öğretim yöntem ve teknikleri
Transkript
öğretim yöntem ve teknikleri
ÖĞRETMEN ADAYLARI İÇİN KAMU PERSONELİ SEÇME SINAVI EĞİTİM BİLİMLERİ GARANTİLİ MODÜLER SET ÖĞRETİM YÖNTEM VE TEKNİKLERİ KONU ANLATIMI, KONU TARAMA TESTLERİ, DENEME SINAVLARI VE SON SEKİZ YILIN KONULARA GÖRE YERLEŞTİRİLMİŞ ÇIKMIŞ SORULARI İÇİNDEKİLER İÇİNDEKİLER Sayfa TAKDİM ....................................................................................................................................... i KİM NE DEDİ? ........................................................................................................................... ii PUSULA ..................................................................................................................................... iii ÖĞRETİM YÖNTEM VE TEKNİKLERİ ........................................................................................ 1 ÖĞRETİM İLKELERİ VE STRATEJİLERİ ...................................................................................................5 1. ÖĞRETİM İLKELERİ .............................................................................................................................................. 7 1.1 Öğrenciye / Çocuğa Görelik (Düzeye Uygunluk) .................................................................................... 7 1.2 Aktivite (Etkin Katılım) .............................................................................................................................. 8 1.3 Yaşama Yakınlık (Aktüalite) ....................................................................................................................... 9 1.4 Somuttan Soyuta ...................................................................................................................................... 10 1.5 Bilinenden Bilinmeyene ........................................................................................................................... 10 1.6 Yakından Uzağa ........................................................................................................................................ 11 1.7 Ekonomiklik .............................................................................................................................................. 11 1.8 Açıklık (Ayanilik) ....................................................................................................................................... 11 1.9 Bütünlük .................................................................................................................................................... 12 1.10 Sosyallik (Otoriteye İtaat ve Özgürlük) ................................................................................................... 12 1.11 Bilgi ve Becerinin Güvence Altına Alınması .......................................................................................... 12 TEST 1 .......................................................................................................................................................15 ÇIKMIŞ SORULAR ....................................................................................................................................18 ÖĞRETİMDE STRATEJİ, YÖNTEM VE TEKNİK İLİŞKİSİ ....................................................... 23 1. ÖĞRETİM STRATEJİLERİ ................................................................................................................................... 24 1.1 Sunuş Stratejisi (Sunuş Yoluyla Öğretme Yaklaşımı) ........................................................................... 24 1.2 Buluş/Keşfetme Stratejisi (Buluş/Keşfetme Yoluyla Öğretme Yaklaşımı) ........................................... 26 1.3 Araştırma-İnceleme Stratejisi (Araştırma-İnceleme Yoluyla Öğretme Yaklaşımı)............................... 27 TEST 2 .......................................................................................................................................................29 ÇIKMIŞ SORULAR ....................................................................................................................................32 ÖĞRETİM YÖNTEMLERİ ..........................................................................................................................39 1. ANLATIM (SUNU) YÖNTEMİ ............................................................................................................................... 39 Kullanımı .............................................................................................................................................................. 40 Anlatım Yöntemi Kullanılırken Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar ................................................................. 40 Özellikleri ..................................................................................................................................................... 40 vii BÖLÜM ADI İÇİNDEKİLER 2. Yararları ..................................................................................................................................................... 40 Sınırlılıkları ..................................................................................................................................................... 40 TARTIŞMA YÖNTEMİ ........................................................................................................................................... 41 Kullanımı ............................................................................................................................................................ 41 Etkili Tartışmaların Planlanması ve Uygulanması Konusunda Alınacak Önlemler ....................................... 41 Özellikleri ........................................................................................................................................................... 42 Yararları ........................................................................................................................................................... 42 Sınırlılıkları ........................................................................................................................................................... 42 Tartışma Çeşitleri (Tartışma Teknikleri) ............................................................................................................. 42 Bütün Sınıfla Yapılan Tartışmalar (Büyük Grup Tartışması) ........................................................................... 43 Küçük Grup Tartışma Teknikleri ..................................................................................................................... 43 3. • Münazara ..................................................................................................................................... 43 • Sempozyum ................................................................................................................................ 44 • Panel ............................................................................................................................................ 45 • Zıt Panel ....................................................................................................................................... 45 • Kollegyum .................................................................................................................................... 45 • Forum ........................................................................................................................................... 45 • Açık Oturum ................................................................................................................................. 45 • Beyin (Buluş) Fırtınası.................................................................................................................. 46 • Çember ........................................................................................................................................ 46 • Kısa Süreli Tartışma Grupları (Vızıltı Grupları) ............................................................................ 46 • Fikir Taraması .............................................................................................................................. 46 • Seminer ........................................................................................................................................ 46 • Workshop (Çalıştay Yöntemi) ...................................................................................................... 46 ÖRNEK OLAY YÖNTEMİ ..................................................................................................................................... 48 Kullanımı ........................................................................................................................................................... 48 Özellikleri ........................................................................................................................................................... 49 Yararları ........................................................................................................................................................... 50 Sınırlılıkları ........................................................................................................................................................... 50 4. GÖSTERİP (ÖRNEĞİNİ GÖSTEREREK) YAPTIRMA YÖNTEMİ ........................................................................ 53 Kullanımı ........................................................................................................................................................... 53 Özellikleri ........................................................................................................................................................... 54 Yararları ........................................................................................................................................................... 54 Sınırlılıkları ........................................................................................................................................................... 54 5. PROBLEM ÇÖZME YÖNTEMİ ............................................................................................................................. 55 Problem Çözme Aşamaları ................................................................................................................................. 55 Kullanımı ........................................................................................................................................................... 56 Özellikleri ........................................................................................................................................................... 57 Yararları ........................................................................................................................................................... 57 Sınırlılıkları ........................................................................................................................................................... 57 viii İÇİNDEKİLER BÖLÜM ADI 6. PROJE YÖNTEMİ ................................................................................................................................................. 62 Kullanımı ........................................................................................................................................................... 62 Proje Yönteminde İzlenecek Adımlar................................................................................................................. 62 Özellikleri ........................................................................................................................................................... 62 Yararları ........................................................................................................................................................... 63 Sınırlılıkları ........................................................................................................................................................... 63 7. BİREYSEL ÇALIŞMA YÖNTEMİ .......................................................................................................................... 65 Kullanımı ........................................................................................................................................................... 65 Özellikleri ........................................................................................................................................................... 65 Yararları ........................................................................................................................................................... 65 Sınırlılıkları ........................................................................................................................................................... 65 TEST 3 .......................................................................................................................................................67 ÇIKMIŞ SORULAR ....................................................................................................................................72 ÖĞRETİM TEKNİKLERİ ............................................................................................................................79 1. BEYİN FIRTINASI ................................................................................................................................................. 79 Serbest çağrışım ................................................................................................................................................. 83 Fikir taraması ....................................................................................................................................................... 83 Listeleme .............................................................................................................................................................. 83 2. GÖRÜŞ GELİŞTİRME .......................................................................................................................................... 83 3. ALTI ŞAPKALI DÜŞÜNME................................................................................................................................... 85 4. GÖSTERİ (GÖSTERİM/DEMONSTRASYON) ..................................................................................................... 87 5. SORU-CEVAP ..................................................................................................................................................... 89 6. ROL (OYNAMA) YAPMA ...................................................................................................................................... 91 7. DRAMA ................................................................................................................................................................. 92 8. BENZETİM (SİMÜLASYON/BENZETİŞİM) .......................................................................................................... 94 Analoji (Analog) ................................................................................................................................................... 95 9. MİKRO ÖĞRETİM................................................................................................................................................. 96 10. EĞİTSEL OYUNLAR ............................................................................................................................................ 99 11. DENEY ve LABAROTUVAR .............................................................................................................................. 100 12. İSTASYON......... ................................................................................................................................................. 101 13. KONUŞMA HALKASI ......................................................................................................................................... 103 14. SOKRAT TARTIŞMASI ....................................................................................................................................... 104 15. ALTI AYAKKABILI UYGULAMA......................................................................................................................... 104 16. BİREYSELLEŞTİRİLMİŞ ÖĞRETİM TEKNİKLERİ............................................................................................ 106 Dönüşümlü Günlük Çalışmalar ........................................................................................................................ 106 Planlı Grup Çalışmaları ..................................................................................................................................... 106 Beceri Geliştirme Çalışmaları........................................................................................................................... 106 ix BÖLÜM ADI İÇİNDEKİLER Düzey Geliştirme Çalışmaları ........................................................................................................................... 106 Akran Grupları Tekniği ...................................................................................................................................... 106 TEST 4 ....................................................................................................................................................107 ÇIKMIŞ SORULAR ..................................................................................................................................112 SINIF DIŞI ÖĞRETİM TEKNİKLERİ ........................................................................................................119 1. GEZİ .................................................................................................................................................................... 119 2. GÖZLEM ............................................................................................................................................................. 120 3. GÖRÜŞME .......................................................................................................................................................... 120 4. ÖDEV .................................................................................................................................................................. 121 5. SERGİ ................................................................................................................................................................. 