Türkiye`nin ve Dünyada Havacılıkta Öncü Ülkelerin

Türkiye’nin ve Dünyada Havacılıkta Öncü Ülkelerin Askeri Pilotaj Eğitimleri
Flight Training System of Turkish Air Force and the Other Systems of Major
Countries
Mehmet Börekçi1
Abstract:
In this study, Flight training system of Turkish Air Force and the other systems of major countries in Military
aviation field are examined comparatively. Today, Because of the high cost of the military flight training,
cost efficiency in flight traning is very important for the countries. The real problem is the hardness of
having the both cost-efficiency and maintaining the high quality standards for flight training. At the same
time, extending of the service length for the experienced pilots is also important. With the longterm
modernizing programs and cotemporary simulators, Turkish Air Force, has made significant progress in cost
efficiency and high quality training standards. The issue of the service length of the experienced pilots is still
problem. The main way to overcome this problem is to decrease the completion age for pilot training. After
examining the pilot training systems of different countries, solutions to these problems are proposed.
KeyWords: Military Filight Training, Jet Pilot Training.
Özet:
Bu çalışmada öncelikli olarak Türk Hava Kuvvetleri’nin uçuş eğitim sistemi ve daha sonrada dünyada
havacılık konusunda kendini ispatlamış başlıca ülkelerin uçuş eğitim sistemleri ele alınmıştır. Bu çalışmada
amaç havacılıkta öncü ülkelerin uçuş eğitimlerini nasıl yaptıklarını ortaya koyarak Türk Hava Kuvvetleri’nin
uçuş eğitim sistemi ile bir mukayesesini yapmaktır. Çalışma yapılırken literatür taraması yöntemi
kullanılmıştır. Bunun yanında Hava Kuvvetleri Komutanlığında uçuş öğretmeni olarak görev yapan personelin
deneyimlerinden yararlanılmıştır. Yurt dışında (ABD) uçuş eğitimini tamamlayan personel ile mülakat
yapılarak birinci ağızdan bilgiler elde edilmiştir. Ayrıca yapılan inceleme gezilerinin sonuç raporlarından
faydalanılmıştır.
Günümüzde en maliyetli eğitimlerden birinin uçuş eğitimi olduğu herkesin malumudur. Bu durum maliyet
etkin eğitim yapmanın gerekliliğini de ortaya koymaktadır. Yapılan uçuş eğitiminin hem çağdaş ve dünya
standartların da, hem de düşük maliyetli olması önem arz etmektedir. Aynı zamanda yetiştirilen pilotların
sisteme daha uzun süre hizmet etmelerini sağlamakta ayrı bir öneme haizdir. Türk Hava Kuvvetleri yapılan
modernizasyonlar ve kurulan modern simülatörler sayesinde maliyet etkinlik ve Dünya standartlarını
yakalama konusunda ciddi bir mesafe kat etmiştir. Fakat hâlihazırdaki sistemde pilotların hizmet sürelerinin
arttırılması konusunda yeterli başarının sağlanamadığı değerlendirilebilir. Bunu sağlamanın yollarından biri
pilotaj eğitimini tamamlama yaşının mümkün olduğu kadar erkene alınması olabilir. Bunun örnekleri diğer
ülkelerin uçuş eğitim sistemlerini incelerken ortaya konacaktır. Ülkemiz için ise uygun olan sistemin uçuş
eğitiminin bir kısmının Hava Harp Okulunda verilerek bu sürenin kısaltılması, aynı zamanda da mühendislik
eğitimlerine devam edilmesi olduğu görüşü ağır basmaktadır.
1
Hava Harp Akademisi, mbö[email protected]
465
Anahtar Kelime:Askeri Uçuş Eğitimi, Jet Pilotu Eğitimi.
Giriş:
Hava gücü, binlerce yıllık mazisi olan, kara ve deniz gücüne göre çok yeni olmakla birlikte, bu iki gücün
gelişim safhasını yalnızca yüz yıllık bir süreçte tamamlamıştır. Günümüzde hava gücünün geldiği noktada en
önemli ihtiyaçlardan biri eğitim olmuştur. Günümüz hava gücünün en önemli platformları şüphesiz insanlı ve
insansız uçak sistemleridir. Bu sistemlerin etkin bir şekilde kullanılabilmesi içinde en büyük gereksinim
yetiştirilmiş insan gücüdür. İnsan gücünün yetiştirilmesi çok uzun ve maliyetli bir süreçtir. Bu çalışmada
insanlı uçak sistemlerini kullanacak olan pilotların yetiştirilmesi konusu ve dünyadaki örnekleri ele
alınacaktır.
Genel anlamda pilotaj eğitimini ikiye ayırmak mümkündür. Bunlar erken seçimle farklılaştırma ve tek tip
pilotaj eğitimidir (Hays, M. 2002). Pilotaj eğitiminin lisans eğitimi ile verilmesi konusu ise bu eğitimin zaman
boyutunu ilgilendirmektedir. Dünyada bazı ülkeler lisans eğitimi süresi içinde pilotaj eğitimini vermeyi
seçerken, diğer bazı ülkeler ise lisans eğitimini tamamlayan ve teğmen rütbesi ile kuvvet saflarına katılan
subaylarına bu eğitimi vermeyi seçiyorlar. Farklı ülkelerde bunun örnekleri ele alınacaktır.
