);
10. Tanklardan alınacak sıvının miktarının G. Y. 543’üncü maddede belirtilen cihazlarla tespit
edilip edilmediği (G.Y. Md.544);
11. Transit suretiyle çıkış hariç bir tanka konulmuş sıvıların tahlil sonucu belli olmadıkça tanktan
ürün çıkarılamayacağı hükmüne uyulup uyulmadığı G.Y. Md.545);
12. Acele hallerde tahlil sonucu belli olmadan da tanktan eşya çekilebilmesi için, eşya
çekilmeden evvel örnek alınıp tahlile gönderilmiş olup olmadığı, gümrük işlemlerine ve diğer
kurumlarca yapılacak kontrollere esas numunelerin eşyanın tanka konulduktan sonra alınacağı
hükmüne uyulup uyulmadığı (G.Y. Md.545);
13. Tanktan tanka ürün nakledilirken gümrük idaresine yazı ile bilgi verilip verilmediği; nakil
sırasında ürünlerin karıştırılıp karıştırılmadığı (G.Y. Md.546);
14. Dökme halinde getirilen eşyanın serbest dolaşımda olmayan kaplara konularak ithal
edilemeyeceği hükmüne uyulup uyulmadığı (G.Y. Md.547);
Hususları kontrol edilir.
6.2.4.
Rafineri Tesislerinin Teftişi:
Ham petrol, ham petrolün işlendiği ve elde edilen ürünlerin depolandığı tesisler, duruma göre
genel veya özel antrepo addedilir. Rafineri ve kimya tesislerine antrepo rejimi hükümlerinin
uygulanabilmesi için ithal suretiyle satışa arz edilen mamullerin mutlaka bir bitim ameliyesine
tabi tutulmuş olmaları gereklidir.
Ham petrol ve ham petrolün arıtılmasından elde edilen ürünlerden çeşitli maddeler istihsal ve
imal eden tesislerde Gümrük Yönetmeliği’nin antrepo rejimi hükümlerine göre işlem yapılmakta
olduğundan, bu alanlarda yapılacak teftişte antrepo rejimine ilişkin kanun ve yönetmelik
maddelerine uygun olarak teftiş yapılır.
Bu tesislere ilişkin hükümler, Gümrük Kanununun 93-107 nci maddeleri ile Gümrük
Yönetmeliğinin 548-550 inci maddeleri arasında düzenlenen Gümrük Antrepo Rejimi
bölümünün aşağıda belirtilen ilgili maddelerinde yer almaktadır.
Antrepo Rejimine ilişkin olarak; Antrepo Rejimi Gümrük Genel Tebliğlerinin ilgili hükümleri
de gözönüne alınmalıdır.
Kullanılan Defter Ve Belgeler
Ham petrol, ham petrolün işlendiği ve elde edilen ürünlerin depolandığı tesisler, duruma göre
genel veya özel antrepo sayıldığından, genel veya özel antrepolarda kullanılan defter ve belgeler
-202-
TEFTİŞ REHBERİ
Rafineri tesisleri içinde kullanılmaktadır. Buna ek olarak rafineri tesislerinde Mamul Defteri
olarak ayrı bir defter de kullanılabilmektedir.
İşlemlerin Teftişi
Rafineri tesislerinin teftişine sayımlarla (ölçümlerle) başlanır. Teftişi yapılan idarenin
denetimindeki bu tür antrepoların sayısı birden fazla olduğu takdirde makul bir oranda seçim
yapılarak sayımlara başlanır. Sayımlarda idare tarafından antrepoda görevlendirilen memurun
ve antrepo işleticisi ve/veya kullanıcısının ya da temsilcilerinin bulunması gerekir. Yapılan
sayım sonucunda sayım sonuçlarını gösteren “Antrepo (genel veya özel) Sayım Tutanağı”
tanzim edilir. Düzenlenen tutanağın yeterli sayıda olması gerekir. Tutanağa kayıtlara göre
bulunması gereken eşya ile sayım neticesinde bulunan eşya, varsa eksik ve/veya fazlalıklar
kaydedilir ve yeteri kadar sayıda düzenlenen tutanak sayımda hazır bulunanlarla birlikte
imzalanır. Sayım sonucunda kayıtlara göre aykırılık tespit edilirse kayda esas belgelere inilerek
eksiklik ve/veya fazlalığın sebebi araştırılır ve sonucuna göre de gereği yapılır. Sayım sonuçları
bu servisle ilgili olarak düzenlenen Cevaplı Raporda belirtilir ve tutanakların asıl nüshaları
rapora eklenir.
Rafineri tesislerinin teftişi sırasında, antrepolarla ilgili genel hükümler yanında ayrıca;
İşlemlerin Teftişinde;
1. Antrepolarda bulunması gereken özellikleri gösteren GY’nin 534’ üncü maddesinin a-j
maddelerinde kayıtlı şartların dışında özellik arz eden antrepoların ayrıca sahip olması gereken
özellikleri gösteren GY’nin 534/k maddesinde kayıtlı şartların bulunup bulunmadığı (G.Y.
Md.534);
2. Antrepo işleticilerinin, izin belgelerinde gösterilen ve gümrükçe onaylanan verimlilik oranı
veya standart bir verimlilik oranı tespit edilmiş ise bu oran üzerinden gümrük idaresine karşı
sorumlu olduğu hükmüne uyulup uyulmadığı(G.Y. Md.548);
3. Antrepo stok kayıtlarına yardımcı olmak amacıyla mamul defteri tutulduğunda; bu defterin,
bütün mamul çıkış miktarları yazıldıktan sonra toplamının alınıp alınmadığı, elde edilecek
sonucun stok defterinin çıkış miktarıyla aynı olup olmadığı (G.Y. Md.549);
4. Mamul çıkışlarında tartı pusulalarının esas alındığında, vergilendirmenin bu miktarlar
üzerinden yürütülüp yürütülmediği, rafineri idaresinin de muhasebe kayıtlarına intikal ettirdiği
miktarları aynı pusulalar uyarınca tespit ettiğinden; rafineri idaresinin yıllık hesap dönemi
sonunda düzenlediği bilanço veya imal raporlarındaki miktarlarla, gümrük idaresince vergileri
tahakkuk ettirilen yıllık çıkış miktarları arasında bir fark bulunup bulunmadığı (G.Y. Md.550),
5. Rafineri idaresinin yılsonunda düzenlendiği yıllık imalat raporları, yıllık satış raporları ve bu
verilerin yer aldığı yıllık mizan ve bilançolarının yetkililerce tasdik edilmiş birer örneğinin
gümrük idaresine verilip verilmediği (G.Y. Md.550-2/2),
6. Gümrük idaresinin, tartı pusulalarına istinaden elde ettiği ithalat neticeleriyle, rafineri
idaresinin yılsonu muhasebe işlemlerine göre bulduğu neticeyi karşılaştırdıktan sonra; vergileri
ödenen ithal rakamları ile rafineri idaresinin muhasebe kayıtlarında gösterdiği rakamlar uygunsa,
-203-
TEFTİŞ REHBERİ
verilen belgeler üzerinde bu hususun şerh edilip bir dosyaya konularak saklıya kaldırılıp
kaldırılmadığı (G.Y. Md.550/3,4),
7. Muhasebeleştirilen miktarın, vergileri ödenmiş olan miktardan fazla olduğu ve sebebinin 15
gün içerisinde izah edilemediği durumda, aradaki farka isabet eden miktar için vergilerin
tahakkuk ettirilerek tahsil edilip edilmediği veya teminatından mahsup edilip edilemediği (G.Y.
Md.550/5),
8. Rafineri mevcudunun tespitinde; antrepo işleticileri tarafından tutulan stok kayıtlarının
rafineri sahasındaki mevcudu her zaman göstermesi zorunlu olduğundan, verimlilik oranı da göz
önünde bulundurularak tespit edilen miktarın, rafineri idaresinin yıl sonu envanter rakamları ile
karşılaştırılması sonucunda, kayden antrepo sahasında mevcut görülen miktar ile envanter
miktarları arasında bulunacak ve yıllık ithal tutarının % 2 sini aşmayan eksik veya fazlalıkların
“verim marjı” olarak kabul edilip edilmediği (G.Y. Md.550-2/b);
Hususları kontrol edilir.
6.2.5.
Fuar ve Sergi Yerlerinin Teftişi:
Serbest dolaşımda olmayan eşyanın sergilendiği fuar ve sergiler, özel antrepo sayılır ve izin
belgesi düzenlenirken antrepo tipi gösterilir. Fuar ve sergi yerlerinde sergilenmek üzere getirilen
eşyaya geçici ithalat rejimi hükümleri uygulanır. Bu yerlerin teftişinde de antrepo rejimine ilişkin
hükümler göz önünde bulundurulacaktır (G.Y. Md.551).
6.2.6.
Kaçak Zannı İle El Konulan Eşyanın Konulduğu Yerlerin Teftişi:
Kaçakçılığın men, takip ve tahkiki ile mükellef olanlar tarafından kaçakçılık mevzuatı uyarınca
kaçakçılık zannı ile el konulan eşya, gümrük idarelerince işletilen (F) tipi genel antrepolara
konulur. F tipi antrepo bulunmayan yerlerde genel antrepo, geçici depolama yerleri veya gümrük
idaresince uygun görülen yerlere konulur.
Kullanılan Defter Ve Belgeler
1- Olay Zabıt Varakası :
Kaçakçılığın men ve takip ve tahkiki ile mükellef olanlar tarafından el konulan kaçakçılık
olaylarını tespit ve yapılacak adli takibata mesnet teşkil etmek üzere olay yerinde tutulan ve aksi
sabit oluncaya kadar muteber kabul edilen bir belgedir. Kaçakçılık suçlarının takibine ilişkin
zabıt varakalarının; hangi senenin hangi ayı ve gününde, nerede tanzim olunduğunu ve
yazanların resmi sıfat ve kimliklerini, takibi izne bağlı işlerde bu iznin tarih ve numarasını, olayı
ve delillerini, suçun işlendiğini gösteren delillerle eşya, alet ve edevatı ve nakil vasıtalarının nevi,
mahiyet, miktar ve vasıflarını, nerede ve ne surette görülüp zaptedilmiş olduklarını, sanığın
kimliği, mesleği ve adresi ile ifadesini içermesi ve düzenleyen memur ile sanık ve varsa hariçten
hazır bulunan iki kimse tarafından imzalanması gerekir. Sanık imzadan çekinecek olursa bu
durumun da tutanakta belirtilmesi gerekir.
2- Kaçak Eşyaya Mahsus Tespit Varakası :
-204-
TEFTİŞ REHBERİ
Zapt edilen eşyanın, idare hakkının tesbiti amacıyla kullanılan ve idarede görevlendirilen yetkili
memur tarafından düzenlenen bir belgedir. Kaçak eşyaya mahsus tespit varakası matbu olup, bu
belgede, eşyanın cinsi, nevi, miktarı, daralı ağırlığı, CIF kıymeti, tarife numarası, Gümrük Giriş
Tarife Cetveli’ndeki vergi oranı ve toplam gümrüklenmiş değerinin belirtilmesi gerekir. Teslim
Tesellüm Tutanağına kaçak eşyayı teslim eden kişi ve kaçak eşyayı teslim alan kaçak eşya
antreposu memurunun isim ve soyadının yazılarak söz konusu kişilerce imzalanması gerekir.
3- Kaçak Zannı İle El Konulan Eşya Defteri:
Kaçak eşya antreposu olarak kullanılan (F) tipi genel antrepolara alınan ve buralardan çıkarılan
eşyanın kaydolunduğu defterdir.
4- Diğer Belgeler:
Sayılan belgelerden başka, mahkeme sonunda beraat edilmesi ya da idari inceleme ve soruşturma
sonunda suç unsuru bulunmaması nedeniyle sahibine iade edilen eşyayla ilgili mahkeme ilamları
ve/veya resmi yazılar; imha edilen kaçak eşyayla ilgili imha kararı ve imha tutanakları; başka bir
gümrüğe ait kaçak eşya antreposuna nakledilen eşya için düzenlenen belgeler; eşyanın resmi
daire, müessese veya derneklere tahsis edilmesi nedeniyle tahsis yerine posta ile gönderilen eşya
için posta kağıdı, diğer yollarla gönderilen eşya için sevk belgeleri de kullanılır.
İşlemlerin Teftişi
Kaçak eşya antreposunun teftişine sayımlarla başlanır. Sayımlarda idare tarafından antrepoda
görevlendirilen memurun bulunması gerekir. Sayımlara başlamadan önce antrepo kapısındaki
kilitlerin takılı olup olmadığı, kurşun mühürlerin sağlam olup olmadığı kontrol edilir. Sayımlar
“Kaçak Zannı İle El Konulan Eşya Defteri” kayıtları esas alınarak YOKLAMA olarak yapılır.
Gerek görülürse ya da işlemlerin az olması buna imkan veriyorsa TARAMA olarak da sayım
yapılabilir. Yapılan sayım sonucunda sayım sonuçlarını gösteren “Kaçak Eşya Antreposu
Sayım Tutanağı” tanzim edilir. Düzenlenen tutanağın yeterli sayıda olması gerekir. Tutanağa
defter kayıtlarına göre bulunması gereken eşya ile sayım neticesinde bulunan eşya, varsa eksik
ve/veya fazlalıklar kaydedilir ve yeteri kadar sayıda düzenlenen tutanak sayımda hazır
bulunanlarla birlikte imzalanır. Sayım sonucunda defter kayıtlarına göre aykırılık tespit edilirse
kayda esas belgelere inilerek kaçak eşya antreposundaki eşyanın tam tesbiti yoluna gidilebilir ve
duruma göre antrepoda görevli memurlar hakkında soruşturma açılabilir. Sayım sonuçları bu
servisle ilgili olarak düzenlenen Cevaplı Raporda belirtilir ve tutanakların asıl nüshaları rapora
eklenir.
Kaçak Eşya Antreposu Sayım Tutanağı örneği Ek:13’de yer almaktadır.
Kaçak eşya antreposunun teftişi esnasında;
1. Kaçak zannı ile el konulan eşyanın konulduğu kaçak eşya ambarı, genel antrepo veya geçici
depolama yerlerine konulan eşyanın, buralara konulacak türden, yani kaçak zannı ile el konulan
eşyadan olup olmadığı (G.Y. Md.85);
2. Kaçak zannı ile el konularak kaçak eşya ambarı, yoksa sırasıyla genel antrepo, geçici
depolama yerleri veya gümrük idaresince uygun görülen yerlere konulan serbest dolaşımda
-205-
TEFTİŞ REHBERİ
bulunmayan eşyanın adli merciler tarafından sahiplerine iadesine karar verildiğinde, kararın
kesinleşmesini müteakip, eşya sahibine veya temsilcisine yapılacak tebligat tarihinden itibaren
eşyanın geçici depolanan eşya statüsüne tabi tutulup tutulmadığı, Kanunun 46 ncı maddesinin
ikinci fıkrasında belirtilen süreler içinde eşyaya gümrükçe onaylanmış bir işlem veya kullanım
tabi tutulup tutulmadığı, buna ilişkin işlemler tamamlanmaz ise tasfiye hükümlerinin uygulanıp
uygulanmadığı,
3. F tipi antrepoda yalnız kaçak zannı ile el konulan eşyanın elektronik ortamda kayda alınıp
alınmadığı (G.Y. Md.536);
4. 5607 sayılı Kanunda tanımlanan suçların veya kabahatlerin konusunu oluşturması dolayısıyla
müsadere veya mülkiyetin kamuya geçirilmesi yaptırımlarının uygulanabileceği eşya ile ilgili
olarak mezkur Kanunun 16. maddesi uyarınca işlem yapılıp yapılmadığı 5607 sayılı Yasa. 16)
5. Kaçak eşya da dahil olmak üzere bekletilmeyecek eşya, Tasfiye Yönetmeliğinin “BEŞİNCİ
BÖLÜM”de yer alan usullerle veya kamu kurum ve kuruluşları ile özel kanunla kurulmuş vakıf
ve derneklere uyuşulacak bedel üzerinden satılarak tasfiye edilip edilmediği, bu yolla da tasfiye
edilemeyen eşya kamu kurum ve kuruluşları ile özel kanunla kurulmuş vakıf ve derneklere
bedelsiz verilip verilmediği (Tasfiye Yönetmeliği :60);
6. 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu uyarınca elkonulan eşya veya alıkonulan aracın
muhafaza edildiği yere teslim tarihinden itibaren, mahkeme kararına veya tasfiye edilinceye
kadar muhafazası sırasında geçen süreye ait muhafaza ücreti ile eşyanın depolanması,
yüklenmesi, boşaltılması ve nakliyesi gibi nedenlerle yapılan masrafların ödenmesinde 5607
sayılı Kanuna göre elkonulan eşya ve alıkonulan taşıtlara ilişkin uygulama yönetmelikte yer alan
usul ve esaslara uyulup uyulmadığı,
7. El konulan kaçakçılık olaylarına ilişkin olarak yakalanan eşyanın gümrük idaresine teslimi
sırasında, Olay Tutanaklarının ve teslimi yapılan kaçak eşyanın karşılaştırılarak, düzenlenen
teslim alma belgelerine de teslim alınan eşyanın ayrıntılı olarak kaydedilip kaydedilmediği;
8. Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu hükümleri uyarınca tasfiye edilebilecek duruma gelen eşya ile
el konulan eşyanın mahkemece sahibine iadesine karar verilmesi halinde eşyanın teslim alınması
için ilgilisine yapılan tebliğ tarihinden itibaren 30 gün içinde teslim alınmayan eşyanın Gümrük
Kanunun 178 inci madde hükümlerine göre tasfiye edilip edilmediği (G.K . 177/2)
9. 6136 sayılı Ateşli Silahlar ve Bıçaklar ile Diğer Aletler Hakkında Kanun kapsamına giren ve
zoralım yoluyla ya da herhangi bir şekilde ele geçirilmiş olan ateşli silah, mermi, her türlü
patlayıcı madde, bıçak, kesici ve öldürücü aletler ile benzerlerinin, anılan Kanun ve bu Kanuna
ait Yönetmelik ile Mahkemelerce Zoralımına Karar Verilen veya Güvenlik Kuvvetlerince
Herhangi Bir Şekilde Ele Geçirilen Ateşli Silah, Mermi, Her Türlü Patlayıcı Madde, Bıçak,
Kesici ve Öldürücü Alet ile Benzerlerinin Milli Savunma Bakanlığına Teslimi İşlerine Ait
Yönetmelik’in 4 ncü maddesi gereğince mahalli Cumhuriyet Savcılığına tutanak ile teslim edilip
edilmediği;
10. Gümrüklerden ülkeye izinsiz sokulmaya çalışılan veya ülke içinde izinsiz satıldığı görülen
ve her ne surette olursa olsun kanuni yetkisi olmayanların yanında bulunan ve gümrük
memurlarınca düzenlenen bir tutanakla zaptedilen uyuşturucu maddelerin sahipleri belli olsun
-206-
TEFTİŞ REHBERİ
ya da olmasın 2313 sayılı uyuşturucu Maddelerin Murakabesi Hakkında Kanun ve bu Kanuna
ait Yönetmelik hükümlerine göre ilgili Cumhuriyet Savcılığına teslim edilip edilmediği (2313
s.y.mad:20, 2313 sayılı Kanun’un Uygulanmasına İlişkin Yönetmelik mad:3);
11. 1380 sayılı Su Ürünleri Kanunu ve bu kanuna istinaden konulan yasaklardan dolayı
zaptedilen maddelerle ilgili olarak söz konusu Kanunda belirtilen usul ve esaslara göre gereğinin
yapılıp yapılmadığı; (1380 s.y.mad:33,34);
12. Zapt olunan döviz ve kıymetli madenler ile kıymetli madenlerden mamul eşyanın ve ödemeyi
sağlayan sair kıymetli evrakın Cumhuriyet Savcılığı emanetine teslim edilip edilmediği (1567
s.y.);
13. 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu gereğince yurt dışına çıkarma
yasağına aykırı olarak yurtdışına çıkarılırken ele geçirilen kültür ve tabiat varlılarına el konularak
Kültür Bakanlığı’na bağlı müzelere teslim edilip edilmediği (2863 s.y.mad:68);
14. Nesli tükenmekte olan yabani hayvan bitki türlerinden, yakalanarak zaptedilenlerin, Nesli
Tükenmekte Olan Yabani Hayvan ve Bitki Türlerinin Uluslar arası Ticaretine İlişkin Sözleşme
hükümlerine göre Tarım ve Orman Bakanlığı’na teslim edilip edilmediği;
Hususları kontrol edilir.
6.2.7.
Gümrüksüz Satış Mağazalarının Teftişi
Gümrüksüz Satış Mağazaları, Türkiye’ye gelen veya Türkiye’den giden yolcular ile transit
yolculara, diplomatik muafiyetten yararlananlara, yabancı ülkelere sefer yapan gemi ve uçaklara,
yat limanlarına gelip giden veya kışlayan yat ve tekne sahiplerine, yabancı basın yayın
organlarının yabancı uyruklu mensuplarına ve Bakanlıkça belirlenecek diğer kişilere satış
yapmak üzere giriş ve çıkış yolcu kapılarında Bakanlık izniyle kurulan yerlerdir.
Bu mağaza ve depolarla ilgili olarak, Gümrük Kanunu ve GY ile 13.10.2006 tarihli Resmi
Gazete’de yayımlanmış bulunan “Gümrüksüz Satış Mağazaları Yönetmeliği hükümleri göz
önünde bulundurulur. (GK 95, GY 552 ve Gümrüksüz Satış Mağazaları Yönetmeliği)
Kullanılan Defter Ve Belgeler
Gümrüksüz Satış Mağazaları ve Depoları özel antrepo sayıldığından, antrepo servisinin
teftişinde bahsi geçen ve özel antrepoları ilgilendiren defter ve belgelerden Gümrüksüz satış
mağazalarını ilgilendirenlerin yanı sıra ayrıca; aşağıda belirtilen defter ve belgeler de gözönünde
bulundurulur.
1) Antrepo Giriş-Çıkış Defteri
2) Satış Belgesi
3) Satış Listesi
4) Aylık Satış Listesi
5) Eşya Yollama Kağıdı
6) Stok Cetveli
-207-
TEFTİŞ REHBERİ
İşlemlerin Teftişi
Gümrüksüz Satış Mağazalarının teftişine sayımlarla başlanır. Teftişi yapılan idarenin
denetimindeki bu tür antrepoların sayısı birden fazla olduğu takdirde makul bir oranda seçim
yapılarak sayımlara başlanır. Sayımlarda idare tarafından antrepo için görevlendirilen memurun
ve antrepo işleticisinin ya da temsilcilerinin bulunması gerekir.
Sayımlar prensip olarak “Antrepo Giriş-Çıkış Defteri” kayıtları esas alınarak YOKLAMA
olarak yapılır. Ancak, gerek görülürse ya da antreponun işlemleri az ise TARAMA olarak da
sayım yapılabilir. Yapılan sayım sonucunda her antrepo (depo ve/veya mağaza ) için ayrı olarak
düzenlenen ve sayım sonuçlarını gösteren “Gümrüksüz Satış Mağazası Sayım Tutanağı”
tanzim edilir. Düzenlenen tutanağın yeterli sayıda olması gerekir. Tutanağa defter kayıtlarına
göre bulunması gereken eşya ile sayım neticesinde bulunan eşya, varsa eksik ve/veya fazlalıklar
kaydedilir ve yeteri kadar sayıda düzenlenen tutanak sayımda hazır bulunanlarla birlikte
imzalanır. Sayım sonucunda defter kayıtlarına göre aykırılık tespit edilirse kayda esas belgelere
inilerek antrepodaki eşyanın tam tesbiti yoluna gidilebilir ve duruma göre antrepoda görevli
memurlar ve/veya işletici ve/veya kullanıcılar hakkında soruşturma açılabilir. Sayım sonuçları
bu servisle ilgili olarak düzenlenen Cevaplı Raporda belirtilir ve tutanakların asıl nüshaları
rapora eklenir. Gümrük Eşya Satış Mağazası Sayım Tutanağı örneği Ek:14’de yer almaktadır.
Gerçekleştirilecek teftiş esnasında, Gümrüksüz Satış Mağazaları Yönetmeliğinin “Denetim ve
Müeyyide” başlıklı 34’üncü maddesinde yer alan;
“(1) Depo ve mağazalar, gümrük ve ticaret müfettişleri ve müfettiş yardımcıları ile gümrük ve
ticaret bölge müdürü, gümrük müdürü ve yetkili memurlarının ve Bakanlıkça yetkili kılınacak
kişilerin inceleme ve denetimine tabidir. Mağaza ve depo yetkilileri, bu yerleri inceleme ve
denetim elemanlarının talepleri hâlinde derhâl açmaya, her türlü kolaylığı göstermeye ve istenen
bilgi ve belgeleri vermeye mecburdur. Buna riayetsizlik hâlinde mağaza veya depo, denetim ve
inceleme yapanlarca geçici olarak kapatılır. İstenilen bilgi ve belgeler sunulduğunda derhâl
açılır.
(2) Bu yerlerde yapılacak denetim, inceleme ve soruşturma sonucunda;
a) Gümrük Kanunu, Gümrük Yönetmeliği ve bu Yönetmelik hükümlerine aykırılıklar nedeniyle
mağaza veya depo, denetimi yapan kişilerce tedbir mahiyetinde 10 güne kadar kapatılabilir.
Kapatma kararı, kapatma nedenleri, kapatma süresi ve konuya ilişkin mütalaa ile birlikte en seri
haberleşme aracı ile Müsteşarlığa bildirilir. Müsteşarlık, aykırı hususlar giderilinceye kadar
mağazanın faaliyetini durdurur. Müsteşarlıktan talimat alınmamış olması hâlinde ilgili gümrük
idaresi geçici kapatma süresinin bitimini izleyen gün mağazanın faaliyetinin devamına izin verir.
b) Usulsüz satış yapıldığının ya da açılış başvurusu sırasında Müsteşarlığa verilen
taahhütnameye aykırı davranışların tespiti hâlinde mağaza Müsteşarlıkça geçici olarak kapatılır.
Kapatma süresi, usulsüzlük ve ihlalin ağırlığı ve tekerrür durumuna göre 10 gün ila 1 yıl arasında
değişebilir.
-208-
TEFTİŞ REHBERİ
c) 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu, Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu ve diğer ceza koyan kanun
hükümlerinin ihlal edildiğinin tespiti hâlinde derhâl adlî merciler nezdinde suç duyurusunda
bulunulur. Söz konusu ihlalin örgütlü olarak gerçekleştirildiğinin anlaşılması, ciddi nitelik ve
boyutlarda bulunması hâlinde ya da devam edeceğine dair hukukî delil ile ciddi şüphe ve
emarelerin görülmesi hâlinde adlî takibat ya da mahkeme sonucu beklenmeden açılış izinleri
Müsteşarlıkça iptal edilebilir.
(3) Gümrük idaresine ibrazı öngörülen belgeleri zamanında ibraz etmeyen mağaza veya deponun
faaliyeti bu belgeler verilinceye kadar durdurulabilir.
(4) Üst aramasına karşı koyan veya gümrük nizamlarına uymayan personelin daimî giriş kartı
gümrük müdürü tarafından iptal edilir veya iptali hususunda gerekli girişimlerde bulunulur.
(5) Hak sahibi olmayanlara satış yapılmasını, hak sahibi olanlara mükerrer ve limit üstünde satış
yapılmasını önlemek üzere Müsteşarlık tarafından uygulanması istenen bilgisayar sistemi dışına
çıkan mağaza ve depoların faaliyeti durdurulur. Sistem üzerinde değişiklik yapan mağaza ve
depoların açılış izinleri iptal edilir.
(6) Fikri ve sınaî mülkiyet haklarının korunması mevzuatına göre marka, coğrafî işaret,
endüstriyel tasarım hakları ile 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu kapsamına giren
haklarla ilgili olarak, hak sahibinin yetkilerine tecavüz eder mahiyetteki eşyanın mağazalarda
satışı ilgili gümrük idaresince hak sahibinin veya temsilcisinin yazılı talebi üzerine veya söz
konusu eşyanın sahte markalı ya da telif hakkına tabi mal tarifine uyduğuna ilişkin açık deliller
olması hâlinde re’sen durdurulur. Durdurma kararı aynı gün hak sahibine veya temsilcisine
bildirilir.
(7) Hak sahibinin veya temsilcisinin başvurusu üzerine durdurma hâlinde başvuru tarihinden,
re’sen durdurma hâlinde kararın hak sahibi veya temsilcisine tebliği tarihinden itibaren 10 gün
içinde esas hakkında yetkili mahkemede dava açılmaz veya mahkemeden tedbir niteliğinde karar
alınmazsa eşyanın satışına tekrar izin verilir.
(8) Sahte veya taklit mal sattığı mahkeme kararı ile kesinleşen mağazanın işletme izni iptal edilir.
Bu durumda söz konusu eşya yetkili mahkemece alınan karar doğrultusunda Gümrük
Kanunundaki tasfiye rejimi hükümlerine göre imha veya aslî nitelikleri değiştirilerek satış
suretiyle tasfiye edilebilir.
(9) Mağaza ve depo açılış izinleri bu maddenin ikinci fıkrasının (c) bendi uyarınca Müsteşarlıkça
iptal edilen firma ve ortaklarına 5 yıl süre ile yeni mağaza ve depo açılış izni, taşınma izni ve
devir izni verilmez.”
Hükümleri göz önünde bulundurulmalıdır.
İşlemlerin teftişinde;
1. Gümrüksüz Satış Mağazaları ve Depoları özel antrepo sayıldığından Gümrük Kanunu ve
-209-
TEFTİŞ REHBERİ
Gümrük Yönetmeliği’nde belirtilen özel antrepoya ilişkin şartları taşıyıp taşımadığı;
2. Mağaza ve depo açma izni verilenlerin, GSMY’nin 5 ve 6 ncı maddesinde belirtilen şartları
taşıyıp taşımadıkları (GSMY 5-6);
3. Depo ve mağaza açmak isteyenlerin Yönetmeliğin 5 ve 6 ncı maddelerinde yazılı şartların
varlığını kanıtlayan belgelerle birlikte depo ve mağazanın denetimi altında bulunacağı gümrük
müdürlüğüne başvurup başvurmadıkları (GSMY 7);
4. Gümrük müdürlüğü başvuru belgelerini inceleyip, eksiklikleri varsa tamamlattırıp ve
oluşturulacak heyet tarafından düzenlenen görgü raporunu da ekleyerek görüşü ile birlikte bütün
belgeleri, bağlı bulunduğu gümrük ve ticaret bölge müdürlüğüne gönderip göndermediği, Bölge
Müdürlüğü bu belgeler üzerinde gerekli incelemeyi yapıp, görüşünü de belirtmek suretiyle
değerlendirilmek üzere bütün belgeleri Bakanlığa (Gümrükler Genel Müdürlüğü) intikal ettirip
ettirmediği (GSMY 7);
5. Mağaza açma izni verilenlerin izin yazısının kendilerine tebliğ tarihini izleyen günden itibaren
6 (altı) ay içinde faaliyete geçip geçmediği, bu süre içinde faaliyete geçilmemesi hâlinde verilen
izin iptal edilip ve alınan teminat iade edilip edilmediği (GSMY 8);
6. Mağazaların, bulundukları yerlere göre, Yönetmeliğin 9 uncu maddesinde belirtildiği şekilde
faaliyette bulunup bulunmadıkları (GSMY 9);
7. Gümrüksüz satış mağazaları ve depolarının başkalarına devredilebilmesi için Bakanlıktan izin
alınıp alınmadığı (GSMY 11);
8. Antrepo Giriş-Çıkış defteri, satış belgesi, satış listesi, aylık satış listesi, eşya yollama kağıdı
ve stok cetvellerinin, mağaza ve depo açma izni alanlar tarafından bilgisayar ortamında tutulup
tutulmadığı (GSMY12);
9. Antrepo Giriş-Çıkış Defterinin her depo ve mağaza için ayrı ayrı tutulup tutulmadığı, defterin
her yaprağının müteselsil sıra numaralı olup olmadığı (GYMS 13);
10. Antrepo Giriş-Çıkış Defterinin zamanında notere tasdik ettirilip ettirilmediği, (GYMS 1415);
11. Tasdik şerhinin gerekli bilgileri içerip içermediği ve tasdik şekline uyulup uyulmadığı
(GYMS 16-17);
12. Antrepo Giriş-Çıkış Defterinin tutulmasında kayıt zamanı ve kayıt şekli ile ilgili hükümlere
uyulup uyulmadığı(GYMS 18);
13. Satış belgelerinin (satış fişi veya fatura) düzenleyen tarafından tarih ve numara sırasına göre
saklanıp saklanmadığı, iki örnek olarak düzenlenip düzenlenmediği, üzerinde bulunması gereken
bilgileri içerip içermediği (GYMS 19);
14. Mağazaların sattıkları eşya için satış belgesi vereceği ve müşterilerin de bu belgeleri alacağı
ve isteyeceği mecburiyetine uyulup uyulmadığı (GYMS 20);
-210-
TEFTİŞ REHBERİ
15. Gemi ve uçaklarda satılmak üzere teslim edilen eşyayı göstermek üzere düzenlenen satış
listelerinin 3 örnek olarak düzenlenip düzenlenmediği; satış listelerinin bulunması gereken
bilgileri içerip içermediği (GYMS 21-22);
16. Mağazaların sattıkları eşyanın cins ve miktarını tespit etmek üzere satış belgelerini esas
alarak biri asıl üç örnek düzenleyecekleri aylık satış listesinin aslını en geç müteakip ayın üçüncü
günü akşamına kadar bağlı bulunduğu gümrük idaresine gönderip göndermedikleri (GYMS 2324);
17. Aynı gümrük müdürlüğü denetiminde bulunan mağazadan mağazaya, mağazadan depoya ve
depodan mağazaya eşya sevkinde eşya yollama kağıdı kullanılıp kullanılmadığı; eşya yollama
kağıtlarının bulunması gereken bilgileri ihtiva edip etmediği (GYMS 25-26);
18. Depo ve mağazalardaki stok durumunu gösterir stok cetvelinin Ocak, Mayıs ve Eylül
aylarında depo ve mağaza tarafından ayrı ayrı iki nüsha olarak düzenlenip birer nüshasının bağlı
bulunulan gümrük idaresine verilip verilmediği; stok cetvellerinde gerekli bilgilerin bulunup
bulunmadığı (GYMS 27);
19. Eşyanın depodan diğer bir depoya gümrük beyannamesi ile sevk edilip sevk edilmediği,
bunun için düzenlenecek üç nüsha beyannamenin bir nüshasının eşyayı sevk eden gümrük
idaresinde kalıp kalmadığı, iki nüshanın eşya ile birlikte gönderilip gönderilmediği, varış
gümrüğünce eşyanın depoya alınmasından sonra beyannamenin bir nüshasının alıkonulup, diğer
nüshasının ise eşyayı sevk eden gümrük idaresine iade edilip edilmediği (GYMS 29);
20. Eşyanın depodan aynı Gümrük Müdürlüğü denetimindeki mağazaya dört nüsha eşya yollama
kağıdı ile sevk edilip edilmediği, eşya yollama kağıdının bir nüshasının depoda bırakılıp diğer
nüshalarının eşya ile birlikte gönderilip gönderilmediği, üç nüshanın da ilgili gümrük memuru
ve mağaza yetkilisi tarafından imzalanıp imzalanmadığı, bu üç nüshadan bir nüshanın mağazaya,
bir nüshanın da depodaki ilk nüsha ile çakıştırılmak üzere depoya, geri kalan son nüshanın da
Gümrük Müdürlüğüne verilip, gümrükçe ait olduğu beyannameye eklenip eklenmediği; eşya
yollama kağıdı muhteviyatı eşyanın mağazaya, gümrük müdürlüğünün görevlendireceği gümrük
veya muhafaza memurunun refakatinde sevk edilip edilmediği (GYMS 29);
21. Ayrı ayrı beyannamelere kayden depoya alınan eşyanın mağazaya sevki durumunda her bir
gümrük beyannamesinin tarih ve sayısının ayrı ayrı eşya yollama kağıdında belirtilip
belirtilmediği (GYMS 29);
22. Depodan aynı gümrük idaresi denetimi altında olmayan bir mağazaya eşyanın gümrük
beyannamesi ile sevk edilip sevk edilmediği (GYMS 29);
23. Firmanın deposundan ancak kendi mağazasına eşya sevki yapılacağı hükmüne uyulup
uyulmadığı (GYMS 29);
24. Depodan mağazaya, mağazadan depoya, depodan depoya veya mağazadan mağazaya eşya
nakli esnasında eşyaya isabet eden gümrük vergileri toplamının ilgili firmanın mağazalarının
tamamı için verilmiş olan teminat tutarını aşması halinde aşan kısım için ayrıca teminat alınacağı
hükmüne uyulup uyulmadığı(GYMS 30);
-211-
TEFTİŞ REHBERİ
25. Mağazadan eşya satışının Yönetmeliğin 19 uncu maddesine göre düzenlenen satış belgesi
karşılığında ve yine Yönetmeliğin 31 inci maddesinde belirtilen esaslar doğrultusunda yapılıp
yapılmadığı (GYMS 31);
26. Bu bağlamda, yolculara yapılacak eşya satışında, satışın
yapılması esasına uyulup uyulmadığı (GYMS 31);
bizzat yolcunun kendisine
27. Depo ve mağazaların yıllık normal sayımlarının Gümrük Kanunu ve Gümrük
Yönetmeliğinin ilgili maddelerinde belirtilen esaslar çerçevesinde yapılıp yapılmadığı (GYMS
35);
28. Mağaza ve depolarda yapılan sayım sonunda noksan çıkan eşyanın vergileri tahsil edilip, bu
noksanlığın, Gümrük Kanununun 106 ncı maddesinde sayılan geçerli nedenlerden ileri geldiği
ispatlanamadığı takdirde noksan çıkan eşya için Gümrük Kanununun 236 ncı maddesine göre
işlem yapılıp yapılmadığı,
29. Sayım sonunda fazla çıkan eşya kayıtlara alınıp fazlalığın geçerli nedenlerden ileri geldiği
ispatlanamadığı takdirde, fazla çıkan eşya Gümrük Kanunu hükümleri çerçevesinde tasfiye
edilip edilmediği, ayrıca, fazla çıkan kısım için Gümrük Kanununun 236 ncı maddesine göre
işlem yapılıp yapılmadığı (GYMS 36);
30. Eksikliğin boyutuna bağlı olarak yapılabilecek adlî takibat hükümleri saklı kalmak kaydıyla,
yapılan inceleme ve denetlemeler sonucunda, hak sahibi olmayanlara yapıldığı anlaşılan eşya ile
hak sahibi olanlara limit üstünde satılan eşya noksan çıkan eşya addedilerek işlem yapılıp
yapılmadığı (GYMS 36);
31. Mağaza işleticilerinin kusurlarından ileri gelmeyen kayıp ve çalıntıların geçerli belgelerle
gümrüğe tevsik edilip edilmediği, ancak kayıp ve eksikliğin mağaza işleticisi tarafından tespit
edilerek beyan edilmesi hâlinde, eksikliğe ilişkin vergiler tahsil edilmek kaydıyla eksik ve
kaybın kayıttan düşülmesine izin verilip verilmediği, (GYMS 36);
32. Gümrük antrepolarının Gümrük Kanununda belirtilen gerekli teknik donanımlarında
noksanlık bulunduğu ve Gümrük antrepo rejimine tabi tutulan eşyanın antrepolara konuldukları
tarihte firmalar tarafından kayıtlara geçirilmediği durumlarda Gümrük Kanununun 241 inci
maddesinin 1 inci fıkrasında belirtilen tutarın iki katı usulsüzlük cezası uygulanıp uygulanmadığı
(GYMS 37);
33. Gümrük Müdürlüklerince, Yönetmelik hükümlerine göre kendilerine tevdi edilen belgelerin
muntazam bir şekilde saklanıp saklanmadığı (GYMS 38);
34. Taşıt yoğunluğu ve yolcu durumuna göre mağazanın günün hangi saatinde açık tutulacağının
ilgili gümrük idaresince tespit edilip edilmediği; bu saatler dışında mağazanın açık bulundurulup
bulundurulmadığı, satış yapılıp yapılmadığı (GYMS 38);
35. Diplomatik muafiyetten faydalananlara ve yabancı basın yayın organlarının yabancı uyruklu
mensuplarına eşya satan mağazalar normal mesai saatleri içinde satış yapıp yapmadığı (GYMS
38);
-212-
TEFTİŞ REHBERİ
Hususları kontrol edilir.
6.2.8.
Yabancı Menşeli Posta Kolilerine Ayrılmış Yerlerin Teftişi
Posta idaresinin sorumluluğu ve gümrüğün denetlemesi altında yabancı menşeli kolilerin
konulması için ayrılmış kapalı yerler de genel antrepo sayılır ve bu yerlerin teftişinde de antrepo
rejimine ilişkin hükümler gözönünde bulundurulur.
6.2.9.
Geçici Depolama Yerlerinin Teftişi
Yabancı memleketlerden Türkiye Gümrük Bölgesine getirilen serbest dolaşımda olmayan eşya
gümrüğe sunulmasından sonra gümrükçe onaylanmış bir işlem veya kullanıma tabi tutuluncaya
kadar geçici depolanan eşya statüsünde bulunur ve bu eşya gümrükçe belirlenen geçici depolama
yerlerine konulur. Talep halinde çıkış eşyası da bu kapsamda değerlendirilebilir.
Geçici depolama yerleri, geçici depolanan eşyanın her türlü dış etken ve müdahalelerden
korunmasını sağlayacak şekilde yapılmış ve taşıtların durduğu, yanaştığı veya yerlerdeki ambar,
depo, ardiye veya hangar gibi yerler geçici depolama yerleridir. Ağır ve havaleli eşyanın
konulmasına mahsus olmak üzere, limanlar gibi gümrüklü sahalarda bulunan geçici depolama
yerlerinin mütemmim cüzü niteliğindeki açık alanlar ile yolcu eşyasının, yolcu beraberinde
getirilip gümrüğe sunulmasından sonra gümrükçe onaylanmış bir işlem veya kullanıma tabi
tutuluncaya kadar konulduğu yolcu salonlarındaki gümrük ambarları da geçici depolama yeri
addolunur. Geçici depolama yerlerinin bulunmadığı veya bu yerlerin yeterli olmadığı
durumlarda, eşya gerekli önlemler alınmak şartıyla gümrük idaresince izin verilen yerlere
konulabilir.
Geçici depolama yeri işlemlerinin teftişinde başta Gümrük Kanunu ve Gümrük Yönetmeliği’nin
ilgili hükümleri olmak üzere; diğer Kanun ve düzenlemelerin geçici depolama ile ilgili
hükümleri ve bu konuda Bakanlıkça yapılan diğer düzenleme ve talimatlardan faydalanılır.
Geçici depolanan eşyanın her türlü dış etken ve müdahalelerden korunmasını sağlayacak şekilde
yapılmış ve taşıtların durduğu, yanaştığı veya indiği yerlerdeki ambar, depo, ardiye veya hangar
gibi yerler geçici depolama yerleridir.
Kullanılan Defter Ve Belgeler
1-
Rezerve Tutanağı :
Kırık veya tamire muhtaç kaplar ile dağınık eşya geçici depolama yerine alınır alınmaz muayene
memuru tarafından, boşaltma ile ilgili kuruluşun yetkilisi, işletme memuru ve gümrük geçici
depolama memuru huzurunda muayene edilir ve bu eşyanın durumu bir “tutanak”la saptanır.
Rezerve tutanağının yeteri kadar sayıda düzenlenmesi gerekir.
2-
Yolcu Geçici Depolama Yeri Alındısı :
Yolcu beraberi eşya ambarına alınan eşya için yolcuya görevli gümrük memuru tarafından
-213-
TEFTİŞ REHBERİ
doldurulup, bu memur ve eşya sahibi tarafından imzalanan ve gümrük idaresinin resmi mührünü
taşıyan alındı makbuzu verilir ve bu alındıya dayanılarak eşya elektronik ortamda giriş
kayıtlarına geçirilir.
3- Çıkış Kontrol Fişi (Geçici Depo Çıkış Fişi) :
İşlemi biten eşyanın geçici depolama yerinden kesin çıkış işleminin yapılabilmesi için, serbest
dolaşıma giriş rejimi uygulanması halinde vergilerin ödendiğini gösterir vezne alındısı, başka bir
gümrükçe onaylanmış işlem veya kullanıma tabi tutulması halinde ise bu işlem veya kullanıma
ilişkin belgeleri ile, taşıma senedinin alıcı nüshasının ilgililerce geçici depolama yerinde görevli
gümrük memuruna verilmesi gerekir. Taşıma senedi alıcı nüshası aslının olmaması halinde ise,
“aslı hükmündedir” ibaresini içeren ve taşıyıcı tarafından onaylanan bir örneği kabul olunur. Bu
şekilde geçici depolama yerlerinden çıkarılan eşya için, gümrük memuru tarafından “Çıkış
Kontrol Fişi” düzenlenir ve bu fişler işletme memurunca da imzalanır. Bir gün zarfında geçici
depolama yerinden çıkan eşyaya ait çıkış kontrol fişleri bir sonraki gün yine gümrük ve işletme
memurunca onaylanmış bir liste ekinde gümrük idaresine verilir.
4-
Geçici Depolama Yeri Pusulası:
Kaplarının çokluğu, vaktin geç olması veya zorlayıcı sebepler yüzünden tamamı bir günde
çekilemeyen eşyanın geçici depolama yerinde kalan kısmı için işletme personeli bir “Geçici
Depolama Yeri Pusulası” düzenleyerek mal sahibi veya temsilcisine verir. Tekrar başvurulduğu
zaman bu pusula geri alınarak çıkış işlemleri tamamlanır.
5-
Geçici Çıkış İşlemleri için Tutanak:
Muayene memurları tarafından tahlile, ölçü ve ayarlara, bilirkişilere veya buna benzer sair
yerlere gönderilmesine karar verilmesi nedeniyle geçici depolama yerlerinden geçici olarak
çıkarılacak eşya için gümrük memuru tarafından bir tutanak düzenlenir ve eşyanın geri gelip
gelmediğini takip etmek için bu tutanak geçici depolama yerinde alıkonulur.
6- Geçici Depolama Yeri Eşya Defteri:
İşletme personeli kendisine yapılan bildirim doğrultusunda kesin çıkış işlemini yapmakla
beraber, eşya sahibi veya temsilcisinin imzasından başka eşyaya eşlik edecek gümrük memuru
veya muayene memurundan geçici depolama yeri defterine imza alınır.
Kullanılan Programlar
Ambar İçeriği takip defteri: Geçici depolama yerindeki eşyaların listesi Merkezi Bilge
Programında yer alan Dokum programındaki “ambar içeriği takip defteri” modülü kullanılarak
temin edilir.
İşlemlerin Teftişi
Geçici depolama yeri işlemlerinin teftişine sayımlarla başlanır. Sayımlar prensip olarak Geçici
Depolama Yeri Eşya Defteri ve BİLGE sisteminden alınan Ambar İçeriği Takip Defteri kayıtları
esas alınarak YOKLAMA olarak yapılır. Ancak, gerek görülmesi halinde ya da geçici depolama
-214-
TEFTİŞ REHBERİ
yerinin işlemleri az ise TARAMA olarak da sayım yapılabilir. Geçici depolama yerlerinin yanı
sıra varsa yolcu beraberi eşyanın konulduğu geçici depolama yerlerinde de sayım yapılır.
Yapılan sayım sonucunda her bir geçici depolama yeri için ayrı olarak düzenlenen ve sayım
sonuçlarını gösteren “Geçici Depolama Yeri Sayım Tutanağı” tanzim edilir. Tutanağa defter
kayıtlarına göre bulunması gereken eşya ile sayım neticesinde bulunan eşya, varsa eksik ve/veya
fazlalıklar kaydedilir ve yeteri kadar sayıda düzenlenen tutanak sayımda hazır bulunanlarla
birlikte imzalanır.
Sayım sonucunda defter kayıtlarına göre aykırılık tespit edilirse kayda esas belgelere inilerek
geçici depolama yerindeki eşyanın tam tesbiti yoluna gidilebilir. Sayım sonuçları bu servisle
ilgili olarak tanzim edilen Cevaplı Raporda belirtilir ve tutanakların asıl nüshaları düzenlenen
rapora eklenir.
Yolcu eşyasının, yolcu beraberinde getirilip gümrüğe sunulmasından sonra gümrükçe
onaylanmış bir işlem veya kullanıma tabi tutuluncaya kadar konulduğu yolcu salonlarındaki
gümrük ambarları da geçici depolama yeri addolunduğundan, varsa bu tür eşyanın konulduğu
Yolcu Beraberi Eşya Ambarı da, yukarıda belirtilen çerçevede ve Yolcu Beraberi Eşya Ambarı
Defteri kayıtlarına göre sayılır ve sayım sonucunda “Yolcu Beraberi Eşya Ambarı Sayım
Tutanağı” düzenlenerek, sayım sonucuna göre işlem yapılır.
Geçici Depolama Yeri Sayım Tutanağı ve Yolcu Beraberi Eşya Ambarı Sayım Tutanağı
örnekleri Ek: 15, 16 ve 17’de yer almaktadır.
Geçici depolama işlemlerinin teftişinde ise;
1. Geçici Depolama Yeri Eşya Defteri ile yolcu beraberi eşyanın konulduğu geçici depolama
yerinde tutulan defterin devir işlemlerinin doğru olarak yapılıp yapılmadığı;
2. BİLGE sistemi Ambar İçeriği Takip Defteri, Geçici Depolama Yeri Eşya Defteri ile Geçici
Depo Giriş Listeleri veya Yolcu Geçici Depolama Yeri Alındısı kayıtları karşılaştırılarak giriş
kayıtlarının eşya cinsi, miktarı ve ağırlığı yönünden uygun olup olmadığı;
3. Geçici depolama yeri işleticilerinin Yönetmelikte belirtilen şartları taşıyıp taşımadığı (G.Y.
Md.512);
4. Geçici depolama yeri açılması ve işletilmesi için alınan izinlerle ilgili işlemlerin usulüne
uygun olarak yapılıp yapılmadığı; izin için gerekli olan belgelerin tam ve doğru olup olmadığı
(G.Y. Md.513);
5. İdarenin gözetim ve denetimi altında bulunan her geçici depolama yeri için İdarede ayrı bir
dosya açılarak dosyalara geçici depolama yeri izinleri, bu konularda yapılan yazışmalar,
kapatılmaya ilişkin yazılar ve benzeri belgelerin konulup konulmadığı, bu belgelerin geçici
depolama yeri kapatılsa dahi 5 yıl süre ile saklanması gerektiği hükmüne riayet edilip edilmediği
(G.Y. Md.553);
6. Yolcu salonlarındaki gümrük ambarlarında yolcu eşyasının üç ay kalıp kalmadığı, bu
sürenin talep halinde mücbir sebep belgesi aranmaksızın ilgili gümrük müdürlüğünce üç aya
kadar uzatılıp uzatılmadığı (G.Y. Md.79);
-215-
TEFTİŞ REHBERİ
7. Yolcu beraberi eşya ambarına alınan eşya için görevli memur tarafından doldurularak bu
memur ve eşya sahibi tarafından imzalanan ve gümrük idaresinin resmi mührünü taşıyan bir
alındı makbuzunun yolcuya verilip verilmediği, eşya bu alındıya dayanılarak elektronik ortamda
kayda alınıp alınmadığı, bu kayıtta, yolcunun ismi ve soyadı ile kendisine verilen alındının
numarasının yer alıp almadığı, ambar bekleme süresi içerisinde yolcular tarafından yurtdışına
gönderilmek istenilen eşyanın işlemleri alındı makbuzu üzerinden yürütülüp yürütülmediği,
yolcu beraberi eşya ambarından eşya çıkarılması işlemleri, geçici depolama yerlerinden
eşya çıkarılması hükümlerine uygun olarak yapılıp yapılmadığı (G.Y. Md.80);
8. Yönetmelik EK-62’de yer alan eşyanın, niteliklerine uygun özel düzenek ve yapılara sahip
geçici depolama yerlerine alınıp alınmadığı (G.Y. Md.81);
9. Kuru veya yaş deri gibi fena koku yayan eşyanın, ayrı bir geçici depolama yerine alınıp
alınmadığı; bu mümkün değilse geçici depolama yerinde diğer eşyaya zarar vermeyecek surette
ayrılan bir yere konulup konulmadığı (G.Y. Md.82);
10. Sahip veya taşıyıcıları belli olmayan ya da sahip veya taşıyıcıları tarafından muhafaza altına
alınmayan eşya gümrük idaresince geçici depolama yerlerine veya duruma uygun gerekli
önlemler alınmak şartıyla yine gümrük idaresinin uygun gördüğü yerlere konulup konulmadığı
(G.Y. Md.83);
11. Kırık veya tamire muhtaç kaplar ile dağınık eşya geçici depolama yerine alınır alınmaz
muayene ile görevli memur tarafından, boşaltma ile ilgili kuruluşun yetkilisi, işletme personeli
ve geçici depolama yerinden sorumlu gümrük memuru huzurunda muayene edilerek bu eşyanın
durumu bir tutanakla saptanıp saptanmadığı (G.Y. md. 84),
12. Eşya geçici depolama yerine alındıktan sonra hasara uğrarsa rezerve yerine kaldırılarak
yukarıda yazılı işlemlerin yapılabilmesi için durum vakit geçirilmeden gümrük idaresine
bildirilip bildirilmediği (G.Y. md. 84),
13. Rezerveli eşya bu husustaki tutanağın düzenlenmesinden sonra rezerve yerine konulup çift
kilit altında bulundurulup bulundurulmadığı (G.Y. md. 84),
14. Altın, gümüş ve platin gibi kıymetli madenlerden yapılmış her türlü eşya ile mücevherat,
antika, müze ve sanat eşyası da rezerve yerine konup mühür tatbik edilip edilmediği, söz konusu
eşyanın özellikleri boşaltma listesinde ayrıntılı bir şekilde gösterilip gösterilmediği (G.Y.
Md.84);
15. Kaçak zannı ile el konularak kaçak eşya ambarı, yoksa sırasıyla genel antrepo, geçici
depolama yerleri veya gümrük idaresince uygun görülen yerlere konulan eşyanın adli merciler
tarafından sahiplerine iadesine karar verilmesi halinde, kararın kesinleşmesini müteakip, eşya
sahibine veya temsilcisine yapılacak tebligat tarihinden itibaren geçici depolanan eşya statüsüne
tabi tutulan eşya için süresi içinde gümrükçe onaylanmış bir işlem veya kullanım tayin edilip
edilmediği; bekleme süresini dolduran eşya için tasfiye hükümlerinin uygulanıp uygulanmadığı
(G.K. Md.48/2, 50; G.Y. Md.85);
16. Geçici depolama yerlerinde ve yolcu eşyasının konulduğu geçici depolama yerlerinde
-216-
TEFTİŞ REHBERİ
bulunan eşya ile ilgili olarak, süresi içinde gümrükçe onaylanmış bir işlem veya kullanım tayini
için gerekli işlemlere başlanıp başlanmadığı; buralarda bekleme süresini dolduran eşyaya
Gümrük Kanunu’nun tasfiyeye ilişkin hükümlerinin tatbik edilip edilmediği (G.K. Md.48/2, 50;
G.Y. Md.79, 86);
17. Gümrük idarelerince eşyanın gümrükçe onaylanmış bir işlem veya kullanıma tabi
tutulmasından önce ilgili ve yetkili kişilerin talebi üzerine eşyadan numune alınmasına veya
eşyanın incelenmesine usulüne uygun olarak izin verilip verilmediği (G.Y. Md.87);
18. Muayene memurları tarafından tahlile, ölçü ve ayarlara, bilirkişilere veya buna benzer sair
yerlere gönderilmesine karar verilmesi nedeniyle geçici depolama yerlerinden geçici olarak
çıkarılacak eşya hakkında gümrük memuru tarafından tutanak düzenlenerek eşyanın gelip
gelmediğinin takibinin bu tutanağa istinaden yapılıp yapılmadığı,eşyanın ayniyetinin tespiti için
GTİP ve miktarın tutanağa yazılıp yazılmadığı, eşya sahibi/temsilci ve eşyaya refakat edecek
memurun imzasının olup olmadığı (G.Y. Md.92);
19. Geçici depolama yerlerinden geçici çıkarılacak; geri getirilmesi zamana bağlı, külfetli veya
masraflı görülen, geçici olarak gönderildiği yerde tahlil, muayene veya kontrolü yapıldıktan veya
gerekli işlemlere tabi tutulduktan sonra sahiplerince geri getirilmeden çekilmek istenen eşya,
tahlil, muayene veya kontrolü yapılmak üzere ilgili kuruluşa gümrük memuru refakatinde sevk
edilip edilmediği, bu eşya hakkında, geçici depolama yerinden geçici olarak çıkarılan eşyaya ait
hükümler uygulanıp uygulanmadığı, muayene, kontrol veya tahlilinin uygun bir netice
verdiğinin ilgili kuruluş tarafından yazılı olarak gümrüğe bildirilmesi üzerine eşya ile ilgili
olarak kesin çıkış işleminin yapılıp yapılmadığı (G.Y. Md.93);
20. Gümrük işlemlerinin sistem üzerinde tamamlandığının anlaşılması üzerine bilgisayar
sisteminde çıkış onayı verilerek eşya sahibi veya temsilcisine, eşyayı geçici depolama yerinden
çıkarmasına izin verilip verilmediği (G.Y. Md.94);
21. Gümrüğün izni ile muayenesi yerinde yapılacak yolcu, kişisel eşya ve ev eşyası ile diğer
eşya hakkında sahiplerince verilecek dilekçeler gümrük idare amiri tarafından geçici depolama
yerinde muayene ile görevli memura havale olup olmadığı, bunun üzerine, işletme personeli
kendisine yapılan bildirim doğrultusunda kesin çıkış işlemini yapmakla beraber, eşya sahibi veya
temsilcisinin imzasından başka eşyaya eşlik edecek gümrük memuru ve muayene ile görevli
memurdan geçici depolama yeri defterine imza alıp almadığı, gümrük vergisine tabi olan ve
muayenesi yerinde yapılacak eşyanın vergileri gümrük idaresi tarafından eşya sahibinin
beyanına göre teminata bağlanıp bağlanmadığı (G.Y. Md.95);
22. Başka bir gümrük idaresi denetimindeki geçici depolama yerine veya antrepoya nakli
istenen eşya, transit rejimi hükümlerine göre taşınıp taşınmadığı (G.Y. Md.96);
23. Geçici depolama yerlerinin bulunmadığı yerlere getirilen eşyanın konulduğu yerlerin geçici
depolama yeri olarak kabul edilebilmesi için Yönetmeliğin 97 nci maddesi uyarınca işlem yapılıp
yapılmadığı (G.Y. Md.97);
24. Geçici depolama yerlerinde bulunan eşyadan tasfiyelik hale gelen eşyanın ilgili geçici
depolama yeri işletmelerince tasfiyelik hale geliş tarihini izleyen 10 gün içinde İdareye bildirilip
bildirilmediği ile İdare tarafından söz konusu listelere göre hazırlanan tespit ve tahakkuk
-217-
TEFTİŞ REHBERİ
belgelerinin 30 gün içinde ilgili Tasfiye İşletme Müdürlüğüne gönderilip gönderilmediği
(Tasfiye Yönetmeliği Madde 30),
Hususları kontrol edilir.
6.2.10.
Serbest Bölge Gümrük Müdürlüklerinin Teftişi:
Serbest Bölgelere ilişkin işlemler esas olarak “Serbest Bölge Gümrük Müdürlüklerinde” icra
edildiğinden, bu bölümde Serbest Bölge Gümrük Müdürlüklerinin teftişinde dikkat edilecek
hususlara yer verilmiştir.
Serbest Bölge Gümrük İdarelerinin Teftişi, diğer Gümrük İdarelerinin teftişinden farklı olmayıp,
teftişi yapılan Serbest Bölge Gümrük İdaresinin yürüttüğü işlemlere göre, idarede yürütülen tüm
işlemler, ilgili servislerin teftişinde öngörülen usullere göre ve diğer Gümrük İdarelerinde
yapıldığı şekilde teftiş edilmekle birlikte, aşağıda belirtilecek hususlar, Serbest Bölge Gümrük
İdarelerinin teftişinde ilave olarak ve/veya ayrıca göz önünde bulundurulacak hususları
kapsamaktadır.
Serbest Bölge Gümrük İdarelerinin teftişinde; Gümrük Kanununun 152 ila 162 nci maddeleri;
Gümrük Yönetmeliğinin 419 ila 432 nci maddeleri arasında yer alan Serbest Bölgelere ilişkin
hükümlerin yanı sıra;
15.06.1985 tarihli 18785 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 3218 sayılı Serbest Bölgeler
Kanunu ile bu Kanuna dayanılarak çıkarılan Serbest Bölge Müdürlüklerinin Kuruluş, Görev,
Yetki ve Çalışma Esasları Hakkında 16.08.1985 tarihli 85/9801 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı
ve 10.03.1993 tarihli 21520 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan (22.04.2010 tarih ve 27560
sayılı R.G. ile değişik) Serbest Bölgeler Uygulama Yönetmeliğinin ilgili hükümleri dikkate
alınır.
Serbest bölgeler, Türkiye Gümrük Bölgesinin parçaları olmakla beraber,
A) Serbest dolaşımda olmayan eşyanın herhangi bir gümrük rejimine tabi tutulmaksızın ve
serbest dolaşıma sokulmaksızın, gümrük mevzuatında öngörülen haller dışında kullanılmamak
ya da tüketilmemek kaydıyla konulduğu, ithalat vergileri ile ticaret politikası önlemlerinin
uygulanması bakımından, Türkiye Gümrük Bölgesi dışında olduğu kabul edilen;
B) Serbest dolaşımdaki eşyanın, bir serbest bölgeye konulması nedeniyle normal olarak eşyanın
ihracına bağlı olanaklardan yararlandığı;
yerleri,
İşletici; serbest bölgenin yerli veya yabancı özel sektör veya kamu tarafından işletilmesi halinde,
bölgeyi işleten kuruluşu,
Kullanıcı; faaliyet ruhsatı alan ve serbest bölgede belli bir işyeri bulunan gerçek veya tüzel
kişiyi,
-218-
TEFTİŞ REHBERİ
İfade eder.
Gümrük statüsü; eşyanın Türkiye Gümrük Bölgesi içinde serbest dolaşım hakkını kazanıp
kazanmadığı durumunun belirlenmesidir. Gümrük statü belgesi; ilgilinin talebi üzerine,
gümrük idareleri tarafından serbest bölgeye konulmuş eşyanın gümrük statüsünü onaylayan
belge olup, Türkiye Gümrük Bölgesinde serbest dolaşım hakkını kazanmış eşyanın serbest
bölgeden Avrupa Topluluğuna ihraç edilmek istenmesi halinde A.TR Dolaşım Belgesi
düzenlenmesinde tevsik edici belge olarak kullanılır. Yükümlü tarafından doldurularak gümrük
ve yükümlü nüshaları olmak üzere iki nüsha düzenlenir ve gümrük idaresince onaylanır.
Kullanılan Defter ve Belgeler:
Serbest Bölge Gümrük İdarelerinde, İdarenin iş durumuna ve yürüttüğü işlemlerin niteliğine
göre, diğer Gümrük İdarelerinde kullanılan defter ve belgelerin yanı sıra aşağıda yer alan defter
ve belgeler de kullanılır;
1)
2)
3)
4)
5)
6)
7)
8)
9)
10)
Statü Belgesi
INF 8 Bilgi Formu
Serbest Bölgelerden Avrupa Birliğine Gönderilecek Eşyaya İlişkin Tespit ve Tahakkuk
Kağıdı (A.TR belgeleri ekinde sunulmaktadır)
Serbest Bölge İşlem Formu
Serbest bölgelerde depolama, işçilik, işleme veya alım ve satım faaliyetlerinde bulunan
kişiler tarafından düzenlenen envanter kayıtları,
Serbest Bölge Giriş İzin Belgesi
Serbest Bölge Görev Kartı
Serbest Bölge Özel İzin Belgesi
Tespit ve Tahakkuk Kağıtları Tescil Defteri
Serbest Bölge İşlem Formu Tescil Defteri
İşlemlerin teftişinde;
1) Serbest bölgeyi çevreleyen sınırlar ile serbest bölgede faaliyette bulunan işletici veya
kullanıcılara ait depo ve ambarların, gümrük idarelerinin serbest bölge dışında kontrol
işlemlerini yürütmelerine imkan verecek ve serbest bölgeden kanun dışı yollardan eşya
çıkarılmasını önleyecek şekilde olup olmadığı(G.Y.421);
2) Eşyanın Türkiye Gümrük Bölgesine girişinde ticaret politikası önlemleri uygulanması
gerekiyorsa, bu tür önlemlerin, serbest dolaşımda olmayan eşyanın serbest bölgeye konulması
sırasında uygulanacağı hükmüne uyulup uyulmadığı (G.Y.422);
3) Eşyanın ihracatında ticaret politikası önlemleri uygulanması gerekiyorsa, bu tür önlemlerin,
serbest bölgedeki serbest dolaşımda bulunan eşyanın Türkiye Gümrük Bölgesinden ihraç
edildiğinde uygulanacağı hükmüne uyulup uyulmadığı (G.Y.422);
4) Serbest bölgeye giren veya çıkan kişilerden;
-219-
TEFTİŞ REHBERİ
- Serbest Bölge Giriş İzin Belgesi,
- Serbest Bölge Görev Kartı,
- Serbest Bölge Özel İzin Belgesi.
aranıp aranılmadığı(G.Y.423);
5) Türkiye'den ihracat beyannamesi ile veya serbest bölge işlem formu ile transit olarak serbest
bölgeye giriş yapan eşyaya ilişkin Gümrük Statü Belgesi düzenlenmesi aşamasında, serbest
dolaşımda bulunan ve serbest dolaşımda olmayan aynı belge kapsamı eşyanın birlikte gelmesi
halinde, bu parti eşyanın her kısmı için ayrı ayrı Gümrük Statü Belgesi düzenlenip
düzenlenmediği (G.Y.424);
6) Gümrük Statü Belgelerinin gümrük idaresinde elektronik ortamda kayda alınıp, her yıl
birden başlamak üzere müteselsil sıra numarası verilip verilmediği ve belgelerin arşivlenmesi
sırasında, Serbest Bölge İşlem Formunun bir örneğinin de belgeye eklenip eklenmediği
(G.Y.424);
7)
Belgelerin düzenlenmesi sırasında hatalı beyan yapıldığının idarece anlaşılması halinde,
belge iptal edilerek yeni belge düzenlenip düzenlenmediği, iptal edilen belgelerin tescil defterine
gerekli meşruhat verilerek dosyasında saklanıp saklanmadığı (G.Y.424);
8) Beyan sahibinin talebi üzerine, Kanunun 161 inci maddesinin ikinci fıkrası hükmünün
uygulanacağı hallerde; bir serbest bölgeye konulan ve elleçleme işlemlerine tabi tutulan eşyanın
gümrükçe onaylanmış işlem veya kullanımı yönünde yapılan beyanda, biri asıl olmak üzere iki
nüsha, INF 8 Bilgi Formu düzenlenip düzenlenmediği (G.Y.426);
9)
Envanter kayıtlarının gümrük mevzuatının noksansız uygulandığının anlaşılması için
gerekli olan tüm ayrıntıları kapsayıp kapsamadığı (G.Y.427);
10)
Serbest bölgede üçüncü ülke menşeli girdiler kullanılarak üretilen eşyanın serbest
dolaşıma sokulmak istenilmesi durumunda beyan sahibinin talebi halinde Kanunun 161 inci
maddesi, talep olmaması halinde ise aynı Kanunun 15 inci maddesi hükümlerine göre gümrük
vergilerinin hesaplanıp hesaplanmadığı (G.Y.431);
11) Türkiye'den veya üçüncü ülkelerden serbest bölgelere depolanmak, işlenmek veya ihraç
edilmek üzere gelen eşyanın daha sonra Avrupa Birliği ülkelerine, statü belgesi olarak A.TR
dolaşım belgesi ile gönderilmek istenmesi halinde “Tespit ve Tahakkuk Kağıdı” düzenlenip
düzenlenmediği, söz konusu tespit tahakkuk kağıtlarının elektronik ortamda kayda alınarak,
varsa kota ve gözetim önlemlerine tabi ürünler için düzenlenen düşüm yapılmış belgelerin ve
A.TR Dolaşım Belgesinin birer örneği ile fatura ve gerekli görülen diğer belgelerin eklenip
eklenmediği (G.Y.432);
12) Eşyanın tamamen veya kısmen üçüncü ülke menşeli girdiler kullanılarak serbest bölgede
işlem görmesi halinde, üçüncü ülke girdilerinin muayene ve tespiti yapıldıktan sonra CIF değeri
-220-
TEFTİŞ REHBERİ
belirlenerek, gümrük vergisi tahsilatının yapılıp yapılmadığı, gümrük vezne alındısının ibrazı
üzerine A.TR Dolaşım Belgesinin gümrük idaresi tarafından vize edilip edilmediği (G.Y.432);
13) Eşyanın ticaret politikası önlemlerine tabi üçüncü ülke menşeli olması halinde, A.TR
Dolaşım Belgesi düzenlenmesi için telafi edici verginin tahsil edilerek ithal lisansının ibraz edilip
edilmediği ve Gümrük idaresince A.TR Dolaşım Belgesinde kayıtlı miktarın ithal lisansı
aslından düşülerek işlem yapılıp yapılmadığı (G.Y.432);
14) Serbest bölgelerden A.TR Dolaşım Belgesi düzenlenerek Avrupa Birliğine üye ülkelere
gönderilen ve buralardaki alıcıları tarafından iade edilen üçüncü ülke menşeli girdiler
kullanılarak üretilmiş eşyanın, Türkiye'de serbest dolaşıma sokulmak istenmesi ve bunun ihracı
sırasında Türk gümrük idareleri tarafından vize edilmiş A.TR Dolaşım Belgesinin ibrazı halinde,
gümrük vergisi dışında ithalatta tahsili gereken Katma Değer Vergisi ve Özel Tüketim Vergisi
ile eş etkili mali yüklerin tahsil edilip edilmediği ile bu eşyanın ithali için öngörülen diğer
işlemlerin ve varsa ticaret politikası önlemlerinin uygulanıp uygulanmadığı (G.Y.432);
15) Serbest Bölgelere getirilmesi yasak edilmiş olan ateşli silahlar ve bunların mühimmatının,
radyoaktif maddelerin, tehlikeli ve zehirli atıklar ile Serbest Bölgeler Genel Müdürlüğü’nce
çıkarılan 2001/1 sayılı genelgede belirlenen diğer malların tespit edilmesi halinde derhal
Ekonomi Bakanlığı Serbest Bölge Müdürlüğü ile iletişime geçilip geçilmediği (S.B.U.Y.
md.32);
16) Özel düzenek veya yapıların bulunması şartıyla bölgelere getirilebilecek olan parlayıcı,
patlayıcı, yanıcı, yanmayı artırıcı veya bir arada bulunduğu mallar için tehlikeli olan maddelerin
bölge içerisinde söz konusu düzenek ve yapı içerisinde bulunmadığının tespiti halinde derhal
Ekonomi Bakanlığı Serbest Bölge Müdürlüğü ile iletişime geçilip geçilmediği (S.B.U.Y.
md.32);
17)
Serbest bölgelerde kullanılan ya da tüketilen serbest dolaşımda bulunmayan eşyanın
KDV Kanununun 16/1-c maddesi uyarınca KDV'den istisna tutulamayacağı hükmünün
uygulanıp uygulanmadığı (Gümrükler Genel Müdürlüğünün 14.02.2011/3880 günlü sayılı
tasarruflu yazısı);
18)
Serbest bölgelere transit olarak sevk edilen eşyanın serbest bölgeye alınması için gerekli
belgelerinin alıcısı tarafından ibraz edilemediği durumlarda bahse konu eşyayı taşıyan araçların
serbest bölgeye geliş tarihinin (saatinin) gümrük idaresince tutanakla belirlenip belirlenmediği
ve söz konusu araçların transit sürelerinin geçip geçmediğinin hesaplanmasında mezkur
tutanağın düzenlendiği tarihin (saatin) esas alınıp alınmadığı (Gümrükler Genel Müdürlüğünün
2012/4 sayılı Genelgesi);
19)
Tasfiye Yönetmeliği uyarınca yeniden ihraç amaçlı satış suretiyle tasfiye edilecek
eşyanın serbest bölgelere transitine izin verilmeyeceği hükmüne uyulup uyulmadığı (Gümrükler
Genel Müdürlüğünün 2012/4 sayılı Genelgesi);
6.3. Dış Ticaret, Tarife, Kıymet ve Vergiler Servisi:
-221-
TEFTİŞ REHBERİ
Dış Ticaret, Tarife, Kıymet ve Vergiler Servisi; serbest dolaşıma giriş, nihai kullanım ve ihracat
rejimi ile ilgili gümrük işlemleri ve tarife, menşe, kıymet, matrah, vergi oranı, teslim, ödeme
şekilleri ve gümrükçe tahsil edilen vergi, resim, fon, mali yükümlülükler ve gözetim uygulamalar
ile vergi farkları ve bu farklarla ilgili uygulanan idari para cezalarına ilişkin takip ve icra
işlemlerinin yürütüldüğü servistir.
Dış Ticaret, Tarife, Kıymet ve Vergiler Servisinin teftişi yapılırken, giriş ve çıkış işlemleri ile
bunlara ilişkin belgelerin belirlenen usul ve mevzuata uygun olarak düzenlenip düzenlenmediği
incelenir.
Servisin teftişi ikiye ayrılır.