122 TEST 5 .....................................................................................................................................................125 ÇIKMIŞ SORULAR ..................................................................................................................................127 ÖĞRENME–ÖĞRETME MODELLERİ–YAKLAŞIMLARI ........................................................................131 1. TAM ÖĞRENME ................................................................................................................................................. 131 2. PROGRAMLI ÖĞRENME/ÖĞRETİM ................................................................................................................. 134 3. BİLGİSAYAR DESTEKLİ ÖĞRETİM .................................................................................................................. 135 Bilgisayar Destekli Öğretimin Yararları ........................................................................................................... 135 Öğrenme Hızı ............................................................................................................................................... 135 Katılımcı Öğrenme (Etkin Katılım)................................................................................................................ 135 Öğretim Etkinliklerinin Çeşitliliği ................................................................................................................... 135 Öğrenci Performansının İzlenebilmesi ......................................................................................................... 135 Zamandan ve Ortamdan Bağımsızlık .......................................................................................................... 135 4. YAPILANDIRMACILIK (KURMACILIK / İNŞACILIK / OLUŞTURMACILIK / CONSTRUCTİVİSM) .................. 137 5. İŞBİRLİĞİNE DAYALI ÖĞRENME / ÖĞRETİM.................................................................................................. 141 6. ANLAMLI ÖĞRENME......................................................................................................................................... 146 7. ÇOKLU ZEKA ................................................................................................................................................... 148 Sözel / Dilsel Zeka ............................................................................................................................................. 149 Mantıksal / Matematiksel Zeka ......................................................................................................................... 149 Görsel-Uzamsal (Mekansal) Zeka .................................................................................................................... 150 Müziksel / Ritmik Zeka ...................................................................................................................................... 150 Bedensel / Kinetik Zeka .................................................................................................................................... 151 Kişilerarası / Sosyal Zeka ................................................................................................................................. 151 Öze Dönük / İçsel Zeka ..................................................................................................................................... 151 Doğa Zekası 8. ................................................................................................................................................... 151 BİREYSELLEŞTİRİLMİŞ ÖĞRETİM SİSTEMİ (KELLER PLANI) ..................................................................... 152 x İÇİNDEKİLER BÖLÜM ADI 9. GAGNE’NİN ÖĞRENME MODELİ ..................................................................................................................... 153 10. CARROLL’UN OKULDA ÖĞRENME MODELİ .................................................................................................. 154 11. GLASER’İN TEMEL ÖĞRETME MODELİ ......................................................................................................... 155 12. SLAVİN’İN ETKİLİ ÖĞRETİM MODELİ.............................................................................................................. 155 13. MODEL ALARAK ÖĞRENME ............................................................................................................................ 155 14. YAŞANTISAL ÖĞRENME/YAŞANTI TEMELLİ ÖĞRENME .............................................................................. 157 15. DUNN’IN ÖĞRENME STİLİ MODELİ ................................................................................................................. 158 16. GREGORC’UN ÖĞRENME STİLİ (GREGORC’UN KAYNAŞTIRMA YETENEĞİ) MODELİ ............................. 159 TEST 6 .....................................................................................................................................................161 ÇIKMIŞ SORULAR ..................................................................................................................................172 ÖĞRETMEN NİTELİKLERİ......................................................................................................................187 TEST 7 .....................................................................................................................................................191 ÇIKMIŞ SORULAR ..................................................................................................................................193 ÖĞRETİM ARAÇ–GEREÇLERİ ..............................................................................................................197 1. GENEL TANIMLAR ................................................................................................................................................ 197 Öğretim Materyali .............................................................................................................................................. 197 Eğitim Ortamı ................................................................................................................................................... 197 Öğretim Aracı ................................................................................................................................................... 197 Öğretim Gereci .................................................................................................................................................. 197 2. ARAÇ VE GEREÇLERİN TÜRLERİ ................................................................................................................... 198 Göze Hitap Eden Araçlar .................................................................................................................................. 198 Kulağa Hitap Eden Araçlar ............................................................................................................................... 198 Göze ve Kulağa Hitap Eden Araçlar ................................................................................................................ 198 Kitaplar ve Teksirler .......................................................................................................................................... 199 3. ÖĞRETİM ARAÇLARININ YARARLARI ............................................................................................................ 199 4. ARAÇ-GEREÇLERİN ÖĞRENME SÜRECİNDEKİ ÖNEMİ ............................................................................... 199 5. EDGAR DALE’NİN YAŞANTI KONİSİ................................................................................................................ 199 TEST 8 .....................................................................................................................................................201 ÇIKMIŞ SORULAR ..................................................................................................................................203 SINIF YÖNETİMİ ....................................................................................................................................207 1. GELENEKSEL YAKLAŞIM................................................................................................................................. 207 2. ÇAĞDAŞ YAKLAŞIM ......................................................................................................................................... 207 3. SINIF YÖNETİMİ MODELLERİ........................................................................................................................... 208 xi BÖLÜM ADI İÇİNDEKİLER 4. SINIF YÖNETİMİNİ ETKİLEYEN DEĞİŞKENLER ............................................................................................. 208 4.1 Öğretmen-Öğrenci Değişkeni ................................................................................................................... 208 • Öğretmenin Sınıf İçi Kuralları Belirlerken Dikkat Etmesi Gereken Noktalar ............................................. 209 • İletişim Süreci ........................................................................................................................................... 210 4.2 Ortam ................................................................................................................................................... 212 4.3 İstenmeyen Davranışlar ............................................................................................................................. 212 5. VERİMLİ DERS ÇALIŞMA ................................................................................................................................. 217 5.1 Verimli Ders Çalışabilmek İçin Yapılması Gerekenler ............................................................................. 217 5.2 Etkili Öğrenme ve Verimli Ders Çalışmanın Yararları ............................................................................. 217 TEST 9 .....................................................................................................................................................219 ÇIKMIŞ SORULAR ..................................................................................................................................224 DENEME TESTİ .......................................................................................................................................230 KAYNAKLAR ...........................................................................................................................................238 KURAMCILAR .........................................................................................................................................240 SÖZLÜK ...................................................................................................................................................241 xii ÖĞRETİM YÖNTEM VE TEKNİKLERİ 1 YAZAR PENCERESİ Bir gün bu kitap elinize geçerse, tez zamanda büyük bir şansa sahip olacak; başarıyı yakaladığınızda da çok şaşıracaksınız. Eğer ki kitabı okumazsanız, yaşamınız boyunca kötü bir şansla bütünleşmeye mahkûm olursunuz. Mevcut öğretim yılında mutlu olabilmek için kitabı satır satır okuyun ve en az 15 kişiye önerin. Oluşturduğumuz bu zinciri kırarsanız, yaşamınızın en önemli döneminde problemler çıkacak ve “Evet lanetleneceksiniz!” Söz konusu başarı zincirinin bir halkası olmuşsanız bunu sürdürmek istiyorsanız “15 kişiye bu kitabı önerin!” gibi bir toteme inanıyorsanız, elinize aldığınız kitabı 15 kişiye önerin ve sonucu görün. “Ben böyle şeylere inanmam!” diyorsanız kitabı okuduğunuzda beğeneceğinizin, başarıya ulaşacağınızın ve önünüze gelen herkese bunu tavsiye edeceğinizin garantisini veriyoruz. Elinizdeki bu kitaba ne kadar güvendiğimizi biraz hicivli bir biçimde ifade etmeye çalıştık. Bu hicivli anlatımdaki güven ve başarı adına verilen garanti, kitabımızın daha önceki yıllardaki başarısı ve okuyucularımız tarafından beğenilmesi ile ilgilidir. Kitapta, özellikle alan uzmanlarının en çok bildiği ve literatürde en çok işlenen yaklaşım, strateji, yöntem ve tekniklere yer verilmiştir. Bu konulara ek olarak KPSS için sürpriz sayılabilecek konulara da değinilmiştir. Özellikle 2008 KPSS‛de karşılaşılan ve sınav için sürpriz sayılabilecek kavramlara benzer konular işlenmiş, kitap yeniden gözden geçirilmiş ve genişletilmiştir. Sevgili Arkadaşlar, Öğretim yöntem ve teknikleri ile ilgili bu kitapta, eğitim programının dört temel ögesinden biri olan öğrenme öğretme sürecinin yani eğitim durumlarının kapsamında yer alan tüm konulara yer verilmiştir. Diğer bir söyleyişle, sadece öğretim yöntem ve teknikleri değil, öğretim stratejileri, ilkeleri, yaklaşımları, modelleri, araç-gereçleri, öğretmen nitelikleri, sınıf yönetimi konuları bu kitapta işlenmiştir. Özellikle strateji, yöntem, teknik ve yaklaşımların özellikleri ve kullanıldığı durumlar birbirine benzemekte, sorularda ayırt edilmesi güç olmaktadır. Elinizdeki bu kitapta konular ayırt edici özellikleriyle işlenmiş ve birbiriyle karşılaştırmalı anlatımlar, notlar, tablolar ve sınıflamalar kullanılmıştır. Yalnızca sınavda değil, öğretmenlik yaşamınız için de yararlı olacağına inandığımız bu kitapta, özellikle karikatür ve tablolarda vurgulanmış kısımları titizlikle incelemenizi tavsiye ederiz. Bu dersten her yıl yaklaşık 30 soru çıkmaktadır. Başarı dileklerimizle... İhtiyaç Yayıncılık Eğitim Bilimleri Öğretim Yöntem ve Teknikleri Dersi Zümre Üyeleri 2 KPSS SORULARININ YILLARA GÖRE DAĞILIMI ÖĞRETİM YÖNTEM VE TEKNİKLERİ ÖĞRETİM İLKELERİ 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2 2 3 3 1 1 2 1 1 1 1 1 1 2008 (Hazırbulunuşluk/düzeye uygunluk, etkin katılım, yaşama yakınlık vb.) ÖĞRETİMDE STRATEJİ, YÖNTEM VE TEKNİK İLİŞKİSİ ÖĞRETİM STRATEJİLERİ Sunuş Stratejisi 1 1 2 (Sunuş Yoluyla Öğretme Yaklaşımı) Buluş/Keşfetme Stratejisi 4 1 3 1 (Buluş/Keşfetme Yoluyla Öğretme Yaklaşımı) Araştırma-İnceleme Stratejisi (Araştırma-İnceleme Yoluyla Öğretme Yaklaşımı) ÖĞRETİM YÖNTEMLERİ ANLATIM (SUNU) TARTIŞMA Tartışma Çeşitleri (Panel, sempozyum vb.) ÖRNEK OLAY GÖSTERİP YAPTIRMA PROBLEM ÇÖZME PROJE BİREYSEL ÇALIŞMA ÖĞRETİM TEKNİKLERİ BEYİN FIRTINASI GÖRÜŞ GELİŞTİRME ALTI ŞAPKALI DÜŞÜNME GÖSTERİ (GÖSTERİM/DEMONSTRASYON) SORU-CEVAP ROL (OYNAMA) YAPMA DRAMA BENZETİM (SİMÜLASYON) MİKRO ÖĞRETİM SOKRAT TARTIŞMASI İSTASYON EĞİTSEL OYUNLAR KONUŞMA HALKASI DENEY ALTI AYAKKABILI UYGULAMALI BİREYSELLEŞTİRİLMİŞ ÖĞRETİM TEKNİKLERİ SINIF DIŞI ÖĞRETİM TEKNİKLERİ GEZİ GÖZLEM GÖRÜŞME ÖDEV SERGİ 1 1 1 1 1 1 1 1 2 1 2 1 1 1 1 1 1 1 1 2 2 2 1 1 2 1 2 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 3 1 KPSS SORULARININ YILLARA GÖRE DAĞILIMI 2001 ÖĞRENME/ÖĞRETME MODELLERİ TAM ÖĞRENME PROGRAMLI ÖĞRENME ÇOKLU ZEKA BİREYSELLEŞTİRİLMİŞ ÖĞRETİM SİSTEMİ 2002 2003 2004 2005 2006 1 1 2 3 2 1 1 (KELLER PLANI) BİLGİSAYAR DESTEKLİ ÖĞRETİM YAPILANDIRMACILIK 1 1 1 2008 1 1 1 1 4 (OLUŞTURMACILIK-KURMACILIK) İŞ BİRLİĞİNE DAYALI ÖĞRENME GAGNE’NİN ÖĞRENME MODELİ ANLAMLI ÖĞRENME MODELİ CARROLL’UN OKULDA ÖĞRENME MODELİ GLASER’İN TEMEL ÖĞRETME MODELİ MODEL ALARAK ÖĞRENME YAŞANTISAL ÖĞRENME/YAŞANTI TEMELLİ 2007 1 1 1 1 1 3 1 1 1 2 1 1 1 1 1 1 1 1 2 1 1 1 1 1 ÖĞRENME DUNN’IN ÖĞRENME STİLİ MODELİ GREGORC’UN ÖĞRENME SİTİLİ (GREGORC’UN KAYNAŞTIRMA YETENEĞİ) ÖĞRETMEN NİTELİKLERİ ÖĞRETİM ARAÇ-GEREÇLERİ Ders Kitaplarının Özellikleri SINIF YÖNETİMİ KAVRAMI Geleneksel Yaklaşım Çağdaş Yaklaşım Sınıf Yönetimi Modelleri Sınıf Yönetimini Etkileyen Değişkenler Öğretmen-Öğrenci Değişkeni (Kural belirleme, iletişim vb.) Ortam İstenmeyen Davranışlar VERİMLİ DERS ÇALIŞMA Verimli Ders Çalışabilmek İçin Yapılması 3 3 1 1 1 1 3 2 2 1 3 2 1 2 1 3 3 3 1 2 2 24 17 1 2 23 25 1 Gerekenler Etkili Öğrenme ve Verimli Ders Çalışmanın Yararları TOPLAM 30 22 4 28 21 ÖĞRETİM İLKELERİ BÖLÜM İÇERİĞİ 1. ÖĞRETİM İLKELERİ 1.1 Öğrenciye / Çocuğa Görelik (Düzeye Uygunluk) 1.2 Aktivite (Etkin Katılım) 1.3 Yaşama Yakınlık (Aktüalite) 1.4 Somuttan Soyuta 1.5 Bilinenden Bilinmeyene 1.6 Yakından Uzağa 1.7 Ekonomiklik 1.8 Açıklık (Ayanilik) 1.9 Bütünlük 1.10 Sosyallik (Otoriteye İtaat ve Özgürlük) 1.11 Bilgi ve Becerinin Güvence Altına Alınması 5 ÖĞRETİM İLKELERİ Eğitim bilimlerinde bu bölümle ilgili her yıl ortalama 2 Öğretim yöntem ve teknikleri dersi, öğretim programı kapsamında yer alan öğrenme-öğretme sürecindeki öğretim ilkeleri, stratejileri, yöntemleri, teknikleri, araç gereçleri, yaklaşımları ve sınıf yönetimi konularını içeren bir derstir. Bu sıralananların öğretmen tarafından uygun biçimde planlanması ve uygulanması bu dersin içeriğini oluşturur. Bu nedenle bu konular sırasıyla işlenecektir. 1. ÖĞRETİM İLKELERİ1 Öğretim ilkelerinin, hedeflere göre seçilen içeriğin düzenlenmesinde, bu içeriğin öğrenme-öğretme sürecinde/eğitim durumlarında öğretim etkinlikleri aracılığıyla öğretmen tarafından sunulmasında, değerlendirilmesinde dikkate alınması gerekir. Öğretim stratejisi, yöntemi ve tekniği seçilirken, kullanılırken öğretim ilkeleri rehber niteliği taşır ve öğretim ilkelerine göre öğretim gerçekleşir. Bu öğretim ilkeleri aşağıda açıklanmıştır. İ h t i y a ç Ya y ı n c ı l ı k soru çıkmaktadır. rı, benzer ruhsal özellikler gösterecekleri varsayımına dayanır. Öğretimi “yıllık sınıflar sistemi” üzerine kurduğumuzda, zaten her şey bu ilkeye göre düzenlenecektir. Ders, sınıfın ortalama seviyesine göre düzenlenir anlayışı gelenekseldir ve çağdaş yaklaşımlarda tercih edilmez. Çünkü çağdaş yaklaşımlara göre her öğrenci farklıdır ve bu farklılıklar dikkate alınmalıdır. Ortalama seviyenin altındaki ve üstündeki öğrencilerin dersin dışında kalma tehlikesi vardır. Bu nedenle her öğrencinin hazırbulunuşluk düzeyi dikkate alınmalıdır. Öğrenciler aynı yaş grubunda da olsa, ortak özellikler de taşısa her öğrencinin yeteneklerinin, zekasının, ilgi ve eğilimlerinin, çalışma istek ve gayretinin farklı olduğu varsayımıyla öğretimin bireyselleştirilmesi de bu ilke kapsamında değerlendirilmelidir. Bütün öğrencileri eşit şekilde geliştirmeye çalışırsak, normalin altındaki ve üstündeki öğrenciler ihmal edilmiş sayılabilir. Öğretimde bireysel farklılıklar dikkate alınır ve her öğrencinin bireysel öğrenme hızı (Skinner’ın programlı öğrenme modeli) göz önünde tutulursa öğretim zenginleştirilmiş ve her öğrenci kendi zeka, yetenek, ilgi ve çalışma temposuna göre ilerlemiş olur. Özet olarak; her öğrenciyi kendi düzeyinin üzerine çıkarmaya çalışmak, öğrenci düzeyinin dikkate alınması ile gerçekleşir. Bu da öğrencilerin hazırbulunuşluk düzeyinin göz önünde tutulması ile gerçekleşir. Etkili ve etkin öğrenme; öğrencilerin düzeyine uygun, öğrencinin katılımı ile hazırlanan ve uygulanan öğretim etkinlikleri ile gerçekleşir. Bunların hepsi bugün okunup bitecek. Ama bu benim düzeyime uygun değil ki. 1.1 Öğrenciye/Çocuğa Görelik (Düzeye Uygunluk) Öğrenciye görelik (düzeye uygunluk) öğretimde öğrencinin ilgi ve ihtiyaçlarının, psikolojik ve fizyolojik özelliklerinin ve düzeyinin dikkate alınmasıdır. Öğrenciye görelik ilkesinde psikolojinin önemli katkıları görülmektedir. Bu ilke, “çocuğa uygunluk (düzeye uygunluk)” veya öğretimi “bireyselleştirme” olarak da açıklanabilir. Eğitimdeki yeni anlayışlar dikkate alındığında öğrencinin etkin kılınması, kalıcı öğrenmeler gerçekleştirdiği için önemlidir. Öğrenciye görelik yani düzeye uygunluk ilkesi de bu açıdan önemli görülmelidir. Düzeye uygunluk ilkesi, geleneksel eğitim anlayışına göre bir yaş grubundaki öğrencilerin aynı gelişim seviyesinde bulunacakla- Hangi öğretim kademesinde olursa olsun öğrencinin gelişimine ve hazırbulunuşluk düzeyine uygun, aynı zamanda yaparak yaşayarak öğrenebilmesi için etkin katılımını sağlayan etkinlikler sunulmalıdır. 