e-Öğrenme Kılavuzu Sürüm 1 Haziran, 2003

Transkript

e-Ö renme Kılavuzu
Sürüm 1
Haziran, 2003
ÖNSÖZ
Dünyada son yıllarda geni kitlelere meslek kazandırılmasında; çalı anların, ev
kadınlarının, tutukluların, özürlülerin kendilerini yeti tirmelerinde kullanılan eö renme yöntemiyle e itim artık ülkemizde de yaygınla maya ba lamı tır. Ülkemizin
yeti mi insan gücüne olan gereksinimi, üniversite mezunlarının kendi konuları
dı ında sertifika almaya olan istekleri, üniversiteye giremeyen ö rencilerimizin
sayılarının giderek artı ı, kurum çalı anlarının kurum içi e itimleri sırasında i lerinin
kesintiye u ramaması gereklili i, e-ö renmenin tüm dünyada oldu u gibi ülkemizin
de vazgeçemeyece i stratejik öneme sahip konularından biri olmasını
güçlendirmektedir.
Teknolojideki hızlı geli meler ı ı ında ülkelerin e itim politikaları; “ö renmeyi
ö renen” bireylerin yeti tirilmesi, bireylerin de e itimlerini kendilerine uygun olan
zaman dilimlerinde ve istedikleri mekanlarda almaları, hatta bireylerin bilgi düzeyi ve
ö renme becerilerine göre ö renebilmelerine olanak sa lanması üzerine
kurulmaktadır. Bu özellikler, e-ö renmeyi tanımlamaktadır.
Türkiye Bili im Vakfı, e-ö renmenin Türkiye’nin geli mesindeki önemini bilerek;
Türkiye’de bu konuda e itim veren üniversitelerin, hizmet sa layan irketlerin,
hizmet içi e itimlerini e-ö renme yöntemleri ile vermek isteyen özel ve kamu
kurumlarının ve sivil toplum kurulu larının katılımları ile, 6 ay birlikte çalı arak, bu
kitapta sunulan raporun hazırlanmasında öncülük yapmı tır.
Bu rapor, hem e-ö renme konusunda hizmet sa layıcılara hem de hizmet almayı
dü ünenlere bir kılavuz olması hedeflenerek hazırlanmı tır.
Raporun ülkemize faydalı olmasını ve geni bir kullanım alanı bulmasını umar,
hazırlanmasında de erli katkılarını esirgemeyen ki i ve kurulu lara te ekkürlerimi
sunarım.
Saygılarımla.
Faruk Eczacıba ı
TBV Yönetim Kurulu Ba kanı
Ç NDEK LER
Önsöz
çindekiler
Sunu
Çalı ma Grubuna Katkı Veren Kurulu lar ve Ki iler
1. Uzaktan E itim ile ilgili Kavramlar ve Tanımlar
1.1. Sık Kullanılan Kavramlar
2. Altyapı
2.1. Uzaktan E itim ortamında a yapısının rolü
2.1.1.Hizmet kalitesi (quality of service) garantisi gerektiren veri ileti im
yöntemleri ve birbirleriyle farkları, maliyetleri
2.1.2.Hizmet Kalitesi garantisi gerektirmeyen veri ileti im yöntemleri ve
birbirleriyle farkları, maliyetleri
2.2.Uzaktan E itim Yayın Türleri
2.2.1.Canlı Yayın (Broadcasting)
2.2.2.Talep Üzerine Yayın ( on Demand)
2.3. Sunucu Standartları
2.4. stemci Standartları
2.5. Uzak Geni Alan A ı Üzerinden çerik Da ıtım Standartları
2.5.1 Parametreler
2.5.2.Yayın Hazırlanma A amaları
2.5.3.Streaming Standartları
2.5.4. çerik Da ıtımı
2.5.5. Sistem Güvenli i
3.ÖYS (Ö renme Yönetim Sistemi) (LMS - Learning Management System
3.1. Tanım
3.2. levleri
3.2.1 Temel Özellikleri
3.2.2 Önerilen Özellikler
3.2.3 Seçimlik Özellikler
3.3. Standartlar
3.3.1.Ö renme Teknolojilerinde Standart Türleri
3.3.2.Bilgi
Teknolojilerinde
Birlikte
lerlik
Standartları
ve
Spesifikasyonları Geli tiren Kurumlar
3.3.2.1. Uluslararası
3.3.2.2. Avrupa
3.3.3.Standartların Gelece i
3.3.4.Ö renme Yönetim Sistemlerinin ‘Standartlara Uyum’ Özellikleri
3.3.4.1. Temel Özellikler
3.3.4.2.De er Arttıran Di er Özellikler
3.3.4.3.Az Bulunan Özellikler
3.3.4.4.Di er Özellikler
3.4. E ilimler
3.4.1.Sanal Sınıf Yazılımları
3.4.2.Sosyal Etkile im / leti im / Payla ım Yazılımları
3.4.3. çerik Üretim ve Yönetim Yazılımları
3.4.4. çerik Yönetim Sistemleri (Content Management System ( YS)
3.4.5.Çevrimdı ı (Offline) çerik Yönetimi Yazılımları
3.4.6.e-Ö renme çeri i Geli tirme Yazılımları
3.4.7.Kurumsal Kaynak Planlama (KKP)
3.4.8.Bilgi Yönetim Sistemi (BYS)
3.5.Ö renme Yönetim Sistemi Seçimi
4.ÖYS (Ö renme Yönetim Sistemi) Kontrol Listesi
4.1.Temel Özellikleri
4.2.Önerilen Özellikler
4.3.Seçimlik Özellikler
5. çerik
5.1.Standartlar Ana Çerçevesi
5.2.Ö retimsel Tasarım (Instructional Design)
5.2.1.Tasarım ve geli tirme
5.2.2.Sunum (Hazırlanan Bir Dersin Verilmesi)
5.2.3.Ö renciye Uyumluluk
5.2.3.1.Zaman
5.2.3.2.Mekan
5.2.3.3.Seviye
5.2.3.4.Ö renme hızı
5.2.3.5.Ö renme biçimi
5.2.4.Ölçme, De erlendirme
5.2.5.Yetkinlik (Competency)
5.2.6. çerik Üretim Süreci
5.2.7.Ekler
Ek 1. Proje Ekibi Örne i
Ek 2. Tasarım Süreci Basamakları
Ek 3. -Görevli
Ek 4. Genel E itim Ortamı Geli tirme Modeli
Ek 5. Etkile imli Ortam Tasarım ve Geli tirme Metodolojisi
Ek 6. Kanada E-ö renme Kalite Standartları ( çerik)
6. çerik Denetim Çizelgesi: Farklı Zamanlı (Asenkron) ve Karma E itim Modelleri çin
6.1.Dersle lgili Bilgiler
6.2.Arayüz ve Teknik Unsurlar
6.3.Ders Geli tirme Süreci
6.4.Planlama
6.4.1.Gereksinim Analizi
6.4.2.Alanyazın (Literatür) Taraması
6.4.3.Ekip Yapısı
6.4.4.E itim Teknolojileri ile lgili Roller
6.4.5.Kullanıcı Arayüzüyle lgili Roller
6.4.6.Teknik Roller
6.5.Tasarım
6.5.1. çerik Analizi
6.5.2.Ö retim Yakla ımı
6.5.3.Akı eması
6.6.Geli tirme
6.6.1.Kodlama Düzeni
6.7.Sunum
6.7.1.Dersin Sunumu
6.7.2.Eri im
6.7.3. birli ini Özendirme
6.7.4.Ö renme Deste i
6.7.5.Teknik Destek
6.8.De erlendirme
6.8.1.Ba arının De erlendirilmesi
6.8.2.Ö renme Ortamının De erlendirilmesi
7.e-Ö renme Uygulamaları
7.1.Uygulamalar Raporu Hakkında
7.2. Kurumlar’da Uygulama
7.3.Bireysel Kullanıcılar çin Durum
7.4. Yasal Konular
8.e-Ö renme Uygulamalar Kontrol Listesi
8.1.Kurumlarda Uygulama: e-Ö renme modelini uygulamayı planlayan
kurumlar için uygulama modeli önerileri ve süreçler
8.1.1.e-ö renme stratejisi
8.1.2.e-ö renme planlaması
8.1.3.e-ö renme kurulumu ve geli tirilmesi
8.1.4.Yasal düzenlemeler
8.1.5.e-ö renme uygulaması
8.1.6.e-ö renme faaliyetinin sürdürülmesi
8.2. Bireysel Kullanıcılar çin Durum: Bireysel kullanıcılar için e-ö renme
modelinden faydalanma önerileri ve süreçler
8.2.1.Hedef / kapsam
8.2.2. çerik özellikleri
8.2.3.Gösteri / deneme sunumları
8.2.4.Kurs sa layıcı kurumun / e itmenin özellikleri
8.2.5.E itim ortamı
8.2.6.Etkile im ortamı
8.2.7.Ölçme ve de erlendirme
8.2.8.Maliyet
9. Katkı Veren Kurulu lar Hakkında Bilgi (Alfabetik Sıra le)
Anadolu Üniversitesi Açık Ö retim Fakültesi
Atılım Üniversitesi
Avez A. .
Hacettepe Üniversitesi
HALICI Yazılım A. .
Humanitas
IDEA Solutions
nterAK Bilgisayar E itim Ltd. ti.
TÜ
Koç Bryce Teknoloji E itim Hizmetleri A. .
Milli E itim Bakanlı ı
Oracle
YÜCE Bilgi Sistemleri
10. KAYNAKÇA
SUNU
Günümüzde teknolojideki hızlı geli melere ve Internet’in yaygınla masına paralel
olarak e itim modelleri de de i mektedir. Geleneksel modelde ö retmene ba ımlı
ö renciler varken, yeni / modern e itim modelleri ö renci merkezli bir yapı
önermektedir. Bu yapı ö rencinin kendi ö renme hızında, istedi i mekan ve saatte
bilgi ve becerilerini artırmasına olanak sa lamaktadır. Klasik ö renme
yöntemlerinden e-ö renme yöntemine geçi sürecinde, klasik yöntemin sadece bilgi
teknolojileri ile desteklenmesi yeterli olmamakta, yöntem tamamen de i mektedir.
Teknolojideki hızlı de i imi takip edebilmek için gerekli olan ‘ya am boyu e itim’
veya ‘sürekli e itim’ kavramları ile burada bahsedilen ‘ö renci merkezli’ ö renmeyi
bir arada de erlendirdi imizde, uzaktan e itimin giderek yükselen de er olarak
kar ımıza çıktı ını görmekteyiz. Di er taraftan e-ö renme, yeni meslek edindirme
kapsamında geni kitlelere verilecek e itimin en geçerli yollarından biridir.
Bu çalı ma, son birkaç yıldır uygulanmakta olan e-ö renme kavramının, ülkemizde
kaliteli ve amacına uygun olarak yaygınla tırılmasının sa lanmasına yönelik olarak,
Türkiye Bili im Vakfı‘nın (TBV) önderli inde gerçekle tirilmi tir.
Amaç, e-ö renmede kaliteyi belli bir düzeyin üzerinde tutmak için yol gösterici bir
kılavuzun üretilmesidir. Öneri ve yol gösterici niteli inde olan bu çalı manın zaman
içinde kurumlar tarafından desteklenen ve kullanılan bir standart niteli ine
kavu masını umuyoruz. Kullanıcıların bu kılavuza uyan sistemleri tercih
edebilecekleri bir rekabet ortamının olu turulması, e-ö renmenin ülkemizde sa lıklı
geli mesine önemli ölçüde katkı sa layacaktır. TBV Uzaktan E itim Çalı ma Grubu,
bu çalı mayı güncellemeye ve geli tirmeye devam edecektir.
Bu çalı ma çe itli özel ve kamu kurulu larının, sivil toplum örgütlerinin ve
üniversitelerin katkılarıyla gerçekle tirilmi tir.
TBV’nin önderli inde gerçekle tirilen çalı malarımız 6 ay sürmü ve 5 ayrı çalı ma
grubu tarafından gerçekle tirilmi tir:
1.
2.
3.
4.
5.
Tanımlar Çalı ma Grubu
Altyapı Çalı ma Grubu
ÖYS (Ö renme Yönetim Sistemi) Çalı ma Grubu
çerik Çalı ma Grubu
Uygulamalar Çalı ma Grubu
Sunulan bu rapor, hem uzaktan e itim hizmeti alacaklara hem de bu konuda ürün /
hizmet sa layıcılara ba vuru niteli inde bir kılavuz olacak ekilde hazırlanmı tır.
Rapor yukarıda belirtilen çalı ma grupları tarafından ayrı ayrı hazırlandıktan sonra,
bir bütün olarak, TBV e-ö renme Çalı ma Grupları tarafından gözden geçirilmi ve
yayınlanan bu sürüm üretilmi tir.
Rapor iki bölümden olu maktadır:
1. e-Ö renme kavramlarının anlatıldı ı, süreçlerin tartı ıldı ı bilgilendirme
bölümü
2. Kurumlara, Üniversitelere ve bireylere yönelik olarak ürün geli tirilmesinde
veya kullanıcı olarak ürün seçiminde göz önünde bulundurulması gereken
ölçütlerin bir kontrol listesi (check list) olarak sunuldu u bölüm.
Çalı malarımızda, e-ö renme veya uzaktan e itim kavramlarını en geni uygulama
biçimleriyle incelemi olmamıza kar ın, daha yaygın kullanım oldu u için, raporun
bazı bölümleri farklı zamanlı e-ö renme uygulamalarına yo unla tırılmı tır.
Çalı malarımız devam edecek ve kılavuz 3 ayda bir geli meler do rultusunda
gözden geçirilecektir. Bu çalı malar sırasında ayrıca uzaktan e itimle ilgili
sözcüklerin Türkçe ve ngilizce kar ılıklarını içeren bir sözlük de geli tirilecektir.
Gönüllülük esasına göre gerçekle tirilen bu çalı manın en büyük kazancı, e-ö renme
konusunda çalı an yakla ık 40-50 ki inin, ço u birbirinin rakibi olmasına ra men,
yeni bir anlayı ile bir araya gelerek, saygın bir ”e-ö renme toplulu u” olu turması
olmu tur. Uyum içinde çalı mamız ve tartı malar sırasında birbirimizden çok ey
ö renmi olmamız bu çalı manın en keyifli tarafıydı.
Raporumuzun ki i, kurum ve Üniversitelere yaralı olaca ını umar, bu çalı mada
eme i geçen ki ilere TBV adına en içten ükranlarımı sunarım.
Dr. Aydın KOLAT
TBV Uzaktan E itim Çalı ma Grupları Koordinatörü
ÇALI MA GRUBUNA KATKI VEREN KURULU LAR VE K
(Alfabetik sıra ile)
Ahmet Yesevi Üniversitesi
Anadolu Üniversitesi
Ankara Üniversitesi leti im Fak
AVEZ A. .
AVEZ A. .
AVEZ A. .
Bahçe ehir Üniversitesi
Bilgi Üniversitesi
Bo aziçi Üniversitesi
Bo aziçi Üniversitesi-BÜYEM
YÜCEORAL, Selim
MUTLU, M. Emin
ÇAPLI, Bülent
ÇA ILTAY, Nergiz
HANÇER, Ahmet M.
USTA, Sava
YÜCELY T, Burak
KAYKAYO LU, Ruhi
SEKBAN, Metehan
AKPINAR, Yavuz
ERKUNT, Hamdi
ÖZTURAN, Meltem
LER:
Cisco Systems
Cisco Systems
Cisco Systems
Emniyet Genel Müdürlü ü
Hacettepe Üniversitesi Bilgisayar Müh.
Hacettepe Üniversitesi BÖTE
Halıcı A
Halıcı A
Halıcı A
Halıcı A
HP
Humanitas
IBM
IBM
IBM
Idea Solutions
nterAK Ltd. ti.
nterAK Ltd. ti.
nter Media A. .
I ık Üniversitesi
I ık Üniversitesi
TD
TÜ Uzaktan E itim Merkezi
Koç Bryce
Koç Bryce
MEB
MEB E itim Teknolojileri Genel Müdürlü ü
MEB Talim Terbiye Kurulu Ba kanlı ı
Microsoft
Microsoft
Mobilsoft
ODTÜ BÖTE
ODTÜ BÖTE
ODTÜ BÖTE
ODTÜ BÖTE
ODTÜ Enformatik Enstitüsü
Oracle
Oracle
Oracle
Sakarya Üniversitesi
SBS
SBS
SBS
Süleyman Demirel Üniversitesi
Türkiye Bili im Vakfı
KORKMAZ, Ali
SUNGURLU, Deniz
UYANIK, Özay
SÖZEN, Üzeyir
ASLANTÜRK, O uz
SEFERO LU, Sadi
A KAR, Petek
BALANUYE, Çetin
BAYKAL, Gülsima
SANDIKÇI, Nihal
YORGANCI, Sava
AYA , Taner
YILDIZ, Hüseyin
ASAL, Bingül
TANFER, Server
TUCEL, Berna
AKDA , Ufuk
KORU, Aziz
ATAMAN, Yi it
ÖZDEN, Ümit
KURU, Selahattin
OKTAY Ahmet
ERSUBA I, Tarkan
KALKAN, Mine
YÜCELGEN, Mustafa
YE EN, Meltem
ADIYAMAN, Zehra
YÜRÜKER, Serpil
AKYÜREK, Arzum Neslihan
C R TC , eniz
YURTSEVEN, Eminay
ÖZKALAYCI, Ergun
ÇA ILTAY, Kür at
GÜRBÜZ, Tarkan
ÖZDEN, Ya ar
YILDIRIM, Soner
YALABIK, Ne e
ENOL, Deniz
ZORBA, Cem
KARAKA O LU, Funda
KARACADA , M. Cemil
TASBASI, Nevzat
TORKUL, Orhan
ET , Ahmet
GÜRER, Ali
ROSS, Ayla
ALBAYRAK, Mehmet
ANTALYALI, Ömer
TONGUÇ, Güray
KOLAT, Aydın
Türkiye E itim Gönüllüleri Vakfı
Türkiye Kurumu Genel Müdürlü ü
Uzaktan E itim Vakfı
Yüce Bilgi Sistemleri
1. UZAKTAN E
ÜNEY, Tuncer
KINACI, Ay egül
AZMAZ, Hüseyin
TURABAN, Taner
AKTA , Ziya
PEK NCE, Serkan
T M LE LG L KAVRAMLAR VE TANIMLAR
Uzaktan e itim, uzaktan ö retim, e-ö renme, uzaktan ö renme, açık ö renme,
da ıtık ö renme, e zamanlı ö renme, tele-ö renme, esnek ö renme gibi kavramlar
ö renci ve ö retmenin fiziksel olarak ayrı yerlerde oldukları bir e itim sürecini
tanımlamak için kullanılan kavramlardan bir kaçıdır.
Uzaktan e itim kavramı, bu kavramlar arasında yıllardır en yaygın olarak
kullanılanıdır. Uzaktan e itim, fiziksel olarak ayrı ortamlarda yer alan ö retme ve
ö renme süreçlerini çok güzel bir ekilde tanımlamaktaydı. Ancak son yıllarda
“uzaktan ö renme” kavramı özellikle Amerika Birle ik Devletlerinde yaygın bir ekilde
kullanılmaya ba landı (Picciano, 2001). Her ne kadar uzaktan ö renme ve uzaktan
e itim kavramları birbirlerinin yerine kullanılıyorlarsa da, uzaktan ö renme kavramı
ö reneni daha çok vurgulamaktadır. Gerçekten de son yıllarda ö renci-merkezli
ö renme kavramı, ö renme etkinli i uzaktan olsun olmasın, her türlü e itim ortamı
için yaygın olarak kullanılmaya ba landı. Ö renci merkezli ö renme kavramı
ö rencinin kendi ö renme etkinli i ile ilgili olarak sorumluluk aldı ı ortamlar için
kullanılmaktadır. Uzaktan gerçekle tirilen ö renmelerde ö renciye büyük
sorumluluklar dü mektedir. Bu yüzden de uzaktan ö renme kavramı bu tür ortamlar
için daha uygun bir terimmi gibi görünmektedir. Ancak bir kavram karga asına yol
açmamak için bu çalı mada “uzaktan e itim” veya “e-ö renme” kavramları
kullanılacaktır.
Uzaktan e itim, ö renciler için uygun ö retme ortamı ve zamanda, ö retim etkinlikleri
sunmayı amaçlar. Burada amaç e itmen veya kurum için de il de ö renciye uygun
olan zaman ve ortamların seçilmesidir. Uzaktan e itim farklı yapısal özellikler
içerebilmektedir. A a ıdaki örnekler, yukarıda verilen tanımlarla uyum içinde oldukları
halde farklı yapısal özellikler ve unsurlar içermektedirler.
•
•
•
Televizyon Yayıncılı ı
Çift Yönlü Video Telekonferansı
Farklı zamanlı (Asenkron) Ö renme A ı
Uzaktan e itim kavramı farklı ortamlarda farklı insanlar için farklı anlamlara
gelebilmektedir. Çok geni bir yelpazeye sahip olan bu ö retimi aktarma ortamları
olarak mektupla ö retim, televizyon yayıncılı ı, uydu, video konferans ve bilgisayar
destekli ö retim kar ımıza ilk çıkanlardır. Ancak uzaktan e itimin tanımı nasıl
yapılırsa yapılsın a a ıdaki temel özellikler göze çarpmaktadır (Keegan, 1973;
Heinich ve di erleri, 1999);
•
•
•
•
•
E itmen ve ö rencilerin ö renme sürecinin bir bölümündeki fiziksel ayrılı ı,
Düzenlenmi bir ö retim programı,
Bir e itim kurumunun varlı ı (programın derslerinin planlanmasında,
materyallerin hazırlanmasında, akademik ve ö renci destek hizmetlerinin
sa lanmasındaki etkisi/katkısı),
Teknoloji araçları (derslerin içeriklerini aktarmak ve etkile imi sa lamak için
basılı materyaller, video, ses ve bilgisayar vb. gibi teknolojilerin ve araçların
kullanılması),
Çift yönlü etkile im.
1.1. Sık Kullanılan Kavramlar:
Uzaktan e itim
Farklı mekanlardaki ö renci, ö retmen ve e itim materyallerinin ileti im teknolojileri
aracılı ıyla bir araya getirildi i resmi veya kurumsal bir e itim faaliyetidir.
Uzaktan ö renme
Ö retici ve ö renenin fiziksel olarak ayrı ortamlarda bulundu u durumlarda
gerçekle tirilen ö renme etkinlikleridir.
Sanal sınıf
Belli bir içeri i bir a üzerinden ö renmek amacıyla olu an grup.
e-Ö renme (e-Learning)
nternet, bir a veya sadece bilgisayar yolu ile gerçekle en ö renmelerdir.
m-Ö renme (m-Learning)
Mobil ileti im araçları yolu ile gerçekle en ö renmelerdir.
Web tabanlı uzaktan e itim
Web teknolojileri kullanılarak gerçekle tirilen uzaktan e itim etkinlikleridir.
Ya am boyu ö renme
Bireyin, ya amı boyunca sürekli bir ö renme etkinli i içerisinde olması durumudur.
E zamanlı (senkron) ö renme
Farklı mekanlardaki bireylerin, aynı anda çift yönlü ileti im teknolojileri yardımıyla
sanal ortamda bir araya gelip gerçekle tirdikleri ö renme.
Çevrimiçi ö renme
Bir a üzerinden sunulan içerikle gerçekle tirilen ö renmelerdir.
E zamanlı (Senkron) uzaktan e itim
Ö renenlere aynı anda ancak farklı ortamlarda sunulan e itim
Farklı zamanlı (asenkron) uzaktan e itim
Ö renenlere hem farklı zamanlarda ve hem de farklı ortamlarda sunulan e itimdir.
Karma / Harmanlanmı (Blended) e itim: Her türlü teknolojinin kullanılabildi i,
geleneksel ve uzaktan e itimin farklı modellerinin bir araya getirilerek düzenlendi i
e itimdir.
Geleneksel e itim: Aynı mekan ve zamanda yapılan formal e itimdir.
E itim: En geni anlamıyla e itim, toplumdaki ‘kültürlenme’ sürecinin bir parçasıdır.
Formal e itim, amaçlıdır; önceden hazırlanmı bir program çerçevesinde planlı olarak
yapılır; ö retim yoluyla gerçekle tirilir. Formal olmayan (informal) e itim, ya am
içinde kendili inden olu an bir süreçtir. Planlı ve amaçlı de il, geli igüzeldir.
Ö retim: Herhangi bir ö renmeyi kılavuzlama ve sa lama faaliyetidir.
Ö renme: nsanlar ya amları boyunca kar ıla tıkları çe itli durumlarla etkile im
içinde olurlar. Ö renme bu etkile im sonucunda ki ide olu an bili sel ve davranı sal
de i imlerdir. Ö renme yoluyla insanlar bilgi, beceri, tutum ve de erler kazanırlar.
ÖYS - Ö renme Yönetim Sistemi (LMS:Learning Management System ): Farklı
zamanlı veya harmanlanmı e itimde ö rencilerin ders seçimi ve derse
kaydolmasına, içeriklerin sunulmasına, ölçme ve de erlendirme yapılmasına,
kullanıcı bilgilerinin izlenip raporlanmasına olanak sa layan bir yönetim yazılımıdır.
çerik: Uzaktan e itimde belli standartlarda hazırlanarak ö renciye sunulan,
belirlenmi e itim süresi içinde ö renilmesi hedeflenen e itsel konu materyalidir.
E itmen: Gelenksel e itimde e itimi veren ve de erlendiren ki idir. Uzaktan
e itimde ise e itimin verilmesinden, ö rencilerle ileti imin kurulmasından, etkile imli
ortamlarda yürütülecek etkinliklerden, sınavların verilip de erlendirilmesinden ve
bunların yöntemlerinin belirlenmesinden sorumlu olan ki idir.
2. ALTYAPI
2.1. Uzaktan E itim ortamında a yapısının rolü
Yerel alan ya da geni alan a ları, uzaktan e itim ortamının içerik, bilgi ve ileti im
ta ıyıcısı olarak çok önemli bir yere sahiptir. E itim yöntemi ile a ba arımı birbiri ile
do rudan ili kilidir. Bu nedenle a yapısı alternatifleri arasında bir seçim yaparken
dikkat edilmesi gereken noktalar vardır :
Öncelikle verilecek e itimin sunulma yöntemlerine karar verilmelidir.
Nasıl sınıf e itiminde ö rencinin dersin ne kadarını kitaptan çalı ması, ne kadarını
sınıfta dinlemesi, ne kadarını ödev olarak yapması, ne kadarını laboratuarda
gerçekle tirmesine karar veriliyorsa, benzer bir biçimde e-ö renim ortamında e itimi
tasarlarken de aktarılma yöntemine karar verilmi olması gerekmektedir.
Burada önemli olan bir di er parametre dersin e zamanlı veya farklı zamanlı olarak
da ıtılmasıdır. E zamanlı e itim iki yönlü ileti im gerektirdi i için Yüksek Servis
Kalitesi (QoS) gerektirmektedir . Farklı zamanlı e itimde ise Servis kalitesi
gerekmeyebilir. Uzaktan e itimde a yapısının rolü servis kalitesi temel alınarak
yapılmaktadır.
2.1.1. Hizmet kalitesi (quality of service) garantisi gerektiren veri ileti im
yöntemleri ve birbirleriyle farkları, maliyetleri
Genellikle e zamanlı e itim yöntemleri Hizmet Kalitesi garantisi gerektirmektedir.
Bu nedenle ileti im hattının yüksek hızlarda olması tercih edilmektedir. Bu tür
e itimlerde a eri iminin IP temelli ve atanmı hatlar ile olması tercih sebebidir.
Bunun yanı sıra ço u kurum yüksek hat hızlarına uydu ba lantıları ile de
çıkabilmektedir.
Yüksek kalite gerektiren e itimler , yüksek hızlı uzak geni alan a ları üzerinden
yapılabilece i gibi Video konferans sitemleri ile de olabilir. Genel olarak video
konferans sistemlerinde ba lantı ISDN PRI veya ISDN BRI hatlar üzerinde yapılır.