Cari İşlemlerin Teftişi.
Geçmiş İşlemlerin Teftişi.
Cari işlemlerin teftişinde; teftiş süresi içerisinde cereyan eden işlemler kontrol edilir. Ayrıca,
bunlar “İkinci Muayeneye” alınarak tam bir denetim yapılabilir.
Geçmiş işlemlerin teftişi; teftiş için bulunulan süreden bir önceki teftişe başlama tarihine kadar
geriye gidilerek, bütün devreyi kapsayacak şekilde yapılmış olan giriş ve çıkış işlemlerine ilişkin
belgeler üzerinde yapılır.
Dış Ticaret, Tarife, Kıymet ve Vergiler Servisinin teftişinde; aynı zamanda işlemlerin usul ve
mevzuata uygun olup olmadığı hususları da araştırılır. Söz konusu servisin teftişi genel servis
teftişi içerisinde önemli bir yere sahiptir. Özellikle ithalde alınan vergilerin alınmasında tarife
tatbikinin yanlış yapılması gibi nedenlerle hazine kaybına yol açılmış ya da ithal esnasında
aranılması gereken bazı belgeler aranmamış olabilir. Bu tür hallerde kasıt unsurunun olmaması
durumunda eksikliklerin giderilmesi Cevaplı Rapor ile idareden istenirken, kasıt unsurunun
bulunması halinde gereği yerine getirilerek soruşturmaya başlanılır.
Kullanılan Belgeler :














Serbest Dolaşıma Giriş Beyannameleri (Tek Tip Gümrük Beyannameleri),
İhracat Beyannameleri (Tek Tip Gümrük Beyannameleri),
Deklarasyon Anduanları,
ATA Karneleri,
Nato Beyannameleri,
Kurye Mektupları,
Takrirler,
Serbest Dolaşıma Giriş ve İhracatta Sözlü Beyan Hallerinde Sınırlı Sayıda Kutusu
Doldurulmuş Tek Tip Gümrük Beyannameleri (Sözlü Beyan Formu),
İthal Eşyasına Ait Kıymet Bildirim Formları,
Orijinal Fatura,
Navlun Faturası,
Sigorta Poliçesi,
Çeki Listesi,
Ayrıntılı Fatura,
-222-
TEFTİŞ REHBERİ

























Kontrol Belgesi,
Menşe Şahadetnamesi,
ATR Dolaşım Belgesi,
EUR 1 Dolaşım Sertifikası,
Form A Menşe Belgesi
ECO Menşe Şahadetnamesi,
Özel Fatura,
Konşimento/Yük Senedi,
İşlenmiş Tarım Ürünleri Beyan Formu/Analiz Sonuçları,
INF Formu
Resmi Mühürler/Berat Belgeleri,
Banka Dekontları,
Vezne Alındıları,
Sağlık Sertifikası,
İthal Lisansı,
Bileşim Tablosu (Meursing Tablosu),
T 5 Belgesi,
Tahlil ve İkinci Tahlil Sonuçlarına İlişkin Belge,
Ceza Kararlarına Ait Dosyalar,
Form E, Form F,
Bağlayıcı Tarife Bilgisi Formu,
Bağlayıcı Menşe Bilgisi Formu,
Fikri Sınai Mülkiyet Haklarını İhlal Eden Eşyanın Gümrük İşlemlerinin Durdurulmasına
İlişkin Başvuru Formu,
Nihai Kullanım İzleme ve Takip Formu
Sanayi ve Ticaret Bakanlığınca Vize Edilmiş Proforma Fatura
Gümrük Beyannamelerinin Seçimi
Gümrük idarelerinin teftişi idarenin işlem hacmi dikkate alınmak suretiyle tarama veya yoklama
suretiyle yapılır. Burada, karşılaşılan en önemli hususlardan biri, hangi beyannamelerin
incelenmek üzere seçileceğidir. Kuşkusuz özellikle geçmiş işlemlerin teftişi kapsamında gümrük
beyannamelerin seçimini kolaylaştıracak en önemli teknik enstrüman GÜVAS’tır. Denetim
elemanı tarafından henüz teftişe başlanmadan GÜVAS’tan alınacak dökümler gerek idarenin
genel risk profilinin oluşturulmasında gerekse servisin teftişinde izlenecek stratejiyi belirlemede
önem arz etmektedir.
Bu hususta, eşyanın geldiği ülkeye göre (özellikle sanayicilerimizin uzak doğu ülkelerinden
gelen eşyaların düşük kıymetli oldukları yönündeki şikayetleri göz önüne alındığında) veya
eşyanın yüksek vergiye tabi olmasına göre veya eşyanın kar marjı çok yüksek ve hemen tüketime
sunulabilecek ürünler olmasına göre v.b. ile bunlar dışında teftiş edilecek idarenin özelliğine
göre risk görülen ürün gruplarına ağırlık verilmek suretiyle incelenecek beyannameler
saptanabilecektir.
Yine, burada izlenecek yöntemlerden bir diğeri de bir belgeyi gümrük idaresinde gördüğü tüm
işlemler ve rejimler açısından incelemek olabilecektir. (Örneğin; bir eşyaya ilişkin olarak özet
-223-
TEFTİŞ REHBERİ
beyan verilmesinden başlayarak varsa antrepoya alınması, çıkarılması, serbest dolaşıma giriş
beyannamesinin düzenlenmesi söz konusu ise, aynı eşyaya ilişkin gerek özet beyanının ve
antrepo beyannamelerinin gerekse serbest dolaşıma giriş beyannamelerinin incelenmesi gibi)
Teftiş edilen idarenin BİLGE sistemine dahil olması durumunda ayrıca, bilgisayarlardan
yararlanılmak suretiyle; incelenecek GTİP’lerdeki eşyaları getiren farklı firmaların mevcudiyeti
durumunda bu firmaların getirmiş olduğu ürünlere ilişkin beyannameler seçilebileceği gibi bir
firmanın aynı GTİP’teki eşyayı teftiş döneminde serbest dolaşıma sokmasına ilişkin tescil
ettirdiği beyannameler de incelemeye alınabilecektir.
İdare tarafından tespit edilen ve bir idari para ceza konusu olan işlemlerin de denetim elemanı
tarafından bu yönüyle incelenmesi benzer durumların geçmiş beyannameler de olabileceği
hususu göz önünde alındığında önem arz etmektedir.
İzlenecek yöntem konusunda yukarıda bahsolunan hususların teftişi yapacak denetim elemanına
bir fikir verme düşüncesinin ötesinde yönlendirici bir etkisi bulunmadığının, esas yöntemin
teftişi yapacak denetim elemanınca takdir olunacağının unutulmaması gerekmektedir.
Elektronik Veri Sistemlerinden Yararlanma
Dış Ticaret, Tarife, Kıymet ve Vergiler Servisi İşlemlerinin teftişinde temel olarak GÜVAS ve
Merkezi Bilge sisteminden yararlanılması mümkün bulunmaktadır.
Merkezi Bilge programından ilgili gümrük idaresinin seçilmesi sonrasında ekranın sağ alt
köşesinde bulunan “Programlar” (linkinde) menüsünde bulunan “Bilge” ve sonrasında
“Dokum”
(Döküm) linkinde yer alan “Detaylı Beyan Dökümleri” linkinden “Tescil
Defteri” “Giriş”, “Transit”, “Çıkış”, “Antrepo” Beyannamelerine ulaşılabilecektir.
Ayrıca, “Detaylı Beyan Dökümleri” bölümünün “Detaylı Beyan Ana Ekran Sorgulama”
kısmından tüm beyannamelerin türleri itibariyle ve statülerine göre döküm alınması mümkün
bulunmaktadır.
Örneğin “Beyan Türü” olarak “İTHALAT”, “İHRACAT”, “TRANSİT”, “ANTREPO” ve
diğer özeliklere seçilerek ve teftiş dönemine ilişkin tarihlerin tarih aralığı olarak belirlenmek
suretiyle yapılacak sorgulama neticesinde, çeşitli yönleriyle beyanname kayıtlarına
ulaşılabilecektir.
Ayrıca “Detaylı Beyan Dökümleri” bölümünün altında çok sayıda (24 adet) link
bulunmaktadır. Örneğin “İptal edilmiş Beyanname Listesi”, “Mavi Hat Beyannameleri
Listesi” gibi çok fazla alternatif bulunmaktadır. Bu dökümler özellikle yapılacak denetimlerde
ve analizlerde çok önemli bilgi kaynağı olacaktır.
“İptal Edilmiş Beyanname Listesi” linkinden iptal edilen beyannameleri ve sebeplerini
araştırmak mümkün olabilecektir. Ayrıca iptal edilip daha sonra aynı eşya için başka bir
beyanname tescili yapılıp yapılmadığı, örneğin birim ve toplam kıymet, miktar, cins, nev’i
nitelik gibi bilgilerin değiştirilip değiştirilemediği incelenebilecektir.
Ayrıca “İ.S.T. İstatistik Dökümleri” linkinin altında da birçok sorgulama linki bulunmaktadır.
-224-
TEFTİŞ REHBERİ
Örneğin “Kapanmamış İhracat”, “Ceza Kararları Sorgulaması” gibi çok sayıda seçenek
vardır.
Ayrıca “Programlar” (linkinde) menüsünde bulunan “Bilge” ve sonrasında “Detaylı Beyan”
linkinden “F1” tuşuna basılarak beyanname çağırma ekranı açılarak beyanname numarası
girilerek beyanname ile ilgili arayüz ekrana yansıtılır. Beyanname ile ilgili tüm detaylı bilgiler
bu ekranda görülebilir.
Hatta e-beyannameye geçildiğinde (Şu an sadece mavi hat ihracatlarda kullanılmaktadır) tüm
beyanname eklerini de ekranda görmek mümkün olacaktır.
Ancak belirtmek gerekir ki e-beyannamenin incelenmesi oldukça uzun zaman almakta ve etkin
bir denetim yapılmasına çokta uygun olmadığı düşünülmektedir. İdarelerde pilot uygulama
olarak bir süre e-beyannameye geçilmişse de BİLGE altyapısı kaldırmadığından sistemin
uygulamasından vazgeçilmiştir.
Bu linkte ayrıca, üst sağ köşede “Bağlantılar”, “İşlemler”, “TCGB Memur İşlemleri” linkleri
bulunmaktadır. Bu linklerinde alt açılımları söz konusudur. Bilişim programlarının
öğrenilmesinin en kolay yollarından birisi de belki -hatalar yapmayı göze alarak- programı
kullanmaktır.
Beyanname numarası girilerek beyanname çağrıldıktan sonra “Detaylı Beyan” arayüzünde
“Genel Bilgiler”, “Firma/kişisel Bilgiler”, “Finansal Bilgiler”, “Taşıma Bilgileri” ve “Özet
Bilgiler” linkleri altında beyanname ile ilgili çeşitli bilgiler yer almaktadır. Ayrıca
beyannamenin orijinal halinin aşağıdaki linkten (Orijinal Beyannameyi Getir) görülmesi ve
dökümünün alınması mümkündür.
Bu servisin işlemlerinde kullanılabilecek diğer bir veri kaynağı ise GÜVAS’tır. Bakanlığımıza
ait intranet sayfasından “GÜVAS/Yönetim Sorgulama” linkinden “GÜVAS İstatistikleri”
ardından “Performans Sorgulamaları” linkleri seçilerek sisteme giriş yapılır.
Ekranda görünen arayüze kullanıcı adı ve şifresi girilerek GÜVAS’a girilir. Çalışma kitabı
oluşturularak veya mevcut sorgulardan talep edilen bilgilere göre gerekli veriler temin edilir.
Veriler Excel programına aktarılarak gerekli analizler yapılabilir.
Bilindiği üzere; belirli bir tarihten itibaren BİLGE sisteminde, yükümlülere sistemin belirlemiş
olduğu vergilendirme unsurlarında (matrah, vergi oranı gibi) ve verginin hesaplanmasında
değişiklikler yapılmasına olanak sağlanmış durumdadır. Bu olanağın tanınmış olmasının
neticesinde; zaman zaman vergi oranının farklı esas alınması veya hesaplamaların değiştirilmesi
gibi sebeplerle vergi kayıplarının vuku bulduğu görülebilmektedir.
Bu kapsamda da GÜVAS üzerinden bir sorgulama yapılarak vergi kaybı oluşup oluşmadığının
kontrol edilmesi mümkündür. Belirtildiği şekilde sistemin otomatik olarak tarife temelinde
hesapladığı vergiler ile yükümlüsünce beyan edilen vergilerin farklı olduğu beyannamelerin
tesbiti için, GÜVAS üzerinde yer alan mevcut çalışma sayfalarından “TCGB & Kalem & Belge
– Vergi Farklılıkları Sorgulama” menüsünden gümrük kodu girilmek suretiyle sorgulama
yapılması gerekmektedir.
-225-
TEFTİŞ REHBERİ
a) İkinci Muayene:
4458 sayılı Gümrük Kanununun 65/3,4 üncü maddesi; “3. Kontrol amacıyla gümrük müfettişleri,
gümrük müfettiş yardımcıları, kontrolörler, stajyer kontrolörler ve gümrük idare amirleri
muayenesi yapılmış ve işlemleri tamamlanmış eşyanın ikinci muayenesini her zaman
yapabilirler. Keza, sözü edilenler gümrük işlemlerini her aşamada denetlemeye yetkilidirler.
4. Beyannameyi kontrol edenler ile muayeneyi ve ikinci muayeneyi yapanlar, yaptıkları
kontrolden veya muayeneden, gümrük vergilerinin hesaplanmasından ya da muafiyet
hükümlerinin uygulanmasından, duruma göre tek başlarına veya müteselsilen sorumludurlar.”
hükümlerini içermektedir.
Gümrük Yönetmeliğinin 186 ncı maddesi, Gümrük Kanununun 65 inci maddesi hükmüne paralel
bir düzenleme ile birlikte; “ Beyannameyi kontrol edenler ile ikinci muayeneyi yapanlar
yaptıkları kontrol ve muayeneden gümrük vergilerinin hesaplanmasından veya doğruluğunun
kontrolünden ya da muafiyet hükümlerinin uygulanmasından sorumludur.” hususunu
içermektedir.
İkinci Muayenesi Yapılacak Eşyanın Tespiti:
İkinci muayenesi yapılacak eşyanın tespitinde beyanname seçiminde belirtilen risk kriterlerinin
yanında idarenin genel profili önem arz etmektedir. Özellikle tarife, menşe, saptırması
yapılabilecek, vergi oranları değişiklik gösterebilecek eşyalar ikinci muayene için seçilebilir.
İkinci muayenesi yapılacak eşya için önceden kısa bir ön hazırlık yapılması (tarife,
alıcı/gönderici firma veya eşya yönünden) ikinci muayeneden istenen sonucun alınmasında
yararlı olacaktır.
Beyanname Muhteviyatı Eşyanın Hangi Aşamada İkinci Muayenesi Gerçekleştirilir?
İkinci Muayenede önemli olan husus, giriş, çıkış ve transit eşyasının muayene işlemlerinin
tamamlanıp gümrüğün kontrolünde iken muayenesinin yapılmasıdır. İkinci Muayene, giriş
eşyasında vergileri yatmış ve fiilen çekilebilecek duruma gelmiş, yani eşyanın ilgilisine teslimi
aşamasına gelmiş eşyada; çıkış eşyasında ise Gümrük Kanunu’nun 151 inci maddesine göre fiili
ihraç öncesindeki işlemleri tamamlanmış eşyada, Transit eşyasında ise; muayenesi
tamamlanmış, beyannamesi kapatılmış eşya ile ilgili olarak, belgelerin incelenmesini,
tahakkukun kontrolünü ve eşyanın fiilen muayenesini ifade eder.
İkinci Muayenede ve Neticesinde Yapılacak İşlemler Nelerdir:
İkinci muayene; kapların cins, marka, numara ve adetlerini, eşyanın vergiye esas olan ağırlık ve
diğer ölçütleri ile gümrük tarife pozisyonu, menşe ve kıymetine ilişkin beyanın doğruluğunun
tespitine yöneliktir.
Bu çerçevede, eşya ile ilgili beyanname ve eki belgeler arasında uygunluk, bunların mevzuata
uygunluğu, eşyanın ne olduğunun belirlenmesi, eşyanın gümrük vergisi ile birlikte gümrüklerce
alınan diğer vergi ve resimlerinin tahakkukuna veya vergi muafiyetinin tespitine esas olan
unsurlar hakkındaki beyanların doğruluğunun tetkik edilmesi, eşyanın tarifedeki yerinin
belirlenmesi, hesap kontrolünün yapılması, eşyanın gümrük vergisi matrahına giren kıymetinin
-226-
TEFTİŞ REHBERİ
veya sayı, baş, ağırlık gibi vergiye esas unsurlarının tespiti, aynı zamanda yürürlükte bulunan
Dış Ticaret Rejimi ile Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkındaki Kanun, Kararname ve
Tebliğler ile Gümrük Kanunu ve diğer özel kanunlara uygunluğunun araştırılması yönünde
yapılmalıdır.
İkinci Muayeneye başlamadan önce eşyanın muayeneye hazırlanması ve muayene esnasında
işlemi yapan muayene memuru ve eşya sahibinin veya temsilcisinin hazır bulunması yönünde
idareye talimat verilmelidir. Belgeler üzerinde yapılan incelemelerden sonra, eşyanın bulunduğu
yere gidilir ve ikinci muayeneye başlanır. Kapların, markanın, miktarın uygunluğu görüldükten
sonra, önceden muayene edilmiş olanlarla muayene edilmemiş yani, orijinal olanlardan yeteri
kadar kap açtırılarak eşyanın görülmesi, ölçülmesi, tartılması, cinsi, nev’i ve miktarı yönünden
muayene edilmesi suretiyle ikinci muayene tamamlanır. Beyan edilen eşya olup olmadığı,
serbest dolaşıma giriş rejimine tabi tutulan eşyanın GTİP’inin doğru beyan edilip edilmediği;
transit rejiminde, aynı şekilde cins, nevi, nitelik ve miktar olarak belgelerinde geçen ve beyan
edilen eşya olup olmadığı; çıkış eşyasında beyanname ve buna ekli belgelerdeki eşya ile aynı
eşya olup olmadığı gibi tüm yönleriyle incelenir. Kimyasal veya fiziksel tahlili gereken eşyadan
da yeterli sayı ve miktarda numune alınarak tutanak düzenlenir. Numune alma işlemi esnasında
Gümrük Yönetmeliğinin 198 ve 199 uncu maddelerinde yer alan numune alma kurallarına ve
miktarlarına dikkat edilmelidir. Söz konusu tutanak ikinci muayenede hazır bulunanlarca
imzalanır. Alınan numuneler gümrük laboratuarlarına yollanır, ancak, gümrük laboratuarlarının
yetersiz kalması nedeniyle, hariçte yaptırılacak tahlil veya inceleme masrafı, beyan sahibi
tarafından karşılanır.
İkinci muayene, yukarıda saymış olduğumuz hususların hepsinin kontrolü suretiyle
yapılabileceği gibi bunlardan uygun görülenlerin kontrolü suretiyle de yapılabilir. Bu durumda
ikinci muayenenin hangi yönden yapıldığı ikinci muayene neticesinde belirtilmelidir.
İkinci muayene neticesi; Gümrük Yönetmeliği 191/2 maddesi uyarınca bilgisayar sistemine
kaydedilerek imzalanacağı hüküm altına alınmış olmasına rağmen BİLGE sisteminde hali
hazırda beyannamelere ilişkin ikinci muayene neticesinin kaydedilebileceği bit modül
bulunmamaktadır. Dolayısıyla yapılan ikinci muayene işleminin kayda alınmasını teminen
sonuçlar bir tutanağa bağlanmalı, tutanakta yapılan muayene esnasında eşyaya bir zarar ve ziyan
verilmediği belirtilmelidir
Tahlil ve inceleme sonuçlarına göre beyana aykırı bir durumla karşılaşıldığında; 4458 sayılı
Gümrük Kanunu ve ilgili diğer mevzuat hükümleri uyarınca Cevaplı Rapor düzenlenir. Eğer
tespit edilen hususlar soruşturma konusu edilmesi gerektirir bir durum ise, acil ve gecikmesinde
sakınca bulunan hâllerde Bakanlık ve Hazine haklarını koruyucu tedbirler alınarak (işin
niteliğine göre Cevaplı Rapor, eşyanın tesliminin yapılmaması yönünde idareye talimat
verilmesi…vs) konu Onay alınmasını teminen yazı ile başkanlığa bildirilir.
b) Beyannamelerin Gümrük Mevzuatına Uygunluğunun İncelenmesi:
Gümrük idarelerinde gümrük beyannameleri incelenirken;
1. Gümrük Beyannamesi Kullanma Talimatının beyannamelerin doldurulmasına ilişkin
hükümlerine uyulup uyulmadığı (G.Y. Md.112, Gümrük Yönetmeliği Ek:14 “Gümrük
Beyannamesi Kullanma Talimatı”)
-227-
TEFTİŞ REHBERİ
2. Kıymetleri üzerinden vergiye tabi olup da birden ziyade kap içinde gelen ve aynı zamanda
çeşitli cins ve kıymette olan eşyadan, her kapta aynı cins ve kıymette ne miktar eşya
bulunduğunu gösteren ve faturaya uygun bir şekilde, satıcı veya gönderici tarafından
mahallinde düzenlenmiş bulunan ayrıntılı faturanın; faturada her kabın içinde satış
birimine göre ne miktarda eşya bulunduğu göstermediği takdirde beyanname ile birlikte
verilip verilmediği (G.Y. Md.116),
3. Ağırlıkları üzerinden vergiye tabi eşyaya ilişkin çeki listesinin beyan edilen eşyanın, tarife
cetvelinde gösterilen vergiye esas olan, daralı ve net ağırlık, adet, baş ve hacim gibi
ölçüler üzerinden hazırlanıp hazırlanmadığı (G.Y. Md.117),
4. Beyannameye eklenen taşıma belgelerinde (konşimento , yük senedi (CMR), CİM veya
CİV gibi belgeler) bulunması gereken bilgilerin yer alıp almadığı (G.Y. Md.118),
5. İlgili gümrük rejimi uyarınca beyanın yapıldığı Elçilik Mektubu, Kurye Mektubu, TIR
Karnesi, ATA Karnesi, Kumanya Listesi, Özel Fatura, Déclaration en Douane, CPD
Karnesi ve Sözlü Beyan Formu gibi belgelerin gümrük beyannamesi olarak kabul
edileceği gereğine uyulup uyulmadığı (G.Y. Md.131),
6. Bir beyannamenin iki veya daha fazla kalemi kapsaması halinde, beyana karşılık gelecek
vergi ve ceza bakımından her kalem ayrı bir beyan sayılıp sayılmadığı, bir kalemin eksik
veya fazlası diğer kalemin fazla veya eksiğine mahsup edilemeyeceği kuralına riayet
edilip edilmediği (G.K. Md.67/2),
7. Kurye mektuplarında; kuryenin adı soyadı, pasaport numarası, kurye mektubunu
düzenleyen ülke Dışişleri Bakanlığı veya diplomatik temsilciliğin açık adı ve mührü,
kurye kaplarının parça sayısı ile ilgili bilgilerin bulunup bulunmadığı (2000/21 sayılı
Genelge),
8. Kurye mektupları ve kaplarının ithal/ihracında bu amaçla hazırlanan ithalatta Form E,
ihracatta Form F nin kullanılıp kullanılmadığı (2000/21sayılı Genelge),
9. Bir kurye mektubu ile 30 kg dan veya 5 adetten daha fazla kuryenin yurda sokulması
halinde Dışişleri Bakanlığı tarafından onaylanmış Takrir (Form A) belgesinin aranılıp
aranılmadığı (2000/21sayılı Genelge),
10. Kurye kaplarının, ilgili ülke Dışişleri Bakanlığı veya diplomatik temsilciliğin mührü ile
kapatılmış olması hususuna dikkat edilip edilmediği (2000/21sayılı Genelge),
11. İthal Eşyasına Ait Gümrük Kıymet Bildirim Formunun GATT’ın VII’nci Maddesinin
Uygulanmasına Dair Anlaşma hükümleri çerçevesinde belirlenen ithal eşyasına ait
gümrük kıymetinin unsurlarını içerip içermediği (G.Y. Md.120),
12. Evrak düzenlenmesi gereken sözlü beyana tabi eşyanın gümrük işlemlerinde, sınırlı
sayıda kutusu doldurulmuş ve Gümrük Yönetmeliği’nin 22 no.lu ekinde yer alan sözlü
beyan formunun gereği ile ithalat işlemlerinde tek tip gümrük beyannamesinin 1, 5, 6, 8,
22, 29, 31, 33, 37, 41, 42 ve 54 no.lu kutularının doldurulması zorunluluğuna uyulup
-228-
TEFTİŞ REHBERİ
uyulmadığı (G.Y. Md.172),
13. Beyanın doğrudan eşya sahipleri veya temsilcileri tarafından yapılıp yapılmadığı,
temsilcinin, sahip olduğu temsilnameyi gümrük idaresine ibraz edip etmediği (G.K.
Md.5),
14. Tescil edilen beyannamelerin, ait olduğu eşyanın vergileri ve para cezaları için taahhüt
niteliğinde beyan sahibini bağlayacağı, vergilerin tahakkukuna esas tutulacağı,
beyannamelerin başkasına devrolunamayacağı, eşyanın başkasına satılmasının beyan
sahiplerini yükümlülüklerinden kurtarmayacağı hükmünün dikkate alınıp alınmadığı (
G.K. Md.61/3, G.Y. Md.113),
15. Başka bir eşyanın beyanı sonucunu doğurmaması kaydıyla, beyan sahibinin talebi üzerine
beyannamede yer alan bir veya daha fazla bilginin düzeltilmesine, gümrük idarelerince
izin verilebileceği ancak beyan sahibine eşyanın muayene edileceğinin bildirilmesinden,
söz konusu bilgilerin yanlış olduğunun tespit edilmesinden, Gümrük Kanunu 73 üncü
madde hükümleri saklı kalmak üzere, eşyanın teslim edilmesinden, sonra beyannamede
düzeltme yapılmasına izin verilmez hususuna dikkat edilip edilmediği (G.K. Md.63),
16. Gümrük idarelerinin beyan sahibinin talebi üzerine ve eşyanın yanlışlıkla beyanname
konusu gümrük rejimine tabi tutulmasına veya beyan edildiği rejime tabi tutulmasının
özel nedenlerle artık mümkün olmadığına ilişkin kanıtlayıcı belgelerin ibraz edilmesi
halinde, tescil edilen beyannameyi iptal edip etmediği (G.K. Md.64),
17. Gümrük idarelerince beyan sahibine eşyanın muayene edileceğinin bildirilmiş olduğu
hallerde muayene sonucu alınmadan beyannamelerin iptaline ilişkin talebin kabul
edilmeyeceği ve eşyanın tesliminden sonra beyannamelerin iptal edilmeyeceği, kuralına
uyulup uyulmadığı (G.K. Md.64),
18. Beyannamelerin iptaline ilişkin taleplerin süresi içerisinde yapılıp yapılmadığı ile
beyannamelerin iptalinin yürürlükteki cezai hükümlerin uygulanmasına engel olmayacağı
hususuna dikkat edilip edilmediği (G.K. Md.64),
19. İptal edilen beyanname içeriği eşyanın farklı bir gümrük rejimine tabi tutulmasının talep
edilmesi halinde, bu talep gümrük idarelerince kabul olunacağı, herhangi bir kaza sonucu
ya da elde olmayan nedenlerle eşya hasara uğrar ve hiçbir surette kullanılamaz hale
gelirse, talep halinde imhasına veya Türkiye Gümrük Bölgesi dışına çıkarılmasına izin
verileceği ve bu gibi hallerde doğacak külfet ve masrafların eşya sahibince karşılanacağı
hususlarına uyulup uymadığı (G.K. Md.64),
20. Beyannamelerin tescilinden sonra eşyanın niteliğinde meydana gelen değişiklikler veya
bozulmalar nedeniyle ithalat vergilerinden indirim yapılmayacak haller ve bunun
istisnalarının doğru uygulanıp uygulanmadığı (G.K. Md.64),
21. Eşyanın ilgili rejime tabi tutulma şartlarının yerine getirilmesi ve eşyanın yasaklayıcı veya
kısıtlayıcı önlemlere tabi olmaması kaydıyla, gümrük idareleri, tescilden sonra
beyannamedeki bilgileri kontrol ederek veya belli hallerde kontrol etmeksizin, eşyayı
teslim edip etmediği (G.K. Md.69),
-229-
TEFTİŞ REHBERİ
22. Tescil edilmiş beyanname kapsamı eşyanın beyan sahibinden kaynaklanan sebeplerle
Gümrük Kanununun 46 ncı maddesinde belirtilen süreler (20 ve 45 gün) içerisinde;
muayenesine başlanamaması veya devam edilememesi, beyan edildiği gümrük rejimine
tabi tutulması için verilmesi gereken belgelerin verilmemiş olması ve ödenmesi veya
teminat altına alınması gereken ithalat veya ihracat vergilerinin ödenmemesi veya
teminatın verilmemesi hallerinde, eşyanın muayene edilip, muayene sonucunda gümrük
idarelerince alınacak para cezasını veya diğer takipleri gerektiren veya gerektirmeyen
durumlar bir tutanağa bağlanıp, daha sonra eşyanın 177 ila 180 inci madde hükümlerine
göre tasfiye edilip edilmediği (G.K. Md.70),
23. Gümrük antrepolarında bulunan eşya için, gümrükçe onaylanmış bir işlem veya kullanım
tayin edilmesine ilişkin beyanname verilmesi halinde, gümrük işlemlerinin beyannamenin
tescil tarihinden itibaren otuz gün içinde bitirilmesi gerektiği, bu süre içinde işlemleri
bitirilemeyen eşya ile ilgili olarak tasfiye hükümlerinin uygulanacağı hususuna uyulup
uyulmadığı (G.K. Md.70),
24. Beyanname kapsamı eşyanın muayene edilmesi halinde muayene sonuçlarının, muayene
edilmemesi halinde ise beyannamede yer alan bilgilerin eşyanın tabi olduğu gümrük
rejimi hükümlerinin uygulanmasında esas alınıp alınmadığı (G.K. Md.65/2),
25. Beyannamenin kabulünden sonra bilgisayar sistemi tarafından risk kriterlerine göre
muayene türü ve görevli muayene memurunun otomatik olarak belirlenmesi akabinde
kırmızı hat olarak belirlenen muayene türünde eşyanın fiziki muayenesi ile birlikte belge
kontrolünün yapılıp yapılmadığı, sarı hat muayene türünde fiziki muayene yapılmaksızın
eşyaya ait beyanname ve eklerinin doğruluğunun ve birbirleriyle uygunluğunun kontrol
edilip edilmediği, mavi hat muayene türünde; eşyanın veya buna ilişkin yazılı beyan ve
ilgili belgelerin veya ticari belge ve verilerin sonradan kontrol edilip edilmediği (G.Y.
Md.180-182),
26. Yapılan muayenede kapların cinsi, nevi, marka numarası ve adetleri, eşyanın vergiye esas
olan ağırlık ve diğer ölçüleri ile cins, nevi, nitelik, menşe ve kıymet açısından inceleme
yapılıp yapılmadığı (G.Y. Md.182),
27. Fiziki muayene ile görevli muayene memurunca eşya göre fiziki muayene türlerinden tam
muayene, kısmı muayene ve haricen muayene türlerinden birinin uygulanıp
uygulanmadığı, tam muayenede, eşyanın tüm kaplarının açılarak muayenesi; kısmi
muayenede, eşyayı temsil eden bir ya da birkaç kabın açılarak muayenesi; haricen
muayenede ise eşyanın kaplarının dıştan muayenesinin yapılıp yapılmadığı (G.Y.
Md.182),
28. Muayene sonucunda beyana uygun sonuç alınması halinde, beyannameye muayene
memuru tarafından onay verilerek imzalanarak bilgisayar sisteminde onay verilip
verilmediği (G.Y. Md.182),
29. Fiziki muayene sırasında, eşyanın veya kaplarının bozuk, kırık veya noksan olduğunun
anlaşılması halinde, durumdan işletme memurunun haberdar edilerek ortak bir tutanak
düzenlenip düzenlenmediği (G.Y. Md.182),
-230-
TEFTİŞ REHBERİ
30. Belge kontrolünde, muayene memurunun beyannamedeki bilgileri ve eklerini
inceleyerek; tarife, kıymet, miktar, yasaklayıcı ve kısıtlayıcı önlemler ve duruma göre
telafi edici vergi söz konusu olması halinde, buna ilişkin belge kontrollerini de yaptıktan
sonra uygun bulur ise, bu hususu beyanname üzerinde göstererek bilgisayar sisteminde
onay verip vermediği (G.Y. Md.183),
31. Belge kontrolünde muayene memuru, yaptığı inceleme sırasında beyanname ve ekli
belgeler arasında ciddi bir farklılık görür ve fiziki muayenenin yapılmasına karar verir ise
beyannamenin arkasına bu hususu 24 saat içinde belirtir şerh düşerek idare amirine
bildirip bildirmediği, fiziki muayenenin idare amirince gerekli görülmesi halinde, ilgili
amirin bunun gerekçelerini beyannameye kaydederek fiziki muayene ile görevli bir
muayene memuru görevlendirerek işlemlerin bu memur tarafından sonuçlandırılıp
sonuçlandırılmadığı, muayenenin idare amirince uygun görülmemesi halinde ise, beyanın
kontrolü için önceden görevlendirilen memur tarafından işlemlere kaldığı yerden devam
edilip edilmediği (G.Y. Md.183),
32. Gümrük Yönetmeliği’nin 185. Maddesinde yazılı bulunan eşyaların muayeneye tabi
tutulmayacağı kuralına uyulup uyulmadığı (G.Y. Md.185)
33. İthalat ve ihracat kontrollerine konu eşya ile ilgili olarak; İthalat ve ihracat kontrollerine
konu eşyanın denetim sonuçlarını gösteren ve Gümrük Yönetmeliğinin 114 üncü maddesi
uyarınca belirlenen belgelerin veya referans numaralarının beyannameye kaydedilmesi
hükmüne uyulup uyulmadığı (G.Y. Md. 181/10-a);
34. Beyannamenin yapılan muayene veya kontrol sonucunda, yapılan beyanın aksine eşyanın
ilgili kurumun ithalat veya ihracat kontrolünü gerekli kılması durumunda, gerekli
kontrollerin yapılmasını teminen yükümlü ilgili kuruma yönlendirilip yönlendirilmediği
(G.Y. Md. 181/10-b),
35. İlgili kurum tarafından yapılan denetime ilişkin belgenin veya referans numarasının
beyannamede yer almadığının beyannamenin kapatılmasından veya eşyanın tesliminden
sonra yapılan kontroller neticesinde anlaşılması durumunda ilgili kurum bilgilendirilip
bilgilendirilmediği (G.Y.181/10-c);
36. Gümrük İdaresi tarafından ilgili kuruma yapılan yönlendirme veya bilgilendirme
neticesinde; ilgili kurumca gerçekleştirilen denetimin olumsuz sonuçlandığının
bildirilmesi veya ithali ve ihracı lisansa, şarta, izne, kısıntıya veya belli kuruluşların
vereceği uygunluk veya yeterlilik belgesine tabi olan eşyanın denetlendiğine dair belge
veya referans numarası alınmadığı halde alınmış gibi gösterilmesi halinde Kanunun 235
inci maddesi hükümlerinin uygulanıp uygulanmadığı; söz konusu eşyaya el konularak
mülkiyetinin kamuya geçirilmesine karar verilip verilmediği; eşyanın Gümrük Kanunu
177 ila 180 inci madde hükümlerine göre tasfiyeye tabi tutulup tutulmadığı (G.K 235,
G.Y. 181/10-ç),
37. Tam Beyanlı Yaygın Basitleştirilmiş Usulden yararlanabilecek eşyanın Gümrük Genel
Tebliği (Gümrük İşlemleri) Seri No: 16, Madde: 3’te belirtilen eşyalardan olup olmadığı
-231-
TEFTİŞ REHBERİ
Gümrük Genel Tebliği - Gümrük İşlemleri Seri No: 16, Madde 3),
38. Özelliği nedeniyle geçici depolama yerleri ve antrepoya alınmayarak, gümrüğün gözetimi
altında sahibine teslim edilecek eşyaya uygulanacak gümrük işlemlerine ilişkin usul ve
esaslar ile bir gümrük rejimine tabi tutulacak özellik arz eden bir kısım eşyanın eksik
beyanla teslimine ilişkin usul ve esaslarda 16 Seri No.lu Gümrük İşleri Genel Tebliği
hükümlerine uyulup uyulmadığı (24812 sayılı, 11.07.2002 günlü R.G.’de yayımlanan
Gümrük Genel Tebliği - Gümrük İşleri Seri No: 16 Madde 12),
39. Gümrük İdarelerince, usul ve formalitelerin mümkün olduğunca basitleştirilmesi ve
gümrük işlemlerinin yürürlükteki hükümlere uygun olarak yürütülmesini sağlayacak
şekilde ve gerekli koşulların oluşması halinde; Gümrük Kanununun 60 ıncı maddesinde
sözü edilen beyannameye eklenmesi gereken belgelerden bazılarının eklenmemesine ve
yazılması gereken bazı bilgilerin yazılmamasına, söz konusu beyanname yerine eşyanın
ilgili gümrük rejimine tabi tutulması talebiyle birlikte ticari ve idari bir belgenin
verilmesine, talep halinde yükümlünün işyerinde veya gümrük idaresi tarafından kabul
edilen diğer bir yerde eşyanın ilgili rejime geçişinin kayıt yoluyla yapılmasına izin verilip
verilmediği (G.K. Md.71),
40. Onaylanmış Statü belgesi sahibi kişilerce, Gümrük Yönetmeliği’nin 143, 154 ve 163 üncü
maddelerinde belirtilen koşullar saklı kalmak kaydıyla, a) Orijinal fatura, b) A.TR dolaşım
belgesi, c) Menşe ispat belgeleri, ç) Ödeme şekli gereği ibrazı gereken navlun makbuzu
ve sigorta poliçesi, d) İşlenmiş tarım ürünlerinin serbest dolaşıma sokulması halinde ibrazı
gereken işlenmiş tarım ürünleri analiz sonuç raporundan bir ya da daha fazlasının
beyannameye eklenmeksizin beyanda bulunulabileceği hususuna uyulup uyulmadığı
(Onaylanmış Kişi Statüsüne İlişkin Gümrük Genel Tebliği Sıra No: 1),
41. Türkiye Gümrük Bölgesine getirilen eşyanın bir gümrük rejimine tabi tutulmasına ilişkin
tüm belgelerinin tam olması koşuluna bağlanan usul ve düzenlemelerin uygulamasında
OKSB sahiplerinin eksik beyan usulünden faydalanılamayacağı kuralına uyulup
uyulmadığı (Onaylanmış Kişi Statüsüne İlişkin Gümrük Genel Tebliği Sıra No: 1),
42. Eksik belge veya belgelerin süresi içinde eksik belge tamamlama formu ile birlikte
beyannamenin tescil edildiği gümrük müdürlüğüne sunulması halinde, gümrük
müdürlüğünce yapılan incelemede eksik belgelerin süresi içinde ve eksiksiz olarak ibraz
edildiğinin anlaşılması durumunda, BİLGE sistemine söz konusu gümrük beyannamesi
kapsamındaki eksik belgelerin tamamlandığı bilgisinin girilip girilmediği (Onaylanmış
Kişi Statüsüne İlişkin Gümrük Genel Tebliği Sıra No: 1),
43. Eksik belge ile beyanda bulunulması durumunda bu belgelerin, eksik belgeyle beyan
edilmek istenen eşyaya ilişkin gümrük beyannamesinin tescil tarihinden itibaren bir ay
içinde gümrük beyannamesinin tescil edildiği gümrük müdürlüğüne ibraz edilip
edilmediği (Onaylanmış Kişi Statüsüne İlişkin Gümrük Genel Tebliği Sıra No: 1),
44. İndirimli veya sıfır oranında gümrük vergisinin uygulanması için gereken belgelerin
eksikliği durumunda, eksik belgeyle beyan edilmek istenen eşyanın indirimli veya sıfır
oranında vergilendirileceği konusunda yeterli nedenlerin olması koşuluyla,
-232-
TEFTİŞ REHBERİ
beyannamenin tescil tarihinden itibaren bir ay içinde beyan sahibinin talebi üzerine
gümrük müdürlüğünce söz konusu belgenin ibrazı için üç ayı geçmeyecek şekilde ek süre
verilebileceği hususuna uyulup uyulmadığı (Onaylanmış Kişi Statüsüne İlişkin Gümrük
Genel Tebliği Sıra No: 1),
45. Tamamlanacak eksik beyanın gümrük kıymeti ile ilgili olması ve beyanın
tamamlanmasının daha uzun bir süre gerektirdiğinin kanıtlanması durumunda, gümrük
müdürlüğünce üç aydan uzun bir ek süre belirlenebileceği hususuna dikkat edilip
edilmediği (Onaylanmış Kişi Statüsüne İlişkin Gümrük Genel Tebliği Sıra No: 1),
46. Hava yolu ile hızlı kargo taşımacılığında Gümrük Genel Tebliği - Posta ve Hızlı Kargo
Taşımacılığı Seri No: 4 kapsamında işlem yapılmasında anılan tebliğ hükümlerine riayet
edilip edilmediği,
47. Eşyanın serbest dolaşıma girişini basitleştirilmiş usule göre gerçekleştirenlerin genel,
dönemsel ya da özet niteliğinde bir tamamlayıcı beyanda bulunup bulunmadıkları, bir ay
içinde gerçekleştirilen basitleştirilmiş usule göre yapılan işlemlere ilişkin tamamlayıcı
beyanların izleyen ayın ilk üç günü içinde verilip verilmediği, beyanın, 53/1. maddede
belirtilen nitelikteki kıymet unsurlarını içermesi halinde tamamlayıcı beyanın, eksik
kıymet unsurunun mahiyet ve tutar itibariyle tahakkuk ettiği ayı takip eden ayın 26. Günü
akşamına kadar verilerek vergilerinin de aynı süre içinde ödenip ödenmediği, söz konusu
tamamlayıcı beyanların ayrıca tescil edilmeyerek, serbest dolaşıma giriş beyanlarıyla
yapılıp yapılmadığı (G.Y. Md.150),
48. Ekonomik etkili bir gümrük rejimine tabi tutulmuş eşyanın, serbest dolaşıma girişinin
basitleştirilmiş usuller çerçevesinde gerçekleştirilmesi durumunda, Gümrük
Yönetmeliğinin 151 inci maddesinde belirtilen hükümlerin uygulanıp uygulanmadığı
(G.Y. Md.151),
49. Serbest dolaşıma girişte sözlü beyan edilen eşyanın Yönetmeliğin 169. maddesinde kayıtlı
bulunan eşyadan olup olmadığı (G.Y. Md.169),
50. Eşyanın muayenesinin, bunların gümrük idarelerince konulmasına izin verilen yerlerde
veya antrepolarda yapılacağı, gümrük idare amirlerinin beyan sahibinin talebi üzerine
eşyanın bu yerler dışında her hangi bir yerde muayene edilmesine izin verebilecekleri ve
eşyanın buralarda da muayene edilebileceği hususuna uyulup uyulmadığı (G.Y. Md.187),
51. Beyan edilen eşyanın muayenesinin ve numunesinin alınmasının görevli muayene
memurunca usulüne uygun olarak yapılıp yapılmadığı (G.Y. Md.188),
52. Teknik zorunluluk olması ve idare amirince gerekli görülmesi halinde numune alma
işleminde beyan sahibinin veya temsilcisinin bulunmasının sağlanmasına özen gösterilip
gösterilmediği (G.Y. Md.188),
53. Muayene ile görevli memurların henüz gümrük gözetimi altında bulunan muayenesini
yaptıkları eşyayı, bir hatanın düzeltilmesi veya muayenede eksik bırakılan hususların
tamamlanması gibi geçerli sebeplerle yeniden muayene edebileceği, bu takdirde durum,
görevli memurlarca beyanname üzerinde gösterilerek bilgisayar sisteminde onaylanıp
-233-
TEFTİŞ REHBERİ
ve/veya altı imzalanıp işlem yapılıp yapılmadığı (G.Y. Md.190),
54. Muayene ile görevli memurlarca kendilerine havale edilmiş beyanname kapsamı eşyanın
muayenesi herhangi bir nedenle tamamlanamadığı takdirde, bilgisayar sisteminde
muayene ile görevli memur değişikliği yapılıp, durum nedenleri ile beyanname üzerinde
belirtilmek suretiyle idare amirinin oluru alındıktan sonra muayenenin diğer bir memur
tarafından tamamlanıp tamamlanmadığı (G.Y. Md.190),
55. İthali, lisansa, şarta, izne, kısıntıya veya belli kuruluşların vereceği uygunluk veya
yeterlilik belgesine tabi eşyaya ilişkin olarak beyanname veya ekinde ilgili kurum
tarafından düzenlenen belge, bilgi veya yazının bulunup bulunulmadığı;
56. Eşyanın ithali, lisansa, şarta, izne, kısıntıya veya belli kuruluşların vereceği uygunluk
veya yeterlilik belgesine tabi olduğu halde uygunluk ve yeterlilik belgesine tabi değilmiş
veya belge alınmış gibi beyan edildiğinin tespit edilmesi halinde Gümrük Kanunu 235/1c ve Gümrük Yönetmeliği 181/10-ç maddesi uyarınca işlem yapılıp yapılmadığı,
57. İthali, lisansa, şarta, izne, kısıntıya veya belli kuruluşların vereceği uygunluk veya
yeterlilik belgesine tabi eşyaya ilişkin ilgili kurum ve kuruluş tarafından verilen
belgelerde ithale ilişkin süre aralığı eya belge geçerlilik süresi var ise ithalatın bu süreler
içinde gerçekleştirilip gerçekleştirilmediği,
58. Müsaade, uygunluk, kontrol belgelerinde ilgili mevzuatları gereği miktar global olarak
verilmişse, ithali gerçekleştirilen miktarların belge üzerinden düşüm işleminin
gerçekleştirilip gerçekleştirilmediği,
Hususlarına bakılır.
c) Hesap, Tahakkuk ve Kıymet Yönünden İnceleme:
Bu denetimde esas itibarıyla amacı gümrük vergilerinin matrah ve oranlarının doğru olarak
hesaplanıp hesaplanmadığı, gümrük kıymeti beyanlarının 4458 sayılı Gümrük Kanunu 23 ve 31
inci maddeleri ile Gümrük Yönetmeliğinin 43 ila 57 inci maddeleri hükümlerine uygun olup
olmadığının kontrolüdür.
Gümrük Kanununda gümrük vergileri tanımı yer almakla birlikte Gümrük Kanunu ve ilgili diğer
kanunlar kapsamında gümrük yükümlülüğü doğan ve gümrük idarelerince tahsili gereken başlıca
gümrük vergileri şunlardır: Gümrük Vergisi, İlave Gümrük Vergisi, Tek ve Maktu Vergi,
Dampinge Karşı Vergi, Sübvansiyona Karşı Telafi Edici Vergi, Katma Değer Vergisi, Özel
Tüketim Vergisi, Toplu Konut Fonu, Tütün Fonu, Kaynak Kullanımını Destekleme Fonu, Çevre
Katkı Payı, Telafi Edici Vergi, TRT Bandrol Ücreti, Damga Vergisi, DFİF, Ek Mali
Yükümlülük, Kültür ve Turizm Bakanlığı Kesintisi

Bu denetim sırasında özellikle GÜVAS üzerinden elde edilecek veriler üzerinde
çalışılması önem taşımaktadır. GÜVAS’tan elde edilen verilerin Excel’e aktarılması
ve pivot tablonun kullanılması bu açıdan analizlerin yapılmasında önemli oranda
kolaylıklar sağlayacaktır.
-234-
TEFTİŞ REHBERİ

GÜVAS’tan alınacak aynı firmanın aynı eşya ithalatları ile başka firmaların aynı eşya
ithalatları incelenerek gerek aynı firmanın birim kıymetlerinin, gerekse başka
firmaların ithalatlarının birim kıymetlerinin kontrolü yapılabilecektir. Önemli
değişimler ve farklılıkların sebepleri araştırılarak araştırmalar derinleştirilebilecektir.

Beyan edilen vergiler ile BİLGE sistemi tarafından hesaplanan vergilerin
karşılaştırılmasına yönelik olarak GÜVAS’ta yer alan “TCGB&Kalem&Belge-Vergi
Farklılıkları modülü altında yer alan “Beyan edilen-Tarifede Belirtilen Vergi
Farklılıkları” öğesi bu amaçla kullanılabilir.

Aynı tarife pozisyonunda yer alan aynı ticari tanımlı eşyalar Mal ve Hizmetlere
Uygulanacak Katma Değer Vergisi Oranlarının Tespitine İlişkin 2007/13033 sayılı
Kararda yer aldığı haliyle farklı KDV oranlarına tabi tutulması mümkün olmakla
birlikte söz konusu farklılıkların analiz edilmesi gerekir. GÜVAS’tan alınan “GTİP
Kodu”, “Kalem Vergisi Açıklaması” ve “Kalem Vergisi Yüzdesi” “Ticari Tanım”
verileri kullanılarak aynı ticari tanımlı ve GTİP’li ancak farklı KDV oranına sahip
eşyalar beyannameleri tespit edilerek bu yönde incelemeler yapılabilir.

Gümrük Vergileri matrahına girebilecek unsurların tespitine ilişkin olarak firmalardan
mali kayıtların ve sözleşmlerin istenebileceği gibi ilgili kurum ve kuruluşlar ile
yazışma yapılarak (Firma, Liman İşletmesi, Antrepo İşleticisi, Nakliyeci Firma,
Banka …vb) bilgi ve belge temini cihetine gidilebilir. Bu çerçevede gümrük vergileri
matrahına girebilecek ve beyan edilmeyen navlun, sigorta, royalti, lisans, tahmil
tahliye, ardiye gideri, kalıp ödemesi, komisyon, satış hasılası tespit edilebilir.

Eşyanın serbest dolaşıma sokulmadan önce başka bir rejim beyanında bulunulmuş ise
söz konusu ilk rejim beyanı ile serbest dolaşıma giriş beyannamesi tarife, menşe,
matrah, ödeme ve teslim şekli, vergi oranı ve diğer vergilendirme unsurları yönünden
karşılaştırılmalıdır.
Gümrük Vergisi Yönünden:
Spesifik gümrük vergisi hariç gümrük vergisinin matrahı ithalatta Gümrük Kanunu 27 ve 28 inci
maddeleri çerçevesinde yapılacak düzeltmeler neticesinde oluşan fiilen ödenen veya ödenecek
gümrük kıymetidir (Beyannamelerin “Hesap Detayları” bölümü dikkate alındığında Gümrük
Vergisi Matrahı: CIF+Y. Dışı Giderlerdir). İthal eşyası her sene Bakanlar Kurulu tarafından
yayımlanan İthalat Rejim Kararı eki listelerde yer alan gümrük vergi oranlarına tabidir.
Dolayısıyla gümrük vergisinin denetiminde vergi oranı, diğer vergilendirme unsurları (döviz
kuru..vs) ve matrahın doğru olarak beyan edilmesinin kontrolü önem taşır. Söz konusu unsurların
doğru olarak belirlenebilmesi için tarife, kıymet, menşe bilgilerine ihtiyaç vardır. Bu bölümde
sadece kıymet üzerinde durulacak ilerleyen bölümlerde beyannamenin menşe ve tarife yönünden
incelenmesi irdelenecektir.
Bu alanda teftişte; eşyanın gümrük kıymetinin doğru olarak beyan edilip edilmediği ve özellikle
Gümrük Kanunu 27 inci maddesi uyarınca gümrük kıymetine dahil edilmesi gerekli unsurların
dahil edilip edilmediği kontrol edilir.
-235-
TEFTİŞ REHBERİ
Teftişte;
1. Eşyanın gümrük kıymetinin, gümrük tarifesinin ve eşya ticaretine ilişkin belirli
konularda getirilen tarife dışı düzenlemelerin uygulanması amacıyla Gümrük Kanununun
23-32 inci ve Gümrük Yönetmeliğinin 43 ile 57 nci maddelerinde yar alan satış bedeli,
aynı eşyanın satış bedeli, benzer eşyanın satış bedeli, indirgeme, hesaplanmış kıymet
yöntemi ve son yöntemin sırasıyla (yükümlünün istemiyle indirgeme ve hesaplanmış
kıymet yönteminin sırası değiştirilebilir) uygulanması yoluyla tayin ve tespit olunup
olunmadığı,
2. Bir yönteme göre belirlenemeyen kıymet için sıra dahilinde olmak üzere izleyen yönteme
geçilip geçilmediği, eşyanın gümrük kıymetinin bir üstte yer alan yöntem hükümlerine
göre belirlenebildiği sürece bir alt hükümlerinin uygulanamayacağı hükmüne uyulup
uyulmadığı (G.K. Md.25),
3. Eşyanın kıymetinin tespitinde kullanılacak döviz kurunda; eşyanın gümrük vergisine
esas alınacak kıymetinin Türk Lirası olarak beyanının zorunlu olduğu, fatura veya diğer
belgelerde yazılı yabancı paraların, gümrük yükümlülüğünün doğduğu tarihteki
yürürlükte olan T.C. Merkez Bankası döviz satış kurları üzerinden Türk Lirasına
çevrileceği hükmüne uyulup uyulmadığı (G.K. Md.30),
4. Eşyanın gümrük kıymetinin belirlenmesinde alıcı ile satıcı arasında bir ilişkinin bulunup
bulunmadığı, böyle bir ilişkinin varlığı durumunda ise, satış bedelinin Gümrük
Kanunu’nun 24 üncü madde hükümlere göre tespit edilip edilmediği (G.K. Md.24),
5. İthal edilecek eşyanın gümrük kıymetinin tüm yöntemlere göre hesaplanamaması
halinde, Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşmasının VII nci Maddesinin
Uygulanmasına İlişkin Anlaşma ile, Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşmasının
VII nci Maddesinde belirtilen esas ve genel hükümlere uygun yöntemlerle ve
Türkiye’deki mevcut hükümler esas alınarak belirlenip belirlenmediği (G.K. Md.26),
6. İthal eşyasının gümrük kıymetinin belirlenmesinde gerçekte ödenen veya ödenecek olan
fiyata ilave edilecek unsurların eklenip eklenmediği (G.K. Md.27),
7. Teslim şekline göre ithal eşyasının fiilen ödenen veya ödenecek fiyatına ilave edilecek
navlun ve sigorta giderlerinin tespiti bakımından navlun makbuzu ve/veya sigorta
poliçesinin beyannameye eklenmesi gerekmekle birlikte söz konusu belgelerin ibrazının
imkansız olduğu veya kabul edilebilir nitelikte bulunmadığı (sigorta poliçesinin eşya
Türkiye’ye geldikten sonra düzenlenmesi gibi) hallerde mükellef tarafından nedenleri de
belirtilerek verilecek bir dilekçe ile bu durumun bildirilmesi suretiyle gümrük idaresi
tarafından ithal eşyasının FOB kıymetinin % 10 unun navlun ve % 3 ünün sigorta bedeli
olarak ithal eşyasının fiilen ödenen veya ödenecek fiyatına eklenmek suretiyle
hesaplamanın yapılıp yapılmadığı (G.Y. Md.51/8),
8. İthal eşyasının satışıyla ilgili olarak bir finansman anlaşması kapsamında ve finasmanın
sağlandığı ülkede o tarihte bu tür bir işlem için geçerli olan faiz oranı üzerinden alıcı
tarafından üstlenilen faiz giderleri dışında kalan faiz giderlerinin, gümrük kıymetine
-236-
TEFTİŞ REHBERİ
ekleneceği gereğine uyulup uyulmadığı (G.K. Md.28/c),
9. Gümrük kıymetine dahil edilmeyecek giderlerin, ithal eşyasının fiilen ödenen veya
ödenecek fiyatından ayırdedilebilmeleri koşuluyla, gümrük kıymetine eklenmeyeceği
hususuna uyulup uyulmadığı (G.K. Md.28),
10. Satış bedeli yöntemine göre, ithal eşyasının gümrük kıymetinin tespitinde dikkate alınan,
peşin ödeme iskontosu yapıldığı iddia edilen işlemlerde, öncelikle ödeme şeklinin ne
olduğunun araştırılıp araştırılmadığı,
11. Yapılan miktar iskontosunun, ticarette mutad olarak kabul edilen oranlarda bulunup
bulunmadığı, aynı miktar alışlarda tüm alıcılara uygulanıp uygulanmadığı,
12. Peşin ödeme iskontosu ve miktar iskontosu şartlarını taşımayan, alıcı ile satıcının kişisel
ilişkilerinden kaynaklanan özel iskontolar ile mutad olmayan miktardaki iskontoların
kabul edilmeyerek gümrük kıymetinin tespitinde dikkate alınmayacağı hususuna uyulup
uyulmadığı,
13. Gerekli koşullara uygunluk sağlayan iskontoların satış bedeli yöntemine göre gümrük
kıymetinin tespitinde dikkate alınması gerektiği, koşulları taşımayan, alıcı ile satıcının
kişisel ilişkilerinden kaynaklanan özel iskontolar ile mutat olmayan miktardaki
iskontoların eşyanın gümrük kıymetini azaltıcı bir unsur olarak kabul edilmeyeceği
hususlarına riayet edilip edilmediği (2001/38 sayılı, 14.11.2001 günlü Genelge)
14. Gümrük Yönetmeliğinde belirtilen kıymet tespit yöntemlerine istisna olarak; genellikle
konsinye şekilde teslim edilen çabuk bozulabilir eşyanın ve Gümrük Kanununun 24 üncü
maddesine göre kıymet tespitinin yapıldığı hallerde, gümrük kıymetine ilave edilmesi
gereken, ancak ihracatçı ve ithalatçı arasındaki sözleşme gereği söz konusu kıymet
unsurları ithalat tarihinden sonra belli olacak eşyanın, gümrük kıymetlerinin tespitinde,
beyan sahibinin talebi üzerine, gümrük idaresince basitleştirilmiş usullerin
uygulanabileceği hükümlerine riayet edilip edilmediği,
15. Bilgisayarlarda kullanılmak üzere, ithal edilen veri ya da komutlar yüklü bilgi
taşıyıcılarının gümrük kıymetinin belirlenmesinde, sadece taşıyıcı ortamın kendisinin
maliyeti veya kıymetinin esas alınıp alınmadığı (G.Y. Md.54),
16. Kıymeti belirlenecek eşyanın satış koşulu gereği alıcının doğrudan veya dolaylı olarak
ödemesi gereken Royalti ve Lisans ücretlerinin, fiilen ödenen veya ödenecek fiyata ilave
edilmesi gereğine uyulup uyulmadığı (G.K. Md.27),
17. Gümrük kıymetine eklenecek royalti/lisans bedelinin, Kıymeti belirlenecek eşya ile ilgili
olması ve Kıymeti belirlenecek eşyanın satış koşulu olarak yapılması, şartların her ikisini
bir arada taşıması halinde royalti/lisans ödemelerinin ithal edilen eşyanın gümrük
kıymetine eklenmesi gerektiği hususuna riayet edilip edilmediği, royalti/lisans bedelinin
ithal edilen eşya ile ilgili olup olmadığı belirlenirken ise; İthal edilen eşyanın fiyatı,
miktarı veya tutarına bağlı olarak belirleniyorsa, aynı durumda ithal edilip satılan eşyanın
yeniden satışına bağlı olarak hesaplanıyorsa ve ithal edildikten sonra sulandırma,
ambalajlama veya montaj gibi küçük işlem gören eşyada işlem sonrası elde edilen ürüne
-237-
TEFTİŞ REHBERİ
bağlı olarak hesaplanıyorsa, royalti/lisans bedeli,ithal edilen eşya ile ilgili olduğu
hususunun gözönünde bulundurulup bulunmadığı, (2 Seri No’lu Gümrük Genel Tebliği
(Gümrük Kıymeti) ),
18. Komisyonların ithal eşyasının kıymetine dahil edilip edilmemesi hususları ile ilgili olarak
2002/36 sayılı Genelge hükümlerine riayet edilip edilmediği (2002/36 sayılı, 03.12.2002
Günlü Genelge),
19. Serbest dolaşıma giriş beyannamesinin tescil tarihinden sonra, eşyaya ilişkin gümrük
vergilerinin ödenmesinden veya teminata bağlanmasından önce, tarımsal mali yükler
dışında kalan ithalat vergileri oranlarının indirilmesi ve beyan sahibinin yazılı başvurusu
halinde lehine olan oranın uygulanıp uygulanmadığı (G.K. Md.75),
20. Yapılan muayene, kontrol ve denetimler neticesinde eksik ödenen gümrük vergisine
ilişkin olarak Gümrük Kanununun 234 üncü maddesine göre işlem yapılıp yapılmadığı,
Hususları kontrol edilir.
Söz konusu belirtilen hususlara ek olarak;
Royalti, lisans, telif gibi gayri maddi hakların kullanımı karşılığı yapılan ödemelerin tespitinde;
özellikle alıcı ve satıcı arasında ilişki olduğu yönünde beyan eden çok uluslu firmalara yönelik
olarak sözleşme ve 2 No.lu KDV beyannamelerinin temini cihetine gidilerek bu kapsamda yurt
dışına yapılmış bir ödeme olup olmadığı kontrol edilebilir.
Emsal navlun beyanlarında; taşıma bedeli nispeten eşyanın kıymetine yakın veya daha yüksek
olabileceği hallerde taşıyıcı firma/acente nezdinde navluna ilişkin bir araştırma yapılabilir.
Gemiyle gelen hacimli ve özellikle dökme eşyalara ilişkin olarak, yurt dışında yükleme
limanında meydana gelen bir demuraj gideri olup olmadığı taşıyıcı firma nezdinde yapılacak
araştırma ve firma mali kayıtlarının incelenmesi suretiyle tespit edilebilir.
4051 rejim kodlu beyannameler ile 4053 rejim kodlu (kısmi muafiyet suretiyle geçici ithali
yapılan eşyaya ilişkin) beyannamelerin incelenmesinde;

5100-5171 veya 5300-5371 rejim koduyla geçici girişi yapılan eşyanın (4051
veya 4053 rejim koduyla) serbest dolaşıma giriş rejimine tabi tutulmak istenmesi
halinde tahsil edilecek gümrük vergisi tutarının (Gümrük Kanunu 115 inci madde
hükümleri saklı kalmak kaydıyla) ilk rejime ilişkin beyanda bulunulduğu tarihte
(5100-5171 veya 5300-5371 rejim kodlu beyannamenin tescil tarihinde) geçerli
bulunan vergi oranı ve diğer vergilendirme unsurlarına (döviz kurunun) istinaden
tespit edilip edilmediği (G.K. 114, 181/1)

(5100-5171 veya 5300-5371) rejim kodlu giriş beyannamesi kapsamında nakdi
teminat dışında bir teminat verilmiş ise 4051 ve 4053 rejim kodlu beyannameler
kapsamında 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 207/1-b maddesi uyarınca da
alınması gereken gecikme zammının tahsil edilip edilmediği;
-238-
TEFTİŞ REHBERİ
4053 rejim kodlu (tam muafiyet suretiyle geçici ithali yapılan eşyaya ilişkin) beyannamelerin
incelenmesinde;

Tam muafiyet suretiyle geçici ithal edilen eşyanın serbest dolaşıma giriş rejimine
tabi tutulmak istenmesi halinde tahsil edilecek gümrük vergileri tutarının, söz
konusu eşyanın serbest dolaşıma giriş rejimine ilişkin beyanda bulunulduğu
tarihte (4053 rejim kodlu yeni beyannamenin tescil tarihinde) geçerli bulunan
vergi oranı ve diğer vergilendirme unsurlarına istinaden tespit edilip edilmediği
Kontrol edilebilir.
İlave Gümrük Vergisi Yönünden:
Dünya Ticaret Örgütü Kuruluş Anlaşması’nın eki Korunma Tedbirleri Anlaşması kapsamı
dışında olmak üzere, İthalatta Korunma Önlemleri Hakkında Karar çerçevesinde Ekonomi
Bakanlığınca yürütülen soruşturmalar neticesinde; İthalat Rejimi Kararlarına Ek Kararlar ile II
sayılı listede yer alan bazı eşyaların ithalatında (mensucat ve konfeksiyon, ayakkabı, demir ve
çelikten dövülmüş çubuklar, el dokuması halı, demir ve çelikten el aletleri ve el arabası) ilave
gümrük vergisi alınması öngörülmüştür.
Teftişte;
1. İlave gümrük vergisi hakkında, gümrük vergisinin tabi olduğu usul ve hükümler
uygulanıp uygulanmadığı,
2. İlave gümrük vergisi, gümrük idarelerince, ithalatta alınan gümrük vergileri ve diğer mali
yükümlülüklerden ayrı olarak tahsil olunarak genel bütçeye irat kaydedilip
kaydedilmediği,
3. İthalat Rejimi Kararlarına Ek Kararlarda yer alan ülke ve ülke grupları için belirtilen
oranda ilave gümrük vergisinin tahsil edilip edilmediği,
4. Her halükarda hesaplanan toplam vergi oranı (İthalat Rejimi Kararına ekli II sayılı listede
yer alan gümrük vergisi ile ek Karar kapsamında alınacak ilave gümrük vergisi toplamı)
474 sayılı Gümrük Giriş Tarife Cetveli Hakkında Kanunda gösterilen hadlerin % 50
artırılmış düzeyini aşamayacağı, aşması durumunda 474 sayılı Kanunda gösterilen
hadlerin % 50 artırılmış düzeyinin uygulanıp uygulanmadığı,
5. Yapılan muayene, kontrol ve denetimler neticesinde eksik ödenen ilave gümrük vergisine
ilişkin olarak Gümrük Kanununun 234 üncü maddesine göre işlem yapılıp yapılmadığı,
Hususları kontrol edilir.
-239-
TEFTİŞ REHBERİ
Tek ve Maktu Vergi Yönünden:
07/10/2009 tarihli ve 27369 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren, 4458 Sayılı
Gümrük Kanunu’nun Bazı Maddelerinin Uygulanması Hakkında 2009/15481 sayılı Kararda tek
ve maktu vergi oranları ve alındığı haller belirtilmiştir.
Bu itibarla teftiş sırasında;
1. Kıymeti 1500 Avro'yu geçmemek şartıyla, posta veya hızlı kargo taşımacılığı yoluyla
gelen eşya için bedeli gönderi başına toplam 75 Avro’yu, yolcu beraberinde gelen eşya
için 430 Avro’yu (15 yaşından küçükler için 150 Avro) aşan eşyanın değeri üzerinden;
AB ülkelerinden doğrudan gelmesi durumunda %18, diğer ülkelerden gelmesi
durumunda %20 oranında ve kıymeti üzerinden tek ve maktu bir vergi tahsil edilip
edilmediği,
2. Yolcu beraberinde getirilen hediyelik eşya muafiyeti tutarının aşılması durumunda,
muafiyet miktarına tekabül eden vergi düşüldükten sonra kalan kısma tek ve maktu vergi
uygulanıp uygulanmadığı,
3. Gümrük kapılarında standart depo fazlası olarak tespit edilen petrol ürünlerinden, ilgili
petrol ürünü için litre başına 6/6/2002 tarihli ve 4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanunu
uyarınca uygulanmakta olan özel tüketim vergisi tutarının % 50 fazlası tutarındaki vergi,
tek ve maktu vergi olarak tahsil edilip edilmediği,
4. Standart depo muafiyeti Avrupa Birliği ülkelerinden giriş yapanlar hariç olmak üzere,
hususi ve ticari olarak kayıt ve tescil ettirilmiş yerli ve yabancı plakalı otomobil ile hususi
olarak kayıt ve tescil ettirilmiş yerli ve yabancı plakalı minibüs ve kamyonetler için ayda
en fazla dört defa kullandırılacağından, bir ay içerisinde dört defadan fazla giriş yapan
araçlardan her giriş için tüm depodan litre başına 4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi
Kanunu uyarınca uygulanmakta olan özel tüketim vergisi tutarındaki vergi, tek ve maktu
vergi olarak tahsil edilip edilmediği
5. Avrupa Birliği ülkelerinden giriş yapan araçlar hariç olmak üzere, 2009/15481 sayılı
Karardın 95/1 maddesinde belirtilen araçların ülkemize girişinde tespit edilen kilometre
bilgisi, aynı aracın ülkemize bir sonraki girişindeki kilometre bilgisi ile karşılaştırılacağı
aradaki fark aracın standart depo kapsamında bir önceki girişinde muafen ithal ettiği
yakıta göre katetmesi gereken mesafeyle karşılaştırılarak, eksik mesafe katedilmesi
halinde, her kilometre başına tüketilmeyen yakıt için litre başına 4760 sayılı Özel
Tüketim Vergisi Kanunu uyarınca uygulanmakta olan özel tüketim vergisi tutarındaki
vergi, tek ve maktu vergi olarak tahsil edilip edilmediği, bu araçların katedeceği
mesafeye ilişkin olarak gümrük idaresini yanıltıcı her türlü eylemin tespitinde, tüm
depodan litre başına 4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanunu uyarınca uygulanmakta
olan özel tüketim vergisi tutarının %50 fazlası tutarındaki vergi, tek ve maktu vergi
olarak tahsil edilip edilmediği,
6. Tek ve maktu vergi yükümlüsüne sözlü beyan formu üzerinden tebliğ edilip edilmediği
ve gümrük muayene memuru tarafından yapılan tahakkuk üzerine gümrük veznesine
ödenip ödenmediği,
-240-
TEFTİŞ REHBERİ
Hususları kontrol edilir.
Anti Damping Vergisi Sübvansiyona Karşı Telafi Edici Vergi Yönünden:
Teftişte;
1. 3577 sayılı İthalatta Haksız Rekabetin Önlenmesi Hakkında Kanunun 7 nci maddesi
gereğince dampinge veya sübvansiyona konu olan ithalatın olumsuz etkilerini gidermek
amacıyla kesin önlem olarak, dampinge karşı vergi (antidamping vergisi) ve telafi edici
vergi ön görülmüşse, eşyanın gümrük yükümlülüğünün doğduğu tarihte bu vergilerin
tahsilinin doğru olarak yapılıp yapılmadığı,
2. Şikayet konusu ithalata ilişkin damping veya sübvansiyon soruşturması sonucunda,
geçici önlem alınması kararlaştırılmış ise damping marjı veya sübvansiyon miktarına
yetecek miktarda teminat alınıp alınmadığı (3577 sayılı İthalatta Haksız Rekabetin
Önlenmesi Hakkında Kanun Madde 12),
3. Damping ve sübvansiyon soruşturmasına konu olan mal için hem damping yapılmış
olması hem de sübvansiyon verilmiş olması halinde, aynı durumun telafisi için dampinge
karşı vergi ve telafi edici verginin birlikte uygulanmayacağı, bunlardan vergisi yüksek
olanının uygulanacağı kuralına uyulup uyulmadığı (3577 sayılı İthalatta Haksız
Rekabetin Önlenmesi Hakkında Kanun Madde 11),
4. Dampingli ve sübvansiyonlu mallarda geçici önlemlerin geriye doğru uygulamasının
uygun görülmesi halinde, vergilerin geriye dönük 90 gün uygulanabileceği hususuna
dikkat edilip edilmediği (3577 sayılı İthalatta Haksız Rekabetin Önlenmesi Hakkında
Kanun Madde 7, İthalatta Haksız Rekabetin Önlenmesi Hakkında Karar Madde 6),
5. Dampinge Karşı Verginin 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nda tanımlanan “gümrük
vergileri” kapsamında değerlendirilmesi gereği ile idari itiraz ve idari dava sürecinin bu
vergi için de çalıştırılması; Dampinge Karşı Vergi’den kaynaklanan kesinleşmiş amme
alacağının 6183 sayılı Kanun hükümleri çerçevesinde kovuşturulması gerektiği
hususlarına uyulup uyulmadığı,
Hususlarına bakılır.
Toplu Konut Fonu Yönünden:
Türkiye ile AB arasında tesis edilen Gümrük Birliği, sanayi ürünlerini kapsamakta ve bu
çerçevede işlenmiş tarım ürünlerinin tarım ve sanayi paylarının hesaplanarak, sanayi paylarının
sıfırlanması esasına dayanmaktadır. Söz konusu işlenmiş tarım ürünlerindeki tarım payı ve
sanayi payının belirlenmesi için kimyasal analize tabi tutulmaları, analiz sonuçlarına göre İthalat
Rejimi Kararı‟nın 1 no.lu ekinde yer alan Bileşim Tablosu (Meursing Tablosu) uygulanarak
hesaplamanın yapılması gerekmektedir.
İthalat Rejimi Kararı eki listeler kapsamı maddelerin karşılarında (T1), (T2) işaretlerinin
bulunduğu durumlarda, işlenmiş tarım ürünlerinin bünyesinde yer aldığı kabul edilen ve Bileşim
-241-
TEFTİŞ REHBERİ
Tablosunda belirtilen; temel tarım ürünleri miktarlarının esas alınması suretiyle tespit edilecek
kod numaralarına tekabül eden toplu konut fonu miktarları tahsil olunur.
Bu çerçevede teftişte;
1. Meri ithalat Rejim Kararı ekinde, işlenmiş tarım ürünlerine yer verilen liste kapsamı
eşyanın karşılarında (T1), (T2) işaretlerinin bulunduğu durumlarda, işlenmiş tarım
ürünlerinin bünyesinde yer aldığı kabul edilen ve kimyasal analize tabi tutulmaları
neticesinde tespit edilen tarım payı unsurları oranlarının, Bileşim Tablosuna (Meursing
Tablo) uygulanması suretiyle tespit edilecek kod numaralarına, İthalat Rejimi Kararı eki
tarım paylarını gösterir listede karşılık gelen Toplu Konut Fonu miktarlarının tahsil edilip
edilmediği,
2. Gümrük Kanunu’nun 167 inci maddesinde yer alan hallerde, gümrük vergilerinden muaf
olarak serbest dolaşıma sokulacak eşyalardan Toplu Konut Fonu tahsil edilmemesi
gerektiği hususuna uyulup uyulmadığı (İthalat Rejim Kararı Md 10).
3. Toplu konut fonu ödenerek ithal edilecek maddeler için, söz konusu fon, gümrük
yükümlülüğünün doğduğu tarihte, o tarihte geçerli miktar ve oranlar üzerinden gümrük
idarelerince hesaplanarak tahsil edilip edilmediği (İthalat Rejim Kararı Md. 10),
Kontrol edilir.
Telafi Edici Vergi Yönünden:
Dahilde işleme rejimi kapsamında elde edilen ürünlerin, tercihli tarifeden yararlanabilmesi için
Türkiye'nin taraf olduğu anlaşma hükümlerine göre söz konusu ürünlerin bünyesine giren serbest
dolaşımda olmayan eşyanın vergilerinin ödenmesinin öngörülmesi halinde, anlaşmaya taraf
ülkelere ihracında bu ürünleri vergilerinin ödenmesi gerekir. Bu durumda ithal eşyanın ithalat
vergileri, ihracata ilişkin beyannamenin tescili tarihindeki vergi oranları ve diğer vergilendirme
unsurlarına göre hesaplanır.
Bu kapsamda işlemlerin teftişinde;
1. Şartlı muafiyet sistemi kapsamındaki sanayi ürünlerinin A.TR dolaşım belgesi eşliğinde
Avrupa Topluluğuna üye ülkelere ihracatında; işlem görmüş ürünün elde edilmesinde
kullanılan üçüncü ülke menşeli hammadde, yardımcı madde, yarı mamul, mamul ile
değişmemiş eşyaya ilişkin vergi, kaynak ülkelerle varolan anlaşmalardaki lehte hükümler
saklı kalmak kaydıyla telafi edici vergi ödenerek gerçekleştirilip gerçekleştirilmediği,
(Dahilde İşleme Rejimi Tebliği – İhracat: 2006/12 Madde 33),
2. Telafi Edici Vergi ihracata ilişkin beyannamenin tescili tarihindeki vergi oranları ve diğer
vergilendirme unsurlarına göre hesaplanıp hesaplanmadığı,
3. Telafi Edici Vergi bir ihracat vergisi olmayıp, eşyanın serbest dolaşım statüsüne imkan
sağlayan bir vergi olduğundan, ihracat sırasında işlem görmüş ürün bünyesinde yer alan
ithal girdi kıymetinin düşük gösterilmesi suretiyle eksik TEV ödenmesi durumunda 4458
-242-
TEFTİŞ REHBERİ
sayılı Gümrük Kanunu’nun 234/1-b maddesi uyarınca işlem tesis edilip edilmediği,
Hususları kontrol edilir.
Tütün Fonu Yönünden:
2009/15685 sayılı Bakanlar Kurulu Kararının 1 inci maddesinde belirtilenler dışındaki, yabancı
tütün ile yurt içinde harmanlanmış ve imal edilmiş (blended) sigaraların bünyesine giren yabancı
tütünün ithali sırasında CIF bedel üzerinden 900 USD/ton fon alınıp alınmadığı kontrol edilir.
Çevre Katkı Payı Yönünden:
Bu alanda yapılan işlemlerin teftişinde;
1. 2872 Sayılı Çevre Kanunu nun 18 inci maddesinin (a) bendi gereği ithaline izin verilen
kontrole tâbi yakıt ve atıkların CIF bedelinin yüzde biri ile hurdaların CIF bedelinin binde
beşi oranında çevre katkı payı olarak tahsil edilip edilmediği,
2. Çevre Katkı Payı tahsilatına konu malların Çevrenin Korunması Yönünden Kontrol
Altında Tutulan Katı Yakıtların İthalat Denetim Tebliği (2015/7), eki listelerde belirtilen
yakıtlar ile Çevrenin Korunması Yönünden Kontrol Altında Tutulan Atık ve Metal
Hurdaların İthalat Denetim Tebliğleri (2015/3, 2015/23) eki listelerde belirtilen atık ve
hurdalar olduğu, tahsilatlarda bu hususlara dikkat edilip edilmediği,
3. İthali kontrole tabi yakıt, atık veya hurda niteliğindeki ikincil işlem görmüş ürünlerin
serbest dolaşıma girişinde Çevre Katkı Payının tahsil edilip edilmediği (2011/44 sayılı
Genelge),
Hususları kontrol edilir.
TRT Bandrol Ücreti Yönünden:
1. Ticari ithalat maksadıyla yurt dışından getirilecek renkli televizyon, siyah-beyaz
televizyon, radyo, video, televizyon uydu alıcıları, birleşik cihazlar ile bunların dışında
kalan radyo televizyon yayını almaya yarayan her türlü cihazlar için bir defaya mahsus
olmak üzere gümrük Giriş Beyannamesindeki (özel tüketim vergisi hariç) Katma Değer
Vergisi matrahı üzerinden bir defaya mahsus olmak üzere 3093 sayılı Türkiye RadyoTelevizyon Kurumu Gelirleri Kanunu 4 üncü maddesinde belirtilen oranlarda bandrol
ücreti tahsil edilip edilmediği,
2. Ticari ithalat maksadı dışında yurt dışından getirilecek (yolcu beraberinde) renkli
televizyon, siyah-beyaz televizyon, radyo, video, televizyon uydu alıcıları, birleşik
cihazlar ile bunların dışında kalan radyo televizyon yayını almaya yarayan her türlü
cihazlar için bir defaya mahsus olmak üzere Bakanlar Kurulunca maktu olarak
belirlenecek bandrol ücretinin tahsil edilip edilmediği (2014/70251 sayılı BKK),
3. Bandrol ücretlerinin, gümrük idarelerince ithalatta alınan gümrük vergileri ve diğer mali
-243-
TEFTİŞ REHBERİ
yükümlülüklerden ayrı olarak tahsil olunabileceği gibi Türkiye Radyo-Televizyon
Kurumu Genel Müdürlüğünce isteyen ithalatçı firmalara bandrollerin teminat mektubu
karşılığı verilebileceği hükmüne uyulup uyulmadığı (3093 sayılı Kanun 5/b-g Md.)
Hususları kontrol edilir.
Kültür ve Turizm Bakanlığı Hesabına Yatırılan Kesinti Yönünden:
Fikir ve Sanat Eserleri Kanununun 44 üncü maddesi ile verilen yetkiye dayanılarak Bakanlar
Kurulunca çıkarılan 2013/5260 sayılı Karar ile bu karara ekli listede yer alan her türlü boş video
kaseti, ses kaseti, bilgisayar disketi, CD, DVD gibi taşıyıcı materyaller ile fikir ve sanat eserlerini
çoğaltmaya yarayan teknik cihazların ithalat bedelleri üzerinden kesinti yapılıp yapılmadığı
kontrol edilir.
Damga Vergisi Yönünden:
488 sayılı Damga Vergisi Kanunu’nda düzenlenen damga vergisi, bu Kanuna ekli (1) sayılı
tabloda yer alan ve yazılıp imzalamak veya imza yerine geçen bir işaret konmak suretiyle
düzenlenen ve herhangi bir hususu ispat veya belli etmek için ibraz edilebilecek olan belgeler ile
elektronik imza kullanılmak suretiyle manyetik ortamda ve elektronik veri şeklinde oluşturulan
belgeler üzerinden alınmaktadır.
Bu itibarla;
1. Damga Vergisi Kanuna ekli (1) sayılı tabloda yer alan ve dış ticarette kullanılan belgelere
uygulanacak (konşimento, menşe belgesi, beyannameler vs) maktu vergi miktarları kadar
damga vergisinin tahsil edilip edilmediği,
2. 488 sayılı Damga Vergisi Kanunu’na ekli I sayılı tabloda belirtilen ve belli bir parayı
ihtiva eden “mukavelenameler, taahhütnameler ve temliknameler” ile ilgili olarak
Gümrük Müdürlüklerine verilen beyannamelerde nisbi damga vergisi tahakkuku
yapılmadığı tespit edilmesi ve söz konusu sözleşmenin düzenlendiği tarihte belli parayı
ihtiva etmesi veya eklerinde belli paranın tespitine imkan veren verilerin olması veya atıf
yapılan başka bir kağıttan belli paranın bulunması ve söz konusu kağıtlara ilişkin damga
vergisinin ödendiğinin yükümlüsünce tevsik edilememesi halinde, ilgili vergi dairesine
bildirimde bulunulup bulunulmadığı, vergi dairesince yapılan tarhiyatların ilgili gümrük
müdürlüğüne geri bildirimde bulunulması halinde, söz konusu tarhiyat miktarının matrah
unsuru olduğu gümrük vergileri yönünden ek tahakkuk ve tahsilat işlemlerinin yapılıp
yapılmadığı,
3. Elçilik Mektubu, Kurye Mektubu, ATA Karnesi, Kumanya Listesi, Özel Fatura,
Déclaration en Douane, CPD Karnesi ve Sözlü Beyan Formu gibi belgelerin Damga
Vergisine tabi olmadığı, bu hususa dikkat edilip edilmediği (2011/2 sayılı Genelge);
4. 1 Seri No.lu Döviz Kazandırıcı Faaliyetlerde Damga Vergisi ve Harç İstisnası
Uygulaması Hakkında Tebliğin “3.1 İhracat işlemleri” başlıklı bölümünde, ihracat olarak
sayılan işlemler ve bu işlemler nedeniyle düzenlenen kağıtlara (Gümrük idarelerine
-244-
TEFTİŞ REHBERİ
verilen beyannameler dahil) ihracatta ilişkin olduğunun tevsik edilmesi kaydıyla, re’sen
damga vergisi ve harç istisnası tatbik edilip edilmediği,
5. İlgilileri tarafından düzenlenerek imzalanan ve ilgili gümrük idarelerine sunulan, ancak
tescil edilmiş olmakla birlikte onay aşamasına gelmeden çeşitli nedenlerle iptal edilen
gümrük beyannamelerinin, 488 sayılı Kanunun 1 inci maddesi hükmü ile anılan Kanuna
ekli (1) sayılı tablonun IV-2/c fıkrası hükmü çerçevesinde damga vergisine tabi tutulup
tutulmadığı (Gümrükler Genel Müdürlüğünün 10.02.2006 günlü 03214 sayılı yazısı),
Hususları kontrol edilir.
Kaynak Kullanımı Destekleme Fonu Yönünden:
Teftişte;
1. 88/12944 sayılı Kaynak Kullanımı Destekleme Fonu Hakkında Karara ilişkin 6 sayılı
Tebliğ uyarınca Kabul Kredili, Vadeli Akredidif ve Mal Mukabili ödeme şekillerine göre
yapılacak ithalatlarda %6 oranında KKDF kesintisinin yapılıp yapılmadığı,
2. 2015/7511 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı uyarınca ekli listede yer alan malların kabul
kredili, vadeli akreditif ve mal mukabili ödeme şekillerine göre ithalatında Kaynak
Kullanımını Destekleme Fonu kesintisi oranı %0 (sıfır) olarak uygulanacağından tarife
saptırması hususuna dikkat edilip edilmediği,
3. K.K.D.F
kesintisi
doğup
doğmadığı
hususunun
gümrük
idarelerince
değerlendirilebilmesi için, yükümlünün mal bedelini tescil tarihinden önce veya tescil
tarihinde yurt dışına havale edilmek üzere bankaya yatırdığını transfer bildirim
formu/banka yazısı ile gümrük idarelerine tevsik etmesi gerektiği hususuna uyulup
uyulmadığı (2011/16 sayılı Genelge, Gümrükler Genel Müdürlüğü’nün 01.10.2012
tarihli 20273 sayılı dağıtımlı yazısı)
4. Dahilde işleme rejimi kapsamında geçici olarak ithal edilen eşyanın serbest dolaşıma
giriş rejimine tabi tutulması halinde, eşya bedelinin dahilde işleme rejimine ilişkin verilen
gümrük beyannamesinin tescil tarihinden sonra ödenmesi durumunda 2015/7511 sayılı
Bakanlar Kurulu Kararı da göz önünde bulundurularak KKDF kesintisinin yapılıp
yapılmadığı,
5. Dahilde işleme rejimi kapsamında üretilen ikincil işlem görmüş ürünlerin serbest
dolaşıma giriş rejimine tabi tutularak Gümrük Kanunu'nun 114'üncü maddesine göre
vergilendirilmesi halinde, eşya bedelinin dahilde işleme rejimine ilişkin verilen gümrük
beyannamesinin tescil tarihinden sonra ödenmesi durumunda 2015/7511 sayılı Bakanlar
Kurulu Kararı da göz önünde bulundurularak KKDF kesintisinin yapılıp yapılmadığı,
6. Dahilde işleme rejimi kapsamında üretilen ikincil işlem görmüş ürünlerin serbest
-245-
TEFTİŞ REHBERİ
dolaşıma giriş rejimine tutularak Gümrük Kanunu'nun 115'inci maddesine göre
vergilendirilmesi halinde, eşya bedelinin serbest dolaşıma giriş rejimine ilişkin gümrük
beyannamesinin tescil tarihinden sonra ödenmesi durumunda 2015/7511 sayılı Bakanlar
Kurulu Kararı da göz önünde bulundurularak KKDF kesintisinin yapılıp yapılmadığı,
7. Gümrük Kanunu’nun 134'üncü maddesi çerçevesinde kısmi muafiyet suretiyle geçici
ithal edilen eşyanın serbest dolaşıma giriş rejimine tabi tutulması halinde, eşya bedelinin
geçici ithalat rejimine ilişkin verilen gümrük beyannamesinin tescil tarihinden sonra
ödenmesi durumunda 2015/7511 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı da göz önünde
bulundurularak KKDF kesintisinin yapılıp yapılmadığı,
8. Gümrük Kanunu’nun 134'üncü maddesi çerçevesinde tam muafiyet suretiyle geçici ithal
edilen eşyanın serbest dolaşıma giriş rejimine tabi tutulması halinde, eşya bedelinin
serbest dolaşıma giriş beyannamesinin tescil tarihinden sonra ödenmesi durumunda
2015/7511 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı da göz önünde bulundurularak KKDF
kesintisinin yapılıp yapılmadığı,
9. İstisnai kıymet yoluyla beyan yapılan hallerde, tamamlayıcı beyanın gümrük idaresine
verilmesi gerektiği süreden sonra istisnai kıymete ilişkin ödemenin yapılması durumunda
2015/7511 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı da göz önünde bulundurularak KKDF
kesintisinin yapılıp yapılmadığı,
10. Gönderici firmaya herhangi bir ödeme yapılmadan, antrepoda veya geçici depolama
yerinde devredilen eşya ile ilgili olarak K.K.D.F kesintisi doğmaması için; gerek
devreden tarafından gönderici firmaya yapılacak transferin, gerekse eşyayı devralanın
devredene yapacağı transferin, satıcı veya göndericisi belli alıcısı emre olan eşyada ise
alıcının satıcıya veya göndericiye yapacağı transferin gümrük yükümlülüğünün başladığı
tarihten önce (veya bu tarihte) tamamlanmış olması ve bu durumun ilgili gümrük
idarelerine ibraz edilecek belgelerle tevsik edilmesi gerektiği hususlarına uyulup
uyulmadığı (2011/16 sayılı Genelge)
11. Credit Note (Alacak Dekontunun) ithalatlarda Peşin ödeme belgesi olarak
kullanılamayacağı hususuna uyulup uyulmadığı ( Gümrükler Genel Müdürlüğü’nün
26.12.2014 / 4843134 tarihli sayılı yazısı),
12. KKDF mevzuatı uyarınca, yatırım teşvik belgesi ve dahilde işleme rejimi kapsamında
yapılan ithalatlar KKDF'den muaf olmakla birlikte, iptal edilen yatırım teşvik belgesi ve
dahilde işleme izin belgesi/izinlerinde, KKDF tahsili gereken durumlarda KKDF'nin
tahsil edilip edilmediği,
Hususları kontrol edilir.
Özel Tüketim Vergisi Yönünden:
İthalatta alınan özel tüketim vergisi 4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanunu ile düzenlenmiştir.
-246-
TEFTİŞ REHBERİ
Verginin konusunu düzenleyen 1 inci maddesi uyarınca Kanuna ekli listelerde (I Sayılı Liste:
Akaryakıt ve Türevleri; II Sayılı Liste: Taşıtlar; III Sayılı Liste: Sigara ve Alkollü İçkiler; IV
Sayılı Liste: Diğer Lüks Tüketim Eşyaları ve Elektronik Eşyalar) bulunan eşyaların ithalatının
özel tüketim vergisine tabi olacağı hüküm altına alınmıştır. Söz konusu listelerde yer alan vergi
tutarları ve ÖTV Kanununun 11 inci maddesinin incelendiğinde görüleceği üzere, vergiler maktu
ve belirli bir oran olarak belirlenmiştir. Bu çerçevede; özel tüketim vergisi nispi olarak belirlenen
eşyaların ithalinde matrah özel tüketim vergisi hariç KDV matrahını oluşturan unsurlardan
teşekkül eder.
Bu itibarla teftişte;
1. ÖTV’ye tabi ithal edilecek eşyaya ilişkin matrahın 4760 sayılı ÖTV Kanunu’nun
vergilendirme ölçütleri ve matrahı düzenleyen 11 inci maddesi uyarınca gerçekleştirilip
gerçekleştirilmediği,
2. 4760 sayılı ÖTV Kanununa göre gümrükte vergisi ödenmeden veya eksik ödenerek ithal
edilen malların hiç alınmamış veya eksik alınmış özel tüketim vergisi ile vergiden
müstesna olduğu halde yanlışlıkla alınan veya fazla alındığı anlaşılan özel tüketim vergisi
hakkında 4458 sayılı Gümrük Kanunundaki esaslara göre işlem yapılıp yapılmadığı
(4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanunu Madde 16),
3. ÖTV’ye tabi olup ithal edilecek mala ilişkin beyan üzerinden hesaplanan vergiler ile
muayene ve denetleme sonucu hesaplanan vergiler arasındaki farklarda, 4458 sayılı
Gümrük Kanunu 234 üncü maddesi uyarınca ithalat vergileri noksanlıklarında
uygulanacak esaslara göre para cezası kesilip kesilmediği (4760 sayılı Özel Tüketim
Vergisi Kanunu Madde 16),
4. ÖTV’nin ilgilisine tebliği üzerine ortaya çıkacak ihtilaflar için ithalat vergilerinin tâbi
olduğu usul ve esasların uygulanıp uygulanmadığı (4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi
Kanunu Madde 14),
5. ÖTV’nin, ithalat vergileri ile aynı zamanda ödenip ödenmediği (4760 sayılı Özel
Tüketim Vergisi Kanunu Madde 14),
Hususları kontrol edilir.
Katma Değer Vergisi Yönünden:
İthalatta KDV matrahı 3065 sayılı Kanunun 21 inci maddesine göre belirlenir. Söz konusu
madde hükmünün incelenmesinde de görüleceği üzere; ithalatta KDV matrahı yönünden
yapılacak denetim bir anlamda gümrük kıymetinin doğru olarak beyan edilmediği, gümrük
vergileri oranları ve tutarlarının doğru tatbik edip edilmediğinin kontrolüdür. Bunun yanı sıra
gümrük beyannamesinin tescil tarihine kadar yapılan giderlerden vergilendirilmeyen
ödemeler de (tahmil, tahliye, liman giderleri, ardiye giderleri, demuraj..vs) KDV matrahına dahil
edilecektir.
İthalde alınacak KDV tutarı; KDV matrahına Mal ve Hizmetlere Uygulanacak Katma Değer
-247-
TEFTİŞ REHBERİ
Vergisi Oranlarının Tespitine İlişkin 2007/13033 sayılı Bakanlar Kurulu Kararında belirtilen
vergi oranlarının tatbik edilmesi ile bulunur.
Bu itibarla söz konusu işlemlerin teftişinde;
1. İthal edilen eşyadan alınan KDV’nin matrahını oluşturan unsurların tespitinde, 3065
sayılı Katma Değer Vergisi Kanununun 21 inci maddesi ile Katma Değer Vergisi
Uygulama Genel Tebliği uyarınca gümrük kıymeti ve kıymete eklenecek unsurların
doğru tatbik edilip edilmediği, KDV hariç gümrük vergileri matrah ve oranlarının doğru
olarak hesaplanıp hesaplanmadığı,
2. Gümrük Beyannamesinin tescil tarihine kadar olan ve vergilendirmeyen tahmil, tahliye,
liman giderleri, ardiye giderleri, demuraj…vs giderlerin KDV matrahına dahil edilip
edilmediği (belirtilen giderler ilgi kurum ve kuruluşlarla yapılacak yazışmalar veya firma
mali kayıtlarının incelenmesi neticesinde tespit edilebilir)
3. Vergisi ödenmeden veya eksik ödenerek yurda sokulan eşyaların, hiç alınmamış veya
eksik alınmış Katma Değer Vergileri hakkında Gümrük Kanunundaki esaslara göre işlem
yapılacağı hususunu düzenleyen 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunun 48 inci
maddesine uygun işlem yapılıp yapılmadığı,
4. Vergisi ödenmeden veya eksik ödenerek yurda sokulan eşyaların, hiç alınmamış veya
eksik alınmış Katma Değer Vergileri hakkında Gümrük Kanunu 234 üncü maddesi
hükümlerinin uygulanıp uygulanmadığı,
5. KDV oranının yanlış beyan edilmesi nedeniyle eksik KDV uygulanması durumlarında
(11 Nisan 2013 tarihinden sonra) 4458 sayılı Gümrük Kanununun 6455 sayılı Kanunla
değişik 234 üncü maddesinin uygulanıp uygulanmadığı (2013/39 sayılı Genelge),
Hususları kontrol edilir.
d) Rejim Yönünden İnceleme:
Rejim yönünden incelemede;
1. Eski, kullanılmış, yenileştirilmiş, kusurlu (defolu) ve yatık (zamanla dayanıklılığını
yitirmiş) malların ithalinde izin alınıp alınmadığı (İthalat Rejim Kararı Madde 7),
2. Kullanılmış ve yenileştirilmiş eşya ile ilgili olarak İthalat Rejimi Kararının
7 nci maddesi çerçevesinde verilecek izne ilişkin 2015/1 sayılı İthalat Tebliğ
hükümlerine uyulup uyulmadığı,
3. İthalatta uygulanacak gümrük vergisi oranları ile ödenecek toplu konut fonunu gösterir
İthalat Rejim Kararı eki listeler kapsamı eşyalara ait gümrük vergisi ve toplu konut
fonununun bu listelerde belirtilen oranlarda tahsil edilip edilmediği (İth. Rejim Kararı
Madde 9),
4. İthali belli kurumların iznine tabi eşyanın gümrük rejimlerine ilişkin gümrük
-248-
TEFTİŞ REHBERİ
beyannamelerinin tescilinde, belirtilen kurumların düzenleyeceği; belge, uygunluk
yazısı, izin, kontrol belgesi, uygunluk belgesi gümrük idarelerince aranıp aranmadığı,
Söz konusu bu yazının bir örneği gümrük beyannamesine eklenip eklenmediği (2015/1
sayılı İthalat Tebliği Md. 15),
5. Standarda tabi mallarla ilgili olarak Dış Ticarette Teknik Düzenlemeler ve
Standardizasyon Rejim Kararı, Yönetmeliği ve her yıl yayımlanan Standardizasyon
Tebliğleri hükümlerine uyulup uyulmadığı
6. Ülkemizde düzenlenen uluslararası fuar veya sergilere yabancı ülke veya firmaların
sadece teşhir amacıyla katılabileceği, perakende satış yapamayacakları, fuar bitiminden
sonra, yabancı ülke veya firmaların teşhir ettikleri malların gümrük mevzuatı
çerçevesinde kati ithalinin yapılabileceği kuralına uyulup uyulmadığı (2015/1 sayılı
İthalat Tebliği),
7. Harp silahları ile bunların aksam ve parçaları cinsi maddelerin Milli Savunma Bakanlığı,
Jandarma Genel Komutanlığı, Sahil Güvenlik Komutanlığı, Milli İstihbarat Teşkilatı
Müsteşarlığı, Emniyet Genel Müdürlüğü veya bu kuruluşlarca yetki verilen kuruluşlar
tarafından ithal edilebileceği, başka kişi veya kuruluş tarafından ithal edilemeyeceği
gereğine uyulup uyulmadığı (2015/1 sayılı İthalat Tebliği),
8. Banknot ve Benzeri Kıymetli Evraka Mahsus Kağıtların İthaline İlişkin Tebliğ uyarınca
ithal edilebilen eşya için gerekli kurumlardan izin alınıp alınmadığı (2015/1 sayılı İthalat
Tebliği),
9. Kitle imha silahlarının geliştirilmesinde kullanılabilecek malzeme ve teknolojinin
ihracatının kontrolü kapsamında, çift kullanımlı malzeme ve teknolojilerin Türkiye’ye
ihracatı için ihracatçı ülke/ihracatçı tarafından ithalatçıdan talep edilen nihai kullanım
sertifikalarının Ekonomi Bakanlığı’nca (İthalat Genel Müdürlüğü) kayda alınması
zorunluluğuna uyulup uyulmadığı (2015/1 sayılı İthalat Tebliği),
10. Ozon Tabakasını incelten maddelerin ithalinde, 2015/1 sayılı İthalat Tebliği hükümlerine
uygun işlem yapılıp yapılmadığı,
11. Tehlike arz eden boyar maddelerle üretilen eşyaların ithali ile ilgili olarak; 2015/1 sayılı
İthalat Tebliği hükümlerine uygun işlem yapılıp yapılmadığı,
12. Gübre ithalinde, 2015/1 sayılı İthalat Tebliği hükümlerine göre Gıda, Tarım ve
Hayvancılık Bakanlığının uygunluk yazısı alınıp alınmadığı ve diğer şartlara uyulup
uyulmadığı,
13. Bazı kimyasal maddelerin ithalinde, 2015/1 sayılı İthalat Tebliği hükümlerine uygun
işlem yapılıp yapılmadığı,
Hususlarına bakılır.
e) Tarife Yönünden İnceleme:
-249-
TEFTİŞ REHBERİ
Eşyanın gümrük tarife pozisyonun doğru olarak belirlenmesi eşyaya uygulanacak gümrük
vergileri ve ticaret politikası önlemlerinin tespiti açısından önem arz eder. Beyanın tarife
yönünden incelenmesi esas itibarıyla beyan edilen tarifenin Türk Gümrük Tarife Cetveli,
Tarifenin Yorum Kuralları, İzahname, Gümrük Kanunu ve Yönetmeliği, İthalat Rejim Kararı,
ticaret politikası önlemlerinin uygulanmasına ilişkin sair mevzuata uygun olup olmadığının
kontrolüdür.
Tarife yönünden beyannamelerin teftişinde; eşyanın sığınak ve düşük tarifeden beyan
edilmesini, eşyanın kullanım yerine göre yanlış beyanda bulunulmasını, bağlayıcı tarife
bilgisinden farklı eşya getirilmesini, emsal kimyahane tahlillerinin kötüye kullanılmasını ve bu
şekilde tarife saptırması yapmak suretiyle düşük vergi ödenmesini ve ticaret politikaları
önlemlerinden kaçınılmasını önlemeyi amaçlamaktadır
Bu kapsamda, teftişe başlamadan önce özellikle GÜVAS’tan alınan verilerin tarife yönünden
analizi yapılabilir. Bu minvalde aynı ticari tanıma haiz eşyaların farklı GTİP’lerde beyan edilip
edilmediği GÜVAS’tan alınan verilerin Excel üzerinden Pivot Tablo özelliğini kullanarak analiz
gerçekleştirilebilir. Diğer yandan, tarife pozisyonunun tespitine ilişkin olarak ülkemiz ve AB
Bağlayıcı Tarife Bilgileri Sorgulanmasına ilişkin web sayfasından yararlanılabilir.
Teftiş esnasında;
1. Gümrük yükümlülüğünün başladığı tarihte yürürlükte olan gümrük tarifesine göre
gümrük vergilerinin hesaplanıp hesaplanmadığı (G.K. Md.15),
2. Gümrük yükümlülüğünün doğduğu tarihte yürürlükte olan İthalat Rejim Kararı eki
listelerde yer alan gümrük tarifesinin uygulanıp uygulanmadığı, eşyanın İthalat Rejim
Kararı eki listelerde yer almaması halinde Gümrük Giriş Tarife Cetvelinin esas alınıp
alınmadığı,
3. Gümrük beyannamelerinde beyan olunan GTİP’lerin Türk Gümrük Tarife Cetveli,
İzahname, Tarifenin Yorumuna İlişkin Kurallara ve varsa Bağlayıcı Tarife Bilgisine
uygun olup olmadığı,
4. Türkiye’nin bazı ülkeler veya ülke grupları ile yaptığı tercihli tarife uygulamasını
gerektiren anlaşmalarda yer alan tercihli tarifelerin doğru uygulanıp uygulanmadığı
(G.K. Md.15),
5. Türkiye tarafından tek taraflı olarak bazı ülkeler, ülke grupları veya toprak parçaları için
tanınan tercihli tarifelerin doğru uygulanıp uygulanmadığı (G.K. Md.15),
6. İthalat vergilerinde bazı eşyaya şartlı olarak uygulanan muafiyet ve indirimlerin doğru
uygulanıp uygulanmadığı (G.K. Md.15),
7. İthalatta gözetim ve korunma önlemleri ile kota idaresi ve tarife kontenjanı hakkında
karar ve yönetmelik hükümleri gereğince tarife kontenjanı ve kotaya tabi malların
ithalinde ön görülen belgelerin aranıp aranmadığı ile kotanın ve tarife kontenjanının
aşılıp aşılmadığı,
-250-
TEFTİŞ REHBERİ
8. Çeşitli ülkelerle tarife kontenjanı uygulanması hakkında karar, yönetmelik ve tebliğ
hükümlerine uyulup uyulmadığı,
9. Belirli bir ithalat hacmi ile sınırlandırılmış tarife uygulamaları ile ilgili olarak tarife kotası
söz konusu tespit edilen ithalat hacmi sınırının aşılıp aşılmadığı (G.K. Md.15),
10. Belirli bir ithalat hacmi ile sınırlandırılmış tarife uygulamaları ile ilgili olarak tarife
tavanı söz konusu ise tespit edilen ithalat hacmi sınırının aşıldığında tarife indiriminin
uygulanmayacağı kuralına uyulup uyulmadığı (G.K. Md.15),
11. Bir taşıma belgesi içeriği eşyanın değişik tarife pozisyonlarına girdiği durumlarda, her
eşya için kendi tarife pozisyonuna göre işlem yapılmasının ek bir iş yükü ve masrafa
sebep olması halinde, beyan sahibinin talebi üzerine gümrük idarelerince eşyanın
tamamına, en yüksek ithalat vergisi oranına tabi eşyanın tarife pozisyonuna göre vergi
uygulanıp uygulanmadığı (G.K. Md.76, G.Y. Md.204),
12. Bağlayıcı tarife bilgisinin veriliş tarihinden itibaren 6 yıl süre ile geçerli olacağı kuralına
uyulup uyulmadığı (G.K. Md.9),
13. Bağlayıcı tarife bilgilerinin iptali durumunda geçerliliğini yitirme tarihlerine dikkat
edilip edilmediği (G.K. Md.9, G.Y. Md.28),
14. Beyan edilen GTİP ve ticari tanımın; beyanname eki faturada, ATR Dolaşım Belgesinde
ve menşe ispat belgelerinde kayıtlı eşya ile uyumlu olup olmadığı,
15. Eşyaya ilişkin gerek alıcı/ihracatçı firmanın web sayfasından ürün kodu bazında
yapılacak incelemeler, gerekse alıcı firmanın kendisinden temin edilecek katalog, eşya
numuneleri, ürün spesifikasyonları ışığında beyan edilen GTİP’in Türk Gümrük Tarife
Cetveline, İzahnameye, Tarifenin Yorumuna İlişkin Kurallara uygun olup olmadığı,
16. Eşyanın kullanım yerine göre tarife pozisyonun değişmesi halinde ithalatçının faaliyet
alanının söz konusu beyana uygun olup olmadığı,
17. İmali bitirilmemiş, aksamı tamamlanmamış veya demonte eşyalara ilişkin İzahname ve
Tarifenin Yorumuna İlişkin Kuralları ile firmadan temin edilebilecek kataloglar, eşya
numuneleri esas alınarak GTİP beyanının doğru olup olmadığı,
18. Tarife sınıflandırılmasına ilişkin gümrük idarelerince daha önceden yapılmış yanlış
beyan tespiti var ise söz konusu hatanın tespit tarihinden önce tescil edilmiş
beyannamelerde de geçerli olup olmadığı,
19. Serbest dolaşıma giriş rejimi veya kısmi muafiyet suretiyle geçici ithalat rejimine tabi
tutulan eşyaya ilişkin olarak, yapılan beyan ile muayene ve denetleme veya teslimden
sonra kontrol sonucunda; Gümrük Kanunu 15 inci maddede belirtilen Gümrük Tarifesini
oluşturan unsurlarda aykırılık görüldüğü ve beyana göre hesaplanan ithalat vergileri ile
muayene sonuçlarına göre alınması gereken ithalat vergileri arasındaki fark % 5’i aştığı
-251-
TEFTİŞ REHBERİ
takdirde Gümrük Kanunu 234 üncü maddesi çerçevesinde işlem yapılıp yapılmadığı,
Hususlarına bakılır.
f) Menşe ve Dolaşım Belgeleri Yönünden İnceleme:
Özellikle ithale konu eşyanın menşe ve serbest dolaşımda bulunup bulunmadığının (AB menşeli
olan veya üçüncü ülke menşeli olup AB’de ithal işlemleri tamamlanmış, gerekli gümrük vergisi,
eş etkili vergi ve mali yükleri tahsil edilmiş, bu vergi ve resimleri tam veya kısmi bir iadeden
yararlanmamış eşya) yönünden beyanın ve belgelerin kontrolü, eşyaya uygulanacak tercihli
menşe ve tavizli vergi uygulamaları ile ticaret politikaları önlemleri açısından önem
taşımaktadır.
Teftiş sırasında;
1. Serbest dolaşıma giriş sırasında ibraz edilen A.TR Dolaşım Belgelerinin,
EUR.1/EUR.MED Dolaşım Belgelerinin, fatura beyanlarının, EUR.MED fatura
beyanlarının, menşe beyanlarının, tedarikçi beyanlarının ve Form A Belgelerinin;
Dolaşım Belgelerinin doldurulması zorunlu olan tüm kutularının doldurulup
doldurulmadığı; şekil ve içerik itibarıyla ilgili olduğu Kararname ve Yönetmelik
hükümlerine uygun olup olmadığı; Dolaşım Belgesi üzerinde kullanılan mühür ve
imzaların ilgili ülke tarafından iletilen örneklerine uygun olup olmadığı;
2. İthal eşyasının cins, nevi, nitelik ve miktar itibarıyla menşe ispat belgeleri veya A.TR
Dolaşım Belgesindeki kayıtlara uygun olup olmadığı, bu kayıtların ilgili gümrük
beyannamesinde yer alan bilgiler ile uyumlu olup olmadığı,
3. A.TR Dolaşım Belgeleri ve menşe ispat belgelerinin serbest dolaşıma giriş sırasında ibraz
edilmeyip sonradan ibraz edilmek istenilmesi halinde, 4458 sayılı Gümrük Kanununun
214 üncü maddesi hükümleri uygulanacağından sonradan verilen A.TR Dolaşım
Belgelerinin 8 no.lu ve EUR.1/EUR.MED Dolaşım Belgelerinin 7 no.lu "Gözlemler"
kutusunda "Sonradan Verilmiştir" ibaresinin ilgili Kararname ve Yönetmeliklerle
belirlenen şekilde yer alıp almadığı,
4. İhracatçı ülke tarafından sonradan verilen, ikinci nüsha olarak düzenlenen veya
basitleştirilmiş usulde düzenlenmiş olan A.TR Dolaşım Belgelerinin 8 no.lu ve
EUR.1./EUR.MED Dolaşım Belgelerinin 7 no.lu "Gözlemler" kutusunda yer alması
gereken "Sonradan Verilmiştir", "İkinci Nüshadır", "Basitleştirilmiş İşlem" ve benzeri
ibarelerin yer almaması veya ilgili Kararname veya Yönetmelikle belirlenen ifadeler ile
uyuşmaması veya bu ifadelerin yanlışlıkla birbiri yerine kullanılmış olması hallerinde
belgeler teknik nedenlerle reddedilmeyeceği; belgenin sonradan kontrolü talep edileceği;
ihracatçı ülkeden alınacak sonradan kontrol sonucuna göre işlem yapılacağı hükmüne
uyulup uyulmadığı,
5. Gümrük müdürlüklerinin serbest dolaşıma giriş sırasında kendilerine ibraz edilen A.TR
Dolaşım Belgeleri, Menşe şahadetnameleri ve Menşe İspat Belgelerinin doğruluk ve
-252-
TEFTİŞ REHBERİ
kurallara uygunluğundan şüphelenmeleri halinde söz konusu belgelerin sonradan kontrol
gerekçeleri de belirtilmek suretiyle veya sondaj usulüyle ilgili ülke nezdinde sonradan
kontrolünün yapılmasını teminen gümrük idaresinin bağlı bulunduğu Gümrük ve Ticaret
Bölge Müdürlüğüne intikal ettirilip ettilmediği,
6. Sonradan kontrol talebiyle bölge müdürlüğüne gönderilen A.TR Dolaşım Belgeleri,
EUR.1/EUR.MED Dolaşım Belgeleri, Fatura Beyanları/EUR.MED Fatura Beyanları,
menşe beyanları ve Form A Belgeleri kapsamı eşya için ilgili Kararlar ve Yönetmelikler
gereğince İthalat Rejimi Kararı'na ek listelerde tercihli rejim için geçerli olan tavizli vergi
oranı ile "Diğer Ülkeler" sütunundaki vergi oranı arasındaki farka tekabül eden vergi
meblağı karşılığı olarak nakit teminat veya teminat mektubu alınıp alınmadığı,
7. Yapılan sonradan kontrol sonucunda A.TR Dolaşım Belgesinin veya menşe ispat
belgesinin;
a) Doğru ve kurallara uygun olduğunun bildirilmesi halinde gümrük idaresince alınmış
olan nakit veya teminatın iade edilmesi,
b) Sahte ve/veya tahrifatlı olduğunun ortaya çıkması durumunda, 5607 sayılı
Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu hükümleri saklı kalmak kaydıyla, 4458 sayılı
Gümrük Kanununun 234 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinin
uygulanması,
c) İhracatçı ülke gümrük idaresince sehven düzenlendiğinin anlaşılması halinde, 5607
sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu hükümleri saklı kalmak kaydıyla, İthalat
Rejimi Kararına ekli listelerin “Diğer Ülkeler” sütununda yer alan vergi oranı
üzerinden tahakkuk ettirilecek ithalat vergilerinin tahsil edilmesi,
Şeklinde işlem yapılıp yapılmadığı,
8. Dolaşım Belgelerinin, beyannamede gösterilmesine rağmen sonradan yapılan kontrol
veya teftişlerde beyanname ekinde olmadığının tespit edilmesi ve yükümlüsünce de
gümrük idaresine ibraz edilememesi durumunda, 4458 sayılı Gümrük Kanununun 234
üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinin uygulanması şeklinde işlem yapılıp
yapılmadığı,
9. Ticaret politikası önlemlerinin etkisiz kılınmasına yönelik girişimlerin önlenmesini
teminen 54.07 ve 55.13, 55.14, 55.15, 55.16 Gümrük Tarife Pozisyonları altında yer alan
mensucat eşyasının Avrupa Birliği ve Serbest Ticaret Anlaşması kapsamındaki
ülkelerden ithalatında, Gümrük İdarelerince menşe belgesi aranılıp aranılmadığı,
Hususları kontrol edilir.
Diğer yandan; GÜVAS ve beyannameler üzerinden yapılan incelemeler neticesinde;
-253-
TEFTİŞ REHBERİ