Bahsedilen iki tip uçuş eğitimi ele alınacak olur ise tek tip pilotaj eğitiminde, başlangıç, temel ve tekâmül
uçuş eğitimleri verildikten sonra pilot olan kursiyere muharip olarak uçacağı uçak tipi seçtirilmektedir.
Jet Harbe Hazırlık
Eğitimi
Başlangıç Uçuş
Eğitimi
Temel Uçuş
Eğitimi
Tekâmül Uçuş
Eğitimi
Ulaştırma Harbe
Hazırlık Eğitimi
Helikopter Harbe
Hazırlık Eğitimi
İHAEğitimi
Şekil 1. Tek Tip Pilotaj Eğitimi, (UPT) Undergraduate Pilot
TrainingABD ENJJPT Uçuş Okulunun Sistemi
466
Erken seçimle farklılaştırma da ise iki temel yaklaşım göze çarpmaktadır. Birincisinde temel uçuş eğitiminin
belirli bir safhasını tamamlayan öğrenci pilotların, kendi seçimleri ve performans sıralamalarına göre uçak
tipleri seçilmektedir. Ulaştırma ve helikopter pilotu olacak pilot adayları, tekâmül helikopter ve tekâmül
ulaştırma uçaklarında eğitimlerine devam etmektedirler. Jet pilotu olacaklar ise aynı uçak tipinde temel jet
eğitimini tamamladıktan sonra, tekâmül jet eğitimine devam etmektedirler.
Tekâmül Jet
Eğitimi
Temel Jet
Eğitimi
Başlangıç Uçuş
Eğitimi
Tekâmül
Ulaştırma Eğitimi
Temel Uçuş
Eğitimi
Tekâmül
Helikopter Eğitimi
Şekil 2. Erken Seçimle Farklılaştırma Birinci Yaklaşım, (SUPT) Specialized Undergraduate
Pilot Training Türk Hava Kuvvetleri’nin Sistemi
İkinci yaklaşımda ise temel uçuş eğitiminin belirli bir kısmını tamamlayan pilot adayları yine uçak tipi
tercihlerini yapmaktadırlar. Birinci yaklaşımdan farklı olarak aynı uçak tipinde temel ulaştırma, helikopter ve
jet eğitimleri alarak tekâmül eğitimine geçmektedirler.
Başlangıç Uçuş
Eğitimi
Temel Uçuş
Eğitimi
Temel Jet Eğitimi
Tekâmül Jet
Eğitimi
Temel Ulaştırma
Eğitimi
Tekâmül
Ulaştırma Eğitimi
Temel Helikopter
Eğitimi
Tekâmül
Helikopter Eğitimi
Şekil 3. Erken Seçimle Farklılaştırma İkinci Yaklaşım, (SUPT) Specialized Undergraduate
Pilot Training
Kanada Hava Kuvvetleri ve ABD Deniz Kuvvetleri’nin Sistemi
Bahsedilen erken seçimle farklılaştırma yönteminin temeli, temel uçuş eğitimini takiben yapılacak uçak tipi
seçimi ile öğrencinin muharip olacağı uçak tipine göre eğitim almasıdır. Erken seçimle farklılaştırma birinci
yaklaşıma Türk Hava Kuvvetleri uçuş eğitim sistemi örnektir. İkinci yaklaşıma örnek ise Kanada ve ABD Deniz
Kuvvetleri uçuş eğitim sistemleridir. Tek tip pilotaj eğitimine en iyi örnek ise ABD ENJJPT (Euro NATO Joint
Jet Pilot Training) uçuş okuludur (Carretta, T. 2000).
467
1. Türkiye’de Yapılan Uçuş Eğitiminin İncelenmesi
1.1.Hava Harp Okulunda Yapılan Uçuş Eğitimi
1.1.1.Öğrenci Seçme Uçuşları (ÖSU)
Hava Harp Okuluna girmeye aday olan öğrenciler, öğrenci seçme uçuş eğitimine tabi tutulurlar. Bu eğitimin
kapsamında uçak teknik eğitimi, filo yer dersleri ve uygulamalı uçuş eğitimi bulunmaktadır. Uygulamalı uçuş
eğitimi T-41 D uçakları ile icra edilmektedir. Sivil ve askeri lise kaynaklı aday öğrenciler aynı ÖSU eğitimini
almaktadırlar. Bu eğitimin teorik kısmını takiben 7 sortilik uygulamalı uçuş eğitimi yapılmaktadır. Bu eğitimin
6 sortisi öğretmen pilot nezaretinde eğitim sortisi, son sortisi olan 7’nci sortisi ise kontrol sortisi olarak icra
edilmektedir.
1.1.2. Özendirici Uçuşlar
Hava Harbiyeliler dört yıllık eğitim süreçleri boyunca uçuş eğitimlerine 3’üncü sınıfta 4 sorti, 4’üncü sınıfta 5
sorti olmak üzere devam etmektedirler. Bu eğitimin icrası esnasında filo yer dersleri tazelenmektedir.