1 Ergün, M. ve Özdaş, A. (1997). Öğretim İlke ve Yöntemleri. İstanbul: Kaya Matbaacılık. 7 ÖĞRETİM İLKELERİ 2003 KPSS SORU... Öğrenci düzeyine uygunluk ilkesinin sınıf içinde etkili bir biçimde uygulanması için aşağıdakilerden hangisine öncelik verilmelidir? Bir öğretmen ders yapacağı sınıfa girmiş. Ön sırada oturan çobanın oğlunun dışında sınıfta kimse yokmuş. Öğretmen bu durum karşısında dersi işleyip işlememekte Çoban‛ın oğlu cevap vermiş: “Öğretmenim ben sıradan, basit bir insanım, bu konular- konuşmuş. Dersten sonra kendisini, görevini yerine getirdiği için huzurlu hissetmiş ve öğrencisinin de memnun kaldığını söyle- İ h t i y a ç Ya y ı n c ı l ı k dan pek anlamam. Fakat ahıra girseydim ve Çoban‛ın oğlunun bu cevabını duyan öğret- Öğrencilerin hazırbulunuşluk durumunun dikkate alınması yapmalı mıyım, yapmamalı mıyım?” men derse başlamış. Üç saatin üzerinde İçeriğin açık, net ve anlaşılır bir biçimde sunul- C) “Sınıfta bir tek sen varsın. Sence dersi ğını görseydim yine de onu beslerdim.” Öğretmenin öğretim sürecinin dışında kalması B) ması tereddüt etmiş ve çobanın oğluna sormuş: bütün ineklerimin kaçıp bir tanesinin kaldı- A) D) Öğrenciler arası etkileşimin artması E) Grupla çalışma tekniklerinin uygulanması ÇÖZÜM... Düzeye uygunluk/çocuğa görelik ilkesi hazır- bulunuşluk düzeyinin göz önünde tutulması ile gerçekleşir. CEVAP: C 1.2 Aktivite (Etkin Katılım) mesini bekleyerek sormuş: Öğrencinin öğrenme-öğretme sürecine katılımını vur- “Dersi nasıl buldun ?” gulamaktadır. Bir öğrenci ne kadar çok duyu organı ile Çobanın oğlu biraz duraksadıktan sonra öğrenme-öğretme sürecine katılırsa öğrenmeler o kadar cevap vermiş: “Size daha önce de söyledim etkili ve kalıcı olur. Bu nedenle de en kalıcı öğrenmeler, öğretmenim, ben basit bir insanım, bu ko- yaparak yaşayarak öğrenme yoluyla gerçekleşir. Bir nulardan pek anlamam. Yine de ahıra girip kızılderili atasözü “Anlatırsan, unutabilirim; gösterirsen biri dışında bütün ineklerimin kaçtığını gör- anımsayabilirim; beni işin içine katarsan asla unutmam, seydim onu beslerdim; ama elimdeki tüm öğrenirim.” der. Öğrencinin katılımı ile hazırlanan ve yemi ona verip hayvanı çatlatmazdım.” uygulanan öğretim etkinlikleri, öğrencinin ilgisini daha Her öğrencinin kapasitesi, yeti, ilgi ve ye- fazla çekeceği gibi öğrenmelerin etkililiğini de artırır. tenekleri dikkate alınmalıdır. Bu düzeye Bloom (Tam öğrenme) ve Skinner (Programlı öğren- uygunluk ilkesinin gereğidir. me) gibi eğitimciler ortaya attıkları öğrenme-öğretme yaklaşımlarında, öğretim sürecinin kalitesi ve uygun koşulların sağlanması noktasında etkin katılımı önemli görmüşlerdir. Özellikle psikolojide yapılan deneylerin etkisiyle öğrencinin aktif öğrenmesinin daha etkili olduğu görüşü ortaya çıkınca, katılımcı demokrasi ve rekabete dayalı liberal ekonomi şartlarının da etkisiyle öğretimde aktiflik/etkinlik ilkesinin önemi de artmıştır. Artık verilen 8 ÖĞRETİM İLKELERİ bilgiyi depolayan öğrenci anlayışı yerini; araştıran, sorgulayan, inceleyen, bağlantılar kuran, sonuç ve genellemelere varan, görüşlerini ifade eden öğrenci anlayışına 2004 KPSS bırakmıştır. Bu anlayış, etkin katılım ilkesinin dikkate alınması ve uygulanması ile gerçekleştirilebilir. 1.3 Yaşama Yakınlık (Aktüalite) SORU... İçerikte ve öğrenme-öğretme sürecinde öğrenciye veri- Öğretim sürecinde, bireyin gereksinim duyacağı ya- len bilgiler, öğrencinin günlük yaşamda kullanabileceği rarlı ve kullanılabilir bilgilerin öğretilmesi önemli bir ve yararlanabileceği türden olmalıdır. Diğer bir söyleyiş- yer tutar. le kullanılabilir bilginin öğrenciye verilmesi hem yaşama Bu görüşte, aşağıdakilerden hangisinin önemi yakınlık ilkesiyle hem de yansıtıcı düşünmeyle doğrudan vurgulanmaktadır? ilgilidir. Öğretim, yaşamdan kopuk olmamalı; yaşamdaki gerçeklerle ilgili, öğrencinin yaşamla bağlantısını koparmayan yakın çevresiyle ilgili bir öğrenme yaşantısı sunöte yaşamın bizzat kendisidir. O halde okuldaki öğretim İçerikte ve öğrenme-öğretme sürecinde öğrenciye lıdır. İçerik ve etkinliklerdeki örnekler yaşamın içinden sağlayacaktır. Yaşama yakınlık ilkesi; somuttan soyuta, bilinenden bilinmeyene ve yakından uzağa gibi aşamalılık ilkelerinin ve açıklık ilkesinin de temelini oluşturur. Öğretim etkinliklerinin öğrencinin dikkatini çekebilmesi verilen bilgilerin öğrencinin günlük yaşamda kullanaİ h t i y a ç Ya y ı n c ı l ı k Bu aynı zamanda soyut konuların somutlaştırılmasını D) Bütünlük ÇÖZÜM... de yaşama yakın ve yaşamın doğrudan kendisi olma- lan sosyal ortam vs. gerçek yaşama yakın olmalıdır. B) Sadelik C) Düzeye uygunluk E) Açıklık malıdır. John Dewey’e göre, eğitim yaşama hazırlıktan seçilmelidir. Öğretim süresince kullanılan dil, oluşturu- A) Yaşama yakınlık bileceği ve yararlanabileceği türden olması yaşama yakınlık ilkesi ile ilgilidir. CEVAP: A için öğrencilerin ilgi ve ihtiyaçlarına, hazırbulunuşluk düzeyine uygun olması gerekir. 2006 KPSS SORU... Sınıfta matematik problemlerini çözmede başarılı olan bir öğrenci bakkaldan yaptığı alışverişlerde para üstünü hesaplamada güçlük çekmektedir. Aşağıdakilerden hangisi bu öğrencinin durumunu en iyi açıklamaktadır? A) B) C) D) Yaşama yakınlık, öğretimde yaşamda kullanılabilir ve E) yararlanılabilir bilgilere yer verilmesi ile gerçekleşir. 9 Sınıfta edinilen bilgilerin günlük yaşama taşınamaması Sınıf içi etkinliklerin öğrencinin düzeyine uygun olmaması Öğrencinin sayısal becerilerinin yetersiz olması Sınıf içi etkinliklerde öğrenci farklılıklarının dikkate alınmaması Sınıf ortamının öğrenmeyi destekleyici bir şekilde düzenlenmemesi ÖĞRETİM İLKELERİ ÖĞRETİM İLKELERİNİN TEMEL ÖZELLİKLERİ ÖĞRETİM İLKESİ BELİRGİN ÖZELLİĞİ Düzeye Uygunluk Öğrencinin ilgi, ihtiyaç ve her türlü düzeyinin dikkate alınmasıdır. (Öğrenciye Görelik) Çağdaş anlamıyla bireysel farkların dikkate alınmasını ve öğretimin bireyselleştirilmesini sağlar. Aktivite (Etkin Katılım) Öğrencinin öğretim sürecine olabildiğince çok duyu organı ile dahil edilmesidir. Öğrencinin öğrenme çabası içerisine sokulmasıdır. Katılım artıkça kalıcılık artar. Yaşama Yakınlık (Aktüalite) Somuttan Soyuta Öğretimde ve içerikte günlük hayatta kullanılabilir ve yararlanılabilir bilgilere yer vermedir. Gözle görülenden, elle tutulandan, görülmeyene ve soyut olana doğru öğretimin yapılmasıdır. Bilinenden Bilinmeyene Öğrencilerin daha önceki bilgi ve becerilerinden yola çıkarak bilinmeyenlerin öğretiminin kolaylaştırılmasıdır. Yakından Uzağa Öğrencinin yakın çevresinden başlayarak uzak çevresine doğru ilerlemedir. (mahalleden köye, köyden kente) Ekonomiklik Bir taşla iki kuş vurma. En uygun zaman, ortam ve etkinlik ile en çok kazanıma Açıklık (Ayanilik) ulaşmadır. Açık ve anlaşılır bir dil kullanma, örnekler ve araç - gereçlerle öğretimi daha açık hale getirmedir. Bütünlük Öğrenciyi hem fiziksel hem ruhsal tüm özellikleri ile bir arada ele almadır. Sosyallik (Otoriteye İtaat ve Öğrenciye kendi kararlarını verebilme, kendi kendini yönetme, kritik durumlarda Özgürlük) özgür kalabilme, hür kararlar verme mutluluğunu ve sorumluluğunu kazandırarak onu sosyalleştirmedir. Bilgi ve Becerinin Değişmeyen evrensel gerçeklerin öğretimine verilen önemdir. Güvence Altına Gerçek bilginin birey tarafından bilinmesi gerekliliği ve bilginin bilimselliğinin dik- Alınması kate alınmasıdır. 14 Test ÖĞRETİM İLKELERİ 1 4. Öğretim etkinlikleri düzenlenirken öğrencilerin tüm özellikleri dikkate alınmalıdır. Ayrıca öğrencilerin ÖĞRETİM İLKELERİ bazı kademelerde dersleri ayrı ayrı öğrenebilmesi ve kavraması güç olabilir. Bu nedenle bireyler, içsel 1. yönleri göz önünde bulundurularak bir arada ele Aynı yaş grubundaki öğrencilerinin ilgi, istek ve alınmalı ve disiplinler ilişkilendirilmelidir. ihtiyaçları, zeka düzeyleri ve yetenekleri farklı ola- Bu açıklamada aşağıdaki öğretim ilkelerinden bilmektedir. Etkili bir eğitim için bu durumun göz hangisi üzerinde durulmuştur? önünde bulundurulması gerekmektedir. Bu açıklama, aşağıdaki hangi öğretim ilkesinin önemini vurgulamaktadır? A) Küçük adımlar B) Yakından uzağa C) Düzeye uygunluk D) Yaşama yakınlık A) Açıklık B) Kullanılabilir bilgi C) Başarı D) Bütünlük E) Bireysel hız E) Açıklık 5. yanlıştır? Bir öğretmen, gezegenler konusunu işlerken irili ufaklı küreleri kullanarak ders işlemiş ve daha sonra gezegenlerin güneş sisteminde bu şekilde dizildiklerini söyleyerek öğretimi daha etkili hale getirmiştir. Aşağıdaki seçeneklerden hangisi bu uygulamayı açıklamaktadır? A) Somuttan soyuta B) Bilinenden bilinmeyen C) Anında düzeltme D) Bütünlük İ h t i y a ç Ya y ı n c ı l ı k 2. Sosyallik ilkesine göre aşağıdakilerden hangisi A) Bireyin kendi kendini yönetebilmesini amaçlar. B) Eğitimin önemli amaçlarından biridir. C) Kurallara uymayı öğrenme vardır. D) Kritik durumlarda bile kendi kararlarını verme gücü kazandırır. E) Sadece bireyin değil bilgilerin bütünlüğünü de savunur. E) Ekonomiklik 3. Bir fen ve teknoloji öğretmeni derste dokuları işlerken mikroskop ile incelenmesi için soğan zarı 6. Sınav yapmak isteyen bir tarih öğretmeni soruları getirmiş ve öğrencilerin tek tek mikroskoptan zarı önceden hazırlamamış, sınav zamanı öğrencilere incelemesini istemiştir. yazdırmıştır. Böylelikle daha iyi sorularla daha faz- Öğrenmenin kalıcı olması ve öğrencinin daha la davranış ölçebilecekken, daha az davranışı ölç- fazla duyu organını işe koşmak için yapılan bu müştür. girişim, aşağıdaki öğretim ilkelerinden hangisi Bu öğretmenin göz ardı ettiği ilke aşağıdakiler- ile açıklanabilir? den hangisidir? A) Kullanılabilir bilgi B) Yakından uzağa A) Ekonomiklik B) Yakından uzağa C) Bütünlük D) Etkin katılım C) Yaşama yakınlık D) Sosyallik E) Düzeye uygunluk E) Etkin katılım 15 Test ÖĞRETİM İLKELERİ 1 13. Coğrafya öğretmeni Fatih, yıllık plan hazırlarken ilk 15. I. hafta ülkeler coğrafyası daha sonra bölgeler coğ- Öğrencilerin daha önceki tecrübeleri dikkate alınır. rafyasını ele almıştır. II. İçerik, kitaplar ve sorular açık bir dil ile anlaşılır Fatih Öğretmen aşağıdaki ilkelerden hangisine olmalıdır. aykırı davranmıştır? III. Yeni bilgiler eski bilgilerin içerisine yerleştirilerek öğrenilebilir. A) Basitten karmaşığa Yukarıdaki seçeneklerden hangisi ya da hangi- B) Somuttan soyuta leri bilinenden bilinmeyene ilkesini açıklamaktadır? C) Yakından uzağa D) Bilinenden bilinmeyene E) Geçmişten günümüze A) Yalnız I B) Yalnız II D) I ve III E) I, II ve III C) Yalnız III 16. Özcan Öğretmen, matematik dersinde üçgenin alanının nasıl hesaplanacağını “Bir müsellesin mesaha-i sathıyesi, kaidesiyle irtifaının hasıl-ı darbının nısfına müsavidir.” diyerek açıklamıştır. rak işlemiş herhangi bir uygulama yaptırmamıştır. Daha sonra öğrencilerinden fotoğraf çekme becerisini sergilemesini istemiştir. Ancak öğrencilerin sadece işleyerek öğrenmesine hizmet edildiğinde bu konuda başarısız olduğu görülmüştür. Özcan Öğretmen, aşağıdaki öğretim ilkelerin- İ h t i y a ç Ya y ı n c ı l ı k 14. Bir öğretmen, fotoğraf çekme konusunu anlata- den hangisini ihlal etmiştir? A) Bütünlük B) Açıklık C) Ekonomik Öğretmen bu açıklama doğrultusunda hangi il- D) Bilinenden bilinmeyene keyi ihmal etmiştir? E) Yakından uzağa A) Ekonomiklik B) Sosyallik C) Etkin katılım D) Yaşama yakınlık 17. Öğretim yöntem, teknik ve stratejileri seçilirken öğrenci hazır bulunuşluğunu önemseyen bir öğretmenin göz önünde bulundurması gereken E) Bütünlük en önemli ilke aşağıdakilerden hangisidir? A) Sosyallik B) Ekonomiklik C) Bütünlük D) Ölçülebilirlik E) Düzeye uygunluk Test 1 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 C A D D E A C D A C E A C C D B 17 17 E ÇIKMIŞ SORULAR 4. ÖĞRETİM İLKELERİ Öğrenci, öğretim sürecine aktif olarak katılmalı, okumalı, yazmalı, konuşmalı, tartışmalı ve bilgiyi ÇIKMIŞ SORULAR geçmiş yaşantılarıyla ilişkilendirmelidir. Yukarıdaki açıklama aşağıdaki öğretim ilkele- 1. rinden hangisiyle doğrudan ilgilidir? İlköğretimin ilk yıllarında, bir derste gerçekleştirilecek öğretme-öğrenme etkinliklerinin sıra ve A) Öğretmen, öğrencileri içeriğe yönlendirmelidir. düzeni belirlenirken aşağıdakilerden hangisinin B) Öğrencilerin olgu ve olayları çok yönlü olarak göz önünde tutulması doğru olmaz? değerlendirmesi sağlanmalıdır. C) Öğrencinin hazırbulunuşluk düzeyi dikkate A) Bugünden geçmişe doğru gitme alınmalıdır. B) Soyut kavramlara öncelik verme D) Bilginin teorik temellerine inilmelidir. C) Bütünden parçaya ve sonra tekrar bütüne gitme E) D) Yakın çevreden uzağa doğru gitme E) Öğrencilerin yaparak yaşayarak öğrenmesi sağlanmalıdır. Basitten karmaşığa doğru ilerleme 2003 KPSS 2002 KPSS 2. Öğrenci düzeyine uygunluk ilkesinin sınıf içinkilerden hangisine öncelik verilmelidir? A) Öğretmenin öğretim sürecinin dışında kalması B) İçeriğin açık, net ve anlaşılır bir biçimde sunulması C) Öğrencilerin hazırbulunuşluk durumunun dik- İ h t i y a ç Ya y ı n c ı l ı k de etkili bir biçimde uygulanması için aşağıda- kate alınması D) Öğrenciler arası etkileşimin artması E) Grupla çalışma tekniklerinin uygulanması 2003 KPSS 3. Sınıf içi öğretim etkinlikleri düzenlenirken yaşama yakınlık ilkesi üzerinde önemle durulmalı ve etkinlikler bu doğrultuda uygulanmalıdır. 5. Aşağıdakilerden hangisi öğretmenin bu ilkeyi yararlı ve kullanılabilir bilgilerin öğretilmesi önemli uyguladığının bir göstergesidir? bir yer tutar. Bu görüş, aşağıdakilerden hangisiyle doğru- A) İhtiyaç duyulan bilgi ve becerileri öğretmesi dan ilgilidir? B) İçeriğe ayırdığı süreyi azaltması C) Kendisinin öğretim sürecinin merkezinde yer alması D) İçeriğin eksiksiz ezberlenmesine önem vermesi E) Öğretim sürecinde, bireyin gereksinim duyacağı A) Düzeye uygunluk B) Sadelik C) Yaşama yakınlık D) Bütünlük E) Açıklık Sınıf içinde bireysel çalışmayı özendirmesi 2004 KPSS 2003 KPSS 18 ÇIKMIŞ SORULAR 11. İletişim konusunda “haberleşme” üzerinde duran 14. Çocuğun içinde yaşadığı çevre çocuğun öğrenme bir öğretmenin, öğrencileri postaneye götürüp sürecini etkiler. Öğretim stratejileri belirlenirken bu haberleşme türlerini uygulamalı olarak göster- çevreye dikkat edilmeli ve çevre, öğrenme sürecin- mesinin temel amacı aşağıdakilerden hangisi- de etkin olarak işe koşulmalıdır. dir? Yukarıdaki ifade öğretim ve öğrenme yöntemlerinin hangi ilkesiyle doğrudan ilişkilidir? A) Çevreyi tanıtmak B) Somut yaşantılar sağlamak A) Basitten karmaşığa B) Somuttan soyuta C) İş birliğini geliştirmek C) Ekonomiklik D) Açıklık D) Sınıf ortamından farklı yerde ders işlemek E) Yakından uzağa E) Öğrenci katılımını sağlamak 2007 KPSS 2006 KPSS 12. Sınıfta matematik problemlerini çözmede başarılı 15. Bir öğretmen planladığı bazı etkinliklerle öğretim olan bir öğrenci bakkaldan yaptığı alışverişlerde sürecini zenginleştirme çabası göstermekte, fen ve para üstünü hesaplamada güçlük çekmektedir. teknoloji dersinde “hücre” konusunu öğrencilerin Aşağıdakilerden hangisi bu öğrencinin duru- grupça yaptıkları deneylerle işlemektedir. Bu öğret- munu en iyi açıklamaktadır? men deney sonrası öğrencilerden, maması B) Sınıf içi etkinliklerin öğrencinin düzeyine uygun olmaması C) Öğrencinin sayısal becerilerinin yetersiz olması D) Sınıf içi etkinliklerde öğrenci farklılıklarının dik- – İ h t i y a ç Ya y ı n c ı l ı k A) Sınıfta edinilen bilgilerin günlük yaşama taşına- – “hücre” konusunda öğrendiklerini küçük grup- larda tartışarak grup görüşünü sınıfa sunmalarını istemiştir. Öğretmen yaptığı bu etkinlikle aşağıdakilerden hangisinde belirtilen eğitsel katkıyı en çok sağ- kate alınmaması E) yaptıkları deneyle ne öğrendiklerini ayrıntılı olarak yazmalarını, layabilir? Sınıf ortamının öğrenmeyi destekleyici bir şekil de düzenlenmemesi A) Öğrencilerin ders boyunca meşgul olmalarını 2006 KPSS sağlama 13. “Çevremizi Tanıyalım” konusunda sırayla “Bölge- B) Öğrencilerin yazma becerilerini geliştirme miz, İlimiz, Yurdumuz, İlçemiz” ile ilgili çalışmalar C) Öğrencilerin derse olan ilgilerini ve katılımları- yaptıran bir öğretmen, bu dersin içeriğinin dü- nı artırma zenlenmesinde hangi ilkeye aykırı davranmış- D) Farklı değerlendirme yöntemlerinden faydalanma tır? E) Farklı öğretim stratejilerinden yararlanma 2008 KPSS A) Somuttan soyuta B) Basitten karmaşığa C) Günümüzden geçmişe D) Bütünden parçaya E) Yakından uzağa 2006 KPSS Test I 1 B 2 C 3 A 4 E 5 C 6 D 7 E 20 8 D 9 B 10 A 11 B 12 A 13 E 14 E 15 C ÖĞRETİM STRATEJİLERİ BÖLÜM İÇERİĞİ İ h t i y a ç Ya y ı n c ı l ı k ÖĞRETİMDE STRATEJİ, YÖNTEM VE TEKNİK İLİŞKİSİ 1. ÖĞRETİM STRATEJİLERİ 1.1 Sunuş Stratejisi (Sunuş Yoluyla Öğretme Yaklaşımı) 1.2 Buluş/Keşfetme Stratejisi (Buluş/Keşfetme Yoluyla Öğretme Yaklaşımı) 1.3 Araştırma-İnceleme Stratejisi (Araştırma-İnceleme Yoluyla Öğretme Yaklaşımı) 21 ÖĞRETİM STRATEJİLERİ HEDEF-STRATEJİ-YÖNTEM-TEKNİK İLİŞKİSİ Eğitim bilimlerinde bu Hedef bölümle ilgili her yıl (Bilişsel Alan) ortalama Strateji Yöntem Teknik Bilgi Sunuş Anlatım (Sunu) Kavrama Buluş Tartışma Soru Cevap Örnek Olay Beyin Fırtınası ve Diğer Gösteri, Beyin Fırtınası, 2 soru çıkmaktadır. Uygulama Araştırma Gösterip Yaptırma Analiz Problem Çözme Sentez Proje Bireysel Çalışma Soru Cevap Tartışma Çeşitleri Benzetim Drama Rol Yapma Deney Değerlendirme İkili Çalışma ve Grup Çalışması ÖĞRETİMDE STRATEJİ, YÖNTEM VE TEKNİK İLİŞKİSİ 2004 KPSS Öğretim Yöntemi: Hedefe ulaşmak için seçilen en kısa yol ya da düzenli yoldur. Öğretim Tekniği: Hedefe ulaşmak için seçilen yöntemi uygulamaya koyma biçimi ya da hedefe ulaşmak için seçilen yöntemin uygulanmasında başvurulan yardımcı yollardır. İ h t i y a ç Ya y ı n c ı l ı k Öğretim Stratejisi: Hedefe ulaşmak için seçilen en genel yol ya da yollar bütünüdür. SORU... Eğitim programlarında hedefler eğitim durumlarında kullanılacak olan öğretme-öğrenme yaklaşımlarını belirler. Aşağıdakilerin hangisinde verilen hedef düzeyi için, karşısında belirtilen öğretim yaklaşımının verimli bir yol olması beklenmez? Öğretim stratejisi; hedefe ulaşmak için seçilen kısa ve düzenli yolları yani yöntemi; strateji ve yöntem de tekniği kapsar. O halde en geniş kapsamlı genel yol stratejidir. Hedef Düzeyi Öğretim Yaklaşımı A) Kavrama Bilgisayar destekli öğretim B) Sentez Sunuş yoluyla öğretim C) Bilgi Bireysel çalışma Yöntem D) Uygulama Proje temelli öğretim Teknik E) Analiz Buluş yoluyla öğretim yoluyla öğretim Strateji ÇÖZÜM... Sunuş yoluyla öğretim bilgi düzeyindeki davranışların Öğrenme-öğretme süreci (eğitim durumları); strateji, yöntem ve teknikler ile araç gereçlerin uygun bileşenleri kazandırılması için uygundur. Bu yol ile en fazla kavrama düzeyindeki davranışlar kazandırılabilir. Sentez ile düzenlenir. Öğretim stratejileri ile yöntem ve teknikle- ise üst düzey bir hedeftir. Sunuş yoluyla öğretim ile rinin kullanımı eğitim, öğretim, ders programlarında ve üst düzey davranışlar kazandırılamaz. öğretim planlarında belirtilen hedef ve hedef davranışlara göre farklılık gösterir. CEVAP: B 23 ÖĞRETİM STRATEJİLERİ 1. ÖĞRETİM STRATEJİLERİ Öğretim stratejileri, öğrenme hedeflerine ulaşmak üzere belirlenen konunun sunulması için izlenen yollar bütünü veya hedefe ulaşmak için seçilen genel yoldur. Bu yollardan bazıları öğretmen merkezli, bazıları öğrenci merkezlidir. Hedefler, seçilecek stratejinin türünü belirlemede kaynaklık eder. 2007 KPSS SORU... Burcu Öğretmen Türkçe dersinde “eylem” konusunu Stratejiler, öğretim hedeflerine ulaşılmasını kolaylaştırmada kullanılır. Hedeflerin özelliklerine uygun olarak öğretmen, öğrencilerin bağımsız çalışmalarını isteyebileceği gibi sınıfı küçük gruplara ayırabilir ya da bütün sınıfın katılımını sağlayan etkinlikler planlayabilir. Öğretme stratejileri; sunuş yoluyla öğretme, buluş yoluyla öğretme, araştırma ve inceleme yoluyla öğretme stratejileri olarak gruplandırılmaktadır. 