İthalatlara konu eşyanın menşeine göre ticaret politikası önlemi uygulanan ülkeye
yakın bir ülkeden ithal edildiği,

Menşeine göre eşyaya ticaret politikası önlemi uygulandıktan sonra aynı eşyanın
farklı ülkelerden ithal edilmeye başlanıldığı,

İthal edilen eşyaya ilişkin nakliye belgeleri ile menşe ülke beyanın tutarlı
olmadığı,

Menşe ülkenin üretim kapasitesinin, o ülkeden ithal edilen toplam ürün miktarını
karşılamadığı (özellikle tarım ürünlerinde),
Durumların tespiti halinde menşe saptırması yönünden risk teşkil edebileceğinden ilgili
firmadan eşyanın menşeini ispata yarayacak ek bilgi ve kanıt talep edilebilir. Söz konusu
hususların tespitinde GÜVAS’tan elde edilecek sonuçların bu yönüyle analiz edilmesi
gerekir.
g) İhracat Rejimine İlişkin İşlemlerin Teftişi :
İhracat işlemlerinde; ihracat beyannamesi muhteviyatı eşyasının kıymeti, cinsi, nevi, miktarı ve
evsafı yönünde beyana nazaran bir farklılığın bulunup bulunmadığı yönünde incelemeler
yoğunlaştırılmalı, özellikle ihracat beyannamelerine ilişkin yapılacak ikinci muayenelerde
(3151) rejim kodlu dahilde işleme rejimi kapsamında işlem gören ihracat beyannameleri
üzerinde durulmalıdır.
Bunun yanında, geçmişe yönelik olarak ihracat beyannamelerinin incelenmesinde; ihraç
eşyasının beyan edilen kıymetinin kabul edilmeyecek ölçüde yüksek veya düşük olduğu yönünde
bir şüphe hasıl olması halinde bir ön inceleme ve araştırma yapılmalıdır. Bu kapsamda GÜVAS
üzerinden söz konusu eşyaya ilişkin gerçekleşen ihracat işlemlerinin sorgusu yapılabileceği gibi,
ilgili ihracatçı birliğinden ve ticaret odalarından görüş alınabilir. Ayrıca ihraç eşyasının beyan
edilen gümrük kıymetinin ihracatçının mali kayıtlarına uygun olup olmadığı firma nezdinde de
araştırılmalıdır. Yapılacak ön inceleme ve araştırmalar neticesinde eşyanın gümrük kıymetinin
kabul edilmeyecek ölçüde yüksek veya düşük olduğu yönünde bir kanaat hasıl olması halinde
konunun incelenip gerekirse soruşturulmasını teminen Başkanlığa yazı yazılır.
Diğer yandan ihracat işlemlerinde;
1. Türkiye Gümrük Bölgesinden ihraç edilecek eşyanın ilgili gümrük idarelerine ihracata
ilişkin gümrük beyannamesi ile beyan edilip edilmediği (G.Y. Md.415),
2. Sözlü beyan konusu ihracat işlemlerinde, sınırlı sayıda kutusu doldurulmuş sözlü beyan
formunun doldurulması zorunlu bulunan 1, 2, 5, 6, 22, 29, 31, 33, 37, 41 ve 54 no.lu
kutularının doldurulup doldurulmadığı (G.Y. Md.172),
3. İhracatta sözlü beyan yapılabilmesi için eşyanın Yönetmeliğin 170. maddesinde yazılı
olanlardan olması gereğine uyulup uyulmadığı (G.Y. Md.170),
-254-
TEFTİŞ REHBERİ
4. İhracat, ticaret politikası önlemleri ve gerektiği takdirde ihracat vergileri de dahil olmak
üzere çıkış işlemlerine ilişkin hükümlerin uygulanıp uygulanmadığı (Gümrük Kanunu
150),
5. Yapılan beyan ile muayene ve denetleme veya kontrol sonucunda; eşyanın genel
düzenleyici idari işlemlerle ihracının yasaklanmış olduğunun tespiti halinde Gümrük
Kanunu 235/2-a maddesi uyarınca işlem yapılıp yapılmadığı,
6. Eşyanın ihracı, lisansa, şarta, izne, kısıntıya veya belli kuruluşların vereceği uygunluk
veya yeterlilik belgesine tabi olduğu halde uygunluk ve yeterlilik belgesine tabi değilmiş
veya belge alınmış gibi beyan edildiğinin tespit halinde Gümrük Kanunu 235/2-a
maddesi uyarınca işlem yapılıp yapılmadığı,
7. Bakanlar Kurulu Kararı ile belirlenen ve ihracı Destekleme ve Fiyat İstikrar Fonu
kesintisine tabi malların ihracında, DFİF kesintisinin doğru yapılıp yapılmadığı, eksik
ödenen veya hiç ödenmeyen DFİF’lerle ilgili olarak 2976 sayılı Dış Ticaretin
Düzenlenmesi Hakkındaki Kanun 4 üncü maddesi uyarınca müeyyide uygulanıp
uygulanmadığı (88/13384 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı),
8. Şartlı muafiyet sistemi kapsamındaki sanayi ürünlerinin A.TR dolaşım belgesi eşliğinde
Avrupa Topluluğuna üye ülkelere ihracatında; işlem görmüş ürünün elde edilmesinde
kullanılan üçüncü ülke menşeli hammadde, yardımcı madde, yarı mamul, mamul ile
değişmemiş eşyaya ilişkin vergi, kaynak ülkelerle varolan anlaşmalardaki lehte hükümler
saklı kalmak kaydıyla telafi edici vergi ödenerek gerçekleştirilip gerçekleştirilmediği,
(Dahilde İşleme Rejimi Tebliği – İhracat: 2006/12 Madde 33),
9. Telafi Edici Vergi bir ihracat vergisi olmayıp, eşyanın serbest dolaşım statüsüne imkan
sağlayan bir vergi olduğundan, ihracat sırasında işlem görmüş ürün bünyesinde yer alan
ithal girdi kıymetinin düşük gösterilmesi suretiyle eksik TEV ödenmesi durumunda 4458
sayılı Gümrük Kanunu’nun 234/1-b maddesi uyarınca işlem tesis edilip edilmediği
(Gümrükler Genel Müdürlüğü’nün 13.12.2005 günlü 002216 sayılı yazısı),
10. İhracat gümrük işlemlerinde fikri ve sınai mülkiyet haklarının korunması bakımından
2009/19 sayılı Genelge hükümlerine uyulup uyulmadığı,
11. İhracata ilişkin gümrük beyannamelerinin fiili ihracatın gerçekleşmesini müteakip
herhangi bir gecikmeye mahal verilmeden kapatılması teminen 2013/30 sayılı Genelge
hükümlerine uyulup uyulmadığı,
12. İhracat veya yeniden ihracat amacıyla geçici depolama yerlerine konulması talep edilen
eşya, buralarda bir ay kalabileceği, sözü edilen eşya ile ilgili olarak beyanname tescil
edilip edilmediğine bakılmaksızın bu süre içinde ek süre talebinde bulunulması halinde,
gümrük müdürlüklerince en çok üç aya kadar ek süre verilebilmesi, bir aylık süre ve
verilen ek süre içinde gümrük işlemleri bitirilerek yerinden kaldırılmayan eşya için
gümrük yükümlüsüne tebligat yapılarak, tebliğ tarihinden itibaren otuz gün içinde
eşyanın geçici depolama yerinden çıkarılması; aksi takdirde, bu eşyanın gümrüğe terk
-255-
TEFTİŞ REHBERİ
edilmiş sayılacağı bildirileceği, bu süre içinde de yerinden çıkarılmaması halinde eşya
gümrüğe terk edilmiş sayılır ve tasfiye hükümlerine göre işlem yapılacağı, bu eşyaya
ilişkin olarak tescil edilmiş beyanname varsa iptal edilmesi, geçici depolama yerlerine
konulmaksızın ihraç edilecek eşyanın beyanname kapatma süresi iki ay olduğu, bu süre
gümrük müdürlüklerince makul sebeplerle en çok iki ay uzatılabileceği, bu süreler içinde
işlemleri tamamlanmayan beyannameler iptal edilmesi kuralına uyulup uyulmadığı
(G.Y. Md.417),
13. Dökme malların ihracatında miktar tespiti yapılırken; eşya sahibinin tercihine göre; Dış
Ticaret Müsteşarlığı’nca verilmiş Uluslararası Gözetim Şirketi Statüsü’nü haiz şirket
elemanları ya da Liman Bölge Müdürlükleri ile liman işletmelerinde mevcut resmi
personelce yapılacak survey sonuçlarının, yükü getiren geminin uluslararası klas
müessesesince klaslandığının ve periyodik muayenelerden geçtiğinin anlaşılması
kaydıyla kabul edilebileceği yine bu yönteme alternatif olarak talep edilmesi halinde,
taşıyıcı bantlar üzerindeki elektronik tartı aracılığıyla yapılacak ölçüm sonuçlarının da
miktar tespitine esas alınabileceği hususuna dikkat edip edilmediği (2001/20 sayılı
Genelge),
14. Kuvvetli şüphe veya ihbar halleri saklı kalmak koşuluyla, ihraç eşyasını kimyevi tahlile
göndermeden işlem yapılması, ihraç eşyasının tahlile tabi tutulması halinde ise gerekli
numune alındıktan sonra analiz sonucu beklenmeden, “ertelenmiş kapatma” işlemine tabi
tutululup tutulmadığı (2013/29 sayılı Genelge),
15. Türkiye Gümrük Bölgesi dışında iken satılan deniz ve hava taşıtlarının bulundukları
yerden Türkiye’ye getirilmeden, ihracat işlemlerinin çıkış beyannamesi düzenlenmek
suretiyle sonuçlandırılmasında; Deniz taşıtı için Denizcilik Müsteşarlığı’nca
düzenlenmiş olan denize elverişlilik belgesi ile klas sertifikasının; hava taşıtı için
Ulaştırma Bakanlığı’nca düzenlenmiş olan ve taşıtın tescilden terkine ilişkin yazısı ile
uçuşa elverişlilik belgesinin anılan Bakanlığa iade edildiğine dair yazısının; deniz ve
hava taşıtının yabancı menşeli ve Yatırım Teşvik Belgesi kapsamında ithal edilmiş
olması halinde ilgili merciden alınacak taşıtın ihracatında sakınca bulunmadığına dair
yazısının; ilgili vergi dairesince düzenlenmiş vergi ilişik kesme yazısının, satış
faturasının, satış sözleşmesinin, satış sözleşmesinin yurt dışında düzenlenmiş olması
halinde konsolosluk tasdiki ve noter onaylı çevirisinin, taşıtın Türkiye Gümrük
Bölgesi’nden en son ayrıldığı deniz veya hava limanı gümrük idaresince onaylanmış
beyanname veya özet beyan veya yolcu manifestosu veya Gümrük Muhafaza
görevlilerince düzenlenmiş ve taşıtın Türkiye Gümrük Bölgesi dışına çıktığını tevsik
eden belgenin ibrazı halinde; sözü edilen taşıt aracı için tescil edilecek gümrük çıkış
beyannamesinin onaylanarak, gümrük işlemlerinin tamamlanmasının uygun bulunup
bulunmadığı (2001/44 sayılı, 22.11.2001 günlü Genelge),
16. Gıda maddelerinin ihracatında alıcı ülke taleplerinin esas olduğu, alıcı ülkenin talebi
olması halinde malın denetlenerek ihracat sertifikası düzenlenmesi gerektiği; alıcı
ülkenin/ihracatçının talebinin bulunmaması durumunda ihracat sertifikası aranmasına
ihtiyaç bulunmadığı hususuna riayet edilip edilmediği (2001/46 sayılı, 04.12.2001 Günlü
Genelge);
17. “Kuzey Atlantik Anlaşmasına Taraf Devletler Arasında Kuvvetlerin Statüsüne Dair
-256-
TEFTİŞ REHBERİ
Sözleşme (NATO/SOFA) uyarınca ülkemizde mevcut Nato kuruluşlarında ve Müşterek
Savunma Tesislerinde görev yapmak üzere gelen kuvvet veya sivil unsur mensuplarının
ev eşyası ihraçlarına ilişkin gümrük işlemleri ile ilgili olarak 2002/16 sayılı Genelge
çerçevesinde işlem yapılıp yapılmadığı (2002/16 sayılı Genelge),
18. Hususları teftiş edilir.
h) Mahrece İadeye İlişkin İşlemlerin Teftişi :
Mahrece iadeye ilişkin işlemlerde;
1. Gümrüğe sunulmuş ve henüz bir rejim beyanında bulunulmamış eşyanın, herhangi bir
nedenle deniz yolu ile gelen eşya için özet beyanın verildiği tarihten itibaren kırkbeş gün,
diğer bir yolla gelen eşya için yine özet beyanın verildiği tarihten itibaren yirmi gün veya
verilen ek sürelerin bitiminden önce, ithalatçı firma veya eşyayı Türkiye Gümrük
Bölgesine getiren kişi veya yerine göre eşyanın gelişinden sonra taşımasını üstlenen kişi
tarafından geri gönderilmek istenilmesi halinde, özet beyana uygun olduğunun
anlaşılması koşuluyla, eşyanın mülkiyetinin devrini kanıtlayan belge ibraz eden ithalatçı,
ihracatçı yada taşıyıcı adına gümrük müdürlüğünce tescil edilecek transit beyannamesi
veya TIR karnesi kapsamında gerekli işlemler tamamlanmak suretiyle geri gönderilip
gönderilmediği (30.06.2002 tarih ve 24801 sayılı R.G.’de yayımlanan 2 Seri No.lu
Gümrük Genel Tebliği (Mahrece İade) Madde 2),
2. Gümrük Müdürlüğünce giriş beyannamesi tescil edilmiş eşyanın Gümrük
Yönetmeliğinin 71 inci maddesi uyarınca deniz yolu ile gelen eşya için özet beyanın
verildiği tarihten itibaren kırkbeş gün, diğer bir yolla gelen eşya için yine özet beyanın
verildiği tarihten itibaren yirmi gün içinde veya verilen ek sürelerin bitiminden önce,
beyan sahibinin talebi üzerine ve eşyanın yanlışlıkla beyanname konusu gümrük rejimine
tabi tutulmasına veya beyan edildiği rejime tabi tutulmasının özel nedenlerle artık
mümkün olmadığına ilişkin kanıtlayıcı belgeleri ibraz etmesi halinde, giriş beyannamesi
iptal edilerek transit beyannamesi düzenlenip düzenlenmediği ile eşyanın beyana uygun
olduğunun anlaşılması koşuluyla, eşyanın beyannamesinin tescil edildiği gümrükten geri
gönderilip gönderilmediği (2 Seri No.lu Gümrük Genel Tebliği (Mahrece İade) Madde
4),
3. Serbest dolaşıma girmiş eşyanın kusurlu veya sözleşme hükümlerine aykırı çıkması
nedeniyle, 4458 sayılı Gümrük Kanununun 213 üncü maddesi hükümleri dikkate
alınarak, vergilerin geri verilmesi veya kaldırılması ile eşyanın geri gönderilmesinin talep
edilmiş olması halinde, kullanılmamış olduğunun (bir defa kullanılması ile tüketilen eşya
hariç olmak üzere) Ticaret ve sanayi odası veya sanayi Odasından alınacak rapor ile
tevsik edilmesi üzerine, eşyanın girişinin yapıldığı gümrük müdürlüğünden istenilen
serbest dolaşıma giriş beyannamesi ile çıkış beyannamesi ilişkilendirilmek, fiziki
muayenesi yapılmak ve çıkış beyannamesinin 44 numaralı sütununa “.../..../......gün ve
.....sayılı serbest dolaşıma giriş beyannamesi ile ithali gerçekleştirilen eşyanın geri
gönderilmesi” şerhi verilerek geri gönderilip gönderilmediği (2 Seri No.lu Gümrük Genel
Tebliği (Mahrece İade) Madde 5),
4. Bilgisayar sistemi tarafından “sarı hatta” sevk edilen ve belge kontrolü yapılarak serbest
-257-
TEFTİŞ REHBERİ
dolaşıma giren eşyanın sonradan giriş beyannamesinde kayıtlı eşya olmadığının
anlaşılması nedeniyle geri gönderilmek istenilmesi halinde, beyan sahibinin talebine
istinaden eşyanın yanlış gönderildiğini tevsik eden belgelerin ibrazı ile gerekli gümrük
işlemlerinin yapılıp yapılmadığı (2 Seri No.lu Gümrük Genel Tebliği (Mahrece İade)
Madde 5),
5. Genel ve katma bütçeye dahil kamu kuruluşları, belediyeler, sermayesinin tamamı
devlete ait olan kamu iktisadi teşebbüsleri ile sivil havacılık sektöründe üretim ve montaj
gibi teknik alanda faaliyet gösteren kuruluşlara ait eşyanın geri gönderilmesi
işlemlerinde, Ticaret ve Sanayi Odası veya Sanayi Odasından alınacak belge yerine,
kendi kurumlarının konuyla ilgili teknik personelince düzenlenmiş kalite kontrol
raporunun aranıp aranmadığı, Yatırım Teşvik Mevzuatı, Dahilde İşleme Rejim Karar ve
Tebliğleri kapsamında ithal edilen eşyanın geri gönderilmesi işlemlerinin söz konusu
mevzuat hükümleri çerçevesinde gerçekleştirilmekle birlikte, 2 Seri No.lu Mahrece İade
Tebliğinde belirtilen belgelerin de ibrazının istenip istenmediği (2 Seri No.lu Gümrük
Genel Tebliği (Mahrece İade) Madde 6),
Hususlarına bakılır.
ı) Bedelsiz İhracata İlişkin İşlemlerin Teftişi :
Bedeli yürürlükteki kambiyo mevzuatı çerçevesinde yurda getirilmesi gerekli olmaksızın, yurt
dışına kesin olarak mal çıkarılmasına ilişkin usul ve esaslar İhracat Yönetmeliği ve 2008/12
sayılı Bedelsiz İhracat Tebliği ile belirlenmiştir.
Buna göre;
1. Bedelsiz ihraç edilecek eşyanın, Tebliğin 2 nci maddesinde sayılan mallardan olup
olmadığı (Bedelsiz İhracata İlişkin Tebliğ - İhracat : 2008/12),
2. Gerçek veya tüzel kişiler tarafından götürülen veya gönderilen hediyeler, miktarı ticari
teamüllere uygun numuneler, reklam ve tanıtım eşyaları, daha önce usulüne uygun olarak
ihraç edilmiş malların bedelsiz gönderilmesinin ticari örf ve adetlere uygun parçaları,
fireleri ile garantili olarak ihraç edilen malların garanti süresi içinde yenilenmesi gereken
parçaları cinsinden eşyalardan değeri 250.000 USD’ı aşmayanların bedelsiz ihraç
taleplerinin “Bedelsiz İhraç Formu” doldurulmak suretiyle doğrudan gümrüklerce yapılıp
yapılmadığı,
3. Değeri 250.000 USD’dan fazla olanların bedelsiz ihraç taleplerinin İhracatçı Birliğine
yapılıp yapılmadığı (Bedelsiz İhracata İlişkin Tebliğ - İhracat : 2008/12),
4. Yabancı misyon mensuplarının, Türkiye’de çalışan yabancıların, yurt dışına hane nakli
suretiyle gidecek Türk vatandaşlarının, daimi veya geçici görevle yurt dışına giden kamu
görevlilerinin bu durumlarının ilgili mercilerce belgelenmesi şartıyla beraberlerinde
götürecekleri, gönderecekleri eşya ve taşıtlar ile yurt dışında yerleşik tüzel kişiler,
yabancı turistler ve yurt dışında ikamet eden Türk vatandaşlarının beraberlerinde
götürecekleri, gönderecekleri veya adlarına gönderilecek eşya ve taşıtların bedelsiz ihraç
taleplerine doğrudan gümrüklerce müsaade edilip edilmediği (Bedelsiz İhracata İlişkin
-258-
TEFTİŞ REHBERİ
Tebliğ - İhracat : 2008/12),
5. Bedelsiz ihraç izinlerinin 1 yıl içinde kullanılıp kullanılmadığı (Bedelsiz İhracata İlişkin
Tebliğ - İhracat : 2008/12),
6. Bedelsiz ihracata konu mal, ihracatta uygulanan desteklerden yararlandırılmaz hükmüne
uyulup uyulmadığı (Bedelsiz İhracata İlişkin Tebliğ - İhracat : 2008/12),
7. Bedelsiz ihracat beyannamelerinin damga vergisi istisnası kapsamında olmadığı,
dolayısıyla söz konusu beyannameler için damga vergisinin tahsil edilip edilmediği,
Hususlarına bakılır.
i) Taşıt İşlemlerinin Teftişi :
Taşıt işlemlerinin teftişinde; 22.04.2011 tarihli ve 27913 sayılı R.G.’de yayımlanan Geçici İthal
Edilen Kara Taşıtlarına İlişkin Gümrük Genel Tebliği (Seri No: 1) hükümleri göz önünde
bulunulur.
Kullanılan Programlar
• 1 no.lu Taşıt Takip Programı
• 2 no.lu Taşıt Takip Programı
Buna göre taşıt işlemlerinin teftişinde;
1. Türkiye Gümrük Bölgesi dışında yerleşik kişiler tarafından ikamet yerlerinde üzerlerine
kayıtlı bulunan ya da başkasına ait olup vekâleten veya kiralama yoluyla getirilen kişisel
kullanıma mahsus kara taşıtlarının giriş işlemlerinin 1 No.lu Taşıt Takip Programına
kaydedilerek gerçekleştirilmesi hususuna riayet edilip edilmediği (Geçici İthal Edilen
Kara Taşıtlarına İlişkin Gümrük Genel Tebliği - Seri No: 1),
2. Kişisel kullanıma mahsus kara taşıtı tarafından çekilerek birlikte getirilen römork ve
karavan için ayrı kayıt yapılıp yapılmadığı (Geçici İthal Edilen Kara Taşıtlarına İlişkin
Gümrük Genel Tebliği - Seri No: 1),
3. Gümrük Kanunu’nun 167 nci maddesi kapsamında miras yoluyla intikal eden taşıtlar ile
malûl ve sakatlar, bedelsiz ithalat hakkına sahip kişiler, ülkemize görevli olarak gelen
yabancı ülke görevlileri, yabancı basın yayın organlarının yabancı uyruklu mensupları,
NATO mensupları tarafından getirilen kişisel kullanıma mahsus kara taşıtları ve
ülkemizden transit olarak geçecek olan kişisel kullanıma mahsus kara taşıtları ile
ambulans ve diğer kurtarma araçlarının getiriliş amacına bakılmaksızın 1 No.lu Taşıt
Takip Programına kaydedilip kaydedilmediği (Geçici İthal Edilen Kara Taşıtlarına
İlişkin Gümrük Genel Tebliği - Seri No: 1),
4. Taşıtın Avrupa Birliği üyesi ülke uyruklu kişiler tarafından kimlik kartı kullanılmak
suretiyle getirilmesi hâlinde, ilgililerin pasaportu bulunmadığından, “taşıt kaşesi” İçişleri
-259-
TEFTİŞ REHBERİ
Bakanlığınca tanzim edilen giriş-çıkış formunun gümrükle ilgili bölümüne tatbik edilip
edilmediği, taşıtlar için gümrüklerden geçiş karnesi ibraz edilmiş ise programa bu
belgelere ilişkin bilgilerin de kaydedilip kaydedilmediği, taşıtın mülkiyet sahibi dışında
başka bir şahıs tarafından vekâleten getirilmesi durumunda, vekâlet belgesine ilişkin
bilgiler de programa kaydedilip kaydedilmediği (Geçici İthal Edilen Kara Taşıtlarına
İlişkin Gümrük Genel Tebliği - Seri No: 1),
5. Turistik kolaylıklar kapsamı Türkiye Gümrük Bölgesi dışında yerleşik kişilerin
getirdikleri taşıtlarına, 365 (üçyüzaltmışbeş) günlük dönem içerisinde 180 (yüzseksen)
gün; Türkiye Gümrük Bölgesi dışında yerleşik kişilerden, malulen emekli olanlar ile ön
emeklilik hakkı kazananlar dâhil yurtdışından emekli olanların, emeklilik belgesini ibraz
etmeleri hâlinde, taşıtlarına 360 (üçyüzaltmış) gün süre verilip verilmediği (Geçici İthal
Edilen Kara Taşıtlarına İlişkin Gümrük Genel Tebliği - Seri No: 1),
6. Turistik kolaylıklar kapsamı taşıtların ayniyetine uygun olup olmadığı ve yurtta kalma
süresi içerisinde müracaat edilip edilmediği program üzerinden ve şahsın pasaportundan
kontrol edilip, uygun bulunması hâlinde giriş kaydı kapatılıp ve şahsın pasaportuna çıkışa
ilişkin “taşıt kaşesi” tatbik edilerek taşıtın çıkışına izin verilip verilmediği, taşıtlar için
gümrüklerden geçiş karnesi ibraz edilmesi halinde karne ile ilgili işlemler de
gerçekleştirilip gerçekleştirilmediği (Geçici İthal Edilen Kara Taşıtlarına İlişkin Gümrük
Genel Tebliği - Seri No: 1),
7. Geçici giriş belgesi kapsamı taşıtların ithal işlemlerinin MA ve Takrir Modülüne
kaydedilerek yapılıp ve süre uzatım talepleri ile süresi içerisinde yurtdışı edilip
edilmedikleri, ilgili gümrük idaresince bu modül üzerinden takip edilip edilmediği
(Geçici İthal Edilen Kara Taşıtlarına İlişkin Gümrük Genel Tebliği - Seri No: 1),
8. Geçici giriş belgesi kapsamı taşıtlara, kişinin Türkiye’deki ikamet izin süresi ve diğer
belgelerindeki süreler göz önünde bulundurularak 24 (yirmidört) ayı geçmemek üzere
süre verilip verilmediği (Geçici İthal Edilen Kara Taşıtlarına İlişkin Gümrük Genel
Tebliği - Seri No: 1),
9. Geçici giriş belgesi kapsamı taşıtların gümrük idarelerine teslim edilmek ya da çıkışı
yapılmak istenilen taşıtın, belgelerindeki ayniyetine uygunluğunun tespit edilmesi
halinde MA ve Takrir Modülüne kaydedilerek çıkış işlemi gerçekleştirilip
gerçekleştirilmediği, taşıtın kesin çıkışının yapılacak olması halinde, yukarıdaki
işlemlere ilaveten trafik idaresinden taşıtın ilişiğinin kesilip kesilmediği kontrol edilerek
MA ve Takrir Modülündeki “Geçici İthalat Rejimi Sonlandır” bölümüne gerekli kayıt
yapılıp yapılmadığı (Geçici İthal Edilen Kara Taşıtlarına İlişkin Gümrük Genel Tebliği Seri No: 1),
10. Yabancı taşıtlar geçici giriş karnesi ve yabancı taşıtlar geçici giriş formu kapsamı
taşıtların geçici ithal işlemleri MA ve Takrir Modülüne kaydedilerek yapılıp, süre uzatım
talepleri ile süresi içerisinde yurtdışı edilip edilmedikleri, ilgili gümrük idaresince bu
modül üzerinden takip edilip edilmediği (Geçici İthal Edilen Kara Taşıtlarına İlişkin
Gümrük Genel Tebliği - Seri No: 1),
11. Yabancı taşıtlar geçici giriş karnesi ve yabancı taşıtlar geçici giriş formu kapsamı
taşıtların, kişinin Türkiye’deki ikamet izin süresi ve diğer belgelerindeki süreler göz
-260-
TEFTİŞ REHBERİ
önünde bulundurularak 24 (yirmidört) ayı geçmemek üzere süre verilip verilmediği
(Geçici İthal Edilen Kara Taşıtlarına İlişkin Gümrük Genel Tebliği - Seri No: 1),
12. Yabancı taşıtlar geçici giriş karnesi ve yabancı taşıtlar geçici giriş formu kapsamı gümrük
idarelerine teslim edilmek ya da çıkışı yapılmak istenilen taşıtın, belgelerindeki
ayniyetine uygunluğunun tespit edilmesi halinde MA ve Takrir Modülüne kaydedilerek
çıkış işlemi gerçekleştirilip gerçekleştirilmediği, taşıtın kesin çıkışının yapılacak olması
halinde yukarıdaki işlemlere ilaveten trafik idaresinden taşıtın ilişiğinin kesilip
kesilmediği kontrol edilerek MA ve Takrir Modülündeki “Geçici İthalat Rejimi
Sonlandır” bölümüne gerekli kayıt yapılıp yapılmadığı (Geçici İthal Edilen Kara
Taşıtlarına İlişkin Gümrük Genel Tebliği - Seri No: 1),
13. Ticari kullanıma mahsus kara taşıtlarının giriş işlemleri 2 No.lu Taşıt Takip Programına
kaydedilerek yapılıp yapılmadığı, kayıt işlemi, yükün boşaltıldığı gümrük müdürlüğü,
antrepo veya geçici depolama yerinde TIR karnesini ibra eden memur tarafından, memur
bulunmaması hâlinde yetkilendirilen kişi tarafından yapılıp yapılmadığı, TIR karnesinin
ibrasına ilişkin işlemler tamamlanmadan programa kayıt işlemi yapılmama gereğine
uyulup uyulmadığı (Geçici İthal Edilen Kara Taşıtlarına İlişkin Gümrük Genel Tebliği Seri No: 1),
14. TIR karnesi kapsamında Türkiye’ye eşya getiren ticari taşıtların 2 No.lu Taşıt Takip
Programına kaydının yapılmamasına, ancak, TIR karnesi kapsamındaki eşyasını bir iç
gümrüğe boşalttıktan sonra boş olarak yurtdışına çıkışı yapılacak olan veya yük almak
üzere başka bir gümrük idaresine sevk edilen yabancı plakalı taşıtların 2 No.lu Taşıt
Takip Programına kaydedilmesine dikkat edilip edilmediği (Geçici İthal Edilen Kara
Taşıtlarına İlişkin Gümrük Genel Tebliği - Seri No: 1),
15. Ticari kullanıma mahsus kara taşıtlarından;
a. Ticari kullanıma mahsus kara taşıtlarına 30 (otuz) güne kadar,
b. Toplu gezilerde kullanılan otobüslere 90 (doksan) güne kadar,
c. Bakanlar Kurulu Kararı uyarınca valiliklerce düzenlenen sınır ticareti uygunluk
belgesine istinaden yapılan ithal eşyası taşımacılığında kullanılan taşıtlara 15
(onbeş) güne kadar,
16. Süre verilip verilmediği, taşıtlar için gümrüklerden geçiş karnesi ibraz edilmiş ise
yukarıda belirtilen süreler de dikkate alınarak, karnede belirtilen süreler dâhilinde işlem
yapılıp yapılmadığı (Geçici İthal Edilen Kara Taşıtlarına İlişkin Gümrük Genel Tebliği Seri No: 1),
17. Ticari kullanıma mahsus kara taşıtlarının ayniyetine uygunluğunun tespit edilmesi
halinde 2 No.lu Taşıt Takip Programına kaydedilerek çıkış işlemi gerçekleştirilip
gerçekleştirilmediği, taşıtlar için gümrüklerden geçiş karnesi ibraz edilmesi halinde karne
ile ilgili işlemlerin gerçekleştirilip gerçekleştirilmediği, ticari kullanıma mahsus kara
taşıtlarının gümrüklü sahadan çıkışı sırasında boş olup olmadıkları görevlendirilen
gümrük ya da muhafaza memurları tarafından kontrol edilip edilmediği (Geçici İthal
Edilen Kara Taşıtlarına İlişkin Gümrük Genel Tebliği - Seri No: 1),
-261-
TEFTİŞ REHBERİ
Hususları kontrol edilir.
j) Yolcu İşlemlerinin Teftişi:
2009/15481 sayılı Bakanlar Kurulu Kararının 9 no.lu ekinde yer alan "Yolcu Beraberi Kişisel
Eşya Listesi" kapsamı eşyaya, karşılarında belirtilen miktarlarla sınırlı olmak üzere ve
kıymetlerine bakılmaksızın muafiyet tanınmaktadır.
Ek-9'daki listede ismen yer alan eşya haricinde kalan, toplam gerçek kıymeti 430 Avro'yu
geçmeyen ve yolcu beraberinde getirilen eşyaya ise, ticari miktar ve mahiyet arz etmemek ve
kişisel ve ailevi kullanıma mahsus olmak şartlarının sağlanması halinde muafiyet tanınmaktadır.
Ayrıca, yolcular toplam gerçek kıymeti 430-1500 Avro aralığında olan ve ticari miktar ve
mahiyet arz etmeyen eşyayı tek ve maktu vergisini ödemek suretiyle serbest dolaşıma
sokabilmektedir. Bu çerçevede getirilen eşyanın tek başına kıymetinin 1500 Avro'yu aşması
halinde ise söz konusu eşyaya yürürlükte olan ithalat vergilerine ilişkin oranlar uygulanmaktadır.
Bu kapsamda, yolcu işlemlerinde;
1. Yolcuların, yolcu salonlarında yeşil hattan geçmeleri "Gümrüğe tabi eşyam yoktur"
hükmünde olduğundan ve yukarıda belirtildiği üzere Ek-9'daki liste ile 430 Avro limiti
kapsamında getirilen eşyaya muafiyet tanındığından, yolcuların bu kapsamdaki eşya için
ayrıca bir beyanda bulunmasına gerek bulunmadığı hükmüne uyulup uyulmadığı (2014/2
sayılı Genelge),
2. Yolcu yeşil hattan geçtikten sonra gümrük personelince yapılan kontrolde, yolcunun
beyanına aykırı olarak muafiyet kapsamı dışında eşyası olduğu saptanırsa, söz konusu
eşyanın ticari miktar ve mahiyette olduğuna kanaat getirilmesi veya eşyanın ithalinin
yasak olması halinde; Kaçakçılıkla Mücadele Kanununun 6 ncı maddesinin dördüncü
fıkrası çerçevesinde, ticari miktar ve mahiyette olmadığına kanaat getirilmesi halinde ise;
Gümrük Kanununun 235/3 üncü maddesi çerçevesinde işlem yapılıp yapılmadığı (2014/2
sayılı Genelge),
3. Yolcuların yolcu salonlarında yeşil hattan geçmeyip doğrudan gümrüğe beyanda
bulunmaları halinde; eşyanın ticari miktar ve mahiyet arz etmesi ve beyanın da doğru
olması durumunda, ithalat rejimi hükümleri çerçevesinde işlem yapılıp yapılmadığı,
eşyanın ticari miktar ve mahiyet arz etmesi, ancak beyanın doğru olmaması halinde,
Gümrük Kanununun 235/1 inci maddesi çerçevesinde işlem yapılıp yapılmadığı (2014/2
sayılı Genelge),
4. Yolcuların yolcu salonlarında yeşil hattan geçmeyip doğrudan gümrüğe beyanda
bulunmaları halinde; eşyanın ticari miktar ve mahiyet arz etmemesi durumunda; yolcu
beraberi kişisel eşya listesinde yer alan bir eşya ise listede belirtilen miktardan fazla olan
kısmının yolcunun talebine göre gerekli tüm işlemlerin yerine getirilmesi suretiyle ithalat
rejimi hükümleri çerçevesinde değerlendirilmesi ya da ambara alınıp Gümrük
Kanununun 48 inci maddesinin ikinci fıkrasında belirtilen süre dikkate alınarak işlem
yapılıp yapılmadığı, değeri 430 Avro üstünde olan eşya için ise anılan 2009/15481 sayılı
Bakanlar Kurulu Kararın 62 ve 63 üncü maddeleri çerçevesinde eşyanın sahibine teslim
-262-
TEFTİŞ REHBERİ
edilip edilmediği (2014/2 sayılı Genelge),
5. Yolcuların yolcu salonlarında yeşil hattan geçmeyip doğrudan gümrüğe beyanda
bulunmaları halinde eşyanın ithalinin; özel kanunla yasaklanmış olması halinde özel
kanununda ön görülen şekilde işlem yapılıp yapılmadığı, genel düzenleyici idari işlemler
ile yasaklanmış olması halinde ise Gümrük Kanununun 235/1 inci maddesi çerçevesinde
işlem yapılıp yapılmadığı (2014/2 sayılı Genelge),
6. Gelen ve giden yolculara nezaketli davranılması, pozitif ve yönlendirici yaklaşılması
yönündeki 2009/35 sayılı Genelge hükümlerine riayet edilip edilmediği,
7. Gümrük vergilerinden muaf olan ve yolcu beraberinde getirilmeyen ancak, kendisinden
önce veya sonra gelen kişisel eşyanın, yolcudan önce Türkiye’ye geldiği takdirde
yolcunun Türkiye’ye varışı tarihinden bir ay önce, yolcudan sonra geldiği takdirde ise
yolcunun Türkiye’ye varışından itibaren bir ay içinde gelip gelmediği (2011/39 sayılı
Genelge),
8. Türk parasının kıymetini koruma hakkında mevzuat ile suç gelirilerinin aklanmasının
önlenmesi hakkında mevzuat çerçevesinde yolcu beraberinde ülkemize getirilen veya
çıkarılan nakdin giriş ve çıkışına ilişkin usuller düzenlenmiş olup, buna göre yolcu
beraberi transfer edilen nakdin takibi, yasadışı yollarla transferinin önlenmesi ve
gerektiğinde kayıt altına alınması işlemleri gümrük idaresinin sorumluluğunda
bulunduğundan söz konusu mevzuata dayanarak nakit kontrolleri ile ilgili olarak gümrük
idareleri tarafından 2013/1 sayılı Genelge uyarınca işlem yapılıp yapılmadığı,
Hususları denetlenir.
k) Ek Tahakkuk, İdari Yaptırımlar ve Tahsilat İşlemlerinin Teftişi:
Yapılan kontrol ve denetlemeler neticesinde hiç alınmadığı veya noksan alındığı anlaşılan
gümrük vergileri için ek tahakkuk işlemleri ve bu minvalde Gümrük Kanunu 234 ve 235 (235/5
maddesi hükmü hariç), maddeleri uyarınca düzenlenen idari yaptırım kararları ile 6183 sayılı
Yasa kapsamında yapılan haciz işlemleri takibi (icra memurları eliyle) DTKV servisinde
gerçekleştirilmektedir. Ancak, iş hacmi fazla olan gümrüklerde söz konusu işlemlerin farklı
servislerde takip edilebileceği (kontrol/ithalat servisleri) göz önünde tutulmalıdır.
Söz konusu işlemlerin teftişine “Ek Tahakkuk ve Ceza Kararları Takip Programı”ndan teftiş
dönemi içerisinde açılan ve/veya devam etmekte olan teftişi yapılacak ek tahakkuk ve idari
yaptırım dosyalarının tespit edilmesi ile oluşan haciz dosyalarının seçilmesiyle başlanır. Söz
konusu dosyaların seçiminde özellikle farklı firma ve işlemlerin dosyaları ile hazine alacağı
nispeten yüksek olan dosyaların seçilmesinde yarar vardır. Özellikle idare tarafından tespiti
yapılan ek tahakkuk ve buna bağlı ceza kararları dosyalarında yer alan hususların geçmiş
beyannamelerde de olabileceği göz önüne alındığında beyanname seçiminde denetimin
elemanına bir kriter olarak çıkar. Bahse konu işlemlerin teftişinde esas alınacak önemli husus
gümrük alacağının sürüncemede bırakılmayarak tahsil edilmesidir.
Teftişte;
-263-
TEFTİŞ REHBERİ
1. Yapılan kontrol ve denetlemeler neticesinde hiç alınmadığı veya noksan alındığı
anlaşılan gümrük vergileri ve gümrük vergileri alacağına bağlı idari para cezaları
yükümlüsüne tek bir karar ile tebliğ edilerek aynı anda “Ek Tahakkuk ve Ceza Kararları
Takip Programı”na kaydedilip kaydedilmediği (G.Y. 490/2)
2. Yapılan kontrol ve denetlemeler neticesinde hiç alınmadığı veya noksan alındığı
anlaşılan gümrük vergileri için ek tahakkuk işlemleri, zamanaşımı süreleri göz önüne
alınarak yapılıp yapılmadığı (G.K. 197/2, G.K 197/4),
3. Ek tahakkuka esas alacak aslının, 6183 sayılı Kanunun 106 ncı maddesinde belirtilen
tutarın altında kalması halinde ek tahakkuk yapılmayacağı ve vergi aslına bağlı olarak
ceza kararı da düzenlenmeyeceği hükmüne uyulup uyulmadığı,
4. Ek tahakkuku yapılan gümrük vergilerinin ve idari yaptırım kararlarının 7201 sayılı
Tebligat Kanunu hükümlerine göre yükümlüsüne tebliğ edilip edilmediği,
5. Konusu ve yükümlüsü ile gümrük idaresinin aynı olması, aralarında maddi veya hukuki
yönden bağlılık bulunması şartıyla; birden fazla işleme veya beyannameye ilişkin
gümrük vergileri ve para cezalarına tek tahakkuk ve ceza kararı düzenlenebileceği
hükmüne uyulup uyulmadığı (G.Y. 490/3)
6. Aynı gümrük vergilerinin ödenmesinden birden çok yükümlünün müştereken ve
müteselsilen sorumlu olduğunun tespiti halinde, ek tahakkuk bu kişilerin her birine ayrı
ayrı tebliğ edilip edilmediği, gelir eksiğinin yükümlülerden biri tarafından ödenmesi
halinde, diğer yükümlüler açısından da yükümlülük sona ereceğinden bu hususa uyulup
uyulmadığı (2 Seri No.lu Gümrük Genel Tebliği Md. 5),
7. Yapılan kontrol ve denetlemeler sonucunda hiç alınmadığı veya noksan alındığı
belirlenen gümrük vergileri ile işlemleri daha sonra yapılmak üzere teslim edilen eşyaya
ilişkin gümrük vergilerinin, yükümlüye tebliğ edildiği tarihten itibaren onbeş gün içinde
ödenip ödenmediği (G.K. 198/1),
8. Tebliğ edilen gümrük vergilerine karşı, ilk derece mahkemesinde dava açılması tahsilât
takibini durduracağı, ilk derece mahkemesince yükümlü aleyhine verilen karara karşı
itiraz veya temyize gidilmesi, yürütmeyi durdurma kararı verilmediği sürece, tahsilâtı
durdurmayacağı hükmüne uyulup uyulmadığı (2 Seri No.lu Gümrük Genel Tebliği Md.
9),
9. İdari para cezasının tutarı belirlenirken, para cezasına dayanak bir vergi alacağı söz
konusu ise, bu para cezası gümrük vergileri alacağına bağlı idari para cezası olarak kabul
edileceği, vergi tutarının sadece idari para cezasının hesaplanmasında dikkate alındığı,
ortada bir vergi alacağının söz konusu olmadığı para cezaları ile gümrüklenmiş değer
üzerinden belirlenen para cezaları, gümrük vergileri alacağına bağlı olmayan idari para
cezaları olarak kabul edileceği hükmüne uyulup uyulmadığı (2013/38 sayılı Genelge),
-264-
TEFTİŞ REHBERİ
10. Gümrük vergileri alacağına bağlı para cezalarının zamanaşımı, bu para cezalarına ilişkin
Gümrük Kanunu 197/2-4 maddelerinde belirtilen gümrük vergilerinin zamanaşımına tabi
olduğu, gümrük vergileri alacağına bağlı olmayan maktu ve nispi idari para cezalarında
zamanaşımı süreleri 5326 sayılı Kanunun 20 nci maddesi hükümleri uyarınca
belirlenmesi gerektiği hususlarına uyulup uyulmadığı( G.K. 231/2, 2 Seri No.lu Gümrük
Genel Tebliği Md. 10),
11. Gümrük vergileri ve para cezalarına ilişkin olarak tebliğ edilen kararlar; İtiraz
edilmemesi halinde, tebliğ edildiği tarihten itibaren Gümrük Kanununun 242 nci
maddesinde belirtilen 15 günlük idari itiraz süresinin bitiminde; Gümrük Kanununun 242
nci maddesi uyarınca idari itirazda bulunulması halinde, itirazın reddine ilişkin kararın
tebliğ edildiği tarihten itibaren bu karara karşı idari yargıya başvurma için 6/1/1982
tarihli ve 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununda belirtilen sürenin bitiminde; idari
itirazın reddedilmesi üzerine idari yargıya başvurulması halinde, nihai yargı kararının
tebliğ edildiği tarihten itibaren, söz konusu yargı kararına bir üst mahkeme nezdinde
itiraz veya temyiz yoluna gidilmesi için gerekli olan otuz günlük süre içerisinde üst
mahkemeye başvurulmaması halinde, söz konusu sürenin bitiminde; İdari yargı kararına
karşı bir üst mahkeme nezdinde başvuru yapılmışsa başvuru üzerine verilen kararın tebliğ
edildiği tarihten itibaren kararın düzeltilmesi talebinde bulunulması için gerekli olan on
beş günlük süre içerisinde kararın düzeltilmesi talebinde bulunulmaması halinde, söz
konusu sürenin bitiminde; süresi içinde idari yargı kararının düzeltilmesi talebinde
bulunulması halinde, idare lehine verilen kararın tebliğ edildiği tarihte kesinleşeceğinden
belirtilen hususlara dikkat edilip edilmediği (2 seri No.lu Gümrük Genel Tebliği Md. 13),
12. Gümrük vergileri alacağına bağlı idari para cezaları gümrük vergileri ile birlikte karara
bağlanarak tebliğ edildiğinde, bu karara karşı süresinde itiraz yoluna gidilmediği veya
itiraz yoluna başvurulmakla birlikte süresi içerisinde idari yargı mercilerine
başvurulmadığı hallerde hem vergi tahakkukuna hem de para cezasına ilişkin olarak
tahsil işlemlerine başlanılması; süresi içerisinde açılan davada yükümlü aleyhine karar
verilmesi ve verilen bu kararın gümrük idaresine tebliğ edilmesi halinde, vergi tahakkuk
kararına ilişkin olarak tahsil işlemlerine başlanılması, para cezası kararı hakkında ise
kararın kesinleşmesinin beklenmesi gerektiği hükümlerine uyulup uyulmadığı (2013/38
sayılı Genelge),
13. Gümrük vergileri alacağına bağlı olan para cezalarının ödeme süresi 15 gün olduğu,
gümrük vergileri alacağına bağlı olmayan maktu veya nispi para cezalarının ise 6183
sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun’un 37 nci maddesi gereği
ilgilisine tebliğ edildiği tarihten itibaren 1 ay içinde ödenmesi gerektiği hususlarına
uyulup uyulmadığı (2013/38 sayılı Genelge),
14. Gümrük vergileri ve para cezalarını vadesinde ödemeyenlere 7 gün içinde borçlarını
ödemeleri veya mal bildiriminde bulunmaları yönünde yükümlüsüne bir “ödeme emri”
düzenlenip düzenlenmediği (6183 sayılı Yasa 55. Md),
15. Karşılığında teminat gösterilmiş bulunan gümrük alacağı vadesinde ödenmediği
takdirde, borcun 7 gün içinde ödenmesi, aksi halde teminatın paraya çevrileceği veya
-265-
TEFTİŞ REHBERİ
diğer şekillerle cebren tahsil devam olunacağı yükümlüsüne bildirilip bildirilmediği, 7
gün içinde borç ödenmediği takdirde teminatın 6183 sayılı Yasanın 56 ıncı maddsi
hükümlerine göre paraya çevrilerek gümrük alacağının tahsil edilip edilmediği,
16. Ödeme emrine ilişkin olarak 7 gün içinde borç ödenmez, vergi mahkemesinde itiraz
edilmez ve mal beyanında bulunulmaz ise haciz muamelesi yapılmak üzere en büyük
mülki amir veya vekilinin imzasıyla bir haciz varakasının düzenlenip düzenlenmediği
(6183 sayılı Yasa 64. Md),
17. 4458 sayılı Gümrük Kanununun 6455 sayılı Kanun ile değişik 235/4 maddesi uyarınca
belirtilen madde hükümleri çerçevesinde mülkiyetin kamuya geçirilmesine ilişkin karar
alınıp alınmadığı;
18. Mülkiyetin kamuya geçirilmesi kararları kesinleşmedikçe yerine getirilmeyeceğinden
mülkiyetin kamuya geçirilmesine ilişkin kararlarının kesinleşmesiyle ilgili 2013/38 sayılı
Genelge hükümlerine uyulup uyulmadığı,
19. Kesinleşen mülkiyetin kamuya geçirilmesi kararı yerine getirme zamanaşımının 10 yıl
olduğu, zamanaşımı süresi, kesinleşmesinin rastladığı takvim yılını takip eden takvim
yılı başından itibaren işlemeye başlayacağı hususlarının dikkate alınıp alınmadığı (5326
sayılı Kanun 21. Md),
20. Mülkiyetin kamuya geçirilmesi kararlarına konu eşyaya el koyma işlemine ilişkin
2013/38 sayılı Genelge hükümlerine uyulup uyulmadığı,
21. 11 Nisan 2013 tarihli 28615 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 6455
sayılı “Gümrük Kanunu ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik
Yapılmasına Dair Kanun” ile 4458 sayılı Gümrük Kanunu 234 üncü maddesinde
değişikliğe gidildiği, bu kapsamda söz konusu tarihten sonra eksik ödenen veya hiç
ödenmeyen KKDF dahil ithalat vergileri için 4458 sayılı Gümrük Kanununun 6455
sayılı kanunla değişik 234 üncü maddesi uyarınca ceza tatbik edilip edilmediği (2013/39
sayılı Genelge),
22. KDV oranının yanlış beyan edilmesi nedeniyle eksik KDV uygulanması durumlarında
(11 Nisan 2013 tarihinden sonra) 4458 sayılı Gümrük Kanununun 6455 sayılı Kanunla
değişik 234 üncü maddesinin uygulanıp uygulanmadığı (2013/39 sayılı Genelge)
Hususları kontrol edilir.
l) Muafiyet İşlemlerinin Teftişi:
Gümrük Muafiyetlerini birçok açıdan sınıflandırmak mümkündür: Tam-Kısmi, Şartlı-Şartsız,
Ekonomik Etkili- Ekonomik olmayan gümrük muafiyetleri…vs. Söz konusu gümrük
muafiyetleri birçok Kanun ve ikincil düzenlemelerde yer almaktadır. Bu bölümde özellikle
Gümrük Kanunu ve Yönetmeliği, 2009/15481 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile ilgili Tebliğler
kapsamında gümrük mevzuatında yer alan muafiyet işlemlerinin teftişi üzerinde durulacaktır.
-266-
TEFTİŞ REHBERİ
Diğer yandan, şartlı muafiyet düzenlemesi (transit, antrepo, şartlı muafiyet sistemi kapsamında
dahilde işleme, geçici ithalat) kapsamında yapılan işlemlerin teftişi ilgili servislerde incelenmiş
olup bu bölümde ayrıca değinilmeyecektir.
Gümrük muafiyet ve istisna işlemleri hükümleri Gümrük Kanunu’nda 167 inci maddesinde
düzenlenmiştir. Bunun yanı sıra Gümrük Kanunu 171 inci maddesinde Deniz Balıkçılığı
Ürünleri ve Denizden Çıkartılan Diğer Ürünler ile ilgili olarak Muafiyet hükümleri yer
almaktadır. Yine aynı kanunun 176 ncı maddesinde, gemilerin, botların, diğer deniz taşıtlarının
ve hava gemilerinin dış seferlerde kullanacakları yakıt ve yağları ile karaya çıkarılmamak
şartıyla yurtdışından getirdikleri kumanyalarının ithalat vergilerinden muaf olacağı hüküm altına
alınmıştır.
İşlemlerin teftişinde ise;
1. Kesin muafiyet işlemlerinin teftişinde, Gümrük vergilerinden muafiyet ve istisna
tanınacak haller hakkında 2009/15481 sayılı Karar hükümlerinin dikkate alınıp
alınmadığı (2009/15481 sayılı Karar Md. 45-112);
2. Kanuni ikametgahlarını Türkiye Gümrük Bölgesine nakleden gerçek kişiler tarafından
ithal edilen kendilerine ait kullanılmış ev eşyası ithaline ilişkin gümrük işlemlerinin
06.07.2011 tarihli ve 27986 sayılı R.G.’de yayımlanan 21.07.2011 tarihinde yürürlüğe
giren Gümrük Muafiyeti Tebliği (Sıra No: 1) hükümlerine göre yapılıp yapılmadığı
(Gümrük Muafiyeti Tebliği - Sıra No: 1, Md. 15-18);
3. Malul ve sakatların kullanımına mahsus eşyanın muafen ithalinde gümrük işlemlerinin
06.07.2011 tarihli ve 27986 sayılı R.G.’de yayımlanan 21.07.2011 tarihinde yürürlüğe
giren Gümrük Muafiyeti Tebliği (Sıra No: 1) hükümlerine göre yapılıp yapılmadığı
(Gümrük Muafiyeti Tebliği - Sıra No: 1, Md. 26-32);
4. Münhasıran hayır veya insani yardım amacıyla kurulan ve kar amacı gütmeyen
kurumlarca ithal edilen eşya hakkında 06.07.2011 tarihli ve 27986 sayılı R.G.’de
yayımlanan 21.07.2011 tarihinde yürürlüğe giren Gümrük Muafiyeti Tebliği (Sıra No: 1)
hükümlerine göre yapılıp yapılmadığı (Gümrük Muafiyeti Tebliği - Sıra No: 1, Md. 1921);
5. Gümrük Kanununun 167/12-b maddesi ile doğal afetlerden zarar görenlere gönderilen
eşya için gümrük işlemlerinin 06.07.2011 tarihli ve 27986 sayılı R.G.’de yayımlanan
21.07.2011 tarihinde yürürlüğe giren Gümrük Muafiyeti Tebliği (Sıra No: 1)
hükümlerine göre yapılıp yapılmadığı (Gümrük Muafiyeti Tebliği - Sıra No: 1, Md. 3335);
6. Yolcu beraberinde getirilen zati ve hediyelik eşyanın Türkiye Gümrük Bölgesinde
serbest dolaşıma girişi esnasında muafiyet tanınacak haller ile bu muafiyet ve istisnanın
kullanılması ve gümrük idarelerindeki yolcu işlemlerine ilişkin usul ve esaslar hakkında
06.07.2011 tarihli 2011/39 sayılı Genelge hükümlerine uyulup uyulmadığı;
-267-
TEFTİŞ REHBERİ
7. 4458 sayılı Gümrük Kanununun 167 nci maddesinin (5) numaralı fıkrasının (a) bendinde
belirtilen eşya ile 7 numaralı fıkrasında belirtilen eşyanın Katma Değer Vergisi'nden
muaf tutulmayacağı hükmüne riayet edilip edilmediği (3065 sayılı Katma Değer
Vergisinin 16 ıncı maddesini değiştiren 4503 sayılı Kanunun 1/b maddesi);
Hususları kontrol edilir.
Bedelsiz İthalat İşlemlerinin Teftişi:
Bazı şahsi mahiyette eşyanın bedelsiz olarak Türkiye Gümrük Bölgesine serbest dolaşıma girişi
esnasında muafiyet tanınacak haller ile bu muafiyet veya istisnanın kullanılmasına ilişkin usul
ve esaslarını düzenleyen ve 2009/15481 sayılı Karar ile bu Karara dayanılarak hazırlanan
06.07.2011 tarihli ve 27986 sayılı R.G.’de yayımlanan 21.07.2011 tarihinde yürürlüğe giren
Gümrük Muafiyeti Tebliği (Sıra No: 1) hükümleri muafiyetler servisini ilgilendirmekte olup,
teftiş esnasında;
Öncelikle, Kararın 3 üncü maddesinde tanımı yapılan kavramların, bu tanımlara uyup uymadığı
hususlarına bakılır. Diğer taraftan;
1. Yurtta bir takvim yılında 6 aydan fazla kalmamış olmaları kaydıyla, Türkiye Gümrük
Bölgesi dışında en az 24 ay (Türkiye'de bir takvim yılında 45 güne kadar kalışlar
yutdışındaki ikamet süresinden sayılır) ikamet ettikten sonra kanuni ikametgahlarını
kesin olarak Türkiye'ye nakledenler; kararname ile yurtdışındaki milli veya milletlerarası
kadrolara atanıpta bu görevlerinden dönen kamu görevlilerinin (bunlar için Türkiye
Gümrük Bölgesi dışında en az 24 ay ikamet şartı aranmaz); ikametgahlarının naklettikleri
son giriş tarihinde en az 6 ay öncesinden beri yurtdışında bulundukları ülkede adlarına
kayıtlı ve adlarına kaydının yapıldığı yıl itibariyle(kayıt ve model yılı dahil) 3 yıldan eski
olmayan kullanılmış motorlu veya motorsuz özel kara nakil vasıtalarının gümrük
vergilerinden muaf olarak ithal edilebileceği hükmüne uyulup uyulmadığı (1 Sıra no.lu
Gümrük Muafiyeti Tebliği Md. 3-7);
2. Türk vatandaşlığına geçmek suretiyle kanuni ikametgahını yabancı bir ülkeden Türkiye
Gümrük Bölgesine kesin olarak nakleden kişilerin (evlilik suretiyle Türk vatandaşlığına
geçenler hariç) motorlu ve motorsuz kara nakil vasıtalarını muafen ithallerinde,
ikametgahlarının naklinden önceki Türkiye'ye son giriş tarihinde en az 6 ay öncesinden
beri yurtdışında bulundukları ülkede adlarına kayıtlı olması ve adlarına kaydının
yapıldığı yıl itibariyle 3 yıldan eski olmaması şartlarının aranıp aranmadığı (1 Sıra no.lu
Gümrük Muafiyeti Tebliği Md. 3-7);
3. Motorlu veya motorsuz özel kara nakil vasıtası ithalinin aile ünitesine tanınacağı; verilen
hak, şahsın taşıması gereken şartlara bağlı olduğundan otomobil ithal başvurusunun hak
sahibi tarafından bizzat yapılacağı, ve eşlerden birinin diğeri adına kayıtlı aracı ithal
edemeyeceği hükmüne uyulup uyulmadığı (1 Sıra no.lu Gümrük Muafiyeti Tebliği Md.
3-7);
4. Türkiye Gümrük Bölgesi dışında yerleşik kişilerin ölümü ile Türkiye'de ikamet eden
veya Türkiye'ye kesin olarak dönen Türk uyruklu mirasçılarına intikal eden kullanılmış
bir adet motorlu veya motorsuz özel kara nakil vasıtalarının muafen ithali için mücbir
-268-
TEFTİŞ REHBERİ
sebepler saklı kalmak şartıyla ölene aidiyetinin ve namlarına gelenlere intikalinin kanaat
verici resmi belgelerle ispatı ve veraset ilamı tarihinden itibaren 12 ay içinde getirilmesi
şartlarının aranacağı hükmüne uygun işlem yapılıp yapılmadığı (1 Sıra no.lu Gümrük
Muafiyeti Tebliği Md. 6);
5. Muafen ithalinden itibaren geçmesi gereken sürelerin bitiminden önce ödünç verilen,
teminat olarak gösterilen, kiralanan, devredilen veya satılan motorlu veya motorsuz özel
kara nakil vasıtalarına ait gümrük vergilerinin 4458 sayılı Gümrük Kanunu 181 ile 194
üncü maddelerindeki esaslara göre tahsil olunacağı, bu durumdaki yükümlüler hakkında
ayrıca cezai takibat yapılacağı hususuna riayet edilip edilmediği (1 Sıra no.lu Gümrük
Muafiyeti Tebliği Md. 39);
6. Bedelsiz ithalat yoluyla muafen yurda sokulacak nakil vasıtalarının serbest dolaşıma giriş
işlemlerinde, İstanbul Yeşilköy Otomotiv İhtisas Gümrük Müdürlüğü, Gebze Gümrük
Müdürlüğü, İzmir Yolcu Salonu Gümrük Müdürlüğü ve Ankara Naklihane ve Bedelsiz
İthalat Gümrük Müdürlüğü yetkili olduğu hususuna dikkat edilip edilmediği (1 Sıra no.lu
Gümrük Muafiyeti Tebliği Md. 36);
7. Tebliğde belirtilen şartlar sağlanmış ve yabancı bir ülkede yeniden ikamet tesis edilmiş
olsa dahi, ithal edilmelerinden itibaren 5 yıl geçmedikçe aynı kişilerin motorlu veya
motorsuz özel kara nakil vasıtalarının muafen ithal edemeyecekleri hususuna riayet edilip
edilmediği (1 Sıra no.lu Gümrük Muafiyeti Tebliği Md. 5);
8. Türkiye Gümrük Bölgesi dışında sürdürülen ekonomik bir faaliyetin kesin olarak sona
erdirilerek, Türkiye Gümrük Bölgesine nakli dolayısıyla serbest dolaşıma sokulan
sermaye malı ve diğer malzemeye muafiyet tanınmasında mezkur tebliğde belirtilen
hükümlere uyulup uyulmadığı (1 Sıra no.lu Gümrük Muafiyeti Tebliği Md. 22-25);
9. Motorlu veya motorsuz kara nakil vasıtaları için taleplerin bu Tebliğde belirtilen
müracaat süreleri içinde yapılıp yapılmadığı ile müracaatların yine söz konusu Tebliğde
belirtilen belgelerle yapılıp yapılmadığı (1 Sıra no.lu Gümrük Muafiyeti Tebliği Md. 6);
Hususları kontrol edilir.
6.4.
Ekonomik Etkili Gümrük Rejimleri Servisi
Ekonomik Etkili Gümrük Rejimleri Servisinde genel olarak; Dahilde İşleme Rejimi, Geçici
İthalat Rejimi, Gümrük Kontrolü Altında İşleme Rejimi, Hariçte İşleme Rejimi ve Yatırım
Teşvik Mevzuatı kapsamındaki işlemler ile ATA Karneleri ve Konteynerler ile ilgili işlemler
yürütülmektedir.
Kullanılan Defter Ve Belgeler




Cari Hesap Defteri
Dahilde İşleme İzin Belgesi
Dahilde İşleme İzni Talep Formu
Ekonomik Etkili Gümrük Rejimleri Başvuru Formu
-269-
TEFTİŞ REHBERİ






