1.2. 2’nci Ana Jet Üssünde Yapılan Uçuş Eğitimi
1.2.1. Başlangıç Uçuş Eğitimi
Başlangıç uçuş eğitimi SF-260 D uçakları ile icra edilmektedir. Güncel durumda 15+1 sortilik eğitim
uygulanmaktadır. Bu eğitim 14 sortilik intibak eğitimi, 1 sorti yalnız kontrol uçuşu ve 1 sorti yalnız uçuşundan
oluşmaktadır. Ayrıca eğitimin 9’uncu sortisi gelişme kontrol sortisi olarak icra edilmektedir. Gelişme kontrol
sortisin de öğrenci pilotun eğitiminin yanında, ara standartlara ulaşıp, ulaşmadığı kontrol edilmektedir.
1.2.2. Temel Uçuş Eğitimi
Temel uçuş eğitimi, 2012 yılında envantere giren, turboprob motor, fullglass kokpit gibi özelliklere sahip olan
KT-1T uçakları ile verilmektedir. Temel uçuş eğitiminde erken seçimle farklılaştırma modeli uygulanmaktadır.
Uygulanan sistemde 39 sortilik temel uçuş eğitiminin bitiminde öğrenci pilotların uçak tipleri belirlenerek
buna göre eğitimlerine devam etmektedirler. Ulaştırma eğitimine devam eden öğrenci pilotlar CN-235 CASA
uçaklarında, helikopter eğitimine devam eden öğrenci pilotlar AS-532 COUGER uçaklarında tekâmül uçuş
eğitimlerine başlamaktadırlar. Jet eğitimine devam eden öğrenci pilotlar ise KT-1T uçaklarında temel jet uçuş
eğitimlerini sürdürmektedirler.
1.2.3. Tekâmül Uçuş Eğitimi
Tekâmül uçuş eğitimi üç farklı uçak tipi ile icra edilmektedir. Ulaştırma ve helikopter pilotu olacak öğrenciler
CN-235 ve AS-532 uçakları ile eğitimlerini sürdürmektedirler. Jet pilotu olacak öğrenciler ise T-38M
uçaklarında eğitim almaktadırlar.
1.2.4. Harbe Hazırlığa Geçiş Eğitimi
Uçak tipi olarak F-16 uçaklarını seçen mezun pilotlar T-38M uçakları ile HHG eğitimine devam etmektedirler.
HHG eğitimi F-16 eğitiminin gereklerine göre dizayn edilmiş olup, hava-hava ve hava-yer eğitimlerini de
kapsamaktadır. HHG eğitimini başarı ile tamamlayan pilotlar muharip uçak tipleri olan F-16 ile harbe hazırlık
eğitimini almalarını takiben kıta görevlerine başlamaktadırlar.
2. Dünyada Yapılan Uçuş Eğitimleri
468
2.1. Amerika Birleşik Devletlerin de Yapılan Uçuş Eğitimi
Amerika Birleşik Devletlerinde tek tip ve erken seçimle farklılaştırma olmak üzere, her iki yaklaşıma da örnek
teşkil edecek olan Euro-NATO Joint Jet Pilot (JJP) training (ENJJPT) ve ABD Deniz Kuvvetleri’nin uçuş eğitim
sistemleri incelenecektir.
2.1.1. ENJJPT Uçuş Okulu
2.1.1.1. Başlangıç Uçuş Eğitimi
Başlangıç uçuş eğitimi ABD Hava Harp Okulu (USAFA) bünyesinde özel bir havacılık okulu ile ihale edilerek
uygulanmaktadır. Eğitim Diamond DA-20C1 uçakları ile verilmekte olup uçuş eğitimi 50 saat sürmektedir.
Başlangıç uçuş eğitiminde pilot adaylarına genel brifing, çeklist kullanımı, standartlar, emercensilere
reaksiyon ve askerî havacılık ile temel uçuş niteliklerinin kazandırılması amaçlanmaktadır. Yapılan uçuş
eğitimi FAA sertifikalı öğretmen pilotlar tarafından verilmektedir. Bunun yanında ABD Hava Kuvvetlerine
bağlı öğretmen pilotlar tarafından kontrol edilmektedir. Bu eğitimi tamamlayan pilot adaylarına Özel Pilot
Lisansı (PPL) verilmektedir.
2.1.1.2. Temel Uçuş Eğitim
Temel uçuş eğitimi T6-A Texan II uçukları ile verilmektedir. Bu aşama beş temel safhadan oluşmaktadır. Bu
safhalar sırası ile intibak, alet, alçak irtifa seyrüsefer, görerek, bir sorti gece ve kol uçuş safhalarıdır. Bu beş
safhayı başarı ile bitiren pilot adayları tekâmül uçuş eğitimlerine T-38C Talon uçakları ile devam
etmektedirler.