Bunun dı ında Internet üzerinden e zamanlı bir e itim yapılması gerekiyorsa
Internet servis sa layıcısının mutlaka bir hizmet kalitesi garantisi ( SLA – Service
Level Agreement) vermesi gerekmektedir .
Dü ük hızlı analog hatlar veya PSTN ebekesi üzerinden de e itim yapmak
mümkündür ama genelde bu durumlarda dü ük hızları destekleyen video formatları
kullanılmalıdır.
2.1.2. Hizmet Kalitesi garantisi gerektirmeyen veri ileti im yöntemleri ve
birbirleriyle farkları, maliyetleri
Genellikle farklı zamanlı yöntemlerde hizmet kalitesinin yüksekli i, kullanım ba arımı
ve kullanıcı tatmini açısından önem ta ısa da kalite garantisi gerekmemektedir. Yani
kullanıcı, kullanım zamanının %90-95’i oranında kesintisiz, yüksek ba arımlı bir
ortamla kar ıla ıyorsa geri kalan %5 - %10 zaman tolere edilebilir. E zamanlı
ortamlarda böyle bir tolerans yoktur, %100 kesintisizlik ve öngörülen veri aktarım hızı
garantisi istenmektedir.
Bu nedenle genelde farklı zamanlı e itimi Internet üzerinden yapmak mümkün
olabilir. Ayrıca uzak geni alan a ı veya yerel alan a ında bulunan Intranet
sunucuları ile de farklı zamanlı e itim yapmak mümkündür.
Bir uzaktan ö retim projesi gerçekle tirirken göze alınması gereken noktalar birkaç
alt grupta ele alınabilir. Bu raporda yayın türlerine göre sunucu ve istemci
gereksinimleri ve buna ba lı olarak da a alt yapısı gereksinimleri incelenecektir.
lk a amada uzaktan e itim yayın türlerini tanımlayalım:
2.2.
Uzaktan E itim Yayın Türleri
2.2.1. Canlı Yayın (Broadcasting)
E zamanlı yayın, tek yönlü ve daha önceden belirlenmi bir zamanda yapılan yayın
türüdür. Bu yayın türünde genel olarak bir konu macı ve onu e zamanlı olarak
dinleyen ki iler bulunur. Tüm kullanıcı gruplarına e zamanlı olarak aynı yayın
sunulur, bu uygulamaya çoklu yayın (Multicast) adı verilir.
Video konferans ise, iki yönlü ve canlı olarak yapılan yayın türüdür. Her kullanıcı için
farklı bir video stream’i (Unicast) kullanılan bu yayın türünde yüksek bant geni li ine
ihtiyaç vardır.
2.2.2. Talep Üzerine Yayın ( on Demand)
Talep üzerine yayında kullanıcı istedi i yayını istedi i zamanda izleyebilir.
Yayın türlerinin yanı sıra ikinci önemli nokta ise sunucu standartlarıdır.
2.3. Sunucu Standartları:
Sunucu uygulamalarında sunucu standartları, uzaktan e itim projesinde kullanılan
e itim uygulamasına ve ÖYS’ye göre de i ir. Örne in standart bir ÖYS
uygulamasında sunucunun özellikleri, ÖYS’nin çalı tı ı i letim sistemi, en az
bellek, sabit bellek ve i lemci sayısına ba lıdır.
ÖYS ve e itim uygulamasının çalı aca ı sunucunun ba arımını etkileyen en
önemli parametreler u ekilde özetlenebilir:
-
-
Sunucunun yerel alan a ı eri im hızı : Sunucu üzerinde bulunan a eri im
kartının hızı ( Fast Ethernet , Gigabit Ethernet gibi). Sunucuya eri im yerel
alan a ı üzerinden yapılıyorsa bu parametre çok önem kazanmaktadır.
Sunucunun uzak geni alan a ı eri im hızı : Sunucuya nternet veya dı a
üzerinden eri iliyorsa, bu eri im hızı sunucuya eri im performansını etkileyen
di er önemli bir parametredir .
Sunucunun üzerinde bulunan içeri in büyüklü ü : Bu parametre de yine
uzak geni alan a ı üzerinden eri im olması durumunda çok önemlidir.
çeri in büyüklü üne göre dosya indirme süresi artar ve dolayısıyla kullanıcı
memnuniyeti etkilenir.
-
E zamanlı olarak içeri e eri en kullanıcı sayısı : Aynı anda aynı içeri e
eri enlerin sayısı da sunucu ba arımını etkileyen di er bir önemli
parametredir.
-
Sunucu üzerindeki disk ve bellek kapasitesi : Sunucu üzerindeki disk ve
bellek kapasitesi, e itim uygulamalarında kullanılan içeri in zenginli ine
(görüntü, ses vb. kullanımı) göre belirlenmelidir.
-
letim sistemi ve i lemci ba arımı : Bu iki parametre içeri e eri im
sırasında ba arımı do rudan etkiledi i için kullanıcı memnuniyeti ile yakından
ili kilidir.
2.4. stemci Standartları
•
Uygulama Eri imi
stemci standartları içeri in tasarlandı ı uygulama ve içeri in zenginli ine göre
de i mektedir.
Ses kartı, görüntü kartı vb uygun seçilmeli, ayrıca içerikte kullanılan yazılıma
göre Flash, Shockwave, Windows Media Player vb. gibi ilgili “codec”ler de
bulunmalıdır.
•
A Eri imi
Burada içeri in zenginli ine göre de i en standartlar mevcuttur.
Çok yüksek bant geni liklerinin maliyeti göz önüne alındı ında içeri i kullanıcıya
yakın noktalarda tutmak da alternatif bir çözüm olabilir. Bu durumda kullanıcı,
içeri e ula mak için uzak geni alan a ı üzerinden sunucuya eri mek yerine
sunucu tarafından kendi yerel alan a ı üzerindeki ara belleklere yönlendirilir. Bu
konu ile ilgili ayrıntılı bilgi Bölüm 2.5.4’de verilmektedir.
2.5. Uzak Geni Alan A ı Üzerinden çerik Da ıtım Standartları
2.5.1 Parametreler: Uzak geni alan a ı üzerinden içerik da ıtırken göz önüne
alınması gereken parametreler a a ıda tanımlanmı tır:
•
Hız / Bant Geni li i
Uzak iki nokta arasında veri iletimi için bu iki nokta arasındaki ba lantıyı
sa layacak bir uzak geni alan a ına ihtiyaç vardır. Bu ba lantı türleri ya
sürekli olarak iletimi sa layan atanmı a lar veya ihtiyaç duyulması anında
kullanılan dial-up ba lantılar eklindedir.
Uzak geni alan a larındaki en önemli parametre, bu uzak geni alan a ı
üzerinden saniyede iletilebilecek veri miktarıdır. Bu de er uzak geni alan
a ının hızını ya da bant geni li ini tanımlamaktadır. Genel olarak bu birim bps
(bit per second) cinsinden tanımlanır.
•
Hizmet Kalitesi
Uzak geni alan a larında iletim yaparken dikkat edilmesi gereken en önemli
parametrelerden biri de hizmet kalitesidir. Özellikle canlı yayınlarda ve dü ük
hızlı hatlarda hizmet kalitesine dikkat edilmelidir. Dü ük hızlı hatlarda kaliteli
bir iletimi elde etmek için ses ve görüntü türündeki veriler önceliklendirilmelidir.
•
Yayın Teknikleri
Uzak geni alan a ı üzerinden e itim içeri inin da ıtılmasında kullanılan yayın
tekni i de çok önemlidir. Yayın teknikleri a a ıdaki ekilde özetlenebilir:
Çoklu yayın (Multicast): Çoklu yayında birden fazla kullanıcıya tek bir stream
göndererek bant geni li inden tasarruf sa lanır. Özellikle canlı yayın türünde
çoklu yayın yöntemi kullanılır. Çoklu yayın kullanılabilmesi için bu tür canlı bir
yayını iletecek olan a ileti im cihazlarının (örne in yönlendiriciler) “Multicast”
özelli ini destekliyor olması gerekir.
Tekli yayın (Unicast) : Tekli yayın ‘Talep Üzerine Yayın Türü’ için uygun bir
yayın tekni idir. Her bir kullanıcı için ayrı bir stream gönderildi i için canlı
yayında bu teknik kullanılmamaktadır.
Aynı ortamda çoklu yayın ve tekli yayını bir araya getirmek mümkündür.
•
Yayının hazırlanması ve kullanılan streaming standartları:
Öncelikle bir yayının hazırlanma a amalarına de inilip daha sonra standartlar
aktarılacaktır.
2.5.2.Yayının Hazırlanma A amaları
1- Analog veya sayısal bir kamera aracılı ıyla çekim yapılır.
2- Bu video yayını, üzerinde Video Capture Card bulunan bir bilgisayar
üzerine alınır.
3- Bu video dosyasının a
üzerinden iletilebilmesi için streaming
standartlarına uygun bir ekilde sıkı tırılıp (compressing) kodlanması
(encoding) gerekmektedir.
4- A a ıda belirtilen uygun streaming standartlarıyla kodlanmı olan bu video
dosyası a üzerinden iletilir .
5- Kullanıcı uygun arayüz programı kullanarak bu video dosyasına kendi
bilgisayarı üzerinden eri ir.
2.5.3.Streaming Standartları:
Bu a amalarının dördüncüsünde bahsedildi i gibi bir video dosyasının a
üzerinden iletilebilmesi için uygun streaming standartı ile kodlanmı olması
gerekir.
Bu standartların a a ıdaki tabloda görülece i gibi destekledi i belirli
hat
hızları vardır ve dolayısıyla yayın türüne göre farklı streaming standartları
kullanılması gerekmektedir.
Kullanılan CODEC
Türü
Bant Geni li i
Standard
H.261
384 Kbps - 2 Mbps
H.263
28.8 – 768 Kbps
MPEG-1
400 Kbps – 2Mbps
MPEG-2
1.5 Mbps – 6 Mbps
MPEG-4
28.8 – 500 Kbps
Proprietary
WMT
28.8 – 500 Kbps
Real Networks
20Kbps – 1Mbps
QuickTime
20Kbps - up
Uzaktan e itimde e itmen ile ö rencilerin e zamanlı olarak ders yapmaları
durumunda (canlı yayın) kaliteli bir yayın için MPEG-1 veya MPEG-2 standardı
kullanılması uygun olur. Bu standartlar yukarıdaki tabloda da görüldü ü gibi
yüksek bant geni likleri gerektirmektedir.
Ancak daha önceden kaydedilmi bir dersin ö renci tarafından daha sonra
izlenmesi durumunda ( stek Üzerine Yayın) dü ük hat hızlarını destekleyen
MPEG-4 standartını kullanmak mümkündür.
Bu standartların yanı sıra WMT (Windows Media Techonology), “Real Network”
veya “Quick Time” gibi “proprietary” standartlarda kullanılabilir.
2.5.4. çerik Da ıtımı
Uzaktan e itim amaçlı hazırlanan içerik uygun bir kodlama standardı ile
kodlandıktan sonra kullanıcıya iletimi a amasına gelinir.
E zamanlı e itimde yüksek bant geni likleri kullanılır ve genellikle bu hatlar
sadece uzaktan e itime ayrılmı olur. Bunun yanı sıra çoklu yayın (multicast)
kullanımı ile ayrıca bant geni li inden de tasarruf sa lanır. Yüksek bant geni li i
ve çoklu yayın sayesinde canlı yayında kaliteli bir yayın söz konusudur.
stek üzerine yayında ise ö renciler evden telefon hattı kullanarak veya
i yerinden uzak geni alan a ı aracılı ıyla içeri e eri tiklerinden hat hızları daha
dü ük olabilir. Bu nedenle içeri e hızlı eri im için bazı yöntemlerin kullanılması
gerekmektedir.
Eri im hızı sorununun ilk akla gelebilecek çözümü yüksek hat hızları
kullanılmasıdır. Fakat bu çözüm yüksek maliyet gerektirdi i için her noktada
uygulanabilecek bir çözüm de ildir.
Eri im hızı sorununu çözümlemenin di er yöntemi, varolan a ı, içerik isteklerinin
yerel olarak kar ılanaca ı ekilde kullanmaktır. Bu çözümün faydaları öyledir:
•
Hızlandırılmı içerik da ıtımı: çeri in kullanıcının bulundu u noktada
tutulması içerik da ıtımını hızlandırır. Bu uygulamada, içerik nternet’in veya
ntranet’in di er ucundaki uzak bir sunucu i lemcisi yerine, yerel önbellekten
(cache) sa lanır. Bu çözüm, daha tutarlı a hizmeti kalitesi ve içerik
kullanılabilirli i sa lar, a da darbo azların olu masını önler.
•
En iyi duruma getirilmi uzak geni alan a ı bant geni li i kullanımı (Bant
Geni li i Optimizasyonu): çeri in yerel olarak tutulması uzak geni alan a ı
ba lantıları üzerinde gidip gelen gereksiz a trafi ini en dü ük düzeye indirir.
Sonuç olarak, uzak geni alan a ı bant geni li i maliyetleri azalır veya daha
az sıklıkla artar. “Bant geni li ini en iyi duruma getirme özelli i”, ek kullanıcılar
ve yeni hizmetler için de a kapasitesini arttırır.
•
çerik yerelle tirme: çeri in merkezi bir içerik da ıtım sunucusu tarafından uç
noktalardaki ön belleklere da ıtımdan sonra, kullanıcı bu içeri i uzaktan e itim
sunucusundan talep eder.
çerik da ıtıcı bu kullanıcıyı kendi yerelinde
bulunan içeri e yönlendirir. Böylece kullanıcı uzak geni alan a ından
kaynaklanan darbo azdan etkilenmez.
2.5.5. Sistem Güvenli i
Uzaktan e itim projelerinde incelenmesi gereken bir di er konu sistem
güvenli inin sa lanmasıdır. Bu hem kurumun bilgi güvenli i açısından hem de
kullanıcı memnuniyeti açısından çok önem ta ımaktadır.
•
Sunucu Güvenli i
Sunucular, istekler do rultusunda gerekli uygulama hizmetlerini kar ılayan
cihazlar olması nedeniyle a lar içerisinde en fazla göz önünde olma özelli ine
sahiptirler.
Sunucular, hem içerdikleri uygulamalar ve hem de üzerlerindeki di er
donanımsal parça çe itlili i ile çok fazla üreticinin ürünlerini kendi bünyesinde
toplarlar. Bu karma ık yapı saldırılar kar ısında do abilecek hata veya açık
olasılı ını artırmaktadır.
Bu nedenlerle sunucu üzerindeki uygulama ve i letim sistemleri, çıkan yeni
yazılım sürümleri, ‘ fix’ler ve ‘patch’lerle desteklenmelidir.
Bunun yanı sıra sunucu ve uygulama güvenli ini hedef alan saldırılar
kar ısında, sunucu ve a temelli saldırı saptama sistemleri ile bu saldırıların
saptanması ve durdurulması gibi etkinlikler gerçekle tirilebilir. Böylelikle
do abilecek saldırılar anında engellenmi olacaktır.
•
stemci Eri im Kontrolü
Cihazlara ve uygulamalara eri im kontrolü sayesinde istenmeyen ki ilerin
eri imini engellemek ve kısıtlamak mümkündür. Bu amaçla kullanılan kimlik
kontrol ve yetkilendirme sunucuları, eri im kısıtlama veya sınırlandırma gibi
etkinliklerini gerçekle tirir. Eri im kontrolü, gerekli kayıtları toplar ve bunun
sonucunda ayrıntılı raporlar üreterek sistemlere ula an ve ula makta ba arısız
kalan giri imleri, kullanılma süresi gibi kritik bilgileri sistem sorumlularının
dikkatine sunar.
•
Sistemin Saldırılara Kar ı Korunması
Saldırılara kar ı sistemleri korumak bilgisayar a ına, tek bir sistemin veya
cihazın eklenmesi olarak dü ünülmemelidir. A içersinde bulunan her sistem
ve cihaz üzerinde gerekli tedbirler alınmalı, bunun öncesinde kurumun i
modeline ve ihtiyaçlarına uygun bir güvenlik politikası olu turulmalıdır. Bu
politika, kurumla birlikte ya amaya devam etmeli, sürekli güncellenerek, kurum
gereksinimlerini kar ılayacak ekilde yenilenmelidir.
En güvenli sistem kurulsa dahi a sürekli gözlem altında tutulmalı ve
gözlemler do rultusunda do abilecek sakıncalar ilk a amada önlenmelidir.
3. ÖYS (Ö RENME YÖNET M
MANAGEMENT SYSTEM)
S STEM )
(LMS
-
LEARNING
Bu bölüm genellikle a tabanlı ve farklı zamanlı ö renme modelleri için ÖYS
özelliklerini özetlese de, harmanlanmı veya e zamanlı ö renme modellerinde
kullanılacak yöntemlerden de bahsedilmi tir.
Bu raporda ÖYS a a ıdaki ba lıklarda incelenmi tir :
1. Tanım
2. levleri
3. Standartlar
4. E ilimler
Bölüm 3.5’de ayrıca ÖYS seçerken dikkat edilmesi gerekenler ile ilgili kısa bir bilgi de
sunulmu tur.
3.1. Tanım
Geçmi i hiç de uzak olmayan Ö renme Yönetim Sistemleri (ÖYS) yazılımları, 5-6 yıl
gibi kısa bir süre içinde önemli bir geli me kaydetmi tir. Bu süreçte ÖYS’ler basit bir
e itim kayıt sisteminden, kurumun tüm insan kaynakları, personel kütükleri veya
ö renci bilgileri ile entegre olan, kurum genelinde e itim sunma, kaydetme ve
raporlama amacıyla kullanılan kabul görmü yazılımlar haline gelmi tir.
Günümüzde ÖYS, en basit anlamıyla, e itim yönetimini otomasyona geçiren bir
yazılım olarak tanımlanabilir. Daha geni bir anlatımla ÖYS’nin i levleri u ekilde
listelenebilir;
•
•
•
•
•
•
e-Ö renme içeriklerini kullanıcıya sunar,
Kayıt i lemlerini yürütür,
Kullanıcılar ve e itmenler arasında ileti im ve etkile imi sa lar,
Ölçme ve de erlendirme yapar,
Kullanıcı e itim bilgilerini takip eder,
Raporlar.
Bir kurum için do ru ÖYS tanımı ise, kurumun gereksinimlerine yanıt verebilen
Ö renme Yönetim Sistemi olacaktır.
ÖYS yazılımları e-ö renme projesinin omurgasını olu turdukları için kurumlar için son
derece hayati bir öneme sahiptir. Bununla birlikte ÖYS yazılımları, giderek uzaktan
e itim portalleri haline dönü mektedir. Bu durum, ÖYS ile birlikte yepyeni yazılımların
üretimini ve kullanımını yaygınla tırmaktadır. Bu yazılımlar ;
•
•
•
•
•
Sanal Sınıf Yazılımları,
Sosyal etkile im ve ortak çalı ma araçları (giderek standart ÖYS özellikleri haline
gelmektedir.),
çerik (e itsel yazılım) üretim, sunum ve yönetim yazılımları,
Oldukça karma ık ölçme ve de erlendirme yazılımları (ÖYS için standart
özelliklerdir.),
Çevrimdı ı (Offline) içerik yönetim yazılımları
olarak özetlenebilir. Söz konusu ba lıklara bu bölümün ‘E ilimler’ kısmında ayrıntılı
olarak de inilecektir.
Bir ÖYS’nin hangi beklentilere yanıt vermesi gerekti i, bu sistemi kullanacak kurum
ya da bireylerin geleneksel ö renme alı kanlıklarından ne ölçüde uzakla aca ı, ve
kısaca “e- ö renme” ya da “karma” veya “harmanlanmı ” ö renme ortamlarına ne
ölçüde yakla aca ı ile ili kili olarak farklıla maktadır. Buna göre, iki ayrı kurulu un
ÖYS’ye yatırım yaparken farklı de i kenleri dikkate almaları, gereksinimlerini
kar ılamaya elveri li ve i levsel bir biçimde i e ko ulabilecek bir modele yönelmeleri
anlamlı olabilmektedir. Bu durum, herkese uygun “tek tip” bir ÖYS tarif etmeyi
anlamsızla tırmakta, ama öte yandan, TBV ÖYS Çalı ma Grubunun olu turdu u
“alternatif” gereksinimlere uygun esnek ve modüler bir kılavuzun ne kadar gerekli
oldu una i aret etmektedir.
3.2.
levleri
A a ıda, bir ÖYS’nin de erlendirilmesi sırasında göz önünde bulundurulması
gereken noktalar “temel özellikler”, “önerilen özellikler” ve “seçimlik özellikler” olarak
üç ba lıkta incelenmi tir. Bunlardan ilki, genel olarak, bir Ö renme Yönetim
Sisteminden söz edilebilmesi için söz konusu uygulamada nelerin kesinlikle
bulunması gerekti ine i aret etmektedir. kinci gruptakiler, de i en ö renme
kuramları ve bunlara e lik eden teknolojik çözümler göz önünde bulundurularak, bir
ÖYS’nin bütünle ik bir ça da ö renme hizmeti verebilmesinde önemli / gerekli
oldu u dü ünülen özelliklerdir. Son grupta sıralanan özellikler ise ba kaca
de i kenleri de göz önünde bulunduran karar vericinin kendi özgün durumuna uygun
olarak seçmekte ya da seçmemekte serbest olaca ı özelliklerdir.
3.2.1 Temel Özellikleri
Ö renci Kayıtları
ÖYS'
yi herhangi bir içerik sunan sistemden ayıran en önemli özellik, ö rencileri
kaydetme ve sisteme girdikleri andan itibaren izleme yetene ine sahip olmasıdır.
Kayıt i leminin toplu olarak yapılabilmesi, çok ö rencili ortamlarda önemli bir kolaylık
sa lar. Toplu kayıt, herhangi bir sistemden (insan kaynakları uygulaması, ö renci
yönetim sistemi gibi daha önceden kullanılmakta olan bir uygulama) olabilir. Ya da
LDAP (lightweight directory access protocol) uyumlu bir ÖYS seçilirse, varolan
kullanıcı adları, parolaları ve istenebilecek ek bilgiler ba ka bir veritabanına
aktarılmaya gerek duyulmadan kullanılabilir ve yönetilebilir.
Sisteme Giri
ÖYS kendine ba lanan kullanıcının kim oldu unu bilmek isteyecektir. Bu, kayıt
sırasında olu turulmu kullanıcı adı ve parola girilerek gerçekle ir. Varolan bazı
e itimlere “anonim”, yani kendini tanıtmaya gerek kalmadan eri ilebilmesi de
istenebilmektedir. Bu ekilde ba lanan ki iler, e itimleri alabilir ancak sistem
tarafından ayırt edilmeleri ve ölçümlenmeleri beklenmez.
Kendini tanıtarak sisteme giren kullanıcılar, kendilerine göre özelle tirilmi bir ortam
ile kar ıla ırlar.
Duyuru Sistemi
Sisteme giren kullanıcının, genel, kursa özel ya da kendine özel duyuruları
görebilece i bir arayüz sık kullanılan bir özelliktir. Tercih edilen hiyerar i, sisteme ilk
ba lanıldı ında genel duyuruların görüntülenmesi, ki i kendine ait özelle tirilmi
ekranlara geçti inde ise, özel duyurularına eri mesidir.
Duyuruların sisteme
aktarılması, önem ve tarih sırasına sokulabilmesi, kimlerin hangi kategoride duyuru
yapabilece inin belirlenmesi gibi yönetim özellikleri, duyuru sisteminin bir
parçasıdır.[AH1]
Kurs Seçimi ve / veya Atanması
Ö renci herhangi bir dersi almak isteyebilir. Bu durumda sistem ö rencinin bu derse
kendi kendini kaydetmesi için olanaklar sunabilir. Bu kayıt do rudan
gerçekle ebilece i gibi, bir onay süreci sonunda da gerçekle ebilir. Bazı
senaryolarda, ö rencinin kendini do rudan derse kaydetmesine izin verilebilir. Bazı
senaryolarda ise bir dersin alınma zorunlulu u ba ka bir sürecin sonunda olu abilir.
Bazı kurumsal e itim sistemlerinde, bir kurs ki iye bir becerisini geli tirme
zorunlulu u olu ması sonucunda atanır. Kullanıcıları belli guruplar halinde tanımlama
ve derslere toplu olarak kaydetme olana ı da ÖYS'
nin bir parçasıdır.
Sanal Sınıf Olu turma
ÖYS ile belli bir dersi aynı dönemde alan ö rencilerden olu an bir sanal sınıf
olu turulabilece i gibi, ö rencilerin birlikte tartı malarına olanak sa layan proje bazlı
sanal sınıflar da olu turulabilir.
Derslerin Sunumu
ÖYS'
de dersler çe itli yöntemlerle sunulabilir. Bu yöntemlerin en basiti kullanıcılara
e itimlerin atanması veya kullanıcıların derslere kaydolması ve dersleri kendi
ö renme tempolarında sürdürmeleridir. ÖYS yöneticisi ya da ders yöneticisi, merkezi
olarak, hangi kullanıcının ya da hangi gurubun dersin hangi a amasında oldu unu
gözlemleyebilir. E itimin süresi de istenirse ÖYS tarafından kontrol edilebilmektedir.
Bir zaman aralı ında aynı dersi almakta olan ö rencilerle bir sınıf olu turulursa
birlikte çalı ma ortamı da yaratılabilir. Sanal sınıf ö rencileri kendi aralarında ileti im
kurarak çalı ma konuları hakkındaki fikirlerini payla abilir, sorularını sorabilir,
kısacası birbirlerinin ö renmesine yardımcı olabilir. Kullanılan ileti im yöntemi farklı
zamanlı (asenkron) ya da e zamanlı (senkron) yöntem olabilir. Farklı zamanlı
ileti im yöntemleri arasında forum ya da e-posta gibi araç kullanımı ÖYS’nin temel
özellikleri arasında sayılabilir. E zamanlı yöntemler arasında sohbet odaları, beyaz
tahta uygulamaları, uygulama payla ımı, sesli sohbet odaları, video konferans, tele
konferans sayılabilir. Ancak derslerin sunumunda, tele konferans, video konferans,
sesli sohbet odaları, uygulama payla ımı, sanal sınıf yazılımı ve e itim süresinin
denetimi gibi bazı özelliklerin ÖYS ile bütünle ik olarak sunulması ‘önerilen özellikler‘
arasında kabul edilmi olup kullanıcıların gereksinimleri do rultusunda kullanmaları
önerilmektedir.
Ödev Yönetimi
ÖYS, e itmenin sanal sınıf ortamında çalı an ö rencilere ki isel ya da grup ödevi
atamasına, tamamlanan ödevlerin yine elektronik ortamda sisteme aktarılması ve
gerekti inde payla ılmasına yönelik i levler içerebilir.
Sınavlar (Ölçme ve De erlendirme levleri)
ÖYS ortamında sınav yapılabilir. ÖYS ortamında alınan sınavlar, bir gözetmen
olmadan gerçekle iyorsa, daha çok ö rencinin kendi kendini sınaması olarak
tasarlanmalıdır. E er ÖYS üzerinden alınacak sınav, ö rencilerin ders geçmesini
veya kurum çalı anlarının sicilini etkileyecekse, bu sınavın bir gözetmen denetiminde
verilmesi önerilmektedir. ÖYS aynı zamanda sınavın hazırlanmasında da dersin
e itmenine çe itli olanaklar sunar. Bu olanakların arasında bir soru bankası
olu turulması, soruların tipi, konu, zorluk derecesi gibi çe itli ölçütlere göre
sınıflandırılması vardır. Sınavlar, soru bankası içinden seçilen sorulardan olu ur. Bazı
ÖYS'
ler, belli adet sorunun soru bankasından rasgele seçilip sorulmasını destekler.
Sınavların süresi de istenirse ÖYS tarafından kontrol edilebilmektedir.