Ekonomik Etkili Gümrük Rejimleri İzin Formu
İhraç Ürünleri ile İlgili Hammadde Sarfiyat Tablosu
İhraç edilen mamulün üretimi ile ilgili Kapasite Raporu
Ekspertiz Raporu
Telafi Edici Vergi Makbuzu
Serbest Bölge Bilgi İşlem Formu
Dahilde İşleme İzin Belgesi İle İlgili İhracat Listesi
Dahilde İşleme İzin Belgesi İle İlgili İthalat Listesi
İhraç Ürünleri İle İlgili Hammadde Sarfiyat Tablosu
INF 1 Bilgi Formu
INF 5 Bilgi Formu
INF 7 Bilgi Formu
INF 9 Bilgi Formu
INF 6 Bilgi Formu
Tekrar Çıkışı Yapılmak Üzere Geçici Olarak Türkiye'ye Getirilen Teknik Malzeme Ve
Teçhizata Dair Eşya Listesi
Tekrar Çıkışı Yapılmak Üzere Geçici Olarak Türkiye'ye Getirilen Teknik Malzeme Ve
Teçhizata Dair Taahhütname
Geçici Giriş Belgesi,
Gümrüklerden Geçiş Karnesi (Carnet de passages en douane - CPD),
Yabancı Taşıtlar Geçici Giriş Karnesi,
Yabancı Taşıtlar Geçici Giriş Formu,
Taşıt giriş-çıkış formu
Mülkiyet Belgesi,
Sigorta Poliçesi,
Geçici Trafik Tescil Belgesi
Yurtdışına Taşıtsız Çıkacak Şahıslara İlişkin Taahhütname,
Geçici Bırakma/Terk Dilekçesi,
Çalışma İzin Belgesi,
Emeklilik Belgesi,
İkamet Tezkeresi,
Öğrenim Belgesi,
Hariçte İşleme İzin Belgesi
Hariçte İşleme İzni
INF 2 Bilgi Formu
Bir Ülkeden Başka Bir Ülkeye İmalat, İşleme veya Tamir Amacıyla Gönderilen Geçici
İhracat Eşyasının İşlemlerinin Kolaylaştırılmasına İlişkin Bilgi Formu
Yatırım Teşvik Belgesi
İthal Makine ve Teçhizat Listesi
ATA Karnesi
Sözlü Beyan Formu
Elektronik Veri Sistemlerinden Yararlanma
Merkezi Bilge programının Döküm sekmesinde yer alan Detaylı Beyan Dökümleri menüsünden
-270-
TEFTİŞ REHBERİ
Ana Ekran Sorgulama kısmının açılarak rejim kodları itibariyle Ekonomik Etkili Gümrük
Rejimleri kapsamında işlem gören beyanname bilgilerinin elde edilmesi mümkün
bulunmaktadır.
Örneğin; Ana Ekran Sorgulama kısmından “Beyan Türü” olarak İthalatın seçilmesi ve “Rejim
Kodu”nun 5100, 5121, 5123, 5141, 5171 ve 5191 olarak belirlenmesi ve tarih aralığı olarak da
teftiş tarihlerinin seçilmesi üzerine çalıştırılacak sorgulamalar neticesinde bu idareden Dahilde
İşleme Rejimi kapsamında ithalatı gerçekleştirilen tüm İthalat Beyannamelerine ilişkin verilere
ulaşılmış olacaktır.
Aynı şekilde; Ana Ekran Sorgulama kısmından “Beyan Türü” olarak İthalatın seçilmesi ve
“Rejim Kodu”nun 5300, 5371 ve 5391 olarak belirlenmesi ve tarih aralığı olarak da teftiş
tarihlerinin seçilmesi üzerine çalıştırılacak sorgulamalar neticesinde bu idareden Geçici İthalat
Rejimi kapsamında ithalatı gerçekleştirilen İthalat Beyannamelerine ilişkin verilere ulaşılmış
olacaktır.
Öte yandan; 4051 rejim kodu ile yapılacak sorgulama neticesinde, daha önce Dahilde İşleme
Rejimi şartlı muafiyet sistemi kapsamında ithal edilmiş bulunan ürünlerin serbest dolaşıma giriş
rejimine tabi tutulmak suretiyle ithalatına ilişkin beyannameler ile ilgili bilgiler elde edilmiş
olacaktır. Burada ithal edilen eşya rejim kapsamındaki ithal eşyası olabileceği gibi ikincil işlem
görmüş ürün olması da mümkün bulunmaktadır.
Aynı şekilde, 4053 rejim kodu ile yapılacak sorgulama neticesinde, daha önce Geçici İthalat
Rejimi kapsamında geçici olarak ithal edilmiş bulunan eşyanın serbest dolaşıma giriş rejimine
tabi tutulmak suretiyle ithalatına ilişkin beyannameler ile ilgili bilgiler elde edilmiş olacaktır.
4051 ve 4053 rejim kodları üzerinden yapılan sorgulama neticesinde ulaşılan bu beyannameler
ile ilgili olarak, gerek KKDF uygulamasının ne şekilde yapıldığı gerekse geçici ithal edilen
eşyanın serbest dolaşıma sokulması durumunda 4458 sayılı Gümrük Kanununun 207’inci
maddesi uyarınca faiz uygulamasının doğru yapılıp yapılmadığının ve rejime ilk giriş tarihindeki
vergilendirme unsurlarının esas alınıp alınmadığının kontrol edilmesi mümkün olabilecektir.
Öte yandan; geçici ithalat rejimi kapsamında yurda geçici olarak giriş yapan eşyaya ilişkin
eşyanın yurtta kalma süresi sonunda yurtdışı edilip edilmediği yönünde yapılacak incelemeler
çerçevesinde, merkezi bilge programı üzerinden “kapatılabilir” statüde bulunan 5300 rejim
kodlu beyannameler sorgulanarak, belgeler bazında da geçici ithalat rejim izninde belirtilen
sürelerin geçip geçmediğinin kontrol edilmesi ve süresi geçtiği halde yurtdışı edilmeyen
beyannamelerin tenkid konusu yapılması mümkün olabilecektir.
Yine rejim kodu itibariyle yapılabilecek sorgulamalardan birisi de, serbest dolaşımda bulunan
eşyanın Hariçte İşleme Rejimi kapsamında geçici ihracına ilişkin beyannamelere ulaşılmasına
yönelik olarak 2100 rejim kodu üzerinden yapılabilecek sorgulamadır. Böylelikle geçici ihracına
ilişkin beyannamelere ulaşılmış olacak; 6121 rejim kodu ile yapılacak sorgulama ile de, Hariçte
İşleme Rejimi kapsamında geçici olarak ihraç edilmiş bulunan eşyanın vergi muafiyeti
uygulanmaksızın yeniden ithalatına ilişkin beyannameler tesbit edilebilecektir. Böylelikle; bu
beyannamelerde vergi tahsilatını gerektiren bir durumun var olup olmadığının tetkiki ile
gerekmesi halinde vergilerin ilgili hükümler çerçevesinde doğru bir şekilde hesaplanıp
hesaplanmadığının kontrol edilmesi mümkün olabilecektir. Aynı durum 5121 rejim kodu ile
Hariçte İşleme Rejimi kapsamında geçici ihraç edilen eşyanın Dahilde İşleme Rejimi şartlı
-271-
TEFTİŞ REHBERİ
muafiyet sistemi kapsamında ithal edilen eşyaların vergilerinin hesaplanmasında da söz
konusudur. Ancak burada vergilerin tahsili değil vergiler tutarında teminat alınması durumu
mevzu bahis olacaktır.
Bu çerçevede diğer rejim kodları itibariyle de sorgulamaların yapılması ve her bir rejimin özel
hükümleri karşısında, gerçekleştirilen işlemlerin mevzuata uygunluğunun denetlenmesi
mümkün olabilecektir. BİLGE sisteminde kullanılan rejim kodlarına ilişkin liste, Gümrük
Yönetmeliğinin 14 no.lu eki “Gümrük Beyannamesi Kullanma Talimatı”nın ekinde (Ek: 14) yer
almaktadır.
Diğer taraftan; Türkiye Gümrük Bölgesi dışında yerleşik Türk ve yabancı uyruklu turistler
tarafından Türkiye Gümrük Bölgesine getirilen yabancı plakalı kişisel kullanıma mahsus kara
taşıtları ile geçici giriş belgesi, yabancı taşıtlar geçici giriş karnesi veya yabancı taşıtlar geçici
giriş formu kapsamında geçici ithali yapılan taşıtların kaydedildiği 1 No.lu Taşıt Takip Programı
üzerinden de işlevsel sorgulamaların yapılması mümkün olabilmektedir. Denetim yetkisi ile
verilmiş kullanıcı kodları kullanılarak söz konusu programa erişim olanağı bulunmamakla
birlikte, gümrük idaresinde görevli kişilerin kullanıcı kodları kullanılmak suretiyle bu kişilere, 1
No.lu Taşıt Takip Programı üzerinden yaptırılacak sorgulamalar ile yurtta kalma süresi sona eren
taşıt kayıtlarına ulaşılması mümkün olabilmektedir. Söz konusu sorgulamadan elde edilecek
veriler üzerinden, idarenin gerekli takip işlemlerini gerçekleştirip gerçekleştirmediğinin kontrol
edilmesi mümkün olabilmektedir.
Ayrıca; GÜVAS üzerinden gerek rejim kodları itibariyle, gerekse beyannamelerin 1’nci Alt
Rejim Kodu hanesine girişi yapılan “Muafiyet Kodları” itibariyle sorgulama yapılması olanaklı
bulunmaktadır. Örneğin bir gümrük idaresinden Yatırım Teşvik Belgesi kapsamında
gerçekleştirilmiş bulunan ithalatların sorgulanabilmesi için; o gümrük idaresi kodunun
kullanılması ve teftiş tarihleri tarih aralığı olarak belirlenmesinin yanı sıra; beyannamenin 1’inci
Alt Rejim Kodu hanesine aşağıda yer alan muafiyet kodlarından birinin kullanılarak sorgulama
yapılması gerekmektedir.
Muafiyet Kodu
YTTS2
YTTS3
YTTS4
YTTS5
YTTS6
YTTSV
Muafiyet Açıklaması
Yatırım Teşvik İşlemi (KDV teminata Bağlanır)
Yatırım Teşvik (tüm vergilerin Teminata Bağlandığı durumlarda)
Yatırım Teşvik (Sadece KDV teminat olarak alınır)
Yatırım teşvik ( Sadece KDV nin peşinat olarak alındığı durumlarda )
Yatırım Tesvik Muafiyeti(KDV iptal)
Yatırım teşvik kapsamında yapılan ithalat
Aynı şekilde, gümrük idaresince verilen Dahilde İşleme İzinleri kapsamında gerçekleştirilmiş
bulunan ithalatların sorgulanabilmesi için; o gümrük idaresi kodunun kullanılması ve teftiş
tarihleri tarih aralığı olarak belirlenmesinin yanı sıra; beyannamenin 1’inci Alt Rejim Kodu (veya
diğer muafiyet kodları ile birlikte kullanılması halinde 2’nci veya 3’üncü Alt Rejim Kodu)
hanesine “DIZIN” muafiyet kodu girilmek suretiyle sorgulama yapılması gerekmektedir. Geri
gelen eşya muafiyeti kapsamında yapılan ithalatların sorgulanabilmesi için kullanılacak
muafiyet kodu ise “GK168”dir.
İşlemlerin Teftişi
-272-
TEFTİŞ REHBERİ
Dahilde İşleme Rejimi Kapsamındaki İşlemlerin Teftişi:
4458 sayılı Gümrük Kanununda 79 ila 83’üncü maddelerinde Ekonomik Etkili Gümrük
Rejimlerine ilişkin ortak hükümlere ve 108 ila 122’nci maddelerinde Dahilde İşleme Rejimine
ilişkin hükümlere yer verilmiş bulunmaktadır. Gümrük Yönetmeliğinin 308 ila 327’nci
maddelerinde Ekonomik Etkili Gümrük Rejimlerine ilişkin ortak hükümlere ve 349 ila 369’uncu
maddelerinde ise Dahilde İşleme Rejimine ilişkin özel hükümlere yer verilmiştir. Bununla
birlikte; diğer dayanak Kanun hükümleri ile birlikte, 4458 sayılı Gümrük Kanununun 80, 111,
115 ve 121’inci maddeleri uyarınca Bakanlar Kurulunca yürürlüğe konulan Dahilde İşleme
Rejimi Kararı - 2005/8391 ile bu Karara istinaden dahilde işleme tedbirlerinin uygulama usul ve
esaslarını belirlemek üzere yürürlüğe konulan Dahilde İşleme Rejimi Tebliğinde (İhracat:
2006/12) rejime ilişkin hükümlere yer verilmiş bulunmaktadır.
Ayrıca, İhracat Sayılan Satış ve Teslimler Hakkında Tebliğ (İhracat: 2005/2) ile, ihracat sayılan
satış ve teslimlere konu mamullerin üretiminde kullanılan, ithali vergiye tabi ürünlere yönelik
olarak uygulanacak Dahilde İşleme Tedbirleri düzenlenmiş bulunmaktadır.
Dahilde İşleme Rejimi, şartlı muafiyet sistemi ve geri ödeme sistemi olmak üzere iki şekilde
düzenlenmiş olup;
Şartlı muafiyet sistemi, serbest dolaşımda bulunmayan eşyanın Türkiye Gümrük Bölgesinde bir
veya daha fazla işlem görmek üzere, gümrük vergilerine ve ticaret politikası önlemlerine tabi
tutulmadan, vergileri teminata bağlanmak suretiyle geçici olarak ithali ve bu eşyanın işlem
görmüş ürün şeklinde ihracı halinde teminatın iade olunduğu dahilde işleme sistemi;
Geri ödeme sistemi ise, işleme faaliyetlerine tabi tutulmak amacıyla serbest dolaşıma giren
eşyanın, işlem görmüş ürün olarak ihracı halinde, kendilerine uygulanan gümrük vergilerinin
geri verildiği dahilde işleme sistemidir.
Dahilde İşleme Rejimi kapsamındaki işlemlerin teftişinde genel olarak;
1. Rejim kapsamında yapılacak ithalat esnasında, indirimli teminat uygulanmasına ilişkin olarak;
- Tebliğin 9’uncu maddesinde belirtilen durumlarda indirimli teminatın yatırılması kaydıyla,
gümrük idaresince ithalatın gerçekleştirilmesine izin verileceği;
- BİLGE (Bilgisayarlı Gümrük Etkinlikleri) Sistemine dahil olmayan gümrük idarelerinden
yapılacak ithalatta indirimli teminat uygulanmayacağı;
- Geçici veya kati anti-damping vergisi veya sübvansiyon vergisine tabi eşyanın ithalatında antidamping ve sübvansiyon vergisine indirimli teminat uygulanmayacağı, bunun dışında bu
ithalattan doğan vergilerin, indirimli teminat uygulamasından yararlandırılacağı (Diğer taraftan;
2008/13857 sayılı İthalatta Geçici Korunma Önlemi Uygulamasına İlişkin Karar’ın 2 nci
maddesine istinaden, geçici korunma önlemi olarak uygulanacak ek mali yükümlülüğün
teminata bağlanması ile ilgili olarak, belge/izin sahibi firmaların indirimli teminat
uygulamasından yararlanma hakkı varsa, bahse konu ek mali yükümlülüğün de dikkate alınmak
suretiyle hesaplanan teminat tutarı üzerinden ilgili belge/izin sahibi firmaların indirimli teminat
-273-
TEFTİŞ REHBERİ
uygulamasından yararlandırılması gerektiği hususundaki Gümrükler Genel Müdürlüğünün
22.07.2008 tarihli 18162 sayılı tasarruflu yazısının da dikkate alınması gerektiği);
- Tebliğin 9’uncu maddesinde belirtilen dış ticaret sermaye şirketleri ile sektörel dış ticaret
şirketleri ve imalatçı-ihracatçılara gerçekleştirdikleri ihracat tutarına bağlı olarak uygulanan
indirimli teminatın, dahilde işleme izin belgesi için özel şartlar bölümündeki hükme istinaden
uygulanacağı;
- İndirimli teminat uygulamasından yararlandırılmayan dahilde işleme izin belgesi kapsamında,
işlem görmüş ürünün ihracının belgelenmesini müteakip bu ürünün elde edilmesinde kullanılan
eşyaya ilişkin verginin %10’unun teminat olarak yatırılması kaydıyla, ithalatın
gerçekleştirilmesine gümrük idaresince izin verileceği; firmaların bu hükümden yararlanmak
için, belge süresi içerisinde elektronik ortamda Ekonomi Bakanlığına müracaat etmeleri
gerektiği;
- Dahilde İşleme İzni talebinde bulunan firmaların, indirimli teminat uygulamasından
yararlanabilmesi için, izni veren gümrük idaresince, ilgili firmanın müracaat tarihinin de
belirtilmesi suretiyle indirimli teminat uygulamasından yararlanabileceği tutarın bildirilmesinin,
Ekonomi Bakanlığından yazıyla isteneceği ve bildirilecek tutarla sınırlı kısmın indirimli teminat
uygulamasından yararlandırılacağı; ayrıca, ilgili gümrük idaresince indirimli teminat
uygulamasından yararlandırılan tutarın, firmanın performansına işlenmek üzere yine anılan
Bakanlığa faks ile bildirileceği
Hususlarına uyulup uyulmadığı (Dahilde İşleme Rejimi Tebliği-İhracat: 2006/12 Md.9;
Gümrükler Genel Müdürlüğünün 2010/6 sayılı Genelgesi);
2. Geri ödeme sistemi kapsamında ithal edilen eşya için gümrük idaresince, ticaret politikası
önlemlerinin uygulanıp uygulanmadığı ve eşyanın ithali için öngörülen dış ticarette teknik
düzenlemeler ve standardizasyon mevzuatı dahil diğer işlemlerin tamamlanması şartının aranıp
aranmadığı (Tebliğ-2006/12 Md. 11);
3. A.TR dolaşım belgesi veya menşe ispat belgeleri eşliğinde Avrupa Topluluğuna üye ülkelere,
Pan-Avrupa Menşe Kümülasyonuna taraf ülkelere, Pan-Avrupa-Akdeniz Menşe
Kümülasyonuna taraf ülkelere veya Serbest Ticaret Anlaşması imzalanmış bir ülkeye ihraç
edilecek işlem görmüş ürünün elde edilmesinde kullanılacak ithal eşyasının gümrük vergisi ile
varsa toplu konut fonunun tahsil edilmesi ve bu vergilerin haricindeki vergilerin teminata
bağlanması suretiyle ithalatına izin verilebileceği; bu kapsamda yapılacak ithalat esnasında ilgili
gümrük idarelerince, sadece şartlı muafiyet sistemi çerçevesinde yapılan ithalatta aranan bilgi ve
belgeler aranacağı hükmüne uyulup uyulmadığı (Tebliğ-2006/12 Md. 11);
4. Geri ödeme sisteminden yararlanmak için, dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni
alınması ve eşyanın geri ödeme sistemi kapsamında olduğunun gümrük idaresince ithalat
esnasında belgeye/izne ilişkin gümrük beyannamesine kaydedilmesinin zorunlu olduğu; ayrıca,
dahilde işleme izin belgesi ile ilgili satır kodunun gümrük beyannamesi üzerine kaydedilmesi
gerekliliğine uyulup uyulmadığı (Tebliğ-2006/12 Md. 11);
5. Geri ödeme sisteminden, Avrupa Topluluğuna üye ülkeler menşeli tarım ürünleri ithalatı hariç
olmak üzere;
-274-
TEFTİŞ REHBERİ
- İthali miktar kısıtlamalarına tabi olan,
- Tercihli tarife ya da özel bir şartlı muafiyet düzenlemesinden kotalar dahilinde yararlanabilen,
- Tarım politikası veya işlenmiş tarım ürünleriyle ilgili özel düzenlemeler çerçevesinde ithalat
vergilerine tabi olan,
- İthal eşyasının serbest dolaşıma giriş beyanının kabulü sırasında, işlem görmüş ürünlerden
parasal ihracat iadesine tabi olan,
Eşyanın ve ayrıca Tebliğin 12’nci maddesinin 2’nci fıkrasında belirtilen ihracatların
yararlandırılmayacağı hükmüne uyulup uyulmadığı (Tebliğ-2006/12 Md. 12);
6. Geri ödeme sistemi çerçevesinde düzenlenen dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni
ihracat taahhüdünün Tebliğin 38’inci maddesi hükmüne göre kapatılmasını müteakip 3 (üç) ay
içerisinde, ithalat sırasında ödenen vergilerin iadesi için ilgili gümrük idaresine müracaat
edilmesi üzerine geri verme kararının alındığı tarihten itibaren 3 (üç) ay içerisinde gümrük
idarelerince geri verilip verilmediği, aksi halde, bu sürenin bitiminden itibaren 6183 sayılı Amme
Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunun tecil faizine ilişkin hükümlerin uygulanacağının
dikkate alınıp alınmadığı (Tebliğ-2006/12 Md. 13);
7. Dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamında işlem görmüş ürünün ihracatının,
belge/izin sahibi firma tarafından yapılabileceği gibi, başka bir ihracatçı aracılığı ile de
yapılabileceğinden hareketle;
1.
Elektronik ortamda düzenlenen dahilde işleme izin belgesi kapsamındaki işlemler için
önceden ilgili ihracatçı birlikleri genel sekreterliğinden izin alınması gerektiği;
2.
Aracı ihracatçı ile yapılan ihracata ilişkin gümrük beyannamesi üzerinde, belge/izin
sahibi ve varsa yan sanayici unvanları ile belge satır kodunun/izne ilişkin beyanname sayısının
kaydedilmiş olması kaydıyla, ilgili gümrük idaresince ihracata izin verileceği;
3.
Aracı ihracatçı ile yapılan ihracatın dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni
kapsamında değerlendirilmesi için, belge/izin sahibi firmadan tedarik edildiği ve belge/izin
ihracat taahhüdünde yer aldığı şekliyle ihracının gerçekleştirilmesinin gerektiği;
4.
Bakanlığımızca veya diğer kamu kurum ve kuruluşlarının denetim birimleri tarafından
yapılan inceleme ve soruşturma sonucunda, gümrük beyannamesi ve eki belgelerin sahte
olduğunun veya üzerinde tahrifat yapıldığının ya da gerçek dışı olduğunun veya gerçeği
yansıtmadığının tespiti halinde; aracı ihracatçının, beyanname konusu işlem görmüş ürünün elde
edilmesinde kullanılan eşyanın ithalatı esnasında alınmayan vergiden, belge/izin sahibi firma ile
birlikte müştereken ve müteselsilen sorumlu olduğu;
Hükümlerine uyulup uyulmadığı (Tebliğ-2006/12 Md. 29);
8. Dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamındaki eşyanın ithalatının, belge/izin
sahibi firma tarafından yapılabileceği gibi Borçlar Kanununun doğrudan ya da dolaylı temsil
-275-
TEFTİŞ REHBERİ
hükümlerine göre tayin edilmiş olmak kaydıyla, temsilci aracılığıyla da yapılabileceğinden
hareketle;
1.
Elektronik ortamda düzenlenen dahilde işleme izin belgesi kapsamında temsilci
aracılığıyla ithalat yapılabilmesi için önceden ilgili ihracatçı birlikleri genel sekreterliğinden izin
alınması gerektiği;
2.
Temsilci aracılığı ile yapılan ithalatta; ilgili gümrük idaresince, belge/izin süresi
içerisinde belirtilen miktarı geçmemesi kaydıyla; ayrıca, temsilci aracılığı ile yapılan ithalata
ilişkin gümrük beyannamesi üzerinde, belge sahibi firma unvanı ile belge satır kodunun
kaydedilmiş olması kaydıyla ithalata izin verileceği;
3.
Gümrükler Genel Müdürlüğünün 2009/69 sayılı Genelgesi uyarınca; elektronik ortamda
düzenlenmeyen DİİB kapsamında temsilci aracılığıyla ithalat yapılmasının talep edilmesi
halinde, adına DİİB düzenlenen mükellef tarafından noter tasdikli temsilcilik sözleşmesinin ilgili
Gümrük Müdürlüğüne ibraz edilmesini müteakip söz konusu sözleşmenin uygunluğu kontrol
edilerek, ilgili Gümrük Müdürlüğü tarafından Dahilde ve Hariçte İşleme Rejimleri Dairesinin
faksına DİİB numarası ile firma ve temsilci vergi numaraları ve unvanlarını içeren bilgilerin
aktarılmasını müteakiben, bahse konu bilgilerin BİLGE sistemine aktarılmasının yapılacağı;
temsilci aracılığı ile yapılan ithalatlarda, temsilciye ait banka teminat mektuplarının gümrük
idarelerince kabul edileceği;
Hükümlerine uyulup uyulmadığı (Tebliğ-2006/12 Md. 30; Gümrükler Genel Müdürlüğünün
2009/69 sayılı Genelgesi);
9. Gümrük idaresince, dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamındaki işlemlerin
gerçekleştirilmesi aşamasında;
a) Dahilde işleme izin belgesinin/dahilde işleme izninin ithalat bölümünde belirtilen eşyanın;
1) Belge/izin süresinin geçerli olması,
2) Belgede/izinde kayıtlı gümrük tarife istatistik pozisyonunda olması,
3) Belgede kayıtlı satır kodunda olması,
4) Cinsinin değişmemesi,
5) Miktarın (belgede/izinde kayıtlı birimlerle) aşılmaması,
6) Belge/izin kapsamında varsa indirimli teminat uygulamasına ilişkin hususlar saklı kalmak
üzere, verginin teminata bağlanması,
7) İthalat rejiminde ithali belli kurum veya kuruluşların müsaadesine bırakılmış eşya için, ithalat
esnasında bu kurum veya kuruluşların müsaadesinin aranması (Şartlı muafiyet sistemi
çerçevesinde izin kapsamında yapılan ithalatta İthalat Rejim Kararının 7 nci maddesi hükmü
hariç olmak üzere),
-276-
TEFTİŞ REHBERİ
Kaydıyla ithalatına izin verileceği;
b) Belge/izin kapsamındaki ihracata ilişkin gümrük beyannamesi üzerinde;
1) Belgede/izinde kayıtlı gümrük tarife istatistik pozisyonunun,
2) Belgede kayıtlı satır kodunun,
3) Belgede/izinde belirtilen ihraç ürününün adının, özelliğinin ve miktarının (belgede/izinde
kayıtlı birimlerle),
4) İlgili belge veya belgelerin sayısını içeren satır kodunun/izin veya izinlere ilişkin beyanname
sayısının,
5) Firmanın imalatçı-ihracatçı veya ihracatçı sıfatıyla unvanının,
6) İhracatçı, dış ticaret sermaye şirketi ve sektörel dış ticaret şirketi adına düzenlenen belge/izin
üzerinde kayıtlı bulunan yan sanayici unvanının,
7) İmalatçı-ihracatçı adına düzenlenen belge/izin üzerinde yan sanayici kaydının bulunması ve
ihraç konusu eşyanın tamamının veya bir kısmının ya da üretiminin bir alt aşamasının yan
sanayicinin üretimi ile gerçekleşmesi durumunda, bu yan sanayici unvanının,
Yer alması kaydıyla ihracata izin verileceği hükümlerine uygun olarak işlemlerin tamamlanıp
tamamlanmadığı (Tebliğ-2006/12 Md. 31);
10) Dahilde İşleme Rejimine İlişkin İşlemlerin Bilgisayar Veri İşleme Tekniği Yoluyla
Yapılmasına Dair Tebliğ (İhracat: 2007/2) ile Dahilde İşleme İzin Belgelerinin elektronik
ortamda verilerek gerekli takip ve kapama işlemlerinin de elektronik ortamda BİLGE sistemi ile
entegre şekilde gerçekleştirilmesinden dolayı; elektronik ortamda düzenlenen Dahilde İsleme
İzin Belgeleri (DİİB) kapsamında gümrük idarelerince gerçekleştirilecek gümrük işlemleri
sırasında Gümrükler Genel Müdürlüğünün 2010/55 sayılı Genelgesinde belirtilen hususlara
dikkat edilmesinin önemli olduğu göz önünde bulundurularak, bu kapsamda;
1. BİLGE sistemine dahil olan gümrük idarelerince belge kapsamında gerçekleştirilen ithalat ve
ihracat işlemlerinin, belgenin orijinal nüshası aranılmaksızın belgenin elektronik ortamdaki
kayıtları dikkate alınarak yürütüleceği; Belge kapsamında gerçekleştirilen ithalata ve ihracata
ilişkin gümrük beyannamesinde, diğer bilgiler yanında dahilde işleme izin belgesinin ithalat veya
ihracat taahhüdünden otomatik düşüm yapılmasına imkan sağlayacak şekilde, belge numarasını
da içeren satır kodu bilgisinin yer almasının zorunlu olduğu (Tebliğ -İhracat: 2007/2 Md. 8);
2. BİLGE sistemine dahil olmayan gümrük idarelerinden belge kapsamında ithalata izin
verilmeyeceği; bu gümrük idarelerinden yapılacak ihracat işlemlerinde, Müsteşarlıktan önceden
izin alınacağı ve bu ihracat işlemlerinde, ilgili gümrük idarelerince belgenin orijinal nüshasının
aranacağı (Tebliğ -İhracat: 2007/2 Md. 8);
3. BİLGE sistemine dahil olan gümrük idarelerinden belge kapsamında gerçekleştirilen ithalat
ve ihracat işlemleri sırasında, Bakanlıklar arasında bağlantı kurulamaması ve bu arızanın 2 (iki)
-277-
TEFTİŞ REHBERİ
saat içerisinde giderilememesi durumunda gümrük beyannamesinin tesciline imkan verileceği;
Bu durumda, ilgili gümrük idaresince belgenin orijinal nüshası aranmak ve belgenin son
sayfasında yer alan ithal edilen maddelerle ilgili bilgiler bölümüne gerekli meşruhat düşülmek
suretiyle ithalat işlemleri gerçekleştirileceği; ihracat işlemlerinde ise, belgenin orijinal nüshası
üzerinden işlemlerin tekemmül ettirileceği; Ekonomi Bakanlığınca ilgili gümrük
beyannamelerine ilişkin bilgilerin, daha sonra elektronik ortamda alınacağı; ilgili gümrük
idarelerince, bu kapsamdaki ithalata ve ihracata ilişkin gümrük beyannamelerine ilişkin
bilgilerin, bilahare Ekonomi Bakanlığınca elektronik ortamda alınacağı hususu da dikkate
alınarak, doğru rejim koduna, doğru muafiyet koduna ve belgede yer aldığı şekliyle satır kodu,
gümrük tarife istatistik pozisyonu, miktara ilişkin birim bilgilerine yer verilerek, tescil işleminin
yaptırılmasının gerektiği (Tebliğ -İhracat: 2007/2 Md. 8);
4. Gümrük mevzuatı çerçevesinde eşyanın tesliminden sonra düzeltme yapılması, eşyanın
mahrecine iade edilmesi veya eşyanın geri gelmesi halinde Bakanlığımızca buna ilişkin
bilgilerin, elektronik ortamda Ekonomi Bakanlığına gönderileceği (Tebliğ -İhracat: 2007/2 Md.
8);
5. Elektronik ortamda düzenlenen dahilde işleme izin belgesi sahibi firmaların; yurtiçi alımları
veya eşyanın tesliminden sonra yapılacak bir düzeltme veya BİLGE Sistemi ile Ekonomi
Bakanlığı bilgi sistemine erişim sağlanmaksızın belge kapsamındaki ithalat ve ihracat
işlemlerinin gerçekleştirilmesi sonucunda belge kapsamında ithali öngörülen eşyanın miktar
ve/veya değerinde bir aşım olması halinde bu aşımdan belge sahibi firmanın sorumlu olduğu, bu
kapsamda bir miktar aşımı olması halinde, bu aşımın revize işlemine konu edilemeyeceği,
(Tebliğ -İhracat: 2007/2 Md. 9);
6. Bu Tebliğ çerçevesinde düzenlenen dahilde işleme izin belgelerine ilişkin gümrük
beyannamesinin belge ihracat taahhüdüne sayılabilmesi için ilgili gümrük beyannamesinde,
belge ihracat taahhüdüne saydırılmak istenilen ilgili kalemler itibarıyla belge sayısını içeren satır
kodunun yer almasının zorunlu olduğu; ancak, BİLGE sistemine dahil olmayan gümrük
idarelerinden gerçekleştirilen ihracatta, özel fatura kapsamındaki ihracatta, ihracat sayılan satış
ve teslimlerde ve belgeden belgeye teslimlerde, ihracata ilişkin gümrük beyannamesi ve ilgili
faturalar üzerinde satır kodu bilgisinin veya belge sayısının yer almasının gerektiği (Tebliğ İhracat: 2007/2 Md. 12);
7. BİLGE sistemine dahil olan gümrük idarelerinden gerçekleştirilen ithalata ve ihracata ilişkin
gümrük beyannamelerinde belirtilen satır koduna karşılık gelen eşyanın tamamının, bu gümrük
beyannamesinin tescili esnasında, elektronik ortamda düzenlenen ilgili belgenin ithalat veya
ihracat taahhüdünden otomatik olarak düşümünün yapılmış olması dikkate alınarak, sadece satır
kodu bilgisi bulunan ilgili belgenin ihracat taahhüdünün kapatılmasında kullanılması gerektiği
(Tebliğ -İhracat: 2007/2 Md. 12);
8. BİLGE sistemine dahil olan gümrük idarelerinden gerçekleştirilen ithalata ve ihracata ilişkin
gümrük beyannamelerinde birden fazla kalem eşya varsa, ilgili gümrük beyannamesinin her bir
satır kodu karşılığı eşya yönünden ilgili belgenin ihracat taahhüdünün kapatılmasında
kullanılması gerektiği; ayrıca, elektronik ortamda düzenlenen belgenin ihracat taahhüdüne
saydırılmak istenilen gümrük beyannamesinde, ilgili belgenin ithalat veya ihracat taahhüdünden
otomatik olarak düşümü yapılmış olan ilgili eşyanın satır kodu bilgisi yanında, bu gümrük
beyannamesinin 44’üncü hanesinde elektronik ortamda düzenlenmeyen bir belgenin sayısının
-278-
TEFTİŞ REHBERİ
bulunması durumunda, satır kodu belirtilen kalem eşyaları dışında diğer kalemlerde belirtilen
eşyaların bu gümrük beyannamesinin 44’üncü hanesinde belirtilen ve elektronik ortamda
düzenlenmeyen ilgili belge ihracat taahhüdünün kapatılmasında kullanılabileceği (Tebliğ İhracat: 2007/2 Md. 12);
9. BİLGE sistemine dahil olan gümrük idarelerinden gerçekleştirilen ihracata ilişkin gümrük
beyannamesinin 44’üncü hanesinde, elektronik ortamda düzenlenmeyen belgenin sayısının
yanında diğer bilgi olarak elektronik ortamda düzenlenen bir belgenin sayısının ve/veya bu
belgeye ilişkin bir satır kodunun belirtilmesi ve dolayısıyla bu gümrük beyannamesinin tescili
esnasında elektronik ortamda düzenlenen ilgili belgenin ithalat veya ihracat taahhüdünden
otomatik olarak düşümünün yapılmamış olması dikkate alınarak, bu gümrük beyannamesinin
elektronik ortamda düzenlenen ilgili belge ihracat taahhüdünün kapatılmasında kullanılmaması
gerektiği (Tebliğ -İhracat: 2007/2 Md. 12);
10. İhracatçı birlikleri genel sekreterliklerince, belge taahhüt kapatma işlemlerinin; özel fatura,
BİLGE sistemine dahil olan gümrük idarelerinde işlem gören ancak elektronik ortamda belge
ihracat taahhüdünden otomatik düşümü yapılmamış ihracata ilişkin gümrük beyannameleri ile
BİLGE sistemine dahil olmayan gümrük idarelerinden gerçekleştirilen ihracata ilişkin gümrük
beyannamelerinin teyitlerinin ilgili gümrük müdürlüklerinden alınmak suretiyle; BİLGE
sistemine dahil olan gümrük idarelerinde işlem gören ve elektronik ortamda belge ihracat
taahhüdünden otomatik düşümü yapılmış ihracata ilişkin gümrük beyannamelerinin teyitleri
aranmaksızın tekemmül ettirileceği; ihracatçı birlikleri genel sekreterliklerince gönderilen
taahhüt kapatma yazılarına istinaden ilgili gümrük idareleri tarafından belge kapsamında alınan
vergiler ve teminatların, belge kapsamında gerçekleştirilen ihracat işlemlerinin yeniden teyidi
alınmadan firmalara iade edileceği (Tebliğ -İhracat: 2007/2 Md. 12);
Hükümlerine uyulup uyulmadığı ve Gümrükler Genel Müdürlüğünün 2010/55 sayılı
Genelgesinde belirtildiği şekilde;
1. Yükümlü tarafından BİLGE sisteminin dahil olduğu gümrük idarelerinden DİİB kapsamında
41 ve 51 ile başlayan rejim kodları ile 3141 ve 3151 rejim kodundan gerçekleştirilecek ithalat ve
ihracat işlemleri için dahilde işleme rejimi ile ilgili muafiyet kodunun seçileceği; bu durumda,
BİLGE sisteminin Kalem Ekranında yer alan “satır kodu” alanına, elektronik ortamda
düzenlenen DİİB’nin ithalat ve ihracat listesinde yer alan ilgili satır kodunun girileceği; sistem
tarafından ithalat işlemlerinde BİLGE sisteminde beyan edilen alıcı vergi no, satışa esas birim,
satışa esas miktar ve GTİP’in ilk 8 rakamı bilgileri ve ihracat işlemlerinde gönderici vergi no,
satışa esas birim ve GTİP’in ilk 8 rakamı bilgileri ile elektronik ortamda düzenlenen DİİB’ye
ilişkin bilgilerin otomatik olarak kontrol edileceği; bu bilgilerde farklılık olması halinde sistem
tarafından tescile izin verilmeyeceği;
2. Bununla birlikte, bağlantıda yaşanabilecek sorunlar nedeniyle gerekli kontrollerin
yapılamaması ve bu sorunun 2 (iki) saat içerisinde giderilememesi durumunda sistem tarafından
gerekli kontroller yapılmaksızın tescile izin verileceği; ancak, bu durumda, işlemlerin Dahilde
İşleme Rejimine İlişkin İşlemlerin Bilgisayar Veri İşleme Tekniği Yoluyla Yapılmasına Dair
2007/2 sayılı Tebliğin 8’inci maddesinde belirtildiği şekilde (ilgili gümrük idaresince belgenin
orijinal nüshası aranmak ve belgenin son sayfasında yer alan ithal edilen maddelerle ilgili bilgiler
bölümüne gerekli meşruhat düşülmek suretiyle ithalat işlemleri gerçekleştirileceği; ihracat
işlemlerinde ise, belgenin orijinal nüshası üzerinden işlemlerin tekemmül ettirileceği)
-279-
TEFTİŞ REHBERİ
gerçekleştirileceği;
3. Diğer taraftan, muayene aşamasında muayene ekranına elektronik ortamda düzenlenen
DİİB’ye ilişkin Özel Şartların gelmekte olduğu ve muayene memurunca bu bilgiler dikkate
alınarak işlemler tekemmül ettirileceği;
4. Ayrıca, beyannamenin mavi hatta işlem görmesi halinde DİİB’nin Özel Şartlar bölümünde
kayıtlı bilgilerin, kabul memuruna BİLGE sisteminde mesaj olarak iletileceği; bu bölümde
“ayniyet tespitinin yapılması” gibi eşyanın fiziki muayeneye tabi tutulmasının gerektiğine ilişkin
bir ibarenin kayıtlı olması halinde, eşyanın kırmızı hatta yönlendirilmesi hususunda bir
müzekkere hazırlanarak, durumun idare amirine bildirileceği ve idare amirince bir kırmızı hat
muayene memurunun belirleneceği;
5. DİİB’nin elektronik ortamda düzenlenmemesi durumunda, yükümlü tarafından, BİLGE
sisteminin Kalem Ekranında yer alan satır kodu alanına “99999999” girileceği; bu durumda,
gümrük beyannamesine ilişkin işlemler eski usule göre yürütüleceği;
6. DİİB kapsamında geçici olarak ithal edilen ve mahrece iadesi gereken eşyaya ilişkin ihracat
beyannamesi düzenlenirken “3151” ve “3141” rejim kodlarından uygun olanın seçileceği; TCGB
Kalem Ekranında “Mahrece İade” kutusu işaretlenerek ilgili satır kodunun girilmesi şeklinde
işlem tesis edileceği;
7. Dahilde İşleme İzin Belgesi kapsamında işlem görerek ihraç edilen eşyanın geri gelmesi
durumunda, yükümlü tarafından BİLGE sisteminde “4010” rejim kodu ile, TCGB Kalem
Ekranında dahilde işleme rejimi kapsamında alınan belge ile ilgili muafiyet kodu seçilmek ve
“satır kodu” alanına Ekonomi Bakanlığınca elektronik ortamda düzenlenen DİİB’in ihracat
listesinde yer alan ilgili satır kodu girilmek suretiyle beyannamenin tescil edileceği; Dahilde
İşleme İzni kapsamında söz konusu işlemin gerçekleştirilmesi durumunda BİLGE sisteminde
“4010” rejim kodu ile, TCGB Kalem Ekranında dahilde işleme rejimi kapsamında alınan izin ile
ilgili muafiyet kodu seçilmek suretiyle beyannamenin tescil edileceği; (Dolayısıyla Dahilde
İşleme Rejimi kapsamında ihraç edildikten sonra geri gelen eşyaya ilişkin beyannamede GK168
muafiyet kodunun seçilmemesi gerektiği) Dahilde İşleme Rejimi kapsamında ihraç edildikten
sonra geri gelen eşyanın bünyesinde yer alan ithal eşyasına ilişkin vergilerin de 2009/116 sayılı
Genelge çerçevesinde ilgili muayene memuru tarafından manuel olarak hesaplanacağı;
8. Dahilde İşleme İzin Belgesi/Dahilde İşleme İzni kapsamında ithal edilen eşyadan elde edilen
ikincil işlem görmüş ürünün, belge/izin ihracat taahhüdünün kapatılma süresi içerisinde serbest
dolasıma giriş rejimi hükümlerine göre ithal edilmek istenmesi halinde 4051 rejim kodu
kullanılarak Kalem Ekranındaki “İkincil İşlem Görmüş Ürün” kutucuğunun işaretleneceği;
9. Elektronik ortamda düzenlenen bir DİİB kapsamında BİLGE sistemine dahil bir gümrük
idaresinden gerçekleştirilen ithalat ve ihracat işlemlerinin, Ekonomi Bakanlığı ile irtibat
kopukluğu olmadığı sürece belgenin orijinal nüshası aranmaksızın gerçekleştirileceği; DİR
Otomasyon Projesi kapsamında her yıl önceki yıllara ait DİİB’ler kullanılarak yapılan ithalat
ihracat işlemleri için gerek anılan Bakanlık bilgisayar kayıtlarında gerekse DİİB kağıt nüshası
üzerinde mevcut yıla ait Türk Gümrük Tarife Cetveli’nde değişmiş olan G.T.İ.P. yerine eski
G.T.İ.P. yer alsa dahi, DİİB kapsamında yapılacak ithalat/ihracata ilişkin beyanname üzerinde
G.T.İ.P.’in değişen yeni halinin bulunuyor olmasının tescil alınması için yeterli olduğu; bu
-280-
TEFTİŞ REHBERİ
durumda, ilgili gümrük idaresince DİİB sahibi firmalardan DİİB revizesi yapılmasının
aranmayacağı;
10. Elektronik ortamda düzenlenen bir DİİB kapsamında BİLGE sistemine dahil bir gümrük
idaresinden gerçekleştirilen ithalat ve ihracat işlemlerinin, belgenin orijinal nüshası
aranmaksızın gerçekleştirildiğinden bu kapsamda DİİB üzerinde yer alan bilgilerin elektronik
ortamda görüntülenmesi için Gümrük Müdürleri, Gümrük Müdür Yardımcıları, Muayene
Memurları ve Kabul Memurlarının yetkili kılınmış olduğu;
Hususlarının dikkate alınarak belirtildiği şekilde işlemlerin yürütülüp yürütülmediği;
11. Önceden ihracat konusu işlem görmüş ürünün ihracat vergisine tabi eşdeğer eşyadan elde
edilmesi halinde, ihracat vergisi kadar teminat alınıp alınmadığı (Tebliğ-2006/12 Md. 31);
12. İhracatın, A.TR dolaşım belgesi eşliğinde Avrupa Topluluğuna üye ülkelere veya menşe
ispat belgeleri eşliğinde Avrupa Topluluğuna üye ülkelere, Pan-Avrupa Menşe Kümülasyonuna
taraf ülkelere, Pan-Avrupa-Akdeniz Menşe Kümülasyonuna taraf ülkelere veya Serbest Ticaret
Anlaşması imzalanmış bir ülkeye yapılması halinde, 2006/12 sayılı Tebliğin 33’üncü maddesi
hükmü çerçevesinde varsa telafi edici verginin tahsil edilip edilmediği (Tebliğ-2006/12 Md. 31);
13. Üzerinde belge (ihracat taahhüdü kapatılmış belge) sayısını içeren satır kodu kayıtlı gümrük
beyannameleri ile üzerinde ihracat taahhüdünün kapatılmasında kullanıldığına dair meşruhat
bulunan ve izne ilişkin beyanname sayısı kayıtlı olan gümrük beyannameleri için, ilgili firma
tarafından sonradan A.TR dolaşım belgesi veya menşe ispat belgeleri düzenlenmesinin talep
edilmesi halinde; bu durumun, ilgili gümrük idaresince taahhüt kapatma işlemini tekemmül
ettiren ilgili ihracatçı birlikleri genel sekreterliğine/ilgili gümrük idaresine bildirilip
bildirilmediği ve bu mercilerden alınacak cevabi yazı çerçevesinde, varsa ödenmesi gereken
telafi edici verginin tahsil edildiğinin tevsiki kaydıyla ilgili gümrük idaresince A.TR dolaşım
belgesi veya menşe ispat belgelerinin vize edilmesi işlemlerinin tekemmül ettirilip ettirilmediği
(Tebliğ-2006/12 Md. 31);
14. İhracat esnasında, belge özel şartında aksine bir hüküm olmadığı takdirde belge kapsamında
önceden ithalatın yapılmış olması şartı aranmayacağı hükmüne uyulup uyulmadığı (Tebliğ2006/12 Md. 31);
15. Belge üzerinde ihracı taahhüt edilen işlem görmüş ürünün gümrük tarife istatistik pozisyonu
ile teknik ve ticari adı bakımından fiziki unsurları itibarıyla aynı madde olduğunun ilgili belge
üzerinde görülmesi, çıkış esnasında gümrük beyannamesi ile ilgili işlemlerin sonuçlandırılması
için gerekli ve yeterli şartları oluşturmakta olduğundan hareketle, belgenin özel şartlar
bölümünde aksine bir hüküm olmadıkça ayrıca ekspertiz raporu ve ayniyet istenmeyeceği;
Dahilde işleme izni kapsamında ihraç edilen işlem görmüş ürünün, ithal edilen eşyadan elde
edilmediğine ilişkin karinelerin bulunması halinde ise, bu ürün için ekspertiz raporu
istenebileceği (!) hükmüne uyulup uyulmadığı (Tebliğ-2006/12 Md. 31);
16. İhracatçı birlikleri genel sekreterliklerinin belge ihracat taahhüdünün kapatılmasına ilişkin
yazısı ile, gerçekleşen ithalat ve ihracata ilişkin gümrük beyannameleri listeleri dikkate alınarak
ithalat esnasında alınan teminat ve verginin geri verilip verilmediği (Tebliğ-2006/12 Md. 31);
-281-
TEFTİŞ REHBERİ
17. Kaybedilen bir gümrük beyannamesinin dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni
ihracat taahhüdüne saydırılmak üzere bir suretinin ilgili firma tarafından talep edilmesi halinde,
bu suret üzerinde taahhüt kapatma işlemini gerçekleştirecek ilgili ihracatçı birlikleri genel
sekreterliğinin/gümrük idaresinin belirtileceği; müteakip suret taleplerinde farklı bir ihracatçı
birlikleri genel sekreterliğinin/gümrük idaresinin belirtilmesinin talep edilmesi halinde ise, bu
suret üzerine önceki surette belirtilen ihracatçı birlikleri genel sekreterliğinin/gümrük idaresinin
kaydedileceği hükmüne uyulup uyulmadığı ve bu konuda gerçekleştirilen işlemlerde 2008/26
sayılı Genelgenin dikkate alınıp alınmadığı (Tebliğ-2006/12 Md. 31, Gümrükler Genel
Müdürlüğünün 2008/26 sayılı Genelgesi);
18. Dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamında ithali gözetim ve korunma
önlemlerine tabi eşyanın serbest dolaşıma girebilmesi için, firmaların (yan sanayici veya aracı
ihracatçı dahil) ithal tarihi itibarıyla yürürlükte bulunan gözetim ve korunma önlemleri
çerçevesinde ithal lisanslarının (kota) ve/veya gözetim belgelerinin aranıp aranmadığı; aksi
takdirde, bu eşyadan elde edilen işlem görmüş ürünün, üçüncü ülkelere ihracının ya da gümrük
idaresi gözetiminde imhasının gerektiği; ancak, belge/izin kapsamında A.TR dolaşım belgesi
eşliğinde Avrupa Topluluğuna üye ülkelere ihraç edilen işlem görmüş ürünün elde edilmesinde
kullanılan eşyanın bu ülkelerde gözetim ve korunma önlemlerine tabi olmaması halinde, bu eşya
ile ilgili olarak gözetim ve korunma önlemleri çerçevesinde ithal lisanslarının (kota) ve/veya
gözetim belgelerinin aranmayacağı hususlarına uyulup uyulmadığı (Tebliğ-2006/12 Md. 32);
19. Telafi edici vergi uygulamasına ilişkin olarak;
1. Telafi edici verginin tahsili konusunda 2006/12 sayılı Tebliğin 33’üncü maddesi hükümlerine
uyulup uyulmadığı ve verginin hangi durumlarda söz konusu olacağı hususunda Ekonomi
Bakanlığının 2008/2 sayılı Dahilde İşleme Rejimi Genelgesinin (Telafi Edici Vergi Uygulaması)
göz önünde bulundurulup bulundurulmadığı (Tebliğ-2006/12 Md. 33; Ekonomi Bakanlığının
2008/2 sayılı Genelgesi);
2. Tahsili gereken telafi edici verginin, serbest bölgelerden gerçekleştirilen satışlar dahil ihracata
ilişkin gümrük beyannamesinin tescil tarihindeki Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası döviz
satış kuru ve bu tarihte ithalat rejiminde belirtilen gümrük vergisi ve varsa toplu konut fonu
üzerinden hesaplanarak ihracat esnasında ödeneceği; ancak, belge kapsamında önceden ihracat
işleminden sonra ithalat yapılması durumunda, bu verginin serbest bölgelerden gerçekleştirilen
satışlar dahil önceden ihracata ilişkin gümrük beyannamesinin tescil tarihindeki Türkiye
Cumhuriyet Merkez Bankası döviz satış kuru ve bu tarihte ithalat rejiminde belirtilen gümrük
vergisi ve varsa toplu konut fonu üzerinden hesaplanarak, önceden ihracata tekabül eden ithalatın
yapılması esnasında ödeneceği hükümlerine uyulup uyulmadığı (Tebliğ-2006/12 Md. 33);
3. İşlem görmüş ürünün elde edilmesinde kullanılan vergiye konu eşyanın tespitinde firma
beyanının esas alınacağı; aksine bir durumun tespiti halinde, ödenmeyen ya da eksik ödenen
telafi edici verginin, ödemenin yapılması gereken tarih itibarıyla 6183 sayılı Amme
Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümlerine göre tahsil edileceği hükmüne riayet
edilip edilmediği (Tebliğ-2006/12 Md. 33);
4. Elde edilmesinde üçüncü ülke menşeli eşya kullanılan ve Avrupa Topluluğuna üye ülkelere
ihraç edilen her türlü harp araç, gereç, teçhizat, makine, cihaz ve sistemleri ile bunların yapım,
bakım ve onarımlarında kullanılacak yedek parçalar için telafi edici vergi aranmayacağı
-282-
TEFTİŞ REHBERİ
hükmüne uyulup uyulmadığı (Tebliğ-2006/12 Md. 33);
5. Ayrıca telafi edici vergi uygulamasına ilişkin olarak; Ekonomi Bakanlığının 04.12.2009 tarihli
0000120008113 sayılı yazısı ile Gümrükler Genel Müdürlüğünün 13.12.2005 tarihli 00216
sayılı, 09.04.2007 tarihli 10717 sayılı, Risk Yönetimi ve Kontrol Genel Müdürlüğünün
03.10.2007 tarihli 19567 sayılı ve diğer ikincil düzenlemelerinin dikkate alınıp alınmadığı;
20. Dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamında ödenmemesi gerektiği halde
ödenmiş olduğu belirlenen verginin, ilgili firmanın talebi üzerine 4458 sayılı Gümrük Kanunu
ve 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu hükümleri çerçevesinde nakden geri verileceği;
bunun için bu verginin tebliği tarihinden itibaren 3 (üç) yıl içerisinde tevsik edici bilgi ve
belgelerle birlikte ilgili gümrük idaresine müracaat edilmesi gerektiği; Gümrük idaresinin, ilgili
firmanın müracaatı üzerine, geri verme kararının alındığı tarihten itibaren 3 (üç) ay içerisinde
fazla yatırılan vergiyi geri vermek zorunda olduğu hükümlerine uyulup uyulmadığı ve geri
verme kararının alındığı tarihten itibaren 3 (üç) ay içerisinde verginin geri verilmemesi halinde,
bu sürenin bitiminden itibaren 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunun
tecil faizine ilişkin hükümlerin uygulanacağı hususunun dikkate alınıp alınmadığı (Tebliğ2006/12 Md. 34);
21. Firmaların kısmi teminat iadesine ilişkin müracaatları ve bu müracaatların değerlendirilmesi
ile ilgili olarak;
a) Yurt içi alım yapılan dahilde işleme izin belgesi ile ilgili olarak belge süresi içerisinde ilgili
ihracatçı birlikleri genel sekreterliğine müracaat edileceği;
b) İthalat yapılan dahilde işleme izin belgesi ve dahilde işleme izni ile ilgili olarak belge/izin
süresi içerisinde, belge aslı veya izne ilişkin beyanname aslı, gerçekleştirilen ihracata ilişkin
gümrük beyannameleri listesi, bu listelerde yer alan gümrük beyannameleri asılları ve listedeki
beyannamelerin ihracat taahhüdünün kapatılmasında kullanılacağına dair taahhütname ile
birlikte ilgili gümrük idaresine müracaat edileceği;
c) Şartlı muafiyet sistemi kapsamında düzenlenen dahilde işleme izin belgesi ile dahilde işleme
iznine ilişkin gümrük idaresince yapılan inceleme sonucunda, belge/izin kapsamındaki ithalat
esnasında alınan teminatların, gerçekleşen ihracata tekabül eden oranda firmaya iade edileceği;
kısmi teminat iadesinde kullanılan gümrük beyannamesi üzerine, dahilde işleme izin belgesi
sayısının/dahilde işleme iznine ilişkin beyanname sayısının kaydedilmesi suretiyle bu
beyannamenin kısmi teminat iadesinde kullanıldığına dair meşruhat düşüleceği;
d) Kısmi teminat iadesi kapsamında geri verilen teminat tutarının, belge/izin kapsamında
alınması gereken toplam verginin %90’ını geçemeyeceği; bakiye teminatların ise, belge/izin
ihracat taahhüdünün kapatılmasını müteakip firmaya iade edileceği;
e) 2006/12 sayılı Tebliğin 9’uncu maddesinde belirtilen indirimli teminat uygulaması
çerçevesinde düzenlenen dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamında yapılan
ithalat için kısmi teminat iadesi yapılmayacağı;
Hükümlerine riayet edilip edilmediği (Tebliğ-2006/12 Md. 35, 36);
-283-
TEFTİŞ REHBERİ
22. İhracat taahhüdünün kapatılmasına ilişkin müracaat ve bunun değerlendirilmesi ile ilgili
olarak;
1. Dahilde işleme izni ihracat taahhüdünü kapatmak için en geç izin süresi sonundan itibaren 1
(bir) ay içerisinde, Tebliğ ek-4’te belirtilen bilgi ve belgelerle birlikte ilgili gümrük idaresine
müracaat edilmesinin zorunlu olduğu;
2. Yapılan kapatma müracaatı geri alınamayacağı; süresi içerisinde kapatma müracaatında
bulunmayan dahilde işleme izni sahibi firmalar için, 10 (on) iş günü içerisinde ilgili gümrük
idaresince, 10 (on) gün içerisinde ihracat taahhüdünü kapatma müracaatında bulunmalarının
bildirileceği;
3. Dahilde işleme izni için; 1 (bir) ay + 10 (on) iş günü + 10 (on) gün içerisinde kapatma
müracaatında bulunmayan firmalar adına düzenlenen iznin gümrük idaresince müeyyide
uygulanarak resen kapatılacağı;
4. Dahilde işleme izni ihracat taahhüdünün kapatılmasına ilişkin yapılan müracaatta, eksik bilgi
ve belge gönderildiğinin tespiti halinde, bu eksikliğin 1 (bir) ay içerisinde tamamlanmak üzere
ilgili gümrük idaresi tarafından firmaya bildirileceği; bu süre içerisinde eksik bilgi ve belgelerin
tamamlanmaması durumunda, ihracat taahhüdünün mevcut bilgi ve belgelerle kapatılacağı;
5. Dahilde işleme izni ihracat taahhüdünün, izinde belirtilen şartlar da dikkate alınmak suretiyle,
elde edilen işlem görmüş ürünün ihraç edildiğinin tespiti kaydıyla kapatılacağı; Gümrük
beyannamesinin izin süresi içerisinde tescil edilmiş olmasının bu beyannamenin izin kapsamında
değerlendirilebilmesi için yeterli sayılacağı; ancak, izin ihracat taahhüdünün kapatılmasında,
izin süresi içerisinde tescil edilmiş ihracata ilişkin gümrük beyannamesi kapsamındaki ihracatın
gerçekleştirildiğinin tespitinin aranacağı;
6. Gümrük beyannamesinin dahilde işleme izin belgesi ihracat taahhüdüne sayılabilmesi için
ilgili gümrük beyannamesi aslı üzerinde belge sayısını içeren satır kodunun yer almasının
zorunlu olduğu; gümrük beyannamesinin izin ihracat taahhüdüne sayılabilmesi için ilgili gümrük
beyannamesi aslı üzerinde izne ilişkin beyanname sayısının yer alması gerektiği; izin ihracat
taahhüdüne sayılan ihracata ilişkin gümrük beyannamesi aslına, ilgili gümrük idaresince ihracat
taahhüdüne sayıldığına dair meşruhat düşüleceği;
7. 2006/12 sayılı Tebliğin 38’inci maddesinin 5’inci fıkrasında belirtildiği üzere, varsa telafi
edici verginin Tebliğin 33’üncü maddesi hükmü çerçevesinde her bir ihracata ilişkin gümrük
beyannamesi bazında ödendiğine dair makbuzun tevsikinin aranacağı; İzin kapsamında ödenen
telafi edici vergiye ait makbuz üzerine, gümrük idaresince izin kapsamında kullanılan tutar
belirtilmek suretiyle meşruhat düşüleceği; telafi edici vergiyi ilişkin diğer hususlarda anılan
fıkrada belirtilen şekilde işlem yapılacağı;
8. Şartlı muafiyet sistemi çerçevesindeki dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni
kapsamında, ihracatın A.TR dolaşım belgesi eşliğinde Topluluk üyesi ülkelere yapılması
durumunda, işlem görmüş ürünlerin elde edilmesinde kullanılan eşyaya ilişkin ithal lisansı (kota)
ve/veya gözetim belgeleri bu Tebliğin 32 nci maddesi hükmü çerçevesinde aranacağı; aksine bir
durumun izin kapsamında tespiti halinde, gümrük idaresince gümrük mevzuatı çerçevesinde
işlem yapılacağı; belge kapsamında tespiti halinde ise bu durumun, gümrük idaresine, ihracatçı
-284-
TEFTİŞ REHBERİ
birlikleri genel sekreterlikleri tarafından taahhüt kapatma yazısında belirtileceği;
9. Dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamında ithal edilen eşyanın veya işlem
görmüş ürünün, gümrük mevzuatı çerçevesinde belge/izin süresi içerisinde gümrük idaresi
gözetiminde imhası, gümrüğe terk edilmesi veya mahrecine iadesi hallerinde, bu eşyaya tekabül
eden ihracatın gerçekleştirilmesinin aranmayacağı;
10. Dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamında ithal edilen eşyadan elde edilen
ikincil işlem görmüş ürünün, belge/izin ihracat taahhüdünün kapatılmasından önce gümrük
mevzuatı çerçevesinde gümrük idaresi gözetiminde imhası, gümrüğe terk edilmesi, çıkış
hükmünde gümrüğe teslimi veya serbest dolaşıma giriş rejimi hükümlerine göre ithali hallerinde,
bu ürünün ihracatının gerçekleştirilmesinin aranmayacağı; ikincil işlem görmüş ürünün serbest
dolaşıma giriş rejimine göre ithali halinde, bu ürünün gümrük idaresine tesliminin aranmayacağı
ve bu ürüne ilişkin ithalat vergilerinin, belge/izin kapsamındaki gerçekleşme oranları üzerinden
hesaplanan miktar ve birim fiyat esas alınarak tahsil edileceği;
11. Dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamında ihracı taahhüt edilen işlem
görmüş ürünün, başka bir belgenin ithalat bölümünde belirtilen eşya arasında yer alması şartıyla
süresi geçerli belge sahibi firmaya/firmalara yurt içinde teslimi halinde işlemlerin 2006/12 sayılı
Tebliğin 38’inci maddesinin 10’uncu fıkrasında belirtildiği şekilde gerçekleştirileceği;
12. İhracat taahhüdü kapatılan dahilde işleme izin belgeleri/dahilde işleme izinlerinin, Ekonomi
Bakanlığının (İhracat Genel Müdürlüğü)/Gümrük ve Ticaret Bakanlığının (Gümrükler Genel
Müdürlüğü) uygun görüşüne istinaden kamu kurum ve kuruluşları ile ihracatçı birlikleri genel
sekreterliklerince yapılan maddi hatadan dolayı yeniden açılabileceği;
13. Yapılan kapatma işleminin, dahilde işleme izin belgesinin gönderildiği merciler ve ilgili
vergi dairesi ile bankaya bildirileceği; Bölge Müdürlüklerince, ek-5 ve ek-6 ‘da yer alan ihracat
ve ithalat listeleri ilgili gümrük müdürlüklerine taahhüt kapatma yazısı ekinde gönderileceği,
Hükümlerine uyulup uyulmadığı (Tebliğ-2006/12 Md. 37-38-39);
23. İhracat taahhüdünün kapatılmasını müteakip; ithalat yapılan şartlı muafiyet sistemi
çerçevesindeki dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamında alınan teminatların ve
geri ödeme sistemi çerçevesindeki dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamında
alınan vergi ve teminatların ilgili gümrük idaresince ilgili firmaya iade edilip edilmediği (Tebliğ2006/12 Md. 40);
24. Dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamında ihraç edilen işlem görmüş
ürünün, herhangi bir sebeple belge/izin süresi içerisinde geri getirilmesi halinde, ihracat rejimi
ve gümrük mevzuatı çerçevesinde ve süresi geçerli belge/izin kapsamında ihracat nedeniyle
varsa yararlanılan hak ve menfaatin 2006/12 sayılı Tebliğin 8’inci maddesi hükmüne göre
teminatının alındığının tevsiki kaydıyla, ilgili gümrük idaresince bu ürünün ithalatına ve
ihracatına müsaade edilip edilmediği ve bu durumun, ihracat taahhüdünün kapatılması sırasında
değerlendirilmek üzere ilgili ihracatçı birlikleri genel sekreterliğine/gümrük idaresine bildirilip
bildirilmediği (Tebliğ-2006/12 Md. 42);
25. Dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamında ihraç edilen ancak, belge/izin
-285-
TEFTİŞ REHBERİ
süresi sona erdikten veya ihracat taahhüdü kapatıldıktan sonra herhangi bir sebeple geri getirilen
ve belge/izin sahibi firma tarafından yeniden ihraç edilecek işlem görmüş ürünün, yeni bir
belge/izin kapsamında ayniyet tespiti ve ihracat nedeniyle varsa yararlanılan hak ve menfaatin
2006/12 sayılı Tebliğin 8’inci maddesi hükmüne göre teminatının alındığının tevsiki kaydıyla,
ilgili gümrük idaresince ithalatına müsaade edilip edilmediği (Tebliğ-2006/12 Md. 42);
26. İhracat taahhüdü kapatılmış dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamında ihraç
edilen işlem görmüş ürünün, herhangi bir sebeple geri getirilmesi ve belge/izin sahibi firma
tarafından yeniden ihracatının yapılmak istenmemesi halinde, bu durumun taahhüt kapatma
işleminin yeniden tekemmül ettirilmesini teminen ilgili ihracatçı birlikleri genel
sekreterliğine/gümrük idaresine bildirileceği; yapılan değerlendirme sonucunda, varsa bu ürünün
elde edilmesinde kullanılan eşyanın ithalatında alınmayan verginin 2006/12 sayılı Tebliğin
45’inci maddesi çerçevesinde geri alındığının ve ihracat nedeniyle yararlanılan hak ve
menfaatlerin iade edildiğinin tevsiki kaydıyla, gümrük idaresince işlem görmüş ürünün ithalatına
müsaade edileceği hükmüne uyulup uyulmadığı (Tebliğ-2006/12 Md. 42);
27. Dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamında ihracatı gerçekleştirilmeyen ithal
eşyasının, işlem görmüş ürün ve/veya ithal edildiği şekliyle belge/izin sahibi firma ve/veya yan
sanayici firmanın stoklarında bulundurulmasının zorunlu olduğu hükmüne riayet edilip
edilmediği (Tebliğ-2006/12 Md. 43);
28. Firmanın talep etmesi halinde, kullanılmayan dahilde işleme izin belgesi iptal edilebileceği;
ayrıca dahilde işleme izin belgesinin/dahilde işleme izninin düzenlenmesine veya revizesine
dayanak teşkil etmek üzere ibraz edilmesi gereken bilgi ve belgeler ile belge/izin kapsamında
yapılan işlemlerin gerçek dışı olduğunun veya gerçeği yansıtmadığının yahut belgenin/iznin
sahtesinin düzenlendiğinin veya üzerinde tahrifat yapıldığının tespiti halinde, ilgili belgenin
Ekonomi Bakanlığınca, iznin ise ilgili gümrük idaresince iptal edileceği; iptal edilen belge/izin
ile ilgili olarak, varsa alınmayan verginin tahsil edileceği hükmüne uyulup uyulmadığı (Tebliğ2006/12 Md. 44);
29. Dahilde işleme tedbirlerinin, dahilde işleme rejiminde ve belgede/izinde belirtilen esas ve
şartlara uygun olarak yerine getirilmemesi durumunda, ilgililerden;
a) Şartlı muafiyet sistemi kapsamında ithal edilen ve Türkiye Gümrük Bölgesi dışına veya
serbest bölgelere ihracatı gerçekleştirilmeyen eşyanın ithali esnasında alınmayan verginin,
b) Şartlı muafiyet sistemi kapsamında ithal edilen ve serbest bölgelere gerçekleştirilen ihracata
konu eşyanın en geç belge/izin süresi bitiminden itibaren 3 (üç) ay içerisinde; serbest bölgelerden
başka bir ülkeye satışının yapılmaması, Yatırım Teşvik Belgesi veya bir başka belge/izin
kapsamında Türkiye Gümrük Bölgesine ithalatının yapılmaması, serbest bölgelerde bulunan
tesislerin yapımında kullanılmaması, serbest bölgelerde bulunan tesislerde makine-teçhizat,
demirbaşa kayıtlı eşya veya bunların parçası olarak kullanılmaması, serbest bölgelerde yerleşik
gemi inşa faaliyetinde bulunan firmalara gemi inşasında kullanılmak üzere tesliminin
yapılmaması, serbest bölgelerden gümrüksüz satış mağazalarına satışının yapılmaması veya
serbest bölgelerden kara, deniz ve hava taşıtlarına kumanya olarak tesliminin yapılmaması
durumunda, (Dahilde işleme izni kapsamında serbest bölgelere ihracat yapılması durumunda
taahhüt hesabının kapatılması için gerekli tevsik edici belgelerin neler olduğu hususunda
Gümrükler Genel Müdürlüğünün 2008/12 sayılı Genelgesinin dikkate alınması gerekmektedir)
-286-
TEFTİŞ REHBERİ
bu kapsamdaki ithalat esnasında alınmayan verginin,
c) Belge/izin kapsamında izin verilen miktarın üzerinde ithalat yapılması halinde, bu kısma
tekabül eden ithalattan doğan verginin,
ç) Belge kapsamında ithal edilen eşyanın tamamı ihraç edilen işlem görmüş ürünün elde
edilmesinde kullanılmış olsa dahi döviz kullanım oranının otomotiv sektöründe düzenlenen
belgeler için %65’i, deri ve deri mamulleri ile çimento, cam, toprak ve seramik ürünleri
sektöründe düzenlenen belgeler için %60’ı, tekstil ürünleri sektöründe düzenlenen belgeler için
%65’i, konfeksiyon ve orman ürünleri sektöründe düzenlenen belgeler için %70’i, bunun dışında
kalan sektörler için %80’i, ikincil işlem görmüş tarım ürünü taahhüdü içeren belgeler için
%100’ü geçmesi halinde, bu oranı aşan kısma tekabül eden ithalatla ilgili alınmayan verginin,
d) Belge/izin kapsamında ithal edilen işletme malzemesinin CIF ithal tutarının, gerçekleşen FOB
ihraç tutarının %2 (doğal taşlar ile kıymetli maden ve taş ihraç taahhüdü içeren belgelerde
%10)’sinden fazla olması halinde, bu oranı aşan kısma tekabül eden ithalatla ilgili alınmayan
verginin,
e) Belge/izin kapsamında ithal edilen değişmemiş eşyanın CIF ithal tutarının, gerçekleşen FOB
ihraç tutarının %1’inden fazla olması halinde, bu oranı aşan kısma tekabül eden ithalatla ilgili
alınmayan verginin,
f) Geri ödeme sistemi çerçevesindeki belge/izin kapsamında A.TR dolaşım belgesi eşliğinde
Avrupa Topluluğuna üye ülkelere veya menşe ispat belgeleri eşliğinde Avrupa Topluluğuna üye
ülkelere, Pan-Avrupa Menşe Kümülasyonuna taraf ülkelere, Pan-Avrupa-Akdeniz Menşe
Kümülasyonuna taraf ülkelere veya Serbest Ticaret Anlaşması imzalanmış bir ülkeye işlem
görmüş ürün olarak ihraç edilmek üzere ithal edilen ancak süresi içerisinde ihracatı
gerçekleştirilmeyen eşyaya ilişkin alınmayan verginin,
g) Dahilde işleme izin belgesinin/dahilde işleme izninin iptal edilmesi halinde, belge/izin
kapsamında varsa alınmayan verginin,
ğ) Dahilde işleme izin belgesinin/dahilde işleme izninin resen kapatılması halinde, belge/izin
kapsamında varsa alınmayan verginin,
ithal tarihi itibarıyla 4458 sayılı Gümrük Kanunu ile 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil
Usulü Hakkında Kanun hükümlerine göre tahsil edileceği; ayrıca, ithal edilen ve süresi içerisinde
ihracı gerçekleştirilmeyen eşya için 4458 sayılı Kanunun 238 inci maddesi hükmü çerçevesinde
eşyanın gümrüklenmiş değerinin 2 (iki) katı, işleme faaliyetindeki hali veya işlem görmüş ürün
hali de dahil olmak üzere rejim çerçevesinde izin verilen yerlerde tespiti halinde, ithal eşyasının
gümrük vergileri tutarının iki katı veya cezanın ödeme süresi içinde eşyanın gümrükçe
onaylanmış başka bir işlem veya kullanıma tabi tutulmaması halinde eşyanın gümrük vergileri
tutarında para cezası alınacağı; vergisi ve cezaları ödenen eşyanın serbest dolaşıma giriş rejimine
tabi tutulmasının talep edilmesi halinde, ticaret politikası önlemlerinin uygulanması ve eşyanın
ithali için öngörülen dış ticarette teknik düzenlemeler ve standardizasyon mevzuatı dahil diğer
işlemlerin tamamlanması şartı aranacağı; aksi takdirde, bu eşyanın serbest dolaşıma giriş rejimi
dışındaki gümrükçe onaylanmış bir işlem veya kullanıma tabi tutulması gerektiği hükümlerine
riayet edilip edilmediği (Tebliğ-2006/12 Md. 45);
-287-
TEFTİŞ REHBERİ
30. Bakanlığımız ile diğer kamu kurum ve kuruluşlarının denetim birimleri tarafından yapılan
inceleme, denetim ve soruşturma sonucunda, gümrük beyannamesi ve eki belgelerin sahte
olduğunun veya üzerinde tahrifat yapıldığının ya da gerçeği yansıtmadığının tespiti halinde;
a) Bu gümrük beyannamesinin dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni ihracat
taahhüdünün kapatılmasında kullanılamayacağı;
b) Bu gümrük beyannamesinin ihracat taahhüdünün kapatılmasında kullanılmış olması veya
kullanılmak üzere ibraz edilmesi halinde bu beyanname kapsamı ihracata tekabül eden ithalata
ilişkin verginin tahsil edileceği ve ilgililer hakkında kanuni işlem yapılacağı; sahteciliğin belge
ihracat taahhüdünün kapatma müracaatından önce tespiti halinde, taahhüt kapatma müracaatı
beklenilmeksizin, bu beyanname kapsamı ihracata tekabül eden ithalata ilişkin verginin
tahsilatının yapılmasının gerektiği;
c) Bu gümrük beyannamesinde kayıtlı dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni sahibi
firma adına ve/veya aracı ihracatçı firma ile ilgili olarak 1 (bir) yıl süreyle yapılacak tüm ithalat
işlemlerinde indirimli teminat uygulanmayacağı;
d) Aracı ihracatçı, beyanname konusu işlem görmüş ürünün elde edilmesinde kullanılan eşyanın
ithalatı esnasında alınmayan vergiden, belge/izin sahibi firma ile birlikte müştereken ve
müteselsilen sorumlu olduğu;
e) Gümrük beyannamesi ve eki belgeler üzerindeki tahrifatın belge/izin sahibi firma tarafından
yapılmadığının kesinleşmiş mahkeme kararı ile tespiti kaydıyla, bu işlemin dahilde işleme rejimi
çerçevesinde firmaya herhangi bir menfaat sağlamadığı ve yapılan ihracatın gerçek olduğunun
tespiti halinde, yukarıda belirtilen hususların uygulanmayacağı;
f) Bakanlığımız ile diğer kamu kurum ve kuruluşlarının denetim birimleri denetim birimleri
tarafından yapılan inceleme, denetim ve soruşturma sonucunda, dahilde işleme rejimi uyarınca
firmanın veya yan sanayicisinin stoklarında bulunması gereken ithal eşyasının işlem görmüş
ürün veya ithal edildiği şekliyle stoklarında bulunmadığının tespit edilmesi durumunda stokta
bulunmayan eşya ile ilgili olarak Tebliğin 45’inci maddesi çerçevesinde buna ilişkin vergilerin
tahsil edileceği ve ilgililer hakkında kanuni işlem yapılacağı; Dahilde işleme rejimi uyarınca
firmanın veya yan sanayicisinin stoklarında bulunması gereken ithal eşyasının işlem görmüş
ürün veya ithal edildiği şekliyle stoklarında bulunmadığının kapatma müracaatından önce tespit
edilmesi durumunda, taahhüt kapatma müracaatı beklenilmeksizin, stokta bulunmayan eşyaya
ilişkin verginin tahsil edileceği; ayrıca, bu belge/izin sahibi firma adına düzenlenmiş ve
düzenlenecek olan belgeler/izinler kapsamında, belirtilen tespitin yapılmasını müteakiben 1 (bir)
yıl süreyle yapılacak tüm ithalat işlemlerinde indirimli teminat uygulanmayacağı;
Hükümlerine riayet edilip edilmediği (Tebliğ-2006/12 Md. 46);
31. Dahilde İsleme Rejimi kapsamında ithal edilen eşyaya ilişkin olarak beyan ile muayene ve
denetleme veya teslimden sonra kontrol sonucunda 234’üncü maddenin birinci fıkrasında
belirtilen farklılıkların tespit edilmesi halinde;
- 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu hükümleri ile 5326 sayılı Kabahatler Kanununun
-288-
TEFTİŞ REHBERİ
15’inci maddesi, 4458 sayılı Gümrük Kanununun 231’inci maddesi ve dahilde isleme rejimi
hükümlerinin ihlal edilmesine ilişkin hususları düzenleyen 238’inci maddesi hükümleri saklı
kalmak kaydıyla, Dahilde İşleme İzin Belgesi/ İzninin kapatılıp kapatılmadığına bakılmaksızın
234’üncü maddenin 2’nci fıkrasında öngörülen para cezasının tahsil edilmesi;
- Dahilde İşleme İzin Belgesi/İzninin kapatılmamış olması halinde, ithal eşyasının vergilerinin;
teminata bağlanmış olması durumunda farklılığa isabet eden verginin de teminata bağlanması,
tahsil edilmiş olması durumunda ise farklılığa isabet eden verginin de tahsil edilmesi gerektiği;
Hususundaki Gümrükler Genel Müdürlüğünün 2010/17 sayılı Genelgesine uyulup uyulmadığı;
32. Dahilde İşleme İzin Belgesi (DİİB) kapsamında ithal edilen eşyanın, ihraç edilen işlem
görmüş eşya bünyesinde ne miktarda kullanıldığının hesaplanabilmesi için ihraç edilen işlem
görmüş eşya miktarının ilgili DİİB'de kayıtlı birimden bilinmesi gerektiği; ancak, özel fatura ile
yapılan ihracatta çoğu zaman özel fatura üzerinde satışa esas koli ya da paket miktarı
belirtilmekle birlikte Dahilde İşleme Rejimi kapsamında ihraç edilmek istenen işlem görmüş
eşya miktarının ilgili DİİB'de kayıtlı birimden belirtilmemesi nedeniyle DİİB ihracat
taahhüdünün kapatılması sırasında ortaya çıkan sorunların giderilmesini teminen, DİİB
kapsamında ihracatın yapıldığına dair satır kodu ve/veya DİİB tarih sayısının yer aldığı özel
faturalar üzerinde ihracatı gerçekleştirilen işlem görmüş eşya miktarının, ilgili DİİB'de kayıtlı
birimden (adet, çift, kg,vb.) yazdırılmasının zorunlu olduğu hususundaki 2009/69 sayılı
Genelgeye riayet edilip edilmediği (Gümrükler Genel Müdürlüğünün 2009/69 sayılı Genelgesi);
33. DİİB kapsamında akaryakıt temini durumunda gerekli işlemlerin 2009/69 sayılı Genelgede
belirtildiği şekilde yürütülüp yürütülmediği (Gümrükler Genel Müdürlüğünün 2009/69 sayılı
Genelgesi);
34. DİİB’lerin ithal edilecek maddelerle ilgili bilgiler bölümü eksiksiz olarak doldurulması
gerektiği dikkate alınarak; söz konusu bölümün yetersiz kalması halinde, sonradan belgelere
eklenilen sayfaların ilgili gümrük idaresince belgeye kopmayacak şekilde bağlanarak
mühürlenmesi ve asıl belgenin düşüm yapılan ilk sayfası üzerine görülebilecek şekilde ''
.........Gümrük Müdürlüğünce birinci sayfaya...........sayfa ilave yapılmıştır.'' meşruhatının
verilmesi şeklinde işlem yapılıp yapılmadığı (Gümrükler Genel Müdürlüğünün 2009/69 sayılı
Genelgesi);
35. Dahilde İşleme İzin Belgesi kapsamındaki eşyanın mahrecine iadesi veya geri gelmesi
halinde; bu duruma ilişkin hususların taahhüt hesabının kapatılması esnasında değerlendirilmek
üzere gümrük müdürlüklerince ilgili ihracatçı birliklerine bildirilip bildirilmediği (Gümrükler
Genel Müdürlüğünün 2009/69 sayılı Genelgesi);
36. Dahilde İşleme Rejimi şartlı muafiyet sistemi çerçevesinde dahilde işleme izin
belgesi/dahilde işleme izni kapsamında ithal edilen eşyanın serbest dolaşıma sokulmak
istenilmesi halinde, 4051 rejim kodu seçilerek serbest dolaşıma giriş beyannamesinin tescil
edilmesi, varsa Ticaret Politikası önlemlerinin uygulanması ve eşyanın ithali için ibrazı zorunlu
belgelerin temini ile birlikte vergilerin 4458 sayılı Gümrük Kanunun 114 ve 207/b maddeleri
dikkate alınarak tahsil edilmesi, ancak para cezası tahsil edilmemesi gerektiği hususundaki
2009/37 sayılı Genelgeye riayet edilip edilmediği (Gümrükler Genel Müdürlüğünün 2009/37
sayılı Genelgesi);
-289-
TEFTİŞ REHBERİ
37. Standarda uygun olmaması nedeniyle serbest dolaşıma giriş rejimi hükümlerine göre ithalat
işlemleri tamamlanamayan eşyanın geçerli bir dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni
kapsamında ithalinin talep edilmesi halinde işlemlerin 2009/37 sayılı Genelgede belirtildiği
şekilde tamamlanıp tamamlanmadığı (Gümrükler Genel Müdürlüğünün 2009/37 sayılı
Genelgesi);
38. Dahilde işleme rejimi kapsamında asıl işlem görmüş ürün yanında elde edilen ikincil işlem
görmüş ürünlerin serbest dolaşıma giriş rejimi hükümlerine göre ithali halinde, ikincil işlem
görmüş ürünlerin; Çevrenin Korunması Yönünden Kontrol Altında Tutulan Yakıtlara Dair Dış
Ticarette Standardizasyon Tebliği eki listelerde belirtilen yakıtlar ile Çevrenin Korunması
Yönünden Kontrol Altında Tutulan Atık ve Metal Hurdalara Dair Dış Ticarette Standardizasyon
Tebliğleri eki listelerde belirtilen atık ve hurdalar olması durumunda, bunların serbest dolaşıma
girişinde Çevre Katkı Payının tahsil edilmesi gerektiği hususunda 2011/44 sayılı Genelgeye
uygun işlem yapılıp yapılmadığı (Gümrükler Genel Müdürlüğünün 2011/44 sayılı Genelgesi);
39. İkincil işlem görmüş ürünlerin, Türkiye Gümrük Bölgesinde serbest dolaşımda bulunan
eşyadan elde edilmiş olması halinde, bahse konu ikincil işlem görmüş ürünlerin beyan edilme
zorunluluğu bulunmadığı; ancak, ikincil işlem görmüş ürünün üretiminde kullanılan eşdeğer
eşyaya tekabül eden oranda ithalat yapılmış ise bu ithalattan elde edilen ikincil işlem görmüş
ürünün 2006/12 sayılı Dahilde İsleme Rejimi Tebliği'nin 38’inci maddesinin 9’uncu fıkrası
uyarınca gümrük mevzuatı çerçevesinde gümrük idaresi gözetiminde imhası, gümrüğe terk
edilmesi, çıkış hükmünde gümrüğe teslimi veya serbest dolaşıma giriş rejimi hükümlerine göre
ithal edilmesi gerektiği hususuna uyulup uyulmadığı (Gümrükler Genel Müdürlüğünün 2011/44
sayılı Genelgesi);
40. Dahilde işleme izin belgesi kapsamında ithal edilecek ikincil işlem görmüş ürünlerin gümrük
kıymetinin hesaplanmasında, DİİB üzerinde yer alan birim fiyatın esas alınması gerektiği; diğer
taraftan, alım satım işleminin Türkiye Gümrük Bölgesinde gerçekleşmesi nedeniyle gümrük
vergisinin matrahına Gümrük Kanununun 28’inci maddesinin (a) fıkrası hükmü uyarınca yurt içi
navlun ve sigorta bedelinin dahil edilmemesi gerektiği yolundaki 2009/123 sayılı Genelgenin
dikkate alınıp alınmadığı (Gümrükler Genel Müdürlüğünün 2009/123 sayılı Genelgesi);
41. 4458 sayılı Gümrük Kanununun 116’ncı maddesi çerçevesinde ayniyetinin tespit edilebilir
olması şartıyla 2351 rejim kodu ile sergilenmek amacıyla Türkiye Gümrük Bölgesi dışına geçici
olarak ihraç edilen değişmemiş eşyanın veya işlem görmüş ürünlerin sergi veya fuarda kesin
satışının gerçekleştirilmesi durumunda, söz konusu eşyanın yurda getirilmeksizin işlem
yapılabilmesi için 3151 rejim kodu ile beyannamenin tescil edilmesi, beyannamenin 44 no.lu
alanında önceki rejime ilişkin beyannamenin tescil numarasının yer alması ve 3151 rejim kodu
ile beyan edilen eşyanın 2351 rejim kodu ile geçici ihraç edilen eşya olduğunun (beyanname
ekinde ibraz edilen belge ve bilgilerden) tespit edilmesi gerektiği hususlarına riayet edilip
edilmediği (Gümrükler Genel Müdürlüğünün 2011/44 sayılı Genelgesi);
42. Dahilde işleme tedbirlerinin yerine getirilmemesi ya da rejimin ihlal edilmesi halinde, rejim
kapsamında vergileri teminata bağlanarak yurda geçici olarak ithal edilen eşyaya ait vergilerin
tahsili amacıyla öncelikle 6183 sayılı Kanunun 37’nci maddesi (Amme alacakları hususi
kanunlarında belli edilen zamanlarda ödenir. Hususi kanunlarında ödeme zamanı tesbit
edilmemiş amme alacakları Maliye Vekaletince belirtilecek usule göre yapılacak tebliğden
-290-
TEFTİŞ REHBERİ
itibaren bir ay içinde ödenir. Bu ödeme müddetinin son günü amme alacağının vadesi günüdür.
Amme borçlusu isterse borcunu belli zamanlardan önce ödeyebilir.) uyarınca işlem yapılması,
bu madde hükmü uyarınca ödeme yapılmaması halinde ise aynı Kanunun 56’ncı maddesi
(Karşılığında teminat gösterilmiş bulunan amme alacağı vadesinde ödenmediği takdirde, borcun
7 gün içinde ödenmesi, aksi halde teminatın paraya çevrileceği veya diğer şekillerle cebren tahsil
devam olunacağı borçluya bildirilir. 7 gün içinde borç ödenmediği takdirde teminat bu kanun
hükümlerine göre paraya çevrilerek amme alacağı tahsil edilir.) uyarınca işlem tesis edilip
edilmediği (Gümrükler Genel Müdürlüğünün 2011/8 sayılı Genelgesi);
43. Ekonomi Bakanlığı kayıtlarında “Müeyyideli Kapalı” durumda olan Dahilde İşleme İzin
Belgeleri (DİİB) kapsamı eşyanın 4051 rejim kodu ile serbest dolaşıma giriş rejimine tabi
tutulmak istenilmesi halinde ne şekilde işlem yapılacağı hususundaki 2011/45 sayılı Genelgenin
dikkate alınıp alınmadığı (Gümrükler Genel Müdürlüğünün 2011/45 sayılı Genelgesi);
44. Eşyanın serbest dolaşıma girişi sırasında ticaret politikası önlemlerinin uygulanması
öngörülüyorsa söz konusu önlemlerin eşyanın bir ekonomik etkili gümrük rejimine girişinde ya
da bu rejime tabi oldukları süre zarfında uygulanmayacağı; eşyanın Türkiye Gümrük Bölgesine
girişinde ticaret politikası önlemlerinin uygulanması öngörülüyorsa söz konusu önlemlerin
eşyanın ekonomik etkili gümrük rejimlerine tabi tutulmaları durumunda da uygulanacağı
hükmüne uyulup uyulmadığı (G.Y. Md.319);
45. Gümrük idareleri tarafından, ilgili kişinin talebi üzerine veya resen, Dahilde işleme
rejiminde; Vergi tutarları, faiz, teminat ve ticaret politikası önlemlerine dair bilgilerin bildirimi
için INF 1 bilgi formunun; Üçgen trafikte başkaca bir gümrükçe onaylanmış işlem veya
kullanıma tahsis edilecek işlem görmüş ürünlere dair bilgilerin bildirimi için INF 9 bilgi
formunun; İthal eşyasında vergi muafiyetinden yararlanmak için üçgen trafikte önceden yapılan
ihracata ilişkin bilgilerin bildirimi için INF 5 bilgi formunun, Geri ödeme sisteminde, vergilerin
geri verilmesi veya kaldırılmasına ilişkin bilgilerin bildirimi için INF 7 bilgi formunun
düzenlenebileceği hükmünün dikkate alınıp alınmadığı (G.Y. Md.327);
46. Eşdeğer eşya kullanımında Gümrük Yönetmeliği’nin 352’nci maddesinde yer alan hususlar
nezdinde işlem yapılıp yapılmadığı (G.Y. Md.352);
Ayrıca münhasıran gümrük idarelerince verilecek Dahilde İşleme İzinleri ile ilgili olarak;
47. Dahilde işleme izni kapsamında, Tebliğ ek-7’de yer alan listedeki eşyalar hariç olmak üzere
Tebliğin 14’üncü maddesinde belirtilen işlemlere konu eşyanın ithaline izin verilebileceği
hükmüne uyulup uyulmadığı ve Dahilde işleme izninin verilmesi ile ilgili olarak
Gümrükler Genel Müdürlüğünün 2009/78, 2010/6 ve 2012/24 sayılı Genelgelerinde belirtilen
hususların dikkate alınıp alınmadığı (Tebliğ-2006/12 Md. 14);
48. Dahilde işleme izni almak için Tebliğ ek-1’de belirtilen bilgi ve belgelerle gümrük idaresine
müracaat edilip edilmediği ve bu müracaatların; ithal eşyasının işlem görmüş ürünün elde
edilmesinde kullanıldığının tespitinin mümkün olması, Türkiye Gümrük Bölgesindeki
üreticilerin temel ekonomik çıkarları ile Türk malı imajının olumsuz etkilenmemesi, işleme
faaliyetinin, katma değer yaratan ve kapasite kullanımını artıran bir faaliyet olması yanında,
işlem görmüş ürünün rekabet gücünü ve ihraç potansiyelini artıran koşullar yaratıyor olması,
firmaların dahilde işleme izin belgeleri/dahilde işleme izinleri kapsamındaki performansları
-291-
TEFTİŞ REHBERİ
çerçevesinde değerlendirilip değerlendirilmediği (Tebliğ-2006/12 Md. 15-16);
49. Dahilde işleme iznine ilişkin müracaatın Gümrük Yönetmeliği ek-55’te yer alan form
(Ekonomik Etkili Gümrük Rejimleri Başvuru Formu) ile veya Gümrük Yönetmeliğinin
309’uncu maddesi uyarınca yazılı olarak veya bir veri işleme tekniği yoluyla normal usulde bir
gümrük beyanıyla yapılması üzerine, ithalata ilişkin gümrük beyannamesi üzerine izin süresinin
kaydedilmesi suretiyle verilip verilmediği; tarım ürünlerinin bedelsiz ithalatına, Savunma Sanayi
Projeleri kapsamında yapılacak bedelsiz ithalata ve Tebliğ ek-7'de belirtilen ürünlerin bedelli
veya bedelsiz olarak ithalatına dahilde işleme izni kapsamında ilgili gümrük idarelerince
müsaade edilmeyeceği hükmüne uyulup uyulmadığı (G.Y. Md.309; Tebliğ-2006/12 Md. 17);
50. Dahilde işleme izni sahibi imalatçı-ihracatçıların, izin ihraç taahhüdündeki işlem görmüş
ürünün üretiminin bir kısmını veya bir aşamasını, yan sanayiciye yaptırabilecekleri; Dış ticaret
sermaye şirketleri, sektörel dış ticaret şirketleri ve sermayesinin en az %51’i imalatçının
hissedarlarına ait olan ihracatçılar hariç olmak üzere tarım ve işlenmiş tarım ürünleri ihracatı için
ihracatçılar adına izin düzenlenmeyeceği; Döviz kullanım oranının, dahilde işleme izninde
aranmayacağı; Dahilde işleme izni kapsamında ihracat taahhüdünün azami %1’i oranında
değişmemiş eşya ithalatına izin verilebileceği; Dahilde işleme izni kapsamında ithaline izin
verilecek işletme malzemesi değerinin, ihracat taahhüdünün %2’sini geçemeyeceği; ancak,
doğal taşlar ile kıymetli maden ve taş ihraç taahhüdü içeren izinde, bu oranın %10’a kadar tespit
edilebileceği hükümlerine uyulup uyulmadığı (Tebliğ-2006/12 Md. 17);
51. Dahilde işleme iznine ilişkin revize müracaatının, ilgili firma tarafından gerekli bilgi ve
belgeler ile birlikte ilgili gümrük idaresine yapılıp yapılmadığı ve bu müracaatın gümrük
idaresince sonuçlandırılarak firmaya bildirilip bildirilmediği (Tebliğ-2006/12 Md. 19);
52. Gümrük idarelerince verilecek Dahilde İşleme İzinlerine ilişkin sürelerin tespitinde, Dahilde
İşleme İzin süresinin başlangıcı ve süre sonunun belirlenmesinde, haklı sebep hallerine ilişkin
müracaat ve buna dayalı olarak ek süre verilmesinde Gümrükler Genel Müdürlüğünün 2013/19
sayılı Genelgesinde belirtildiği şekilde işlem yapılıp yapılmadığı; (Tebliğ-2006/12 Md. 20-27;
Gümrükler Genel Müdürlüğünün 2013/19 sayılı Genelgesi);
53. Gümrükler Genel Müdürlüğünün 2013/55 sayılı Genelgesi çerçevesinde; Dâhilde işleme izni
kapsamında, ithalatını müteakip, ihraç ürünlerinin elde edilmesinde kullanılmak üzere Türkiye
Gümrük Bölgesine getirilen ve bir gümrük idaresinde, kıymeti beyanname başına 500 Avro’yu
geçmeyen elyaf, iplik, ham ve mamul mensucat (astar dâhil) gibi temel tekstil hammaddeleri ile
tekstil ve deri kimyasal maddeleri dışında kalan yardımcı maddelerin (tela, etiket, düğme,
fermuar, çıtçıt, rivet, askı, kuşgözü, şerit, kordela, lastik vb.), tamir ve bakım işlemine tabi
tutulacak motorlu nakil vasıtaları, tarım makineleri ve bunların parçalarının ve tamir ve bakım
işlemine tabi tutulacak gemilere ait malzeme ve ekipmanların teminat ve izin ile ilgili gerekli
işlemlerin, 4458 sayılı Gümrük Kanunu ve Gümrük Yönetmeliğinin ilgili hükümleri
çerçevesinde yerine getirilmesi şartı ile anılan Yönetmeliğin 171 inci maddesinin altıncı
fıkrasında yer alan düzenlemede dikkate alınmak suretiyle gümrük idarelerine sözlü olarak
beyan edilebilmesi mümkün bulunduğu hususunun dikkate alınıp alınmadığı, (G.Y. Md.171,
Gümrükler Genel Müdürlüğünün 2013/55 sayılı Genelgesi);
-292-
TEFTİŞ REHBERİ
54. Dahilde İşleme İzni kapsamında yurda geçici ithali yapılan eşyanın, ihraç edilecek işlem
görmüş ürünün bünyesinde kullanılıp kullanılmadığının tespiti hususunda ne şekilde işlem
yapılması gerektiğine açıklık getiren 2013/46 sayılı Genelgeye riayet edilip edilmediği
(Gümrükler Genel Müdürlüğünün 2013/46 sayılı Genelgesi);
55. 2006/12 sayılı Dahilde İşleme Rejimi Tebliği'nin 14’üncü maddesi kapsamında gümrük
idaresince verilen dahilde işleme izni çerçevesinde geçici ithal edilen eşyanın izin verilen
süresinin bitimini takiben bir ay içerisinde veya iki ayı aşmayan süre içerisinde, rejimin
gerektirdiği işlemlerinin bitirilmesi, yeniden ihracı veya gümrükçe onaylanmış bir işlem veya
kullanıma tabi tutulması durumunda, 4458 sayılı Gümrük Kanununun 241-3/h ile 241-4/h
fıkraları kapsamında uygulanması gereken usulsüzlük cezalarında, her bir gümrükçe onaylanmış
işlem veya kullanıma tabi tutulmasına ilişkin beyanname tescilinin/işleminin esas alınması ve
söz konusu cezanın bu gümrükçe onaylanmış işlem veya kullanımın gerçekleştirildiği gümrük
idaresince uygulanması gerektiği hususundaki 2012/23 sayılı Genelgeye uygun işlem yapılıp
yapılmadığı (Gümrükler Genel Müdürlüğünün 2012/23 sayılı Genelgesi);
56. Dahilde işleme rejimi kapsamında uygulanan ceza kararları takibatının 2 Seri Nolu Gümrük
Genel Tebliği ve Gümrükler Genel Müdürlüğünce çıkarılan 2013/38 sayılı Genelge hükümleri
uyarınca yapılıp yapılmadığı,
Hususları kontrol edilir.
Geçici İthalat Rejimi Kapsamındaki İşlemlerin Teftişi:
Geçici ithalat rejimi, serbest dolaşıma girmemiş eşyanın ithalat vergilerinden tamamen ya da
kısmen muaf olarak ve ticaret politikası önlemlerine tabi tutulmaksızın, Türkiye Gümrük Bölgesi
içinde kullanılması ve bu kullanım sırasındaki olağan yıpranma dışında, herhangi bir değişikliğe
uğramaksızın yeniden ihracına olanak sağlayan hükümlerin uygulandığı rejimdir.
Ülkemiz; 31.03.2004 tarihli, 5108 sayılı Kanun ile onaylanması uygun bulunan Geçici İthalat
Sözleşmesi’ni ve tüm eklerini 21.10.2004 tarih ve 25620 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan
23.09.2004 tarihli, 2004/7905 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile çekincelerle birlikte
onaylamıştır.
4458 sayılı Gümrük Kanununda ise, 79 ila 83’üncü maddelerinde Ekonomik Etkili Gümrük
Rejimlerine ilişkin ortak hükümlere ve 128 ila 134’üncü maddelerinde Geçici İthalat Rejimine
ilişkin hükümlere yer verilmiş bulunmaktadır. Gümrük Yönetmeliğinin 308 ila 327’nci
maddelerinde Ekonomik Etkili Gümrük Rejimlerine ilişkin ortak hükümlere ve 376 ila 394’üncü
maddelerinde Geçici İthalat Rejimine ilişkin özel hükümlere yer verilmiştir.
Bununla birlikte; ithal vergilerinden tam muafiyet suretiyle geçici ithalat rejiminin
uygulanabileceği durumlar ve özel şartlar ile kısmi muafiyet suretiyle geçici ithalat rejiminden
yararlandırılmayacak eşyaya ilişkin hususlar 27369/07.10.2009 sayılı ve tarihli Resmi Gazetede
yayımlanmış bulunan 4458 Sayılı Gümrük Kanununun Bazı Maddelerinin Uygulanması
Hakkında Karar - 2009/15481 ile belirlenmiştir.
Ayrıca, geçici ithalat rejimi kapsamında ithal edilen kişisel ve ticari kullanıma mahsus yabancı
plakalı kara taşıtlarına uygulanacak işlemlere ilişkin usul ve esasları belirlemek amacıyla
-293-
TEFTİŞ REHBERİ
yürürlüğe konulan Geçici İthal Edilen Kara Taşıtlarına İlişkin Gümrük Genel Tebliği (Seri No:
1) 27913/22.04.2011 sayılı ve tarihli Resmi Gazetede yayımlanmıştır.
Geçici İthalat Rejimi kapsamındaki işlemlerin teftişinde;
1. Geçici ithalat izninin 309 ila 311 inci madde hükümlerine ilave olarak 4458 sayılı Gümrük
Kanununun 129’uncu maddesi uyarınca, eşyayı kullanan veya kullandıran kişinin talebi üzerine
izin başvurusunun, eşyanın geldiği veya kullanılacağı yere en yakın yetkili gümrük idaresine
yapılıp yapılmadığı (G.K. Md.129; G.Y. Md.378);
2. İzin başvurusunun Gümrük Yönetmeliği ek-55'te yer alan form (Ekonomik Etkili Gümrük
Rejimleri Formu) kullanılarak yapılacağı; izin başvurusunun, 312’nci maddenin birinci ve ikinci
fıkralarına uygun olarak ekonomik koşulların yerine getirileceğinin varsayıldığı durumlarda,
geçici ithalat rejiminde, yazılı olarak veya bir veri işleme tekniği yoluyla normal usulde bir
gümrük beyanıyla da yapılabileceği; Gümrük Yönetmeliği ek-55'te yer alan formun ibrazı
şartıyla, geçici ithalat rejiminde izin başvurusunun sözlü beyan ile de yapılabileceği ve ayrıca
geçici ithalat rejiminde izin başvurusunun 177’nci maddenin birinci fıkrasında belirtilen
herhangi bir tasarruf yoluyla da yapılabileceği hükümlerine uyulup uyulmadığı (G.Y. Md.378,
309, 311);
3. Geçici ithalat rejimi kapsamında ithali talep edilen eşya için, başvuru sahibi tarafından ek55'te yer alan formlara; proforma fatura aslı ve iki nüsha tercümesi, ihtiyaç duyulursa eşyanın
teknik özelliklerini gösterir katalog ve/veya teknik dokümanları, eşyanın gönderilme amacı ve
süresini, bedelli veya bedelsiz olup olmadığı ile sair hususları kapsayan gönderici firma ile alıcı
firma arasında imzalanmış bir anlaşma varsa aslı ve tercümesi veya kiralamaya ilişkin gönderici
firmanın yazısının aslı ve tercümesi belgelerinden bir veya birkaçının ekleneceği hususuna riayet
edilip edilmediği (G.Y. Md.378);
4. Geçici ithalat izninin, gümrük idarelerince eşyanın geçici ithalat rejimi amacına uygun olması
ve ek-55'te yer alan başvuru formunda belirtilen süre içinde eşyanın giriş ayniyetine uygun
olarak gümrükçe onaylanmış yeni bir işlem veya kullanıma tabi tutulabileceğinin anlaşılması
halinde verileceği hükmüne uyulup uyulmadığı (G.Y. Md.378);
5. İthal eşyası ile ilgili ayniyet tespitinin mümkün olmadığı hallerde, geçici ithalat rejiminin
kullanılmasına izin verilmeyeceği; ancak, eşyanın veya yapılacak işin niteliği itibariyle, ayniyet
tespiti ile ilgili önlemlerin alınmamasının rejimin kötüye kullanılmasına sebep olmayacağı
hallerde, gümrük idareleri tarafından vergilerin tümünü teminata bağlamak suretiyle, geçici
ithalat rejiminin kullanılmasına izin verilebileceği; bu nitelikteki eşya ile ekonomik etkisi
olmayan özel bir durumda getirilen eşya için izin başvurusunun Bakanlığa (Gümrükler Genel
Müdürlüğü) yapılacağı hükmüne uyulup uyulmadığı (G.K. Md.129; G.Y. Md.310);
6. Eşyanın rejim altında kalma süresinin, Bakanlar Kurulu Kararında özel olarak belirlenen
süreler ile Gümrük Yönetmeliğinin 380’inci madde hükmü saklı kalmak ve 24 ayı aşmamak
koşuluyla gümrük idaresince belirleneceği; sürenin hesaplanmasında eşyanın yükümlüsüne
teslim edildiği tarihin esas alınacağı hükmüne riayet edilip edilmediği (G.K. Md.130; G.Y.
Md.379);
7. Geçici olarak ithal edilen eşya ile ilgili olarak, izin hak sahibi tarafından rejim süresi içinde
-294-
TEFTİŞ REHBERİ
yazılı olarak rejime giriş gümrük idaresine veya eşyanın bulunduğu yere en yakın gümrük
idaresine ek süre istemiyle müracaat edilmesi durumunda, bu talebin Gümrük Yönetmeliğinin
380’inci maddesine göre 30 gün içerisinde sonuçlandırılıp sonuçlandırılmadığı (G.Y. Md.380);
8. Aşağıda belirtilen eşyanın, tam muafiyetten yararlandırılmayacağı gibi kısmi muafiyetten de
yararlandırılmayacağı hükmünün dikkate alınıp alınmadığı (Karar - 2009/15481 Md. 40);
a) Türkiye'ye ithali yasak olan eşya.
b) Tüketilebilir nitelikteki eşya.
c) Ayniyet tespitinin yapılması mümkün olmayan eşya.
ç) Ülke ekonomisine zarar verebileceği Müsteşarlıkça belirlenecek eşya.
9. 2009/15481 sayılı Karar kapsamında belirtilen nitelikteki eşyaların tam muafiyet suretiyle
geçici ithalatına izin verilebileceği ve Kararın ilgili maddelerinde belirtilen haller ve özel şartlar
ile buna ilişkin usul ve esaslara uyulup uyulmadığı; geçici ithalat rejimi kapsamındaki eşyanın
kiralanamayacağı, ödünç verilemeyeceği, bir başkasının kullanımına bırakılamayacağı ve
satılamayacağı kuralına riayetin uygulamada denetlenip denetlenmediği (Karar - 2009/15481
Md. 16-44);
10. Geçici ithaline izin verilen eşyanın, rejim altında kaldığı süre içinde giriş ayniyetine ve tahsis
amacına uygun olarak tahsis edildiği yerde kullanılmak zorunda olduğu; rejim kapsamındaki
eşyanın, giriş ayniyetini korumaya yönelik olağan bakım faaliyetleri dışında başka bir işleme
tabi tutulamayacağı; gümrük idarelerinin rejim süresi içerisinde değişik aralıklarla eşyanın tahsis
yerinde, tahsis amacına uygun olarak kullanılıp kullanılmadığını denetleme hakkına sahip
olduğu hususlarının uygulamada dikkate alınıp alınmadığı (G.Y. Md.381);
11. Muayene ile görevli memurların, eşyanın ayniyetini tespite yarayacak niteliklerini, varsa özel
seri numaralarını, ayırt edici özelliklerini beyannameye kaydetmek ve eşyanın hal ve
mahiyetinin, gümrük idaresince verilen izin formunda kayıtlı niteliklere uyup uymadığını
incelemek zorunda oldukları hükmüne uyulup uyulmadığı ve bu kapsamda onaylanmış kişi statü
belgesi veya yetkilendirilmiş yükümlü sertifikası sahipleri için ayniyet tespitine ilişkin
kolaylaştırıcı düzenleme içeren 2012/12 sayılı Genelgenin dikkate alınıp alınmadığı (G.Y.
Md.384; Gümrükler Genel Müdürlüğünün 2012/12 sayılı Genelgesi);
12. Kısmi muafiyet suretiyle geçici ithalat rejimine tabi tutulan eşyanın vergilerinin tahsili
açısından;
1. Kısmi muafiyet suretiyle geçici ithalat rejimine tabi tutulan eşyadan her ay için alınacak ithalat
vergilerinin, geçici ithalat rejimine ilişkin beyannamenin tescil tarihinde, söz konusu eşyanın
serbest dolaşıma girmiş olması halinde alınacak vergiler tutarının %3'ü olarak tespit edilip
edilmediği;
2. Söz konusu vergilerin eşyanın bu rejimden yararlandığı her ay için alınacağı ve bir aydan daha
az süreler tam ay olarak değerlendirileceği hükmüne uyulup uyulmadığı;
-295-
TEFTİŞ REHBERİ
3. Alınacak ithalat vergileri tutarının, uygulanacak faizler hariç olmak üzere, söz konusu eşyanın
geçici ithalat rejimine tabi tutulduğu tarihte serbest dolaşıma girmesi halinde alınacak vergileri
aşamayacağı hususunun göz önünde bulundurulup bulundurulmadığı;
4. Geçici ithalat rejiminden kaynaklanan hak ve yükümlülüklerin, 4458 sayılı Gümrük
Kanununun 83’üncü maddesi uyarınca devri halinde, yeni hak sahibinin rejime ilişkin kalan
süreyi Kanunun 130’uncu maddenin 3’üncü fıkrası hükmü saklı kalmak üzere kullanabileceği;
devir işleminin aynı ay içerisinde, rejimi kısmi muafiyetle kullanmasına izin verilmiş iki kişi
arasında gerçekleştirilmesi halinde, ilk hak sahibinin söz konusu ayın tamamı için tahakkuk eden
ithalat vergileri tutarını ödemekle yükümlü olduğu hükmüne uygun işlem yapılıp yapılmadığı
(G.K. Md.133);
5. Geçici İthalat Rejimi kapsamında kısmi muafiyet suretiyle yurda geçici ithali yapılan eşyadan
her ay için alınması gereken %3 verginin hesaplanmasına ilişkin olarak vergi tahakkukuna esas
alınacak kıymetin belirlenmesinde, Serbest Dolaşıma Giriş Rejimine tabi tutulan eşyanın
kıymetinin belirlenmesinde kullanılan usullerin esas alınması gerektiği hususundaki 2009/9
sayılı Genelge doğrultusunda işlem yapılıp yapılmadığı (Gümrükler Genel Müdürlüğünün
2009/9 sayılı Genelgesi);
13. 4458 sayılı Gümrük Kanununun 202’nci maddesi uyarınca Bakanlar Kurulu Kararında
teminat aranmayacağı belirtilen eşya hariç, geçici ithalat eşyasından teminat alınacağı,
2009/15481 sayılı Kararın 41’inci maddesi uyarınca;
a) Sözlü beyana konu olan eşya,
b) Yazılı beyana konu olan;
1) Türkiye Gümrük Bölgesinde meydana gelen kriz hali nedeniyle bir kamu kuruluşu adına veya
kamu kuruluşları tarafından yetkili kılınan kuruluşlar adına gönderilen yardım malzemeleri,
2) Hava, deniz veya demiryolu şirketlerine veya posta idarelerine ait olan ve bunlar tarafından
uluslararası trafikte kullanılmak üzere üzerleri ayırt edici biçimde işaretlenmiş malzeme,
İçin teminat aranmayacağı hükümlerine uyulup uyulmadığı (G.Y. Md.385; Karar - 2009/15481
Md. 41);
14. Kısmi muafiyet suretiyle geçici ithalat rejimine tabi tutulan eşya için her ay itibariyle alınacak
ithalat vergileri tutarının yüzde üçü dışında kalan tutar için Kanunun 81’inci maddesi uyarınca
belirlenecek teminatın rejime giriş gümrük idaresince alınıp alınmadığı (G.Y. Md.385);
15. Geçici ithalat rejimi kapsamında bulunan eşyanın serbest dolaşıma giriş rejimine tabi
tutulması ile ilgili olarak;
1. 4458 sayılı Gümrük Kanununun 181’inci maddesi gereğince kısmi muafiyet suretiyle geçici
ithalatta gümrük yükümlülüğü gümrük beyannamesinin tescil tarihinde başladığından, geçici
ithaline izin verilen eşyanın serbest dolaşıma giriş rejimine tabi tutulması durumunda, Kanunun
133’üncü maddesi uyarınca tahsil edilen miktar dışında kalan ithalat vergilerinin alınacağı;
-296-
TEFTİŞ REHBERİ
2. İthalat vergilerinden tam muafiyet suretiyle geçici ithal edilen eşyanın serbest dolaşıma giriş
rejimine tabi tutulması durumunda, Kanunun 193’üncü maddesi gereğince, gümrük
yükümlülüğünün başladığı tarihteki vergi oranları ve diğer vergilendirme unsurlarına göre tespit
edilecek ithalat vergilerinin alınacağı;
3. Kanunun 131’inci maddesi uyarınca Bakanlar Kurulu Kararında belirtilen, sergilenmek veya
satılmak amacıyla getirilen eşyanın, verilen süre bitiminden önce satılmak istenmesi durumunda
serbest dolaşıma giriş rejimine tabi tutulması gerektiği; bu durumda Kanunun 193’üncü maddesi
gereğince, gümrük yükümlülüğünün başladığı tarihteki vergi oranları ve diğer vergilendirme
unsurlarına göre tespit edilecek ithalat vergilerinin alınacağı;
4. Geçici ithalat rejimine tabi tutulan eşyanın serbest dolaşıma giriş rejimine tabi tutulması
durumunda ticaret politikası önlemlerinin uygulanması ve eşyanın ithali için öngörülen diğer
işlemlerin tamamlanması gerektiği;
5. Kanunun 238 ve 241’inci maddeleri uyarınca cezai işlem uygulanmasının, Kanunun 207’nci
maddesi hükümleri saklı kalmak kaydıyla, yukarıdaki fıkralar hükümlerine göre işlem
yapılmasına engel teşkil etmeyeceği (G.Y. Md.386);
Hükümlerine uygun şekilde işlem yapılıp yapılmadığı ve 5300 rejim kodu ile beyan edilen ve
gerek tam muafiyet (TAMM) gerekse kısmi muafiyet (KISM) seçilerek yurda geçici girişi
yapılan eşyanın serbest dolaşıma giriş rejimine tabi tutulmak istenilmesi halinde, 4053 rejim
kodu ile yeni bir gümrük beyannamesi verilmesi gerektiğine ve vergi tahakkukunun ne şekilde
gerçekleştirileceğine işaret eden 2009/33 sayılı Genelgenin dikkate alınıp alınmadığı
(Gümrükler Genel Müdürlüğünün 2009/33 sayılı Genelgesi);
16. Geçici ithal eşyasının yeniden ihracı kapsamında;
1. Yazılı, sözlü veya başka tasarruf yoluyla beyan edilerek geçici ithal edilen eşyanın tekrar aynı
şekilde beyan edilmek suretiyle yeniden ihraç edileceği, beyanın yazılı olarak yapılması halinde,
izin hak sahibi/temsilcisi tarafından gümrük beyannamesi verileceği;
2. Bu beyannamelerin işlemlerinin ihracat rejimi hükümlerine göre yapılacağı; bu
beyannamelerde yeniden ihraç eşyasına ilişkin hususlardan başka geçici olarak ithal edildiği
gümrük idaresi ve geçici ithalata ilişkin beyannamenin tescil tarih ve sayısına yer verileceği ve
geçici ithalata ilişkin beyannamenin bir örneğinin ihracata ilişkin beyannameye ekleneceği;
3. Bir ihracat beyannamesi ile ihraç edilecek eşyanın kabını teşkil eden ambalajların çeşitli geçici
ithal beyannameleri ile ithal edilmiş ise, yeniden ihraç edilecek ambalaja ait geçici ithal
beyannamelerinin tarih ve sayısı ve rejime giriş gümrük idareleri ile her beyannameden mahsubu
istenilen miktara ilişkin bilgilerin ihracatçı tarafından ayrıntılı olarak ihracat beyannamelerinde
belirtileceği veya bu bilgilerin yer aldığı bir listenin beyannameye ekleneceği;
4. Muayene ile görevli memurların, yeniden ihraç sırasında eşyanın ilk giriş ayniyetine uygun
olup olmadığını tespit edecekleri ve ihracat beyannamelerine ayniyetine uygun olduğu hakkında
onaylı ve imzalı şerh verecekleri;
5. Geçici ithalat rejimine tabi tutulan ve ek süreler dahil yurtta kalma süresi aşılarak yurt dışı
-297-
TEFTİŞ REHBERİ
edilmek istenen eşyanın;
a) Süresi içinde ek süre talep dilekçesinin ilgili gümrüğün kaydına alındığının belgelendirilmesi
koşuluyla, süreye ilişkin talebin sonuçlandırılması beklenilmeden ve geçici ithalat izni verilen
eşya için tahakkuk ettirilen vergiler karşılığı alınan teminat iade edilmeksizin,
b) Süresi içinde ek süre talebinde bulunulmadığı ya da bunun belgelendirilemediği durumlarda,
Kanunun 238 ve 241’inci maddeleri uyarınca alınması gereken cezanın tahsil edildiğinin veya
teminata bağlandığının anlaşılması halinde,
Yurt dışına çıkışına izin verileceği;
Hükümlerine riayet edilip edilmediği (G.Y. Md.387);
17. Geçici ithalat rejimi kapsamında ithal edilen eşyanın yeniden ihracından sonra giriş gümrük
idaresine izin hak sahibi veya temsilcisi tarafından dilekçe ile başvurulması üzerine, geçici ithalat
ve yeniden ihracat beyannamelerinin incelenerek, giren eşyanın şartlarına uygun olarak yeniden
ihraç edildiğinin anlaşılması durumunda bu eşyaya ilişkin teminatın iade edilip edilmediği (G.Y.
Md.388);
18. Geçici ithal eşyasının başka bir ekonomik etkili rejime tabi tutulması veya serbest bölgeye
ya da bir geçici depolama yerine konulması suretiyle, geçici ithalat rejiminin kapatılması
durumunda, söz konusu gümrükçe onaylanmış işlem veya kullanıma ilişkin belge ve
beyannamede eşyanın tanımı için ayrılan kutuda veya basitleştirilmiş usullerin kullanılması
halinde, kullanılan ticari belgelerde veya kayıtlarda söz konusu usul için öngörülen bilgilere ek
olarak geçici ithalat rejimi eşyasıdır ibaresinin yazılıp yazılmadığı (G.Y. Md.389);
19. Giriş işlemini yapan gümrük idarelerinde, geçici ithalat rejimi kapsamında eşya getiren her
kişi adına gereği kadar sayfa ayrılmak suretiyle cari hesap defteri tutulup tutulmadığı (G.Y.
Md.390)
20. Geçici ithalat rejiminde bir gümrük yükümlülüğü doğması halinde, ithalat vergilerine ilave
olarak 4458 sayılı Gümrük Kanununun 207’nci maddesi uyarınca belirlenecek gecikme zammı
oranında faizin tahsil edilip edilmeyeceği hususunda ilgili hükümlerin dikkate alınıp alınmadığı
(G.K. Md.207; G.Y. Md.323);
21. Gümrük idareleri tarafından, ilgili kişinin talebi üzerine veya resen, geçici ithalat rejiminde,
yer değiştirmiş eşyanın gümrük yükümlüğünün tespitine veya halihazırda tahakkuk ettirilmiş
vergilere ilişkin bilgilerin bildirimi için INF 6 bilgi formunun düzenlenip düzenlenmediği (G.Y.
Md.327);
22. Mobil uydu sistemleri ve amatör telsiz cihazlarının geçici ithal işlemlerinde 2009/124 sayılı
Genelgeye uygun işlem yapılıp yapılmadığı (Gümrükler Genel Müdürlüğünün 2009/124 sayılı
Genelgesi);
23. Kriz hali için gönderilen yardım malzemesinin geçici ithalatına ilişkin işlemlerin
gerçekleştirilmesinde 2009/122 sayılı Genelgenin dikkate alınıp alınmadığı (Gümrükler Genel
Müdürlüğünün 2009/122 sayılı Genelgesi);
-298-
TEFTİŞ REHBERİ
24. Geçici ithal edilen ambalaj ve paletlere ilişkin gümrük işlemlerinde 2010/10 sayılı
Genelgenin dikkate alınıp alınmadığı (Gümrükler Genel Müdürlüğünün 2010/10 sayılı
Genelgesi);
25. Test, deneme ve tanıtım amacıyla geçici ithal edilen eşyaya ilişkin gümrük işlemlerinde
2014/16 sayılı Genelgenin dikkate alınıp alınmadığı (Gümrükler Genel Müdürlüğünün 2014/16
sayılı Genelgesi);
26. Üretim araçları ve parçalarının geçici ithal işlemlerinde 2009/117 sayılı Genelgeye uygun
işlem yapılıp yapılmadığı (Gümrükler Genel Müdürlüğünün 2009/117 sayılı Genelgesi);
27. Geçici ithalat rejimi kapsamında Türkiye Gümrük Bölgesine getirilen eşyanın verilen sürenin
bitimini takiben; iki ayı aşmayan sürede yeniden ihraç edilmesi veya gümrükçe onaylanmış bir
işlem veya kullanıma tabi tutulması durumunda, bir aya kadar olan süre aşımında 4458 sayılı
Gümrük Kanununun 241-3/l fıkrası uyarınca, bir ayı geçen fakat iki ayı geçmeyen süre aşımında
4458 sayılı Gümrük Kanununun 241-4/g uyarınca usulsüzlük cezasının uygulanıp
uygulanmadığı (G.K. Md.241);
28. Geçici ithalat rejimi kapsamında ithal edilen eşyanın gümrük idaresine bilgi verilmeden,
ancak süresi içerisinde Türkiye Gümrük Bölgesinin dışına çıkarıldığının kabul edilebilir
belgelerle kanıtlanması durumunda, 4458 sayılı Gümrük Kanununun 241-3/m fıkrası uyarınca
usulsüzlük cezasının uygulanıp uygulanmadığı (G.K. Md.241);
29. Geçici ithalat rejimi kapsamında Türkiye Gümrük Bölgesine getirilen taşıtlara verilen
sürenin bitimini takiben üç ayı aşmayan sürede yeniden ihraç edilmesi veya gümrükçe
onaylanmış bir işlem veya kullanıma tabi tutulması durumunda ise, 4458 sayılı Gümrük
Kanununun 241-5/b fıkrası uyarınca usulsüzlük cezasının uygulanıp uygulanmadığı (G.K.
Md.241);
30. 4458 sayılı Gümrük Kanununun 241’inci maddenin üçüncü fıkrasının (l) ve (m) bentleri,
dördüncü fıkrasının (g) bendi ile beşinci fıkrasının (b) bendinde belirtilen durumlar hariç, geçici
ithalat rejimine ilişkin hükümlerin ihlali halinde eşyanın gümrüklenmiş değerinin iki katı, tam
muafiyet suretiyle geçici olarak ithal edilen özel kullanıma mahsus taşıtlar için gümrük vergileri
tutarının dörtte biri oranında para cezası alınıp alınmadığı (G.K. Md.238);
31. İlgili Taşıt Takip Programına kaydedilmek suretiyle geçici ithali yapılan taşıtlara ilişkin takip
işlemleri ve şartların ihlali yönlerinden;
1. Gümrük idareleri tarafından taşıt takip programları üzerinden her ay sorgulama yapılarak,
kendi idarelerinden girişi yapılan ve süresi içerisinde çıkarılmayan kişisel ve ticari kullanıma
mahsus kara taşıtları tespit edilip edilmediği ve taşıtların çıkış yapıp yapmadığının ilgili
programlardan 4 (dört) ay süre ile takip edilerek, yapılan araştırma sonucunda taşıtın yurt dışına
çıkış yaptığının tespit edilmesi hâlinde kayıt kapatma işleminin gerçekleştirilip
gerçekleştirilmediği; (Tebliğ, md. 18/1)
2. Yapılan araştırmadan sonuç alınamaması halinde, süresi içerisinde yurtdışı edilmeyen taşıtlara
ilişkin bilgilerin, İçişleri Bakanlığı nezdinde gerekli takibatlarda bulunulmak üzere her yılın
-299-
TEFTİŞ REHBERİ
nisan, ağustos ve aralık aylarında bağlı bulunduğu bölge müdürlüğü aracılığıyla Bakanlığa (Risk
Yönetimi ve Kontrol Genel Müdürlüğü) intikal ettirilip ettirilmediği, ayrıca aşağıda belirtilen
işlemlerin yapılıp yapılmadığı; (Tebliğ, md. 18/2)
3. Geçici ithaline izin verilen kişisel ve ticari kullanıma mahsus kara taşıtlarının; getiriliş amacı
dışında kullanılması, bir başkasına kiralanması, ödünç verilmesi, başka bir şahsa izinsiz
devredilmesi, satılması, hak sahibi olmayan kişilerce kullanılması, taşıtla birlikte giren ve
belgelerinde kayıtlı olan parçalarının izinsiz olarak değiştirilmesi, kişisel kullanıma mahsus kara
taşıtları için yurtta kalma süreleri içerisinde yurtdışına çıkarılmaması veya herhangi bir gümrük
idaresine teslim edilmemesi halinde, 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu hükümleri saklı
kalmak kaydıyla, 4458 sayılı Gümrük Kanununun 238’inci maddesi hükümleri uyarınca işlem
yapılıp yapılmadığı ve geçici ithal izni iptal edilerek taşıtın gümrük idaresince teslim alınıp
alınmadığı; (Tebliğ, md. 19/1)
4. Yabancı ülke çıkışlı Türkiye varışlı ya da yabancı ülke varışlı olan ve ülkemizde transit halinde
bulunan geçici (ZOLL) plakalı taşıtların verilen süre içerisinde yurtdışı edilmemesi halinde,
5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu hükümleri saklı kalmak kaydıyla 4458 sayılı
Gümrük Kanununun 241’inci maddesinde yer alan transite ilişkin hükümlerin uygulanıp
uygulanmadığı; (Tebliğ, md. 19/2)
5. Yukarıda belirtilenlerin dışındaki usulsüzlük hallerinde ise 4458 sayılı Gümrük Kanununun
241’inci maddesinin birinci fıkrası uyarınca işlem yapılıp yapılmadığı;
6. Geçici ithalat izni verilen kişinin öldüğünün belgelendirilmesi halinde üçüncü şahıslar
tarafından getirilen taşıtların, herhangi bir ceza uygulanmasına gerek bulunmadan gümrük
idaresince teslim alınıp alınmadığı;
7. Kaza ya da arıza sebebiyle, geçici ithalat izni verilen kişi tarafından gümrük idaresine teslim
edilemeyen taşıtların, yetkili olduğunu belgelendiren sigorta şirketleri tarafından gümrük
idaresine teslim edilip edilmediği (Geçici İthal Edilen Kara Taşıtlarına İlişkin Gümrük Genel
Tebliği-Seri No: 1- Md. 18, 19);
8. Kişisel ve ticari kullanıma mahsus yabancı plakalı kara taşıtlarının takibat işlemlerinin
gerçekleştirilmesinde 2011/10 sayılı Genelgede belirtilen hususların dikkate alınıp alınmadığı
(Risk Yönetimi ve Kontrol Genel Müdürlüğünün 2011/10 Sayılı Genelgesi);
32. Geçici ithali yapılan taşıtlar ile ilgili olarak şartların ihlal edildiğinin tespiti halinde;
1. Tahakkuk ettirilecek gümrük vergileri ile ilgili olarak,
a) Herhangi bir belge ibraz edilmeksizin programa kayden Türkiye’ye geçici girişi yapılan
taşıtlar ile yabancı taşıtlar geçici giriş formu kapsamı taşıtlar için ilgili kişi,
b) Yabancı taşıtlar geçici giriş karnesi kapsamı taşıtlar ile kefil kuruluş kefaletindeki yabancı
otomobil kulüplerince verilen gümrüklerden geçiş karnesi kapsamı taşıtlar için kefil kuruluş,
c) Geçici giriş belgesi kapsamı taşıtlar için taahhütnameyi veren kuruluş,
-300-
TEFTİŞ REHBERİ
Nezdinde takibat işlemlerine başlanılıp başlanılmadığı;
2. Tahakkuk ettirilecek para cezalarının takibat işlemlerinin ilgili kişi nezdinde yürütülüp
yürütülmediği;
3. Taşıtın gümrük gözetimine alınmış olması halinde 4458 sayılı Gümrük Kanununun 238’inci
maddesi uyarınca yapılacak tahakkuklarda özel tüketim vergisi tahakkuka dahil edilmeksizin,
taşıtın mevcut olmaması halinde ise özel tüketim vergisi dahil edilerek işlem yapılıp yapılmadığı;
4. Taşıt sahibinin ölümü halinde, taşıtın gümrüğe teslim veya yurt dışı edilmemesi durumunda
taşıtın gümrük vergilerinin reddi miras talebinde bulunmayan varislerinden tahsil edileceği,
ayrıca para cezası uygulanmayacağı hükmüne uyulup uyulmadığı;
5. 4458 sayılı Gümrük Kanununun 238’inci maddesi kapsamında ceza uygulanması halinde,
tahakkuk eden para cezasının tahsil edildiğinin ya da teminata bağlandığının anlaşılması halinde
taşıtın çıkışına izin verilip verilmediği;
6. Süresi içerisinde yurtdışı edilmeyen taşıtın, emniyet birimlerince ya da başka bir sebeple bir
gümrük idaresine teslim edilmesi halinde, cezai takibat işlemlerinin taşıtı teslim alan gümrük
idaresi tarafından yerine getirileceği ve işlem neticesinden ayrıca giriş gümrük idaresine bilgi
verileceği; giriş gümrük idaresince de söz konusu taşıt ile ilgili düzenlenmiş bir ceza kararı var
ise iptal edileceği hükmüne riayet edilip edilmediği;
7. Şartların ihlali neticesinde vergi ve cezaların tahsil edilmiş olması taşıtın serbest dolaşıma
girişini sağlamayacağından, vergi ve cezalar ödenmiş dahi olsa taşıtın yurtdışı edilmesi gereğine
uyulup uyulmadığı (Geçici İthal Edilen Kara Taşıtlarına İlişkin Gümrük Genel Tebliği-Seri No:
1- Md. 20);
33. İbraz edilen belgelerin geçerlilik süreleri yoksa, geçerlilik süreleri bitmiş ya da Türkiye’de
geçerli değilse veya belgeler üzerinde kazıntı, silinti yapılmış ve usulüne uygun olarak
düzeltilerek imzalanıp kaşelenmemiş ise, bu belgelerin kabul edilemeyeceği, (Geçici İthal
Edilen Kara Taşıtlarına İlişkin Gümrük Genel Tebliği-Seri No: 1- Md. 24/3);
34. Geçici ithali yapılan taşıtın, gümrük gözetimine bırakılarak veya bırakılmadan ilgilinin
yurtdışına geçici olarak çıkışı; geçici giriş belgesi, yabancı taşıtlar geçici giriş karnesi veya
yabancı taşıtlar geçici giriş formuna kayden ithal edilen taşıtların yine bu belgelere kayden taşıt
getirme hakkı bulunan bir başkasına devri; taşıtların vekaletname yolu ile yurtdışı edilmeleri
veya devir işlemleri; çalınan veya kazaya uğrayan taşıtlara ilişkin işlemlerin Tebliğin ilgili
hükümlerine uygun olarak tekemmül ettirilip ettirilmediği (Geçici İthal Edilen Kara Taşıtlarına
İlişkin Gümrük Genel Tebliği-Seri No: 1- Md. 27-31);
35. Konteynerle ilgili işlemlerin 1972 Konteynerlerle İlgili Gümrük Sözleşmesi’nin ve Geçici
İthal Sözleşmesi’nin Konteynerlerle İlgili Hükümlerinin Uygulanmasına Dair Yönetmelik
(16.04.2005 t. 25788 s. R.G.) hükümlerine göre yürütülüp yürütülmediği;
36. Geçici ithalat rejimi kapsamında uygulanan ceza kararları takibatının 2 Seri Nolu Gümrük
Genel Tebliği ve Gümrükler Genel Müdürlüğünce çıkarılan 2013/38 sayılı Genelge hükümleri
-301-
TEFTİŞ REHBERİ
uyarınca yapılıp yapılmadığı,
Hususları kontrol edilir.
Gümrük Kontrolü Altında İşleme Rejimi Kapsamındaki İşlemlerin Teftişi:
Gümrük kontrolü altında işleme rejimi, serbest dolaşıma girmemiş eşyanın Türkiye Gümrük
Bölgesinde, ithalat vergilerine veya ticaret politikası önlemlerine tabi tutulmaksızın, niteliğini
veya durumunu değiştiren işlemlere tabi tutulmaları ve bu işlemlerden elde edilen ürünlerin
gümrük vergileri üzerinden serbest dolaşıma girmelerine ilişkin hükümlerin uygulandığı
rejimdir. Elde edilen bu tür ürünler, işlenmiş ürün olarak adlandırılır.
4458 sayılı Gümrük Kanununda 79 ila 83’üncü maddelerinde Ekonomik Etkili Gümrük
Rejimlerine ilişkin ortak hükümlere ve 123 ila 127’nci maddelerinde Gümrük Kontrolü Altında
İşleme Rejimine ilişkin hükümlere yer verilmiş bulunmaktadır. Gümrük Yönetmeliğinin 308 ila
327’nci maddelerinde Ekonomik Etkili Gümrük Rejimlerine ilişkin ortak hükümlere ve 370 ila
375’inci maddelerinde ise Gümrük Kontrolü Altında İşleme Rejimine ilişkin özel hükümlere yer
verilmiştir. Ayrıca; Gümrük Genel Tebliği (Gümrük Kontrolü Altında İşleme) (Seri No: 3) ile
rejime ilişkin çeşitli hususlar düzenlenmiş bulunmaktadır.
Teftişte Dikkat Edilecek Hususlar
1. Gümrük kontrolü altında işleme izninin, işleme işini yapan veya yaptıran kişinin talebi
üzerine, sadece Türkiye Gümrük Bölgesinde yerleşik kişilere;
a) İşlenmiş ürünler içinde ithal eşyasının teşhisinin mümkün olduğu,
b) Eşyanın işlenmesinden sonra, rejime tabi tutulduğu sıradaki niteliğine veya durumuna
dönüştürülmesinin ekonomik olarak mümkün olmadığı,
c) Rejimin uygulanmasının, ithal eşyasının tabi olduğu menşe ve miktar kısıtlaması kurallarının
etkilerini saptırmayacağı,
d) Türkiye'deki benzer eşyanın üreticilerinin temel ekonomik çıkarlarını olumsuz etkilemeyen,
bir işleme faaliyeti yaratma veya devam ettirme yönündeki ekonomik amaçlara uyulduğu,
Hallerde verileceği; (G.K. Md.124);
2. Gümrük kontrolü altında işleme rejiminin, işlenmiş ürünün ithalat vergisinin, bünyesinde
bulundurduğu ithal ürünün vergisinden daha düşük olduğu işlemler için uygulanacağı hükmüne
riayet edilip edilmediği (G.Y. Md.370);
3. Gümrük kontrolü altında işleme rejimi izin başvurusunun Gümrük Yönetmeliğinin 55 no.lu
ekinde yer alan form ile yapılıp yapılmadığı (G.Y. Md.309; Gümrük Genel Tebliği-Gümrük
Kontrolü Altında İşleme-Seri No: 3 Md. 2)
4. Gümrük müdürlüğünce iznin Gümrük Yönetmeliğinin 56 no.lu ekinde yer alan form
(Ekonomik Etkili Gümrük Rejimleri İzin Formu) kullanılarak verilip verilmediği (Tebliğ Md. 2)
-302-
TEFTİŞ REHBERİ
5. İznin geçerlilik süresi, süre uzatımı, beklenmeyen hal ve mücbir sebep durumları ile ilgili
olarak;
1. Gümrük kontrolü altında işleme rejimine ilişkin iznin geçerlilik süresinin, ekonomik şartlar,
başvuru sahibinin özel şartları ve işleme faaliyetinin özelliği dikkate alınarak iki yılı aşmamak
üzere belirleneceği; izin düzenlenirken, işleme faaliyetinin gerçekleştirilmesi için gereken süre
dikkate alınarak, işlenmiş ürünlerin, gümrükçe onaylanmış bir işlem veya kullanıma tabi
tutulması için gerekli sürenin tespit edileceği; sürenin başlangıcının iznin verildiği tarih olduğu
(G.Y. Md.372; Tebliğ Md. 3);
2. Süre sonunun ise izin belgesi süresinin bittiği ayın son günü olduğu; bu sürelerin mücbir sebep
ve beklenmeyen hallerde veya izin sahibi tarafından ileri sürülen haklı gerekçelere bağlı olarak
üç aya kadar uzatılabileceği (G.Y. Md.372; Tebliğ Md. 3);
3. Gümrük Yönetmeliğinin 31’inci maddesinin 3’üncü fıkrasında belirtilen mücbir sebep ve
beklenmeyen hallerin gümrük kontrolü altında işleme izin belgesinin geçerlilik süresi içerisinde
meydana gelmesi halinde, izin süresinin uzatılabileceği (Tebliğ Md. 3);
4. Mücbir sebep ve beklenmeyen hallerin ilgili kamu kurum ve kuruluşlarından alınacak
belgelerle tevsik edileceği (Tebliğ Md. 3);
5. Firmaların mücbir sebep ve beklenmeyen hallerden yararlanabilmeleri için en geç izin süresi
sonundan itibaren bir ay içerisinde izni veren gümrük müdürlüğüne müracaat etmeleri gerektiği;
belirtilen sürede yapılmayan müracaatların değerlendirmeye alınmayacağı (Tebliğ Md. 3);
6. Mücbir sebep ve beklenmeyen haller nedeniyle izin kapsamında ithal edilen eşyanın, yerine
konulamayacak şekilde telef veya kaybının ilgili kamu kurum ve kuruluşlarından alınacak
belgelerle ispat edilmesi durumunda, gümrük kontrolü altında işleme rejimi kapsamında verilen
iznin, bu eşyanın işlenerek serbest dolaşıma sokulması aranmaksızın kapatılacağı (Tebliğ Md.
3);
Hükümlerine riayet edilip edilmediği;
6. Gümrük kontrolü altında işleme izin belgelerinde değişiklik yapılmasına ilişkin bütün
taleplerin, izni veren gümrük müdürlüklerince sonuçlandırılıp sonuçlandırılmadığı; izin hak
sahibinin, iznin verilmesinden sonra ortaya çıkan ve iznin devamını, içeriğini veya gümrük
gözetimini etkileyebilecek her türlü gelişmeyi izni veren gümrük müdürlüğüne bildirip
bildirmediği (Tebliğ Md. 4);
7. Eşyanın rejime girişine ilişkin beyannamenin, izin belgesinde belirtilen gümrük idaresine
sunulup sunulmadığı (G.Y. Md.373);
8. Gümrük kontrolü altında işleme rejimine giriş için verilecek beyannamenin, yazılı beyan
normal usul hükümlerine uygun olarak düzenlenip düzenlenmediği; beyannamede eşya ile ilgili
yapılan tanımlamanın, izin belgesindeki eşya tanımlamasına uygun olup olmadığı (G.Y.
Md.373);
-303-