2.1.1.3. Tekâmül Uçuş Eğitimi
Tekâmül uçuş eğitimi, altı temel safhadan oluşmaktadır. İlk safha olan görerek safhasında ilk yalnız kontrol
sortisinden sonra uçulan yalnızı takiben sekiz sorti daha uçulmaktadır. Görerek safhasında ilk yalnız
kontrolünden sonra kontrol sortisi uçulmamaktadır. Takip eden safhalar alet, yakın kol, taktik kol, alçak irtifa
seyrüsefer (bir kısmı kolda icra edilir), dörtlü kol eğitimleridir. Tekâmül eğitimini başarı ile tamamlayan
öğrenciler pilot olmaya hak kazanmaktadır. Takiben uçak tipi seçimleri yapılmaktadır.
2.1.2. ABD Deniz Kuvvetleri Uçuş Eğitim Sistemi
ABD Deniz Kuvvetlerinin uçuş eğitim sistemi, erken seçimle farklılaştırma modeline bir örnektir. Bu sistemde
temel uçuş eğitiminin bir kısmı tamamlandıktan sonra uçak tipleri belirlenerek, pilot adaylarının uçacakları
uçak tipine göre eğitim verilmektedir.
2.1.2.1. ÖSU-IFS (Initial Flight Screening)
ABD Deniz Harp Okulundan ve Deniz Kuvvetleri adına fakülte yüksekokuldan (FYO) mezun olan pilot adayları
bir eleme eğitimine tabi tutulurlar. Bu havacılık ön elemesini tamamlayan pilot adayları, API (Aviation
Preflight Idoctrination) Havacılık Temel Dersleri kapsamında 6 haftalık bir eğitim alırlar. IFS sivil havacılık
okulları tarafından verilmektedir. Önceden PPL sahibi olan pilot adayları IFS eğitimi almazlar. IFS eğitiminin
sonunda başarılı olan pilot adaylarına PPL sertifikası verilir.
2.1.2.2. Temel Uçuş Eğitimi
Daha öncede belirtildiği gibi temel uçuş eğitiminde erken seçimle farklılaştırma uygulanmaktadır. 6 aylık
temel uçuş eğitimini tamamlayan pilot adayları tip tercihlerini yaparak eğitimlerinin kalanına seçtikleri
tiplere uygun olarak devam etmektedirler. Deniz Kuvvetlerin de yapılan uçuş eğitimi uçak tipine göre 18 ay
ile 4 yıl arasında değişmektedir.
469
Şekil 4. Erken Seçimle Farklılaştırma US NAVY
Kaynak: http://www.cnatra.navy.mil/training.htm
Kaynak: http://www.cnatra.navy.mil/training.htm
2.1.2.3. Tekâmül Uçuş Eğitimi
Temel eğitimi takiben beş ayrı seçenek ile eğitime devem edilir. Jet eğitimi T-45 uçağı ile 27 haftalık sürede
58 sortiden oluşmaktadır. T-45 eğitimini tamamlayan adayların bir kısmı ileri taarruz (advencedstrike)
eğitimine devam ederken, bir kısmı da E2/C2 eğitimine yine T-45 uçaklarında devam ederler. Diğer dört
seçenekte de şekil 4 te gösterilen uçuş eğitimlerine devam edilmektedir.
2.2. Kanada Hava Kuvvetleri Uçuş Eğitim Sistemi
Kanada da yapılan uçuş eğitiminde de erken seçimle farklılaştırma birinci yaklaşım uygulanmaktadır.
Başlangıç, temel ve tekamül uçuş eğitimleri verilmektedir.
2.2.1. Başlangıç Uçuş Eğitimi
G 120 tipi uçaklarla CanadianForcesFlying Training School da verilmektedir. Başlangıç uçuş eğitimini
tamamlayan her pilot adayı PPL sertifikası almaktadır.
2.2.2. Temel Uçuş Eğitimi
Başlangıç uçuş eğitimini tamamlayan pilot adayları NATO Uçuş Eğitim Merkezin de (NFTC) uçuş eğitimlerine
devam etmektedirler. Temel uçuş eğitimi T-6A Texan II uçakları ile verilmektedir. Temel uçuş eğitiminin
belirli bir kısmı tamamlandıktan sonra yapılan uçak tipi tercihlerine göre eğitime devam edilmektedir.
Helikopter tercih eden pilot adayları Bell 206 Jet Ranger uçakları ile temel helikopter eğitimi almaktadırlar.
Jet pilotu olacak pilot adayları temel jet eğitimine T-6A Texan II uçakları ile devam etmektedir.
2.2.3. Tekâmül Uçuş Eğitimi
Temel uçuş eğitiminde helikopter tercih eden pilot adayları, temel helikopter eğitimini tamamladıktan sonra
Bell 412HP uçakları ile tekâmül eğitimlerini tamamlarlar. Ulaştırma tercihi yapan pilot adayları KingAir C90A
470
uçakları ile tekâmül eğitimlerini tamamlarlar. Jet pilotu olacak pilot adayları ise Hawk CT-155 uçaklarında
tekâmül eğitimlerini alırlar.