1.1 Sunuş Stratejisi (Sunuş Yoluyla Öğretme Yaklaşımı) genel ilke ve kavramları anlatmış, daha sonra ayrıntılı bilgilerin üzerinde durmuştur. Burcu Öğretmen aşağıdaki öğretme yollarından veya yöntemlerinden hangisini kullanmıştır? İ h t i y a ç Ya y ı n c ı l ı k Öğretmen, öğretimi planlarken belirlediği hedeflere uygun öğretim stratejilerini de seçer. İlgili kaynaklar incelendiğinde zaman zaman yöntem, teknik ve strateji kavramlarının birbirinin yerine kullanıldığı görülmektedir. Demirel2, yöntemi, hedefe ulaşmak için izlenen en kısa yol ya da bir konuyu öğrenmek için seçilen düzenli yol olarak; tekniği, öğretme yöntemini uygulamaya koyma biçimi olarak tanımlamıştır. anlatırken önce genel bilgileri aktarmış, konuyla ilgili Ausubel tarafından ortaya atılmıştır. Tüm bilgilerin öğretmen tarafından aktarılmasıyla kavram ve genellemelerin öğretildiği bir öğretme yoludur. Bilgiler aşamalılık ilkelerine göre (yakından uzağa, bilinenden bilinmeyene, somuttan soyuta, genelden özele, basitten karmaşığa doğru) çok dikkatli bir biçimde düzenlenmeli ve öğrenci tarafından alınması kolay hale getirilmelidir. Bütünden parçaya (genelden özele) doğru bilgi sunumu olduğundan tümdengelim kullanılır. A) Sunuş yoluyla B) Buluş yoluyla C) Araştırma yoluyla D) Probleme dayalı E) İş birliğine dayalı ÇÖZÜM... Soruda verilen aktarma, anlatma, temel ilke ve kavramların önce verilmesi gibi vurgular sunuş yoluyla öğretimin anahtar kelimeleri ve ipuçlarıdır. Sunuş yoluyla öğretimde öğretmen temel kavram, ilke, sonuç ve genellemeleri önce aktarır ve açıklar. Daha sonra bunları örneklerle açık hale getirir ve konunun ayrıntılarını anlatır. Önce genel bilgilerin aktarıldığı, konuyla ilgili genel ilke ve kavramların anlatıldığı, daha sonra ayrıntılı bilgilerin üzerinde durulduğu öğretim yolu sunuş yoluyla öğretimdir. Soruda genelden özele doğru bir gidişten de söz edilmektedir ki bu tümdengelimin kullanıldığı sunuş yoluyla öğretimi işaret etmektedir. CEVAP: A Açıklamanın gerektiği her durumda kullanılır, daha çok olgu ve genellemelerin öğretimine uygundur. Bu nedenle bu soyut konuların örneklerle, araç gereçlerin ve kavram haritalarının kullanımıyla somutlaştırılması önemli bir yer tutar. Öğrencinin etkin katılımı söz konusu olmadığından için öğretmenin öğrencinin dikkatini sürekli kontrol altında tutmak için yoğun bir etkileşime geçmesi Sunuş yoluyla öğretme yaklaşımının planlanışı üç aşamada gerçekleştirilir: 1. Öğrenciden beklenen davranış belirlenir. 2. İşlenecek konu belirlenir. 3. Örnekler seçilir ve hazırlanır. Örnekler hedef ve içeriğe uygun olmalıdır. yararlıdır. Uygulanışında önce öğrenci hedeften haberdar edilir ve konunun önemi vurgulanır. Bu, öğrencilerin güdülenmesini sağlayacaktır. Demirel, Ö. (2003). Planlamadan Değerlendirmeye Öğretme Sanatı. Ankara: Pegem A Yayıncılık. 2 24 ÖĞRETİM STRATEJİLERİ SUNUŞ YOLUYLA (Ausubel) Anahtar Kelimeler: ÖĞRETİM STRATEJİLERİ BULUŞ YOLUYLA (Bruner) Anahtar Kelimeler: ARAŞTIRMA YOLUYLA (Dewey) Anahtar Kelimeler: Bilgi sunumu, anlatım, aktarım, açıkla- Etkin öğrenci, öğrencinin yönlendi- Bilimsel yaklaşım, bilimsel tutum, ma, konuları anlamlı yapı bütünlüğüne rilmesi, yeniden bulma (keşfetme), bilimsel yöntem, araştırma, incele- getirme me, problem çözme problem çözme, yaparak yaşayarak öğrenme için öğrenmeyi öğrenme, Temel Özellikleri: öğretmenin ön bilgiler vermesi Temel Özellikleri: 1. Öğrenciyle yoğun etkileşim (öğren- 1. Bilgi hazır olarak verilmez, öğrenci dikkati ve katılımı için) 2. Örneklerle destekli bilgi sunumu 3. Aşamalılık ilkesi ile ders sunumu daki aşamalar izlenir (problem (öğrenci etkindir). belirleme, denenceler, yön- 2. Öğrencinin problem çözme yeteneğine dayanır (Problem çözme meyene, somuttan soyuta, basitten aşamaları: Problemin farkına karmaşığa, genelden özele) varma, problemi tanımlama, prob- dengelim yolu) 5. Kavram haritaları önemli bir yer tutar. 1. Bilimsel araştırma yaklaşımın- cinin araştırıp bulması hedeflenir (yakından uzağa, bilinenden bilin- 4. Genelden özele bilgi sunumu (tüm- Temel Özellikleri: lemin çözüm seçeneklerini belirle- tem, bulgular-yorum, sonuçöneriler). 2. Tümüyle öğrenci etkin, öğretmen rehberdir. 3. Problem çözme ve eleştirel me, veri toplama ve değerlendir- düşünme gibi üst düzey dü- me, genellemelere ve sonuçlara şünme becerileri kazandırır ulaşma). ve bunları uygulama olanağı 3. Öğretmen, öğretime dikkati çeke- tanır. cek bir problemle başlar, çözüme 4. Zaman alıcıdır. götürücü örnekler verir, farklı kay- 5. Tümevarım yolu izlenir. naklar önerir, hedef dışı etkinliklerde öğrenciyi uyarır. 4. Öğrenciler basit bilgilerle yetinmez, derinlemesine inceler. 5. Öğrenilen bilgiler yeni durumlara transfer edilebilir. 6. Üst düzey düşünme becerilerini geliştirmede etkilidir. 7. Zaman alıcıdır. Genelden özele bilgi aktarılır (Tümdengelim). Bilgilerin tümünü öğretmen verir. 8. Tümevarım yolu izlenir. Öğrenci problemi çözmeye çalışır (Tü- Öğrenci araştırır, inceler mevarım). Önbilgileri öğretmen verir. Öğrenci (Tümevarım). Öğretmen bilgi vermez, öğrenci kavram ve genellemelere kendi ulaşır. tüm bilgilere ulaşır. 28 Test ÖĞRETİM STRATEJİLERİ 2 4. ÖĞRETİM STRATEJİLERİ I. Öğrenci farklı örnekler bulur. II. Öğrenciden beklenen davranış belirlenir. III. İşlenecek konu belirlenir. 1. IV. Öğrenci tanımı yapar ve ilişkiyi kurar. Aşağıdaki tanımlardan hangisi öğretim stratejisine aittir? V. A) Ulaşılmak istenen noktadır. Bu sıralananlardan hangileri sunuş yoluyla öğ- zırlanır. retimin aşamaları arasında yer alır? B) Öğrenciye kazandırılmak istenen özelliklerdir. C) Hedefe ulaşmak için seçilen en kısa yoldur. D) Öğretim yöntemini uygulamaya koyma biçimidir. E) Hedef ve içeriğe uygun örnekler seçilir ve ha- Hedefe ulaşmak için seçilen en genel yoldur. 5. A) I ve II B) I ve IV D) II, III ve V E) III, IV ve V C) II ve III Öğretim bir problemle başlar. Öğretmen probleme ilişkin kaynak önerir, ön bilgi ve örnek verir. Daha 2. sonra öğrenci problemle ilgili verileri toplar, analiz Genelden özele doğru bilgi sunumu olduğundan eder, soyutlamalara, kavramlara ve genellemelere tümdengelim kullanılır. Tüm bilgiler öğretmen taradüzenlenir. Açıklanan öğretim yaklaşımı veya yönetimi aşağıdakilerden hangisidir? A) Sunuş B) Araştırma inceleme C) Buluş D) Problem çözme ulaşır. İ h t i y a ç Ya y ı n c ı l ı k fından açıklanır. Bilgiler aşamalılık ilkelerine göre Sözü edilen öğretim yaklaşımını aşağıdakilerden hangisine aittir? A) Sunuş yoluyla B) Buluş yoluyla C) Probleme dayalı D) Araştırma inceleme yoluyla E) Benzetim E) 6. Örnek olay yoluyla Aşağıdakilerden hangisi araştırma inceleme yaklaşımının özelliklerinden birisidir? 3. I. Öğrencinin etkin katılımı esastır. II. Zaman alıcıdır. A) Bruner tarafından ortaya atılmıştır. B) Stratejiye başlamadan önce öğrenciden bekle- III. Tüm bilgiler öğretmen tarafından verilir. neni başta öğretmen yapar. IV. Tümdengelim yolu izlenir. C) Bu stratejinin başında öğretmen ön bilgi, kay- Bu sıralananlardan hangisi ya da hangileri bu- nak ve örnekler verir. luş yoluyla öğretim yaklaşımının özelliklerin- D) İşlenecek konular sınıfta anlatım yöntemi ile dendir? işlenir. A) Yalnız I B) Yalnız II D) I ve II E) II, III ve IV E) C) I ve III Öğrencinin problem çözme becerisini kullanarak bilimsel yöntemi kulllanmasını gerektiren bir yoldur. 29 Test ÖĞRETİM STRATEJİLERİ 2 13. Öğretmen örneği sunar, öğrenci tanımlar. Öğret- 15. Açıklamanın gerektirdiği her durumda kullanılır. So- men ek örnekler sunar, öğrenci yeni örneklerle yut konuların anlatımı için en uygun stratejidir. tanımlar, birinci örnekle bağ kurar. Öğretmen ek Sözü edilen öğretim yaklaşımı aşağıdakilerden örnekler verir ve olumsuz örnekler sunar. Öğrenci hangisidir? örnekleri karşılaştırır ve duruma ters düşen örnekleri belirler. Paragrafta işlenişi hakkında bilgi verilen öğretim yaklaşımı aşağıdakilerden hangisidir? A) Gösterim B) Soru cevap C) Araştırma D) Sunuş E) Tam öğrenme A) Sunuş yoluyla öğretim B) Bireysel öğrenme C) İş birliğine dayalı öğretim D) Tam öğrenme Buluş yoluyla öğretim İ h t i y a ç Ya y ı n c ı l ı k E) 16. I. Önbilgileri öğretmen verir. Öğrenci kavram ve genellemere devam eder. II. 14. Bilgi toplama, analiz etme, değerlendirme, prob- III. Öğretmen bilgi vermez, tüm bilgilere öğrenci lem çözme gibi etkinliklerin tümünü öğrenciden ulaşır. isteyen bir öğretmenin aşağıdaki öğretim yakla- Yukarıda belirtilen özellikler sırayla hangi yak- şımlarından hangisini kullanması en uygundur? laşıma aittir? I A) Araştırma inceleme yoluyla öğretim A) B) Tam öğrenme C) Buluş yoluyla öğrenme D) Tartışma yoluyla öğrenme E) Programlı öğretim Test 2 1 E 2 A 3 D Bilgilerin tümünü öğretmen verir. 4 D 5 B 6 E 7 C 31 8 C II Araştırma III Buluş Sunuş B) Buluş Araştırma Sunuş C) Araştırma Sunuş Buluş D) Sunuş Buluş Araştırma E) Buluş Sunuş Araştırma 9 E 10 D 11 B 12 B 13 E 14 A 15 D 16 E ÇIKMIŞ SORULAR 1. ÖĞRETİM STRATEJİLERİ Öğretmen öğretim sürecinde aşağıdakilerden hangisine yer vermemiştir? ÇIKMIŞ SORULAR A) Kavramlar arasında ilişki kurma B) Varılacak noktayı söyleme 1. – 3. SORULARI AŞAĞIDAKİ ÖRNEK C) Öğrenciye düşünme süresi verme ÖĞRETİM ETKİNLİĞİNE GÖRE D) Öğrenci katılımını sağlama YANITLAYINIZ. E) Öğrenciyi sorularla yönlendirme 2001 KMS İlköğretim matematik dersinde, paralelkenarın alanı ile ilgili olarak öğretmen ve öğrenciler arasında şöyle bir etkileşim gözleniyor: Öğretmen: Kim tahtaya paralelkenar çizmek ister? (bir süre bekler). Kemal sen kalkar mısın? Kemal: (Kemal çizer) Çizdim öğretmenim. 2. Öğretmen: Bu paralelkenarı dikdörtgene çevirebi- men en çok hangi öğretim yoluna yer vermiş- lir misin? Nasıl çevirebiliriz? (Bir süre bekler) Evet tir? Kübra sen cevap verebilir misin? Kübra: Sol taraftaki üçgeni sağ tarafa taşırız. (Bir süre bekler.) Evet Çiğdem, sen tahtada göste- A) Sunuş yoluyla öğretim B) Sınıf tartışması İ h t i y a ç Ya y ı n c ı l ı k Öğretmen: Kenar uzunluklarını isimlendirir misiniz? Yukarıdaki ders uygulaması içerisindeki öğret- C) Buluş yoluyla öğretim D) Problem çözme E) Örnek olay 2001 KMS rebilir misin? Çiğdem tahtada aşağıdaki işlemi yapar. h a 3. h Bu örnekte öğretmen aşağıdaki önerilerden hangisini yapsaydı kalıcı olmayan daha az etkili öğrenmeler olurdu? a A) Paralelkenarın alanının nasıl bulunacağı öğrencilere önceden söylenebilir. B) Öğrencilerin tahtaya gelmesi yerine oturdukla- Öğretmen: Bu dikdörtgenin alanını nasıl buluruz? rı yerden konuşmaları istenebilir. Hatırlayın (Bir süre bekler.) Evet Yasemin sen ce- C) Cevap verebilmeleri için öğrencilere zaman ta- vaplayabilir misin? nınabilir. Yasemin: Taban uzunluğu ile yükseklik çarpılır. D) Her öğrencinin, kağıttan paralelkenar kesip Öğretmen: Demek ki paralelkenarın alanını taban bunun üzerinde çalışması sağlanabilir. uzunluğu ile yüksekliği çarparak bulabiliriz. E) Öğretmen: Paralelkenarın alanı taban uzunluğu ile Her sorunun sınıftaki gönüllü öğrenciler tarafından ayrı ayrı yanıtlanması istenebilir. yüksekliğin çarpımına eşittir. 2001 KMS 32 ÇIKMIŞ SORULAR 15. Hatice Öğretmen Türkçe dersinde “eylem” konusu- 17. Bir öğretmen, dersinin belli bir bölümünü soru – nu anlatırken önce genel bilgileri aktarmış, konuyla yanıt yöntemini kullanarak işlemektedir. Soruları ilgili genel ilke ve kavramları anlatmış, daha sonra sorduğunda bütün çabalarına karşın öğrencilerden ayrıntılı bilgilerin üzerinde durmuştur. yanıt alamamış ya da yanlış yanıtlar almıştır. Hatice Öğretmen aşağıdaki öğretme yollarından Bu durumda, öğretmenin aşağıdakilerden han- veya yöntemlerinden hangisini kullanmıştır? gisini yapması eğitsel olarak doğrudur? A) Sunuş yoluyla A) Öğrencilere ders içinde zaman vermesi ve ko- B) Buluş yoluyla nuyu kitaptan okumalarını istemesi C) Araştırma yoluyla B) Soru - yanıt yöntemi yerine sunuş ya da başka D) Probleme dayalı bir yöntemle dersi sürdürmesi E) İş birliğine dayalı C) Öğrencilerin derse hazırlanmadan gelmeleri2007 KPSS nin nedenlerini araştırması D) Öğrencilere gelecek ders konuyu çalışıp gelmelerini, kendilerinin sunuş yapacaklarını söylemesi E) Konuyu öğrencilerin çeşitli kaynaklardan araştırmalarını istemesi 2008 KPSS İ h t i y a ç Ya y ı n c ı l ı k 16. Aşağıdakilerden hangisi, buluş yoluyla öğrenme yönteminden yararlanmaya çalışan bir öğretmenin, öğrencilerin derse aktif katılımlarını sağlaması için yapması gereken davranışlardan biri olamaz? A) Sınıf içi etkinliklere katılan öğrencilerin olumlu davranışlarını pekiştirmek B) Öğrencilerin derse katılımlarını sağlayan öğretim yöntem ve teknikleri kullanmak C) Sınıf içi etkinlikler esnasında öğrencilerin arasında dolaşarak onlara yardımcı olmak D) Yanlış yapan öğrencilere doğru cevapları aktarmak E) Sözlü ve sözsüz uyaranlarla öğrencilerin derse katılımlarını sağlamak 2007 KPSS Çıkmış Sorular 1 B 2 C 3 A 4 B 5 D 6 C 7 E 8 A 35 9 C 10 C 11 B 12 D 13 D 14 B 15 16 17 A D B ÖĞRETİM YÖNTEMLERİ BÖLÜM İÇERİĞİ ÖĞRETİM YÖNTEMLERİ 1. ANLATIM (SUNU) Kullanımı Anlatım Yöntemi Kullanılırken Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar Özellikleri Yararları Sınırlılıkları 2. TARTIŞMA Kullanımı Özellikleri Yararları Sınırlılıkları Etkili Tartışmaların Planlanması ve Uygulanması Konusunda Alınacak Önlemler Tartışma Çeşitleri (Tartışma Teknikleri) Bütün Sınıfla Yapılan Tartışmalar (Büyük Grup Tartışması) Küçük Grup Tartışma Teknikleri • Münazara • Sempozyum • Panel • Zıt Panel • Kollegyum • Forum • Açık Oturum • Beyin (Buluş) Fırtınası • Çember • Kısa Süreli Tartışma Grupları (Vızıltı Grupları) • Fikir Taraması • Seminer • Workshop (Çalıştay Yöntemi) 3. ÖRNEK OLAY Kullanımı Özellikleri Yararları Sınırlılıkları 4. GÖSTERİP (ÖRNEĞİNİ GÖSTEREREK) YAPTIRMA Kullanımı Özellikleri Yararları Sınırlılıkları 37 ÖĞRETİM YÖNTEMLERİ BÖLÜM İÇERİĞİ 5. PROBLEM ÇÖZME Problem Çözme Aşamaları Kullanımı Özellikleri Yararları Sınırlılıkları 6. PROJE Kullanımı Özellikleri Proje Yönteminde İzlenecek Adımlar Yararları Sınırlılıkları 7. BİREYSEL ÇALIŞMA Kullanımı Özellikleri Yararları Sınırlılıkları 38 ÖĞRETİM YÖNTEMLERİ ve tekniklerden yararlanmalıdır. Ayrıca tek bir yöntemle bütün konuların öğretimi de mümkün değildir. Farklı düzeylerdeki hedef davranışların öğrenciye kazandırılması için farklı öğretim yolları uygundur. Bir derste uygulanacak öğretim stratejilerine ve yöntemlerine karar verirken, dersin hedefleri ile birlikte öğretim yolunun kullanıldığı durumları, özellikleri, yararları ve sınırlılıkları dikkate alınmalıdır. Eğitim bilimlerinde bu bölümle ilgili her yıl ortalama 2 soru çıkmaktadır. Öğretim stratejisi, yöntemi ve tekniğinin seçiminde, yukarıda sıralananlar kadar etkili olmasa da; dersin süresi, dersin yapılacağı ortam ve bu ortamda bulunan olanaklar, öğretmenin yönteme yatkınlığı öğretim yöntem, teknik ve stratejisinin seçimini etkiler. ÖĞRETİM YÖNTEMLERİ 1. ANLATIM (SUNU)3-4 Öğretim yöntemi, hedefe ulaşmak ve bir konuyu öğret- Öğretmenin olgu, bilgi ve ilkeleri sözel olarak sunma- mek için izlenen en kısa yoldur. Başka bir ifadeyle he- sı ile gerçekleşen bir yöntemdir. Öğretenden öğrenene defe ulaşmak için ve bir konuyu öğretmek için seçilen doğru tek yönlü aktarım söz konusudur. Öğrenci dinleyi- düzenli yoldur. Öğretmende bulunması gereken meslek temlerini etkili olarak kullanabilmesidir. Öğretmenler öğrenme-öğretme sürecinde farklı etkinliklere ve yöntemlere yer vermelidir. Öğretmen tüm öğrencilere, tüm konuların öğretilmesinde ve farklı alan ve düzeylerdeki tüm hedeflere ulaşmada tek bir yöntemle başarılı olamaz. Yani öğretmenin farklı yöntemleri kullanmasını ge- ci ve seyircidir yani öğretim sürecinde pasiftir. Öğrenciİ h t i y a ç Ya y ı n c ı l ı k bilgisi konusundaki niteliklerden birisi de öğretim yön- rektiren nedenler vardır. ler öğretmenin sunduklarını not alabilir. Öğretmenin tamamen etkin ve merkezde olduğu bu yöntemde öğrenci adına bir katılım yoktur. Bilgilerin kısa sürede gruba sunulmasını sağlayan anlatım yönteminde, öğrencilerin öğrenme isteklerinin yönlendirilmesi yerine yeni öğrencinin öğrenme güdüsünün devamı öğretmenin yaptığı açıklamalarla sağlanabilir. ANLATIM: Öğretmen anlatır, Farklı öğretim yolunun seçilmesini gerektiren ve etkileyen başlıca nedenler şunlardır: Hedef Konu öğrenciler dinler. Öğrenci Anlatım yönteminde, öğretmen öğretimin merkezinde Öğretim hedeflerine, uygun öğretim yolları seçilerek ulaşılabilir. En uygun öğretim yolu ile hedefe ulaşılabilir. Her öğrencinin aynı yöntemle öğrenmesi mümkün olmadığı gibi her yöntem her öğrencinin ilgisini çekmeyebilir. Böyle bir durumda öğretmen; farklı strateji, yöntem yer alır, öğrenciler ise pasiftir. Kamp , J. E.,Massion, G. R., Ross, S. M. (1998) Designing Effective İnstcustion. Second Edition. Psentice Holl, İng. 140-142 3 4 Cole, P. G. ve Chan, L. K. S. (1994). Teaching Principles and Practice. Hall of Australia Pty Ltd. 39 ÖĞRETİM YÖNTEMLERİ TARTIŞMA TEKNİKLERİNİN TEMEL ÖZELLİKLERİ TARTIŞMA TEKNİĞİ EN BELİRGİN ÖZELLİKLERİ Münazara İki grup vardır. Amaçları “Düşünceyi yanlış da olsa savunmak ve kazanmaktır.” Grup, 3-5 kişiden oluşur. İlgi çekici bir konuyu kendi aralarında dinleyici karşısında tartışırlar. Panel Forum Kollegyum Zıt Panel Sempozyum Beyin Fırtınası Konunun bilimsel olmasına gerek yoktur. Dinleyici grubun uzman gruba soru sorması, uzmanların bu soruları yanıtlamasıyla gerçekleşen bir tekniktir. Panelden farklı olarak dinleyiciler panelistlere doğrudan sorular sorabilirler, kendi görüşlerini açıklayabilirler. Panele benzer. İki grup vardır, bunlardan biri soru soran; diğeri uzmanların oluşturduğu cevap veren gruptur. Konu tekrarı, gözden geçirme, yeni fikirleri ortaya çıkarma, öğrencilerin ilgisini çekme amacıyla uygulanır. Soru soran ve cevap verenler olmak üzere sınıf ikiye ayrılır. Belli bir alanda her oturumda uzman 3-5 konuşmacının katıldığı grup tartışması tekniğidir. Konu bilimsel nitelikli olmak zorundadır, konuşmalar konferans havasında geçer. Sempozyum, ciddi bir ön hazırlığı gerektirir. Ulusal ve uluslararası düzeyde katılımcılarla gerçekleştirilir. Değerlendirme ve sınırlama olmaksızın, bir soruna mümkün olduğunca çok sayıda çözüm yolları elde etmeyi amaçlar. Yaratıcılık ve hayal gücü kullanılır. Orijinal fikirler ortaya çıkarılmaya çalışılır. Dersin başında ve sonunda kullanılır. Oyun tarzı öğretim tekniğidir. Çember Öğrenciler sınıfın ortasında çember biçiminde sıralanır. Açık Oturum Konuyla ilgili soru sorulur ve her öğrenci bir- iki cümleyi geçmeyecek şekilde görüşlerini açıklar. Bir sonraki öğrenci aynı soruyla ilgili görüşlerini açıklar. Toplumu yakından ilgilendiren güncel bir konunun değişik görüşlerdeki kişiler tarafından izleyiciler önünde tartışılmasıdır. Vızıltı Açık oturumun amacı bir sonuca ulaşmak değil, bilgilendirmektir. Küçük gruplar konuyu kendi aralarında tartıştıktan sonra diğer gruplarla birlikte tartışma yapılır. Konferans Seminer Brifing Fikir Taraması Workshop Gruplardaki kişi sayısı ve tartışma süresine göre grup isimlendirilir. Bilim ve sanat konularında uzman kimselerin, dinleyicileri bilgilendirmek için yaptıkları konuşmalardır. Bilimsel bir düşünceyi, akademik bir konuyu, orijinal bir görüşü anlatmak, bir tezi savunmak konferansın en belirgin amacıdır. Öğrencilerin yapmış olduğu bilimsel çalışmaları dinleyiciler karşısında sunmalarıdır. Daha çok küçük araştırma ve ödevleri içerir. Günlük yaşamda astın üste bilgi vermesiyle gerçekleşen brifing; bir konunun ayrıntılarının, hazırlıklı öğrenci tarafından sınıftaki diğer öğrencilere sunulması ile gerçekleşir. Dersin herhangi bir noktasında, sınıfa canlılık getirmek için herhangi bir konuda öğrencilerin fikirlerinin alındığı kısa süreli bir etkinliktir. Küçük bir grubun, belli bir yerde kısa bir sürede toplanarak belli konular üzerinde çalışarak, tartışarak problemlere çözüm ürettikleri veya ortak kararlar aldıkları bir tekniktir. 