Raporlar
ÖYS, kullanıcılarına çe itli raporlar sunmalıdır. Örne in, ö rencilerin kendilerine ait,
e itmenlerin sınıflarına ait, sistem yöneticilerinin de tüm “yerle ke” için raporlar
almaları beklenir. Yani her roldeki ki i belli bir yetki çerçevesinde bazı raporları
alabilmelidir. En çok kullanılan rapor örnekleri a a ıda listelenmi tir:
• Sisteme eri im sayısı, dersler, konular ve etkinliklere eri im sayısı ve geçirilen
süreler.
• Ki isel veya toplu sınav sonuçları ve istatistikler.
• Sınıf listeleri, grup listeleri.
• Ders bazında kullanım istatistikleri.
Roller ve Yetkiler
ÖYS, ö renci dı ında, e itmen, asistan, e itim yöneticisi, sistem yöneticisi gibi çe itli
kullanıcı tipleri tanımlamaya ve her tipteki kullanıcıya rolü için gerekli yetkileri
atamaya ya da sınırlamaya izin vermelidir.
Platform Seçimi
ÖYS'
nin hangi bilgi i lem ortamlarında (donanım, i letim sistemi, uygulama sunucusu
gibi) çalı tı ı sorgulanmalıdır. ÖYS kurulu u yapılacak kurumlarda varolan bilgi i lem
becerileri ve proje tecrübeleri platform seçiminde önemli bir ölçüt olarak ortaya
çıkmaktadır. Di er taraftan ÖYS'
nin birden çok platform üzerinde çalı abiliyor olması,
bugünden belli olmayan ve daha sonra ortaya çıkabilecek ek gereksinimler ve
de i en ko ullar do rultusunda, kuruma seçme ve platform de i tirme ansı
vermesinden dolayı tercih edilebilir.
Sürüm Politikası
Kurum gereksinimlerine ve kurum politikalarına uygun olarak ÖYS seçilirken, bu
ÖYS’nin piyasada ne kadar yaygın kullanıldı ını sorgulamak bize ürün hakkında bir
bilgi verebilir. Üretici firmanın ÖYS’nin yeni sürümlerine geçi için tutarlı bir politika
izleyip izlemedi i, ürüne yatırım yapmaya devam edip etmedi i, ürünü geli tirirken
varolan uluslar arası standartları destekleyip desteklemedi i, ürün i levlerini arttırmak
için pazardan geri bildirim alma yöntemlerinin olup olmadı ı dikkat edilecek noktalar
arasındadır. Ancak bu seçim ölçütlerinin tümü, kurumun kısa ve uzun süreli
gereksinimlerine göre teker teker incelenerek de erlendirilmelidir.
Destek
ÖYS sa layan firmanın ürün destek yapısı sorgulanmalıdır. Destek sa lamakla
yükümlü bir organizasyonunun olup olmadı ı, destek sa larken izlenen standartların
belgelenip belgelenmedi i ara tırılmalıdır. Bunun yanı sıra ürünün kaynak kodlarının
ürün sahibi irkette olup olmadı ı sorgulanmalıdır.
3.2.2 Önerilen Özellikler
•
•
•
ÖYS kullanan kurumun / Üniversitenin kurumsal kimli ine uygun bir görseli levsel forma sokulabilirlik.
Web temelli bütün ö renme kaynaklarına ba lantı (link).
Geleneksel, e-ö renme, dı ö renme etkinlikleri ve seminerlere ili kin ö renme
kaynaklarına eri im, ölçme, izleme, yönetme ve raporlama yetene i.
•
•
•
•
•
•
•
•
Çevrimiçi kütüphane kaynaklarına eri im ve yönetme olana ı.
Yeni ders içerikleri ile ilgili uyarı ve bilgilendirme mesajlarını yönetme.
Ücretli programlar için ders ücreti, ödeme, faturalama, gecikme faizi vb.
“ücretlendirme yönetimi” sa lama.
Çevrimiçi yardım masası yönetimi.
Çevrimiçi ödeme sistemleri.
Kurumların gereksinimlerine uygun ek raporların alınabilmesi,
Kurum insan kaynakları ve / veya e itim sistemleri ile bütünle tirilebilmesi,
Birden fazla dil deste i sa lanması.
3.2.3 Seçimlik Özellikler
•
Yetkinlik Yönetimi
Özellikle i yerleri, irketler ve di er profesyonel örgütlerde, belli bir pozisyonun i
tanımı, ba arı ölçütleri ve gereksinilen bilgi-beceri ayrıntılarına uygun olarak
ÖYS’nin “yetkinlik” ve “ba arım” analizleri yapabilme özelli idir.
•
Sertifikasyon Yönetimi
Ö rencilerin önceden belirlenen ölçütler uyarınca sertifikasyon kapsamına alınıp
alınmayaca ına karar verme, hak kazananların sertifikalarını hazırlama özelli idir.
•
Çevrimiçi e zamanlı / farklı zamanlı ders içerikleri hazırlama sihirbazı
Ders sa layıcıların ÖYS ortamında kullanılacak bir araç yardımıyla derslerini
tasarlama, hazırlama ve geli tirmelerine olanak verebilme özelli idir.
Bireysel ö renme biçimlerini ayırt edebilme ve buna uygun ki iselle tirilmi
ö retim kanalı olu turabilme.
•
çerik yönetimi
Ders içeriklerinin “ö renme nesneleri” (learning objects) biçiminde saklanmasına
ve gerekti inde ilgili konuda, konu anlatımı, alı tırma ve testin yeniden kullanıma
sunulabilmesine olanak verebilme özelli idir.
•
Sınıf olu turma ve ilgili kaynakları belirleme
ÖYS ile belli bir dersi aynı dönemlerde alan ö rencilerden olu an bir sınıf
olu turulabilir. Dersin tümü nternet üzerinden alınabilece i gibi bir kısmı sınıf ya
da laboratuarlarda da gerçekle ebilir. Bu durumda bir sınıf olu turma ve sınıf
üyelerinin yakla ık aynı ö renme temposunda dersi sürdürmeleri gerekecektir. Bir
araya gelinecek ders ya da laboratuarlarda hangi kaynakların gerekece i (sınıf,
salon, projektör, vb.) önceden belirlenip kaynak rezervasyonları ÖYS üzerinde
tutulabilir.[AH2]
3.3. Standartlar
çeri in yaratıldı ı sistemle kısıtlı kalmasını önlemek,
kullanılabilirli inden emin olmak, e itim içeri inin
payla ılabilmesine olanak sa lamak, birlikte i lerli ine
olmak için ö renme teknolojilerinde standartlara ve
duymaktayız.
e itimsel içeri in tekrar
ve ö renci bilgilerinin
(interoperability) yardımcı
spesifikasyonlara ihtiyaç
3.3.1. Ö renme Teknolojilerinde Standart Türleri
Ö renme çeri i Standartları
Ö renme Nesnelerini tanımlar,
Ö renme Nesnelerini paketler,
Ö renme Nesnelerinin sonuçlarını takip eder.
Ö renci Standartları
Ö renci bilgilerinin saklanması ve payla ımını sa lar,
Yeterlilik ve sertifikayı tanımlar,
Gizlilik ve güvenli i garanti eder.
Birlikte lerlik Standartları
Ö renme sistemlerini birlikte çalı masını sa lar,
Birden fazla sistemin bir arada çalı masını sa lar.
3.3.2. Bilgi Teknolojilerinde Birlikte
Geli tiren Kurumlar
lerlik Standartları ve Spesifikasyonları
3.3.2.1. Uluslararası
•
IMS: Instructional Management System Global Learning Consortium
•
ADL: Advanced Distributed Learning Initiative
•
DCMI: Dublin Core Metadata Initiative
•
IEEE LTSC: Institute of Electrical and Electronics Engineering'
s Learning
Technology Standards Committee
•
ISO: International Standards Organization
•
ARIADNE: Alliance of Remote Instructional Authoring and Distribution
Networks for Europe
•
AICC: Aviation Industry CBT Committee
3.3.2.2. Avrupa
Prometeus
CEN/ISSS WS-LT
3.3.3.Standartların Gelece i
o Tüm kullanıcılar tarafından ula ılabilirlik (özellikle özürlüler için)
üzerine yönelim
o Yeni ihtiyaçlarını kar ılamak için mobil ortamlara standartların
ta ınması ve entegrasyonu
o
Ö renci profili, geli mi
de erlendirme, ba arım deste i,
uyarlanabilir ö renme, benzetim, oyun, akıllı ö retme sistemleri (ITS),
cihaz ve a ba ımsızlık, user agents, semantic modellere yönelik
özelliklerin ve standartların geli tirilmesi (SCORM).
3.3.4.Ö renme Yönetim Sistemlerinin ‘Standartlara Uyum’ Özellikleri
3.3.4.1. Temel Özellikler
• Standartlara Uyum
• nsan kaynakları sistemleri, KKP (Kurumsal Kaynak Planlama), genel
hesaplar, ba arım yönetim sistemleri ile bütünle me
• Yönetimsel i lemler: sınıf bilgisi, kayıt bilgileri, ö renci bilgisi (Transcript),
ö retmen bilgisi, içerik ve müfredat yönetimi, raporlama, uygulama ve veri tabanı
yönetimi, sistem yönetimi, finans yönetimi, de erlendirme
3.3.4.2.De er Arttıran Di er Özellikler
• Beceri Yönetimi, beceri profilleri çıkarma,i profilleri ve birden çok kariyer
hedefi seçenekleri yaratan ve yöneten araçlar
• Geli tirilebilirlik
3.3.4.3.Az Bulunan Özellikler
• Çevrimiçi topluluk (Online community)
• çerik Yönetim Yetenekleri *
a. çerik yazımı
b. çerik yönetimi
* e-ö retime yeni ba layan kurumlar için satı ı etkilemeyen bir özelliktir.
3.3.4.4.Di er Özellikler
•
domainleri yaratma
• Uyumluluk, Sertifika, Akreditasyon
• Ki iselle tirebilir arayüz
• Güvenlik
• Belgeleme
3.4. E ilimler
ÖYS yazılımlarındaki ana e ilimler gelece in e-ö renme dünyasını önemli ölçüde
etkileyecek e ilim ve hedefler olarak açıklanabilir. Söz konusu e ilimleri, birey için
bütünle ik bir ö renme ve bilgi payla ımı / yönetimi dünyası olu turma olarak
özetleyebiliriz.
Gelecekte, bireylerin tek bir portalden binlerce farklı bilgi ve e-ö renme içeriklerine
ula ması, kendine uygun ö renme nesnelerini yöneterek / kullanarak e-ö renme
içerikleri olu turması, kendi bilgi ve birikimini sunulan araçlarla portalde di er
kullanıcıların kullanımına sunması, tüm kullanıcılarla yüz yüze sa lanabilecek
etkile im ve ileti imden daha fazla ileti im kurması beklenmektedir. Gelecekte bilgi ve
ö renmenin bir ya am biçimi olarak ekillenece i dü ünülmektedir. Bu nedenle, yeni
e-ö renme dünyasının omurgaları olan ÖYS’lere çok önemli görevler ve i levler
yüklenecektir.
Günümüzde ÖYS yazılımları ile birlikte kar ıla tı ımız di er e-ö renme yazılımları u
ekilde listelenebilir;
•
Sanal Sınıf Yazılımları
•
•
•
Sosyal etkile im ve ortak çalı ma araçları (giderek standart ÖYS özellikleri haline
gelmektedir.)
çerik (E itsel Yazılım) üretim, sunum ve yönetim yazılımları
Çevrimdı ı (Offline) içerik yönetim yazılımları
Kısaca bu ba lıkları açıklamak gerekirse;
3.4.1.Sanal Sınıf Yazılımları:
Sanal sınıf yazılımları, gerçek sınıf ortamını benzeten ve farklı mekanlardaki konu
uzmanı ve ö rencileri, aynı zaman dilimi içerisinde, ses, görüntü, uygulama ve çoklu
ortam (multimedya) içerik payla ımlı ortamlarda bir araya getiren yazılımlardır.
3.4.2.Sosyal Etkile im / leti im / Payla ım Yazılımları:
Ortak bir ö renme ortamı, payla ım ve ileti im ortamı sa layan yazılımlardır.
3.4.3. çerik Üretim ve Yönetim Yazılımları:
(Learning Content Management System, e-Ö renme çeri i Yönetim Sistemi (Ö YS)
Bir Ö YS, içerik kim tarafından üretilirse üretilsin, içeri in yönetiminden sorumludur.
çeri i ve ö renme nesnelerini (learning objects) sunar fakat ö renicileri veya onların
verilerini yönetme yetene i ya yoktur ya da çok azdır. E itim içeri inin kapsamı ne
kadar geni olursa, sık sık güncelleme ya da içerik yükleme gereksinimi de o kadar
az olur. Bir Ö YS sisteminin, içerik sunucu firmalarla uyumlu olacak ekilde
tasarlanmı olması önemlidir. Ö YS yeniden kullanılabilir ö renme nesnelerini
desteklemeli ayrıca sistem içine yerle tirilmi , kullanımı kolay, otomatikle tirilmi
içerik geli tirme araçları bulunmalıdır. Bu, hem üreticiler için hem de bilgi teknolojisi
kayna ı olmadı ı halde içeri i hızla yazabilen, çok az programlama deneyimi olan
uzmanlar için çok büyük bir yarar sa lar.
3.4.4. çerik Yönetim Sistemleri (Content Management System ( YS)):
YS, metin, ses klipleri ve resimler dizini olu turarak büyük miktarlarda veri
saklamak, bulmak ve eri mek için kullanılır. Örne in, bir gazete temsilcili i, gazeteye
yazılmı tüm yazıların bir ar ivini tutmak için YS’ni kullanabilir. Benzer biçimde,
daha sonraki yazılarda kullanılmak üzere geni bir foto raf kütüphanesi olu turmak
için de YS’yi kullanabilir. Kısacası, bir YS,bir çok veri ile beraber içerik bilgilerini de
saklar.
3.4.5.Çevrimdı ı (Offline) çerik Yönetimi Yazılımları:
Çevrimdı ı içerik yönetim yazılımları, kullanıcıların nternet’e ba lı kalmadan eö renme içeriklerine ula malarını, çalı malarını ve gerekli kayıt bilgilerinin ilk nternet
ba lantılarında ÖYS yazılımına iletimini sa layan yazılımlardır. CD’ler ve CD içerikleri
de çevrimdı ı içerikler olarak dü ünülebilir. Bu açıdan bakıldı ında çevrimdı ı içerik
yönetim yazılımları CD içeriklerini e-ö renme ve ÖYS dünyasına birle tiren, CD
içeriklerinin de takibi ve raporlanmasını sa layan önemli araçlardır.
3.4.6.e-Ö renme çeri i Geli tirme Yazılımları:
Konu uzmanlarına sunulan araç ve sihirbazlar yardımıyla dünyaca kabul gören
standartlarda e-ö renme içeri i olu turulmasına yardımcı olan araçlardır. Bu
yazılımlar sayesinde, programlama ve di er içerik üretim araçlarının kullanımını
bilmeyen konu uzmanları hızlı bir ekilde e-ö renme içerikleri üretebilmektedir.
Elbette ki belirli bir kalitede ve etkinlikte.
Yakın bir gelecekte ÖYS yazılımlarının birlikte çalı aca ı di er yazılımlar da
e ilimler ba lı ı altında a a ıda listelenmi tir.
3.4.7.Kurumsal Kaynak Planlama (KKP-ERP):
KKP, insan kaynakları (HR), satın alma ve takip, sa layıcılara ba lı sipari
sistemleri, mü teri hizmetleri ve finans gibi, bir irketin i lemlerinin pek ço unun
üstesinden gelen çok-modüllü bir yazılım uygulamasıdır. Bir KKP sistemi, irket
genelinde tek bir çözüm sunmak üzere bir ÖYS ile bütünle tirilebilir. Örne in, bu
sisteminde tek ö renici hakkındaki ayrıntılar ÖYS’de anında güncellenebilir.
3.4.8.Bilgi Yönetim Sistemi (BYS):
BYS, irket içinde bilgi toplayan, bunları saklayan ve irket içindeki ki ilerin eri imine
olanak veren bir yazılım uygulamasıdır. Bu sistemin asıl amacı, bir irketin kollektif
bilgisini topladıktan sonra bunları yerinden almayı ve yeniden kullanmayı
kolayla tırmaktır. Daha basit ifadeyle, bilgiyi kolay eri ilebilir hale getirir ve bir bilgi
platformu olu turur. BYS, çalı anlar arasında i birli i olanaklarını geli tirirken, irket
içinde bilginin yönetimi sırasında olu abilecek gereksiz, fazladan çabaları
engellemenize yardımcı olur.
3.5.Ö renme Yönetim Sistemi Seçimi
ÖYS’ler, onlarca farklı marka, fiyat ve özellikle kurumlara sunulmakta ve kurumlar,
insan kaynakları ve bilgi i lem bölümleri, ÖYS çözümleri arasından kendilerine uygun
olanı belirlemek ve seçmek durumunda kalmaktadır. Yapılacak seçimde
unutulmaması gereken en önemli nokta, kurumsal ihtiyaçların do ru belirlenmesi,
seçim kriterlerinin belgelenmesi ve ileride do ması muhtemel di er ihtiyaçlar için
gerekli esnek yapının belirlenmesidir. Kurumlar, do ru ÖYS çözümü seçimi için
gerekti inde mutlaka danı manlık hizmetlerinden faydalanmalıdırlar.
Pek çok kurum, bir ÖYS seçimi sonrasında temel olarak;
• Çalı anların ve ö rencilerin istedikleri zaman ve yerden e itimlere
ula abilecekleri bir uzaktan e itim platformuna sahip olmak,
• Çalı anların ve ö rencilerin e itim ile kazandıkları yetkinlikleri ve geli imleri
ölçmek ve
• Sürekli ö renen bir organizasyon ve sürekli ö renen çalı anlar ve ö renciler
olu turmak
iste indedirler.
Kurumsal e-learning yapılanmalarında, ÖYS seçimi karar a amasında, uzun vadeli
stratejiyi, alınan kararların uzun vadeli desteklenmesi gereklili ini ve yatırımın uzun
vadeli geri dönü ünün hesaplanması gerekti i unutulmamalıdır.
ÖYS seçiminde kurumlar tarafından dikkat edilmesi ve ara tırılması gereken
ba lıkları u ekilde özetleyebiliriz:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Yazılım kurulum gerekleri,
Kullanıcı kurulum gerekleri,
Mevcut e itim ve personel veri tabanları ile bütünle me gerekleri,
Mevcut e itim sistemine destek gerekleri,
Tutulan kayıtlar ve takip sistemi,
Kayıt yetenekleri,
E itim yapılanmasının otomasyona geçirme yetenekleri,
Kullanıcı arayüz esneklikleri,
De erlendirme sistemi ve yapısı,
Raporlama yetenekleri,
Yetkilendirme sistemi,
Tüm e-ö renme kaynak ve içeriklerini barındırma / sunma yetenekleri.
Türkiye’de hayata geçirilecek tüm projelerde, projenin uygulama ve finansal ba arısı
için, seçim konusuna gereken önem verilmelidir. Kurumun ihtiyaçlarına uygun ÖYS
seçimi için harcanan zaman ve maliyetler, projelerin gelece i için son derece gerekli
ve hayatidir. Türkiye’de ba arı ile gerçekle tirilen tüm projelerde bu konuya gereken
önemin verildi i muhakkaktır.
4.ÖYS (Ö RENME YÖNET M S STEM ) (LMS
MANAGEMENT SYSTEM) KONTROL LISTESI
-
LEARNING
Kurumsal e-ö renme yapılanmalarında, ÖYS seçimi karar a amasında, uzun vadeli
stratejiyi, alınan kararların uzun vadeli desteklenmesi gereklili ini ve yatırımın uzun
vadeli geri dönü ünün hesaplanması gerekti i unutulmamalıdır.
ÖYS seçiminde kurumlar tarafından dikkat edilmesi ve ara tırılması gereken
ba lıkları u ekilde özetleyebiliriz:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Yazılım kurulum gerekleri,
Kullanıcı kurulum gerekleri,
Mevcut e itim ve personel veri tabanları ile bütünle me gerekleri,
Mevcut e itim sistemine destek gerekleri,
Tutulan kayıtlar ve takip sistemi,
Kayıt yetenekleri,
E itim yapılanmasını otomasyona geçirme yetenekleri,
Kullanıcı arayüz esneklikleri,
De erlendirme sistemi ve yapısı,
Raporlama yetenekleri,
Yetkilendirme sistemi,
Tüm e-ö renme kaynak ve içeriklerini barındırma / sunma yetenekleri.
ÖYS Çalı ma Grubu tarafından olu turulan Kontrol Listesi belirlenirken öncelikle
kurumun bu konuda, yukarıda listelenen gereksinimlerini saptamı oldu u
varsayılmı tır.
A a ıda, bir ÖYS’nin de erlendirilmesi sırasında göz önünde bulundurulması
gereken noktalar “temel özellikler”, “önerilen özellikler” ve “seçimlik özellikler” olarak
üç ba lıkta incelenmi tir. Ki i veya kurumlar, kısa veya uzun süreçte, özellikle kendi
gereksinimlerini kar ılayacak ekilde bu özellikleri incelemeli ve karar vermelidirler.
4.1.Temel Özellikleri
Seçilen ÖYS a a ıda sıralanan i levleri yerine getirebiliyor mu?
•
Ö rencileri kaydetme ve sisteme girdikleri andan itibaren izleme yetene ine
sahip mi?
• Kayıt i lemini toplu olarak yapabiliyor mu?
• Toplu kayıt, kurumun daha önceden kullanmakta oldu u sistemden (insan
kaynakları uygulaması, ö renci yönetim sistemi gibi) olabiliyor mu?.
•
Varolan kullanıcı adları, parolaları ve istenebilecek ek bilgiler ba ka bir
veritabanına aktarılmaya gerek duyulmadan kullanılabiliyor mu?
•
Derslere kayıt sırasında olu turulmu kullanıcı adı ve parola ile girilebiliyor
mu?
•
Varolan bazı e itimlere “anonim”, yani kendini tanıtmaya gerek kalmadan
eri ilebilmesine olanak sa layabiliyor mu?
•
Kendini tanıtarak sisteme giren kullanıcılar, kendilerine göre özelle tirilmi bir
ortam ile kar ıla abiliyor mu?
•
Sisteme giren kullanıcı, sisteme ilk ba lanıldı ında genel duyuruları
görüntüleyebiliyor mu?
• Ki i özel duyurularına ancak kendine ait özelle tirilmi ekranlara geçti inde mi
eri iyor ?
• Duyuruların
o sisteme aktarılmasına,
o önem ve tarih sırasına sokulabilmesine,
o kimlerin hangi kategoride duyuru yapabilece inin belirlenmesine
olanak sa lıyor mu?
•
Belli bir dersi aynı dönemlerde alan ö rencilerden olu an bir sanal sınıf
olu turulabiliyor mu?
•
Ö rencilerin birlikte tartı malarına olanak sa layan proje bazlı sanal sınıflar
olu turabiliyor mu?
•
Kullanıcıların dersleri kendi ö renme hızlarında sürdürebilmelerine olanak
sa lıyor mu?
•
ÖYS yöneticisi ya da ders yöneticisinin, merkezi olarak hangi kullanıcının ya
da hangi gurubun dersin hangi a amasında oldu unu gözlemlemesine olanak
sa lıyor mu?
•
•
•
•
•
•
E itimin süresi ÖYS tarafından kontrol edilebiliyor mu?
Sanal sınıf ö rencileri kendi aralarında ileti im kurarak çalı ma konuları
hakkındaki fikirlerini payla abiliyorlar mı?
Farklı zamanlı ileti im yöntemleri, a a ıdaki özellikleri destekliyor mu?
o
Forum,
o
e-posta.
E zamanlı ileti im yöntemleri, a a ıdaki özellikleri destekliyor mu?
o
sohbet odaları,
o
beyaz tahta uygulamaları,
o
uygulama payla ımı,
o
sesli sohbet odaları,
o
video konferans,
o
tele konferans.
E itmenin sanal sınıf ortamında çalı an ö rencilere ki isel ya da gurup ödevi
atamasına olanak sa lıyor mu?
Tamamlanan ödevlerin
o
yine elektronik ortamda sisteme aktarılmasına,
o
gerekti inde payla ılmasına
olanak sa lıyor mu?
•
•
•
•
•
Soru bankası olu turulmasına olanak sa lıyor mu?
Soruların türü, konu, zorluk derecesi
sınıflandırılmasına olanak sa lıyor mu?
gibi
çe itli
ölçütlere
göre
Sınavlar, soru bankası arasından seçilen sorulardan olu abiliyor mu?
Belli sayıda sorunun soru bankasından rasgele seçilip sorulmasını destekliyor
mu?
Sınavların süresini kontrol edebiliyor mu?
•
A a ıdaki raporları alabiliyor mu?
o
Sisteme eri im sayısı, dersler, konular ve etkinliklere eri im sayısı ve
geçirilen süreler.
o Ki isel veya toplu sınav sonuçları ve istatistikler.
o Sınıf listeleri, grup listeleri.
o Ders temelinde kullanım istatistikleri
• A a ıdaki kullanıcı / yönetici rollerini tanımlayıp çe itli düzeylerde
yetkilendirebiliyor mu?
o ö renci
o e itmen,
o asistan,
o e itim yöneticisi,
o sistem yöneticisi,
•
Hangi bilgi i lem platformlarında (donanım, i letim sistemi, uygulama
sunucusu gibi) çalı ıyor?
• Bu platform kurumun varolan bilgi i lem becerileri ve proje deneyimleri ile
uyumlu mu?
• Birden çok platformu destekliyor mu?
• Üretici firma
o ÖYS’nin yeni sürümlerine geçi için tutarlı bir politika izliyor mu?
o Ürüne yatırım yapmaya devam ediyor mu?
o Ürünü geli tirirken varolan uluslararası standartları destekliyor mu?
o Pazardan gelen geri bildirimi ürün i levlerini arttırmak için kullanıyor
mu?
•
Ürüne teknik destek sa lamakla yükümlü bir organizasyon var mı?
•
Ürüne destek sa larken izlenen standartlar belgeleniyor mu?
•
Ürünün kaynak kodları ürün sahibi irkette mi?
4.2.Önerilen Özellikler
•
•
•
•
•
•
•
Kullanan kurum / Üniversitenin kurumsal kimli ine uygun bir görsel-i levsel forma
sokulabiliyor mu?
Web temelli bütün ö renme kaynaklarına ba lantı (link) sa lanabiliyor mu?
Geleneksel, e-ö renme, dı ö renme etkinlikleri ve seminerlere ili kin ö renme
kaynaklarına eri im, ölçme, izleme, yönetme ve raporlama yetene i var mı?
Çevrimiçi kütüphane kaynaklarına eri im ve yönetme olana ı sa lanıyor mu?
Yeni ders içerikleri ile ilgili uyarı ve bilgilendirme iletilerini yönetme olana ı var
mı?
Ücretli programlar için ders ücreti, ödeme, faturalama, gecikme faizi vb.
“ücretlendirme yönetimi” sa lıyor mu?
Çevrimiçi yardım masası yönetimi var mı?
•
•
•
•
Çevrimiçi ödeme sistemleri var mı?
Kurumların gereksinimlerine uygun ek raporların alınmasına olanak sa lıyor mu?
Kurum insan kaynakları ve/veya e itim sistemleri ile bütünle ebiliyor mu?
Birden fazla dil deste i sa lıyor mu?
4.3.Seçimlik Özellikler
A a ıdaki özellikleri destekliyor mu veya belli bir tarihte destekliyece ini resmi olarak
teyit ediyor mu?