2.3. İsrail Hava Kuvvetleri Uçuş Eğitim Sistemi
İsrail pilot adaylarının seçim kriterleri diğer ülkelere göre farklılık arz etmektedir. Adaylar henüz 17 yaşında
lise öğrencisi iken İsrail Silahlı Kuvvetleri tarafından askerlik için davet edilirler ve tam gün süren sosyoekonomik değerlendirme, sağlık muayenesi, piskomotor testler ve mülakata tabi tutulurlar. Bu testlerden
geçen adaylar intibak gibi bir eğitime tabi tutularak, 6 gün boyunca fiziksel ve psikolojik olarak zorlu bir
testten geçirilmektedir. Bu zorlu 6 günlük eğitimin amacı uçuş okulundaki ayrılış oranının asgariye
indirmektir.
Bu adaylar arasından seçilen en iyi grup; 3 yıllık askerî, akademik ve uçuş eğitimlerini içeren 5 safhalı uçuş
okuluna başlarlar. Bu okulun birinci safhası olan ÖSU uçuşundan başarısız olan adaylar direk hava yer sınıfı
veya insansız hava aracı pilotu olarak ayrılmaktadır. Bu kadar erken safhada ayrıma gitmelerinin sebebi
eğitim maliyetlerinin düşürülmesi olduğu belirtilmektedir.
2.3.1. Temel Uçuş Eğitimi
Muharip uçaklar ile uçacak adaylar, T-6A uçağı ile 6 aylık temel uçuş eğitimine tabi tutulurlar. Bu eğitimin
sonunda kontrol uçuşuna tabi tutulan pilot adayları ulaştırma, helikopter ve jet pilotu olarak sınıflandırılırlar.
Bu uçuş eğitimini Ben-Gurion Üniversitesi’nde on üçer haftalık üç sömestrden oluşan lisans eğitimi takip
eder. Branş derslerine ek olarak askerî konular, havacılık ve İngilizce dersleri de alınmaktadır. Akademik bir
yıllık eğitimi takiben tekâmül uçuş eğitimine geçilir.
2.3.2. Tekâmül Uçuş Eğitimi
Tekâmül uçuş eğitimi M-346 Master uçağı ile verilmektedir. Bu eğitim esnasında hava-hava ve hava-yer
temel taarruz manevraları da çalışılarak harbe hazırlığa geçiş temelleri atılmaktadır. 6 aylık bir süreç
içerisinde tamamlanan tekâmül uçuş eğitimini takiben yine M-346 Master uçakları ile operasyonel uçuş
eğitimine (operational training course) devam etmektedirler. Bu eğitim altı aylık bir eğitim olup bitiminde
ileri seviye operasyonel uçuş eğitimine (advanced operational training courses) devam etmektedirler. Bu
eğitimde altı aylık bir süreci kapsamaktadır. Bu eğitiminde bitimiyle birlikte harbe hazır birer pilot
olmaktadırlar.
2.4. Yunanistan Hava Kuvvetleri Uçuş Eğitim Sistemi
Yunanistan da diğer bazı ülkeler gibi uçuş eğitimine hava harp okulunda başlamaktadır. Temel uçuş eğitimine
kadar olan uçuş eğitim safhasını hava harp okulunda tamamlamaktadırlar. Uçuş eğitim takvimleri aşağıdaki
gibidir.
1.
Öğrenci Seçme Uçuşu (TheSelectivePhase (1st year))
2.
Başlangıç Uçuş Eğitimi (TheInitialPhase (2nd year, 2nd semester))
3.
Temel Uçuş Eğitimi (The Basic Phase (3rd year, 1st semester))
4.
Tekâmül Uçuş Eğitimi (The Advanced Phase (aftergraduation))
5.
Harbe Hazırlık Uçuş Eğitimi (TheOperationalPhase (aftergraduation))
2.4.1. Öğrenci Seçme Uçuşları
Harp okulunun ilk yılında T-41 uçukları ile yapılmaktadır. 16 sortilik bir eğitimi kapsamaktadır. 80 saat yer
dersi ve 19 saatlik bir uçuş eğitiminden oluşmaktadır. 4 aylık bir sürede tamamlanmaktadır.
471
2.4.2. Başlangıç Uçuş Eğitimi
Başlangıç uçuş eğitimi ikinci senenin ikinci sömestrinde verilmektedir. Bu eğitim yaklaşık altı aylık bir süreçte
tamamlanmaktadır. T-6 uçakları ile yapılan bu eğitim 45 sortilik bir eğitimdir.
2.4.3. Temel Uçuş Eğitimi
Temel uçuş eğitimi üçüncü yılın ilk sömestrinde verilmektedir. Bu eğitimde yaklaşık altı aylık bir eğitimdir.
Temel uçuş eğitimine T-6 uçukları ile devam edilmektedir. Bu eğitim süreci 60 sortidir. Bu eğitim sürecini
başarı ile tamamlayan öğrenciler harp okulundaki uçuş eğitimleri sürecinin de sonuna gelmiş olurlar. Uçuş
eğitiminin her hangi bir safhasında uçuştan ayrılan öğrenciler diğer sınıflarda istihdam edilirler. Harp
okulunun son yılında uçuş eğitimi yapılmaz ve akademik eğitime devam edilir.