47 ÖĞRETİM YÖNTEMLERi ÖĞRETİM YÖNTEMLERİ ANLATIM (SUNU/ANLATMA) YÖNTEM KULLANIMI ÖZELLİKLERİ Daha çok sunuş yoluyla öğretim stratejisinde Öğretmen merkezlidir. Derse giriş yaparken Aynı anda çok sayıda kişiye bilgi aktarır. Konuyla ilgili bilgiyi aktarırken Dinleyenler konuyla ilgili organize görüş kazanır. Bilgi düzeyindeki davranışların kazandırılmasında Öğrencilere kısa zamanda çok bilgi verir. Soyut konuların işlenmesinde Öğrencilere dinleme alışkanlığı kazandırır, not alma becerilerini geliştirir. Yeni bir konuya giriş yaparken Dersin bitiminde özetleme yaparken Ders ya da konuya ilgi çekmek isterken Öğrenciler küçük grup ya da bireysel etkinliklere başlamadan önce ortak altyapı ve temel bilgileri sunarken Buluş yoluyla öğretim stratejisinin kullanımında Öğretmen-öğrenci etkileşimi söz konusudur. Kavrama düzeyindeki davranışların kazandırılmasında Öğrencilere geçmiş yaşantılarından örnekler vermesi için imkan sağlar. TARTIŞMA Bir konu üzerinde öğrencileri düşünmeye yöneltmede Öğrencilerin bir konu üzerinde kendi düşüncelerini söylemesi ve yorum yapmasını sağlar. İyi anlaşılmayan noktaları açıklamada Verilen bilgileri pekiştirmede Analiz, sentez ve değerlendirme gücü kazandırır. Daha çok bir konunun kavranması aşamasında Karşılıklı olarak görüşler ortaya konurken ÖRNEK OLAY Bir problemin çözüm yollarını ararken ve değerlendirme çalışmaları yaparken Daha çok buluş yoluyla öğretme yaklaşımında ve kavrama düzeyindeki davranışların kazandırılmasında Gerçek hayatta karşılaşılan bir olay, durum ya da konunun içindeki problemlerin sınıf ortamında tartışılarak çözülmesi yoluyla öğrenimin sağlanması önemli görüldüğünde Görüşlerin incelenmesini ve önce öğretilenlerle ilgi kurmayı sağlar. Dinleme alışkanlığı kazandırır. Öğrenci merkezlidir. Öğrenciler, bildiklerini ve kavradıklarını gerçek bir durumda uygulama şansı bulurlar. Bir problemi çözmeyi, analiz edip sonuca ulaşmayı öğretir. Öğrencilere bir konuyu ya da beceriyi kazandırırken ÇÖZME PROJE PROBLEM GÖSTERİP YAPTIRMA Bir konuda uygulama yaptırırken Daha çok uygulama düzeyindeki davranışların ve psikomotor becerilerin kazandırılmasında Öğrenciye ne yapılacağını söylemenin yetersiz kaldığı ayrıca nasıl yapılacağını da göstermenin gerekli olduğu durumlarda İşlemin uygulanmasını, bir araç gerecin çalıştırılmasını gösterme ve açıklama öğretmen merkezli; alıştırma ve uygulama yapma işlemi öğrenci merkezlidir. Bir işlemin uygulanmasını, bir araç gerecin çalıştırılmasını önce gösterip açıklama; sonra da öğrenciye alıştırma ve uygulama yaptırırken Daha çok devinişsel (psikomotor) becerilerin kazandırılmasında etkilidir. Bir konuya ilişkin bilgilerin beceriye dönüştürülmesi için gerekli uygulamaların yapılması aşamasında Yaparak yaşayarak öğrenme temellidir. Araştırma yoluyla ve buluş yoluyla öğretim yaklaşımlarında Öğrenci merkezlidir. Bilişsel alanın uygulama, analiz, sentez ve değerlendirme düzeyindeki (üst düzey) davranışların kazandırılmasında Öğrencide ilgi ve güdülenmeyi artırır. Bir problemin çözümünde, genelleme ve sentez yapmada Bilimsel yöntemi kullanmayı öğretir ve bilimsel tutumu kazandırır. Araştırma yoluyla öğretimde ve üst düzey davranışların kazandırılmasında Sınıf içinde ve dışında yürütülür. Bir konunun öğretiminde doğrudan bir uygulama olarak değil ancak bu öğretime destek amacıyla Öğrenciler bireysel ya da gruplar halinde kendi ilgi ve isteklerine göre konu seçerler. Bireysel ve grupla öğrenmeye ve okul ile gerçek hayat arasında bağ kurulmasına önem verildiğinde Öğretmenin rehberliğinde serbest çalışmalar yapılır. Disiplinler arası çalışmalarda Araştırma, iş birliği içinde çalışma ve üst düzey düşünme becerilerini geliştirir. Süreç boyunca çalışmalar önemli görüldüğünde Daha kalıcı izli öğrenmeler gerçekleşir. ÇALIŞMA BİREYSEL Problem çözme sürecini ve bilimsel yöntemi kullanarak konular üzerinde çalışılır. Araştırma yoluyla öğretime uygun durumlarda Öğrenci merkezlidir. Bilişsel alanın uygulama, analiz ve sentez basamaklarındaki davranışların kazandırılmasında Öğrenci, yaparak ve yaşayarak öğrenir. Öğrenci kendi başına bir konuyu öğrenmek istediğinde veya kendi başına çalışma yapmak istediğinde Bireyin konuyu yaparak yaşayarak öğrenmesinde 66 Öğrenciler öğrenme durumlarını kendilerine göre ayarlar. Öğretim, öğrencinin ilgi, ihtiyaç ve yeteneklerine uygun olarak gerçekleşir. Test ÖĞRETİM YÖNTEMLERİ 3 4. Güzel Sanatlar Fakültesinde öğretim görevlisi olan Dilek Öğretmen, okulun Heykel Bölümü’ne yeni ÖĞRETİM YÖNTEMLERİ kayıt yaptıran öğrencilerden heykel yapmalarını istemiş ancak öğrencilerin bu konuda çok başarısız 1. olduklarını görmüştür. Sunuş yoluyla öğretim stratejisini kullanmak is- Dilek Öğretmen’in yaptığı hata aşağıdakilerden teyen bir öğretmenin kullanabileceği en uygun hangisidir? öğretim yöntemi aşağıdakilerden hangisidir? A) Soru cevap B) Anlatım C) Problem çözme D) Tartışma A) Konuyu iyi anlatmamıştır. B) Öğrencilerin hazırbulunuşluklarını göz ardı etmiştir. E) Örnek olay C) İletişimini sağlıklı kuramamıştır. D) Öğrenciye çok kolay bir etkinlik vermiştir. E) 5. Öğrencilerde eleştirel düşünme becerilerini geliştirebilir. İyi uygulanması durumunda orta ve daha alt düzeye sahip öğrenciler derse katılabilir. Öğrencilerin bir konu üzerinde düşüncelerini söylemelerini ve yorum yapmalarını sağlar. İyi planlanmalı ve sorular dikkatli seçilmelidir. Paragrafta sözü edilen öğretim yöntemi aşağıdakilerden hangisidir? 2005 yılında uygulamaya konulan yeni İlköğretim programının tanıtımı için yapılan bir etkinlikte birinci oturumda genel sunulara yer verilmiş, ikinci oturum- İ h t i y a ç Ya y ı n c ı l ı k 2. Öğrencilerin dikkatini toplayamamıştır. da hayat bilgisi, üçüncü oturumda matematik, dördüncü oturumda fen ve teknoloji , beşinci oturumda sosyal bilgiler dersleri ele alınmış, her oturumda o konunun uzmanları dinleyicilere bilgi vermişlerdir. Bu etkinlik aşağıda verilen yöntem ya da tekniklerden hangisine örnek gösterilebilir? A) Problem çözme B) Gösterip yaptırma C) Tartışma D) Anlatım E) Proje A) Anlatım B) Gösterip yaptırma C) Kollegyum D) Sempozyum E) Beyin fırtınası 6. Bir öğretmen daha önceden belirlediği bir ders saatinde öğrencilerine bir motorun hangi aşamalarla çalıştığını anlatmış sonra motoru kendisi çalıştırmış daha sonra da öğrencilerin çalıştırmasını sağ- 3. lamıştır. Öğretim yöntemi seçilirken ilk olarak göz önün- Öğretmenin uyguladığı öğretim yöntemi/tekniği de bulundurulması gereken nokta aşağıdakiler- aşağıdakilerden hangisidir? den hangisidir? A) Öğretmen B) Öğrenci A) Proje yöntemi B) Bireysel çalışma C) Aile D) Sosyal durum C) Örnek olay D) Problem çözme E) Gösterip yaptırma E) Fiziksel koşullar 67 Test ÖĞRETİM YÖNTEMLERİ 3 28. Aşağıdaki seçeneklerden hangisi, problem çöz- 30. İlköğretim birinci kademede yeni derse giren Hüs- me yönteminin en belirgin sınırlılıklarından birisidir? nü Öğretmen, öğrencilerin ön bilgi ve becerilerinin, yeterli olmadığını hazırbulunuşluk düzeylerinin çok düşük olduğunu görmüştür. A) Dönüt olmadığı için yanlış öğrenmeler engellenemez. Hüsnü Öğretmen’in bu durumda kullanabilece- B) Hedeften sapma gözlenebilir. aşağıdakilerden hangisidir? ği en etkili öğretim stratejisi ve öğretim yöntemi C) Ortam gerilebilir. D) İlgi ve dikkat kısa sürede dağılabilir. E) A) Buluş - Deney Öğrenci pasiftir. B) Araştırma-inceleme - Anlatım C) Buluş - Proje D) Sunuş - Anlatım 29. Aşağıdaki öğretim yöntem ve tekniklerinden hangisi öğrencinin üst düzey davranışları ve İ h t i y a ç Ya y ı n c ı l ı k E) 31. Kısmen işlenmiş, ancak tam anlamıyla açıklığa kavuşmamış konuların işlenmesi için en uygun öğretim yöntemidir. becerileri kazanması açısından diğerlerine göre Sözü edilen öğretim yöntemi aşağıdakilerden daha az etkilidir? hangisidir? A) Proje B) Örnek olay C) Tartışma A) Proje B) Problem çözme C) Anlatım D) Bireysel çalışma E) Tartışma D) Araştırma yoluyla öğretim E) Sunuş - Problem çözme Problem çözme Test 3 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 B C B B D E D A B C D 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 A B A D C E D E E C B E 28 B 71 13 B 29 C 14 E 30 D 15 B 31 E 16 C ÇIKMIŞ SORULAR 4. ÖĞRETİM YÖNTEMLERİ Sosyal sorunları sınıf ortamına getirerek bu sorunlara çözüm yolları arayan bir öğretmen; bir başkan ÇIKMIŞ SORULAR ve beş konuşmacıdan oluşan bir ekip oluşturarak konunun farklı yönlerine önceden hazırlanılıp sınıf- 1. ta tartışmalarını istemiştir. Öğrencilerinin sınıf ortamında bildikleri konular Öğretmenin kullandığı öğretim tekniği aşağıda- üzerinde kısa konuşmalar yapmasını isteyen kilerden hangisidir? öğretmenin ulaşmak istediği temel amaç aşağıdakilerden hangisidir? A) Söz dağarcığını zenginleştirmek B) Tartışma kurallarını öğretmek A) Brifing B) Kollegyum C) Sempozyum D) Çember tartışma E) Panel C) Yaşantıların paylaşılmasını sağlamak 2001 KMS D) Sözlü anlatım becerisini geliştirmek E) Öğrencilerin heyecanla baş edebilmesini sağ- 5. lamak Engelleyen Unsurlar” konusunu işlerken sınıfı dör- 2001 KMS 2. derli ya da beşerli gruplara ayırmış ve bu unsurlardan birini inceleyerek bu sorunların çözümü için Bir öğretmen gerçek yaşamda karşılaşılan prob- öneriler getirmelerini istemiştir. Gruplara, seçtikleri lemleri sınıf ortamına getirip tartışma ortamı açarak ya çalışmaktadır. Bu öğretmenin kullandığı öğretim yöntemi aşağıdakilerden hangisidir? A) Gösteri yöntemi B) Problem çözme yöntemi unsurları ve çözüm önerilerini kazandırırken sergi, drama, gazete, pano gibi çalışmalar yapma yoluna İ h t i y a ç Ya y ı n c ı l ı k öğrencilerle birlikte probleme çözüm yolları bulma- gidebileceklerini söylemiş; çalışmaları hem bireysel hem de grubun ortak çalışmalarına bakarak değerlendirebileceğini belirtmiştir. Öğretmen aşağıdaki hangi öğretme yaklaşımını kullanmaktadır? C) Soru-yanıt yöntemi A) Gözlem yoluyla öğrenme D) Proje yöntemi E) Bir öğretmen vatandaşlık dersinde “İnsan Haklarını B) Proje temelli öğrenme Örnek olay yöntemi C) Yaratıcı drama 2001 KMS D) Benzetim yoluyla öğrenme E) Yansıtıcı düşünme 2001 KMS 3. Öğretmen, aşağıdaki yöntemlerden hangisini 6. uzun süre kullanırsa, öğrencilerin öğretme- sinde, aşağıdaki öğretim yöntemlerinden han- öğrenme sürecine etkin katılımını sağlayamaz? gisinin en etkili olması beklenir? A) Soru-yanıt yöntemi A) Anlatım B) Rol oynama yöntemi B) Örneğini göstererek yaptırma C) Problem çözme yöntemi C) Örnek olay incelemesi D) Buluş yöntemi E) Psikomotor (devinişsel) becerilerin öğretilme- D) Soru-cevap Anlatım yöntemi E) 2001 KMS Küçük grup tartışması 2002 KPSS 72 ÇIKMIŞ SORULAR 27. Bir öğretmen, dersinin belli bir bölümünü soru - 29. Örnek olay yöntemi ya da tekniği, yaşanmış, ya- yanıt yöntemini kullanarak işlemektedir. Soruları şanma olasılığı bulunan, sorun niteliği taşıyan sorduğunda bütün çabalarına karşın öğrencilerden olaylara öğrenci katılımıyla çözüm yolları üretme yanıt alamamış ya da yanlış yanıtlar almıştır. temeline dayanır. Öğrencilerin eleştirel düşünme, sorun çözme ve karar verme gibi üst düzey beceri- Bu durumda, öğretmenin aşağıdakilerden han- ler geliştirmelerini kolaylaştırır. gisini yapması eğitsel olarak doğrudur? Bu açıklama çerçevesinde; öğrencilere sunulacak örnek olayın taşıması gereken en önemli A) Öğrencilere ders içinde zaman vermesi ve konuyu kitaptan okumalarını istemesi özellik aşağıdakilerden hangisidir? B) Soru - yanıt yöntemi yerine sunuş ya da başka bir yöntemle dersi sürdürmesi A) Öğretmenin yaşadığı bir sorun olması B) Öğrencilere sorunla ilgili gözlem yapma olana- C) Öğrencilerin derse hazırlanmadan gelmeleri- ğı sunması nin nedenlerini araştırması C) Öğrencilerin örnek olaydaki sorunu çözebilme- D) Öğrencilere gelecek ders konuyu çalışıp gel- leri için kaynaklara ulaşmalarına olanak tanı- melerini, kendilerinin sunuş yapacaklarını söy- ması lemesi D) Öğretmenin öğrencilerle ve öğrencilerin birbir- E) Konuyu öğrencilerin çeşitli kaynaklardan araş- leriyle etkileşimine olanak tanıması tırmalarını istemesi E) Farklı çözümler önerilecek türden bir sorun ol- 28. Öğrenci merkezli bir yöntemdir. Öğrencilerde iş birliği, yaratıcılık, başlanmış bir işe katkı getirme ya da işi bitirme, katılımdan keyif alma, kurallara uyma, iletişim becerisi geliştirme, özel yetenekleri ortaya İ h t i y a ç Ya y ı n c ı l ı k 2008 KPSS ması 2008 KPSS 30. Belirli bir sorunun ya da durumun olası nedenlerini belirlemek için kullanılan, çalışma grubunun sorunun içeriğine odaklanmasını sağlayan ve ayrıntılı bir neden - sonuç ilişkisi çıkarmayı hedefleyen bir uygulamadır. Uygulama yapılmadan önce sorun çıkarma ve üretme özelliklerini geliştirir. Çekingen ifadesi bir kutucuğun içerisine yazılır. Sorunun te- öğrencilerin sürece aktif olarak katılmalarını sağ- mel nedenleri de yazıldıktan sonra her biri için “Bu lar. neden oluştu?” sorusu sorulur ve yanıtlar ana ne- Özellikleri sıralanan bu yöntem ya da teknik denlerin alt nedenleri olarak yapılandırılır. aşağıdakilerden hangisidir? Yukarıda açıklanan uygulama aşağıdakilerden hangisidir? A) İstasyon B) Rol oynama A) Neden - sonuç ilişkisi kurma C) Yaratıcı drama B) Balık kılçığı diyagramı D) Kaynak kişiden yararlanma C) Güç alanı analizi E) Görüş geliştirme D) Adım adım sorun çözme 2008 KPSS E) Sorunu dallarına ayırma 2008 KPSS Çıkmış 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 Sorular D E E E B B E E B E D E C C 76 C E B D B B E B E E D D B A E B ÖĞRETİM TEKNİKLERİ BÖLÜM İÇERİĞİ ÖĞRETİM TEKNİKLERİ 1. BEYİN FIRTINASI Serbest Çağrışım Fikir Taraması Listeleme 2. GÖRÜŞ GELİŞTİRME 3. ALTI ŞAPKALI DÜŞÜNME 4. GÖSTERİ (GÖSTERİM/DEMONSTRASYON) 5. SORU-CEVAP 6. ROL (OYNAMA) YAPMA 7. DRAMA 8. BENZETİM (SİMÜLASYON/BENZETİŞİM) Analoji 9. MİKRO ÖĞRETİM 10. EĞİTSEL OYUN 11. DENEY VE LABAROTUVAR 12. İSTASYON 13. KONUŞMA HALKASI 14. SOKRAT TARTIŞMASI Sokrat Semineri 15. ALTI AYAKKABILI UYGULAMA 16. BİREYSELLEŞTİRİLMİŞ ÖĞRETİM TEKNİKLERİ Dönüşümlü Günlük Çalışmalar Planlı Grup Çalışmaları Beceri Geliştirme Çalışmaları Düzey Geliştirme Çalışmaları Akran Grupları Tekniği 77 ÖĞRETİM TEKNİKLERİ Eğitim bilimlerinde bu bölümle ilgili her yıl 2008 KPPS ortalama 2-3 SORU... soru çıkmaktadır. Öğrencilerinin yaratıcılığını ve problem çözme becerilerini geliştirmek isteyen bir öğretmen, öğretim sürecinde aşağıdaki uygulamalardan hangisine özellikle yer vermelidir? ÖĞRETİM TEKNİKLERİ Öğretim tekniği, öğretme yöntemini uygulamaya koyma biçimi ya da öğretim hedeflerine ulaşmak için seçiolarak tanımlanabilir. Zaman zaman öğretim yöntemi olarak da isimlendirilen öğretim teknikleri aşağıda işlenmiştir. 1. BEYİN FIRTINASI30 Beyin fırtınası bir sorun çözme yolu ve bir tartışma çeşididir. Bu teknik, katılımcıların hayal güçlerini ve buna İ h t i y a ç Ya y ı n c ı l ı k len yöntemin uygulanmasında başvurulan yardımcı yol dayalı olan yaratıcılıklarını kullanmayı gerektirir. Beyin fırtınası bir cümleyle özetlenecek olursa; bireylerin yaratıcı düşüncelerini harekete geçirerek çok sayıda fikri, bir grup insandan kısa sürede toplamaktır. Demirel, Ö. (2003). Planlamadan Değerlendirmeye Öğretme Sanatı. Ankara: Pegem A Yayıncılık. 30 79 A) Çok farklı kaynaklardan yararlanarak elde ettiği bilgileri “anlatım” yöntemiyle aktarma B) Öğrencilere iyi yapılandırılmış, sınırları iyi belirlenmiş “ödevler” verme C) Dersin konusuna uygun “benzetim” yöntemini kullanma D) Uygun fırsatlar yaratarak sık sık “beyin fırtınası” tekniğini uygulama E) İçinde çelişkiler olan konuları “görüş geliştirme” ve “münazara” yöntemlerini uygulayarak tartıştırma ÇÖZÜM... Öğrencilerinin yaratıcılığını ve problem çözme becerilerini geliştirmek isteyen bir öğretmen, öğretim sürecinde beyin fırtınası uygulamasına öncelik vermelidir. Hem problem çözme hem de hayal gücüne dayalı yaratıcı düşünme becerisi ifadeleri bir arada kullanıldığında ilk akla gelmesi gereken yöntem ya da teknik beyin fırtınasıdır. Çünkü o bir problem çözme yoludur. O bir tartışma çeşididir. O hayal gücünü ve yaratıcılığı geliştiren bir tekniktir. Beyin fırtınası, bir probleme yaratıcı çözümler bulmak ve yaratıcı düşünmeyi geliştirmek amacıyla, rahat bir ortamda, görüşlerin toplanmasıdır. Bu nedenle, öğrencilerinin yaratıcılığını ve problem çözme becerilerini geliştirmek isteyen bir öğretmen uygun fırsatlar yaratarak sık sık “beyin fırtınası” tekniğini uygulamalıdır. CEVAP: D ÖĞRETİM TEKNİKLERİ Kullanımı Başlıca Aşamaları Beyin fırtınası yapılacak çalışma grubunun 6 kişiden az, 12 kişiden çok olmaması beklenir diyen kaynaklarda iyi bir beyin fırtınası yöneticisi, 60 kişilik gruplarda bile başarılı bir beyin fırtınası yapabilir ifadesi yer alır. Yani öğretmen iyi bir yönetici ise kalabalık sınıflarda da kullanılabilir. Katılımcıların yaratıcı fikirler üretmelerini engellememek için kesinlikle oturumlara izleyici ya da konuk alınmamalı ve süreç herhangi bir kayıt cihazına kaydedilmemeli, görüşler toplanırken yönlendirme ve değerlendirme yapılmamalıdır. Serbest, neşeli ve rahat (hayal gücüne dayalı yaratıcı görüşlerin üretilebileceği) bir ortam oluşturulması ve olabildiğince çok fikir üretilmesi önemlidir. Beyin fırtınası bir sorun çözme yolu olduğu için, çözüme götürücü alternatiflerin çok olması önemlidir. Fikirler söylendiği sırada eleştirme, değerlendirme ve yönlendirme yapılmamalıdır. Eğer bu yapılırsa yaratıcı görüşlerin söylenmesi engellenecektir. Görüşlerin toplanması tamamlandığında değerlendirme yapılmalıdır. Değerlendirme, çözüm 1. 2001 KMS SORU... belirlenmeli ve görülebilecek bir yere yazılmalı, 2. Süre sınırı belirlenmeli (bu süre esnek olmalı), bu süre içinde herkesin görüş üretmesi ve görüşlerin tahtaya yazılması sağlanmalı, 3. Esnek olarak belirlenen süre bitince söylenenler analiz edilmeli, değerlendirilmeli ve sonuç çıkarılmalı, 4. Sonuca ulaşılıp ulaşılmadığına göre tartışmalara devam edilip edilmeyeceğine karar verilmelidir. 