TEFTİŞ REHBERİ
9. Rejime giriş esnasında, eşyaya isabet eden vergilerin teminata bağlanıp bağlanmadığı (G.Y.
Md.373);
10. Rejimin ibrası ile ilgili olarak;
1. Rejimin ibrasında, verimlilik oranının tatbiki yoluyla işlem görmüş ürünlere isabet ettiği
belirlenen ithal eşya miktarının ya da gümrükçe onaylanmış bir işlem veya kullanıma tabi tutulan
değişmemiş ithal eşya miktarının esas alınacağı (G.Y. Md.374);
2. Değişmemiş eşya veya izinde öngörülene nazaran işlemin ara aşamalarından birinde bulunan
ürünler için bir gümrük yükümlülüğü doğduğunda, gümrük vergileri tutarının, ithal eşyanın
gümrük kontrolü altında işleme rejimine tabi tutulduğu beyannamenin tescili sırasındaki vergi
oranı ve diğer vergilendirme unsurlarına istinaden hesaplanacağı (G.Y. Md.374);
3. Bu hesaplamaların Gümrük Yönetmeliğinin 361 ve 362’nci madde hükümleri esas alınarak
yapılacağı (G.Y. Md.374);
4. Rejimin ibrasında Gümrük Yönetmeliğinin 374 ve 375’inci maddelerinde belirtilen şartların
yerine getirilip getirilmediğine yönelik olarak yetkilendirilmiş gümrük müşavirince düzenlenen
tespit raporunun, Gümrük Yönetmeliğinin 325’inci maddesi gereğince izin belgesinde öngörülen
süre içerisinde veya en geç bu sürenin sona erdiği tarihten itibaren bir ay içerisinde gümrük
müdürlüğüne sunulacağı (Tebliğ Md. 5);
5. Rejime ilişkin gümrük beyannamesinin izni veren gümrük müdürlüğüne verileceği; ancak,
işlem görmüş ürünlerin serbest dolaşıma giriş rejimine tabi tutulmasına ilişkin beyannamenin
izni veren gümrük idaresinden başka bir gümrük müdürlüğüne de verilebileceği (Tebliğ Md. 5);
Hükümlerine riayet edilip edilmediği;
11. Serbest dolaşıma girecek işlem görmüş ürünlerin kıymetinin belirlenmesinde, ilgili kişinin
serbest dolaşıma giriş beyannamesinin tescil tarihindeki tercihine göre;
1. Herhangi bir üçüncü ülkede üretilen aynı veya benzer eşyanın aynı veya yaklaşık bir tarihte
tespit edilen kıymeti,
2. Alıcı ile satıcı arasındaki bir ilişkiden etkilenmemiş olması şartıyla ürünlerin satış fiyatı,
3. Alıcı ile satıcı arasındaki bir ilişkiden etkilenmemiş olması şartıyla aynı veya benzer eşyanın
Türkiye'deki satış fiyatı,
4. İthal eşyanın kıymeti ile işleme maliyetinin toplamı,
Yöntemlerinden birinin uygulanıp uygulanmadığı (G.Y. Md.375);
12. Değişmemiş eşyaya veya izinde öngörülen işlemin ara aşamalarından birinde bulunan
ürünlere ilişkin bir gümrük yükümlülüğü doğduğunda, gümrük vergileri tutarının, ithal eşyasının
bu rejime ilişkin beyannamenin tescili sırasında yürürlükte bulunan vergi oranı ve diğer
vergilendirme unsurlarına dayanılarak belirlenip belirlenmediği (G.K. Md.126);
-304-
TEFTİŞ REHBERİ
13. Gümrük kontrolü altında işleme rejimine tabi tutulan ithal eşyasının, tercihli bir tarife
uygulanmasından yararlanabildiği ve aynı tercihli tarife uygulamasının serbest dolaşıma giren
aynı nitelikteki işlenmiş ürünlere de uygulanabildiği hallerde, işlenmiş ürünlerin tabi olduğu
ithalat vergilerinin, söz konusu tercihli tarife çerçevesinde belirlenmiş vergi oranına göre
hesaplanıp hesaplanmadığı; tercihli tarife uygulamasının, tarife kotaları veya tarife tavanlarına
tabi olması halinde, işlenmiş ürünler için yukarıda belirtilen vergi oranının uygulanmasının, söz
konusu tercihli tarifenin serbest dolaşıma giriş beyannamesinin tescili sırasında ithal eşyasına
uygulanabilmesi koşuluna bağlı olduğu; serbest dolaşıma giren işlenmiş ürünlerin imalatında
fiilen kullanılan ithal eşyası miktarının, serbest dolaşıma giriş beyannamesinin tescili sırasında
yürürlükte olan tarife kotaları ve tarife tavanları hesabına katılacağı; bu durumda, işlenmiş
ürünlerle aynı olan ürünler için açılmış tarife kotaları veya tavanlarının hesabına herhangi bir
ilave yapılmayacağı hükmüne uyulup uyulmadığı (G.K. Md.127);
14. Gümrük kontrolü altında işleme sonucunda elde edilen işlenmiş ürünlerin serbest dolaşıma
giriş rejimine tabi tutulması halinde işlem görmüş ürüne ilişkin ticaret politikası önlemlerinin
uygulanacağı hükmüne uyulup uyulmadığı (G.Y. Md.319);
15. İzni veren gümrük müdürlüğünce; rejim kapsamındaki eşyanın işlem görmüş ürünler
şeklinde serbest dolaşıma girdiğinin, ikincil işlem görmüş ürünler için de Tebliğin 6’ncı
maddesinde belirtilen işlemin yapıldığının ve izin verilen eşyanın telef veya kaybının tespiti
halinde, alınan teminatın iade edilip edilmediği (Tebliğ Md. 7);
16. Ceza koyan özel hükümler saklı kalmak kaydıyla, gümrük kontrolü altında işleme rejimi
kapsamında Türkiye Gümrük Bölgesine getirilen eşyanın izin süresinin bitimini takiben bir ay
içerisinde rejimin gerektirdiği işlemlerinin bitirilmesi halinde Gümrük Kanununun 241’inci
maddesinin 3/h bendi uyarınca işlem yapılıp yapılmadığı; rejim kapsamında Türkiye Gümrük
Bölgesine getirilen eşyanın izin verilen süresinin bitimini takiben iki ayı aşmayan süre içerisinde
rejimin gerektirdiği işlemlerinin bitirilmesi halinde Gümrük Kanununun 241’inci maddesinin
4/h bendi uyarınca işlem yapılıp yapılmadığı; yukarıda belirtilen süreler dahilinde işlemleri
bitirilmeyen eşya ile rejim hükümlerinin ihlali halinde Gümrük Kanununun 238 inci maddesi
uyarınca işlem yapılıp yapılmadığı (G.K. Md.238, 241; Tebliğ Md. 8);
17. Gümrük kontrolü altında işleme rejiminde, izin belgesinde öngörülen süre içerisinde veya en
geç bu sürenin sona erdiği tarihten itibaren bir ay içerisinde rejimin kapatılması için denetleyici
gümrük idaresine başvuru yapılıp yapılmadığı; belirtilen süre içerisinde rejim kapatma
başvurusunun yapılmaması halinde, denetleyici gümrük idaresinin rejimi resen kapatabileceği;
rejimin kapatılması başvurusunun, diğer bilgiler yanında, Gümrük kontrolü altında işleme
rejiminde, işlem görmüş ürünün gümrük tarife istatistik pozisyonunun ve gümrük kıymetinin
belirlenmesi için gerekli unsurları içermesi gerektiği hükümlerine uyulup uyulmadığı (G.Y.
Md.325);
18. Gümrük kontrolü altında işleme rejiminde; verilen izinler ile ekonomik koşulların yerine
getirilmemesi nedeniyle reddedilen başvurular veya iptal edilen ya da feshedilen izinlere ilişkin
bilgilerin Gümrük Yönetmeliği ek-60'ta belirtilen forma uygun olarak süresi içerisinde
Bakanlığa bildirilip bildirilmediği (G.Y. Md.326);
19. Gümrük kontrolü altında işleme rejimi kapsamında uygulanan ceza kararları takibatının 2
Seri Nolu Gümrük Genel Tebliği ve Gümrükler Genel Müdürlüğünce çıkarılan 2013/38 sayılı
-305-
TEFTİŞ REHBERİ
Genelge hükümleri uyarınca yapılıp yapılmadığı,
Hususları kontrol edilir.
Hariçte İşleme Rejimi Kapsamındaki İşlemlerin Teftişi:
Hariçte işleme rejimi, 144 ila 148 inci maddelerde öngörülen standart değişim sistemine ilişkin
hükümler ile 116 ncı madde hükmü saklı kalmak üzere, serbest dolaşımdaki eşyanın hariçte
işleme faaliyetlerine tabi tutulmak üzere Türkiye Gümrük Bölgesinden geçici olarak ihracı ve bu
faaliyetler sonucunda elde edilen ürünlerin ithal vergilerinden tam veya kısmi muafiyet suretiyle
yeniden serbest dolaşıma girişine ilişkin hükümlerin uygulandığı rejimdir.
4458 sayılı Gümrük Kanununda 79 ila 83’üncü maddelerinde Ekonomik Etkili Gümrük
Rejimlerine ilişkin ortak hükümlere ve 135 ila 149’uncu maddelerinde Hariçte İşleme Rejimine
ilişkin hükümlere yer verilmiş bulunmaktadır. Gümrük Yönetmeliğinin 308 ila 327’nci
maddelerinde Ekonomik Etkili Gümrük Rejimlerine ilişkin ortak hükümlere ve 395 ila 414’üncü
maddelerinde ise Hariçte İşleme Rejimine ilişkin özel hükümlere yer verilmiştir. Bununla
birlikte; diğer dayanak Kanun hükümleri ile birlikte, 4458 sayılı Gümrük Kanununun 80, 138 ve
139’uncu maddeleri uyarınca Bakanlar Kurulunca yürürlüğe konulan Hariçte İşleme Rejimi
Kararı - 2007/11864 ile bu Karara istinaden hariçte işleme rejiminin uygulama usul ve esaslarını
belirlemek üzere yürürlüğe konulan Hariçte İşleme Rejimi Tebliğinde (İhracat: 2007/5) rejime
ilişkin hükümlere yer verilmiş bulunmaktadır.
Ayrıca; Gümrük Genel Tebliği (Hariçte İşleme-Geçici İhracat) (Seri No: 1) (30.05.2009 t. 27243
s. R.G.) ile, geçici olarak ihracı yapılacak eşyaya uygulanacak gümrük işlemlerine ve
uygulamaya açıklık getirilmektir.
Diğer taraftan, Türkiye ile Avrupa Topluluğu Arasında Oluşturulan Gümrük Birliğinin
Uygulanmasına İlişkin Esaslar Hakkında Karar - 2006/10895 kapsamda Hariçte İşleme Rejimi
Çerçevesinde Üçgen Trafik İzni ve Gümrük Uygulamaları belirlenmiştir.
Öte yandan; 96/8703 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile de Belirli Üçüncü Ülkelerde İşlem
Gördükten Sonra Geri İthal Edilen Belirli Tekstil Ürünlerine ve Giyim Eşyasına Uygulanan
Ekonomik Etkili Hariçte İşleme Rejimi Kararı yürürlüğe konulmuş; ayrıca bu Karara ilişkin
Yönetmelik ve muhtelif Tebliğler yürürlüğe konulmuştur.
Hariçte İşleme Rejimi kapsamındaki işlemlerin teftişinde genel olarak;
1. Hariçte işleme rejiminin; ihracı, ödenmiş ithalat vergilerinin geri verilmesine veya teminata
bağlanmış ithalat vergilerinin kaldırılmasına yol açan; ihracından önce, nihai kullanımları
nedeniyle tam muafiyet suretiyle serbest dolaşıma giren ve bu muafiyetin tanınması için gerekli
koşulları taşımaya devam eden; ihracı, ihracat vergi iadesini gerektiren veya ihracı nedeniyle
tarım politikası çerçevesinde vergi iadesi dışında bir mali avantaj sağlanan serbest dolaşımdaki
eşyaya uygulanmayacağı hükmünün dikkate alınıp alınmadığı (4458 sayılı Kanun Md. 136;
Hariçte İşleme Rejimi Tebliği Md. 5);
2. Hariçte İşleme İzin Belgesi/Hariçte İşleme İzni kapsamında geçici olarak ihraç edilen eşya ile
işleme faaliyeti sonucunda işlem görmüş ürüne dönüştürülen eşyanın ithalatı sırasında doğan
-306-
TEFTİŞ REHBERİ
gümrük vergilerinin 4458 sayılı Gümrük Kanununun ilgili hükümleri uyarınca tahsil edilip
edilmediği ve vergilendirme aşamasında Tebliğin 13’üncü maddesinde belirtilen aşağıdaki
hususların göz önünde bulundurulup bulundurulmadığı (Hariçte İşleme Rejimi Tebliği Md. 13);
- Hariçte işleme rejimi kapsamında, izabe suretiyle yabancı maddelerden temizlenmek veya
elektrolize edilmek gibi amaçlarla geçici olarak ihraç edilen maden cevherlerinden elde edilen,
milletlerarası teamüllere göre mamul sayılmayan ve imalatta ilk madde olarak külçe ve kütük
halindeki saf gümüş, kurşun, demir, bakır vb. madenlerden, Sanayi ve Ticaret Bakanlığınca bu
gibi işlemlerin yurt içinde yapılmasının mümkün olmadığının kabulü kaydıyla, gümrük vergisi
oranının %0 olarak uygulanacağı hususu izin üzerinde belirtilmiş ise, bu husus çerçevesinde
işlemler gerçekleştirilir. (Bu husus ile ilgili olarak BİLGE sisteminde açıklaması “2007/11864 s.
Hariçte işleme Rejim Kararı 10/2 maddesi” olan “HİRMF” muafiyet kodu yaratılmış, anılan
Karar ve Tebliğ'in ilgili hükümleri kapsamında 21 ile biten rejim kodlu beyannamelerde
kullanılmak üzere gümrük vergisinin %0 olarak uygulanmasının temini için yaratılan söz konusu
muafiyet kodu BİLGE Sistemine aktarılmıştır.)
- Serbest bölgeye geçici olarak ihraç edilen eşyanın işleme faaliyeti sonucunda elde edilen işlem
görmüş ürünün bünyesinde, herhangi bir üçüncü ülke menşeli girdi kullanılmaması ve işleme
faaliyetinin tamamen işçilik olması durumunda, işçilik faturasında belirtilen kıymet üzerinden
sadece Katma Değer Vergisi tahsil edilir.
- Serbest dolaşımdaki eşyanın geçici ihracı halinde, bu ihracat esnasında alınması gereken vergi
tutarı kadar teminat alınır ve söz konusu eşyaya Türkiye Gümrük Bölgesi dışına veya serbest
bölgelere çıkışı için öngörülen işlemler uygulanır. Geçici ihraç edilen eşyanın usulüne uygun
olarak geri gelmemesi durumunda, söz konusu teminat irat kaydedilir. Ancak, Bakanlıkça
Destekleme ve Fiyat İstikrar Fonu primi kesintisine tabi eşyanın serbest bölgelere geçici
ihracatında teminat aranmaksızın ihracata izin verilir. Serbest bölgelere geçici ihracı
gerçekleştirilen eşyaya tekabül eden ithalatın gerçekleşmediğinin tespiti halinde ise, bu ihracata
ilişkin alınmayan vergi, ihraç tarihi itibarıyla 4458 sayılı Gümrük Kanunu ile 6183 sayılı Amme
Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümlerine göre tahsil edilir.
3. Hariçte işleme izin belgesinde/hariçte işleme izni kapsamında gerçekleştirilen ithalat ve
ihracat işlemlerinde;
- Gümrük idarelerince, hariçte işleme izin belgesinde/hariçte işleme izninde belirtilen değer ve
miktarı geçmemek üzere, belge/izin süresi (belgeye/izne verilen ek süreler dahil) içerisinde
eşyanın ihracına ve ithaline müsaade edileceği;
- İhracat rejiminde ihracı belli kurum veya kuruluşların müsaadesine bırakılmış mallar için, ilgili
kurum veya kuruluşun müsaadesinin ihracat esnasında aranacağı;
- Gümrük idarelerince, gümrük beyannamesi üzerine belge/izin tarih ve sayısının
kaydedilmesinin zorunlu olduğu; ayrıca, gümrük beyannamesinde yer alan bilgilerin, gümrük
idarelerince belgenin/iznin ihraç ve ithal edilen eşya ile ilgili bilgiler bölümüne kaydedileceği;
Hükmüne uygun olarak işlemlerin tekemmül ettirilip ettirilmediği (Hariçte İşleme Rejimi Tebliği
Md. 14);
-307-
TEFTİŞ REHBERİ
4. Hariçte İşleme Rejimi çerçevesinde gerçekleştirilecek ithalatın, hariçte işleme izin belgesi/izni
sahibi firma dışında başka bir firma tarafından da gerçekleştirilebileceği ve bu durumda ithalatı
gerçekleştirecek kişiye ait bilgilerin belgenin/iznin özel şartlar bölümüne kaydedileceği; bu
kapsamda ithal edilecek eşyanın tamamı üzerinden Katma Değer Vergisinin tahsil edileceği
hükmüne uyulup uyulmadığı (Hariçte İşleme Rejimi Tebliği Md. 16);
5. Hariçte işleme faaliyeti sonucunda doğan işçilik, navlun, sigorta vb. bedellerin, serbest
dolaşımdaki eşya veya hariçte işlenmek üzere gönderilen eşyanın bir kısmı ile de ödenebileceği;
bu durumda, söz konusu bedellere karşılık gelen geçici ihracata konu eşya için, Tebliğin 13’üncü
maddesinin 4’üncü fıkrası uyarınca alınan teminatların irat kaydedileceği veya alınmayan
verginin tahsil edileceği hükmüne riayet edilip edilmediği (Hariçte İşleme Rejimi Tebliği Md.
16);
6. Hariçte işleme rejimi kapsamında Türkiye Gümrük Bölgesi dışında veya serbest bölgelerde
işlenerek ithal edilmesi taahhüt edilen ürünlerin belgede/izinde belirtilen şartlara ve yararlanılan
tedbirlere uygun olarak yurda getirilmemesi halinde, bu ürünlerin üretimi için geçici olarak ihraç
edilen eşyanın aynen ihraç edildiği haliyle geri getirilmesi gerektiği; aksi takdirde, kambiyo
mevzuatı ve gümrük mevzuatı hükümlerinin uygulanacağı;
Hariçte işleme izin belgesi/hariçte işleme izni kapsamında ihraç edilen geçici ihracat eşyasının
gerekli işleme faaliyetine tabi tutulduktan sonra işlem görmüş ürün olarak, Gümrük Birliği
Gümrük Bölgesinin başka bir parçasına gönderilmek istenmesi durumunda, ihracat işlemini
gerçekleştiren gümrük idaresi tarafından INF 2 bilgi formu düzenlenmesi kaydıyla, işlem görmüş
ürünün ve bu ürünün üretimi için gönderilen geçici ihracat eşyasının yurda geri getirilmesine
gerek bulunmadığı; bu durumda, geçici ihracata konu eşya için, Tebliğin 13‘üncü maddesinin
4’üncü fıkrası uyarınca alınan teminatların irat kaydedileceği veya alınmayan verginin tahsil
edileceği hükümlerine uygun işlem yapılıp yapılmadığı (Hariçte İşleme Rejimi Tebliği Md. 18);
7. Hariçte işleme tedbirlerini, hariçte işleme rejimi ve hariçte işleme izin belgesinde/hariçte
işleme izninde belirtilen esas ve şartlara uygun olarak yerine getirmeyenlerden;
a) Belgede/izinde kayıtlı miktar ve değerin üzerinde ithalat yapıldığının tespiti halinde, bu kısma
tekabül eden ithalattan doğan verginin ithal tarihi itibarıyla,
b) Belgenin/iznin iptal edilmesi halinde, bu kapsamda ithalat yapılmışsa bu ithalata ilişkin
alınmayan verginin ithal tarihi itibarıyla,
c) Belge/izin kapsamında ithalat yapılmamışsa, bu Tebliğin 13 üncü maddesinin (4) numaralı
fıkrası uyarınca teminata bağlanan veya alınmayan verginin ihraç tarihi itibarıyla,
4458 sayılı Gümrük Kanunu ile 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun
hükümlerine göre tahsil edileceği hükmüne uyulup uyulmadığı (Hariçte İşleme Rejimi Tebliği
Md. 20);
8. İthalat vergilerinden tam veya kısmi muafiyetin, yalnızca işlem görmüş ürünlerin serbest
dolaşıma giriş beyanının, izin hak sahibi veya izin hak sahibinin onayı alınmış ve izin koşullarına
uyulmuş olmak kaydı ile Türkiye Gümrük Bölgesinde yerleşik bir başka kişi adına ya da
hesabına yapılması halinde tanınabileceği; Hariçte işleme rejimine ilişkin şartlar veya
-308-
TEFTİŞ REHBERİ
yükümlülüklerden birine uyulmadığı takdirde, ithalat vergilerinden tam veya kısmi muafiyet
uygulamasının yapılmayacağı; ancak, bu durumun, söz konusu rejimin doğru işleyişine önemli
bir etkisinin olmadığının tespit edilmesi halinde, ithalat vergilerinden tam veya kısmi muafiyet
uygulaması yapılacağı hükmüne uyulup uyulmadığı (G.K. Md.140);
9. İthalat aşamasında vergilerin hesaplanmasına ilişkin olarak; 4458 sayılı Gümrük Kanunu md.
141’de yer alan hususlara riayet edilip edilmediği, (G.K. Md.141);
10. İşlem görmüş ikincil ürünlerin, işlem görmüş asıl ürünlerle aynı zamanda serbest dolaşıma
sokulması halinde düşüm yapılacak tutarın, Gümrük Yönetmeliğinin 406 ve 407’nci
maddelerinde belirtilen yöntemlerden biriyle ve ek-68'de yer alan örneklere göre hesaplanacağı
hükmüne riayet edilip edilmediği (G.Y. Md.404);
11. Gümrük idareleri tarafından, geçici ihracata konu eşyanın; eşya üzerindeki üretici tarafından
konan özel işaret ve seri numaraları, eşya üzerine tatbik edilmiş mühür veya etiketleri, eşyanın
numune veya teknik dokümanları, eşyanın analiz veya ekspertiz raporu ile işlem görmüş
ürünlerin geçici ihraç eşyasından üretileceğini belgeleyen sözleşme, proforma fatura, fatura gibi
belgeler incelenerek, uygun bulması halinde, bunların geçici ihracına izin verileceği hükmüne
uyulup uyulmadığı (G.Y. Md.398);
12. İzinde, işlem görmüş ürünün geçici ihraç eşyasının işlenmesi sonucu ortaya çıktığının
tespitine veya standart değişim sisteminin şartlarının yerine getirilip getirilmediğinin
doğrulanmasına yönelik usul ve yöntemlerin belirtileceği; bu usul ve yöntemlerin ek-67'de yer
alan bilgi formunun kullanımını ve kayıtların incelenmesini içerebileceği hükmünün dikkate
alınıp alınmadığı (G.Y. Md.398);
13. Standart değişim sistemi de dahil olmak üzere hangi usulle olursa olsun tamir amacıyla ihraç
edilmek istenilen eşyanın, tamir edilebilir durumda olduğunun gümrük idarelerine tevsikinin
gerektiği; rejimin, eşyanın teknik performansını geliştirmek için kullanılamayacağı hükmünün
göz önünde bulundurulup bulundurulmadığı (G.Y. Md.398);
14. Hariçte işleme rejimi kapsamında yapılacak işlemlerde ticaret politikası önlemlerinin
uygulanması ile ilgili olarak;
1. Ticaret politikası önlemlerinin uygulanmasında esas alınacak tarihin, hariçte işleme rejimi
beyannamesinin tescil tarihi olduğu;
2. Serbest dolaşıma giriş rejiminde uygulanan ticaret politikası önlemlerinin, işlem görmüş
ürünlerin serbest dolaşıma girişinde de uygulanacağı; ticaret politikası önlemlerinin uygulanması
için beyanname kapsamı işlem görmüş ürünlerin 4458 sayılı Gümrük Kanununun 19’uncu
maddesinde belirtilen menşe kurallarına göre, ticaret politikası önlemi uygulanacak ülke menşeli
olması gerektiği;
3. İşlem görmüş ürünlere ticaret politikası önlemlerinin uygulanmasında esas alınacak tarihin,
bu ürünlere ilişkin serbest dolaşıma giriş beyannamesinin tescil tarihi olduğu;
4. Yeniden ithalata konu eşyaya standart değişim sisteminin uygulandığı durumda, eşyanın
Türkiye Gümrük Bölgesi dışında ek bir işleme faaliyetine tabi tutulması veya tamirat
-309-
TEFTİŞ REHBERİ
yaptırılması hallerinde ticaret politikası önlemleri uygulanmayacağı;
Hükümlerinin dikkate alınıp alınmadığı (G.Y. Md. 410);
15. Hariçte işleme rejimi kapsamında geçici olarak Türkiye Gümrük Bölgesi dışına çıkarılan
eşyanın verilen süreyi aştıktan sonra geri getirilmesi durumunda 4458 sayılı Gümrük Kanununun
241-3/i maddesi çerçevesinde usulsüzlük cezasının tatbik edilip edilmediği (4458 sayılı G.K.
Md.241-3/i);
16. 2006/10895 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı uyarınca üçgen trafik çerçevesinde INF-2 bilgi
formu ile yapılan gümrük işlemlerinde, Ekonomi Bakanlığınca verilen hariçte işleme izin
belgesinin mutlaka aranacağı ve söz konusu belge tarih ve sayısının INF-2 bilgi formunun 6
numaralı kutusuna kaydedileceği hükmüne uyulup uyulmadığı (Gümrük Genel Tebliği-Hariçte
İşleme-Geçici İhracat-Seri No: 1 Md. 13);
17. Türkiye Gümrük Bölgesi dışında işlem görmek üzere hariçte işleme izin belgesi ile geçici
olarak ihraç edilen, işlenmiş veya işlenmemiş yaprak tütünler ile bunlara ait kırık, damar, toz ve
döküntülerin geçici ihracatları aşamasında, Tütün ve Alkol Piyasası Düzenleme Kurumunca
düzenlenen izin belgesinin aranıp aranmadığı (Gümrük Genel Tebliği-Hariçte İşleme-Geçici
İhracat-Seri No: 1 Md. 14);
18. Türkiye Gümrük Bölgesi dışında tamir ettirilmek istenen eşyaya ilişkin hariçte işleme izninin
ilgili gümrük idaresi tarafından, beyannamenin onaylanması suretiyle verileceği; ayrıca izin
belgesi düzenlenmeyeceği hususuna uyulup uyulmadığı (Gümrük Genel Tebliği-Hariçte İşlemeGeçici İhracat-Seri No: 1 Md. 3);
19. Gümrük idaresince eşyanın ihracat rejimi hükümlerine göre işlemleri yapılarak
beyannamenin 44 numaralı kutusuna; işleme faaliyetinin mahiyeti, eşyanın marka, seri numarası,
model yılı gibi ayırt edici özellikleri ile özel işaretleri kaydedilmek suretiyle, eşyanın ayniyet
tespitinin Gümrük Yönetmeliğinin 398’inci maddesi çerçevesinde yapılıp yapılmadığı (G.Y.
Md.398; Gümrük Genel Tebliği-Hariçte İşleme-Geçici İhracat-Seri No: 1 Md. 3);
20. Tamir amaçlı hariçte işleme izninin verilebilmesi için, eşyanın tamir edilebilir durumda
olduğunun gümrük idarelerince tespitinin gerektiği; bunun tespit edilememesi halinde, söz
konusu eşyanın bakım ve onarımı ile sorumlu yetkili servisinden alınacak teknik rapor veya
sanayi odası veya ticaret ve sanayi odasından alınacak belgenin gümrük idaresine ibraz
edilmesinin gerekli olduğu; ancak kamu kurum ve kuruluşları, belediyeler, sermayesinin tamamı
devlete ait olan kamu iktisadi teşebbüsleri ile sivil havacılık ve savunma sanayi sektöründe
üretim ve montaj gibi teknik alanda faaliyet gösteren kuruluşlara ait araç, gereç ve teçhizata
ilişkin bu kuruluşların konuyla ilgili rapor düzenlemeye yetkili teknik personeli tarafından
hazırlanan raporların da hariçte işleme izninin verilmesi için yeterli olduğu hususunun dikkate
alınıp alınmadığı (G.K. Md.142; Gümrük Genel Tebliği-Hariçte İşleme-Geçici İhracat-Seri No:
1 Md. 3);
21. Tamir amacıyla geçici ihraç edilen eşya tamiratının, garanti sözleşmesine veya kanuni bir
yükümlülüğe dayanarak ya da bir imalat hatası nedeniyle, bedelsiz yapıldığının kanıtlanması
halinde, ithalat vergilerinden tam muaf olarak serbest dolaşıma gireceği; ancak söz konusu
eşyanın serbest dolaşıma ilk girişi sırasında kusurlu olduğunun dikkate alınarak işlem yapılmış
-310-
TEFTİŞ REHBERİ
olması halinde, bu hükmün uygulanmayacağı; bu kapsamdaki eşyaya gümrük vergilerinden tam
muafiyetin uygulanabilmesi için, söz konusu eşyayı imal veya ihraç eden imalatçı veya ihracatçı
firma tarafından düzenlenen garanti belgesi veya sözleşmenin veya imalat hatasını gösterir
imalatçı firma yazısının, noterlikçe veya yurtdışı temsilciliğimizce onaylı tercümesinin gümrük
idaresine ibraz edilmesi gerektiği hususlarına riayet edilip edilmediği (G.K. Md.142; Gümrük
Genel Tebliği-Hariçte İşleme-Geçici İhracat-Seri No:1 Md. 3);
22. Eşyanın tamir amacıyla geçici ihraç edildiği ve tamiratın bedel karşılığında yapıldığı
hallerde, eşyanın gümrük kıymeti olarak tamir masraflarına eşit bir tutar esas alınmakla birlikte,
ödenen navlun, sigorta ve yurt dışında tamir sırasında ödenen diğer masrafların da dikkate alınıp
alınmadığı (G.K. Md.143; Gümrük Genel Tebliği-Hariçte İşleme-Geçici İhracat-Seri No: 1 Md.
3);
23. Tamir için gönderilen eşyanın tamirinin mümkün olmaması nedeniyle tamir için gönderilen
eşya ile aynı teknik özelliklere sahip yeni bir eşyanın gönderilmesi durumunda, bahse konu eşya
için garanti kapsamında olsun olmasın serbest dolaşıma giriş rejimi hükümlerinin uygulanacağı;
ancak 2009/15481 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı eki Kararın 118’inci maddesinin birinci
fıkrasının (c) bendi uyarınca, Türkiye Gümrük Bölgesinde serbest dolaşıma girmiş bulunan
eşyanın teslimi esnasında veya kullanımı sonrasında ortaya çıkan kusurların giderilmesi ya da
ithaline esas teşkil eden sözleşme hükümlerinin yerine getirilmesi amacıyla hariçte işleme rejimi
kapsamında eşyanın bedelsiz olarak yabancı ülkedeki satıcısına geri gönderilmesi durumunda,
satıcı tarafından, eşyanın kusurlarının giderilememesi ya da tamir edilmesinin ekonomik
olmaması nedeniyle eşyanın yabancı ülkedeki satıcısında kalması durumunda gümrük
vergilerinin geri verilmesi veya kaldırılması şeklinde işlem yapılabileceğinin göz önünde
bulundurulup bulundurulmadığı (Gümrük Genel Tebliği-Hariçte İşleme-Geçici İhracat-Seri No:
1 Md. 3);
24. Tarım politikasına veya tarım ürünlerinin işlenmesi sonucu elde edilen ve özel düzenlemelere
tabi eşya dışında kalan serbest dolaşımdaki eşyanın tamirinin söz konusu olduğu hallerde,
gümrük idareleri tarafından, standart değişim sisteminin uygulanmasına izin verileceği hükmüne
uyulup uyulmadığı (G.K. Md.144);
25. 4458 sayılı Gümrük Kanununun 144 ila 148 inci maddeleri kapsamında Türkiye Gümrük
Bölgesi dışında tamir edilmek istenen eşyanın yerine, tamir işlemi tamamlanarak gümrük
bölgesine geri getirilinceye kadar geçen süre içerisinde kullanılmak üzere, serbest dolaşımda
olmayan eşyanın geçici olarak ithal edilerek kullanılmasına ilişkin hariçte işleme izninin gümrük
müdürlükleri tarafından verilerek, geçici ihracat eşyası ile ikame eşyanın gümrük işlemlerinin
aynı gümrük müdürlüğü tarafından yapılıp yapılmadığı (G.K. Md.144; Gümrük Genel TebliğiHariçte İşleme-Geçici İhracat-Seri No: 1 Md. 4);
26. Standart değişim sistemi kapsamında tamir amacıyla geçici ihraç edilecek eşyanın, önceden
ihraç edilmesinin üretimi durduracak, ekonomik kayba neden olacak ve sistemin işleyişini
bozacak nitelikte olduğunun bir dilekçe ile gümrük müdürlüğüne bildirilmesi ve ithalat vergileri
tutarını karşılayan teminat verilmesi halinde ikame eşyanın önceden ithaline izin verilip
verilmediği (G.K. Md.144; Gümrük Genel Tebliği-Hariçte İşleme-Geçici İhracat-Seri No: 1 Md.
4);
27. Standart değişim sistemi kapsamında tamirata konu geçici ihraç eşyası yerine geçici ithali
-311-
TEFTİŞ REHBERİ
yapılan ikame ürünün, geçici ithalat rejimi altında kalabileceği sürenin, 2009/15481 sayılı
Bakanlar Kurulu Kararı eki Kararın 36’ncı maddesi hükmüne (Tamir veya siparişe konu üretim
araçları veya bunların parçalarına, tamir veya teslim süresi boyunca kullanılmak ve tamirci veya
tedarikçi tarafından bedelsiz olarak gönderilmek kaydıyla tam muafiyet suretiyle geçici ithalat
rejimi uygulanır. Bu eşyanın geçici ithalat rejimi altında kalabileceği süre altı aydır.) tabi olduğu
hususuna riayet edilip edilmediği (Gümrük Genel Tebliği-Hariçte İşleme-Geçici İhracat-Seri
No: 1 Md. 4);
28. Stüdyo banyo işlemleri veya post-prodüksiyon gibi işlemler için geçici olarak Türkiye
Gümrük Bölgesi dışına ihraç edilecek sinema-televizyon filmleri ile ses bantlarının hariçte
işleme rejimi kapsamında geçici ihracına ilişkin başvuruların doğrudan gümrük müdürlüklerine
yapılacağı; gümrük müdürlüğü tarafından onaylanan beyanname hariçte işleme izni hükmünde
olduğundan ayrıca izin belgesi düzenlenmeyeceği; sinema-televizyon filmleri ve ses bantlarının
ithalat vergilerinin, gümrük kıymeti olarak beyan edilen işçilik veya işleme masraflarına eşit bir
tutar dikkate alınarak, geri getirilen eşyaya ilişkin gümrük beyannamesinin tescil edildiği tarihte
geçerli olan vergi oranı ve diğer vergilendirme unsurlarına istinaden belirleneceği hükmüne
uygun işlem yapılıp yapılmadığı (Gümrük Genel Tebliği-Hariçte İşleme-Geçici İhracat-Seri No:
1 Md. 5);
29. Gümrük idarelerince, Gümrük Yönetmeliği ek-60'ta belirtilen forma uygun olarak süresi
içerisinde, hariçte işleme rejiminde, Kanunun 137’nci maddesinin ikinci fıkrasına göre verilen
izinler ile ekonomik koşulların yerine getirilmemesi nedeniyle reddedilen başvurular veya iptal
edilen ya da feshedilen izinlere ilişkin bilgilerin Bakanlığımıza bildirileceği hükmüne uyulup
uyulmadığı (G.Y. Md.326);
30. Hariçte işleme rejimi kapsamında uygulanan ceza kararları takibatının 2 Seri Nolu Gümrük
Genel Tebliği ve Gümrükler Genel Müdürlüğünce çıkarılan 2013/38 sayılı Genelge hükümleri
uyarınca yapılıp yapılmadığı,
Kontrol edilir.
Yatırım Teşvik Mevzuatı Kapsamındaki İşlemlerin Teftişi:
2012/3305 sayılı Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar 28328/19.06.2012 sayılı ve
tarihli Resmi Gazete’de yayınlanmış, bu Kararın uygulanmasına ilişkin usul ve esaslarının tespit
etmek üzere 28329/20.06.2012 sayılı ve tarihli Resmi Gazetede yayımlanan Yatırımlarda Devlet
Yardımları Hakkında Kararın Uygulanmasına İlişkin Tebliğ (No: 2012/1) yayımı tarihinde
yürürlüğe girmiş; ayrıca, yatırım teşvik belgesi kapsamındaki makine ve teçhizatın ithalinde
gümrük idarelerinde uygulanacak işlemlere ilişkin usul ve esasları belirlemek amacıyla
27404/12.11.2009 sayılı ve tarihli Resmi Gazetede Gümrük Genel Tebliği (Yatırım Teşvik) (Seri
No: 9) yayımlanmış olup, esasen eski Karar ve Tebliğe dayanarak hazırlanmış bulunan bu Tebliğ
halen yürürlükte bulunmaktadır.
Kararın 4’üncü maddesinde; teşvik sisteminin; genel, bölgesel, büyük ölçekli ve stratejik
yatırımların teşviki uygulamalarından oluştuğu belirtilmekte ve bu sistematik içerisinde
uygulanan destek unsurları sayılmış bulunmaktadır. Bakanlığımız görev alanı itibariyle
uygulama alanı bulan Gümrük Vergisi Muafiyeti ve KDV istisnasına Kararın 9 ve 10’uncu
maddelerinde yer verilmiştir. Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Kararın Uygulanmasına
-312-
TEFTİŞ REHBERİ
İlişkin Tebliğin (No: 2012/1) 12’nci maddesinde de kullanılmış makine ve teçhizat ithaline
ilişkin hükümlere yer verilmiş bulunmaktadır.
Yatırım Teşvik Mevzuatı kapsamındaki işlemlerin teftişinde genel olarak;
1. Teşvik belgesi kapsamındaki yatırım malı makine ve teçhizatın ithalinin, otomobil ve hafif
ticari araç yatırımlarında yatırım dönemi içerisinde kalmak kaydıyla monte edilmemiş haldeki
(CKD) aksam ve parçalarının (başka bir yerde montaj edilmek üzere demonte parçalardan oluşan
makine ve teçhizatı) ithalinin, gemi ve elli metrenin üzerindeki yat inşa yatırımlarında tekne
kabuğu ithalinin yürürlükteki İthalat Rejimi Kararı gereğince ödenmesi gereken gümrük
vergisinden muaf olarak gerçekleştirileceği hükmünün uygulanıp uygulanmadığı (2012/3305
sayılı Karar Md. 5);
2. Teşvik belgesi kapsamında otobüs, çekici (Euro normlarına uygun yeşil motoru haiz olanlar
hariç), mobilya, motorbot, kamyon (off-road truck tipi karayoluna çıkması mümkün olmayan
kaya tipi damperli kamyonlar hariç), transmikser, beton santrali, forklift ve beton pompası ithal
edilmesi halinde yürürlükteki İthalat Rejimi Kararında öngörülen oranlarda gümrük vergisi tahsil
edileceği; ayrıca, makine ve teçhizat bedelinin yüzde beşine kadar yedek parçanın, gümrük
vergisi muafiyeti sağlanmaksızın ithal edilerek sabit yatırım tutarına dahil edilebileceği hükmüne
riayet edilip edilmediği (2012/3305 sayılı Karar Md. 5);
3. İthalat sırasında, teşvik belgesinin geçerlilik süresine (ek süreler de dahil) dikkat edilip
edilmediği; sona ermiş teşvik belgesine istinaden, hiçbir şekilde beyanname tescil ve kabul
işleminin yapılmayacağı hükmüne uyulup uyulmadığı; teşvik belgesi kapsamındaki makine ve
teçhizat ithalatının yatırım süresi içerisinde sonuçlandırılmaması durumunda, yatırım süresi
içerisinde kambiyo mevzuatında yer alan ödeme şekillerinden herhangi biri ile ithalat işlemlerine
başlanılmış veya bedeli kısmen veya tamamen ödenmiş olduğunun tevsik edilmesi halinde,
yatırım mallarının ithaline yatırım süresi bitiş tarihini izleyen 4 ay içerisinde doğrudan gümrük
idareleri tarafından izin verilip verilmediği. (Gümrük Genel Tebliği Md. 14);
4. İthal makine ve teçhizatın evsafına uygun çıkmaması, herhangi bir nedenle arızalı çıkması
veya verimli çalışmaması nedeniyle mahrece iade işleminden önce aynısının ithal edilmek
istenilmesi halinde;
a) İthali yapılacak makine ve teçhizata ait ithalatta alınacak vergileri kapsayacak teminatın
alınacağı;
b) Arızalı çıkan ve verimli çalışmayan makine ve teçhizatın mahrece iade edilmemesi halinde
tahakkuk edecek vergi ve cezaların ödeneceğine dair taahhütname alınacağı;
c) Arızalı çıkan makine ve teçhizatın mahrecine iadesinin sağlanacağı;
Şeklinde işlem yapılıp yapılmadığı (Gümrük Genel Tebliği Md. 8);
5. Teşvik belgesi almak üzere müracaat edilmiş, ancak teşvik belgesine bağlanmamış yatırımlara
ilişkin makine ve teçhizatın ithaline, Ekonomi Bakanlığının görüşüne istinaden Gümrükler
-313-
TEFTİŞ REHBERİ
Genel Müdürlüğünce verilen talimata istinaden gümrük idaresince, teşvik belgesi kapsamında
muafiyet tanınabilecek ve istisna edilebilecek vergi ve kesintilerin toplam tutarı kadar teminatın
alınması suretiyle müsaade edilebileceği; teminatla ithalatta, bir defada verilecek teminat
süresinin azami altı ay olduğu; teminat süresi içerisinde teşvik belgesinin düzenlenememiş
olması halinde süre uzatımı için Bakanlığımıza müracaat edilmesi gerektiği; Teminatın başlangıç
tarihinin, eşyanın serbest dolaşıma giriş tarihi olduğu; yatırımcının, teminatın çözümü için
teminat süresi içinde (ek süreler dahil) teşvik belgesi ve eki ithal makine ve teçhizat listesi ile
birlikte Bakanlığa (Gümrükler Genel Müdürlüğü) müracaat etmesi gerektiği; aksi takdirde
teminatın irat kaydedileceği hükümlerine uyulup uyulmadığı (2012/3305 sayılı Karar Md. 9;
Gümrük Genel Tebliği Md. 7);
6. Yatırım Teşvik Belgesi kapsamında kullanılmış makine ve teçhizat ithalatı ile ilgili olarak;
1. İthalat Rejimi Kararı uyarınca yayımlanan “Kullanılmış veya Yenileştirilmiş Olarak İthal
Edilebilecek Bazı Maddelere İlişkin Tebliğ” hükümleri uyarınca ithali mümkün olan makine ve
teçhizatın (karayolu nakil vasıtaları hariç), İthalat Rejimi Kararının 7’nci maddesi uyarınca
ithaline izin verilen makine ve teçhizatın, teşvik belgesi kapsamında ithal edilebileceği (2012/1
sayılı Tebliğ Md. 12; Gümrük Genel Tebliği Md. 9);
2. Baskı, basım, matbaa, tekstil, hazır giyim ve konfeksiyon yatırımlarına yönelik teşvik
belgeleri kapsamında kullanılmış veya yenileştirilmiş makine ve teçhizatın ithal edilemeyeceği
(2012/3305 sayılı Karar Md. 9; Gümrük Genel Tebliği Md. 9);
Hükümlerinin dikkate alınıp alınmadığı ve gümrük işlemlerinin yürütülmesi aşamasında;
a) Öncelikle teşvik belgesi ve teşvik belgesi eki yurtdışından temin edilecek makine ve teçhizat
listesinde eşyanın “kullanılmış” olduğuna ilişkin meşruhat bulunması,
b) Teşvik belgesi kapsamında kullanılmış olarak ithali öngörülen eşyanın, İthalat Rejimi Kararı
uyarınca yayımlanan yürürlükteki “Eski, Kullanılmış veya Yenileştirilmiş Olarak İthal Edilecek
Maddelere İlişkin Tebliğ” eki listelerde yer alması ve belirtilen yaş sınırlarına uygun olması,
c) Teşvik belgesi kapsamında kullanılmış olarak ithali öngörülmekle birlikte “Eski, Kullanılmış
veya Yenileştirilmiş Olarak İthal Edilecek Maddelere İlişkin Tebliğ” eki listede yer almayan
münferit kullanılmış makine ve teçhizatın İthalat Rejimi Kararı uyarınca ithaline izin verildiğine
dair Ekonomi Bakanlığından alınmış yazının ithalat sürecinde ibraz edilmesi,
d) Kullanılmış komple tesis ithalatında yurtdışından temin edilecek makine ve teçhizat listesinde
model yılı belirtilmiş olması halinde ithal edilecek tesisin model yılının uygunluğunun aranması,
farklı modelde ise Ekonomi Bakanlığınca model yılının düzeltilmesi,
Halinde gümrük vergisi aranmaksızın işlemlerin tamamlanıp tamamlanmadığı (Gümrük Genel
Tebliği Md. 9);
7. Yatırım Teşvik Belgesi kapsamında yapılacak ithalatlarda beyanname tescil işlemi ile ilgili
olarak;
1. Gümrük idarelerince, teşvik belgesi kapsamı yatırım eşyasının ithaline ilişkin yükümlülerce
-314-
TEFTİŞ REHBERİ
yapılacak taleplerde, teşvik belgesi ile yurt dışından temin edilecek makine ve teçhizat listesinin
aslının aranacağı; bu belgeler olmadan beyannamenin tescil işleminin yapılmayacağı;
2. Herhangi bir nedenle teşvik belgesi ve yurt dışından temin edilecek makine ve teçhizat listesi
asıllarını, tescil ve kabul sırasında ibraz edemeyen yükümlülerden, bu belgelerin noter tasdikli
örneklerinin bir dilekçe ekinde kabul edileceği; ancak, tahakkukun tebliğine kadar gerekli
meşruhat verilmek üzere bu belgelerin asıllarının ibrazı zorunlu olduğu; ibraz edilmemesi
durumunda ithal işleminin tamamlanmayacağı;
3. Beyannamenin tescili sırasında beyan edilen eşyanın, yurt dışından temin edilecek makine ve
teçhizat listesinde kayıtlı olması gerektiği; aksi takdirde, söz konusu eşyanın belge kapsamında
değerlendirilmeyeceği;
4. Teşvik belgesinin sayı ve tarihi ile bu belgeye dayanak teşkil eden bakanlar kurulu kararı
sayısı ile ithali gerçekleştirilen eşyanın, yurt dışından temin edilecek makine ve teçhizat
listesinde kayıtlı olduğu sıra numarasının beyannameye yazılacağı; yatırım teşvik belgesinin ve
yurt dışından temin edilecek makine ve teçhizat listesinin birer örneğinin diğer belgelerle birlikte
beyannameye ekleneceği; tescil memurunca, teşvik belgesinin geçerli olup olmadığının ve beyan
edilen eşyanın yurt dışından temin edilecek makine ve teçhizat listesinde kayıtlı olup
olmadığının kontrol edilerek uygunluğu halinde beyannamenin tescil işleminin yapılacağı;
Hususlarına riayet edilip edilmediği (Gümrük Genel Tebliği Md. 15);
8. Yatırım Teşvik Belgesi kapsamında yapılacak ithalatlarda gerçekleştirilecek muayene işlemi
bakımından;
1. Yatırım teşvik belgesi kapsamında getirilen ve mavi hatta işlem gören beyannameler kapsamı
eşya hariç olmak üzere muayene ile görevli memurca eşyanın tespiti ve tahakkuku yapıldıktan
sonra uygunluğunun görülmesi durumunda, yurt dışından temin edilecek makine ve teçhizat
listesinin aslına gerekli meşruhat düşülerek yükümlüye iade edileceği;
2. Fatura ile yurt dışından temin edilecek makine ve teçhizat listesi arasında kıymet ve miktar
yönünden farklılık bulunması halinde;
a)
Kıymete yönelik kalem bazında %50’ye kadar (50 dahil) farklılık için, 4458 sayılı
Gümrük Kanununun 23 ila 31 inci maddeleri de göz önüne alınmak kaydıyla yurt dışından temin
edilecek makine ve teçhizat listesinin üzerinde herhangi bir düzeltme yapılmasına gerek
kalmadan ithal işleminin, fatura kıymeti esas alınarak gerçekleştirileceği;
b)
%50’yi aşan farklılıklar için yurt dışından temin edilecek makine ve teçhizat listesinde
teşvik belgesini düzenleyen ilgili merci tarafından (Ekonomi Bakanlığı veya ilgili sanayi odası)
gerekli düzeltme yapıldıktan sonra işlemin sonuçlandırılacağı;
c)
%50’yi aşan fazlalığa isabet eden katma değer vergisi ve varsa gümrük vergisinin
yükümlü tarafından peşin ödenmesinin talep edilmesi durumunda yurt dışından temin edilecek
makine ve teçhizat listesinde herhangi bir değişikliğe gerek kalmadan bu tutarlar tahsil edilerek,
ithalata izin verilebileceği;
-315-
TEFTİŞ REHBERİ
(Bununla birlikte; 2012/1 sayılı Tebliğin 16’ncı maddesinde; ithal ve yerli makine ve teçhizat
listelerinde yer alan fiyatların, her bir makine ve teçhizat itibarıyla yüzde yüze kadar artış veya
yüzde elliye kadar azalışlarında liste tadilatı yapılmaksızın doğrudan işlem yapılabileceği
hükmüne yer verilmiş olması karşısında yukarıda belirtilen kıymet farklılıklarının bu hükme
uyumlu olarak değerlendirilmesi gerektiği düşünülmektedir.)
3. Menşe ülke farklılığında, yurt dışından temin edilecek makine ve teçhizat listesinin üzerinde
herhangi bir düzeltmeye gidilmeden işlemin tamamlanacağı;
a)
Makine ve teçhizat listesinde menşe ülke döviz cinsi ile faturada belirtilen döviz cinsinin
farklı olması halinde, gümrük yükümlülüğünün başladığı tarihindeki çapraz kur paritesinin
dikkate alınacağı;
b)
Kalem bazında %50 limiti içinde (50 dahil) kalan fark bulunması halinde bu maddenin
2’nci fıkrası hükümleri doğrultusunda işlem yapılacağı;
4. 4458 sayılı Gümrük Kanununun 61’inci maddesinin 3’üncü fıkrası gereğince; tescil edilmiş
beyannamenin, ait olduğu eşyanın vergileri ve para cezalarından dolayı taahhüt niteliğinde beyan
sahibini bağlayacağından, teşvik belgeli işlemlerde de beyanla beyan konusu eşyanın birbirine
uyumlu olmasının esas olduğu; ancak beyanla beyan konusu eşyanın uyumuna karşın,
yurtdışından temin edilecek makine ve teçhizat listesi ile beyan olunan eşya arasında nitelik
yönünden farklılık bulunması durumunda söz konusu listenin beyana uygun olarak teşvik
belgesini düzenleyen ilgili merci tarafından (Ekonomi Bakanlığı veya ilgili sanayi odası)
düzeltilmesini müteakip işlemlerin ikmal edileceği;
5. Ekonomi Bakanlığınca onaylanan teminatlı ithal edilecek makine ve teçhizat listesine
istinaden yapılacak ithalat için;
a)
Beyanname tescili sırasında, Bakanlığın (Gümrükler Genel Müdürlüğü) uygunluk yazısı
ve Ekonomi Bakanlığınca onaylı teminatlı ithal edilecek makine ve teçhizat listesinin aranacağı;
b)
Alınacak teminat tutarının; yürürlükteki İthalat Rejimi Kararında öngörülen oranda
gümrük vergisi ve katma değer vergisi ile bunlara ait faizi kapsayacak şekilde olması gerektiği;
gümrük vergisi muafiyetinin öngörülmemesi halinde ise, bu hususun katma değer vergisinin
tahakkukunda dikkate alınacağı; ancak, teminatlı ithalat işleminde, teminatlı ithal edilecek
makine ve teçhizat listesinde kayıtlı eşyanın, teşvik belgesine dahil edilmesi halinde bile gümrük
vergisi veya katma değer vergisinin birinin veya her ikisinin yatırım teşvik mevzuatına göre
muafiyet ve istisna kapsamı dışında tutulacak olması halinde, muafiyet ve istisna
uygulanmayarak verginin peşin alınacağı;
c)
Beyanname üzerinde, teşvik belgesi ve yurt dışından temin edilecek makine ve teçhizat
listesinin en son ibraz süresinin açıkça belirtileceği;
d)
Serbest dolaşıma giriş tarihinden itibaren 6 ay içerisinde gerekli belgeyi ibraz etmeyen
veya ek süre uzatım yazısını getirmeyen yükümlülerin verdikleri teminatın derhal nakde
çevrileceği;
e)
Teminatın yükümlüye iadesinde veya nakde çevrilmesi halinde keyfiyetin gümrük
-316-
TEFTİŞ REHBERİ
idaresince, Bakanlığa (Gümrükler Genel Müdürlüğüne) bildirileceği;
Hususlarına riayet edilip edilmediği (Gümrük Genel Tebliği Md. 16);
9. Kullanılmış olarak ithal edilen makine ve teçhizatın amacı dışında kullanılması veya Tebliğin
21’inci madde hükmü saklı kalmak üzere satılması halinde sağlanan desteklerin ilgili mevzuat
çerçevesinde geri alınacağı; söz konusu makine ve teçhizat, kullanılmış komple tesis kapsamında
temin edilmiş ise dört ay içerisinde ihraç edileceği veya gümrüklerce yapılacak tüm masraflar
yatırımcı tarafından karşılanmak suretiyle tasfiye edilmek üzere gümrüklere terk edileceği
hükmüne riayet edilip edilmediği (2012/1 sayılı Tebliğ Md. 12; Gümrük Genel Tebliği Md. 9);
10. Teşvik belgesi kapsamında yer alan makine ve teçhizatın tamamı veya bir kısmının finansal
kiralama yolu ile temin edilebileceği; keza, teşvik belgesi kapsamındaki kullanılmış ithal makine
ve teçhizatın finansal kiralama yoluyla teminine izin verilebileceği hükümleri dikkate alınarak,
bu kapsamdaki işlemlerin 2012/1 sayılı Tebliğin 20’nci ve Gümrük Genel Tebliğinin 11’inci
maddesinde belirtildiği şekilde gerçekleştirilip gerçekleştirilmediği;
11. 2012/3305 sayılı Kararın ve 2012/1 sayılı Tebliğin ilgili maddelerinde; teşvik belgesi
kapsamındaki makine ve teçhizatın devir, satış, ihraç veya kiralanmasına yönelik olarak
konulmuş tahdit hükümleri dikkate alınarak, bu hükümlere aykırılığın tesbit edilmesi durumunda
veya Ekonomi Bakanlığı tarafından teşvik belgesinin iptal edilmesi durumunda, makine ve
teçhizata uygulanan desteklerin de ilgili mevzuat çerçevesinde kısmen veya tamamen geri
alınacağı hükmünün dikkate alınıp alınmadığı (2012/3305 sayılı Karar Md. 22; 2012/1 sayılı
Tebliğ Md. 21);
ATA Karnesi Kapsamındaki İşlemlerin Teftişi:
ATA kısaltması; Fransızca “Admission Temporaire”, İngilizce “Temporary Admission”
kelimelerinin ilk harflerinin birleştirilmesiyle geçici kabul anlamına gelen bir sözcüktür.
ATA Karnesi; taşıma araçları hariç olmak üzere eşyanın geçici ithali için kullanılan, ayniyet
tespitine yarayan ve ithalat vergileri ile ithalatta alınan diğer vergilerin uluslararası alanda geçerli
şekilde teminata bağlandığını gösteren, gümrük beyannamesi olarak kabul edilen, uluslararası
bir gümrük belgesidir.
Ülkemiz; 31.03.2004 tarihli, 5108 sayılı Kanun ile onaylanması uygun bulunan Geçici İthalat
Sözleşmesi’ni ve tüm eklerini 21.10.2004 tarih ve 25620 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan
23.09.2004 tarihli, 2004/7905 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile çekincelerle birlikte
onaylamıştır.
Geçici İthalat Sözleşmesi’nin aşağıdaki 10 adet ekinde belirtilen eşya için anılan sözleşmenin
Geçici Kabul Belgelerine İlişkin Ek A’sına uygun olarak düzenlenmiş olan ATA karnesi kabul
edilir.
1) Ek B1- Sergi, Fuar, Toplantı ve Benzeri Etkinliklerde Teşhir Edilecek veya Kullanılacak
Eşyaya İlişkin Ek
-317-
TEFTİŞ REHBERİ
2) Ek B2 – Mesleki Malzemeye İlişkin Ek
3) Ek B3 – Konteynerler, Paletler, Ambalajlar, Numuneler ve Ticari Bir İşlemle İlgili Olarak
İthal Edilen Diğer Eşyaya İlişkin Ek
4) Ek B4 – İmalat Amacıyla İthal Edilen Eşyaya İlişkin Ek
5) Ek B5 – Eğitsel, Bilimsel veya Kültürel Amaçlarla İthal Edilen Eşya İle İlgili Ek
6) Ek B6 – Yolcu Zati Eşyası ve Sportif Amaçlarla İthal Edilen Eşyaya İlişkin Ek
7) Ek B7 – Turistik Tanıtım Malzemelerine İlişkin Ek
8) Ek B8 – Sınır Ticareti Kapsamında İthal Edilen Eşyaya İlişkin Ek
9) Ek B9 – İnsani Amaçlarla İthal Edilen Eşyaya İlişkin Ek
10) Ek D – Hayvanlara İlişkin Ek
ATA karneleri ile geçici olarak ithal edilebilecek eşyaya ve ATA karnelerine gümrük
idarelerince yapılacak işlemleri belirlemek amacıyla Gümrük Genel Tebliği (Geçici İthalat) Seri
No: 4 25762/21.03.2005 sayılı ve tarihli Resmi Gazetede yayımlanarak, 15.03.2005 tarihinden
itibaren geçerli olmak üzere yayımlandığı tarihte yürürlüğe girmiştir.
ATA Karneleri kapsamında gerçekleştirilen işlemlerin teftişinde;
1. ATA Karnesi ibrazı suretiyle Türkiye’ye geçici ithali yapılacak eşyaya ilişkin olarak, ATA
Karnesi, beyanname yerine geçen bir belge olduğundan, ayrıca geçici ithalat beyannamesi
düzenlenmesine gerek bulunmadığı hususunun dikkate alınıp alınmadığı (Gümrük Genel
Tebliği-Geçici İthalat- Seri No: 4 Md. 4);
2. ATA Karnesinin kabul edilmesi için; eşyayı beraberinde getiren kişi tarafından ibraz edilen
ATA Karnesinin, Geçici İthalat Sözleşmesi eki Ek A uyarınca düzenlenmiş olması, Türkiye
Gümrük Bölgesinde geçerli olması, eşyanın Tebliğin 1 No.lu ekinde yer alan ülkemizin taraf
olduğu Geçici İthalat Sözleşmesi ekleri kapsamında getirilebilecek eşya listesinde bulunması ve
söz konusu ekteki şartları taşıması gerektiği hususlarına riayet edilip edilmediği (Tebliğ Md. 4)
3. Gümrük idarelerince, yukarıdaki hususlarla birlikte ATA karnesinde (A)’dan (G)’ye kadar
olan kutulardaki bilgilerin doğru olduğunun ve karnenin ithal sayfası (Importation) üzerindeki
“F.Geçici İthalat Beyanı” bölümünün doldurulup, imzalandığının anlaşılması halinde, karne
hamilinden veya temsilcisinden açık tebligat adresinin ve kimlik bilgilerinin bildirilmesi istenip
istenmediği ve adresin ibraz edilmesini müteakip karnenin geçerlilik süresi içerisinde olmak
kaydıyla tescilinin yapılıp yapılmadığı (Tebliğ Md. 4);
4. ATA Karnesinin tescilinin; gümrüklerde tutulan deftere usulüne göre kaydı yapılmak,
karnenin ithal sayfası (Importation) ve ithalat koçanı üzerine tescil sıra numarası ve tarihi
konulmak ve eşyanın getiriliş amacı ile Geçici İthalat Sözleşmesi’nin hangi eki kapsamında ithal
edildiğinin ve eşyanın yeniden ihraç edileceği son günün tarihinin, karnenin geçerlilik tarihini
-318-
TEFTİŞ REHBERİ
aşmamak üzere ithal sayfasının (H) (b) kutusuna yazılarak, görevli memur tarafından
imzalanmak ve resmi mühürle mühürlenmek suretiyle yapılacağı; ayrıca, tescilden önce giriş
gümrük idaresinin adının çıkış sayfasının H (e) kutusuna kaydedileceği; bu bilgilerin tescil
defteri yerine gümrük idaresinin bilgisayar kaydına alınması halinde de tescil işleminin yapılmış
olacağı hükmüne uygun işlem yapılıp yapılmadığı (Tebliğ Md. 4);
5. Tescil edilen ATA Karnesinin gümrük idare amirince incelenerek, muayene ile görevli
memura havale edilmesi üzerine; kendisine havale verilen muayene ile görevli memurun,
karnede kayıtlı eşya ile geçici ithali talep edilen eşyanın birbirine uygunluğunu inceleyeceği;
ayrıca eşyanın yurt dışına çıkışı sırasında hiçbir anlaşmazlığa yer verilmemesi açısından, eşyanın
ayniyetini tespite yarayacak ayrıntılarını, varsa özel seri numaralarını ve diğer ayırt edici
alametlerini bir tutanağa bağlamak suretiyle tespit edeceği; eşyanın yurtta kalma süresi sonu ile
geçici ithali yapılan eşyaya ilişkin ilgili gümrük idaresince yapılacak denetimlerin daha sağlıklı
olması için eşyanın tahsis yeri ve tahsis amacının açıkça belirtileceği hükmüne uyulup
uyulmadığı (Tebliğ Md. 4);
6. Muayene ile görevli memur tarafından düzenlenen ayniyet tespit tutanağının bir örneğinin
çıkış işlemlerine esas olmak üzere ATA Karnesinin çıkış parçasına eklenip eklenmediği (Tebliğ
Md. 4);
7. Yapılan bu işlemlerden sonra ATA Karnesinin ilgili bölümlerine meşruhat verileceği; mühür
ve imza tatbik edildikten sonra ithal sayfasının koparılarak ATA Karnesi kapsamı eşyanın
gümrüklü sahadan ayrılmasına izin verileceği hükmüne uyulup uyulmadığı (Tebliğ Md. 4);
8. Memurlar tarafından görevli oldukları süre içerisinde işlem gördükten sonra koparılarak
biriktirilen ATA Karnesi ithal sayfalarının nöbet sonunda ilgili servise teslim edilip edilmediği
ve ilgili serviste toplanan ATA Karnelerinin tescil defteri ile karşılaştırılarak noksansız
olduğunun anlaşılması halinde, yasal takipler yapılmak üzere cari hesap defterine tescil sırasına
göre kayıt edilip edilmediği (Tebliğ Md. 4);
9. ATA Karnesi ile geçici ithali yapılan eşyanın çıkışının talep edilmesi halinde, çıkış gümrük
idaresince ATA Karnesinin çıkış koçanına ve çıkış sayfasına gerekli meşruhat verildikten ve
mühür ile imza tatbik edildikten sonra çıkış sayfasının koparılarak ATA Karnesi kapsamı
eşyanın yurt dışına çıkışına izin verilip verilmediği (Tebliğ Md. 5);
10. Ancak, yurtta kalma süresi (uzatılmış süreler dahil) aşılarak yurt dışı edilmek üzere çıkış
gümrüğüne getirilen eşya için 4458 sayılı Gümrük Kanununun 238’inci maddesi uyarınca
alınması gereken cezanın tahsil edildiğinin veya ceza tutarının teminata bağlandığının ya da
eşyanın CIF kıymeti karşılığı dövizin güvenceye bağlandığının anlaşılması halinde eşyanın yurt
dışına çıkarılmasına müsaade edileceği hükmüne riayet edilip edilmediği (Tebliğ Md. 5);
11. Mesai bitimine kadar işlem gören ve ilgili serviste toplanan ATA Karneleri çıkış sayfalarının,
tescil defteri ile karşılaştırılarak söz konusu eşyanın geçici ithal işleminin bu gümrük idaresinden
yapıldığının anlaşılması halinde, mevcut ithal sayfası ile karşılaştırılarak uygunluğunun tespitini
müteakip geçici ithal kayıtlarının kapatılacağı; eşyanın geçici ithal işleminin başka bir gümrük
idaresinden yapılmış olması halinde, ATA Karnesinin çıkış sayfasının ekleri ile birlikte en geç
15 (onbeş) iş günü içerisinde ilgili giriş gümrüğüne gönderileceği; ayrıca çıkış sayfalarının birer
fotokopisinin işlemi yapan gümrük idaresinde muhafaza edileceği hükmüne uygun olarak
-319-
TEFTİŞ REHBERİ
işlemlerin tamamlanıp tamamlanmadığı (Tebliğ Md. 5);
12. ATA Karnesi kapsamı eşyanın kaza veya mücbir sebep sonucu ciddi olarak hasar görmesi
halinde, geçici ithalat rejiminin sona ermesi amacıyla, gümrük idaresinin uygun görmesi
durumunda eşyanın;
a) Hasarlı olarak gümrük idaresine sunulduğu tarihte ödenmesi gereken ithalat vergilerine tabi
tutulabileceği;
b) Geçici ithalat rejiminden yararlanan şahsın ödemesi gereken ithalat vergilerinden muaf
tutularak, Hazine’ye hiçbir masraf getirmeksizin gümrük idaresine terk edilebileceği;
c) Masrafı geçici ithalat rejiminden yararlanan şahsa ait olmak kaydı ile gümrük gözetimi altında
imha edilebileceği; imhadan sonra geriye kalan artık ve döküntülerin bunların kaza veya mücbir
sebepten sonra gümrük idaresine sunuldukları durumlarında ve o tarihte ödenmesi gereken
ithalat vergilerine tabi tutulabileceği;
Bununla birlikte; ATA karnesi kapsamı eşyanın kaza veya mücbir sebep nedeniyle tümüyle
kullanılamaz hale geldiğinin veya tamamen kaybolduğunun 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun
186’ncı maddesi çerçevesinde kanıtlanması halinde ise, geçici ithalat rejiminin sona ereceği ve
geçici ithalat rejiminden yararlanan şahsın ithalat vergilerinden muaf tutulacağı yönündeki
hükümlere uygun şekilde işlem yapılıp yapılmadığı (Tebliğ Md. 5);
13. ATA karnesi kapsamında getirilen eşyaya ilişkin olarak yurtta kalma sürelerinin Tebliğde
belirtilen şekilde tesbit edilip edilmediği (Tebliğ Md. 6);
- Sergi, fuar ve benzeri etkinliklerde kullanılmak üzere getirilen eşyaya geçici ithal tarihinden
itibaren 6 aydan az olmayacak şekilde yurtta kalma süresi verilecektir. Ancak, söz konusu
eşyanın başka etkinliklerde de sergileneceğinin veya kullanılacağının belgelendirilmesi halinde
karne geçerlilik süresi kadar yurtta kalma süresi verilecektir.
- Ek B3 kapsamında Konteynerlere, Paletlere, Ambalajlara, Numunelere ve Ticari Bir İşlemle
İlgili Olarak İthal edilen eşyaya 6 aydan az olmayacak şekilde yurtta kalma süresi verilecektir.
- Ek B2 kapsamında Mesleki Malzemeye, Ek B4 kapsamında İmalat Amacıyla İthal Edilen
Eşyaya, Ek B5 kapsamında Eğitsel, Bilimsel Veya Kültürel Amaçlarla İthal Edilen Eşyaya, Ek
B6 kapsamında Yolcu Zati Eşyasına ve Sportif Amaçlarla İthal Edilen Eşyaya, Ek B7
kapsamında Turistik Tanıtım Malzemelerine, Ek B8 kapsamında Sınır Ticareti Kapsamında İthal
Edilen Eşyaya (arazide çalışmaya mahsus ekipmanlar hariç), Ek B9 kapsamında İnsani
Amaçlarla İthal Edilen Eşyaya, Ek D kapsamında Hayvanlara; geçici ithal tarihinden itibaren,
karne hamilince daha kısa süre talep edilmemesi halinde karne geçerlilik süresi kadar yurtta
kalma süresi verilir.
- Ek B8 kapsamında arazide çalışmaya mahsus ekipmanın, faaliyet sona erer ermez yurt dışı
edilmesi gerektiğinden, karne hamilinin talep ettiği süre kadar yurtta kalma süresi verilecektir.
14. ATA Karneleri kapsamında yurda geçici ithali yapılan eşyanın, geçici ithali sırasında tespit
edilen yurtta kalma süresinden daha uzun bir süre yurtta kalmasının istenilmesi halinde, bir
-320-
TEFTİŞ REHBERİ
dilekçe ile gümrük idaresine müracaat edilerek, karnenin geçerlilik süresini geçmemek üzere
süre uzatımı talebinde bulunulup bulunulmadığı; süre uzatımı talebinin yasal süresi içinde
yapıldığının, eşyanın tahsis yerinde tahsis amacına uygun olarak kullanıldığının ve ilk giriş
ayniyetine uygun olarak bulunduğunun anlaşılması halinde, karne geçerlilik süresini aşmayacak
şekilde süre uzatımının yapılıp yapılmadığı (Tebliğ Md. 7);
15. ATA Karnesinin geçerlilik süresinden daha uzun bir süre eşyanın geçici ithalat rejimi altında
kullanımının talep edilmesi halinde, mevcut karnenin süresi uzatılamayacağından, yeni bir ATA
Karnesi ile kullanımına devam edilmesinin mümkün olduğu; bu takdirde, karnenin geçerlilik
süresi içinde karne hamili tarafından, mevcut karne ile birlikte karneyi veren kuruluşça yeniden
düzenlenen ATA Karnesinin eşyanın bulunduğu yerdeki yetkili gümrük idaresine ibraz
edileceği;
Eşyanın tahsis yerinde tahsis amacına uygun olarak kullanıldığının ve ilk giriş ayniyetine uygun
bulunduğunun ve müracaatın mevcut karnenin geçerlilik süresi içinde yapıldığının, ibraz edilen
yeni ATA Karnesinde kayıtlı eşyanın daha önce geçici ithali yapılan eşya olduğunun anlaşılması
halinde, eski karnenin kaydının kapatılarak; numarası, tarihi ve gerekli diğer bilgilerin yeni
karneye işlenmek suretiyle işlem yapılacağı hükmüne riayet edilip edilmediği (Tebliğ Md. 8);
16. ATA Karnesi ibrazı ile yurda geçici ithaline izin verilen eşyanın tahsis yerinde, tahsis
amacına ve ilk giriş ayniyetine uygun olarak karne hamili tarafından kullanılmasının ve karnede
belirtilen süre içerisinde yurt dışı edilmesinin veya gümrükçe onaylanmış yeni bir işlem veya
kullanıma tabi tutulmasının zorunlu olduğu dikkate alınarak; bu hususun takibi için, giriş gümrük
idaresi tarafından her ayın ilk iş günü cari hesap defterinin kontrolünün yapılarak, yurtta kalma
süresi sona eren ancak yurtta kalma süresi tamamlandıktan 20 (yirmi) gün geçtiği halde çıkış
sayfası gelmemiş olan karne kapsamı eşya için gümrük vergileri ve ithalatta alınan diğer
vergilerin tahsili için Geçici Kabul Belgelerine İlişkin Ek A’nın 8 ve 9 uncu maddeleri hükümleri
göz önünde bulundurularak, Tebliğin 10’uncu maddesinde belirtilen işlemlerin yapılıp
yapılmadığı (Tebliğ Md. 9);
17. Giriş gümrük idareleri tarafından, ATA Karnesi kapsamı eşyanın yurtta kalma süresi
içerisinde, süre uzatımı talebinde bulunulup bulunulmadığı veya yeniden ihraç edilip edilmediği
ya da gümrükçe onaylanmış yeni bir işlem veya kullanıma tabi tutulup tutulmadığı hususlarının
araştırılacağı; yapılan araştırma neticesinde karnede belirtilen şartların yerine getirilmediğinin
anlaşılması halinde;
a) ATA Karnesinde belirtilen yurtta kalma süresi içinde yurt dışı edilmediği veya gümrükçe
onaylanmış bir işlem veya kullanıma tabi tutulmadığı anlaşılan eşya için, Geçici Kabul
Belgelerine İlişkin Ek A’nın 8/4 üncü maddesi uyarınca kefil kuruluşa, karnenin geçerlilik
süresinin bitim tarihinden itibaren 1 (bir) yıl içerisinde tebligat yapılması gerektiği;
b) Bu delillerin talep tarihinden itibaren 6 (altı) aylık süre içinde verilmemesi durumunda,
teminat veren kurum tarafından, gümrük vergileri ile ithalatta alınan diğer vergilerin, sürenin
bitiminden itibaren en geç 7 (yedi) gün içinde tebligatta bulunan gümrük idaresine derhal
ödeneceği ya da teminat olarak yatırılacağı;
c) Geçici Kabul Belgelerine İlişkin Ek A’nın 9/1-c maddesi uyarınca, gümrük vergileri ile
ithalatta alınan diğer vergilerin teminata bağlandığı veya ödendiği tarihten itibaren 3 (üç) ay
-321-
TEFTİŞ REHBERİ
içinde delil verilmesi halinde, teminat olarak yatırılan veya ödenen tutarın iade edileceği; aksi
takdirde 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunun 56’ncı maddesi
çerçevesinde işlem yapılacağı;
d) Gümrük idaresi tarafından, kefil kuruluşa tanınan süre içinde ödenmeyen gümrük vergileri ile
ithalatta alınan diğer vergiler ile % 10 fazlasının, sürelerin bitim tarihinden itibaren (6 ay + 7
gün) en geç 7 (yedi) gün içinde 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında
Kanunun 54 ve müteakip maddeleri uyarınca kefil kuruluştan (TOBB), Gümrük Kanunu’nun
207/b ve 238’inci maddeleri uyarınca eşyanın gümrüklenmiş değerinin 2 (iki) katı para cezası
tutarı ile faizinin ise karne hamilinden tahsil etmek üzere gerekli işlemlerin yapılacağı;
Hükümlerine riayet edilip edilmediği (Tebliğ Md. 10);
18. Yurt dışında yerleşik karne hamiline yapılacak tebligatlara ilişkin işlemlerin Tebliğin 11’inci
maddesinde belirtildiği şekilde yapılıp yapılmadığı;
19. Tahakkuk ettirilen amme alacağının çeşitli nedenlerle muhatabına tebliğ edilememesi veya
tebliğ edilmesine karşın ödenmemesi durumunda söz konusu meblağın tahsili için 6183 sayılı
Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunun 54 üncü maddesinde yazılı hallerin
mevcudiyeti halinde bu usullerden birinin uygulanmasına tevessül edilip edilmediği, mümkün
değil ise yurt dışında yerleşik ödeme emri muhataplarının kimliklerinin sınır kapılarına
bildirilmesi suretiyle yeniden Türkiye’ye geldiklerinde amme alacağının tahsil edilmesi şeklinde
işlem tesis edilip edilmediği, (Tebliğ Md. 11);
20. ATA Karnesi ile yurda geçici ithali yapılan eşyanın ihraç edildiğinin, tasdikli çıkış koçanı
ile tevsik edilememesi durumunda, Geçici Kabul Belgelerine İlişkin EK A’nın 10/2-a maddesi
uyarınca;
a) İthalata veya eşyanın yeniden ithaline dair diğer bir akit tarafın gümrük makamlarınca, ATA
Karnesinde verilen bilgilere veya eşyanın yeniden ithalinde karneden koparılan varaka üzerinde
bulunan bilgilere dayanılarak verilen, teyit edilebilen bir ithalat veya yeniden ithalata ait olan ve
yeniden ihracattan sonraki bir tarihi taşıyan belgeyi,
b) Eşyanın yurt dışında bulunduğunu doğrulayan diğer herhangi bir geçerli belgeyi,
Eşyanın ihraç edildiğine dair belge olarak kabul edilebileceği hükmüne uyulup uyulmadığı
(Tebliğ Md. 12);
21. ATA Karnesi ile yurda geçici ithaline izin verilen eşyanın, yurtta kalma süresi içinde yurt
dışı edilmesi veya Tebliğin 8 ve 12’nci maddelerinde belirtilen işlemlerden herhangi birine tabi
tutulması halinde, geçici ithal kayıtlarının kapatılıp kapatılmadığı; ayrıca, ATA Karnesi kapsamı
eşyanın çıkışının yapıldığına dair giriş gümrük idaresine çıkış belgelerinin ulaşmaması nedeniyle
hakkında takibat başlatılan ATA Karnesi kayıtlarının, takibat sonucunda kapatılması halinde,
kapatma teyitlerinin TOBB’a gönderilip gönderilmediği (Tebliğ Md. 13);
22. ATA Karnesi ile yurda geçici olarak ithal edilmesine karşın Karnede belirtilen yurtta kalma
süresi içinde yurt dışı edilmediği ya da gümrükçe onaylanmış bir işlem veya kullanıma tabi
-322-
TEFTİŞ REHBERİ
tutulmadığı anlaşılan eşya ile ilgili olarak, gümrük idarelerince TOBB'a yapılacak tebligatın,
geçici ithalat eşyasının yurtta kalma süresi sonundan itibaren değil, Karnenin geçerlilik süresinin
bitim tarihinden itibaren yapılması gerektiği; Diğer taraftan, ATA Karnesi ile geçici ithalat
işlemlerinin karne hamilince yapılması gerekmekle birlikte, bunun her zaman mümkün
olmamasından hareketle işlemlerin karne hamili dışında “B.Temsilci” bölümünde kayıtlı kişiler
tarafından yapılmak istenilmesi halinde, vekaletname vb. herhangi bir belge aranmaksızın,
işlemlerin ikmal edilmesi ve “F. Geçici İthalat Beyanı” bölümünün de bu kişiler tarafından
imzalanması gerektiği hususlarını düzenleyen 2009/29 sayılı Genelgeye uygun işlem yapılıp
yapılmadığı (Gümrükler Genel Müdürlüğünün 2009/29 sayılı Genelgesi);
Hususları kontrol edilir.
6.5.
Tahsilat, Taksitlendirme ve Geri Verme Servisi:
Geri ödeme işlemlerine ilişkin hükümler 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 210-217 inci
maddeleri ile Gümrük Yönetmeliği’nin 499-511 ıncı maddelerinde düzenlenmiştir. Ayrıca,
07.10.2009 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan 2009/15481 sayılı Bakanlar Kurulu Kararıyla,
4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 214 üncü maddesine istinaden, Kanunun 211, 212, 213 üncü
maddelerinde belirtilen haller dışında vergilerin geri verilmesine veya kaldırılmasına ilişkin
haller, buna ilişkin şartlar ile Kanunun 215 inci maddesine istinaden geri verme veya kaldırma
işlemine tabi olmayacak gümrük vergileri miktarı belirlenmiştir.
Gümrük Kanunu’nun 210 uncu maddesinde “geri verme” ve “kaldırma” deyimleri
tanımlanmıştır.
Geri verme deyimi, ödenmiş olan Gümrük Vergilerinin tamamen veya kısmen geri ödenmesi;
Kaldırma deyimi ise, henüz ödenmemiş olan gümrük vergilerinin tamamen veya kısmen
alınmamasına karar verilmesi anlamına gelmektedir.
Ayrıca Geri Verme İşlemleri Servisi’nin teftişi işlemlerin mahiyeti gereği “tarama” yöntemiyle
gerçekleştirilmeli, Müdürlük bünyesinde tutulan tüm geri verme ve kaldırma dosyaları teftiş
dönemi itibariyle incelenmelidir.
Vergilerin geri verilmesi veya kaldırılması halleri
Vergilerin geri verilmesi veya kaldırılması halleri, Gümrük Kanunu’nun 211, 212, 213 ve 214
üncü maddeleri belirtilmiştir. Bu haller;
1.
Vergilerin hataen ödenmesi veya tahakkuku,
2.
Beyannamenin iptali,
3.
Sözleşme hükümlerine aykırı çıkan eşya,
4.
Diğer haller (2009/15481 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı’nın 118 inci maddesinde, 4458
sayılı Gümrük Kanunu’nun 215 inci maddesi kapsamında vergilerin geri verileceği veya
kaldırılacağı durumlar belirtilmiştir),
olarak sayılmıştır.
-323-
TEFTİŞ REHBERİ
Geri verme veya kaldırma işlemlerini yapmaya yetkili gümrük idareleri
Geri verme veya kaldırma işlemlerini yapmaya yetkili gümrük idareleri Gümrük
Yönetmeliği’nin 500 inci maddesinde belirtilmiştir. Geri verilecek veya kaldırılacak gümrük
vergisinin miktarına göre Gümrük Müdürlüğü; Gümrük ve Ticaret Bölge Müdürlükleri ve
Bakanlık yetkili kılınmıştır.
Kullanılan Defter Ve Belgeler
1)
Geri Verme veya Kaldırma Başvurusu Formu
2)
Geri Verme veya Kaldırma Başvuru Formu Kayıt Defteri (Gümrük Yönetmeliği 505
kayıtlar elektronik ortamda tutulur)
3)
Tahakkuk Müzekkeresi
4)
Ödeme Emri
Kullanılan Program
Geri Verme veya Kaldırma dosyalarının “Ceza Kararları ve Ek Tahakkuk Sorgulama”
bölümünde yer alan Geri Verme Kaldırma Programına kaydedilir.
İşlemlerin Teftişinde;
1. Kanunen ödenmemeleri gereken Gümrük Vergilerinin geri verilmesi veya kaldırılması için,
vergilerin yükümlüye beyanname veya beyanname yerine geçen belge üzerinde tebliğ edildiği
tarihinden itibaren 3 yıl içerisinde ilgili Gümrük İdaresine müracaat edilip edilmediği (G.K.
Md.211, G.Y. Md.502);
2. Kanunen ödenmemesi veya tahakkuk ettirilmemesi gereken Gümrük Vergileri ilgili kişinin
kasten yaptığı bir tahrifat sonucunda ödenmiş veya tahakkuk ettirilmiş ise, vergilerin geri
verilmesi veya kaldırılması talebinin kabul edilmeyeceği hükmüne uyulup uyulmadığı (G.K.
Md.211);
3. Kontrol ve denetleme sonucunda, geri verme veya kaldırma hallerinden birinin tespiti
durumunda, aynı süre içinde kaldırma veya geri verme işleminin doğrudan yapılıp yapılmadığı
(G.K. Md.211);
4. Kanunun 64 üncü maddesinin beşinci fıkrası hükmü saklı kalmak kaydıyla, bir gümrük
beyannamesine dayanarak ödenmiş olan gümrük vergileri bu beyannamenin iptal edilmesi
üzerine ilgilinin talebi üzerine geri verilip verilmediği; bu durumda istemin Gümrük Kanunun
46 ve 70/2 inci maddesinde belirtilen süreler içerisinde yapılıp yapılmadığı (G.K. Md.212, G.Y.
Md.499);
5. Sözleşme hükümlerine aykırı olduğundan bahisle ithalatçısı tarafından kabul edilmeyen
eşyaya ilişkin geri verme veya kaldırma işlemlerinde;eşyanın kusurlu veya sözleşme
hükümlerine aykırı olduklarının tespiti için gerekli ilk kullanım haricinde kullanılmamış olması
ve Türkiye Gümrük Bölgesi dışına ihraç edilmesi koşullarının yerine getirilip getirilmediği; bu
-324-
TEFTİŞ REHBERİ
suretle geri verilecek veya kaldırılacak vergiler için vergilerin yükümlüye tebliği tarihinden
itibaren süresi içerisinde gümrük idaresine müracaat edilip edilmediği (G.K. Md.213/1-2);
6. Gümrük beyanından önce denenmek üzere geçici olarak teslim edilen eşyanın vergilerinin,
eşyanın kusurlu veya sözleşme hükümlerine aykırı olduğunun deneme sırasında
anlaşılamadığının kanıtlanmadan geri verilemeyeceği hususuna riayet edilip edilmediği (G.K.
Md.213/3);
7. Bir alıcı ile satıcı arasında yapılan sözleşmenin şartları-özellikle fiyat-belirlenirken eşyanın
kusurlu durumunun dikkate alındığı haller ile eşyanın kusurlu olduğu veya sözleşmenin
şartlarına uygun olmadığının teyit edilmesinden sonra ithalatçısı tarafından satılmış olması
halinde vergilerin Gümrük Kanunu’nun 213 üncü maddesi çerçevesinde geri verilemeyeceği
veya kaldırılamayacağı hükmüne uyulup uyulmadığı (G.Y. Md.501);
8. Gümrük Kanunu’nun 211, 212 ve 213 üncü maddelerinde belirtilen haller dışında,
Türkiye’nin taraf olduğu uluslar arası anlaşma hükümleri çerçevesinde, Bakanlar Kurulu
tarafından belirlenecek hallerde gümrük vergilerinin geri verilmesi veya kaldırılması için;
gümrük vergilerinin yükümlüye tebliğinden itibaren 1 yıl içinde ilgili gümrük idaresine
başvurulup başvurulmadığı (G.K. Md.214);
9. Geri verme veya kaldırmaya tabi olmayacak gümrük vergileri konusunda, 6183 sayılı
Amme Alacaklarının Tahsili Usulü Hakkında Kanun’un “Tahsil İmkansızlığı Sebebiyle Terkin”
başlıklı 106 ıncı maddesinde yer alan tutarın dikkate alınıp alınmadığı (G.K. Md.215,
2009/15481 sayılı B.K.K. 130);
10. Gümrük Kanununun 211,212 ve 213 üncü maddeleri hükümleri dışında; Kanunun 214 üncü
maddesi çerçevesinde, “Vergilerin Geri Verileceği veya Kaldırılacağı Durumlar” ile “ Vergilerin
Geri Verilmesi veya Kaldırılmasına İlişkin Şartlar” ve “Vergilerin geri verilmesi veya
kaldırılmasının kabul edilmeyeceği durumlar” 2009/15481 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı
hükümlerinin dikkate alınıp alınmadığı; (2009/15481 sayılı B.K.K 118, 119 ve 120).
11. a) Gümrük vergilerinin ve para cezalarının geri verme veya kaldırma başvuruları, bu
vergileri ve cezaları ödeyen veya ödemekle yükümlü olan kişi veya bunların temsilcileri veya
hak ve yükümlülükleri devralan kişi tarafından Gümrük Yönetmeliği’nin (78) no.lu ekinde yer
alan “Geri Verme Kaldırma Başvurusu Formu” ile yapılması gereğine uyulup uyulmadığı;
b) Formun, her beyanname veya ceza kararı için biri asıl olmak üzere iki nüsha olarak düzenlenip
düzenlenmediği;
c) Formun, 1, 2, 3 no.lu kutularının doldurulma zorunluluğunun yerine getirilip getirilmediği
(G.Y. Md.502);
12. Gümrük İdaresince, başvuru sahibinden, gerekli hallerde, Gümrük Yönetmeliği’nin 503
üncü maddesi çerçevesinde, ek bilgi ve belge istenip istenmediği (G.Y. Md.503);
13. Gümrük İdaresince, gerekli kontroller yapılarak, başvuru formunun (14) no.lu kutusunun
doldurulup, başvuru formunun kabul edilip edilmediği (G.Y. Md.504);
-325-
TEFTİŞ REHBERİ
14. Başvurunun kabul tarihinden itibaren 30 gün içerisinde bir karara varılarak formun (15)
no.lu kutusuna kararın kayıt edilip edilmediği (G.Y. Md.504);
15. Bakanlık yetkisine giren miktarlara ait formların,
Müsteşarlığa gönderilip gönderilmediği (G.Y. Md.504);
düzenlenerek onaylanmak üzere
16. Geri verme veya kaldırma işleminde sistemdeki beyannamenin esas alınıp alınmadığı, her
bir beyanname veya ceza kararı için ayrı bir dosya açılıp açılmadığı, ilgili gümrük
beyannamesinin Geri Verme veya Kaldırma Başvurusu Formu ile vergilerin geri verilmesine
esas teşkil etmek üzere ibraz edilen belgelerin (menşe şahadetnamesi, dolaşım belgeleri, fatura
beyanı vb.) asılları ilgili gümrük idaresinde saklanıp saklanmadığı (G.Y. Md.505);
17. Onaylanan formların elektronik ortamda kayda alınıp alınmadığı, geri verme başvurusunun
yapıldığı dosyada, ilgili gümrük beyannamesinin, Geri Verme veya Kaldırma Başvurusu
Formunun ve vergilerin geri verilmesine esas teşkil etmek üzere sistemde olmayan ve ibraz
edilen belgelerin birer örneği bulundurulup bulundurulmadığı (G.Y. Md.505);
18. İadesi kabul edilen vergiler; geçmiş mali yıllara ait olduğu takdirde, onaylanan formun
ödenek talebine ilişkin yazı ile birlikte ilgili muhasebe birimine gönderilerek ödemenin sağlanıp
sağlanmadığı (G.Y. Md.506);
19. Geri verme veya kaldırma taleplerinde, ticaret politikası önlemlerinin uygulanması
konusunda Gümrük Yönetmeliği’nin 507 nci maddesine uyulup uyulmadığı;
20. Geri verme veya kaldırmaya dayanak teşkil eden ve tercihli tarife sağlayan belgelerin
aranması ve kabul edilmesi konusunda; Yönetmeliğin 508 inci maddesine göre işlem yapılıp
yapılmadığı;
21. Gümrük idaresinin denetimi altında izinle gerçekleştirilen eşyanın imha edilmesiyle ortaya
çıkan atık ve artıkların, geri verme veya kaldırma kararı alındıktan sonra serbest dolaşımda
olmayan eşya olarak kabul edilip edilmediği (G.Y. Md.509);
22. Geri verme veya kaldırma talebine konu eşyanın bir kısmının ihraç veya yeniden ihraç
edilmesi veya gümrükçe izin verilen başka bir işlem veya kullanıma konu edilmesi halinde geri
verilmesi veya kaldırılması gereken tutarın, eşyanın tamamına uygulanan ithalat vergileri ile
eşyanın geri kalan kısmına uygulanması gereken ithalat vergileri tutarı arasındaki fark olduğu
hususuna riayet edilip edilmediği (G.Y. Md.510);
23. Geri verme kararının alındığı tarihten itibaren (3) ay içerisinde idarece söz konusu kararın
uygulanmaması halinde, ilgilinin talebi üzerine (3) aylık sürenin bitiminden itibaren faiz
ödeneceği hükmüne riayet edilip edilmediği; faizin 6183 sayılı Kanun’un tecil faizine ilişkin
hükümlerine göre hesaplanıp hesaplanmadığı (G.K. Md.216);
24. Gümrük vergilerinin hatalı olarak kaldırılması veya geri verilmesi halinde, başlangıçta
tahakkuk eden vergiler ile Kanunun 216 ıncı maddesine istinaden ödenmiş faizlerin yeniden
tahsil edileceği; tahsil edilmeyen miktarların tebliğ tarihinden itibaren 15 gün içinde ödenip
ödenmediği; bu süre içinde ödenmeyenler için 6183 sayılı Kanun hükümleri uyarınca işlem
yapılıp yapılmadığı (G.K. Md.217);
-326-
TEFTİŞ REHBERİ
25. Vergi kaybına neden olabilecek işlemlere uygulanacak para cezalarının geri verilmesi ve
kaldırılmasında, gümrük vergilerinin geri verilmesine ve kaldırılmasına ilişkin hükümlerin
uygulanıp uygulanmadığı (G.Y. Md.511);
26. Usulsüzlüklere ilişkin para cezalarının geri verilmesi ve kaldırılmasında, bu cezalara ilişkin
kararların kanunen düzenlenmemesi gerektiği halde düzenlendiğini veya bu cezaların kanunen
ödenmemesi gerektiği halde ödendiğini tevsik eden belgelerin aranıp aranmadığı (G.Y. Md.511);
27. Kanunun 233 üncü maddesine göre muhbirlere dağıtılan para cezalarından geri verilmesine
karar verilenler kararın verildiği tarihten itibaren bir ay içerisinde geri istenip istenmediği (G.Y.
Md.511);
28. İthalde alınan KDV ile ilgili olarak; Katma Değer Vergisinden müstesna olduğu halde
yanlışlıkla alınan veya fazla alındığı anlaşılan KDV’nin ancak indirim hakkına sahip olmayan
mükelleflere Gümrük Kanunu’na göre iade edileceği; indirim hakkına sahip olan mükelleflere
KDV iadesi yapılmayacağı gereğine uyulup uyulmadığı (K.D.V.K. mad:48, 2 Seri Nolu Tahsilat
İşlemleri GGT mad: 30/5);
29. İthalde alınan Özel Tüketim Vergisi ile ilgili olarak; Özel Tüketim Vergisinden müstesna
olduğu halde yanlışlıkla alınan veya fazla alındığı anlaşılan özel tüketim vergisi hakkında da
4458 sayılı Gümrük Kanunundaki esaslara göre işlem yapılıp yapılmadığı (Ö.T.V.K.mad:16);
30. 3577 sayılı İthalatta Haksız Rekabetin Önlenmesi Hakkında Kanun hükümleri uyarınca
tahsil edilen dampinge karşı vergi veya telafi edici vergi ile ilgili olarak; dampinge karşı vergisi
veya telafi edici vergisinin yanlışlıkla tahsil edildiği veya fazla tahsil edildiğinin anlaşılması
halinde de; Gümrük Kanunundaki esaslar çerçevesinde işlem yapılıp yapılmadığı (3577
s.y.mad:14,15);
31. 2 seri no.lu Tahsilat İşlemleri Gümrük Genel Tebliğinin “Gümrük Vergilerinin Geri
Verilmesi veya Kaldırılması” başlıklı beşinci bölümünde yer alan hususlara uyulup uyulmadığı
(2 SN. G.G.T. 30-44);
Hususları kontrol edilir.
6.6.
Hukuk İşleri Servisi
Hukuk İşleri Servisi, idarenin muhakemat hizmetleri ile idarenin taraf olduğu adli ve idari
davalar ile icra takipleri konusunda, gerek dava açılması ve gerekse dava safahatının takip
edilmesi ile ilgili işlemlerin yürütüldüğü servistir. Bu kapsamda, Hukuk İşleri Servisinin teftişi,
bir bakıma tüm gümrük mevzuatının ve bunun yanında diğer hukuk mevzuatının uygulanmasının
denetimi olarak kabul edilebilir.
26/9/2011 tarihli ve 659 sayılı Genel Bütçe Kapsamındaki Kamu İdareleri ve Özel Bütçeli
İdarelerde Hukuk Hizmetlerinin Yürütülmesine İlişkin Kanun Hükmünde Kararnamenin
“Muhakemat hizmeti temini” başlıklı 5 inci maddesinin birinci fıkrasında, idarelerin, muhakemat
hizmetleri ihtiyaçlarını; hukuk birimlerinde istihdam edecekleri hukuk müşavirleri ve
-327-
TEFTİŞ REHBERİ
avukatlardan, ihtiyaç duyulması halinde Maliye Bakanlığından talep etmek suretiyle
sağlayabilecekleri hükme bağlanmış olup, söz konusu hüküm uyarınca Bakanlığımız Hukuk
Müşavirliğinin 17.09.2014 tarihli, 2807445 sayılı dağıtımlı yazısı kapsamında; Hazine
Avukatları tarafından takip edilen adli dava ve icra takiplerine ilişkin derdest dosyaların takip
işlemleri Hazine Avukatlarınca yapılmasına devam edilmekte olup, Gümrük Müdürlüklerine
tebliğ edilen ve evvelce Hazine Avukatlarına intikal ettirilmemiş olan (yeni) adli davaların ve
icra takiplerinin ise 1/10/2014 tarihinden itibaren Hazine Avukatlarına gönderilmeyerek, ilgili
Müdürlükler bünyesindeki Avukatlar tarafından takip edilmesi hüküm altına alınmıştır. Bu
kapsamda 01.102014 trihinden itibaren adli ve idari davalar ile icra takip işlemleri (İcra ve İflas
Kanunu’na göre) Gümrük idarelerinde hukuk birimlerinde görevli avukatlar tarafından yerine
getirilmektedir.
Kullanılan defter ve belgeler :
Hukuk İşleri Servisinde tutulması zorunlu olan başlıca kayıt:
Hukuk Bilgi Sistemi
Hukuk İşleri Servisinde kullanılan başlıca belgeler:
- Dava dilekçeleri
- Ödeme Emri
- Tebliğ Mazbatası
- Mal Bildirim Kağıdı
- Formlar,
- Haciz Varakası
- Haciz Zaptı
İşlemlerin teftişinde genel olarak;
Teftiş, devam eden ve bitmiş (kararı kesinleşmiş) davalara ilişkin olarak idarenin işlem hacmine
göre yoklama veya tarama suretiyle gerçekleştirilir.
Hukuk işleri servisinde;
- Ceza davaları,
- Hukuk davaları,
- İdari davalar,
- İcra takipleri (İcra ve İflas Kanununa göre),
- Haciz işlemleri,
ile ilgili işlemler yürütülür.
Hukuk işleri servisinin teftişinde incelenecek dava dosyaları üç gruptur:
- Bir önceki teftiş tarihinden sonra açılmış davalarla ilgili dosyalar,
- Bir önceki teftiş tarihinden sonra sona ermiş davalarla ilgili dosyalar,
- Bir önceki teftiş tarihinden sonra açılmış olup, halen devam eden davalarla ilgili dosyalar.
-328-
TEFTİŞ REHBERİ
Hukuk İşleri Servisinin teftişine, yukarıda belirtilen dava dosyalarından; Hukuk Bilgi Sistemine
kayıtlı İdarece takibi yapılan dava dosyalarının miktarına ve davaların türüne göre, Müfettiş
tarafından uygun görülecek miktarda dava dosyasının, yoklama veya tarama yöntemlerinden
birine göre seçilmesi ile başlanır. Diğer yandan, hukuk bilgi sistemine kaydedilmemiş olan dava
dosyaları olabileceği ihtimali göz önünde tutularak serviste yer alan dava dosyaların bazıları
hukuk bilgi sisteminden bağımsız olarak seçilerek incelenebilinir. İncelenen dava dosyalarının
bir listesi yapılarak bu servisin teftişine ilişkin düzenlenecek olan Cevaplı Rapora eklenir.
Teftişte genel olarak;
1. Gümrük idaresince takip edilen tüm davalara ilişkin bilgilerin sistemin sürekliliğini
sağlamak üzere, yetkili personelce kayıtların doğru ve zamanında Hukuk Bilgi Sistemine
yapılmasına özen gösterilip gösterilmediği; davaların ve dava safahatının Hukuk Bilgi Sistemine
tam ve usulüne uygun olarak kaydedilmesi gereğine uyulup uyulmadığı;
2. Adli ve idari uyuşmazlıkların sulh yoluyla halline ilişkin olarak 659 sayılı Kanun Hükmünde
Kararname ve Hukuk Müşavirliğinin 2012/1 sayılı Genelge hükümlerine uyulup uyulmadığı,
3. Üst yönetici veya iş ve işlemle ilgili merkez veya taşra birim amiri tarafından talepte
bulunulması halinde Bakanlık adına dava açılması veya icra takibinde bulunulması gereğine
uyulup uyulmadığı;
4. Dava açılması talebi ile birlikte davaya dair bilgi ve belgelerin, zamanaşımı ve hak düşürücü
süreler dikkat alınarak hukuk birimine gönderilip gönderilmediği;
5. Bakanlığa karşı açılan davaların takibine, dava takipleriyle görevli ve yetkili merkez veya
taşra birimlerince doğrudan başlanıp başlanmadığı;
6. Bakanlığımız Gümrük ve Ticaret Bölge Müdürlükleri, bağlantı Müdürlükler ve Ticaret İl
Müdürlüklerine tebliğ edilen ve evvelce Hazine Avukatlarına intikal ettirilmemiş olan (yeni) adli
davaların ve icra takiplerinin 1/10/2014 tarihinden itibaren Hazine Avukatlarına
gönderilmeyerek, ilgili Gümrük ve Ticaret Bölge Müdürlüğü ve bağlantı Müdürlükler
bünyesindeki Avukatlar tarafından takip edilip edilmediği;
7. 01/10/2014 tarihi itibarıyla Hazine avukatları tarafından takip edilen derdest adli dava ve
icra dosyalarına ilişkin takip işlemlerinin Hazine Avukatları tarafından takibi devam
edileceğinden bu dosyalara ilişkin gerekli bilgi ve belgelerin ilgili merkez veya taşra birimi
tarafından hak düşürücü sürelere riayet edilerek ivedilikle Hazine avukatına gönderilip
gönderilmediği;
8. Bakanlık taşra birimlerince tesis edilen iş ve işlemler nedeniyle açılan idari davaların
takibinin hukuk birimince/avukatlarca yürütülüp yürütülmediği;
9. 659 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin 11 inci maddesi hükümleri uyarınca; Bakanlık
ile gerçek veya tüzel kişiler arasında çıkan adli ve idari uyuşmazlıklarda; her türlü dava
açılmasından veya icra takibine başlanılmasından, bunlardan yargı veya icra mercilerine intikal
etmiş olanların takiplerinden, verilen kararlara karşı temyiz ve itiraz kanun yollarına
-329-
TEFTİŞ REHBERİ
gidilmesinden vazgeçilmesi, adli ve idari uyuşmazlıkların sulh yoluyla halli, davaları kabul veya
davadan feragat etme, ceza uyuşmazlıklarında şikâyetten vazgeçme veya uzlaşma hususlarında
vazgeçilen veya tanınan ya da terkin edilen hak ve menfaatin değeri dikkate alınmak suretiyle
yetki;
- Tutara ilişkin olmayanlar ile 250.000 TL’ye kadar (250.000 TL dahil) olan uyuşmazlıklarda;
merkez teşkilatı tarafından takip edilen uyuşmazlıklarda ilgili merkez birim amirine, Gümrük ve
Ticaret Bölge Müdürlükleri ile Bölge Müdürlüklerine bağlı Müdürlükler tarafından takip edilen
uyuşmazlıklarda Bölge Müdürüne,
- 250.000 TL’den 500.000 TL’ye kadar (500.000 TL dahil) olan uyuşmazlıklarda; merkez
teşkilatı, Gümrük ve Ticaret Bölge Müdürlüğü ile Bölge Müdürlüklerine bağlı Müdürlükler
tarafından takip edilenler uyuşmazlıklarda, merkez birim amirinin, Bölge Müdürünün veya
Bölge Müdürlüğüne bağlı Müdürün teklifi üzerine I. Hukuk Müşavirine,
- 500.000 TL’den 1.000.000 TL’ye kadar (1.000.000 TL dahil) olan uyuşmazlıklarda; merkez
teşkilatı, Gümrük ve Ticaret Bölge Müdürlüğü ile Bölge Müdürlüklerine bağlı Müdürlükler
tarafından takip edilenler uyuşmazlıklarda merkez birim amirinin, Bölge Müdürünün veya Bölge
Müdürlüğüne bağlı Müdürün teklifi üzerine Hukuk Müşavirliğinin uygun görüşü alınarak
Müşteşara,
- İllerde valilik onayına bağlanan iş ve işlemlerden kaynaklanan ve Bakanlığın hasım
konumunda bulunduğu uyuşmazlıklarda, tutara ilişkin olmayanlar ile tutara bağlı
uyuşmazlıklarda tutara bakılmaksızın Vali’ye,
Ait olduğundan bu gereklere uyulup uyulmadığı;
10. Açılmasında ve takibinde Hazine veya Bakanlığa ait herhangi bir hak ve menfaat
bulunmayan yanlışlıkla açılan veya konusu kalmayan dava ve icra takiplerinde; dava
açılmasından veya icra takibine başlanılmasından, bunlardan yargı veya icra mercilerine intikal
etmiş olanların takiplerinden, verilen kararlara karşı temyiz ve itiraz kanun yollarına
gidilmesinden vazgeçilmesi ile adli ve idari uyuşmazlıkların sulh yoluyla halli, davaları kabul
veya davadan feragat etme, ceza uyuşmazlıklarında şikâyetten vazgeçme veya uzlaşma
işlemlerinde yetki, merkez birimleri tarafından takip edilen her türlü davada, merkez birim
amirinin teklifi üzerine I. Hukuk Müşavirine; bölge müdürlükleri tarafından takip edilen her türlü
davada, hukuk biriminin teklifi üzerine bölge müdürüne; bölge müdürlüklerine bağlı
müdürlükler tarafından takip edilen her türlü davada, hukuk biriminin teklifi üzerine bölge
müdürüne; il müdürlükleri tarafından takip edilen her türlü davada, il müdürünün teklifi üzerine
Vali’ye ait olup bu hususlara uyulup uyulmadığı;
11. Tamamen veya kısmen Bakanlık aleyhine olan kararlara karşı hukuki yarar görülmediği
takdirde; merkez birimleri tarafından takip edilen her türlü davada, merkez birim amirinin teklifi
ve I. Hukuk Müşavirinin onayı ile; bölge müdürlükleri tarafından takip edilen her türlü davada,
hukuk biriminin teklifi ve bölge müdürünün onayı ile; bölge müdürlüklerine bağlı müdürlükler
tarafından takip edilen her türlü davada, hukuk biriminin teklifi ve bölge müdürünün onayı ile;
il müdürlükleri tarafından takip edilen her türlü davada, il müdürünün teklifi ve Valinin onayı
ile karar düzeltme yoluna başvurudan vazgeçilebileceği gereğine uyulup uyulmadığı;
-330-
TEFTİŞ REHBERİ
Ceza Davaları
12. İdarece kaçakçılık fiillerinin tespiti halinde; fiile ilişkin bilgi ve belgelerin Cumhuriyet
Başsavcılığına gönderilerek suç duyurusunda bulunulup bulunulmadığı;
13. İdarece kaçakçılık fiilleri dışında suç teşkil eden bir fiil tespit edildiğinde, fiile ilişkin bilgi
ve belgelerin Cumhuriyet Başsavcılığına gönderilerek suç duyurusunda bulunulup
bulunulmadığı;
14. İdarece yapılacak ihbar veya şikayet üzerine Cumhuriyet Başsavcılığınca soruşturma
sonucunda; 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 172 nci maddesine göre Cumhuriyet
Başsavcılığı tarafından verilen kovuşturmaya yer olmadığına dair kararın idareye tebliğ edilmesi
halinde, anılan Kanunun 173 üncü maddesinin birinci fıkrası gereğince kararın tebliğ edildiği
tarihten itibaren onbeş gün içinde, bu kararı veren Cumhuriyet Savcısının yargı çevresinde görev
yaptığı ağır ceza mahkemesinin bulunduğu yerdeki sulh ceza hakimliğine itiraz edilip
edilmediği;
15. Kovuşturmaya yer olmadığına dair karar verilmesi kararına itirazın reddedilmesi halinde;
dosyanın işlemden kaldırılıp kaldırılmadığı; Olay hakkında yeni delillerin elde edilmesi halinde,
Cumhuriyet Başsavcılığına yeniden suç duyurusunda bulunulup bulunulmadığı; 5271 sayılı
Kanunun 173/6 ncı maddesine göre itirazın reddedilmesi halinde, Cumhuriyet Savcısının yeni
delil varlığı nedeniyle kamu davasını açabilmesi, önceden verilen dilekçe hakkında karar vermiş
olan sulh ceza hakimliğinin bu hususta karar vermesine bağlı olduğuna dikkat edilip edilmediği;
16. 5607 sayılı Kanunun 18 inci maddesine göre; bu Kanunda tanımlanan suçlar nedeniyle
açılan davalarda mahkemece iddianamenin bir örneğinin gümrük idaresine göndermesi üzerine
ilgili gümrük idaresince, davaya katılma dilekçesi verilip verilmediği;
17. Kaçakçılık filleri dışında idareyi ilgilendiren diğer ceza davalarında da, iddianame ve
duruşma davetiyesi idareye tebliğ edildiğinde veya açılmış olan davadan haberdar olunduğunda,
davaya katılma dilekçesi verilip, mahkemece idarenin katılan olarak kabul edilmesine karar
verilmesinin istenilip istenilmediği;
18. 6455 sayılı Kanun ile 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu’nda yapılan değişikliğe
istinaden 6455 sayılı Kanunun yürürlük tarihi olan 11/04/2013 tarihinden itibaren 4733 sayılı
Kanun ile 5015 sayılı Kanun hükümleri uyarınca açılan veya daha önce açılmış olmakla birlikte
müdahil idarenin belirlenmediği ceza davalarına katılma dilekçesi verilerek davanın takip edilip
edilmediği;
19. 5271 sayılı Kanunun 5 ve 18 inci maddelerinde görevsizlik ve yetkisizlik kararları itiraza
tabi olduğundan; bir üst mahkemenin görev alanına girdiği gerekçesiyle verilen görevsizlik ve
yetkisizlik kararları dışındaki görevsizlik ve yetkisizlik kararlarına itiraz edilip edilmediği;
20. Mahkemece, çözümü uzmanlığı, özel veya teknik bilgiyi gerektiren hallerde bilirkişi
atanması durumunda, adı ve soyadı idareye bildirilen bilirkişinin durumu aşağıda belirtilen
durumlardan bir veya bir kaçına giriyorsa;
a) Suçtan kendisi zarar görmüşse,
-331-
TEFTİŞ REHBERİ
b) Sonradan kalksa bile şüpheli, sanık veya mağdur ile aralarında evlilik, vesayet veya kayyımlık
ilişkisi bulunmuşsa,
c) Şüpheli, sanık veya mağdurun kan veya kayın hısımlığından üstsoy veya altsoyundan biri ise,
d) Şüpheli, sanık veya mağdur ile aralarında evlat edinme bağlantısı varsa,
e) Şüpheli, sanık veya mağdur ile aralarında üçüncü derece dahil kan hısımlığı varsa,
f) Evlilik sona ermiş olsa bile, şüpheli, sanık veya mağdur ile aralarında ikinci derece dahil kayın
hısımlığı varsa,
g) Aynı davada Cumhuriyet Savcılığı, adli kolluk görevi, şüpheli veya sanık müdafiliği veya
mağdur vekilliği yapmışsa,
h) Aynı davada tanık sıfatıyla dinlenmişse,
ı) Aynı davada hakim olarak görev yapmışsa,
İdarece, 5271 sayılı Kanunun 69 uncu maddesi uyarınca davanın görüldüğü mahkemeye red
sebepleri de belirtilerek bilirkişinin reddi talebinde bulunulup bulunulmadığı;
21. Katılan idareye tebliğ edilen 5271 sayılı Kanunun 67/5 maddesi uyarınca, mahkemece
bilirkişi raporuna karşı itirazların ve taleplerin bildirilmesi için verilen süre içerisinde bilirkişi
raporunun incelenerek, rapora ilişkin itirazlar ve gerekirse yeni bilirkişi incelemesi yaptırılması
talebinde bulunulup bulunulmadığı;
22. Tamamen veya kısmen Bakanlık aleyhine neticelenen davalarda, kanun yolu açık olan
kararlar için kanun yollarına (itiraz, temyiz, karar düzeltme, yargılanmanın yenilenmesi) gidilip
gidilmediği;
23. 5271 sayılı Kanunun 256 ncı maddesine göre, müsadere kararı verilmesi gereken hallerde,
kamu davası açılmamış veya kamu davası açılmış olup da esas kararda eşya ile ilgili bir karar
verilmemişse; karar verilmesi için, davayı görmeye yetkili mahkemeye başvurularak müsadere
kararı verilmesi talep edilip edilmediği;
Hukuk Davaları
24. Bakanlıkça açılan ve Bakanlık aleyhine açılan davaların takibinde 12/1/2011 tarihli ve 6100
sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu hükümlerine ve aşağıda belirlenen usul ve esaslara göre;
25. -Cevap dilekçesi 6100 sayılı Kanunun 127 nci maddesi uyarınca iki hafta içinde verilip
verilmediği, cevap dilekçesinin bu süre içinde hazırlanmasının çok zor yahut imkânsız olduğu
durumlarda, yine bu süre zarfında mahkemeye başvurarak bir ayı geçmemek üzere ek süre
istenilip istenilmediği;
26. -Cevap dilekçesinde dava konusu hakkında ayrıntılı savunma yapılıp yapılmadığı;
27. -6100 sayılı Kanunun 136 ncı maddesi uyarınca cevap dilekçesinin tebliğinden itibaren iki
hafta içinde cevaba cevap dilekçesi; davacının cevabının kendisine tebliğinden itibaren iki hafta
içinde ikinci cevap dilekçesi verilip verilmediği;
28. -Duruşmaların geçerli bir mazeret bulunmadığı sürece takibi sağlanıp sağlanmadığı;
duruşmaya mazeret nedeniyle katılınmıyorsa, mahkemeye duruşmadan önce mazeret dilekçesi
verilip verilmediği;
-332-
TEFTİŞ REHBERİ
29. -Mahkemenin ara kararlarının gerekleri süresinde yerine getirilip getirilmediği;
30. -Mahkemelerce verilen sürelere uyulup uyulmadığı;
31. 6100 sayılı Kanunun 272 nci maddesine göre, bilirkişilerin ret sebepleri, bilirkişinin, aynı
dava veya işte daha önceden tanık olarak dinlenmiş bulunması hali dışında, hâkimler hakkındaki
ret sebepleri olduğundan, bilirkişinin; davada, iki taraftan birine öğüt vermiş ya da yol göstermiş
olması, iki taraftan birine veya üçüncü kişiye kanunen gerekmediği hâlde görüşünü açıklamış
olması, davanın, dördüncü derece de dâhil yansoy hısımlarına ait olması, dava esnasında, iki
taraftan birisi ile davası veya aralarında bir düşmanlık bulunması veya tarafsızlığından şüphe
edilmesini gerektirecek önemli sebeplerin bulunması halinde bilirkişinin seçildiğinin öğrenildiği
tarihten itibaren en geç bir hafta içinde bilirkişinin reddinin talep edilip edilmediği;
32. Bilirkişi raporlarının idareye tebliğ edildiğinde bilirkişi raporu incelenerek itirazlar ile
gerekirse yeni bilirkişi incelemesi yaptırılması talebinin, tebliğ tarihinden itibaren iki hafta
içerisinde mahkemeye bildirilip bildirilmediği;
33. Tamamen veya kısmen Bakanlık aleyhine neticelenen davalarda, kanun yolu açık olan
kararlar için kanun yollarına gidilmesi zorunlu olduğundan belirlenen usul ve esaslar
çerçevesinde konun yollarına (temyiz, kanun yararına temyiz, karar düzeltme, yargılamanın
iadesi, hükümlerin açıklanması (tavzihi)) başvurulup başvurulmadığı;
34. 1086 sayılı Kanunun Ek 4 üncü maddesine göre; görev, kesin hüküm, istinaf, temyiz,
Yargıtayda duruşma, senetle ispata ve sulh mahkemelerindeki taksim davalarında muhakeme
usulünün belirlenmesine ilişkin maddelerdeki parasal sınırlar; her takvim yılı başından geçerli
olmak üzere, önceki yılda uygulanan parasal sınırların, o yıl için 213 sayılı Vergi Usul
Kanunu’nun mükerrer 298 inci maddesi hükümleri uyarınca Maliye Bakanlığınca her yıl tespit
ve ilan edilen yeniden değerleme oranında artırılması suretiyle uygulanması ile ilgili sınırlara
yargılama sürecinde dikkat edilip edilmediği;
İdari Davalar
35. İdari davaların takibinde 6/1/1982 tarihli ve 2577 sayılı Kanun hükümlerine göre dava,
doğrudan doğruya taşra birimine karşı açılabileceği gibi Bakanlık hasım gösterilerek de açılmış
olabileceğinden; dava dilekçesi, yargı kararları ve benzeri evrak, dava konusu işlemi tesis eden
veya eylemde bulunan taşra birimine tebliğ edilmiş ise, öncelikle tebliğ zarfının üzerine tebliğ
tarihinin yazılıp yazılmadığı; evrak Bakanlığa tebliğ edilmiş ise ilgili merkez biriminin, yine
zarfın üzerine tebliğ tarihini yazarak derhal ilgili birime intikal ettirip ettirmediği;
36. Süresi geçirildikten sonra savunma, savunmaya cevap, temyiz, itiraz ve karar düzeltme
talebinde bulunulması halinde hak kaybı ve/veya kamu (hazine) zararı sözkonusu
olabileceğinden yasal sürelere riayet edilip edilmediği;
37. Cevap dilekçesi verme süresi, dava dilekçesinin tebliğ tarihini izleyen günden itibaren 30
gün olduğundan bu süreye dikkat edilip edilmediği;
38. İdari mahkemelerde dava açılması dava konusu idari işlemin yürütülmesini durdurmayacağı
-333-
TEFTİŞ REHBERİ
ancak idari işlemin uygulanması halinde “telafisi güç veya imkansız zararların doğması” ve idari
işlemin “açıkça hukuka aykırı olması” şartlarının “birlikte” gerçekleşmesi halinde gerekçe
gösterilerek yürütmenin durdurulmasına karar verilebileceğinden bu hususlara dikkat edilip
edilmediği;
39. Vergi mahkemelerinde dava açılması halinde, 2577 sayılı Kanunun 27/3 maddesine göre
dava konusu işlemin yürütülmesi kendiliğinden duracağından tahsil aşamasına geçilemeyeceği,
Vergi mahkemelerince iptal kararı verilmesi halinde de tahsil işlemlerinin dayanağı ortadan
kalkacağından ve dayanağı kalmayan tahsil işlemlerine devam edilmesi mümkün olmadığından
vergi mahkemelerince verilen iptal kararlarına karşı itiraz/temyiz aşamasında yürütmenin
durdurulması talebinde bulunulmayacağı hususlarına uyulup uyulmadığı;
40. İdarenin savunması (cevap) ilgili mahkeme tarafından davacıya tebliğ edildikten sonra
davacı buna karşı, ikinci bir dilekçe verebileceğinden davacının ikinci dilekçesinin ilgili
mahkemece gönderilmesi halinde; alınan bu dilekçenin, cevaplandırılması gereken husus
bulunup bulunmadığı yönüyle incelenerek ve hazırlanan cevap yazısının tebliğ tarihini izleyen
günden itibaren otuz gün içerisinde ilgili mahkemeye gönderilip gönderilmediği;
41. Mahkemeler belirlenen süre içinde lüzum gördükleri evrakın gönderilmesini ve her türlü
bilginin verilmesini taraflardan ve ilgili diğer yerlerden isteyebileceklerinden, bu kararların
süresi içerisinde yerine getirilmesi zorunluluğuna uyulup uyulmadığı; ara kararla istenilen bilgi
ve belgelerin verilen süre içerisinde karşılanmasının mümkün olmaması halinde, 2577 sayılı
Kanunun 20 nci maddesi gereğince ek süre talep edilip edilmediği;
42. Davanın duruşmalı olarak görülmesinin istenilmesi halinde, duruşma talebinin dava
dilekçesi veya cevap ve savunma dilekçelerinde belirtilmesi gereğine uyulup uyulmadığı,
duruşma isteğinde parasal sınıra dikkat edilip edilmediği;
43. 2577 sayılı Kanunun 15 inci maddesinin dördüncü fıkrası hükmü gereğince, ilk inceleme
üzerine Danıştay veya mahkemelerce verilen görevsizlik, yetkisizlik ve gerçek hasma tebliğ
kararlarına karşı itiraz, temyiz veya kararın düzeltilmesi talep edilmeyeceği, ancak, asıl karara
yapılacak itiraz veya temyiz taleplerinde, bu kararlara karşı da itirazda bulunulabileceği
hükmüne uyulup uyulmadığı;
44. Danıştayda ilk derece mahkemesi sıfatıyla görülen davalarda savcının esas hakkındaki yazılı
düşüncesinin Bakanlığa tebliğ tarihinden itibaren on gün içinde görüşte belirtilen hususlara
ilişkin cevabın mahkemeye bildirilip bildirilmediği;
45. Tamamen veya kısmen Bakanlık aleyhine neticelenen davalarda, kanun yolu açık olan
kararlar için kanun yollarına (itiraz, temyiz, karar düzeltme, yargılamanın yenilenmesi) gidilip
gidilmediği;
İlamsız İcra Takipleri
46. Bir paranın ödenmesine veya bir teminatın verilmesine ilişkin olarak herhangi bir ilama
dayanılmaksızın gümrük idareleri aleyhine ilamsız icra takibi yoluna başvurulması halinde,
-334-
TEFTİŞ REHBERİ
ödeme emrine karşı tebliğden itibaren yedi gün içinde, ödeme emrini gönderen icra dairesine
itiraz edilip edilmediği;
47. İlamsız icra takiplerinde ödeme emrini gönderen icra dairesi ilgili taşra biriminin bulunduğu
yerde değilse, itiraz dilekçesinin en yakın icra dairesi kanalıyla gönderilip gönderilmediği;
48. İlamsız icra takiplerinde itiraz dilekçesinde borcun tamamına mı yoksa bir kısmına mı itiraz
edildiği hususunun açıkça belirtilip belirtilmediği;
İlamlı İcra Takipleri
49. Bir paranın ödenmesine veya bir teminatın verilmesine ilişkin olarak herhangi bir
mahkemece verilen karar üzerine gümrük idareleri aleyhine ilamlı icra takibi yoluna
başvurulması halinde; karara karşı kanun yollarına başvuruda bulunulup bulunulmadığı, bu
başvuru sırasında mahkeme kararının yürütmesinin durdurulması talep edilip edilmediği, talep
üzerine ne şekilde karar verildiği hususlarına dikkat edilip edilmediği;
İdari Yargı Kararları ile ilgili olarak;
50.
2577 sayılı Kanunun 28 inci maddesinin ikinci fıkrası hükmü gereğince, konusu belli bir
miktar paranın ödenmesini gerektiren davalarda hükmedilen miktar ile her türlü davalarda
hükmedilen vekalet ücreti ve yargılama giderlerine ilişkin ilam icraya konulmadan önce,
davacının veya vekilinin önce idareye başvurması ve banka hesap numarasını bildirmesi
gerektiğinden idareye başvuru yapılmaksızın ilam icraya konulmuş ise, icra dairesine şikayet
yoluna gidilerek ve ödeme yapılmayacağı hükmüne uyulup uyulmadığı;
51. Temyiz (itiraz) taleplerinin yürütmenin durdurulması istemli olarak yapılması esas olmakla
birlikte, icraya konulan karar sehven yürütmenin durdurulması istemli olarak temyiz (itiraz)
edilmemiş ise, hemen temyiz (itiraz) merciine ek bir dilekçe verilerek yürütmenin
durdurulmasının talep edilip edilmediği;
52. İcranın durdurulması için; bir dilekçe ile kararı veren mahkemeye başvurularak, dilekçenin
altına “kararın yürütmenin durdurulması istemli olarak temyiz (itiraz) edildiğine dair” şerh alınıp
ve icra dairesinden icranın ertelenmesi için mehil talebinde bulunulup bulunulmadığı; icra
dairesince verilen mehil içinde yürütmenin durdurulması talebi hakkında bir karar verilmemiş
ise aynı şekilde ek süre talep edilip edilmediği;
53. Yürütmenin durdurulması talebi reddedilirse, icra emri uyarınca ödeme yapılıp, yürütmenin
durdurulması talebi kabul edilirse, temyiz (itiraz) talebinin sonucu beklenerek, karar onandığı
takdirde icra emri uyarınca ödeme yapılıp yapılmadığı; kararın bozulması halinde, bozma kararı
icra dairesine verilerek ve icra takibinin durmasının sağlanıp sağlanmadığı; bozma kararına karşı
karar düzeltme yoluna başvurulmuş olsa bile, icra işlemleri olduğu yerde durup durmadığı; karar
düzeltme talebi kabul edilerek daha önce bozulmuş olan hüküm onanırsa, icra emri uyarınca
ödeme yapılıp yapılmadığı; karar düzeltme talebinde bulunulmaz veya talep reddedilirse
mahkemece bozma kararı üzerine verilecek kararın beklenip beklenmediği;
-335-
TEFTİŞ REHBERİ
54. Temyiz (itiraz) taleplerinin yürütmenin durdurulması istemli olarak yapılması esas olmakla
birlikte, karar yürütmenin durdurulması istemli olarak temyiz (itiraz) edilmemiş ise veya kararın
tebliği tarihinden itibaren otuz gün içinde yürütmenin durdurulması istemi hakkında karar
verilmemiş veya bu istem reddedilmiş ise, temyiz/itiraz, kararın yürütülmesini
durdurmadığından ilama uygun olarak ödeme yapılıp yapılmadığı;
55. Kararın tebliği tarihinden itibaren otuz gün içinde yürütmenin durdurulması talebi kabul
edilirse, temyiz/itiraz talebinin sonucu beklenir, karar onandığı takdirde ilama uygun olarak
ödeme yapılıp yapılmadığı; kararın bozulması ve karar düzeltme talebinde bulunulması halinde,
karar düzeltme talebi kabul edilerek daha önce bozulmuş olan hüküm onanırsa, ilama uygun
olarak ödeme yapılıp yapılmadığı; bozma kararına karşı karar düzeltme talebinde bulunulmaz
veya talep reddedilirse, kararın yürütülmesi kendiliğinden duracağından mahkemece bozma
kararı üzerine verilecek kararın beklenip beklenmediği;
Adli Yargı Kararları ile ilgili olarak;
56. Karara karşı kanun yollarına başvurulup başvurulmadığı, kararın kesinleşip kesinleşmediği,
tehiri icra talep edilip edilmediği ve talep üzerine ne şekilde karar verildiği hususlarına dikkat
edilip edilmediği;
57. Kural olarak para alacaklarına veya menkul mallara ilişkin ilamların icrası için kararın
kesinleşmesi şart olmayıp, bu tür ilamların ödenmesi için alacaklı tarafından doğrudan idareye
başvurulması halinde, ilam uyarınca ödeme yapılıp yapılmadığı;
58. Kararın icraya konulmuş olması halinde, icra emrinin tebliği üzerine, kararın temyiz edilip
edilmediği araştırılarak, karar temyiz edilmiş ise, mahkemesinden kararın temyiz edildiğine dair
yazı alınarak, bu yazı ile icra dairesinden mehil vesikası alınıp, Yargıtay’dan tehiri icra kararı
alınarak karar icra dairesine verilip verilmediği;
59. Kararın temyizinden vazgeçilmiş veya tehiri icra kararı alınamamışsa, icra emri uyarınca
ödeme yapılıp yapılmadığı; tehiri icra kararı alınırsa, temyiz talebinin sonucunun beklenip
beklenmediği; karar onandığı takdirde icra emri uyarınca ödeme yapılıp yapılmadığı; kararın
bozulması halinde, bozma kararı icra dairesine verilip icra takibinin durmasının sağlanıp
sağlanmadığı; bozma kararına karşı karar düzeltme yoluna başvurulmuş olsa bile, icra
işlemlerinin durup durmadığı; karar düzeltme talebi kabul edilerek daha önce bozulmuş olan
hüküm onanırsa, icra emri uyarınca ödeme yapılıp yapılmadığı;
İlama Bağlı Borçlar ve Mahkeme Giderleri
60. İdare aleyhine sonuçlanan davalarda, ilâmda hüküm altına alınan alacak, tazminat, gecikme
faizi ve/veya gecikme zammı, yargılama giderleri, avukatlık ücreti ve icra masrafları, dava
konusu işlemi tesis eden veya eylemde bulunan ilgili merkez birimi tarafından kendi bütçesinin
ilgili hizmet tertibinden ödenir. Dava konusu işlemi tesis eden veya eylemde bulunan taşra
birimi, ilgili hizmet tertibinden ödeme yapılabilmesi için Destek Hizmetleri Dairesi
Başkanlığı’ndan ödenek talebinde bulunulup bulunulmadığı;
61. 5607 sayılı Kanun hükümleri uyarınca kaçak eşyanın muhafaza edildiği antrepo ve
depoların ardiye ücretleri ile kaçak eşyanın teslim edildiği yediemin ücretlerine ilişkin ilâma
-336-
TEFTİŞ REHBERİ
bağlı borç ödemeleri ve 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 221 inci madde hükmü uyarınca
ödenen fazla çalışma ücretlerine ilişkin ilâma bağlı borç ödemeleri için Destek Hizmetleri
Dairesi Başkanlığından ödenek talep edilip edilmediği;
62. İlâma bağlı borçlar ile ilgili olarak öncelikle ilâmlı icra takipleri ile ilgili yöntemlerin
uygulanıp uygulanmadığı;
Haciz İhbarnameleri
63. İcra ve İflas Müdürlüklerince Bakanlığa gönderilen haciz ihbarnameleri ile ilgili olarak
Gümrükler Genel Müdürlüğü tarafından, 29/5/2000 tarihli ve 2000/42 sayılı Genelge
yayımlanmış, bu Genelge Adalet Bakanlığı’na gönderilmiş ve Adalet Bakanlığı’nca 28/3/2001
tarihli ve 42-6276 sayılı yazıyla tüm İcra ve İflas Müdürlüklerine duyurulmuş olup, anılan
Genelgelere göre işlem tesis edilip edilmediği;
64. Taşra birimlerine, İcra ve İflas Müdürlüklerince Birinci Haciz İhbarnamesi ve/veya İkinci
Haciz İhbarnamesinin tebliğ edilmesi halinde; tebliğ mazbatası ve haciz ihbarnamesi üzerine
tebliğ tarihi yazılmak suretiyle tebligat derhal hukuk birimine iletilip iletilmediği;
65. Hukuk işleri şubeleri veya servislerince, Birinci Haciz İhbarnamesi ve/veya İkinci Haciz
İhbarnamesi derhal ilgili birimlere gönderilip gönderilmediği;
66. Merkez ve taşra birimlerince, herhangi bir nedenle yedi günlük itiraz süresi içersinde
“Birinci Haciz İhbarnamesi” ve “İkinci Haciz İhbarnamesi” ne cevap verilmemesi, itiraz
edilmemesi veya bütün uyarılarımızın aksine posta, kargo vs ile gönderilmek suretiyle itirazın
yedi gün içerisinde icra dosyasına ulaşmaması halinde; 2004 sayılı Kanunun 89/3 üncü maddesi
uyarınca “Ödeme Muhtırası” tebliğ edilmesi durumunda, onbeş gün içinde “menfi tesbit” davası
açılabilmesi için ödeme muhtırası ile gerekli bilgi ve belgeler derhal merkezde Hukuk
Müşavirliğine, taşrada ise hukuk işleri şubesine veya servisine gönderilip, Hukuk Müşavirliğine
bilgi verilip verilmediği;
67. Hukuk servisinin bulunmadığı müdürlüklerde yukarıda belirtilen işlemlerin müdür
tarafından görevlendirilen birimce yerine getirilip getirilmediği;
Diğer Müzekkere, Yazı ve Kararlar
68. 2004 sayılı Kanunun “İflas Kararının Tebliği ve İlanı” başlıklı 166 ncı maddesi gereğince,
iflas kararı, iflasın kapanması ve kaldırılması kararları Bakanlığımıza tebliği zorunlu kararlardan
olduğundan, söz konusu kararların Hukuk Müşavirliğince ilgili merkez birimlerine
dağıtılmasının ardından, ilgili merkez ve taşra birimlerince ivedilikle karar gereklerinin yerine
getirilip getirilmediği;
69. 19/10/2005 tarihli ve 5411 sayılı Bankalar Kanunu’nun “Fonun bilgi ve belge isteme
yetkisi” başlıklı 123 üncü maddesi gereğince, Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu’ndan gelen
yazıların Hukuk Müşavirliğince ilgili merkez birimlerine dağıtılıp, yazı ile talep edilen bilgi ve
belgelerin ilgili merkez ve taşra birimlerince ivedilikle Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonuna
gönderilip gönderilmediği;
-337-
TEFTİŞ REHBERİ
70. 31/5/2006 tarihli ve 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 100
üncü maddesi gereğince, Sosyal Güvenlik Kurumundan gelen yazıların Hukuk Müşavirliğince
ilgili merkez birimlerine dağıtılıp, yazı ile talep edilen bilgi ve belgelerin ilgili merkez ve taşra
birimlerince ivedilikle Sosyal Güvenlik Kurumuna gönderilip gönderilmediği;
71. Vergi daireleri, devlet alacaklarını 6183 sayılı Kanuna göre takip ve tahsil ettiğinden vergi
dairelerinden gelen yazıların merkezde hukuk birimlerince ilgili merkez birimlerine dağıtılıp,
yazı ile talep edilen bilgi ve belgeler ile yazı gereklerinin ilgili merkez ve taşra birimlerince
ivedilikle yerine getirilip getirilmediği;
72. İcra daireleri ve mahkemelerce merkez teşkilatında Hukuk Müşavirliğine tebliğ edilen
ihtiyati tedbir, tedbir, tedbiren el koyma, araç haczi vb. yazıların somut olay bazında Hukuk
Müşavirliğince değerlendirilen ve gereği için ilgili merkez birimlerine gönderilen yazıların
gereklerinin ilgili merkez birimince ivedilikle yerine getirilip getirilmediği; taşra teşkilatına
tebliğ edilen yazıların, hukuk birimlerince değerlendirilip ve gereği için ilgili taşra birimlerine
gönderilip gönderilmediği; yazıların gereklerinin ilgili taşra birimince ivedilikle yerine getirilip
getirilmediği;
73. İcra dairelerince veya kamu kurum ve kuruluşlarınca hukuk birimlerine tebliğ edilen ve
haciz ihbarnameleri dışında kalan diğer haciz müzekkereleri ve yazılar araştırma mahiyetinde
yazılar olduğundan makul sürede cevaplanıp cevaplanmadığı; hak ve alacaklara ilişkin araştırma
yalnızca müzekkerenin veya yazının tebliğ edildiği merkez veya taşra birimi bünyesinde yapılıp
yapılmadığı;.
74. Bir önceki teftişte üzerinde durulan ve eleştiri konusu edilen konulardaki uygulamanın ne
merkezde olduğu;
Hususlarının araştırılıp incelenmesi gerekir.
Eleştiriyi gerektiren konularda, mevzuat hükümleri de belirtilmek suretiyle Cevaplı Rapor
düzenlenir. İncelenen dava dosyalarını gösterir liste düzenlenen Cevaplı Rapora da eklenir.
Cevaplı Rapor düzenlenmesini gerektirir bir husus tespit edilemediğinde ise, incelenen dava
dosyalarını gösterir liste, teftiş sonunda düzenlenen Teftiş Raporunun ilgili bölümüne
eklenecektir.
6.7. Gümrük Muhafaza Hizmetleri Servisi:
Gümrükler Muhafaza Genel Müdürlüğü’nün görevleri 640 Sayılı KHK’nin 8’nci maddesinde
belirtilmiş olup, görevleri şunlardır:
a) Gümrüklü yer ve sahalarda kamu düzeninin bozulmasını önleyecek tedbirleri almak, buraların
takip ve muhafazasını sağlamak, gerektiğinde müdahalede bulunarak durumu adlî mercilere
intikal ettirmek.
b) Deniz ve hava limanlarıyla kara sınırlarındaki gümrük kapılarında ve diğer gümrüklü yer ve
sahalarda giriş ve çıkış yapan kişi, eşya ve taşıtların muhafazası ile gümrüğe sevk edilmesini
sağlamak ve gümrük işlemleri bitirilmeden buralardan çıkmalarını önlemek.
-338-
TEFTİŞ REHBERİ
c) Yatlara ilişkin işlemlerin yürütülmesini sağlamak.
ç) Gümrüklü yer ve sahalarda münhasıran, Türkiye Cumhuriyeti Gümrük Bölgesinde
gerektiğinde ilgili kuruluşlarla işbirliği yapmak suretiyle kaçakçılığı önlemek, izlemek ve
soruşturmak.
d) Türkiye Cumhuriyeti Gümrük Bölgesinde kişi, eşya ve taşıtların kaçakçılıkla mücadele
kapsamında takibini yapmak.
e) Kaçakçılıkla mücadele için bilimsel yöntemler de kullanmak suretiyle bilgi toplayarak gerekli
araştırma, soruşturma ve operasyonları yapmak, taşra teşkilatının yapacağı operasyonları
koordine etmek, gerektiğinde taşra teşkilatı ile müşterek operasyon yapmak.
f) Kaçakçılıkla mücadele amacıyla ulusal ve uluslararası kuruluşlarla işbirliği yapmak, bilgi
değişiminde bulunmak, protokoller hazırlamak ve uygulamak, gerektiğinde müşterek
operasyonlar yapmak.
g) Kaçakçılıkla etkin mücadele etmek amacıyla ulusal ve uluslararası bilgi akışına dayalı veri
tabanları oluşturmak, verileri işlemek, değerlendirmek ve risk analizi çerçevesinde
kullanılabilecek nitelikte olanları Risk Yönetimi ve Kontrol Genel Müdürlüğüne iletmek.
ğ) Adlî kolluğa ilişkin olarak diğer kanunlarla verilen görevleri yapmak,
h) Bakan tarafından verilen benzeri görevleri yapmak.
Gümrükler Muhafaza Genel Müdürlüğü bu görevlerini, merkezi teşkilatının yanı sıra, taşrada
Gümrük ve Ticaret Bölge Müdürlüğü, Gümrük Muhafaza Kaçakçılık ve İstihbarat Müdürlükleri
ve Gümrük Müdürlükleri vasıtasıyla yerine getirmektedir.
Not: Gümrük Muhafaza Görev Yönetmeliği son yapılanmaya bağlı olarak yürürlükten
kaldırılarak 4458 sayılı Gümrük Kanunu ve buna bağlı Gümrük Yönetmeliğine derç edilmiştir.
Kullanılan Defter ve Belgeler :
Kullanılan Defterler








