TASLAK SHT OPS 3 1 Sivil Havacılık Genel

Sivil Havacılık Genel Müdürlüğünden:
TASLAK
HELİKOPTERLE TİCARİ HAVA TAŞIMA İŞLETMECİLİĞİ
OPERASYON USUL VE ESASLARI TALİMATI
(SHT OPS 3)
BİRİNCİ KISIM
Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar
Amaç
MADDE 1 – (1) Bu talimatın amacı, iç ve dış hatlarda tarifeli veya tarifesiz seferlerle ücret karşılığında yolcu veya
yük taşımak üzere kurulmuş veya kurulacak kamu kurum ve kuruluşları ile gerçek ve tüzel kişilere ait işletmelerin,
helikopterle ticari hava taşımacılığı faaliyetleri sırasında operasyonel açıdan uyulması gereken usul ve esasları düzenlemektir.
Kapsam
MADDE 2 – (1) Bu talimat; ticari hava taşımacılığı yapmak üzere kurulmuş veya kurulacak veya hali hazırda bu
işletmeciliği yapan, helikopter işleten işletmelerin faaliyetlerinde Operasyonel açıdan uymak zorunda olduğu usul ve esasları
kapsar.
Dayanak
MADDE 3 – (1) Bu talimat, 14/10/1983 tarihli ve 2920 sayılı Türk Sivil Havacılık Kanunu ve 10/11/2005 tarihli ve
5431 sayılı Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanuna dayanılarak hazırlanmıştır.
Tanımlar
MADDE 4 –Bu talimatta geçen;
1) ACAS: havada çarpışmayı önleyici sistemi,
2) ADF: otomatik yön bulma cihazını,
3) AIP: havacılık enformasyon (bilgileri) yayınını,
4) AIS: havacılık enformasyon hizmetlerini,
5) AMSL: deniz seviyesinden yüksekliği,
6) Ana üs: işletme personelinin kendi imkânları ile ikametlerini sağladığı ve/veya işletme genel merkezinin yerleşik
olduğu mahalli,
7) AOC: işletme ruhsatını,
8) ATS: hava trafik hizmetlerini,
9) Bakan: Ulaştırma Bakanını,
10) Bakanlık: Ulaştırma Bakanlığını,
11) Bay: 12 yaş ve üzerindeki erkek bireyi,
12) Bayan: 12 yaş ve üzerindeki kadın bireyi,
13) Bebek: 2 yaş altındaki bireyleri,
14) Beklenmeyen durum yakıtı: münferit helikopterin beklenen yakıt tüketim verilerindeki sapmalar,
meteorolojik koşullara ilişkin tahminlerdeki sapmalar ve planlanan uçuş rotası ve/veya uçuş seviyelerinden / irtifalarından
TASLAK SHT OPS 3
1
sapmalar gibi varış yeri heliportuna seyahat sırasındaki yakıt tüketimini etkileyebilecek öngörülemeyen faktörlerin telafi
edilmesi için gerekli olan yakıtı,
15) BEW: hava aracı temel boş ağırlığını,
16) CG: hava aracı ağırlık merkezini,
17) CDL: konfigürasyon sapma listesini,
18) CVR: kokpit ses kaydedicisini,
19) Çocuk: 2 ile 12 yaş arası bireyleri,
20) DGR: tehlikeli maddeleri,
21) DOI: hava aracı kuru operasyon indeksini,
22) DOW: tüm kullanılabilir yakıt ve trafik yükü hariç olmak üzere, belirli tipte bir operasyonu gerçekleştirmeye
hazır bir helikopterin toplam ağırlığını, (Ağırlık, ekip ve ekibe ait bagajı, ikram hizmetleri ve çıkarılabilir yolcu servis
teçhizatını, içme suyu ve tuvalet kimyasallarını içermektedir genel olarak hava aracı kuru operasyon ağırılığıdır.)
23) DPATO: Kalkış Sonrası Tanımlı Noktayı,
24) Dry lease: helikopterin, kiracının işletme ruhsatı altında işletilmek üzere ekipsiz olarak tescilden terkin
edilmeden kiralanmasını,
25) ELT: acil durum yer belirleme sinyal vericisini,
26) FATO: son yaklaşma ve kalkış alanını,
27) FTD: uçuş eğitim gerecini,
28) Genel Müdür: Sivil Havacılık Genel Müdürünü,
29) Genel Müdürlük: Sivil Havacılık Genel Müdürlüğünü,
30) Görerek yaklaşma: bir aletle yaklaşma usulünün kısmen ya da tamamen tamamlanmadığı ve yaklaşmanın
yerden sağlanan görsel referanslar ile gerçekleştirildiği uygulamayı,
31) Gösteri uçuşu: işletici tarafından tüm gerekliliklerin istenilen şekilde yerine getirildiğini belirlemek amacıyla
Genel Müdürlük yetkili personeli eşliğinde ticari uçuşlar gibi gerçekleştirilen uçuşları,
32) Wet lease: helikopterin, kiraya verenin işletme ruhsatı altında işletilmek üzere kiralanmasını,
33) HAKUB: hayatta kalmaya uygun olmayan bölgeleri (Hostile Environment),
34) Havaalanı: karada ve su üzerinde, içerisindeki bina, tesis ve donatımlar dâhil hava araçlarının kalkması, inmesi
ve yer manevraları için hazırlanmış, hava araçlarının bakım ve diğer ihtiyaçlarının karşılanmasına, yük ve yolcu indirilip
bindirilmesine elverişli tesisleri bulunan yerleri,
35) Havacılık işletmeleri: Türk tescilli hava araçları ile ticari sivil havacılık faaliyetlerinde bulunan tüm
işletmeleri,
36) HEMS: helikopter acil tıbbi yardım hizmetlerini,
37) HFM: helikopter uçuş el kitabını,
38) IFR: aletli uçuş kurallarını veya koşullarını,
39) IR: aletli uçuş yetkisini,
40) IRE: aletli uçuş yetkisi kontrol pilotluğunu,
41) IRI: aletli uçuş yetkisi öğretmenini,
42) İstasyon: işleticinin hava aracı işletimi ile ilgili faaliyetlerini gerçekleştirdiği ve hizmetlerini kullandığı tüm
yerleri,
TASLAK SHT OPS 3
2
43) İşletme ruhsatı: işleticilere ticari uçuş yapabilmeleri için Sivil Havacılık Genel Müdürlüğünce verilen belgeyi,
44) İşletici: ticari uçuş yapmak üzere Genel Müdürlük’ ten işletme ruhsatı almış işletmeleri,
45) Kaptan pilot: uçuş süresince helikopterin her türlü harekâtından sorumlu ve belirli helikopter pilot lisansına
sahip pilotu,
46) Kategori A helikopteri: CS-27/29 da belirtilen motor ve sistem izolasyonu özellikleri ile tasarlanmış çok
motorlu helikopter veya yetkili makam tarafından kabul edilen eşdeğer şartnameye göre tasarlanmış ve kritik motor arızası
konseptine ve motor arızası halinde emniyetli yolculuğun devam edebilmesi için yeterli tahsis edilmiş yüzey alanı ve
performans yeterliliği sağlayan Helikopter Uçuş Elkitabı performans bilgilerine dayalı olarak imal edilmiş helikopterleri,
47) Kategori B helikopteri: motor arızası halinde havada kalma özellikleri bulunmayan, tek veya çok motorlu
Kategori A şartları ile tamamen uyumlu olmayan helikopterleri,
48) Kokpit: pilot mahallini,
49) Koltuk kapasitesi: onaylı tip sertifikasında belirtilen azami yolcu koltuk sayısını,
50) LVP: düşük görüş usullerini,
51) LVTO: düşük görüş koşullarında kalkışı,
52) MAPSC: Onaylı azami yolcu koltuk konfigürasyonunu,
53) MEL: asgari teçhizat listesini,
54) MLW: normal şartlarda iniş için izin verilen azami toplam helikopter ağırlığı olup, genel olarak maksimum iniş
ağırlığını,
55) MMEL: ana asgari teçhizat listesini,
56) MCTOM: onaylı azami kalkış ağırlığını,
57) NOTAM: uçuş harekâtı ile ilgili görevlileri, herhangi bir havacılık hizmetine, kolaylığına, yönetimine veya
tehlikesinin varlığına, koşullarına yâda bunlardaki herhangi bir değişikliğe ilişkin bilgilerden zamanında haberdar etmek
amacıyla özel bir formatta hazırlanmış havacılara uyarı yayınını,
58) NOTOC: sorumlu kaptan pilot bilgilendirme formunu,
59) MZFW: kullanılabilir herhangi bir yakıt içermeyen bir helikopterin izin verilen azami ağırlığıdır. Helikopter
Uçuş El Kitabı sınırlamaları kapsamında açıkça belirtilmesi halinde, belirli tanklarda bulunan yakıtın ağırlığının da yakıtsız
ağırlığa dâhil edilmesi gerekmekte olup, genel olarak maksimum yakıtsız ağırlığı,
60) NVIS: gece görüş görüntüleme sistemlerini,
61) OM: işletme el kitabını,
62) Onaylanmış azami yolcu koltuk konfigürasyonu: mevcut pilot koltukları, kokpit koltukları ve kabin ekibi
koltukları hariç olmak üzere, tip sertifikasında maksimum yolcu koltuk yerleşim kapasitesini,
63) PF: uçan pilotu,
64) PNF: uçmayan pilotu,
65) PNR: son geri dönüş noktasını,
66) RFM: Helikopter uçuş el kitabını,
67) RVR: pist görüş mesafesini,
68) STD: yapay eğitim gerecini,
69) Teknik denetçi: Genel Müdürlük tarafından işleticinin denetimlerini gerçekleştirmek için yetkilendirilmiş
personeli,
70) Ticari uçuş: ücreti karşılığı yolcu, yük ve posta taşımak üzere yapılan uçuşları,
TASLAK SHT OPS 3
3
71) TODRH: helikopter gerekli kalkış mesafesini,
72) TTL: gelir getirmeyen yük dâhil olmak üzere, yolcuların, bagajın ve kargonun toplam ağırlığı olup, genel
olarak toplam trafik yükünü,
73) VOR: her yöne yayın yapan VHF telsizini,
74) Yetişkin:12 yaş ve üzerindeki bay ve bayan bireyi,
75) VFR: görerek uçuş kurallarını veya koşullarını,
76) YYA: Yoğun yerleşim alanlarını (Congested Area),
ifade eder.
Genel Esaslar
İKİNCİ KISIM
Uygulanabilirlik
BÖLÜM A
Uygulanabilirlik
MADDE 5 – (1) Bu talimat, ticari merkezi Türkiye Cumhuriyeti sınırları içerisinde bulunan ve bundan böyle
işletici olarak anılacak olan herhangi bir işletici tarafından ticari hava taşımacılığı amacıyla herhangi bir sivil helikopterin
operasyonuna ilişkin olarak uygulanacak gereklilikleri düzenlemektedir.
(2) Bu talimat, aşağıdaki helikopter ve uçuşlara ilişkin olarak uygulanmaz:
a) Askeri, gümrük veya polis hizmetleri amacıyla kullanılan helikopterler.
b) Paraşütçü taşıma, atma, yer değiştirme ile yangınla mücadele personeli taşıma, yangınla mücadele etme ve yer
değiştirme amacıyla kullanılan helikopterler.
c) Hava işi (Aerial Work) kapsamındaki uçuşlar ile hemen öncesi veya hemen sonrası yapılan uçuşlar, uçuşla ilgili
ekip harici en fazla 6 kişinin taşındığı uçuşlar.
GENEL
BÖLÜM B
Genel
MADDE 6 – (1) İşletici, filosunda bulunan helikopterleri, bu talimatta belirtilen koşullar dışında hiçbir surette
ticari hava taşımacılığı amacıyla işletemez.
(2) İşletici tarafından ticari hava taşımacılığı amacıyla işletilen helikopterler JAR 26 gereklerini karşılayacaktır.
(3) Her helikopter, kendi uçuşa elverişlilik sertifikası şartlarına ve helikopter uçuş el kitabında belirtilen limitlere
uygun şekilde işletilecektir. Konuya ilişkin detaylı açıklamalar Ek 1’de yer almaktadır.
(4) Helikopter acil tıbbi yardım hizmetleri (HEMS) operasyonları özel onayın gerekli olduğu Ek 2 de belirtilen
hususlara ilaveten, bu Talimata göre yürütülür.
(5) Yoğun yerleşim alanları (YYA) dışında yer alan, hayatta kalmaya uygun olmayan bölgeler (HAKUB) üzerinde
gerçekleşen helikopter operasyonları özel onayın gerekli olduğu Ek 3 de belirtilen hususlara ilaveten bu Talimata göre
yürütülür. Ek 3, Ek 2’ ye göre yürütülen operasyonlar için geçerli değildir.
(6) Onaylı maksimum kalkış ağırlığı (MCTOM) 3175 kg veya altında, onaylı maksimum yolcu taşıma kapasitesi
(MAPSC) 9 yolcu veya altında olan, gündüz ve görerek şartlarda uçan helikopterlerin operasyonları, özel onayın gerekli
olduğu Ek 4 de belirtilen hususlara ilaveten, bu Talimata göre yürütülür.
TASLAK SHT OPS 3
4
(7) Onaylı maksimum kalkış ağırlığı (MCTOM) 3175 kg veya altında, onaylı maksimum yolcu taşıma kapasitesi
(MAPSC) 9 yolcu veya altında olan, gündüz ve görerek şartlarda uçan, aynı yerde, aynı gün başlaması ve bitmesi planlanan
veya (Genel Müdürlük tarafından aynı alan içinde ve onaylanmış) başka bir yerde biten, yerel ve tanımlanmış coğrafi alan
üzerinde gerçekleştirilen helikopter operasyonları, özel onayın gerekli olduğu Ek 5’ te belirtilen hususlara ilaveten, bu
Talimata göre yürütülür.
(8) Helikopter vinç operasyonları, özel onayın gerekli olduğu Ek 6’ da belirtilen hususlara ilaveten, bu Talimata
göre yürütülür.
(9) Halka açık alandan veya bu alana yapılan helikopter operasyonları, özel onayın gerekli olduğu Ek 7’ de
belirtilen hususlara ilaveten, bu Talimata göre yürütülür.
(10) Gece Görüş Görüntüleme Sistemleri (NVIS) desteği ile yürütülen Gece VFR operasyonları, sadece bu Talimat
ve İşletme El Kitabında yer alan onaylı prosedürler uyarınca yürütülür.
Muafiyetler
MADDE 7 – (1) Genel Müdürlük tarafından gerekli görüldüğünde veya özel bir durum için, bu Talimatta belirtilen
şartlarla ilgili istisnai ve geçici bir muafiyet tanınabilir. Muafiyetlere ilişkin düzenleme Genel Müdürlükçe ayrıca yapılır.
Operasyon direktifleri
MADDE 8 – (1) Operasyonların emniyeti için Genel Müdürlük operasyon direktifi yayımlayarak operasyon için
yasak, kısıtlama veya bazı şartlara uyulmasını isteme hakkına sahiptir.
(2) Operasyon Direktifinde:
a) Yayınlamanın nedeni.
b) Uygulanabilirliği ile süresi.
c) İşleticilerin sorumlulukları belirtilir.
(3) Operasyon Direktifleri bu Talimatta belirtilen şartları tamamlayıcı niteliktedir.
(4) Operasyon direktiflerine ilişkin düzenleme Genel Müdürlükçe ayrıca yapılır.
Yasalar, yönetmelikler ve prosedürler - işleticinin sorumlulukları
MADDE 9 – (1) İşletici, aşağıdaki hususları yerine getirmekten sorumludur:
a) Tüm çalışanların, operasyonların gerçekleştirildiği Devletlerde geçerli olan ve kendi görevlerinin ifası ile alakalı
buunan tüm kanun, yönetmelik, talimat ve usulleri de içeren mevzuata uymaları zorunludur.
b) Tüm ekip üyelerinin, görevlerinin yerine getirilmesi ile alakalı olan mevzuata aşina olmalarını teminen ilgili
eğitimleri tamamlamaları gereklidir.
Ortak lisan
MADDE 10 – (1) İşletici, tüm ekip üyelerinin ortak bir lisanda iletişim kurabilmelerini sağlamaktan sorumludur.
(2) İşletici, tüm işletme personelinin; İşletme El Kitabında belirtilen görev ve sorumluluklara uygun olarak
kullanılan lisanı anlamaya muktedir olmalarını sağlamaktan sorumludur.
Asgari teçhizat listeleri – işleticinin sorumlulukları
MADDE 11 - (1) İşletici, filosunda bulunan her helikopter tipi için; Genel Müdürlük tarafından onaylanacak bir
asgari teçhizat listesi oluşturmak zorundadır. Bu liste, en az üretici firmanın ana asgari teçhizat listesi kadar kısıtlayıcı olarak
hazırlanır ve Genel Müdürlük onayına sunulur.
(2) İşletici, bir helikopteri Genel Müdürlük müsaade etmediği sürece, asgari teçhizat listesi çerçevesindeki
gereklilikler dışında işletemez.
Kalite sistemi
MADDE 12 - (1) İşletici; bir kalite sistemi oluşturarak, operasyon uygulamalarının emniyeti ile helikopterlerin
uçuşa elverişliliğinin temin edilmesi için, gereklilik arz eden usullere uygunluğun ve bunların yeterliliğinin takibi ile görevli
TASLAK SHT OPS 3
5
olmak üzere bir kalite yöneticisi görevlendirecektir. Uygunluk takibi içerisinde, gerektiği biçimde düzeltici önlemlerin
alınmış olmasının temini amacıyla, sorumlu müdüre yönelik bir geri bildirim sisteminin bulunması zorunludur.
(2) Kalite sistemi içerisinde, tüm operasyonların; ilgili tüm gereklilikler, standartlar ve usullere uygun olarak
yürütülmekte olduğunun kontrol ve teyit edilmesine yönelik olarak belirlenen usulleri içeren bir kalite güvence programının
yer alması zorunludur.
(3) Kalite sisteminin ve kalite yöneticisinin Genel Müdürlük tarafından kabul edilmesi gereklidir.
(4) Kalite sisteminin, ilgili belgeler içerisinde tanımlanması zorunludur.
(5) Genel Müdürlük, bu maddenin birinci bendine bakılmaksızın; işleticinin, kalite sisteminin tüm işletme
faaliyetleri içerisinde örnek biçimde tatbik edilmesini temin etmek üzere bir kalite yönetim birimi oluşturulmuş olması
kaydıyla, biri operasyon diğeri ise bakım faaliyetlerine yönelik olmak üzere iki kalite yöneticisinin tayin edilmesini kabul
edebilir.
Kaza önleme ve uçuş emniyet programı
MADDE 13 - (1) İşletici, kalite sistemine entegre olarak aşağıdaki hususları içeren bir kaza önleme ve uçuş
emniyeti programı oluşturur ve faaliyeti süresince işler halde bulundurur:
a) İşletmede görev alan tüm kişilerin risk bilincinin sağlanması ve sürdürülmesine yönelik programlar,
b) Uçuş emniyetine ilişkin eksikliklerin ortaya konulması veya olumsuz eğilimlerin tespiti ve tanımlanması
amacıyla, ilgili olay ve kaza raporlarının karşılaştırılmasına ve değerlendirilmesine elverişli bir olay bildirim sistemi, bu
sistem; bildirimde bulunanın kimliğinin saklı tutulmasına ve gereğinde raporların “isimsiz” olarak sunulmasına uygun
olacaktır.
c) Kazalara ve hadiselere dair ilgili bilgilerin değerlendirilmesi ve suç ithamı olmaksızın, ilgili bilgilerin ilanı,
ç) Programın yönetiminden sorumlu bir kişi tayin edilmesi gereklidir.
(2) Kaza önleme ve uçuş emniyet programından kaynaklanan düzeltici tedbirlere ilişkin teklifler, programın
yönetiminden sorumlu kişinin sorumluluğundadır.
(3) Kaza önleme ve uçuş emniyet programı ile tespit edilip tanımlanan ve düzeltici tedbir tekliflerinden
kaynaklanan değişikliklerin etkinliği, kalite yöneticisi tarafından izlenir.
İlave ekip üyeleri
MADDE 14 - (1) İşletici, uçuş veya kabin ekibi olarak görevlendirilmeyen ilave ekip üyelerinin, görevlerinin
gereğini yerine getirebilecek şekilde eğitilmelerini sağlamakla yükümlüdür.
Arama ve kurtarma bilgileri
MADDE 15 - (1) İşletici, planlanan uçuşa ilişkin arama ve kurtarma temel bilgilerinin, kokpitte kolayca erişilebilir
olmasını sağlamakla yükümlüdür.
Taşınan acil durum ve hayatta kalma teçhizatları ile ilgili bilgiler
MADDE 16 - (1) İşletici, tüm helikopterleri üzerinde, kurtarma koordinasyon merkezleri ile derhal iletişime
geçilmesi için gerekli bilgiler ile helikopterde taşınan acil durum ve hayatta kalma teçhizatı hakkında bilgi içeren listelerin
mevcut olmasını sağlamaktan sorumludur. Bu bilgiler, gerektiğinde; cankurtaran botlarının ve işaret fişeklerinin adedi,
renkleri ile tipini, acil durum sağlık malzemeleri ile su ikmaline ilişkin detayları ve acil durum taşınabilir radyo telsiz
teçhizatının tipi ile frekanslarını içerir.
Harp silahlarının ve mühimmatının taşınması
MADDE 17 - (1) İşletici, ilgili Devletlerden bu konuda onay almadıkça, hava yoluyla harp silahı ya da mühimmatı
taşıyamaz.
(2) İşletici harp silahlarını ve mühimmatını aşağıdaki biçim ve niteliklerde olmasından sorumludur:
a) Uçuş sırasında yolcuların erişimine kapalı bir yerde istiflenmiş olmaları.
TASLAK SHT OPS 3
6
b) Ateşli silahların söz konusu olduğu durumlarda boş olması, uçuş başlamadan önce, ilgili tüm devletlerin
yukarıda belirtilen şartların kısmen veya tamamen dışında harp silahlarının ve mühimmatının taşınması konusunda
onaylarının alınması durumunda bu şartlar aranmaz.
(3) İşletici; uçuşa başlamadan önce, taşınmak üzere helikopter üzerinde bulunan tüm harp silahları ile mühimmatın
detayları ve konumları hakkında uçuşun sorumlu kaptan pilotunun bilgilendirilmesini sağlamaktan sorumludur.
Spor amaçlı silahların ve mühimmatının taşınması
MADDE 18 - (1) İşletici, havayoluyla taşınması planlanan tüm spor amaçlı silahların kendisine rapor edilmesini
sağlamak üzere tüm önlemleri almaktan sorumludur.
(2) Spor amaçlı silahları taşımayı kabul eden bir işletici, bu silahların aşağıdaki biçim ve niteliklerde olmasını temin
etmekten sorumludur:
a) Genel Müdürlük tarafından kabul edilmediği sürece, uçuş sırasında yolcuların erişimine kapalı bir yerde
taşınmaları.
b) Ateşli silahlar ve içerisine mühimmat doldurulabilecek diğer silahların taşıma sırasında boş olmaları.
(3) Spor amaçlı silahlara ilişkin mühimmat, Teknik Talimatlar (ICAO Doküman 9284) gereğince, belirli
sınırlandırmalara tabi olarak yolcuların kontrol edilmiş bagajında taşınabilir.
İnsanların taşınmasında izlenecek metot
MADDE 19 – (1) İşletici; insanlara uçuştan sorumlu kaptan pilot tarafından aşağıdaki amaçlarla geçici olarak giriş
izni verilmediği takdirde, uçuş halindeki helikopterin insanların bulunması amacıyla tasarlanmamış herhangi bir kısmında
bulunmamasını temin etmek üzere her türlü önlemi almaktan sorumludur. Bu uygulamadan amaç;
a) Helikopterin ya da helikopterde bulunan herhangi bir insanın, hayvanın ya da eşyanın emniyeti için gerekli
tedbirlerin alınması,
b) Helikopterin, uçuş halinde bulunduğu sırada bir insanın girişine mahal verecek biçimde tasarlanmış bir kısım
olan ve kargoların veya diğer yüklerin taşındığı kısımlara girilmesinin önlenmesidir.
Tehlikeli maddelerin hava yolu ile taşınması teklifi
MADDE 20 – (1) İşletici gerekli eğitimi görmeyen personelin, teknik talimatlarda öngörüldüğü şekilde
sınıflandırılmamış, belgelenmemiş, sertifikalandırılmamış, tanımlanmamış, ambalajlanmamış, işaretlenmemiş,
etiketlenmemiş ve uygun durumda olmayan tehlikeli maddeleri hava yolu ile taşımayı kabul veya teklif etmemesi için tüm
makul önlemleri alacaktır.
Ekip sorumlulukları
MADDE 21 – (1) Ekip üyesi:
a) Helikopterin ve helikopterde bulunanların emniyeti ile ilgili,
b) İşletme El Kitabında yer alan talimatlar ve usuller içerisinde belirtilen, görevlerin yerine getirilmesinden
sorumludur.
(2) Ekip üyesi:
a) Acil durum sistemleri dâhil olmak üzere, helikopterin uçuşa elverişliliğini veya emniyetli operasyonunu
etkileyebileceği kanaatinde olduğu her türlü hatayı, arızayı, işlev bozukluğunu veya kusuru uçuştan sorumlu kaptan pilota
rapor etmekten sorumludur.
b) Operasyonu tehlikeye atan veya tehlikeye atmış olabilecek her türlü olayı uçuştan sorumlu kaptan pilota rapor
etmekten sorumludur.
c) Bu Talimatın 13 üncü maddesi çerçevesinde, işleticinin olay durumu raporlama talimatına göre hareket
edecektir. Bu tür durumlarda, sunulan raporların bir nüshası ilgili uçuştan sorumlu kaptan pilota iletilecektir.
(3) Yukarıdaki ikinci bentte geçen hiçbir husus ekip üyesini, bir başka ekip üyesi tarafından rapor edilmiş bulunan
bir olay durumunu rapor etme yükümlülüğü altına sokmayacaktır.
(4) Ekip üyesi; aşağıdaki hal ve durumlarda, helikopterde görev ifa edemez:
TASLAK SHT OPS 3
7
a) Davranışlarını emniyete aykırı bir biçimde etkileyen herhangi bir ilacın veya uyuşturucunun etkisi altında olduğu
hallerde.
b) 30 fit’i geçmeyen tüplü dalış sonrasında asgari 12 saat, 30 fit’i geçen tüplü dalış sonrasında asgari 24 saat.
c) Kan bağışı sonrasında asgari 24 saat.
d) İlgili sağlık gerekliliklerinin yerine getirilmemiş olduğu hallerde veya kendisine verilmiş bulunan görevleri
yerine getirip getiremeyeceği konusunda şüphe duyduğu durumlarda.
e) Bitkinlikten mustarip olduğunu bilmesi ya da bundan şüphelenmesi ya da kendisini, uçuşu tehlikeye sokabilecek
biçimde uygunsuz hissetmesi halinde.
(5) Ekip üyesi, alkol tüketimi konusunda, işletici tarafından oluşturulacak ve Genel Müdürlük tarafından kabul
edilecek uygun gerekliliklere tabi olup, söz konusu gereklilikler asgari olarak aşağıdaki kısıtlamaları içerecektir:
a) Uçuş görevine veya uçuş nöbeti (standby) başlangıcına ilişkin belirlenmiş raporlama zamanından en az sekiz saat
öncesine kadar alkol tüketilmeyecektir.
b) Kandaki alkol seviyesi, uçuş görev süresi başlangıcında 0.2 promili aşmayacaktır.
c) Uçuş görevi sırasında veya uçuş nöbeti (standby) sırasında alkol tüketilmeyecektir.
(6) Uçuştan sorumlu kaptan pilot:
a) Helikopterin emniyetli harekâtından ve pervaneler dönerken içindekilerin emniyetinden sorumludur.
b) Helikopterin, içindeki kişilerin ve taşınan malların emniyeti için gerekli gördüğü emirleri vermeye yetkilidir.
c) Helikopter veya içindekilerin emniyeti ile ilgili olası tehlike oluşturduğuna kanaat getirdiği takdirde, tehlikeli kişi
veya yükü helikopterden indirmeye yetkilidir.
d) Helikopterin veya helikopterde bulunanların emniyeti açısından potansiyel bir tehlike arz ettiğini düşündüğü
herhangi bir kişiyi ya da herhangi bir kargoyu helikopter dışına çıkarma yetkisine sahiptir.
e) Helikopterin ya da içerisinde bulunanların emniyetini tehlikeye atacak düzeyde alkol veya uyuşturucu etkisinde
olduğu görülen kişileri helikopter dışına çıkarma yetkisine sahiptir.
f) Taşınmaları helikopter ya da içerisinde bulunanların emniyeti açısından herhangi bir risk arz etmeleri hâlinde,
kabul edilmez nitelikteki yolcuların, sınır dışı edilmiş kişilerin ya da gözaltında bulunan kişilerin taşınmasını reddetme
hakkına sahiptir.
g) Tüm yolculara acil durum çıkışlarının ve ilgili emniyet ve acil durum teçhizatının yer ve kullanımları hakkında
bilgi verilmesini temin etmekten sorumludur.
h) Tüm operasyon usullerine ve kontrol listelerine, İşletme El Kitabı gereğince uyulmasını temin edecektir.
i) Herhangi bir ekip üyesinin kalkış, ilk tırmanış, son yaklaşma ve iniş sırasında, uçağın emniyetli operasyonu için
gerekli görevler dışında herhangi bir faaliyetle meşgul olmasına müsaade etmeyecektir.
j) Aşağıdaki hususlara müsaade etmeyecektir:
(i) Uçuş veri kaydedicisinin uçuş sırasında devre dışı bırakılması, kapatılması ya da silinmesi ya da kaydedilen
verinin, kaza veya rapor edilmesi zorunlu olan bir hadise halinde uçuş sonrasında silinmesi.
(ii) Uçuştan sorumlu kaptan pilotun, aksi halde otomatik olarak silinecek olan verilerin, hadise ya da kaza tahkikatı
için saklanması gerektiği kanaatinde olmadığı hallerde kokpit ses kaydedicisinin devre dışı bırakılması, kapatılması ya da
kaydedilen verinin, kaza veya rapor edilmesi zorunlu olan bir hadise halinde, uçuş sırasında ya da sonrasında silinmesi.
k) CDL ya da MEL’ in müsaade ettiği durumlarda çalışmaz halde parçaları bulunan bir helikopterin kabul edilip,
edilmemesine karar verecektir.
l) Uçuş öncesi kontrollerinin gerçekleştirilmesini temin edecektir.
(7) Uçuştan sorumlu kaptan pilot ya da uçuş sorumluluğu kendisine verilen pilot, derhal karar alınarak harekete
geçilmesini gerektiren bir acil durum halinde, bu türden bir durumda alınmasını gerekli gördüğü her türlü tedbiri alacaktır.
Uçuştan sorumlu kaptan pilot ya da uçuş sorumluluğu kendisine verilen pilot, bu tür durumlarda, emniyetin sağlanması
doğrultusunda kurallara, operasyon usullerine ve metotlarına aykırı davranabilir.
TASLAK SHT OPS 3
8
Uçuştan sorumlu kaptan pilotun yetkisi
MADDE 22 – (1) İşletici, helikopterde taşınan tüm kişilerin; uçuştan sorumlu kaptan pilot tarafından, helikopterin
ve helikopterde taşınan tüm kişilerin ve eşyaların emniyetinin temini amacıyla verdiği tüm meşru komutlara itaat etmelerini
sağlamak üzere gerekli tüm önlemleri almaktan sorumludur.
Kokpite kabul
MADDE 23 – (1) İşletici, bir uçuş için görevlendirilmiş olan uçuş ekibi üyesi dışında kimsenin, aşağıdaki
niteliklere sahip olmadığı takdirde, kokpite kabul edilmemesini veya kokpit içerisinde taşınmamasını temin etmesi gereklidir:
a) İşletici ekip üyesi olması.
b) Genel Müdürlüğün belgelendirmeden, lisanslandırmadan veya kontrolden sorumlu temsilcisinin görevlerinin
ifası doğrultusunda kokpite girmesinin gerekli olması.
c) İşletme El Kitabı çerçevesinde kendisine müsaade tanınması bu talimatlar çerçevesinde taşınmakta olması.
(2) Uçuştan Sorumlu kaptan pilot:
a) Emniyetin sağlanması amaçları doğrultusunda, kokpite kabulün dikkat dağılmasına veya uçuş operasyonuna
müdahale edilmesine yol açmamasını temin edecektir.
b) Kokpitte taşının tüm kişilerin ilgili emniyet usullerine aşina hale getirilmelerini temin edecektir.
(3) Kokpite kabul hususundaki nihai karar, uçuştan sorumlu kaptan pilotun sorumluluğundadır.
Yetkisiz taşıma
MADDE 24 – (1) İşletici; hiçbir kimsenin kendisini veya herhangi bir kargoyu helikopterde taşınmak üzere
saklamamasını temin etmek için tüm makul önlemleri almaktan sorumludur.
Taşınabilir elektronik cihazlar
MADDE 25 – (1) İşletici; helikopterde, hiçbir kimsenin helikopter sistemlerinin ve teçhizatının performansını
olumsuz yönde etkileyebilecek taşınabilir bir elektronik cihaz kullanmasına müsaade etmeyecek ve böyle bir kullanımı
engellemek üzere her türlü makul önlemi almaktan sorumludur.
Alkol ve uyuşturucu
MADDE 26 – (1) İşletici, helikopterin ya da içerisinde bulunanlarının emniyetini tehlikeye atması muhtemel
düzeyde alkol ya da uyuşturucu etkisi altında bulunan hiçbir kimsenin helikoptere girmesine veya helikopter içerisinde
kalmasına müsaade etmeyecek ve böyle bir durumun vuku bulmamasını sağlamak üzere her türlü makul önlemi almaktan
sorumludur.
Emniyetin tehlikeye atılması
MADDE 27 – (1) İşletici, hiçbir kimsenin kasten ya da ihmalkâr bir biçimde aşağıdaki sonuçlara yol açacak surette
davranmamasını ya da bu sonuçlara sebebiyet verecek ihmallerde bulunmamasını temin etmek üzere her türlü makul önlemi
almaktan sorumludur:
a) Helikopterin ya da içerisinde bulunan kişilerin tehlikeye atılması.
b) Helikopterin herhangi bir kimseyi ya da eşyayı tehlikeye atmasına müsaade edilmesi ya da buna sebep olunması.
Taşınması gereken belgeler
MADDE 28 – (1) İşletici, aşağıdaki belgelerin ya da onaylı kopyalarının her bir uçuş sırasında helikopterde
bulundurulmasından sorumludur:
a) Tescil Sertifikası,
b) Uçuşa Elverişlilik Sertifikası,
c) Düzenlenmişse gürültü sertifikası orijinali ya da bir nüshası,
d) İşletme Ruhsatı orijinali ya da bir nüshası,
TASLAK SHT OPS 3
9
e) Havaaracı Telsiz Lisansı,
f) Üçüncü Şahıs Mali Mesuliyet ve Yolcu Koltuk Sigorta Belgesinin orijinali ya da bir nüshası,
(2) Her uçuş ekibi üyesi, gerçekleştirilen her uçuşta, uçuşa uygun yetkileri içeren, geçerli bir uçuş ekibi lisansı ve
sağlık sertifikası taşıyacaktır.
Taşınması gereken el kitapları
MADDE 29 – (1) İşletici, aşağıdaki hususları temin etmekten sorumludur:
a) İşletme el kitabının, ekibin görevlerine ilişkin güncel kısımlarının her uçuş sırasında helikopterde
bulundurulması.
b) İşletme el kitabının, uçuşun yürütülmesi için gerekli olan kısımlarının helikopter içerisinde ekip tarafından
kolaylıkla erişilebilecek bir konumda bulunması.
c) Genel Müdürlük tarafından, Ek – 31 içerisinde belirtilen İşletme El Kitabı Bölüm B’ nin; söz konusu helikopter
için ilgili bilgileri içerdiği kabul edilmemiş olması durumunda, güncel Helikopter Uçuş El Kitabının (RFM) helikopterde
bulundurulması.
Taşınması gereken ilave bilgiler ve formlar
MADDE 30 – (1) İşletici, bu talimatın 28 inci ve 29 uncu maddelerinde belirtilen belge ve bilgilere ilaveten,
gerçekleştirilen operasyon tipi ve bölgesi ile ilgili olarak aşağıdaki bilgilerin ve formların da her uçuşta taşınmasından
sorumludur:
a) Asgari olarak bu talimatın 180 inci maddesinde gerekli kılınan bilgileri içeren uçuş planı,
b) SHY M Yönetmeliğinde belirtilen Teknik Arıza Kayıt Defteri,
c) Dosyalanmış ATS (Hava Trafik Hizmetleri) uçuş planı detayları,
d) Uygun NOTAM/AIS bilgilendirme belgeleri,
e) Uygun meteoroloji bilgileri,
f) Bölüm J’de belirtilen şekilde ağırlık ve denge belgeleri,
g) Ekip içerisine dâhil olmayan güvenlik personeli, engelli kişiler, kabul edilemez nitelikteki yolcular, sınır dışı
edilmiş kişiler ve gözaltında bulunan kişiler gibi özel yolcu kategorilerinin bildirimi,
h) Bu talimatın 195 inci maddesinin dördüncü bendinde belirtilen şekilde, uçuştan sorumlu kaptan pilotun yazılı
olarak bilgilendirilmesi için tehlikeli maddeler dâhil olmak üzere özel yüklerin bildirimi (NOTOC),
i) Güncel haritalar ve grafikler ile bu talimatın 58 inci maddesinin ikinci bendinin (g) fıkrasında belirtilen ilgili
belgeler,
j) Söz konusu uçuşla ilgili Devletlerce talep edilebilecek kargo manifestosu, yolcu manifestosu vb. gibi diğer her
türlü belge,
h) Genel Müdürlüğün ve işleticinin raporlama gerekliliklerine uyum amaçlı formlar,
(2) Genel Müdürlük, bu maddenin birinci fıkrasının (a) bendinde detayları verilen bilgilerin veya bunların
unsurlarının matbu evrak dışında bir biçimde sunulmasına müsaade edebilir. Ancak bunların erişimi, kullanılabilirliği ve
güvenilirliği ve güvenliğinin temini konusunda kabul edilebilir bir standardın işletici tarafından sağlanması ve Genel
Müdürlükten izin alınması gereklidir.
Yerde alıkonacak bilgiler
MADDE 31 – (1) İşletici, asgari olarak her bir uçuş süresi veya uçuş serisi süresi boyunca aşağıdaki hususları
sağlamaktan sorumludur:
a) Uçuşa ilişkin ve operasyon tipine uygun bilgilerin yerde muhafaza edilmesi,
b) Bilgilerin, bu talimatın 181 inci maddesi çerçevesinde saklanacakları yerde çoğaltılana kadar saklanması;
TASLAK SHT OPS 3
10
c) Bunun imkansız olması halinde, aynı bilgilerin uçak içerisinde yangına dayanıklı bir konteynır içerisinde
taşınması.
(2) Bu maddenin birinci fıkrasında atıfta bulunulan bilgiler içerisinde aşağıdakiler yer alır:
a) Operasyonel uçuş planının bir nüshası;
b) Teknik Defterin ilgili kısımlarının nüshaları;
c) Uçuş rotasına özel NOTAM belgeleri;
d) Gerekli olması halinde bu talimatın 115 inci maddesine göre ağırlık ve denge belgeleri;
e) Özel yük bildirimi.
Teftiş (muayene ve kontrol) yetkisi
MADDE 32 – (1) İşletici; Genel Müdürlük tarafından yetkilendirilmiş tüm kişilerin her zaman, Genel Müdürlük
tarafından tanzim edilmiş olan İşletme Ruhsatı çerçevesinde işletilen herhangi bir helikoptere binmelerine, uçuşa
katılmalarına ve kokpite girmelerine, burada kalmalarına müsaade edilmesini sağlamaktan sorumludur. Bununla birlikte,
uçuştan sorumlu kaptan pilot, helikopterin emniyetinin tehlikeye atılacağını düşündüğü durumlarda ilgili kişinin kokpite
girişini reddedebilir. Bu durumda reddetme sebepleri, nedenleri ile birlikte 24 saat içerisinde Genel Müdürlüğe yazılı olarak
raporlanır.
Belgelerin ve kayıtların oluşturulması
MADDE 33 – (1) İşletici:
a) Genel Müdürlük tarafından yetkilendirilmiş tüm kişilerin, uçuş operasyon ya da bakıma ilişkin olarak
oluşturulmuş ve tutulmuş her türlü belge ve kayda erişmelerini sağlamaktan sorumludur.
b) Genel Müdürlük tarafından talep edildiğinde, söz konusu belge ve kayıtların tümünü istenen süre içerisinde
oluşturmaktan ve Genel Müdürlüğe teslim etmekten sorumludur.
(2) Uçuştan sorumlu kaptan pilot, Genel Müdürlük tarafından yetkilendirilmiş bir kişinin bu yöndeki bir talebinden
sonra istenen süre içerisinde, helikopter üzerinde taşınması gerekli olan belgelerin birer suretini ilgili kişiye iletmekten
sorumludur.
Belgelerin muhafaza edilmesi
MADDE 34 – (1) İşletici, aşağıdaki hususları sağlamaktan sorumludur:
a) İşleticinin muhafaza etmesi gerekli kılınan tüm belgelerin asıllarının veya kopyalarının, söz konusu helikopterin
işleticisi tarafından operasyonu sona ermiş olsa bile, gerekli kılınan saklama süresi boyunca muhafaza edilmesi.
b) Hakkında uçuş görevi, görev ve istirahat dönemi kayıtları tutmuş olduğu bir ekip üyesinin, bir başka işleticinin
ekip üyesi olarak hizmet vermeye başlaması halinde tutulmuş bulunan kayıtların yeni işleticiye verilmesi.
Uçuş veri kaydedicisi kayıtlarının muhafaza edilmesi, oluşturulması ve kullanımı
MADDE 35 – (1) Kayıtların muhafazası:
a) Herhangi bir kaza sonrasında, üzerinde uçuş bilgileri kayıt sistemi bulunan bir helikopterin işleticisi, mümkün
mertebe, söz konusu kazaya ilişkin olarak kaydedilmiş orijinal verileri, incelemeyi yürüten yetkili makam tarafından aksi
yönde bir direktif gelmemesi halinde 60 günlük bir süre için saklanmak üzere muhafaza edecektir.
b) Üzerinde uçuş bilgileri kayıt sistemi bulunan bir helikopterin işleticisi, rapor edilmesi zorunlu olan bir hadise
sonrasında, Genel Müdürlük tarafından daha önce izin verilmemiş olması halinde, mümkün mertebe, söz konusu kazaya
ilişkin olarak kaydedilmiş orijinal verileri, incelemeyi yürüten yetkili makam tarafından aksi yönde bir direktif gelmemesi
halinde 60 günlük bir süre için saklanmak üzere muhafaza edecektir.
c) Genel Müdürlük direktifleri doğrultusunda, üzerinde uçuş bilgileri kayıt sistemi bulunan bir helikopterin
işleticisi, kaydedilmiş orijinal verileri, incelemeyi yürüten yetkili makam tarafından aksi yönde bir direktif gelmemesi halinde
60 günlük bir süre için saklanmak üzere muhafaza edecektir.
d) Bir helikopter üzerinde bir uçuş veri kaydedicisinin taşınmasının gerekli kılındığı hallerde, ilgili uçağın işleticisi:
TASLAK SHT OPS 3
11
(i) Bu talimatın 130 ve 131 inci maddeleri gereklilikleri çerçevesinde operasyon süresine ilişkin kayıtları
saklayacak olmakla birlikte; uçuş veri kaydedicilerinin test edilmesi ve bakımdan geçirilmesi doğrultusunda, test sırasında
kaydedilmiş en eski materyalin bir saate kadar olan kısmı silinebilir.
(ii) Saklanan verilerin derlenip mühendislik birimlerine çevrilmesi için gerekli bilgileri arz eden bir belge
bulunduracaktır.
(2) Kayıtların Sunulması; Üzerinde bir uçuş bilgileri kayıt sistemi bulunan bir helikopterin işleticisi, Genel
Müdürlük tarafından talep edilmesinden itibaren, talep edilen süre içerisinde, mevcut ve muhafaza edilmiş bilgiler ile uçuş
bilgileri kayıt sistemi tarafından kaydedilen her türlü bilgiyi Genel Müdürlüğe sunmak zorundadır.
(3) Kayıtların kullanımı.
a) Kokpit Ses Kaydedicisi (CVR) kayıtları, ilgili tüm ekip üyelerinin rızası olmaksızın, bir kazanın veya rapor
edilmesi zorunlu olan bir hadisenin soruşturulması dışında herhangi bir amaçla kullanılamaz.
b) Uçuş Veri Kaydedicisi (FDR) kayıtları, aşağıdaki haller hariç olmak üzere, bir kazanın veya rapor edilmesi
zorunlu olan bir hadisenin soruşturulması dışında herhangi bir amaçla kullanılamaz:
(i) Kayıtların, yalnızca uçuşa elverişlilik ya da bakım amaçları için kullanılması.
(ii) İsimsiz hale getirilmiş olması.
(iii) Güvenli erişim veya gizlilik usullerine göre ifşa edilmiş olması.
Kiralama
MADDE 36 – (1) Dry lease usulü ile kiralama;
a) Bir işletici, Genel Müdürlük onayı olmaksızın, bir başka işleticiden dry lease usulü ile helikopter kiralayamaz.
Bu onayın unsurlarını oluşturan tüm koşulların kira sözleşmesine dâhil edilmesi gerekmektedir.
b) Bir işletici, dry lease usulü ile kiralanan helikopterlere ilişkin olarak, bölüm K, L ve bu talimatın 6 ncı
maddesinin ikinci bendinde belirtilen gerekliliklere dair her türlü farklılığın Genel Müdürlüğe bildirilmesini ve Genel
Müdürlük tarafından kabul edilmesini temin etmekle yükümlüdür.
c) Dry lease usulü ile yapılacak kiralamalara ilişkin alt düzenlemeler Genel Müdürlükçe ayrıca belirlenir.
(2) Wet lease usulü ile kiralama;
a) Bir işletici, Genel Müdürlük onayı olmaksızın, bir başka işleticiden wet lease usulü ile helikopter kiralayamaz.
b) Bir işletici, wet lease usulü ile kiralanacak helikopterlere ilişkin olarak aşağıdaki hususları temin edecektir:
(i) Kiraya verenin bakım ve operasyona ilişkin emniyet standartlarının, bu talimat ile oluşturulan standartlara
eşdeğer düzeyde olması.
(ii) Kiraya verenin, Chicago Sözleşmesine taraf bir Devlet tarafından tanzim edilmiş bir işletme ruhsatı (AOC)
sahibi olması.
(iii) Helikopterin, ICAO Ek-8 çerçevesinde tanzim edilmiş standart bir Uçuşa Elverişlilik Sertifikasının olması.
(iv) Kiraya veren işletici tarafından Genel Müdürlüğümüz tarafından yürürlüğe konulan her türlü gerekliliğe
uyulması.
c) Wet lease usulü ile yapılacak kiralamalara ilişkin alt düzenlemeler Genel Müdürlükçe ayrıca belirlenir.
(3) Dry lease usulüyle kiraya verme;
a) Bir işletici, Genel Müdürlüğün onayının alınması ile Chicago Sözleşmesine taraf olan bir Devletin herhangi bir
işleticisine, ticari hava taşımacılığı amaçlı olarak dry lease usulü ile helikopter kiraya verebilir.
b) Dry lease usulü ile yapılacak kiralamalara ilişkin alt düzenlemeler Genel Müdürlükçe ayrıca belirlenir.
(4) Wet lease usulüyle kiraya verme;
a) Bir işletici, Genel Müdürlük onayı olmaksızın, bir başka işleticiye wet lease usulü ile helikopter kiraya veremez.
Bu onayın unsurlarını oluşturan tüm koşulların kira sözleşmesine dâhil edilmesi gereklidir.
TASLAK SHT OPS 3
12
b) Wet lease usulü ile yapılacak kiralamalara ilişkin alt düzenlemeler Genel Müdürlükçe ayrıca belirlenir.
İŞLETİCİ YETKİLENDİRİLMESİ VE GÖZETİMİ
BÖLÜM C
İşletme ruhsatına ilişkşin genel kurallar
MADDE 37 – (1) İşletici, işletme ruhsatında tanımlanmış şart ve koşullar haricinde, ticari hava taşımacılığı amaçlı
olarak helikopter işletmez.
(2) İşletme ruhsatı veya işletme ruhsatı kapsam değişikliği için başvuru yapan kuruluşlar, uçuş emniyetiyle ilgili
tüm konuların Genel Müdürlük tarafından incelenmesine imkân sağlayacaktır.
(3) İşletme Ruhsatı için başvuruda bulunan işletmeler:
a) Genel Müdürlükten onay almadığı sürece, bir başka ülkeden ticari hava taşımacılığı yapmak üzere işletme
ruhsatı sahibi olamaz.
b) Mevcut ve kayıtlı ticari merkezi Türkiye Cumhuriyeti Devleti sınırları içerisinde bulunması zorunludur.
c) İşletme ruhsatı kapsamında işletileceği helikopterleri, Türk Sivil Hava Aracı Siciline kayıt ettirmek zorundadır.
d) Emniyetli uçuş operasyonları gerçekleştirebileceklerini Genel Müdürlüğe kanıtlamak zorundadır.
(4) İşleticinin dry lease olarak Şikago Konvansiyonu 83 bis maddesi kapsamında diğer ülkelerin sivil hava aracı
siciline kayıtlı helikopterlerinin bulunması durumunda, uygun emniyet gözetiminin temin edilmesi amacıyla konuya ilişkin
olarak Genel Müdürlük tarafından ayrıca düzenleme yapılır.
(5) İşletici, faaliyetlerinin bu talimata uygunluğunun sürdüğünün denetlenebilmesi için organizasyonuna,
helikopterlerine, SHY-M, SHY-145 ve SHY-1 Yönetmelikleri ile tanımlanmış her türlü bakım ve eğitim organizasyonuna
Genel Müdürlüğün erişiminin sağlanması için gerekli düzenlemeleri yapmak zorundadır.
(6) Genel Müdürlük, işleticinin emniyetli operasyonlar gerçekleştirmeye yeterli olduğu konusundaki kanaatinin
olumsuz yönde değişmesi halinde; 2920 sayılı Türk Sivil Havacılık Kanunu Ticari Hava Taşıma İşletmeleri Yönetmeliği
(SHY 6A) ve ilgili diğer mevzuatın ilgili maddeleri uyarınca işleticinin işletme ruhsatı kapsamını değiştirmeye, uçuşlarını
durdurmaya, işletme ruhsatını askıya almaya ve/veya iptal etmeye yetkilidir.
(7) İşletici, Genel Müdürlüğe aşağıda belirtilen hususları sağladığını kanıtlamak zorundadır:
a) Gerçekleştirilen veya gerçekleştirilecek operasyonun ölçeğine ve kapsamına uygun nitelikte yönetim ve
organizasyonu oluşturmaktan sorumludur.
b) Gerçekleştirilen veya gerçekleştirilecek operasyonun kontrolüne yönelik usulleri belirleyip, ilgili el kitapları
içerisinde tanımlayıp uygulamaktan sorumludur.
(8) İşletici, tüm operasyonların ve bakım faaliyetlerinin finanse edilmesini ve Genel Müdürlüğün gerekli kıldığı
standartlarda yürütülmesini sağlayacak kurumsal yetkiye sahip, Genel Müdürlük tarafından kabul edilebilecek bir sorumlu
müdür görevlendirmek zorundadır.
(9) İşletici, Genel Müdürlük tarafından kabul edilebilecek ve aşağıdaki alanların yönetim, gözetim ve kontrolünden
sorumlu yönetici personel görevlendirmek zorundadır:
a) uçuş işletme,
b) bakım sistemi,
c) ekip eğitimi,
d) yer işletme,
(10) Bir yönetici personel; Genel Müdürlük tarafından kabul edilmesi halinde, birden fazla alandan sorumlu
olabilir. Ancak tam zamanlı istihdam edilen personel sayısı 21 veya daha fazla olan işleticiler için, dört sorumluluk alanının
en az iki personelin sorumluluğunda olması gereklidir.
TASLAK SHT OPS 3
13
(11) Tam zamanlı istihdam edilen personel sayısı 20 veya daha az olan işleticiler için, Genel Müdürlük tarafından
kabul edilmesi durumunda bazı sorumluluk alanları, sorumlu müdür tarafından üstlenilebilir.
(12) İşletici, tüm uçuşların işletme el kitabında yer alan hükümler çerçevesinde gerçekleştirilmesinden sorumludur.
(13) İşletici, uçuşlara ilişkin yer hizmetlerinin emniyetli bir biçimde yapılması için, uygun imkân ve tesisleri
sağlamaktan sorumludur.
(14) İşletici, operasyon tipine ve bölgesine göre helikopterlerinin gerekli teçhizatla donatılmasından ve ekiplerinin
gerekli eğitim yeterliliğine ve niteliklere sahip olmasından sorumludur.
(15) İşletici, sahip olduğu İşletme Ruhsatı şartları çerçevesinde işletilen tüm helikopterlere ilişkin olarak Bölüm M
çerçevesinde bakım gerekliliklerine uymak zorundadır.
(16) İşletici; Bölüm P içerisinde belirtilen şekilde, İşletme El Kitabı ile kitapta yapılacak tüm değişikliklerin bir
nüshasını Genel Müdürlüğe göndermek zorundadır.
(17) Ana operasyon üssünde, gerçekleştirilen operasyon tipine ve bölgesine uygun destek imkânları ile tesislerinin
sağlanması işleticinin sorumluluğundadır.
(18) İşletmelerde görev alacak sorumlu yönetici personele ilişkin gereklilikler Genel Müdürlük tarafından ayrıca
düzenlenir.
(19) İşletme ruhsatı kapsamına ilişkin detaylı açıklamalar Ek-8’de yer almaktadır.
(20) İşletme ruhsatı sahibinin yönetim ve organizasyonuna ilişkin detaylı açıklamalar EK-9’da yer almaktadır.
İşletme ruhsatı düzenlenmesi, değiştirilmesi ve geçerliliği
MADDE 38 – (1) Aşağıdaki koşulların sağlanamaması durumunda, işleticiye işletme ruhsatı verilemez, işletme
ruhsatı kapsamı değiştirilemez ve işletme ruhsatı geçerliliği devam ettirilemez:
a) İşletilen helikopterlerin, uçuşa elverişlilik belgesinin EASA Bölüm 21 çerçevesinde düzenlenmiş ve ICAO Ek 8
kurallarına uygun olarak geçerli olması gereklidir.
b) Bakım sisteminin SHY-M Yönetmeliği çerçevesinde Genel Müdürlük tarafından onaylanmış olması gereklidir.
c) İşleticinin, Genel Müdürlüğe aşağıdaki hususlarda yeterli olduğunu gerekli bilgi ve belgelerle kanıtlaması
gereklidir.
(i) Uygun ve yeterli bir organizasyon kurulması ve muhafaza edilmesi.
(ii) Bu talimatın 12 inci maddesine göre bir kalite sisteminin kurulması ve muhafaza edilmesi.
(iii) Eğitim programlarının gerekliliklerine uygunluk.
(iv) Bu Talimatın 37 nci maddesinin (7) ile (15) inci fıkralarında tanımlanan ilgili hususlar da dâhil olmak üzere,
belirlenen operasyonların türü ve kapsamına uygun olacak şekilde bakım gerekliliklerine uygunluk.
(v) Bu Talimatın 37 nci maddesine uygunluk.
(2) İşleticinin işletme ruhsatı kapsamında yer alan her türlü değişikliği mümkün olan en kısa süre içerisinde Genel
Müdürlüğe bildirmesi zorunludur.
(3) Genel Müdürlük, bu maddenin birinci bendi gerekliliklerinin karşılandığı hususunda ikna olmaması halinde, bir
ya da daha fazla sayıda demo uçuşunun, ticari hava taşımacılığı uçuşları gibi gerçekleştirilmesini işleticiden talep edebilir.
İdari gereklilikler
MADDE 39 – (1) İşleticinin ilk işletme ruhsatı başvurusunda, işletme ruhsatının kapsam değişikliğinde veya
yenileme başvurularında, bu Talimatla birlikte SHY-6A Yönetmeliği esasları geçerlidir.
(2) İşletici; istisnai durumlar hariç olmak üzere, atanmış bir sorumlu yöneticinin değişiklik talebini 10 gün önceden
Genel Müdürlüğe haber vermek zorundadır.
TASLAK SHT OPS 3
14
OPERASYON PROSEDÜRLERİ
BÖLÜM D
Operasyon kontrolü
MADDE 40 – (1) İşletici can ve mal emniyeti ile uçuş emniyetinin en üst seviyede sağlanmasını teminen:
a) Operasyon kontrolünü sağlayacak bir sistem oluşturmak ve sürekliliğini sağlamak zorundadır.
b) İşletme ruhsatı (AOC) altında yapılan tüm uçuşların operasyon kontrolünü gerçekleştirmekten sorumludur.
İşletme el kitabı
MADDE 41 – (1) İşletici, operasyon personelinin kullanması ve personele rehberlik etmesi amacıyla Bölüm P
çerçevesinde bir İşletme El Kitabı hazırlamak zorundadır.
Operasyon personelinin yetkinliği
MADDE 42 – (1) İşletici; yer ve uçuş operasyonlarında kendisine görev verilen ya da doğrudan bu operasyonlara
dâhil olan tüm personelin gerektiği şekilde eğitimden geçmesini, belirli görevlere ilişkin olarak yeterliliklerinin olmasını ve
sorumlulukları ile üstlendikleri görevlerin bir bütün olarak operasyon içerisindeki yeri hakkında bilgi sahibi olmalarını temin
etmekten sorumludur.