2006 KPSS SORU... Belgin Öğretmen öğrencilerinden, “Nasıl bir okul düşİ h t i y a ç Ya y ı n c ı l ı k bulmak için yapılması gereken bir aşamadır. Beyin fırtınasının amacı ya da sorunun ne olduğu lerdiniz?” sorusuna karşılık olarak özgün ve yaratıcı fikir, öneri ve değerlendirmeleri açıkça ve akıllarına ilk geldiği şekilde söylemelerini ister. Öğretmen, öğrencilerin birbirlerinin söylediklerinden çağrışım yaparak buldukları çok sayıda fikri tahtaya listeler ve dersine bu şekilde devam eder. Belgin Öğretmen, aşağıdaki yöntem veya tekniklerin hangisinden yararlanmaktadır? Amacı, sorunlara çözüm getirmek, kısa sürede çok sayıda fikir üretmek ve yaratıcılığı geliştirmektir. A) Yaratıcı drama sidir? B) Örnek olay incelemesi C) Beyin fırtınası A) Grupla öğretim D) Problem çözme E) Soru cevap Açıklanan öğretim tekniği aşağıdakilerden hangi- B) Beyin fırtınası C) Güdümlü tartışma D) Gösteri (demonstrasyon) ÇÖZÜM... E) Bir problemin çözümünde kullanılması, hayal gücüne Problem çözme dayalı özgün ve yaratıcı fikirlerin serbest ve rahat bir ÇÖZÜM... ortamda söylenmesi, öğrencilerin birbirinin söyledik- Beyin fırtınasının belirgin özellikleri vardır. Bunlar; bir lerinden etkilenerek çağrışım yaparak fikir üretmesi (ampul yakma), bu fikirlerin sayısının olabildiğince tartışma ve sorun çözme yolu oluşu, kısa sürede çok çok olması ve tahtaya yazılması beyin fırtınasının sayıda hayal gücüne dayalı yaratıcı görüş üreterek ayırt edici özellikleridir. yaratıcılığı geliştirmesidir. Bu özellikler beyin fırtınasının ayırt edici özellikleridir. CEVAP: C CEVAP: B 80 Test ÖĞRETİM TEKNİKLERİ 4 4. anlatım yönteminden daha fazla yararlanılır? ÖĞRETİM TEKNİKLERİ 1. Aşağıdaki yöntem ve tekniklerden hangisinde A) Beyin frtınası B) Görüş geliştirme lımcıların yaratıcı fikirler üretmesini engellememek C) Gösteri D) İstasyon için oturuma kesinlikle izleyici ya da konuk alınma- E) Konuşma halkası Bu öğretim tekniğinin uygulanması sürecinde katı- malı, tartışma kayıt cihazına kaydedilmemeli, yönlendirme ve değerlendirme yapılmamalıdır. Sözü edilen öğretim tekniği aşağıdakilerden 5. hangisidir? Öğrencilerin psikomotor becerilerini geliştirmek isteyen bir öğretmenin kullanabileceği en doğru yöntem ya da teknikler aşağıdaki seçe- A) Beyin fırtınası B) Görüş geliştirme neklerden hangisinde verilmiştir? C) Altı şapkalı düşünme D) Gösteri E) Soru cevap A) Benzetim – Gösterip yaptırma B) Mikro öğretim - Soru cevap C) Beyin fırtınası - Soru cevap Öğretim tekniği için kullanılacak en doğru tanım aşağıdakilerden hangisidir? A) Hedefe ulaşmak için seçilen en genel yoldur. B) Öğretim yöntemini uygulamaya koyma biçimidir. C) Hedefe ulaşmak için seçilen en kısa yoldur. D) Hedefe ulaşmak için kullanılan soru ve araçE) 3. D) Deney - Soru cevap İ h t i y a ç Ya y ı n c ı l ı k 2. E) 6. Soru cevap - Benzetim Öğrencilerinin etkili ve dikkatli dinleme yeteneklerini, öz güvenlerini, yaratıcılıklarını, dile hakim olma ve sosyalleşme becerilerini geliştirmek isteyen bir öğretmenin kullanabileceği tır. en etkili öğretim yöntemi veya tekniği aşağıda- Dersin başında verilen ipuçlarıdır. kilerden hangisidir? A) Mikro öğretim B) Drama Bir öğretmen dersinde öğrencilerine dönerek sizce C) Benzetim D) Deney nükleer santrallerin sayısı arttırılmalı mı? şeklinde E) Beyin fırtınası bir soru yöneltmiş, bu düşünceye ne düzeyde katıldıklarını belirlemek üzere öğrencilere teker teker söz vererek görüşlerini almıştır. Bu etkinlik, öğren- 7. cilerin kendi düşüncelerini değiştirebilmelerini ve Benzetim tekniğinin uygulanmasında dikkat edilecek en önemli nokta aşağıdakilerden han- başkalarının görüşlerine saygıyı sağlamak için ya- gisidir? pılmıştır. Öğretmenin kullandığı öğretim tekniği aşağıda- A) Öğrenciyi güdülemek kilerden hangisidir? B) Öğrenciye yaşamı öğretmek A) Gösteri B) Benzetim C) Öğrencinin anlatım gücünü geliştirmek C) Görüş geliştirme D) Eğitsel oyun D) Öğrenciyi eleştirel düşünmeye sevk etmek E) Soru cevap E) 107 Gerçeğine uygun ortam oluşturmak Test ÖĞRETİM TEKNİKLERİ 4 26. Yetişkinlerle rahat iletişim kuramayan çekingen 29. Bir durumu gerçekmiş gibi ele alıp, üzerinde öğrencilerin, sosyal becerilerinin geliştirilmesinde eğitici çalışmalar yapılmasına imkan tanıyan öğrenme hızı ortalamanın altında olan öğrencilerin öğretim tekniği aşağıdakilerden hangisidir? öğretiminde ve rehber olan öğrencinin öğrenmelerinin kalıcılığının sağlanmasında kullanılır. A) Benzetim B) Tartışma Paragrafta sözü edilen öğretim tekniği aşağıda- C) Gösteri D) Örnek olay kilerden hangisidir? E) Görüş geliştirme A) Bireysel çalışma B) Akran grupları C) Benzetim D) Drama 30. Ali öğretmen öğrencilerine soru sormuş, bir süre beklemiş ve daha sonra istekli öğrencilerden biri- E) Deney ne söz hakkı vermiştir. Ancak öğrenci soruya yanlış cevap vermiştir. Aşağıdakilerden hangisinde Ali öğretmen bu aşamadan sonra yapması gereken davranış doğru olarak verilmiştir? 27. Yapay bir malzeme üzerinde yaraya dikiş atılmasını öğreten uzman doktor Yakup Bey gösterip yap- A) Öğrenciye yeni bir soru sormalı vazgeçmiştir. B) Öğrenciyi sert bir şekilde ikaz etmeli Doktor Yakup’un bu durumda kullanabileceği alternatif öğretim yöntemi ya da tekniği aşağıdakilerden hangisidir? A) Deney B) Drama C) Beyin fırtınası D) Gösteri İ h t i y a ç Ya y ı n c ı l ı k tırma yönteminden çok zaman aldığı gerekçesiyle C) Öğrenciye ipucu vermeli D) Soruyu başka bir öğrenciye sormalı E) Öğrenciyi sınıftan atmalı 31. Aşağıdaki öğretim tekniklerinden hangisinde kalıcılık ve etkin öğrenme diğerlerine göre daha fazladır? E) Görüş geliştirme 28. Aşağıdakilerden hangisi buluş yoluyla öğretim yaklaşımında kullanılan öğretim yöntem veya A) Beyin fırtınası B) Görüş geliştirme C) Benzetim D) Gösterim E) Soru cevap teknikleri arasında yer alır? 32. Aşağıdaki yöntem ya da tekniklerden hangisi iletişim becerilerin gelişmesine en az katkı sağlar? A) Anlatım, örnek olay B) Proje, soru cevap, anlatım C) Beyin fırtınası, anlatım, proje A) İstasyon B) Deney D) Proje, gösterim, anlatım C) Konuşma halkası D) Beyin fırtınası E) E) Drama Örnek olay, beyin fırtınası, tartışma Test 4 1 A 17 C 2 B 18 A 3 C 19 E 4 C 20 C 5 A 21 D 6 B 22 E 111 7 E 23 B 8 A 24 D 9 C 25 A 10 E 26 B 11 E 27 D 12 D 28 E 13 B 29 A 14 E 30 C 15 A 31 C 16 B 32 B ÇIKMIŞ SORULAR 4. ÖĞRETİM TEKNİKLERİ Aşağıdakilerden hangisi beyin fırtınası tekniğinin başarıyla uygulanmasını engeller? ÇIKMIŞ SORULAR A) Düşüncelerde niceliğe önem verilmesi 1. B) Düşüncelerin ifadesinde bireylerin yönlendirilmesi, görüşlerin düzenlenmesi C) Düşüncelerin üretilmesine ve geliştirilmesine önem verilmesi D) Özendirici bir ortam oluşturularak katılımcıların serbest konuşabilmelerinin sağlanması E) Düşüncelerin ifadesi sırasında eleştirilerin önlenmesi, değerlendirmenin sonraya bırakılması 2002 KPSS Amacı, sorunlara çözüm getirmek, kısa sürede çok sayıda fikir üretmek ve yaratıcılığı geliştirmektir. Açıklanan öğretim tekniği aşağıdakilerden hangisidir? A) Grupla öğretim B) Beyin fırtınası C) Güdümlü tartışma D) Gösteri (demonstrasyon) E) 5. Problem çözme 2001 KMS Laboratuvarda deney yapacak bir öğretmenin, deneye başlamadan önce öğrencileri ortaya çıkabilecek tehlikelere karşı uyarması aşağıdaki hangi amaca hizmet eder? A) Konuya ilgi çekme B) Hazıroluşu sağlama C) Konuya dikkat çekme 6. D) Öğrenmeye güdüleme E) A) Gösteri için gerekli sürenin bir ders saatine sığıp sığmayacağını B) Tekniğin öğrenci seviyesine uygun olup olmadığını C) Gösterinin öğrencilerin ilgisini çekip çekmeyeceğini D) Öğrencilerin gösteriyi nasıl izleyeceklerini E) Gerekli araç-gereçlerin nereden sağlanacağını 2003 KPSS İ h t i y a ç Ya y ı n c ı l ı k 2. Güvenliği sağlama 2001 KMS 3. Sınıf içi öğretim etkinliklerinde gösteri (demonstrasyon) tekniğinden yararlanmayı düşünen öğretmen öncelikle aşağıdakilerden hangisini göz önünde bulundurmalıdır? Öğretme-öğrenme sürecinde, eleştirme ve değerlendirme olmaksızın bir konu üzerindeki düşüncelerin dile getirilmesi esasına dayanır. Yaratıcı düşünmeyi geliştirmeye ve alternatif üretmeye yöneliktir. Bu teknik aşağıdakilerden hangisidir? A) Rol yapma C) Beyin fırtınası E) Soru-cevap Öğretmen yetiştirmede kullanılan bu teknikte öğretmen adaylarının sınıfta sunduğu dersler videoya kaydedilir. Bu kayıtlar tüm sınıfın katılımıyla gözden B) Problem çözme D) Tartışma geçirilir, dönüt elde edilir ve bu yolla istenilen davranışların kazanımı sağlanır. 7. Açıklanan teknik aşağıdakilerden hangisidir? 2003 KPSS Aşağıdakilerden hangisi gösteri (demonstrasyon) tekniğinin faydalarından biridir? A) Grupla öğretim A) Göze ve kulağa seslenerek ilgi çekmesi B) Rol yapma (drama) B) Her türlü konuyu sunmayı kolaylaştırması C) İşbirliğine dayalı öğretim C) Kalabalık sınıflarda kolay uygulanması D) Mikro öğretim D) Sürenin dikkat düzeyine göre ayarlanabilmesi E) E) Bireysel öğretim Ön hazırlık gerektirmemesi 2003 KPSS 2002 KPSS 112 ÇIKMIŞ SORULAR 23. Başlıca amacı öğrencilerin olmayan yeni bir 25. Öğretim sürecinde “konuşma halkası” ve “rol şey üretmelerini geliştirmek olan, öğrencilerin oynama” yöntemlerini kullanan bir öğretmen, kendilerini ifade etmelerinin yanı sıra sahip ol- öğretim alanında belirlenmiş olan kazanımların dukları bilgi ve yaşantıları üzerine hayal ettik- (hedeflerin) yanı sıra öğrencilerinde aşağıdaki leri dünyayı oluşturmalarına olanak sağlayan, özelliklerin ya da yetilerin öncelikle hangisinin bilgileri daha çok oyunla öğrenmelerine olanak gelişmesini kolaylaştırmış olur? veren öğretim yöntemi ya da tekniği aşağıdakilerden hangisidir? A) Ezber B) Empati C) Yaratıcılık D) Tartışma E) Taklit A) Örnek olay B) Yaratıcı drama C) Grupla öğrenme D) İşbirlikli öğrenme 2008 KPSS E) Öykü temelli öğrenme 24. Öğrencinin ilk denemeyi gerçek ortamda yapması halinde riskler olduğunda ve öğrenciye temel becerileri kazandırmak amacıyla kullanılan bir yöntemdir. Öğretmenin anında dönüt, düzeltme ve pekişti- İ h t i y a ç Ya y ı n c ı l ı k 2008 KPSS reç vermesi, ortamın gerçeği temsil etmesi, ürünün ve sürecin değerlendirilmesi başarıyla uygulanmasında önemlidir. Yukarıda özellikleri anlatılan bu yöntem ya da teknik aşağıdakilerden hangisidir? A) Rol oynama B) Eğitsel oyun C) Gösterip yaptırma D) Benzetim E) Deneme - yanılma ve uygulama 2008 KPSS Çıkmış 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 Sorular B E D B B C A C E D A C D C C B D B D E D E B D B 116 SINIF DIŞI ÖĞRETİM TEKNİKLERİ BÖLÜM İÇERİĞİ SINIF DIŞI ÖĞRETİM TEKNİKLERİ 1. GEZİ 2. GÖZLEM 3. GÖRÜŞME 4. ÖDEV 5. SERGİ 117 SINIF DIŞI ÖĞRETİM TEKNİKLERİ sıyla gezi yapılacak yer belirlenir, amaç ve yere göre izin alınır. Amaç, yer ve izne göre gezi planı öğrencilerle hazırlanır. Gezi, plana göre gerçekleştirilir ve sınıfta tartışılarak gezi değerlendirilir. Eğitim bilimlerinde bu bölümle ilgili her yıl ortalama Eğitsel gezi öğrencilere var olan olayları, süreçleri gerçek ortamda gözlemleme olanağını sağlar. İyi planlanmamış eğitsel geziler, öğrencilerde istenmeyen davranışlar oluşmasına neden olabilir. Eğitsel gezi, tarihi yerler, fabrika, baraj, atölye, müze, sergi, otel, göl, dere, yayla vb. yerlere yapılabilir. Bu tekniğin kullanımında dikkat edilecek noktalar aşağıda sıralanmıştır. 1 soru çıkmaktadır. SINIF DIŞI ÖĞRETİM TEKNİKLERİ69 Sınıf dışında öğrenme sağlayan etkinlikler, öğrencinin sosyalleşmesi ve topluma katılımını sağlar. Sınıf dışı öğretim teknikleri öğrencilere önemli deneyimler kazanlumdaki bir sorunla ilgili araştırma yapma, proje hazırlama sosyalleşmeyi sağlayan etkinliklerdir. Öğrenciler, bireysel olarak bu tür etkinliklerde bulunabilecekleri gibi küçük gruplar halinde de çalışabilirler ya da ilgililer sınıf ortamına da getirilebilir. Öğrencinin sosyalleşmesini sağlayan bu tür topluma katılım etkinlikleri öğrencilerin gerçek dünyayı öğrenmesine de katkı sağlar. İ h t i y a ç Ya y ı n c ı l ı k dırabilir. Geziler, görüşme ve gözlemler, sergiler, top- Sınıf dışı öğretim teknikleri; gezi, gözlem, görüşme, Dikkat edilecek noktalar: Öğrenciye kazandırılacak davranışlar öğrencilerle birlikte belirlenmelidir. Gezi yapılacak yer, bu hedef davranışlara göre önceden belirlenmelidir. İzinler alınmalı, gezi yapılacak yerde sorulacak sorular önceden belirlenmelidir. Öğrencilerle birlikte (hedefe ve belirlenen yere göre) gezi planı hazırlanmalıdır. Gezi, plana göre yapılmalıdır. Geziden sonra, yapılan etkinlikler ve sonuçlar gezinin amaçları doğrultusunda sınıfta tartışılmalıdır. Özellikleri ödev ve sergi olmak üzere beş başlıkta ele alınmıştır. 1. GEZİ Sınıfta işlenen konularla ilgili olarak yapılan planlı ziyaretlerdir. Sınıfta işlenen konuları öğrenciler için daha anlamlı Öğrenci merkezlidir. Görerek ve yaşayarak öğrenme temellidir. İşlenen konunun gerçek durumu ile görülmesine olanak tanır. Ortam değişikliği gerektirir. Öğrencilerle birlikte planlamayı, uygulamayı ve değerlendirmeyi gerektirir. Yararları ve keyifli hale getirmek için kullanılır. Kullanımı Öğrencileri gerçek durumlarla yüz yüze getirmede, bilgi- Öğrencinin etkin katılımını sağladığı için kalıcı öğrenmeler gerçekleşebilir. Öğrencinin ilgisini çektiği için öğrenme güdüsünün artmasına katkı sağlar. Sınıfta işlenen konuların anlamlı hale gelmesini sağlar. İlk elden somut yaşantılar sağlar. leri gerçek kaynağından elde etmede kullanılır. Öğren- Sınırlılıkları cilerle birlikte gezinin amacı belirlenir daha sonra sıra- Bilen, M. (2006). Planda Uygulamaya Öğretim. Ankara: Anı Yayıncılık. 197-219 69 119 İzin gerektirdiği için yasal sorumluluk gerektirir. Maliyetli ve masraflıdır. Plana uymak zordur. SINIF DIŞI ÖĞRETİM TEKNİKLERİ 2. GÖZLEM Yararları Gerçek yaşamdaki olayların, nesnelerin, insanların bir plan dahilinde izlenmesi ile gerçekleşen bir tekniktir. Gözlem tekniği, öğrencilere inceleme olanağı tanırken gözlem yapılan konuyu kavramayı da sağlar. Öğrencilere bilgiyi elde etme ve yorumlama becerisi kazandırır. Bilgiyi yapılandırmada temel beceriler kazandırır. Deneyim kazandırır. Sınırlılıkları İyi bir hazırlık gerektirir. İlk uygulamalarda etkili bir sonuç alınamayabilir. Öğrencilere çok sık uygulama olanağı tanımak güçtür. 3. GÖRÜŞME Sınıfta işlenen konularla ilgili kişilerden sözel iletişim yoluyla doğrudan bilgi edinmek amacıyla kullanılır. Kullanımı Gözlem tekniği, bireysel ya da grupla uygulanabilir. Gözlem, sınıfta işlenen ya da işlenecek olan bir olay ya da durumla ilgili doğrudan bilgi edinmek istendiğinde kullanılır. Gözlem tekniği kullanılırken dikkat edilecek noktalar aşağıda sıralanmıştır. İ h t i y a ç Ya y ı n c ı l ı k Kullanımı lardan elde ederek sözel iletişim yoluyla öğrenmeyi sağlar. Bu teknik öğrencinin uzmanlarla dışarıda görüşmesiyle gerçekleşeceği gibi, sınıfa uzman getirerek de gerçekleşebilir. Sınıfa uzman getirilerek gerçekleşen görüşme tekniğine kaynak kişiden yararlanma ismi de verilir. Görüşme tekniğinde amaçlar (hedefler) doğrultusunda sorulacak sorular ve bir zaman sınırı belirlen- Dikkat edilecek noktalar: Sınıfta işlenen konularla ilgili bilgileri genellikle uzman- melidir. Sistematik ve bir formatı (gözlem formu veya fişi) olmalıdır. Gözleme başlamadan önce hedefler önceden belirlenmelidir. Öğrencilere gözlenecek durum ya da olay ile ilgili önceden bilgi verilmelidir. Özellikleri Farklı öğrenciler aynı durum ya da olayı gözlemeli, sonuçlar karşılaştırılmalıdır. Gözlemci, gözlemi yaparken doğal ortamı bozmamalı, böyle bir durum söz konusu olursa gözlem gizli gerçekleştirilmelidir. Gözlem sonuçları vakit kaybetmeden kaydedilmelidir. Öğrenci merkezlidir. İşiterek ve söyleyerek öğrenme temellidir. Doğrudan bilgi edinme olanağı sağlar. Farklı kişilerle ilişki kurmayı gerektirir. Yararları Özellikleri Bilişsel ve duyuşsal özellikler kazandırır. Farklı meslekleri tanıma olanağı da sağlar. İletişim, ilişki kurma, kendine güven becerilerini geliştirir. Öğrenci merkezlidir. Görerek ve inceleyerek öğrenme temellidir. Sınırlılıkları Doğrudan bilgi edinmeye olanak tanır. Öğrencilere olaylara derinlemesine bakmayı öğretir. 120 İletişim becerileri yüksek öğrencilerin dışındaki öğrencilerin katılımını sağlamak zordur. SINIF DIŞI ÖĞRETİM TEKNİKLERİ ÖĞRETİM YÖNTEM VE TEKNİKLERİNİN TEMEL AMAÇLARI Anlatım Organize görüş kazandırmak, ortak altyapı oluşturmak ve öğretimde ekonomiklik sağlamak. Tartışma Düşünmeye ve konuşmaya yöneltmek, iyi anlaşılmayan noktaları açıklamak, verilen bilgileri pekiştirmek ve demokratik tutum kazandırmak. Örnek olay Konunun içindeki problemlerin tartışılarak çözülmesi yoluyla öğrenme, problem çözme becerisi kazandırmak ve öğrenilen bilgilerin günlük yaşama aktarılmasını sağlamak. Gösterip yaptırma Bir konuya ilişkin bilgileri beceriye dönüştürmek, psikomotor beceriler kazandırmak ve yaparak yaşayarak öğrenme sağlamak. Problem çözme Üst düzey bilişsel beceriler kazandırmak, bilimsel süreci öğretmek, problem çözme becerisi ve yaparak yaşarak öğrenme sağlamak. Proje Disiplinler arası çalışma becerisi, üst düzey zihinsel beceriler ve bilimsel tutum kazandırmak, kişisel ve birlikte (grupla) çalışma becerilerini geliştirmek. Bireysel çalışma Beyin fırtınası Öğrencinin kendi öğrenme stiline uygun ortamda öğrenmesini sağlamak. Hayal gücünü, yaratıcılığı ve problem çözme becerilerini geliştirmek. Görüş geliştirme Eleştirel düşünmeyi, başka görüşlere saygıyı, ikna yeteneğini geliştirmek, görüşlerini değiştirebilme becerilerini kazandırmak. Altı şapkalı düşünme Sistematik düşünme, farklı yönleri görme, düşünme ve doğru karar verme becerilerini geliştirmek. Gösteri Görerek de öğrenmeye olanak tanıyarak daha kalıcı öğrenmeler sağlamak, büyük gruplara kısa sürede çok bilgi aktarmak ve uygulamaları göstermek. Soru – Cevap Düşünme ve konuşma alışkanlığı kazandırmak, karşılıklı etkileşim sürecini başlatmak, katılımı sağlamak, eksikleri belirlemek. Rol oynama Görüşleri, duyguları anlamaya yardımcı olmak ve empati duygusunu geliştirmek. Drama Yaratıcılığı geliştirmek, öğrencilerin hangi durumlarda nasıl davranmaları gerektiğini yaşayarak öğrenmelerini sağlamak. Benzetim Gerçeğinin tehlikeli veya imkansız olduğu durumlarda yapay ortamlar düzenleyerek öğrenciye deneyim kazandırmak ve öğrenmeyi soyutluktan kurtarmak. Mikro öğretim Deneyim kazandırmak, eleştirel ve yansıtıcı düşünme becerileri geliştirmek, özellikle öğretmen adaylarına hizmet öncesi eğitimde uygulama yapma olanağı sağlamak. Eğitsel oyun Öğrenilen bilgileri pekiştirmek, bu bilgilerin rahat ve neşeli bir ortamda tekrarını sağlamak ve sınıf içi çalışmaları monotonluktan kurtararak daha ilgi çekici hale getirmek. Deney Bilimsel bir gerçeği kanıtlamak veya öğrencilere göstermek. İstasyon Yarım bırakılan bir işi tamamlamak, önceden yapılan işleri ileri götürmek, etkinlik zenginliği sağlamak, bir ürün oraya çıkarmayı öğretmek. Konuşma halkası Empati, iletişim, kendini ifade etme, farklı görüşlere saygı gösterme, duygularla düşünceleri ayırt etme becerilerini kazandırmak. Sokrat tartışması Öğrencilerin eski bilgilerini kullanarak yeni bilgilere ulaşmasını sağlamak. Sokrat semineri Altı ayakkabılı uygulama İçeriği öğretmek, eleştirel düşünme ve tartışma becerileri kazandırmak. Uygulama becerisi ve analitik düşünme yeteneği kazandırmak. Bireyselleştirilmiş Bireysel farklardan kaynaklanan eksiklikleri gidermek ve öğrenciye bireysel sorumluluk kazandırmak. öğretim Gezi Gerçek ortamda öğrenmeyi sağlamak, çevreye karşı duyarlılık kazandırmak ve sosyalleşmeyi sağlamak. Gözlem İnceleme olanağı saylayarak doğrudan bilgi edinmeyi öğretmek. Görüşme Sözel iletişim yoluyla kişilerden bilgi toplamayı öğretmek. Ödev Tekrar, pekiştirme, tamamlama, genişletme, derse hazırlık ve değerlendirmeyi sağlamak. Sergi Öğrenme-öğretme sürecindeki etkinlikleri paylaşmayı, organize etmeyi, bir ürünü ortaya koymayı, grupla çalışmayı öğretmek ve estetik özellikler kazandırmak. 