Denetim Defteri
Zimmet Defteri
Posta Defteri
Silah Atış Defteri
Silah Kayıt Defteri
Nöbet ve Nöbet Devir Teslim Defteri
Ziyaretçi Kayıt Defteri
Gümrüklü Sahaya Giriş-Çıkış Yapan Araç Kayıt Defteri
Yukarıda sayılan ve muhafaza hizmetleri nedeniyle Gümrük İdarelerinde tutulması gereken
-339-
TEFTİŞ REHBERİ
defterlere ilave olarak bazı Gümrük İdarelerinin kuruluş amaç ve görev yerlerine göre ayrıca şu
defterler tutulur.
a- Serbest Bölgelerde Kurulan Gümrük İdarelerinde:
1) Serbest Bölgelerden İthal Edilen Eşya Kayıt Defteri: Bu deftere söz konusu eşya, eşyaya
ilişkin gümrük beyannamesi, firma, taşıt, serbest bölge talep formu, kapı çıkış fişi, kaydı yapan
personel ve kayıt tarihi kaydedilir.
2) Serbest Bölgelerden Yurt Dışına Transit Edilecek Eşya Kayıt Defteri: Bu deftere söz konusu
eşya, firma, taşıt, serbest bölge talep formu, kapı çıkış fişi, gittiği ülke, kaydı yapan personel ve
kayıt tarihi kaydedilir.
3) Serbest Bölgeye İhraç Kaydıyla Çıkış Yapan Eşya Kayıt Defteri: Bu deftere söz konusu eşya,
eşyaya ilişkin gümrük beyannamesi, firma, taşıt, serbest bölge talep formu, ordino, kaydı yapan
personel ve kayıt tarihi kaydedilir.
4) Yurt Dışından Gelip Serbest Bölgeye Çıkışı Yapılan Eşya Kayıt Defteri: Bu deftere söz
konusu eşya, eşyaya ilişkin gümrük beyannamesi, firma, taşıt, serbest bölge talep formu, ordino,
geldiği ülke, kaydı yapan personel ve kayıt tarihi kaydedilir.
5) Denizyolu ile Bölgeden Çıkış Yapan Eşya Kayıt Defteri: Bu deftere söz konusu eşyayı götüren
gemi, firma, serbest bölge talep formu, eşyanın gittiği ülke, ordino, kaydı yapan personel ve kayıt
tarihi kaydedilir.
6) Denizyolu ile Yurt Dışından Gelip Serbest Bölgeye Girişi Yapılacak Eşya Kayıt Defteri: Bu
deftere söz konusu eşyayı getiren gemi, firma, serbest bölge talep formu, özet beyan, kaydı yapan
personel ve kayıt tarihi kaydedilir.
b- Hava limanlarında görev yapan gümrük idarelerinde:
1)
Uçak Kayıt Defteri
2)
THY Kargo Kayıt Defteri
3)
THY Kargo İhracat Kayıt Defteri
4)
Yabancı Uçak Geliş-Gidiş Kayıt Defteri
5)
T.C. Bayraklı Uçak Geliş-Gidiş Kayıt Defteri
6)
Refakatli Gelen Uçak Kayıt Defteri
c- Yolcu salonlarında görev yapan gümrük idarelerinde:
1)
Yurt Dışından Gelen ve Yurt Dışına Giden Araç Kayıt Defteri
2)
Yolcu Beraberi Çıkış Eşyası Kayıt Defteri
-340-
TEFTİŞ REHBERİ
3)
Naklihane Kayıt Defteri
4)
Refakat Gidiş Kayıt Defteri
ç- Deniz ve limanlarda görev yapan gümrük muhafaza idarelerinde:
1)
Yat Kayıt Giriş ve Çıkış Defteri
2)
Büyük Kabotaj Yapan Deniz Araçlarına Ait Kayıt Defteri
3)
Dahili Kabotaj Yapan Gemilere Ait Kayıt Defteri
4)
Balıkçı Motorları ve Tekneleri Kayıt Defteri
5)
Gemi Seyir Jurnali (Deniz botu bulunan idarelerde, botun günlük seyir durumunu
göstermek üzere kullanılır.
6)
Supalan Giriş-Çıkış Kayıt Defteri
Kullanılan Belgeler:

