Usullerin oluşturulması
MADDE 43 – (1) İşletici; her bir helikopter tipine ilişkin olarak, yer personeli ile ekip üyelerinin tüm yer ve uçuş
operasyon tipleri için görevlerini içeren usuller ve talimatlar oluşturmaktan sorumludur.
(2) İşletici, İşletme El Kitabı içerisinde yer alan operasyon usullerine uyulmasını temin etmek üzere, ekip
üyelerince kullanılacak normal, anormal ve acil durum koşullarında helikopter operasyonunun tüm evrelerini içerecek bir
kontrol listesi sistemi oluşturmak ve uçuş operasyonu boyunca kokpitte bulundurmak zorundadır. Kontrol listelerinin
hazırlanması ve kullanılmasında insan faktörleri ve CRM ilkeleri gözetlenecektir.
(3) İşletici; ekip üyelerinin, uçuşun kritik evrelerinde uçağın emniyetli operasyonu için gerekli olan görevler dışında
herhangi bir faaliyette bulunmalarını talep edemez.
(4) İşletici, kumandalarda kalifiye bir pilot olmadan, uçuş amaçlı olarak, helikopter rotorunun motor gücü ile
döndürülmesine izin vermeyecektir.
Hava trafik hizmetlerinin kullanılması
MADDE 44 – (1) İşletici; mümkün olan her durumda, tüm uçuşlar için hava trafik hizmetlerinin kullanılmasını
sağlamak zorundadır.
İşletici tarafından heliportlara izin verilmesi
MADDE 45 - (1) İşletici sadece, filosunda bulunan helikopterlerin tipi ve yürütülen operasyonlar için yeterli
niteliklere sahip olan heliport ve iniş yerlerinin kullanımına müsaade edecektir.
Heliport ve iniş yerleri için asgari operasyon limitleri
MADDE 46 - (1) (a) İşletici, bu Talimatın 45 inci maddesine uygun olarak kullanımına izin verilen her bir heliport
ile kalkış, varış, yedek veya iniş yeri için bu Talimatın 86 ncı maddesine uygun olarak asgari operasyon limitleri belirlemek
zorundadır.
(2) Genel Müdürlük tarafından uygulamaya konan her türlü ilavenin, bu maddenin birinci fıkrasına uygun olarak
belirlenen asgari limitlere eklenmesi zorunludur.
(3) Belirli bir yaklaşma tipine ve iniş usulüne ilişkin asgari operasyon limitleri, yalnızca aşağıdaki koşulların
sağlanması halinde geçerlidir;
a) Planlanan usul için gerekli yer teçhizatının çalışır vaziyette olması.
b) Yaklaşma tipi için gerekli helikopter sistemlerinin çalışır vaziyette olması.
TASLAK SHT OPS 3
15
c) Gerekli helikopter performans kriterlerinin karşılanması.
d) Ekibin uygun vasıflara sahip olması.
Kalkış ve yaklaşma usulleri
MADDE 47 - (1) İşletici, heliportun bulunduğu Devlet tarafından tanımlanmış ise, kalkış ve yaklaşma usullerinin
kullanılmasını sağlamak zorundadır.
(2) Bu maddenin birinci fıkrasına bakılmaksızın, uçuştan sorumlu kaptan pilot, ilan edilen kalkış ve geliş
yollarından sapmayı gerektiren bir ATC talimatını belirlenmiş mânia kriterlerinin izlenmesi ve tüm operasyon koşullarının
sağlanması durumunda kabul edebilir. Son yaklaşmanın görerek yâda yayınlanmış aletli alçalma usullerine göre yapılması
zorunlu olup, uçuştan sorumlu kaptan pilotun sorumluluğundadır.
(3) Gerekli hallerde Genel Müdürlük tarafından kabul edilmesi şartıyla, bu maddenin birinci fıkrasında zorunlu
tutulan usullerden farklı usuller, heliportun bulunduğu Devlet tarafından onaylanması kaydıyla tatbik edilebilir.
Gürültü azaltma prosedürleri
MADDE 48 - (1) İşletici, kalkış ve iniş usullerinde helikopterin yaptığı gürültü etkisinin mümkün olan en düşük
seviyede tutulmasına yönelik gerekli tedbirleri alacaktır.
Uçuş rotaları ve operasyon sahaları
MADDE 49 - (1) İşletici, operasyonların yalnızca aşağıdaki koşulları sağlayan uçuş rotaları boyunca ya da
sahalarında gerçekleştirilmesini sağlamak zorundadır:
a) Meteoroloji hizmetleri dâhil olmak üzere, yer kolaylıklarının ve hizmetlerinin planlanan operasyon için yeterli
düzeyde olmasının sağlanması.
b) Kullanılması planlanan helikopter performansının, asgari uçuş irtifası gerekliliklerini sağlaması.
c) Kullanılması planlanan helikopter teçhizatının, planlanan operasyona ilişkin asgari gereklilikleri karşılaması.
d) Bu talimatın 30 uncu maddesinin birinci fıkrasının (i) bendinde belirtilen uygun haritaların ve tabloların mevcut
olması.
e) Performans Sınıfı 3 kapsamında işletilen helikopterler için bu talimatın EK-3’üne göre onaylananlar hariç olmak
üzere muhtemel bir zorunlu inişin emniyetli bir şekilde gerçekleştirilmesine imkân veren alanların mevcut olması..
f) Performans Sınıfı 3 kapsamında Kıyı Transit operasyonlarında işletilen helikopterler için İşletme Elkitabı Bölüm
C’de, Kıyı Koridorunun genişliğinin ve taşınan ekipmanın o an için geçerli olan şartlara uygun olmasını sağlayacak
prosedürleri içermesi.
(2) İşletici: Operasyonların, operasyon rotaları ya da sahaları üzerinde Genel Müdürlük tarafından uygulanan tüm
kısıtlamalara uygun olarak gerçekleştirilmesini sağlamak zorundadır.
Belirli seyrüsefer performans gerekliliklerinin söz konusu olduğu sahalarda operasyon
MADDE 50 - (1) İşletici, seyrüsefer performans gerekliliklerinin belirlenip şart koşulduğu bölgeler veya hava
sahası bölümlerine giriş için; uçuş rotaları üzerinde işletilen helikopterlerin söz konusu gerekliliklere göre tasdik edilmiş
olmasını ve Genel Müdürlükten RNP/RNAV operasyon onayını almak zorundadır. Ayrıca bu Talimatın 151 inci maddesinin
(3) üncü fıkrasının (b) bendinin de dikkate alınması gereklidir. Onaya ilişkin düzenleme ayrıca Genel Müdürlük tarafından
yapılır.
Asgari uçuş irtifalarının belirlenmesi
MADDE 51 - (1) İşletici, operasyon gerçekleştirilecek tüm uçuş rotası safhaları için, bu Yönetmeliğin F ve I
Bölümleri arasındaki kurallar dikkate alınarak gerekli mânia geçiş yüksekliğini ortaya koyan asgari uçuş irtifalarını ve bu
irtifaların tespit metotlarını belirlemek zorundadır.
(2) Tüm asgari uçuş irtifaları belirleme metotlarının Genel Müdürlük tarafından onaylanması gereklidir.
(3) Operasyon gerçekleştirilen Devletler tarafından belirlenmiş asgari uçuş irtifalarının işletici tarafından
belirlenmiş asgari uçuş irtifalarından daha yüksek olduğu hallerde, yüksek olan değerler geçerlidir.
TASLAK SHT OPS 3
16
(4) İşletici, asgari uçuş irtifalarının belirlenmesinde aşağıdaki faktörleri göz önünde bulunduracaktır:
a) Helikopterin konumunun belirlenebilmesindeki kesinlik/hassasiyet düzeyi.
b) Kullanılan altimetrelerin gösterimlerindeki olası hatalar.
c) Operasyonların gerçekleştirileceği uçuş yolları üzerindeki veya bölgelerdeki mânia özellikleri (örneğin ani
yükselti değişiklikleri).
d) Olumsuz meteorolojik koşullarla karşılaşma olasılığı. (örneğin şiddetli türbülans ve aşağıya doğru hava
akımları.)
e) Havacılık haritalarındaki muhtemel hatalar.
(5) Bu maddenin dördüncü fıkrasında belirtilen gerekliliklerin karşılanmasında, aşağıdaki hususlar dikkate
alınacaktır:
a) Standart değerlere göre sıcaklık ve basınç düzeltmeleri.
b) ATC gereklilikleri.
c) Planlanan uçuş rotası boyunca her türlü öngörülebilir beklenmeyen durumlar.
Yakıt politikası
Madde 52 - (1) İşleticinin, uçuş planlaması ve uçuş sırasında yeniden planlama için bir yakıt politikasıoluşturması
zorunludur. Bu yakıt politikası, her uçuşta planlanan operasyon için yeterli miktarda yakıt ve operasyondan sapmaları
karşılamak üzere yedek yakıtın taşınmasını kapsamalıdır.
(2) İşletici uçuş planlamalarının aşağıda belirtilenlere göre gerçekleştirmek zorundadır:
a) İşletme Elkitabında yer alan veya bu el kitabından alınmış prosedür ile veriler ya da helikoptere özel mevcut
veriler.
b) Aşağıdakiler dâhil olmak üzere, uçuşun gerçekleştirileceği operasyon koşulları:
(i) Gerçekçi helikopter yakıt tüketim verileri.
(ii) Tahmini ağırlık değerleri.
(iii) Beklenen meteorolojik koşullar.
(iv) Hava seyrüsefer hizmet sağlayıcısının usulleri ve kısıtlamaları.
(3) İşletici, uçuş öncesi kullanılabilir yakıt hesaplamasında aşağıda belirtilen unsurların göz önünde
bulundurulmasını sağlayacaktır:
a) Taksi yakıtı.
b) Uçuş (Seyahat/trip) yakıtı.
c) Aşağıdaki unsurlardan oluşan yedek yakıt.
(i) Beklenmeyen durum yakıtı.
(ii) Alternatif yakıt, varış yeri yedek heliportun gerekli olması halinde. (kalkış heliportunun, varış yeri yedek
heliport olarak seçildiği haller de dâhildir)
(iii) Nihai yedek yakıt.
(iv) Operasyon tipinin gerektirdiği hallerde ilave yakıt (izole heliport operasyonu gibi.).
d) Uçuştan sorumlu kaptan pilotun gerekli görmesi halinde alınacak ekstra yakıt bulundurulacaktır.
TASLAK SHT OPS 3
17
(4) İşletici: bir uçuşun, aslen planlanandan başka bir uçuş rotası boyunca ya da bir başka varış yeri heliportuna
doğru sürdürülmesinin gerekli olduğu hallerde, kullanılacak yakıt hesaplamasına ilişkin uçuş sırasında yeniden planlama
usullerinin aşağıdaki unsurları içermesini temin etmek zorundadır:
a) Uçuşun geri kalan kısmı için gerekli uçuş (seyahat/trip) yakıtı.
b) Aşağıda belirtilenleri ihtiva eden yedek yakıt:
(i) Beklenmeyen durum yakıtı.
(ii) Alternatif yakıt, bir varış yeri yedek heliportunun gerekli olması halinde. (kalkış heliportunun varış yeri yedek
heliport olarak seçildiği haller de dâhildir.)
(iii) Nihai yedek yakıt.
(iv) Operasyon tipinin gerektirdiği hallerde ilave yakıt (izole heliport operasyonu gibi)
c) Uçuştan sorumlu kaptan pilotun gerekli görmesi halinde alınacak ekstra yakıt bulundurulacaktır.
Hareket kabiliyeti kısıtlı kişilerin taşınması
Madde 53 - (1) İşletici, hareket kabiliyeti kısıtlı kişilerin (PRM) taşınmasına ilişkin usuller oluşturmak zorundadır.
(2) İşletici; PRM yolculara, aşağıdaki durumlara neden olabilecek koltukların tahsis edilmemesi ve PRM yolcuların
bu koltukları işgal etmemelerini sağlamak zorundadır:
a) Görevlerini yerine getirmede ekibe mani olunması.
b) Acil durum teçhizatına erişim konusunda engel teşkil edilmesi.
c) Helikopterin acil durum tahliyesine mani olunması.
(3) PRM yolcuların
bilgilendirilmesizorunludur.
taşınacağı
hallerde,
uçuştan
sorumlu
kaptan
pilotun
konu
ile
ilgili
olarak
(4) PRM yolcuların taşınmasına ilişkin detaylı düzenleme Genel Müdürlükçe ayrıca yapılır.
Kabul edilemez nitelikteki yolcuların, sınır dışı edilmiş kişilerin ya da gözaltındaki kişilerin taşınması
Madde 54 - (1) İşletici, helikopterin ve içinde bulunanların emniyetini temin etmek üzere kabul edilemez
nitelikteki yolcuların, sınır dışı edilmiş kişilerin ya da gözaltındaki kişilerin taşınmasına ilişkin usuller oluşturmak
zorundadır. Yukarıda bahsedilen kişilerin helikopterde taşınacağı hallerde, uçuştan sorumlu kaptan pilotun konu ile ilgili
olarak bilgilendirilmesi gerekmektedir.
Bagaj ve kargonun yüklenmesi
Madde 55 - (1) İşletici, yalnızca yeterli ve emniyetli bir biçimde yüklenebilecek el bagajlarının ve kargonun
helikoptere taşınmasını ve yolcu kabinine alınmasını teminine ilişkin usuller oluşturmak zorundadır.
(2) İşletici, uçak üzerinde bulunan ve bulundukları yerden hareket etmeleri halinde yaralanmaya ya da hasara neden
olabilecek, koridorları ve çıkışları kapatabilecek tüm bagaj ve kargoların, hareketi önlemek üzere tasarlanmış yerlere
yerleştirilmesini sağlayacak usuller oluşturmak zorundadır.
(3) Bagaj ve kargo yüklenmesine ilişkin detaylı açıklamalar Ek- 10’da yer almaktadır.
Yolcuların yerleşimi
Madde 56 - (1) İşletici, yolcuların acil durum tahliyesinin gerekli olduğu hallerde, helikopterin tahliyesine en iyi
biçimde yardımcı olabilecekleri ve tahliyeyi engellemeyecekleri şekilde yerleşmelerini sağlayacak usuller oluşturmak
zorundadır.
TASLAK SHT OPS 3
18
Yolculara brifing verilmesi
Madde 57 - (1) İşletici aşağıdaki hususları temin etmek zorundadır:
a) Genel:
(i) Yolculara, emniyet hususları hakkında brifing verilmesi. Brifingin bazı kısımları ya da tamamı sesli, görüntülü
sunum halinde olabilir.
(ii) Yolculara, acil durum teçhizatının kullanılmasını anlatan ve çıkışları gösteren resimli bir emniyet bilgilendirme
kartının sağlanması.
(2) Kalkış öncesinde:
a) Yolculara, gerektiğinde aşağıdaki hususlarda brifing verilmesi:
(i) Tütün ve tütün ürünleri kullanımı.
(ii) Koltuğun dik konuma getirilmesi ve servis masalarının kapalı konumda olması.
(iii) Acil durum çıkışlarının yerleri.
(iv) En yakın çıkışı gösteren zemin işaretlerinin yeri ve kullanımı.
(v) El bagajlarının yerleştirilmesi.
(vi) Taşınabilir elektronik cihazların kullanımı ile ilgili kısıtlamalar.
(vii) Emniyet bilgilendirme kartının yeri ve içeriği.
b) Yolculara, aşağıdaki hususlara ilişkin sunum yapılması:
(i) Emniyet kemerleri veya omuz bağlarının nasıl takılıp, çıkarılacağı dâhil olmak üzere, emniyet kemerlerinin veya
omuz bağlarının kullanımı.
(ii) Bu talimatın 135 inci maddesi kapsamında yolculara, gerekli olması halinde oksijen teçhizatının yeri ve
kullanımı ile oksijen kullanımı sırasında yanmakta olan tüm maddelerin söndürülmesi gerektiği konusunda bilgiverilmesi.
(iii) Bu talimatın 141, 142 ve 143 üncü maddesi dikkate alınarak can yeleklerinin yeri ve gerekli olduğu hallerde
kullanımı.
(3) Kalkış sonrası:
a) Yolculara gerektiğinde aşağıdaki hususların hatırlatılması;
(i) Tütün ve tütün ürünleri kullanımı.
(ii) Emniyet kemerlerinin veya omuz bağlarının kullanımı.
(4) İniş öncesi:
a) Gerekli olan durumlarda yolculara aşağıdaki hususların hatırlatılması:
(i) Tütün ve tütün ürünleri kullanımı.
(ii) Emniyet kemeri veya omuz bağlarının kullanımı.
(iii) Koltuğun dik konuma getirilmesi ve servis masalarının kapalı olması gerektiği.
(iv) El bagajlarının yerleşi.
(v) Taşınabilir elektronik cihazların kullanımına ilişkin kısıtlamalar.
(5) İniş sonrası:
TASLAK SHT OPS 3
19
a) Yolculara aşağıdaki hususların hatırlatılması:
(i) Tütün ve tütün ürünleri kullanımı.
(ii) Emniyet kemeri veya omuz bağlarının kullanımı.
(6) Yolculara, uçuş boyunca yaşanabilecek bir acil durum halinde, duruma uygun acil durum hareket tarzları
konusunda talimat verilmesi.
Uçuş hazırlıkları
Madde 58 - (1) İşletici; planlanan her bir uçuş için operasyonel uçuş planının hazırlanmasını sağlamak zorundadır
(2) Uçuştan sorumlu kaptan pilot, aşağıdaki hususlarda tatmin olmadıkça uçuşu başlatamaz:
a) Helikopterin uçuşa elverişli olması.
b) Helikopterin, Konfigürasyon Sapma Listesine (CDL) aykırı olmaması.
c) Bu Talimatın K ve L Bölümleri çerçevesinde gerçekleştirilecek uçuşa ilişkin olarak, gerekli cihaz ve teçhizatın
mevcut olması.
d) Cihaz ve teçhizatın, MEL’e aykırı olmaması.
e) İşletme el kitabının uçuş için gerekli olan bölümlerinin helikopterde mevcut olması.
f) Bu talimatın 27, 28 ve 29 uncu maddelerinin gereklilikleri çerçevesinde mevcut olması gereken belgelerin, ilave
bilgi ve formların helikopter üzerinde bulunması.
g) Olası rota sapmaları da dâhil olmak üzere, helikopterin planlanan operasyonunu kapsayacak güncel harita,
çizelge ve ilgili belgelerin veya bunlara eşdeğer verilerin helikopterde mevcut olması. Metrik yükseklik, irtifa ve uçuş
seviyesi birimlerinin kullanıldığı yer ve hallerde operasyonun desteklenmesi için gerekli her türlü dönüştürme tablosu da bu
kapsama dâhil olacaktır.
h) Planlanan uçuş için gerekli yer kolaylıklarının ve hizmetlerinin, mevcut ve yeterli olması.
i) İşletme el kitabı içerisinde yakıt, yağ ve oksijen gerekliliklerine, asgari emniyetli irtifalara, heliport asgari
operasyon limitlerine ve gerektiğinde, yedek heliport mevcudiyeti hakkında belirtilen hükümlere, planlanan uçuşa ilişkin
olarak uyulabiliyor olması.
j) Yük dağılımının gerektiği biçimde yapılmış ve emniyete alınmış olması.
k) Helikopterin kalkış esnasındaki ağırlığının ve uçuşun bu Talimatın F ile I Bölümleri arasında bulunan ilgili
hükümlere uygun olarak yürütülebilecek olması.
l) Bu maddede belirtilen hükümlere ilaveten söz konusu olabilecek tüm ek operasyon sınırlamalarına uygun olması.
Heliport seçimi
Madde 59 - (1) İşletici, uçuş planlaması sırasında, bu talimatın 45 inci maddesine göre varış yeri ve varış yeri
yedek heliportlarının seçimine ilişkin usuller oluşturmak zorundadır.
(2) Kaptan pilot tarafından, meteorolojik veya performanstan kaynaklanan nedenlerden ötürü kalkış yapılan
heliporta dönmenin mümkün olmadığı durumlar için normal seyrüsefer hızıyla bir saatlik uçuş mesafesinde bir kalkış yedek
heliportu belirlenmesi gereklidir.
(3) Aletli uçuş kurallarına göre veya görsel yer referansları dışındaki araçlarla yapılan VFR uçuşlarda kaptan pilot,
aşağıda belirtilen hususlar haricinde, operasyonel uçuş planında en az bir yedek heliport belirtecektir:
a) Varış yeri heliportunun bir kıyı heliportu olması halinde,
TASLAK SHT OPS 3
20
b) Diğer tüm kara heliportlarına yapılan uçuşlarda, uçuşun süresinin ve tahmini iniş saatinde, iniş planlanan
heliporttaki mevcut meteorolojik şartların, Genel Müdürlük tarafından öngörülen şekilde görsel meteorolojik şartlarda
yaklaşma ve inişe uygun olması halinde veya
c) İniş planlanan heliportun izole heliport olması ve seçilebilecek yedek heliport olmaması durumunda son geri
dönüş noktası (PNR) belirlenir.
(4) Aşağı belirtilen durumlarda işletici iki adet varış yeri yedeği seçmek zorundadır:
a) Varış heliportu için verilen meteoroloji raporları veya yapılan tahminler ya da bunların birleşimine göre, tahmini
varış saatinden 1 saat öncesi ile bir saat sonrası arasında kalan sürede hava durumunun uygulanabilir planlama
minimumlarının altında olması veya
b) Varış yeri için herhangi bir meteorolojik bilginin mevcut olmaması.
(5) Aşağıda verilen durumlara bağlı olarak, kıyı ötesi yedek heliport belirlenebilir:
a) Kıyı ötesi yedek heliport ancak son geri dönüş noktasından (PNR) sonra kullanılacaktır. PNR’den önce kıyıda
bulunan yedek heliportlar kullanılacaktır.
b) Seçilen yedek heliport motorlardan birinin devre dışı kalması durumunda inişe uygun şartlara sahip olmalıdır.
c) İniş yeri mevcudiyeti garanti edilmelidir. Kullanılacak her bir helikopter tipi için, yedek heliport olarak planlanan
helidek veya diğer iniş alanlarının ebatları, konfigürasyonları ve engel kleransları operasyonel uygunluk açısından
değerlendirilecektir.
d) Meteorolojik bilgilerin doğruluğu ve güvenirliliği göz önünde bulundurarak asgari meteorolojik koşullar
belirlenecektir.
e) Minimum Ekipman Listesi (MEL) bu tür operasyon için gerekli şartları yansıtacaktır.
f) İşletme el kitabında, Genel Müdürlük tarafından onaylanmış bu konuya ilişkin bir prosedür yok ise kıyı ötesi
alternatif seçilmeyecektir.
(6) İşletici, gereken durumlarda, operasyonel uçuş planında yedek heliportlar belirtecektir.
IFR Uçuşlar için Planlama Limitleri
Madde 60 - (1) Kalkış yedek heliportu için planlama limitleri; İşletici, bir heliportu yalnızca ilgili heliporta ilişkin
uygun hava durumu raporlarının, tahminlerinin veya her ikisinin, heliporta tahmini ulaşma zamanından bir saat öncesinden
bir saat sonrasına kadar geçecek süre boyunca hava koşullarının, bu talimatın 46ncı maddesinde belirtilen asgari iniş
limitlerinde veya bu limitlerin üzerinde olduğunu gösterdiği durumlarda kalkış yedek heliportu olarak seçecektir. Yalnızca
hassas olmayan yaklaşmanın mümkün olduğu hallerde azami bulut alt tavanı irtifasının dikkate alınması gereklidir. Tek
motor çalışmaz halde operasyonlara ilişkin her türlü sınırlamanın göz önünde bulundurulması zorunludur.
(2) Varış yeri heliportu ve varış yeri yedek heliportu planlama limitleri; İşletici, ilgili heliporta ilişkin uygun hava
durumu raporlarının, tahminlerinin veya her ikisinin, tahmini varış yeri heliportuna ulaşma zamanından bir saat öncesinden,
bir saat sonrasına kadar geçecek süre boyunca hava koşullarının, aşağıda belirtildiği şekilde, ilgili asgari planlama
limitlerinde veya bunların üzerinde olması durumunda heliportları varış yeri heliportu ve varış yeri yedek heliportları olarak
seçecektir:
a) Bu Talimatın 59 uncu maddesinin beşinci bendinde belirtilenler dışında, varış yeri heliportu planlama
minimumları aşağıdaki gibidir:
(i) RVR ve görüş bu talimatın 46 ncı maddesinde belirtildiği gibi ve
(ii) Hassas olmayan yaklaşmalar için tavan MDH’ye eşit veya üstünde olmalıdır.
b) Varış yeri yedek heliportu için planlama limitleri:
TASLAK SHT OPS 3
21
Tablo 1 Varış yeri yedek heliportu için planlama limitleri
Yaklaşma Tipi
Planlama Limitleri
Cat II ve III
Cat I (Not 1)
Cat I
Artı 200 fit / 400m görüş
Hassas olmayan yaklaşma
Hassas olmayan Yaklaşma
(Not2) artı 200 fit / 400 m
görüş
Not 1
RVR.
Not 2
Tavan MDH’ye eşit veya üstünde olmalıdır.
ATS uçuş planının sunulması
Madde 61 - (1) İşletici, gerektiğinde arama kurtarma hizmetlerinin başlatılabilmesi için, ATS uçuş planı
verilmeden bir uçuşu başlatmayacak veya gerekebilecek bilgileri muhafaza ederek kalkıştan sonra mümkün olan en kısa
sürede ilgili ünitelere iletecektir.
Yolcu bindirme sırasında, yolcular helikopterdeyken veya yolcu indirme sırasında yakıt ikmali ve boşaltımı
Madde 62 - (1) İşletici, yolcu bindirme sırasında, yolcular helikopterdeyken veya yolcu indirme sırasında, hiçbir
helikopterde 100/130 oktan Avgas veya gazolin kerozen karışımı Jet-B ve benzeri yakıtlarla veya bu yakıt tiplerinin
karışımından elde edilen yakıtlarla yakıt ikmali ve yakıt boşaltımı yapamaz. Tüm diğer hallerde ise; gerekli tedbirleri almak
ve tahliyenin en pratik ve süratli biçimde başlatılması ve yönlendirilmesi doğrultusunda gerekli vasıflara sahip personeli
görevlendirmek zorundadır.
(2) Yolcu bindirme sırasında, yolcular helikopterdeyken veya yolcu indirme sırasında yakıt ikmali ve boşaltımına
ilişkin detaylı açıklamalar Ek – 11’de yer almaktadır.
Gazolin kerozen karışımı yakıtla yakıt ikmali veya boşaltılması
Madde 63 - (1) Gerekli olduğu takdirde işletici wide-cut tipi gazolin-kerozen karışımı yakıtla (Jet-B ve benzeri)
yakıt ikmali veya boşaltılması ile ilgili prosedürleri tesis edecektir.
Ekip üyelerinin görev yerlerinde bulunma gereklilikleri
Madde 64 - (1) Uçuş ekibi üyeleri:
a) Kalkış ve iniş sırasında, kokpitte görev yapan her bir uçuş ekibi üyesi, kendi görev yerinde olacaktır.
b) Diğer uçuş evrelerinde, kokpitte uygun niteliklere ve vasıflara sahip en az bir pilotun kalması kaydıyla, uçuş
ekibi üyeleri operasyonla bağlantılı görevleri ya da fizyolojik ihtiyaçları görev yerinden ayrılmasını gerektirmediği sürece
görev yerinde olacaktır.
(2) Kabin ekibi üyeleri:
a) Yolcuların bulunduğu tüm kısımlarda görevli kabin memurları, kritik uçuş evreleri sırasında kendilerine tahsis
edilen görev yerlerinde oturacaklardır.
Koltuklar, emniyet kemerleri ve omuz bağları
Madde 65 - (1) Ekip Üyeleri
a) Her bir ekip üyesi; kalkış, iniş sırasında ve uçuştan sorumlu kaptan pilotun emniyet açısından gerekli gördüğü
her durumda, tüm emniyet kemerlerini ve omuz bağlarını bağlamış vaziyette kendi görev yerinde olacaktır
b) Diğer uçuş evrelerinde kokpitte bulunan her bir uçuş ekibi üyesi, görev yerinde bulunduğu sırada emniyet
kemerini bağlayacaktır.
TASLAK SHT OPS 3
22
(2) Yolcular
a) Uçuştan sorumlu kaptan pilot; kalkış ve inişten önce, helikopterin taksi yaptığı sırada ve emniyet açısından
gerekli görülen her durumda, helikopterde bulunan her bir yolcunun, emniyet kemeri ve gerektiğinde varsa omuz bağı bağlı
halde bir koltukta bulunmasının sağlandığından emin olmak zorundadır.
b) İşletici, helikopter üzerinde bir koltuğun birden fazla kişi tarafından işgal edilmesine yalnızca belirli koltuklarda
müsaade edecektir. Uçuştan sorumlu kaptan pilot bu durumun yalnızca bir yetişkin ile ilave emniyet kemeri kullanılan bir
bebek için geçerli olduğundan ve uygulandığından emin olmak zorundadır.
Yolcu kabininin ve mutfakların emniyete alınması
Madde 66 - (1) İşletici, helikopterin taksi yapmasından, kalkışından ve inişinden önce tüm çıkışların ve kaçış
yollarının engellerden arındırılmasını temin edecek usuller oluşturmak zorundadır.
(2) Uçuştan sorumlu kaptan pilot: kalkış ve inişten önce ve emniyet açısından gerekli görülen her durumda tüm
teçhizatın ve bagajın gereğince sabitlenip emniyete alındığından emin olmak zorundadır
Acil durum teçhizatına erişim
Madde 67 - (1) İşletici, su üzeri Performans Sınıfı 3 operasyonlarında, helikopterde bulunan herkesin can yeleği
giyip giymeyeceğine karar verilirken, uçuş süresi ve uçuş şartlarının göz önünde bulundurulmasını sağlayacak usuller
oluşturmak zorundadır.
(2) Uçuştan sorumlu kaptan pilot, ilgili acil durum teçhizatının, gerektiğinde vakit kaybetmeksizin kolaylıkla
erişilebilecek bir konumda bulunduğundan emin olmak zorundadır.
Helikopterde tütün ve tütün mamullerinin kullanımı
Madde 68 - (1) İşletici, 5727 Sayılı tütün mamullerinin zararlarının önlenmesine dair kanun kapsamında helikopter
içinde gerekli tedbirleri almak zorundadır.
Meteorolojik koşullar
Madde 69 - (1) IFR uçuş sırasında, uçuştan sorumlu kaptan pilot; yalnızca, varış zamanında, varış yerinde ve/veya
bu talimatın 59 uncu maddesinde belirtilen gerekli yedek heliportlarda hâkim olması beklenen hava koşullarının, bu talimatın
60 ıncı maddesinde belirtilen asgari planlama limitlerinde veya bu limitlerin üzerinde olduğunu gösteren bilgilerin mevcut
olmadığı hallerde:
a) Kalkışı başlatamaz ve
b) Uçuş sırasında yeniden planlama yapıldığı takdirde değiştirilmiş uçuş planının uygulanmaya başlandığı nokta
itibariyle uçuşu sürdüremez.
(2) VFR uçuş sırasında, uçuştan sorumlu kaptan pilot, uygun hava durumu raporlarının, tahminlerinin veya her
ikisinin, uçuş rotası boyunca veya uçuş rotasının VFR altında uçulacağı kısmı boyunca, ilgili zamandaki hava koşullarının
söz konusu kurallara uyumlu olacağını göstermediği durumlarda kalkışı başlatamaz.
(3) Uçuştan sorumlu kaptan pilot, IFR uçuş sırasında, alınan son bilgilerin, varış zamanı itibariyle varış yerindeki
ya da en az bir varış yeri yedek heliportundaki hava koşullarının, geçerlilik arz eden heliport asgari operasyon limitlerinde ya
da bu limitlerin üzerinde olmadığı takdirde varış yeri heliportuna doğru uçuşa devam edemez.
(4) Bir helidek ya da yükseltilmiş heliportta rapor edilmiş Ortalama rüzgâr hızının 60 deniz mili veya üstünde
olması halinde söz konusu helidek veya yükseltilmiş heliporta uçuş gerçekleştirilemez.
Buz ve diğer kirleticiler – yer usulleri
Madde 70 - (1) İşletici, yerde buzlanmayı önleme, giderme faaliyetleri ve ilgili kontroller için gerekli olduğu
hallerde uyulacak usulleri oluşturmak zorundadır.
(2) Uçuştan sorumlu kaptan pilot; Helikopter Uçuş El Kitabında izin verilen durumlar hariç olmak üzere,
helikopterin dış yüzeylerini, performansını ve kontrol edilebilirliğini olumsuz yönde etkileyebilecek kalıntılardan
temizlenmedikçe kalkışı başlatmaz.
TASLAK SHT OPS 3
23
Buz ve diğer kirleticiler – uçuş usulleri
Madde 71 - (1) İşletici, bu talimatın 124 üncü maddesi şartlarını sağlayarak, buzlanma koşullarının hâkim
olmasının beklendiği veya hâkim olduğu uçuşlara ilişkin usuller oluşturmak zorundadır.
(2) Uçuştan sorumlu kaptan pilot, helikopterin söz konusu şartlar için sertifikalandırılmış ve gerekli ekipmanla
donatılmış olmaması halinde, beklenen ya da bilinen buzlanma şartlarında uçmak üzere uçuş başlatmaz ya da bilerek bu
şartlara girmez.
Yakıt ve yağ tedariki
Madde 72 - (1) Uçuştan sorumlu kaptan pilot, uçuş emniyetinin eksiksiz bir biçimde sürdürülmesini sağlamak için
beklenen operasyon şartlarını göz önünde bulundurarak; helikopterin, uçuşu emniyetli bir şekilde tamamlamak üzere
planlanan asgari miktarda yakıt ve yağı taşıdığından emin olmadan uçuşu başlatamaz veya uçuş sırasında yeniden planlama
durumunda uçuşu sürdüremez.
Kalkış koşulları
Madde 73 - (1) Kalkışı başlatmadan önce, uçuştan sorumlu kaptan pilot; kendisine sağlanan bilgilere göre, kalkış
yapılacak heliporttaki hava şartları ve kullanılması planlanan FATO’nun durumunun, emniyetli bir kalkış ve ayrılış
prosedürü uygulamaya mani olmadığından, emin olmak zorundadır.
Asgari kalkış limitlerinin uygulanması
Madde 74 - (1) Uçuştan sorumlu kaptan pilot; kalkışı başlatmadan önce, heliportta kalkış yönündeki RVR veya
görüş mesafesi ile tavan değerlerinin ilgili asgari limite eşit veya bundan daha iyi olduğundan emin olmak zorundadır.
Asgari uçuş irtifaları
Madde 75 - (1) Uçuştan sorumlu kaptan pilot veya uçuşu gerçekleştirme sorumluluğu devredilen pilot, kalkış ya da
iniş için gerekli olduğu durumlar hariç olmak üzere, belirlenen asgari irtifaların altında uçmayacaktır.
Uçuşta benzetilmiş anormal durumlar
Madde 76 - (1) İşletici, ticari hava taşımacılığı uçuşlarında, anormal ya da acil durum usullerinin bir kısmının veya
tamamının benzetilmiş olarak uygulanmasını gerektirecek hareketler yapılmasını ve benzetilmiş IMC şartlarının
gerçekleşmesini önleyecek usuller oluşturmak zorundadır.
Uçuş sırasında yakıt yönetimi
Madde 77 - (1) İşletici, uçuş sırasında yakıt kontrolü ve yönetiminin uygulanmasını temin edecek usuller
oluşturmak zorundadır.
(2) Uçuştan sorumlu kaptan pilot, uçuş esnasında kalan kullanılabilir yakıt miktarının, nihai yedek yakıt
kullanılmaksızın, emniyetli inişin yapılabileceği bir heliporta devam etmek için gereken yakıttan daha az olmadığından emin
olmak zorundadır.
(3) Uçuştan sorumlu kaptan pilot, helikopterde bulunan gerçek kullanılabilir yakıt miktarının nihai yedek yakıttan
az olması halinde acil durum ilan edecektir.
(4) Uçuş sırasında yakıt yönetimine ilişkin detaylı açıklamalr Ek-12’de yer almaktadır.
İlave oksijen kullanımı
Madde 78 - (1) Uçuştan sorumlu kaptan pilot; kabin irtifasının 13,000 fit’i veya 30 dakikadan uzun bir süre
boyunca 10,000 fit’i geçtiği durumlarda, uçuş sırasında uçuş emniyetini ilgilendiren görevi ifa etmekte olan uçuş ekibi
üyelerinin devamlı biçimde ilave oksijen kullanmasını sağlayacaktır.
Yer yakınlık tespiti
Madde 79 - (1) Herhangi bir uçuş ekibi üyesinin veya bir yere yakınlık ikaz sisteminin yere gereğinden fazla yakın
uçulduğunu tespit etmesi halinde, uçuştan sorumlu kaptan pilot ya da uçuşun gerçekleştirilmesi ile görevlendirilmiş olan
pilot; vakit geçirilmeksizin emniyetli uçuş koşullarının tesisi için gerekli düzeltici önlemin alınmasından sorumludur.
TASLAK SHT OPS 3
24
Havada çarpışmayı önleyici sistemin (ACAS) kullanımı
Madde 80 - (1) Helikoptere ACAS cihazı tesis edilmiş ve kullanılabilir olması durumunda, işletici, bu sistemin
trafik tavsiyelerini (TA) gösterecek bir modda kullanılması için gerekli usulleri oluşturacaktır.
(2) ACAS cihazı tesis edilmiş bir helikopteri işleten işleticiler, uçaş ekibini ACAS kullanımı konusunda
yetkilendirmeden önce, ACAS’a ilişkin eğitim ve operasyon standartlarını belirleyeceklerdir.
Yaklaşma ve iniş koşulları
Madde 81 - (1) İniş için alçalma ve yaklaşmanın başlatılması öncesinde, uçuştan sorumlu kaptan pilotun, kendisine
sağlanan bilgiler ışığında kullanılması planlanan heliportta mevcut hava durumunun ve kullanılması planlanan FATO’nun
durumunun İşletme El Kitabı içerisinde yer alan performans bilgileri göz önünde bulundurularak, emniyetli bir şekilde
yaklaşmayı, inişi veya pas geçmeyi engellemeyecek biçimde olduğundan emin olması zorunludur.
Yaklaşmanın başlatılması ve sürdürülmesi
Madde 82 - (1) Uçuştan sorumlu kaptan pilot ya da uçuşun gerçekleştirilmesi ile görevlendirilmiş olan pilot, rapor
edilmiş RVR/görüş verilerini dikkate almaksızın aletle yaklaşma başlatabilir. Ancak yaklaşma, rapor edilen RVR/görüş
asgari limitlerinin altında olduğu takdirde, dış markerin (outer marker - OM) ya da eşdeğer konumun ötesine geçecek şekilde
sürdürülemez.
(2) RVR’nin mevcut olmadığı hallerde, RVR değerleri, rapor edilen görüş mesafesinin Ek – 13 (h) bendi
çerçevesinde dönüştürülmesi ile elde edilebilir.
(3) Bu maddenin birinci fıkrasına göre dış markerin ya da eşdeğer pozisyonun geçilmesinden sonra rapor edilen
RVR/görüşün ilgili asgari limitin altına düşmesi halinde, yaklaşma DA/H ya da MDA/H değerlerine kadar sürdürülebilir.
(4) Dış marker ya da eşdeğer pozisyonun söz konusu olmadığı durumlarda, uçuştan sorumlu kaptan pilot ya da
uçuşun gerçekleştirilmesi ile görevlendirilmiş olan pilot, son yaklaşma safhasında heliport üzerinde 1.000 fit altındaki bir
irtifaya alçalmadan önce, yaklaşmayı sürdürme ya da sonlandırma hususunda bir karara varacaktır. Eğer MDA/H’nin,
heliport üzerinde 1.000 fit’te ya da bu irtifanın üzerinde olması halinde; işletici, her bir yaklaşma usulü için, görüş
mesafesinin ilgili asgari limitlerin altında olduğu takdirde yaklaşmanın devam ettirilmeyeceği bir yükseklik belirleyecektir.
(5) Gerekli görsel referansın DA/H’de ya da MDA/H’de sağlanması ve devam ettirilmesi kaydıyla, yaklaşma DA/H
ya da MDA/H’nin altında sürdürülebilir ve iniş yapılabilir.
Uçuş kayıt defteri
Madde 83 - (1) Uçuştan sorumlu kaptan pilot, uçuş kayıt defterinin doldurulmasını temin etmekle sorumludur.
Olay durumu raporlaması
Madde 84 - (1) Terminoloji
a) Olay; helikopterin işletimi ile ilgili olan, operasyonun emniyetini etkileyen ya da etkileyebilecek nitelikteki, kaza
dışındaki hadiseler.
b) Ciddi olay; kaza vukuuna çok yaklaşılan hallerin söz konusu olduğu olay.
c) Kaza; uçuş amacıyla bir kişinin helikoptere binmesiyle, helikopterde bulunan tüm kişilerin helikopteri terk
etmesi arasında geçen süre içerisinde gerçekleşen, helikopterin işletimi ile ilgili ve aşağıdaki sonuçların ortaya çıkmasına
sebebiyet veren, hadiselerdir:
(i) Bir kişinin; doğal nedenlerden kaynaklanan yaralanmalar, kişinin kendi kendini yaralaması ya da bir başka kişi
tarafından yaralanması veya normal şartlarda yolculara ve ekibe ayrılmış alanların dışına saklanan kaçak yolcularda meydana
gelen yaralanmalar hariç olmak üzere aşağıdaki sebeplerden dolayı ölümcül surette ya da ciddi olarak yaralanması:
A) Helikopterde bulunması,
B) Helikopterle bağlantısı kesilmiş parçalar dâhil olmak üzere, uçağın herhangi bir parçasına temas neticesinde ya
da,
C) Motorun jet akıma veya rotor rüzgârına doğrudan maruz kalma,
TASLAK SHT OPS 3
25
(ii) Helikopterin, yapısal gücünü, performansını ya da uçuş özelliklerini olumsuz yönde etkileyen ve normal
şartlarda ilgili bileşenin ciddi onarımdan geçirilmesini ya da değiştirilmesini gerektirecek biçimde hasara uğraması ya da
helikopterde bu biçimde bir yapısal arıza ortaya çıkması (Hasarın motorla, iç kaplamasıyla ya da aksesuarlarıyla sınırlı
olduğu motor arızası ya da hasarı veya pervanelerle, kanat uçları ile antenler, tekerlekler, frenler, kaplamalar, helikopter
yüzeyi üzerindeki küçük girintiler ya da deliklerle sınırlı hasarlar hariç olmak üzere;) ya da
(iii) Helikopterin kaybolması ya da tamamıyla erişilemez bir konumda bulunması.
(2) Olay raporlama; İşletici, aşağıdaki açıklanan sorumluluklar ile dördüncü fıkrada açıklanan durumları dikkate
alarak, olayların raporlanmasına ilişkin usuller oluşturmak zorundadır.
a) Bu talimatın 21 inci maddesinin ikinci fıkrasında ekip üyelerinin, operasyonun emniyetini tehlikeye atan veya
atabilecek olayların rapor edilmesi konusundaki sorumlulukları belirtilmektedir.
b) Uçuştan sorumlu kaptan pilot veya uçağın işleticisi, operasyonun emniyetini tehlikeye atan veya atabilecek
herhangi bir olay hakkında Genel Müdürlüğe rapor sunacaktır.
c) Raporların, olay tespit edilmesinden itibaren 72 saat içerisinde (buna mani olacak istisnai durumlar hariç)
iletilmesi gereklidir.
d) Uçuştan sorumlu kaptan pilot, uçuş sırasında gerçekleşen, bilinen veya kuşku duyulan tüm teknik arızalar ile tüm
teknik limit aşımlarının helikopter teknik kayıt defterine kaydedilmesini sağlayacaktır. Eksikliğin ya da teknik limit aşımının,
operasyonun emniyetini tehlikeye atması ya da atabilecek olması durumunda, uçuştan sorumlu kaptan pilotun ayrıca, ikinci
fıkranın (b) bendi gereğince Genel Müdürlüğe rapor sunulması sürecini de başlatması gereklidir.
e) Bu fıkranın (a), (b) ve (c) bentleri gereğince rapor edilen ve helikopterin, teçhizatının ya da yer destek
teçhizatının herhangi bir unsurunun herhangi bir arızasından, işlev bozukluğundan ya da kusurundan kaynaklanan ya da
bunlardan birine ilişkin veya helikopterin uçuşa elverişliliğinin sürdürülmesi üzerinde olumsuz etkilere sebebiyet veren ya da
verebilecek olaylarda işleticinin Genel Müdürlüğe rapor sunması ile eş zamanlı olarak tasarımdan sorumlu kuruluşu ya da
tedarikçiyi ya da icabında uçuşa elverişliliğin sürdürülmesinden sorumlu kuruluşu da bilgilendirmesi gereklidir.
(3) Kaza ve ciddi olay raporlama: İşletici, aşağıdaki açıklanan sorumluluklar ile dördüncü fıkrada açıklanan
durumları dikkate alarak, kazaların ve ciddi olayların raporlanmasına ilişkin usuller oluşturmak zorundadır.
a) Uçuştan sorumlu kaptan pilot, kendisinin sorumluluğundaki uçuş sırasında gerçekleşmiş tüm kaza ve ciddi
olaylardan işleticiyi haberdar edecektir. Uçuştan sorumlu kaptan pilotun böyle bir bildirimde bulunmasının mümkün
olmaması halinde bu görev, böyle bir bildirimde bulunabilecek herhangi bir başka ekip üyesi tarafından yerine getirilecek
olup, ilgili ekip üyesi böylelikle, işletici tarafından verilen komutayı da devralmış olacaktır.
b) İşletici, kaza ya da ciddi olayın gerçekleştiği ülke sivil havacılık otoritesini, Genel Müdürlüğü ve ilgili havaalanı
veya heliport otoritesini herhangi bir kaza ya da ciddi hadise hakkında mümkün olduğunca çabuk bir biçimde ve yalnızca
kaza durumları ile sınırlı olmak üzere, buna mani olacak istisnai durumlar hariç olmak üzere, en azından helikopter kaza
mahallinden kaldırılmadan önce bilgilendirilmesini sağlayacaktır.
c) Uçağın sorumlu kaptan pilotu ya da işleticisi, bir kazanın ya da ciddi hadisenin meydana gelmesinden itibaren 72
saat içerisinde Genel Müdürlüğe bir rapor sunacaktır.
(4) Belirli raporlar: Belirli bildirim ve raporlama metotlarının kullanılmasını gerektiren olay durumları aşağıda
açıklanmıştır:
a) Hava trafik olayları: Uçuştan sorumlu kaptan pilot, kaza ile sonuçlanmayan, ancak uçuş emniyetini etkileyen
veya etkileme ihtimali bulunan, hava aracı ve kullanılmakta olan hava seyrüsefer sisteminde yaşanan bir kesinti, eksiklik
veya bozukluk ile hava aracının operasyonu ve hava trafik yönetim hizmetlerinin sağlanması ile ilgili tüm olayları ve
olağandışı durumlarda ilgili hava trafik kontrol ünitesini olaydan haberdar edecek ve hava trafik kontrol ünitesini, uçuşun
sona ermesinden sona Hava Trafik Yönetim Hizmetleri ile Bağlantılı Emniyet Olaylarının Rapor Edilmesi ve
Değerlendirilmesine Dair Yönetmelik (SHY 65-02) Ek-C’de yer alan hava trafik olayını rapor etme formunu düzenleyeceği
konusunda bilgilendirir ve detaylı olarak doldurulan formu Genel Müdürlüğe gönderir.
b) Havada Çarpışmayı önleyici sistem çözüm tavsiyesi; Uçuştan sorumlu kaptan pilot, uçuş halindeki helikopterin
bir Havada Çarpışmayı Önleyici Sistem (ACAS) çözüm tavsiyesine yanıt olarak manevra yaptığı hallerde, ilgili hava trafik
servis birimini haberdar edecek ve Genel Müdürlüğe bir ACAS raporu sunacaktır.
c) Kuşlardan kaynaklanan tehlikeler ve kuş çarpmaları.
TASLAK SHT OPS 3
26
(i) Uçuştan sorumlu kaptan pilot, kuşlardan kaynaklanan tehlikelere ilişkin bir ihtimalin gözlemlendiği hallerde
vakit geçirmeksizin yerel hava trafik servisini bilgilendirecektir.
(ii) Uçuştan sorumlu kaptan pilot, sorumluluğu altındaki helikopterin, helikopterde önemli ölçüde hasara ya da
herhangi bir temel nitelikteki hizmetin kaybına ya da arızalanmasına yol açan bir kuş çarpması hadisesi geçirdiği hallerde ve
bir kuş çarpması hadisenin yaşandığının farkında olduğu takdirde, iniş sonrasında Genel Müdürlüğe yazılı bir kuş çarpması
raporu sunacaktır. Kuş çarpması hadisesinin, uçuştan sorumlu kaptan pilotun müsait olmadığı bir zamanda fark edilmesi
halinde, söz konusu raporun sunulmasından işletici sorumlu olacaktır.
d) Tehlikeli maddelerle ilgili olaylar ve kazalar: İşletici, tehlikeli maddelerle ilgili olayları ve kazaları Genel
Müdürlüğe, ilgili havaalanı veya heliport otoritesine bu talimatın 197 nci maddesinde yer alan şekilde; kaza ya da olayın
meydana geldiği Devletin ilgili Otoritesine rapor edecektir. İlk rapor, buna mani olacak istisnai durumlar hariç olmak üzere,
olaydan sonra 72 saat içerisinde iletilecek ve bu süre içerisinde öğrenilebilen detayları içerecektir. Gerekli olduğu takdirde,
tespit edilen her türlü ilave bilginin yer aldığı ikinci bir raporun da mümkün olan en kısa sürede tanzim edilmesi gereklidir.
e) Kanunsuz müdahale: Helikopter üzerinde gerçekleşen bir kanunsuz müdahale sonrasında, uçuştan sorumlu
kaptan pilot veya uçuştan sorumlu kaptan pilotun yokluğunda işletici, mümkün olan en kısa süre içerisinde yerel Otoriteye ve
Genel Müdürlüğe bir rapor sunacaktır. Bu Talimatın 199 uncu maddesine bakınız)
f) Potansiyel olarak tehlikeli durumlarla karşılaşılması; Uçuştan sorumlu kaptan pilot, uçuş sırasında bir yer ya da
seyrüsefer tesis ya da cihazında düzensizliklerin ortaya çıkması, meteorolojik bir olay ya da volkan kül bulutu gibi potansiyel
olarak tehlikeli bir durumla karşılaşıldığı durumlarda, mümkün olan en kısa süre içerisinde ilgili hava trafik hizmet birimini
haberdar edecektir.
Uçuş saatlerinin bildirilmesi
Madde 85 - (1) İşletici, SHT 6A 50 Talimatına göre uçuş, uçuş görev ve dinlenme sürelerine ilişkin bilgileri
düzenli olarak Genel Müdürlüğe raporlayacaktır.
HER HAVA KOŞULUNDA OPERASYON
BÖLÜM E
Heliport asgari operasyon limitleri – Genel
MADDE 86 – (1) İşletici, kullanılması planlanan her bir heliport için geçerli olacak şekilde bu Talimatın EK13’ünde verilen değerlerden az olmamak kaydı ile heliport asgari operasyon limitleri oluşturmak zorundadır. Söz konusu
asgari limitlerin belirlenmesinde kullanılan metodun Genel Müdürlük tarafından kabul edilebilir olması gereklidir. Söz
konusu asgari limitler, ilgili sivil havacılık otoritesinin özel olarak onayladığı durumlar dışında, heliportun bulunduğu ülke
tarafından oluşturulmuş asgari limitlerden daha düşük olmayacaktır.
(2) İşleticinin, herhangi belirli bir heliporta uygulanacak asgari operasyon limitlerinin oluşturulmasında aşağıdaki
hususları dikkate alması zorunludur:
a) Helikopter tipi, performansı ve kullanım özellikleri.
b) Uçuş ekibinin oluşumu, yetkinlik düzeyi ve deneyimi.
c) Kullanılması muhtemel FATO/pistlerinin ebatları ve özellikleri.
d) Görsel ve görsel olmayan yer desteklerinin yeterliliği ve performansı;
e) Helikopterde navigasyon ve/veya kalkış bacağı, yaklaşma, flare, hover, iniş, rule ve pas geçme sırasında uçuş
hattının kontrolü için kullanılmak üzere uçakta bulunan teçhizat.
f) Yaklaşma, pas geçme ve tırmanış sahalarında beklenmeyen sapmalar için uygulanacak prosedürler ve gerekli
klerans;
g) Aletli yaklaşma usullerine ilişkin yeterli mânia geçiş yüksekliği/irtifası.
h) Meteorolojik koşulların tespit ve rapor edilmesine yönelik imkânlar.
TASLAK SHT OPS 3
27
Düşük görüş operasyonları - genel operasyon kuralları
MADDE 87 – (1) İşletici, aşağıdaki hususların sağlanamaması halinde Kategori II veya III operasyonlar
gerçekleştiremez:
a) İlgili her bir helikopterin, 200 fit altındaki karar yükseklikleri (DH) veya herhangi bir karar yüksekliği
olmaksızın gerçekleştirilecek operasyonlara ilişkin olarak belgelendirilmiş ve her hava koşulunda operasyon ile ilgili olarak
JAR – AWO’ya veya Genel Müdürlük tarafından kabul edilen eşdeğerine göre teçhiz edilmiş olması.
b) Operasyonun genel emniyetinin izlenmesine yönelik olarak yaklaşma ve/veya otomatik iniş başarısının ve
başarısızlığının kaydına ilişkin uygun bir sistemin tesis edilip sürdürülmesi.
c) Operasyonların Genel Müdürlük tarafından onaylanmış olması.
d) Uçuş ekibinin en az iki pilottan oluşması.
e) Karar yüksekliğinin (DH) bir radyo altimetre aracılığıyla tespit edilmesi.
(2) İşletici, Genel Müdürlük tarafından onaylanmadığı sürece, 150 m’ nin altında pist görüş mesafelerinde (RVR)
(Kategori A, B ve C uçaklar) ya da 200 m’nin altında pist görüş mesafelerinde (RVR) (Kategori D uçaklar) düşük görüş
koşullarında kalkış gerçekleştiremez.
(3) Düşük görüş operasyonları – genel operasyon kurallarına ilişkin detaylı açıklamalar Ek-14’te yer almaktadır.
Düşük görüş operasyonları – heliporta ilişkin değerlendirmeler
MADDE 88 – (1) İşletici: ilgili heliportu bulunduğu Devlet tarafından Kategori II ya da III operasyonları için
onaylanmadığı sürece bu tip operasyonlar için kullanamaz.
(2) İşletici; düşük görüş koşullarında operasyonların gerçekleştirileceği heliportlara yönelik, düşük görüş
usullerinin (LVP) oluşturulmuş ve uygulanacak olduğunu teyid etmek zorundadır.
Düşük görüş operasyonları - eğitim ve yeterlilik
MADDE 89 – (1) İşletici; düşük görüş koşullarında kalkış, Kategori II ve III operasyonlar gerçekleştirmeden önce
aşağıdaki hususları sağlamak zorundadır:
a) Her bir uçuş ekibi üyesi:
(i) Pist Görüş Mesafesi (RVR) limit değerleri dahilinde, operasyon konusunda uçuş simülatör eğitimi dâhil olmak
üzere Ek-15’de öngörülen eğitim ve kontrol gerekliliklerini tamamlayacak, ve
(ii) EK-15’deki gereklilikleri sağlayacaktır.
b) Eğitim ve yeterlilik kontrolü, Genel Müdürlük tarafından onaylanmış olan ve İşletme El Kitabı içerisinde yer
alan ayrıntılı bir eğitim programı çerçevesinde gerçekleştirilecektir. Söz konusu eğitim, bu Talimatın N Bölümünde belirtilen
eğitimlere ilave niteliği taşımaktadır.
c) Uçuş ekibi yetkinliği, operasyon ve uçak tipine özel olarak işletici tarafından belirlenir.
(2) Düşük görüş operasyonları – eğitim ve yeterliliklere ilişkin detaylı açıklamalar Ek-15’te yer almaktadır.
Düşük görüş operasyonları - operasyon usulleri
MADDE 90 – (1) İşletici: düşük görüş şartlarında kalkış ve Kategori II ve III operasyonlarında kullanılmak üzere
usuller ve talimatlar oluşturacaktır. Bu usuller İşletme El Kitabında yer alacak olup, uçuş ekibinin taksi, kalkış, yaklaşma,
flare, hover, iniş, pist üzerinde uçuş istikametinin korunması ve pas geçme esnasında mürettebat ile ilgili görevlerini
içerecektir.
(2) Uçuştan sorumlu kaptan pilot, aşağıdaki hususların yeterliliğinden emin olmak zorundadır:
a) Düşük görüş koşullarında kalkış veya kategori II ve III yaklaşmaya başlatılmasından önce, görsel ve görsel
olmayan seyrüsefer kolaylıklarının yeterli olması.
TASLAK SHT OPS 3
28
b) Düşük görüş koşullarında kalkış veya kategori II ve III yaklaşmaya başlatılmasından önce, Hava Trafik
Servisinden alınan bilgiler dâhilinde uygun düşük görüş usullerinin (LVP) uygulanmakta olması.
c) Uçuş ekibi üyelerinin; 150 m altında pist görüş mesafesinde (RVR) düşük görüş koşullarında kalkışveya
Kategori II ve III yaklaşmaya başlamadan önce tam olarak eğitilmiş olması gereklidir.
(3) Düşük görüş operasyonları – operasyon usullerine ilişkin detaylı açıklamalar Ek-16’da yer almaktadır.