• Yetkinlik yönetimi
• Sertifikasyon Yönetimi
• Çevrimiçi e zamanlı / farklı zamanlı ders içerikleri hazırlama sihirbazı
• çerik yönetimi
• Sınıf olu turma ve ilgili kaynakları belirleme
5. ÇER K
5.1.Standartlar Ana Çerçevesi
Bu rapor öncelikle a tabanlı ve farklı zamanlı ö renme modelleri için içerik
geli tirmede uyulması gerekli kuralları özetlemektedir. E zamanlı ö renme
modellerinde kullanılacak yöntemler, bazı konularda benzerlik gösterse de konusuna,
hedef kitlesine ve özellikle e itmenin uygulamak istedi i yönteme göre farklılıklar
gösterebilmektedir.
Geli tirilmi veya geli tirilecek bütün içeriklerin, önceden tanımlanmı tek bir
standarda uymasını beklemek yanlı olur. Örne in, 45 dakikalık bir ders içeri inde 3
grafik, 2 animasyon (simülasyon) ve 4 resim olmalıdır diye bir standart tanımlanırsa,
bu ölçü konudan konuya de i iklik gösterece i için do ru bir tanımlama yapılmı
olmaz. Bu standart belki bir fizik konusu için bir de er ifade edebilir, ancak bir felsefe
dersi için hiç anlamlı olmayabilir ve uygulanamaz. Bu örnekten de anla ılaca ı gibi
içerik, hazırlayan ekibin yakla ımına, içeri in konusuna, hedef kitlesine vb. göre
farklılıklar gösterebilir. Ancak her içeri in hazırlanı sürecinde mutlaka takip edilmesi
gereken adımlar vardır. Bu çalı mada, içeri in ne olması gerekti i de il, nasıl
hazırlanması gerekti i, yani süreçlerde uyulması gereken standartlar ve içeri in
sunulmasında dikkat edilmesi gereken kurallar önerilmektedir. çerik raporunun, içerik
kontrol listesi ve bu raporun ekleri ile birlikte bir bütün olarak de erlendirilmesi
konuya daha açıklık getirecektir.
5.2.Ö retimsel Tasarım (Instructional Design)
5.2.1.Tasarım ve geli tirme (Bu görevler bir ki i ya da birden fazla ki i tarafından
yerine getirilebilir; bir ki i birden fazla görev üslenebilir)
a. Konu uzmanı/konu danı manı: E itimi verilecek konuyu bilen ki i. Bu
konu hakkında yeterli deneyime sahip olması, bilgisine güvenilir oldu unu
kanıtlamı olması gerekir.
Ö retim tasarımcısı: Konu danı manıyla birlikte konunun gerektirdi i
bilgi, beceri ve/veya tutumları, bilgi (fact), kavram (concept) ve süreç
(process) cinsinden ö retilebilir/ö renilebilir biçime sokar ve gerekli
malzemenin tasarımını yapar.
c. E itim teknolo u: Ö retimsel tasarımı ve var olan e itim teknolojilerini
bilir. Ö retim tasarımcısıyla birlikte çalı arak tasarlanan ö retim
materyallerinin var olan teknolojilerle uyumlu olarak en uygun tasarıma
ula masını ve i görmesini sa lar. Ö retim tasarımcısıyla, malzemeleri
gerçekle tirecek olan teknik ekip arasındaki e güdümü sa lar. (Pratikte, iyi
yeti mi bir e itim teknolo u ö retim tasarımcısı i i de yapabilir). E itim
teknolo unun ana görevlerinden biri, hazırlanacak malzemenin i e dönük
(task-based), kullanılabilir ve ö renilebilir olmasını sa lamaktır. Ayrıca,
hazırlanacak malzemenin (SCORM, AICC vb. türünden) standartlara
uyumu da e itim teknolo unun i idir.
d. Teknik ekip: E itim teknolo uyla birlikte tasarlanmı malzemeleri
elektronik ortamda geli tirir.
i.
Grafik tasarımcı: Materyalin estetik ve
kullanılabilirlik normlarına uygun olarak geli tirilmesini sa lar
ii.
Yazılımcı: Materyalleri ö retim tasarımı
özelliklerine uygun geli tirir, seçilen ya da geli tirilen Ö renme
Yönetim Sistemi (ÖYS) ile uyumlu çalı masını sa lar.
b.
5.2.2.Sunum (Hazırlanan Bir Dersin Verilmesi)
1. Dersi veren: Hazırlanan dersi verir. Konunun uzmanı olması gerekmektedir.
Dersin verili inden, yürütülü ünden ve de erlendirilmesinden sorumludur.
Katılımcılara ödev, test ve proje verilmesi, yüz yüze e itimlerin (e itimin verili
biçiminde tanımlı olan dersler için) verilmesi ve/veya e güdüm sa laması da
sorumlulukları arasındadır.
2. Destek: Ders sırasında ö renciye hızlı ve do rudan destek sa lar.
a. Akademik: Ö renciye hangi dersi alaca ı, gereksinimleri ve program
olu turma konusunda destek sa lar. Ö retmensiz olarak verilen ki isel
(tutorial) derslerde, e itim konusuyla ilgili destek de sa lar
b. Teknik: E itmenli e-ö renme oturumlarında, dersi veren ile e güdüm
içinde olarak ö rencilerin sorularını nternet ortamında, e-posta, forum,
sohbet odası, beyaz tahta ortamları aracılı ı ile veya yüz yüze yanıtlar,
ö rencilerin projelerine teknik destek sa lar.
5.2.3.Ö renciye Uyumluluk
5.2.3.1.Zaman
Ö renci, herhangi bir e-ö renme ürününden kendi zamanına uygun biçimde
yararlanabilmelidir. Bu, ürünün tasarlanmasında zamanın bir engel olmayacak
ekilde planlanmasını gerektirir. Ürün farklı zamanlı etkinlikleri ö retim tasarımı
do rultusunda kullanır.
E er konu ö renciyle ö retmen ve/veya ö renciler arasında e zamanlı etkile im
gerektiriyorsa, ürün bunu olabildi ince ö renciye uygun dü ünmeli, e zamanlı
etkinli e katılamama ya da tekrar gözden geçirme istedi i durumlarda bu etkinli in bir
kopyasını sa layabilmelidir.
5.2.3.2.Mekan
e-Ö renme etkinli i derse eri im için mümkün olan en ucuz, uygun ve kullanı lı
teknolojileri kullanmalıdır. Örne in, a tabanlı bir ders, kurs ya da modüle, o günkü
ko ullarda ortalama teknik özelliklere sahip, nternet’e ba lanabilen, standart bir
nternet tarayıcı (browser) ile ve tercihen ekstra bir yazılım kurulumu gerektirmeden
eri im sa lanabilmelidir. Daha de i ik, ekstra donanım ve/veya yazılım gerekiyorsa
bu açık ve anla ılır biçimde belirtilmeli ve ö rencinin bunun farkında oldu undan
emin olunmalıdır.
5.2.3.3.Seviye
e-ö renme ürünü, dersi alacak ö rencinin ba lama bilgi seviyesini toplamalı ve
ö renci kendi seviyesine uygun bir ürünle ya da ürün içindeki seçenekler yardımıyla
kendi seviyesinde çalı tı ını bilmelidir.
5.2.3.4.Ö renme hızı
e-ö renme ürünü ö rencinin kendine özgü ö renme hızına uyum sa lamalıdır. Yapı,
ö rencinin kendi hızında ilerlemesine izin vermelidir.
5.2.3.5.Ö renme biçimi
e-ö renme ürünü ö rencinin görsel ve i itsel ö renme biçimi tercihlerine uyum
sa lamalıdır. Bu, ürünün etkinliklerin bazılarını hem görsel hem de i itsel olarak iki
biçimde de bulundurmasını gerektirir. Ö renciler, e-ö renme ürünü ile, kitaptan farklı
olarak etkile imli çalı ma olana ı bulmaktadırlar. Bu sistem ayrıca ö rencilere,
bilgisayarda canlandırma ortamlarında (benzetim ortamında) deney yaptırarak
ö rendiklerinin kalıcı olmasını sa lamaktadır. Ö retim tasarımcısı ve e itim
teknolo u, tüm bu olanakları kullanarak ö renme modelini belirleyecektir.
5.2.4.Ölçme, De erlendirme
e-ö renme ürünleri tasarım a amasından ürün-çıktı a amasına dek ölçme ve
de erlendirmeyi temel yapı ta larından biri olarak kullanmalıdır. Ö renci merkezli,
ö renciye uyumlu olmada ürünün her ö renciye kendi seviyesini, geli imini ve
ö renme düzeyini de erlendirmede yerinde ve iyi tasarlanmı sınamalara gerek
vardır. Böylece, ö renci kendi ö renmesini açık ve anla ılır biçimde izleyebilecektir.
Konu içinde veya konu sonunda ö rencilere verilecek sınavlar ya ö rencilerin kendi
bilgilerini ölçmelerine ve eksik bilgileri bu sırada ö renmelerine yönelik olmalı, ya da
ö rencinin ö rendiklerini de erlendirerek diploma, sertifika almasında temel te kil
edecek ekilde hazırlanmalıdır. Diploma ya da sertifika vermeye yönelik sınavların a
tabanlı olarak bilgisayardan ve mutlaka bir gözetmen e li inde verilmesi tavsiye
edilmektedir.
5.2.5.Yetkinlik (Competency)
1. e-ö renme tasarlama, geli tirme, sunma ve bu hizmeti almada ilgili her ki i, birim
ve/veya kurumun ortak bir ölçüte gereksinimi vardır. Bu ortak ölçüt
gözlemlenebilir, gösterilebilir ve ölçülebilir olmalıdır. Ayrıca, özellikle hizmet içi
e itimde sonuçların do rudan i e dönük olması istendi inden, bir ders, kurs,
modül, program ya da e-ö renme ürününün yetkinlik bazlı olması uygun olacaktır.
2.
Örne in, bir irket bir resmi kurumda çalı an bir grup ö renciye mesleki beceri
e itimi verecektir. E itim, bir uyum sürecinden (oryantasyondan) sonra nternet
üzerinden
sa lanacaktır.
Ö renciler,
belli
merkezlerdeki
bilgisayar
laboratuvarlarında istedikleri saatlerde e itimi alabileceklerdir.
a. Tasarım ekibi dersi, ö rencinin ders sonunda, örne in, genel elektrik
motoru arızalarını tespit etme yetisini kazanacak biçimde hazırlayacaktır
(tasarım, geli tirme ve uygulama bu ölçüte göre yapılacaktır).
b.
c.
d.
e.
f.
g.
E itmen ö rencinin bu yeterlili i kazanmasını hedefleyecek, ba arı bu
ölçüte göre ölçülecektir.
E er varsa, dersin parçası oldu u program ö rencinin bu yeterlili e sahip
olaca ını, program sonunda da sahip oldu unu var sayacaktır.
Dersin pazarlaması bu yeterlilik üzerine yapılacaktır.
Dersi alan ki i, ders seçimini ve motivasyonunu hedeflenen yetiye sahip
olma üzerine kuracaktır.
Ki isel ya da kurumsal olarak ders, kurs ya da program alımı yapılırken
karar vermede sonuç ürünün hedeflenen yeti olması temel unsur olarak ele
alınacaktır.
E itimi ya da e itim programı geli tirme hizmetini satın alırken kurum,
kararını hedef yetiler üzerinden verecektir.
5.2.6. çerik Üretim Süreci
çerik üretimi, yukarıda belirtilen ekipler tarafından geli tirilmeli, bu sürecin ba arılı bir
biçimde yönetilebilmesi için çalı ma, proje mantı ı ile ele alınmalıdır. Buradan
çıkartılacak sonuç, bir içerik geli tirilirken i in vaktinde, hedeflere uygun ve belirlenen
bütçe içinde tamamlanabilmesi için profesyonel bir proje yöneticisi atanmasının
gerekti idir. çeri in olu turulmasında gereksinim analizi ile i e ba lanmalıdır. E itimi
alacak hedef kitlenin gereksinimlerinin neler oldu u saptanmalı, bu konu ile ilgili
literatür ara tırması yapılmalıdır. Bundan sonra konu uzmanı, konu danı manı,
ö retim tasarımcısı ve e itim teknolo u bir araya gelerek tasarım çalı malarına
ba larlar. Ö renme hedefleri somut ve ölçülebilir tanımlandıktan sonra ö renme
modeline ve ölçme de erlendirme yöntemine karar verilir; içerik / kavram haritası ve
akı emaları çıkartılır, görev alacak insan kayna ı belirlenir. Bu a amadan sonra
konu uzmanı, konu danı manı, ö retim tasarımcısı ve e itim teknolo u konuyu
senaryola tırır ve resimli öykü (story-board) formatına aktarır. Teknik ekip bu noktada
devreye girerek senaryoda belirtildi i gibi canlandırma (simulasyon) ile görsel tasarım
ve ses unsurlarını da katarak kodlamaya ba larlar. E er kurum, geli tirilecek içeri in
ö renci yönetim sistemi ya da insan kaynakları yönetim sistemi gibi kurumda çalı an
bir ba ka uygulama ile kayna tırılmasını (entegrasyonunu) istiyorsa, tasarım buna
göre yapılmalıdır. Programların geli tirilmesi süreci tamamlandıktan sonra ürünün
testi yapılır, ilgili birimler tarafından e de erlik ölçümü yapılır (akredite edilir) ve
kullanıma açılır. Bundan sonra en önemli adım geli tirilmi içeri in güncel tutulması,
ö rencilerden gelen öneriler ve ele tiriler do rultusunda iyile tirme çalı malarının
yapılmasıdır.
5.2.7.Ekler
Ek 1. Proje Ekibi Örne i
• Proje Yöneticisi / Ekip Lideri (De i ik meslek alanlarından gelebilir. Ekiplerine
güven verecek deneyime sahip uzmanlardan seçilmelidir )
• Sanat Yönetmeni (Projenin artistik standartlarını belirler)
• Konu Uzmanı / Konu Danı manı
• Ö retim Tasarımcısı
• E itim Teknolo u
• E itim Psikolo u
• E itim Sosyolo u
• Ölçme De erlendirme Uzmanı
• Yazılım Ekibi - Programcılar
• Video Ekibi
•
•
•
Ses Tasarımcısı
Ortam Derleme
Test Ekibi
Ek 2. Tasarım Süreci Basamakları
• Proje gereksiniminin saptanması
• Projenin belirlenmesi
• Tasarım ekibinin olu turulması
•
htiyaç analizinin yapılması
• Hedef kitle özelliklerinin belirlenmesi
• Amaç-araç-strateji belirlenmesi
• Tasarım ve yazım
• Denetim
• Yapım / özgün ürün
• Denetim
• Ço altım / yayın / da ıtım
Ek 3.
-Görevli
Yapılacak i ler
_________________________________
•
htiyaç analizinin yapılması
•
•
Hedef kitle özelliklerinin belirlenmesi
Amaç-araç-strateji belirlenmesi
•
Tasarım ve yazım
•
Denetim
•
•
Yapım / özgün ürün
Denetim
•
Ço altım / yayın / da ıtım
Sorumlu ekip / ki i
___________________________
Ö retim tasarımcısı ve
alan uzmanı ya da alan ö retmeni
Ö retim süreçleri tasarımcısı
Ö retim süreçleri tasarımcısı ve
alan ö retmeni
Ö retim süreçleri tasarımcısı ve
yazar.
Tasarım ekibi - Ö retim süreçleri
tasarımcısı, yazar, alan uzmanı, alan
ö retmeni, e itim psikolo u, e itim
sosyolo u, ölçme de erlendirme
uzmanı, üretim sorumlusu, grafikvideografik uzmanı
Yapım ekibi
Tasarım ekibi ve kurum denetim
kurulu
Ço altım / yayın / da ıtım birimi
Ek 4. Genel E itim Ortamı Geli tirme Modeli
Ek 4.1 Analiz
• htiyaç analizi
o Problem nedir?
o Problem nasıl çözülebilir
• çerik analizi
o çerik / Konu nedir?
•
Ö retim analizi
o Neyin ö renilmesi isteniyor?
o Daha önce ö renilmi olanlar nedir?
Ek 4.2 Tasarım (Design)
o Amaçlar nelerdir?
o Amaçlara ula ıldı ını nasıl bilece iz?
o Hangi ö retim stratejileri amaçlara hizmet edecek?
o En etkili ortam ve yöntemler hangileri?
Ek 4.3 Geli tirme (Development)
• Taslak materyal
o Materyal neyi verecek?
• Ortamın üretimi
o Materyal nasıl olacak?
• Süreçte de erlendirme
o Materyal kalite standartlarına uygun mu?
o Ö renciler materyali kullanarak ö reniyor mu?
o Materyali nasıl iyile tirebiliriz?
Ek 4.4 Uygulama (Implementation)
o Mü teri / Ö renci ö renme ile ilgili sorumluluk almaya hazır mı?
Ek 4.5 De erlendirme (Evaluation)
o Problemi çözdük mü?
o Etkisi ne oldu?
o De i tirilmesi gereken nedir?
Ek 5. Etkile imli Ortam Tasarım ve Geli tirme Metodolojisi
• Genel Kavram-Temel Tasarım
• Analizler
o Alıcı Analizi
o Çevre Analizi
o
çerik Analizi
o Sistem Analizi
o Rakip Ürün Analizi
• Bilgi Tasarımı
o Pazarlama Özeti
o
çerik Ara tırması ve Özeti
o Kavram Modeli
o Ön Organizasyon
• Etkile imli Ortam Tasarımı
o
levsel Gereksinimler
o Etkile imler
o Metafor ve Paradigmalar
o Arabirim Tasarımı
o Gezinme Haritaları
o Ka ıt Prototipi
• Ön Üretim
o
skelet Ekranlar
o Ev çi Prototipi (Kullanıcı Testleri)
o Bütçe ve Zaman Sonlandırma
o Senaryo, Resimli Öykü (Story-Board) ve Akı Çizimleri
•
Üretim
Özgün Video
Ortam Derleme ve Hakların Alınması
Anlatım, Ses Efektleri ve Müzik
Sanat ve Animasyon
Gerçekleme / Düzeltme
o Ses, Video ve
o Kodlama
Alfa Kullanıcı Testi
Beta Testi
Düzeltme
Son Kod
Yayınlama
o
o
o
o
•
•
Ek 6. Kanada e-ö renme Kalite Standartları ( çerik)
• Ö renme hedef ve sonuçları:
o Açık ve net belirtilmeli,
o Ö rencinin i ine yarayacak türden olmalı,
o Gözlemlenebilir, gösterilebilir olmalı,
o Ölçülebilir olmalı,
o Yapılabilir ve gerçekçi olmalı,
o Alınan dersin a ırlı ına uygun zorluk ve derinlikte olmalı.
•
çerik:
o Kaynaklar ve ö retmen güvenilir olmalı,
o Do ru olmalı,
o
lgili olmalı,
o Dengeli ve tarafsız olmalı,
o Sık ve düzenli olarak güncellenmeli,
o Ö renme hedeflerine uygun olmalı,
o Kültürel ö elere saygılı olmalı.
• Ö retme / ö renme malzemeleri:
o Nitelikli içerik uzmanları ve e itim ortamı tasarımcıları tarafından
hazırlanmalı,
o Her an ula ılabilir olmalı,
o Kullanımı kolay olmalı,
o
çeri i ve görünümü ho ve ilgi çekici olmalı,
o
yi düzenlenmeli,
o Kültür, ırk, sınıf, ya ve cinsiyet açısından tarafsız olmalı,
o Hatasız olmalı,
o Ö rencinin gereksinim ve yeteneklerine uyum sa lamalı.
6. ÇER K DENET M Ç ZELGES
Farklı Zamanlı ve Karma E itim Modelleri çin
Burada sunulan çerik Denetim Çizelgesi, içeriklerde, konularından ba ımsız olarak,
bulunması gerekli özelliklerin tümünü bir bütün halinde özetlemeyi hedeflemektedir.
Kurum veya ki ilerin özel bir konuda seçecekleri veya ders içeri i üreticilerinin bir
konuda geli tirecekleri içeriklerde, a a ıda sıralanan özelliklerin tümü bulunmayabilir.
Burada önemli olan, dersin üretilmesinden sorumlu olan üretim ekibinin a a ıda
sıralanan tüm özellikleri gözden geçirmi olması ve uygulamamaya karar verdikleri
ölçütlerin neden uygulanmadı ının belgelenmesidir.
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Dersin adı, kodu ve varsa kredisi açık ve anla ılır bir biçimde belirtilmi mi?
Dersin yöneldi i temel konular belirtilmi mi?
Dersin hangi hedef kitleye yöneldi i belirtilmi mi?
Dersin ba arılı bir biçimde i lenebilmesine olanak verecek önko ul, bilgi ya da
beceriler hakkında bilgi verilmi mi?
Dersle ilgili ö renme hedefleri gözlemlenebilir ve ölçülebilir biçimde belirtilmi
mi?
Dersin i leni inde, ö renme hedeflerine ula mak için izlenecek yollar açıkça
belirtilmi mi?
Belirlenen ö renme hedeflerine ula mada kullanılması gereken araç-gereç ve
ba vurulacak kaynaklar belirtilmi mi?
Uzaktan e itim kapsamında verilmesi amaçlanan derse kullanıcıların
sorunsuzca eri ebilmesi için gerekli teknolojik özellikler belirtilmi mi?
Dersin belirlenen hedeflere ula ıp ula madı ının, dersi alanların beklenen
hedefleri gerçekle tirip gerçekle tirmedi inin nasıl ölçülece i belirtilmi mi?
Dersin belirlenen süreci içinde hangi etkinliklerin, ne süre ve yo unlukta
gerçekle tirilece i anla ılır bir biçimde belirtilmi mi?
Dersin i leni biçimini gösterecek örnek bir derse eri ilebiliyor mu?
6.1.Dersle lgili Bilgiler
•
•
•
Sunulan-sunulacak dersin telif, mülkiyet ve benzeri hak-izinleri ile ilgili konular
açık bir dille belirtilmi mi?
Dersi veren(ler) ile dersin alıcıları arasında, ö renme sürecine ili kin kar ılıklı
görev, yükümlülük, sorumluluk, beklentiler ve yakla ımlar konusunda uzla ımı
belgeleyen bir sözle me formu sa lanmı , kullanıcıların onayına sunulmu mu?
Dersin katılımcılar tarafından de erlendirilmesine olanak veren, sonraki tasarım
ve iyile tirmelere ı ık tutacak geri bildirimlerin alınabilmesi için bir sistem
kullanılmı mı?
6.2.Arayüz ve Teknik Unsurlar:
A a ıdaki konularda gerekli düzenlemeler yapılmı mı?
o Farklı çözünürlüklerde sayfa yapılarının bozulmadan görüntülenmesi sa lanıyor
mu?
o Sayfaların çalı tı ı ideal çözünürlük belirtilmi mi?
o Sayfalar kolay gezinmeyi sa layacak yapıda mı?
o Sayfalar arasında bir bütünlük ve tutarlılık var mı?
o Yazı tipi ve büyüklükleri ders genelinde tutarlı mı?
o
o
o
Sayfalarda içerikle ilgili uygun ba lıklar kullanılmı mı?
Sayfalarda dilin kullanımında gerekli özen gösterilmi mi?
Kullanılan ses,video ve resim gibi ö eler teknik açıdan kaliteli ve sorunsuz
çalı abilir durumda mı?
6.3.Ders Geli tirme Süreci
Bir içeri in a a ıda belirtilen a amalardan geçerek uygulamaya sokulması ve
sürdürülmesi önerilmektedir. Her bir a amada dikkat edilmesi gereken unsurlar
belirtilmi tir. Burada belirtilen yöntemler daha çok içerik geli tirecek kurumlara
yönelik oldu undan, ço u bireysel veya kurumsal kullanıcılara yansıtılmayacaktır.
6.4.Planlama
6.4.1.Gereksinim Analizi:
Geli tirilecek derse ili kin hedef kitle gereksinimlerinin ne oldu u nesnel yöntemlerle
saptanmı ve belgelenmi mi?
6.4.2.Alanyazın (Literatür) Taraması:
Daha önce geli tirilmesi planlanan dersle benzer ba ka bir ders geli tirilmi ,
uygulama benzerli i olan denemelerle ilgili güçlü ve zayıf yönler analiz edilmi ,
bulgular belgelenmi mi?
6.4.3.Ekip Yapısı:
Geli tirilecek dersin planlama, tasarım, geli tirme, sürdürme ve de erlendirme
a amalarında a a ıdaki uzmanlık birimlerinden de i en oranlarda insan kayna ı
alınarak çalı malar gerçekle tirilmelidir. Bu kaynaklar içeri in konusuna ve
senaryosuna göre farklılıklar gösterebilir. Bu kaynaklardan hangileri sa lanmı tır?
6.4.4.E itim Teknolojileri ile lgili Roller:
• Konu Uzmanı / Konu Danı manı
• Ö retim Tasarımcısı
• E itim Teknolo u
• Ölçme-De erlendirme Uzmanı
6.4.5.Kullanıcı Arayüzüyle lgili Roller:
• Sanat Yönetmeni
• Grafiker
• Animatör
6.4.6.Teknik Roller:
• Programcı
• Çoklu Ortam Uzmanı
6.5.Tasarım
6.5.1. çerik Analizi:
Geli tirilecek dersin evreninin belirlenmesi açık bir biçimde yapılmı , belirlenen içerik
gözlemlenebilir-ölçülebilir ö renme hedefleri ile ili kilendirilmi mi?
6.5.2.Ö retim Yakla ımı:
Saptanan içeri in do asına uygun bir ö retim yakla ımı belirlenmi , bu yakla ım
açık bir dille adlandırılmı mı?
6.5.3.Akı
eması:
Dersin ba ından sonuna kadar geli imini modelleyecek bir akı
mı?
eması hazırlanmı
6.6.Geli tirme
6.6.1.Kodlama Düzeni:
Dersin programlama ve geli tirme sürecinde uluslararası kodlama standartlarından
en azından birine uyulmu ve bu standart açık adıyla belirtilmi mi?
6.7.Sunum
6.7.1.Dersin Sunumu:
Ders kapsamında, ö renmeye yardımcı etkile im ö eleri belirlenmi , tutarlı bir
biçimde i e ko ulmu mu?
6.7.2.Eri im:
Kullanıcıların diledi i yer ve zamanda derse eri imi sa lanmı mı?
6.7.3. birli ini Özendirme:
• Varsa ö retmen ve ö renciler arasında, ya da katılımcıların kendi aralarında
“ö renme i birli i ve payla ma” gerçekle tirebilmelerine olanak verecek sistemler
sa lanmı mı?
• Üstte sözü edilen türde bir i birli ine özendirici yönlendirmeler kurgulanmı mı?
6.7.4.Ö renme Deste i:
Ö renciye verilecek ö renme deste inin ne oldu u ve bu deste in nasıl verilece i
açık bir biçimde belirtilmi mi?
6.7.5.Teknik Destek:
Ö renciye hangi teknik desteklerin sa lanaca ı belirlenmi ve açık bir biçimde
belirtilmi mi?
6.8.De erlendirme
6.8.1.Ba arı De erlendirme:
Ö renme durumuna ili kin izleme, de erlendirme ve geri bildirim araçları sa lanmı
mı?
6.8.2.Ö renme Ortamının De erlendirilmesi:
Dersin etkinlik ve ba arısı ile ilgili katılımcı görü lerinin alınmasına ve bulguların
sonraki uygulamaya yansıtılmasına olanak veren de erlendirme sistemi sa lanmı
mı?
7.UYGULAMALAR
Uygulamalar Bölümü, di er çalı ma grupları tarafından hazırlanmı raporlardaki
bilgileri bütünle tirmektedir. Bu nedenle Uygulamalar, Uygulamalar Kontrol Listesi, ve
di er bölümler (Altyapı,ÖYS, çerik) ile beraber bir bütün olarak de erlendirilmelidir.
Uygulamalar raporunda, konular a a ıdaki ba lıklarda incelenmi tir:
1. Uygulamalar Raporu Hakkında: Uygulama ba lı ı ile amaçlananların
açıklanması ve gerekli tanımların verilmesi.
2. Kurumlar’da Uygulama: e-ö renme modelini uygulamaya karar veren e itim
kurumları (akademik kurumlar), kamu ve özel kurumlar için uygulama modeli
önerileri ve tavsiye edilen süreçler.