123 Test SINIF DIŞI ÖĞRETİM TEKNİKLERİ 5 5. SINIF DIŞI ÖĞRETİM TEKNİKLERİ 1. I. Öğrenciye kazandırılacak davranışlar öğrencilerle birlikte belirlenmelidir. II. Hedefe ve gidilecek yere göre plan hazırlanmalıdır. Yapılacak etkinliklere öğrencilerin katılımı öğrenmenin kalıcılığını artırır. Bu açıklamaya göre, gezi tekniğinde dikkat edilmesi gereken en önemli nokta aşağıdakilerden hangisidir? A) Gezi planı ve kazandırılacak davranışlar öğrencilerle birlikte belirlenmelidir. III. Plana göre uygulanarak gerçekleştirilmeli ve sonrasında sınıfta tartışılarak değerlendirme yapılmalıdır. B) Gezi plana göre yapılmalıdır. Aşamaları sıralan sınıf dışı öğretim tekniği aşağıdakilerden hangisidir? D) Gezi yapılacak yer, hedef davranışlara göre önceden belirlenmelidir. C) İzinler alınmalı, gezi yapılacak yerde sorulacak sorular önceden belirlenmelidir. E) A) Soru-cevap B) Gezi D) Sergi E) Görüşme C) Ödev 2. 3. Kaynak kişiden yararlanma olarak da nitelendirilen sınıf dışı öğretim tekniği aşağıdakilerden hangisidir? A) Gözlem B) Gezi D) Görüşme E) Sergi C) Anket İ h t i y a ç Ya y ı n c ı l ı k 6. Geziden sonra, yapılan etkinlikler ve sonuçlar gezinin amaçları doğrultusunda sınıfta tartışılmalıdır. Öğrencilerine grup bilinci ve grupla çalışma alışkanlığı kazandırmak isteyen bir öğretmenin kullanabileceği en etkili sınıf dışı öğretim tekniği aşağıdakilerden hangisidir? A) Gözlem B) Bireysel çalışma C) Görüşme D) Gezi E) Sergi 7. Sınıf dışı öğretim tekniklerinden “ödev”in verilme amacı aşağıdakilerden hangisi olmamalıdır? Ödev verirken öğretmenin bazı noktalara dikkat etmesi gerekir. Aşağıdakilerden hangisi dikkat edilmesi gereken en önemli noktadır? A) Öğrenciyi derse iyi hazırlamak A) Eğitsel değer taşımalıdır. B) Öğrenciye sorumluluk bilincini kazandırmak B) Öğrencinin hobilerine dayanmalıdır. C) Derste öğretilemeyen konuları yetiştirmek C) Derste öğrenciler pekiştirilmelidir. D) Bağımsız çalışma alışkanlığı kazandırmak E) 4. D) Ödevler bireysel verilmelidir. Öğrencilerin öğrendiklerini pekiştirmek E) Bu tekniğe başlamadan önce hedefler belirlenir. Bu teknikte durum ya da olay ile ilgili önceden bilgi verilir. Bu durumu, olayı ya da kişiyi izleyerek bilgi toplanılır ve öğrenme gerçekleştirilir. 8. B) Ödev D) Görüşme E) Sergi Öğrencinin yaratıcılığını, görev yapma bilincini, kendini kontrol etme duygusunu geliştirir. Ayrıca konuların tekrarını sağlar. Özellikleri verilen sınıf dışı öğretim tekniği aşağıdakilerden hangisidir? Paragrafta sözü edilen, sınıf dışı öğretim tekniği aşağıdakilerden hangisidir? A) Gezi Bir rapor ile sonuçlanmalıdır. A) Sosyal Etknilik C) Gezi E) Gözlem C) Gözlem 125 B) Ödev D) Görüşme ÇIKMIŞ SORULAR 4. SINIF DIŞI ÖĞRETİM TEKNİKLERİ ödevlerinin en çok hangi amaçla kullanıldığı ÇIKMIŞ SORULAR 1. görülmektedir? A) Öğretmenin bireysel başarıları değerlendirme- Aşağıdakilerden hangisi eğitsel gezilerin temel sinin kolaylaştırılması amacıdır? B) Öğrencinin evdeki zamanını boşa geçirmemesinin sağlanması A) Öğrenciler arasında yardımlaşmayı geliştir- C) Öğrencilerin yardımlaşma duygularının gelişti- mek rilmesi B) Boş zamanları değerlendirmek D) Okulda kazanılan bilgi, beceri ve davranışların C) İlk elden somut yaşantılar sağlamak pekiştirilmesi D) Öğrencilerin hazır oluş düzeyini yükseltmek E) Son yıllarda uygulamalara bakıldığında, ev E) Öğrencileri sınıf ortamının monotonluğundan Öğrenmelere aile bireylerinin katkılarının sağlanması kurtarmak 2003 KPSS 2001 KMS Öğrencilere ödev verirken öğretmenin dikkat edeceği en önemli nokta aşağıdakilerden hangisidir? A) Bireysel olarak yapılabilmesi B) Eğitsel değer taşıması C) Uzun zaman almaması D) Konusunun yakın çevreyle bağlantılı olması E) İ h t i y a ç Ya y ı n c ı l ı k 2. Bilgi toplamayı gerektirmesi 2001 KMS 3. Öğrencilere verilen proje ve ev ödevlerinin temel amacı aşağıdakilerden hangisidir? A) Öğrencilerin hazırbulunuşluklarını yükseltmek B) Konuların tekrarını sağlamak C) Öğrencilere boş zamanlarını değerlendirme alışkanlığı kazandırmak D) Öğrencilere bağımsız çalışma alışkanlığı kazandırmak E) Konuların günlük yaşamla bütünleşmesini sağlamak Çıkmış 2002 KPSS Sorular 127 1 C 2 B 3 D 4 D ÖĞRENME-ÖĞRETME MODELLERİ-YAKLAŞIMLARI-STİLLERİ BÖLÜM İÇERİĞİ ÖĞRENME–ÖĞRETME MODELLERİ–YAKLAŞIMLARI-STİLLERİ 1. TAM ÖĞRENME 2. PROGRAMLI ÖĞRENME/ÖĞRETİM 3. BİLGİSAYAR DESTEKLİ ÖĞRETİM 3.1 Bilgisayar Destekli Öğretimin Yararları Öğrenme Hızı Katılımcı Öğrenme (Etkin Katılım) Öğretim Etkinliklerinin Çeşitliliği Öğrenci Performansının İzlenebilmesi Zamandan ve Ortamdan Bağımsızlık 4. YAPILANDIRMACILIK (KURMACILIK / İNŞACILIK / OLUŞTURMACILIK / CONSTRUCTİVİSM) 5. İŞBİRLİĞİNE DAYALI ÖĞRENME / ÖĞRETİM 6. ANLAMLI ÖĞRENME 7. ÇOKLU ZEKA 7.1 Sözel / Dilsel Zeka 7.2 Mantıksal / Matematiksel Zeka 7.3 Görsel-Uzamsal (Mekansal) Zeka 7.4 Müziksel / Ritmik Zeka 7.5 Bedensel / Kinetik Zeka 7.6 Kişilerarası / Sosyal Zeka 7.7 Öze Dönük / İçsel Zeka 7.8 Doğa Zekası 8. BİREYSELLEŞTİRİLMİŞ ÖĞRETİM SİSTEMİ (KELLER PLANI) 9. GAGNE’NİN ÖĞRENME MODELİ 10. CARROLL’UN OKULDA ÖĞRENME MODELİ 11. GLASER’İN TEMEL ÖĞRETME MODELİ 12. SLAVİN’İN ETKİLİ ÖĞRETİM MODELİ 13. MODEL ALARAK ÖĞRENME 14. YAŞANTISAL ÖĞRENME/YAŞANTI TEMELLİ ÖĞRENME 15. DUNN’IN ÖĞRENME STİLİ MODELİ 16. GREGORC’UN ÖĞRENME STİLİ (GREGORC’UN KAYNAŞTIRMA YETENEĞİ) MODELİ 129 ÖĞRENME-ÖĞRETME MODELLERİ-YAKLAŞIMLARI-STİLLERİ Değişkenleri Tam öğrenmede istenen öğrenme ürünlerine ulaşmak, Eğitim bilimlerinde bu öğrenci niteliklerinin istenen düzeyde olmasına ve öğre- bölümle ilgili her yıl tim hizmetlerinin niteliğinin yüksek olmasına bağlıdır. ortalama 7-8 Öğrenci niteliği: Bilişsel giriş davranışları ve duyuşsal giriş özellikleri olarak iki başlıkta incelenir. ● soru çıkmaktadır. Bilişsel giriş davranışları: Bilişsel alan düzeyi, hazırbulunuşluk düzeyi, öğrenme stilleri ● Duyuşsal giriş özellikleri: Derse karşı ilgi, okula karşı tutum, öğretmene karşı tutum, kendi ile ilgili tutumları Öğretim hizmetlerinin niteliği: Kaliteli öğretim için ipucu, pekiştireç, katılım, dönüt-düzeltme değişkenleri ÖĞRENME–ÖĞRETME MODELLERİ–YAKLAŞIMLARI Öğrenme ürünleri: Bilişsel başarı, öğrenme hızı, değişen duyuşsal özellikler ve beceriler 1. TAM ÖĞRENME70 Tam Öğrenme Modelinin Değişkenleri Bilgilerin tamamının, öğrencilerin tamamı tarafından yaklaşımı tam öğrenmedir. Bloom tarafından ortaya atılan tam öğrenme modeli, okuldaki başarıyı %90’a çıkaran bir öğretim sürecini gerektirir. (Alt limit %70) Tam öğrenme modeline göre, işin başında olumlu öğrenme koşulları sağlanmış ise her- İ h t i y a ç Ya y ı n c ı l ı k okulda öğrenebileceğini savunan öğrenme-öğretme Öğretim Hizmetinin Öğrenci Nitelikleri hangi bir kişinin öğrenebileceği her şeyi herkes okulda öğrenebilir71. Niteliği (Kaliteli Öğretim) Bilişsel giriş Duyuşsal davranışları giriş özel- (bilgi, beceri, likleri yeterlik) (ilgi, istek, Bilişsel alan tutum, düzeyi, akademik hazırbulunuş- benlik) luk düzeyi, Derse karşı öğrenme ilgi, okula stilleri karşı tutum, Öğrenme Ürünleri İpucu (işaret ve Bilişsel göndermeler) ba- şarı (pe- Öğrenme hızı Değişen dukiştirme aracı) Pekiştireç Dönüt (geri bildirim/aydınlatıcı yankı) Düzeltme (dönütün genişletilmiş yuşsal özel- likler ve beceriler Öğrenme çeşidi ve düzeyi hali) Tam Öğrenmenin Temel Dayanağı öğretmene Öğrenci katılımı Bir sınıftaki öğrencilerin başarılı olmaları, onların hazır- karşı tutum, (etkin katılım) kendi ile ilgili bulunuşluk düzeylerine uygun olan öğretim hizmetinin tutumları sağlanmasına ve onlara ihtiyaçları kadar zaman tanınmasına bağlıdır. Bu gerçekleştiğinde öğretim hedefleri doğrultusundaki öğrenme düzeyleri birbirine yaklaşır Tam öğrenmeye göre, ve sınıftaki tüm öğrenciler başarılı olabilir. Konuların – bilişsel ve duyuşsal giriş özellikleri istenen düzeyde ise küçük birimlere ayrılarak aşamalı öğretimi söz konusu- – ipucu, pekiştireç, dönüt, düzeltme kullanılıp etkin ka- dur. Yani, bir birim öğrenme gerçekleşmeden bir diğeri- tılımın sağlandığı nitelikli bir öğretim hizmeti sunul- ne geçilmez. Eksik kalan ve öğrenilmeyen konular ilgili muş ise gruba ek öğretim yapılır. istenen öğrenme ürünlerine ulaşılabilir. 70 Bloom, B. S. (1995). İnsan Nitelikleri ve Okulda Öğrenme. (Çev. D. A. Özçelik). Ankara: Milli Eğitim Basımevi. 71 Demirel, Ö. (2003). Planlamadan Değerlendirmeye Öğretme Sanatı. Ankara: Pegem A Yayıncılık. 131 ÖĞRENME-ÖĞRETME MODELLERİ-YAKLAŞIMLARI-STİLLERİ İşbirlikli öğrenmenin öğrenme-öğretme sürecinde uygulanması aşağıdaki işbirlikli öğretim tekniklerinin kullanılmasıyla mümkündür. İŞBİRLİĞİNE DAYALI / İŞBİRLİKLİ ÖĞRETİM TEKNİKLERİ Öğrenci TimleriBaşarı Grupları 1. Heterojen gruplar oluşturulur. Tartışma Grubu 1. Heterojen gruplar oluşturulur. 2. Öğrenme ünitesi gruba verilir. 2. Tartışma konusu seçilir. 3. Hangi grup çalışmasının yapılacağı belirlenir. 3. Öğrenme ünitesi incelenir. 4. Kaynaklardan ya- 4. Her öğrenciye test verilir. rarlanılır. 5. Grup raporu hazır- 5. Puana göre başarı lanır. Ayrılıp Birleşme 1. Heterojen grup oluşturulur. 2. Grupların içinde oluşturulur. Turnuva 1. Heterojen gruplar oluşturulur. 2. Turnuvalar yapılır. daha küçük gruplar sinin ilgi duyduğu oluşturulur. konu üzerinde 3. Her öğrenci turnu- 3. Konular parçalana- çalışması sağlanır. rak küçük gruplara Böylelikle güçlü dağıtılır. yönler üst düzeye 4. Her küçük grup bir diğerine araştırdığı ve grup değerlen- çalışmalara göre göre grupların aldı- dirilir. (En çok bu değerlendirilir ğı puanlar hesapla- işbirlikli teknik sözel (Bireysel başarı nır ve ödüllendirme iletişimi geliştirir.) grubun başarısını etkilemektir.) yapılır. 1. Heterojen gruplar Takım-Oyun- 2. Her bir grup üye- konuyu öğretir. sırasıyla öğrenciler 6. Grup çalışması sınıf sıralanır. tartışmasına açılır 5. Sonuçlar bireysel 6. Bireysel başarılara Birlikte Öğrenme getirilir. 3. Grup üyeleri topla- vaya grubu temsilen katılır. 4. En çok puan alan grup turnuvayı kazanır. dığı bilgileri ve materyali diğer grup üyeleri ile paylaşır. Böylelikle paylaşma ve arkadaşlık duyguları gelişir. 4. Grup değerlendirilir ve gruptaki her bir öğrenci aynı notu alır. Neden üzgünsün bugün? Puanın mı düşük? Hayır A aldım. Ancak benim grubumdaki arkadaşım zayıf aldı. Grubumdaki bir arkadaşım öğrenememiş, ben öğrenmişim neye yarar. İşbirlikli öğrenmeye ters. 145 ÖĞRENME-ÖĞRETME MODELLERİ-YAKLAŞIMLARI-STİLLERİ ÖĞRENME-ÖĞRETME YAKLAŞIMLARININ SAVUNUCULARI VE BELİRGİN ÖZELLİKLERİ YAKLAŞIMLAR KİMİNLE ANILIR? BELİRGİN ÖZELLİKLERİ Uygun koşullar sağlandığında bilgilerin tamamı okulda ve öğrencilerin ta- TAM ÖĞRENME mamı tarafından öğrenebilir. (Bir kişinin öğrenebildiğini herkes öğrenebi- BLOOM lir.) İstenilen öğrenme ürünleri öğretim hizmetinin ve öğrencinin niteliğine bağlıdır. Bireysel farkların dikkate alınması, hatanın düzeltme ile giderilmesi, ba- PROGRAMLI ÖĞRENME SKİNNER şarının tattırılması ve pekiştirilmesi, öğrencinin sürece dahil edilmesi ve konuların küçük birimlere bölünüp parça parça öğretilmesidir. BİLGİSAYAR DESTEKLİ ÖĞRETİM PROBLEME DAYALI ÖĞRENME PROJE TABANLI ÖĞRENME YAPILANDIRMACILIK İŞBİRLİĞİNE DAYALI ÖĞRENME SKİNNER’IN Öğrencilerin, kendi seçtikleri konuları, daha çok grupla çalışıp serbest etkinliklerle ortaya koymasıdır. Öğrencilerin kendi düşünme biçimi ve deneyimleri ile yeni ve öznel bir bilgi VİCO, VYGOTSKY, DEWEY, oluşturmasıdır. Nasıl öğrenildiği ve süreç değerlendirme önemlidir. Birincil KELLY, AUSUBEL kaynaklar önemlidir. LEWİN, DEUTSCH, VYGOTSKY, Küçük grupların oluşturulması temeline dayanır. Grup başarısı için bireysel SLAVİN, BANDURA, SHARAN, sorumluluk ve bireysel başarı gereklidir. Bireysel ve benmerkezci anlayış DEWEY, KAGAN GARDNER OKULDA ÖĞRENME öğrenilir. Araştırma ve soruşturma gerektirir. THELEN ÇOKLU ZEKA GAGNE’NİN ÖĞRENME MODELİ Üst düzey beceriler ve davranışlar kazandırılır, bilimsel yöntem ve süreç DEWEY, KLİPATRİCK, BRUNER, AUSUBEL SİSTEMİ mekana bağlılıktan kurtarabilir. DEWEY ANLAMLI ÖĞRENME BİREYSELLEŞTİRİLMİŞ ÖĞRETİM Bireysel farklara teknolojik olanaklarla hizmet edilmesidir. Öğretimi fiziksel İLKELERİNE DAYANIR KELLER GAGNE CARROLL TEMEL ÖĞRETİM GLASER ETKİLİ ÖĞRETİM SLAVİN yerine ekip ruhu ve olumlu bağlılık grup dinamiğini ön plana çıkarır. Yeni bilgilerin eski bilgi sistemine yerleştirilerek bilgilerin ön koşul öğrenmeleri dikkate alarak öğretilmesidir. Her birey az-çok her zeka boyutu (potansiyelleri) ile dünyaya gelir. Bu zeka boyutları uygun etkinlikler ve çevresel uyarıcılar ile gelişir. Bireysel farklara hizmet ederek bireyi kazanmaktır. Homojen gruplar oluşturulur ve farklara göre öğretim yapılır. Öğrenme zihinde de gerçekleşir o nedenle iç faktörler, deneyim ve problem çözme önemlidir. Tüm bilgiler uygun bir zamanda, okulda öğrenilebilir. Kaliteli öğretim, yetenek, fırsat ve sebat önemli değişkenleridir. Öğretim yolunun doğru seçimi önemlidir. Dört aşaması, hedef, giriş davranışları, öğretim yolu ve değerlendirmedir. İyi bir öğretim hizmeti ve grupla öğretim temel alınır. Öğretimin niteliği, öğretim düzeyini uygun hale getirme, güdülenme ve zaman değişkenleri uygun düzenlenirse, öğrenme düzeyi olumlu etkilenir. MODEL ALARAK ÖĞRENME Taklit ve gözleme dayalı daha çok informal öğrenmeler gerçekleşir. GözBANDURA lem yaparak yeni bilişsel beceriler öğrenilebilir, deneyimler, yeni değerler ve inançlar kazanılabilir. Öğrenme, yaşantıya dayalı bir süreç olarak gerçekleşir. Bilgi ve öğrenme YAŞANTISAL ÖĞRENME KOLB arasındaki ilişki önemlidir. Somut yaşantı, yansıtıcı gözlem, soyut kavramsallaştırma ve aktif yaşantı olmak üzere dört öğrenme biçimi bulunduğunu vurgular. ÖĞRENME STİLİ MODELİ Bireyin iç dinamiklerine-yeteneğine etki eden dış faktörlere önemlidir. ÖğDUNN yal ve psikolojik olmak üzere beş temel etmenden oluşur. ÖĞRENME STİLİ (KAYNAŞTIRMA YETENEĞİ) MODELİ renme biçimleri iç ve dış etmenleri içeren çevresel, duygusal, fiziksel, sos- GREGORC Bireydeki güçler ve iç öğrenme üzerinde durur. Zeka ve algılama yeteneği önemlidir. Algılama somut ve soyut olarak ikiye ayrılır. 160 Test ÖĞRENME-ÖĞRETME MODELLERİ-YAKLAŞIMLARI-STİLLERİ 6 4. ÖĞRETME-ÖĞRENME MODELLERİ/YAKLAŞIMLARI Bu modelle öğrenme için gerekli zaman, önemli görülür ve her öğrencinin ihtiyaç duyduğu zaman, farklılık gösterir. Tüm bilgilerin okulda öğrenilebilmesi için kaliteli öğretim hizmetlerinin gerekliliği 1. üzerinde durulur. Öğrenci kendi öğrenme hızına uygun olarak konuyu Özeti sunulan öğrenme modeli aşağıdakilerden öğrenme, ihtiyaç duyduğunda tekrar etme şansına hangisidir? sahiptir. Teknolojik imkanları gelişmiş okullarda kullanılır. Bu öğretim yaklaşımı veya yöntemi aşağıdaki- A) Keller planı lerden hangisidir? B) Carroll’un okulda öğrenme modeli C) Çoklu zeka A) İşbirliğine dayalı öğrenme D) Anlamlı öğrenme B) Anlamlı öğrenme E) Glaser’in temel öğrenme modeli C) Bilgisayar destekli öğretim 5. D) Tam öğrenme E) İlköğretimde öğretmenlik yapan Ali Bey bir sınıfta öğrenme düzeyleri sınıfa göre oldukça düşük öğ- Temel öğretim rencileri tespit etmiştir. 2. İşin başında olumlu öğrenme koşulları sağlanmışsa herhangi bir kişinin öğrenebileceği bir şeyi herkesin öğrenebileceğini savunan öğre- İ h t i y a ç Ya y ı n c ı l ı k Bu öğrencilerin eksiklerini gidermek isteyen Ali Bey’in kullanabileceği en uygun öğretme modeli/yaklaşımı aşağıdakilerden hangisidir? A) Soru cevap B) Programlı öğrenme C) Keller plânı tim yaklaşımı aşağıdakilerden hangisidir? D) Glasser’in temel öğretme modeli A) Yapılandırmacı öğrenme E) Carroll’un okulda öğrenme modeli I. Tüm bilgilerin okulda öğrenebileceğini savunur. II. Aktif öğrenme süreçlerinde yaşantıları kolay- B) Anlamlı öğrenme C) Tam öğrenme 6. D) Programlı öğrenme E) Bilgisayar destekli öğrenme laştıran bir yapısı vardır. III. Bilgilerin tümdengelime göre öğrenciye sunulması önemlidir. IV. Yaşamda karşılaşılabilecek sorunların çözümü 3. Dersinde hatayı en aza indirgemeyi amaçlayan için öğrenciye deneyim kazandırır. bir öğretmen, programlı öğretim ilkelerinden Yukarıda sıralanan seçeneklerden hangisi ya da hangisini kullanırsa amacına daha kolay ulaşır? hangileri probleme dayalı öğrenmenin özelliklerindendir? A) Anında düzeltme B) Bireysel hız C) Küçük adımlar D) Etkin katılım E) Başarı 161 A) Yalnız I B) Yalnız II D) II ve IV E) I ve II C) I ve III Test 6 ÖĞRENME-ÖĞRETME MODELLERİ-YAKLAŞIMLARI-STİLLERİ 67. İşbirlikli öğrenme gruplarının heterojen olmasının ne anlama geldiği aşağıdakilerden hangisinde açıklanmıştır? 65. Bir öğretmen, diğer derslerle de bağlantılı bir problemli senaryoyu öğrenciyi merkeze alarak küçük gruplar halinde işlemek isterse kullanacağı en etkili öğrenme/öğretme modeli aşağıdakilerden hangisi olur? A) Farklı özelliklerdeki öğrencilerin aynı gruplarda olması A) Proje tabanlı öğrenme B) Programlı öğrenme B) Aynı özelliklere sahip öğrencilerin bir arada çalışması C) İşbirlikli öğrenme C) Öğrencilerin öğretmenlerle grup oluşturması D) Anlamlı öğrenme D) Akran gruplarının oluşturulması E) Tam öğrenme E) İ h t i y a ç Ya y ı n c ı l ı k 66. Aşağıdakilerden hangisi, işbirlikli öğrenmenin kullanılmasını gerekli kılan nedenlerden biri olamaz? Öğrencilerin, eksiklerine göre her gün bir grupta çalışması A) Öğrencide kaygı düzeyini düşürür. B) Sosyal becerileri geliştirmede zayıf olduğundan öğretimi bireyselleştirir. C) Öğrencileri motive eder. D) Öğrencilerin okul ve öğrenme ile ilgili tutumlarını olumlu yönde etkiler. E) Öğrenciye kendi bilgisini ortaya koyması için cesaret verir. Test 6 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 C C A B C D D A B A E C B D E E E B E C C A D 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 B E A D D B C A D D E D C A B E D C C A E B B 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 A E E C E A E C A B B D A E E A C B A B A 171 ÇIKMIŞ SORULAR 3. ÖĞRETME-ÖĞRENME MODELLERİ/YAKLAŞIMLARI ÇIKMIŞ SORULAR 1. Aşağıdakilerden hangisi öğrencilerin aktif katılımını özendirme gücü açısından en zayıf öğretmen davranışıdır? A) Ülkenin hangi yönleriyle tanıtılacağını gruba Bir kavramı derinlemesine incelemek isteyen bir bırakması öğretmen, kavramla ilişkili olan bütün çağrışımları B) Sunuşta, nelerden yararlanabileceğine ilişkin kullanmaktadır. örnekler vermesi Bu öğretmen bu amacına aşağıdakilerden han- C) Tüm ölçütlerin öğretmen tarafından belirlen- gisiyle kolaylıkla ulaşabilir? mesi D) Öğrencilerin seçimlerini dikkate alması A) Kavramların farklı dillerde karşılığını bulmak E) B) Kavram ağı oluşturmak Bireysel katkıya ve ortak ürüne bakacağını belirtmesi C) Kavramları örnek olan ve olmayan olay, durum 2001 KMS veya nesneleri bulmak D) Kavramların tanımlarını yazmak E) Kavramların somutluk ve soyutluk derecesini incelemek İ h t i y a ç Ya y ı n c ı l ı k 2001 KMS 2. 