Düşük görüş operasyonları – asgari teçhizat
MADDE 91 – (1) İşleticinin, düşük görüş koşullarında kalkış veya Kategori II / III yaklaşma başlatılmasında
kullanılabilir halde bulunması gereken asgari teçhizatı Helikopter Uçuş El Kitabı (HFM) ya da diğer onaylanmış belgeler
çerçevesinde İşletme El Kitabı’na dâhil etmesi gereklidir.
(2) Uçuştan sorumlu kaptan pilot; helikopterin ve ilgili sistemlerinin, gerçekleştirilecek olan operasyon için uygun
olduğundan emin olacaktır.
Asgari görerek uçuş kuralları (VFR) limitleri
MADDE 92 - (1) İşletici, aşağıdaki hususları temin etmek zorundadır:
a) VFR uçuşların görerek uçuş kuralları çerçevesinde ve Ek-17’deki Tablo’ya göre gerçekleştirilmesi.
b) Bu maddenin birinci fıkrasının (c) ve (d) bentlerine göre helikopterler gündüz 1500 m altındaki görüş
mesafesinin altında ve gece 5 km görüş mesafesi altında uçurulmayacaklar. Helikopterin diğer trafiği görmesini sağlayacak
ve çarpışmaları önleyecek bir süratle uçurulması halinde uçuş mesafesi gündüz kısa müddetler için ve karayı görecek
mesafede iken 800 m ye inebilir, Karanın görüş alanı dışında olduğu su üzeri alçak uçuşlar bulut tavanı gündüz 600 feet,
gece ise 1200 feetten daha yüksek ise VFR şartlarda uygulanacaktır.
c) G sınıfı hava sahasında su üzeri sektörünün 10 nm altında olan helideckler (su üzeri iniş platformu) arasında
yapılan VFR uçuşlar Ek-18’e göre gerçekleştirilecektir.
d) Özel VFR uçuşları yürürlükte bulunan AIP koşullarına tabidir.
BÖLÜM F
PERFORMANS- GENEL
Uygulanabilirlik
Madde - 93 (1) İşletici aşağıdakilerden emin olmak zorundadır:
(a) Yoğun yerleşim alanalarında yer alan heliportlara veya heliportlardan operasyon yapan veya
(b) Onaylanmış azami yolcu koltuk konfigürasyonu 19 ve üzerinde olan helikopterler bu Talimatın G Bölümü
Performans Sınıfı 1’e göre operasyon yapacaklardır. Ancak Ek-7’ye göre operasyon onayı almış 19 ve üzeri (MAPSC) yolcu
koltuk konfigürasyonu için onaylanmış helikopterlerin aşağıda belirtilen durumlar haricinde 102 nci maddeye göre operasyon
yapması mümkündür.
(2) Bu maddenin birinci fıkrasından farklı olarak onaylanmış azami yolcu koltuk konfigürasyonu 9 ile 19 arasında
olan helikopterleri bu Talimatın Performans Sınıfı 1 Bölüm G veya Performans Sınıfı 2 Bölüm H’ye uygun olarak operasyon
yapacaklardır.
(3) Bu maddenin birinci fıkrasından farklı olarak onaylanmış azami yolcu koltuk konfigürasyonu 9 ve altında olan
helikopterler bu Talimatın Performans Sınıfı 1 Bölüm G, Performans Sınıfı 2 Bölüm H veya Performans Sınıf 3 Bölüm I’ya
uygun olarak operasyon yapacaklardır.
Genel
Madde - 94 (1) İşletici, helikopter ağırlığının; gerçekleştirilmekte olan uçuş için, ilgili performans sınıfının
gereklerine uygun ağırlığın üzerinde olmadığından;
TASLAK SHT OPS 3
29
a) Kalkış başlangıcında veya uçuş sırasında yeniden planlama durumunda veya
b) Değiştirilmiş uçuş planının uygulanmaya başlandığı noktada uçuş ilerledikçe beklenen ağırlık azalmaları veya
mümkünse yakıt atma seçeneğini de dikkate alarak emin olmalıdır.
(2) İşletici; Helikopter Uçuş El Kitabında bulunan onaylı performans verilerini, gerektiğinde ilgili Bölüm’de
belirtildiği biçimde Genel Müdürlük tarafından kabul görmüş diğer verilerle birlikte kullanarak, ilgili performans sınıfının
gerekliliklerine uygunluğunun sağlanmasından sorumludur.
(3) İşletici ilgili performans sınıfının gerekliliklerine uyum sağlarken aşağıdaki parametrelere dikkat etmekten
sorumludur.
a) Helikopter ağırlığı.
b) Helikopter konfigürasyonu.
c) Çevresel şartlar ve özellikle:
(i) Basınç, irtifa ve hararet.
(ii) Rüzgâr:
(A) Kalkış, kalkış hattı ve iniş gerekliliklerine ilşikin hesaplamalarda, 5 Knot ve üzerinde rapor edilen istikrarlı baş
rüzgârı bileşeninin %50’sinden fazlası dikkate alınmayacaktır.
(B) Helikopter Uçuş El kitabında arka rüzgâr bileşeni ile iniş ve kalkışa izin verilmesi durumunda ve her türlü
kalkış hattı değerlendirmesinde, rapor edilmiş arka rüzgâr bileşininin en az %150’si dikkate alınacaktır.
(C) Rüzgâr hızının ve istikametinin hassas olarak ölçülebildiği kalkış ve iniş noktalarında, Genel Müdürlük
tarafından yere özgü alternatif rüzgâr bileşenleri onaylanabilir.
d) Operasyon teknikleri.
e) Performansı olumsuz etkileyen sistem ve teçhizatın kullanımı.
Engellerin değerlendirilmesi
Madde - 95 (1) Engel temizleme gereklilikleri açısından, FATO dışında, kalkış veya pas geçme hattı üzerinde
bulunan bir engelin değerlendirmeye alınması için, söz konusu hattın yerdeki izdüşümüne olan en yakın yatay mesafe aşağıda
ifade edilenlerden daha az olmayacaktır:
(a) VFR operasyonları için:
(i) Uçuş Elkitabında tanımlanan veya asgari FATO genişliğinin yarısı (veya tanımlanmış bir genişlik olmaması
halinde 0.75 D), artı 0.25 D (veya 3 m, hangisi daha büyük ise), artı gündüz VFR operasyonları için 0.10 DR veya gece VFR
operasyonları için 0.15 DR.
(b) IFR operasyonları için:
(i) 1.5 D (veya 30 m, hangisi daha büyük ise) artı, hassas kurs referansıyla yapılan IFR operasyonları için 0.10 DR,
standart kurs referansıyla yapılan IFR operasyonları için 0.15 DR, kurs referansından yararlanmayan IFR operasyonları için
0.30 DR.
(ii) Pas geçme hattı incelenirken, engel değerlendirme sahası sapması, sadece kullanılabir kalkış mesafesinden
sonra uygulanabilir.
(iii) Standart kurs referansı ADF ve VOR referansını, hassas kurs referansı ILS, MLS veya eşdeğer seyrüsefer
hassasiyeti sağlayan diğer kurs refeanslarını kapsar.
(c) Görerek kalkışı müteakip bir geçiş noktasında IFR/IMC’ye geçilen operasyonlarda geçiş noktasına fıkranın a
bendindeki kriterler geçerlidir. Geçiş noktasından sonra b bendinki şartlar geçerlidir:
TASLAK SHT OPS 3
30
(i) Geçiş Noktası, Performans Sınıfı 1 kapsamında operasyon yapan helikopterler için, Helikopter Gerekli Kalkış
Mesafesi (TODRH) sonundan önce, Performans Sınıfı 2 kapsamında operasyon yapan helikopterler için Kalkış Sonrası
Tanımlı Nokta’dan (DPATO) önce yer alamaz.
(2) Geri hareketle veya yatay geçişle kalkış prosedürü kullanıldığında; engel temizleme gereklilikleri açısından,
geri hareketle kalkış veya yatay geçiş alanında yer alan bir engelin değerlendirmeye alınması için, o engelin söz konusu hattın
yerdeki izdüşümüne olan en yakın yatay mesafesi aşağıda ifade edilenlerden daha az olmayacaktır:
(a) Uçuş Elkitabında tanımlanan veya asgari FATO genişliğinin yarısı (veya tanımlanmış bir genişlik olmaması
halinde 0.75 D), artı 0.25 D (veya 3 m, hangisi daha büyük ise), artı FATO’nun arka sınırından geriye doğru kat edilen
mesafenin gündüz VFR operasyonları için 0.10 katı (%10’u) veya gece VFR operasyonları için 0.15 katı (%15’i ).
(3) Aşağıda ifade edilenlerin ötesinde yer alan engeller dikkate alınmayabilirler:
a) Tırmanma esnasında uygun görsel referanslar kullanılarak seyrüsefer hassasiyetinin sağlanabilmesi halinde,
gündüz operasyonları için 7 R,
b) Tırmanma esnasında uygun görsel referanslar kullanılarak seyrüsefer hassasiyetinin sağlanabilmesi halinde, gece
operasyonları için 10 R,
c) Seyrüsefer hassasiyetinin uygun seyrüsefer kolaylıkları ile sağlanabilmesi halinde 300 m ve
d) Diğer durumlarda 900 m.
BÖLÜM G
PERFORMANS SINIFI 1
Genel
Madde – 96 (1) İşletici, Performans Sınıfı 1 kapsamında işletilen helikopterlerin Kategori A olarak
sertifikalandırılmalarını sağlayacaktır.
Kalkış (JAR OPS 3.490)
Madde - 97 (1) İşletici aşağıdaki şartların sağlandığından emin olmak zorundadır:
a) Helikopterin kalkış ağırlığı, Helikopter Uçuş Elkitabında öngörülen azami kalkış ağırlığını geçemez.
b) Kalkış Ağırlığı:
(i) Kalkış Karar Noktası (TDP) veya öncesinde kritik motor arızalanması durumunda, kalkıştan vazgeçerek son
yaklaşma ve kalkış sahasına (FATO) inebilmeyi mümkün kılacaktır.
(ii) Gerekli kalkıştan vazgeçme mesafesinin, mevcut kakıştan vazgeçme mesafesinden fazla olmamasını
sağlayacaktır.
(iii) Gerekli kalkış mesafesinin, mevcut kalkış mesafesinden kısa olmasını sağlayacaktır.
(iv) Alternatif olarak helikopter, Kalkış Karar Noktasında (TDP) kritik motor arızalanması ve kalkışa devam
edilmesi durumunda, gerekli kalkış mesafesinin sonuna kadar tüm engelleri en az 10.7m (35ft) lik bir marjinle aşabiliyorsa
bu bendin (iii) altbendinde yer alan koşul göz ardı edilebilir.
(2) Bu maddenin birinci fıkrası gereklilikleri sağlanırken, kalkış heliportunda, 94 üncü maddenin üçüncü fıkrası göz
önünde bulundurulacaktır.
(3) Kalkışın karar noktası dâhil olmak üzere karar noktasına kadar olan kısmı, gerektiğinde kalkıştan vageçmenin
uygulanabilmesine imkân verecek şekilde yer görüşünü kaybetmeksizin yapılacaktır.
TASLAK SHT OPS 3
31
(4) Geriye hareket veya yatay geçiş prosedürü kullanılarak yapılan kalkışlarda, kritik motor arızalanması
durumunda, geri hareket veya yatay geçiş sahasındaki tüm engeller yeterli bir marj ile aşılabilmelidir.
Kalkış hattı
Madde – 98 (1) Kalkış karar noktasında (TDP) kritik motor arızalanması durumunda, gerekli kalkış mesafesinin
sonundan itibaren:
a) Kalkış ağırlığı, kalkış yolu boyunca tırmanma hattı üzerinde yer alan tüm engelerin, VFR operasyonlarda 10.7m
(35ft), IFR operasyonlarda 10.7m (35ft) + 0.01DR’lik bir marjinle geçilebilmesine imkân verecektir. Sadece 95inci maddede
tanımlanan engeller dikkate alınacaktır.
(b) 15° den daha büyük bir istikamet değişikliği yapılması durumunda, yatış açısın engel aşma kabiliyetinin
sağlanabilmesi üzerine etkisi açısından yeterli tölerans tanınmalıdır. Uçuş El Kitabında yer alan onaylanmış bir prosedürün
parçası olmadığı takdirde bu dönüş, kalkış yüzeyinden 61m (200ft) yüksekliğe ulaşmadan önce başlatılamaz.
(2) Birinci fıkra gereklilikleri sağlanırken, kalkış heliportunda, 94 üncü maddenin üçüncü fıkrası göz önünde
bulundurulacaktır.
Yol boyu – kritik motor arızalanması
Madde – 99 (1) Kritik motorun devredışı kalması durumunda, beklenen meteorolojik şartlar da göz önüne alınarak,
izlenecek rota boyunca uçuş yolu, aşağıdakilerden biri ile uyumlu olacaktır:
(a) Uçuşun herhangi bir safhasında yer görüşü olmaksızın uçuş planlanıyorsa; helikopterin ağırlığı, kritik motor
devre dışı iken, planlanan uçuş yolu boyunca, yolun her iki yanında 9.3km (5NM) lik saha içindeki tüm arazi ve engelleri,
dağlık arazide en az 600m (2000 fit), diğer yerlerde en az 300m (1000 fit) lik bir marjinle geçebilecek şekilde, minimum
50ft/dk ‘lık bir tırmanma oranı olmalıdır.
(b) Yer görüşü olmaksızın uçuş planlanması halinde uçuş yolu; helikopterin seyir irtifasından, bu talimatın 100
üncü maddesine göre iniş yapılabilecek bir iniş yeri üzerinde 300m (1000 fit) yüksekliğe kadar uçuşa devam etmesine izin
vermelidir. Uçuş yolu, izlenecek rota boyunca, yolun her iki yanında 9.3km (5NM) lik saha içindeki tüm arazi ve engelleri,
dağlık arazide en az 600m (2000 fit), diğer yerlerde en az 300m (1000 fit) lik bir marjinle geçebilecek şekilde olmalıdır.
Mevcut şartlarda minimum irtifa kaybı ve maksimum menzili verecek Drift-down teknikleri kullanılabilir.
(c) Uçuşun yer görüşüyle VMC şartlarda yapılmasının planlanması halinde; uçuş yolu, yolun her iki tarafında 900m
içerisindeki engeller göz önüne alınarak ve hiçbir zaman uygun minimum uçuş irtifası altına inmeden, helikopterin, seyir
irtifasından, bu talimatın 100 üncü maddesine göre iniş yapılabilecek bir iniş yeri üzerinde 300m (1000fit) yüksekliğe kadar
uçuşa devam edilmelidir.
(2) Bu maddenin birinci fıkrasının (b) bendi veya üçüncü fıkrası gerekleri sağlanırken:
a) Kritik motorun yol üzerindeki en kritik noktada devre dışı kalacağı kabul edilecektir.
b) Yol boyunca rüzgârın etkileri göz önünde bulundurulacaktır.
c) Yakıt atma işlemi yapılacaksa, gerekli yedek yakıtla birlikte heliporta ulaşacak şekilde planlanmalı ve emniyetli
bir prosedür uygulanmalıdır.
d) Yer artı 1000 fit altında yakıt atma işlemi planlanmayacaktır.
(3) Seyrüsefer hassasiyetinin toplam uçuş süresinin %95’i süresince sağlanamadığı durumlarda, bu maddenin
birinci fıkrasının (a) ve (b) bendinde yer alan genişlik marjinleri 9.3km(5NM)’den, 18.5km(10NM)’ye çıkarılacaktır. Ayrıca
49, 50 ve 51 inci madde gereklilikleride dikkate alınacaktır.
İniş
Madde - 100 (1) İşletici aşağıdaki şartları sağlamak zorundadır:
a) Tahmini iniş zamanında helikopterin iniş ağırlığı, Helikopter Uçuş El kitabında belirtilen azami iniş ağırlığını
geçemez.
TASLAK SHT OPS 3
32
b) İniş Karar Noktası (LDP) veya öncesinde herhangi bir noktada kritik motorun devre dışı kalması halinde, son
yaklaşma ve kalkış sahası (FATO) içerisinde inişi tamamlayarak durabilmek ya da pas geçerek uçuş yolu üzerindeki tüm
engelleri 10.7m (35ft) lik bir marjla aşabilmek zorundadır. Sadece 95 inci maddede tanımlanan engeller dikkate alınacaktır.
(c) İniş Karar Noktası (LDP) veya sonrasında herhangi bir noktada kritik motorun devre dışı kalması halinde,
yaklaşma yolu üzerindeki tüm engellerin yeterli bir marjla geçilebilmesi mümkün olmalıdır.
(d) İniş Karar Noktası (LDP) veya sonrasında herhangi bir noktada kritik motorun devre dışı kalması halinde, son
yaklaşma ve kalkış sahası (FATO) içerisinde inişi tamamlayarak durabilmek mümkün olmalıdır.
(2) Birinci fıkranın gereklilikleri sağlanırken, varış heliportu ya da yedek heliporta tahmini iniş zamanında, 94 üncü
maddein üçüncü fıkrası göz önünde bulundurulacaktır.
(3) İniş karar noktasından yerle temasa kadar olan kısımda yer görüşü mevcut olacaktır.
BÖLÜM H
PERFORMANS SINIFI 2
Genel
Madde – 101 (1) İşletici, performans sınıfı 2 kapsamında faaliyet gösteren helikopterlerin Kategori A kapsamında
sertifikalandırılmış olmalarını sağlayacaktır.
Emniyetli mecburi iniş imkânı olmayan operasyonlar
Madde – 102 (1) İşletici, EK 19’ a göre Genel Müdürlükten onay almadan, kalkış ve iniş safhalarında emniyetli
mecburi iniş imkânı olmayan operasyonlar gerçekleştiremez. Ayrıca 93 üncü madde gereklilikleride sağlanmalıdır.
Kalkış
Madde – 103 (1) İşletici aşağıdaki şartları sağlamak zorundadır:
a) Kritik motor arızası ve diğer motorların uygun güçle çalışmaya devam etmesi durumlarında heliped üzerinde,
300 m yükseklikte (1000 fit) 150 fit/dak. tırmanış oranı sağlayan ağırlıktan daha fazla ağırlıkta olamaz.
b) 102 nci madde haricindeki operasyonlarda, kalkışın; uçuşun emniyetle devam edebileceği noktaya kadar, zorunlu
inişi emniyetle yapılabilecek şekilde yürütülmesi zorunludur.
c) 102 nci maddeye göre gerçekleştirilen operasyonlarda aynı maddenin birinci fıkrasının (a) bendinde belirtilen
şartlara ilaveten aşağıdakilerin karşılanması gereklidir:
(i) Tüm motorlar faal, yer tesiri dışında (AEO OGE) sabit hoverda ve motorlar limitlerde bir güç ürettiği durumda
kalkış ağırlığı, helikopter uçuş el kitabında belirtilen azami kalkış ağırlığını geçmeyecektir.
(ii) Bir helideke veya helidekten yapılan operasyonlarda:
(A) Onaylı azami yolcu koltuk konfigürasyonu (MAPSC) 9’dan fazla helikopterler ve
(B) Tanımlarda yer alan yoğun yerleşim alanları dışındaki bölge (noncongested hostile) içinde helideke veya
helidekten operasyon yapan helikopterler için helikopterlerde kalkış ağırlığının belirlenmesinde kullanılan prosedür, kritik
motorun arızalı ve faal motorun belirlenmiş limitler dahilinde çalışıyor olması durumunda, helidek kenarının ıskalanması ve
helidek seviyesinin altında kalınması göz önünde bulundurulacaktır.
(2) Heliport kalkışlarında birinci fıkranın (a) bendi ile uyum sağlanırken aynı zamanda 94 üncü maddede belirtilen
parametreler de göz önünde bulundurulacaktır.
(3) Kalkışın 104 üncü madde gerekliliklerinden önceki kısmı, yerle göz teması varken yapılacaktır.
TASLAK SHT OPS 3
33
Kalkış hattı
Madde – 104 (1) İşletici, kritik motor arızasında, DPATO veya alternatif olarak kalkış noktasından en fazla 200
fit’e kadar 98 inci maddenin birininci fıkrasının (a) ve (b) bendi ile ikinci fıkradaki gereklilikleri sağlayacaktır.
Uçuşta kritik motor arızası
Madde – 105 (1) İşletici, 99 uncu maddedeki gerekliliklerin karşılanmasını sağlayacaktır.
İniş
Madde – 106 (1) İşletici aşağıdaki şartları sağlamak zorundadır:
a) Kritik motorun arızalı ve faal motorun belirlenmiş limitler dâhilinde çalışıyor olması durumunda iniş esnasındaki
tahmini ağırlığı, iniş yeri üzerinde 300 m (1000 fit) yükseklikte 150 fit/dk tırmanma oranı veren azami ağırlığı
geçmeyecektir.
b) Kritik motorun yaklaşma hattı üzerinde herhangi bir noktada arızalanması halinde:
(i) 104 üncü maddedeki koşullar karşılanarak zorunlu iniş yapılır veya
(ii) 102 nci maddenin birinci fıkrası dışında olan operasyonlarda emniyetli zorunlu iniş yapılabilir.
c) 102 nci maddenin birinci fıkrasına uygun olan operasyonlarda bu maddenin birinci fıkrasının (a) bendinde
belirtilen şartlara ilaveten:
(i) Tüm motorlar faal, yer tesiri dışında (AEO OGE) sabit hoverda ve motorlar limitlerde bir güç ürettiği durumda
kalkış ağırlığı, Helikopter Uçuş Elkitabında belirtilen azami kalkış ağırlığını geçmeyecektir.
(ii) Helideke veya helidekten yapılan operasyonlarda:
(A) Onaylı azami yolcu koltuk konfigürasyonu (MAPSC) 19 ve üstü helikopter için ve
(B) Kritik motor arızası ve diğer motorların limitler dâhilinde çalıştığı durumlarda helikopterlerde, kalkış
ağırlığının belirlenmesinde kullanılacak prosedürde, helidek kenarının ıskalanması ve helidek seviyesinin altında kalınması
göz önünde bulundurulacaktır.
(2) Bu maddenin birinci fıkrası ile uyum sağlanırken varış yeri ve gerekli olduğu takdirde yedek iniş yeri için 94
üncü maddenin üçüncü fıkrası göz önünde bulundurulacaktır.
(3) İniş, 104 üncü madde gereklilikleri dikkate alınarak yerle göz teması sürdürülerek yapılacaktır.
BÖLÜM I
PERFORMANS SINIFI 3
Genel
MADDE 107 – (1) İşletici, aşağıdaki şartları sağlamak zorundadır:
a) Performans sınıfı 3 kapsamında işletilen helikopterlerin Kategori A veya B kapsamında sertifikalandırılması,
b) Bu maddenin ikinci fıkrasında belirtilen kalkış ve iniş safhaları haricinde operasyonlar; sadece hayatta kalmaya
uygun bölgeler üzerindeki heliportlara gidip gelirken, rota üzerinde ve istikamet değişiklikleri durumunda yapılacaktır.
(2) İşletici yoğun yerleşim alanları dışında bulunan heliportlara gidip gelirken, kalkış ve iniş safhaları esnasında
mutlaka emniyetli zorunlu iniş kapasitesi olmadan:
a) Kalkış esnasında; Vy süratine erişmeden önce veya kalkış yüzeyinin 200 fit üzerindeyken veya
TASLAK SHT OPS 3
34
b) İniş esnasında; iniş yüzeyinin 200 fit üzerinin altında, olma şartlarını sağlayarak, Ek-19’a uygun olarak Genel
Müdürlükçe onaylanmak kaydıyla operasyon gerçekleştirebilir.
(3) İşletici aşağıda belirtilen operasyonların yapılmamasını sağlayacaktır:
a) Yüzeyi görmeden,
b) Gece,
c) Tavan 600 fit altında veya
d) Görüş mesafesi 800 m’nin altında olduğunda.
Kalkış
MADDE 108 – (1) İşletici, aşağıdaki şartları sağlamak zorundadır:
a) Kalkış ağırlığı, tüm motorları kalkış gücü pozisyonunda çalışıyorken yapılan yer tesiri içinde hover için
belirlenen azami kalkış ağırlığını geçmeyecektir. Eğer yer tesiri içinde hover şartları sağlanamıyorsa; kalkış ağırlığı, tüm
motorlar kalkış gücü pozisyonunda çalışıyorken yapılan yer tesiri dışında hover için belirlenen azami kalkış ağırlığını
geçmeyecektir.
b) Helikopter, motor arızası durumunda 107nci maddenin ikinci fıkrası kapsamındaki hafifletilmiş şartlar altında
işletildiği durumlar haricinde, emniyetli zorunlu inişi yapabilmelidir.
Yol boyunca
MADDE 109 – (1) İşletici, aşağıdaki şartları sağlamak zorundadır:
a) Tüm motorları belirlenmiş azami devamlı güç koşullarında çalışan helikopter, uygun asgari uçuş irtifasının altına
inmeden, tasarlanan rota veya rota değişikliğine devam edebilir ve
b) Motor arızası durumunda, helikopter emniyetli bir zorunlu iniş gerçekleştirebilir.
İniş
MADDE 110 – (1) İşletici, aşağıdaki şartları sağlamak zorundadır:
a) Helikopterin tahmini iniş zamanındaki iniş ağırlığı, tüm motorları kalkış gücü pozisyonunda çalışıyorken yapılan
yer tesiri içinde hover için belirlenen azami iniş ağırlığını geçmeyecektir. Eğer yer tesiri içinde hover şartları sağlanamıyorsa;
iniş ağırlığı, tüm motorlar kalkış gücü pozisyonunda çalışıyorken yapılan yer tesiri dışında hover için belirlenen azami iniş
ağırlığını geçmeyecektir.
b) Helikopter, motor arızası durumunda 107nci maddenin ikinci fıkrasındaki hafifletilmiş şartlar altında işletildiği
durumlar haricinde, emniyetli zorunlu inişi yapabilir.
BÖLÜM J
AĞIRLIK VE DENGE
Genel
MADDE 111 - (1) İşletici; operasyonun her aşamasında helikopterin yüklenmesi ve ağırlık merkezinin Helikopter
Uçuş El Kitabı veya daha kısıtlayıcı olması durumunda, İşletme El Kitabında belirtilen sınırlamalara uygun olmasını
sağlamaktan sorumludur.
(2) İşletici, helikopterin ilk işletmeye alınmasından önce ve daha sonra; dört yıllık aralıklarla helikopterlerini
tartarak temel ağırlığını ve ağırlık merkezini belirlemekten sorumludur. Modifikasyon ve tamirlere ilişkin değişikliklerin,
ağırlık ve denge üzerindeki birikmiş etkileri dikkate alınmalı ve uygun şekilde belgelenerek helikopter temel ağırlığına, temel
indeksine ve ağırlık merkezine yansıtılmalıdır. Ayrıca; değişikliklerin ağırlık, indeks ve denge üzerindeki etkisi tam olarak
bilinemiyorsa helikopterler yeniden tartılmak zorundadır.
TASLAK SHT OPS 3
35
(3) İşletici, helikopterin kuru operasyon ağırlığına (DOW) dâhil olan tüm operasyon unsurlarının ve mürettebatın
ağırlığını tartarak veya standart bir ağırlık kullanarak DOW'u belirlemekten ve tüm operasyon unsurlarının ve mürettebatın
konumlarının helikopterin ağırlık merkezi (CG) üzerindeki etkisini tespit etmekten sorumludur.
(4) İşletici eğer varsa balastların da dâhil olduğu trafik yükünün ağırlığını tartarak belirlemeli veya bu talimatın 114 üncü
maddesinde belirtilen standart yolcu ve bagaj ağırlıklarına uygun olarak trafik yükünün ağırlığını tespit etmelidir.
(5) İşletici, gerçek yakıt yoğunluğundan yararlanarak yakıt yükünün ağırlığını belirleyecektir. Gerçek yakıt yoğunluğu
bilinmiyorsa yakıt yükünün ağırlığını belirlemek için Helikopter Uçuş El Kitabı veya Genel Müdürlük onaylı İşletme El
Kitabında belirtilen yönteme uygun olarak hesaplanan veya standart olarak kabul edilen yoğunluktan yararlanarak yakıt yükünün
ağırlığı belirlenebilir. Bu standart değerler, ilgili havaalanlarına veya heliportlara ilişkin güncel yakıt yoğunluğu ölçümlerine
dayandırılmalıdır.
(6) Ağırlık ve dengeye ilişkin detaylı açıklamalar Ek- 20’de yer almaktadır
Yükleme, ağırlık ve denge
MADDE 112 - (1) İşletici, bu talimatın 111 inci maddesi gerekliliklerini karşılayan yükleme, ağırlık ve denge
sistemindeki geçerli ilke ve yöntemleri, Genel Müdürlük onaylı İşletme El Kitabında içerisinde belirtmek zorundadır. Bu sistemle,
işleticiler tarafından amaçlanan tüm operasyon türleri kapsanmalıdır.
Ekibe İlişkin Ağırlık Değerleri
MADDE 113 - (1) İşletici, kuru operasyon ağırlığını (DOW) belirlemek için aşağıda yer alan değerleri kullanacaktır:
a) Ekibin bagajlarını da içeren gerçek ağırlıkları veya
b) El bagajlarını da içerecek şekilde uçuş ekibi üyeleri için 85 kg veya
c) Genel Müdürlük tarafından kabul edilebilecek diğer standart ağırlık değerleri.
(2) Bununla beraber, uçuş ekibine ait el bagajları haricinde ek bagaj olması durumunda; kuru operasyon ağırlığı (DOW),
kuru operasyon indeksi (DOI) ve ağırlık merkezi (CG) belirlenirken, bu bagajların ağırlıkları ve konumları dikkate alınacaktır.
Yolcular ve bagaja ilişkin ağırlık değerleri
MADDE 114 - (1) Mevcut yolcu koltuğu sayısı altıdan az olan helikopterler hariç, işletici yolcu ve teslim edilen
bagajların ağırlığını ya herbir yolcu ve bagajın gerçek tartılan ağırlıklarını veya aşağıda verilen 1 ile 3 no.lu tablolarda
belirtilen standart ağırlık değerlerini kullanarak hesaplayacaktır. Bu gibi istisnai durumlarda, yolcu ağırlığı her yolcunun
kendi veya adına başkasının verdiği sözlü beyanla ve el bagajı ve giysiler için önceden belirlenmiş sabit sayı eklenerek tespit
edilebilir. Gerçek veya standart ağırlıkların kullanılacağı durumlar ve sözlü beyanların kullanıldığı durumlarda takip edilecek
prosedürler İşletme El Kitabına dâhil edilecektir.
(2) ) Gerçek ağırlığın tartılarak belirlenmesi halinde işletici yolcuların kişisel eşyalarının ve el bagajlarının da tartıma dâhil
edilmesini sağlamalıdır. Bu tartım işlemi helikoptere binilmeden hemen önce ve yakın bir yerde yapılacaktır.
(3) Standart ağırlık değerleri kullanılarak yolcu ağırlığı tespitine karar verildiğinde; 2 yaş altındaki bebeğin bir
yetişkin tarafından aynı yolcu koltuğunda beraber taşınmasınında dâhil olduğu Tablo 1, 2 ve 3 teki standart ağırlık değerleri
kullanılacaktır. Ayrı koltukta bulunan bebekler bu fıkra kapsamında çocuk olarak ele alınacaktır.
(4) Mevcut yolcu koltuğu kapasitesi 20 veya daha fazla olan helikopterler için Tablo 1 de bay ve bayan için verilen
standart ağırlıklar uygulanacaktır. Alternatif olarak toplam yolcu koltuğu sayısı 30 veya daha fazla olan helikopterlerde Tablo
1 deki “tüm yetişkinler” sütununda verilen ağırlık değerleri uygulanacaktır.
TASLAK SHT OPS 3
36
Tablo 1
Yolcu koltuğu
20 koltuk ve üstü
30 koltuk ve üstü
Bay / Bayan
Tüm yetişkinler
Tüm uçuşlar
82 kg / 64 kg
78 kg
Çocuk
35 kg / 35 kg
35 kg
El bagajı
(uygulandığında)
6 kg
Hayatta Kalma Kıyafeti
(uygulandığında)
3 kg
(5) Mevcut yolcu koltuğu kapasitesi 10 ve 19 dâhil olan helikopterlerde Tablo 2 de verilen standart ağırlıklar
uygulanacaktır.
Tablo 2
Yolcu koltuğu
10-19
10-19
Bay
Bayan
Tüm uçuşlar
86 kg
68 kg
Çocuk
35 kg
35 kg
El bagajı
(uygulandığında)
6 kg
Hayatta Kalma Kıyafeti
(uygulandığında)
3 kg
(6) Mevcut yolcu koltuğu kapasitesi 1 - 5 dâhil veya 6 - 9 dâhil olan helikopterlerde Tablo 3 de verilen standart
ağırlıklar uygulanacaktır.
Tablo 3
Yolcu koltuğu
1-5
6-9
Bay
98 kg
90 kg
Bayan
80 kg
72 kg
Çocuk
35 kg
35 kg
El bagajı
(uygulandığında)
6 kg
Hayatta Kalma Kıyafeti
3 kg
(uygulandığında)
TASLAK SHT OPS 3
37
(7) Mevcut toplam yolcu koltuğu kapasitesi 20 veya fazla olan helikopterlerde teslim edilen her parça bagaj için
kullanılan standart ağırlık değeri 13 kg’dir. Yolcu koltuğu kapasitesi 19 veya daha az olan helikopterlerde ise tartılarak tespit
edilen gerçek ağırlık kullanılacaktır.
(8) İşletici yukarıdaki 1 ile 3 no.lu tablolarda belirtilen standart ağırlık değerleri dışındaki değerleri kullanmak
isterse önceden gerekçelerini Genel Müdürlüğe iletecek ve onay alacaktır. İşletici ayrıca detaylı bir tartı tetkik planı için de
onaya bavuracak ve Ek-21 de verilen istatistik analiz yöntemini uygulayacaktır. Tartı tetkik sonuçlarının Genel Müdürlük
tarafından doğrulanması ve onaylanmasından sonra; revize edilmiş standart ağırlık değerleri sadece başvuran işletici
tarafından kullanılabilecektir. Revize edilen standart ağırlık değerleri sadece tetkikin yapıldığı durumla uyumlu olan
durumlarda kullanılabilir. Revize edilen standart ağırlıkların 1, 2 ve 3 no.lu tablolarda verilen değerleri geçmesi halinde
yüksek olan değerler kullanılacaktır.
(9) Önemli sayıda yolcunun el bagajları dâhil standart yolcu ağırlığının üzerinde olacağı belirlenen uçuşlarda
işletici bu yolcuların gerçek ağırlığını tartarak veya yeterli ağırlık artışı ilave ederek tespit etmelidir.
(10) Eğer teslim edilen bagaj için standart ağırlık değerleri kullanılmış ve önemli sayıda yolcunun standart bagaj
ağırlığını aşan bagaj teslim etmesi bekleniyorsa, işletici bu bagajın gerçek ağırlığını tartarak veya yeterli ağırlık artışı ilave
ederek tespit etmelidir.
(11) İşletici standart olmayan bir yöntemin yükün ağırlığının tespit edilmesinde kullanılması durumunun uçuştan
sorumlu kaptan pilota bildirilmesini ve kullanılan yöntemin ağırlık ve denge belgelerinde belirtilmesini sağlayacaktır.
Ağırlık ve denge formu
MADDE 115 - (1) İşletici; her uçuştan önce yükün ve dağılımının belirtildiği, ağırlık ve denge formunu
dolduracaktır. Ağırlık ve denge formlarını hazırlayanın ismi form üzerinde yer almalıdır. Yükün ve dağılımının ağırlık ve denge
formuna uygun olduğunu kontrol edenin ismini yazıp imzalayarak teyit etmesi gereklidir. Bu konuda eğitim almamış hiçbir
personel tarafından ağırlık ve denge formu doldurulamaz. Ayrıca ağırlık ve denge formunun kaptan pilot tarafından kontrol edilip
imzalanarak teslim alınması zorunludur.
(2) İşletici; yükteki son dakika değişikliklerine ilişkin prosedür geliştirmeli ve bunu İşletme El Kitabı içerisinde
belirtmelidir.
(3) Genel Müdürlükten onay alınarak bu maddenin birinci ve ikinci fıkralarının gerektirdiği prosedürlerin bir
alternatifi işleticiler tarafından kullanılabilir.
ALETLER ve TEÇHİZAT
BÖLÜM K
Genel giriş
Madde 116 – (1) İşletici, bu bölüm kapsamında gerekli kılınan aletleri ve teçhizatı,
a) Bu maddenin üçüncü fıkrası çerçevesinde belirtilenler hariç olmak üzere, asgari performans standartları ile
operasyon ve uçuşa elverişlilik ihtiyaçlarını sağlayacak şekilde kendileri için geçerli olan tüm gereklilikler kapsamında onaylı
ve teçhiz edilmediği müddetçe ve
b) MEL izinleri hariç olmak üzere, gerçekleştirilecek olan operasyon türü için işletilebilir durumda olmadığı
müddetçe uçuşu başlatamaz.
(2) Alet ve teçhizatların asgari performans standardı, operasyon veya uçuşa elverişlilik kurallarında farklı
standartlar öngörülmediği sürece, ilgili Avrupa Teknik Standart Talimatnamelerinde (CS-TSO) uygun nitelikler olarak
listelenen Avrupa Teknik Standart Talimatnamelerinde (ETSO) belirtilen performans standartlarıdır. Bu Bölüm’de ilave
gereklilikler öngörülmediği sürece, bu Talimatın yürürlük tarihinde ETSO dışındaki tasarım ve performans
spesifikasyonlarına uygun alet ve teçhizatların helikoptere takılabilir ve/veya hizmette kalabilir. Daha önceden onaylanmış
olan alet ve teçhizatların, geçmiş döneme yönelik bir gereklilik öngörülmediği sürece, revize edilmiş bir ETSO ile veya
ETSO dışında revize edilmiş bir spesifikasyona uygun olması gerekmez.
(3) Aşağıda yer alanlar için teçhizat onayı almaya gerek yoktur:
TASLAK SHT OPS 3
38
a) Bu Talimatın 117 nci maddesinin birinci fıkrasının (d) bendinde bahsedilen el fenerleri.
b) Bu Talimatın 119 uncu maddesinin ikinci fıkrası ve 120 nci maddesinin ikinci fıkrasında bahsedilen doğru
ayarlanmış bir saat.
c) Bu Talimatın 120 nci maddesinin ondördüncüncü fıkrasında bahsedilen tablo tutacağı.
d) Bu Talimatın 133 üncü maddesinde bahsedilen ilk yardım çantaları.
e) Bu Talimatın 137 nci maddesinde bahsedilen megafonlar.
f) Bu Talimatın 143 üncü maddesinin (1) inci ve (3) üncü fıkrasında yer alan hayatta kalma ve işaret fişeği
teçhizatı.
g) Bu Talimatın 145 inci maddesinde yer alan amfibik hava araçlarının karaya bağlanması, demirlenmesi veya
manevra yapması için çapa ve teçhizat.
(4) Teçhizatın tek bir uçuş ekibi üyesi tarafından kendi istasyonunda kullanılacak olması durumunda, teçhizatın bu
üyenin kendi istasyonunda kolayca kullanılabilir olması gereklidir. Tek bir teçhizat kaleminin birden fazla uçuş ekibi üyesi
tarafından kullanılması gereken durumlarda teçhizat kaleminin helikoptere, kullanılması gereken tüm istasyonlardan kolayca
kullanılabilir durumda olacak şekilde teçhiz edilmesi gereklidir.
(5) Herhangi bir uçuş ekibi üyesi tarafından kullanılacak olan cihazların, uçuş ekibi üyesinin göstergeleri kendi
istasyonundan kolayca ve kendi konumundan ve normalde uçuş yoluna baktığında gördüğü görüş hattından azami oranda fiili
sapma ile görebilmesine izin verecek şekilde düzenlenmesi gereklidir. Tek bir cihazın birden fazla uçuş ekibi üyesi tarafından
kullanılması gereken her durumda cihazın helikoptere, her bir mevcut uçuş ekibi üyesinin istasyonundan görülebilecek
biçimde teçhiz edilmesi gereklidir.
Helikopter işletim ışıkları
MADDE 117 – (1) İşletici, filosunda yer alan bir helikopteri; aşağıda belirtilenlerle teçhiz etmediği sürece uçuşa
veremez:
a) Gündüz yapılan VFR uçuşları için:
(i) Çarpışma önleyici ışık sistemi.
b) IFR kapsamında veya gece uçuşları için (a) bendine ilaveten bulundurulması gerekenler:
(i) Helikopterin emniyetli bir şekilde işletilmesi için gerekli tüm aletler ve teçhizatların yeterli düzeyde
aydınlatılması için helikopterin elektrik sisteminden sağlanan aydınlatma.
(ii) Tüm yolcu bölmelerinin aydınlatılması için helikopterin elektrik sisteminden temin edilen aydınlatma.
(iii) Gerekli olan her uçuş ekibi üyesine çalışma istasyonunda otururken kolaylıkla ulaşabileceği yere elektrikli
fener yerleştirilmesi.
iv) Seyrüsefer/pozisyon ışıkları.
v) İki iniş ışığı, bunlardan birisi helikopterin önünde ve altındaki yeri ve helikopterin iki yanındaki yeri
aydınlatacak şekilde ayarlanabilir olacaktır ve
vi) Helikopterin amfibik özelliklere haiz olması halinde denizde çarpışmaları önlemek için uluslar arası kurallar
tarafından belirlenen ışıklar mevcut olacaktır.
Radyo iletişimi ve/veya radyo seyrüsefer sistemi gerektiren operasyonlar için teçhizat
MADDE 118 – (1) Radyo iletişiminin ve/veya radyo seyrüsefer sisteminin gerekli olduğu zaman işletici
helikopterin mikrofon uzantısı ile donatılmış kulaklık veya benzeri olmadan ve gerekli her pilot için uçuş kumandalarına
ve/veya her uçuş ekibi üyesinin çalışma istasyonuna yerleştirilmiş gönderme butonu olmadan operasyon gerçekleştiremez.
TASLAK SHT OPS 3
39
Gündüz VFR operasyonları – uçuş ve seyrüsefer aletleri ve ilgili teçhizat
MADDE 119 – (1) İşletici, filosunda bulunan bir helikoptere aşağıda belirtilen koşullar altında uygulanabildiği
şekilde uçuş ve seyrüsefer cihazları ve ilgili teçhizat ile teçhiz etmediği sürece VFR olarak işletemez:
a) Bir adet manyetik pusula.
b) Zamanı; saat, dakika ve saniye şeklinde gösteren doğru ayarlanmış bir adet saat.
c) Bir alt ölçek ayarı ile fit cinsinden ayarlanmış, hektopaskal/milibar cinsinden ayarlanmış, uçuş sırasında
oluşabilecek herhangi bir baro metrik basınca ayarlanabilen bir adet hassas basınç altimetresi (yükseklikölçeri).
d) Knot cinsinden ayarlanmış bir adet hava hızı göstergesi.
e) Bir adet dikey hız göstergesi;
f) Bir adet kayış göstergesi;
g) Kokpitte Celsius cinsinden ayarlanmış olarak, dış ortam hava sıcaklığının gösterilmesi,
h) İki pilot gerektiren uçuşlarda, ikinci pilot istasyonu aşağıda belirtilen şekilde ayrı cihazlara sahip olmalıdır:
(i) Bir alt ölçek ayarı ile fit cinsinden ayarlanmış, hektopaskal/milibar cinsinden ayarlanmış, uçuş sırasında
oluşabilecek herhangi bir baro metrik basınca ayarlanabilen bir adet hassas basınç altimetresi (yükseklikölçer).
(ii) Knot cinsinden ayarlanmış bir adet hava hızı göstergesi.
(iii) Bir adet dikey hız göstergesi.
(iv) Bir adet kayış göstergesi.
i) Bu fıkranın (a) ile (h) bentleri kapsamında aranan uçuş ve seyrüsefer ekipmanlara ek olarak azami 3175 kg
üzerinde kalkış ağırlığı (MCTOM) için sertifikalandırılan veya su üzerinde karayı görmeden veya görüş mesafesinin 1500 m
altında olduğu durumlarda uçuş yapan helikopterlerin ayrıca aşağıda belirtilen uçuş ve seyrüsefer ekipmanları ile donatılmış
olması gerekir:
(i) durum göstergesi ve
(ii) jiroskopik istikamet göstergesi
j) Çift aletin gerektiği her durumda, ilgili gereklilik, uygun olduğu hallerde, her bir pilot için ayrı ekran ve ayrı
seçici veya ayrı ilgili teçhizatı kapsamaktadır.
k) Tüm helikopterler gerekli uçuş cihazlarına yeterli elektrik tedarik edilmediği zamanları gösterecek şekilde teçhiz
edilmeleri gereklidir.
l) Azami kalkış ağırlığı 3175 kg (MCTOM) fazla veya azami onaylanmış yolcu koltuğu (MAPSC ) 9 dan fazla
olarak sertifikalandırılmış helikopterler için buharlaşma veya buzlanma nedeniyle oluşacak arızaların arızaların önüne
geçilmesi için her hava hızını gösteren sistem ısıtılmış pitot tübü ile veya benzeri şekilde donatılmış olacaktır.
IFR veya gece operasyonları – uçuş ve seyrüsefer aletleri ve ilgili teçhizat
MADDE 120 – (1) İşletici, filosunda bulunan bir uçağı aşağıda belirtilen koşullar altında uygulanabildiği şekilde
uçuş ve seyrüsefer cihazları ve ilgili teçhizat ile teçhiz etmediği sürece VFR olarak gece veya IFR işletmez:
a) Bir adet manyetik pusula.
b) Zamanı; saat, dakika ve saniye şeklinde gösteren doğru ayarlanmış bir adet saat.
c) Alt ölçek ayarı ile fit cinsinden ayarlanmış, hektopaskal/milibar cinsinden ayarlanmış, uçuş sırasında
oluşabilecek herhangi bir barometrik basınca ayarlanabilen iki adet hassas basınç altimetresi (yükseklikölçer). Tek pilotlu
VFR gece operasyonları için basınç altimetrelerinin birisi radyo altimetre tarafından ikame edilebilir.
TASLAK SHT OPS 3
40
d) Buğulanmadan veya buzlanmadan kaynaklanan arızaları önlemek adına, ısıtmalı pitot tübü veya muadili bir
gereç ile teçhiz edilmiş, pitot ısıtıcısı arızası için uyarı göstergesi de içeren bir hava hızı gösterge sistemi. Pitot ısıtıcısı arızası
uyarı gösterge gereklilikleri, 9 veya daha düşük onaylanmış azami yolcu koltuk konfigürasyonu veya 3175 kg veya bunun
altında onaylanmış azami kalkış ağırlığına sahip ve 1 Ağustos 1999 tarihi öncesinde münferit bir Uçuşa Elverişlilik
Sertifikası ile tanzim edilmiş helikopterler için geçerli değildir.
e) Bir adet dikey hız göstergesi.
f) Bir adet kayış göstergesi.
g) Bir adet durum göstergesi.
h) Her iki pilotun konsolundan kullanılabilen aşağıdaki özelliklere sahip, ilave, suni ufuk göstergesi ile teçhiz
edilmiş olmaları gereklidir:
(i) Hayatta kalmaya uygun olmayan arazi üzerinde (hostil) veya kıyı ötesinde çalışırken normal elektrik üretim
sisteminin tamamen arızalanması durumunda acil durum güç desteği üzerindeki diğer yükleri ve operasyonel prosedürleri de
göz önünde bulundurarak en az 30 dakika veya uygun iniş sahasına uçmak için gereken süre boyunca ( hangisi fazlaysa)
güvenilir operasyon sağlaması.
(ii) Diğer tüm durum gösterge sistemlerinden bağımsız çalışması.
(iii) Normal elektrik üretim sisteminin tamamen arızalanmasının ardından otomatik olarak çalışması.
(iv) Operasyonun tüm aşamalarında yeterince aydınlatılması.
i) Bu fıkranın (h) bendi ile uyum sağlanırken; uçuş ekibinin, söz konusu bent tarafından gerekli kılınan suni ufuk
göstergesinin ne zaman acil durum güç kaynağı tarafından çalıştırıldığını bilmesi gereklidir. Suni ufuk göstergesi kendisine
ayrılmış bir güç kaynağından beslendiği takdirde ya aletin üzerinde veya alet paneli üzerinde; bu kaynağın ne zaman
kullanıma geçtiğini gösteren; ilgili bir gösterge olmalıdır.
j) VFR gece uçuşları için jiroskopik istikamet göstergesi ve IFR uçuşları için manyetik jiroskopic istikamet
göstergesi.
k) Kokpitte Celsius cinsinden ayarlanmış olarak, dış ortam hava sıcaklığının gösterilmesi.
l) Altimetre, hava hızı ve dikey hız göstergeleri için alternatif statik basınç kaynağı.
m) İki pilot gerektiren uçuşlarda, ikinci pilot istasyonu aşağıda belirtilen şekilde ayrı cihazlara sahip olmalıdır:
(i) Bir alt ölçek ayarı ile fit cinsinden ayarlanmış, hektopaskal/milibar cinsinden ayarlanmış, uçuş sırasında
oluşabilecek herhangi bir baro metrik basınca ayarlanabilen bir adet hassas basınç altimetresi (yükseklikölçer). Bu altimetre
bu fıkranın (c) bendinde de belirtilen iki altimetreden birisi olabilir.
(ii) Buğulanmadan veya buzlanmadan kaynaklanan arızaları önlemek adına, ısıtmalı pitot tübü veya muadili bir
gereç ile teçhiz edilmiş, pitot ısıtıcısı arızası için uyarı göstergesi de içeren bir hava hızı gösterge sistemi. Pitot ısıtıcısı arızası
uyarı gösterge gereklilikleri, 9 veya daha düşük onaylanmış azami yolcu koltuk konfigürasyonu veya 3175 kg veya bunun
altında onaylanmış azami kalkış ağırlığına sahip ve 1 Ağustos 1999 tarihi öncesinde münferit bir Uçuşa Elverişlilik
Sertifikası ile tanzim edilmiş helikopterler için geçerli değildir.
(iii) Bir adet dikey hız göstergesi.
(iv) Bir adet kayış göstergesi.
(v) Bir adet durum göstergesi.
(vi) VFR gece uçuşları için jiroskopik istikamet göstergesi ve IFR uçuşları için manyetik jiroskopic istikamet
göstergesi.
n) IFR operasyonlarında kullanılmak üzere aydınlatılabilen, kolayca okunur bir konuma sahip bir adet tablo
tutacağı.
TASLAK SHT OPS 3
41
o) Çift aletin gerektiği her durumda, ilgili gereklilik, uygun olduğu hallerde, her bir pilot için ayrı ekran ve ayrı
seçici veya ayrı ilgili teçhizatı kapsayacaktır.
p) tüm helikopterlerin, gerekli uçuş cihazlarına yeterli elektrik tedarik edilmediği zamanları gösterecek şekilde
teçhiz edilmeleri gerekmektedir.
IFR şartlarda tek pilotlu operasyonlarla ilgili ek teçhizat
Madde 121 - (1) İşletici, filosunda bulunan helikoptere en azından bulunulan irtifayı koruma ve uçulan başı tutma
sistemine sahip bir otomatik pilot teçhiz etmediği sürece, tek pilotlu IFR operasyonlarını gerçekleştiremez.
Radyo altimetreleri
Madde 122 - (1) İşletici; aşağıdaki şartlarda helikopterin önceden ayarlanmış irtifanın altında çalışan sesli ikaz
sistemine ve pilot tarafından seçilebilen bir irtifada çalışabilen görsel ikaz sistemine haiz bir radyo altimetre veya Genel
Müdürlük tarafından onaylanan başka bir sistem ile teçhiz edilmemiş olması durumunda su üstü uçuş gerçekleştiremez:
a) Karayı görmeden.
b) Görüş mesafesinin 1500 m nin altında olduğunda.
c) Gece.
d) Karadan normal seyrüsefer hızıyla 3 dakikadan fazla süren uzaklıkta.
Meteoroloji radar teçhizatı
Madde 123 – (1) 9 koltuğun üzerinde onaylanmış azami yolcu koltuk konfigürasyonu sahip helikopterlerin, gece
veya IFR gerektiren hava şartlarında, meteoroloji radar teçhizatı ile tespit edilebilecek ve uçuş rotası üzerinde karşılaşılması
beklenen gök gürültülü fırtına veya muhtemel diğer tehlikeli hava şartlarının bulunduğu alanlarda işletilmesi halinde,
meteoroloji radar teçhizatı ile teçhiz edilmediği sürece işletemez.
Buzlanma koşullarındaki operasyonlara ilişkin teçhizat
Madde 124 - (1) İşletici filosunda bulunan bir helikopteri, buzlanma koşullarında işletilmek üzere
sertifikalandırılmaması ve teçhiz edilmediği sürece beklenen veya bilfiil buzlanma koşullarında işletemez.
(2) İşletici filosunda bulunan bir helikopteri, buz oluşumunu tespit etmek için veya aydınlatmak için herhangi bir
alet ile teçhiz edilmediği sürece beklenen veya bilfiil buzlanma koşullarında gece işletemez. Kullanılan herhangi bir
aydınlatma, göz kamaştıracak şekilde parlamaya veya yansımaya sebep olarak, uçuş ekibinin görevlerini yerine getirmesine
engel olacak tipte olmamalıdır.
Uçuş ekibi dâhili telefon sistemi
Madde 125 – (1) İşletici, birden fazla üyeye sahip bir uçuş ekibini gerektiren bir helikopteri, helikopterde uçuş
ekibinin tüm üyelerinin kullanımı için kulaklık seti ve el tipi olmayan mikrofonları içeren bir uçuş ekibi dâhili telefon sistemi
teçhiz edilmediği sürece işletemez.
Ekip üyeleri dâhili telefon sistemi
Madde 126 - (1) İşletici, uçuş ekibi haricinde ekip üyesi taşıyan helikopteri; ekip üyeleri dahili telefon sistemi ile
donatılmamış olduğu müddetçe işletemez.
(2) Bu madde tarafından gerekli kılınan ekip üyeleri dâhili telefon sisteminin;
a) Dâhili telefon cihazı, kulaklık seti, mikrofonlar, seçici anahtarları ve sinyal cihazları hariç olmak üzere, dâhili
telefon sistemlerinden bağımsız olarak çalışması,
b) Uçuş ekibi ve ekip üyelerinin çalışma istasyonları arasında iki yönlü iletişim olanağı sağlaması,
c) Kokpitte gerekli her uçuş üyesi istasyonundan kolaylıkla erişilebilir olması,
d) Her bir ayrı zemin acil durum çıkışına veya zemin acil durum çıkış çiftlerine yakın olan gerekli kabin memuru
istasyonlarında kullanım için kolay ulaşılabilir olması,
TASLAK SHT OPS 3
42
e) Görsel veya sesli sinyaller içeren uçuş ekibi üyelerinin kabin ekibini ikaz etmesi için ve kabin memurlarının uçuş
ekibini ikaz etmeleri için bir uyarı sistemine sahip olması,
f) Çağrıyı alan kişinin çağrının normal bir çağrı mı yoksa acil durum çağrısı mı olduğunu anlamasını sağlayacak bir
imkâna sahip olmalıdır.
Anons sistemi
Madde 127 - (1) Bu maddenin üçüncü fıkrasına göre işletici; 9 dan fazla onaylanmış azami yolcu koltuk
konfügürasyonuna (MAPSC) sahip bir helikopteri anons sistemi teçhiz edilmediği sürece işletemez.
(2) Bu madde ile gerekli kılınan anons sisteminin;
a) Dâhili telefon cihazı, kulaklık seti, mikrofonlar, seçici anahtarları ve sinyal cihazları hariç olmak üzere, dâhili
telefon sistemlerinden bağımsız olarak çalışması,
b) Tüm gerekli uçuş ekibi üyesi istasyonlarından, derhal kullanım için kolay ulaşılabilir olması,
c) Yanında kabin ekibi koltuğu bulunan her bir zemin yolcu acil durum çıkışına ilişkin olarak, oturur durumda
bulunan kabin memurunun kolayca ulaşabileceği bir mikrofona sahip olması; bununla birlikte tek bir mikrofon birden fazla
çıkışa, çıkışların yakınlığının kabin memurları arasında yardımcısız sözlü iletişime izin vermesi koşuluyla hizmet
sağlayabilir,
d) Kullanımı uygun olan tüm kompartımanlardaki her bir istasyonda bulunan kabin memuru tarafından 10 saniye
içerisinde kullanılmaya uygun olması,
e) Tüm yolcu koltuklarından, tuvaletlerden ve kabin ekibi koltuklarından ve çalışma istasyonlarından duyulur ve
anlaşılır olması gereklidir.
f) Normal elektrik üretim sisteminin tamamen devre dışı kalması halinde en az 10 dakikalık güvenilir iletişim
olanağı sağlamalıdır.
(3) Onaylanmış azami yolcu koltuğu konfigürasyonu 9 dan fazla ancak 19 dan az olan helikopterler için anons
sistemi aşağıdaki koşullar çerçevesinde zorunlu değildir:
a) Helikopter, pilot ve yolcular arasında bölme olmadan tasarlanmışsa ve
b) İşletici uçuş esnasında pilotun sesinin tüm yolcu koltuklarından işitebilir ve net olduğunu kanıtlayabilirse.