3. Bireysel Kullanıcılar çin Durum: Bireysel kullanıcılar için e-ö renme
modelinden faydalanma önerileri ve tavsiye edilen süreçler.
4. Yasal Konular: Uygulamada gerekli ve önerilen yasal konu ve süreçler
hakkında dü ünceler.
7.1.Uygulamalar Raporu Hakkında
Uygulamalar raporunda e-ö renme modelini uygulayan kurumlara (özel, kamu,
akademik kurumlar vb.) ve bu e itim modelini kullanan bireylere yönelik uygulama
esasları hakkında bilgiler, öneriler ve yasal hususlarla ilgili bilgiler yer almaktadır.
Uygulamalar raporu, süreçler ile ilgili olarak tavsiye niteli inde öneriler sunmak, yasal
çerçeve konusunda önemli ve dikkat edilmesi gereken konulara i aret etmek ve
genel anlamda uygulamalara esas te kil edecek kontrol listeleri sunmak
amacındadır.
e-ö renme uygulama yöntemleri kullanıcı becerilerine göre de i ebilir. e-ö renme
yöntemleri hakkında bilgi sahibi olunması gereklidir. Kurum çalı anlarının ve
bireylerin bu konudaki bilgi eksikli ini kapatacak bir uyum sürecinden geçmeleri
önerilir. Ayrıca bilgisayar okuryazarlı ı da gereklidir. Kurumların e-ö renme modelini
benimsemeleri ve uygulamaları yaygınla tırmaları da ayrı bir süreçtir.
Kurum ve ki iler bu ko ulların sa lanabilmesi için bir rehber deste inde ön hazırlık
yapmalıdır. Kurumlarda e-ö renme yöntemleri ile verilen e itim sonunda diploma,
sertifika, veya katılım belgesi verilmelidir. Bu belgenin geçerlili i (uluslararası, yurt içi
veya sadece kurum içinde), e itimi veren kurumun yetkinli i ve sınav verili biçimi ile
ilgilidir.
Bu raporda esas olarak u ba lıklarda bilgi ve ek açıklamalar yer alacaktır:
-
-
-
Uygulamalar raporuna esas te kil edecek di er genel bilgiler
Uygulamalarda çok önemli olan karma / harmanlanmı ö renme modeli
Bireysel ve kurumsal modellerde önerilen süreçler ve adımlar
Katılımcılardan gelen geri bildirimler sonrasında raporlarda geli ime ve
de i ime açıklık
e-ö renme uygulamalarında yasal hususlar
Taraflar arası yasal sorumluluklar konusu: Bireylerle e itimi sunan kurumlar
arasında sözle me, konu uzmanı ile telif hakkı sözle mesinin imzalanması,
yasal kullanım hakları, kullanım haklarını koruma ve tüketici hakları açısından
de erlendirme, içerikte kullanılan malzemelerin telif hakları, vb.
Yurt dı ından hazır gelen e itim paketleri, sertifikaların nasıl akredite edildi i
konusu. Söz konusu e itim içeriklerinin bir kurum tarafından onay almasının
bireylere sa layaca ı faydalar. Bu konuda bireyler nasıl korunmalı konusunda
TBV‘nin yapabilecekleri
Akreditasyon sürecinde, e itim içeriklerinin güncellenmesi konusunun önemi
ve gereklili i
7.2. Kurumlar’da Uygulama
Bu bölümde e-ö renme modelini uygulamaya karar veren kurumlar için uygulama
modeli ve süreç önerileri incelenmektedir.
Kurumlar olarak özel, kamu, akademik ve e itim kurumları vb. ifade edilmektedir.
Özel, kamu veya e itim kurumları, çalı anları, ö rencileri, hizmet aldıkları veya
verdikleri di er
kurumlar, mü terileri vb. için e-ö renme modelinde farklı
uygulamalarla fayda sa layabilirler. A a ıda, kurumlarda, kurum içinde yapılması
gerekenler ile kurum
çalı anları
veya ö renciler için uygulama süreci ve
uygulamada dikkat edilmesi gereken konular kısaca açıklanmı tır:
-
-
e-ö renme stratejisi olu turma,
Uzun vadeli plan geli tirme,
Pilot uygulama ile ba lama,
E itim ihtiyaç analizi süreci (yetkinlikler ve hizmet içi e itim ihtiyaçları),
E itim yöntemini belirleme (e zamanlı, farklı zamanlı, karma / harmanlanmı ,
hangi e itimler, ne kadar yüz yüze e itim (sınıf e itimi deste i), sınavlar vb.),
Farklı zamanlı ve karma / harmanlanmı e itim içeriklerinin;
o piyasadaki hazır e itimlerden temin edilmesi,
o iç kaynaklarla üretimi,
o dı kaynaklarla üretilmesi,
konularının tartı ılması, belirlenmesi,
Bünyesinde içerik üretimi için kurumların yapması gerekenler
o Telif hakları konusu
o
Farklı zamanlı ve karma / harmanlanmı e itimlerde içeri in
olu turulması ve uygulanması
çerik üretim ekibinin olu turulması,
Gerekli altyapının sa lanması,
çerik üretim ekibinin e itimleri,
çeriklerin üretimi.
-
-
-
-
( çerik geli tirme ekip yapısına ve içerik üretim süreçlerine bu
raporun çerik bölümünde de inilmi tir.)
o E zamanlı e itimlerde içeri in olu turulması ve uygulanması
çerik üretim ekibinin olu turulması,
E zamanlı e itimlerde kullanılacak ders materyaline ve kayıt
ortamına (DVD,VCD vb. gibi) karar verilmesi ve sunum
yönteminin (yayın, iste e ba lı video (video on demand))
belirlenmesi,
Yayın için gerekli altyapının sa lanması,
çerik üretim ekibinin e itimleri,
çeriklerin üretimi.
Hazır e itim içeri i alacak kurumların dikkat etmesi gereken konular
o dı kaynak kullanımında sa layıcı ekibin yetkinli i,
o içeriklerin standartlara uygunlu u
o
sa layıcı ekibin verdi i destekler vb.(Genel anlamında içeri in
geli tirme süreci bu raporun içerik bölümünde açıklanmaktadır.),
Bu içeriklerin sunulaca ı platformun seçilmesi, olu turulması veya kiralama
yöntemi ile hizmet alınması (Platform, alt yapı ve ÖYS konusunda detaylı bilgi
bu raporun içerik ve ÖYS bölümlerinde açıklanmaktadır.),
Gerek ba vuru ve gerekse kayıt a amasında ö rencinin bilmesi gerekenler
ö renciye iletilmelidir. Ö renci ayrıca sorumluluklarını bilmelidir. Ö rencilerden
yazılı onay alınmalıdır. Bu bilgiler ve sorumluluklar;
o E itimin yöntemini anlamı olması,
o E itimin dayandı ı altyapı modelini, uydu ve / veya nternet ba lantısı
ve bilgisayar kullanımı ile ilgili kavramları anlamı olması,
o Ödevler, ders kitapları ve malzemelerle ilgili sorumluluklarını anlamı
olması,
o Mali konuları ve sorumlulukların tamamını görmesi ve biliyor olması,
olarak özetlenebilir.
E itimin verilmesi için gerekli olan organizasyonların olu turulması
Gerekli ekibin görevlendirilmesi (ders danı manı,e itmen, e itmen yardımcısı,
teknisyenler gibi)
Gerekli e itimlerin ekibe verilmesi (örne in yazılım ve donanım kullanım
e itimleri, kamera kar ısında sunum teknikleri, süreç e itimleri vb.)
Programın ba laması
o Ö renci ba vurularının alınması,
o
Ö renci yönlendirmesi (yüzyüze, uzaktan görü me, kurum içi
görevlendirme. vb) ,
o Ö rencilerin derslere kayıtlarının yapılması.
Ö rencinin ders içeriklerine eri mesi, e itimlerin ba laması,
Ö rencilere e itim konusunda teknik danı manlık sa lanması, danı man
e itmenlerin gerekli deste i sa laması,
Ödevlerin duyurulması, teslim edilmesi, de erlendirilmesi,
Ö renci devamlılı ının kontrolü (seçimlik),
Forum, sohbet odaları gibi etkile imli çalı ma ortamının olu turulması, sosyal
etkile im ortamının sa lanması,
Forum, sohbet odaları gibi etkile imli çalı ma ortamında bir moderatörün
gerekli düzenlemeler için görev alması (seçimlik),
-
-
Gerekli altyapının sa lanması (Altyapı gereksinimleri bu raporun altyapı
bölümünde belgelenmi tir.),
Ça rı merkezinin olu turulması (Bu merkez,verilen e itim programı ile ilgili
sorunlara çözüm bulmaktan çok ö rencilerin eri im problemleri, parola
verilmesi gibi i letim ile ilgili sorunlarına çözüm üreten bir birim olmalıdır.)
(Ça rı merkezi katılımcı sayısına göre de erlendirilebilir),
Yüzyüze e itimlerin planlanması ve uygulanması (e er yüz yüze e itim, e itim
yöntemi olarak planlanmı ise),
Yüzyüze sınavların planlanması ve uygulanması (Sınavların %80 yüzyüze %20 uzaktan sınav olmak üzere yapılaması önerilmektedir.),
Katılımcılardan gelen geri bildirimleri ile ilgili bir kayıt sisteminin geli tirilmesi,
E itim ve program ile ilgili geri bildirimlere dayalı geli tirme modeli için pratik
bir sürecin olu turulması,
Kurum içi çalı ma takvimi, organizasyon, i akı ının belirlenmesi,
Tanıtım ve tutundurma çalı malarının planlanması ve uygulanması,
e-ö renmeye dayalı kültür de i iminin kurum içinde algılanması,
nsan Kaynakları veya ö renci yönetim sistemi gibi uygulamalar ile
bütünle mesi (Personel ve e itim kütükleri),
Tutundurma ve te vik edici çalı malar (Ba arım de erlendirme sistemleri ile
bütünle tirme, ücret de erlendirme sistemleri ve kariyer sistemleri ile
bütünle tirme),
Yetkinlik bazlı insan kaynakları yönetimi konusunda çalı malar yapılması,
konuya önem verilmesi.
E itimin tamamlanması (Ba arısızlık durumunda izlenecek yöntemlerin
ö renciye programın ba ında bildirilmesi),
7.3.Bireysel Kullanıcılar çin Durum
Bireylerin birer bilgi ve e itim tüketicisi olarak e-ö renme modelinden faydalanırken
dikkat etmeleri gereken hususlar ve tavsiye edilen süreçler a a ıda özetlenmi tir :
Kullanıcıların e itim içeri ini ve/veya e itim programını almadan önce e itim ana
ba lıklarını ve örnek e itim sayfalarını incelemeleri gereklidir.
- Kullanıcılar e itimi almadan önce gerekli tüm bilgileri, kendi sorumluluklarını,
kendilerinden beklenilenleri, e itimi almaları için gerekli olan hususları bilmeli,
e itim içeri i ve sunu ile ilgili artları kabul etmelidirler / etmemelidirler. Bu
konuda bir sözle meyi imzalayacaklarını ve sözle me artlarını iyi incelemeleri
gerekti ini bilmelidirler.
E itimi alan kullanıcılar e itimi aldıktan belirli bir süre sonra
vageçebilmelidirler. Vazgeçme için gerekli artlar veya vazgeçme kararını
haklı kılacak parametreler önceden belirlenmelidir.
- Alınacak e itimde:
o Akreditasyon var mı?
o Sertifikasyon var mı? Yaygın, kabul gören bir sertifika mı?
o Sertifikasyon için sınav merkezleri var mı?
o Katılım belgesi veriliyor mu?
o Rehber ve e itmen deste i var mı?
o Destek için ça rı merkezi var mı?
Kar ılıklı hakların belirtildi i bir sözle me var mı?
Uygun eri im, donanım, yazılım sa lanıyor mu? Deste i var mı?
Sohbet odaları, forumlar, e-posta vb. etkile im ortamı sa lanıyor mu?
Ön test, son test, anket, ödev, alı tırma, sınav ve bunların geri bildirimi
var mı?
o E itim ücretli ise fiyat bilgisi verilmi mi ?
o E itimin süresi belirtilmi mi?
o
o
o
o
7.4. Yasal Konular
Yasal konularda dikkat çekilebilecek noktalar a a ıda sıralanmı tır. Halen ço u
kanun tasla ı halinde olan maddeler kanunla tıktan sonra uygulanmaya
ba layacaktır.
- Uzaktan e itimin devlet tarafından sa lanan e itim destekleri kapsamına
alınması,
- Taraflar arası yasal sorumluluklar ,
- Bireylerle e itimi sunan kurumlar arasında sözle me,
- Konu uzmanı ile telif hakkı sözle mesinin imzalanması,
8. e-Ö RENME UYGULAMALAR KONTROL L STES
e-ö renme raporu, di er çalı ma grupları tarafından hazırlanmı raporlardaki bilgileri
bütünle tirmektedir. Bu nedenle Uygulamalar Kontrol Listesi, Uygulamalar Raporu ve
di er raporlar (Altyapı,ÖYS, çerik) bir bütün olarak de erlendirilmelidir.
Uygulamalar Kontrol Listesi, uygulamaları Kurumlar ve bireysel kullanıcılar için ayrı
ayrı incelemi tir. Kurumlar içinde ö retim kurumları kamu veya özel irketler aynı
ba lık altında özetlenmi tir.
8.1.Kurumlar’da Uygulama: e-Ö renme modelini uygulamayı planlayan
kurumlar için uygulama modeli önerileri ve tavsiye edilen süreçler:
8.1.1.e-Ö renme stratejisi
• Amaç ve e itim ihtiyacı belirlenmeli,
• Kurum içi disiplinler arası organizasyon, sorumlular veya proje grubu
belirlenmeli,
• Konu ve hedef kitle, yüz yüze e itimin yeri belirlenmeli,
• Yöntem ve e itim ortamı belirlenmeli.
8.1.2.e-Ö renme planlaması
• E itim modelinin planlaması yapılmalı (e zamanlı, farklı zamanlı, karma /
harmanlanmı e itim modelleri, sınavlar, vb...)
• Alt yapı (donanım, yazılım ve a alt yapısı) gereksinimleri saptanmalı,
• Personel gereksinimleri saptanmalı,
• Proje ekibinin e itimi planlanmalı,
• Tutundurma çalı maları planlanmalı,
• Yasal düzenlemeler de erlendirilmeli,
• Maliyet planı olu turulmalı.
8.1.3.e-ö renme kurulumu ve geli tirilmesi
• Donanım ve yazılım temin edilmeli (Donanım ve yazılım gereksinimleri bu
raporun alt yapı ve ÖYS-Ö renme Yönetim Sistemi bölümlerinde anlatılmı tır)
• Proje ekibinin (e itmenler, rehberler, teknik personel, yöneticiler, kalite kontrol
ekibi) e itimi gerçekle tirilmeli,
• Tanıtım faaliyetleri yapılmalı,
•
çeri in
o kurum içinde kurulan bir ekip tarafından geli tirilmesi,
o ve/veya dı kaynak kullanarak geli tirtilmesi,
o ve/veya hazır içeriklerden temini,
kararı verilmeli,
( çerik ile içeri in IMS, SCORM vb. gibi standartlara uyumlulu u bu raporun içerik
bölümünde anlatılmı tır)
• Kalite kontrol çalı maları yapılmalı,
• Alt yapı ve di er uygulamalarla bütünle me gerçekle tirilmeli.
8.1.4.Yasal düzenlemeler
• Üniversiteler ve e itim içeri i hazırlayan kurum ve kurulu lar bu içerik için
gerekli onay, sertifika veya akreditasyonu sa lamalı,
• Telif hakları ödenmesi sa lanmalı.
8.1.5.e-ö renme uygulaması
• Hedef kitleye yönelik kullanım kılavuzu hazırlanmalı,
• Rehber ve e itmenler belirlenmeli,
•
çeri in sunulaca ı ortam hazır edilmeli,
• Ça rı merkezi kurulmalı, sistemin süreklili i sa lanmalı,
• Ölçme de erlendirme yöntemleri saptanmalı,
• Geri bildirim yöntemleri saptanmalı,
•
yile tirme yöntemleri saptanmalı.
8.1.6.e-ö renme faaliyetinin sürdürülmesi
• Güncelleme ve faaliyetin sürdürülmesi için kısa dönemli ve uzun dönemli
faaliyetler planlanmalı.
8.2. Bireysel Kullanıcılar çin Durum: Bireysel kullanıcılar için e-ö renme
modelinden faydalanma önerileri ve tavsiye edilen süreçler
8.2.1.Hedef / kapsam
• Bireysel kullanıcının hedefleri, e itimin kapsamı belirlenmeli.
8.2.2. çerik özellikleri
• E itimin ön artları: Kullanıcının alaca ı e itim için gerekli olan ön ko ullar
sa lanmalı,
• Süre: Kullanıcının ne kadar süreyle eri im hakkı olacak?
•
ine kazandıraca ı yarar dü ünülmeli.
8.2.3.Gösteri / deneme sunumları
•
E itimle ilgili eri ilebilir deneme sunumu var mı?
8.2.4.Kurs sa layıcı kurumun / e itmenin özellikleri
• Verilecek e itimde:
o Akreditasyon var mı?
o Sertifikasyon var mı? Yaygın, kabul gören bir sertifika mı?
o Sertifikasyon için sınav merkezleri var mı?
o Katılım belgesi veriliyor mu?
o Rehber ve e itmen deste i var mı?
• Destek için ça rı merkezi var mı?
• Kar ılıklı hakların belirtildi i bir sözle me var mı?
8.2.5.E itim ortamı
• Uygun eri im, donanım, yazılım sa lanıyor mu? Deste i var mı?
8.2.6.Etkile im ortamı
• Sohbet odaları, forumlar, uygulama payla ımı, beyaz tahta, e-posta vb.
etkile im ortamı sa lanıyor mu?
8.2.7.Ölçme de erlendirme
• Ön test, son test, anket, ödev, alı tırma, sınav ve bunların geri bildirimi var mı?
8.2.8.Maliyet:
• E de erlerine göre kar ıla tırma yapılmalı.
9. KATKI VEREN F RMALAR (ALFABET K SIRA LE)
Ahmet Yesevi Üniversitesi
Anadolu Üniversitesi
Ankara Üniversitesi leti im Fak
AVEZ A. .
Bahçe ehir Üniversitesi
Bilgi Üniversitesi
Bo aziçi Üniversitesi-BÜYEM
Cisco Systems
Emniyet Genel Müdürlü ü
Hacettepe Üniversitesi Bilgisayar Müh.
Halıcı A
HP
Humanitas
IBM
dea Solutions
nterAK Bilgisayar Ltd. ti.
nter Media A. .
I ık Üniversitesi
TD
TÜ Uzaktan E itim Merkezi
Koç Bryce
MEB
MEB E itim Teknolojileri Genel Müdürlü ü
MEB Talim Terbiye Kurulu Ba kanlı ı
Microsoft
Mobilsoft
ODTÜ BÖTE
ODTÜ Enformatik Enstitüsü
Oracle
SBS
Türkiye E itim Gönüllüleri Vakfı
Türkiye Kurumu Genel Müdürlü ü
Uzaktan E itim Vakfı
AHMET YESEV ÜNiVERS TES
Yesili Ahmet’den adını alan, Ahmet Yesevi Üniversitesi; Kazakistan’ın üç ayrı ehrine yayılmı ,
ö renci sayısı 16.460‘ı bulan, 1993 yılında uluslararası kanun çerçevesinde ve Türkiye Cumhuriyeti
Devleti ile Kazakistan Devletinin meclislerinin kabulü ile ortak Uluslararası Devlet Üniversitesi olarak
kurulmu tur.
Kurulu u içinde, Türkistan ehrinde bir, Çimkent ehrinde bir adet, Rusya’nın da ılımından önceye
dayanan eski ve köklü uzaktan e itim fakülteleri bulunmakta idi. simleri Uzaktan E itim Fakültesi
olarak de i tirilmi tir.
Uzaktan E itim Nasıl Uygulandı?
Önce Ankara-Türkistan arası, noktadan noktaya uydu üzerinden ba lantılı video e itim ekli ile yola
çıktık ve buna “v-e itim” demeye ba ladık. Türkiye’deki de erli ö retim üyelerimizi Kazakistan’a
götürmeden, Ankara’dan Kazakistan’daki ö rencilerimize ders vermelerini sa ladık ve halen etkin
biçimde bu e itim ekline devam etmekteyiz.
Ayrıca e-ö renime ba layarak, etkin ve geni alana yaymayı planladık.
Kazakistan’ın Türkistan ehrinde bulunan Rektörlük merkezinden, bu e itim eklinin uygulanmasında,
teknik yapının yeterli olmaması, teknik ekipman ve personelin temininde güçlük bulunmasından dolayı,
bunu önce Türkiye’nin bu konuda kullandı ı alt yapısından istifade ederek kurmanın ve Kazakistan’a
uyarlamanın en do ru ekil oldu unu tespit ettik.
lk önceleri e-ö renimin tüm teknik alt yapısını, sayısalla tırma i lemini, personel istihdamını üniversite
olarak biz yapalım dü üncesi hakimdi. Ama böyle bir uygulamanın hem zor oldu unu, hem de kaliteyi,
hızı dü ürece ini tespit ettik ve Türkiye piyasasında i inin ehli, elastiki, hızlı i gören özel sektörün
varlı ı, bazı konularda özel sektöre de görev verme gere ini gündeme getirdi..
Bunlar:
1.
2.
3.
Internet servis sa layıcı hizmetleri
Ders içeriklerinin, e.ö renim usul ve esasları çerçevesinde sayısal hale getirilmesi
LMS yani Ö retim Yönetim Sisteminin dı ardan alınması.
Bunlardan ÖYS için kullanımda olan bir LMS programının alınıp uygulanması veya yeni ba tan bizim
üniversitelerimize göre uyarlanıp yapılması dü ünüldü ve ikinci uygulama ekli yani her eyi ile bize
uygun bir ÖYS tasarlanarak uygulanması fikri benimsendi.
Türkiye deki özel sektör ve kurulu lara istenen hususlar, bir ortaklık fikri a ır basarak açıldı ve sonuçta
üniversitemizin kontrolünde yukarıda sayılan üç husus bir konsorsiyum sorumlulu una verilerek i e
ba landı.
TÜRTEP Anabölümü Organizasyonu ve ÖYS
Bu organizasyon çatısı altında Ö retim Yönetim Sistemi, ö renci bölümü, ba danı man ve danı man
ö retmen bölümü, ö renci i leri bölümü, mali i ler ve muhasebe bölümü, bölüm ba kanları ve ADK
üyeleri bölümleri ile sistem yöneticisi bölümü birbirleri ile entegre olacak ekilde olu turuldu.
Ö renci bölümünde; ö renciye kolaylık sa layacak tüm hususlar; ö rencinin kitabı, dershanesi,
kalemi yani her eyi;
Danı man bölümünde; örgün e itimde sınıf içinde ve dı ında bir ö retmenin yapabilece i hususları
ve ö renci takip i lemleri;
Ö renci i leri bölümüne; ba vuru i lemlerinden, karne (transcript) çıkarılması dahil tüm ö renci i leri
fonksiyonları;
Mali i ler bölümünde; ö rencinin kredi kartı ile harç ödemesinden, kesin kabulüne kadar mali i leri;
Bölüm ba kanları ve ADK üyeleri bölümlerinde; Danı man hocaların kontrolünden, ADK üyelerinin
ders içeriklerini kontrol etmesine kadar, tüm hususlar;
Sistem yöneticileri bölümünde, tüm teknik ve ÖYS kurum ve i letilmesinin sa lamasını öngördük ve
bunları kapsayan ekilde ÖYS’ni olu turduk.
Akademik De erlendirme Ve Kurulu
Üniversitemizden bir temsilci ile, Üniversitemizin dı ında Türkiye’nin
her biri ayrı en iyi
üniversitelerinden üç ki i olmak üzere, her bölüm için dörder ki ilik konusunda saygın Profösör’lerin bir
araya gelmesi ile a a ıdaki Görev ve Yetkileri olan Akademik de erlendirme kurullarını olu turduk:
Müfredat programlarının hazırlanması, Ders hazırlayacak ö retim üyelerinin belirlenmesi, Ders
içeriklerinin onaylanması, Web tabanlı sayısal içeriklerin onaylanması, E itim-ö retim ve
yönetimin genel denetimi ve de erlendirilmesi
Ders içeriklerinin üç kredi saatlik bir haftalık her bölümünde;
En az 20 html yazılı sayfa, 4 interactive 4 default fla animasyon, 15 resim ve grafik, 2 etkile imli fla
animasyon ile 20 test usulü alı tırma sınavının bulunması ve Teknik ve ADK kontrollarına tabi olaca ı
kıstaslar altında, en az 3 kredi saatlik 14 haftalık ders paketleri olu ması üzerinde anla arak dersleri
olu turduk.
Sayısal dersler en az bu artlar altında teknik kontrolü yapıldıktan sonra ADK kontrolüne sunulmakta,
uygun olanlar sistem üzerine konulmaktadır. Ayrıca bu sayısal dersler, sene sonuna kadar tekrar
tekrar kontrol edilmekte, ders hazırlayan hocanın da ilaveleri ile birlikte yenilenmektedir.
Ö renci Ba vuruları
Ö rencilerimizin ba vuru ve kayıtları e-kayıt yöntemi ile yapılmaktadır. Ö renci adayı, www.yesevi.net
sayfasında, ba vuru bölümüne girerek formu doldurur. Aynı anda hem ö renciye, hem de ö renci
i lerine, aday numarası verilmi olarak, formun yazılı çıktıları alınır. Ö renci, çıktıdaki bilgi ve belgeleri
ekler ve gönderir. Ö renci i leri, belge kontrolü ve kabul onayını verir. Ö renci, en son gelen onay
yazısına göre harcını yatırır ve otomatik olarak esas ö renci olur. Ö renciye, ö renci numarası ve
giri ifresi, sistem üzerinden ve posta ile gönderilir.
Ö renci Denetimi
Ö rencilerimizin devamlı sistem üzerinde kalabilmeleri ve derslerinde kalmalarını sa lamak,
ö renimlerini etkinle tirmek için yarıyıl içinde sürekli denetim, sorular-cevaplar, sohbetler, tartı malar,
ödevler, ara sınavlar, yarıyıl içi notu ile devamlı olarak genel denetim ve kontrolü sa lanmaktadır.
Danı man Ö retim Üyelerinin Otokontrolü
Danı manların ö rencilerin üzerinde etkinliklerinin devamlılı ını sa lamak maksadı ile,
ba danı manlarca yapılan denetim, bölüm ba kanlarının de erlendirmesi, ADK’nın de erlendirmesi,
ö rencilerin de erlendirmesi ve yöneticilerin de erlendirmesi ile bu do rultuda raporlamalar devamlı
yapılmaktadır.
Ö rencilerin Genel Ba arı De erlendirmeleri
Ö rencileri derslere, danı manlarına ba lamak, ders çalı malarında devamlılı ı sa lamak amacı ile
olu turulmu yarı yıl içi de erlendirmelerinin haricinde yıl sonu genel de erlendirilmeleri yüz yüze
yapılmaktadır.
Sonuç Ve Devam Eden Amacımız
imdiye kadar olu turdu umuz yapıdan gurur duyuyoruz ve birinci ö retim yılını ba arı ile
tamamladı ımıza inanıyoruz. Ama yeterli olmadı ını, teknolojinin tüm imkanlarını kullanarak, mevcut
ve ilerde olu abilecek uzaktan e itim elemanları ile sistemimizi geli tirmek, eksikliklerimizi devamlı
tamamlamak amacımızdır.