2.4.4. Tekâmül Uçuş Eğitimi
Tekâmül uçuş eğitimi mezuniyeti takiben başlar. T-2 uçaklarıyla verilen bu eğitim 60 sortilik bir eğitimdir.
Yedi aylık bir süreçte tamamlanır.
2.4.5. Harbe Hazırlık Eğitimi
Harbe hazırlık eğitimine T-2 uçaklarıyla devam edilir. 60 sortilik bir eğitimdir. Bu eğitimi tamamlayan pilot
teğmenler asıl uçak tipleri belirlenerek ilgili filolara tayin edilirler. Gittikleri filolarda muharip olarak
uçacakları uçakların eğitimini alarak harbe hazır muharip birer pilot olarak göreve başlarlar.
Yunanistan Hava Kuvvetleri Uçuş Eğitim Safhaları
Kaynak: http://www.haf.gr/en/career/academies/si/training.asp
Eğitim Safhası
Uçak Tipi
Yer Eğitimi
(Saat)
Sorti/Saat
Süre (Ay)
ÖSU
T-41
16/19
80
4
Başlangıç
T-6
45/58
170
5.5
Temel
T-6
60/78
120
5.5
Tekâmül
T-2
60/72
100
7
Harbe Hazırlık
T-2
60/60
100
4
214/287
570
26
Toplam
2.5. Hollanda Hava Kuvvetleri Uçuş Eğitim Sistemi
Hollanda Hava Kuvvetlerinin pilot eğitimi ağırlıklı olarak ABD’de yapılmaktadır. Hollanda Hava Harp
Okulunda da İspanya ve Fransa’da olduğu gibi öğrenciler uçurulmaktadır. Ancak uçuş sadece birinci yılda
yapılmakta ve PC-7 uçağı ile 40 saatlik bir eğitimi kapsamaktadır. Harp Okulunun ikinci ve üçüncü yılında
sadece akademik eğitim verilmektedir.
Harp Okulundan sonra öğrenciler pilot olmak üzere ABD’ye gönderilmektedir. Öğrenciler uçuş eğitimlerini
ABD’de UPT/JSUPT ve ENJJPT programlarında tamamlamakta ve brövelerini takmaktalar. Yaklaşık 18 ay
süren bu eğitimi takiben yine ABD’de bulunan TUCSON üssünde 6 ay süreyle F-16 geçiş eğitimi almaktadırlar.
472
Hollanda Hava Kuvvetleri diğer ülkelerden farklı olarak lise mezunlarından da pilot yetiştirmektedir. Bu
öğrenciler okulun sadece son sınıfına katılmakta ancak pilot olmalarına rağmen bu subaylara komuta görevi
verilmemektedir.
2.6. İngiliz Kraliyet Hava Kuvvetleri (RAF) Uçuş Eğitim Sistemi
2.6.1. Başlangıç Uçuş Eğitimi (EFT)
İngiliz Kraliyet Hava Kuvvetleri Başlangıç Uçuş Eğitimi için Grob 109B uçağını kullanmaktadır. Pilot adaylarına
askerî ve sivil kaynak durumuna göre 62 ila 90 saatlik bir uçuş eğitim programı uygulanmaktadır. EFT
programının tamamlanmasını takiben adaylar Jet, Ulaştırma ve Helikopter eğitimleri için ayrılmaktadırlar.
2.6.2. Jet Uçuş Eğitimi (BFJT + AFT)
Jet eğitim sürecinin ilk aşamasını oluşturan BFJT kapsamında TUCANO tipi turboprop motora sahip uçakla
yaklaşık 124 saatlik bir uçuş eğitimi verilmektedir.BFJT programını başarıyla bitiren pilot adaylarına tekâmül
jet eğitimi için, silah ve taktikler ile atış eğitimini de kapsayacak şekilde HAWK uçaklarıyla 106 saatlik bir
program uygulanmaktadır.
2.6.3. Ulaştırma Uçuş Eğitimi (Multi-Engine Stream)
Pilot adaylarının yarısı ulaştırma eğitimi için ayrılmakta, EFT eğitimini takiben 30 saat Grob 109B uçakları ile
temel ulaştırma uçuş eğitim programına tabi tutulmakta, takiben KingAir B200 tipi uçaklarla yaklaşık 70 saat
tekâmül ulaştırma eğitimi almaktadırlar.
2.6.4. Helikopter Uçuş Eğitimi (RotaryStream)
Takip edilen programa göre yaklaşık 62 ila 90 saat arasında süren EFT programını başarıyla tamamlayan pilot
adayları Squirrel HT1 helikopterleri ile 37 saat temel helikopter uçuş eğitimi, 30 saat tekâmül helikopter uçuş
eğitimi almaktadırlar. Takiben Griffin HT-1 helikopterleri ile 64 saat çok motorlu helikopter eğitimi ve 12 saat
SAR eğitimi almaktadırlar.