Kokpit ses kaydedicileri -1
Madde 128 - (1) İşletici, 1 Ağustos 1999 tarihinden sonra uçuşa elverişlilik sertifikası verilen ve 3175 kg üzerinde
azami kalkış ağırlığı (MCTOM) olan helikopterleri aşağıda yer alan verileri bir zaman sıkalasında kaydeden kokpit ses
kaydedicisi olmadan işletemez:
a) Telsiz aracılığıyla kokpitten iletilen veya kokpit tarafından alınan sesli iletişimler,
b) Kullanımda olan her bir entegre kulaklık mikrofon ve maske mikrofonu tarafından alınan kesintisiz ses sinyalleri
dahil olmak üzere kokpit ses ortamı,
c) Uçağın dâhili telefon sistemini kullanmakta olan, kokpitteki uçuş ekibi üyelerinin sesli iletişimleri,
d) Kulaklık setine veya hoparlöre iletilen seyrüsefer veya yaklaşma destek unsurlarını tanımlayan sözlü veya sesli
sinyaller ve
e) Teçhiz edilmiş olması durumunda, anons sistemini kullanmakta olan ekip üyelerinin sesli iletişimleri.
(2) Kokpit ses kaydedicisi, operasyon süresinin en az son bir saati boyunca kaydettiği bilgileri saklayabilir durumda
olacaktır; bununla birlikte onaylanmış azami kalkış ağırlığı 7000 kg veya altında olan helikopterler için bu süren 30 dakikaya
indirilebilir.
(3) Kokpit ses kaydedicisinin, helikopterin kendi gücü ile çalışmaya başlamasından önce otomatik olarak kayıt
yapmaya başlaması ve helikopterin artık kendi gücü ile çalışmasının mümkün olmayacağı biçimde uçuşunun sona ermesine
TASLAK SHT OPS 3
43
kadar kayıt etmeye devam etmesi gereklidir. Buna ilaveten, elektrik mevcudiyetine bağlı olarak kokpit ses kaydedicisinin,
uçuş başlangıcında motorun çalıştırılmasından önceki kontroller sırasında; mümkün olduğunca erken; kayıt yapmaya
başlaması ve uçuş sonunda motorun durdurulmasının hemen ardından gerçekleştirilen kontrollere kadar kayda devam etmesi
gereklidir.
(4) Kokpit ses kaydedicisinin, su içerisinde yerinin tespit edilmesine yardımcı olacak bir cihaza sahip olması
gereklidir.
(5) Bu madde şartları sağlanarak kokpit ses kaydedicisi ile uçuş veri kaydedicisi birleştirilebilir.
Kokpit ses kaydedicisi - 2
Madde 129 - (1) İşletici, ilk olarak 1 Ocak 1987 tarihinden 31 Temmuz 1999 tarihine kadar münferit uçuşa
elverişlilik sertifikası verilmiş, 3175 kg üzerinde 7000 kg altında onaylı azami kalkış ağırlığı (MCTOM) olan veya 7000 kg
üzerinde MCTOM olan ve ilk defa 31 Temmuz 1999 tarihine kadar münferit uçuşa elverişlilik sertifikası verilmiş
helikopterler aşağıdaki verileri bir zaman sıkalasında kaydeden kokpit ses kaydedicisi ile teçhiz edilmiş olmadığı sürece
işletemez:
a) Telsiz aracılığıyla kokpitten iletilen veya kokpit tarafından alınan sesli iletişimler,
b) Kullanımda olan her bir entegre kulaklık mikrofon ve maske mikrofonu tarafından, kullanılabildiği yerde, alınan
kesintisiz ses sinyalleri dahil olmak üzere pilot mahallinin ses ortamı,
c) Helikopter dâhili telefon sistemini kullanmakta olan, kokpitteki uçuş ekibi üyelerinin sesli iletişimleri,
d) Kulaklık setine veya hoparlöre iletilen seyrüsefer veya yaklaşma destek unsurlarını tanımlayan sözlü veya sesli
sinyaller,
e) Teçhiz edilmiş olması durumunda, anons sistemini kullanmakta olan ekip üyelerinin sesli iletişimleri.
f) Uçuş veri kaydedicisi ile teçhiz edilmemiş helikopter için ana rotor hızının tespit edilebilmesi için gerekli
parametreler.
(2) Kokpit ses kaydedicisi, operasyon süresinin en az son 30 dakikası boyunca kaydettiği bilgileri saklayabilir
durumda olacaktır.
(3) Kokpit ses kaydedicisinin, helikopterin kendi gücü ile çalışmaya başlamasından önce otomatik olarak kayıt
yapmaya başlaması ve helikopterin artık kendi gücü ile çalışmasının mümkün olmayacağı biçimde uçuşunun sona ermesine
kadar kayıt etmeye devam etmesi gereklidir.
(4) Kokpit ses kaydedicisinin, su içerisinde yerinin tespit edilmesine yardımcı olacak bir cihaza sahip olması
gereklidir.
(5) Bu madde şartları sağlanarak kokpit ses kaydedicisi ile uçuş veri kaydedicisi birleştirilebilir.
(6) Genel Müdürlük tarafından kabul edilmesi durumunda 3175 kg üzerinde 7000 kg altı onaylı azami kalkış
ağırlığı (MCTOM) olan ve 31 Temmuz 1999 tarihine kadar HEMS amacıyla işletilen helikopterler, 31 Aralık 2010 tarihine
kadar kokpit ses kaydedicisi teçhiz edilmeden işletilebilir.
Uçuş verileri kaydedicileri – 1
Madde 130 - (1) İşletici, ilk olarak 1 Ağustos 1999 tarihinde veya sonrasında münferit uçuşa elverişlilik sertifikası
verilmiş olan 3175 kg üzerinde onaylı azami kalkış ağırlığı (MCTOM) olan helikopteri, verileri dijital olarak kaydeden ve
saklayan ve bellek ortamında kaydedilen bu verilere kolayca tekrar erişilmesini sağlayan bir uçuş veri kaydedicisi ile
donatılmış olmadığı sürece işletemez.
(2) Uçuş verileri kaydedicisinin, operasyon süresinin en az son 8 saatinde kaydedilen verileri saklayabilir durumda
olması gereklidir.
(3) Uçuş veri kaydedicisinin, bir zaman çizelgesine ilişkin olarak, aşağıda listelenen unsurları kayıt etmesi
gereklidir:
a) 3175 kg üzeri ve 7000 kg altı onaylı azami kalkış ağırlığı (MCTOM) olan veya 7000 kg üzeri MCTOM olan
helikopterler için listelenen parametreler Ek-23 Tablo A’da listelenmiştir.
TASLAK SHT OPS 3
44
b) 7000 kg üzerinde onaylı azami kalkış ağırlığına sahip helikopterler için geçerli parametreler Ek-23 Tablo B de
verilmektedir. Ancak Genel Müdürlük tarafından kabul edilmesi ve aşağıda belirtilen şartların yerine getirilmesi halinde 19.
parametrenin kayıt edilmesine gerek yoktur:
(i) İlgili sensörünün bulunmadığı ve kullanılabilir olmadığı parametreler,
(ii) Verileri üreten teçhizatın modifiye edilmesini gerektiren parametreler,
c) Uçuş veri kaydedicisi tüm helikopterlerde yenilik veya özel dizayn veya helikopterin işlevsel özellikleri ile ilgili
kendine özgü parametreleri kaydetmesi gerekir ve
d) Elektronik görüntüleme sistemi teçhiz edilmiş helikopterler için, Ek-23 Tablo C’de listelenen parametreler.
(4) Verilerin, uçuş ekibine görüntülenen veriler ile doğru bağdaşım sağlayan helikopter kaynaklarından elde
edilmesi gereklidir.
(5) Uçuş veri kaydedicisinin helikopterin kendi gücü ile hareket edebilir duruma gelmesinden önce otomatik olarak
kayıt etmeye başlaması ve helikopterin kendi gücü ile hareket edemez duruma gelmesinin ardından otomatik olarak kayıt
etmeyi durdurması gereklidir.
(6) Uçuş veri kaydedicisinin, su içerisinde yerinin tespit edilmesine yardımcı olacak donanıma sahip olması
gereklidir.
(7) Bu madde şartları sağlanarak kokpit ses kaydedicisi ile uçuş veri kaydedicisi birleştirilebilir.
(8) Uçuş veri kaydedicilerine ilişkin detaylı açıklamalar Ek-23’de yer almaktadır.
Uçuş verileri kaydedicileri - 2
Madde 131 - (1) İşletici, ilk olarak, 1 Ocak 1989 ile 31 Temmuz 1999 tarihleri arasında münferit uçuşa elverişlilik
sertifikası verilmiş 7000 kg veya üzeri onaylı azami kalkış ağırlığı (MCTOM) olan veya 9 dan fazla yolcu koltuğu
konfigürasyonu (MAPSC) olan helikopterleri, verileri dijital olarak kaydeden, saklayan ve verilere kolayca tekrar
erişilmesini sağlayan bir uçuş veri kaydedicisi ile donatılmış olmadığı sürece işletemez.
(2) Uçuş veri kaydedicisi, operasyon süresinin en az son 5 saatinde kaydedilen verileri saklayabilir durumda
olacaktır.
(3) Uçuş veri kaydedicisinin, bir zaman çizelgesine ilişkin olarak, aşağıda listelenen unsurları kaydetmesi
gereklidir:
a) 7000 kg ve altında onaylı azami kalkış ağırlığı ve onaylı azami yolcu koltuğu konfigürasyonu (MAPSC) 9 veya
fazla olan helikopterler için geçerli parametreler Ek-23 Tablo A da yer almaktadır.
b) 7000 kg üzerinde onaylı azami kalkış ağırlığı olan helikopterler için geçerli parametreler Ek-23 Tablo B’de yer
almaktadır. Genel Müdürlük tarafından kabul edilmesi durumunda aşağıdaki koşulların karşılanması halinde 19.
parametrenin kaydedilmesi gerekmez.
(i) sensör takılı ve kullanılabilir değilse,
(ii) Veri üretim teçhizatında değişiklik gerekmesi,
c) Uçuş veri kaydedicisi tüm helikopterlerde yenilik veya özel dizayn veya helikopterin işlevsel özellikleri ile ilgili
kendine özgü parametreleri kaydetmesi gerekir ve
d) Elektronik görüntüleme sistemi teçhiz edilmiş helikopterler için, Ek-23 Tablo C’de listelenen parametreler.
(4) Genel Müdürlük tarafından kabul edilmesi durumunda, diğer kayıtlı parametrelerden hesaplanarak elde edilen
münferit parametrelerin kayıt edilmesine gerek bulunmamaktadır.
(5) Verilerin, uçuş ekibine görüntülenen veriler ile doğru bağdaşım sağlayan helikopter kaynaklarından elde
edilmesi gereklidir.
TASLAK SHT OPS 3
45
(6) Uçuş veri kaydedicisinin, helikopterin kendi gücü ile hareket edebilir duruma gelmesinden önce otomatik olarak
kayıt etmeye başlaması ve helikopterin kendi gücü ile hareket edemez duruma gelmesinin ardından otomatik olarak kayıt
etmeyi durdurması gereklidir.
(7) Uçuş veri kaydedicisinin, su içerisinde yerinin tespit edilmesine yardımcı olacak donanıma sahip olması
gereklidir.
(8) Bu madde şartları sağlanarak kokpit ses kaydedicisi ile uçuş veri kaydedicisi birleştirilebilir.
(9) Uçuş veri kaydedicilerine ilişkin detaylı açıklamalar Ek-23’de yer almaktadır.
Koltuklar, koltuk emniyet kemerleri, emniyetler bağları ve çocuk emniyet gereçleri
Madde 132 - (1) İşletici helikopteri, aşağıda belirtilenler olmadığı sürece işletemez:
a) İki yaş ve üzerindeki her bir yolcu için koltuk veya yatak,
b) 31 Temmuz 1999 tarihine kadar ilk defa JAA üyesi devletlerden uçuşa elverişlilik sertifikası almış
helikopterlerde her yolcu koltuğu ve iki yaş üzeri olan her yolcunun çapraz omuz kayışı olan veya olmayan emniyet kemeri
veya emniyet bağları bulunacaktır.
c) 1 Ağustos 1999 tarihinde veya sonrasında ilk defa JAA üyesi devletlerden uçuşa elverişlilik sertifikası almış
helikopterlerde her yolcu koltuğu ve iki yaş üzeri olan her yolcunun çapraz omuz kayışı olan emniyet kemeri veya emniyet
bağları bulunacaktır.
d) iki yaş altında olan yer yolcuya koruma düzeneği bulunacaktır;
e) Ani yavaşlama sırasında oturanın gövdesini otomatik olarak zapt eden bir gereci içeren her bir uçuş ekibi
koltuğu.
f) Her bir kabin memurunun kullandığı koltuklarda emniyet kemeri bulundurulması. Bu gereklilik fazla kabin
memurunun yolcu koltuklarında oturmasını engellemez.
(g) Gerekli zemin acil durum çıkışları yanına yerleştirilmiş kabin memurları koltukları; kabin memurlarının başka
yerlere oturtulmasından dolayı yolcuların acil durum tahliyesinin engellendiği durumlar hariç olmak üzere, söz konusu
koltuklar için başka yerler de kabul edilebilir durumdadır. Söz konusu koltuklar, uçağın boylamsal ekseninin 15°’lik bir
kısmını ileriye veya geriye dönük olarak karşılayacak biçimde olacaktır.
(2) Omuz bağı olan tüm emniyet kemerlerinin tek nokta açma düğmesine sahip olması gereklidir. Emniyet
kemerinin ayarlanmasının pratik olmaması halinde çapraz omuz bağı olan emniyet kemerine izin verilir.
Emniyet kemerlerinizi bağlayınız ve sigara içilmez işaretleri
Madde - 133 (1) İşletici, kokpitten tüm yolcu koltuklarının görünmediği bir helikopter, tüm yolculara ve kabin
ekibine ne zaman emniyet kemerlerinin takılması gerektiğini ve ne zaman sigara içilmemesi gerektiğini gösteren cihazlara
sahip olmadığı sürece işletmez.
İlk yardım çantaları
Madde - 134 (1) İşletici, kolayca ulaşılabilen durumda ve kullanmaya hazır ilk yardım çantası bulundurmadan
helikopteri işletemez.
(2) İşletici, ilk yardım çantalarını;
a) İçeriklerinin kullanım amaçlarına uygun şartları koruyup korumadıklarına yönelik periyodik olarak kontrol
yapmak zorundadır.
b) Etiketlerinde bulunan talimatlar veya izin verilen şartlar gereğince periyodik olarak yenilemek zorundadır.
Takviye oksijen - basınçsız helikopterler
Madde - 135 (1) Genel
TASLAK SHT OPS 3
46
a) İşletici, basınçsız bir helikopteri, 10000 fit üzerindeki irtifalarda, gerekli oksijen kaynaklarını depolayabilen ve
dağıtabilen takviye oksijen teçhizatı tedarik edilmediği sürece işletemez.
b) Belirli bir operasyonun sürekliliği için gerekli takviye oksijenin miktarı, uçuş irtifaları ve uçuş süresine
dayanılarak, İşletme El Kitabı kapsamında her bir operasyon için belirlenen operasyon usullerine, uçulacak uçuş
güzergâhlarına ve İşletme El Kitabı kapsamında belirlenen acil durum usullerine uygun olacak biçimde hesaplanacaktır.
c) 10000 fit’in üzerindeki basınç yüksekliklerinde işletilmesi planlanan helikoptere, gerekli oksijen kaynaklarını
depolayabilen ve dağıtabilen teçhizat tedarik edilecektir.
(2) Oksijen tedarik gereklilikleri.
a) Uçuş ekibi üyeleri. Kokpit görevindeki her bir uçuş ekibi üyesine Ek-24 uyarınca takviye oksijen tedarik
edilecektir. Kokpit koltuklarında oturan herkese, uçuş ekibi oksijen kaynağından oksijen sağlanması durumunda, oksijen
tedariki açısından, oturan herkes kokpit görevine sahip uçuş ekibi üyeleri olarak değerlendirileceklerdir.
b) Kabin memurları, ilave ekip üyeleri ve yolcular. Kabin memurlarına ve yolculara Ek-24 uyarınca takviye oksijen
tedarik edilecektir. Gereken asgari kabin memuru sayısına ilave taşınmakta olan kabin memurları ve ilave ekip üyeleri,
oksijen tedariki açısından, yolcu olarak değerlendirileceklerdir.
(3) Takviye Oksijen – Basınçsız helikopterlere ilişkin detaylı açıklamalar Ek-24’de yer almaktadır.
Portatif yangın söndürücüler
Madde - 136 (1) İşletici helikopteri, helikopter aşağıdaki şartlar uyarınca ekip ve yolcuların kullanımı için ve
uygulanabilir olduğu hallerde kargo kompartımanları ve galeylerde kullanım için portatif yangın söndürücüler tedarik
edilmediği sürece işletemez:
a) Söndürme maddesinin tipinin ve miktarının, söndürücünün kullanılması planlanan kompartımanda çıkması
muhtemel yangın çeşitleri için uygun olması ve personel bölmeleri için zehirli gaz birikmesi riskini en aza indirgemesi
gereklidir.
b) Halon 1211 (Bromklordiflormetan, CBrCIF2) veya muadili bir maddeyi söndürme maddesi olarak içeren, en az
bir adet portatif yangın söndürücünün uçuş ekibi tarafından kullanılmak üzere kokpitte uygun biçimde yerleştirilmiş olması
gereklidir.
c) Ana yolcu kabini üzerinde bulunmayan her bir galey içerisinde veya galey içerisinde kullanılmak üzere en az bir
adet portatif yangın söndürücünün kolayca ulaşılıp kullanılacak biçimde yerleştirilmiş olması gereklidir.
d) Yangınla mücadele etmek için ekip üyelerinin girebileceği her kargo kompartımanında en az bir adet kolaylıkla
ulaşabilecek ve kullanmaya hazır portatif yangın söndürücü bulunacaktır.
e) Yolcu kabinlerinde en az aşağıdaki sayılarda, uygun biçimde yerleştirilmiş portatif yangın söndürücülerin
bulunması gereklidir:
Yolcu kompartımanı oturma kapasitesi
Asgari portatif yangın söndürücü sayısı
7 – 30
1
31 – 60
2
61 – 200
3
Müdahale noktalarının işaretlenmesi
Madde – 137 (1) İşletici, acil durumlarda kurtarma ekibi tarafından müdahale için uygun olan, helikopter
gövdesinde belirlenmiş alanların aşağıdaki şekilde işaretlenmiş olmasını sağlayacaktır. İşaretlerin rengi kırmızı veya yeşil
olacaktır ve gerekli olması halinde zeminden ayırt edilebilmeleri için beyaz renk ile çerçevelenecektir. Köşe işaretlerinin iki
metreden uzak olması durumunda, yan yana olan işaretler arasında iki metreden fazla boşluk olmaması için 9 cm x 3 cm’lik
orta çizgiler koyulacaktır.
TASLAK SHT OPS 3
47
örnek
Megafonlar
Madde – 138 (1) İşletici, 19’un üzerinde onaylanmış azami yolcu koltuk konfigürasyonuna sahip olan bir
helikopterlerde acil durum tahliyesi sırasında ekip üyeleri tarafından kullanılmak üzere kolayca ulaşılabilir, taşınabilir, pilli
megafonlara sahip olmadığı sürece işletemez:
Acil durum aydınlatma
Madde – 139 (1) İşletici, onaylanmış azami yolcu koltuk konfigürasyonu 19’un üzerinde olan bir helikopteri
aşağıda belirtilenlerle teçhiz edilmediği sürece işletemez.
a) Helikopterin tahliye işlemlerini kolaylaştıran, kabini genel olarak aydınlatan bağımsız güç kaynağına sahip acil
durum aydınlatma sistemi ve
b) Acil çıkış işaretleri ve konumları belirten acil durum işaretleri.
Otomatik acil durum yer belirleme göndericisi
Madde – 140 (1) İşletici, otomatik acil durum yer belirleme sinyal vericisi (ELT) ile teçhiz edilmemiş helikopteri
işletemez.
(2) İşletici, otomatik devreye giren acil durum yer belirleyici sistem (ELT(AD)) ile teçhiz edilmedikçe
helikopterleri, (gaz dâhil) maden kaynaklarını kullanmaya yönelik destek veya buna bağlantılı açık deniz uçuşlarında
belirtildiği gibi, hayatta kalmaya uygun olmayan (hostil) arazide normal seyir hızıyla kıyıdan 10 dakikalılık uçuş mesafesi
ötesinde su üstünde Performans 1 veya Performans 2 sınıflarında işletemez.
(3) İşletici, tüm ELT cihazlarının 121.5MHz ve 406 MHz den aynı anda gönderme kabiliyetinde olmasını ve Arama
Kurtarma operasyonlarının başlatılabilmesi için ICAO Ek 10’a göre kodlandırılmalarını ve Genel Müdürlük nezdinde kayıt
edilmelerini sağlamaktan sorumludur.
Can yelekleri
Madde - 141 (1) İşletici: aşağıda belirtilen durumlarda helikopteri su üzerinde yapılacak herhangi bir operasyonda
veya su su üstü uçuşlarda işletemez.
a) Performans Sınıfı 3 operasyonlarında karadan otorotasyon mesafesi ötesinde çalışıldığında veya
b) Karadan normal seyrüsefer hızı ile 10 dakika üzerinde uçulan mesafeye eşdeğer mesafede Performans Sınıfı 1
veya 2 kapsamlı operasyonlarda veya
c) Helikopterdeki her yolcu için emniyet kemeri veya bağları ile bağlı iken oturduğu kotuk veya yataktan kolaylıkla
ulaşabileceği bir yerde muhafaza edilen hayatta kalma yer belirleyici ışıkla donatılmış can yelekleri ve her bebek için hayatta
kalma yer belirleme ışığı ile donatılmış bireysel yüzdürme aleti ile teçhiz edilmedikçe, yaklaşma ve kalkış yollarının su
üzerinden olduğu heliportlarda Performans 2 veya 3 sınıflarında.
Hayatta kalma kıyafetleri
Madde – 142 (1) Karadan normal seyrüsefer hızı ile 10 dakika üzerinde uçulan mesafeye eşdeğer mesafede
Performans Sınıfı 1 veya 2 kapsamlı operasyonlarda; uçuştan sorumlu kaptan pilotun elindeki hava durumu raporları uçuş
TASLAK SHT OPS 3
48
esnasında deniz sıcaklığının +10°C altında olacağı veya tahmini kurtarma süresinin her bir ekip üyesinin hayatta kalma
kıyafeti giymemesi halinde hayatta kalma süresini geçtiği durumlarda; (gaz dahil) maden kaynaklarını kullanmaya yönelik
destek veya buna bağlantılı açık deniz uçuşlarında helikopter işletilemez.
(2) İşletici, karadan oto rotasyon mesafesi ötesinde veya mecburi iniş mesafesi ötesinde yapılan su üzeri uçuşlarda,
uçuştan sorumlu kaptan pilotun elindeki hava durumu raporları uçuş esnasında deniz sıcaklığının +10°C altında olacağını
gösterdiği durumlarda her bir ekip üyesi hayatta kalma kıyafeti giymedikçe Performans Sınıfı 3 operasyonlarında helikopteri
işletemez.
Su üzerinde gerçekleştirilen uzatılmış uçuşlar için cankurtaran botları ve hayatta kalma ELT’leri
Madde - 143 (1) Aşağıda belirtilenlerin mevcut olmaması halinde işletici performans sınıfı 1 veya 2 uçuşlarda
karadan normal seyrüsefer hızı ile 10 dakika üzerinde veya Performans Sınıfı 3 uçuşlarda karadan 3 dakika üzerinde uçulan
mesafeye eşdeğer mesafede yapılan operasyonlarda helikopter işletemez.
a) 12 kişi kapasitesi altındaki helikopterlerde nominal kapasitesi helikopterdeki kişi sayısından az olmamak üzere
en az bir adet cankurtaran botu.
b) 11 kişiden fazla kişiyi taşıyan helikopterde içindeki tüm kişileri barındırabilecek en az iki adet cankurtaran botu
bulundurulacaktır. Nominal kapasitesi en fazla olan cankurtaran botunun yitirilmesi halinde geri kalan cankurtaran botunun
fazla yük kapasitesi helikopterde bulunan herkesi barındıracak kapasitede olacaktır.
c) Taşınan her cankurtaran botu için en az bir adet Ek-25 de öngörülen yardım frekanslarında gönderme
yapabilecek Acil Durum Yer Belirleme Vericisi (ELT) (toplam 2 den fazla sayıda ELT bulundurulması gerekmez).
d) Acil çıkış aydınlatması ve
e) Can kurtarma teçhizatı ile birlikte üstlenilen uçuşa uygun yaşam sürdürme araçları.
Hayatta kalma Teçhizatı
Madde – 144 (1) İşletici, helikopteri, arama kurtarma çalışmalarının özellikle zor olacağı bölgeler arasında,
helikopter aşağıdakilerle teçhiz edilmediği sürece işletemez:
a) ICAO Ek-2 kapsamında tanımlanan imdat çağrı işaret fişeklerinin kullanılması için işaret teçhizatı,
b) Ek-25 de öngörülen yardım frekansları gönderecek kapasiteye haiz olan en az bir adet hayatta kalma acil durum
yer belirtici verici (ELT) ve
c) Taşınacak kişi sayısını göz önünde bulundurarak uçulacak rota için ek hayatta kalma teçhizatı.
Uygun olmayan (hostil) deniz alanlarında bulunan heliportlara gidip gelen helikopter için ek gereklilikler
Madde – 145 (1) İşletici, aşağıda belirtilenlerin mevcut olmaması halinde karadan normal seyrüsefer hızı ile 10
dakika üzerinde uçulan mesafeye eşdeğer mesafede uygun olmayan (hostil) deniz alanında bulunan helikoportlara (gaz dâhil)
maden kaynaklarını kullanmaya yönelik destek veya buna bağlantılı yapılacak açık deniz uçuşlarında helikopter işletemez.
a) Uçuştan sorumlu kaptan pilotun elindeki hava durumu raporları uçuş esnasında deniz sıcaklığının +10°C altında
olacağı veya tahmini kurtarma süresi hesaplanmış hayatta kalma süresini geçtiğinde veya uçuşun gece yapılması
planlandığında, helikopter içinde bulunan herkes hayatta kalma kıyafeti giymedikçe.
b) Bu talimatın 143 üncü maddesi uyarınca taşınan tüm cankurtaran botları, suya iniş sertifikasyon ihtiyaçları uyum
için suya iniş, su üzerinde kalma ve trim karakteristiklerinin değerlendirildiği deniz koşullarında kullanılabilecek şekilde
olmadıkça.
c) Helikopterin tahliye işlemlerini kolaylaştıran kabini genel olarak aydınlatan bağımsız güç kaynağına sahip acil
durum aydınlatma sistemi ile donatılmadıkça ve
d) Ekip acil çıkışları dâhil tüm acil çıkışlar ve çıkışların nasıl açılacağı görünür bir şekilde içindekilere rehberlik
edecek şekilde gündüz veya karanlıkta kullanılmak üzere işaretlenmiş olmadıkça. Bu işaretler helikopterin alabora olması ve
kabinin suyun altında kalması halinde de görünecek şekilde dizayn edilecektir.
TASLAK SHT OPS 3
49
e) Suya iniş acil çıkışı olarak tahsis edilen tüm atılamayan kapılar, suya iniş ve su üzerinde kalma için
değerlendirilmesi gereken maksimum deniz durumuna kadar olan durumlarda helikopter içindekilerin dışarı çıkma
çabalarının engellenmemesi için açık vaziyette sabitleyecek sistem olmadıkça,
f) Yolcu kabininde Genel Müdürlük tarafından su altında çıkış amacı için uygun olarak onaylanan tüm kapılar,
pencereler veya diğer açılabilen öğeler acil durumda işlevsel olmak üzere teçhiz edilmedikçe,
g) Yolcu veya ekip üyesi hayatta kalma kıyafeti ve can yeleğin karışımı olan ve Genel Müdürlük tarafından kabul
edilen entegre hayatta kalma kıyafeti giymediği zamanlarda, sürekli olarak can yeleği giyilecektir.
Su üzerinde çalışmak için sertifikalandırılmış helikopterler - Çeşitli teçhizat
Madde – 146 (1) İşletici, su üzerinde işletilmek için sertifikalandırılmış helikopteri aşağıda belirtilenlerin mevcut
olmaması halinde su üzerinde işletemez:
a) Helikopterin ebatları, ağırlığı ve manevra özelliklerine uygun deniz çapaları ve demirleme, ankraj teçhizatı veya
suda manevra yapılması ile ilgili teçhizat ve
b) Uygulanabilen yerlerde kullanılmak üzere, suda çarpışmayı önlemek için Uluslararası mevzuat kapsamında
tanımlanan ses sinyallerini üretecek teçhizat.
Su üzeri uçuş yapan tüm helikopterler – suya mecburi iniş
Madde – 147 (1) İşletici, helikopteri performans sınıfı 1 veya 2 kapsamında uygun olmayan (hostil) araziler
üzerinde karadan normal seyrüsefer hızıyla 10 dakikadan fazla uzaklıkta helikopterin suya iniş için sertifikalandırılmadığı
veya acil durum yüzdürme teçhizatı ile teçhiz edilmediği takdirde işletemez.
(2) İşletici, helikopteri performans sınıfı 1 veya 2 kapsamında uygun olan (non-hostil) ortamlar üzerinde karadan
normal seyrüsefer hızıyla 10 dakikadan fazla uzaklıkta helikopterin suya iniş için sertifikalandırılmadığı veya acil durum
yüzdürme teçhizatı ile teçhiz edilmediği takdirde işletemez.
(3) İşletici, helikopteri Performans Sınıfı 2 kapsamında su üzerinde gerçekleştirilen kalkış ve inişlerde ancak
helikopterin suya inişe göre tasarlandığı veya suya zorunlu iniş şartlarına göre sertifikalandırıldığı veya acil durum yüzdürme
teçhizatı ile teçhiz edilmiş olması halinde işletecektir. Maruz kalmanın hafifletilmesi amacı hariç olmak üzere Genel
Müdürlükçe ilave şartların aranmaması durumunda yoğun ortamda gerçekleştirilen HEMS operasyonu alanındaki iniş veya
kalkışlar su üzerinde yapılabilir.
(4) Su üzerinde suya iniş için tasarlanmayan veya suya yapılan zorunlu iniş için sertifikalandırılmadığı veya acil
durum yüzdürme teçhizatı ile teçhiz edilmediği takdirde işletici helikopteri Performans Sınıfı 3 operasyonlarında karadan
emniyetli zorunlu iniş mesafesinin ötesinde işletemez.
HABERLEŞME VE SEYRÜSEFER TEÇHİZATI
BÖLÜM L
Genel bilgiler
Madde – 148 (1) İşletici, bu bölüm kapsamında gerekli görülen haberleşme ve seyrüsefer teçhizatı, aşağıdaki
şartları taşımadığı sürece uçuş yapılmamasından sorumludur:
a) Haberleşme ve seyrüsefer teçhizatının, asgari performans standardı ile operasyon ve uçuşa elverişlilik
gereklilikleri de dâhil olmak üzere yürürlükte bulunan gerekliliklere göre onaylanmış ve takılmış olmaları.
b) Haberleşme, seyrüsefer veya her ikisi için kullanılan herhangi bir cihazın, arızalanması halinde haberleşme veya
seyrüsefer amaçları için gerekli görülen başka bir cihazın arızasına sebebiyet vermeyecek şekilde takılmış olması.
c) Asgari teçhizat listesinde (MEL) belirtilen durumlar dışında, yürütülmekte olan operasyon türü için faal vaziyette
olmaları.
TASLAK SHT OPS 3
50
d) Teçhizat, uçuş sırasında yalnızca bir uçuş ekip üyesi tarafından kullanılacaksa uçuş ekibi üyesine uygun olarak
konumlandırılması gerekir. Eğer teçhizat birden fazla uçuş ekibi üyesi tarafından kullanılacak ise tüm kullanıcıların kendi
görev yerlerinden rahatlıkla bu teçhizatı kullanılabilecekleri bir yere konumlandırılması gerekir.
(2) Haberleşme ve seyrüsefer teçhizatı, operasyon veya uçuşa elverişlilik kodlarında farklı performans standartları
öngörülmediği sürece, Avrupa Teknik Standart Talimatnamelerindeki (CS-TSO) geçerli spesifikasyonlarda sıralanmakta
olduğu üzere, geçerli Avrupa Teknik Standart Talimatnamelerinde (ETSO) öngörülenlerdir.
(3) Bu Bölüm’de ilave gereklilikler öngörülmediği sürece, ETSO dışındaki tasarım ve performans
spesifikasyonlarına uygun haberleşme ve seyrüsefer teçhizatı hizmette kalmaya veya takılı kalmaya devam edebilir. Daha
önceden onaylanmış olan haberleşme ve seyrüsefer teçhizatının, geçmiş döneme yönelik bir gereklilik öngörülmediği sürece,
revize edilmiş bir ETSO ile veya ETSO dışında revize edilmiş bir spesifikasyonla uygunluk göstermesi gerekmemektedir.
Telsiz teçhizatı
Madde – 149 (1) İşletici; bir helikopteri, yürütülmekte olan operasyon türü için gerekli telsiz ile teçhiz edilmediği
sürece işletemez.
(2) Bu bölüm kapsamında (ayrı ve tam) iki bağımsız telsiz sisteminin gerekli görüldüğü durumlarda, her bir
sistemin bağımsız anteni olacaktır. Bununla birlikte, sabitlenmiş kablosuz anten veya eşdeğer güvenilirlikte tek bir anten de
kullanılabilir
(3) Bu maddenin birinci fıkrasıyla uyumlu olan telsiz haberleşme teçhizatının, havada acil durum frekansı olan
121,5 MHz’de haberleşme sağlaması gerekmektedir.
Ses kanalı seçme paneli (Audio Selector Panel)
Madde – 150 (1) İşletici, filosunda bulunan uçakları; gerekli görülen her bir uçuş ekibi üyesinin erişebileceği bir
ses kanalı seçme paneli (audio selector panel) ile teçhiz etmediği sürece, IFR şartlarda işletemez.
Görerek nirengilerin referans alındığı VFR operasyonlarda telsiz teçhizatı gereklilikleri
Madde – 151 (1) İşletici, normal operasyon koşullarında aşağıdaki hususları sağlayan telsiz haberleşme sistemine
sahip olmadığı sürece görerek nirengilerle seyrüsefer yapılan rotalarda uçağını VFR şartlarda işletemez:
a) İlgili yer istasyonları ile haberleşmek,
b) Uçuşların, gerçekleşmesi planlanan, kontrollü bir hava sahasındaki herhangi bir noktadan ilgili hava trafik
kontrol tesisleriyle haberleşmek,
c) Meteorolojik bilgileri almak ve
d) Hava sahası şartları gereği, seyrüsefer sorgulamalarını ICAO Ek 10 Cilt IV uyarınca basınç-irtifa raporlama
transponderi ile yanıtlamak.
IFR veya görerek nirengilerin referans alınmadığı VFR operasyonlarda haberleşme ve seyrüsefer teçhizatı
gereklilikleri
Madde – 152 (1) İşletici, operasyon sahalarındaki hava trafik hizmetleri gerekliliklerine göre telsiz haberleşme,
SSR transponderi (alıcı verici cihazı) ve seyrüsefer teçhizatına sahip olmadığı sürece helikopteri, IFR veya görerek
nirengilerin olmadığı rotalarda VFR altında işletemez.
(2) Telsiz teçhizatı. İşletici, telsiz teçhizatının en azından aşağıdakilerden oluşmasını temin edecektir:
a) Sapmalar dâhil olmak üzere rotadaki herhangi bir noktadan uygun bir yer istasyonu ile haberleşmek için normal
operasyon koşulları altında gerekli olan iki bağımsız telsiz haberleşme sistemi,
b) hava sahası şartları gereği, ICAO Ek 10 Cilt IV uyarınca çalışan basınç-irtifa raporlama transponderi.
(3) Seyrüsefer teçhizatı. İşletici, seyrüsefer teçhizatının aşağıdakilerden oluştuğunu temin etmek zorundadır.
a) Asgari olarak;
(i) Uçulacak rota ve bölge için uygun iki adet bağımsız seyrüsefer yardımcısı.
(ii) Varış ve yedek heliportlar için uygun yaklaşma yardımcısı.
(iii) Uçulacak rota ve bölge için saha seyrüseferi gerekli olduğunda Saha Seyrüsefer Sistemi.
TASLAK SHT OPS 3
51
(iv) Seyrüseferin sadece VOR sinyallerine dayalı yapıldığı rotalarda veya bu rotaların bir kısmında kullanılmak
üzere iki adet VOR alıcı sistemi ve
(v) Seyrüseferin sadece ADF sinyallerine dayalı yapıldığı rotalarda veya bu rotaların bir kısmında kullanılmak
üzere iki adet ADF alıcı sistemi veya
(b) İlgili hava sahasında işletilmeye uygun Gerekli Seyrüsefer Performansına (RNP) uyumlu olmalıdır.
(4) İşletici bu maddenin üçüncü fıkrasının (a) bendinin (iv) ve (v) alt bentlerin de belirtilen seyrüsefer teçhizatının
bulunmadığı helikopterleri Genel Müdürlük tarafından rota ve bölge için tespit edilen gerekli alternatif teçhizata sahip olması
halinde kullanabilir. Alternatif teçhizatın güvenilirliği ve doğruluğu planlanan rotada emniyetli seyrüseferin yürütülmesine
olanak vermelidir.
(5) İşletici, IFR uçuş şartlarında kullanılacak, helikoptere takılı (kurulu) VHF haberleşme teçhizatının, ILS
Localiser ve VOR alıcılarının FM korumalı (immunity) performans standartlarına uygun olarak önceden onaylanmış bir tipte
olmalarını temin etmek zorundadır.
(6) Bu maddenin birinci fıkrasında belirtilen teçhizattan sadece birisinin uçışa başlamadan hemen önce devre dışı
kalması durumunda helikopter aşağıda belirtilen koşullar altında kalkışı gerçekleştirebilir:
a) Söz konusu teçhizatın uçuştan önce tamir edilmesi veya değiştirilmesi pratik değilse.
b) Helikopter teçhizatın devre dışı kallmasından sonra sadece bir uçuş gerçekleştirmişse ve
c) Kaptan, gidilecek rota/bölge ve kullanılacak heliport (planlanan sapmalar dâhil) ve raslanılması olası hava
şartları ile ilgili son bilgileri göz önünde bulundurarak uçuşun emniyetli bir şekilde yapılabileceğini ve ilgili hava trafik
kontrol limitleri ile ilgili şartların karşılanabileceğini değerlendirdi ise.
Helikopterin Bakımı
BÖLÜM M
Genel
MADDE 153 – (1) İşletici uçağı, Ticari Hava Taşıma İşletmeleri Bakım Sistemi Yönetmeliği (SHY M)
hükümlerine uygun olarak işletmek zorundadır.
(2) Bu Talimatın 38 inci maddesine göre, işletmelere ruhsat (AOC) verilmesi, yenilenmesi ve değiştirilmesi için
SHY M Yönetmeliği gereklilikleri de aranır.
UÇUŞ EKİBİ
BÖLÜM N
Uçuş ekibinin oluşturulması
Madde – 154 (1) İşletici, aşağıdakileri sağlamak zorundadır:
a) Uçuş ekibinin oluşumunun ve görev yerlerine göre belirlenmiş uçuş ekibi üyeleri sayısının Helikopter Uçuş El
Kitabında belirtilen asgari sayıya uygun olması ve bu sayının altında olmaması.
b) Uçuş ekibinin, operasyon tipinin gerektirdiği ilave uçuş ekibi üyelerini içermesi ve İşletme El Kitabında
belirlenmiş sayının altına düşürülmemesi.
c) Tüm uçuş ekibi üyelerinin; Genel Müdürlük tarafından kabul edilen, uçulacak helikopter tipine uygun ve geçerli
lisanslara sahip olmalarını ve kendilerine tahsis edilmiş görevleri yerine getirmek için gerekli nitelikleri taşımaları ve yetkin
olmalarını.
d) Ekibin, deneyimsiz uçuş ekibi üyelerinden oluşmasını engellemek amacıyla Genel Müdürlük tarafından kabul
edilebilecek usullerin oluşturulması.
TASLAK SHT OPS 3
52
e) Uçuş ekibi içerisinde; gerekli niteliklere sahip sorumlu kaptan pilotun bulunması ve gerektiğinde sorumlu kaptan
pilotun uçuşun yürütülmesini diğer bir yeterli pilota devredebilmesi.
f) Serbest ve/veya yarı zamanlı olarak çalışan uçuş ekibi üyelerinin hizmetlerinden istifade edildiği durumlarda bu
bölümün tüm gerekliliklerine riayet edilmesi.
g) İşleticiye, uçuştan sorumlu kaptan pilot olarak hizmet vermekte olan ekip üyelerinin gözetimsiz uçuşa
başlatılmadan önce işleticinin temel CRM kursunu tamamlaması.
(2) Pilotlar. İşletici, aşağıdakileri sağlamak zorundadır:
(a) IFR uçuşta bulunan sorumlu kaptan pilotlar ve ikinci pilotlar geçerli alet uçuş sertifikasına sahip olacaklardır.
Uçuşun yapıldığı yerdeki hava sahası, uçuş şartları ve koşulların uygun olması şartıyla, pilot lisansına sahip personel gece
VMC’de uçuş yapabilir. Bu nitelik gerekliliği, işletme el kitabında belirtilmek ve Genel Müdürlük tarafından kabul edilmek
zorundadır.
b) Azami yolcu koltuk konfigürasyonu (MAPSC) 9’dan fazla olan helikopterlerin IFR operasyonda kullanımı:
(i) Minimum uçuş ekibi iki kalifiye pilot olması,
(ii) Sorumlu kaptan pilot, geçerli bir ATPL(H)’ye sahip olması,
c) Azami yolcu koltuk konfigürasyonu (MAPSC) 19’dan fazla olan helikopterlerin operasyonlarda kullanımı:
(i) Minimum uçuş ekibi iki kalifiye pilot olması,
(ii) Sorumlu kaptan pilot, geçerli bir ATPL(H)’ye sahip olması,
(3) Bu maddenin ikinci fıkrasının (b) ve (c) bentleri kapsamına girmeyen helikopterler, Ek-26’ da yer alan
gereklilikleri karşılamak şartıyla tek pilot tarafından işletilebilir.
İşleticinin temel ekip kaynak yönetimi (CRM) eğitimi
Madde - 155 (1) Uçuş ekibi üyesinin işleticinin temel ekip kaynak yönetimi (CRM) eğitimini daha önceden
tamamlamamış olması durumunda işletici, söz konusu uçuş ekibi üyesinin temel CRM eğitim kursunu tamamlamasını
sağlamak zorundadır.
(2) Temel CRM eğitimi uygun nitelikte personel tarafından verilecektir.
(3) Temel CRM eğitimi, İşletme El Kitabında içeriği detaylı bir şekilde yer alan eğitim müfredatı doğrultusunda
gerçekleştirilir ve en az aşağıdaki maddeleri içerir:
a) İnsan hatası ve güvenilirlik, hata zinciri, hata önleme ve tespiti,
b) Şirket emniyet kültürü, Standart Operasyon Usulleri (SOP), organizasyonel faktörler,
c) Stres, stres yönetimi, yorgunluk ve dikkat,
d) Bilgi edinme ve işleme, durumsal farkındalık, iş yükü yönetimi,
e) Karar verme,
f) Kokpit içinde ve dışında iletişim ve koordinasyon,
g) Liderlik ve ekip davranışı, sinerji,
h) Otomasyon ve otomasyonun kullanım felsefesi (Tipe ilişkin ise),
i) Spesifik tipe ilişkin farklılıklar,
j) Örnek olaylar,
TASLAK SHT OPS 3
53
k) Bu talimatın 13 üncü maddesi kapsamında uçuş emniyeti ve kaza önleme programı tarafından tanımlanan ilave
dikkat gerektiren alanlar
Dönüşüm (conversion) eğitimi ve kontrolü
Madde – 156 (1) İşletici, aşağıdakileri sağlamak zorundadır;
a) Uçuş ekibi üyesinin, bir uçak tipinden yeni bir tip veya sınıf yetkisinin gerektiği başka bir tip veya sınıftaki
uçağa geçerken SHT 2 Talimatına göre tip eğitimini tamamlaması.
b) Uçuş ekibi üyesinin aşağıdaki durumlarda, gözetimsiz uçuşa başlamadan önce işleticinin dönüşüm eğitimini
tamamlaması:
(i) SHT 2 Talimatına göre yeni bir tip veya sınıf yetkilendirmesinin gerektiği bir helikoptere geçerken veya
(ii) İşletici değişikliğinde;
c) Dönüşüm eğitiminin, usulüne uygun niteliklere sahip personel tarafından, İşletme El Kitabında yer alan detaylı
bir eğitim müfredatı doğrultusunda gerçekleştirilmesi gereklidir.
d) İşleticinin dönüşüm eğiminde gerekli görülen asgari eğitim, uçuş ekibi üyesinin, bu talimatın 165’ inci
maddesinde öngörülen önceki eğitim kayıtları dikkate alınarak tespit edilecektir.
e) Uçuş ekibi üyelerinin dönüşüm eğitimine başlamadan önce gerekli görülen asgari yeterlilik ve deneyim
standartları İşletme El Kitabında belirtilecektir.
f) Gözetim altında uçuşlara (LIFUS) başlamadan önce, her bir uçuş ekibi üyesinin, bu talimatın 160’ ncı
maddesinin ikinci fıkrasında gerekli görülen kontrollerden ve dördüncü fıkrasında gerekli görülen eğitim ve kontrollerden
geçmesi gereklidir.
g) Gözetim altında uçuşların (LIFUS) tamamlanmasından sonra, her bir uçuş ekibi üyesinin, bu talimatın 160’ ncı
maddesinin üçüncü fıkrasında gerekli görülen kontrolden geçmesi gereklidir.
h) İşleticinin dönüşüm eğitimine başlanmasından itibaren, uçuş ekibi üyesi; söz konusu eğitim tamamlanıncaya
veya sonlandırılıncaya kadar başka bir tip veya sınıfta uçuş gerçekleştiremez.
i) CRM eğitiminin konuları dönüşüm eğitimine entegre edilecektir.
(2) İşletme El Kitabında belirtilmesi koşuluyla, helikopter tipinin veya sınıfının değiştirilmesi durumunda, bu
talimatın 160’ncı maddesinin ikinci fıkrasında belirtilen kontrol, SHT 2 Talimatı kapsamında tip veya sınıf yetkilendirme
beceri testi ile birleştirilebilir.
(3) İşletme El Kitabında belirtilmesi koşuluyla, işleticinin dönüşüm eğitimi, SHT 2 Talimatı kapsamında gerekli
olan tip veya sınıf yetkilendirme eğitimi ile birleştirilebilir.
Fark ve alıştırma eğitimi
Madde – 157 (1) İşletici, uçuş ekibi üyesinin aşağıdakileri tamamlamasını sağlamak zorundadır.
a) Aşağıdaki durumlarda helikoptere uygun bir eğitim cihazında eğitim ve ek bilgi gerektiren fark eğitimini.
(i) Bir helikopter tipinin başka bir serisi veya hali hazırda kullanılan aynı sınıfın başka bir tipinin kullanımında veya
(ii) Hali hazırda kullanılmakta olan tipler veya serilerde teçhizat ve/veya usuller değiştirildiğinde.
b) İlave bilgilerin edinilmesini gerektiren alıştırma eğitimi:
(i) Aynı tip veya seride başka bir helikopterin kullanımında veya
(ii) Hali hazırda kullanılmakta olan tip veya serilerde teçhizat ve/veya usuller değiştirildiğinde;
(2) İşletici, bu tür fark veya alıştırma eğitiminin hangi zamanlarda gerekli olduğunu İşletme El Kitabında
belirtecektir.
TASLAK SHT OPS 3
54
Kaptan pilotluğa görevlendirme
Madde – 158 (1) Sorumlu kaptan pilotluğa terfi edecek pilot uygun kaptanlık eğitimini tamamlamak zorundadır.
(2) İşletici, yardımcı pilotluktan uçuştan sorumlu kaptan pilotluğa terfi ve uçuştan sorumlu kaptan pilot olarak
işletmeye katılanlar için Genel Müdürlük tarafından kabul edilebilecek, asgari deneyim seviyesi ve ilgili şartları İşletme El
Kitabında belirtilecektir.
(3) Kaptan pilotluğa görevlendirmeye ilişkin detaylı açıklamalar Ek 27’de yer almaktadır.
Kaptan pilotlar- asgari kalifikasyon gereklilikleri
Madde – 159 (1) Sorumlu kaptan pilotlar için asgari kalifikasyon gereklilikleri;
a) ATPL(H) veya
b) CPL(H). CPL (H) lisansına sahip kaptan pilotun aşağıdakileri sağlaması zorunludur:
(i) IFR operasyonlarda, kaptan pilotun asgari 700 saat toplam helikopter uçuşuna sahip olması zorunludur. SHT 2
Talimatı kapsamında bu uçuşların 300 saatinin PIC ve 100 saatinin IFR şartlarda yapılmış olması gereklidir. İşletme el
kitabında tanımlanarak iki pilotlu uçuş ekibi konseptinde uçuş yapılması şartıyla, ikinci pilot olarak yapılan uçuşlar
toplamının yarısı 300 saati geçmeyecek şekilde PIC uçuşu olarak kredilendirilir.
(b) Gece VMC operasyonlarda, kaptan pilotun geçerli aletli uçuş yetkisi olmaksızın, 100 saat PIC, 10 saat gece PF
uçuşunu içeren toplam 300 saat helikopter uçuşu tecrübesi olması gereklidir.
Yineleme (recurrent) eğitimi ve kontrolü
Madde – 160 (1) İşletici, aşağıdaki hususları temin etmek zorundadır:
a) Her bir uçuş ekibi üyesinin yenileme eğitiminden ve kontrolünden geçmesi ile bu eğitim ve kontrolün, uçuş
ekibinin görev yaptığı helikopter tipi veya serisiyle (variant) ilgili olması.
b) İşletme El Kitabında bir yenileme eğitim ve kontrol programının oluşturulması ve bunun Genel Müdürlük
tarafından onaylanması.
c) Yenileme eğitiminin aşağıdaki personel tarafından yapılması gereklidir:
(i) Yer ve tazeleme (refresher) eğitimi; uygun niteliklere sahip personel tarafından verilecektir.
(ii) Helikopter veya FSTD eğitimi; işleticinin deneyim ve bilgi gerekliliklerine Ek-28 (a)(1)(i)(A) ve (B)’de
belirtilmekte olan hususlar hakkında eğitim verebilecek kadar yetkin olması koşuluyla asgari olarak, helikopterde uygun tip
intibaklı FI veya TRI veya FSTD’de SFI, TRI tarafından verilecektir.
(iii) Acil durum ve emniyet teçhizatı eğitimi (ESET); uygun niteliklere sahip personel tarafından verilecektir.
(iv) Ekip kaynak yönetimi (CRM): uygun niteliklere sahip personel tarafından verilecektir.
d) Yenileme kontrolü aşağıdaki personel tarafından yapılacaktır:
(i) İşletici Yeterlilik Kontrolleri (OPC); bir tip intibak yetkisi kontrol pilotu (TRE), Uçuş Kontrol Pilotu (FE) veya
kontrolün onaylı bir FSTD’de yapılması halinde, sentetik uçuş kontrol pilotu (SFE) tarafından gerçekleştirilecektir.
(ii) Yol kontrolleri (LC); İşletici tarafından tayin edilen ve Genel Müdürlük tarafından kabul edilebilecek uygun
niteliklere sahip CRM kavramlarında ve CRM becerilerini değerlendirmede eğitim almış kaptan pilotlar tarafından
gerçekleştirilecektir.
(iii) Acil durum ve emniyet teçhizatı kontrolü (ESET); uygun niteliklere sahip personel tarafından
gerçekleştirilecektir.
e) Her bir uçuş ekibi üyesi, normal uçuş ekinin bir parçası olarak işletici yeterlilik kontrollerinden geçmek
zorundadır.
(2) İşletici yeterlilik kontrolü (OPC);
a) İşletici, aşağıda belirtilen hususları sağlamak zorundadır:
TASLAK SHT OPS 3
55
(i) Her bir uçuş ekibi üyesinin normal, anormal ve acil durum usullerinin yürütülmesindeki yetkinliğini kanıtlaması
için yapılan işletici yeterlilik kontrollerine girmesi.
(ii) IFR şartlarda görev yapacak uçuş ekibi üyesi kontrolünün harici görsel referans olmadan yapılması.
b) İşletici yeterlilik kontrolünün geçerlilik süresi, kontrolün yapıldığı takvim ayının son gününe ilaveten altı takvim
ayı olacaktır. İşleticinin bir önceki yeterlilik kontrolünün bitim tarihinden önceki son üç takvim ayı içerisinde yapılırsa,
geçerlilik süresi, bir önceki yeterlilik kontrolünün sona erme tarihinden itibaren altı takvim ayı uzatılır. Geçerli aletli uçuş
yetkisi olmayan bir uçuş ekibi üyesi, gece VMC’de uçmadan önce, gece yeterlilik kontrolünü geçmiş olacaktır. Bundan
sonra, ikinci yeterlilik kontrolü gece icra edilecektir.
(3) Yol Kontrolü (LC); İşletici, her bir uçuş ekibi üyesinin, İşletme El Kitabında tanımlanan operasyonları
yürütmedeki yeterliliğini kanıtlamak için helikopterde bir yol kontrolünden geçmesini sağlayacaktır. Yol kontrolünün
geçerlilik süresi, kontrolün yapıldığı takvim ayının son gününe ilaveten 12 takvim ayı olacaktır. Yol kontrolü, bir önceki
kontrolün bitim tarihinden önceki son üç takvim ayı içerisinde yapılırsa, geçerlilik süresi, bir önceki kontrolün sona erme
tarihinden itibaren 12 (oniki) takvim ayı uzatılır.
(4) Acil Durum ve Emniyet Teçhizatı Eğitimi (ESET) ve Kontrolü; İşletici, her bir uçuş ekibi üyesinin, taşınmakta
olan tüm acil durum ve emniyet teçhizatının konumu ve kullanımı hakkında eğitim ve kontrolden geçmesini sağlayacaktır.
Acil Durum ve Emniyet Techizatı kontrolünün geçerlilik süresi, kontrolün yapıldığı takvim ayının son gününe ilaveten 12
takvim ayı olacaktır. Acil Durum ve Emniyet Techizatı kontrolü, bir önceki kontrolün bitim tarihinden önceki son üç takvim
ayı içerisinde yapılırsa, geçerlilik süresi, bir önceki kontrolün sona erme tarihinden itibaren 12(on iki) takvim ayı uzatılır.
(5) CRM; İşletici, aşağıdaki hususları temin edecektir:
a) CRM konularının yenileme eğitiminin uygun olan tüm aşamalarına dâhil edilmesi.
b) Her bir uçuş ekibi üyesinin belirlenen modüler CRM eğitiminden geçmesi ve CRM’ nin tüm ana konu başlıkları
üç yılı aşmayan bir süre içerisinde kapsanması.
(6) Yer ve tazeleme (refresher) eğitimi; İşletici, her bir uçuş ekibi üyesinin en azından her 12 takvim ayında bir yer
ve tazeleme eğitiminden geçmesini sağlayacaktır. Bu eğitimin geçerlilik süresi, eğitimin yapıldığı tarihe ilaveten 12 takvim
ayı olacaktır. Yer ve tazeleme (refresher) eğitimi, bir önceki eğitim bitim tarihinden önceki, son üç takvim ayı içerisinde
yapılırsa, geçerlilik süresi, bir önceki eğitimin sona erme tarihinden itibaren 12(on iki) takvim ayı uzatılır ve bir sonraki
eğitim bu sure içerisinde tamamlanması gerekir.
(7) Helikopter veya STD eğitimi; İşletici, her bir uçuş ekibi üyesinin en azından her 12 takvim ayında bir helikopter
veya STD eğitimini almasını sağlayacaktır. Bu eğitimin geçerlilik süresi, eğitimin yapıldığı tarihe ilaveten 12 takvim ayı
olacaktır. Helikopter veya STD eğitimi, bir önceki eğitim bitim tarihinden önceki, son üç takvim ayı içerisinde yapılırsa,
geçerlilik süresi, bir önceki eğitimin sona erme tarihinden itibaren 12(on iki) takvim ayı uzatılır ve bir sonraki eğitim bu sure
içerisinde tamamlanması gerekir.
(8) Yenileme (recurrent) eğitimi ve kontrolüne ilişkin detaylı açıklamalar Ek-28’de yer almaktadır.
Her iki pilot koltuğunda görev almak için pilot nitelikleri
Madde - 161 (1) İşletici aşağıdakileri hususları sağlamak zorundadır;
a) Her iki pilot koltuğunda da görev almak için tayin edilebilecek bir pilotun uygun eğitim ve kontrolü
tamamlaması,
b) Söz konusu eğitim ve kontrol programının İşletme El Kitabında belirtilmesi ve Genel Müdürlük tarafından kabul
edilmesi.
(2) Her iki pilot koltuğunda görev almak için pilot niteliklerine ilişkin detaylı açıklamalar Ek-29’da yer almaktadır.
Güncel deneyim
Madde – 162 (1) İşletici, aşağıdaki hususları sağlamak zorundadır:
a) Bir pilot, son 90 günde aynı tipte veya sınıfta bir helikopter veya uçuş simülatöründe uçan pilot olarak üç kalkış,
üç meydan turu ve üç iniş gerçekleştirmedikçe, pilot olarak uçuş ekibinin bir parçası olarak görev yapamaz.
b) Gece VMC Operasyonlarda:
TASLAK SHT OPS 3
56
(i) Geçerli aletli uçuş yetkisi olmayan bir pilot, önceki 90 gün içinde; gece, en az üç kalkış, üç meydan turu ve üç
iniş yapmalıdır. Güncelleme STD’de yapılabilir.
(ii) Geçerli aletli uçuş yetkisi olan bir pilot, önceki 90 gün içinde en az 3 alet yaklaşması yaptıysa, gece görev
yapma yeterliliğini karşılar. Güncelleme STD’de yapılabilir.