ANADOLU ÜN VERS TES AÇIKÖ RET M FAKÜLTES
Anadolu Üniversitesi Açıkö retim Fakültesi, Türk e itim sistemi içerisinde kendisine verilen
açıkö retim görevini 1982 yılından beri ba arı ile sürdürmektedir. Anadolu Üniversitesi ülkemizde ve
yurt dı ında yüksekö renim talebini kar ılamada sa ladı ı kapasite yanında önlisans, lisans, lisans
tamamlama ve çe itli sertifika programlarıyla da toplumumuzun e itim düzeyinin artmasına ve fırsat
e itsizli ini önlemede büyük katkı sa layan ça da bir e itim kurumudur.
1982-83 ö retim yılında dört yıllık ktisat ve
daresi Programlarıyla ba layan açıkö retim sistemi,
bugün 17 önlisans ve 7 lisans programıyla ve 750.000 dolayında ö renciye e itim hizmeti vermeye
devam etmektedir.
1998 yılından itibaren ise de i en teknolojik ko ullar ve özellikle e itim gereksiniminin farklıla ması ile
ba ta internet olmak üzere ça da ileti im teknolojilerinin çok daha yo un olarak kullanıldı ı ve
açıkö retimi klasik i levinin ötesine ta ıyan yeniden yapılanma dönemi ile birlikte sistemde de bir dizi
yenilikler ba latılmı tır.
Açıkö retim Fakültesinin e itim ortamları arasında, basılı materyaller, TV programları, Akademik
Danı manlık hizmetleri, Bilgisayar Destekli Akademik Danı manlık Merkezleri, nternete dayalı
deneme sınavları, CD-ROM ve nternet ortamında verilen alı tırma yazılımları, video konferans yer
almaktadır.
Açıkö retim Fakültesi ö rencileri, www.aof.anadolu.edu.tr adresinde bulunan internet sitesinden
uzaktan e itim sistemi hakkında ayrıntılı bilgi almak ve her türlü bilgiye anında ula abilmektedir.
Fakültelerimiz her kayıt olan ö renciye bir e-posta hesabı açarak, fakültede ö renci etkile imini
artırmaktadır.
Anadolu Üniversitesi Açıkö retim Fakültesinde küresel ileti im ve bilgi a ı olan nternet hizmetleri ile
uzaklık kavramını en alt sınıra çekme ve etkile imi artırma çabası hızla sürdürülmektedir. Bu çaba
do rultusunda Türkiye’nin ilk nternet’e dayalı önlisans programı olan Bilgi Yönetimi Önlisans Programı
2001-2002 ö retim yılında ö renci alamaya ba lamı tır. Açıkö retim Fakültesi ö rencileri bilgi ve
ileti im teknolojilerinden hem e itimde hem de ö renci hizmetlerinde yararlanmaktadır.
ATILIM ÜN VERS TES
Yakla ık 150 ö retim görevlisi ile, 1,500 ö renciye e itim veren Atılım Üniversitesi, 1996 yılında
kurulmu özel bir üniversitedir. Üniversitede e itim Ankara/ ncek’de bulunan tek bir kampüste letme
Fakültesi, Mühendislik Fakültesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Meslek Yüksek Okulu ve Yüksek Lisans
programı aracılı ı ile verilmektedir.
Üniversitedeki mevcut e itim sisteminin gerek e zamanlı gerekse e zamansız ö retimin bir arada
oldu u bir e itim modeli ile desteklenebilmesi amacıyla, ekim, 2002 yılında Atılım-online projesi
ba latılmı tır. Proje kapsamında geli tirilen ilk prototip, Atılım Üniversitesi ö rencilerine verilen web
tasarım dersinde 2002-2003 sonbahar döneminde uygulanmı tır (http://aonline.atilim.edu.tr/)
Atılım-online sisteminde e zamanlı ve e zamansız ö retimin bir arada oldu u bir e itim modeli
uygulanmaktadır. Di er bir de i le ö retmen ve ö renciler belirli zamanlarda toplanarak (elektroniksohbet-odaları aracılı ı ile ya da yüz yüze) de erlendirmeler yapabilmektedir. Aynı zamanda
ö renciler dersi bilgisayar teknolojilerini kullanarak okula gitmeden atilim-online sistemini kullanarak,
uzaktan takip edebilme ansına sahiptir. Sistemin geli tirilmesinde temel standart olarak SCORM
(Payla ılabilir içerik nesne referans modeli, Sharable Content Object Reference Model),
kullanılmaktadır.
Atılım-online henüz devam eden bir projedir ve 2003-2004 ö retim yılında, iki ayrı dersin içeri inin
ö renme nesneleri temel alınarak hazırlanması ve atılım-online aracılı ı ile dersleri destekleyici
nitelikte üniversite içinde kullanılması planlanmaktadır. Projenin bir amacı da e-Ö renme konusunda
ara tırmaların geli tirilmesi ve bulguların Bilimsel toplantılarda sunumu ve uluslararsı dergilerde
yayımıdır.
Proje gerek bilgisayar mühendisli i gerekse ö retim teknolojileri konularında çe itli alanlarda master
ve doktora yapmı ve halen bu alanda çalı malarına devam etmekte olan bir grup tarafından
yürütülmektedir. Projenin genel koordinatörü Prof. Dr. Ali Yazıcı, yöneticisi ise Ziya Karakaya’dır.
Ara tırma Görevlisi Ne e ahin Yüksek Lisans tezini bu proje kapsamında hazırlamakta olup, gerek
kodlama gerek geli tirme a amalarında projeye katkıda bulunmaktadır. Projenin “intelligent tutoring”
parçası Yrd. Doç. Dr. Çi dem Turhan ve Erdinç Eker tarafından yürütülmektedir. Projeye ayrıca içerik
geli tirme, veri tabanlarının modellenmesi, prototiplerin uygulanması gibi de i ik a amalarda, Prof. Dr.
Ali Yazıcı, Bülent Gürsel Emiro lu ve Dr. Nergiz Ercil Ça ıltay katkıda bulunmaktadır.
AVEZ A. .
AVEZ, alanlarında lider konumundaki Ernst&Young ve Probil ile birlikte olu turulan enocta e-Learning
olu umunda e-learning yazılımları ve e-learning e itim içerikleri üretimi sunan irkettir. enocta
olu umuna Ocak 2002 ayında katılan ve Türkiye’de kurumsal uzaktan e itim çalı maları konusunda ilk
çalı maları yapan AB Yazılım Ltd. ti., Avez ile birle erek olu uma güç katmı tır.
Avez içerik hizmetleri, kurumsal ve bireysel e-Learning çözümleri, web, nternet, intranet ve mobil
ortamlar için etkile imli çoklu ortam içerik tasarım, yönetim ve yayını, uygulamaya özgü içerik
geli tirme ve ihtiyaca göre içerik derlenmesi hizmetlerini kapsamaktadır. Avez içerik hizmetleri
arasında, kurumsal e-learning modelinin kurum bünyesinde tanıtılması ve tutundurulması ile ilgili içerik
çalı maları da yer almaktadır.
Avez e-learning yazılımları hizmetleri, e itim yönetim sistemi üretimi, kurulumu, destek hizmetleri,
içerik üretim yazılımları, akademik kurumlar için e itim yönetim sistemi yazılımları ve di er destek
yazılımları kapsamaktadır.
Uzmanlık alanları
nternet, E-business ve Teknolojileri
Elektronik ortamda e itim (e-Learning)
nternet, Mobil ve Elektronik ortamlar için uygulama temin ve geli tirme
Kullanıcı ve Community davranı ları deneyimi
Kulanıcı arabirimleri deneyimi
Görsel tasarım
Veritabanı mimarisi
çerik temini, yönetimi, yayını
Yazılım Geli tirme
e-Learning strateji geli tirme
e-Learning organizasyon olu turma
e-Learning proje yönetimi
e-Learning teknoloji hizmetleri
e-Learning platformu kiralama ve barındırma hizmetleri
Avez’in gerçekle tirmi oldu u projeler
Mayıs 1999 da ilk ürünü olan “Webokul.com” un tasarımını ve içeri ini yaparak yayına aldı (ÖSS
ve Lise Hazırlık)
2000 yılında Turkcell Sanal Kampus projesi ve senkron + asenkron e-learning modeli.
2000 yılında Garanti Bankası e-learning yapılanması, Humanitas Sanal E itim Merkezi projesi
Ocak 2000 de webokul.com u E T M POTALI’na dönü türdü
Mart 2000 de Boyut A. . le birlikte IBM bilgisayar kampanyası organize ederek bilgisayarlarla
internet içeri ini aynı paket içinde sunan ilk projeyi gerçekle tirdi
Eylül 2000 de Türkiye nin en büyük ISP lerinden olan TRNET in portalindeki Sohbet, Karikatür,
Mizah, Astroloji, Gençlik, Ekart ve Seri lanlar sitelerini ve içeriklerini tasarlayarak yayına aldı
Eylül 2000 de Superonline ve KayNet i mü teri portföyüne kattı
Ekim 2000 de ZED firmasına cep telefonu SMS mesaj sevisleri için 8 de i ik içerik sa lamaya
ba ladı
Ocak 2001 de Webokul.com üzerinden kurumsal içerikler sunmaya ba ladı
2001 yılında Pfizer ve Bankası e-learning içerik üretim çalı maları ba ladı.
2001 yılında, Humanitas portalını geli tirdi.
Mart 2001 de enocta olu umunda içerik üretimi görevini üstlendi
AB Yazılım Ocak 2002’de Avez ile birle ti.
Web Siteleri:
www.avez.com.tr
www.enocta.com
www.meslekegitimleri.com
BO AZ Ç ÜN VERS TES
2002’de Uzaktan E itim Merkezini kuran Bo aziçi Üniversitesi, e itim teknolojilerinin salt bir ek de il,
verilen e itimin nitelikli olmasında vazgeçilmez bir unsur oldu unun bilinciyle hareket etmektedir.
Uzaktan E itim Merkezi (UZEM) ufkunu e-ö renmeyi e itim ve ö retimde en etkin ve verimli biçimde
kullanarak yol açma ve payla ma olarak belirlerken amaçlarını öyle belirlemi tir:
•
•
•
Bo aziçi Üniversitesinin e-ö renme ihtiyaç ve isteklerini kar ılama.
Lisans, yüksek lisans ve yeti kin e itiminde e-ö renme bazlı ders ve programlar geli tirme.
Varolan dersleri e-ö renme bazında destekleme.
BÜ-UZEM, halen çalı an ve i gören ders örnekleri geli tirmeyle ders ve program geli tirme altyapısı
ve süreçlerini olu turma çalı malarını sürdürmektedir.
Üniversite bazında, Bilgisayar Mühendisli i Bölümü sanal üniversite altyapısı çalı maları yaparken,
Bilgisayar ve Ö retim Teknolojileri E itimi Bölümü de bir akademik E itim Yönetim Sistemi olan
BULMS’i geli tirmi ve halen yirmiden fazla lisans dersini sistem üzerinden vermektedir.
Bo aziçi Üniversitesi’nde uzaktan e itim öncelikle ya am boyu e itim faaliyetleri için kullanılmaya
ba lanmı tır. Bo aziçi Üniversitesi Ya amboyu E itim Merkezi (BÜYEM) sınıf ortamında
düzenlemekte oldu u yüz yüze e itimlerin yanı sıra, e-BÜYEM kapsamında i hayatının yo unlu u,
mekan uzaklı ı, aile hayatı gibi nedenlerle sınıf e itimine katılamayanlar için uzaktan e itim
olanaklarını sunmaktadır. BÜYEM bu e itimlerini farklı kurumlar tarafından verilmekte olan alt yapı
deste i ile vermektedir. BÜ-UZEM’in kurulu a amaları tamamlandıktan sonra, BÜYEM, BÜ-UZEM
deste i ile de e itimleri vermeyi planlamaktadır.
C SCO SYSTEMS
www.cisco.com
Internet dünyasının lider irketi Cisco Systems, a çözümleri ile internetin ve de dünyadaki bir çok
irket, kurum ve devletin a altyapılarının temelini olu turuyor. Cisco, dünyada veri, ses ve görüntü
ula ımı için geni çözümler sa lıyor.
Cisco Systems, Standford Üniversitesi’nden bir grup bilim adamı tarafından 1984 yılında kuruldu ve
kısa sürede, Internet üzerinden ileti im kurmak için temel dil olan Internet Protokolünde (IP) lider
konuma geldi. Cisco, Internet’i daha kullanı lı ve dinamik hale getiren teknolojiler geli tirmektedir. Bu
teknolojiler: routing (yönlendirme) ve switching (anahtarlama), a güvenli i, IP tabanlı ileti im, optik
a lar, kablosuz, geni bant ve içerik duyarlı a lar sayılabilir.
Bugün, internet ve bilgisayar a ları, i dünyasının, e itimin ve ki isel ileti imin en önemli parçasıdır.
Internet üzerinden iletilen bütün mesajlar ve gerçekle en i lemler Cisco teknolojileri ve çözümleri
sayesinde güvenle ve hızla ta ınıyor. Ayrıca, Cisco çözümleri, kurumlar ve telekomünikasyon firmaları
tarafından kullanılan geni , kompleks a ların temelini olu turuyor ve büyüyen orta ölçekli ticari
i letmelerde de tercih ediliyor.
Teknoloji ve ürün liderli ine ek olarak
Cisco, i yönetiminde de yaratıcı/yenilikçi olarak
algılanmaktadır; Cisco kendi süreçlerinin tamamını a temelli hale getirerek bu alanda bir ilki
ba armı tır ve bu tecrübelerini devletler, firmalar, i ortakları ve sivil toplum örgütleri ile
payla maktadır.
Cisco, mü teri odaklı bir yakla ımla ve kurum kimli i de erleriyle hareket ediyor. irketin yararlı
çalı maları bir yandan toplumlara kolaylı ı ve refahı getirmeye yardımcı olurken, aynı zamanda Cisco
çalı anlarını Cisco’nun varoldu u toplumların ihtiyaçlarını ö renmeye te vik etmeyi amaçlıyor. Ayrıca,
irket 128 ülkede kurdu u Cisco Networking Akademileri ile ö rencilere bilgisayar a ları kurma, dizayn
etmeyi ö retmeyi hedeflemektedir.
Cisco Systems Türkiye
www.cisco.com/tr
1996 yılında Türkiye pazarına giren Cisco Systems, 115 ülkede yakla ık 39.000 çalı anıyla internet
üzerindeki dünya bilgi trafi inin yüzde 80’ini yönlendiriyor.
Türkiye'
deki irket ve kurulu ların a teknolojileri alanındaki gereksinimlerini anında belirleyerek kalıcı
çözümler sunmak üzere Türkiye pazarında faaliyet gösteren Cisco Systems, yüksek performanslı ve
komple ürün, çözüm ve teknolojileriyle, ayrıca dünya çapındaki referanslarıyla Türkiye'
deki
kullanıcıların Internet ça ının avantajlarından yararlanabilmelerini sa lıyor.
Cisco Systems Türkiye Genel Müdürü Suat Baysan, “E-ya am için gerekli olan a temelli teknolojiler
konusunda daha duyarlı bir ülke olmak için Internet Çözümleri grubumuz, kurumlara tıpkı Cisco gibi
%100 internetten nasıl yararlanabileceklerini kendi deneyim ve ba arılarını anlatarak rehberlik
yapıyorlar, ayrıca üniversitelerimizle birlikte ba lattı ımız Cisco Networking Akademi Programı, 28
üniversitemizde devam etmektedir. kurumu ile yürütmekte oldu umuz çalı ma ile gençlerimize yeni
bir kazanım elde etme olana ı sunmaya hazırız.” diyor.
HACETTEPE ÜN VERS TES -BÖTE
Günümüzde hem bilgi kapsamı, hem de teknolojik geli meler büyük bir hızla de i mekte ve
yayılmaktadır. Bu olu umlar, do al olarak ö renme-ö retme biçimlerini etkilemektedir. Ö retim
materyallerinin hazırlanmasından sunu ve de erlendirme sürecine kadar teknolojinin, özellikle
bilgisayara dayalı teknolojilerinin vazgeçilmezli i e itimcileri yeni kuramlar ve uygulama yollarının
arayı ına itmektedir. Böylece Ö retim-Ö renme Teknolojileri bir bilim dalı olarak, teknolojinin
geli mesi ile birlikte varlı ını olu turmaya ba lamı tır. Son yıllarda çoklu-ortam teknolojileri ve web
teknolojilerinin geli mesi ile birlikte daha da önem kazanmı tır.
Bu geli meler ve gereksinimler göz önünde bulundurarak kurulan BÖTE Bölümü ilk mezunlarını 2002
yılında vermi tir. Mezunlarımızın ço u ilk ve ortaö retim kurumlarına bilgisayar ö retmeni olarak
atanırken bazı mezunlarımız çe itli üniversitelerde ara tırma görevlisi olarak ve bazı mezunlarımız da
çe itli irketlerde web tasarımı, yazılım geli tirme ve programlama alanlarında çalı mayı tercih
etmi lerdir. Ö rencilerimiz, 4 yıllık ö renimleri boyunca aldıkları (E itimde Bilgi Teknolojileri,
Programlama Dilleri, E itimde Materyal Kullanımı, Bilgisayar Destekli E itimin Temelleri, letim
Sistemleri, PC Ortamında Yazılım Dilleri Uygulamaları, Uzaktan E itimin Temelleri, Ö retim Tasarımı,
Ö retim Teknolojileri ve Materyal Geli tirme, nternet Ortamında Yazılım Dilleri Uygulamaları,
Bilgisayar A ları ve leti im, E itimde nternet Uygulamaları, E itim Yazılımı Tasarım, Geli tirme ve
De erlendirme gibi) derslerde teknolojinin çok de i ik ortamlarda kullanımıyla ilgili bilgi ve becerilerle
donatıldıkları için gelecekte de benzer pozisyonlarda kolayca çalı maya devam edecekleri
dü ünülmektedir.
Hacettepe Üniversitesinde (http://www.hacettepe.edu.tr/) uzaktan e itimle ilgili çalı maların yapıldı ı
birimlerden birisi E itim Fakültesine ba lı “Bilgisayar ve Ö retim Teknolojileri E itimi Bölümü”dür
(http://www.ebit.hacettepe.edu.tr/). Bilgisayar ve Ö retim Teknolojileri E itimi Bölümü’nün (BÖTE)
temel amacı e itim kurumlarının gereksinim duydu u bilgisayar ve di er ö retim teknolojisi ürünlerinin
i levsel kullanımı için gerekli olan yöntem ve teknikleri geli tirmek, yaymak ve ö retmek, bu
kurumlarda ö retmenlik yapmak isteyen bireyleri yeti tirmektir.
Gerek çe itli batılı ülkelerde ve gerekse Türkiye’de git gide önemini artıran Ö retim Teknolojileri ve
uzaktan e itim alanında yeti mi insan gücüne gereksinim kendini hissettirmektedir. Bölümümüzün
Yüksek Lisans programı, bilgisayara dayalı teknolojilerin ö renme-ö retme süreçlerinde kullanımı,
geli tirilmesi, yaygınla tırılması ve uzaktan e itim konularında bilimsel çalı ma ve ara tırmalar
yapmak, ürünler geli tirmek, gerekli insan gücünü yeti tirmek amacıyla bilimsel çalı malar yapmayı
amaçlamaktadır.
BÖTE dı ında ayrıca üniversitemiz Mühendislik Fakültesine ba lı Bilgisayar Mühendisli i
(http://www.cs.hun.edu.tr/) bölümünde tamamlanmı ve yürütülmekte olan lisans üstü tez çalı maları
var. Bu çalı malara örnek olarak “SCORM modelini destekleyen bir LMS yazılımı,” bu LMS ile birlikte
çalı acak ekilde tasarlanmı ve tümle tirilmi bir “Uyarlamalı Sıralama Sistemi (Adaptive Sequencing
System) yazılımı” ve “SCORM modeline göre ders hazırlamakta kullanılacak bir araç yazılımı”
verilebilir.
HALICI YAZILIM
Türkiye’nin bili im ve yazılım alanında öncü firmalarından olan HALICI Bilgi lem A. . ve HALICI
Yazılım A. ., Orta Do u Teknik Üniversitesi’nde kurulmu olan Teknokent alanında, kendi in a etmi
oldu u bina içinde faaliyet göstermektedir. Öncülük yaptı ı Teknopark uygulaması kapsamında aynı
bölgede ba ka tesisler de kullanıma girmi ve ODTÜ Teknokent bölgesi, yüksek teknolojinin hemen
her
boyutunda
ürün
ve
hizmet
üreten
bir
yapıya
kavu mu tur.
Türkiye’de bili im alanında sürekli olarak “ilklere” imza atmı olan HALICI, 80’li yıllarda ülkemizin ilk
yerli bilgisayarının üretiminde yer almı , 90’lı yılların ba ında ise ilk yerli ofis yazılımlarını üretmi tir. lk
olma özelli ini 2000’li yıllarda da devam ettirerek Türkiye’nin ilk teknoparkının yatırımcısı olan HALICI,
üniversite-sanayi i birli i kapsamında ülkemiz için örnek bir model olu turmaktadır.
Son yıllarda özellikle AR-GE çalı malarına a ırlık veren HALICI firmaları, ileri teknoloji kapsamında
çok sayıda proje üzerinde çalı makta, yurtiçi ve yurtdı ı uygulamalar için model olabilecek çok sayıda
‘e itim yazılımı’nı e itim-bilimsel kuram ve yakla ımların deneysel birer uygulaması olarak literatüre
kazandırmaktadır. E itim yazılımları alanında çalı maları TUB TAK tarafından ‘te vi e de er’ bulunan
HALICI, projelerinin büyük ço unlu unda üniversite, sivil toplum kurulu ları ve sektörün di er
bile enleriyle i birli i yapmaktadır.
HUMAN TAS
Humanitas Do u nsangücü Yönetimi A. .; 3 Ocak 2000 tarihinde, küresel rekabet ortamında fark
yaratan en önemli faktörün ‘insan’ oldu u bilinciyle, çalı anlarına ve çalı anlarının geli imine önemli
ölçüde yatırım yapan Do u Grubu’nun, insan kaynakları uygulamalarında standardizasyonunu
sa lamak, Grubun hedeflerine ula masını destekleyici insan kaynakları hizmetlerini sunmak ve Do u
Kültürü’nün peki tirilmesini sa lamak amacıyla “ortak insan kaynakları merkezi” olarak kurulmu tur.
2000 yılından bu güne 4000’in üzerinde yeni çalı anın Do u Grubu’na katılmasını sa layan
Humanitas; i e alım sürecinde, kendi bünyesinde kurulu ölçme ve de erlendirme merkezinin
deste iyle, tüm i e alımların beceri ve yetkinlik ölçümleme yöntemiyle gerçekle mesini sa lamı tır.
Sadece 2002 yılında, kariyer portalı olan www.humanitas.com.tr’de yer alan 160.000 ba vuruyu
de erlendirerek 45.150 farklı ölçme ve de erlendirme merkezi uygulaması gerçekle tirmi , 11.000
aday ile mülakat yapmı ve 1735 adayı Do u Grubu’na kazandırmı tır.
Humanitas’ın e-learning alanındaki çalı malarının geli imi ve elde edilen sonuçlar a a ıda kısaca
özetlenmektedir.
Humanitas’ın e-learning alanındaki çalı maları, 1998 yılında Türkiye Garanti Bankası E itim
Müdürlü ü bünyesinde bulunulan dönemde ba lamı tır. Bu kapsamda, öncelikle e-learning
konusunda çalı an bir AR-GE departmanı kurulmu ve e-learning altyapısı Garanti Teknoloji irketi ile
birlikte olu turulmaya ba landı.
Türkiye Garanti Bankası’ında e-learning uygulamarına geçi sürecinde ilk olarak; sıkça sorulan
sorular, e itim kitapları, e itim sınav sonuçları, e itim katalo u ve katalo a ba vurular Intranete
ta ındı. Böylece çalı anların e itim alanında da bilgisayar üzerinden bilgiye ula ma ve kullanma
alı kanlı ının geli tirilmesi sa landı.
1999-2000 yıllarında sürdürülen bu çalı maların ardından E itim Yönetim Sistemi satın alındı. EYS’nin
ana yapısı ile birlikte; sıklıkla tekrarlanan ve çok sayıda ki iye verilen e itimlerden birisi seçilerek, bu
e itim web tabanlı e itim modülü olarak tasarlanıp geli tirildi. Sözkonusu e itim ilk olarak 5000
Garanti Bankası kullanıcısına açıldı.
2000 yılında Humanitas’ın kurulu u ve Türkiye Garanti Bankası e itim biriminin Humanitas’a geçi i ile
birlikte Humanitas web sitesi kuruldu ve site üzerinde Humanitas Sanal E itim Merkezi adı altında elearning platformunun kurulu u tamamlanarak MS-Office e itimleri kurum çalı anlarının kullanımına
sunuldu.
MS-Office e itimlerinde Türkiye Garanti Bankası’nın Ocak-Eylül 2000 dönemi ki i ba ı sınıf içi e itim
maliyetleri yakla ık 215 $ iken, MS Office e itimleri sanal e itim platfomuna ta ınarak, bu e itimlerin
ki i ba ı maliyetini 7 $‘a dü ürüldü.
Do u Grubuna özel 15 kadar web tabanlı e itim geli tirildi ve bu e itimler sanal kampus üzerinden
yakla ık 8.000 Do u çalı anına verilmeye ba landı.
2002 yılında e itim portalının ticari bir unsur olarak da kullanımına ba landı ve sanal-kampus.com adlı
bir e-learning sitesi kuruldu. Siteye kurulan sanal pos sistemiyle, sanal-kampus.com Türkiye’de
bireysel kullanıcılara on-line, e-secure kredi kartı ile satı yapılan ilk e itim sitesi oldu. Sanal-kampus,
“Türkiyenin E itim Portalı” olma hedefiyle ortaya çıktı ve çe itli e-learning irketleriyle çözüm
ortaklıkları kurularak finans, bilgi teknolojileri, ki isel geli im ve yabancı dil alanlarında 100’den fazla
web tabanlı e itimden olu an geni bir e itim katalo u birey ve kurumların kullanımına sunuldu. E itim
yönetim sisteminin çe itli kurumlarca kiralanmasına yönelik hizmetler verdi.
Türkiye Bankalar Birli i’nin kurmayı planladı ı Bankacılık E itim Sitesi adlı e-learning projesinin
ihalesini Humanitas’ın liderli inde IBM ve SBS ile kurulan konsorsiyum kazandı ve projeyi ba arılı bir
ekilde yürüterek teslim etme a amasına geldi. Bu sitenin kurulumu tamamlandı ve ayrıca bu siteden
sunulmak üzere 4 tane finans e itimi geli tirildi. Bu proje Türkiyedeki en önemli ve en büyük e-learning
projesi olarak kabul edilmektedir. Bu anlamda proje, Humanitas’a e-learning alanında duyulan güveni
temsil etmektedir.
SPK’nın yaptı ı Lisanslama Sınavına hazırlık için Sermaye Piyasası Lisanslama E itimleri paketi,
Türkiye’nin önde gelen akademisyen ve sermaye piyasası uzmanları ile birlikte Humanitas e itim
uzmanlarınca geli tirilerek birey ve kurumlara sunulmaya ba landı. Sermaye Piyasası Lisanslama
Sınavı gibi önemli bir sınav için WBT’nin iyi bir çözüm olabilece i önceden görüldü. Bu e itimler
Do u grubundaki yatırım uzmanlarının dı ında, bazı kurum ve bireylere verildi ve sınavdaki
ba arılarına önemli katkıları oldu.
10 bin bireysel Internet kullanıcısı siteye üye oldu. Bunların yüzde onu e itim satın aldı ve kullandı,
site yakla ık olarak 13.000 üyesi ile kendi alanında alanında ilk sırada yer almaktadır.
IBM
Bankacılıktan ilaç sektörüne, üniversitelerden telekomunikasyona kamuya kadar dünya çapında
900’den fazla referans ve etkileyici sonuçlar ile IBM kurumlarda uzaktan e itim ortamının
olu turulması için gerekli tüm ihtiyaçlara çözüm sunarak uzaktan e itim projeleri gerçekle tirmektedir.