Kontrol Fişleri
Seyir İzin Belgesi (Türk Limanları Yat Kayıt Belgesi -Transit Log)
Kapı Giriş-Çıkış Fişleri
Gemi Kontrol Evrakları
Sevk/Serbest Bırakma Tutanağı
Serbest Bölge Talep Formu
Büyük Kabotajdaki Gemilere Verilen Akaryakıta Ait Tutanaklar
Geliş/Gidiş Yakıt ve Kumanya İşlemleri Formu
Arama Formu
İzin Kağıdı
Emniyet ve Güvenlik Belgesi
Emniyet ve Güvenlik Belgesi kalem Listesi
Sapma Bildirim Formu
Gelen Bildirim Formu
Deniz Yolu Beyan Formu
Hava Yolu Beyan Formu
Radrasyon Alarmı Bildirim Formu
Kullanılan Programlar:




Gemi Takip Programı
Taşıt Takip Programı
Kaçakçılık Bilgi Bankası
Gümrük Sahasında Araç Sorgulama
-341-
TEFTİŞ REHBERİ
İşlemlerin Teftişi:
1. Türkiye gümrük bölgesine giren ve çıkan kara,deniz, hava ve demiryolu taşıtları gümrük
kontrol ve gözetimine tabi olduğundan, kontrolle görevli olan memurların, gündüz ve gecenin
her saatinde göreve hazır bulundurulup bulundurulmadığı ve gerek duyulduğunda vakit
geçirilmeden kontrol görevinin yapılıp yapılmadığı (G.Y. Md.72);
2. Taşıtların detaylı olarak arandığı hallerde, arama sonucu tutanakla tespit edilip edilmediği
(G.Y. Md.72);
3. Türkiye Gümrük Bölgesine gelen taşıtların gümrük kontrolü tamamlanıncaya kadar,
Türkiye Gümrük Bölgesinden giden taşıtların gümrük kontrolünden sonra söz konusu Bölgeyi
terk etmelerine kadar, her türlü eşyanın taşıtlara alınmasını ve taşıtlardan çıkarılmasını, yolcu
indirilmesini ve bindirilmesini önleyecek tedbirlerin alınıp alınmadığı (G.Y. Md.72);
4. Yönetmeliğin 182 nci madde hükümleri saklı kalmak kaydıyla, taşıtların kontrolü duruma
göre;
a) Taşıta ve eşyaya ilişkin tüm bilgi, belge, defter ve kayıtların kontrol edilmesi,
b) Taşıta ve eşyaya ilişkin ilave bilgi istenilmesi,
c) Taşıt sürücüsü, kaptanı, mürettebatı ve yolcunun kendisi ve beraberindeki eşyanın gümrük
kontrolü ve üst araması,
ç) Taşıtın ve eşyanın; taşıt, eşya ve konteyner tarama sistemleri ile kontrolü,
d) Kontrol sırasında diğer taşıt ve kişiler ile temasa geçilmemesi ve yük alınıp verilmemesi için
gerekli tedbirlerin alınması,
e) Taşıtın dedektör köpek ve teknik cihazlar vasıtasıyla kontrol edilmesi,
f) Taşıtın fiziki olarak tam veya kısmi kontrolü,
g) Eşyadan numune alınması ve incelenmesi,
ğ) Taşıtta bulunan ambarlar ve eşya bulunan diğer yerlerin mühür altına alınması,
h) Taşıtın etkin kontrolü için alınan diğer tedbir ve işlemlerin
Bir kısmı veya tamamını kapsadığı hükmüne uygun işlem yapılıp yapılmadığı (G.Y. Md.72/a);
5. Türkiye Gümrük Bölgesine girmek veya bölgeden çıkmak üzere gümrüklü sahaya gelen
kara taşıtlarının bilgileri gümrük idaresince bilgisayar sistemine(kara kapıları taşıt takip
programı) girilip girilmediği, Gümrüklü sahaya giren kara taşıtlarının işlemlerinin bitirilmesini
müteakip bilgisayar sistemi üzerinde taşıt ve eşyaya ilişkin işlemlerin tamamlandığının
görülmesinden sonra taşıtın gümrüklü sahadan çıkışına izin verilip verilmediği (G.Y. Md.72/b);
6. Transit rejimi kapsamında eşya taşıyan yerli ve yabancı plakalı taşıtların Türkiye Gümrük
Bölgesinde seyri sırasında, transit rejim hükümlerini ihlal ettiğine dair şüphe durumunda, ilgili
gümrük idaresi tarafından mobil kontrol ekipleri vasıtasıyla taşıtın kontrole tabi tutulmasının
sağlanıp sağlanmadığı (G.Y. Md.72/c);
7. Türkiye Gümrük Bölgesine giren Türk ve yabancı bayraklı deniz taşıtları bu bölgeyi terk
edene kadar gümrük gözetimi ve kontrolüne tabi tutulup tutulmadığı (G.Y. Md.72/ç);
-342-
TEFTİŞ REHBERİ
8. Türkiye Gümrük Bölgesine girip, Türk limanlarına gidecek deniz taşıtları gidecekleri limana
varmadan önce yolda kontrole tabi tutulabileceği, Yurtdışından gelip Türkiye Gümrük Bölgesine
giren ancak Türk limanlarına girmeyecek olan gemiler ihbar, şüphe, suçüstü halleri veya risk
analizi kapsamında kontrole tabi tutulabileceği hükmüne uygun işlem yapılıp yapılmadığı (G.Y.
Md.72/ç);
9. Yabancı limanlardan gelen gemilerin işleticisi veya temsilcisi, deniz taşıtının Türkiye
Gümrük Bölgesindeki ilk limana varışından en az iki saat önce, Yönetmelik EK-10/Ç’de yer alan
Genel Bildirim Formunu doldurarak veri işleme tekniği yolu ile gümrük idaresine bildirimde
bulunup bulunmadığı, Gümrük idaresinin bilgisayar sisteminin çalışmaması halinde söz konusu
form yazılı veya elektronik ortamda verilip verilmediği, yazılı olarak verilen Genel Bildirim
Formları bilgisayar sisteminin çalışmasını müteakiben en geç takip eden iş günü içerisinde
sisteme (Gemi Takip Programı) girilip girilmediği (G.Y. Md.72/ç);
10. Gemiler limana varışlarından itibaren sağlık muayenesi ve pasaport işlemleri bitinceye
kadar gözetim altında bulundurulup bulundurulmadığı, Gemiden eşya çıkarılmaması, gemiye
eşya alınmaması, yetkililer dışında hiç kimse ile temas edilmemesi ve temas edenlerin de gümrük
idaresinin bilgisi dışında gemilere eşya alıp çıkarmamaları hususunda gerekli tedbirlerin alınıp
alınmadığı (G.Y. Md.72/d);
11. Gemide sağlık muayenesi bittikten sonra kaptan tarafından Yönetmelik EK-10/D’de yer
alan Denizyolu Beyan Formu doldurularak diğer belgelerle birlikte kontrolle görevli personele
beyan edilip edilmediği (G.Y. Md.72/e);
12. Denizyolu Beyan Formunda yer alan bilgiler ile geminin Genel Bildirim Formu ve ekindeki
belgelerle tasdikli seyir jurnali, elektronik seyir sistemleri, yükleme veya taşıma belgeleri, özet
beyan, varış bildirimi ile diğer ilgili belgelerle karşılaştırılıp karşılaştırılmadığı (G.Y. Md.72/e);
13. Kontroller sırasında, serbest dolaşımda olmayan ve başka limanlara çıkarılacak olan eşya ile
ihtiyaç fazlası tüketim malzemelerinin bulunduğu ambarların kapakları ve gerekli görülen diğer
yerler mühür altına alınıp,geminin hareketinden önce sökülüp sökülmediği (G.Y. Md.72/e);
14. Denizyolu Beyan Formundaki bilgilerin kendi içinde veya diğer belgelerle çelişkili olması
ya da şüphe veya ihbar bulunması halinde, yükleme veya taşıma belgeleri ve diğer belgelerle
birlikte geminin gizli yerleri, ambar, bölme ve girişlerini gösteren plan istenilerek, bu belgelere
göre geminin kontrolü gerçekleştirilip gerçekleştirilmediği (G.Y. Md.72/e);
15. Yapılan kontroller sonucunda düzenlenen tutanak kontrolü yapan personel ve kaptan
tarafından imzalandıktan sonra tutanaktaki bilgilerin geminin uğrayacağı diğer idarelerin
görmesi açısından sisteme (Gemi Takip Programı) girilip girilmediği (G.Y. Md.72/e);
16. Yabancı ülkelerden satın alınarak Türk limanlarına ilk defa serbest dolaşıma girmek üzere
gelen veya dış hatlara sefer yapmakta iken devamlı veya geçici olarak iç hatlara tahsis olunan
milli gemilerle, yurtdışına yük ve yolcu taşımakta iken yurtiçi sefere geçen deniz taşıtları,
gümrük denetimine tabi herhangi bir eşya bulunup bulunmadığının tespit edilmesi amacıyla
kontrole tabi tutularak, demirbaş eşya, kumanya, yakıt ve tüketim malzemelerine ilişkin listeler
kontrol neticesinde tanzim edilecek tutanağa eklenip eklenmediği (G.Y. Md.72/f);
-343-
TEFTİŞ REHBERİ
17. Yabancı limanlara giden gemilerin işleteni veya temsilcisi tarafından, geminin limandan
hareketinden en az iki saat önce veri işleme tekniği yolu ile EK-10/Ç’de yer alan Genel Bildirim
Formu doldurularak gümrük idaresine bildirimde bulunulup bulunulmadığı, bildirimde
bulunmadan, gümrük işlem ve kontrolleri tamamlanmadan ve Denizyolu Beyan Formu ibraz
edilmeden geminin hareketine izin verilmeyeceği hükmüne uygun işlem yapılıp yapılmadığı
(G.Y. Md.72/g);
18. Türkiye Gümrük Bölgesinden ayrılan Türk ve yabancı bayraklı tüm deniz taşıtları bu
bölgeyi terk edene kadar gümrük gözetimi ve kontrolüne tabi olduğu, Türk liman ve
iskelelerinden yabancı limanlara hareket edecek yerli ve yabancı gemilerin kaptanı tarafından
Yönetmelik EK-10/D’de yer alan Denizyolu Beyan Formu doldurularak diğer belgelerle birlikte
kontrolle görevli personele beyan edeceği, Beyan Formu ve diğer belgelerdeki bilgilerin çelişkili
olması ya da şüphe veya ihbar bulunması halinde 72/E maddesi hükümlerine göre işlem
yapılacağı, Yabancı limanlara ilk defa hareket edecek olan Milli gemiler, yük almadan evvel
gemide gümrük kontrolü dışında kalmış herhangi bir eşya bulunup bulunmadığı açısından
kontrol edileceği hükmüne uygun işlem yapılıp yapılmadığı, (G.Y. Md.72/ğ);
19. Yabancı ülkelere götürülmek üzere birden fazla Türk liman ve iskelesinden yük ve yolcu
alan gemiler, aynı gümrük idaresinin sorumluluğunda bulunan liman ve iskeleler hariç olmak
üzere, diğer liman ve iskelelerin tamamında kontrole tabi tutulup tutulmadığı (G.Y. Md.72/h);
20. Yabancı bir limandan gelip, Çanakkale veya İstanbul Boğazlarından geçerek bir Türk
limanına gidecek olan gemilerin geliş gün ve saatleri ile gerekli diğer bilgiler, kaptan veya
acentesi tarafından İstanbul’da Gümrük ve Ticaret Bölge Müdürlüğüne veya bu Bölge
Müdürlüğünce belirlenecek Gümrük Müdürlüğüne, Çanakkale’de ise Çanakkale Gümrük
Müdürlüğüne veya en az 24 saat önceden Seyir Planı-1 (SP-1) raporu ile Türk Boğazları Gemi
Trafik Hizmetleri Merkezine bildirimde bulunup bulunulmadığı (G.Y. Md.72/ı);
21. Yabancı limanlardan gelip, İstanbul veya Çanakkale Boğazından geçip bir Türk limanına
gidecek olan gemilerin kontrolleri, şüphe veya ihbar olmadığı sürece, varacakları ilk Türk
limanında yapılıp yapılmadığı, şüphe veya ihbar olması durumunda, yönetmeliğin 72/E maddesi
hükümlerine göre işlem yapılıp yapılmadığı, Gümrük idaresince gerek görüldüğü hallerde
refakat memuru verilip verilmediği (G.Y. Md.72/ı);
22. Boğazlardan geçen transit gemiler, Montrö Antlaşması gereğince kontrole tabi
tutulmayacağı, bu gemilerin dışarıdan gözetim altında bulundurulabileceği hususuna uyulup
uyulmadığı (G.Y. Md.72/i);
23. Liman sahaları ve Boğazlarda 48 saatten fazla bekleyen transit gemilerin serbest pratika alıp
almadıkları, bu süreyi aşan transit gemilerin serbest pratika almaları sağlandıktan sonra diğer
gemiler gibi gümrük kontrolüne tabi tutulup tutulmadığı, serbest pratika alınması halinde, buna
ilişkin bildirim gecikmeksizin geminin işleticisi veya temsilcisi tarafından ilgili gümrük
idaresine veri işleme tekniği yoluyla bilgisayar sistemi üzerinden veya yazılı olarak yapılıp
yapılmadığı (G.Y. Md.72/j);
24. Türk ve yabancı donanmasına mensup harp gemileri ile Türk Hava Kuvvetlerine mensup
hava harp gemileri ve Bakanlar Kurulunun izni ile gelen yabancı devletlerin hava harp gemileri,
içlerinde eşya bulunmaması halinde gümrük gözetimine tabi olmadığı, ancak bu taşıtlar ile eşya
-344-
TEFTİŞ REHBERİ
getirilmesi durumunda gümrük işlemleri yapılmak üzere gemi kaptanı veya yetkilendireceği kişi
tarafından eşya, liste halinde ilgili gümrük idaresine bildirileceği hususuna uyulup uyulmadığı
(G.Y. Md.72/k);
25. Türk limanları arasında düzenli sefer yapan ve acentesi bulunan gemiler, serbest dolaşımda
olmayan eşyayı alır veya yolda yabancı limana uğrarlar ise gözetim ve kontrole tabi olacağı
hususuna uyulup uyulmadığı (G.Y. Md.72/l);
26. Türkiye Gümrük Bölgesine gelen trenler gümrük idaresi bulunan ilk istasyonda, Türkiye
Gümrük Bölgesinden giden trenler sınır istasyonunda kontrole tabi tutulup tutulmadığı (G.Y.
Md.72/m);
27. Gümrük idaresince istasyon bölgesi öncesinde ve sonrasında tarama sistemleri ile
gerçekleştirilecek kontroller hariç olmak üzere, Türkiye Gümrük Bölgesine gelen trenler
sınırdan itibaren gümrük idaresi bulunan ilk istasyona kadar, Bölgeden gidecek trenler ise
gümrük idaresi bulunan son hudut istasyonundan Türkiye Gümrük Bölgesini terk edinceye
kadar, yolda zorlayıcı bir neden olmadıkça duramazlar, yolcu ve eşya alıp
indiremeyeceklerinden zorlayıcı sebeplerden ileri gelen durma, yolcu ve eşya alıp
indirmelerinden gümrük idaresi haberdar edilip edilmediği (G.Y. Md.72/m);
28. Yabancı ülkelerden gelen veya yabancı ülkelere giden trenler gümrük idaresi bulunan sınır
istasyonlarına geldiğinde, karşılayıcı ve uğurlayıcılarla temas edilmesini ve eşya alınıp
verilmesini önleyecek tedbirler alınıp alınmadığı (G.Y. Md.72/m);
29. Türkiye Gümrük Bölgesine giren demiryolu taşıtlarının kontrolü bitmeden ya da gümrük
idaresinin izni olmadan trenin vagonlarında ekleme, çıkarma veya değiştirme yapılamayacağı,
zorunlu hallerde, gerekli önlemler alınarak, kontrolden önce bu işlemlerin yapılmasına gümrük
idaresince izin verilip verilmediği (G.Y. Md.72/m);
30. Demiryolu idaresinin yetkili memuru tarafından, sınır gümrüğü ile diğer gümrüklerde
gümrüklenecek eşya veya Türkiye Gümrük Bölgesinden transit geçirilecek eşyanın yükleme
veya taşıma belgeleri ile yolcu ve personel listesi ilgili gümrük idaresine verilip verilmediği,
trenin boş gelmesi durumunda, bu husus yazı ile gümrük idaresine bildirilip bildirilmediği,
Gümrük işlemleri biten trenler hareket edene kadar gözetim altında bulundurulup
bulundurulmadığı (G.Y. Md.72/n);
31. Demiryolu idaresinin yetkili memuru tarafından verilen belgelerde çelişki olması ya da
şüphe veya ihbar hallerinde, görevli personel tarafından depolar, yük ve posta vagonlarının
tender ve lokomotifleri ile yolcu vagonları, büfe, lokanta, mutfak ve furgonlarla gerekli görülen
yerler kontrol edilip edilmediği, Kontrolleri ilk sınır istasyonunda yapılmayacak veya tekrar
Türkiye Gümrük Bölgesine girmek üzere yabancı topraklardan geçecek trenlere gümrük
personeli refakat edip etmediği (G.Y. Md.72/o),
32. Türkiye Gümrük Bölgesine gelen havayolu taşıtlarının kontrolü indikleri yetkili gümrük
idaresi bulunan havalimanlarında yapılacağı, Havayolu taşıtları, Türkiye Gümrük Bölgesinde ilk
inecekleri havalimanında görevli personel tarafından gözetim altına alınacağı, taşıtın taşıma veya
yük belgeleri, yolcu ve personel listeleri ile milli hava taşıtlarına ait kumanya ve akaryakıt
listeleri kontrol edileceği, kumanya ve akaryakıt bulunan yerler mühür altına alınabileceği,
-345-
TEFTİŞ REHBERİ
taşıtta başka bir hava limanına boşaltılacak eşya bulunması halinde, bunlara ait yük veya taşıma
belgelerinin de inceleneceği hususuna riayet edilip edilmediği (G.Y. Md.72/ö);
33. Yurtdışından gelen havayolu taşıtları için işleticisi veya temsilcisi tarafından Yönetmelik
EK-10/E’de yer alan Havayolu Beyan Formu doldurularak diğer belgelerle birlikte kontrolle
görevli personele beyan edilip edilmediği, beyan formu ile ekindeki yükleme veya taşıma
belgeleri, mürettebat eşya listesi ile kumanya ve yakıt listeleri gibi belgeler arasında çelişki
olması veya ihbar ya da şüphe halinde hava taşıtı ayrıca kontrol edilip edilmediği (G.Y.
Md.72/ö);
34. Yolcu veya eşya indirmeksizin havalimanında kısa bir süre kalacak hava taşıtları dışarıdan
gözetim altında tutulup tutulmadığı (GY72/ö);
35. Yabancı ülkelerden satın alınarak ilk defa serbest dolaşıma girmek üzere gelen hava taşıtları,
gümrük denetimine tabi herhangi bir eşya bulunup bulunmadığının tespit edilmesi amacıyla
kontrole tabi tutulup tutulmadığı (GY72/ö);
36. Yurtdışına giden hava taşıtı, kalkacağı en son havalimanında kontrol edilip edilmediği, bu
kontrolden sonra EK-10/E’de yer alan Havayolu Beyan Formu taşıtın işleticisi veya temsilcisi
tarafından düzenlenip düzenlenmediği, varsa mühürlerin hareketten evvel sökülüp sökülmediği
(G.Y. Md.72/p);
37. Havayolu Beyan Formu ile ekindeki yükleme veya taşıma belgeleri, mürettebat eşya listesi
ile kumanya ve yakıt listeleri gibi belgeler arasında çelişki olması veya ihbar ya da şüphe halinde
yolcular binmeden önce hava taşıtının kontrol edilip edilmediği (G.Y. Md.72/p);
38. Hava ve deniz yolu ile gelen ve giden yolcular için yolcu bildirimi ilgili gümrük idaresine
veri işleme tekniği yoluyla yapılıp yapılmadığı, bilgisayar sisteminin çalışmaması halinde yazılı
veya elektronik ortamda yapılıp yapılmadığı, bilahare bilgisayar sisteminin çalışmasını
müteakiben yolcu bildiriminin en geç takip eden iş günü içerisinde sisteme girilip girilmediği
(GY72/r);
39. Hava ve deniz yolu ile gelen ve giden yolcular için yolcu bildirimi, taşıtın işleticisi veya
temsilcisi tarafından Türkiye Gümrük Bölgesindeki ilk varış limanına gelmeden veya taşıt
limandan ayrılmadan en az iki saat önce, kısa mesafeli taşımalarda taşıtın hareket ettiği ana kadar
verilip verilmediği (G.Y. Md.72/r);
40. Yolcular, gemi adamları, diğer taşıt görevlileri ile bunlar dışındaki şahıslar, taşıtlara geliş ve
gidişlerinde ancak gümrük yolcu salonlarından veya gümrük denetimi altındaki iskele ve
yerlerden geçip geçmediği (G.Y. Md.72/r);
41. Gümrük idareleri, yolcuların gümrük denetimine tabi tutulacakları salonlara kadar veya
gümrük denetlemesine tabi tutulmalarını takiben araçlara binene kadar, diğer kişilerle temas
etmelerini ve bu kişilerle eşya alıp vermelerini önleyecek tedbirlerin alınıp alınmadığı (G.Y.
Md.72/r);
42. Gümrüklü sahaların giriş-çıkış noktaları ile görevin gerektirdiği diğer noktalarda gerek
duyulması halinde nöbet yeri ve saha devriyesi oluşturulup, 24 saat esasına göre muhafaza
-346-
TEFTİŞ REHBERİ
hizmetlerinin verilip verilmediği (G.Y. Md.72/s);
43. Gümrük idaresinin kişi, eşya ve taşıtların gümrük işlemleri tamamlanmadan gümrüklü yer
ve sahalardan çıkmalarını önlemeye yönelik her türlü tedbirin alıp almadığı (G.Y. Md.72/s);
44. Gümrüklü sahaya giren ve çıkan kişi ve taşıtların bilgileri, bilgisayar sisteminde kayda alınıp
alınmadığı (G.Y. Md.72/s);
45. Gümrük gözetimi ve kontrolü kapsamında işletmelerin yükümlülüklerini yerine getirip
getirmediği (G.Y. Md.72/ş);
46. Kanunun 33 üncü maddesinde belirtilen yerlerde kişi, eşya ve taşıtların, radyasyon tespit
sistemleri vasıtasıyla radyasyon kontrollerinin yapılıp yapılmadığı, sistemlerin uyarı vermesi
durumunda uyarıya neden olan kişi, eşya veya taşıt sistemden tekrar geçirilerek, uyarının
doğruluğu test edilip edilmediği, sistemlerin tekrar uyarı vermesi durumunda uyarıya neden olan
kişi, eşya veya taşıt arındırılmış güvenli bir alana sevk edilerek, taşınabilir dedektörler
vasıtasıyla, gerekli önlemler alınarak ikinci seviye radyasyon kontrolü yapılıp yapılmadığı,
alınan radyasyon değerleri geciktirilmeksizin, EK-10/F’de yer alan Radyasyon Alarmı Bildirim
Formu vasıtasıyla Türkiye Atom Enerjisi Kurumuna bildirilip bildirilmediği, ilgili kurumdan
gelecek cevaba göre işlem yapılıp yapılmadığı (G.Y. Md.72/t);
47. Serbest Bölgelere giriş çıkış yapan kişi, eşya ve taşıtların kontrolü ile serbest bölgelerin
sınırları ile giriş ve çıkış noktalarının denetlenmesi görevinin gereği gibi yerine getirilip
getirilmediği GY 420 Serbest Bölgeler Uygulama Yönetmeliği mad:14,15,16,20);
48. Serbest bölgeye giren veya çıkan kişilerin, “Giriş İzin Belgesi”, “Görev Kartı”, araç araç
giriş kartı gibi belgelerden birinin ibraz edilmeden serbest bölgeye girmesine veya serbest
bölgeden çıkmasına izin verilip verilmediği Serbest Böl.Uy.Yön.mad:13);
49. Türkiye Gümrük Bölgesindeki limanlar ve iskeleler arasında tüm deniz taşıtlarıyla yapılan
taşıma ile yükleme ve boşaltmalarda kontrol ve denetlemeye tabi tutulan eşyanın (Bitkisel
ürünler ve mamulleri, Alkollü içkiler ve içinde alkol bulunan her türlü mamuller ile tütün ve
tütün mamulleri, Ham petrol, akaryakıt ve akaryakıt harici petrol ürünleri, ihracı yasak mallar,
kimyevi madde ve türevleri, Hayvan ve hayvansal ürünler, Su ürünleri ve bunlardan elde edilen
mamuller, Kıymetli madenlerin ham ve mamul bütün ürünleri) , kabotaj beyannamesi ile sunulup
sunulmadığı (Türkiye Limanları ve İskeleleri Arasında Deniz Taşıtlarıyla Yapılan Yükleme,
Taşıma ve Boşaltmalarda Gümrük Gözetim ve Kontrolü Usul ve Esaslarına İlişkin Tebliğ
mad:4);
50. Kabotaj beyannamelerinde Gümrük İdaresinin ya da Liman Başkanlığının adı, geminin adı,
IMO numarası, gros tonu, kütük numarası, yükleme ve boşaltma limanları, kaptanın adı ve
soyadı, liman çıkış belgesi, donatanı, acentesi ile mühür adedi ve numaraları, eşyanın cinsi,
kapların adedi, markası, numarası, ağırlığı, eşyanın göndericisi ve alıcısı ile gerekli diğer
bilgilerin eksiksiz ve doğru olarak kaydedilip kaydedilmediği (Tebliğ mad:4);
51. Beyanname vermekle yükümlü olanların, beyannamede yazılı eşyayı boşaltma limanı olarak
gösterilen yere götüreceğini ve ibraz ettiği beyannamede yazılı olanlardan başka sefer harici
yükü olmadığını beyan ederek imzalamaları zorunluluğuna uyulup uyulmadığı (Tebliğ mad:4);
-347-
TEFTİŞ REHBERİ
52. Gemi kaptanı ve acente tarafından düzenlenerek imza olunan 3 nüsha Kabotaj
Beyannamesinin gümrük muhafaza personeli tarafından imzalanarak mühürlenip
mühürlenmediği(Tebliğ mad:5);
53. Yüklemenin mesai saatleri içerisinde bitirilememesi halinde, Gümrük Kanunu’nun 221 inci
maddesine uygun olarak fazla çalışma ücretinin yatırılması durumunda yüklemeye devam
edilebileceği, aksi halde durumun tutanakla tespit edilerek gemi ambarlarının mühür altına alınıp
takip eden ilk iş günü yüklemeye devam edileceği hükmüne uyulup uyulmadığı (Tebliğ mad:5);
54. Gümrük idaresi bulunan başka liman ve iskelelerden ilave yük alınması halinde söz konuş
yeni yük için yeni bir beyanname düzenlenip düzenlenmediği (Tebliğ mad:6);
55. Yükün gümrük idaresi bulunan liman ve iskelelere boşaltılması durumunda, eşyanın
beyannameye uygun olması halinde, beyannamenin her iki nüshasının gümrük muhafaza
personeli tarafından imzalanarak mühürlenip mühürlenmediği (Tebliğ mad:7);
56. İşlemi tamamlanan beyannamenin bir nüshasının boşaltma limanındaki gümrük idaresinde
saklanarak diğer nüshanın en seri şekilde hareket gümrük idaresine gönderilip gönderilmediği
(Tebliğ mad:7);
57. Türk bayraklı gemilerin Türk limanları arasındaki seferleri esnasında yabancı limanlara da
uğraması durumunda, kaptan veya acenteleri tarafından geminin limandan hareketinden en az
iki saat önce en son çıkış yapılacak gümrük idaresine bildirimde bulunup bulunulmadığı, gümrük
idaresince kabotaj eşyasının bulunduğu ambar ve mahallerin mühür altına alınarak işlemlerinin
yapılıp yapılmadığı (Tebliğ mad:10);
58. Türk limanları arasında sefer yaparken yabancı bir limana uğrayarak gelen gemilerin kaptan
veya acenteleri tarafından deniz taşıtının Türkiye Gümrük Bölgesindeki ilk limana varışından en
az iki saat önce gümrük idaresine bildirimde bulunup bulunmadığı (Tebliğ mad:10);
59. Türk bayraklı gemilerin uluslararası seferleri esnasında, bir Türk limanından kabotaj eşyası
almak istemeleri halinde kaptan veya acenteleri en az iki saat önce bu hususu ilgili gümrük
idaresine bildirimde bulunup bulunmadığı, gümrük muhafaza personelince kabotaj eşyası ile
serbest dolaşıma girmemiş eşyanın birbirinden ayrılması sağlanarak ambarların ayrı ayrı
mühürlenip mühürlenmediği (Tebliğ mad:11);
60. Kabotaj eşyasının konteynerle taşınmak istenmesi halinde, bu tür eşyanın ancak serbest
dolaşımda bulunan veya geçici ithal yoluyla ülkeye giren, dört bir tarafından rahatlıkla
okunabilecek şekilde üzerinde “KABOTAJ” yazılı, 50x25 cm ebatında, Uluslararası Denizcilik
Örgütü (IMO) etiketleri standartlarına uygun, “beyaz renk” üzerine “siyah yazılı” etiketlerle
markalanmış konteynerlerle taşınmasına izin verilip verilmediği, ancak; geçici ithalat izni ile
gelen konteynerlerin dahili taşımacılıkta kullanılması halinde, 1972 Konteynerle ilgili Gümrük
Sözleşmesinin ve Geçici İthal Sözleşmesi’nin Konteynerlerle İlgili Hükümlerinin
Uygulanmasına Dair Yönetmeliğin 10 uncu maddesi hükümleri uygulanarak konteyner içeriği
eşyanın bir çeki listesi ile beyannameye eklenip eklenmediği (Tebliğ mad:12);
61. Kamu kurum ve kuruluşlarına ait eşyaya, gemi adamlarının ihtiyaç malzemesi ve
-348-
TEFTİŞ REHBERİ
kumanyasına, elde edildikleri yerlerden Türk liman ve iskelelerine boşaltılması amacıyla her
tonajdaki balıkçı gemileriyle taşınan denizden elde edilen su ürünlerine, tek bir liman başkanlığı
idari sınırları içerisinde taşınan her türlü eşyaya ve Gümrük Yönetmeliğinin 263 üncü maddesi
kapsamında yabancı bayraklı gemilerce yapılacak taşımalarda Türkiye Limanları ve İskeleleri
Arasında Deniz Taşıtlarıyla Yapılan Yükleme, Taşıma ve Boşaltmalarda Gümrük Gözetim ve
Kontrolü Usul ve Esaslarına İlişkin Tebliğ hükümlerinin uygulanmayacağı hükmüne uyulup
uyulmadığı (Tebliğ mad:13);
62. Kabotaj eşyasının yüklenmesi, taşınması ve boşaltılması sırasında beyannamede kayıtlı
bulunmayan veya beyana aykırı eşya tespit edilmesi, beyanname kapsamı eşyada Gümrük
Kanununun 237 inci maddesinde belirtilen miktar ve oranları aşan eksiklik/fazlalık çıkması,
geminin seyir halinde iken kontrol amacıyla yol kesmesi istenildiği halde yol kesmemesi,
bildirim yükümlülüklerine uyulmaması, kabotaj eşyası ile ilgili olarak beyanname
düzenlenmemesi, beyannamenin kaybedilmesi, beyannamede silinti veya kazıntı yapılması
durumlarında Gümrük Kanununun 241 inci maddesi uyarınca işlem yapılıp yapılmadığı (Tebliğ
md.14);
63. Eşyanın serbest dolaşımda olmayan eşya olduğunun ve yurda kaçak olarak sokulduğunun
ya da sokulmaya teşebbüs edildiğinin saptanması halinde 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele
Kanunu uyarınca işlem yapılıp yapılmadığı (Tebliğ md. 14);
64. Serbest dolaşımdaki eşyanın yabancı bayraklı gemilerle taşındığının tespit edilmesi halinde,
ilgililer hakkında 815 sayılı Türkiye Sahillerinde Nakliyatı Bahriye ve Limanlarla Karasuları
Dahilinde İcrayı Sanat ve Ticaret Kanunu uyarınca işlem yapılmak üzere konunun mülki idare
amirine intikal ettirilip ettirilmediği (Tebliğ md. 14);
65. Türkiye’ye giren veya çıkan yatların hudut kapılarından giriş çıkış yapmalarının sağlanıp
sağlanmadığı (Deniz Turizmi Yönetmeliği mad:40);
66. Geçici ithal edilen yatlar için gelen yedek parçaların, yat sahiplerinin veya kaptanının
başvurusu üzerine, demirbaş defterine kaydedilmek ve gümrük muhafaza birimlerine haber
verilmek suretiyle, girişine izin verilip verilmediği (G.Y. Md.393);
67. Deniz turizmi tesisleri gümrüklü saha sayılmayacağı, ancak, hudut kapısı olarak ilan edilmiş
deniz turizmi tesislerinde, yalnızca hudut giriş ve çıkış işlemlerinin yapılması için ayrılmış deniz
turizmi aracının yolcusu, yolcu eşyası ve deniz turizmi aracına ilişkin giriş ve çıkış işlemlerinin
yapıldığı bölgenin gümrüklü alan olarak kabul edileceği hükmüne riayet edilip edilmediği
(D.T.Y 5);
68. Türkiye’ye deniz yoluyla giren veya Türkiye’den çıkan her türlü deniz aracı, deniz hudut
kapılarından giriş ve çıkış yapıp yapmadığı, Deniz araçlarının hudut giriş ve çıkış işlemleri;
beyan esasına dayalı olarak seyir izin belgesi üzerinde, liman başkanı tarafından yapılıp ve liman
başkanı tarafından gümrük idaresine bilgi verilip verilmediği, söz konusu işlemler sırasında
işbirliği yapılan ilgili kamu kurum ve kuruluşları tarafından gerekli görüldüğü hallerde, bu
kurumların inceleme ve araştırması sonuçlanıncaya kadar deniz aracının limana girmesine veya
limandan ayrılmasına izin verilip verilmediği, deniz seyri dışında herhangi bir nakliye
vasıtasıyla Türkiye gümrük bölgesine getirilen deniz araçlarının hudut girişlerine ilişkin seyir
-349-
TEFTİŞ REHBERİ
izin belgesi işlemleri denize ilk indirildikleri yerde başlayıp başlamadığı (D.T.Y 40);
69. Deniz turizmi araçlarının araç, gümrük, personel, yolcu, pasaport, sıhhi muamele, liman,
eşya ve sefer ile ilgili diğer beyan ve işlemlerinin tamamı seyir izin belgesi üzerinde yapılıp
yapılmadığı (D.T.Y 41).
70. Yabancı bayraklı deniz turizmi araçlarının deniz turizmi tesislerine bırakılarak donatan,
sahip ve kaptanının Türkiye dışına çıkmak istemesi halinde, deniz turizmi tesis işletmesi, deniz
turizmi aracını sorumluluğu altına alarak durumu seyir izin belgesi üzerine işleyip gümrük
idaresine bildirip bildirmediği (D.T.Y. 46)
71. Bağlama sözleşmesi süresinin bitiminden itibaren beş yıl sonunda liman işletmesine
başvurmayan veya sözleşmesini yenilemeyen deniz turizmi araçları ile ilgili olarak 4458 sayılı
Gümrük Kanununun tasfiye hükümleri uyarınca işlem yapılıp yapılmadığı (D.T.Y. 47).
72. Yat işlemleri konusunda; yukarıda belirtilenler dışında ayrıca, Turizmi Teşvik Kanunu,
Deniz Turizmi Yönetmeliği ve 9 Seri no.lu Gümrük İşlemleri Gümrük Genel Tebliğinde
belirtilen hükümlere uyulup uyulmadığı;
Hususları incelenip, araştırılır.
6.8. Personel Servisi
Personel servisinin teftişinde; başta 14.07.1965 tarihli 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu
olmak üzere;