(2) Bu maddenin birinci fıkrasında belirtilen 90 günlük süre, görevlendirilen kaptan pilot nezaretinde uçuş
yapılması suretiyle azami 120 güne uzatılabilir. Pilotun lisansının geçerli olması kaydıyla 120 günün üzerindeki süreler için
eğitim gereklilikleri işletme el kitabında belirtilmeli ve Genel Müdürlük tarafından kabul edilmelidir.
Uçuş rotası ve bölge yetkinliği kalifikasyonu
Madde - 163 (1) İşletici, uçuştan sorumlu kaptan pilotu veya uçuştan sorumlu kaptan pilot tarafından uçuşun icrası
için yetkilendirebileceği pilotu atamadan önce, pilotun uçulacak rota, bölge ve kullanılacak heliportların (alternatifler dâhil),
kolaylıklar ve usuller hakkında yeterli bilgi edinmiş olmasını sağlamak zorundadır.
(2) Uçuş rotası, bölge ve heliport yetkinliği kalifikasyonunun geçerlilik süresi aşağıdakilere ilaveten 12 takvim ayı
olacaktır;
a) Kalifikasyon ayı.
b) Söz konusu uçuş rotasınd, bölgede veya heliportta en son operasyonun ayı.
(3) Uçuş rotası, bölge ve heliport yetkinliği kalifikasyonu, söz konusu uçuş rotasında, bölgede ve heliportta, bu
maddenin ikinci fıkrasında öngörülmekte olan geçerlilik süresi içerisinde görev yapmak suretiyle yeniden onaylanacaktır.
(4) Bir önceki uçuş rotası, bölge ve heliport yetkinliği kalifikasyonunun geçerliliğinin son üç takvim ayı içerisinde
yeniden onaylanmış olması halinde geçerlilik süresi, yeniden onaylama tarihinden bir önceki uçuş rotası, bölge ve heliport
yetkinliği kalifikasyonunun sona erme tarihinden 12 takvim ayı kadar uzatılacaktır.
Birden fazla tip veya seride operasyon
Madde – 164 (1) İşletici, aşağıdaki maddeler sağlanmadıkça, uçuş ekibi üyesininin birden fazla tip veya seride
görev yapmamasını sağlayacaktır.
a) uçuş ekibi üyesi bu yönde yetkin olması.
b) Birden fazla tip veya seri üzerindeki her nevi operasyon için İşletme El Kitabında Genel Müdürlük tarafından
onaylanmış uygun usuller ve operasyon kısıtlamaları belirleyecektir.
Eğitim kayıtları
Madde - 165 (1) İşletici,
a) Uçuş ekibi üyesine bu talimatın 156, 158, 160, 161 ve 163 üncü maddelerine göre verilmek zorunda olan tüm
eğitim, kontrol ve kalifikasyon kayıtlarının muhafaza edilmesinden sorumludur.
b) Tüm eğitim ve kontrol kayıtlarının onaylı suretlerini talep üzerine en geç 10 gün içinde ilgili uçuş ekibi üyesine
vermek zorundadır.
UÇUŞ EKİBİ DIŞINDAKİ EKİP ÜYELERİ
BÖLÜM O
Uygulanabilirlik
Madde – 166 (1) İşletici uçuş ekibi haricinde helikopterde görevlendirilen ekip üyelerinin bu bölümde belirtilen
şartlara uymalarını sağlayacaktır. Kabin ekibi üyeleri Ek-30’a tabi olmalırı nedeniyle bu bölüm kapsamı dışındadır.
TASLAK SHT OPS 3
57
Asgari gereklilikler
Madde - 167 (1) İşletici, her bir ekip üyesine ilişkin olarak aşağıdaki hususları temin etmesi gereklidir:
a) En az 18 yaşında olması,
b) Sağlık yönünden görevini yerine getirmeye uygun olduğunun kontrol edilmesi amacıyla Genel Müdürlük
tarafından yetkilendirilmiş bir sağlık kuruluşunun düzenli aralıklarla muayenesinden veya değerlendirmesinden geçmiş
olması,
c) Sağlık durumunun işletme el kitabında belirtilen görevleri yapmaya uygun olmaya devam etmesi,
(2) İşletici her bir ekip üyesinin İşletme El Kitabı içerisinde belirtilen usullere uygun olarak görevlerini yerine
getirilebilecek yeterlilikte olmasını sağlayacaktır.
Temel Eğitim
Madde - 168 (1) İşletici, 155 inci maddeye eğitimden ve 173 üncü maddeye göre kontrolden geçmeyen hiç bir ekip
üyesini dönüşüm eğitimine başlatmayacaktır.
Dönüşüm ve farklılık eğitimi
Madde – 169 (1) İşletici, asgari olarak aşağıdakileri kapsayan ve işletme el kitabında yer alan dönüşüm ve farklılık
eğitimini göreve başlamadan önce her bir ekip üyesine vermek zorundadır:
a) Dönüşüm eğitimi; aşağıdaki hususlardan önce tamamlanacaktır.
(i) İşletici tarafından ilk defa ekip üyesi olarak görevlendirilmek veya
(ii) Farklı bir helikopter tipinde görevlendirilmek.
b) Farklılık eğitimi; aşağıdaki hususlardan önce tamamlanacaktır.
(i) Kullanılmakta olan geçerli bir helikopter tipinin serisinde veya
(ii) Kullanılmakta olan bir helikopter tipi veya serilerinin üzerinde; farklı emniyet teçhizatı, farklı yerleşim yerleri
veya normal ve acil durum emniyet usullerinin değişiklik göstermesi halinde, verilmek zorundadır.
(2) Bu Talimatın 175 inci maddesi gereği, ekip üyesinin eğitim kayıtları dikkate alınarak önceki eğitimi de göz
önünde bulundurularak, söz konusu ekip üyesinin dönüşüm ve farklılık eğitimi içeriği işletici tarafından belirlenir.
(3) İşletici aşağıdaki hususları sağlayacaktır:
a) Dönüşüm eğitimi bir bütün olarak ve gerçekçi şekilde yapılır.
b) Farklılık eğitimi bütün bir şekilde gerçekleştirilir ve
c) Dönüşüm eğitimi ve gerektiğinde farklılık eğitimi, helikopter tipinde veya serilerinde tatbik edilecek tüm
emniyet teçhizatı ile tüm normal ve acil durum usullerini içerecek ve mock-up tesisinde veya uçak üzerinde uygulamalı
eğitim gerçekleştirilecektir.
d) CRM elementleri, dönüşüm eğitimi ile birleştirilecektir.
Alıştırma uçuşları
Madde - 170 (1) İşletici: dönüşüm eğitiminin tamamlanmasından sonra, her bir ekip üyesinin bu talimata göre
çalışmaya başlamadan önce alıştırma uçuşlarını tamamlamasını sağlayacaktır.
Yenileme (recurrent) eğitimi
Madde - 171 (1) İşletici, her bir ekip üyesinin çalıştığı helikopter tipi ve/veya serisine uygun normal ve acil durum
usulleri ve alıştırmalarını içeren yenileme eğitimine katılmasını sağlamak zorundadır.
TASLAK SHT OPS 3
58
(2) İşletici, Genel Müdürlük tarafından onaylanacak yenileme eğitim programının her bir ekip üyesi için teorik ve
uygulamalı eğitimleri içermesini sağlayacaktır.
(3) Bu talimatın 173 üncü maddesi gereği yenileme eğitimi ve değerlendirmesinin geçerlilik süresi, eğitim ve
değerlendirmenin yapıldığı ayın sonundan itibaren 12 takvim ayı olacaktır. Geçerlilik süresi, eğitim ve değerlendirme
tarihinin bir önceki eğitim ve değerlendirmenin bitim tarihinden önceki, son üç takvim ayı içerisinde yapılırsa, geçerlilik
süresi, bir önceki eğitimin ve değerlendirmenin sona erme tarihinden itibaren 12 (on iki) takvim ayı uzatılır ve bir sonraki
eğitim ve değerlendirmenin bu sure içerisinde tamamlanması gerekir.
(4) İşletici aşağıdaki hususları sağlayacaktır:
a) CRM öğelerinin yenileme eğitiminin uygun safhaları ile birleştirilmesi.
b) Her bir ekip üyesinin belirlenen modüler CRM eğitiminden geçmesi ve CRM’ nin tüm ana konu başlıkları üç yılı
aşmayan bir süre içerisinde kapsanması.
Tazeleme (refresher) eğitimi
Madde – 172 (1) İşletici, 6 ay boyunca hiç bir uçuş görevine katılmamış her ekip üyesinin işletme el kitabında
belirtilen tazeleme eğitimini tamamlamasını sağlamak zorundadır.
(2) İşletici, uçuş ekibi üyesinin uçuş görevlerine devam ettiği halde belirli bir helikopter tipinde 6 ay boyunca görev
almadığı durumlarda, ilgili tipte söz konusu görevleri yerine getirmeden önce;
a) İlgili tipteki tazeleme eğitimini tamamlamasını veya
b) İlgili tip üzerinde ticari operasyonlar sırasında yeniden iki alıştırma sektöründe görev yapmasını sağlayacaktır.
Kontrol
Madde – 173 (1) İşletici 168, 169 ve 171 inci maddelere göre yapılan eğitimleri tamamlayan her ekip üyesinin
verilen eğitimle ilgili kontrolden geçirilerek, normal ve acil durum görevlerini yerine getirme yeterliliğinin doğrulatılmasını
sağlayacaktır. Bu kontroller Genel Müdürlük tarafından kabul edilebilecek uygun tecrübe ve niteliklere sahip personel
tarafından yapılacaktır.
(2) İşletici her ekip üyesinin aşağıda belirtilen kontrollerden geçmesini sağlayacaktır:
a) Temel eğitim.
b) Dönüşüm ve farklılık eğitimi.
c) Yenileme eğitimi.
Birden fazla helikopter tipi veya seri ile ilgili uygulamalar
Madde – 174 (1) Bir ekip üyesi en fazla üç helikopter tipinde görev alabilir. Ancak Genel Müdürlük onayı ile
birlikte en az iki tip için emniyet teçhizatı ve acil durum usullerinin aynı olması durumunda ekip üyesi dört helikopter tipinde
operasyonlara katılabilir.
(2) Birinci fıkrada da belirtilen helikopter tiplerinin serileri aşağıda belirtilen hususlar bakımından aynı olmamaları
halinde farklı tip helikopter sayılacaktır:
a) Acil çıkışların kullanımı.
b) Emniyet teçhizatının tipleri ve yerleşim yerleri.
c) Acil durum usulleri.
Eğitim kayıtları
Madde – 175 (1) İşletici:
TASLAK SHT OPS 3
59
a) Bu talimatın 168, 169, 172 ve 173 üncü maddelerinde belirtilen tüm eğitim ve kontrollerle ilgili kayıtları
tutacaktır.
b) Tüm temel eğitim, dönüşüm eğitimi ve yenileme (recurrent) eğitimi kayıtları ile değerlendirme kayıtlarını talep
üzerine, ilgili kabin ekibi üyesinin erişimine açacaktır.
EL KİTAPLARI, DEFTERLER VE KAYITLAR
BÖLÜM P
İşletme el kitabına ilişkin genel kurallar
Madde – 176 (1) İşletici; işletme el kitabının, operasyon personelinin görevlerini yerine getirebilmesi için gerekli
tüm talimatları ve bilgileri içermesinden ve güncel tutulmasından sorumludur.
(2) İşletici; işletme el kitabı içeriğinin ve tüm değişikliklerinin işletme ruhsatı şartlarına ve geçerli mevzuata uygun
olmasından ve el kitabının Genel Müdürlük tarafından kabul edilmesi ile onaylatılmasından sorumludur.
(3) Genel Müdürlükten özel olarak izin alınmadığı sürece, işletici tarafından işletme el kitabının İngilizce olarak
hazırlaması zorunludur. Bununla birlikte işletici, işletme el kitabını veya bir bölümünü başka dillere tercüme edip
kullanabilir.
(4) İşletici, işletme el kitabı içerisinde yer alan bazı bölümleri ayrı olarak hazırlaması durumunda bu maddenin
üçüncü bendine uyum sağlaması zorunludur.
(5) İşletici; işletme el kitabını, bölümlere ayrılmış şekilde tanzim edebilir.
(6) İşletici tüm operasyon personelinin, işletme el kitabının kendi görevleri ile ilgili kısımlarına kolaylıkla
ulaşabilmesini sağlamakla yükümlüdür. Ayrıca işletici, uçuş ekiplerine işletme el kitabının A, B ve C bölümlerinden kendi
çalışmaları ile ilgili bölümleri veya tamamını dağıtmak zorundadır.
(7) İşletici, işletme el kitabının sürekli olarak güncel olmasını sağlamak zorundadır. Bununla birlikte işletici,
operasyon personelinin; görevlerine ilişkin meydana gelebilecek değişikliklerden bilgi sahibi olmasını sağlamakla
yükümlüdür.
(8) İşletme el kitabına veya ilgili bölümlerine sahip kişiler, kitabı işletici tarafından yapılan değişiklikler ile güncel
tutacaktır.
(9) İşletici, işletme el kitabına yapılacak tüm değişiklikleri yürürlüğe girme tarihlerinden önce Genel Müdürlük
onay ve görüşüne sunmak zorundadır. İşletme el kitabında yapılan değişikliğin bu talimata göre onaylanması gereken
herhangi bir bölümüne yönelik olması durumunda, söz konusu onayın değişiklik yürürlüğe girmeden önce alınması
gereklidir. Emniyet gereklerinden dolayı acil değişikliklerin yapılmasının gerekli olması durumunda, söz konusu değişiklik,
Genel Müdürlüğe onay başvurusunun yapılması şartıyla, hemen yürürlüğe konulabilir.
(10) İşletici, Genel Müdürlük tarafından işletme el kitabında istenecek yada gerekli kılınacak tüm değişiklikleri
yapmak zorundadır.
(11) İşletici, herhangi bir onaylı belgeden alınan bilgilerin ve söz konusu belge üzerinde yapılacak değişikliklerin;
işletme el kitabına doğru olarak yansıtılmasını ve işletme el kitabının herhangi bir onaylı belge ile çelişecek hiç bir bilgi
içermemesini sağlamak zorundadır. Ancak, bu gereklilik işleticinin daha sınırlayıcı veri ve usuller kullanmasını engellemez
(12) İşletici, işletme el kitabı içeriğinin kolay kullanıma uygun olmasından sorumludur. El Kitabının tasarımında
insan faktörü ve Mürettebat Koordinasyonu (CRM) ilkeleri de dikkate alınacaktır.
(13) İşletici, Genel Müdürlüğün izni ile işletme el kitabını veya bölümlerini yazılı ve basılı ortamlar dışında da
yayınlayabilir. Ancak böyle durumlarda işletici tarafından işletme el kitabının erişilebilirliğinin, kullanılabilirliğinin ve
güvenilirliğinin sağlanması zorunludur.
(14) İşletme el kitabının özetlenmiş halinin kullanılması, işleticiyi bu talimatın 29 uncu maddesi gerekliliklerinden
muaf tutmaz.
TASLAK SHT OPS 3
60
İşletme el kitabı - yapısı ve içeriği
Madde – 177 (1) İşletici tarafından hazırlanacak işletme el kitabının aşağıda açıklanan bölümleri içermesi
zorunludur:
a) Bölüm A, Genel/Temel: Bu bölüm, emniyetli bir operasyon gerçekleştirmek için filoda yer alan yada alması
planlanan uçak tipinden bağımsız olarak işleticinin operasyon politikalarını, talimatlarını ve usullerini içermesi gereklidir.
b) Bölüm B, Helikopter Operasyon Konuları: Bu bölüm, emniyetli bir operasyon gerçekleştirmek için filoda yer
alan ya da alması planlanan uçak tipine ilişkin talimatları ve usulleri içermesi gereklidir. Söz konusu bölümde, işletici
tarafından kullanılan uçak tipleri, varyantlar veya münferit uçaklar arasındaki tüm farklılıkları göz önünde bulundurularak
hazırlanması gereklidir.
c) Bölüm C, Uçuş Rotası ile Hava Alanı Talimatları ve Bilgileri; Bu bölümün operasyon sahasına ilişkin olarak
ihtiyaç duyulan tüm talimatları ve bilgileri içermesi gereklidir.
d) Bölüm D, Eğitim; Bu bölümün emniyetli bir operasyon için gerekli olan personele ilişkin tüm eğitim
talimatlarını içermesi gereklidir.
(2) İşletici, işletme el kitabının içeriğinin Ek-31'de belirtilen şekile ve operasyon alanı(alanları) ile tipine(tiplerine)
uygun olmasını sağlamaktan sorumludur.
(3) İşletici, İşletme El Kitabının detaylı yapısının Genel Müdürlük tarafından kabul görmesini ve onayını
sağlamakla yükümlüdür.
Helikopter uçuş el kitabı
Madde – 178 (1)İşletici, işlettiği her bir helikopter için güncel, onaylanmış bir Helikopter Uçuş El Kitabı veya
muadili bir dokümanı bulundurmak ve kullanmak zorundadır.
Uçuş kayıt defteri
Madde – 179 (1) İşletici, her bir uçuş için aşağıdaki bilgileri kayıt defteri biçiminde saklayacaktır:
a) Helikopter tescili.
b) Tarih.
c) Uçuş ekibi üyelerinin isimleri.
d) Uçuş ekibi üyelerinin görevleri.
e) Kalkış yeri.
f) İniş yeri.
g) Hareket zamanı ve kalkış zamanı. (off-block time)
(h) Varış zamanı ve iniş zamanı. (on-block time)
(ı) Uçuş süresi (saat olarak).
(i) Uçuş türü.
(j) Mevcut olması durumunda hadiseler ve gözlemler.
(k) Uçuştan sorumlu kaptan pilotun imzası (veya eşdeğeri kayıt).
(2) İşletici, ilgili bilgilerin başka belgelerde mevcut olması durumunda, Genel Müdürlükten uçuş kayıt defteri veya
bazı kısımlarını tutmamak için izin alabilir.
(3) İşletici, tüm bilgi girişlerinin zamanında yapılmasından ve kalıcı olmalarını sağlamaktan sorumludur.
TASLAK SHT OPS 3
61
Operasyonel uçuş planı
Madde – 180 (1) İşletici tarafından kullanılan operasyonel uçuş planı ve uçuş sırasında girilen ek bilgilerin aşağıda
listelenenleri içermesi gereklidir:
a) Helikopter tescili;
b) Helikopter tipi ve serisi;
c) Uçuş tarihi;
d) Uçuş numarası;
e) Uçuş ekibi üyelerinin isimleri;
f) Uçuş ekibi üyelerinin görevleri;
g) Kalkış Yeri;
h) Hareket zamanı ve kalkış zamanı (actual departure off-block time, take-off time);
ı) İniş yeri (planlanan ve gerçekleşen);
i) İniş zamanı (actual landing and on-block time);
j) Operasyon tipi (VFR, HEMS, vs);
k) Uçuş rotası ve bölümleri ile birlikte kontrol noktaları / ara noktalar, mesafeler, zaman ve yollar;
l) Planlanan seyir hızı ve kontrol noktaları / ara noktalar arasındaki uçuş zamanları. Tahmini ve fiili zamanlar
toplamı;
m) Emniyetli irtifalar ve asgari seviyeler;
n) Planlanan irtifalar ve uçuş seviyeleri;
o) Yakıt hesaplamaları (uçuşta yakıt kontrolü kayıtları) ;
ö) Motorları çalıştırırken helikopterde bulunan yakıt;
p) Yukarıdaki (12), (13), (14) ve (15) Bu maddenin (1) inci fıkrasının (k), (l), (m) ve (n) bendinde gerekli kılınan
bilgileri içerecek şekilde, iniş için ve uygulanabilecek şekilde kalkış ve uçuş rotası için alternatifler;
r) Birincil ATS uçuş planı kalkış izni ve ardından tekrar kalkış izni;
s) Uçuş sırasında yeniden yapılan planlamalar ve
t) İlgili meteorolojik bilgiler.
(2) Başka belgelerde veya kabul edilebilir kaynaklarda mevcut olan yada operasyon tipi ile alakalı olmayan bilgiler
operasyonel uçuş planından çıkarılabilir.
(3) İşletici, operasyonel uçuş planının ve kullanımının işletme el kitabı kapsamında tanımlanmasını yapmak
zorundadır.
(4) İşletici, operasyonel uçuş planına yapılan tüm bilgi girişlerinin zamanında yapılmasından ve kalıcı olmalarını
sağlamaktan sorumludur.
Belge saklama süreleri
Madde – 181 (1) İşletici, her bir uçuşa ait tüm kayıtların, ilgili tüm operasyonel ve teknik bilgilerin Ek-32’de
tanımlanan süreler dâhilinde saklanmasından sorumludur.
TASLAK SHT OPS 3
62
İşleticinin bakım sorumluluğu yönetimi
Madde – 182 (1) İşletici, SHY M Yönetmeliğinde belirtilen gerekliliklere uymak zorundadır.
Helikopter Teknik Kayıt Defteri
Madde – 183 (1) İşletici, SHY-M Yönetmeliğinde belirtilen şekilde bir helikopter teknik kayıt defteri tutacaktır.
Tehlikeli Maddelerin Havayolu İle Taşınması
Bölüm R
Tehlikeli Maddeleri Taşıma Yetkisi
Madde – 184 (1) İşletici, Genel Müdürlük onay vermediği sürece tehlikeli madde taşıyamaz.
Kapsam
Madde – 185 (1) İşletici, tehlikeli madde taşırken uçuşun tamamen veya kısmen Ülke sınırlarının içinde ya da
dışında olmasına bakılmaksızın Teknik Talimatlarda yer alan hükümlere uymak zorundadır.
(2) Diğer şekilde tehlikeli madde olarak sınıflandırılan madde ve malzemeler; aşağıda belirtilen şartların sağlanması
koşuluyla Teknik Talimatlarda belirtildiği ölçüde bu bölüm hükümlerine tabi değildirler:
a) İlgili mevzuata göre veya operasyon gerekçesiyle helikopterde bulunması gerekenler
b) İkram veya kabin hizmet malzemeleri olarak taşınanlar;
c) Uçuşta veteriner yardımı veya hayvanlara acı çektirmeden öldürmekte kullanılan alet olarak taşınanlar
d) Aşağıda belirtilen şartların sağlanması koşuluyla hastaya tıbbi yardım sağlamak için uçuşta taşınanlar
(i) Belirli bir gazı ihtiva etmesi ve taşıması için özel olarak imal edilmiş olan gaz tüpleri;
(ii) Helikopterde kullanımda oldukları zaman boyunca eğitimli personelin kontrolü altında olan, ilaçlar ve diğer
tıbbi maddeler;
(iii) Elektrolitin dökülmesini engellemek amacıyla dik konumda tutulması ve gerektiğinde emniyete alınması
kaydıyla, sıvı pil içeren cihazlar ve
(iv) Kalkışta, inişte ve sorumu kaptan pilotun emniyet ve güvenlik açısından gerekli gördüğü diğer tüm zamanlarda
tüm teçhizatın yerleştirilmesi ve emniyete alınması için uygun tedbirler alınır veya
e) Yolcular veya mürettebat tarafından taşınan maddeler
(3) Bu madddenin ikinci fıkrasının (a) ve (b) bentlerinde belirtilen madde ve malzemelerin yedeklenme amacıyla
helikopterde taşınması Teknik Talimatlarda öngörülen şekilde yapılmalıdır.
Tehlikeli Maddelerin taşınması ile ilgili sınırlamalar
Madde – 186 (1) İşletici, Teknik Talimatlarda özellikle ismen belirtilerek ya da genel olarak tarif edilerek hiçbir
koşulda helikopterde taşınmalarına izin verilmeyen tehlikeli madde olarak nitelendirilen kalemlerin, maddelerin veya diğer
malların helikopterde taşınmamalarını sağlamaktan sorumludur.
(2) İşletici, Teknik Talimatlarda normal koşullarda taşınması yasaklanmış olarak tanımlanan, tehlikeli maddeler
olarak ilan edilmiş kalemleri, maddeleri veya diğer malları yine bu talimatlarda belirtilen aşağıdaki koşullar sağlanmadıkça
taşıyamaz:
a) Teknik Talimatların gereklilikleri kapsamında ilgili tüm Devletlerce gerekli muafiyetlerin verilmiş olması.
TASLAK SHT OPS 3
63
b) Teknik Talimatlar sadece bu tür bir iznin veya onayın gerekli olduğunu işaret ettiğinde, ilgili tüm Devletlerce
izin veya onay verilmiş olması.
Sınıflandırma
Madde – 187 (1) İşletici madde ve malzemelerin Teknik Talimatlarda öngörüldüğü şekilde tehlikeli madde olarak
sınıflandırılması için makul olan tüm önlemi almaktan sorumludur.
Paketleme
Madde – 188 (1) İşletici, tehlikeli maddelerin Teknik Talimatlarda öngörülen şekilde veya Genel Müdürlük
onayına tabi olmak üzere eşdeğer emniyet ve güvenlik seviyesinde paketlenmesini sağlamak üzere makul olan tüm tedbiri
almaktan sorumludur.
Etiketleme ve İşaretleme
Madde – 189 (1) İşletici, paketlerin, çok paketli ambalajların (overpack) ve yük konteynerlerinin Teknik
Talimatlarda öngörülen şekilde etiketlenmesini sağlamak üzere makul olan tüm tedbirleri almaktan sorumludur.
(2) İşletici, paketlerin, çok paketli ambalajların (overpack) ve yük konteynerlerinin Teknik Talimatlarda öngörülen
veya Genel Müdürlük tarafından belirtilen şekilde işaretlenmesini sağlamak üzere makul olan tüm tedbirleri almaktan
sorumludur.
(3) Tamamı veya bir bölümü Ülke sınırları dışında geçen uçuşlarda taşınan tehlikeli maddelerin etiketleri ve
işaretleri diğer dil gereksinimlerine ilaveten mutlaka İngilizce dilinde de olacaktır.
Tehlikeli Madde Taşıma Evrakı
Madde – 190 (1) İşletici, aksi Teknik Talimatlarda öngörülmediği sürece, tehlikeli maddelerin beraberinde
tehlikeli madde taşıma evrakının bulunmasını sağlamaktan sorumludur.
(2) Tehlikeli maddeler tamamı veya bir bölümü Ülke sınırları dışında geçen uçuşlarda taşındığında, tehlikeli madde
taşıma evrakı diğer dil gereksinimlerine ilaveten mutlaka İngilizce dilinde de olacaktır.
Tehlikeli Maddelerin Kabulü
Madde – 191 (1) İşletici, paketlerin, çok paketli ambalajların (overpack) ve yük konteynerlerin Teknik
Talimatlarda belirtilen kabul prosedürlerine uygun olarak muayene edilmediği, takdirde tehlikeli maddeleri taşımak üzere
kabul etmeyecektir.
(2) İşletici veya yer hizmetleri kuruluşu tarafından bir kabul kontrol listesi kullanılacaktır. Kabul kontrol listesi
kontrol edilmesi gereken ilgili tüm detayları içerecek ve sonuçların elle, mekanik olarak veya bilgisayarlı yöntemlerle
kaydedilmesine olanak sağlayacak şekilde olacaktır.
Hasar, Sızıntı ve Kirlilik Kontrolü
Madde – 192 (1) İşletici:
a) Paketlerin, çok paketli ambalajların (overpack) ve yük konteynerlerinin helikoptere yüklenmeden hemen önce,
Teknik Talimatlarda öngörüldüğü şekilde sızıntı veya hasar emareleri için kontrol edilmelerini sağlayacaktır;
b) Sızıntı olan veya hasarlı paketlerin, çok paketli ambalajların (overpack) ve yük konteynerlerinin helikoptere
yüklenmemelerini sağlayacaktır;
c) Helikopterde bulunan ve hasar görmüş veya sızıntı yaptığı görülen her türlü tehlikeli madde paketinin
helikopterden çıkarılmasını sağlayacak veya bunların uygun bir makam veya kuruluş tarafından helikopterden çıkarılması
için gerekli ayarlamaların yapılmasınıtemin edecektir. Bu durumda, sevkiyatın geri kalanının taşıma için uygun koşulda
olduğunun, helikopterde veyahelikopterin taşıdığı yükte hiçbir hasar veya kirlenme meydana gelmemiş olduğunun
belirlenmesi amacıyla kontrol edilecektir ve
TASLAK SHT OPS 3
64
d) Paketlerin, çok paketli ambalajların ve yük konteynerlerinin helikopterden boşaltılmasından sonra hasar veya
sızıntı emareleri için kontrol edilmelerini ve hasar veya sızıntı emaresinin bulunması halinde, tehlikeli maddelerin
yerleştirildiği alanda hasar veya kirlilik kontrolü yapılmasını sağlayacaktır.
Kirliliğin Giderilmesi
Madde – 193 (1) İşletici:
a) Tehlikeli maddeleri içeren ambalajlarda meydana gelen sızıntı veya bunların hasar görmesinden kaynaklanan her
türlü kirliliğin gecikme olmaksızın giderilmesini sağlayacaktır ve
b) Radyoaktif maddelerce kirlenmiş helikopterin derhal hizmetten çekilmesini ve erişilebilir tüm yüzeylerdeki
radyasyon seviyesi ve dağılmış olan kirlilik, Teknik Talimatlarda öngörülen değerlerin altına gelinceye kadar hizmete
verilmemesini sağlayacaktır.
Yükleme Kısıtlamaları
Madde – 194 (1) Yolcu kabini, kokpit ve kargo kompartımanı. İşletici, tehlikeli maddelerin helikopterde Teknik
Talimatlarda öngörülen veya Genel Müdürlük tarafından onaylanan şekilde yüklenmesini, yalıtımını, yerleştirilmesini,
emniyete alınmasını ve taşınmasını sağlayacaktır.
(2) Sadece kargo uçağında taşıma için belirlenen tehlikeli maddeler. İşletici, ‘Sadece Kargo Uçağı’ etiketini taşıyan
tehlikeli madde paketlerinin, Teknik Talimatlarda öngörüldüğü şekilde kargo uçağında taşınmalarını ve yüklenmelerini
sağlayacaktır.
Bilgilendirme Kuralları
Madde – 195 (1) Yer personelinin bilgilendirilmesi, İşletici:
a) Tehlikeli maddelerle ilgili kaza ve olaylar karşısında alınması gereken eylemleri de içeren, yer personelinin
tehlikeli maddelerin taşınmasıyla ilgili görevlerini yerine getirmelerine imkan verecek bilgilerin verilmesini sağlayacaktır ve
b) Uygun olan hallerde, bu fıkranın (a) bendine atıfta bulunulan bilgiler yer hizmetleri kuruluşuna da verilecektir.
(2) Yolcuların ve diğer kişilerin bilgilendirilmesi
a) İşletici; Teknik Talimatlarda belirtildiği üzere, yolcuları helikopter içerisinde taşımaları yasaklanmış eşya tipleri
konusunda uyaran bilgilerin verilmesini sağlayacaktır ve
b) İşletici ve duruma göre yer hizmetleri kuruluşu, kargo kabul noktalarında tehlikeli maddelerin taşınması
hakkında bilgi veren bildirimlerin bulunmasını sağlayacaklardır.
(3) Ekibin bilgilendirilmesi. İşletici, tehlikeli maddelerden kaynaklanan acil durumlarda alınması gereken önlemler
de dâhil olmak üzere ekibin, tehlikeli maddelerin taşınması ile ilgili sorumluluklarını yerine getirebilmelerini sağlamak üzere
İşletme El Kitabında gereken bilgilerin yer almasını sağlayacaktır.
(4) Sorumlu kaptan pilotun bilgilendirilmesi. İşletici, Teknik Talimatlarda belirtildiği üzere, sorumlu kaptan pilota
yazılı olarak bilgi verilmesini sağlayacaktır. Belge saklama süresi için Ek-32 Tablo 1’e bakınız.
(5) Helikopter hadisesi veya kazası durumunda verilecek olan bilgiler:
a) Helikopter hadisesine karışan bir helikopterin işleticisi, kendisinden istendiğinde, taşınan tehlikeli maddelerin
meydana getirdiği tehlikeyi asgari düzeye indirgemek için gereken her türlü bilgiyi verecektir.
b) Helikopter kazasına karışan bir helikopter işleticisi, gecikmeye mahal vermeksizin taşınan tehlikeli maddelerle
ilgili her türlü bilgiyi kazanın meydana geldiği ülkenin ilgili otoritesine iletecektir.
Eğitim Programları
Madde – 196 (1) İşletici; Teknik Talimatlarda belirtilen şekilde, Genel Müdürlük tarafından onaylanacak olan
personel eğitim programları tesis edecek ve bunları uygulayacaktır.
TASLAK SHT OPS 3
65
(2) İşleticinin, personelin sorumluluklarına uygun eğitim gerekliliğini sağlayacaktır.
(3) İşletici, tehlikeli maddelerin havayoluyla taşınmasıyla ilgili konumdaki bir kişinin istihdamı üzerine, eğitimi ve
doğrulanmasını sağlamalıdır.
(4) İşletici, eğitim alan tüm personelin, sorumluluklarını idrak ettiğini doğrulamak için bir testten geçmesini
sağlayacaktır.
(5) İşletici, tehlikeli maddeler eğitimine gerek duyan tüm personelin iki yıldan uzun olmayan aralıklarla tazeleme
eğitimi almasını sağlayacaktır.
(6) İşletici, tehlikeli maddeler eğitim kayıtlarını, Teknik Talimatlarda belirtilen şekilde tüm personel için muhafaza
edecektir.
(7) İşletici, yer hizmetleri işletmesi personelinin Teknik Talimatlarda belirtilen şekilde eğitime tabi tutulduğundan
emin olacaktır.
Tehlikeli Maddeler Olay ve Kaza Raporları
Madde – 197 (1) İşletici, tehlikeli madde olay ve kazalarını, Genel Müdürlüğe ve söz konusu kazanın veya hadisenin
vuku bulduğu Devletin ilgili Otoritesine rapor etmekten sorumludur. İstisnai durumlar bu yönde bir engel teşkil etmediği sürece,
ilk rapor söz konusu olaydan itibaren 72 saat içerisinde gönderilecek olup, o an için bilinmekte olan detayları içerecektir. Gerekli
olması halinde, her ne türde olursa olsun ilave bilgiler tesis edilir edilmez müteakip bir raporun da hazırlanması gereklidir.
(2) İşletici, Genel Müdürlüğe ve söz konusu olayın vuku bulduğu Devletteki ilgili Otoriteye, kargo veya yolcu
bagajında bulunan beyan edilmemiş veya yanlış beyan edilmiş tehlikeli maddelere ilişkin bulguları da rapor edecektir.
İstisnai durumlar bu yönde bir engel teşkil etmediği sürece, ilk rapor söz konusu olaydan 72 saat içerisinde gönderilecek
olup, o an için bilinmekte olan detayları içerecektir. Gerekli olması halinde, her ne türde olursa olsun ilave bilgiler tesis edilir
edilmez müteakip bir raporun da hazırlanması gereklidir.
GÜVENLİK
BÖLÜM S
Güvenlik gereklilikleri
Madde – 198 (1) İşletici, ilgili tüm personelinin, işleticinin faaliyet gösterdiği ülkelerin ulusal güvenlik
programlarının ilgili gereksinimlerine ve Milli Sivil Havacılık Güvenlik Programımıza aşına aşina olmalarını ve bu
gerekliliklere riayet etmelerini sağlamak zorundadır.
Eğitim programları
Madde – 199 (1) İşletici, personelinin helikopterlerin sabotaj veya kanunsuz bir şekilde müdahale edilmesi gibi
kanunsuz girişimleri önlemek amacıyla uygun önlemler alabilmelerini ve bu tür olaylar vuku bulduğu zaman bu olayların etki
ve sonuçlarını asgariye indirebilmelerini sağlayacak onaylanmış eğitim programlarını oluşturmalı, icra etmeli ve
devamlılığını sağlamalıdır. Eğitim programı, Milli Sivil Havacılık Güvenlik Programına uygun olacaktır. Her bir ekip üyesi,
söz konusu eğitim programının ilgili tüm unsurları hakkında bilgi ve yeterliliğe sahip olmak zorundadır.
Kanunsuz müdahale eylemlerinin rapor edilmesi
Madde – 200 (1) Bir helikopterde vuku bulan kanunsuz bir girişimin ardından sorumlu kaptan pilot veya
yokluğunda işletici, söz konusu girişime ilişkin bir raporu hiç vakit kaybetmeksizin yetkili mahalli otoriteye ve Genel
Müdürlüğe gönderecektir.
Helikopter arama kontrol listesi
Madde – 201 (1) İşletici tüm helikopterlerinde, saklanan silahlar, patlayıcılar veya diğer tehlikeli düzeneklerin
aranması için o helikopter tipine özgü izlenmesi gereken usullere ilişkin bir kontrol listesi taşınmasını sağlayacaktır. İşletici
ayrıca bir bomba veya şüpheli herhangi başka bir nesne bulunduğunda alınması gereken önlem ve yapılması gereken
işlemlere yönelik olarak kontrol listesini geliştirmelidir.
TASLAK SHT OPS 3
66
Kokpit güvenliği
Madde – 202 (1) Kokpitin kapıyla teçhiz edildiği tüm helikopterlerde, bu kapı kilitlenebilir özellikte olacaktır.
ÜÇÜNCÜ KISIM
Çeşitli ve Son Hükümler
Sorumluluk
Madde 203- (1) Bu talimatta yer alan kuralların yerine getirilerek uçuş emniyet ve güvenliğinin tesisinden SHY 6A
Yönetmeliğine göre işletme ruhsatı alan işletmelerde görevli; yer personeli, kabin memurları, teknisyenler, pilotlar, sorumlu
yönetici personeller ile sorumlu müdürler müteselsilen sorumludur.
Cezai Müeyyideler ve İdari Yaptırımlar
Madde 204- (1) Bu talimatta belirtilen kurallara uymayan işleticilere ve ilgili personele 2920 sayılı Türk Sivil
Havacılık Kanununun 27nci, 30uncu, 141inci, ve 143üncü maddelerinde belirtilen cezai hükümler uygulanır.
Geçiş süreci
Geçici Madde 1 – (1) İşletmeciler, bu Talimatın yayımı tarihinden itibaren mevcut durumlarını en geç üç ay
içerisinde bu Talimata uygun hale getirmek zorundadır.
Yürürlük
MADDE 205 – (1) Bu talimat yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
MADDE 206 – (1) Bu talimat hükümlerini Sivil Havacılık Genel Müdürü yürütür.
EK 1
Helikopter Uçuş El Kitabı Kısıtlamaları
(1) Kategori A kapsamında sertifikalandırılan helikopterlerin aşağıda belirtilen maddeler ve eklerdeki şartlara uygun
kullanıldıklarında, kalkış ve iniş safhaları esnasında geçici olarak yükseklik hız (HV) limitlerini geçmeleri kabul edilebilir.
a) Madde 102 veya
b) EK 3 veya
c) EK 7.
EK 2
Helikopter Acil Tıbbi Yardım Hizmetleri (HEMS)
Genel Müdürlük bu Ek’e göre hangi operasyonun HEMS kapsamına girdiğine dair karar verme yetkisine sahiptir.
a) Terminoloji
(1) Acil durum yer hizmet personeli. Helikopter operasyonları ile görevlendirilen ve HEMS ile ilgisi olan kolluk
kuvvetleri, itfaiye vb. gibi tüm acil durum hizmet personeli
(2) HEMS ekibi üyesi. Tıbbi yardıma ihtiyacı olan ve helikopterde taşınan birine bakmak ve yolculuk esnasında
pilota yardım etmek üzere görevlendirilen personel. Bu personel (e)(2) bendinde belirtilen özel eğitime tabi tutulacaktır.
TASLAK SHT OPS 3
67
(3) Helikopter Acil Tıbbi Yardım Hizmetleri (HEMS) Uçuşu:
i. Tıbbi personel veya
ii. Tıbbi malzeme (ekipman, kan, organ, ilaç) veya
iii. Hasta veya yaralı insanları ve ilgili diğer kişileri derhal ve acil ulaşımın esas olduğu durumlarda
taşıyarak, acil tıbbi yardımın ulaştırılmasını kolaylaştırmak üzere HEMS kapsamında yapılan helikopter uçuşu.
(4) HEMS operasyon merkezi. Kurulduğu takdirde HEMS uçuşunun koordinasyon veya kontrol merkezi olarak
görev yapacaktır. HEMS Operasyon Üssünde yerleşik olabilir.
(5) HEMS operasyon üssü: HEMS operasyonları için ekibin ve helikopterin beklemede olduğu heliport.
(6) HEMS operasyon sahası: HEMS uçuşu esnasında iniş ve kalkış için kaptan tarafından seçilen saha.
(7) Tıbbi yolcu: Doktor, hemşire ve tıbbi teknisyenlerin dâhil olduğu ancak bunlarla sınırlı olmayan HEMS uçuşu
esnasında helikopterde taşınan sağlık personelidir. Bu yolculara (e)(3) bendine göre brifing verilecektir.
b) İşletme el kitabı: İşletici mevcut İşletme El kitabında HEMS operasyonlarına ait özel konuları içeren ek
dokümanın bulundurulmasını sağlayacaktır. HEMS hizmeti verilen kuruma İşletme El kitabından ilgili bölümler verilecektir.
c) Operasyon Gereklilikleri
(1) Helikopter: Performans Sınıfı 3 Operasyonları, hayatta kalmaya uygun olmayan bölgeler (HAKUB) üzerinde
yürütülmeyecektir.
(2) Performans gereklilikleri
i. 5.700 kg MTOM veya altında olan helikopterlerin kalkışı ve inişi
(A) Ek 7 kapsamında Genel Müdürlükten onay alan işleticiler haricinde, hayatta kalmaya uygun
olmayan bölgelerde (HAKUB) bulunan hastanelerin helikopter pistlerine gidip gelen helikopterler, Performans Sınıfı 1
kapsamında bu Talimatın G Bölümüne göre işletilecektir.
(B) Hayatta kalmaya uygun olmayan bölgelerde (HAKUB) HEMS uçuşları yapan helikopterler
mümkün olduğu kadar Bölüm G’ye (performans sınıf 1) uygun olarak işletilecektir. Sorumlu Pilot helikopterin içindeki
kişilere ve yerdeki insanlara yönelik, motor arızalarından kaynaklanan olası riskleri asgariye indirmek için her türlü makul
çabayı gösterecektir.
(C) HEMS operasyon sahası, tüm engellerden yeterli ayrımı sağlayacak kadar büyük olacaktır.
Gece operasyonlarında engellerin belirlenebilmesi için iniş bölgesinde, yerden veya helikopterden aydınlatma sağlanacaktır.
(D) İşletme El kitabı daha önce keşif yapılmamış HEMS operasyon sahaları için, kalkış ve iniş
prosedürleri konusunda yönlendirme içerecektir.
ii. MTOM 5.700 kg ve üstünde olan helikopterlerin kalkış ve inişi. HEMS görevi yürüten helikopterler
Performans Sınıfı 1’e göre işletilecektir.
(3) Ekip. Bölüm N’de tarif edilse bile, aşağıdaki hususlar HEMS operasyonları için geçerlidir:
i. Seçim. İşletme El kitabı, HEMS görevine seçilecek ekip için, önceki tecrübeleri göz önünde bulunduran
özel kriterler içerecektir.
ii. Tecrübe. HEMS uçuşlarında Sorumlu Pilot olarak görevlendirilecek pilotların asgari tecrübe düzeyi
aşağıda belirtilmiştir:
(A1) 500 saati helikopterde kaptan pilot olarak, 1000 saat hava aracında kaptan pilot olarak
görev yapmış olmak veya
(A2) 500 saat gözetim altında kaptan pilotluk yaparak HEMS operasyonlarında 1000 saat
yardımcı pilot ve 100 saat helikopterde kaptan pilot olarak uçmuş olmak.
TASLAK SHT OPS 3
68
(B) Planlanan operasyona benzer operasyon ortamında helikopterde 500 saatlik operasyon
tecrübesine sahip olmak ve
(C) Gece görevi yapacak pilotlar için; kaptan pilot olarak 20 saatlik gece VMC görevi yapmış
olmak ve
(D) (e) bendinde belirtilen eğitimi başarı ile tamamlamış olmak.
iii. Güncel deneyim uçuşları. HEMS operasyonlara katılan tüm pilotlar, sadece alet şartlarında veya
simulatörde geçen 6 aylık dönemde en az 30 dakikalık uçuş yapmış olacaklardır.
iv. Ekibin oluşturulması:
(A) Gündüz uçuşu. Gündüz yapılacak uçuş için asgari ekip; bir pilot ve bir HEMS ekibinden
ibarettir. Bunu sadece tek pilota indirmek ancak olağanüstü hallerde mümkündür.
(B) Gece uçuşu. Gece uçuşunda asgari ekip iki pilottan ibarettir. Ancak aşağıdaki hususları göz
önünde bulundurarak ve Genel Müdürlük onayıyla, İşletme El kitabında tanımlanan belirli coğrafi alanlarda, ekip bir pilot ve
bir HEMS personelinden oluşabilir:
(i) Yeterli yer referansı;
(ii) HEMS görevi boyunca uçuş takip sistemi Hava raporlarının güvenirliliği;
(iii) HEMS asgari teçhizat listesi;
(iv) Ekip kavramının devamlılığı;
(v) Asgari ekip yeterlilikleri, başlangıç ve yineleme eğitimleri;
(vi) Operasyon prosedürleri, (ekibin koordinasyonu dahil);
(vii) Meteorolojik minima;
(viii) Yerel şartlarla ilgili özel ek düşünceler.
(4) HEMS operasyon limitleri:
i. Performans Sınıf 1 ve 2 operasyonları: HEMS uçuşu ile ilgili yol boyuna ait meteorolojik minima
aşağıdaki tabloda verilmektedir. Yol boyunda meteorolojik şartlar bulut alt tabanı ve görüş minimalarının altına düşmesi
halinde, sadece VMC kapasitesi olan helikopterler uçuşu iptal edecekler veya üsse döneceklerdir. IMC operasyonlar için
sertifikası ve donanımı olan helikopterler, uçuşu terk edebilir, üsse dönebilir veya uçuş ekibinin uygun kalifikasyonlara haiz
olmaları halinde, IFR geçebilirler.
TASLAK SHT OPS 3
69
Tablo 1 – HEMS operasyon miniması
2 PİLOT
1 PİLOT
GÜNDÜZ
Tavan
Görüş
Tavan
Görüş
500 ft +
(Madde 92 bk.)
500 ft +
(Madde 92 bk.)
499-400 ft
1 000 m (Not 1)
499-400 ft
2 000 m
399-300 ft
2 000 m
399-300 ft
3 000 m
Bulut tabanı
Görüş
Bulut tabanı
Görüş
1 200 ft (Not 2)
2 500 m
1 200 ft (Not 2)
3 000 m
GECE
Not 1: Yer görüşünün muhafaza edildiği; olası engelleri görebilecek ve çarpmamak için manevra yapabilecek hızla uçurulan
helikopterlerde görüş, kısa müddetler için 800 metreye düşürülebilir.
Not 2: Bulut tabanı kısa müddetler için 1000 ft’e indirilebilir.
ii. Performans Sınıf 3 operasyonları: HEMS yol boyu uçuşu için gerekli meteorolojik minima, bulut
tavanı 600 ft ve görüş mesafesi 1500 ft’tir. Yer görüşünün muhafaza edildiği; olası engelleri görebilecek ve çarpmamak için
manevra yapabilecek hızla uçurulan helikopterlerde görüş, kısa müddetler için 800 metreye düşürülebilir.
(d) Ek şartlar
(1) Helikopterdeki tıbbi ekipmanlar
i. Helikopter için tahsis edilen tıbbi ekipmanın tesis edilmesi, gerektiğinde işletilmesi ve daha sonra
yapılacak olası tadilatlar onaya tabiidir.
ii. İşletici, helikopterde bulunan taşınabilir ekipmanın kullanılması için prosedürleri belirleyecektir.
(2) Helikopterde iletişim ve seyrüsefer ekipmanları. HEMS uçuşları gerçekleştiren helikopterler, bu Talimatın L
bölümünde belirtilen iletişim ekipmanları haricinde, HEMS operasyonu yaptıran kurumla ve mümkün olduğunda yerdeki acil
durum personeli ile iki yönlü iletişimi gerçekleştirebilecek ekipmanlarla donatılacaktır. Bunun gibi ek ekipman uçuşa
elverişlilik onayına tabidir.
(3) HEMS operasyonu ile ilgili üs tesisleri
i. Mürettebat mensuplarının 45 dakikadan az olan harekete geçme süresi boyunca beklemede kalmaları
gerektiği takdirde, her operasyon üssüne yakın mesafede bu iş için tahsis edilmiş uygun barınma olanağı sağlanacaktır.
ii. Her operasyon üssünde pilotlara güncel hava durumu ve hava tahminleri ile ilgili bilgileri alabilecek ve
uygun ATS birimi ile irtibata geçebilecek tesisler sağlanacaktır. Tüm görevlerin planlanabilmesi için yeterli tesisler mevcut
olacaktır.
(4) Yolcuların helikopter içindeyken yakıt alınması. Yolcular helikopterdeyken kaptanın yakıt almayı gerekli
gördüğünde yakıt alma işlemi esnasında rotor durdurulur veya aşağıda belirtilen şartların karşılanması halinde rotor dönmeye
devam edebilir:
i. Yakıt alma kapağının bulunduğu taraftaki helikopter kapıları kapalı kalacak;
ii. Hava durumunun müsait olması halinde helikopter yakıt kapağı olmayan taraftaki kapılar açık
tutulacak;
TASLAK SHT OPS 3
70
iii. Yangın çıkması halinde yangına müdahale edebilecek kapasitede itfaiye tesisi konumlandırmış olacak;
ve
iv. Yangın çıkması halinde hastaları derhal helikopterden uzaklaştırmak için yeterli personel
bulundurulacaktır.
(e) Eğitim ve kontrol
(1) Uçuş mürettebatı
i. Bu Talimatın N Bölümünde belirtilen eğitimler, aşağıda belirtilen ek maddelerle desteklenecektir:
(A) Mevcut hava durumu bilgilerin anlaşılması ve yorumlanmasına odaklanan meteorolojik
eğitim;
(B) Sonraki HEMS uçuşları için helikopterin özel tıbbi ekipmanlarının hazırlanması;
(C) HEMS uçuşları ile ilgili eğitimler;
(D) Havadan HEMS operasyon sahalarının uygunluğunun değerlendirilmesi; ve
(E) Havadan sevkiyatın hastaya olası tıbbi etkileri.
ii. Bu Talimatın N Bölümünde belirtilenlere ilaveten aşağıda belirtilen ek maddeler kontrol edilecektir:
(A) HEMS operasyon sahalarında kullanılması muhtemel uçuş, iniş, kalkış profilleri, gündüz
ve/veya gece için VMC yeterlilik kontrolleri.
(B) Aşağıda belirtilen unsurlara özel önem verilerek yapılan hat kontrolleri
(B1) Yerel sahadaki meteoroloji;
(B2) HEMS uçuşunun planlanması;
(B3) HEMS kalkışları;
(B4) Havadan HEMS operasyon sahalarının seçilmesi;
(B5) Kötü hava şartlarında alçak uçuş; ve
(B6) İşleticinin kontrolündeki HEMS operasyon sahalarının bilinmesi.
(2) HEMS ekibi. HEMS ekip üyesi Bölüm O da belirtilen şartlara ilaveten aşağıdaki ek maddelere göre eğitim
alacaktır:
i. HEMS rolü ile ilgili görevler;
ii. Seyrüsefer (harita okuma, seyrüsefer yardımcıları ve kullanımı);
iii. Telsiz ekipmanın kullanımı;
iv. Helikopterde bulunan tıbbi ekipmanın kullanımı;
v. Sonraki HEMS uçuşları için helikopterin ve özel tıbbi ekipmanların hazırlanması;
vi. Gösterge değerlerini okuma, uyarıları bilme, gerektiğinde pilota yardım etmek amacıyla normal ve acil
durum kontrol listelerinin kullanımı;
vii. Konumu, normal ve acil durum sistemleri, ekipmanın dizaynı ile ilgili helikopter tipi hakkında temel
bilgiler;
viii. Ekip koordinasyonu;
TASLAK SHT OPS 3
71
ix. HEMS çağrılarının yanıtlanması ile ilgili alıştırmalar;
x. Yakıt alma ve rotor dönerken yakıt alma alıştırmalarının yapılması;
xi. HEMS operasyon alanın seçilmesi ve kullanılması;
xii. Hasta muamele teknikleri, hava taşımacılığından kaynaklanan tıbbi sonuçlar ve hastanelerin hastaları
kabulü ile ilgili temel bilgiler;
xiii. Varışta ve kalkışta yönlendirme işaretleri;
xiv. Gerektiğinde harici yük operasyonları;
xv. Gerektiğinde vinç operasyonları;
xvi. Helikopter rotoru dönerken bindirilen hastalar, ekip ve diğer yolcular için ortaya çıkan tehlikeler;
xvii. Helikopterde mevcut iç konuşma sisteminin kullanılması.
(3) Tıbbi yolcular. HEMS uçuşu veya uçuş serilerinden önce tıbbi yolculara aşağıda belirtilen konular hakkında
brifing verilecektir:
i. Kullanılan helikopter tipleri tanıtılacak;
ii. Normal ve acil durumlarda mürettebat ve hastaların giriş ve çıkışları anlatılacak;
iii. Helikopterde bulunan özel tıbbi cihazların kullanılması;
iv. Özel ekipmanların kullanılabilmesi için Sorumlu Pilotun onay vermesi gerektiği;
v. Diğer tıbbi personel için uygulanan takip yöntemi;
vi. Helikopterde mevcut iç konuşma sisteminin kullanılması ve
vii. Helikopterin içinde bulunan yangın söndürücü cihazlarının yeri ve kullanılması.
(4) Yerde bulunan acil durum personeli. İşletici yerde bulunan acil durum personelinin aşağıda belirtilen unsurlar
hakkında bilgili olması için tüm gerekli önlemleri alacaktır
i. Helikopterlerle iki yönlü telsiz haberleşme prosedürleri;
ii. HEMS uçuşları için uygun HEMS operasyon sahalarının seçimi;
iii. Helikopterlerle ilgili fiziksel tehlike alanları;
iv. Helikopter operasyonları ile ilgili kalabalık kontrolü uygulamaları; ve
v. Operasyon sahasındaki helikopter kazalarında yolcuların tahliye edilmesi.
TASLAK SHT OPS 3
72
EK 3
Yoğun Yerleşim Alanları (YYA) (Congested Area) Dışında Yer Alan, Hayatta Kalmaya Uygun Olmayan Bölgelerde
(HAKUB) (Hostile Environment) Yürütülen Helikopter Operasyonları
(a) Onay. Bu Ek’e göre operasyon yapmak isteyen işleticiler operasyona başlamadan önce, Genel Müdürlükten ve
operasyon yapılması planlanan ilgili Devletin Yetkili Makamından onay alacaktır. Alınan onayda belirtilmesi gereken
unsurlar şunlardır:
(1)
Helikopter tipi ve
(2)
Operasyon tipi.
(b) Uygulanabilirlik: Bu Ek’te belirtilen hususlar, helikopterlerle ilgili kısıtlamalar veya diğer gerekçeli unsurlar
nedeniyle uygun performans kriterlerinin kullanımı engellendiğinden, sadece yoğun yerleşim alanları (YYA) dışında yer alan
ve hayatta kalmaya uygun olmayan bölgelerde (HAKUB) uçan türbin motorlu helikopterler için geçerlidir.
(c) Performans sınıfı muafiyetleri: Performans Sınıf 2 kapsamında, yoğun yerleşim alanları (YYA) dışında yer alan
ve hayatta kalmaya uygun olmayan bölgelerde (HAKUB) işletilen ve azami 9 veya altında onaylanmış yolcu kapasitesine
(MAPSC) sahip helikopterler, bu Talimatın H bölümünde yer alan aşağıdaki şartlardan muaftır:
(1) Madde 103 (1)(b);
(2) Madde 104(1)(b).
(d) Performans Sınıf 3 muafiyetleri: Performans Sınıf 2 kapsamında, yoğun yerleşim alanları (YYA) dışında yer
alan ve hayatta kalmaya uygun olmayan bölgelerde (HAKUB) işletilen ve azami 9 veya altında onaylanmış yolcu
kapasitesine (MAPSC) sahip helikopterler, işleticinin; EK 19, (a)(2)(i) ve (ii)’ye uyması kaydıyla 49’ uncu maddenin (1)(e)
şartlarından muaftır.
(e) Operasyon: Kalkış veya iniş esnasında motor arızaları durumunda, uygulanması gereken özel prosedür ve
usullerin, İşletme El Kitabında bulunması gereklidir.
(f) Kabin basınçsız helikopterler için ilave oksijen: Kabin basınçsız helikopterler, irtifasının 10000 ft üzerinde
bulunması, 30 dakikalık süreyi ve basınç irtifasının asla 13000 ft’i geçmemesi kaydıyla, ilave oksijen sağlayan, depolayan ve
dağıtan ekipman olmaksızın operasyonlarda kullanılabilir.
TASLAK SHT OPS 3
73
EK 4
Küçük Helikopter Operasyonları (Gündüz VFR)
(a) Terminoloji.
(1) Mahalli uçuşlar. Uçuş, Genel Müdürlük tarafından onaylanan yerel ve belirli coğrafi alanda yürütülür ve aynı
gün, aynı yerde başlar ve biter.
(b) Onay. Bu Ek’e göre operasyon yürütmek isteyen işletici, Genel Müdürlükten ön onay alacaktır. Onayda
belirtilmesi gereken unsurlar:
(1)
Helikopterin tipi
(2)
Operasyonun tipi.
(3)
Bu ek kapsamında, mahalli uçuşların coğrafi kısıtlamaları.
(c)
Yasaklar. Aşağıda belirtilen faaliyetler yasaktır:
(1)
Madde 17 Harp silah ve mühimmatının taşınması.