2.7. İspanya Hava Kuvvetleri:
İspanya Hava Kuvvetleri’nde verilen uçuş eğitiminin en çok göze çarpan yönü harp okulunun beş yıl olması
ve öğrencilerin harp okulundan pilot olarak mezun olmalarıdır. Bunu sağlayabilmek için yapılmış olan
düzenlemede Hava Harp Okulunun ilk iki yılında sadece akademik eğitim yapılmakta ve üçüncü yılda uçuş
eğitimine başlanmaktadır.
Üçüncü yılda başlayan uçuş eğitiminde ENAER T-35C PILLAN adında bir pervaneli uçak ile ortalama 60 saat
uçuş eğitimi verilmektedir. Bu eğitim her ne kadar bizim başlangıç uçuş eğitimine karşılık gelse de verilen
eğitim daha kapsamlı ve uzun sürelidir.
Bizim uçuş sistemimize göre Temel Uçuş eğitimine karşılık gelen eğitim okulun dördüncü yılında AVIO C-101
eğitim jeti ile 120 saat uçuş yaptırılarak verilmektedir.
Uçuş eğitimi veren diğer birçok ülkede olduğu gibi temel uçuş eğitiminden sonra uçak tipleri belirlenmekte
ve uçuş eğitimi harp okulunun beşinci ve son senesinde helikopter, CASA-212 ve F-5 olmak üzere
branşlaşarak devam etmektedir. Bu eğitim döneminde yaklaşık 120 saat uçuş eğitimi verilmektedir.
Hava Harp Okulundan pilot olarak mezun olduktan sonra verilen Av/Av-Bombardıman uçaklarına atanan jet
pilotları atandıkları uçak tipine göre H/H eğitimlerini Mirage F-1 ve F-18 uçaklarında 80 saatlik bir uçuş
eğitimi alarak tamamlamaktadırlar. Bu eğitim ortalama 8 ayda tamamlanmaktadır.
473
3. Uçuş Eğitiminde Simülatörlerin Yeri
Yüksek maliyet ve risk içeren havacılık sektöründe simülatörler günümüze kadar yoğun bir şekilde
kullanılmıştır ve kullanılmaya da devam etmektedir. Havacılık sektörünün yüz yıllık gelişim süreci içerisinde
uçuş simülatörleri de aynı hızda gelişim göstermiştir. Bunun sonucu olarak da gerçek uçaklarla yapılan
eğitimlere çok yakın eğitim yapmaya olanak sağlayan simülatörler üretilmiştir. Uçan platformlarla
karşılaştırıldığında simülatörlerin kurulumu, idame ve işletmesi daha az maliyetlidir.
Uçuş eğitimi uzun, meşakkatli ve masraflı bir eğitim sürecidir. Bu eğitim sürecinin daha az maliyetle, daha
kısa sürede ve daha az meşakkatle yapılması için simülatörlere ihtiyaç vardır. Günümüz modern uçuş eğitim
platformlarının en büyük artılarından biri modern simülatör sistemleridir. Simülatör sistemleri ile uçuş
eğitiminin desteklenmesi büyük öneme sahiptir. Gerçek uçuş şartlarında, eğitim yapılan uçağın limitleri ve
dış ortamın tahditleri ile karşı karşıya kalınmaktadır. Bundan dolayı eğitim ihtiyaçlarının tam anlamıyla
karşılanamadığı durumlar ortaya çıkabilir. Simülatörler gerçek uçuş şartlarında eksik kalan yönlerin
tamamlanmasında çok büyük fayda sağlamaktadır. Ayrıca gerçek uçuş şartlarında çalışılamayacak olan
emercensi senaryo, kötü hava şartlarında uçuş gibi pilotaj eğitiminin niteliğini arttırıcı çalışmalar risksiz bir
ortamda çalışılabilir.
Uçuş eğitiminin farklı safhalarında simülatörler kullanılarak, gerçek uçuş öncesi pilot adaylarına eğitim
verilmektedir. Bu da hazır bulunuşluğu arttırmakta ve gerçek eğitim sortisinden alınacak verime pozitif katkı
sağlamaktadır.
Ülkelerin uçuş eğitim sistemeleri anlatılırken simülatör eğitimine değinilmemiştir. Uçuş eğitim sistemleri
daha çok şekilsel yönleri ile incelemiş içeriğine fazla değinilmemiştir. Burada uçuş eğitimi veren bütün
ülkelerin uçuş eğitim sistemlerinde simülatörlere yer verdiğini belirtmek gerekir. Ayrıca sivil havacılıkta da
simülatörlerin yoğun olarak kullanıldığı bilinmektedir. Hatta sivil havacılıkta kullanılan uçuş simülatörleri
birden fazla uçağı simüle edecek kabiliyette üretilmekte ve tek bir simülatörden farklı uçak sistemlerinin
eğitimi verilebilmektedir. Özellikle single engine ve multi engine kavramlarının önemli olduğu sivil havacılık
sektöründe mevcut modern simülatörler her iki sistemi de simüle edebilecek kabiliyettedir (Çevik, M. 2014).
Görüldüğü gibi uçuş eğitiminde uçuş simülatörlerinin önemi büyüktür. Daha doğru bir ifade ile simülatörler
uçuş eğitiminin gereklerinden bir tanesidir. Simülatörler modern uçuş eğitim sistemlerinin ayrılmaz bir
parçasıdır.