IBM’in vizyonu her konuda oldu u gibi uzaktan e itimde de pazarda teknoloji lideri olmaktır. Bu vizyon
do rultusunda çözümlerini , yazılımlarını sürekli geli tirmekte ve uzman kadrosunu sürekli
geni letmektedir.
talya, Mısır, Venezuella, Avusturya gibi birçok ülkenin Milli E itim Bakanlıklarında, ngiltere ve
Avustralya Polis Te kilatı, ABD Silahlı Kuvvetleri, USA ‘de bir çok havayolu irketi ve uluslararası
bankada gerçekle tirdi i gibi Türkiye’de de IBM, Türkiye Bankalar Birli i (TBB) , Coca- Cola, Sakarya
Üniversitesi, Yıldız Teknik Üniversitesi gibi birçok kurumda ba arılı uzaktan e itim projeleri
gerçekle tirmi tir.
IBM’in e-learning konusunda en büyük referansı da kendisidir. 300.000 kayıtlı ö rencisi ile dünyanın
en büyük sanal üniversitesi olan IBM Global Campus, yıllardır IBM irketiçi e itimlerinde
kullanılmaktadır. IBM Global Campus uygulamasına 160 ülkede yerle ik IBM çalı anları ula maktadır.
Teknik ve profesyonel konularda sınıf ve e-learning ortamında 19.000 e itimin bulundu u IBM Global
Campus’de 2000 den fazla e-learning eklinde verilen e itim bulunmaktadır. IBM Global Campus
IBM’in e-insan kaynakları uygulamalarıyla bütünle ik olarak çalı maktadır. IBM, Global Campus
uygulaması ile e-learning anlamında dünyadaki en büyük referans durumundadır.
Basic Blue adı verilen ‘IBM Yönetici E itim Programı’ yine IBM’in e-learning alanındaki çalı ması olup,
Basic Blue ‘daki e itimlerin %75’i e-learning, %25’i sınıf e itimi eklinde sunulmaktadır. 2000 yılında
Basic Blue ‘dan dünya çapında 5000 IBM yöneticisi e itim almı tır. Global Campus ve IBM Yönetici
E itim Programı örneklerden bazılarıdır.
IDEA SOLUTIONS
IDEA Solutions, 1994 yılında Microsoft Yetkili E itim Merkezi olarak stanbul'da kurulmu tur. irket
yönetimi, dünyadaki ve teknolojideki geli melerin e itimin yönünü klasik sınıf e itimlerinden web
tabanlı e itimlere do ru çevirece ini öngörmü tür. IDEA Solutions, 1999 yılında alınan stratejik bir
kararla tamamen E-learning alanında uzmanla maya yönelmi tir.
u anda üretmi oldu u Learning Management System (Ö renme Yönetim Sistemi) ve Content
(E itim çeri i) yazılımları ile sadece Türkiye’ de de il Dünya pazarlarında da yer edinmeyi
hedeflemektedir.
IDEA tarafından geli tirilen E-learning ürünlerinin tüm üretim bile enleri (üretim motorları, platform
ürünleri (LMS)) bizzat irket bünyesinde üretilmekte ve dı arıdan hiç bir ürün, geli tirme yazılımı
kullanılmamaktadır.
IDEA, ilk a amada Microsoft Office (Word, Excel, Power Point, Outlook, Access) ve Windows
programlarının E-learning ortamında ö renilmesi için gerekli ürünleri geli tirmi ve bu ürünleri nternet,
intranet ve multimedia ortamlarında hizmete sunmu tur. u anda Türkçe ECDL (European Computer
Driving Licence/Avrupa Bilgisayar Yetkinlik Sertifikası) e itim içeri ine sahip tek firmadır.
NTERAK B LG SAYAR LTD. T .
irketimizin faaliyet alanlarını üç ana grupta özetleyebiliriz:
Uzaktan E itim:
Günlük ya antımızın vazgeçilmezleri arasına giren bilgisayar ve internet teknolojilerindeki hızlı geli me
ile birlikte Uzaktan E itim, hayatımızda önemli bir yer edinmeye ba lamı tır. nterAK standartlara
uygun her türlü içerik ile ilgilenmekte ve Ar-Ge faaliyetleri yürütmektedir. Bu kapsamda tarafımızdan;
Çe itli sektörlerde faaliyet gösteren kurulu ların gereksinimleri do rultusunda uzaktan e itim içeri i
geli tirilmekte,
TBV (Türkiye Bili im Vakfı ) koordinatörlü ünde Türkiye’de uzaktan e itim standartlarını saptama
çalı maları yürütülmekte,
Yazılan içeriklerin standartlara uygunlu u denetlenmekte,
Çe itli kurulu lara uzaktan e itim danı manlı ı yapılmakta,
Senkron ö retim, yönetim sistemi sa lama, kurma, uyarlama ve e itim verme hususlarını içeren Akıllı
Sınıf Uygulaması gerçekle tirilmektedir.
.
Danı manlık:
Kurumların bilgi teknolojileri (BT) gereksinimlerinin saptanması,
Bilgisayar yazılım ve donanım seçilmesi,
Uygulama programları geli tirme ve de erlendirilmesi,
Proje yönetimi,
letim deste i,
A altyapısı ve ürünlerinin seçimi,
Veri tabanı seçilmesi,
Sistem bütünle tirme ve anahtar teslimi projelerin gerçekle tirilmesi hizmetlerini kapsamaktadır.
Sistem Bütünle tirme:
irketimiz, konularında uzmanla mı alt yüklenicileri ile birlikte ;
Uygulama programları tasarım, gerçekle tirme, test ve uygulamaya alma,
Sistem tasarım, kurulu ve i letmeye alma,
A tasarımı gerçekle tirme ve i letmeye alma,
Çe itli kurulu lar için web tabanlı uygulamalar geli tirme faaliyetlerini yürütmektedir.
INTERMEDIA
InterMedia 1989 yılında Ankara’da
"InterMedia
leri Teknoloji Destekli E itim ve Tanıtım Ortamları
Sanayi ve Ticaret A. .’’
adı altında faaliyete geçmi tir.
1987 yılından bu yana Teknoloji Destekli E itim alanında hizmet veren irketimiz bu alanda
ülkemizde ilk ve lider olma özelli ine sahiptir. InterMedia 1989 yılında, Turizm alanında, ülkemizin ilk
etkile imli video kursunu üretmi tir.
InterMedia insana yapılan tüm yatırımlarda, e itimin önemini ve bu e itimin en etkin ekilde nasıl
verilece i sorusuna getirdi i çözümler alanında uzmanla mı tır. InterMedia bu çözümlerin
sa lanmasında kendi bilgi ve deneyim birikiminin yanısıra 1990 yılından itibaren Dünyanın kendi
alanındaki en büyük firması olan Amerikan NETg firmasının Türkiye'
deki tek da ıtıcısı olarak bu
firmanın E itim Ürünlerini de mü terilerinin kullanımına açmaktadır.
InterMedia, 2001 yılından bu yana yürüttü ü yerelle tirme çalı maları ile de NETg'
nin e itim
kütüphanesindeki kurs malzemelerini gerekli altyapı yazılımlarıyla birlikte Türkçele tirmektedir. Bu
yerelle tirme çalı maları Türkiye'
deki e itim ihtiyaçları ve bu konudaki talepler do rultusunda artarak
devam etme e ilimindedir.
Intermedia, 2002 yılının ba ında www.tde.com.tr adresinde Türkiye'
nin en geni kapsamlı online
( nternet üzerinden) e itim sitesini hizmete sokarak Türkiye'
de bir ilke imza atmı tır. Bu site üzerinden
bireysel kullanıcılar sayıları 400'
ün üzerinde olan e itim malzemelerinden ihtiyaçlarına uygun
olanlarını seçerek, mekan ve zamandan ba ımsız olarak e itim alabilmektedirler.
InterMedia, kurumsal e itim ihtiyaçlarının kar ılanmasında gerekli e itim planının hazırlanmasından,
ilgili e itim ürünlerinin ve donanımın sa lanmasına, e itim danı manının bilgilendirmesine kadar teknik
ve yönetimsel tüm hizmetlerini üstlenerek mü terilerinin e itim ihtiyaçlarını en uygun ekilde
kar ılamalarına yardımcı olmaktadır.
Görev anlayı ımız:
“ nsana ve teknolojiye yapılan yatırımı en fazla hale getirmeye yardımcı olacak; yüksek
kaliteli ve yenilikçi E itim Ürünleri, Performans Destek Sistemleri ve Danı manlık Hizmetleri
sa layarak kurumlara kendi i hedeflerine ula malarında yardımcı olmaktır.”
Adres:
InterMedia A. .
ODTÜ - Teknokent,
nönü Bulvarı 06531
ODTÜ/Ankara/Türkiye
T: +90 (312) 210 1660
F: +90 (312) 210 1654
∗ : [email protected]
I IK ÜN VERS TES
I ık Üniversitesi uzaktan e itim alanındaki çalı malarını a a ıda kısaca özetlenen proje kapsamında
yürütmektedir.
I ık Üniversitesi 2003-2004 akademik yılından itibaren Maslak kampusuna ilaveten ile’deki yeni in a
edilen kampusunda da e itime ba lamaktadır. I ık Üniversitesi iki kampusta e itim yaparken bir
kampustaki bir ö rencinin di er kampusta verilen yüzyüze bir dersi uzaktan e itim olarak
izleyebilmesini amaçlamaktadır. Projenin 2003-2004 sonbahar döneminde verilen derslerle
uygulamaya geçmesi hedeflenmektedir. Proje Enformatik Uygulama ve Ara tırma Merkezi tarafından
yürütülmektedir.
I ık Üniversitesi uzaktan e itim konusuna özel önem vermektedir. Bu alanda, Avrupa Komisyonu
deste iyle, biri Be inci Çerçeve Programında TrainSEE adlı bir IST projesi, di eri EUMEDIS
programında MEDFORIST adlı bir proje olmak üzere iki proje yürütmektedir. Aynı alanda Altıncı
Çerçeve Programına sunulmu ve de erlendirme a amasında olan proje önerileri bulunmaktadır.
I ık Üniversitesi uzaktan e itim alanındaki etkinliklerini sertifika programları ve yeni diploma
programları ile zenginle tirmeyi planlamaktadır.
TÜ
stanbul Teknik Üniversitesi Uzaktan E tim Projeleri 1997 yılında TÜ Ara tırma Fonu’ndan sa lanan
proje deste i ile ba lamı ve 1998 yılından itibaren DPT proje deste i ile günümüze de in
sürdürülmü tür. Sözü edilen 1997-2003 dönemi boyunca, Maslak Merkez Kampüsü ve ehir
kampüslerinde birer tam donanımlı senkron uzaktan e itim amaçlı yayın stüdyosu kurulmu ve bu
stüdyolar arasında radyolink ba lantısı sa lanmı tır. stanbul Teknik Üniversitesi Uzaktan E itim
Merkezi’nin (UZEM) 1998 yılında resmen kurulmasının ardından üniversitedeki uzaktan e itim
etkinlikleri bu Merkez çatısı altında yürütülmeye ba lanmı tır.
1998 yılından ba layarak TÜ Maslak Kampüsü’nde verilen kimi lisans dersleri ehir kampüslerine
canlı yayın yoluyla iletilmekte ve TÜ ö rencileri bu dersleri kredili olarak almaktadırlar. TÜ’deki
senkron uzaktan e itim uygulamalarına 1999 yılından itibaren University of Virginia (UVa, A.B.D) ile
yürütülen uluslararası bir proje eklenmi tir. Bu projede 1999-2002 döneminde, TÜ lisans ö rencileri
UVa’den canlı olarak ISDN yoluyla iletilen dersleri kredili olarak almı lardır. Proje kapsamında 2002
Bahar döneminde bu kez de TÜ’den Virginia Üniversitesine canlı yayınlanan bir dersi bu
üniversitenin Mühendislik Fakültesi ö rencileri kredili olarak almı lardır. Benzer bir proje Georgia
Institute of Science and Technology ile 2003 Güz döneminde bir Yüksek Lisans Programı
kapsamında yürütülmeye ba lanmı olup halen sürmektedir.
1997 yılından bu yana kurulumu tamamlanan ve yürütülen pilot uzaktan e itim projelerinde kullanılan
fiziksel altyapının, son 5 yıllık dönemde planlama çalı maları tamamlanan Ulusal ve Uluslararası
Uzaktan E itim Projelerinin gerçekle tirilebilmesi için gerekli türde stüdyo, stüdyo-sınıf, bilgisayar
laboratuvarı, uzaktan e itim ders tasarım ofisleri ve ofis mekanlarını tam olarak içermiyor olması
nedeniyle 2002 yılı ba ında yeni bir Uzaktan E itim Merkezi in asına ba lanmı ve yapım Aralık
2002’de bitirilmi tir. Merkez Binasında yeralan yönetim, koordinasyon ofisleri ve ders tasarım
stüdyolarının yanısıra, senkron uzaktan e itim stüdyoları, çift amaçlı asenkron e itim sınıfları,
bilgisayar laboratuvarı, sistem/ar iv/kontrol odaları, videokonferans toplantı salonu, ve video-montaj
odası bulunmaktadır. Bunun yanısıra Merkez’de uluslararası e itim programlarının sürdürülecek
olması nedeniyle bazı ABD ve Avrupa kurulu ve üniversiteleri ile uydu ba lantılı özel hatların
kullanılması planlanmı tır. Bina Voice Over IP (VoIP) ve Video Over IP sistemleri ile TÜ yerel (LAN)
ve geni alan a larına (WAN) ba lanmı olup, Merkez Binası’nda yer alan ya da bu binada sonlanan
uzaktan e itim ders uygulamaları, TÜ Merkez ve ehir Kampüslerinin çe itli noktalarında bulunan
stüdyolara da ıtılacak (multicasting) ve VoIP ile de kampüslerarası telefon görü meleri ücretsiz
olarak gerçekle tirilecektir.
stanbul Teknik Üniversitesi 2001 yılında Dünya Bankası’nın dünya genelindeki uzaktan e itim a ı
Global Development Learning Network’ün (GDLN) Türkiye’deki iki dü ümünden biri olmaya hak
kazanmı ve yakın gelece e dönük olarak senkron ya da asenkron GDLN e itimlerinin ilgili Türk
hedef kitlelerine iletilmesi planlanmı tır.
stanbul Teknik Üniversitesi’nde asenkron uzaktan e itim uygulamaları 2001 yılından ba layarak ivme
kazanmı ve asenkron uygulamaların gerektirdi i yapıdaki Web-tabanlı dersleri geli tirmek üzere
UZEM bünyesinde bir Asenkron Ders Tasarım Ofisi kurulmu ur. Ders geli tirme faaliyetleri halen
sürmekte olup 2003 Güz döneminde TÜ lisans ö rencilerine dönük olarak Web-tabanlı ders alma
uygulamasına geçilmesi planlanmı tır.
Koç Bryce Teknoloji E itim Hizmetleri A. .
2001 senesinde kurulan Koç Bryce Teknoloji E itim Hizmetleri A. ., özellikle BT e itimleri konusunda
hem sınıf hem de uzaktan e itim hizmetleri veren tek kurumsal e itim firmasıdır.
Yabanci orta ı John Bryce Training ile birlikte Avrupa ve Ortado u'
da da faaliyet gösteren Koç Bryce
Microsoft, Cisco, Oracle, SAP, Linux, HP, Sun ve daha pek çok firmanın e itimlerini vermektedir.
E itim danı manlı ı alaninda kendi geli tirdi i metodolojilerle firmalara b-learning (Blended Learning Karma E itim, sınıf ve uzaktan e itimlerin birlikte sa landı ı e itim metodu) hizmeti vererek, bilgi
ihtiyacını en kısa sürede ve en etkin biçimde sa lamak amacındadir.
Türkiye'
nin ilk kurumsal kamu ihalesini (Petkim Uzaktan E itim Platformu) kazanan Koç Bryce uzaktan
e itim alanında içerik danı manlı ı, LMS kurulum ve entegrasyonu, kurumsal uzaktan e itim
tutundurma danı manlı ı, hazır BT ve softskill e itimlerini b-learning metoduyla sa lama gibi
hizmetleri vermenin yanında, özellikle hukuk ve finans alanında uzaktan e itim içerikleri
geli tirmektedir.
Milli E itim Bakanlı ı
Açıkö retim Lisesi, Açık lkö retim Okulu, Mesleki ve Teknik Açıkö retim Okulu
Milli E itim Bakanlı ının uzaktan e itim uygulamaları E itim Teknolojileri Genel Müdürlü ü (E iTek)
aracılı ıyla yürütülmektedir. E iTek bünyesinde üç uzaktan e itim okulu bulunmaktadır. Bunlardan
günümüzde örgün e itimden çe itli nedenlerle yararlanamamı vatanda lara hizmet vermek üzere
kurulmu olan Açık lkö retim Okulu (1998) ve Açıkö retim Lisesi (1992) bugün bir milyona yakın
ö renciye uzaktan e itim hizmeti vermektedir. Bu hizmetten yalnız Türkiye’de de il yurtdı ında da
çe itli ülkelerde ya ayan vatanda larımız da e itimlerini sürdürmek için yararlanmaktadır. Açık
lkö retim Okulu, ilkö retim okulu diploması almak isteyen ilkokul mezunu ve okuma yazma belgesi
sahibi okul ça ı dı ındaki vatanda lara 6, 7, 8. sınıfları tamamlama olana ı sa lamaktadır.
Açıkö retim Lisesinde genel lise programları yanında örgün e itim kurumları i birli inde meslek lisesi
programları da uygulanmaktadır.
MEB Açık Ö retim Okullarında ö renci bilgi hizmetleri, E itim Hizmetleri Merkez Müdürlüklerinin yanı
sıra, nternet üzerinden de sa lanabilmektedir. E itim Hizmetleri Merkez Müdürlükleri kayıt, ders
notlarının da ıtımı, sınav i lemleri, ses kaseti ve video kaset ve VCD taleplerini kar ılamak, yüz yüze
e itim hizmetinin düzenlenmesi, ö renci rehberli i gibi ö renci hizmetlerinin yürütüldü ü hizmet
noktalarıdır. Ö retim materyali olarak, ders kitapları ve ders notları ile televizyon ve radyo ders
programları kullanılmaktadır. Bu programların MEB web sitesinden de yayını pilot uygulama
a amasındadır. Ayrıca, uzaktan e itim ö rencilerine ileti im rehberlik ve danı ma hizmetleri vermek
üzere leti im-Rehberlik radyo-TV yayınları ve teletekst yayını yapılmaktadır. Ö renme araçlarını
çe itlendirmek üzere örgün ve uzaktan ö retim ö rencilerine yönelik web’de ders modülü olu turma,
web üzerinden akademik ve psikolojik danı manlık hizmeti vermek üzere sistem olu turma çalı maları
da sürmektedir.
Diploma veren bu iki okulun yanı sıra, elektrik tesisatçılı ı yetki belgesi veren Mesleki ve Teknik Açık
Ö retim Okulu da ilkö retim okulu mezunu veya daha üst düzey ö renim görmü vatanda lara,
uzaktan ö retim veya gerekti inde yüz yüze e itim programları uygulayarak meslek kazandıran bir
uzaktan e itim kurulu udur.
Uzaktan e itim ö rencilerine yüz yüze e itim görme, e itim materyalinden yararlanacakları mekan
sa lama ve ya am boyu ö renmeye destek için olu turulan Ö renme Merkezleri, yalnız uzaktan
e itim ö rencilerine de il ö renci olmayan gençlere ve yeti kinlere kısacası herkese açık, bilgi ve
ileti im teknolojileri alt yapısına sahip e itim ortamlarıdır. Merkezlerin kurulaca ı mekanların
belirlenmesinde Bakanlı ın var olan fiziksel yerle im olanaklarının, teknoloji alt yapısının ve insan
kaynaklarının en etkin ve verimli biçimde kullanılması amacıyla okullarda ve/veya okullara yakın
yerlerde açılması yakla ımı benimsenmi tir.
Hedef, E itim Hizmetleri Merkez Müdürlüklerinin
bilgilerini internet üzerinden görebilecekleri; kayıt
bilgilerinde de i iklik yapabilecekleri bir sistem olu
yaygınla tırılmasıdır. Ayrıca uzaktan e itim yoluyla
da planlanmaktadır. (http://www.meb.gov.tr)
ve tüm açık ö retim ö rencilerinin, ö rencilik
i lemlerini ve yetkileri dahilinde ö renci ki isel
turulması ve Ö renme Merkezlerinin geli tirilerek
sertifika kazandırma programlarının uygulanması
Uzaktan E itim Yoluyla Uluslararası Standartlarda Yabancı Dil Ö retimi Projesi
Milli E itim Bakanlı ının üniversitelerle i birli i içinde yürüttü ü uzaktan e itim projelerinden biri,
Uzaktan E itim Yoluyla ngilizce Ö retimi projesidir. Çoklu ortam uygulamaları ile hazırlanmı ngilizce
ders içeri i ile nternet üzerinden ngilizce dil bilgisini geli tirmek ve belgelendirmek isteyen
vatanda larımızın bu gereksinimini kar ılamayı amaçlayan programın pilot uygulaması Ankara ve
Sakarya illerindeki Milli E itim Bakanlı ı'
na ba lı okullarda görev yapan ö retmenlerle ba latılmı tır.
Pilot uygulamanın de erlendirmesi yapıldıktan sonra tüm vatanda larımıza yaygınla tırılarak
sürdürülecektir. (http://www.meb.gov.tr)
Mobilsoft
E itim Teknolojileri alanında hizmet veren Mobilsoft, 2000 yılından itibaren faaliyet alanlarına uzaktan
e itim çalı malarını eklemi tir. Uzaktan e itime yönelik yöntem ve süreçlerde AR-GE çalı malarına
önem veren Mobilsoft, kurumlara e itim yönetimi ve içerik geli tirme alanlarında çözüm sunmaktadır.
E itim yönetimi hizmetleri; Mobilsoft tarafından geli tirilen ve Internet/Intranet’e dayalı uzaktan e itim
uygulamalarına imkan veren “E itim Yönetim Sistemi”(EYS), bu sisteme entegre olarak çalı abilen
içerik yönetim sistemi ve bu sistemlerin uygulama süreçlerinde ihtiyaç duyulan danı manlık ve destek
hizmetlerinden olu maktadır. Bu süreç içerisinde Mobilsoft, EYS’de ihtiyaca, e ilim ve geli en
teknolojiye göre gerekli geli tirme ve güncellemeler yapma, EYS’nin ERP ve insan kaynakları
sistemleri ile entegrasyonunu sa lama, kurum ihtiyaçlarına göre farklı ö retim yöntemleri sunma ve
raporlama uygulamaları geli tirme konularında hizmet sunmaktadır. Ayrıca, içerik geli tirme
konusunda ,Mobilsoft tarafından geli tirilen, ö renme nesneleri havuzu olu turabilen çerik Yönetim
Sistemi ile içerikleri kolayca geli tirmekte ve gerekli de i iklikler kolayca yapılmaktadır.
çerik geli tirme hizmetleri; uzaktan e itim uygulamaları ve geçi süreci konusunda danı manlık ve
e itimi, ö retim tasarımını, içeriklerin ve gereken bile enlerin web ortamına aktarılacak formatta
üretilmesini kapsamaktadır. Bu alanda, Mobilsoft’un grafik tasarımcılar, animatörler, senaristler,
kompozitörler, editörler, video prodüksiyon ekibi ve e itim teknologlarını kapsayan geni uzman
kadrosu ile uzaktan e itime uygun tasarım ve üretimler gerçekle tirilmektedir.
Mobilsoft’un uzaktan e itim alanındaki önemli projelerinden biri, Türkçe’yi yabancı dil olarak ö renmek
isteyen herkese ula mayı hedefleyen Uzaktan Türkçe Ö renim Merkezidir(www.turkish-center.com).
Ankara Üniversitesi TÖMER ile ortakla a yürütülen bu projede, A.Ü. TÖMER tarafından sa lanan
içerik web tabanlı e itime uygun ö retim tasarımı sürecinden geçirilerek kullanıcılara sunulmaktadır.
Binlerce animasyon, ses ve foto rafla zenginle tirilmi dersler, ki isel geribildirim, etkile imli alı tırma
ve oyunlar, ses kaydı, sözlükçe, sınav takibi, ö renci takibi ve de erlendirme gibi ö elerle
desteklenmektedir. Dersler etkile imli alı tırmalar ile peki tirilmekte, ö rencinin geribildirim alması
sa lanmaktadır. Temel düzeydeki açıklamaların ngilizce olarak verildi i programda, yakın zamanda
Almanca, Fransızca, Rusça ba ta olmak üzere di er dillerde de ö retime geçilmesi planlanmaktadır.
ODTÜ Enformatik
ODTÜ’nde yapılan uzaktan e itim çalı maları, programlar ve amaçları a a ıdaki tablolarda ayrıntılı
olarak gösterilmi tir.
Orta Do u Teknik Üniversitesi`nde yapılan Uzaktan E itim Çalı maları
Türü
Ba langıç
!
+,
-./ 0
-4
4 &%'
+
4 33
12 &$33
'
/88)
4 &%'
#"
933
$33"
+
)
4 &%'
!
=
AB ,
5 0&
4 &%'
12 &$333
)+
.
4 &%'
:
$33
Program Adı
METU-Online(http://online.metu.edu.tr)
ION(http://ion.ii.metu.edu.tr)
Bili im Yüksek Lisans Programı
"#$"
$33"
!
,
Ö renci
Sayısı
3
$93
(3
33
Kurum/Bölüm
%
&&
%
&&
%
&&
%
&&
%
&&
Ders
Sayısı
&'
((
Program
süresi
)
'
&*
&'
&'
#
$
5 0&
!3 &
6
73
& 8
:
$
#
";
!
7
5 0&
#
$
!
&'
&'
/
<8
/ 8
8
>8? @ &
%
&'
&&
B
C
/ 8
"
)
$
'
C
Programın Amacı
NET-Class
kullanılarak
kampüs
bazlı
dersler
verilmektedir
Halen belli bir meslekte etkin biçimde çalı makta olan
ö rencilerin, asli sorumluluklarını yerine getirmelerini
aksatmadan,günümüzün hızla geli en bili im teknoloji ve
sistemleri alanında uzmanla malarını sa lamaktadır.
KYS(http://kys.ii.metu.edu.tr)
Ki isel Yazılım Süreci
WTAE(Web Tabanlı Asenkron E itim)
IS100(http://euclid.ii.metu.edu.tr/~is100)
Introduction to Information Technologies
and Applications
E-ders(http://eders.ii.metu.edu.tr/)
Tasarım ve Geli tirme Sertifika Programı
IDE-A(http://idea.metu.edu.tr)
nternete Dayalı E itim_Asenkron
E TEN(E iticilerin E itimi Sertifika
Programı)Programı
DIL (http://www.dil.metu.edu.tr/)
Distance Interactive Learning
Bu projenin amacı yazılım geli tiricileri disiplinli bir
yazılım geli tirme süreci olan KYS ile tanı tırmak,
ö renilen kavramları gerçek ortamlarda uygulayarak
tatbik ederek bu sürecin geli tirdikleri ürünlere ve kendi
ba arımlarına katkılarını anlatmak ve profesyonel i
hayatlarında da KYS’yi ya da kendi niteliklerine ve i
ortamlarına göre düzenledikleri ki isel yazılım geli tirme
süreçlerini kullanmaları için gerekli altyapıyı sa lamaktır.
Çe itli üniversitelerin hazırlamı oldukları derslerinden
olu an bir programdır.
Üniversite 1. sınıflar içın hazırlanan, ofis uygulamalarını
tanıtan, Bilgi Teknolojilerine ve Uygulamalarına Giri
dersidir.
"E-Ders" sertifika programının amacı, insan kaynakları ve
kurumsal e itim alanlarında çalı an bireylerin, Internet
teknolojilerini e itimde verimli ve etkin bir ekilde
kullanmalarını sa layacak web teknolojileri ve ö retim
tasarımı alanlarında gerekli bilgi ve becerileri
kazanmalarını sa lamaktır.