(2) Madde 54 Kabul edilemez nitelikteki yolcuların, sınır dışı edilmiş kişilerin ya da gözaltındaki kişilerin
taşınması ve yolculu yakıt ikmali ve boşaltımı.
(3)
Madde 68 Helikopterde sigara içilmesi.
(d)
Muafiyetler. Aşağıda belirtilen kurallar muafiyete tabidir:
(1)
Madde 23 Kokpite giriş:
i. Yolcuların pilot koltuğunda taşınması halinde işletici bunun için kurallar belirleyecek ve işletme el kitabı
içerisinde tanımlayacaktır.
ii.
Sorumlu Pilot tarafından sağlanması gereken unsurlar:
(A) Yolcuların pilot koltuğunda taşınmasından dolayı, uçuş operasyonunu etkileyebilecek dikkatsizlik veya
müdahaleye yol açılmaması ve
(B) Pilot koltuğunda taşınan yolcunun ilgili kısıtlamalar ve emniyet prosedürleri konusunda
bilgilendirilmesi.
(2)
Madde 30 Taşınması gereken ilave bilgiler ve formlar
i.
Aşağıda belirtilen evrakların mahalli uçuşlarda taşınması gerekli değildir:
(A) Madde 30 (1)(a) – Operasyonel Uçuş Planı
(B) Madde 30 (1)(b) - Teknik Arıza Kayıt Defteri (iniş için gerekmedikçe)
(C) Madde 30 (1)(c) - Notam/AIS belgeleri
(D) Madde 30 (1)(e) - Meteoroloji ile ilgili bilgiler
(E) Madde 30(1)(g) - Özel yolcularla ilgili bildirim vs.
(F) Madde 30(1)(h) - Özel yük ile ilgili bildirim vs.
ii.
Mahalli olmayan uçuşlar için:
(A) Madde 30 (1)(a) – Operasyonel Uçuş Operasyon Planı. Uçuş planı, Genel Müdürlük tarafından kabul
edilen ve temel bilgileri içeren, yürütülen operasyonlara göre basit formatta hazırlanmış olabilir.
TASLAK SHT OPS 3
74
(B) Madde 30 (1)(g) - Özel yolcularla ilgili bildirim. Gerekli değildir.
(3) Madde 31 Yerde muhafaza edilen bilgiler. Başka kayıt yöntemleri kullanıldığında, bilgilerin yerde muhafaza
edilmesine gerek yoktur.
(4)
Madde 36 Kiralama. Sadece resmi kira sözleşmelerin mevcut olması halinde uygulanmaktadır.
Not: Yolcuların taşınması ve ücreti yolcular tarafından ödenecek olan sözleşmenin başka bir işleticiye transfer edilmesi
kiralama olarak ele alınmamalıdır.
(5) Madde 44 Hava Trafik Hizmetlerinin Kullanılması. Hava sahası şartları uyarınca gerekmedikçe ve arama kurtarma düzenlemeleri Genel Müdürlük tarafından onaylandığında kullanılmaz.
(6) Madde 45 Heliportların işletici tarafından yetkilendirilmesi. İşletici, kaptanların, helikopterin ve operasyonun
tipine uygun, heliport veya iniş alanını seçmeleri konusunda bir prosedür belirleyecektir.
(7) Madde 52 Yakıt Kullanım Usulleri. (b) ile (d) geçerli değildir. Madde 52 (1) de tarif edilen yakıt kullanım
usulleri ile uçuşu veya uçuşlar dizisini tamamlayan helikopterde, normal seyrüsefer hızıyla ilerleyen helikopter için 30 dakika
yetecek kadar yakıt kalmalıdır (sürekli ve uygun iniş alanları olan arazi üzerinde uçulduğunda bu sürenin 20 dakikaya
indirilmesi mümkündür). Madde 77 (3) şartları ile uyumlu olabilmesi için nihai yedek yakıt miktarı İşletme El Kitabında
belirtilmelidir.
(8)
Madde 56 Yolcuların oturma düzeni. Oturma düzeni için prosedür belirlenmesine gerek yoktur.
Not: Bu paragrafın amacı, pilotun mantık çerçevesinde hareket ederek sonuca varmasıdır. Madde 53 uygulanabilir ve
prosedür ihtiyacını karşılar.
(9)
Madde 57 Yolculara brifing verilmesi
i.
Emniyetsizlik yaratmayacaksa, yolculara sözlü olarak emniyet ile ilgili konular anlatılır. Bu bilgilendirme
kısmen veya tamamen görsel işitsel sunu şeklinde gerçekleşebilir. Taşınabilir elektronik cihazların kullanılması için önceden
onay almak gerekir.
(10) Madde 58 Uçuş hazırlıkları.
i.
Mahalli uçuşlar için:
(A) Madde 58 (1). Operasyonel uçuş planı gerekli değildir.
ii.
Mahalli olmayan uçuşlar için:
(A) Madde 58 (1). Temel bilgileri içeren ve yürütülen operasyonlara göre basitleştirilmiş uçuş planı
hazırlanabilir.
(11) Madde 77 Uçuş esnasında yakıt yönetimi. EK 12’yi uygulamaya gerek yoktur (aşağıda bulunan (d)(14)’e
bakınız).
(12) Madde 78 İlave oksijenin kullanılması. Genel Müdürlükten önceden onay almak kaydıyla İşletme El Kitabı
uyarınca 10.000 ft ve 16.000 ft arasında geçen kısa süreli uçuşlarda ilave oksijenin bulundurulması zorunlu değildir. (Böyle
durumlarda işletici kalkıştan önce yolculara ilave oksijenin verilmeyeceğinin açıklanmasını sağlayacaktır.)
(13) Bagaj ve kargonun yerleştirilmesi. Operasyon ve helikopterin tipine uygun olarak yapılacaktır.
(14) EK 12 Uçuş esnasında yakıt yönetimi. Uygulanmamaktadır.
(15) Madde 116 Genel. Aletler ve Teçhizat. Güncel JTSO standartlarını karşılamayan ancak orijinal teçhizatın
emniyet standardını karşılayan alternatif teçhizat, Genel Müdürlük tarafından kabul edilebilir.
(16) Madde 135 İlave Oksijen – Kabin basınçsız helikopterler. Genel Müdürlükten önceden onay almak kaydıyla
İşletme El Kitabı uyarınca 10.000 ft ve 16.000 ft arasında geçen kısa süreli uçuşlarda ilave oksijenin bulundurulması zorunlu
değildir.
TASLAK SHT OPS 3
75
(17) EK 24 Kabin basınçsız helikopterlerde ilave oksijenin bulundurulması. Yukarıda bulunan(12) ve (16) no.lu
paragraflar uyarınca uygulanmamaktadır.
(18) Madde 158 (2) Sorumlu kaptan pilotluğa atanma. Planlanan operasyonun türüne göre Genel Müdürlük
tarafından kısaltılmış kaptanlık eğitimini kabul edebilir.
(19) Madde 162 (1) Güncel dönem uçuşları. Madde 162 (1) da belirtilen şartlara alternatif olarak, önceden alınmış
Genel Müdürlük onayı ile son 90 gün içinde, belirlenmiş aynı gurupta yer alan herhangi bir helikopter ile 3 kalkış, 3 meydan
turu, 3 iniş yapmış olması yeterlidir Helikopter tipi için son dönem uçuşlarının geçerliliği aşağıdaki unsurlara bağlıdır:
i.
İlgili tipte Yeterlik Kontrolünün(TRPC) geçerli olması.
ii.
Söz konusu tip veya varyantla, son 6 ayda 2 saatlik uçuş yapılması
iii.
Belirlenen gruptaki helikopterlerden birisine ait OPC (İşletici Yeterlilik Kontrolü) belgesinin geçerli
olması.
iv.
Belirlenen gruba ait uçulan helikopterlerin tamamını kapsayan OPC rotasyonunun aksaksız yapılması
v.
Belirlenen grupların kapsamı, TRPC, OPC ve son dönem uçuşlarının doğrulanması için uygulanan
prosedürlerin Uçuş İşletme El Kitabında bulunması.
(20) EK 28 Yenileme (Recurrent) Eğitimi ve Kontrolü. Operasyon türüne göre uygulanabilir program Genel
Müdürlük tarafından kabul edilebilir.
(21) Madde 180 Operasyonel uçuş planı. Yukarıdaki (2)(i)(A) & (2)(ii)(A)’ bakınız.
(22) Madde198 Güvenlik Gerekleri. Bu ek sadece ulusal güvenlik programını uygulayan devletlerde yapılan
uçuşlarda geçerlidir.
(23) Madde 199 Eğitim programları. Eğitim programları, yapılan operasyon türüne göre uyarlanacaktır. Kişinin
kendi kendine yaptığı uygun eğitim programı Genel Müdürlük tarafından kabul edilebilir.
(24) Madde 201 Helikopter güvenlik/arama kontrol listesi. Kontrol listesine gerek yoktur.
TASLAK SHT OPS 3
76
EK 5
Mahalli Uçuşlar (Gündüz VFR)
(a) Bu Ek’e göre operasyon yapmak isteyen işleticiler faaliyetlerine başlamadan önce Genel Müdürlükten onay
alacaktır. Onayda belirtilmesi gereken unsurlar:
(1) Helikopterin tipi
(2) Operasyonun tipi
(3) Bu Ek’e göre operasyonla ilgili coğrafi kısıtlamalar.
(b) Yasaklar. Aşağıda belirtilen faaliyetler yasaktır:
(1) Madde 17. Harp silah ve mühimmatının taşınması.
(2) Madde 54. Kabul Edilemez Nitelikteki Yolcuların, Sınır Dışı Edilmiş Kişilerin ya da Gözaltındaki Kişilerin
Taşınması
(3) Madde 62. Yolculu Yakıt İkmali ve Boşaltımı.
(4) Madde 68. Helikopterde Sigara İçilmesi.
(c) Muafiyetler: Aşağıda belirtilen kurallar muafiyete tabidir:
(1) Madde 30 Taşınması gereken ilave bilgi ve formlar.
i. Madde 30(1)(a) Operasyonel Uçuş Planı. Uçuş planı, temel bilgileri içeren ve yürütülen operasyonlara göre
hazırlanmış ve Genel Müdürlük tarafından kabul edilen basit formatta hazırlanmış olacaktır.
ii. Madde 30(1)(d) Notam/AIS evrakları. Gerekli değildir.
iii. Madde 30(1)(e) Meteorolojik bilgiler. Gerekli değildir.
iv.
Madde 30(1)(g) Özel yolcularla ilgili bildirim, vs. Gerekli değildir.
v. Madde 30(1)(h) Özel yüklerle ilgili bildirim, vs. Gerekli değildir.
(2) Madde 31 Yerde muhafaza edilen bilgiler. Başka kayıt yöntemleri kullanıldığında bilgilerin yerde muhafaza
edilmesine gerek yoktur.
(3) Madde 36 Kiralama. Sadece resmi kira sözleşmelerinin mevcut olması halinde uygulanmaktadır.
Not: Yolcuların taşınması ve ücreti yolcular tarafından ödenecek olan sözleşmenin başka bir işleticiye transfer edilmesi
kiralama olarak ele alınmamalıdır.
(4) Madde 44 Hava Trafik Hizmetlerinin Kullanılması. Hava sahası şartları uyarınca gerekmedikçe ve arama/
kurtarma düzenlemeleri Genel Müdürlük tarafından onaylandığında uygulanmasına gerek yoktur.
(5) Madde 45 Heliportların işletici tarafından yetkilendirilmesi. İşletici, kaptanların, helikopterin ve operasyonun
tipine uygun, heliport veya iniş alanını seçmeleri konusunda bir prosedür belirleyecektir.
(6) Madde 52 Yakıt Kullanım Usulleri. (b) ile (d) bentleri geçerli değildir. Madde 52 (1) da tarif edilen yakıt
kullanım usulleri ile uçuşu veya uçuşlar dizisini tamamlayan helikopterde, normal seyrüsefer hızıyla ilerleyen helikopter için
30 yetecek kadar yakıt kalmalıdır (sürekli ve uygun iniş alanları olan arazi üzerinde uçulduğunda bu sürenin 20 dakikaya
indirilmesi mümkündür). Madde 77 (3) şartları ile uyumlu olabilmesi için nihai yedek yakıt miktarı İşletme El Kitabında
belirtilmelidir.
(7) Madde 58(1) Yukarıdaki (c)(1)(i)’ye bakınız.
TASLAK SHT OPS 3
77
(8) Madde 77 Uçuş esnasında yakıt yönetimi. EK 12’yi uygulamaya gerek yoktur (aşağıdaki (c)(10)’a bakınız).
(9) Madde 78 İlave oksijenin kullanılması. Genel Müdürlükten önceden onay almak kaydıyla İşletme El Kitabı
uyarınca 10.000 ft ve 13.000 ft arasında geçen kısa süreli uçuşlarda ilave oksijenin bulundurulması zorunlu değildir. (Böyle
durumlarda işletici kalkıştan önce yolculara ilave oksijenin verilmeyeceğinin açıklanmasını sağlayacaktır).
(10) Ek 24 Uçuş esnasında yakıt yönetimi. Uygulamaya gerek yoktur.
(11) Madde 116 Genel Tanıtım. Aletler ve Teçhizat. Güncel JTSO standartlarını karşılamayan ancak orijinal
teçhizatın emniyet standardını karşılayan alternatif teçhizat, Genel Müdürlük tarafından kabul edilebilir.
(12) Madde 135 İlave Oksijen – Kabin basınçsız helikopterler. Genel Müdürlükten önceden onay almak kaydıyla
İşletme El Kitabı uyarınca 10.000 ft ve 16.000 ft arasında geçen kısa süreli uçuşlarda ilave oksijenin bulundurulması zorunlu
değildir.
(13) EK 24 Kabin basınçsız helikopterlerde ilave oksijenin bulundurulması. Yukarıda bulunan(9) ve (12) no.lu
paragraflar uyarınca uygulanmamaktadır
(14) Madde 180 Operasyonel uçuş planı. Yukarıdaki (c)(1)(i)’e bakınız.
TASLAK SHT OPS 3
78
EK 6
Helikopter Vinç Operasyonu
Not: Genel Müdürlük bu Ek’e göre hangi operasyonun vinç operasyonu tanımına girdiği konusunda karar yetkisine sahiptir.
(a) Terminoloji
(1) Helikopter Vinç Operasyonu Uçuşları. İnsanları ve/veya kargoyu helikopter vinci ile transfer etmeyi amaçlayan
ve vinç operasyon onayı kapsamında yapılan helikopter uçuşu.
(2) Vinç Operasyonu Ekibi. Vinç operasyonu ile ilgili görev yapan kişiler.
(3) Suda, Su Üzerinde, Kıyıdan Uzakta ve Kıyı Boyunca Yapılan Vinç Operasyonu. İnsanları ve/veya kargoyu
gemiden veya gemiye veya denizde bulunan bir yapıya veya yapıdan helikopterle kaldırmanın kolaylaştırmasını amaçlayan
ve vinç operasyonu onayı kapsamında yapılan helikopter uçuşu.
(4) Kaldırma Sayısı. Bu Ek’e göre görevlendirilen ekibin niteliklerini tespit etmek maksadıyla tanımlanan kaldırma
sayısı, vinç kancasının bir kez aşağıya inmesi ve yukarıya çıkmasıdır.
(5) Vinç Operasyonu Sahası. Vinçle transfer işleminin gerçekleştiği özel alan.
(6) Vinç Operasyonu Yolcusu. Helikopter vinç kancası aracılığı ile transfer edilecek kişi.
(b) İşletme El Kitabı. İşletici, İşletme El Kitabında vinç operasyonu ile ilgili bir Ek’in bulunmasını sağlayacaktır. Ek’te
bulunması gereken konular özellikle:
(1) Performans kriterleri
(2) Gerektiğinde suda, su üzerinde, kıyıdan uzakta ve kıyı boyunca yapılan vinç operasyonun hangi şartlar altında
gerçekleşebileceği, gemi hareketleri ve rüzgar hızı ile ilgili sınırlamalar belirtilecektir.
(3) Vinç operasyonunun gerçekleşebilmesi ile ilgili meteorolojik kısıtlamalar.
(4) Vinç operasyon sahasının, yapılacak göreve uygun asgari ebatlarının belirlenmesi için gerekli kriterler.
(5) Asgari ekibin belirlenmesi ile ilgili prosedürler.
(6) Ekibin kaldırma sayılarını kayıt yöntemi.
Gerektiğinde İşletme El Kitabı Ek’inde mevcut ilgili alıntılar vinç operasyonunu yaptıran kuruma verilecektir.
(c) Vinç Operasyonu Ekipmanının Bakımı. Vinç operasyon sistemleri ile ilgili bakım talimatları, işletici tarafından
imalatçı ile koordine edilerek hazırlanacak ve bu talimatların Bölüm M kapsamında işletici bakım programına dahil edilerek
Genel Müdürlük tarafından onaylanması sağlanacaktır.
(d) Operasyon gereklilikleri.
(1) Helikopter. Vinç operasyonu esnasında bir motoru devre dışı kalan helikopter, geri kalan motorla/motorlarla, asılı
olan insanları/kargoyu, üçüncü şahısları veya mülkleri tehlikeye atmadan görevini sürdürebilir kabiliyette olmalıdır. (HEMS
operasyon sahasında yapılan HEMS vinç operasyonu görevinde bu şartın uygulanmasına gerek yoktur.)
(2) Ekip. Bölüm N kapsamında belirtilen şartlara ilaveten vinç operasyonu ekibi için aşağıda belirtilen nitelikler
öngörülmektedir:
i. Seçim. İşletme El Kitabında vinç operasyonu görevi için seçilecek uçuş ekibi ile ilgili kriterler bulunacak ve
seçileceklerin önceki tecrübeleri göz önünde bulundurulacaktır:
ii. Tecrübe. vinç operasyonu uçuşlarında kaptanlık yapacakların asgari tecrübe düzeyleri:
(A) Kıyı ötesinde:
TASLAK SHT OPS 3
79
(A1) Vinç operasyonu kapsamında, helikopterlerde 1 000 saat kaptan pilot olarak görev yapmış olmak veya
200 saati gözetim altında kaptan pilot olmak üzere, 1 000 saat ikinci pilot uçuşuna sahip olmak.
(A2) Gece operasyonlarının yapılması söz konusu ise; kıyı ötesinde 20 adedi gece olmak üzere, toplam 50
kaldırma sayısına sahip olmak.
(B) Kıyıda:
(B1) Vinç operasyonu kapsamında, helikopterlerde 500 saat kaptan pilot olarak görev yapmış olmak veya 100
saati gözetim altında kaptan pilot olmak üzere, 500 saat ikinci pilot uçuşuna sahip olmak.
(B2) Planlanan operasyon ortamına benzer operasyon ortamında gerçekleşen 200 saatlik helikopter
tecrübesine haiz olmak.
(B3) Gece operasyonlarının yapılması söz konusu ise; kıyı ötesinde 20 adedi gece olmak üzere, toplam 50
kaldırma sayısına sahip olmak.
(C) İşletme El Kitabında yer alan vinç operasyonu ile ilgili eğitimleri başarı ile tamamlamış olmak ve vinç
operasyonu ile ilgili rol ve çevresel şartlar konusunda tecrübeli olmak.
iii. Güncel dönem uçuşları. Vinç operasyonu yürüten tüm pilot ve ekip, Madde 161(1)’de belirtilen şartların yanı sıra,
son 90 gün içinde aşağıda belirtilen gerekleri yerine getirmiş olmalıdır.
(A) Gündüz yürütülen görevler için; her biri hoverda başlayan ve biten, 3 adet gündüz veya gece kaldırma sayısı
içeren çalışma yapmış olmak.
(B) Gece yürütülen görevler için; her biri hoverda başlayan ve biten, 3 adet gece kaldırma sayısı içeren çalışma
yapmış olmak.
iv. Ekip oluşumu. Gündüz veya gece operasyonlarında bulunması gereken asgari ekip sayısı, İşletme El Kitabında
belirtildiği şekilde olmakla beraber; helikopter tipi, hava şartları, görevin türü ve kıyı ötesinde gerçekleşmesi halinde, vinç
operasyonu saha ortamı, denizin durumu ve gemi hareketlerine bağlı olacak, ancak her durumda bir pilot ve bir vinç
operatöründen daha az olmayacaktır.
(e) Ek Şartlar
(1) Vinç Operasyonu Teçhizatı: Helikopter üzerine monte edilen tüm vinç teçhizatları, daha sonra yapılan tadilatlar
ve gerekli operasyonlarda kullanılması planlanan fonksiyonlar açısından uygun uçuşa elverişlilik onayına tabi olacaktır.
Yardımcı teçhizat Genel Müdürlük ve üretici firma onayına bağlı olarak uygun standartlar doğrultusunda dizayn ve test
edilecektir.
(2) Helikopter Haberleşme Teçhizatları. Bölüm L ‘de belirtilenlere ilaveten telsiz teçhizatı uçuşa elverişlilik onayına
tabiidir. Aşağıda belirtilen durumlarda, vinç operasyonu yaptıran kurumla ve mümkünse yerdeki personel ile iki yönlü
haberleşme mevcut olmalıdır.
i. Kıyı ötesi gündüz ve gece operasyonları veya
ii. Kıyıda yapılan gece operasyonlarında,
(f) Eğitim ve Kontrol
(1) Uçuş ekibi aşağıda belirtilen konularda eğitileceklerdir:
i.
Bölüm N’de belirtilen eğitim unsurlarına ilaveten aşağıda belirtilen ek konular ele alınacaktır:
(A)
Kancanın takılması ve kullanılması;
(B)
Helikopter ve teçhizatın vinç operasyonu için hazırlanması;
(C)
Gündüz ve gerektiğinde gece için normal ve acil durum vinç operasyonu;
(D)
Vinç operasyonuna özel, ekip koordinasyon kavramı ile ilgili çalışmaların yapılması;
TASLAK SHT OPS 3
80
ii.
(E)
Vinç operasyonu prosedürleri ile ilgili pratik çalışmalar ve
(F)
Statik elektrik boşalmalarının yarattığı tehlikelerin anlatılması.
Bölüm N’de belirtilen kontrollere ilaveten aşağıdaki maddeler kontrol edilecektir:
(A) Gündüz operasyonlarında ve işletici tarafından gece operasyonlarının da üstlenilmesi halinde, yapılması
gereken yetkinlik kontrolleri. Yapılan kontroller, vinç operasyonu sahasında yapılan prosedürleri içermeli ve özellikle
aşağıda belirtilen unsurlara önem verilmelidir:
(A1) Yerel meteoroloji;
(A2) Vinç operasyonu uçuş planlaması;
(A3) Vinç operasyonu kalkışları;
(A4) Vinç operasyonu hoverden başlama ve hoverda sonlandırma;
(A5) Normal ve benzetilmiş acil vinç operasyonu prosedürleri; ve
(A6) Ekibin koordinasyonu.
(2) Vinç operasyonu ekibi: Vinç operasyonu görevine katılan ekip, Bölüm O kapsamında verilen eğitimin yanı sıra
aşağıdaki konularda ilave eğitim alacaktır:
i.
Vinç operasyonu rolü ile ilgili görevler;
ii.
Kancanın yerleştirilmesi ve kullanılması;
iii.
Vinç teçhizatının operasyonu;
iv.
Helikopter ve özel ekipmanın vinç operasyonu görevi için hazırlanması;
v.
Normal ve acil durum prosedürleri;
vi.
Vinç operasyonu görevi ile ilgili özel ekip koordinasyon kavramları;
vii.
İç haberleşmenin gerçekleşmesi ve telsiz ekipmanının kullanılması;
viii.
Acil durumda vinç teçhizatı ile ilgili bilgiler;
ix.
Vinç operasyonunda yolcuların yönetilmesi ile ilgili teknikler;
x.
Vinç operasyonu esnasında normal ve acil durum uçuş şartlarında personelin hareket etmesinin ağırlık
merkezine etkisi;
xi.
Normal ve acil durum uçuş şartlarında, personel hareketlerinin performansa etkileri
xii.
Vinç operasyon sahasında pilotu yönlendirme teknikleri;
xiii.
Operasyon ortamına özel tehlikelerin bilinmesi ve
xiv.
Statik elektrik boşalmalarının yarattığı tehlikelerin anlatılması.
(3) Vinç Operasyonu Yolcuları: Vinç operasyonu ile ilgili, uçuşa başlamadan önce yolcular statik elektrik boşalması
ve vinç operasyonu uçuşuna ait özel tehlikeler konusunda brifing verilecektir.
TASLAK SHT OPS 3
81
EK 7
Meskûn Mahal Helikopter Uçuşları
(a) Onay - Bu Ek’e göre operasyon yapmak isteyen işletici, operasyona başlamadan önce Genel Müdürlükten ve
operasyonun yürütüleceği Devlet’in Yetkili Otoritesinden onay alacaktır. Onayda belirtilmesi gereken unsurlar:
(1) Helikopter tipi (tipleri) ve
(2) Operasyon tipi.
(b) Terminoloji
(1) Meskûn mahal: Halkın yaygın olarak kullandığı yerleşim alanları.
(c) Uygulanabilirlik: Bu Ek, meskun mahale gidip gelen, sadece altı veya daha az sayıda koltuk kapasitesi (MAPSC) için
onaylanmış çok türbin motorlu helikopterler için geçerlidir:
(1) (hostile environment) hayatta kalmaya uygun olmayan bölgelerde (HAKUB); ve
(2) 1 Temmuz 2002 tarihinden önce yapılan heliportlara yapılan uçuşlar.
(d) Hafifletmeler/Muafiyetler:
(1) Meskun mahale ve meskun mahal dışına yapılan uçuşlar Bölüm H (Performans Sınıf 2) uyarınca yapılabilir ve
Genel Müdülükten onay almak kaydıyla aşağıda belirtilen hususlardan 31 Aralık 2004 tarihine kadar muaftır (EK 19 alt
paragraflar (a)(2)(i) ve (ii)’ye bakınız.:
i.
Madde 103(1)(b) şartları ve
ii.
Madde 106(1)(b) şartları.
(2) 1 Ocak 2005 tarihinden itibaren, meskun mahal ebatları veya engeller nedeniyle Bölüm G (Performans Sınıf 1)
uyarınca işletilmesi mümkün olmayan alanlar için, (d)(1)’de tanımlanan muafiyet, aşağıda belirtilen şartlara uyulması halinde
Genel Müdürülük tarafından 31 Aralık 2004 tarihinden sonrasına uzatılabilir:
i.
Yerleşim alanları dışındaki (hostile environment) hayatta kalmaya uygun olmayan bölgelerde (HAKUB)
gerçekleştirilen operasyonlarda, helikopterin ağırlığı, tüm motorlar uygun rejimde çalışırken, uçuş el kitabında AEO ve OGE
için belirlenen azami ağırlığı geçmemek şartıyla ve
ii.
Yerleşim alanlarındaki (hostile environment) hayatta kalmaya uygun olmayan bölgelerde (HAKUB)
gerçekleştirilen operasyonlar için, helikopterin ağırlığı, uçuş el kitabında %8’lik tırmanma gradyeni için belirlenen azami
ağırlığı geçmemek ve motorlardan birinin arızası durumunda, emniyetli kalkış sürati (Vtoss) ile kalkışı devam ettirebilmesi
şartıyla;
(e) Operasyon: Meskûn mahale yapılan uçuş esnasında, iniş ve kalkışlarda motorlardan birinin arızalanması halinde,
helikopter içinde ve dışında bulunanlara arz eden tehlike süresini en aza indirmek için İşletme El Kitabında sahaya özel
prosedürlerinin yer alması gerekmektedir. İşletme El Kitabı bölüm C’de her bir meskûn mahale ait ana unsurların gösterildiği
fotoğraf veya kroki ebatları, Bölüm G ile ilgili uyumsuzlukları (Performans Sınıfı 1), ana risk unsurları ve olay meydana
gelmesi halinde başvurulacak eylem planı bulunacaktır.
Ek-8
İşletme Ruhsatı ve Şartları
Bu talimata göre operasyon yürütecek işletmelere Ticari Hava Taşıma İşletmeleri Yönetmeliği (SHY 6A) Ekinde
yer alan işletme ruhsatı ve şartları verilir.
TASLAK SHT OPS 3
82
Ek-9
İşleticinin Yönetim Sistemi ve Organizasyonu
(a)
Genel; İşletici, operasyonların emniyetli bir şekilde gerçekleştirilmesini temin etmek üzere sağlam ve etkin bir
yönetim sistemine sahip olmalıdır. İşletici tarafından görevlendirilecek sorumlu yöneticilerin, havacılık alanında uygun
teknik ve operasyonel vasıfları ile birlikte yönetim yetkinliklerine sahip olması zorunludur.
(b)
(c)
Görevlendirilen sorumlu yöneticiler:
1.
Sorumlu yöneticilerin adları ile birlikte görevlerinin ve sorumluluklarının tanımının İşletme El Kitabı
içerisinde yer alması, ayrıca atamalarda ve görevlerde herhangi bir değişiklik yapılmak istendiğinde veya
bilfiil yapıldığında Genel Müdürlüğe yazılı olarak bildirimde bulunulması zorunludur.
2.
İşletici tarafından sorumlu yöneticilerin yokluğunda, operasyonun kontrolünün sürmesini temin etmek üzere
gerekli düzenlemelerin yapılması zorunludur.
3.
İşletici tarafından sorumlu yönetici olarak görevlendirilen personel, Genel Müdürlük tarafından kabul
edilmedikçe bir başka işletici tarafından sorumlu yönetici olarak görevlendirilemez.
4.
Sorumlu yönetici olarak görevlendirilen kişilerin iş akitlerinin, gerçekleştirilen operasyonun boyut ve
kapsamı ile ilgili yönetim görevlerinin yerine getirilmesine yeterli düzeyde mesai yapmalarını sağlayacak
şekilde düzenlenmesi zorunludur.
Personelin yeterliliği ve gözetimi:
1.
Ekip üyeleri: İşletici, gerçekleştirilmesi planlanan operasyona uygun biçimde Bölüm N ve Bölüm O
çerçevesinde eğitimden ve yeterlilik kontrolünden geçirilmiş, yeterli sayıda uçuş ve kabin ekibi istihdam
etmek zorundadır.
2.
Yer Personeli:
3.
(d)
(i)
Yer personelinin sayısı, gerçekleştirilmesi planlanan operasyonun boyut ve kapsamına bağlıdır.
İşletici, özellikle operasyon ve yer hizmetleri departmanlarında görev yapacak personelinin
organizasyon içerisindeki sorumluluklarını tam anlamıyla kavrayacak şekilde eğitilmiş olmasını
sağlamak zorundadır.
(ii)
İşleticinin belirli hizmetleri sözleşme ile başka kuruluşlara yaptırdığı hallerde, uygun standartların
sağlanması hususundaki sorumluluk işleticiye aittir. Bu gibi durumlarda, yer işletmeden sorumlu
yönetici, belirtilen çerçevede sözleşmeli olarak istihdam edilen personelin gerekli standartlara
uymasını sağlamakla görevlidir.
Gözetim;
(i)
Gözetimi gerçekleştirecek personel sayısı, işletmenin yapısına ve istihdam edilen personel sayısına
bağlıdır.
(ii)
Bu personelin görev ve sorumlulukları ile düzenlenen uçuş mesuliyetlerinin,
sorumluluklarını yerine getirebilmeleri açısından, tespit edilip tanımlanması gereklidir.
(iii)
Ekip üyeleri ile yer hizmetleri personelinin gözetiminin, İşletme El Kitabı içerisinde belirtilen
standartların gerçekleştirilmesini temini için yeterli deneyime ve kişisel niteliklere sahip kişilerce
gerçekleştirilmesi gereklidir.
Yerleşim olanakları;
1.
İşletici, her bir operasyon üssünde, uçuş operasyonlarının emniyetine etki eden personel için yeterli düzeyde
çalışma alanı temin etmek zorundadır. (Bu bağlamda; operasyon kontrolü, temel kayıt unsurlarının
saklanması ve ibrazı, yer personeli ve uçuş ekibi gereksinimlerinin göz önünde bulundurulması zorunludur.)
TASLAK SHT OPS 3
gözetim
83
2.
Ofis hizmetlerinin, gecikmeye meydan verilmeksizin, işletme talimatlarını ve diğer bilgileri tüm ilgili kişilere
dağıtma kabiliyetine sahip olması gereklidir.
(e)
Dokümantasyon; İşleticinin, el kitapları, güncellemeleri ve diğer dokümanların tanzim edilmesine ilişkin
düzenlemeler yapması zorunludur.
Ek-10
Bagaj ve Kargonun Yerleştirilmesi
İşletici, el bagajlarının ve kargonun yeterli ve emniyetli bir biçimde yüklenmesini temin etmek üzere oluşturacağı usullerde
aşağıdaki hususları dikkate alacaktır:
1. Kabin içerisinde taşınan her bir unsurun, hareketsiz bir biçimde kalmasını sağlayabilecek bir konumda bulunması
gereklidir;
2. Baş üstü dolapları üzerine veya yanına asılan ikaz levhalarında belirtilen ağırlık sınırlamalarının aşılmaması
gereklidir;
3. Koltuk altında bulunan bagaj yerlerinde hareket kısıtlayıcı teçhizat bulunması ve bu teçhizatında bagaj boyutuna
bağlı olarak hareketi engellediği durumlarda kullanılabilir.
4. Bagaj ve kargoların, tuvaletlere ve üzerlerinde yerleştirilebilecek maksimum yük ağırlığının belirtildiği bir ikaz
levhası bulunmayan ve parçaların ileri, yana ve yukarı hareketini sağlayacak bölmelere yerleştirilmemesi gereklidir.
5. Bagaj ve kargoların boyutları, yerleştirildikleri dolapların kapı kilitlerinin güvenli bir biçimde kapatılmasını
engellememelidir.
6. Bagaj ve kargolar, acil durum çıkışlarına erişimi engellememelidir.
7. Uçuş evresine bağlı olarak, bagajların helikopterin tahliyesini engellemeyecek ya da düşmek suretiyle (ya da bir
başka surette) yaralanmaya sebebiyet vermeyecek biçimde yerleştirilmiş olduğundan emin olunmak üzere kalkış ve iniş
öncesinde kemer ikaz ışıklarının yandığı, ya da bu yönde talimat verilen her durumda gerekli kontrollerin gerçekleştirilmesi
gereklidir.
TASLAK SHT OPS 3
84
Ek-11
Yolcu Alımı Sırasında, Yolcular Helikopterdeyken ya da Yolcu İndirme Sırasında Yakıt İkmali ve Yakıt Boşaltımı
(a) İşletici, helikopterin rotorları dönüyor veya durmuş halde ve yolcular hava aracı içindeyken yakıt alma/boşaltma için
hazırlanan prosedürlerinin aşağıda belirtilen önlemleri ihtiva etmesini sağlayacaktır:
(1) Yakıt alma tarafında bulunan kapılar kapalı kalacaktır;
(2) Hava durumunun müsait olması halinde helikopterin diğer tarafında bulunan kapılar açık kalacaktır;
(3) Uygun ölçekteki yangınla mücadele ekipmanı yangın çıkması halinde derhal erişilebilecek konumda bulundurulacaktır ve
(4) Yangın çıkması halinde yolcuları helikopterden uzaklaştırmak için yeterli personel bulundurulacaktır.
(5) Acil tahliye için hazır olan ve yeterli sayıda kalifiye personel bulundurulacaktır;
(6) Helikopter içinde Yakıt buharı varlığının tespit edilmesi veya yakıt alma/boşaltma esnasında başka bir tehlikenin
belirmesi halinde yakıt alma/boşaltma işlemi derhal durdurulur;
(7) Acil tahliye çıkşları ve slide (kaydırak) açma alanları altında kialan zemin engelden arındırılmış olmalıdır ve
(8) Emniyetli ve hızlı bir tahliye için gerekli tüm tedbirler alınacaktır.
Ek-12
Havada yakıt yönetimi
(a) Uçuş esnasında yapılan yakıt hesaplamaları
(1) Hava aracı komutanı uçuş esnasında düzenli aralıklarla yakıt hesaplaması yapılmasını sağlayacaktır. Kalan yakıt kayıt
edilecek ve aşağıdaki unsurlara göre değerlendirilecektir:
(i) Gerçek tüketimin planlanan tüketimle karşılaştırılması;
(ii) Kalan yakıtın uçuşu tamamlamaya yetecek miktarda olup olmadığının kontrolü ve
(iii) Destinasyona varıldığında kalacak yakıt miktarının tahmini.
(2) İlgili yakıt verileri mutlak surette kayıt edilecektir.
(b) Havada yakıt yönetimi.
(1) Havada yapılan bir yakıt hesaplaması sonrasında, destinasyona varıldığında kalması beklenen yakıt miktarının, gerekli
yedek meydan yakıtı artı son rezerv yakıtından az olması halinde hava aracı
(i) Yedek meydana yönelecek veya
(ii) aşağıda belirtilen unsurlara dayanarak destinasyona devam etmesinin daha emniyetli olacağına kanaat getirmesi durumu
dışında, madde 59 (5)(a)uyarınca uçuşu tekrar planlayacaktır;
(2) Varış heliportunun kıyıdan içerde yer alması durumunda, iki adet uygun, farklı iniş ve kalkış alanı(TLOF) mevcut ve
varış heliportundaki hava şartları madde 69(2)(b) yer alan planlama kriterlere uygun ise hava aracı komutanı yedek meydan
yakıtının varış meydanına inişten önce kullanılmasına izin verebilir.
(c) izole bir heliporta planlanmış bir uçuşta yapılan havada yakıt hesaplaması sonucunda, son olası sapma noktasında kalması
beklenen yakıt miktarı aşağıdakilerin toplamından az ise:
(1) Madde 59(2) göre seçilen bir heliporta sapmak için gerekli yakıt;
(2) Acil durum yakıtı ve
TASLAK SHT OPS 3
85
(3) Nihai yedek(rezerv) yakıt
Hava aracı komutanı:
(4) yedek heliporta sapacak veya
(5) Varış heliportunun kıyıdan içerde yer alması durumunda, varış heliportunda iki adet uygun, farklı iniş ve kalkış(TLOF)
alanı mevcut ve varış heliportundaki hava şartları madde 69(1)(b)’de yer alan planlama kriterlerine uygun ise varış
heliportuna devam edecektir.
Ek-13
Heliport İşletim Minimaları
(a) Kalkış asgari işletim koşulları
(1) Genel
(i) İşletici tarafından hazırlanan Kalkış asgari işletim koşullarında görüş veya RVR limitleri, kullanılması planlanan her
heliport (helikopter pisti) ve helikopterin özelliklerini göz önünde bulundurarak ifade edilmelidir. Kalkış ve/veya zorunlu iniş
esnasında engellerin görülmesi ve bunlardan kaçınması için belirli bir gereklilik varsa ek şartlar (örneğin tavan)
belirtilecektir.
(ii) Kalkış heliportundaki (helikopter pisti) hava şartlarının heliporta iniş için uygulanabilir minimalara (asgari işletim
şartlarına) eşit veya daha iyi olmaması ve uygun alternatif kalkış heliportunun (helikopter pistinin) mevcut olmaması halinde
Kaptan kalkışı başlatmaz.
(iii) Raporlanan meteorolojik görüş mesafesinin kalkış için gerekli olan değerin altında olması halinde ve RVR
raporlanmamışsa, kalkış ancak kaptanın kalkış FATO/pistindeki RVR/Görüş mesafesinin gerekli asgari değer ile eşit veya
üstünde olduğuna kanaat getirdiğinde mümkündür.
(iv) Raporlanan meteorolojik görüş mesafesinin veya RVR’nin mevcut olmadığı durumlarda kalkış ancak kaptanın kalkış
FATO/pistindeki RVR/Görüş mesafesinin gerekli asgari değer ile eşit veya üstünde olduğuna kanaat getirdiğinde
mümkündür.
(2) Görsel referans
(i) Kalkış minimaları (asgari işletim şartları) olumsuz şartlar nedeniyle iptal edilen kalkışta ve kritik güç biriminin
arızalanmasından sonra devam ettirilen kalkış esnasında helikopterin kontrol edilebilmesi için yeterli kılavuzluğun
sağlanabilmesi için seçilecektir.
(ii) Genel Müdürlük başka bir uygulamayı kabul etmediği takdirde gece operasyonları için FATO/pistini ve olası engelleri
aydınlatmak için yer aydınlatması bulundurulacaktır.
(3) Gerekli RVR/Görüş
(i) Performans Sınıfı 1 operasyonları için işletici kalkış minimaları için RVR ve görüş mesafesini (RVR/VIS) aşağıdaki
tabloya göre hazırlayacaktır.
TASLAK SHT OPS 3
86
Tablo 1 – Kalkış için RVR/Görüş
IFR kalkış prosedürlerine haiz
heliportları (helikopter pistleri)
kıyı
RVR/Görüş
Aydınlatma ve işaret yok (gündüz)
250 m veya reddedilen kalkış mesafesi,
hangisi daha uzun ise
Aydınlatma yok (gece)
800 m
Pistin kenarı/FATO
200 m
Aydınlatma ve orta çizgi işareti
Pistin kenarı/FATO
150 m
Aydınlatma ve orta çizgi işareti ve RVR
bilgileri
Kıyı ötesi helideck (Su üzeri iniş platformu)
İki pilotlu operasyonlar
250 m(1)
Tek pilotlu operasyonlar
500 m (1)
Not 1: Kaptan kalkış uçuş güzergâhının engelsiz olduğunu tespit edecektir.
(ii) Performans Sınıfı 2 operasyonlarda kıyıda olduğunda kaptan kalkış için 800 m RVR/VIS minimalarına (asgari işletim
şartlarına) göre hareket edecek ve Performans Sınıfı 1 yetkinliklere ulaşana kadar kalkış manevrası esnasında bulutlardan
uzak duracak.
(iii) Kıyı ötesinde gerçekleştirilen Performans Sınıfı 2 operasyonlarda kaptan Sınıf 1 için geçerli minimaların altına
inmeyecek ve Performans Sınıfı 1 yetkinliklere ulaşana kadar kalkış manevrası esnasında bulutlardan uzak duracak.
(Yukarıda Tablo 1 ile ilgili Not 1’e bakınız)
(iv) Aşağıda bulunan ve raporlanan meteorolojik görüşü RVR’ye dönüştürmek için kullanılan Tablo 6 kalkış minimalarının
hesaplanmasında kullanılmayacaktır.
(b) Hassas olmayan yaklaşma
(1) Sistemin asgari işletim koşulları
(i) İşletici süzülme yolu olmadan ILS’nin (sadece LLZ ) VOR, NDB, SRA ve VDF kullanılmasına dayanan hassas olmayan
yaklaşmalarla ilgili sistemlerin asgari işletim koşullarının aşağıdaki tablo 2 de verilen MDH değerlerinden düşük
olmamalarını sağlayacaktır.
TASLAK SHT OPS 3
87
Tablo 2 – Hassas olmayan yaklaşma destekleri için sistem asgari işletim koşulları
Sistem asgari işletim koşulları
Tesis
En düşük MDH
ILS (süzülüş hattı yok-LLZ)
250 ft
SRA (1/2 nm de biten)
250 ft
SRA (1 nm’de biten)
300 ft
SRA (2 nm’de biten)
350 ft
VOR
300 ft
VOR/DME
250 ft
NDB
300 ft
VDF (QDM & QCH)
300 f
(2) Asgari Alçalma Yüksekliği: İşletici hassas olmayan yaklaşma için kullanılan asgari alçalma yüksekliğinin aşağıda
belirtilenlerden daha düşük olmamasını sağlayacaktır:
(i) helikopter kategorisi için OCH/OCL veya
(ii) sistemde mevcut minimum.
(3) Görsel Referans. Pilot planlanan FATO/pistte ancak aşağıda belirtilen görsel referanslardan en azından birinin,kendisi
tarafından açıkça görebilir ve tanınabilir olması durumunda MDA/MDH değerlerinin altında yaklaşmaya devam edebilir:
(i) yaklaşma aydınlatma sistemine ait öğeler;
(ii) eşik;
(iii) eşik işaretleri;
(iv) eşik ışıkları;
(v) eşik belirleme ışıkları;
(vi) görerek süzülme eğim göstergesi;
(vii) tekerlek koyma noktası veya tekerlek koyma noktası işaretleri;
(viii) tekerlek koyma noktası ışıkları;
(ix) FATO/pist kenar ışıkları; veya
(x) Genel Müdürlük tarafından onaylanan diğer görsel referanslar.
(4) Gerekli RVR. (AMC OPS 3.430(b)(4)’ bakınız.)
(i) Hassas olmayan yaklaşma için kullanılan Performans Sınıfı 1 veya 2 helikopterleri için aşağıdaki tabloda verilen asgari
işletim koşulları geçerlidir:
TASLAK SHT OPS 3
88
Tablo 3 – Kıyıda hassas olmayan yaklaşma asgari işletim koşulları
Kıyıda hassas olmayan yaklaşma asgari işletim
koşulları (5)(6)(7)
MDH
(ft)
Tesisler/RVR
Tam
Orta
Temel
(3)
Boş
(1)
(2)
250-299
ft
600 m
800 m
1000 m
1000 m
300-449
ft
800 m
1000 m
1000 m
1000 m
450 ft
ve üstü
1000 m
1000 m
1000 m
1000 m
(4)
Not 1: Tam donanımlı tesislerde FATO/pist işaretleri, 720 m veya üstünde HI/MI yaklaşma ışıkları, FATO/pist kenar ışıkları,
eşik ışıkları ve FATO/pist bitiş ışıkları mevcuttur. Işıkların açık olması gerekmektedir.
Not 2: Orta seviyeli tesislerde FATO/pist işaretleri, 420 - 719 m HI/MI yaklaşma ışıkları, FATO/pist kenar ışıkları, eşit
ışıkları ve FATO/pist bitiş ışıkları mevcuttur. Işıkların açık olması gerekmektedir.
Not 3: Temel niteliğindeki tesislerde FATO/pist işaretleri, <420 m HI/MI yaklaşma ışıkları, bir miktar LI yaklaşma ışıkları,
FATO/pist kenar ışıkları, eşik ışıkları ve FATO/pist bitiş ışıkları mevcuttur. Işıkların açık olması gerekmektedir.
Not 4: Boş yaklaşma ışıklı tesislerde FATO/pist işaretleri, FATO/pist kenar ışıkları, eşik ışıkları, FATO/pist ışıkları
mevcuttur veya hiç ışık yoktur.
Not 5: Tablolardaki veriler sadece 4°lik eğimden büyük olmayan nominal alçalma eğimine sahip geleneksel yaklaşmalar için
uygulanabilir. Alçalma eğimi daha büyük olan eğimlerde genellikle görerek süzülme eğiminin kılavuzluğuna ihtiyaç duyulur.
(örn. PAPI) de Asgari Alçalma Yüksekliğinde görünmektedir.
Not 6: Yukarıda belirtilen rakamlar ya raporlanan RVR değerleri veya aşağıdaki alt paragraf (h) de olduğu gibi RVR’ye
dönüştürülen meteorolojik görüş mesafeleridir.
Not 7: Tablo 3 de bahsedilen MDH değeri ilk hesaplanan MDH değerine atıfta bulunmaktadır. İlgili RVR’yi seçerken
operasyon amacıyla örneğin MDA’ya dönüştürülmesinde olduğu gibi en yakın on fit’e yuvarlamaya gerek yoktur.
(ii) pas geçme noktasının iniş eşiğine ½ nm mesafesinde olduğunda tam donanımlı tesisler için verilen yaklaşma minimaları
mevcut yaklaşma ışıklarının uzunluğuna bakılmaksızın kullanılabilir.
Ancak FATO/pist kenar ışıkları, eşik ışıkları, bitiş ışıkları ve FATO/pist işaretleri hala gereklidir.
(iii) Gece operasyonları: Genel Müdürlük tarafından farklı görüş beyan edilmediği müddetçe gece operasyonlarının
yapılabilmesi için FATO/pistinin ve olası engellerin görülmesi için yer aydınlatmasının mevcut olması gerekmektedir.
(iv) Tek pilotlu operasyonlar: Tek pilotlu operasyonlarda asgari RVR değeri 800 m veya Tablo 3 belirtilen minimalardan
yüksek olanı geçerlidir.
(c) Hassas yaklaşma - Kategori I operasyonları
(1) Genel: Kategori I operasyonu, 200 feetten az olmayan karar irtifası ve 500 metreden az olmayan pis görüş mesafesi ile
ILS, MLS veya PAR kullanılarak yapılan bir hassas alet yaklaşması ve inişidir.
TASLAK SHT OPS 3
89
(2) Karar Yüksekliği: İşletici, Kategori I hassas yaklaşmada kullanılacak karar yüksekliğinin aşağıda belirtilenlerden düşük
olmamasını sağlayacaktır:
(i) Belirtildiği takdirde Helikopter Uçuş Elkitabında (HFM) verilen karar yüksekliği;
(ii) Gerekli görsel referansı kullanmadan hassas yaklaşma desteğinin kullanılabileceği asgari yükseklik;
(iii) Helikopterin kategorisi için geçerli OCH/OCL veya
(iv) 200 ft.
(3) Görsel Referans: Pilot ancak aşağıda belirtilen görsel referanslardan en azından birini açıkça görebilmesi halinde
Kategori I alt paragraf (c) (2) uyarınca belirlenen karar yüksekliği altında yaklaşmaya devam edebilir:
(i) yaklaşma ışık sistemine ait öğeler;
(ii) eşik;
(iii) eşik işaretleri;
(iv) eşik işaretleri;
(v) eşik belirleme ışıkları;
(vi) görsel süzülme eğim göstergesi;
(vii) tekerlek koyma noktası veya tekerlek koyma noktası işaretleri;
(viii) tekerlek koyma noktası ışıkları; veya
(ix) FATO/pist kenar ışıkları.
(4) Gerekli RVR: Performans Sınıfı 1 veya 2 helikopterleri için aşağıdaki tabloda verilen asgari işletim koşulları geçerlidir:
Tablo 4 - Kıyıda hassas yaklaşma asgari işletim koşulları - Kategori I
Kıyıda hassas yaklaşma asgari işletim koşulları
Kategori I (5)(6)(7)
DH (ft)
Tesisler/RVR
Tam
Orta
Temel
(3)
Boş
(1)
(2)
200 ft
500 m
600 m
700 m
1000 m
201-250
ft
550 m
650 m
750 m
1000 m
251-300
ft
600 m
700 m
800 m
1000 m
301 ft
ve üstü
750 m
800 m
900 m
1000 m
(4)
Not 1: Tam donanımlı tesislerde FATO/pist işaretleri, 720 m veya üstünde HI/MI yaklaşma ışıkları, FATO/pist kenar ışıkları,
eşik ışıkları ve FATO/pist bitiş ışıkları mevcuttur. Işıkların açık olması gerekmektedir.
TASLAK SHT OPS 3
90
Not 2: Orta seviyeli tesislerde FATO/pist işaretleri, 420 - 719 m HI/MI yaklaşma ışıkları, FATO/pist kenar ışıkları, eşit
ışıkları ve FATO/pist bitiş ışıkları mevcuttur. Işıkların açık olması gerekmektedir
Not 3: Temel niteliğindeki tesislerde FATO/pist işaretleri, <420 m HI/MI yaklaşma ışıkları, bir miktar LI yaklaşma ışıkları,
FATO/pist kenar ışıkları, eşik ışıkları ve FATO/pist bitiş ışıkları mevcuttur. Işıkların açık olması
Not 4: Boş yaklaşma ışıklı tesislerde FATO/pist işaretleri, FATO/pist kenar ışıkları, eşik ışıkları, FATO/pist ışıkları
mevcuttur veya hiç ışık yoktur.
Not 5: Yukarıda belirtilen rakamlar ya raporlanan RVR değerleri veya aşağıdaki altparagraf (h) de olduğu gibi RVR’ye
dönüştürülen meteorolojik görüş mesafeleridir.
Not 6: Tablolardaki veriler 4°lik eğime kadar süzülme eğimi açısı olan geleneksel yaklaşmalar için geçerlidir.
Not 7: Tablo 4de bahsedilen DH değeri ilk hesaplanan DH değerine atıfta bulunmaktadır. İlgili RVR’yi seçerken operasyon
amacıyla örneğin DA’ya dönüştürülmesinde olduğu gibi en yakın on fit’e yuvarlamaya gerek yoktur.
(i) Gece operasyonları: Genel Müdürlük tarafından farklı görüş beyan edilmediği müddetçe gece operasyonlarının
yapılabilmesi için FATO/pistinin ve olası engellerin görülmesi için yer aydınlatmasının mevcut olması gerekmektedir.
(ii) Tek pilotlu operasyonlar: Tek pilotlu operasyonlar için işletici tüm yaklaşmalar için madde 86 ve bu Ek uyarınca asgari
RVR değerleri hesaplayacaktır. Normal minimanın uygulandığı ILS veya MLS ile eşleşmiş uygun bir otopilotun kullanılması
durumu haricinde 800 m veya altındaki RVR’ye izin verilmemektedir. Uygulanan Karar Yüksekliği otopilotun asgari
kullanım yüksekliği x1. 25’den daha az olmayacaktır.
(d) Kıyıda Hassas yaklaşma - Kategori II Operasyonları
(1) Genel. Kategori II operasyonu ILS veya MLS kullanılarak aşağıda belirtilen şartlar ile yapılan hassas alet yaklaşması ve
inişidir:
(i) 100 ft altında olmayan ancak 200 ft altında olan karar yüksekliği ve
(ii) 300 m altında olmayan pist görüş mesafesi.
(2) Karar yüksekliği: İşletici Kategori II hassas yaklaşmada kullanılacak karar yüksekliğinin aşağıda belirtilenlerden düşük
olmamasını sağlayacaktır:
(i) Helikopter Uçuş Elkitabında (HFM) belirtilen karar yüksekliği;
(ii) Gerekli görsel referansı kullanmadan hassas yaklaşma desteğinin kullanılabileceği asgari yükseklik;
(iii) Helikopterin kategorisi için geçerli OCH/OCL;
(iv) mürettebatın işletmeye yetkili olduğu karar yüksekliği veya
(v) 100 ft.
(3) Görsel Referans: Pilot en az ardı ardına dizilmiş 3 ışığın mevcut olduğu dilimde yaklaşma ışıkların olduğu orta çizgiyi,
veya tekerlek koyma noktası ışıklarını veya FATO/pist orta çizgi ışıklarını veya birkaçını açıkça görmeden Kategori II alt
paragraf (d)(2) uyarınca belirlenen karar yüksekliği altında yaklaşmaya devam edemez. Görsel referans yer örüntüsü ile ilgili
yaklaşma ışıkları ara mili veya iniş eşiği veya tekerlek koyma noktası ışıklandırma bareti gibi yatay öğeler içermelidir.
(4) Gerekli RVR: Kategori II için Performans Sınıfı 1 helikopterleri için aşağıdaki tabloda verilen minimalar geçerlidir:
TASLAK SHT OPS 3
91
Tablo 5 – Kategori II yaklaşma için RVR değerleri vs. DH
Kıyıda hassas yaklaşma asgari işletim koşulları
Kategori II
Karar Yüksekliği
DH (1) RVR
otomatik eşleşme
100-120 ft
300 m
121-140 ft
400 m
141 ft ve üstü
450
altına
Not 1: Tabloda “RVR altına otomatik eşleşme” tabiri ile otomatik uçuş kontrol sisteminin uygulanabilir DH den % 80 den
büyük olmayan yüksekliğin kullanılmasına devam edildiği anlamına gelmektedir. Böylece otomatik uçuş kontrolu ile ilgili
asgari kullanma yüksekliği vasıtasıyla uçuşa elverişlilik şartları kullanılacak DH’yi etkileyebilir.
(e) Özellikle boş bırakılmıştır.
(f) Kıyıda meydan turu
(1) hava aracının direkt yaklaşma için uygun konumda olmayan FATO/pistine yapılacak iniş için iniş pozisyonuna getirmek
için kullanılan alet yaklaşmasının görsel safhası
(2) Meydan Turu için belirlenen MDH 250 ft altında ve meteorolojik görüş mesafesi 800 m altında olmayacaktır.
Not: Öngörülen izlerle gerçekleştirilen görsel manevralama (turlama) bu paragraf kapsamında kabul edilen bir prosedür
olarak görülmektedir.
(g) Görerek yaklaşma: İşletici görerek yaklaşma için 800 m altında RVR kullanmayacaktır.
(h) Raporlanan Meteorolojik Görüş verilerinin RVR’ye dönüştürülmesi
(1) İşletici meteorolojik görüş verilerinin RVR dönüştürülmesi eyleminin, Kategori II veya III minimalarının veya raporlanan
RVR’nin mevcut olması durumunda kalkış minimalarının hesaplanmasında kullanmamasını sağlayacaktır.
(2) Meteorolojik görüş verilerinin alt paragraf (h)(1) da belirtilen sebepler haricinde RVR’ye dönüştürüldüğünde işletici
aşağıdaki tablo verilerinin kullanılmasını sağlayacaktır:
Tablo 6 – Görüş verilerinin RVR’ye dönüştürülmesi
Çalışan aydınlatma
öğeleri
RVR = meteorolojik
görüş
aşağıdaki
değerlerle çarpılır
Gündüz
Gece
Yüksek yaklaşma ve
pist aydınlatması
1.5
2. 0
Aydınlatma var
1. 0
1 .5
Aydınlatma yok
1. 0
Uygulanmaz
(i) Deniz üstündeki operasyonlar için Hava radarlı yaklaşma (ARA)
(1) Genel
TASLAK SHT OPS 3
92
(i) İşletici, Genel Müdürlük tarafından yetkilendirilmeden ARA operasyonları yürütmeyecektir.
(ii) Hava radarlı yaklaşmalara sadece çoklu-mürettebat kavramı kullanıldığında petrol kuleleri ve gemiler için izin verilir.