4. Yöntem
Bu çalışma literatür taraması yöntemi ile hazırlanmıştır. Ayrıca yazarın mesleki tecrübesi yüksek kişilerden
aldığı deneyime dayalı bilgilere de yer verilmiştir. Farklı ülkelerin askeri uçuş eğitim süreçleri incelenerek
Türk Hava Kuvvetleri ile bir mukayese yapılması amaçlanarak çalışma şekillendirilmiştir.
5. Bulgular ve Sonuç
Yapılan çalışma sonucunda askeri uçuş eğitiminde tek bir doğrunun olmadığı ortaya konmuştur. Çalışmada
yer verilen farklı ülkelerin uçuş eğitimlerinin farklılıklar arz ettiği görülmektedir. Tek bir yaklaşımla askeri
uçuş eğitiminin yapılmasına imkan olmadığı, ülkelerin ihtiyaçlarına ve maddi kaynaklarına göre uçuş eğitim
sistemlerini dizayn ettikleri görülmüştür. Bir çok ülke benzer platformlarla uçuş eğitimi yapmasına rağmen
farklı yöntemler izleyebilmektedir. Ülkelerin uçuş eğitim sistemlerinin belirlenmesinde jeopolitiğinde etkili
olduğu söylenebilir. Hangi ülke hava kuvvetlerini hangi amaç uğruna ve hangi milli çıkarlar uğruna
kullanıyorsa ona göre de eğitim sistemini dizayn etmektedir. Türkiye açısından değerlendirildiğinde mevcut
sistemin artılarının yanında bazı eksilerinin de olduğu inkar edilemez bir gerçektir. Uçuş eğitiminde amaç
kaliteden ödün vermeden en optimum uygulamaya ulaşmaktır.
İncelenen örneklerin sonunda idealize bir uçuş eğitiminin temellerini ele alacak olursak;
474
1.
2.
3.
Pilot adaylarının seçim kriterlerinin doğru bir şekilde belirlenmesi,
Akademik eğitimin doğru şekilde dizayn edilmesi,
Uçuş eğitiminin safhaları belirlenirken eğitimin verimlilik ve ekonomiklik anlamında optimize
edilmesi,
4. Modern simülatörlerin uçuş eğitimine doğru şekilde entegre edilmesi ile eğitimin kalitesini
arttırırken, maliyetinin düşürülmesi,
olarak 4 madde şeklinde sıralayabiliriz.
Kaynakça
Peacock, L. ve Rosenbach A. (2014). IHS Jane’s World Air Force.
Carretta, T. (2000). US Air Force Pilot Selectionand Training Methods.
Hays, M. (2002). THE TRAINING OF MILITARY PILOTS: MEN, MACHINES, AND METHODS.
Gazioğlu, E. (2006). Hava Kuvvetlerinde uçuş eğitiminin en ekonomik ve en etkin bir şekilde yapılması için
alınması gerekli önlemler çerçevesinde Türk Hava Kuvvetlerinde pilot adaylarının ayrı olarak gördükleri
"Tekâmül ve Harbe Hazırlığa Geçiş uçuş eğitimlerinin" birleştirilerek aynı tip uçakla yapılması mümkün
müdür? Böyle bir uygulamanın sağlayabileceği fayda ve mahzurları, eğitimin kalitesi ve ekonomiklik
açısından incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Harp Akademileri Komutanlığı, İstanbul.
Çevik, M. (2014). F-16 Simülatör Projesi Kapsamında Tipte Harbe Hazırlık Eğitimleri ve Harbe Hazırlığın
Devamı Eğitimlerinde Görev Bazlı Optimum Simülatör Kullanım Oranlarının Belirlenmesi.Yayımlanmamış
Yüksek Lisans Tezi, Harp Akademileri Komutanlığı, İstanbul.
ABD ENJJPT Flight Syllabus, http://www.baseops.net/militarypilot/enjjpt_flying.html adresinden 07 Şubat
2015 tarihinde ulaşılmıştır.
Kanada Hava Kuvvetleri Eğitim Sistemi, http://www.rcaf-arc.forces.gc.ca/en/training.page adresinden 09
Şubat 2015 tarihinde ulaşılmıştır.
Yunanistan Hava Harp Okulu Uçuş Eğitimi, http://www.haf.gr/en/career/academies/si/training.asp
adresinden 18 Şubat 2015 tarihinde ulaşılmıştır.
Hollanda
Hava
Kuvvetleri
Uçuş
Eğitim
Sistemi,
http://www.milavia.net/airforces/netherlands/rnlaf_training.htm adresinden 12 Şubat 2015 tarihinde
ulaşılmıştır.
İngiltere Hava Kuvvetleri Uçuş Eğitim Sistemi, https://www.raf.mod.uk/recruitment/roles/aircrew/pilot/
adresinden 12 Şubat 2015 tarihinde ulaşılmıştır.
ABD NAVY Uçuş Eğitim Sistemi, http://www.cnatra.navy.mil/training.htm adresinden 12 Şubat 2015
tarihinde ulaşılmıştır.
475