Bilgisayarla yeni tanı anlara bilgisayarı tanıtmak ve
bilgisayarla yapılabilecek en temel i lerde beceri
kazandırmak.
35 farklı üniversiteden 170 ö retim elemanı için toplam 8
ay süren bir Enformatik sertifika programıdır.
Katılımcıları internet üzerinden etkile imli bir uzaktan
ngilizce dil e itim programıdır. Bu program, orta veya üst
düzeyde ingilizce bilenler için KPDS ya da benzeri ulusal
ve uluslararası dil sınavlarına kendi evleri, okulları ya da
i yerlerinden ODTÜ güvencesiyle hazırlanma olana ı
sunmak amacıyla geli tirilmi tir.
ORACLE
Oracle, yazılım, satı , servis, danı manlık, e itim ile birlikte veritabanı araçları ve uygulama ürünleri
alanlarında da faaliyet göstermektedir. Oracle’ın mü teri portföyü içinde; endüstriyel sektörden, finans,
e itim, kamu, telekom ve savunma sektörüne kadar çok geni bir yelpazede 2500’ü a kın mü teri
bulunmaktadır. Oracle Türkiye kuruldu u 1989 yılından bu yana, lokal i ortakları ile birlikte, Ankara ve
stanbul ofislerinde 140'
ın üzerinde çalı anı ile ülke çapında pek çok kurulu a Oracle hizmetlerini
ula tırmaktadır. Ülke genelinde 175 i orta ı bulunan Oracle Türkiye, kriz ekonomisinde güçlü i
ortakları ve lider teknolojisi ile en do ru ve entegre çözümleri sunarak ba arıyı hedeflemektedir.
ortaklarının
Oracle, veritabanı, uygulama sunucusu, uygulama geli tirme araçları ve finansal
yönetim, Üretim Yönetimi, Tedarik Zinciri Yönetimi, pazar yönetimi konularında
Yönetim Sistemi
Yazılımları sunmaktadır.
Oracle E-Business Suite 11i, nternet teknolojilerinin olanaklı kıldı ı yeni i yapma yöntemleri ile
irketleri uçtan uca e- ’e dönü türen, dünyanın ilk ve tek bütünle ik e- Yönetim Sistemi olma
özelli ini ta ıyor. Oracle e-Business Suite 11i kullanan irketler, farklı uygulamaların birbirleriyle
bütünle ik çalı ması için üstlenilen maliyetlerden ve a ırı risklerden kurtulmu oluyor. Çünkü Oracle eBusiness Suite 11i, tüm önemli i süreçlerini kapsayan güçlü fonksiyonlarla ve bütünle ik bir yapıyla
geliyor. Bu bütünle tirme sadece masrafları ve riski ortadan kaldırmıyor, aynı zamanda i in daha iyi
görülmesi için gerekli olan bilgiyi de sa lıyor. Tüm parçalarında aynı ve tutarlı mü teri bilgilerini
payla an Oracle E-Business Suite, bu sayede irketlere mü terileri hakkında 360 derece, tam ve
detay bilgi de sa lıyor.
Oracle 9i Database: Bilgi yönetimi liderli inde 20 yılı a kın deneyimi arkasına alan Oracle, Oracle9i
Veritabanı Yönetim Sistemi ile yüksek sayıda i lem hacmine sahip OLTP (online transaction
processing) uygulamalarının, yo un sorgu tabanlı veriambarı uygulamalarının ve Internet
uygulamalarının çalı tırılması için güvenli, yüksek performanslı ve kolay yönetilebilen bir altyapı
sunuyor. Oracle9i Veritabanı Yönetim Sistemi günümüzün kritik kurumsal uygulamalarının süreklilik ve
ölçeklenebilirlik gereksinimlerini kar ılamak amaçlı her türlü araç ve fonksiyonu sa layarak, Internet
uygulamaları geli tirme ve çalı tırma, içerik yönetimi, kurum içi ve kurum dı ı di er uygulamarla
entegre edebilme, bu uygulamalara mobil cihazlar da dahil her ortamdan eri imi sa lama ve bu
bilginin analizi ve payla ılması ile Business Intelligence’in sa lanması ve bunun sonucunda do ru i
proselerinin olu turulması için gereken mimarinin temel ta ını olu turuyor.
Oracle9i Application Server: Sektördeki en hızlı, kapsamlı ve bütünle ik J2EE uygulama sunucusu
olan Oracle9i Application Server, portal yazılımı, ‘Web page caching’, güçlü karar destek, tam
entegrasyon özelliklerini tek bir üründe toplayan güçlü bir uygulama sunucusudur. Oracle9i Application
Server, tüm J2EE, Web servisleri ve XML standartlarını destekliyor ve Web uygulamalarının BT
ortamında entegrasyonunu sa lıyor.
Oracle Direct: Oracle Direct, e-pazarlama araçlarını kullanarak ula tı ı mü teri ve i ortaklarına,
nternet üzerinden anında prototype ve simülasyon gerçekle tirme özellikleri ile nternet seminerleri,
nternet ürün demoları, nternet toplantıları, eBusiness Suite uygulamaları ile “ONLINE ortamda
ANLAT, GÖSTER, DENET ve SAT” yöntemini Türkiye’de de uyguluyor.
Oracle E itim; 'Toplam Çözüm' ba lı ı altında sundu u kapsamlı e itim ürünleri ile mü terilerine bilgi
teknolojisinin sa layaca ı rekabet gücünü kazandırmayı hedeflemektedir.
Oracle Danı manlık Hizmetleri; açık sistem transformasyonundan kurumsal BT mimarisine,
uygulama yazılımlarının hayata geçirilmesinden veritabanı optimizasyonuna kadar tüm danı manlık
ihtiyaçlarını kar ılamaktadır.
Oracle Teknik Destek Bölümü; faaliyetlerini stanbul ve Ankara olmak üzere iki merkezden
yürütmektedir. Sorunlar, kullanıcılar tarafından Destek Merkezi'
ne iletilmekte ve telefonda
çözülemeyen sorunlar uzaktan eri im ya da yerinde müdahale ile giderilmektedir.
Oracle Ortakları : Oracle Ortakları Programı'
nda yer alan uygulama yazılımı, donanım, da ıtım
ve danı manlık irketleri de i ik sektörlere odaklı çözüm ve hizmetler sunmaktadır. Oracle’ın
sektördeki ba arısının ayrılmaz bir parçası olan i ortakları, bu program sayesinde Oracle teknolojisi
üzerinde geli tirecekleri yeni ürünler için ihtiyaç duydukları e itim ve deste i alabilir, Oracle
‘eMarketing’ destek ve servislerinden yararlanabilirler. ortakları ayrıca bu program ile Oracle Yazılım
Lisanslarını kullanma ve satma hakkına sahip olur, i lerini online ortama ta ıyabilir, teknik
e itimlerden, ortak pazarlama olanaklarından yararlanabilirler. Oracle Ortakları Programı’na dahil
olan irketler, maliyetlerini dü ürürken pazar paylarını ve karlarını artırırlar.
stanbul Ofis Telefon : 212 329 67 00
Fax: 212 329 67 01
Ankara Ofis Telefon : 312 446 75 75
Fax:312 446 65 00
Oracle Direct : 0800 211 0 444
Sakarya Üniversitesi ülkemizi ça da medeniyetler seviyesine ula tıracak en emin yolun e itim
oldu una inanmaktadır. Bu amaçla yeni teknolojilerin ı ı ında e itimde kaliteyi artırma ve daha büyük
kitlelere daha hızlı ve nitelikli e itim vermenin arayı ı içersindedir. Üniversitemizin yıllardır sürdürdü ü
daha kaliteli ve verimli e itim verme arayı larının bir sonucu olarak Uzaktan Ö retim sistemine geçi
kabul edilmi tir.
1999 yılından buyana internetin geli im sürecine paralel olarak çe itli dersler internet üzerinden kendi
çalı malarımızla verilmekteydi. Ancak Sunucu Üniversite olma dü üncemiz ve uzaktan ö retimin
profesyonel bir platform üzerinden verilmesinin önemi bizi uzmanla maya ve daha iyi sistemlerin
arayı ına itmi tir. Uzaktan Ö retim alanında uzmanla an ö retim üyelerimiz bu alandaki e itimlerini
ba ta Idaho University gibi tecrübeli üniversitelerde tamamlamı , bu alanda çe itli makaleler ve kitap
yayınlamı lardır. Yine yerli ve yabancı pek çok kurumda Uzaktan Ö retim alanında çalı malar
yürütmü lerdir. Sunucu üniversite olma potansiyeline eri ti imiz noktada gerekli ara tırmalar e itim
alanındaki uzmanlarımızca yapılmı ve IBM Lotus firmasının Learningspace 5.0 Uzaktan Ö retim
platformunun benzer yazılımlar içersinde amaçlarımıza uygun, geli meye açık en esnek ürün
oldu una karar verilmi tir. IBM firmasıyla i birli ine gidilmi , firmayla anla malar yapılmı , proje ve
e itim deste iyle ürün satın alınmı . Sakarya Üniversitesi Uzaktan E itim Projesi Temmuz 2000
tarihinde start almı tır. Platform IBM ve Lotus tarafından kurulmu , e itimler Lotus- talya'
nın
e itmenleri tarafından verilmi tir. IBM ve Lotus '
un sistem ve teknik deste i halen devam etmektedir.
Sakarya Üniversitesi Uzaktan E itim çalı malarını nternet Destekli-Asenkron Ö retim olarak
sürdürmektedir. Bu faaliyetler ismini uzaktan e itimin türünden alarak SAÜ DÖ (Sakarya Üniversitesi
nternet Destekli Ö retim) markasını olu turmu tur. nternet Destekli Ö retim faaliyetleri ASENKRON
(e zamansız) olarak, halen verilmekte olan Kampüs içi ö rencilerimize birçok lisans ve önlisans dersi,
Sunucu Üniversite Statüsü ile 2 ders, Uzaktan Ö retim Önlisans Programları için 3 farklı bölümde ve
dört dönemde toplam 109 ders, 40 ki ilik uzman bir ekip, Uzaktan Ö retim Merkezi ve 34 Mbps'
lik
güçlü bir alt yapıyla devam etmektedir.
Tüm fakültelerde uzaktan ö retimin nasıl daha etkin kullanabilece ine dair gerekli çalı ma ve
ara tırmalar devam etmektedir. Üniversitemizin yeni hedefi bir ilk olarak E-Üniversite organizasyonunu
gerçekle tirmektir.
Uzaktan Ö retimde ba arının sırrı seçilen uzaktan ö retim platformu, iyi bir organizasyon, güçlü bir
kadro ve pedagojik yeterlili e sahip ders içeriklerinin hazırlanmasında yatmaktadır. Bizim
kullandı ımız Learningspace Platformu bu alanda uzman bir kurulu olan Lotus tarafından geli tirilmi ,
arzuladı ımız geli meler açık ve yeterince esnek bir programdır. En önemli özellikleri ö renci-ö renci
arasında ve ö renci-ö retmen arasında iyi bir etkile im sa laması, web tabanlı olması ve ö rencilerin
geli mesini takip amaçlı 18 farklı rapor alınabilmesidir.
Sundu umuz hizmetler:
· nternet Destekli Asenkron Dersler
· Online Sınavlar
. Bilinen tüm sınav çe itleri
. Soru Bankası
· Beyaz Tahta Uygulaması:
Online Dersler (Sesli ve Görüntülü)
Beyaz Tahta Uygulaması (Sesli)
Chat
· Forum Sayfası
Soru-Cevap Sıralı Forum Sayfası
Forum içi arama
· Ö renci ve Derslerin Geli imini izleme amaçlı 17 farklı rapor
Özelle tirilebilir ve istatistiksel
Hem e itmene hem de ö renciye sunulabilir
· Ö rencileri her sayfada izleme (tracking) özelli i
Uygulamalı olarak üzerinde çalı tı ımız Web Tabanlı E itim'de, hem ö renci sayısı hem de ders
içerikleri konusunda büyük ilerlemeler kaydetti imizi belirtmeliyiz. Üniversitemizin 2000-2001 e itimö retim yılı, bahar döneminde 1200, 2001-2002 Ö retim yılı güz ve bahar dönemlerinde dönem
ba ına yakla ık olarak 2000 kampüs içi ö renciye Uzaktan Ö retim lisans ö rencisine on-line e itim
verdik. Bu rakamlar Türkiye'
deki en kapasiteli Web Tabanlı E itim'dir. 2 Sunucu Üniversite dersine
sahip olarak ve Uzaktan Ö retim Bilgi Yönetimi, Bilgisayar Programcılı ı ve
programlarını açarak girmi tir.
letme Önlisans
Siemens Business Services
Siemens Business Services (SBS), dünyanın en büyük elektronik ve mühendislik firmalarından birisi
olan Siemens AG ve Siemens Nixdorf Information System AG’nin ortak giri imiyle 1 Ekim 1995 yılında
kurulmu tur. 1995 yılından bugüne kadar tutarlı bir büyüme kaydederek 88 ülkede 35.000’den fazla
çalı anı ve 6 milyar Euro’luk cirosuyla elektronik ve mobil i alanlarında dünyanın önde gelen çözüm
ve hizmet sa layıcı firmalarından birisi olmu tur. SBS, kapsamlı bilgi ve ileti im deneyimi ve özel
sektör bilgileriyle çözüm ve hizmetlerini “danı manlık, tasarlama, kurulum, i letim, bakım” de erler
zincirinin içinde tek bir kaynaktan sunmaktadır . Bu çözüm ve hizmetler sistem entegrasyonu yoluyla
danı manlık hizmetlerinden, mü terilerin tüm i prosesleri için sorumlulu a kadar geni bir yelpazede
uzanmakta ve komple BT yönetimini de içermektedir.
Siemens Business Services Türkiye, stanbul ve Ankara’daki ofisleriyle 500 ki iyi a kın bir
organizasyondur. Organizasyonun temel yapısı mü terilere de er katmak üzere biçimlendirilmi
birimlerden olu mu tur.
SBS, son yıllarda faaliyet alanının en önemli parçaları arasında görmeye ba ladı ı bilgi ve ileti im
teknolojilerinden faydalanan e itim ve ö retim konusunda tüm dünyada ciddi yatırımlar yapmı ve
büyük ölçekli projelere imza atmı tır. Bu stratejinin bir parçası olarak, SBS Türkiye bu alanda sadece
Türkiye’de de il, tüm SBS dünyasından sorumlu bir uzmanlık merkezi olarak faaliyet
göstermektedir.Bu merkezde tamamen yerel kaynaklar kullanılarak, e itimlerin yaratıcı içerikleri
geli tirilecek ve dünyaya ihraç edilecektir.
SBS Türkiye e-ö renme konusundaki global ihtiyaçlara yönelik olarak da ciddi bir yatırım yapmı tır.
SBS Türkiye bünyesinde u anda yakla ık 70 ki ilik bir e-ö renme grubu dünyanın en kalitelileri
arasında gösterilen çoklu ortam destekli e itim programlarını geli tirmektedir. SBS halihazırda Vitamin
adıyla tanınan ve 6-11. sınıflar arasındaki tüm müfredatı kapsayan ve toplam 91 CD’den olu an
yazılımları 40’dan fazla ülkedeki satı kanalları aracılı ıyla tüm dünyada uygulama çalı malarına
devam etmektedir. Bu giri im Global SBS organizasyonu içinde de en üst düzeyde kabul görmü ve
SBS Türkiye tüm dünyada e-ö renme içeri inden tek sorumlu Uzmanlık Merkezi olarak belirlenmi tir.
Ürünlerin geli tirilmesi sırasında kullanılan son derece güçlü geli tirme ve yerelle tirme metodolojisi
eldekilerin maksimum oranda yeniden kullanılması ürünlerin olu turdu u ve Türkiye’ye gelmesini
sa ladı ı katma de eri çok yükseltmi tir.Örne in Vitamin Lise ürünlerinin hali hazırda Çin müfredatına
ve Çince'
ye lokalize edilmi versiyonu Çin Milli E itim Bakanlı ı tarafından onaylanıp ülkedeki 200
milyon lise ö rencisinin kullanımı için tavsiye edilmi tir.
SBS e-Ö renme konusuna bir teknoloji ürünü veya bir Internet mucizesi olarak de il, her alanda
rekabet edebilecek bireyler yaratmanın ve günümüzün de i im ve geli im hızına ki ilerin ve
kurumların ayak uydurmasını sa lamanın temel aracı olarak bakmaktadır.
SBS irketlere ve kurumlara sundu u danı manlık hizmetiyle e itimi, kurumun insan kaynakları
sisteminde yetkinlik modelinin bir parçası olarak yapılandırır ve e-Ö renme ile ilgili kapsam ve
yakla ımı belirler. Mü teri ile birlikte en uygun platform teknolojilerini(LMS, sanal sınıf ortamı, donanım
ve ileti im altyapıları) seçerek, entegrasyonlarını sa lar. Teknik ve ki isel geli ime yönelik standart
e itim içeri i ve de kuruma özel e itim ve süreçlere yönelik içerik hazırlar. Tüm bu sistemi iste e göre
anahtar teslim olarak temin edebilece i gibi, bir dı kaynak kullanımı (outsourcing) veya Uygulama
Servis Sa layıcılı ı (ASP) modeli ile i letimini kurum adına yapar.
Bir Örnek: Türkiye’nin en büyük e-Ö renme Projesi
Türkiye’nin bugüne kadarki en büyük e-ö renme projesi, Bankalar Birli i için SBS tarafından
gerçekle tirilmi tir. Türkiye Bankalar Birli i (TBB) banka, kamu personeli ve özel sektör çalı anlarına
halen sınıfta vermekte oldu u e itimleri Internet üzerinden verebilmek için bir “Bankacılık E itim Sitesi”
kurmu tur. 2001 yılında bu amaçla açılan ihaleyi 2002 ubat’ında SBS Türkiye, Humanitas ve IBM
Türkiye’den olu an bir konsorsiyum kazanmı tır ve 2003 yılında, TBB’ye üye olan tüm bankaların ve
vatanda ların kullanımına açılmı tır
Bilgisayar Bilimleri Ara tırma ve Uygulama Merkezi
(BAUM)
Merkezi Derslikler Binası Kat:4, Do u Kampus, Çünür / ISPARTA
Tel & Fax : +90 246 211 34 70 -71
http://baum.sdu.edu.tr
[email protected]
Aralık 2002 tarihinden itibaren Süleyman Demirel Üniversitesi Rektörlü üne ba lı olarak fiilen faaliyete
giren Bilgisayar Bilimleri Ara tırma ve Uygulama Merkezi Müdürlü ü (BAUM), üniversitemizdeki
uzaktan e itim konusundaki faaliyetleri geli tirmek üzere çalı malara ba lamı tır.
Internet destekli uzaktan e itimin geli tirilmesi amacıyla, ODTU Enformatik Enstitüsü ve Ankara
MobilSoft A . ile i birli i yapılmı tır. Platform olarak ODTU Enformatik Enstitüsü tarafından hazırlanan
Net-Class platformunun son versiyonu kullanılmaktadır. Ders içerikleri geli tirilirken Microsoft E-Learn,
Macromedia Authorware ve Flash gibi birçok yazılımdan faydalanılmaktadır. Üniversite bünyesinde
pilot uygulama olarak 18 dersin içeri i hazırlanmaya ba lanmı tır. Bu derslerin Temmuz 2004 tarihine
kadar içerikleri hazırlanıp, ö retime hazır hale getirilmesi planlanmaktadır. çeri i hazırlanan dersler
arasında; Mühendislik Mimarlık Fakültesi, Teknik E itim Fakültesi, E itim Fakültesi, ktisadi dari
Bilimler Fakültesi, Yabancı Diller Yüksek Okulu gibi birçok farklı okula ait dersler bulunmaktadır. Ayrıca
birimimiz Türkiye Bili im Vakfının uzaktan e itim çalı ma gruplarına katılarak bu konuda ülkemizdeki
çalı maları takip etmekte ve bu çalı malara katkıda bulunarak destek vermektedir.
Ayrıca birimimizin kurulu yönetmeli inde yer alan, halen devam eden ve gelecekteki çalı ma alanları
arasında olacak di er konular a a ıdadır.
•
•
•
Proje bazlı çalı malar:
o
ris ve Parmak izi kontrollü otomasyon sistemi ve hazırlanacak kiosk ’a entegrasyonu
(SDÜ Altyapı Projesi)
o
Laboratuar Tipi Bilgisayar Tümle ik Üretim Sistemi Tasarımı ve
malatı
(DPT Projesi, SDÜ CAD / CAM Merkezi – BAUM birli i Kapsamında)
o
Bilgisayar
Destekli
malat
Sistemi
için
Robot
Tasarımı
ve
malatı
(SDÜ Altyapı Projesi, CAD / CAM Merkezi – BAUM birli i Kapsamında)
o
Kalp Hastaları için Mobil Uygulama Geli tirme (SDÜ evket Demirel Kalp Merkezi –
BAUM i birli i ile Proje Hazırlık A amasında)
o
Bilgisayar Destekli Sera Otomasyonu (SDÜ Ziraat Fakültesi – BAUM i birli i ile Proje
Hazırlık A amasında)
BAUM, di er kamu ve özel kurulu ların talepleri do rultusunda; bilgisayar, a sistemleri, yazılım
konularında danı manlık ve yönlendirme yaparak, sistem çözümlemelerini yapılması
hedeflenmektedir. Gerekli e itim programlarını düzenler. Ayrıca lisans ve lisans üstü ö rencilerine
ait projelerle ilgili bilgi ve teknoloji deste i sa layacaktır.
BAUM, Internet ortamında sertifika programlarına geçi ve mezunlarımıza yönelik sürekli e itim
merkezinin kurulumuna katkı sa layacaktır.
•
BAUM; üniversite ö retim elemanlarının bilgisayar kullanımını arttıracak çalı malarda bulunup,
ihtiyaç duydukları yazılımların teminine katkı sa layıp, yapacakları ulusal ve uluslar arası
düzeydeki akademik çalı malara bilgi teknolojileri bazında destek verecektir. Ulusal ve uluslar
arası kurum ve kurulu larla i birli i yaparak ülkemizin ve ilimizin, bilgi teknolojileri konusunda
geli mesine katkıda bulunacaktır. Ba lıca hedeflerinden biri de bilginin teknoloji ve üretime
dönü ebilmesi için gerekli e itici ve yönlendirici yayınlar yaparak, konferanslar ve yarı malar
düzenlenecektir.
Türkiye
Kurumu Genel Müdürlü ü
KUR’ un temel görevleri; klasik anlamda i ve i çi bulma i levinin yanında, i gücü piyasası verilerini
derlemek, analiz etmek ve yayınlamak, aktif i gücü politikaları ile i sizlik sigortası gibi pasif i gücü
politikalarını bir arada uygulamaktır.
Günümüzde aktif i gücü politikaları; i sizli i azaltmak, istihdamı korumak ve artırmak amacıyla kariyer
yönetimi hizmetlerinin verildi i, i analizi ve meslek sınıflandırmasının yapıldı ı, i gücü mobilitesinin
artırıldı ı, istihdamla ili kilendirilmi çe itli meslek e itimlerinin organize edildi i, i arama stratejilerinin
geli tirildi i programları içermektedir.
Bilindi i üzere aktif i gücü politikalarının temel felsefesi i gücünün istihdam edilebilirli ini artırmaktır.
KUR,
bu ba lamda uluslararası kaynaklar tarafından finansmanı sa lanan bir çok proje
uygulamı tır ve uygulamaktadır.
Aktif i gücü politikaları kapsamında verilen hizmetler, hizmet sa layıcılar aracılı ı ile genellikle sınıf
ve/veya i yeri ortamında verilmektedir. Hizmet ula tırılan katılımcı sayısı önemli rakamlara ula mı
olmakla birlikte, hedef kitlenin büyüklü ü kar ısında yeterli de ildir.
Aktif gücü Piyasası Hizmetlerinin elektronik ortamda sunulması halinde daha geni kitlelere, daha az
maliyetle ula tırılması mümkün olacaktır.
Ayrıca, e-devlet yapılandırılması içerisinde e- kur olu umunun sa lanması da mümkün olacak,
mü terilerin hizmetten daha etkin yararlanmaları sa lanacaktır.
Bu nedenle KUR teknolojinin sundu u olanaklardan azami ölçüde yararlanma kararlılı ındadır. Bu
do rultuda, Kurumsal Dönü üm Projesini ba latmı ve proje önemli mesafe kaydetmi tir.
APTECH irketi 53 ülkede 3000’i a kın merkezde Bilgi Teknolojileri (BT) e itimi sunan uluslar arası bir
irkettir. Ankara’ da özel e itim alanında lider kurulu lardan birisi olan YÜCE A. . bünyesinde
kurulmu bulunan YÜCE Bilgi Sistemleri de APTECH’ in Türkiye ana temsilcisidir. APTECH e itimleri
YÜCE Bilgi Akademisi bünyesinde verilmektedir. Verilen e itimler klasik e itim ortamı yanında on-line
ve uzaktan e itim modelleri ile de verilmektedir.
APTECH'in “Learning Management System (LMS)” isimli uzaktan e itim yazılımı, en kapsamlı e itim
içeriklerine cevap verebilecek ekilde tasarlanmı tır. Sistem, e itim içerikleri olu turmak, saklamak,
düzenlemek ve yönetmek için hazırlanmı ölçeklenebilir bir platform üzerine kurulmu tur. çerik
sa layıcıların hazırladıkları materyaller LMS üzerinden etkin bir ekilde web kullanıcılarına
sunulmaktadır.
Aptech Limited’in online e itim portalı olan www.onlinevarsity.com ‘da, 1000 saati Aptech tarafından
geli tirilmi , 3000 saati ise NetG i birli i ile sunulan yakla ık 4000 saatlik bir e itim içeri i
bulunmaktadır. u ana kadar bu siteden yakla ık 70.000 kullanıcı hizmet almı tır.
Sitede, ders içerikleri zengin bir çoklu ortamda sunulmaktadır. Alınacak derse ba lanmadan once bu
dersin önko ulları (pre-requisites) belirtilmekte ve e itimin tamamlanmasından sonra da konuya
hakimiyetin ölçüldü ü bir online sınav yapılmaktadır.
Bunun yanında, gerek on-line, gerekse de sınıf e itimlerine devam eden ö renciler için destek
hizmetleri sürdürülmektedir. Bu hizmetlerin içinde, e itime parallel olarak ödev ve alı tırma verilmesi,
forumlar olu turulması, sa lıklı ve hızlı haberle me sa layan bülten panoları hazırlanması,
ö rencilerin on-line chat ortamında e itmen ile bulu ması, grup etkile imini sa lamak amacıyla
ö rencilerin birbirleriyle on-line ortamda bulu ması, e itim içerikleriyle ilgili son yenilikleri
ö renebilecekleri okuma odalarına ba lanabilmeleri sayılabilir.
Ayrıca, ö rencilerin sorularını ve dileklerini iletebilecekleri bir Help Desk’de bulunmaktadır.
10. KAYNAKÇA
Picciano, A. G. (2001). Distance learning: Making connections across virtual
space and time. Upper Saddle River, NJ: Merrill Prentice Hall.
Keegan, D. (1983). On defining distance education. In D. Sewart, D. Keegan, & B.
Holmberg, (Eds.), Distance education: International perspective, pp. 6-33.
London: Croom Helm.
Heinich, R., Molenda, M., Russel, J. D., & Smaldino, S. E. (1999). Instructional
media and technologies of for learning (Sixth Edition). New York: Macmillan
Publishing Company.
Barbara Seels, Zita Glasgow (1998), Making Instructional Design Decisions (Second
ed.), Prentice-Hall, New Jersey, (pp.9).
Brian Blum (1997), Etkile imli Ortam: Ba arının Esasları, Sistem Yayıncılık, stanbul,
(pp.59).

e-Öğrenme Kılavuzu Sürüm 1 Haziran, 2003

Transkript

Benzer belgeler

The Holy See

Bunları Biliyor Muydunuz?