(iii) Kaptan radarın engel aşılmasını sağlayacak kapasitede olması halinde Havada radarlı yaklaşma gerçekleşebilir.
(iv) Son yaklaşmaya başlamadan önce kaptan son yaklaşma ve pas geçme segmanları için radar ekranında açık güzergâhın
bulunmasını sağlayacaktır. Engellere olan yatay klerans mesafesi 1.0 nm altında ise kaptan:
(A) Yakında bulunan bir hedef yapıya yaklaşır ve varış noktasındaki yapıya görerek devam eder; veya
(B) Yaklaşmayı başka bir yönden yapar ve meydan turu manevrasına geçer.
(v) Kaptan bulut tavanıbulut tabanının emniyetli inişe izin verecek derecede helideck (helikopter iniş platformu) üstünde
olduğundan emin olacaktır.
(2) Asgari Alçalma Yüksekliği (MDH).
Aşağıdaki altparagraflar (i) ve (ii) belirtilen minimaların yanı sıra MDH helideck (helikopter iniş platformu) en az 50 ft
yukarısında olacaktır.
(i) MDH radyo altimetre tarafından belirlenir. Hava radar yaklaşmasında kullanılacak MDH:
(A) gündüz 200 ft;
(B) gece 300 ft.
Altında olmayacaktır.
(ii) meydan turuna geçiş yapılan yaklaşmada MDH:
(A) gündüz 300 ft;
(B) gece 500 ft.
Altında olmayacaktır.
(3) Asgari alçalma irtifası (MDA).
MDA sadece radyo altimetrenin kullanım dışı olması halinde kullanılabilir. MDA en az MDH +200 ft olacak ve varış
noktasındaki kalibre edilmiş barometreye veya bölge için yapılan en düşük QNH tahminine dayanmalıdır.
(4) Karar menzili: İşletici Genel Müdürlüğü daha düşük karar menzilinin kabul edilebilir bir emniyet düzeyinde
kullanılabileceği konusunda ikna edemediği sürece Karar menzili 0 75 nm altında olamaz.
(5) Görsel referans: Pilot destinasyonu görmeden Karar Menzilinin üstünde veya MDH/MDA altında yaklaşma işlemine
devam edemez.
(6) Tek pilotlu operasyonlar: Tek pilotlu ARA operasyonlarında kullanılan MDH/MDA yukarıdaki alt paragraflar (2) ve (3)
uyarınca hesaplanan değerlerden 100 ft daha yüksek olacaklar. Karar Menzili 1 0 nm altında olmayacaktır.
TASLAK SHT OPS 3
93
Ek-14
Düşük Görüş şartlarında yapılan operasyonlar – Genel Operasyon kuralları
(a) Genel: Aşağıdaki prosedürler düşük görüş şartlarında yapılan operasyonların takdim ve tasdikleri için geçerlidir.
(b) Helikopter Sistemlerinin Operasyon Tanıtımı: İşletici Kategori II veya III hizmet kategorilerine Türkiye için yeni olan
bir helikopter tipini takdim ederken (c) bendinde belirtilen şartlara uyacaktır.
NOT: Başka bir Devlette hâlihazırda Kategori II veya III olarak kullanılan helikopter tipleri için (f) bendinde bulunan hizmet
içi deneme programı geçerlidir.
(1) Operasyon güvenirliliği: Kategori II ve III başarı oranı JAR-AWO gereklilikleri altında olmayacaktır.
(2) Başarılı yaklaşma kriterleri:
Yaklaşma aşağıdaki şartların yerine gelmesi ile başarılı sayılır:
(i) belirlenen kriterler JAR-AWO veya eşdeğeri düzeyindedir;
(ii) önemli helikopter sistemlerinin arızalanmaması halinde.
(c) Uçuş sistemlerinin işletim tanıtımı esnasında veri toplama. Genel
(1) İşletici Kategori II ve III operasyonları için yetkilendirilmeden önceki operasyon değerlendirme süresinde kontrol ve
aralıklı gözden geçirme faaliyetlerinin yürütülmesi için raporlama sistemi yerleştirecektir. Raporlama sistemi başarılı ve
başarısız yaklaşmaları, başarısız olanların nedenini ve sistem öğelerinin arızalanması ile ilgili kayıtları içerecektir. Raporlama
sistemi uçuş mürettebatı tarafından verilen raporlara ve aşağıdaki alt paragraflar (d) ve (e) de tarif edilen otomatik kayıtlara
dayalı olacaktır.
(2) Yaklaşma kayıtları normal hat uçuşları veya işleticinin yaptırdığı başka uçuşlardan elde edilebilir.
(d) Uçuş sistemlerinin işletim tanıtımı esnasında veri toplama – DH’nin 50 ft altına inmeyen operasyonlar
(1) DH’nin 50 ft altına inmeyen operasyonlar için kayıt edilen veriler işletici tarafından ve gerektiğinde Genel Müdürlük
tarafından değerlendirilir.
(2) Uçuş mürettebatının aşağıdaki verileri kayıt etmesi yeterlidir:
(i) Kullanılan Heliport ve iniş pisti
(ii) Hava şartları;
(iii) Saat;
(iv) Yaklaşmanın iptal edilmesine yol açan arızanın sebebi;
(v) hız kontrolünün yeterliliği;
(vi) otomatik uçuş kontrol sisteminin devre dışı kalması esnasındaki trim;
(vii) otomatik uçuş kontrol sistemi, uçuş direktörü ve ham veri arasındaki uyum;
(viii) 30 m (100 ft) içinden alçalırken helikopterin ILS orta hat üzerindeki pozisyonunun belirtilmesi ve
(ix) yerle temas pozisyonu.
(3) İlk değerlendirmede yapılan ve Genel Müdürlük tarafından onaylanan yaklaşma sayısı helikopteri hava yolu hizmeti
kapsamında %90 lık güven ve %95 yaklaşma başarısı ile sonuçlanacağını göstermeye yeter sayıda gerçekleşmiş olacaktır.
(e) Uçuş Sistemleri Operasyon Tanıtımı esnasında veri toplama – DH’nin 50 ft altı ve DH’siz operasyonlar
TASLAK SHT OPS 3
94
(1) DH’nin 50 ft altı ve DH’siz operasyonlarda sistemin havayolu hizmeti kapsamında tasarlandığı şekilde işlediğinin teyit
edilmesi için mürettebatın vereceği raporlar haricinde helikoptere uçuş verileri kayıt cihazının yerleştirilmesi gerekmektedir.
Aşağıda belirtilen verilerin elde edilmesi gerekmektedir:
(i) 30 m (100 ft) de, inişte ve uygun olduğu takdirde istikamette uçuş kontrol sistemi ve bu noktalar arasındaki maksimum
sapma değerlerinin ILS sapmaları; ve
(ii) İnişte çöküş oranı.
(2) iniş düzensizliklerinin tüm mevcut verileri kullanarak sebebinin bulunması amacıyla eksiksiz olarak araştırılması
gerekmektedir.
(f) Hizmet içi deneme
Not: Yukarıdaki (b) bendi şartlarını yerine getiren işletici bu bentte yer alan hizmet içi şartlarını yerine getirmiş sayılacaktır.
(1) sistem hat operasyonları esnasında operasyon konseptine uygun güvenirlik ve performansı gösterecektir. Herbir
helikopter tipine monte edilen otomatik iniş ve istikamette uçuş ve taksi sistemini;kullanarak yapılan eğitim uçuşlarını içeren
ve Genel Müdürlük makam tarafından belirlenen yeterli sayıda başarılı iniş, hat operasyonlarında tamamlanmalıdır.
(2) Demonstrasyon Kategori II veya Kategori III ILS kullanarak gerçekleştirilecektir. Ancak işleticinin tercih etmesi halinde
olumsuz performansın sebebini açıklayacak yeterli verilerin kayıt edilmesi halinde demonstrasyonların başka ILS tesislerinde
gerçekleştirilmesi mümkündür.
(3) işleticinin aynı temel uçuş kontrol ve gösterge sistemleri kullanan aynı tip helikopterin farklı varyantları veya farklı temel
uçuş kontrol ve gösterge sistemleri olan aynı tip helikopterleri varsa, işletici varyantların temel sistem performans kriterleri
ile uyumlu olduğunu gösterecektir. Ancak her varyant için tam kapsamlı operasyon demonstrasyonu gerçekleştirmek zorunda
değildir.
(4) Genel Müdürlük tarafından Kategori II ve/veya III operasyonları için onaylanan helikopteri takdim eden işletici için
sınırlı deneme programı kabul edilebilir.
(g) Sürekli İzleme
(1) İlk onayı aldıktan sonra işletici olumsuzlukların tehlikeli boyutlara varmaması için operasyonları sürekli izleyecektir.
Uçuş mürettebatı tarafından hazırlanan raporlar bu amaçla kullanılabilir.
(2) Aşağıda belirtilen verilerin 12 ay boyunca muhafaza edilmesi gerekmektedir:
(i) Helikopter tipine göre toplam yaklaşma sayısı, uygulanabilir havada Kategori II veya III asgari işletim koşullarında
gerçekleştirilen başarılı gerçek veya eğitim yaklaşmalarında hangi ekipmanların kullanıldığı; ve
(ii) Heliport ve helikopter kayıt numarasına göre yetersiz yaklaşma ve/veya otomatik inişlerle ilgili olarak aşağıdaki
kategorilerde hazırlanmış raporlar:
(A) havada intikal eden ekipman arızaları;
(B) yer tesislerinde yaşanan zorluklar;
(C) ATC talimatları nedeniyle pas geçilen yaklaşmalar; veya;
(D) diğer sebepler.
(3) İşletici her helikopterin otomatik iniş sisteminin performansını izlemek için prosedür hazırlayacaktır.
(h) geçiş dönemleri
(1) Kategori II veya III tecrübesi olmayan işleticiler:
(i) Daha önce Kategori II veya III tecrübesi olmayan işleticiler ilgili helikopter tipi ile Kategori I de 6 aylık tecrübe sonunda
Kategori II veya III için onaylanabilirler.
TASLAK SHT OPS 3
95
(ii) Kategori II veya IIIA operasyonları 6 ay boyunca yürüten işletici Kategori IIIB operasyonları için onaylanabilir.
Genel Müdürlük ek süre için asgari düzeyde olmayan operasyon koşullarının uygulanmasını şart koşabilir. İntikal eden asgari
operasyon koşullarının artışı normalde sadece RVR ve/veya karar yüksekliği olmayan operasyonlara ilgili kısıtlamalar
şeklindedir ve operasyon prosedürlerinin değiştirilmemesini gerektirecek şekilde seçilecektir.
(2) Kategori II veya III tecrübesi olan işleticiler. Kategori II veya III tecrübesi olan İşleticiler Genel Müdürlüğe başvurarak
hafifletilmiş geçiş döneminin uygulanmasını talep edebilir.
(i) Kategori II, Kategori III ve LVTO ekipmanlarının bakımı. İşletici imalatçı ile işbirliği içinde araç içindeki kılavuzluk
sistemleri için bakım talimatları hazırlayacak ve bunları Genel Müdürlük tarafından onaylanması gereken ve Bölüm M’de
öngörülen helikopter bakım programına dâhil edecektir.
TASLAK SHT OPS 3
96
Ek-15
Düşük görüş şartlarında operasyonlar - Eğitim & Kalifikasyonlar
(a) Genel. İşletici uçuş mürettebatı mensuplarına verilen eğitim programlarında Düşük Görüş şartlarında gerçekleştirilen
operasyonlar için yer ile ilgili yapılandırılmış kursların, uçuş simülatörü ve/veya uçuş eğitimine dâhil olmasını sağlayacaktır.
İşletici aşağıdaki alt paragraflarda (2) ve (3) tarif edilen kurs içeriğini Genel Müdürlük tarafından onaylanması şartıyla
kısaltabilir.
(1) Kategori II ve Kategori III tecrübesine haiz olmayan uçuş mürettebatı mensupları aşağıdaki altparagraflar (b), (c) ve (d)
de tarif edilen tam kapsamlı eğitim programını tamamlamak zorundadır.
(2) Başka EASA veya JAA işleticisi nezdinde Kategori II veya Kategori III tecrübesi olan uçuş mürettebatı mensupları
kısaltılmış yer eğitimi kursuna iştirak edebilirler.
(3) İşleticinin nezdinde Kategori II veya Kategori III tecrübesi olan uçuş mürettebatı mensupları kısaltılmış yer eğitimi, uçuş
simülatörü ve/veya uçuş eğitim kursuna iştirak edebilirler. Kısaltılmış kurs (d)(1), (d)(2)(i) veya (d)(2)(ii) ve uygun
olduğunda (d)(3)(i) alt paragraflarında belirtilen asgari içeriğe haiz olacaktır.
(b) Yer Eğitimi. Düşük görüş şartlarında operasyonlar kapsamında verilen ilk yer eğitiminin asgari içerik kapsamı:
(1) ILS ve/veya MLS özellikleri ve kısıtlamaları;
(2) Görsel desteklerin özellikleri;
(3) Sisin özellikleri;
(4) belirli hava sistemine ait operasyonel kapasiteler ve sınırlamalar;
(5) Yağmur, buz birikimlerinin, düşük seviyeli rüzgar kırılması ve türbülansın etkileri;
(6) Belirli helikopter arızalarının etkisi;
(7) RVR değerlendirme sistemlerinin kullanılması ve kısıtlamaları;
(8) Engel aşma şartları ile ilgili ilkeler;
(9) Yer ekipmanlarında meydana gelecek arızaların tanınması ve yapılması gerekenler;
(10) RVR değerinin 400 m veya altında olduğunda ve 150 m altında kalkış için gerekli olan olası ek prosedürleri ile ilgili
olarak operasyonlar esnasında yüzey hareketleri ile ilgili prosedürler ve önlemler;
(11) Radyo altimetreye dayalı karar yüksekliğinin önemi ve yaklaşma alanındaki arazi profilinin radyo altimetre okumalarına
ve otomatik yaklaşma/iniş sistemlerine olan etkisi;
(12) Uygun olması halinde İkaz Yüksekliğinin önemi ve anlamı ve İkaz Yüksekliğin üstünde ve altında intikal arıza
durumunda gerçekleştirilecek eylemler;
(13) Düşük Görüş şartlarında iniş ve Kategori II veya III operasyonları gerçekleştirmek için pilotlarda aranan kalifikasyonlar,
iznin alınması ve muhafaza edilmesi; ve
(14) Düzgün oturma düzeninin ve göz pozisyonunun önemi.
(c) Uçuş simülatörü eğitimi ve/veya uçuş eğitimi
(1) İşletici Düşük Görüş şartlarında operasyonlar için verilen uçuş simülatörü ve/veya helikopter eğitiminin aşağıdaki
unsurları içermesini sağlayacaktır:
(i) Hem yerde hem uçuş esnasında ekipman fonksiyonlarının kontrol edilmesi;
(ii) Yer tesislerinin statüsünde meydana gelen değişikliklerin minimalara olan etkisi;
TASLAK SHT OPS 3
97
(iii) Otomatik uçuş kontrol sistemlerin ve otomatik iniş statü uyarı sistemlerinin izlenmesi ve bu sistemlerin arızalanması
halinde yapılması gerekenler hususlar üzerinde durulması;
(iv) Motor, elektrik sistemi, hidrolik veya uçuş kontrol sistemleri ile ilgili arızaların gerçekleşmesi halinde yapılması gereken
eylemler;
(v) Bilinen hizmete elverişsizlikler ve asgari ekipman listelerinin kullanılması;
(vi) Uçuşa elverişlilik sertifikasyonu nedeniyle intikal eden operasyon sınırlamaları;
(vii) Karar yüksekliği için gerekli olan görsel ipuçlarıyla ilgili kılavuzluk ve süzülüş hattı veya lokalizer ile ilgili izin verilen
maksimum sapmalar hakkında bilgi; ve
(viii) Uygulandığı takdirde İkaz Yüksekliğin önemi ve anlamı ve İkaz Yüksekliğin altında veya üstünde arızanın meydana
gelmesi halinde yapılması gerekenler
(2) İşletici uçuş mürettebat mensuplarından her birinin görevi ifa edecek eğitime haiz ve diğer mürettebat mensupları ile
birlikte koordinasyon konusunda eğitim görmesini sağlayacaktır. Bu amacı gerçekleştirmek için uygun şekilde donatılmış
uçuş simülatörlerinden azami şekilde yararlanılması gerekiyor.
(3) Eğitimin helikopter veya ekipman arızaların olmadığı ancak rastlanılması olası tüm hava şartlarını içeren normal şartlara
ve Kategori II veya III operasyonlarını etkileyebilecek helikopter ve ekipman arızalarının yer aldığı detaylı senaryo
çalışmalarının dahil olduğu operasyon şartlarına göre ayrılması gerekiyor. Helikopter sisteminin çeşitli sistemler yardımıyla
seyrüsefer veya diğer özel sistemlerinin kullanılmasını içeriyorsa (baş üstü göstergesi veya geliştirilmiş görüş ekipmanı) uçuş
mürettebatı mensupları bu sistemlerin kullanılması üzerinde eğitimin simülatör safhasında normal ve anormal şartlar altında
alıştırma yapacaklar.
(4) Düşük Görüş Kalkışları ve Kategori II ve III operasyonları ile ilgili tıbbi yetmezlik prosedürleri ile ilgili alıştırmalar
yapılacaktır.
(5) İşletici belirli tipte uçuş simülatörüne haiz olmayan helikopterler için uçuş eğitimi safhasında Kategori II operasyonlarla
ilgili görsel senaryo çalışmalarının Genel Müdürlük tarafından bu görev için onaylanan uçuş simülatöründe yapılmasını
sağlayacaklar. Bu eğitimin en az 4 yaklaşmayı içermesi gerekmektedir. Tipe özel eğitim ve prosedür uygulamaları
helikopterin içinde gerçekleştirilecektir.
(6) Kategori II ve III eğitimleri asgari olarak aşağıda belirtilenler alıştırmaları içerecektir:
(i) Uygun uçuş kılavuzluk unsurları, helikopterde tesis edilmiş otomatik pilot ve kontrol sistemleri kullanılarak yaklaşma ile
ilgili uygun karar yüksekliği ve görerek uçuşa geçiş ve inişler;
(ii) Tüm motorlar çalışırken ve görsel referans olmadan uygun uçuş kılavuzluk unsurları, helikopterde tesis edilmiş otomatik
pilot ve kontrol sistemleri kullanılarak uygun karar yüksekliğine yaklaşma ve pas geçme;
(iii) Uygun olduğunda yaklaşmada otomatik uçuş sistemleri tarafından sağlanan otomatik flare, hover, iniş ve istikamette
ilerleme; ve
(iv) Karar yüksekliği için görsel ipuçları olmadan ve onlarla birlikte uygulanan sistemin normal operasyonu.
(7) Daha sonra yapılan eğitimlerin içermesi gereken asgari konular:
(i) Yaklaşma safhasının farklı bölümlerinde intikal eden motor arızalarla yaklaşmalar;
(ii) Kritik ekipman arızalarla yaklaşma (örn. Elektrik sistemleri, otomatik uçuş sistemleri, yer ve/veya havada ILS/MLS
sistemleri ve durum monitörleri);
(iii) Otomatik uçuş ekipmanların alçak seviyelerde arızalanma durumunda yapılan yaklaşmalarda yapılması gerekenler;
(A) Flare, hover, inişi ve istikamette uçuş veya pas geçmeyi kontrol etmek için manuel uçuşa dönülür; veya
(B) Pas geçilen yaklaşmaların karar yüksekliğinde, altında veya üstünde piste iniş olarak gerçekleşenleri dahil olmak üzere
korumak adına manuel uçuşa dönmek veya azaltılmış otomatik kipine geçmek;
TASLAK SHT OPS 3
98
(iv) Karar yüksekliğinin üstünde ve altında, operasyon için müsaade* edilmiş minimum görüş şartlarında aşırı localiser
ve/veya süzülüş hattı sapmalarına sebep olabilecek sistem hataları. Ayrıca; otomatik sistem arızasında veya yalnız flayer
esnasında eğer bir sanal gösterge paneli beliriyorsa;ve
(v) Helikopter tipi veya varyantı için spesifik arızalar ve prosedürler.
(8) Eğitim programı daha yüksek işletim koşullarına dönüşmesini gerektiren arızaların ele alınması ile ilgili alıştırmalar
içerecektir.
(9) Eğitim programı başarısızlıkla sonuçlanan pasif Kategori III yaklaşma esnasında en son raporlanan RVR değerinin 300 m
veya altında olduğu sırada karar yüksekliğinde veya altında otomatik pilotun devre dışı kalması neticesinde helikopterin
yönetilmesini içermelidir.
(10) Kalkışların RVR değerinin 400 m veya altında gerçekleştiği durumlarda sistem arızalarını ve motor arızaları nedeniyle
devam eden ve iptal edilen kalkışların, eğitimin kapsamına eklenmesi gerekir.
(d) Düşük Görüş şartlarında kalkış ve Kategori II ve III operasyonların yürütülmesi için Dönüşüm Eğitimi Gereklilikleri.
Düşük Görüş şartlarında kalkış ve Kategori II ve III operasyonların yürütüleceği yeni helikopter tipi veya varyanta
geçildiğinde İşletici her uçuş mürettebatı mensubunun aşağıda belirtilen Düşük Görüş Prosedürleri ile ilgili eğitimi
tamamlamasını sağlayacaktır. Uçuş mürettebatı mensuplarının kısaltılmış kursa katılabilmek için gerekli tecrübe şartları
yukarıdaki alt paragraflar (a)(2) ve (a)(3) de verilmektedir;
(1) Yer Eğitimi. Uçuş mürettebatı mensubunun Kategori II ve Kategori III ile ilgili eğitimi ve tecrübeleri göz önünde
bulundurarak uygun şartlar alt paragraf (b) de öngörüldüğü gibidir.
(2) Simülatör eğitimi ve/veya uçuş eğitimi.
(i) Bu iş için onaylanmış uçuş simülatöründe en az 8 adet yaklaşma ve/veya iniş gerçekleştirilir.
(ii) Belirli tipte uçuş simülatörünün mevcut olmaması halinde helikopterde en az 3 yaklaşma ve en az bir pas geçme çalışması
gerçekleştirilir.
(iii) Sanal gösterge paneli veya geliştirilmiş görüş ekipmanların gerekli olması halinde bunlarla ilgili uygun ek eğitim verilir.
(3) Uçuş Mürettebatının kalifikasyonları. Uçuş Mürettebatının kalifikasyonları işletici ve kullanılan helikopter tipine göre
belirlenir.
(i) İşletici her uçuş mürettebatı mensubunun Kategori II veya III operasyonlarına başlamadan önce kontrol yaptırmasını
sağlayacaktır.
(ii) Yukarıda alt paragraf (i) de tarif edilen kontrol, uçuş simülatörünün ve/veya (d)(2) no.lu paragrafta öngörülen uçuş
eğitiminin başarılı bir şekilde tamamlanması ile karşılanabilir.
(4) Gözetim altında hatta uçmak. İşletici her bir uçuş mürettebatı mensubunun aşağıda belirtilen gözetim altı hat uçuş
çalışmasını yapmasını sağlayacaktır.:
(i) Manuel inişin arandığı Kategori II uçuşları için otomatik pilotun bağlı olmadığı halde en az 3 iniş;
(ii) Kategori III için en az 3 otomatik iniş gereklidir ancak yukarıdaki (d)(2) no.lu alt paragraf tarif edilen eğitimin sıfır uçuş
süresi eğitimi için kullanılabilir tam uçuş simülatöründe tamamlandığında sadece 1 otomatik iniş gereklidir.
(e) Tip ve komuta tecrübesi. Aşağıda belirtilen ek gereklilikler Helikopterin tipi ile yeni tanışan pilotlar için gereklidir:
(1) Kategori II veya Kategori kapsamlı operasyonları yapmadan önce ilgili helikopter tipinde 50 saat veya 20 sektör boyunca
kaptan pilot olarak çalışmış olmak ve
(2) ilgili helikopter tipinde 100 saat veya 40 sektör boyunca kaptan pilot olarak çalışmış olmak. Daha önce EASA/JAA
işleticisi nezdinde Kategori II veya III operasyonları için yeterlilik almadığı takdirde uygulanan Kategori II veya Kategori III
RVR kapsamına 100 m eklenecektir.
(3) Genel Müdürlük Kategori II veya Kategori III kaptanlık tecrübesine haiz uçuş mürettebat mensupları için yukarıda
belirtilen şartların hafifletilmesini tasdik edebilir.
TASLAK SHT OPS 3
99
(f) 150 m den düşük RVR değerinde Düşük Görüş şartlarında Kalkış
(1) Genel Müdürlük 150 m RVR altında kalkışları onaylamadan önce aşağıda belirtilen eğitimlerin verilmesini sağlayacak:
(i) Onaylanmış asgari RVR şartlarında normal kalkış;
(ii) TDP esnasında veya sonrasında motorun arızalanması esnasında onaylanmış asgari RVR şartlarında normal kalkış ve
(iii) TDP öncesinde motorun arızalanması esnasında onaylanmış asgari RVR şartlarında kalkış.
(2) İşletici (1) no.lu alt paragrafta belirtilen eğitimlerin onaylanmış uçuş simülatöründe yapılmasını sağlayacaktır.
Eğitim özel prosedür ve ekipmanların kullanımını içermelidir. Onaylanmış uçuş simülatörünün mevcut olmaması halinde
Genel Müdürlük bu eğitiminin helikopterde yapılmasını ve asgari RVR şartlarından vazgeçilmesini kabul edebilir.(Bakınız
Ek-28)
(3) İşletici her uçuş mürettebatı mensubunun 150 m RVR altında düşük görüş şartlarında kalkış operasyonlarına başlamadan
önce kontrol yaptırmasını sağlayacaktır. Uçuş simülatörü ve/veya (f)(1) no.lu paragrafta helikopter tipinin ilk dönüşümü için
öngörülen uçuş eğitiminin başarılı bir şekilde tamamlanması kontrolün yerini alabilir.
(g) Tekrarlanan eğitim ve kontrol – düşük görüş şartlarında operasyonlar
(1) İşletici normal tekrarlanan eğitimlerin ve işletici yeterlilik kontrollerinin yanı sıra pilotlar yetkin oldukları LVTO dahil
olmak üzere belirli operasyon kategorisinde bulunan ve görevlerinin ifa edilmesi ve bu görevlerle ilgili bilgilerin kontrol
edilmesi gerekmektedir. Tekrarlanan eğitim esnasında yapılması istenen yaklaşma sayısı en az ikidir, biri pas geçme ve diğeri
en az bir düşük görüş şartları altında uygulanabilen minimalar kapsamında gerçekleştirilen kalkış olacaktır. Bu kontrol
neticesinin süresi verilen ay dâhil olmak üzere altı ay.
(2) Kategori III operasyonları için işletici Kategori III eğitimleri için onaylanmış uçuş simülatörü kullanacaktır.
(3) İşletici başarısız pasif uçuş kontrol sistemi olan ve Kategori III operasyonlarında kullanılan helikopterlerin en az 18 ayda
bir otomatik pilotun karar yüksekliğinin en son raporlanan RVR değerinin 300 m veya altında iken arızalanması sebebiyle
pas geçme işleminin tamamlanmasını sağlayacaktır.
(4) Genel Müdürlük helikopter tipi için onaylanan uçuş simülatörünün mevcut olmaması halinde Kategori II operasyonlarının
tekrarlanan eğitimlerinin helikopterde yapılmasını onaylayabilir.
(h) LVTO ve Kategori II/III Yakın geçmişte gerçekleşme şartları
(1) Genel Müdürlük pilotların Kategori II ve Kategori III kalifikasyonlarının muhafaza edebilmeleri için onaylanmış Kategori
II/III prosedürleri kullanarak son altı ay içinde en az biri helikopterde gerçekleşmiş 3 yaklaşma ve inişi gerçekleştirmiş
olmalarını sağlayacaktır.
(2) LVTO için yakın geçmişte gerçekleşme şartı yukarıdaki (h)(1) no.lu alt paragrafta öngörülen Kategori II veya III
kalifikasyonları muhafaza ederek gerçekleştirilir.
(3) Genel Müdürlük yakın geçmişte gerçekleşme şartını tekrarlanan eğitimin yerine koyamaz.
TASLAK SHT OPS 3
100
Ek-16
Düşük Görüş şartlarında operasyonlar – Operasyon prosedürleri
(a) Genel. Düşük Görüş şartlarında operasyonlar arasında olanlar:
(1) Manüel kalkış (elektronik kılavuzluk sistemleri ile birlikte veya olmadan);
(2) Manuel iniş toplama, hover, iniş ve hangara ilerleme ile birlikte DH altına yapılan otomatik birleşik yaklaşma;
(3) Otomatik birleşik yaklaşmadan sonra otomatik flayr, otomatik iniş ve manuel istikamette ilerleme gerçekleşir ve
(4) Otomatik birleşik yaklaşmadan sonra uygulanabilir RVR değerinin 400 m altında iken otomatik iniş toplama, hover,
otomatik iniş ve otomatik istikamette ilerleme gerçekleşir.
Not 1: Bu operasyon modları ile çeşitli sistemler kullanılabilir.
Not 2: Başka kılavuzluk sistemlerinin veya göstergelerin sertifikalandırılması ve onaylanması mümkündür.
(b) Prosedür ve operasyon talimatları
(1) Verilen prosedür ve talimatların nevi ve kapsamı kullanılan hava ekipmanları ve takip edilen uçuş güvertesi
prosedürlerine bağlıdır. İşletici uçuş mürettebat mensuplarının kalkış, yaklaşma, flayr, hava bekleme, istikamette
ilerleme(uçuş) ve pas geçmeleri esnasındaki görevlerini Operasyonlar elkitabında açık bir şekilde tanımlayacaktır. Özellikle
görüş olmayan şartlardan görsel şartlara geçildiğinde uçuş mürettebatının sorumluluklarına ve bozulan görüş şartları veya
arızaların gerçekleşmesi esnasında kullanılacak prosedürlere ağırlık verilecektir. İniş veya pas geçme kararların pilot
tarafından verilmesi nedeniyle pilotun kendisini denetim ve karar verme sürecine adayabilmesi için uçuş güvertesi ile ilgili
görevlerin dikkatle dağıtılmasına özen gösterilir ve pilotun iş yükünün hafifletilmesi sağlanacaktır.
(2) İşletici detaylı operasyon prosedürleri ve talimatları Operasyonlar Elkitabında belirtmek zorundadır. Talimatların
Helikopter El kitabında belirtilen sınırlamalarla ve zorunlu uygulamalarla uyumlu olması ve özellikle aşağıdaki hususları
kapsaması gerekmektedir:
(i) Hem kalkıştan önce hem havadayken helikopter ekipmanlarının düzgün işleyişi kontrol edilir;
(ii) Yer tesisleri ve hava ekipman statüsündeki değişikliklerin sebep olduğu minimaların etkilenmesi;
(iii) kalkış, yaklaşma, flayer hover, iniş, istikamette ilerleme ve pas geçme prosedürleri;
(iv) Arızalar, ikazlar ve diğer anormal durumlarda takip edilmesi gereken prosedürler;
(v) Gerekli asgari görsel referans;
(vi) Düzgün oturma düzeninin ve göz pozisyonunun önemi;
(vii) Görsel referans bozulması nedeniyle olası gerekli eylemler;
(viii) Mürettebat görevlerinin yukarıdaki (i) ila (iv) ve (vi) alt paragraflarda belirtildiği şekilde dağıtılması ve kaptanın
denetleme ve karar verme görevlerine yoğunlaşmasına olanak verilmesi;
(ix) 200 ft altındaki tüm yükseklik çağrılarının radyo altimetreye dayandırılması ve bir pilotun iniş bitene kadar helikopter
aletlerini izlemeye devam etmesi;
(x) Lokalizer Hassas Bölgenin korunma gereklilikleri;
(xi) Rüzgar hızı, rüzgarın kırılması, türbülans, pist kontaminasyonu ve çoklu RVR değerlendirmeleri ile ilgili bilgilerin
kullanılması;
(xii) Kategori II veya Kategori III helikopter pisti prosedürlerinin yürürlükte olmadığı pistlere yapılan alıştırma yaklaşmaları
ve inişleri ile ilgili kullanılacak prosedürler;
(xiii) Uçuşa elverişlilik sertifikasyonundan kaynaklanan operasyon sınırlamaları ve
TASLAK SHT OPS 3
101
(xiv) ILS süzülme yolundan ve/veya lokalizer için izin verilen maksimum sapmalarla ilgili bilgi.
Ek-17
VFR operasyonları için asgari görüş
Hava sahası sınıfı
ABCDE
F
G
900 m üzeri (3 000 ft)
AMSL veya
900 m (3 000 ft) ve altı
AMSL veya 300 m (1 000
ft)
300 m (1 000 ft) arazi üzeri,
hangisi daha yüksek ise
Bulutlardan uzaklık
1500 m yatay
Arazi üzeri hangisi daha
yüksek ise
Buluttan uzak ve yüzeyi
görecek şekilde
200 m (1000 ft dikey
Uçuş görüş alanı
3 050 m (10 000 ft) ve üzeri AMSL 8 km (Not 1)
5 km (Not 2)
3 050 m (10 000 ft) AMSL altı 5 km (Not 2)
]
Not 1: Geçiş irtifasının 3 050 m (10 000 ft) AMSL altında olması halinde 10000 ft yerine FL 100 kullanılmalıdır.
Not 2: İlgili ATS Makamının izin vermesi halinde ve ortamın başka trafikle karşılaşma ihtimalinin düşük olduğu ve IAS’nin
140 kts veya altında olduğu durumlarda helikopterlerin (gündüz) 1500 m görüş mesafesi olan ortamlar çalıştırılması
mümkündür. İlgili ATS Makamının öngörülmesi halinde helikopterlere gündüz şartlarında görüş mesafesi 800 m olan
koşullarda uçurulmasına izin verilebilir.
Ek-18
Sınıf G hava sahasında yerleşik helideckleri arasında yapılan uçuş limitleri - Asgari Operasyon Şartları
Gündüz
Yükseklik
Gece
Görüş
Yükseklik
1)
(Not
Görüş
(Not 1)
Tek Pilot
300 ft
3km
500 ft
5 km
İki pilot
300 ft
2 km (Not 2)
500 ft
5 km (Not 3)
Not 1: Bulut tabanı uçuşun bulut altı ve buluttan uzaklıkta devam edilmesine izin vermelidir.
Not 2: Destinasyon veya ara yapıların sürekli görüş alanı içinde mevcut olması halinde helikopterlerin 800 m görüş
mesafesinde çalıştırılmasına izin verilebilir.
Not 3: Destinasyon veya ara yapıların sürekli görüş alanı içinde mevcut olması halinde helikopterlerin 1 500 m görüş
mesafesinde çalıştırılmasına izin verilebilir.
TASLAK SHT OPS 3
102
EK 19
Emniyetli Mecburi İniş Yeteneği Olmayan Helikopter Operasyonları
(a) Onay:
(1) Risk değerlendirilmesinden sonra işletici Emniyetli Mecburi İniş Yeteneği Olmayan Helikopter Operasyonlarının kalkış
ve iniş safhaların yürütülmesi için aşağıdaki hususların belirtilmesi koşulu ile onay alabilir:
(i) Helikopterin tipi ve
(ii) Operasyonların tipi.
(2) Bu onayı aşağıdaki şartlara bağlı olacaktır:
(i) Helikopter tipi için uygulama şartlarının işletici tarafından yerine getirilmesi ve sürdürülmesi;
(ii) Kullanım Takip Sisteminin (Usage Monitoring System) uygulanması
EK-20
AĞIRLIK VE DENGE - GENEL
(a) Helikopterin kuru operasyon ağırlığının tespit edilmesi
(1) Helikopterin tartılması
(i) Yeni helikopterler genellikle fabrikada tartılır ve helikopterle ilgili tadilat veya modifikasyonlar ağırlık ve denge
kayıtlarına yansıtıldığında helikopterin tekrar tartılmasına gerek yoktur. Onaylı ağırlık kontrol programı kapsamında bulunan
bir helikopterin bir JAA İşleticisinden bir diğer JAA İşleticisine geçmesi halinde ve en son tartılmadan bu yana 4 yıldan fazla
süre geçmemiş olması halinde helikopterin teslim alan İşletici tarafından tekrar tarttırılmasına gerek yoktur.
(ii) Her helikopterin kendi ağırlığı ve ağırlık merkezi (CG) pozisyonu aralıklarla tekrar tespit edilecektir. İki tartım
arasındaki en uzun ara İşletici tarafından tanımlanacak ve Madde 111 (2) fıkrası şartlarını karşılayacaktır. Ayrıca her
helikopterin ağırlığı ve CG si; kuru operasyon ağırlığında meydana gelen kümülatif değişiklikler azami iniş ağırlığını %± 0·5
ten fazla aştığı durumlarda:
(A) Ya tartarak,
(B) Ya da hesapla; İşletici seçtiği hesaplama yönteminin geçerliliğini kanıtlayabiliyorsa, yeniden tespit
edilecektir.
(2) Tartı Prosedürü
(i) Tartı imalatçı firma veya onaylı bakım kuruluşu tarafından yapılır.
(ii) Normal önlemler aşağıda belirtilen iyi uygulamalarla tutarlı olmalıdır:
(A) Helikopter ve ekipmanın eksiksiz olduğunun kontrol edilmesi;
(B) Sıvıların düzgün bir şekilde açıklandığının tespit edilmesi;
(C) Helikopterin temiz olmasının sağlanması ve
(D) Tartma işleminin kapalı ortamda yapılmasının sağlanması.
(iii) Tartma işlemi için kullanılan ekipman düzgün kalibre edilmiş, sıfırlanmış olmalı ve imalatçının talimatlarına
göre kullanılmalıdır. Her tartı 2 yıl veya tartı imalatçısı tarafından tanımlanan süre, hangisi kısa ise, içinde; imalatçı, tartı ve
ölçülerden sorumlu devlet idaresi veya uygun bir şekilde yetkilendirilmiş kurum tarafından kalibre edilmelidir. Ekipman
vasıtasıyla helikopter ağırlığının doğru tespit edilebilmesi gerekir.
TASLAK SHT OPS 3
103
(b) Trafik yükü için özel standart ağırlıklar. Yolcu ve teslim edilmiş bagaj ile ilgili standart ağırlıklara ilave olarak İşletici,
başka yük kalemleri için de Genel Müdürlüğün onayına başvurabilir.
(c) Helikopterin yüklenmesi
(1) İşletici helikopterlerinin yükleme işleminin kalifiye personel nezaretinde yapılmasını sağlayacaktır.
(2) İşletici yükün yüklenmesinin helikopterin ağırlık ve dengesinin hesaplanmasında kullanılan verilerle tutarlı
olmasını sağlayacaktır.
(3) İşletici zemin dayanıklılık sınırlamaları, gidilen mesafeye göre azami yük, kargo bölümü için azami ağırlık
ve/veya azami oturma sınırlamaları gibi ek yapısal sınırlamalara uymak zorundadır.
(4) İşletici uçuş esnasında yapılan yükleme değişikliklerini göz önünde bulundurmak zorundadır (örneğin ticari
havadan askıda taşıma operasyonları vb).
(d) Ağırlık merkezi ile ilgili sınırlamalar
(1) Operasyonel CG zarfı. Koltuk tahsisi ve koltuk sırasına göre yolcu sayısı etkileri ile kendi kargo
kompartımanında bulunan kargo ve kendi tanklarında bulunan yakıtın etkilerinin, denge hesabı için düzgün izah edilmemesi
halinde; sertifikalandırılmış ağırlık merkezi zarfına operasyonel marjların uygulanması gerekmektedir. CG marjlarının
belirlenmesinde, varsayılan yük dağılımından olası sapmalar göz önünde bulundurulacaktır. Serbest oturma düzeni
uygulanması durumunda, aşırı boylamasına koltuk seçimi gerçekleşirse, İşletici uçuş veya kabin mürettebatının durumla ilgili
düzeltici faaliyetleri gerçekleştirebilmesi için prosedürler hazırlayacaktır. CG marjları ve ilgili operasyonel prosedürler
yolcuların oturma düzeni ile ilgili olanlar dâhil olmak üzere Genel Müdürlük tarafından kabul edilmelidir.
(2) Uçuş esnasında ağırlık merkezi: Yukarıdaki (d)(1) fıkrasına ilave olarak İşletici, uçuş esnasında gerçekleşen
ve yolcu/mürettebat hareketleri ve yakıt tüketimi/transferinden kaynaklanan aşırı CG varyasyonlarını açıklayan prosedürleri
göstermelidir.
EK-21
YOLCU VE BAGAJ İÇİN REVİZE EDİLMİŞ STANDART AĞIRLIK DEĞERLERİNİN BELİRLENMESİ İLE
İLGİLİ PROSEDÜR
(a) Yolcular
(1) Ağırlık örnekleme yöntemi. Yolcu ve el bagajlarının ortalama ağırlığı rasgele örnekler alınarak ve
tartılarak tespit edilmelidir. Rastgele örneklerin seçilmesi doğal ve yolcu hacmini temsil eder nitelikte olmalı ve operasyonun
türü, çeşitli güzergahlar üzerinde gerçekleşen uçuşların sıklığı, giden/gelen uçuşlar, sezon ve helikopterin koltuk kapasitesi
göz önünde bulundurulmalıdır.
(2) Örnek ebadı. Tartı tetkik planı aşağıda belirtilenlerden mümkün olduğu kadar fazla sayıda hususu
kapsamalı:
(i) Normal istatistiki prosedürleri kullanarak ve nispi güvenlik menziline (kesinlik için) dayalı
olarak örnek pilottan hesaplanarak elde edilen yolcu sayısını, tüm yetişkinler için %1 ve ayrı ayrı erkek ve kadın ortalama
ağırlıkları için %2 kullanılarak ve
(ii) Helikopterler için:
(A) 40 veya üzeri yolcu oturma kapasitesi, toplam 2000 yolcu, veya
(B) 40 veya altı yolcu oturma kapasitesi, 50 x (yolcu oturma kapasitesi) nin toplamı.
(3) Yolcu ağırlıkları. Yolcu ağırlıkları, yolcuların helikoptere binerken beraberinde taşıdıkları bagajların
ağırlıklarını ihtiva etmelidir. Yolcu ağırlığı için rasgele örnekler alınırken bebekler beraberinde seyahat ettikleri yetişkinlerle
birlikte tartılacaktır. (Bakınız Madde 4, Madde 114 (3), (4), (5))
TASLAK SHT OPS 3
104
(4) Tartılma yeri. Yolcuların tartılması için seçilen yer mümkün olduğu kadar helikoptere yakın olacak
ve bu noktadan sonra helikoptere binilinceye kadar kişisel eşyaların atılması veya yenilerin eklenmesi yoluyla ağırlıkta
değişikliğe sebep verilemesi mümkün olmayacak bir yer olacaktır.
(5) Tartı aleti. Yolcuların tartılması için kullanılan alet en az 150 kg kapasiteli olacaktır. Ağırlık asgari
olarak 500 gramlık derecelendirmelerle gösterilecektir. Tartı aleti %0.5 veya 200 g (hangisi büyükse) doğrulukla çalışacaktır.
(6) Ağırlık değerlerinin kayıt edilmesi. Her uçuş için yolcuların ağırlığı, karşılığındaki yolcu kategorisi
(erkek/kadın/çocuk) ve uçuş numarası kayıt edilecektir.
(b) Teslim edilen bagaj. Gerekli asgari örnek ebadının ortalama bagaj ağırlığına dayalı revize edilmiş standart
bagaj ağırlığını belirlemek için istatistiki prosedür; temelde yolcular için olan ile aynıdır ve (a)(1) fıkrasında belirtildiği
gibidir. Bagaj için kullanılan nispi güvenlik menzili (keskinlik için) %1’dir. En az 2000 parça teslim edilmiş bagaj
tartılmalıdır.
(c) Yolcu ve teslim edilmiş bagajlara ait revize edilmiş standart ağırlık değerlerinin tespit edilmesi
(1) Bunun sağlanması için tartılarak elde edilen gerçek ağırlıkların kullanılmasının yerine, yolcular ve
teslim edilen bagajlar için elde edilen revize edilmiş standart ağırlık değerlerinin kullanımının tercih edilmesinin operasyonel
emniyeti olumsuz etkilememesi için bir istatistikî analiz çalışmanın gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Böyle bir analiz,
yolcular ve bagajlarla birlikte diğer veriler için de ortalama ağırlık değerleri ortaya koyacaktır.
(2) 20 veya üzeri yolcu koltuğu olan helikopterlerde bu ortalamalar, revize edilmiş standart erkek ve
kadın ağırlık değerleri olarak uygulanır.
(3) Daha küçük helikopterlerde, revize edilmiş standart ağırlık değerlerinin elde edilmesi için ortalama
yolcu ağırlığına aşağıda belirtilen eklemeler yapılmalıdır:
Yolcu koltuk sayısı
Gerekli ağırlık ilavesi
1-5 dâhil
16 kg
6-9 dâhil
8 kg
10-19 dâhil
4 kg
Alternatif olarak tüm revize edilen yetişkin standart (ortalama) ağırlık değerleri, 30 ve üzeri yolcu koltuğu
olan helikopterler için uygulanabilir. Revize edilmiş standart (ortalama) teslim edilen bagaj ağırlık değerleri, 20 ve üzeri
yolcu koltuğu olan helikopter için geçerlidir.
(4) İşleticiler Genel Müdürlüğe onay için detaylı bir tetkik planı ve ardından bu ekte açıklanan prosedürü
kullanarak belirlenen, revize edilmiş standart ağırlık değerlerinden sapma değerleri sunma seçeneğine sahiptirler. Böyle
sapmaların 5 yılı geçmeyen aralarla gözden geçirilmesi gerekmektedir.
(5) Revize edilmiş tüm yetişkin standart ağırlık değerleri, tüm uçuşlardaki erkek/kadın oranı 80/20 ye
dayalı olmalıdır. İşletici, belirli güzergahlarda veya uçuşlarda farklı oranları kullanabilmek üzere onay almak istiyorsa, Genel
Müdürlüğe alternatif erkek/kadın oranının mantıklı olduğu ve en az 100 temsili uçuşun %84 ünde gerçek kadın/erkek
oranlarını kapsadığını gösteren veriler sunulmalıdır.
(6) Bulunan ortalama ağırlık değerleri en yakın tam kg ye yuvarlanır. Teslim edilen bagaj ağırlık değerleri
uygun olan en yakın 0.5 kg a yuvarlanır.
TASLAK SHT OPS 3
105
EK-22
AĞIRLIK VE DENGE BELGELERİ
(a) Ağırlık ve denge belgeleri
(1) İçeriği
(i) Ağırlık ve denge belgeleri müteakip bilgileri ihtiva etmelidir:
(A) Helikopter tescili ve tipi;
(B) Uçuş numarası ve tarihi;
(C) Kaptanın kimliği;
(D) Belgeyi hazırlayan personelin kimliği;
(E) Helikopterin kuru operasyon ağırlığı ve denk gelen CG;
(F) Kalkıştaki yakıt ağırlığı ve seyahat için gereken yakıt ağırlığı;
(G) Yakıt dışında tüketilecek malzemelerinin ağırlığı;
(H) Yolcu, bagaj, yük ve balast dâhil yükün bileşenleri;
(I) Kalkış Ağırlığı, İniş Ağırlığı;
(J) Yük dağılımı;
(K) Uygulanabilir helikopter CG pozisyonları ve
(L) Ağırlık ve CG değeri sınırlamaları.
(ii) Genel Müdürlüğün onayına bağlı olmak kaydıyla, İşletici bu verilerden bazılarını ağırlık ve
denge belgelerine dâhil etmeyebilir.
(2) Son dakika değişiklikleri. Son dakikada ağırlık ve denge belgeleri tamamlandıktan sonra intikal eden
değişikliklerin hâsıl olması durumunda, bu husus kaptanın dikkatine intikal ettirilir ve bu son dakika değişikliği ağırlık ve
denge belgelerine girilmelidir. Azami olarak izin verilen, yolcu sayısında değişiklik veya bekletilen kargo yükü; son dakika
değişikliği olarak İşletme El Kitabında açıkça belirtilmelidir. Bu rakam aşıldığı takdirde yeni ağırlık ve denge belgesi
hazırlanmalıdır.
(b) Bilgisayarla işletilen sistemler. Ağırlık ve denge belgelerinin bilgisayarlı ağırlık ve denge sistemi tarafından
üretildiği durumlarda İşletici çıkan verilerin doğruluğunu tasdik etmek zorundadır. İşletici girilen verilerle ilgili düzeltmelerin
sistemle doğru bir şekilde birleştirildiğinin kontrol edilmesi için bir sistem kurmalı ve sistem çalışmasının doğru olarak
sürdüğünü çıkan verileri 6 ayı geçmeyen aralıklarla doğrulayarak kontrol etmelidir.
(c) Helikopter içinde ağırlık ve denge sistemleri. İşletici, eğer helikopterde bilgisayarla işletilen ağırlık ve denge
sistemininin öncelikli kaynak olmasını isterse Genel Müdürlüğün onayını almalıdır.
(d) Veri iletme kanalı. Ağırlık ve denge belgelerinin helikoptere veri iletme kanalı aracılığı ile gönderilmesi
durumunda, kaptan tarafından kabul edilmiş olan nihai ağırlık ve denge dokümantasyonunun bir kopyası yerde de
bulundurulacaktır.
TASLAK SHT OPS 3
106
Ek-23
Uçuş verileri kayıt cihazları – 1 ve 2 – Kayıt edilmesi gereken parametreler
Tablo A – 7000 kg veya altı azami kalkış ağırlığı için sertifikalandırılmış helikopterler
No.
Parametre
1
Süre veya nisbi zaman sayma Time or relative time count
2
Basınç irtifası Pressure altitude
3
İşari hava hızı Indicated airspeed
4
İstikamet Heading
5
Normal hızlanma Normal acceleration
6
Yunuslama durumu Pitch attitude
7
Yuvarlanma durumu Roll attitude
8
Manüel radyo gönderme anahtarı Manual radio transmission keying
9
Her motordaki güç (serbest güç türbin hızı ve motor torku)/kokpit güç kontrol pozisyonu (geçerli olduğu takdirde)
Power on each engine ( free power turbine speed and engine torque)/ cockpit power control position (if
Applicable)
10 a
Ana rotor hızı Main rotor speed
10b
Rotor freni (tesis edilmiş ise) Rotor brake (if installed)
11
.
Ana uçuş kumandaları – Pilot girdisi ve kontrol çıktısı pozisyonu (uygulandığı takdirde) Primary flight controls Pilot input and control output position (if applicable)
11a
Kolektif pitch Collective pitch
11b
Uzunluk ekseninde saykılık pitch Longitudinal cyclic pitch
11c
Yanal eksende saykılık pitch Lateral cyclic pitch
11d
Kuyruk rotor pedalı Tail rotor pedal
11e
Kontrol edilebilir stabilatör Controllable stabilator
11f
Hidrolik seçim Hydraulic selection
12
Uyarılar Warnings
13
Dış hava sıcaklığı Outside air temperature
14
Otomatik pilot angajman durumu Autopilot engagement status
15
İstikrar artırma sistemi angajmanı Stability augmentation system engagement
TASLAK SHT OPS 3
107
Tablo B - 7000 kg veya üzeri azami kalkış ağırlığı için sertifikalandırılmış helikopterler
No.
Parametre
1
Süre veya nisbi zaman sayma Time or relative time count
2
Basınç irtifası Pressure altitude
3
İşari hava hızı Indicated airspeed
4
İstikamet Heading
5
Normal hızlanma Normal acceleration
6
Yunuslama durumu Pitch attitude
7
Yuvarlanma durumu Roll attitude
8
Manuel radyo gönderme anahtarı Manual radio transmission keying
9
Her motordaki güç (serbest güç türbin hızı ve motor torku)/kokpit güç kontrol pozisyonu (geçerli olduğu takdirde)
Power on each engine ( free power turbine speed and engine torque)/ cockpit power control position (if
applicable)
10 a
Ana rotor hızı Main rotor speed
10b
Rotorfreni (tesis edilmiş ise) Rotor brake (if installed)
11
.
Ana uçuş kumandaları – Pilot girdisi ve kontrol çıktısı pozisyonu (uygulandığı takdirde) Primary flight controls Pilot input and control output position (if applicable)
11a
Kolektif pitch Collective pitch
11b
Uzunluk ekseninde saykılık pitch Longitudinal cyclic pitch
11c
Yanal eksende saykılık pitch Lateral cyclic pitch
11d
Kuyruk roror pedalı Tail rotor pedal
11e
Kontrol edilebilir stabilatör Controllable stabilator
11f
Hidrolik seçim Hydraulic selection
12
Uyarılar Hydraulics low pressure
13
Dış Hava Sıcaklığı Outside air temperature.
14
AFCS modu ve angajman durumu AFCS mode and engagement status
15
İstikrar artırma sistemi angajmanı Stability augmentation system engagement
16
Ana dişli kutusu yağ basıncı Main gear box oil pressure
17
Ana dişli kutusu yağ harareti Main gear box oil temperature
18
Yaw oranızı veya yaw hızlanma Yaw rate or yaw acceleration
19
Gösterilen harici yük çengel gücü (tesis edildiği takdirde) Indicated sling load force (if installed)
20
Uzunluk ekseni boyunca hızlanma (gövde ekseni) Longitudinal acceleration (body axis)
TASLAK SHT OPS 3
108
21
Yanal eksende hızlanma Lateral acceleration
22
Radyo irtifası Radio altitude
23
Dikey radyo sinyalı sapmaları (ILS süzülüş yolu veya MLS yükseltisi) Vertical beam deviation (ILS glide path or
MLS elevation)
24
Yatay radyo sinyalı sapmaları (ILS lokalizeri veya MLS açısı) Horizontal beam deviation (ILS localiser or MLS
azimuth)
25
Marker bikın geçişi Marker beacon passage
26
İkazlar Warnings
27
Rezerve (Nav alıcı frekansı seçimi önerilir) Reserved (Nav receiver frequency selection is recommended)
28
Rezerve (DME mesafesi önerilir) Reserved (DME distance is recommended)
29
Rezerve (seyrüsefer verileri önerilir) Reserved (navigation data is recommended)
30
İniş takımı veya seçici pozisyonu Landing gear or gear selector position
Tablo C – Elektronik gösterge sistemleri ile donatılmış helikopterler
C
Parametre
6
Seçilen barometrik ayar (her pilot istasyonu) Selected barometric setting (Each pilot station )
7
Seçilen irtifa Selected altitude
8
Seçilen hız Selected speed
9
Seçilen ses hızı Selected mach
10
Seçilen dikey hız Selected vertical speed
11
Seçilen istikamet Selected heading
12
Seçilen uçuş yolu Selected flight path
13
Seçilen karar yüksekliği Selected decision height
14
EFIS gösterge formatı EFIS display format
15
Çok fonksiyonlu/motor/ikaz gösterge formatı Multi function /Engine / Alerts display format
TASLAK SHT OPS 3
109
Ek-24
Kabin basınçsız helikopterler için ilave oksijen
Tablo 1
(a)
(b)
TEMİN:
SÜRE VE BASINÇ İRTİFASI
1. Kokpit koltuklarında bulunup kokpit görevi yapacak
herkes
10000 fit basınç irtifası üzerinde olan tüm uçuş süresince.
2. gerekli tüm kabin mürettebat mensupları
13000 ft üzerindeki irtifada olan uçuşlarda tüm uçuş süresince ve
13000 fiti geçmemek kaydıyla 10000 fit basınç irtifasının üzerinde
30 dakikayı aşan tüm süre boyunca
3. yolcuların %100 ü (Nota bakınız)
13000 fit irtifa üzerindeki uçuşlarda tüm uçuş süresince.
4.yolcuların %10 u (Nota bakınız)
13000 fiti geçmemek kaydıyla 10000 fit basınç irtifasının üzerinde
30 dakikayı aşan tüm süre boyunca
Not: bu kapsamda ‘yolcu’ kelimesi 2 yaşını doldurmamış bebekler dâhil gerçekte taşınan herkes anlamına gelir.
Ek-25
Acil Durum Yer Belirleme Vericisi (ELT)
Tüm ELT ler aynı anda 121.5 MHz ve 406 MHz üzerinde gönderme yapabilecek ve ICAO Ek 10 gereği kodlanmış olacaklar
ve Arama ve Kurtarma operasyonlarını başlatmaktan sorumlu ulusal kurum veya başka görevlendirilen kurumun nezdinde
kayıt edilmiş olacaklardır.
Ek-26
Gece IFR uçuşlarda Tek Pilot Operasyonları
(a) Madde 154 (3) atfen tanımlanan helikopterler, aşağıdaki gereklilikler yeterli seviyede yerine getirildiklerinde, gece ve IFR
uçuşlarda, tek pilot ile işletilebilirler.
(1) İşletici, işletme el kitabında, tek pilot ilave gerekliliklerini de içerecek olan pilot oryantasyon ve yineleme eğitim
programını bulundurmalıdır.;
(2) Eğitim ve tazelik durumu. Özellikle aşağıdaki konulara ağırlık verecek şekilde kokpit usulleri dikkatle verilmelidir.
(i)
Motor normal ve emercensi usulleri;
(ii) Normal, anormal ve emercensi çeklist kullanımı;
(iii) ATC konuşmaları;
(iv) Ayrılış ve yaklaşmalara ilişkin kokpit usulleri;
(v) Eğer kullanılıyorsa, otopilot usulleri ve
(vi) Uçuşta doküman kullanımının sadeleştirilmesi.
TASLAK SHT OPS 3
110
(3) Madde 160’ ın gerektirdiği yineleme kontrolleri, operasyon gereklerini temsil eden çevrede, belirli helikopter tipinde, tek
pilot görevleri aranacak şekilde uygulanmalıdır.
(4) Pilot, madde 159 gereği kaptan pilotlara ait minimum yeterlilik gerekliliklerini karşılamalıdır.