Devlet Memurlarının Tedavi Yardımı ve Cenaze Giderleri Yönetmeliği,
Memurların Hastalık Raporlarını Verecek Hekim ve Sağlık Kurulları Hakkında Yönetmelik,
Devlet Memurlarının Yer Değiştirme Suretiyle Atanmalarına Dair Yönetmelik,
GTB Yer Değiştirme Yönetmeliği,
Devlet Memurlarının Görevde Yükselme esaslarına Dair Genel Yönetmelik,
GTB Personeli Görevde Yükselme ve Unvan Değişikliği Yönetmeliği,
Kamu Kurum ve Kuruluşlarında Çalışan Personelin Kılık ve Kıyafetine Dair Yönetmelik,
GTB Taşra Teşkilatı Personeli Kılık ve Kıyafet Yönetmeliği,
Aday Memurlarının Yetiştirilmesine İlişkin Genel Yönetmelik,
GTB Disiplin Amirleri Yönetmeliği,
Asli Devlet Memurluğuna Atananların Yemin Merasimi Yönetmeliği,
Devlet memurlarının Çekilmelerinde Devir ve Teslim Süreleri Hakkında Yönetmelik,
Devlete ve Kişilere Memurlarca Verilen Zararların Tespiti, Takibi, Amirlerin Sorumlulukları,
Yapılacak Diğer İşlemler Hakkında Yönetmelik,
 Devlet memurlarının Şikayet ve Müracaatları Hakkında Yönetmelik,
Personelin, hizmet şartları, nitelikleri, atanma ve yetiştirilmeleri, ilerleme ve yükselmeleri, ödev,
hak, yüküm ve sorumlulukları, aylık, ödenek ve diğer özlük işlemleri ile ilgili olarak, teftiş
yapılan idarenin yer, durumu ve niteliğine göre, diğer düzenlemelerin de dikkate alınması
gerekmektedir.
-350-
TEFTİŞ REHBERİ
İşlemlerin Teftişi:
1. İdarede görev yapmakta olan her personel için, personele ait olup bir üst idarece muhafaza
edilmesi gerekmeyen belgelerin (nüfus bilgileri, terfi, ödül, izin, ceza v.b.) düzenli bir şekilde
konulduğu fotoğraflı birer dosya oluşturulup oluşturulmadığı, bu dosyaların gizlilik içinde
muhafaza edilip edilmediği;
2. Personelin kılık ve kıyafeti konusunda, Kamu Kurum ve Kuruluşlarında Çalışan Personelin
Kılık ve Kıyafetine Dair Yönetmelik hükümlerine uyulup uyulmadığı;
3. Yaz döneminde personelin kılık kıyafetine ilişkin uygulamanın 15 Mayıs-15 Eylül
tarihlerinde geçerli olacağı hususuna uyulup uyulmadığı ile yaz dönemi kıyafet uygulamalarının
mahalli valiliklerce belirlenen esaslar çerçevesinde yürütülüp yürütülmediği (Kılık-Kıyafet
Yön.mad.11);
4. Başmüdür ve Başmüdür Yardımcıları dışında, gümrüklü saha içerisinde görev yapan
Gümrük Personelinin kıyafetlerinin, GTB Taşra Teşkilatı Personeli Kılık ve Kıyafet
Yönetmeliğine uygun olup olmadığı (Gümrük Kanunu mad.223);
5. Memurların kasıt, kusur, ihmal ve tedbirsizlik sonucu idareye verdikleri zararlar ile kamu
hukukuna tabi görevlerle ilgili olarak kişilerin uğradıkları zararların nevi ve miktarının tespiti,
takibi, amirlerin sorumlulukları, yapılacak işlemler konusunda bu konudaki Yönetmeliğe uyulup
uyulmadığı;
6. Memurların, amirleri veya kurumları tarafından kendilerine uygulanan idari eylem ve
işlemlerden dolayı yapacakları şikayet ve kurumları ile ilgili resmi ve şahsi işlerinden dolayı
yapacakları müracaatlar konusunda 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 21 ve bu konudaki
Yönetmelik hükümlerine uyulup uyulmadığı;
7. Bu bağlamda, şikayetlerin söz veya yazı ile en yakın amirden başlanarak silsile yolu ile ve
şikayet edilen amirler atlanarak yapılıp yapılmadığı (Yönetmelik mad.5)
8. Yapılan şikayet ve müracaatların, karar vermeye yetkili amirlerce incelenerek karar verilip
verilmediği ve kararların şikayet veya müracaat edene de bildirilip bildirilmediği (Yönetmelik
mad.7);
9. Şikayetlerin ve müracaatların incelenmesi ve karara bağlanarak şikayet ve müracaat
sahiplerine tebliğ edilmesi ile ilgili bütün işlemlerin en geç şikayet ve müracaat dilekçesinin
karar merciine intikal ettiği tarihi izleyen 30 gün içinde tamamlanıp tamamlanmadığı
(Yönetmelik mad.8);
10. Personelin, teftiş yapılan idarenin bulunduğu yere göre (Valilikçe veya Bakanlar Kurulunca)
belirlenen günlük çalışma saatlerine riayet edip etmedikleri (657 s.y.mad.100);
11. Hastalık halinde başvurma şekli ve bunun üzerine ne şekilde işlem yürütüleceği
hususlarında Devlet Memurlarının Tedavi Yardımı ve Cenaze Giderleri Yönetmeliğine uyulup
uyulmadığı;
-351-
TEFTİŞ REHBERİ
12. Memurlarca alınan hastalık raporları ve izinlerinin verilmesi ve raporların süreleri ve bu
konudaki diğer hususlar hakkında, Memurların Hastalık Raporlarını Verecek Hekim ve Sağlık
Kurulları Hakkında Yönetmelik hükümlerine uyulup uyulmadığı;
13. Teftişte bulunulduğu sırada yapıldığı takdirde, aday personelden, asli memurluğa
atananların yemin merasimlerinin Asli Devlet Memurluğuna Atananların Yemin Merasimi
Yönetmeliğinde belirlenen esas ve usullere uygun yapılıp yapılmadığı;
14. İdarede aday memur var ise, bu memurların yetiştirilmesi konusunda Aday Memurların
Yetiştirilmelerine İlişkin Genel Yönetmelik hükümlerine ve bu bağlamda eğitim programlarına
uyulup uyulmadığı;
15. Teftişte bulunulduğu sırada idarede, hizmet içi eğitimden faydalanan personel varsa,
bunların eğitim faaliyetlerine, Yıllık Hizmet İçi Eğitim Planında belirtilen esaslar çerçevesinde
eğitim programına katılıp katılmadıkları;
16. Memurlarının yıllık, hastalık, mazeret ve aylıksız izinlerinin 657 sayılı Devlet Memurları
Kanunu ve bu konudaki diğer düzenlemeler ve mevzuata uygun olarak yürütülüp yürütülmediği;
17. Yıllık izinlerin kullanılmasında, izinlerin, ilgili birim amirinin uygun bulacağı süre ve
zamanlarda iş durumuna göre hizmeti aksatmayacak şekilde kullanılabileceği gerekliliğine
uyulup uyulmadığı;
18. Yıllık izinlerin kullanılmasında, cari yıl ile bir önceki yıl hariç, önceki yıllara ait
kullanılmayan izin haklarının düşeceği hükmüne uyulup uyulmadığı (657 s.y.mad.103);
19. Memurların özellikle disiplin cezasını gerektirir durum ve tutumları hususunda gereğine
başvurulup vurulmadığı (D.M.K. mad:125);
20. İdarede görevli memur ve amir sayısının, görevin layıkıyla yerine getirilmesine yetip
yetmediği; hangi düzeydeki memur ve amire ihtiyaç olduğu veya hangi düzeydeki amir veya
memurun fazlalık olduğu;
21. Personelin görev yerleri itibariyle İdare içindeki dağılımının görevin etkin ve verimli bir
şekilde yerine getirilmesine uygun olup olmadığı;
22. Mevzuat değişiklikleri ve uygulamaya ilişkin olarak İdareye gelen talimat yazılarının ve
düzenlemelerin, vakit geçirilmeksizin personele imza karşılığında tebliğ edilip edilmediği;
23. İdarede görev yapan personele ait görev bölümünü gösteren emirlerin, ayrı bir dosyada
muhafaza edilip edilmediği;
24. Amir ve memurların işe ve mesleğe bağlılık dereceleri ile görev dışındaki durum ve
tutumlarının iyi olup olmadığı, kendilerinden beklenen görevi hakkıyla yapabilme hususunda
gerekli ahlak ve yeteneğe sahip olup olmadıkları;
25. Amir ve memurların resmi, özel kuruluş ve kişilerle ilişkilerinin olumlu olup olmadığı;
-352-
TEFTİŞ REHBERİ
26. Personelin, hizmet şartları, nitelikleri, atanma ve yetiştirilmeleri, ilerleme ve yükselmeleri,
ödev, hak, yüküm ve sorumlulukları, aylık, ödenek ve diğer özlük işlemleri ile ilgili olarak, teftiş
yapılan idarenin yer, durumu ve niteliğine göre, mevzuatta yer alan diğer hususlara da uyulup
uyulmadığı;
27. Memurların sağlık durumları ile yaşlılık durumlarının ne merkezde olduğu ve bu hususların
hizmete tesir eden bir yönü bulunup bulunmadığı;
28. Amir ve memurların, sık sık sıhhi veya mazeret izni alıp almadığı ve bu hususta tedbir
alınmasının gerekip gerekmediği;
29. Daha önceki teftişte eleştiri konusu yapılan hususlarda yapılan uygulamanın ne düzeyde
olduğu;
Hususlarının araştırılıp incelenmesi gerekir.
Eleştiriyi gerektiren konularda, mevzuat hükümleri de belirtilmek suretiyle Cevaplı Rapor
düzenlenir.
6.9. Destek Hizmetleri Servisi
Bu servisin teftişinde;
 5018 Sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu
 Taşınır Mal Yönetmeliği
 Korunması Gerekli Taşınır Kültür Ve Tabiat Varlıklarının Yurt Dışına Çıkarılması Ve Yurda
Sokulması Hakkında Yönetmelik
 Taşınır Mal Yönetmeliği Genel Tebliği - İhtiyaç fazlası taşınırlar ve bedelsiz devre ilişkin
genel esaslar, Devredilemeyecek taşınırlar
 Taşınır Mal Yönetmeliği Genel Tebliği - Taşınır kayıt ve kontrol yetkililerinin
görevlendirilmesi ve yetkililere kefalete bağlanması
 Taşınır Mal Yönetmeliği Genel Tebliği - Kamu idarelerinin sahip oldukları taşınırların diğer
kamu idarelerine geçici olarak tahsisine ilişkin esas ve usullerin belirlenmesi
 Taşınır Mal İşlemlerinde (İlk Madde ve Malzemeler, Makine, Tesis ve Cihazlar, Taşıtlar ile
Demirbaşlar) taşınırların kullanımındaki etkinliğin artırılması ve israfın önlenmesi (2009-01)
 6085 sayılı Sayıştay Kanunu,
 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu;
 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu;
 19/12/2007 günlü 26735 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Binaların Yangından Korunması
Hakkında Yönetmelik
 Gümrük Müsteşarlığı Merkez ve Taşra Teşkilatının Hizmet Yürüttüğü Binaların Yangından
Korunması Hakkında Yönerge,
 12.09.1984 günlü 18513 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Resmi Mühür Yönetmeliği,
 Gümrük Muhafaza Personeli İçin İç Hizmet Yönetmeliği,
 Gemi(Bot) Personelinin Giyecek, Techizat ve Çalışma Yönergesi,
 Gümrük Ve Ticaret Bakanlığı Taşra Teşkilatı Personeli Kılık Ve Kıyafet Yönetmeliği
-353-
TEFTİŞ REHBERİ
 Savunma Uzmanlığı’nca düzenlenen Başbakanlık Gümrük Müsteşarlığı Milli Alarm
muhtırası, Gümrük Müsteşarlığı Koruyucu Güvenlik Özel Talimatı, Kriz Merkezi Yönergesi,
Seferberlik ve Savaşta Gümrük Muhafaza İşlemlerinin Ne Şekilde Yürütüleceğine Dair Özel
Plan, Gümrük Müsteşarlığı Merkez ve Taşra Teşkilatındaki Gizlilik Dereceli Birim, Kısım ve
Görevleri Gösterir Yönerge ve;
Başta İdari ve Mali İşler Dairesi Başkanlığı olmak üzere, Bakanlıkça İdari ve mali işler servisini
ilgilendiren konularda yapılan düzenlemeler dikkate alınır.
Kullanılan Program
1. SGB.Net
2. EBYS
İşlemlerin Teftişi:
Bu Kısmın teftişine sayımlarla başlanır. İdarenin Dayanıklı Taşınırları tarama veya yoklama
suretiyle sayılır. Demirbaşların sayımı Taşınır İşlem Fişi kayıtlarındaki eşyanın bizzat yerinde
cins, nevi, nitelik, marka ve sayı olarak görülüp belirlenmesi suretiyle olur. Sayım sonucunda
yeteri kadar nüshası olan “Dayanıklı Taşınırlar Sayım Tutanağı” düzenlenir. Tutanak örneği
Ek:13’te yer almaktadır. Teftişte;
Teftişte;
1. Harcama yetkilisi tarafından taşınırlara ilişkin işlem ve kayıtların usule uygun olarak yapılıp
yapılmadığını kontrol edip etmediği, kasıt, kusur veya ihmal sonucu kırılan, bozulan veya
kaybolan taşınırların ilgililerden tazmini için gerekli işlemlerin yaptırılıp yaptırılmadığı (Taşınır
Mal Yönetmeliği mad:5);
2. Kamu idarelerine ait taşınırların muhafazası ile görevli olan veya kendilerine kullanılmak
üzere taşınır teslim edilen kamu görevlilerinin bu taşınırları en iyi şekilde muhafaza etmek,
gerekli bakım ve onarımlarını yapmak veya yaptırmak, veriliş amacına uygun bir şekilde
kullanmak ve görevin sona ermesi veya görevden ayrılma halinde iade etmek zorunda olacağı
hükmüne uyulup uyulmadığı (Taşınır Mal Yönetmeliği mad:5);
3. Zimmetle teslim edilen dayanıklı taşınırlar, kullanıcıları tarafından başkasına
devredilemeyeceği, kullanıcılarının görevden ayrılması halinde söz konusu taşınırların ambara
iade edileceği, bu şekilde teslim yapılmadan personelin kurumla ilişiği kesilemeyeceği hükmüne
uyulup uyulmadığı (Taşınır Mal Yönetmeliği mad:5);
4. Taşınırların muhafazasından ve yönetilmesinden sorumlu olanların, gerekli tedbirlerin
alınmaması veya özenin gösterilmemesi nedeniyle taşınırın kullanılmaz hale gelmesi veya yok
olması sonucunda sebep oldukları kamu zararları hakkında, 27/9/2006 tarihli ve 2006/11058
sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan Kamu Zararlarının Tahsiline İlişkin Usul ve
Esaslar Hakkında Yönetmelik hükümlerinin uygulanıp uygulanmadığı (Taşınır Mal Yönetmeliği
mad:5);
-354-
TEFTİŞ REHBERİ
5. Kullanılmak üzere kendilerine taşınır teslim edilen kamu görevlilerinin kasıt, kusur, ihmal
veya tedbirsizlik ya da dikkatsizlikleri nedeniyle oluşan kamu zararı, değer tespit komisyonu
tarafından tespit edilecek rayiç bedeli üzerinden, ilgili mevzuat hükümleri uygulanmak suretiyle
tahsil edilip edilmediği (Taşınır Mal Yönetmeliği mad:5);
6. Taşınır kayıt ve kontrol yetkililerinin Yönetmeliğin 6. maddesinde yer alan
sorumluluklarını yerine getirip getirmediği (Taşınır Mal Yönetmeliği mad:6);
görev ve
7. Taşınır işlemlerine ilişkin muhasebe kayıtları, Genel Yönetim Muhasebe Yönetmeliğine
dayanılarak çıkarılmış ilgili muhasebe düzenlemeleri ve bu Yönetmelik hükümleri çerçevesinde
muhasebe yetkilileri tarafından yapılıp yapılmadığı (Taşınır Mal Yönetmeliği mad:8);
8. Muhasebe yetkilileri, harcama birimlerince hazırlanan Harcama Birimi Taşınır Yönetim
Hesabı Cetvelinde gösterilen tutarların muhasebe kayıtlarıyla uygunluğunu kontrol ederek
onayladıktan sonra, harcama yetkilisine gönderip göndermediği (Taşınır Mal Yönetmeliği
mad:8);
9. Taşınır işlemlerinde, özelliklerine göre tutulması gereken Tüketim Malzemeleri Defteri,
Dayanıklı Taşınırlar Defteri, Müze Defteri, Kütüphane Defterinin tutulup tutulmadığı (Taşınır
Mal Yönetmeliği mad:9);
10. Taşınırların tüm giriş ve çıkış kayıtları ile kullanılacak defter, belge ve cetvellerin bilgisayar
ortamında tutulup tutulmadığı (Taşınır Mal Yönetmeliği mad:11);
11. Kamu idarelerince bütün taşınırların ve bunlara ilişkin işlemlerin kayıt altına alınıp
alınmadığı (Taşınır Mal Yönetmeliği mad:12);
12. Taşınırlar, edinme şekline bakılmaksızın kamu idaresince kullanılmak üzere teslim
alındığında giriş; tüketime verildiğinde, satıldığında, başka harcama birimlerine devredildiğinde,
bağışlandığında veya yardım yapıldığında, çeşitli nedenlerle kullanılamaz hale geldiğinde,
hurdaya ayrıldığında veya kaybolma, çalınma, canlı taşınırın ölümü gibi yok olma hallerinde
çıkış olarak kaydedilip edilmediği, Giriş ve çıkış kayıtları Taşınır İşlem Fişine dayanılarak
yapılıp yapılmadığı (Taşınır Mal Yönetmeliği mad:13);
13. Kullanım devamlılığının sağlanması için yapılan bakım ve onarım harcamaları hariç olmak
üzere dayanıklı taşınırların; niteliğini, kullanım şeklini değiştiren, hizmet kalitesini ve
taşınırlardan sağlanan faydayı artıran ve benzeri amaçlarla yapılan değer artırıcı harcamalar,
taşınırın kayıtlı maliyet değerine Taşınır İşlem Fişi düzenlenmek suretiyle ilave edilip edilmediği
(Taşınır Mal Yönetmeliği mad:14);
14. Satın alınan taşınırların giriş işlemlerinin usulüne uygun yapılıp yapılmadığı (Taşınır Mal
Yönetmeliği mad:15)
15. Bağış ve yardım olarak edinilen taşınırlar teslim alındığında, taşınır kayıt kontrol yetkilisi
tarafından Taşınır İşlem Fişi düzenlenerek kayıtlara alınıp alınmadığı (Taşınır Mal Yönetmeliği
mad:16)
16. Yapılan sayım sonucunda fazla bulunan taşınırlar, Taşınır İşlem Fişi düzenlenerek kayıtlara
-355-
TEFTİŞ REHBERİ
alınıp alınmadığı (Taşınır Mal Yönetmeliği mad:17)
17. Taşınırların giriş, çıkış, devir, tahsis işlemlerinin usulüne uygun yapılıp yapılmadığı (Taşınır
Mal Yönetmeliği mad:15-33)
18. Giriş kaydı yapılan dayanıklı taşınırlara, taşınır kayıt ve kontrol yetkilisi tarafından bir sicil
numarası verilip verilmediği, bu numara yazma, kazıma, damga vurma veya etiket yapıştırma
suretiyle taşınırın üzerinde kalıcı olacak şekilde belirtilip belirtilmediği (Taşınır Mal
Yönetmeliği mad:34)
19. Taşınır Yönetim Hesabı ve Taşınır Kesin Hesabının zamanında ve usulüne uygun olarak
verilip verilmediği (Taşınır Mal Yönetmeliği mad:34-35)
20. Yangınla ilgili yangın söndürme cihazları ile diğer malzemenin yeterli olup olmadığı, yangın
ihbar ve söndürme konusundaki önlemlerin alınıp alınmadığı, bu konuda talimatın görülür yere
asılı olup olmadığı, iş bölümü yapılıp yapılmadığı; personelin bilgi sahibi olup olmadığı
(Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik);
21. Binanın temiz tutulup tutulmadığı ve ufak tamirlerin derhal yapılıp yapılmadığı; ile Gerekli
demirbaş eşyanın ve kırtasiye gibi müstehlik maddelerin yeteri kadar bulunup bulunmadığı;
22. Elektrik, su, yakacak ve haberleşme ödeneklerinin yeteri miktarda verilip verilmediği;
23. Memurların elbise ve ayakkabılarının miadında tevzi edilip edilmediği;
24. Alınan avanslar için bir el defteri tutulup tutulmadığı ve bunların mahsubunun zamanında
yapılıp yapılmadığı;
25. Tasarruf ilkelerine riayet etmek bakımından, miadını doldurmuş fakat kullanılabilecek
durumda olan demirbaş eşya ve mefruşatın kullanılmasına devam olunup olunmadığı;
26. İdarenin, bina ve lojmanları ile demirbaş eşyasının iyi durumda olup olmadığı, iyi korunup
korunmadığı ile ihtiyaca cevap verip vermediği ,
27. Demirbaş eşya alımı ile taşıt alımı ve kullanımı, haberleşme giderleri ve gider artırıcı diğer
hususlarda, muhtelif tarihlerde Başbakanlıkça düzenlenen “Kamu Kurum ve Kuruluşlarında
Uyulması Gereken Tasarruf Önlemler”‘ne ilişkin Genelge ve düzenlemelerde yer alan hususlara
uyulup uyulmadığı;
28. Teslim alınan resmi mühür ve Kurşun Sıkma Pens Tabletlerinin sistemde kayda alınıp
alınmadığı; teslim alındıktan sonra Ayniyat Tesellüm Makbuzu düzenlenerek İdari ve Mali İşler
Dairesi Başkanlığı’na gönderilip gönderilmediği; Berat Belgelerinin alt kısmında bulunan teslim
alma belgeleri ile kullanımdan kaldırılan eski mühürlerin Darphane ve Damga Matbaası Genel
Müdürlüğüne gönderilip gönderilmediği;
29. Resmi mühürlerin, mühür beratı ile birlikte birimin yetkili memurlarınca muhafaza edilip
edilmediği, resmi mühür konusunda Resmi Mühür Yönetmeliği hükümlerine uyulup
uyulmadığı;
-356-
TEFTİŞ REHBERİ
30. Mal ve hizmet alımları ile yapım işlerinin ihalelerinde, 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu ve
bu Kanuna göre yapılan ihalelere ilişkin sözleşmelerin 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri
Kanununa göre yapılıp yapılmadığı;
31. Yapılan ihalelere ilişkin olarak, yapılan ihalelerde Kamu İhale Kanunun 5 inci maddesinde
belirtilen temel ilkelere uyulup uyulmadığı ile, aynı Kanunun 8-17 nci maddeleri arasında
belirtilen İhaleye Katılım Kurallarına dikkat edilip edilmediği;
32. Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik Gümrük Müsteşarlığı Merkez ve
Taşra Teşkilatının Hizmet Yürüttüğü Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönerge
hükümleri doğrultusunda, kullanılan binaların yangına karşı korunması için yangın öncesinde ve
esnasında alınacak tedbirler, can ve mal kaybının en aza indirilmesi konularında yapılacak iş
ve işlemler ile görevler cümlesinden olmak üzere; yangın güvenliği hakkında genel tedbirlerin
alınıp alınmadığı (Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik)
33. Hizmet binalarında, mahalli İtfaiye, emniyet ve jandarma karakollarının telefonlarının herkes
tarafından görülecek bir yere asılıp asılmadığı (Yönerge mad.18);
34. Elektrik tesisatında dikkat edilecek hususlar ve yangın merdivenlerine çıkış, kullanım
esnasında alınacak tedbirler konusunda Yönergenin 15-30 uncu maddelerine uyulup uyulmadığı;
35. Binanın mesai dışı kullanım ve temizliği konusunda, Yönergenin 41-42 nci maddelerinde
belirtilen kurallara uyulup uyulmadığı;
36. Binanın, Yönergede belirtilen Yangın İhbar ve Müdahale Sistemlerine sahip olup olmadığı
(Yönerge mad.43-53);
37. Hizmet binalarının her kat ve bölümünde, yangınla mücadele amacıyla Yönergede belirtilen
ekiplerin oluşturulup oluşturulmadığı ile görev bölümü ve nöbet hizmetlerinin Yönergeye uygun
yürütülüp yürütülmediği (Yönerge mad.54-60);
38. Yangınla mücadele amacıyla bulundurulacak malzeme ve araç gereç konusunda, yönergeye
ve yönerge eki listelere uyulup uyulmadığı (Yönerge mad.61-63);
39. Binanın temiz tutulup tutulmadığı ve ufak tamirlerin derhal yapılıp yapılmadığı; ile gerekli
demirbaş eşyanın ve kırtasiye malzemesinin yeteri kadar bulunup bulunmadığı;
40. Elektrik, su, yakacak ve haberleşme ödeneklerinin yeteri miktarda verilip verilmediği;
41. Gümrük Muhafaza Sınıfı Mensupları Kılık ve Kıyafet Yönetmeliği hükümlerine göre resmi
kıyafet giymeye müstehak Gümrük Muhafaza Sınıfı personelinin ve Gemi (Bot) Personeli
Giyecek, Techizat ve Çalışma Yönergesi’nde belirtilen kıyafetleri giymek durumunda bulunan
Gemi Personelinin (Gemi Adamı, Kaptan, Makinist) giyim eşyalarının süresinde temin edilip
edilmediği;
42. Kaçakçılıkla mücadele faaliyetlerine hız vermek, etkinliğini daha fazla artırmak maksadıyla
Haberalma ve İstihbaratı Geliştirme faaliyetlerine işlerlik kazandırmak bağlamında, Haberalma
-357-
TEFTİŞ REHBERİ
Ödeneği ile ilgili olarak; ödeme, ödeneğin dağıtımı, ödeneğin hangi konularda sarfedildiği, araç
gereç temini, sarfın belgelendirilmesi, bilanço düzenlenmesi ve onaylanması konularında, hangi
ödenekten kullanıldığına göre, Gümrükler Muhafaza Genel Müdürlüğü Bütçesindeki Haberalma
Ödeneğinin Sarfına Ait Yönetmelik ve/veya 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 233. maddesinin
Son Paragrafında Belirtilen Para Cezalarından Arta Kalan Miktardan Gümrükler Muhafaza
Genel Müdürlüğüne Tahsis Edilen Kısmın İstihbarat Hizmetlerinde Kullanımına İlişkin Usul ve
Esaslar hükümlerine uyulup uyulmadığı;
43. Savunma Uzmanlığı’nca düzenlenen Başbakanlık Gümrük Müsteşarlığı Milli Alarm
muhtırası, Gümrük Müsteşarlığı Koruyucu Güvenlik Özel Talimatı, Kriz Merkezi Yönergesi,
Seferberlik ve Savaşta Gümrük Muhafaza İşlemlerinin Ne Şekilde Yürütüleceğine Dair Özel
Plan, Gümrük Müsteşarlığı Merkez ve Taşra Teşkilatındaki Gizlilik Dereceli Birim, Kısım ve
Görevleri Gösterir Yönergede belirtilen hususlardaki uygulamaların ne durumda olduğu ile bu
düzenlemelerden gizlilik dereceli olanların gereken şekilde muhafaza edilip edilmediği;
44. Elektronik Belge Yönetimi Sistemi (EBYS) gerektiği gibi kullanılıp kullanılmadığı;
45. Bir önceki teftişte eleştiri konusu yapılan hususların düzeltilip düzeltilmediği;
Hususlarının araştırılıp incelenmesi gerekir.
Eleştiriyi gerektiren konularda, mevzuat hükümleri de belirtilmek suretiyle Cevaplı Rapor
düzenlenir. Sayım Tutanakları Cevaplı Rapor düzenlenmiş ise, Cevaplı Rapora, düzenlenmemiş
ise Teftiş Raporuna eklenir.
-358-
TEFTİŞ REHBERİ
7.
GÜMRÜK MÜŞAVİRLERİ VE YGM TEFTİŞİ
Bilindiği üzere “Gümrüklerde İş Takibi ve Gümrük Müşavirleri” ile ilgili düzenlemeler 4458
sayılı Gümrük Kanunu’nun Onuncu Kısım Üçüncü Bölümünde yer alan 225. ila 230. maddeleri
ve bu Kanuna bağlı olarak yürürlüğe konulan Gümrük Yönetmeliği’nin Dokuzuncu Kitap
Üçüncü Kısmında “Gümrüklerde İş Takibi ve Gümrük Müşavirleri ile Gümrük Müşavir
Yardımcıları” ve Dördüncü Kısmında “Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirleri” başlıkları yer alan
561. ila 578. maddeleri ve 2 Seri Nolu Gümrük Genel Tebliği hükümleri çerçevesinde
düzenlenmiştir.
Gümrük Kanunu’nun 225. Maddesine göre, eşyanın gümrükçe onaylanmış bir işlem veya
kullanıma tabi tutulmasına ilişkin faaliyetler, Gümrük Kanununun 5 inci madde hükümleri
çerçevesinde, sahipleri ile bunların adına hareket edenler tarafından doğrudan temsil yoluyla
veya gümrük müşavirleri tarafından dolaylı temsil yoluyla takip edilir ve sonuçlandırılır.
Gerçek kişinin doğrudan temsil yoluyla iş takibi, geçerli vekaletnameye istinaden ticari miktar
ve mahiyet arz etmeyen eşyanın ve özel kullanıma mahsus taşıt araçlarının gümrük işlemleri ile
ilgili olarak mümkündür.
Firma ve Gümrük Müşavirlerinin gümrük idarelerindeki dosyalarına ulaşımı sağlayan ve Bilge
Sistemi altında uygulamaya konulan, Yükümlü Kayıt Takip Sistemine (YKTS) ilişkin sorgulama
yapılabilmektedir. Sözü edilen programa erişim için izlenecek aşamalar aşağıda sıralanmıştır.
1) Bakanlığımız WEB sitesinin ana sayfa ekranın alt bölümünde yer alan E-İŞLEMLER
başlığına tıklanır.
2) Ekranda açılan Yükümlü Kayıt ve Takip Sistemine tıklanır.
3) Ekranda beliren alana TC Kimlik Kodu ve bilgisayar açış şifresi girilerek program açılır.
-359-
TEFTİŞ REHBERİ
Posta yolu ve hızlı kargo taşımacılığı kapsamında gelen ya da gönderilen, miktarı ve değeri
Bakanlar Kurulunca belirlenecek eşyanın gümrükçe onaylanmış bir işlem veya kullanıma tabi
tutulması faaliyetlerinin takip edilip sonuçlandırılmasında, posta idaresi ya da hızlı kargo
taşımacılığı yapan şirketler dolaylı temsilci olarak yetkili kılınabilir.
Devlet, belediye, il özel idareleri ve diğer kamu tüzel kişilerinin amir ve memurları, özel hukuk
tüzel kişilerinin kendilerini temsile yetkili personeli, tüm gümrük işlemlerini doğrudan temsil
yoluyla takip edebilirler.
Özel hukuk tüzel kişilerinin doğrudan temsil yoluyla gümrük idarelerinde iş takibi yapacak
personeli için 227 nci maddenin birinci fıkrasının (g) ve (h) dışındaki bentlerinde sayılan şartlar
aranır.
Kara, deniz ve havayolu işletmeleri ile nakliyeci kuruluş temsilcileri, taşıdıkları eşyanın sadece
transit işlemlerini doğrudan temsil yoluyla takip edebilirler.
Kanunun 5. Maddesine göre, temsilcinin doğrudan temsil durumunda başkasının adına ve
hesabına hareket ettiği, dolaylı temsil durumunda ise kendi adına, ancak başkasının hesabına
hareket ettiği, belirtilmektedir.
Gümrük müşavirleri ve gümrük müşavir yardımcılarına Gümrük Kanununun Geçici 6.
maddesinde yer alan fiilleri işlemeleri halinde yine aynı maddede yer alan disiplin cezaları
uygulanır.
Yetkilendirilmiş gümrük müşavirlerince yapılan tespit işlemlerine ilişkin olarak mevzuata aykırı
durumların belirlenmesi halinde haklarında fiilin durumuna göre Kanunun geçici 6 ncı maddesi
ile 241 inci maddesi hükümleri uygulanır.
Yetkilendirilmiş gümrük müşaviri olabilme şartlarından birinin kaybedilmesi, tespit işlemleri ile
ilgili olarak Bakanlıkça belirlenen asgari fiyatın altında hizmet verilmesi, görevin bağımsızlık,
tarafsızlık ve dürüstlükle yapılmaması veya kusurlu olarak yapılması ya da Kanunda yer alan
mesleğin genel prensiplerine aykırı harekette bulunulması veya dolaylı temsil suretiyle faaliyet
gösteren gümrük müşavirleriyle ya da tespit işlemini yaptıran yükümlü ile doğrudan veya dolaylı
iş ilişkisi içinde olduğunun tespit edilmesi durumlarında yetkilendirilmiş gümrük müşavirlerinin
yetki belgeleri iptal edilir. Bu şekilde yetki belgeleri iptal edilen gümrük müşavirlerine beş yıl
süreyle tekrar yetki belgesi verilmez.
Yetkilendirilmiş gümrük müşavirlerinin yetki belgesinin iptal edilmesi, ayrıca Kanunun geçici 6
ncı maddesi uyarınca disiplin cezası verilmesine engel teşkil etmez.
7.1. Teftiş Raporu Düzeni
YGM ve Gümrük Müşavirlerinin denetimleri tamamlandıktan sonra düzenlenecek Raporların
Rehberlik ve Teftiş Kurulu Yönetmeliğinde yer alan Rapor düzenine ve içeriğine göre
düzenlenmesi esastır. Bunun yanında Raporun “Yapılan İncelemeler” bölümünde denetim
neticesinde yapılan inceleme ve tespitler aşağıda belirtilen alt başlıklar altında belirtilir.
-360-
TEFTİŞ REHBERİ
YGM’ler için düzenlenen Raporların “Yapılan İncelemeler” bölümü aşağıdaki alt başlıklardan
oluşur;
a- YGM Hakkında Genel Bilgiler: Bu bölümde İncelenen YGM ile yanında çalışan diğer
personelin taşımaları gereken şartlar gibi şahsi durumlarına ilişkin tespitler yer alır.
b- Sayımlar ve sayım sonuçları: Bu bölümde antreponun sayım sonuçları, tutulan
tutanaklar, antrepo dosyalarının tetkiki neticesinde tespit edilen hususlar vb yer alır.
c- Tespit Sözleşmeleri ve Raporları: Bu bölümde YGM nin yaptığı Tespit Sözleşmeleri ve
bunlara istinaden düzenlenen Tespit Raporları üzerinde yapılan incelemelerin türü
(TARAMA veya YOKLAMA) tespit edilen eksiklikler veya usulsüzlükler belirtilir.
d- Asgari Ücret İncelemeleri: Bu bölümde YGM nin belirlenen asgari ücret tarifesi altında
hizmet verip vermediği yönünden yapılan incelemenin mahiyeti, incelemenin yapılış
yöntemi, gerektiğinde fatura ve muhasebe kayıtları üzerinden bulunan tespitler yer alır.
e- İlişki Yönünden İnceleme: Bu bölümde incelenen YGM nin gerek hizmet verdiği
antrepo sahibi firmalar ve gerekse Gümrük Müşavirleri ile 2 seri nolu Tebliğ hükümlerine
göre ilişki içerisinde olup olmadıkları yönünde yapılan incelemeler ve tespitler yer alır
f- Diğer Tespitler: Yukarıdaki başlıklar dışında kalan hususlara ilişkin yapılan tespitler bu
bölümde yer alır
Gümrük Müşavirleri için düzenlenen Raporların “ Yapılan İncelemeler” Bölümü ise aşağıdaki
alt başlıklardan oluşur;
a- GM Hakkında Genel Bilgiler: İncelenen GM nin ve yanında çalışan stajyer ile diğer
personelin taşımaları gereken şartlar gibi şahsi durumlarına ilişkin bilgiler, yer alır.
b- Asgari Ücret İncelemeleri: Bu bölümde GM nin belirlenen asgari ücret tarifesi altında
hizmet verip vermediği yönünden yapılan incelmenin mahiyeti, incelemenin yapılış
yöntemi, gerektiğinde fatura ve muhasebe kayıtları üzerinden bulunan tespitler yer alır.
c- Vergisel yönden Çapraz Kontrol: Bu bölümde, vergiler ve diğer usulsüzlükler tespitine
yönelik GÜVAS verilerinin Hem Müşavir firma hem de hizmet verilen firmalar nezdinde
çapraz kontrolüne ilişkin izlenen yöntem ve tespitler yer alır.
d- Diğer Tespitler: Yukarıdaki başlıklar dışında kalan hususlara ilişkin yapılan tespitler bu
bölümde yer alır .
7.2.
Teftişte İncelenecek Başlıca Hususlar
7.2.1.
YGM Teftişinde İncelenecek Hususlar
7.2.1.1. YGM Hakkında Genel İncelemeler
-361-
TEFTİŞ REHBERİ
1. Yetkilendirilmiş Gümrük Müşaviri olabilme şartlarını taşıyıp taşımadıkları ve bu şartları
kaybedip kaybetmediklerinin tespiti açısından; En az yedi yıl süre ile gümrük müşavirliği
izin belgesine sahip olup olmadıkları, Son beş yıl içinde Kanunun geçici 6 ncı maddesi
uyarınca kesinleşmiş geçici olarak mesleki faaliyetten alıkoyma cezası alıp almadıkları,
Dolaylı temsil suretiyle gümrük idarelerinde iş takip edip etmedikleri ve bu amaçla kurulmuş
tüzel kişilere ortak olup olmadıkları (2 Seri Nolu Tebliğ, madde:5),
2. Görevin bağımsızlık, tarafsızlık ve dürüstlükle veya kusurlu olarak yapılıp yapılmadığı ya da
Kanunda yer alan mesleğin genel prensiplerine aykırı harekette bulunulup bulunmadıkları (2
Seri Nolu Tebliğ, madde:22/1),
3. Yetkilendirilmiş gümrük müşavirine teslim edilen yetki belgesinin saklanıp saklanmadığı ve
erişim kodunun kendisi ve/veya başkalarınca kullanılıp kullanılmadığı (2 Seri Nolu Tebliğ,
madde:7/4),
4. Yetkilendirilmiş gümrük müşavirinin mesleki faaliyetini yerine getiremeyeceği “ölüm, yetki
belgesi iptali, meslekten çıkarılma ve benzeri” durumlarda bir takvim yılı içinde toplamda
otuz günü aşmamak üzere vekil görevlendirilip görevlendirilmediği (2 Seri Nolu Tebliğ,
madde:14/3),
5. Ayrıca izin, hastalık ve benzeri durumlar nedeniyle geçici olarak mesleki faaliyete ara
verilmesi gerektiğinde yine aynı süre ile sınırlı olmak şartıyla vekil tarafından tespit
işlemlerinin devamlılığının sağlanıp sağlanmadığı (2 Seri Nolu Tebliğ, madde:14/3),
6. Tespit işlemleri ile ilgili olarak belirlenen asgari fiyatın altında hizmet verip vermediği (Her
yıl yayınlanmakta olan tarifelerden 2015 yılı için; Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirliği
Asgari Ücret Tarifesi Gümrükler Genel Müdürlüğünün 2014/32 sayılı Genelgesi ekinde yer
almaktadır.) (2 Seri Nolu Tebliğ, madde:12, 21/5) (Gümrük Yönetmeliği madde:578/2),
(Gümrük Kanunu, geçici madde:6/10 ve Ek:82/39),
7. Dolaylı temsil suretiyle faaliyet gösteren gümrük müşavirleri ya da tespit işlemini yaptıran
yükümlüler ile doğrudan veya dolaylı iş ilişkisi içinde bulunup bulunmadığı (2 Seri Nolu
Tebliğ, madde:21/6) (Gümrük Yönetmeliği madde:578/2),
Hususları incelenir.
7.2.1.2. Sayımlar Ve Antrepo Dosyalarının İncelenmesi
Sayımlar, prensip olarak Antrepo Stok Defteri ve BİLGE sistemi kayıtları esas alınarak yapılır.
Antrepo İçeriği Takip Defteri kayıtları esas alınarak YOKLAMA olarak yapılır. Ancak, gerek
görülürse ya da antreponun işlemleri az ise TARAMA olarak da sayım yapılabilir. Yapılan
sayım sonucunda her antrepo için ayrı olarak düzenlenen ve sayım sonuçlarını gösteren
“Antrepo Sayım (Genel veya Özel) Tutanağı” tanzim edilir. Tutanağa defter kayıtlarına göre
bulunması gereken eşya ile sayım neticesinde bulunan eşya, varsa eksik ve/veya fazlalıklar
kaydedilir ve sayımda hazır bulunanlarla birlikte tutanak imzalanır.
Sayım sonucunda defter kayıtlarına göre aykırılık tespit edilirse kayda esas belgelere inilerek
-362-
TEFTİŞ REHBERİ
antrepodaki eşyanın tam tespiti yoluna gidilebilir ve duruma göre antrepoda görevli memurlar
ve/veya işletici ve/veya kullanıcılar hakkında soruşturma açılması istenebilir. Sayım sonucu
düzenlenen tutanakların asıl nüshaları rapora eklenir.
Antrepo dosyalarının incelenmesinde, antrepo dosyalarında bulunması gereken belgelerin
bulunup bulunmadığı, antrepoların yıllık harçlarının yatırılıp yatırılmadığı, sayımı yapılan
antreponun Gümrük Kanunu ve Yönetmeliğinde sayılan şartları taşıyıp, taşımadığı ve bu
hususların belgelerle uyumlu olup olmadığı gibi hususlara bakılır.
Antrepolarda tutulan defterler;
a) Antrepo Stok Defteri
A, C, D ve E tipi antrepolarda, Kanunun 99 uncu maddesinde belirtilen antrepo stok kayıtlarını
antrepo işleticileri tutar. Bu kayıtlar gümrük idaresinin kontrolüne imkan verecek şekilde tutulur.
Stok kayıtlarının her zaman antrepoda bulunan eşya stok miktarını gösterecek şekilde tutulması
gerekir. Antrepo işleticileri ve/veya kullanıcıları her yıl sonunda antrepo stok miktarını gösterir
listeyi gümrük idaresine verir.
B tipi antrepoda, denetleyici gümrük idaresi, rejime giriş beyannamesinin ve rejimi sona erdiren
beyanname ve belgelerin kaydını tutar ve belgeleri muhafaza eder. B tipi antrepo işleticisi
ve/veya kullanıcısı da, söz konusu belgeleri muhafaza eder. Stok kayıtları tutulmayabilir.
Antrepo rejimine giren eşya ile ilgili olarak, A, C, D ve E tipi antrepolarda stok kayıtlarının
gösterildiği bir Antrepo Stok Defteri tutulur. Bu defterin her sayfası gümrük idaresi tarafından
mühürlenir ve sayfa sayısı defterlerin başına şerhle onaylanır. Bilgisayar ile tutulan stok kayıtları
defter hükmündedir.
F tipi antrepoda, gümrük kayıtları stok kayıtlarının yerini alır. F tipi antrepoda yalnız kaçak zannı
ile el konulan eşya elektronik ortamda kayda alınır.
Eşyanın konulacağı gümrük antrepo tipi ve uygulanacak hükümler dikkate alınarak, kontrol için
gerekli bütün ayrıntıları içermesi halinde, antrepo kullanıcıları tarafından ticari nedenlerle
tutulan kayıtlar da stok kayıtları olarak kabul edilebilir.
D tipi antrepoya ilişkin stok kayıtlarında yukarıdaki bilgilere ilave olarak, antrepo
beyannamesindeki kıymeti, miktarı ve ayrıntılı tanımı ile ihtiyaç duyulacak bilgilerin
gösterilmesi gerekir.
b) Antrepo İçeriği Takip Defteri
Söz konusu defter elektronik ortamda tutulmakta olup, Antrepo İçeriği Takip Defterine Bilge
sisteminden ulaşılmaktadır. Antrepo İçeriği Takip Defterine ulaşmak için şu aşamalar uygulanır.
-363-
TEFTİŞ REHBERİ
Öncelikle Defter dökümü alınacak antreponun Kod Numarası, Bağlı olduğu Müdürlük ve
Müdürlüğün bağlı olduğu Bölge Müdürlüğü belirlenir.
Bilgisayarın BAŞLAT düğmesinden “Programlar” – “Gümrük”- “Bilge” seçilir. Bilge programı
başladığında gelen pencerede “Kullanıcı Adı” ve “Şifre” girilir.
Buradaki Kullanıcı adı ve Şifre bilgisayarınızı açmak için kullandığınız TC kimlik No ve
parolanızdır. Bilgiler girilip Onaylandığında yeni pencerede “Memur Onay Şifresi”
istenilecektir.
Memur şifresini girip Onayladığımızda karşımıza Yetki Penceresi gelecektir. Bu bölümde “de
Gümrük Müsteşarlığı Denetçileri” seçilip Onay düğmesine basılır.
Açılan pencerede karşımıza gelen “Müsteşarlık” Yazısının yanındaki “+” işareti tıkladığında
açılan birimlerden önceden belirlediğimiz antreponun bağlı olduğu “Bölge Müdürlüğü”
bulunarak yine bunun yanındaki (+) işareti seçilerek antreponun bağlı olduğu “Müdürlük”
seçilerek “Devam” butonuna basılır.
Bu işlem bittikten sonra sırasıyla bilgisayarımızın sol alt köşesindeki “Programlar”-“Bilge”“Döküm” seçilir Karşımıza daha önce seçtiğimiz Gümrük İdaresinin ismi bulunan pencere
gelecektir. Seçimi yapıp “Devam” butonuna bastığımızda söz konusu pencere kapanacak ve üst
kısımda döküm menüleri görülecektir.
Üst taraftaki menülerden “Detaylı Beyan Dökümleri” tıklandığında aşağı açılan pencereden
“D.B.E. 13 Antrepo İçeriği Takip Defteri” seçilir. Bu işlemden sonra karşımıza gelen pencerede
“Antrepo Kodu” yazısının yan tarafındaki beyaz renkli küçük kutucuğa antreponun kodu yazılır.
Tarih bölümüne tıklandığında yan taraftaki mavi renkli bölümde antreponun sahibi otomatik
olarak çıkacaktır. Tarih bölümüne döküm alacağımız tarih aralıklarını “01.01.2015” gb.
Formatta girdikten sonra tamam dediğimizde antrepo defteri dökümü karşımıza gelecektir.
Pencerenin üst kısmında yer alan disket işareti olan “export” düğmesi tıklanarak açılan menüden
“Excel” seçildiğinde söz konusu bilgiler excele aktarılacaktır.
7.2.1.3 Tespit Sözleşmeleri ve Raporlarının İncelenmesi
Teftişe tabi tutulan YGM tarafından düzenlenen tespit sözleşmeleri ile tespit raporlarında
başlıca;
a) Tespit sözleşmesinin, geçerlilik süresi içinde taraflarca yenilenip yenilenmediği,
yetkilendirilmiş gümrük müşaviri tarafından yeni tespit sözleşmesi için program vasıtasıyla
“sözleşme yılı/yetki numarası/tespit kodu/sıra numarasından oluşan” yeni bir müteselsil sıra
numarası alınıp alınmadığı (2 Seri Nolu Tebliğ, madde:14/4),
-364-
TEFTİŞ REHBERİ
b) Tüzel kişilik ortağı olarak faaliyet gösteren yetkilendirilmiş gümrük müşavirince
düzenlenecek tespit sözleşmesinin, tespit işlemini yapacak yetkilendirilmiş gümrük müşaviriyle
birlikte, ortağı bulunduğu tüzel kişi adına söz konusu tüzel kişiyi temsil ve ilzam yetkisi bulunan
kişi ya da kişiler tarafından da imzalanıp imzalanmadığı (2 Seri Nolu Tebliğ, madde:14/5),
c) Tüm tespit sözleşmelerine ilişkin bilgilerin Yetkilendirilmiş gümrük müşaviri tarafından,
sözleşmenin yapıldığı tarihten itibaren en geç yedi gün içinde, erişim kodu kullanılarak program
vasıtasıyla, elektronik ortamda gönderilip gönderilmediği (2 Seri Nolu Tebliğ, madde:15),
d) Yetkilendirilmiş gümrük müşaviri tarafından tespit işlemlerinde “yetki no.su, adı, soyadı ve
varsa tüzel kişi unvanını” içeren bir kaşe kullanılıp kullanmadıkları (2 Seri Nolu Tebliğ,
madde:21/9),
e) 2 Seri Nolu YGM Tebliğinin 13.maddesinde Tespit İşlemlerinde YGM’lerin Uyması Gereken
Genel hükümlere riayet edilip edilmediği (2 Seri Nolu Tebliğ, madde:13),
f) Yetkilendirilmiş gümrük müşaviri tarafından her bir tespit işlemi için ayrı bir tespit dosyası
açılıp açılmadığı, açılan tespit dosyalarına “sözleşme yılı/yetki numarası/tespit kodu/sözleşme
sıra no/yıl/sıra numarasını” içerecek şekilde her yıl itibariyle müteselsil numara verilip
verilmediği (2 Seri Nolu Tebliğ, madde:19/2,3),
g) Tespit işlemi kapsamında düzenlenen tutanakların, yapılan yazışmaların, kendisiyle tespit
sözleşmesi yapılan gerçek/tüzel kişi tarafından ibraz edilen belgeler ve hazırlanan tespit
raporunun bahsi geçen tespit dosyasında muhafaza edilip edilmediği (2 Seri Nolu Tebliğ,
madde:19/5),
h) Tespit işlemlerinin yapılması sırasında gümrük mevzuatına veya sair mevzuata herhangi bir
aykırılık tespit edilmesi veya böyle bir aykırılık bulunduğuna dair ciddi şüpheler oluşması
halinde, derhal ilgili gümrük müdürlüğüne bildirimde bulunup bulunmadıkları(2 Seri Nolu
Tebliğ, madde:21/2),
i) Tespit işlemleri gerçekleştirilirken bir tespitle ilgili birden fazla hususta gümrük idaresinde
gereksiz iş yüküne neden olacak şekilde düzeltme talebinde bulunup bulunmadıkları (2 Seri Nolu
Tebliğ, madde:21/7),
j) 2 Seri Nolu YGM Tebliğinin Tebliğde ve rehberde belirtilen usul ve esaslara uygun olarak
rapor düzenlenip düzenlenmediği, Gümrüğüne sunulması gereken tespit raporunun en geç ilgili
rapor özetinin verildiği tarihi takip eden yedi iş günü içerisinde gönderilip gönderilmediği (2 Seri
Nolu Tebliğ, madde:17/1),
-365-
TEFTİŞ REHBERİ
k) Bilgileri gönderilen her bir tespit raporu özetine 2 Seri Nolu YGM Tebliğinin 6 nolu eki için
program tarafından bir referans numarası verilip verilmediği ve bu referans numarasının tespit
raporunun kapağında belirtilip belirtilmediği (2 Seri Nolu Tebliğ, madde:17/1),
l) Düzenlenen tespit raporunun 2 Seri Nolu YGM Tebliğde belirtilen mercilere yine Tebliğ’de
belirtilen sürelerde ibraz edilip edilmediği (2 Seri Nolu Tebliğ, madde:17/2),
m) Yetkilendirilmiş gümrük müşavirince düzenlenen her bir tespit raporuna, içinde yer aldığı
tespit dosyasının sayısının verilip verilmediği (2 Seri Nolu Tebliğ, madde:19/7),
n) Tespit işlemlerine ilişkin düzenlenen raporları ve rapor özetlerini süresi içerisinde gümrük
mevzuatına veya sair mevzuata uygun olarak hazırlayıp hazırlamadıkları ve ibraz edip
etmedikleri (2 Seri Nolu Tebliğ, madde:21/1) (Gümrük Kanunu Ek:82),
o) Yaptıkları tespit işlemleri ve bunlara ilişkin raporların doğru olmaması halinde, tespit
işleminin kapsamı ile sınırlı olmak üzere zıyaa uğratılan vergilerden ve kesilecek cezalardan
yükümlü ile birlikte müştereken ve müteselsilen sorumlu olup olmadıkları (2 Seri Nolu Tebliğ,
madde:21/10),
p) Hazırlanan her türlü tespit raporunu ve eklerini, bunlara dayanak olan tespit sözleşmelerini,
tespit işleminde kullanılan ve mevzuata uygun ve doğruluğundan sorumlu olduğu diğer tüm bilgi
ve belgeleri istenildiğinde ibraz etmek üzere beş yıl süreyle muhafaza edip etmedikleri (2 Seri
Nolu Tebliğ, madde:21/3),
r) 2 Seri Nolu YGM Tebliği kapsamında elde edilen bilgi ve belgeleri Tebliğde öngörülen
amaçlar dışında kullanıp kullanmadıkları (2 Seri Nolu Tebliğ, madde:21/8),
Kontrol edilir.
7.2.1.4. Asgari Ücret İncelemeleri
Yetkilendirilmiş gümrük müşavirleri tespit sözleşmelerinin hazırlanmasında, rehberde geçen
usul ve esaslar ile Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirleri Asgari Ücret Tarifesinin dikkate alınıp
alınmadığı incelenmelidir.
Yetkilendirilmiş gümrük müşavirleri, yapacakları tespit işlemlerine ilişkin hizmet karşılığı
olarak, Gümrük Kanunu’nun geçici 6 ncı maddesinin onuncu fıkrasına istinaden belirlenen ve
her yıl yayınlanmakta olan tarifelerden 2015 yılı için, Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirliği
Asgari Ücret Tarifesi Gümrükler Genel Müdürlüğünün 2014/32 sayılı Genelgesi ekinde yer
almaktadır.
Asgari ücret tarifesi ihlallerini şu şekilde sınıflandırmak mümkündür;
-366-
TEFTİŞ REHBERİ
a) Müşavir tarafından asgari ücretin altında fatura düzenlenebilir. Müşavir tarafından asgari ücret
altında hizmet görülüyor ve faturalarda bu düşük fiyat üzerinden düzenleniyor ise bu durum
Müşavir tarafından kesilen faturalar tetkik edildiğinde tespit edilebilecektir.
b) Müşavir tarafından düzenlenen fatura asgari ücret tarifesi üzerinden düzenlenmiş olmakla
birlikte, daha sonra müşteri firma tarafından iade faturası düzenlenmiş olabilir.
Normal bir ticari işlem düşündüğümüzde bir ürün alımı olduğunda bunun iadesi mümkündür.
Ancak yapılmış bir hizmetin gerçekleşmiş olması halinde hizmet iade edilemeyecektir. Eğer
müşavir tarafından bir hizmet gerçekleştirilmiş ve bunu karşılığında bir fatura düzenlenmiş ise
bu andan itibaren hizmetin iadesi diye bir şey söz konusu olmamalıdır.
İncelenen Müşavir bir tüzel kişilik olarak faaliyette bulunuyor ve hizmet faturaları asgari ücret
üzerinden düzenleniyor ise ve Gelir Tablosu Hesaplarını da içeren Detaylı Mizanı istenildiğinde
600’lü hesaplar arasında “610- SATIŞ İADELERİ” isimli hesap görülüyor ise bu durum
Müşavirin iade faturası aldığına ve asgari ücretin altında çalıştığına bir emaredir. Söz konusu
faturaların istenilerek incelenmesi gerekir.
Benzer şekilde Müşavirlik firması satış faturalarını asgari ücret tarifesine uygun şekilde
düzenleyip muhasebeleştirdikten sonra, dönemsel iskonto kayıtları yaparak alacağında indirime
gidebilir. Bunun da yine 600’lü hesaplar altında bir satış iskontoları hesabı olup olmadığına
bakılmak suretiyle incelenmesi mümkündür.
c) Hizmet alan şirket gümrük müşavirliği şirketine herhangi bir ürün, hizmet veya danışmanlık
vb. karşılığı gibi görünen bir fatura düzenleyerek borç alacak ilişkisine girmiş, asgari ücret
haddinden borçlandığı müşavirlik firmasının alacağına mahsup etmek üzere bir kaydi alacak
yaratmış olabilir ( makul ölçüler dışında),
d) Mükellef şirket ödemeyi eksik yapar, bu durumda gümrük müşavirliği şirketindeki 120 cari
hesabı açık kalacaktır, aradaki fark ortaklar cari hesabı ile karşılaştırılarak sanki tahsilatı ortak
direkt mükellef şirketten tahsil etmiş gibi cari hesap kapatılmış olabilir, Bu durumda incelenen
müşavirlik şirketlerinde ortaklar hesabı kontrol edilerek yapılan kayıtlar incelenmelidir (131 ve
331 hesaplar).
e) Gümrük müşaviri firma eksik yapılan ödemeye ilişkin farkı bizzat kendi elemanı veya
mükellef firma elemanına kendi kendisine bankadan ödeme makbuzu ile ödeme yaptırarak
kapatmış olabilir (kendi kendine ödeme),
-367-
TEFTİŞ REHBERİ
f) Cari hesap açık kalmış ise hangi yıldan veya dönemden geldiğine bakılmalıdır. Uzun süre açık
kalan cari hesaplar araştırılmalı, alacağın neden tahsil edilmediği, veya takibe geçilip
geçilmediği sorgulanmalıdır,
g) Cari hesap kapatılarak şüpheli ticari alacaklar hesabına aktarılmış olabilir, bu durumda,
şüpheli ticari alacaklar hesabı araştırılmalı bu hesapta yer alan alacaklar için resmi takip yapılıp
yapılmadığı sorgulanmalıdır. ( 128,138 hesaplar)
h) Firmadan daha önce işlemler için avans veya teminat alınmış gibi gösterilerek sonrasında iş
bitiminde bu avans hesabı cari hesapla karşılaştırılarak avans hesabı kapatılabilir.
Gümrük Müşavirleri için de geçerli olan söz konusu hususların muhasebe kayıtları üzerinden
denetlenmesi faydalı olacaktır.
7.2.1.5. İlişki Yönünden İnceleme
Dolaylı temsil suretiyle faaliyet gösteren gümrük müşavirleri ya da tespit işlemini yaptıran
yükümlüler ile doğrudan veya dolaylı iş ilişkisi içinde bulunup bulunmadıkları incelenmelidir (2
Seri Nolu Tebliğ, madde:21/6-a).
Aşağıda bu nevi iş ilişkisinin bulunduğunun kabul edileceği durumlara, bunlarla sınırlı olmamak
üzere, yer verilmektedir:
1. Yetkilendirilmiş gümrük müşavirinin dolaylı temsil suretiyle iş takibi yapan gümrük müşaviri
ve/veya tespit işlemini yaptıran yükümlü ile kira akdi olmaksızın aynı adreste faaliyet
göstermesi.
2. Yetkilendirilmiş gümrük müşavirinin dolaylı temsil suretiyle iş takibi yapan gümrük müşaviri
veya ortakları ile ortaklık ilişkisine girmiş olduğunun belirlenmesi.
3. Yetkilendirilmiş gümrük müşavirinin tespit işlemini yaptıran yükümlü veya yükümlünün
ortaklarıyla ortaklık ilişkisine girmiş olduğunun belirlenmesi.
4. Yetkilendirilmiş gümrük müşavirliği şirketinin ortaklarından herhangi birinin tespit işlemini
yaptığı kişiler ile ortaklık ya da çalışan statüde ilişki içinde bulunması.
5. Yetkilendirilmiş gümrük müşaviri ile tespit işlemini yaptıran yükümlü arasında tespit işlemleri
dışında karşılıklı hizmet faturası alışverişi yapılması veya iade fatura tanzim edilmesi, tespit
işlemleri ile ilgisi bulunmayan karşılıklı/karşılıksız para veya ekonomik değer transferi
yapılması.
6. Tespit sözleşmesi gereği tespit yaptıran tarafından karşılanması gereken büro, ısınma, iletişim,
elektrik gibi tespitle ilgili giderler için yetkilendirilmiş gümrük müşaviri tarafından ödeme
yapılması.
-368-
TEFTİŞ REHBERİ
7. Yetkilendirilmiş gümrük müşavirince tespit işlemini yaptığı yükümlülere tespit işlemleri veya
danışmanlık hizmeti dışında herhangi bir hizmet verilmesi, belge temin, takip ve kapatma gibi
işlemler yapılması.
8. Yetkilendirilmiş gümrük müşaviri tarafından dolaylı temsil suretiyle iş takibi yapan gümrük
müşavirine 11 inci maddede yer alan tespit işlemleri haricinde bir hizmet verilmesi, bu kişiler
arasında hizmet faturası alışverişi yapılması, karşılıklı/karşılıksız para veya ekonomik değer
transferi yapılması.
Yetkilendirilmiş gümrük müşavirleri tarafından, tespit işlemini yaptıran yükümlülere verilen
danışmanlık hizmeti yukarıdaki maddeler kapsamında değerlendirilmez (2 Seri Nolu Tebliğ,
madde:21/6-b).
Halka açık şirketlerdeki ortaklıklarda yukarıdaki maddenin (2), (3), (4) alt bentlerinin
uygulanabilmesi için söz konusu kişilerin şirketin yönetim veya denetim kurulunda görev alması
ve/veya en az % 10 hisseye sahip olması gerekir(2 Seri Nolu Tebliğ, madde:21/6-b).
7.2.1.6. Damga Vergisi Yönünden İnceleme
488 sayılı Damga Vergisi Kanunu’nun 1, 3, 4, 5, 14, 24, 26. maddeleri başta olmak üzere
Kanunun ilgili hükümleri ile Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirliğiyle ilgili 2 seri nolu Gümrük
Genel Tebliğinin 11, 12, 13, 14, 15.maddelerinden hareketle, Yetkilendirilmiş Gümrük
Müşavirleri ve Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirliği Şirketleri ile tespit yaptıracak kişi veya
firmalar arasında yapılan ve en az iki nüsha olarak düzenlenen, bir nüshası Yetkilendirilmiş
Gümrük Müşaviri veya Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirliği Şirketinde, bir nüshası da tespit
işlemini yaptıracak kişi veya firmada kalan, düzenlenen her bir nüshası ayrı ayrı olmak üzere
aynı miktar veya nispette Damga Vergisine tabi olan, ilgili Yetkilendirilmiş Gümrük Müşaviri
veya Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirliği Şirketi tarafından elektronik ortamda Gümrük ve
Ticaret Bakanlığına gönderilen ve akabinde de bağlı bulunulan ilgili Gümrük Müdürlüğü’ne
sunulan tespit sözleşmelerine ilişkin Damga Vergisinin (sözleşme tutarları üzerinden alınması
gereken kanuni Damga Vergisi oranları: 2011 ve 2012 yılları için binde 8,25, 2013, 2014 ve
2015 yılları için ise binde 9,48 olması), ödenip ödenmediğinin kontrolü yapılmalıdır.
7.2.2. Gümrük Müşaviri Teftişinde İncelenecek Hususlar
7.2.2.1. Gümrük Müşaviri Hakkında Genel İncelemeler
1. Gümrük müşavirlerinin gümrük idarelerinde dolaylı temsil yoluyla yaptıkları iş takibinin,
eşya sahibince verilen noter tasdikli bir vekaletname ile yapılıp yapılmadığı (Gümrük
Yönetmeliği, madde:561/3),
2. İş takibine ilişkin Vekâletnamelerde; Tarafların açık adresleri, vergi daireleri ve vergi
daireleri sicil numaraları, Yapılacak işlerin amacı, kapsamı, Tarafların Kanunda yer alanlara
ilaveten belirlemeleri gereken karşılıklı sorumluluk ve yükümlülükleri, Vekaletname yeri,
-369-
TEFTİŞ REHBERİ
tarihi ve varsa süresi ve Temsilin türüne ilişkin bilgilerin yer alıp almadığı (Gümrük
Yönetmeliği, madde:561/3),
3. Gümrük müşaviri ve gümrük müşavir yardımcısının birden fazla tüzel kişiliğe ortak olup
olmadığı (Gümrük Kanunu, madde:229/2),
4. Gümrük müşavirinin, tebligat adresleri ve çalışma yerlerini o yerin bağlı olduğu gümrük
idaresine ve ilgili gümrük müşavirleri derneğine yazı ile bildirip bildirmediği (Gümrük
Yönetmeliği, madde:564/1),
5. Çalışma yeri dışında diğer başmüdürlükler ve bağlantılarında iş takibi yapmak isteyen
gümrük müşavirlerinin iş takibine başlamadan önce bu durumu ilgili gümrük müdürlüğüne
bildirilip bildirmediği (Gümrük Yönetmeliği, madde:564/3),
6. Gümrük müşavirleri veya gümrük müşavir yardımcılarının, izin belgelerini kaybetmeleri
halinde, kayıp ilanını içeren gazete ve gerekli belgelerle birlikte ilgili Gümrük Müşavirleri
Derneklerine bu durumu dilekçe ile bildirip bildirmediği (Gümrük Yönetmeliği, madde:565),
7. Gümrük müşavirlerinin, Gümrük Kanunun 228. maddesinde belirtilen Gümrük Müşaviri
olabilme şartlarını taşıyıp taşımadıkları,
8. Gümrük müşavir yardımcılarının, Gümrük Kanunun 227. maddesinde belirtilen Gümrük
Müşaviri olabilme şartlarını taşıyıp taşımadıkları,
9. Gümrük müşavirleri, gümrük müşavirliği şirketi dışında bir tüzel kişilik bünyesinde
çalışmaları halinde sadece çalıştıkları şirketlere ait eşyanın gümrük işlemlerini takip edip
etmedikleri (Gümrük Yönetmeliği, madde:562),
10. Bu durumda; beyanname imzalanabilmesi, tahakkukun tebellüğü ve itiraz gibi hukuki sonuç
doğuran tasarruf ve işlemler dâhil, tüm gümrük işlemlerinin takibinde; Çalıştığı şirket
tarafından sigorta ettirildiğine ilişkin Sosyal Güvenlik Kurumu aylık sigorta primleri
bordrosu, şirketi temsil etmeye yetkili olduğunu gösterir temsil belgesini haiz olması ve temsil
belgesinin Ticaret Sicil Gazetesinde yayımlanması ve konuya ilişkin Ticaret Sicil Tüzüğünün
104 üncü maddesi uyarınca düzenlenen Ticaret Sicil Tasdiknamesini, ilgili gümrük idaresine
ibraz edip etmediği (Gümrük Yönetmeliği, madde:561/4),
11. Gümrük müşavir yardımcılarının, bir gümrük müşavirinin yanında çalışıp çalışmadıkları ve
onun adına gümrük idarelerinde iş takip yapıp yapmadıkları (Gümrük Kanunu, madde:226/2),
12. Gümrük müşavir yardımcılarının, eşya sahiplerine yapılacak tebliğleri kabul edip etmedikleri
ve onların adına sözlü veya yazılı istek veya itirazda bulunup bulunmadıkları (Gümrük
Yönetmeliği, madde:561/7),
13. Gümrük müşavir yardımcılarının, gümrüklerde tek başlarına iş takibinde bulunup
bulunmadıkları, fatura düzenleyip düzenlemedikleri (Gümrük Yönetmeliği, madde:561/8),
-370-
TEFTİŞ REHBERİ
14. Gümrük müşavirlerinin, yanlarında çalışan müşavir yardımcıları ve stajyerlerin görevden
ayrılmaları halinde, bunlar için ilişik kesme belgesi düzenleyip düzenlemedikleri ve
yanlarında çalışmaya başlayacaklardan da bu belgeyi arayıp aramadıkları, bu hususları bir
hafta içinde gümrük müşavirleri derneğine bildirip bildirmediği, ayrıca söz konusu
bildirimlere sigorta müdürlükleri tarafından onaylanmış sigortalı işe giriş bildirgesinin bir
örneğinin eklenip eklenmediği (Gümrük Yönetmeliği, madde:563/3) (Gümrük Kanunu
Ek:82),
15. Gümrük müşavirlerinin; şahıslarına ve şirketlerine ait ibrazı zorunlu izin belge numarası,
şirket adı, imza sirküleri, ticaret sicil gazetesi vb. bilgi ve belgelerde değişiklik olması halinde
bunları bir hafta içinde gümrük müşavirleri derneklerine bildirip bildirmediği (Gümrük
Yönetmeliği, madde:563/2) (Gümrük Kanunu Ek:82),
16. Tüzel kişilik ortağı olan gümrük müşavirlerinin, gerçek kişi olarak mesleki faaliyette bulunup
bulunmadıkları (Gümrük Yönetmeliği, madde:563/6),
Kontrol edilir.
7.2.2.2. Asgari Ücret İncelemeleri
1. Gümrük müşavirlerinin, kanunlara göre tutmaya mecbur oldukları ticari veya kanuni
defterlerini, vekaletname ve sözleşmelerini; işlerine dair yazdıkları ve aldıkları mektup, faks,
telgraf ve benzeri belgeler ile düzenledikleri fatura, makbuz ve masraflarına ilişkin belgelerin
asıllarını ve örneklerini özel kanunlardaki hükümler saklı kalmak kaydıyla 5 yıl muhafaza
edip etmedikleri (Gümrük Kanunu, madde:230),
2. Herhangi bir gümrük müşavirliği şirketine bağlı olmaksızın müstakil olarak dolaylı temsilci
sıfatıyla gümrük işlemlerini takip eden gümrük müşavirleri, gördükleri hizmet karşılığında
elde edecekleri her tür gelir için hesabına beyanda bulundukları kişi veya kuruluş ya da
taşımacılara serbest meslek makbuzu düzenleyip düzenlemedikleri ve gümrük müşavirlerinin,
yaptıkları hizmet karşılığında başka bir şirket veya kişi fatura, makbuz veya benzeri belge
düzenleyip düzenlemedikleri (Gümrük Yönetmeliği, madde:563/4),
3. Gümrük müşavirlerinin şirket olarak hizmet vermesi halinde; gördükleri hizmet karşılığında
elde edecekleri gelirleri için gümrük beyannamesinde hesabına beyanda bulundukları kişi
veya kuruluşlara, şirketleri adına fatura kesip kesmedikleri ve bunu muhasebe kayıtlarında
gösterip göstermedikleri (Gümrük Yönetmeliği, madde:563/5),
4. (Her yıl yayınlanmakta olan tarifelerden 2015 yılı için; Gümrük Müşavirliği Asgari Ücret
Tarifesi ile Gümrük Müşavirliği Asgari Ücret Tarifesi Uygulama Esasları Gümrükler Genel
Müdürlüğünün 2014/31 sayılı Genelgesi ekinde yer almaktadır.) (Gümrük Kanunu, geçici
madde:6/10 ve Ek:82/39),
Kontrol edilir.
-371-
TEFTİŞ REHBERİ
7.2.2.3. Vergisel Yönden Çapraz Kontrol
İşlemleri denetlenen Gümrük Müşavirinin, vergiler ve diğer usulsüzlüklerin tespitine yönelik
GÜVAS verilerinin hem Müşavir firma hem de hizmet verilen firmalar nezdinde çapraz
kontrolünde usulsüzlük olup olmadığı, kontrol edilir.
7.3. Gümrük Müşavirleri ve YGM’lere İlişkin Muhasebe İnceleme Yöntemleri:
YGM’lerin asgari ücret tarifesine uyup uymadıkları ve Ücret alınmış olan firmaların
hangileri olduğunun incelenmesi
YGM’lerin asgari ücret tarifesine uyup uymadıkları ve YGM ile tespit işlemi yaptığı kişi
arasında ilişki olup olmadığının araştırılmasında YGM şirketinin ve tespit yaptıran tüzel kişiliğin
muhasebe kayıtlarından yararlanılabilir.
YGM’lerin asgari ücret tarifesine uyup uymadıklarının araştırılması
YGM firmalarınca sunulan hizmet karşılığında elde edilen ücret firmaya bir kaynak girişi
niteliğinde olduğundan, bu bedel daha önceki bölümlerde detaylı bir şekilde ele alındığı üzere
elde edilen bedelin likiditesine göre Tek Düzen Hesap Planında yer alan aktif hesaplardan birine
borç, 600 Yurt İçi Satışlar Hesabı altında sunulan hizmete mahsus olarak açılmış, adı ve kod
numarası firmadan firmaya farklılık göstermesi muhtemel (tespit yaptıran firmaya göre veya
yapılan tespit işleminin türüne göre veya önce firmaya sonra da bunun alt hesabı olarak yapılan
işlemin türüne göre) bir alt hesaba da alacak kaydı yapılması şeklinde görünür.
Dolayısıyla bu kayıtlardan yararlanılarak ayrıntılı mizan üzerinden Müşavirlerce bir işlem
karşılığında alınan ücret miktarı ve ücretlendirilmiş olan işlem miktarı yönünden bir ön tespite
varılabilir. Tabi bu yapılırken ayrıntılı mizandaki kayıtların doğru yorumlandığından emin
olunmasını sağlamak üzere fiili işleyiş hakkındaki tüm detayların göz önünde bulundurulması
gerekir. Örneğin faturalandırma dönemi, tahsilat dönemi, bedelin farklı aktifler olarak veya
mahsuplaşma yoluyla tahsil edilmiş olabileceği, düzeltme kayıtları olup olmadığı gibi hususlar
göz önünde bulundurulmalıdır. Bu hususlar sorgulanıp herhangi bir bedel tahsilat kaydının
hangi döneme ait olduğu, bu dönemde hangi işlemlerin yapıldığı, her bir işlem türünün hangi
miktarda olduğu anlaşıldıktan sonra mevzuata uygunluğunu denetlemek mümkün olacaktır.
Örnek: ABC YGM Ltd Şti firması X A.Ş. firması ile 2014 senesinde yaptığı Tespit Sözleşmesi
(593TL) kapsamında Ocak 2014’te 10 adet antrepo içi (10x59TL), 3 adet de antrepo dışı (3X119)
elleçleme işlemi için AN9 Belgesi düzenlemiştir. Sözleşmelerine göre hizmet bedelleri izleyen
ayın ilk 3 günü içerisinde ödenecektir. Bununla birlikte ABC firması X firmasına ait bir ofiste
aylık 300TL kira bedeli ile faaliyet göstermektedir.
Firmanın hesap planı aşağıdaki gibi her bir firmanın ihtiyaçlarına göre belirleyeceği farklı
şekillerde olabilir;
Örnek Hesap Planı 1:
-372-
TEFTİŞ REHBERİ
02/2014
MİZANI
HESAP
KODU
HESAP İSMİ
600
600 01
600 01 01
600 01 02
600 01 03
600 02
600 02 01
600 02 02
Yurt İçi Satışlar
X A.Ş.
X A.Ş. AN9 İşlemleri
X A.Ş. AN6 İşlemleri
X A.Ş. SK1 İşlemleri
PINAR LTD ŞTİ
PINAR LTD ŞTİ AN9 İşlemleri
PINAR LTD ŞTİ SK1 İşlemleri
BORÇ
TOPLAMI
ALACAK
TOPLAMI BAKİYE
0
0
0
0
0
0
0
29.469
13.469
1540
5929
6.000
16.000
4.000
2.000
BORÇ
TOPLAMI
ALACAK
TOPLAMI BAKİYE
29.469
13.469
1540
5929
6.000
16.000
4.000
12.000
A
A
A
A
A
A
A
A
Örnek Hesap Planı 2:
02/2014 MİZANI
HESAP
KODU
HESAP İSMİ
600
600 01
600 01 01
600 01 01 01
600 01 01 02
600 02
600 02 01
600 02 01 01
600 02 01 02
600 03
600 03 01
600 03 01 01
Yurt İçi Satışlar
SK1 İşlemleri
Ocak Ayı
X A.Ş. İşlemleri
PINAR LTD ŞTİ İşlemleri
AN 9 İşlemleri
Ocak Ayı
X A.Ş. İşlemleri
PINAR A.Ş. İşlemleri
AN6 İşlemleri
Ocak
X A.Ş. İşlemleri
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
29.469
18.000
18.000
6.000
12.000
5.540
5.540
1.540
4.000
5.929
5.929
5.929
29.469
18.000
18.000
6.000
12.000
5.540
5.540
1.540
4.000
5.929
5.929
5.929
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
Örnek Hesap Planı 1’i benimsemiş bir firmanı bu durumda X firmasına ilişkin 13.02.2014
tarihine kadarki AN9 işlemleri nedeniyle hesapladığı ücret 600.01.01 nolu hesabın muavin
dökümünde aşağıdaki gibi görünecektir;
MUAVİN
DEFTER
Dönem:
01.01.201413.02.2014
-373-
TEFTİŞ REHBERİ
HESAP
KODU:
TARİH
------01/01/2014
03/01/2014
REF.
NO
--21
07/01/2014
139
11.01.2014
146
15.01.2014
21.01.2014
154
175
29.01.2014
------TOPLAM :
204
---
X A.Ş.’ye
İlişkin AN9
İşlemleri
600.01.01
HESAP İSMİ:
AÇIKLAMA
--------------------NAKLİ YEKÜN
Sözleşme Bedeli
Ant. içi elleçleme
4 adet
Ant. dışı elleçleme
2 adet
Ant. içi elleçleme
3 adet
Ant. içi elleçleme
Ant dışı elleçleme
1 adet
---------------------
BORÇ
--------0,00
0,00
ALACAK
-----0,00
593
BAKİYE
------0,00
593
A
0,00
236
236
A
0
238
238
A
0
0
177
177
177
177
A
A
0
--------0
119
------1.540
119
-----1.540
A
A
Öncelikle bu döküme bakıldığında açıklamaların işlem sayısını tespite imkan verdiği
görülmektedir. İşlem sayısı ve karşılığında tahakkuk ettirilen alacak miktarı kıyaslanarak asgari
ücret hadlerine uyulup uyulmadığı doğrudan tespit edilebilecektir. Bununla birlikte örneğimizde
21.01.2014 tarihli 177 tl tutarlı kaydın kaç işleme ilişkin olduğu açıklama bölümünde
belirtilmediğinden, ancak bu kayda ilişkin fatura temin edilerek incelenmek suretiyle ücret haddi
konusunda bir sonuca varılabilir.
Fakat bu noktada hesapların mahiyetini göz önünde bulundurmak gerekir. Zira 600’lü hesaplara
alacak kaydıyla tahakkuk ettirilmiş olması ile bir alacağın fiilen tahsil edilmesi ayrı işlemlerdir.
600’lü hesapta alacak kaydı görünen işlemlere ilişkin kayıtlar nihai olmayıp, tahakkuk ettirilen
bedelin tahsil edilip edilmediğinin muhakkak aktif hesaplarda buna karşılık hangi hesapta borç
kaydı yapıldığı incelenerek teyit edilmelidir.
Bu doğrulamayı yine aktif hesaplara ait defteri kebir dökümlerinden (muavin dökümlerinden)
global olarak yapabileceğimiz gibi, örneğin yukarıda 600 01 01 nolu hesabın muavin dökümünde
görülen 11.01.2014 tarihli 238 tl tutarlı kaydın tahsilat konusunda akıbetini incelemek istiyorsak
doğrudan bu hesaba ilişkin 146 nolu muhasebe fişini talep edilerek buradaki yevmiye defteri
kaydı kontrol edilebilir.
Yevmiye kaydı aşağıdaki gibi farklı görünümlere sahip olabilir;
Örnek Yevmiye Kaydı 1;
-374-
TEFTİŞ REHBERİ
No:
AÇIKLAMA
BORÇ
146
11/01/2014
100 Kasa Hesabı
120.01 X A.Ş. (Alıcılar Hesabı)
600.01.01 İhraç Kayıtlı Satışlar Hesabı
391
Hesaplanan KDV Hesabı
ALACAK
100
180,84
238
42,84
Bu kayda göre firma 238 TL için 42,84 TL de KDV hesaplamış, böylece toplam 280,84 TL’ye
ulaşan bedelin 100 TL’lik kısmını nakit olarak tahsil etmiş, kalan 180,84 TL için de tespit
yaptıran firma borçlanmıştır. Bu şekilde 120 nolu hesaplar arasında tespit yaptıran firmalar adına
hesap açıldığını görüldüğünde bu hesaplara belirli dönemlerde “Alacak” kaydı yapılmış olup
olmadığının kontrol edilmesi gerekir. Zira tespit yaptıran firmanın 120 Hesabı bulunması bu
firmanın işlem karşılığı bedelleri işlemi müteakip fiilen ödemediğini gösterir. Bu durumda en
azından dönem dönem toplu ödeme yapıp yapmadığı incelenmelidir. Sürekli artan borç bakiye
ile devreden 120 hesaplar, tespit yaptıran bu firmanın fiilen muhasebe kayıtlarında görülen
tutarda ödeme yapmadığına işaret eder. Bunu aşağıda örnek 120 hesap muavini görünümü
üzerinde inceleyelim.
MUAVİN
DEFTER
HESAP
KODU:
TARİH
------01/01/2014
03/01/2014
07/01/2014
11.01.2014
15.01.2014
14.01.2014
21.01.2014
24.01.2014
29.01.2014
03.02.2014
11.02.2014
13.02.2014
GENEL
TOPLAM :
(01.01.201415.02.2014)
HESAP İSMİ:
120.01
REF.NO AÇIKLAMA
----------------NAKLİ YEKÜN
21
Sözleşme Bedeli
Ant. içi elleçleme
139
adet
Ant. dışı elleçleme
146
adet
Ant. içi elleçleme
154
adet
162
Sk1 işlemleri
175
Ant. içi elleçleme
182
SK1 işlemleri
Ant dışı elleçleme
204
adet
311
An6 işlemi
349
Elden Tahsilat
357
SK1 İşlemleri
X A.Ş.
BORÇ
---------42.000
593
ALACAK
------0
0
BAKİYE
------42.000
B
42.593
B
236
0
42.829
B
238
0
43067
B
177
2.000
177
4.000
0
0
0
0
43184
45.184
45361
49361
B
B
B
B
119
5.929
0
1.400
0
0
7.000
0
49480
55.409
48.409
49.809
B
B
B
B
49.809
7.000
49.809
B
4
2
3
1
-375-
TEFTİŞ REHBERİ
Yukarıdaki muavin döküm incelendiğinde, tespit yaptıran X A.Ş. firmasının ABC YGM Ltd Şti
firmasına 2012 senesinden kalan 42.000 TL borcu bulunduğu, bu meblağın üzerine 2014
senesinin Ocak ayı ve Şubat ayının ilk 15 günü itibariyle de toplam 14.809 TL tutarında işlem
yaptırdığı, ancak sadece 11.02.2014 tarihinde 7.000 TL tutarında bir ödemede bulunduğu
görülmektedir.
Bu dikkat çekici bir görünüm olup daha detaylı incelenmesi gerekir. Zira normal bir ticari ilişkide
tespit yaptıran firmanın dönem dönem borcunu tamamen kapattığı (muavin döküm üzerinde bazı
tarihlerde 120 nolu hesabın borç bakiyesinin sıfıra yaklaşmış olmasıyla anlaşılır) veya düzenli
olarak ve birikmiş alacak miktarı ile kıyaslandığında kabul edilebilir miktarlarda ödemelerde
bulunulmuş olması beklenir.
Örnek Yevmiye Kaydı 2;
No:
AÇIKLAMA
BORÇ
146
11/01/2014
100 Kasa Hesabı
280,84
600.01.01 İhraç Kayıtlı Satışlar Hesabı
391
Hesaplanan KDV Hesabı
ALACAK
238
42,84
Bu örnekte görülen yevmiye kaydına göre ise işlem bedeli nakit olarak tahsil edilmiştir.
Örnek Yevmiye Kaydı 3;
No:
AÇIKLAMA
146
11/01/2014
100 Kasa Hesabı
770 Genel Yönetim Giderleri
600.01.01 İhraç Kayıtlı Satışlar
Hesabı
391 Hesaplanan KDV Hesabı
BORÇ
ALACAK
80,84
200
238
42,84
Bu yevmiye kaydı örneğine göreyse işlem bedelinin 80,84 TL’lik kısmı nakit olarak tahsil
edilmiş, 200 TL’lik kısmı ise tahsil edilmemek üzere, ABC YGM Ltd firması adına X A.Ş.
firmasına ödenmesi gereken bir gidere karşılık (kira olabilir) mahsup edilmiştir.
Ücret alınmış olan firmaların hangileri olduğunun incelenmesi
Yine muhasebe kayıtları üzerinden firmanın ticari faaliyet içerisinde bulunduğu firmaları tespit
etmek mümkün olabilir. Müşavirlik firmasının ayrıntılı mizanı temin edildiğinde, 120 Alıcılar
hesabı altında firmanın hizmet verdiği firmalar 120 hesabının alt hesapları şeklinde listelenmiş
halde bulunur. Bunun için tüm alt hesaplar ile birlikte borç alacak ve bakiye sütunları bulunacak
şekilde bir mizan talep edilmelidir. Mizanda kayıtlı 120’li hesap açılmış firmalar arasında
-376-
TEFTİŞ REHBERİ
Müşavirlik firmasının sözleşme ile çalıştığı firmalar dışında firmalar var ise bunlar ile ne tür bir
ticari ilişki içerisinde bulunulduğu incelenebilir.
Bunun yanında muhasebeleştirme sistemi firmadan firmaya farklılık göstermekte olup, bazı
firmalar sadece cari hesapla çalıştığı firmalar için 120’li hesap açarken, bazı firmalar peşin veya
cari hesap ne şekilde çalışırsa çalışsın, her bir müşterisi ile olan işlem hacmini takip edebilmek
için 120’li hesap açabilmektedir. Bu nedenle her firmanın sistemi kendi içerisinde
değerlendirmelidir. Örneğin peşin çalıştığı firma için 120’li hesap açmamış bir firma, 600 Yurt
İçi Satışlar hesabı altında hizmet sunulan firma bazında bir sınıflandırmaya gittiyse bu kez bu alt
hesaplar üzerinden inceleme yapmak gerekecektir.
Büro, ısınma, iletişim, elektrik gibi gider ödemeleri yönünden inceleme
Tespit sözleşmesi gereği tespit yaptıran tarafından karşılanması gereken büro, ısınma, iletişim,
elektrik gibi tespitle ilgili giderler için yetkilendirilmiş gümrük müşaviri tarafından ödeme
yapılıp yapılmadığının muhasebe kayıtları üzerinden incelenmesinin yine her firmanın faaliyet
tarzına göre değişebilecek farklı yolları vardır.
Örneğin firma bu giderleri fiilen kendisi ödemiyorsa 700’lü gider hesapları arasında sözleşme
gereği tespit yaptıran tarafından üstlenilmesi gereken giderlere ait kayıtlar bulunmayacaktır.
Bu tür giderlerin olup olmadığını incelemenin en kısa yolu, bu tür giderlerin hangi gider hesabına
yansıtıldığının ayrıntılı mizana bakarak veya firmadan öğrenerek ilgili 700’lü gider hesabının
muavin dökümünün alınması, burada yevmiye kaydı referans numarası görünen bazı muhasebe
fişlerinin ekindeki gider faturalarının incelenmesidir.
Diğer bir ihtimal ise müşavirlik firmasının giderleri kendisinin ödemesi ancak tespit yaptırana
fatura etmesidir. Bu durumda 120 alıcılar hesabı muavin dökümünde bu giderlere ait kayıtlar, ya
ayrı bir fatura şeklinde, ya da bir işlem faturası içerisinde toplam tutara yansıyacak şekilde
görülecektir.
Bunun yanında yukarıda örnek, tespit yaptıranın sözleşmeden belirlenen giderleri ödemesi ancak
müşavirlik firmasının tespit yaptırandan alacağından mahsup edilmesi de mümkün olabilir. Bu
durumda müşavirlik firmasının muhasebe kayıtları üzerinde 700’lü hesaplarda bu giderler
görünecek ancak ödeme kaydı olmayıp bu bedel tespit yaptıranın alacağından mahsup veya tespit
yaptıranın borcundan indirim, tahsilattan iade gibi farklı şekillerde ödenebilecektir.
Yetkilendirilmiş gümrük müşavirince tespit işlemi yaptığı yükümlülere verilen sair
hizmetlerin olup olmadığının incelenmesi
Yetkilendirilmiş gümrük müşavirince tespit işlemini yaptığı yükümlülere tespit işlemleri veya
danışmanlık hizmeti dışında herhangi bir hizmet verilmesi, belge temin, takip ve kapatma gibi
işlemler yapılması durumunda ise bunu her firmanın müşterileri ile olan ticari ilişkisinin
şartlarına ve muhasebeleştirme sistemine göre değişiklik gösterse bile ücret gelirlerini toplu
halde görebildiğimiz hesapları vardır. Bunlar öncelikle 120 Alıcılar hesabının altında her bir
-377-
TEFTİŞ REHBERİ
müşteri adına açılmış alt hesaplar veya 600’lü yurt içi satışlar hesabı altında açılmış hesaplar
olabilir. YGM’lik faaliyetinden doğan gelirler bu hesapların muavin dökümlerindeki
açıklamalardan, meblağlardan, işleyişe göre fatura tarihi gibi verilerden ayrıştırıldıktan sonra
arta kalan gelir kalemleri, yevmiye kaydına esas alınmış olan (muhasebe fişi eki) faturası da
temin edilmek suretiyle incelenmelidir.
Eğer YGM firması hizmet gelirlerini 600’lü hesap altında sınıflandırıyor ise mizanda bu
hesaplara ait aşağıdaki gibi bir hesap-alt hesap dizilimi olacaktır;
600 Yurt İçi Satışlar
600.1 İthalat beyanname takibi
600.1.1 X Ltd Şti. işlemleri
600.1.2 XY Ltd Şti. işlemleri
Eğer firma 600’lü hesaplarda hizmet türüne göre bir sınıflandırmaya gitmemişse bile, hizmet
alan firmalara ait 120 hesap muavinlerinde yapılan hizmetin türüne ilişkin bir açıklama
görülebilir. Böyle açık bir ifadeye rastlanmayan hallerde ise YGM hizmeti kapsamında
düzenlenmiş belge sayısı (hak edilmiş alacak) ile bu muavin hesapta kayıtlı işlem sayısı, alacak
tutarı, birim işlem ücreti gibi verilerden hareketle bir tespite varmak mümkün olabilir.
Aşağıdaki örnek 120 Alıcılar hesabı muavininde yer alan 15.03.2014 tarihli kaydın
açıklamasından bu alacağın kaynağının YGM’lik hizmeti dışında bir hizmet olduğu
anlaşılmaktadır. Böyle bir açıklamaya rastlanmasa bile YGM’lik hizmeti kapsamındaki kayıtlar
tespit edilip bunun dışında kalanlara ilişkin belge incelemesi yapılmak suretiyle de sonuca
varılabilir.
MUAVİN
DEFTER
(01.01.201430.06.2014)
HESAP KODU:
120.01
TARİH
------01/01/2014
03/01/2014
REF.
NO
--21
07/02/2014
139
11.03.2014
46
15.03.2014
14.04.2014
54
62
HESAP
İSMİ:
AÇIKLAMA
--------------NAKLİ YEKÜN
Sözleşme Bedeli
Ant. içi elleçleme 4
adet
Ant. dışı elleçleme 2
adet
İthalat beyannamesi
takibi
Sk1 işlemleri
-378-
X A.Ş.
BORÇ
---------42.000
593
ALACAK
------0
0
BAKİYE
------42.000
42.593
B
B
236
0
42.829
B
238
0
43.067
B
500
2.000
0
0
43.567
45.567
B
B
TEFTİŞ REHBERİ
21.05.2014
24.05.2014
29.06.2014
GENEL
TOPLAM :
75
82
04
Ant. içi elleçleme
SK1 işlemleri
Tahsilat
177
4.000
0
0
0
15.000
45.744
49.744
34.744
B
B
B
49.744
15.000
34.744
B
Yetkilendirilmiş gümrük müşaviri tarafından dolaylı temsil suretiyle iş takibi yapan
gümrük müşavirine hizmet verilip verilmediğinin incelenmesi
Yetkilendirilmiş gümrük müşaviri tarafından dolaylı temsil suretiyle iş takibi yapan gümrük
müşavirine hizmet verilmesi, bu kişiler arasında hizmet faturası alışverişi yapılması,
karşılıklı/karşılıksız para veya ekonomik değer transferi yapılması hususları da incelenmelidir.
YGM firmaları ile Gümrük Müşavirliği firmaları arasında bir ticari ilişkinin bulunması halinde
bu firmalara 120 nolu hesap altında veya konusuna göre yapılan işlemler ile ilgili hesabın altında
bir hesap açılacaktır. Bunun için incelenen firmadan tüm hesap ve alt hesapların görülebileceği
bir ayrıntılı mizan temin edilerek önce bir müşavirlik veya YGM firması adına açılmış herhangi
bir hesap olup olmadığı, sonra da herhangi bir müşavir veya YGM firması arasında
gerçekleşebilecek bir işleme ait hesap olup olmadığı, varsa bu hesabın muavin dökümlerinde bir
kayıt bulunup bulunmadığı araştırılabilir.
8. RAPORLARIN TANZİM EDİLMESİ
Bu aşama, teftiş sonucunda gerekli raporların düzenlenmesi, rapora eklenmesi gereken
belgelerin hazırlanması ile ilgili işlemlerin gerçekleştirildiği aşamadır. Başkanlığımızın
02.06.2014 tarihinde Elektronik Belge Yönetim Sistemine (EBYS) geçmiş olmasından dolayı
teftiş neticesinde düzenlenecek raporlar EBYS üzerinden elektronik imzalı olarak
gönderilecektir. Rehberin bu bölümünde rapor düzenlenirken uyulacak kurallar, dikkat edilecek
hususlar, rapor çeşitleri, raporların içerik ve şekilleri, raporlara eklenecek belgeler ile ilgili
bilgilere yer verilmiştir.
8.1. Raporlama Kuralları
Teftiş sonucunda düzenlenecek raporlarda aşağıdaki kurallara uyulması esastır.
Rapor tanziminde, A4 (210x297 mm) boyutunda kağıt ve “Times New Roman” yazı tip, 12
karakter boyutu ve tek satır aralığı kullanılacaktır. Tablo, form ve analiz gibi özelliği olan
metinlerde farklı yazı tipi ve karakter boyutu kullanılabilir.
Raporlarda, özlü ve anlaşılır bir yazım dili kullanılır, Türkçe yazım kurallarına dikkat edilir.
Raporda adları geçen kişi ve kurumları rencide edebilecek deyim ve yakıştırmalar
bulundurulmadan yazılması gerekir.
Konu ile ilgisi bulunmayan ayrıntılara yer verilmemesine, yazım ve dil bilgisi kurallarına
uyulmasına ve 02.02.2015 günlü, 29225 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Resmi
Yazışmalarda Uygulanacak Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik hükümlerine riayet
-379-
TEFTİŞ REHBERİ
edilmesine özen gösterilir.
Raporlarda yürürlükte olan kanun, karar, yönetmelik, tebliğ vb. düzenlemelerde yer alan güncel
ve geçerli terimlerin kullanılmasında gerekli hassasiyet gösterilecektir.
Rapor eklerinin, okunaklı olmasına dikkat edilecek, bunlara ek numarası verilecek, ek konulan
belgelerin listesi yapılacaktır. Gereksiz belgeler rapora eklenmeyecektir.
Raporların düzenlenmesinde, belirlenen rapor şablonuna uygun başlıklı rapor kağıdı ve rapor
eklerine ilişkin de yine şekilleri belirlenmiş olan ek listesi örneği kullanılır (Ek: 18).
Raporda tespitlere yer verilirken tahmini bilgiler yerine somut tespitlere yer verilmesi, gerekli
durumlarda bilgi ve belgelerle delillendirilmesi, hukuki sonuçların belirtilmesi gereklidir.
8.2. Rapor Çeşitleri
Teftiş bitiminde rehbere ekli olan formatlara uygun olarak, gereken durumlarda cevaplı rapor
ve/veya raporlar ile teftiş edilen her bir idare itibariyle teftiş raporu tanzim edilir. Raporların
teftiş sonunda vakit geçirilmeksizin teftiş mahallinde belirlenen usul ve esaslara uygun olarak
düzenlenmesi esastır.
8.2.1. Cevaplı Rapor:
Cevaplı rapor, teftiş, inceleme, denetleme veya soruşturma sırasında görülen eksiklikler,
yanlışlıklar, uygunsuzluklar ve adli takip gerektirmeyecek nitelikteki usulsüzlükler ve bunlara
ilişkin yapılacak değerlendirmelerle ilgili olarak düzenlenen rapordur.
Cevaplı raporların düzenlenme şekli ile Cevaplı Raporlarda bulunması gereken hususlar, Cevaplı
Rapor üzerine yapılacak işlemler ve Cevaplı Raporların Merkezde göreceği işlemler Teftiş
Kurulu Yönetmeliği’nin 51 ve 52 nci maddelerinde düzenlenmiştir.
8.2.1.1. Cevaplı Rapor Düzenlenme Şekli
Cevaplı raporlar, işlemleri denetime tabi tutulan görevlilerin işlemlerinin teftişi dolayısıyla
düzenlenir.
Cevaplı raporlarda;
Teftiş edilen idare veya denetlenen birim, teftişin hangi dönemdeki işlemleri kapsadığı ve tarama
ya da yoklama yöntemlerinden hangisinin uygulandığı belirtilir.
Teftiş ve inceleme sonucunda eksik veya yanlış olduğu görülen konuların kanun, tüzük ve
yönetmelik ile sair mevzuatın hangi maddesine temas ettiği belirtilir.
Mevzuata göre ve işin niteliği itibariyle yapılması gereken işlemlerle, alınması gereken idarî
önlem ve kararlara yer verilir.
-380-
TEFTİŞ REHBERİ
Üçüncü kişilere yönelik ifade kullanılır ve ilgili memurların ismi, sicil numarası ve unvanı
belirtilir.
Nasıl işlem göreceği, kaç sayfa ve maddeden oluştuğu ve nereye verileceği son maddede
belirtilir.
Esaslı bir eleştiriyi gerektirmeyen ve memuru aydınlatmak ya da uyarmak yoluyla düzeltilecek
eksiklikler ve önemsiz yanlışlıklar için cevaplı rapor düzenlenmez. Bu gibi durumlarda ilgili
memurun sözlü olarak uyarılması yoluna gidilir.
Mevzuatla açıkça belirlenmiş konular hakkında cevaplı rapor düzenlenebilir. Muğlâk olan
hususlar cevaplı rapor konusu edilemez. Bu konular duruma göre inceleme raporlarına konu
edilebilir.
8.2.1.2. Cevaplı Raporun EBYS Üzerinden Gönderilmesi
EBYS ekranının sol üst köşesindeki “Menü” butonuna tıklanır. Genel menüden “Yeni Taslak”
seçilir. Şablon seçim ekranından “RTB Boş Şablon” seçilir. Birim olarak “Rehberlik ve Teftiş
Başkanlığı” seçilir. Ekrana yeni taslak sayfası gelir. Daha önceden Word belgesi olarak
hazırlanan rapor kopyalanarak yeni taslak sayfasına yapıştırılır veya Word belgesi olarak
düzenlediğimiz cevaplı rapor öncelikle “.pdf” formatına çevrilerek “Menü/Dosyadan Taslak
Ekleme” seçeneği kullanılıp sisteme yüklemesi gerçekleştirilir.
Cevaplı Raporlar, diğer raporlardan farklı olarak, rapor kapağı eklenerek gönderilir.
Üst veri alanı doldurulur. Bu alan doldurulurken;
Konu kısmına yan yana ve araya “-“ işareti konularak; Müfettişlik kodu, iş numarası, raporun
türü yazılır.
Dosya planı seçilir. Cevaplı Rapora ilişkin dosya planı 663.01’dir.
Dağıtım kısmında Rehberlik ve Teftiş Başkanlığı seçilir.
Ekler eklenirken; rapor ek listesi sırasına uyumlu biçimde taranır. Taramalar, eğer belgelerin
okunmasına imkân veriyorsa, en düşük çözünürlükte yapılır, taranan ekler kaydedilirken dosya
ismi olarak hangi ekleri kapsadığı tanımlanır. Örneğin; Ek 1-Ek 12 vb.
Cevaplı Rapora ilişkin düzenlenecek olan “Dış Özet Formu” ile “Rapor Takip Formu”, raporun
gönderildiği tarihte, ayrıca bir üst yazı ekinde EBYS üzerinden başkanlığa gönderilir.
8.2.1.3. Cevaplı Rapor Üzerine Yapılacak İşlemler
Rapor değerlendirme komisyonunca incelenmek üzere müfettiş tarafından EBYS ortamında eimzalı olarak Başkanlığa gönderilen Cevaplı Rapor, komisyonca incelendikten sonra uygun
bulunduğu takdirde Başkanlıkça teftiş edilen birime gönderilir.
-381-
TEFTİŞ REHBERİ
Cevaplı raporun, teftiş edilen birimin kaydına girdiği tarihten itibaren ilgili memurlar ve amirleri
tarafından on beşer günlük sürelerle karşılanması gerekir.
Raporun verildiği idare veya denetlenen birim ile varsa onun bağlı bulunduğu idarede ya da
denetlenen birimde her rapor için ayrı bir dosya açılır. Bu dosyaya, raporun bir örneği ile verilen
cevapların örnekleri, rapor konusunda verilen talimatlar ve Bakanlıkça yapılan tebligat konulur.
Cevaplı raporların ilgililerce zamanında karşılanması esastır. Cevaplı raporlarda eleştiri konusu
yapılan hususların karşılanması için ek süreye ihtiyaç duyulması halinde, ilgili müfettişçe kırk
beş güne kadar süre verilebilir.
Cevaplı rapor verilenler ve bunların her kademedeki amirlerince, raporda eleştirilen hususlara
iştirak edilmesi durumunda, eleştirilen işlemlerin ivedilikle düzeltilmesi; ayrık görüş ya da karşı
düşüncede olunması halinde ise görüş ve düşüncelerin hukuki mesnetleri ile birlikte rapora
verilen karşılıklarda belirtilmesi zorunludur.
İlgili idari birimlerce karşılandıktan sonra müfettişe gönderilen cevaplı raporlar, müfettişin son
mütalaası ile birlikte en geç otuz gün içinde yine EBYS ortamında Başkanlığa gönderilir. Bu
aşamada raporlar komisyona sunulmaz.
İlgili grup başkanlığınca raporlara verilen karşılıklar ve müfettişin son mütalaası incelenerek
uygun bulunan raporlar idarî birimlere gönderilir. Aksi halde raporlar, gerekçesi ile birlikte
müfettişe iade edilir. Müfettişin son mütalaasında ısrar etmesi veya ilgili grup başkanlığınca
mütalaanın uygun bulunmaması ya da yetersiz bulunması durumunda raporlar komisyona tevdi
edilir.
Müfettişin herhangi bir nedenle görevi başında bulunmaması halinde, cevaplı raporlara ilişkin
son mütalaanın ne şekilde karşılanacağı Başkanlıkça takdir edilir.
8.2.2. Teftiş Raporu:
Teftiş raporu, teftiş edilen birim ve teftiş sonuçları hakkında genel bir değerlendirme yapmak
amacıyla düzenlenen rapordur. Bu rapor çeşidi Rehberlik ve Teftiş Başkanlığı Yönetmeliğinin
53 üncü maddesinde düzenlenmiştir.
Teftiş Raporuna ilişkin format Ek: 20’de yer almaktadır
8.2.2.1. Teftiş Raporunun Düzenlenme Şekli
Yapılan teftişler sonucunda düzenlenen teftiş raporlarının aşağıda belirtilen usul ve esaslara göre
düzenlenmesi gerekmektedir.
1- Teftiş raporunun başlangıç kısmında, teftiş edilen idarenin adı ve idarenin teftişinin hangi
tarihleri kapsadığı ile hangi tarihler arasında gerçekleştirildiği belirtilecektir.
2- Gümrük ve ticaret bölge müdürlüğü, gümrük müdürlüğü, gümrük muhafaza kaçakçılık ve
istihbarat müdürlüğü, merkez tasfiye işletme müdürlüğü, tasfiye işletme müdürlüğü, laboratuvar
müdürlüğü, personel müdürlüğü, perakende satış işletme müdürlüğü teftişi sonucunda
-382-
TEFTİŞ REHBERİ
düzenlenen teftiş raporlarında aşağıdaki başlık ve hususlara yer verilecektir:
I- Genel Durum:
1- İdarenin Faaliyet Konusu:
Bu kısımda, teftiş edilen idarenin genel faaliyet konusu, görev sahası, işlem bazında hangilerinin
daha ağırlıklı olduğu, iş hacmi durumu, idarenin faaliyet alanı ile ilgili teklif ve öneriler
belirtilecektir. Teftiş dönemi içerisinde idarede işlem gören belge adetlerine ilişkin istatistikî
bilgilere de bu kısımda yer verilecektir.
2- İnsan Kaynakları ve Eğitim Durumu:
İdarenin personel kadrosu, mevcut personelle işlerin aksamadan yürütülüp yürütülmediği, dâhili
rotasyon kriteri olup olmadığı, personelin mesaiye devam durumu, personelin