(5) IFR operasyonlar için pilotun sahip olması gereken tecrübeler aşağıda verilmektedir:
(i)
İlgili operasyon koşullarında, toplam 25 saat IFR uçuş tecrübesi,
(ii) Tek pilot IFR için onaylı belirli bir helikopter tipinde 25 saat uçuş tecrübesi olmalıdır; bunun 10 saati, sorumlu pilot
veya gözetim altında sorumlu pilot uçuşu, ayrıca içerisinde tek pilot prosedürlerini kullanarak gözetim altında 5 sektör IFR
hat uçuşu olmalıdır.
(iii) IFR şartlar altında tek pilot operasyonu yapacak pilot için minimum gerekli uçuş yeterliliği, 5 IFR uçuş olmalıdır; bunun
içinde 3 alet alçalması, tek pilot operasyonuna onaylı bir helikopterde son 90 gün içinde yapılmış olmalıdır. Bu gereklilik,
helikopterde (veya STD) bir IFR alet alçalma kontrolü ile sağlanabilir.
Not: Pilot iş yükünü azaltmak için ilave teçhizat gereklilikleri, madde 158’de sunulmuştur.
Ek-27
Kaptan Pilotluğa Görevlendirme
(a) Kaptan Pilotluğa Görevlendirme Eğitimi
(1) Madde 158 (1)’in gerektirdiği kaptan pilot eğitimi, en azından aşağıdaki maddeleri içerecek şekilde işletme el kitabında
belirtilmek zorundadır.
(i) Hat uyumlu eğitim uçuşunu içerecek şekilde, uçuş simülatöründe eğitim yapmak ve/veya kaptan pilot olarak bir
yeterlilik kontrolü uygulamasını içerecek şekilde uçuş eğitimi yapmak;
(ii) İşletme kaptan pilot sorumluluklarının öğrenilmesi;
(iii) Gözetim altında kaptan pilot yol eğitimi yapmak; bu eğitim, helikopter tipinde hâlihazırda intibaklı pilotlar için, en az 10
sektör olacak şekilde minimum 10 saat’lik uçuş olmalıdır.
(iv) Kaptan pilot hat kontrolünün ve rota/rol/alan yeterlilik kontrolünün tamamlanması.
(v) Kaptan pilotluğa ilk yükselme için, kurs programında CRM bulunmalıdır.
(2) Kaptan pilotluğa yükselme ve oryantasyon kursu kombinasyonu. Eğer pilot, kaptan pilotluğa yükseldiğinde, aynı
zamanda bir helikopter tipinden diğerine veya varyantına tip değiştiriyorsa;
(i) Kaptan pilot kursu, madde 156’ya göre bir oryantasyon kursu içermelidir.
(ii) Yeni bir helikopter tipine geçiş olduğunda, pilot için ilave sektörler gerekli olacaktır.
TASLAK SHT OPS 3
111
Ek-28
Pilotlar İçin Yineleme Eğitimi ve Kontrolu
(a) Yineleme eğitimi. Yineleme eğitimi aşağıdaki maddeleri kapsamalıdır.
(1) Yer ve tazeleme eğitimi
(i) Yer ve tazeleme eğitim programı aşağıdakileri içermelidir:
(A) Helikopter sistemleri;
(B) Yerde buz çözme/önleme operasyonu ve pilot koltuğunda görevlerini yapamaz hale gelmek konularını içeren
operasyonel usuller ve gereklilikler; ve
(C) Kaza / olay ve hadiselerin gözden geçirilmesi .
(ii) Yer ve tazeleme eğitim bilgisi, bir anket veya diğer uygun metotlarla teyit edilmelidir.
(2) Helikopter eğitimi/uçuş simülatörü
(i) Helikopter/uçuş simülatörü uçuş eğitim programı, helikopter sistemleri bütün temel arızaları ve birleşik usullerini 3 yıllık
bir periyodu kapsayacak şekilde hazırlanmış olmalıdır.
(ii) Motor arızaları simüle edilmek istendiğinde, eğer simülator kullanma imkanı yok ise, bu emercensiler, bir emniyetli
kalkış simülasyonu kullanarak helikopter ile gerçekleştirilebilir. Bu tür bir eğitim, helikopter ile yapılmak istendiğinde,
önceden, eğitimin kapsamlı bir brifingi yapılmak zorundadır ve herhangi birbirini takip eden arıza etkilerinin dikkatle
anlatılmış olması zorunludur.
(iii) Helikopter/ uçuş simülatör eğitimi işletici yeterlilik testi ile birleştirilebilir.
(3) Acil durum emniyet teçhizatı eğitimi.
(i) Acil durum emniyet teçhizatı eğitim programı, emercensi ve emniyet teçhizat kontrolü ile birleştirilebilir ve bu kontrol
uygun alternatif eğitim aracında veya helikopterde gerçekleştirilebilir.
(ii) Her yıl yapılacak emercensi ve emniyet teçhizat eğitim programı aşağıdakileri içermek zorundadır.
(A) Teçhizat olarak bulundurulduğunda, can yeleğini kullanma,
(B) Teçhizat olarak bulundurulduğunda, koruyucu nefes alma teçhizatını kullanma;
(C) Kullanılan tipteki yangın söndürücülerini kullanma;
(D) Helikopterde taşınan bütün emercensi ve emniyet teçhizatını kullanma ve bulundukları yerlerin bilinmesi;
(E) Tüm helikopter çıkışlarının gösterilmesi ve çıkış yerlerinin kullanılması, ve
(F) Güvenlik usullerinin bilinmesi.
(iii) Üç yılda bir yapılacak eğitim programı, aşağıdakileri içermek zorundadır.
(A) Bütün çıkışların kullanılması,
(B) Halon yangın söndürücülerin kullanım usulleri için otoritenin kabul edebileceği alternatif metot kullanılacak, fakat
helikopterde taşınan diğer yangın söndürücüleri kullanarak, simüle edilmiş veya gerçek bir yangını söndürme usullerini,;
(C) Eğer yapılabilirse; simüle edilmiş duman dolu bir ortamda, ilgili tüm teçhizatın gerçek kullanım usullerini ve kapalı bir
ortamda dumanın etkilerini,
(D) Teçhizat olarak bulundurulduğunda, can sallarının kullanım usullerinin gösterilmesi, veya, uzun mesafe su üstü uçuş
operasyonları (Bakınız, Ek-28 (a) (3) (iii) (D)) için uygun olan cansallarının kullanılacağı yerde, bunların kullanım
usullerinin gösterilmesi ve kullanımı, ve
TASLAK SHT OPS 3
112
(E) İlk yardım eğitimi; operasyon çeşidine, helikopter tipine uygun ve mürettebatın eksikliğini tamamlayacak şekilde eğitim
yapmak (özellikle mürettebat olmadığı durumda).
(4) CRM.
(b) Yineleme kontrolü. Yineleme kontrolü aşağıdakileri kapsamalıdır.
(1) İşletici yeterlilik kontrolleri.
(i) Uygulanmasının mümkün olduğu yerde, yeterlilik kontrolları aşağıdaki anormal/emercensi usulleri içermek zorundadır:
(A) Motor yangını;
(B) Gövde yangını;
(C) Yük taşırken acil durum operasyonu;
(D) yakıt boşaltma;
(E) Motor arızası ve yeniden motor çalıştırma;
(F) Hidrolik arızası;
(G) Elektrik arızası;
(H) Karar noktasından önce, kalkışta motor arızası;
(I) Karar noktasından sonra, kalkışta motor arızası;
(J) Karar noktasından önce, inişte motor arızası;
(K) Karar noktasından sonra, inişte motor arızası;
(L) Uçuş ve motor kontrol sistem arızaları;
(M) Anormal durumlardan kurtarma;
(N) Bir veya daha fazla motor arızası ile iniş;
(O) IMC otorotasyon teknikleri;
(P) Belirli bir yere otorotasyon;
(R) Görevlendirildiği pilot koltuğunda görevlerini yapamamak; ve
(S) İstikamet kontrol arızaları ve hatalı gösterimleri.
(ii) Pilotlar için uygulanması gerekli IFR işletici yeterlilik kontrolleri, aşağıdaki ilave anormal/emercensi usulleri içermelidir:
(A) Çok motorlu helikopter olması durumunda, simüle edilmiş tek motor arızası ile minimalara kadar, hassas alet alçalması
yapmak;
(B) Çok motorlu helikopter olması durumunda, simüle edilmiş tek motor arızası ile minimalardan, aletlerle pas geçmek;
(C) Minimalara kadar hassas olmayan alçalma yapmak;
(D) Simüle edilmiş bir veya birden fazla motorun arızası ile iniş yapmak; ve
(E) Helikopter tipinin müsaade ettiği yerde, uçuş kontrol sistemi/uçuş yönetim sistem hataları, uçuş aletleri ve seyrüsefer
cihaz arızaları ile yaklaşma yapmak.
(2) Emercensi ve emniyet teçhizatı kontrolleri. Kontrol edilecek maddeler, yukarıdaki alt-paragraf (a) (3)’ e göre yerine
getirilecek eğitimde öngörülenler olmalıdır.
TASLAK SHT OPS 3
113
(3) Yol kontrolleri;
(i) Yol kontrolleri, operasyon el kitabında ayrıntılı olarak belirtildiği gibi, temin edilen teçhizatın kullanımı ve uçuş öncesisonrası usulleri de içeren tam bir hat operasyonunu yeterli şekilde uygulama yeterliliğini ortaya koymak, düzenlemek
zorundadır.
(ii) Uçuş mürettebatı, aşağıdaki maksatlar için CRM becerileri yönünden değerlendirilmek zorundadır.:
(A) Mürettebat için bireysel ve kolektif çalışma becerilerine geri besleme sağlamak; ve
(B) CRM eğitim sistemini geliştirmek..
(iii) Pilotlar, hem kumandadaki hem de kumandada olmayan pilot olarak görevlendirildiklerinde, her iki görev yerine ait
kontrolleri yapılmak zorundadır..
(iv) Yol kontrolleri, helikopterde tamamlanmak zorundadır.
(v) Yol kontrolünü yapacak kişi, madde 160 (1)(d)(ii) tanımlanmıştır, pratikte gözetmen koltuğunda oturmalıdır.
(4) Tek pilot operasyonları;
(i) Yukarıdaki alt paragraf (1) den (3)’ e kadar olan maddelerin gerektirdiği yineleme kontrolleri, operasyonun yapıldığı
bölgede belirli bir helikopter tipinde tek pilot olarak yapılmalıdır.
Ek-29
Her İki Pilot Koltuğunda Operasyon İçin Pilot Niteliği
(a) Gerektiğinde ikinci pilot görevlerini de üstlenmesi gereken kaptan pilotlar, eğitim veya kontrol uçuşu faaliyetlerini
yürütmesi gerekli kaptan pilotlar, değişik alternatif yeterlilik kontrollerinde bir sağ-bir sol koltukta olacak şekilde yeterlilik
kontrollerini tamamlamalıdır. Ancak, tip intibak yeterlilik kontrolü ile işletici yeterlilik kontrolleri birleştirildiğinde, kaptan
pilot eğitimini ve kontrolünü normal oturması gereken pilot koltuğunda oturarak tamamlar. Bütün kontroller, hangi koltukta
olursa olsun, madde 160 (2) tanımlandığı gibi tamamlanmak zorundadır.
(b) Helikopterde motor arızası usulleri uygulandığında, motor arızası simüle edilmek zorundadır. Tek motorlu helikopterde
bu arıza manevraları uygulandığında, motor arızası simüle edilmek zorundadır ve eğitim alan kaptan pilot, değişik alternatif
yeterlilik kontrollerinde, bir sol-bir sağ koltuktan, otorotatif iniş yapmak zorundadır.
(c) Kopilot koltuğu kullanıldığında, kontroller madde 160 ve 161 gereklerine göre yapılırken, ilave olarak kaptan pilot
koltuğu yetkisi geçerli ve güncel olmalıdır.
(d) Kaptan pilota yardımcı pilot, madde 160 (2) tanımlanan işletici yeterlilik kontrolleri ile uyumlu eğitim uygulama ve
usullerini, normalde kendi sorumluluğu olmamasına rağmen, göstermiş olmalıdır. Örneğin otopilot kullanımı gibi sağ yada
sol koltukta oturmuş olmanın öneminin olmadığı durumda, pratik eğitim herhangi bir koltukta yapılabilir.
(e) Kaptan pilot koltuğunda oturan sorumlu kaptan pilotun haricindeki pilot, madde 160 (2) tanımlanan işletici yeterlilik
kontrolleri ile uyumlu eğitim beceri ve usullerini göstermelidir. Bu uçuş, aksine bir durum olmadığında, kumandada olmayan
pilot gibi davranan sorumlu kaptan pilot sorumluluğunda yapılır. Otopilot usulleri gibi sağ ya da sol koltukta oturmuş
olmanın öneminin olmadığı durumda, pratik eğitim herhangi bir koltukta yapılabilir.
TASLAK SHT OPS 3
114
EK 30
Kabin mürettebatı üyeleri
(a) Uygulanabilirlik. İşletici yolcu kabininde görevlendirilen her kabin mürettebat üyesinin işbu ek kapsamında
belirtilen değişiklikler haricinde SHT OPS 1 bölüm O da verilen şartlara uymalarını sağlayacaktır.
(b) Terimlerin yorumu. Bu ek kapsamında SHT OPS 1 bölüm O daki metnin yorumlanması aşağıda belirtildiği
şekilde yapılacaktır:
(1) SHT OPS 1’de kullanılan mürettebat üyeleri terimi bu talimatın O bölümündeki mürettebat üyeleri anlamında
anlaşılmamalıdır.
(2) Uçak, helikopter olarak okunacaktır.
(3) Hava alanı (alanları) terimi, heliportu (Heliportları) da içerir.
(c) Çıkarılan hususlar. Aşağıda belirtilen kurallar helikopter kabin mürettebatı üyeleri için geçerli değildir.
(1) Ek 1 OPS 1.1010 Oryantasyon ve Fark Eğitimi:
(i) Paragraf (d); tahliye kaydırak eğitimi;
(ii) Paragraf (e)(2)(ii); şiddetli hava türbülansı;
(iii) Paragraf (e)(2)(iii) ani basınç düşmesi
(iv) Paragraf (h)(1); kaydıraklar;
(v) Paragraf (h)(2); kayan sallar;
(vi) Paragraf (h)(4); düşen oksijen
TASLAK SHT OPS 3
115
EK 31
İşletme El Kitabı İçeriği
İşletici, işletme el kitabının aşağıda belirtilen unsurları içermesini sağlamaktan sorumludur:
A GENEL/TEMEL
0 İŞLETME EL KİTABININ YÖNETİMİ VE KONTROLÜ
0.1 Giriş
(a) El kitabının tüm geçerli yasal düzenlemelere (mevzuata) ve işleticinin geçerli İşletme Ruhsatı (AOC) kayıt ve
şartlarına uygun olduğunu belirten bir taahhüt metni;
(b) El kitabının ilgili personel tarafından uyulması gereken operasyonel talimatları içerdiğini belirten bir ifade;
(c) Bölümlerin, içeriklerinin, tatbik edilebilirliklerinin ve kullanımlarının bir listesi ve kısa tanımı;
(d) El kitabının kullanımı için ihtiyaç duyulan terim ve kelimelerin açıklamaları ve tanımları;
0.2 Tadil ve revizyon sistemi
(a) Tadillerin ve revizyonların tanziminden ve ilave edilmesinden sorumlu kişi/kişilere ait bilgiler;
(b) Eklenme tarihleri ve yürürlüğe girme tarihleri dâhil olmak üzere tüm tadillerin ve revizyonların kaydı;
(c) Emniyet menfaatleri dolayısıyla acil tadil yahut revizyon gerektiren durumlar hariç olmak üzere, el yazısı ile
yapılan tadil ve revizyonlara izin verilmediğini belirten bir ifade;
(d) Sayfa değişiklikleri ve yürürlüğe girme tarihlerine ilişkin sistemin bir tanımı;
(e) Yürürlükte olan sayfaların bir listesi;
(f) Değişikliklerin açıklaması (metin sayfası şeklinde ve mümkün olduğunca tablo ve çizelgeler içerisinde);
(g) Geçici revizyonlar.
(h) El kitapları, tadiller ve revizyonlara ilişkin dağıtım sisteminin bir tanımı.
1 ORGANİZASYON VE SORUMLULUKLAR
1.1 Organizasyon Yapısı. Genel şirket organizasyon şeması ve uçuş işletme departmanının organizasyon şeması
dâhil olmak üzere, kurumsal yapının bir tanımı. Organizasyon şemasının Uçuş İşletme Departmanı ile şirketin diğer
departmanları arasındaki ilişkiyi yansıtması gerekmektedir. Özellikle de uçuş emniyeti ile ilgili olarak tüm Bölümlerin,
Departmanların vb. bağlılıklarının ve raporlama zincirlerinin gösterilmesi gerekmektedir.
1.2 Atanmış görev sahipleri. SHT OPS 3 bölüm C kapsamında belirtildiği şekilde, uçuş işletmeden, bakım
sisteminden, uçuş ekip eğitiminden ve yer işletmeden sorumlu her bir atanmış görev sahibinin ismi. Görev ve sorumluluk
tanımlarının da dâhil edilmesi gereklidir.
1.3 Uçuş işletme yönetim personelinin sorumlulukları ve görevleri; Uçuş operasyonu emniyeti ile ilgili işletme
yönetim personelinin görev, sorumluluk ve yetkilerinin tanımları ve geçerli kurallar ile uyumlulukları.
1.4 Sorumlu kaptan pilotun yetki, görev ve sorumlulukları; Sorumlu kaptan pilotun yetki, görev ve
sorumluluklarının tanımlanması.
1.5. Sorumlu kaptan pilot haricindeki ekip üyelerinin görev ve sorumlulukları.
2 OPERASYONEL KONTROL VE GÖZETİM
2.1 Operasyonun işletici tarafından gözetimi: Operasyonun işletici tarafından gözetilmesine ilişkin sistemin bir
tanımı. (bu talimatın 37 inci maddesinin (7) inci bendi). Operasyonların emniyetinin ve personelin yeterliliklerinin nasıl
denetlendiğinin gösterilmesi gereklidir. Aşağıdaki kalemlere ilişkin usullerin özellikle tanımlanması gereklidir:
(a) Lisans ve yetki geçerliliği;
(b) Operasyon personelinin yeterliliği;
TASLAK SHT OPS 3
116
(c) Kayıtların, uçuş dokümanlarının, ek bilgilerin ve verilerin kontrolü, analizi ve saklanması.
2.2 İlave operasyonel talimatların ve bilgilerin duyurulmasına ilişkin bir sistem: Operasyon ile ilgili olabilen,
ancak İşletme El Kitabı kapsamındaki bilgileri tamamlayıcı nitelikte olan bilgilerin ilanına ilişkin sistemin bir tanımı. Söz
konusu bilginin geçerliliğinin sağlanması ve ilanına ilişkin sorumlulukların da dâhil edilmesi gereklidir.
2.3 Kaza önleme ve uçuş emniyeti programı: Uçuş emniyeti programının genel tanımı.
2.4 Operasyonel kontrol: Operasyonun uçuş emniyeti açısından kontrolünün gerçekleştirilebilmesi için gerekli
usul ve sorumlulukların tanımı.
2.5 Genel Müdürlüğün yetkileri: Genel Müdürlük yetkilerinin tanımı ve personelin Genel Müdürlük personeli
tarafından gerçekleştirilecek incelemeleri nasıl kolaylaştırması gerektiğine dair açıklama.
3 KALİTE SİSTEMİ
Aşağıdaki hususlar dâhil olmak üzere tesis edilen kalite sisteminin bir tanımı:
(a) Kalite politikası;
(b) Kalite Sisteminin organizasyonunun tanımı ve
(c) görev ve sorumlulukların tayini.
4 UÇUŞ EKİBİ OLUŞUMU
4.1 Uçuş Ekibi Oluşumu: Aşağıdaki hususları göz önünde bulundurarak ekip oluşumunu gerçekleştirmek için
kullanılacak yöntemin açıklaması:
(a) Kullanılan helikopterin tipi;
(b) Gerçekleştirilen operasyonun alanı ve tipi;
(c) Uçuş aşaması;
(d) Gerekli asgari ekip ve planlanan uçuş görev süresi;
(e) Ekip üyelerinin deneyimi (toplamda ve tip üzerinde), güncellik durumu ve yeterliliği;
(f) Sorumlu kaptan pilotun belirlenmesi.
(g) Kabin amirinin belirlenmesi.
4.2 Özellikle boş bırakılmıştır.
4.3 Uçuş ekibi üyesinin görev yapamaz duruma gelmesi: Uçuş ekibinden birinin görev yapamayacak duruma
düşmesi durumunda komutanın el değiştirmesine ilişkin talimatlar.
4.4 Birden fazla tipte operasyon: Aşağıdaki amaçlara ilişkin olarak, hangi helikopterlerin tek bir tip olarak
değerlendirileceğini belirten ifade:
(a) Uçuş ekibi programının hazırlanması ve
(b) Kabin ekibi programının hazırlanması.
5 NİTELİK GEREKLİLİKLERİ
5.1 Operasyon personelinin görevlerini yerine getirebilmeleri için gerekli olan lisansların, tiplerin,
nitelik/yeterliliklerin (örneğin güzergâhlar ve hava meydanları için), deneyimin, eğitimin, yeterlilik kontrollerinin ve
güncellik durumunun tanımı. Helikopter tipine, operasyon türüne ve ekip oluşumuna ayrıca dikkat edilmelidir.
5.2 Uçuş ekibi
(a) Sorumlu kaptan pilot.
(b) Sorumlu kaptan pilottan görevi uçuş sırasında dinlendirilme maksadıyla devralan pilot;
(c) Yardımcı pilot.
TASLAK SHT OPS 3
117
(d) Eğitmen / kontrol pilotunun nezaretindeki pilot;
(e) Sistem paneli operatörü / uçuş mühendisi.
(f) Birden fazla tipte yahut varyantta operasyon,
5.3 Kabin ekibi
(a) Kabin amiri.
(b) Kabin memuru.
(i) Gerekli kabin memuru.
(ii) İlave kabin memuru ve tanıtım uçuşları sırasında kabin memuru;
(c) Birden fazla tipte yahut varyantta operasyon.
5.4 Eğitim yeterlilik kontrolü ve gözetim personeli
(a) Uçuş ekibi için.
(b) Kabin ekibi için.
5.5 Diğer operasyon personeli
6 UÇUŞ EKİBİ SAĞLIK TEDBİRLERİ
6.1 Uçuş ekibi sağlık tedbirleri. Aşağıdakiler dâhil olmak üzere sağlıkla ilgili kurallar ve uçuş ekibi için sağlık
kılavuzluğu:
(a) Aşağıda belirtilen ancak bunlarla sınırlı olmayan Psikoaktif maddeler:
(i) Antidepresanlar;
(ii) Alkol ve diğer sarhoş edici sıvılar;
(iii) Uyuşturucular;
(iv) İlaçlar ve
(v) Uyku hapları.
(b) Ecza preparatları;
(c) Bağışıklık kazanma;
(d) Dalmak [basınçlı su altında solunum cihazlarının kullanılmasını kapsar;
(e) Kan/kemik iliği bağışları;
(f) Uçuştan önce ve esnasında gıda ile ilgili önlemler;
(g) Uyku ve dinlenme ve
(k) Ameliyatlar.
7 UÇUŞ SÜRESİ SINIRLAMALARI
7.1 Uçuş ve Görev Süresi Sınırlamaları ve Dinlenme Gereklilikleri. SHT 6A 50 de öngörülen Uçuş ve Görev
Süresi Sınırlamaları ve Dinlenme Gerekliliklerinin operasyonlarda uygulanmasının tarif edilmesi
7.2 Uçuş ve görev süresi sınırlamalarının aşılması ve/veya istirahat sürelerinin azaltılması. Uçuş ve görev
sürelerinin uzatılabileceği yahut istirahat sürelerinin azaltılabileceği koşullar ve bu değişiklikleri raporlamak için
kullanılacak usuller.
TASLAK SHT OPS 3
118
8 OPERASYON USULLERİ
8.1 Uçuş Hazırlık Talimatları. Yapılan operasyona uygun olarak belirlenecektir:
8.1.1 Asgari Uçuş irtifaları. Aşağıdaki hususlar dâhilinde asgari irtifaların tespit edilmesine ve uygulanmasına
ilişkin yöntemin tanımı:
(a) VFR uçuşları için asgari irtifalar/uçuş seviyelerini tespit etme usülü ve
(b) IFR uçuşları için asgari irtifalar/uçuş seviyelerini tespit etme usülü;
8.1.2 Heliportların kullanılabilirliğinin tespit edilmesinde kullanılan kriterler
8.1.3 Havaalanı asgari operasyon limitlerini tespit etme yöntemi. bu talimatın Bölüm E uyarınca IFR uçuşları için
hava alanı operasyon limitlerini tespit etme yöntemi. Görüş ve / veya pist görüş mesafesini tespit etme usullerine ve pilotlar
tarafından gözlemlenen gerçek görüş, raporlanan görüş ve raporlanan pist görüş mesafesinin tatbik edilebilirliğine atıfta
bulunulması gereklidir.
8.1.4 VFR uçuşlar veya uçuşun VFR kısımları için yol boyu operasyon sınırları; (tek motorlu helikopterlerin
kullanılması durumunda, emniyetli mecburi iniş yapılmasına izin veren yüzeylerin mevcudiyetine göre güzergâh seçimine
ilişkin talimatlar.)
8.1.5 Havaalanı ve uçuş güzergâhı asgari operasyon limitlerinin sunumu ve uygulanması.
8.1.6 Meteorolojik bilgilerin yorumlanması: Operasyon alanına ilişkin hava tahminlerinin ve hava durumu
raporlarının, belirtilen ihtimalli ifadeler de dikkate alınarak, yorumlanmasına ilişkin açıklayıcı bilgiler.
8.1.7 Taşınacak yakıt, yağ ve su-alkol karışımı miktarlarının tespiti. Taşınacak yakıt, yağ ve su-alkol karışımı
miktarlarının tespit edilme ve havada takip edilme yöntemleri. İşbu bölümün, ayrıca, helikopter içerisinde taşınan
akışkanların ölçülerine ve dağılımına ilişkin talimatları da içermesi gereklidir. Bu türden talimatların, havada tekrar planlama
ve helikopterin bir veya daha fazla motorunun arızalanması ihtimalleri de dâhil olmak üzere, uçuş sırasında karşılaşılması
muhtemel tüm durumları dikkate alması gerekmektedir. Yakıt ve yağ kayıtlarının tutulmasını sağlayacak sistemin de
tanımlanması gereklidir.
8.1.8 Ağırlık ve ağırlık merkezi: Aşağıdakiler dâhil olmak üzere ağırlık ve ağırlık merkezinin genel ilkeleri:
(a) Tanımlar;
(b) Ağırlık ve ağırlık merkezi hesaplamalarının hazırlanması ve kabul edilmesine ilişkin yöntemler, usuller ve
sorumluluklar;
(c) Standart ve/veya gerçek ağırlıklarından herhangi birisinin kullanımına ilişkin yöntem;
(d) Geçerli yolcu, bagaj ve kargo ağırlıklarının tespitine ilişkin yöntem;
(e) Farklı operasyon ve helikopter tipleri için geçerli yolcu ve bagaj ağırlıkları;
(f) Kullanımdaki farklı tip ağırlık ve denge belgelerinin onaylanması için gerekli genel talimatlar ve bilgiler;
(g) Son dakika değişiklikleri usülleri;
(h) Yakıtın, yağın ve su-alkol karışımının özgül ağırlıkları;
(i) Koltuk yerleşim politikaları/usulleri Ve
(j) Standart yük planları.
8.1.9 ATS uçuş planı: Hava trafik hizmetleri uçuş planının hazırlanması ve yayınlanmasına ilişkin usuller ve
sorumluluklar. Göz önünde bulundurulması gereken faktörler arasında hem münferit hem de tekrarlanan uçuş planlarının
yayınlanma yöntemleri de bulunmaktadır.
8.1.10 Operasyonel uçuş planı: Operasyonel uçuş planının hazırlanmasına ve kabul edilmesine ilişkin usuller ve
sorumluluklar. Operasyonel uçuş planının kullanımının, kullanımda olan operasyonel uçuş planları formatlarının örneklerini
de kapsayacak biçimde tanımlanması gereklidir.
8.1.11 İşletici’nin helikopter teknik kayıt defteri. İşletici’nin helikopter teknik kayıt defterinin kullanımının ve
sorumluluklarının, kullanımda olan formatların örneklerini de kapsayacak biçimde tanımlanması gereklidir.
TASLAK SHT OPS 3
119
8.1.12 Helikopterde taşınması gereken belgelerin, formların ve ilave bilgilerin listesi
8.2 Yer hizmetleri talimatları
8.2.1 Yakıt ikmal usülleri. Aşağıdakiler de dâhil olmak üzere, yakıt ikmal usullerinin tanımı:
(a) APU’nun çalışır durumda olması ve motorlar çalışır durumda ve rotorlar dönerken de dâhil olmak üzere, yakıt
ikmali ve boşaltılması sırasındaki emniyet tedbirleri;
(b) Yolcular binerken uçağa binerken, uçakta iken ve uçaktan inerken yakıt ikmali ve boşaltılması; ve
(c) Yakıtların karıştırılmaması için alınması gereken tedbirler.
8.2.2 Emniyete ilişkin helikopter, yolcu ve kargo hizmetleri usulleri. Koltukların dağıtımında, yolcuların
bindirilip indirilmesinde ve helikopterin yüklenip boşaltılmasında kullanılacak hizmet usullerinin tanımı. Helikopter
hattayken emniyetin sağlanmasına ilişkin ilave usullerinde ayrıca verilmesi gerekmektedir. Hizmet usullerinin aşağıdaki
hususları içermesi gereklidir:
(a) Çocuklar/bebekler, hasta yolcular ve hareket kısıtlaması olan kişiler;
(b) Kabul edilemez yolcuların, sınır dışı edilmiş kişilerin ve gözaltında bulunan kişilerin taşınması;
(c) El bagajların izin verilen boyut ve ağırlığı;
(d) Yüklerin helikoptere yüklenmesi ve sabitlenmesi;
(e) Özel yükler ve yük bölmelerinin sınıflandırılması;
(f) Yer teçhizatının konumlandırılması;
(g) Helikopter kapılarının kullanılması;
(h) Yangından korunma, tepki (ekzost) ve emiş alanı dâhil olmak üzere, hattaki emniyet;
(i) Motorların çalıştırılması, hattan hareket ve geliş usülleri;
(j) helikopterlere servis verilmesi ve
(k) Helikopter hizmetleri için doküman ve formlar;
(l) Helikopter koltuklarının birden fazla kişi tarafından kullanılması.
8.2.3 Helikoptere kabul etmeme usulleri: Düzenli tedavi altındaki tıbbi hastalar hariç olmak üzere, sarhoş
olduğu görülen yahut hareketlerinden veya fiziki göstergelerinden ilaç etkisi altında olduğu belli olan kişileri helikoptere
kabul etmeme usulleri. Bu usüller ilaç almış hastalar için uygulanmamaktadır.
8.2.4 Yerdeki buzdan arındırma ve buzlanmayı önleme: Yerdeki helikopterler için buzdan arındırma
buzlanmayı önleme politika ve usullerinin tanımı. Bu hususun buzlanmanın ve diğer kirletici maddelerin tiplerinin
helikopterlerin hareketsiz olduğu durumlarda, yer hareketleri sırasında ve kalkış sırasında etkilerinin tanımlarını
içermesi gerekmektedir. Bunlara ilaveten, aşağıdakiler de dâhil olmak üzere kullanılan akışkan tiplerinin tanımlarının
verilmesi gereklidir:
ve
ve
da
da
(a) Özel yahut ticari isimleri;
(b) Özellikleri;
(c) Helikopter performansına olan etkileri;
(d) Etki süreleri ve
(e) Kullanım sırasında alınacak önlemler.
8.3 Uçuş prosedürleri
8.3.1 VFR/IFR Politikası. Uçuşların VFR yapılmasına izin veren yahut IFR yapılmasını gerektiren yahut birinden
diğerine geçişi sağlayan politikanın tanımı.
8.3.2 Seyrüsefer usulleri. Operasyon tipine/tiplerine ve alanına/alanlarına ilişkin tüm seyrüsefer usullerinin
tanımı. Aşağıdaki hususların ayrıca dikkate alınması gerekmektedir:
TASLAK SHT OPS 3
120
(a) Helikopterin takip edeceği uçuş yolunu etkiledikleri hallerde veri girişlerinin bağımsız çapraz kontrollerinin
yürütülmesine ilişkin politika dâhil olmak üzere, standart seyrüsefer usulleri;
(b) MNPS ve POLAR seyrüsefer ve belirlenen diğer alanlarda seyrüsefer;
(c) RNAV. (Bu talimatın Bölüm C de belirtilen ilgili RNAV usülleri);
(d) Havada yeniden planlama; ve
(e) Sistem bozulması durumunda uygulanacak usüller.
8.3.3 Altimetre ayar usülleri
8.3.4 İşitsel ses ikaz cihazı
8.3.5 Özellikle boş bırakılmıştır
8.3.6 Özellikle boş bırakılmıştır
8.3.7 Havada yakıt yönetimi politikası ve usulleri.
8.3.8 Olumsuz ve tehlikeli olması muhtemel atmosfer koşulları. Aşağıdakiler dâhil olmak üzere olumsuz ve
tehlikeli olması muhtemel atmosfer koşullarında operasyon yahut bunlardan kaçınma usulleri:
(a) Fırtına;
(b) Buzlanma koşulları;
(c) Türbülans;
(d) Kesikli rüzgâr (wind shear)
(e) Jet akımı;
(f) Volkanik kül bulutları;
(g) Şiddetli yağış;
(h) Kum fırtınaları;
(i) Dağlık bölgelerdeki dalgalanmalar; ve
(j) Belirgin sıcaklık farklılıkları.
8.3.9 Uçak türbülansı ve rotor downwash: Helikopter tiplerini, rüzgâr koşullarını ve FATO mahallini göz önünde
bulundurmak şartıyla uçak türbülansından ve rotor downwash’dan etkilenmemek için mesafe kriterleri.
8.3.10 Ekip üyelerinin görev yerlerinde bulunması: Ekip üyelerinin uçuşun farklı aşamalarında veya emniyet
menfaatlerinden dolayı gerekli görülen vakitlerde görev yerlerinde yahut koltuklarda oturmalarında ilişkin gereklilikler.
8.3.11 Ekip ve yolcular için emniyet kemeri kullanımı: Uçuşun farklı aşamalarında ve emniyet menfaatlerinden
dolayı gerekli görülen vakitlerde ekip üyelerinin ve yolcuların emniyet kemerlerini ve/veya omuz bağlarını kullanma
gereklilikleri.
8.3.12 Kokpite kabul: Uçuş ekibi dışındaki kişilerin kokpite kabul edilme koşulları: Genel Müdürlük ve diğer
Sivil Havacılık Otoriteleri denetçilerinin kabulüne ilişkin politikanın da dâhil edilmesi gereklidir.
8.3.13 Boş ekip koltuklarının kullanımı: Boş ekip koltuklarının kullanımına ilişkin koşullar ve usuller.
8.3.14 Ekip üyelerinin görev yapamaz duruma gelmesi: Uçuş esnasında ekip üyelerinin görev yapamaz duruma
gelmesi durumunda takip edilmesi gereken usuller. Ekip üyelerinin görev yapamaz duruma gelme tiplerine ait örneklerin ve
bunları tanıma yollarının da dâhil edilmesi gereklidir.
8.3.15 Kabin emniyet gereklilikler: Usullerin aşağıdaki hususları içermesi gereklidir:
(a) Kabin ile galeylerin sabitlenmesi de dâhil olmak üzere uçuşa hazırlık, havadaki gereklilikler ve inişe hazırlık;
TASLAK SHT OPS 3
121
(b) Acil durum tahliyesini gerektiren durumlarda yolcuların en iyi şekilde yardımcı olabilecekleri ve helikopterin
tahliyesini engellemeyecekleri yerlere oturtulmasının temin edilmesine ilişkin usuller
(c) Yolcuların helikoptere binmesi ve helikopterden inmesi sırasında takip edilecek usuller
(d) Yolcular helikoptere binerken, helikopterde iken ve helikopterden inerken yakıt ikmali ve boşaltılması
sırasında takip edilecek usuller ve
(e) Helikopterde sigara içilmesi
8.3.16 Yolculara brifing verme usülleri. Bu talimatın 57 inci maddesi uyarınca yolculara verilen brifingin içeriği,
metodu ve zamanlaması.
8.3.17 Özellikle boş bırakılmıştır
8.4 Tüm hava koşulları operasyonları. Tüm hava koşulları operasyonları ile bağlantı operasyonel usüllerin
tanımı (SHT OPS 3 bölüm D &E’ye bakınız).
8.5 Özellikle boş bırakılmıştır
8.6 Asgari Teçhizat ve Konfigürasyondan Sapma Liste/Listelerinin kullanımı
8.7 Ticari olmayan uçuşlar. Aşağıdakilere ilişkin usüller ve limitler:
(a) Eğitim uçuşları;
(b) Test uçuşları;
(c) Teslimat uçuşları;
(d) Feri uçuşlar;
(e) Gösteri uçuşları; ve
(f) Konumlandırma uçuşları,
Ve bunun gibi uçuşlarda taşınabilecek kişiler.
8.8 Oksijen gereklilikleri
8.8.1 Oksijenin hangi koşullar altında tedarik edilmesi ve kullanılması gerektiğini belirten bir açıklama.
8.8.2 Aşağıdakiler için belirtilmiş oksijen gereklilikleri:
(a) uçuş ekibi;
(b) kabin ekibi ve
(c) yolcular
9 TEHLİKELİ MADDELER VE SİLAHLAR
9.1 Aşağıdakiler dâhil olmak üzere, tehlikeli maddelerin taşınmasına ilişkin bilgiler, talimatlar ve genel bir
rehber:
(a) Tehlikeli maddelerin taşınmasına ilişkin işleticinin politikası;
(b)Tehlikeli maddelerin kabul edilmesi, etiketlenmesi, ambalajlanması, istiflenmesi ve ayrımına ilişkin
gereklilikler rehberi;
(c) Tehlikeli maddelerin taşınması sırasında kaza yahut olay gerçekleşmesi durumunda özel ihbar gereklilikleri;
(d) Tehlikeli maddelerin müdahil olduğu acil durumlara cevap verme usulleri ve
(e) Bu talimatın 195 inci maddesi uyarınca ilgili tüm personelin görevleri.
9.2 Silahların, savaş mühimmatının ve sportif silahların taşınabileceği koşullar.
10 GÜVENLİK
TASLAK SHT OPS 3
122
10.1 Güvenlik Talimatları ile operasyon personelinin yetki ve sorumluluklarını içeren gizli olmayan bir rehber.
Uçuşa yasadışı müdahale, sabotaj, bomba tehdidi ve uçak kaçırma gibi uçak içerisindeki tüm suçlarla başa çıkma ve suçları
rapor etme politikaları ve usullerinin de dâhil edilmesi gerekmektedir.
10.2 Önleyici güvenlik önlemlerinin ve eğitiminin tanımı.
Not: Güvenlik talimatlarının ve rehberlerinin bazı kısımları saklı tutulabilir.
11 OLAYLARLA BAŞA ÇIKMA, İHBAR VE RAPOR ETME
Olaylarla başa çıkmaya, ihbar ve rapor etmeye ilişkin usuller. Bu bölümün aşağıdaki hususları da içermesi
gerekmektedir:
(a) olayların ve olaylara karışan kişilere ait sorumlulukların tanımları
(b) her türden olayın rapor edilmesi için kullanılan formların örnekleri (yahut formların asıllarının birer
kopyaları), bunların nasıl doldurulması gerektiğine dair talimatlar, iletilmeleri gereken adresler ve azami bildirim süreleri.
(c) kaza halinde, kazanın hangi departmana, Sivil Havacılık Otoritesine ve diğer kuruluşlara ihbar edilmesi
gerektiğini, bunların nasıl ve hangi sırayla yapılması gerektiğine dair tanımlamalar
(d) ACAS RAları, kuş çarpmaları ve diğer tehlikeli durumları da içeren hadiselerin hava trafik hizmeti birimlerine
sözlü olarak bildirilmesine ilişkin usuller
(e) hava trafik hadiselerinde, ACAS RAlarda, kuş çarpmalarında, tehlikeli madde hadiselerinde yahut kazalarında
ve yasa dışı müdahalelerde yazılı raporların teslim edilmesine ilişkin usuller, ve;
(f) Bu talimatın 21 inci maddesinin (2) inci fıkrası ve 84 üncü maddesine uyum sağlanmasının teminine ilişkin
raporlama usulleri. Bu usullerin ekip üyeleri tarafından takip edilmesi gereken, sorumlu kaptan pilotun uçuş esnasında
emniyeti tehlikeye atmış olan yahut atan tüm hadiselerden haberdar olmasını ve tüm gerekli bilgilerle donatılmasını temin
etmek üzere düzenlenmiş emniyete ilişkin dâhili raporlama usullerini de içermesi gereklidir.
12 HAVA SEYRÜSEFER KURALLARI
Aşağıdakiler dâhil olmak üzere Hava Seyrüsefer Kuralları:
(a) Görsel ve aletli uçuş kuralları;
(b) Hava Seyrüsefer Kuralları’nın bölgesel uygulamaları;
(c) Telsiz arıza halleri dâhil olmak üzere iletişim usulleri;
(d) Sivil helikopterlerin engellenmesine ilişkin bilgiler ve talimatlar;
(e) (Uçuş ekibi tarafından) Telsiz haberleşmelerinin takip edilmesi gerekli durumlar;
(f) Sinyaller;
(g) Operasyonda kullanılan zaman sistemi;
(h) ATC izinleri, uçuş planına uyum ve konum raporları;
(i) Tahditli, yasak yahut tehlikeli bir sahada uçan yahut sahaya girmek üzere olan yetkisiz bir helikopteri uyarmak
amaçlı kullanılacak görsel sinyaller;
(j) Bir kazaya şahit olan yahut imdat çağrısı alan pilotlara ilişkin usuller;
(k) Sağ kalanların kullanımı için yer/hava görsel kodları, sinyal cihazlarının tanımları ve kullanımları ve
(l) İmdat çağrı ve acil durum sinyalleri.
13 KİRALAMA.
Kiralama ile ilgili operasyonel düzenlemeler, usuller ve yönetim sorumluluklarının tanımları
B HELİKOPTER İŞLETMİNE İLİŞKİN KONULAR – TİPLERE İLİŞKİN
Aşağıdaki başlıklar altında, tipler ve tip varyantları arasındaki farkları göz önünde bulundurarak:
TASLAK SHT OPS 3
123
0 GENEL BİLGİLER VE ÖLÇÜ BİRİMLERİ
0.1 İlgili helikopter tipi operasyonlarında kullanılan ölçü birimlerinin ve dönüşüm tablolarının tanımları dâhil
olmak üzere genel bilgiler (örneğin helikopter boyutları)
1 LİMİTLER
1.1 Aşağıdakiler dâhil olmak üzere onaylanmış limitler ve geçerli operasyonel limitlerin tanımı:
(a) Sertifikalandırma durumu (örneğin JAR-27, JAR-29, ICAO Ek 16 (JAR-34 ve JAR-36) vs.);
(b) Her bir helikopter tipi için yolcu koltuk yerleşim planı (konfigürasyonu) ve resimli tasviri;
(c) Onaylanmış operasyon tipleri (örneğin VFR / IFR, CAT II/III, RNP Türü, bilinen buzlanma koşullarında uçuş,
vb);
(d) Uçuş ekibi oluşturulması;
(e) Ağırlık ve ağırlık merkezi;
(f) Hız limitleri;
(g) Uçuş zarfı (zarfları);
(h) Rüzgâr limitleri;
(i) Geçerli konfigürasyonlar için performans limitleri;
(j) Eğim;
(k) Gövdenin kirlenmesi;
(l) Sistem limitleri.
2 ACİL DURUM USÜLLERİ
2.1 Ekibe verilen acil durum usülleri ve görevleri, uygun kontrol listeleri, kontrol listelerinin kullanımına ilişkin
sistem ile uçuş ve kabin ekipleri arasındaki gerekli koordinasyon usulleri. Aşağıda belirtilen acil durum usüllerini ve
görevlerini içermelidir:
(a) Uçuş ekibi üyesinin görev yapamaz duruma düşmesi;
(b) Yangın ve Duman Tatbikatları;
(c) Yıldırım Çarpması;
(d) İmdat muhaberesi ve ATC’yi acil durumlar için uyarmak;
(e) Motor arızası;
(f) Sistem arızası;
(g) Ciddi teknik arıza durumunda Rota Değiştirme (Diversion) Rehberi;
(h) AVAD ikazı;
(i) Kesikli rüzgâr (Wind shear);
(j) Acil İniş/Suya Acil iniş;
3 NORMAL USÜLLER
3.1 Anormal ve acil durum usulleri, ekibe tayin edilen görevler, uygun kontrol listeleri, kontrol listelerinin
kullanımına ilişkin sistem ile uçuş ve kabin ekipleri arasındaki gerekli koordinasyon usulleri. Aşağıdaki anormal ve acil
durum usulleri ve görevlerinin de dâhil edilmesi gereklidir:
TASLAK SHT OPS 3
124
(a) Uçuş öncesi;
(b) Hareket öncesi;
(c) Altimetre ayarı ve kontrolü;
(d) Taksi, Kalkış ve Tırmanma;
(e) Gürültü azaltımı;
(f) Seyir ve alçalma;
(g) Yaklaşma, İniş hazırlıkları ve brifingi;
(h) VFR (Görerek) Yaklaşma;
(i) IFR (Aletle) yaklaşma;
(j) Görerek yaklaşma ve bekleme;
(k) Pas geçme;
(l) Normal İniş;
(m) İniş Sonrası.
4 PERFORMANS
4.0 Performans verilerinin kullanılması kolay bir biçimde sağlanması gerekmektedir.
4.1 Performans verileri: Bu talimatın Bölüm F, G, H ve I kapsamında belirtilen performans gerekliliklerine uyum
sağlanması için gereken verileri sağlayan performans materyali.
4.2 Performans verilerinin, uygun performans sınıfı tarafından gerekli kılındığı biçimde, onaylanmış HFM
içerisinde mevcut olmaması durumunda; Sivil Havacılık Otoritesi tarafından kabul görmüş diğer verilerin dâhil edilmesi
gerekmektedir. Buna alternatif olarak, HFM kapsamında bulunan onaylanmış verilerin sık kullanılmayacak olması yahut acil
durumlarda kullanılmayacak olması halinde, İşletme El Kitabı söz konusu verilere çapraz atıfta bulunabilir.
5 AĞIRLIK VE DENGE
Aşağıdakiler dâhil olmak üzere, ağırlık ve denge hesaplamasına ilişkin talimatlar ve veriler:
(a) hesaplama sistemi (örneğin endeks sistemi);
(b) elle ve bilgisayarla üretilen türdekileri dâhil olmak üzere ağırlık ve denge belgelerinin tamamlanmasına ilişkin
bilgiler ve talimatlar;
(c) işletici tarafından kullanılan uçak tipleri, varyantları yahut münferit (Özel, şahsi) uçaklar için ağırlık ve ağırlık
merkezi limitleri ve
(d) Kuru uçuş ağırlığı ve buna karşılık gelen ağırlık merkezi veya indeks;
6 HELİKOPTERİN YÜKLENMESİ
Yükün uçağa yüklenmesi ve sabitlenmesine ilişkin usuller ve hükümler.
7 UÇUŞ PLANLAMA
7.1 Uçuş öncesinde ve uçuş sırasında planlama için gerekli veriler ve talimatlar. Uygulanabilir olduğu
durumlarda, bir veya daha fazla motorun çalışmaz durumda operasyon usulleri, heliportlara uçuş usullerinin dâhil edilmesi
gereklidir.
7.2 Bu talimatın 52 inci maddesi uyarınca, uçuşun çeşitli aşamaları için ihtiyaç duyulan yakıtı hesaplama
yöntemi.
8 KONFİGÜRASYON SAPMA LİSTESİ
TASLAK SHT OPS 3
125
Üretici tarafından tedarik edilmesi durumunda, bir helikopterin kendi konfigürasyon değişiklik listesinin (CDL)
şartları altında sevk edilmesi halinde takip edilecek usuller dahil olmak üzere işletilen helikopter tiplerini ve varyantlarını göz
önünde bulunduran konfigürasyon değişiklik listesi/listeleri.
9 ASGARİ TEÇHİZAT LİSTESİ (MEL)
İşletilen helikopter tiplerini ve varyantlarını ve operasyon tip(ler)ini/bölgesini(bölgelerini) göz önünde
bulunduran asgari teçhizat listesi. MEL’in seyrüsefer teçhizatını içermesi ve güzergâh ve operasyon bölgesi için gerekli
performansı göz önünde bulundurması gereklidir.
10 OKSİJEN DÂHİL, HAYATTA KALMA VE ACİL DURUM TEÇHİZATI
10.1 Uçulacak güzergâh için taşınması gereken hayatta kalma teçhizatının listesi ve bu teçhizatın hizmete
elverişlilik durumunun kalkış öncesinde kontrol (muayene/teftiş) edilmesine ilişkin usuller. Hayatta kalma ve acil durum
teçhizatının yeri, ulaşılabilirliği ve kullanımına ilişkin talimatlar ve ilgili kontrol listesinin/listelerinin de dâhil edilmesi
gerekmektedir.
10.2 Gerekli oksijen miktarının tespit edilmesine ilişkin usul ve mevcut bulunan miktar. Uçuş profilinin, oturan
kişi sayısının dikkate alınması gerekmektedir.
11 ACİL DURUM TAHLİYE USÜLLERİ
11.1 Ekip koordinasyonu ve acil durum istasyon (görev yeri) tayini dâhil olmak üzere, acil durum tahliye
hazırlıklarına ilişkin talimatlar.
11.2 Acil durum tahliye usülleri.
Helikopterin hızlı biçimde tahliye edilmesi için tüm ekip üyelerine düşen görevlerin ve zorunlu iniş, suya zorunlu
iniş durumlarında ve diğer acil durumlarda yolcu idaresinin tanımı.
12 HELİKOPTER SİSTEMLERİ
Kontroller, göstergeler ve işletime ilişkin talimatlarla ilgili helikopter sistemlerinin tanımı.
C UÇUŞ ROTASI VE HELİPORT TALİMATLARI VE BİLGİLERİ
1 Aşağıdaki hususları da kapsayacak biçimde, uçulacak tüm güzergâhlar için asgari uçuş seviyeleri ve irtifalar ve
kullanılması planlanan tüm helikopter pistleri için işletme limitleri dâhil iletişimler, seyrüsefer ve heliportlarla ilgili
talimatlar ve bilgiler:
(a) asgari uçuş seviyesi/irtifası;
(b) kalkış, iniş ve alternatif hava meydanları için işletme limitleri;
(c) iletişim olanakları ve seyrüsefer yardımcıları;
(d) FATO/pist verileri ve heliport olanakları;
(e) gürültü azatlım usulleri dâhil olmak üzere, yaklaşma, pas geçme ve kalkış usulleri;
(f) COM-arıza usülleri;
(g) helikopterin üzerinde uçmakta olduğu alanda arama kurtarma olanakları;
(h) uçuş tipi ve uçulacak güzergâh ile ilgili taşınması gereken havacılık haritalarının tanımı ve bunların
geçerliliğini kontrol etme yöntemleri;
(i) havacılıkla ilgili bilgilerin ve MET hizmetlerinin mevcudiyeti;
(j) Güzergâh dâhilinde COM/NAV usulleri (güzergâh dâhilinde muhabere ve seyrüsefer usulleri).
(k) özellikle boş bırakılmıştır
(l) özel helikopter limitleri (performans limitleri ve işletime ilişkin limitler, vs)
TASLAK SHT OPS 3
126
D EĞİTİM
1 Uçuşun hazırlanması ve/veya gerçekleştirilmesi ile ilgili işletime ilişkin görevlere atanan tüm işletme personeli
için eğitim programı ve kontrol programları.
2 Eğitim programlarının ve kontrol programlarının aşağıdaki hususları içermesi gerekmektedir:
2.1 Uçuş ekibi için. Bu talimatın E ve N bölümleri kapsamında belirtilen tüm ilgili maddeler;
2.2 Kabin ekibi için. Bölüm O kapsamında belirtilen tüm ilgili maddeler;
2.3 Ekip üyeleri dâhil ilgili işletme personeli için:
(a) Bu talimatın R bölümü (Tehlikeli Maddelerin Havayoluyla Taşınması) kapsamında belirtilen ilgili tüm
maddeler; ve
(b) Bu talimatın S bölümü (Güvenlik) kapsamında belirtilen ilgili tüm maddeler.
2.4 Ekip üyeleri dışındaki işletme personeli için (örneğin sevk memuru, yer hizmetleri personeli, vb). Bu talimat
kapsamında kendi görevleri ile ilgili belirtilen tüm diğer ilgili maddeler .
3 Usüller
3.1 Eğitim ve kontrole ilişkin usüller.
3.2 Personelin gerekli standartları karşılayamaması yahut yerine getirememesi durumunda uygulanacak olan
usüller.
3.3 Anormal veya acil durum usüllerinin tamamının veya bir kısmının uygulanmasını gerektiren anormal veya
acil durumların simülasyonunun ve IMC'nin yapay imkânlarla simülasyonunun ticari hava taşımacılığı uçuşları sırasında
gerçekleştirilmemesini temin etme usülleri.
4 Saklanacak belgelerin ve saklama sürelerinin tanımı. (Bakınız bu talimatın Ek-32’ si
TASLAK SHT OPS 3
127
EK 32
Belge saklama süreleri
İşletici, aşağıdaki bilgilerin/belgelerin kabul edilebilir bir biçimde, Genel Müdürlüğün ulaşabileceği şekilde, aşağıda bulunan
Tablolar içerisinde gösterilen süreler dâhilinde saklanmasından sorumludur.
Not: Bakım kayıtlarına ilişkin ilave bilgiler SHY-M Yönetmeliği içerisinde belirtilmiştir.
Tablo 1 – Uçuşun hazırlanması ve gerçekleştirilmesi için kullanılan bilgiler
Bu talimatın 30 uncu maddesi kapsamında tanımlandığı biçimde uçuşun hazırlanması ve gerçekleştirilmesi için kullanılan
bilgiler
Operasyonel uçuş planı
3 ay
Helikopter Teknik kayıt defteri (logu)
Son girdi tarihinden sonra 24 ay
İşletici tarafından düzenlenmesi durumunda, rotaya özel
NOTAM/AIS bilgilendirme belgeleri
3 ay
Ağırlık ve denge belgeleri
3 ay
Uçuştan sorumlu kaptan pilota tehlikeli maddelerle ilgili
olarak verilen yazılı bilgiler dâhil olmak üzere özel yüklerin
bildirimi (NOTOC)
3 ay
Tablo 2 – Raporlar
Raporlar
Uçuş kayıt defteri
3 ay
Bu talimatın 84 üncü maddesi kapsamında belirtilen
herhangi bir olayın veya uçuştan sorumlu kaptan pilot
tarafından rapor edilmesi/kaydedilmesi gerektiği varsayılan
herhangi bir olayın detaylarının kaydedilmesi için uçuş
raporu/raporları
3 ay
Görev süresinin aşımına veya
düşürülmesine ilişkin raporlar
3 ay
istirahat
sürelerinin
Tablo 3 – Uçuş ekibi kayıtları
Uçuş Ekibi Kayıtları
Uçuş, görev ve istirahat süreleri
15 ay
Lisans
Uçuş ekibi üyesi lisansın ayrıcalıklarını işletici için
kullanmaya devam ettiği sürece
Tip eğitimi ve kontrolü
3 yıl
Kaptanlık eğitimi ve kontrolü
3 yıl
Geçerlilik Uzatma Eğitimi ve kontrolü
3 yıl
Her iki pilot koltuğunda operasyon eğitimi ve kontrolü
3 yıl
TASLAK SHT OPS 3
128
Son deneyim Bu talimatın 162 nci maddesi’ne atıfta
bulunarak)
15 ay
Rota ve hava alanı yeterliliği Bu talimatın 163 üncü
maddesi’ne atıfta bulunarak)
3 yıl
JAR–OPS tarafından gerekli kılınması halinde belirli
operasyonlar için eğitim ve vasıflandırma (örneğin HEMS
CATII/III operasyonları)
3 yıl
Uygun olması halinde Tehlikeli Maddeler eğitimi
3 yıl
Tablo 4 – Kabin ekibi kayıtları
Kabin Ekibi Kayıtları
Uçuş, görev ve istirahat süreleri
15 ay
Başlangıç eğitimi, tip ve farklılık eğitimi (kontrol dâhil)
Kabin memuru işletici tarafından istihdam edildiği müddetçe
Geçerlilik Uzatma Eğitimi ve tazeleme eğitimi (kontrol
dâhil)
Kabin memuru işleticinin istihdamından ayrıldıktan 12 ay
sonrasına kadar
Uygun olması halinde Tehlikeli Maddeler eğitimi
3 yıl
Tablo 5 – Diğer işletme personeli için kayıtlar
Diğer işletme personeli için kayıtlar
Bu talimatta kendisi için onaylanmış bir eğitim programı
gerekli kılınan diğer personelin eğitim/yeterlilik kayıtları
Son 2 eğitimin kayıtları
Tablo 6 – Diğer kayıtlar
Diğer kayıtlar
Kalite Sistemi kayıtları
5 yıl
Tehlikeli Madde Taşıma Kayıtları
Uçuşun tamamlanmasından sonra 3 ay
Tehlikeli Madde Kabul Kontrol Listesi
Uçuşun tamamlanmasından sonra 3 ay
TASLAK SHT OPS 3
129