4. Aşağıdakilerden hangisi öğrencilerin ruh sağlığını olumsuz yönde etkilemez? A) Bireysel ayrılıkların göz önünde tutulması B) İşbirliğinden çok, rekabete önem verilmesi C) Öğrencilerin bağımlı davranmaya özendirilmesi D) Pasif ve sessiz bir sınıf topluluğunun oluşturul- Bir öğretmen vatandaşlık dersinde “İnsan Haklarını ması Engelleyen Unsurlar” konusunu işlerken sınıfı dört E) ya da beşerli gruplara ayırmış ve bu unsurlardan Öğrencilerin ilgi ve beklentilerinin dikkate alınmaması birini inceleyerek bu sorunların çözümü için öneriler 2001 KMS getirmesini istemiştir. Gruplara, seçtikleri unsurları ve çözüm önerilerini kazandırırken sergi, drama, gazete, pano gibi çalışmalar yapma yoluna gidebileceklerini söylemiş; çalışmaları hem bireysel hem de grubun ortak çalışmalarına bakarak değerlendi- 5. rebileceğini belirtmiştir. basamaklara bölünür ve basitten karmaşığa doğru Öğretmen aşağıdaki hangi öğretme yaklaşımını öğrenmeler sağlanır. kullanmaktadır? Bunu dikkate alan bir öğretmen aşağıdaki ilkelerden hangisini uygulamaya çalışmaktadır? A) Gözlem yoluyla öğrenme B) Proje temelli öğrenme C) Yaratıcı drama D) Benzetim yoluyla öğrenme E) Sınıfta öğrencilere bilgiler kolaylıkla öğrenebilecek A) Grupla öğretim B) Etkin katılım C) Küçük adımlar D) Beyin fırtınası E) Bireysel hız Yansıtıcı düşünme 2001 KMS 2001 KMS 172 ÇIKMIŞ SORULAR 59. Canlılarla ilgili kitapları okumayı seven, oyun 61. Sınıfında kavram haritası çalışması yaptıran bir oynarken, ders çalışırken yalnız olmayı tercih öğretmen, aşağıda belirtilenlerin hangisini ön- eden ve açık hava ortamlarında yapılan yürü- celikle hedeflemiş olabilir? yüşlerden hoşlanan bireyin çoklu zeka kuramına göre hangi zeka alanlarının daha baskın A) Öğrenmelerin anlamlı ve kalıcı hâle gelmesini olduğu söylenebilir? B) Farklı öğrenme yollarını kullanmayı C) Öğretilen bilgilerin tekrar edilmesini A) Öze dönük ve doğacı D) Öğrencilerin öğrenme güçlüklerini belirlemeyi B) Doğacı ve mantıksal E) Öğrencilerin şema çizme becerilerini geliştir- C) Mantıksal ve sözel D) Sözel ve öze dönük E) Öze dönük ve müziksel meyi 2008 KPSS 2008 KPSS 62. 2005’te uygulamaya konulan ilköğretim programlarının dayandığı belirtilen yapılandırmacı (oluşturmacı) öğrenme yaklaşımı için aşağıdaki- dikkate alarak mesleğini sürdüren bir öğretmen, bu kuramın gereği olarak aşağıdakilerden hangisini yapmaya özen göstermelidir? A) lerden hangisi doğrudur? İ h t i y a ç Ya y ı n c ı l ı k 60. Çoklu zeka kuramının ortaya koyduğu bilgileri Dersi sunuş biçimine öğrencilerin alışması A) bir biçimde öğrenciye sunmalıdır. B) ları ayrıntılı olarak anlatmalıdır. C) Öğrenciler, hazırbulunuşluk düzeylerine göre D) D) Öğrenciler, öğretmenden, öğretim araçların- Öğrencilerin kavrayabilmeleri için konuları dan ve kitaplardan öğrendikleri bilgileri gerek- tekrar tekrar anlatmalıdır. tiği zaman ve kendilerinden istendiğinde bir Farklı öğretim yöntem ve teknikleri kullanma- düzen içinde sunmalıdır. ya çaba göstermelidir. E) Öğrencilerin, önceden öğrendikleri bilgileri zaman zaman tekrar edip hatırlamaları önemlidir. bir araya getirilerek gruplanmalıdır. C) Bilginin nasıl yapılandırılacağını ve nasıl kullanılacağını, ders kitapları ve öğretmen kılavuz- için çaba göstermelidir. B) Öğretmen, bilgileri yapılandırarak sistematik E) Bilişsel etkinlikler içinde öğrenilen yeni bilgiler Öğrenme gerçekleştiğinde pekiştireç vermeli eski öğrenilenlerle birlikte yorumlanır, geliştiri- dir. lir ve sentezlenir. 2008 KPSS Çıkmış Sorular 2008 KPSS 1 B 22 2 B 23 3 C 24 4 A 25 5 C 6 A 7 B 8 B 9 A 10 C 11 E 12 E 13 B 14 A 15 B 16 D 17 C 18 A 19 B 20 B 21 E 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 C 43 B A 44 D B 45 B B 46 D D 47 E D 48 D D 49 A A 50 A B 51 C B 52 E D 53 D C 54 D C 55 E D 56 C C 57 B E 58 B B 59 A D 60 D E 61 A E 62 E B 183 ÖĞRETMEN NİTELİKLERİ BÖLÜM İÇERİĞİ ÖĞRETMEN NİTELİKLERİ 2005 PROGRAMLARI VE ÖĞRETMEN 1. ÖZEL ALAN BİLGİSİ 2. MESLEK BİLGİSİ (PEDAGOJİK FORMASYON / EĞİTME – ÖĞRETME BİLGİSİ) 3. GENEL KÜLTÜR 185 ÖĞRETMEN NİTELİKLERİ ortamında artan sorumluluklarından yalnızca birkaçıdır. Ülke kalkınmasında önemli bir yere sahip olduğu gö- Eğitim bilimlerinde bu rünen öğretmenlerin temel görevi, her bireyin gerek- bölümle ilgili her yıl sinimlerini dikkate alarak, ulusal ve evrensel değerleri ortalama benimseyen ve sorunlara çözüm üreten, programlarda 1 belirlenen amaçları sergileyen, öğrenmeyi öğrenen bireyleri yetiştirmektir. Çağdaş öğretmen, davranışlarıyla soru çıkmaktadır. öğrenciye model olmalı, yüreklendirici, bireysel farklara hizmet eden, objektif, hoşgörülü, sabırlı ve sevecen bir yaklaşım benimsemelidir. Ülke kalkınmasında önemli bir yere sahip olduğu görü- ÖĞRETMEN NİTELİKLERİ Eğitimdeki değişiklikler, yeni yönelimler ve yaklaşımlar öğretmende bulunması gereken nitelikleri/yeterlikleri değiştirmiştir. Nitelikli insanların yetiştirilmesi ve bilgiönemli olmasına karşın; artık tek kaynak olarak görülmemektedir. Okulun işlevi ile birlikte, öğrenciye kazandırılması beklenen nitelikler, öğretme-öğrenme süreci, öğretmenlerin görev ve sorumlulukları da değişmiştir. Daha önceki dönemlerde öğretmen bilgiye sahip olan ve onu aktaran kişi olarak görülmekteyken, teknolojik gelişmeler, öğretmenin sınıf içerisindeki rolünü de de- İ h t i y a ç Ya y ı n c ı l ı k nin insanlara ulaşması için, toplumla iç içe olan okullar ğiştirmiştir. Bu gelişmelere paralel olarak bireyin, topluma yararlı olabilmesi için kazanması gereken davranışlar katlanarak artmakta, tüm teknolojik kolaylıklara karşın, birey bir yol göstericiye çok daha fazla ihtiyaç duymaktadır. Öğretmenden beklenen; bilgiyi depolayan ve onu öğrenciye sunan kaynak olmaktan çok, öğrenciyi bilgiye yönlendiren kişi olmasıdır. Bu anlayışla, öğretmenin sahip olması gereken yeterlilikler ve öğretmenin öğretim ortamında olması gereken etkililiği ve sorumluluğu daha da artmaktadır. Öğretmenler öğrencilerin len öğretmenlerin temel görevi, her bireyin gereksinimlerini dikkate alarak; ulusal ve evrensel değerleri benimseyen ve sorunlara çözüm üreten, programlarda belirlenen amaçları davranışlarında sergileyen, öğrenmeyi öğrenen bireyler yetiştirmektir.88 Öğrenci gereksinimlerini tanılayan ve karşılayan, ulusal ve evrensel değerleri benimseyerek öğrencilerine de benimseten, sorun çözen ve sorun çözmeyi öğreten, öğretim programlarının amaçlarını öğrenci davranışlarına dönüştüren ve öğrenciye öğrenmeyi öğreten vb. özelliklere sahip olmayan bir öğretmen, çağın gerektirdiği sorumlulukları yerine getiremez. Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü (OECD) tarafından 2003 yılında 40 ülkede öğrenim gören 15 yaşındaki 250 bin öğrenci ile yapılan Uluslararası Öğrenci Performansı Değerlendirme Programı (PISA/Programme for International Student Assessment) araştırmasında, görüşüne başvurulan yöneticilere göre, öğretmenlerin tutumlarının, davranışlarının ve öğrencilerle etkileşimlerinin öğrenmeyi doğrudan etkilediği belirlenmiştir. Öğretmenlerin niteliklerinin ve öğretmen sayısının yetersiz olması, öğrenci performansının düşmesinin nedeni olarak gösterilmektedir89. yayılmasını sağlamak durumunda değildir. Öğretmenle- Okulların ve eğitim birimlerinin önemli sorunlarından biri öğretmenin niteliği, diğeri ise öğretimin niteliğidir. Öğretimin niteliği öğretmenin niteliği ile ilişkilidir. Yüksek rin, kendi konu alanı ile bilgileri çok iyi bilmeleri, öğren- 88 yalnızca bilişsel becerilerinin gelişimini yani bilgilerinin MEB (2005). Öğretmen Yetiştirme ve Eğitimi Genel Müdürlüğü Temel Eğitime Destek Projesi Öğretmen Eğitimi Bileşeni Öğretmenlik Mesleği Genel Yeterlilikleri. Web: http://oyegm.meb.gov.tr/yet/ adresinden 25 Nisan 2005 tarihinde erişilmiştir. 89 OECD (Organısatıon for Economıc Cooperatıon and Development) (2004). Learning for Tomorrow’s World First Results from PISA 2003. “The Learning Environment and the Organisation of Schooling.” Web: http://www.pisa.oecd.org/dataoecd/58/59/33918026.pdf adresinden 13 Aralık 2004 tarihinde erişilmiştir. cilerinin öğrenmelerini kolaylaştırıcı olmaları, etkili bir öğretici olmaları, grup çalışmalarını organize etmeleri beklenmektedir. Öğretmenler öğretme etkinliklerine ve öğrencilerin psikolojik dengelerine, sosyal etkileşimlerine, cinsel eğitimlerine, kültürel eğitimlerine dikkat etmek zorundadır. Bu sıralananlar, öğretmenin öğretim 187 ÖĞRETMEN NİTELİKLERİ düzeyde öğrenci başarısının anahtarı iyi öğretimdir. Öğretimi gerçekleştiren öğretmen, eğitim sürecinin önemli bir ögesidir. İstenen yeterliliklerde öğretmen yetiştirme, öncelikle iyi bir eğitim planlamasını gerektirir. Ülkenin nüfus artış hızı ve kalkınma hedefleri dikkate alınarak yeterli sayıda öğretmen yetiştirme planlanabilir. Nitelikli öğretmen yetiştirmenin ilk adımı ise gereksinim duyulan öğretmenin yeterliliklerini belirlemektir. Program değişikliğine gidildiği dönemdeki Talim Terbiye Kurulu Başkanı Selçuk (2004), programların yenileştirilmesiyle ilgili çalışmalarda dünyadaki gelişmeleri dikkate almak ve AB normlarını gözden geçirmek ilkelerinin benimsendiğini belirtmiştir. İ h t i y a ç Ya y ı n c ı l ı k Öğretmen yeterlilikleri, literatürde öğretmen niteliği, öğretmen kalitesi, öğretmenlik standartları gibi farklı kavramlarla ifade edilmektedir. Her ne kadar bu kavramlar arasında anlam yönünden farklılıklar varsa da çoğu zaman birbirinin yerine kullanılmakta ve ismi ne olursa olsun öğretmenin donanımlı olup olmadığı ile ilgili olduğu anlaşılmaktadır. İyi donanımlı öğretmenlerin yetiştirilmesi için öğretmen yeterliliğini etkileyen bütün unsurların dikkate alınması gerektiği öngörülmekte ve öğretmen yetiştirme politikalarının bunlara göre tasarlanması önerilmektedir. Öğretmen yeterlilikleri belirlenirken öğretmen niteliklerini etkileyen unsurlar da incelenmelidir. Öğretmen niteliğini etkileyen unsurlar aşağıda sıralanmıştır: – Öğretmen yetiştiren kurumlara öğrenci seçimi, – Öğretmenlerin hizmet öncesi eğitimi, – Öğretmenlerin göreve başlama koşulları, – Öğretmenlerin hizmet içi eğitimi, – Öğretmenlerin çalışma ve yaşam koşulları öğretmenin niteliğini etkileyen unsurlardır. gulanan önceki programların ekonomiye, demokrasiye ve bilgi-iletişim teknolojilerindeki gelişmelere yeterince duyarlı olmadığı, uluslararası eğitim araştırmalarının sonuçlarının Türkiye Eğitim Sistemi açısından olumsuz bir tablo çizdiği de değişiklik için diğer gerekçeler olarak ifade edilmektedir. Program hazırlama çalışmaları ile yapılan değişiklikler; davranışçı kurama dayanan programdan iş birliğine dayalı ve yapılandırmacı yaklaşıma yer verilen programa geçiş, sekiz yıllık kesintisiz eğitime uygunluk, AB standartlarının dikkate alınması ve öğrenci merkezli öğretim olarak özetlenmiştir. 2005 Programları ve Öğretmen Eğitim programları bireyin, toplumun ve konu alanının gereksinimlerine göre hazırlanmalıdır. Görevdeki öğretmene ya da o öğretmenin yeterliliklerine göre programlar hazırlanmaz. Programlar gereksinimlere göre hazırlanıp, geliştirilir. Programı uygulamaya koyacak öğretmenler hizmet içi eğitim programları yoluyla yeterli hale getirilir. MEB tarafından 2004-2005 öğretim yılında deneme uygulaması gerçekleştirilen, 2005-2006 öğretim yılında ülke çapında uygulamaya konan ilköğretim programlarının başarısını, sistemde hizmet veren öğretmenlerin programı uygulayabilecek yeterliliklere sahip olma düzeyleri doğrudan doğruya etkileyecektir. 2005 ilköğretim programında, geleneksel yaklaşımlarla çağdaş insan yetiştirilemeyeceği; artık bilgi ezberleyen değil, bilgi üreten insanlar yetiştirmek için çağdaş yaklaşımlar izlenmesi gerektiği vurgulanmıştır. Yeni programlar ile, öğrenci etkinliğine dayanan çağdaş yaklaşımların benimsendiği söylenebilir. Bu programın; – Öğrenciyi merkeze alan, – Yapılandırmacılığı, çoklu zeka kuramını ve işbirliğine dayalı öğrenmeyi temel alan, – Bireysel farklılıklara, özelliklere ve yeteneklere önem veren bir anlayışla hazırlandığı vurgulanmaktadır. Bu anlayışla hazırlanan bir programın öğrencilerin öğrenme-öğretme sürecinde etkin olmasına ve kendini ifade etmesine olanak tanıyacağı düşünülmektedir. Öğrencilerin ilgi, gereksinim ve beklentilerine uygun ve onların öğretim sürecine etkin katılımını hedefleyen bir programı uygulayacak öğretmenlerin çağdaş öğretmende olması gereken birtakım yeterliliklere sahip olması gerekir. Şüphesiz öğretmen eğitimi programları, mezunların hizmet vereceği öğretim düzeyinin programı ile birebir paralel olmak durumunda değildir. Çünkü programların sürekli olarak geliştirilmesi söz konusudur. Öğretmen eğitimi programları, değişime direnç göstermeyen, zaman içinde geliştirilecek programlara uyum sağlayabilecek temel becerilerle ve bilgiye ulaşma yollarını kullanabilme yeterliliğine sahip öğretmenler yetiştirebilmelidir. Uygulanmakta olan öğretmen eğitimi programları, çağdaş Programlarda değişiklik yapılmasına neden gereksinim duyulduğu ile ilgili açıklamalara bakıldığında, dünyadaki gelişmeler, AB vizyonu ve uluslararası standartlara uyma isteği gerekçe olarak gösterilmiştir. Türkiye’de uy188 Test ÖĞRETMEN NİTELİKLERİ 7 4. Öğretmenin içeriği etkili bir biçimde sunmak, öğrencinin sürekli dikkatini derste tutmak ve ÖĞRETMEN NİTELİKLERİ kalıcı öğrenmeyi sağlamak için kullanabileceği en etkili yol aşağıdakilerden hangisidir? 1. Bir fen bilgisi öğretmeninin deneyleri çok açıklayıcı bir biçimde yapabilmesi ve deneyin ilgili A) Dersin başında konuyu özetleme olduğu konuya ilişkin bilgilere sahip olması öğ- B) Öğrencilere sürekli soru sorma retmenin aşağıdaki hangi yeterlilik alanında iyi C) Sorulan sorulara hemen cevap verme olduğunu gösterir? D) Öğrencilerin aralarında dolaşma A) Meslek bilgisi B) Özel alan bilgisi C) Konu alanı bilgisi D) Genel yetenek E) Öğrenci katılımını sağlama E) Pedagojik formasyon 5. 2. hangi alanda yeterli olduğunu söyleyebiliriz? Öğretmene yüklenen roller; kültür, toplum, zaman Bu açıklamaya göre, aşağıdakilerden hangisi öğretmenin üstlendiği rollerden biri olamaz? A) Taraf olma B) Bilgi kaynaklığı İ h t i y a ç Ya y ı n c ı l ı k ve koşullara göre değişiklik gösterir. Bu rollerden biri de çatışma ve davranış yönetimidir. Konularına hakim bir öğretmenin aşağıdaki A) Özel alan bilgisi B) Meslek bilgisi C) Genel yetenek D) Pedagojik formasyon E) Genel kültür C) Araştırma uzmanlığı D) Toplumsal davranış becerileri E) 3. Danışmanlık 6. Aşağıdakilerden hangisi öğretmenin görev ve bilgisinin üst düzeyde olması gerekir. sorumlulukları arasında yer alamaz? Aşağıdaki öğretmenlerden hangisinin genel kültür ile ilgili yeterliliğe sahip olduğu söylene- A) Öğrenciye yeni davranışlar kazandırmakla yü- bilir? kümlüdür. A) Türkçeyi iyi kullanan bir Türkçe öğretmeni B) Toplum yapısını ve kültürel değerleri bilmek B) Dili çok iyi kullanan matematik öğretmeni zorundadır. C) Alanında uzmanlaşmış bir tarih öğretmeni C) Bilgi ve ölçüt aramaksızın her olayı eleştirmek D) Öğrencilere iyi bir rehber olan psikolojik danış- durumundadır. man D) Öğretimini sürdüreceği ders alanı hakkında E) alan bilgisi almak zorundadır. E) Alanı ne olursa olsun bir öğretmenin genel kültür Özel alan bilgisi üst düzeyde bir coğrafya öğretmeni Pedagojik formasyona sahip olmalıdır. 191 Test ÖĞRETMEN NİTELİKLERİ 7. 7 Rehber öğretmen Hüsnü Bey’in, öğrencilerinin sorunlarını çok iyi anlaması ve çözümlerinde öğrencilerine yardımcı olabilmesi aşağıdaki hangi yeterlilik alanına sahip olduğunu gösterir? 11. Aşağıdaki seçeneklerden hangisi öğretmenlik mesleği için söylenemez? A) Toplumsal davranış becerilerine sahiptir. B) Girişimcidir. A) Meslek bilgisi C) Eğitim öğretim ve bununla ilgili yönetim işlerinden sorumludur. B) Pedagojik formasyon C) Değerler bilgisi D) Öğretmenlik bir meslektir. D) Genel yetenek E) 8. E) Özel alan bilgisi Aşağıdakilerden hangisi nitelikli çağdaş öğretmen tanımıyla bağdaşmaz? 12. Çağdaş bir öğretmenin aşağıdakilerden hangisini yapması uygun olmaz? A) Geniş bir genel kültür bilgisine sahip olmalıdır. A) Farklı yöntem ve teknikler uygulaması B) Etkili bir öğretici olmalıdır. B) Toplumda yöneticilik, arabuluculuk gibi görevler üstlenmesi C) Plansız ve programsız öğretim yapmalıdır. D) Kendi alanındaki değişmeleri takip etmelidir. 9. Öğrencileri güdüleyici, öğrenmelerini kolaylaştırıcı olmalıdır. I. Öncelikle öğrenci ilgi ve ihtiyaçlarını dikkate alır. II. Her bireyin aynı özelliklere sahip olduğu düşüncesine önem verir. III. Öğrencileri eleştirel, sorgulayan ve araştıran bireyler olmaya özendirir. C) Bireysel farklılıklara önem vermesi İ h t i y a ç Ya y ı n c ı l ı k E) C) I, II ve IV D) I, III ve IV C) Meslek bilgisi D) Değerler bilgisi 13. Matematik öğretmeni Ceyda Hanım dersini dikkatle dinleyen birkaç öğrencisine odaklanmış ve dersi bu şekilde bitirmiştir. C) Diğer öğrencileri görmezden gelerek davranışı söndüreceğini düşünmüş ve sonunda başarılı bir davranış gerçekleşmiştir. D) Dersi etkili biçimde işlemiş ve bitirmiştir. 10. Öğretmende olması gereken pedagojik formasyon yeterliliğini anlamca ve içerik olarak karşılayan diğer kavram aşağıdakilerden hangisidir? B) Genel kültür Zamanı etkili biçimde kullanması B) Diğer öğrencileri dolaylı olarak cezalandırmıştır. E) II ve IV A) Özel alan bilgisi E) A) Dersi birkaç öğrenciye odaklayıp dersi monotonlaştırmış ve uygun olmayan bir davranış sergilemiştir. Bu sıralananlardan hangisinin ya da hangilerinin çağdaş bir öğretmende olması gerekir? B) Yalnız II D) Ön yargılı ve öznel olması Bu durumu en iyi açıklayan seçenek aşağıdakilerden hangisidir? IV. İyi bir genel kültüre, alan bilgisine ve meslek bilgisine sahip olmalıdır. A) Yalnız I Her insan bu işi yapabilir. E) Test 1 7 B E) Konu alanı bilgisi 192 Dersi dinlemeyen öğrencilerin başka derslerde aynı davranışta bulunmaması için iyi bir yol kullanmıştır. 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 A C E A B E C D C E D A ÇIKMIŞ SORULAR 3. ÖĞRETMEN NİTELİKLERİ Kanunu’na göre öğretmenlik formasyonunu ÇIKMIŞ SORULAR 1. Aşağıdakilerden hangisinde Milli Eğitim Temel oluşturan üç temel boyut birlikte verilmiştir? A) Genel kültür, alan bilgisi ve öğretmenlik mes- Bir öğretmen, öğretme-öğrenme ortamındaki öğretim uygulamalarını sürekli sorgulamakta ve bu lek bilgisi B) Genel kültür, öğretmenlik meslek bilgisi ve özel uygulamalarla sonuçları arasındaki ilişkileri kendi amaçları açısından değerlendirmekte ve kendisine yetenek geri bildirimler elde etmektedir. C) Genel kültür, alan bilgisi ve eğitim felsefesi Öğretmenin bu çabası hangi açıdan gelişmesini D) Genel kültür, öğretmenlik meslek bilgisi ve ya- sağlar? bancı dil E) A) Eğitim felsefesi Alan bilgisi, öğretmenlik meslek bilgisi ve psikoloji bilgisi B) Alan bilgisi 2001 KMS D) Mesleki yeterlik C) İletişim kurma E) Eğitim psikolojisi 2001 KMS 4. Aşağıdakilerden hangisinin, öğretmenlik yeter- İ h t i y a ç Ya y ı n c ı l ı k liliği ile ilişkisi en azdır? A) Özel yaşamdaki tercihler B) Öğrencilerle iletişim C) Meslektaşlarla ilişkiler D) Okul ve sınıftaki davranışlar E) Okul - aile iş birliğine katkı 2002 KPSS 2. Öğretmenin mesleki yeterliğe sahip olması aşa- 5. Öğretim sürecinde bilgi ve iletişim teknolojisinden ğıdaki hangi açıdan daha fazla önem taşımakta- artık daha fazla yararlanılmaktadır. dır? Bu gelişmeler, öğretmenin rolünde nasıl bir değişime neden olmaktadır? A) Öğretmenler arasındaki mesleki dayanışmaA) Edinmesi gereken bilgi ve beceri düzeyi art- nın artması B) Okullardaki ders sayısı ve çeşidinin artırılması maktadır. C) Okul ile aile arasındaki iş birliğinin güçlendiril- B) Eğitim sürecindeki rolü ve önemi azalmakta- mesi dır. D) Öğretim etkinliklerinin niteliğinin artırılması C) Sınıf yönetimi kolaylaşmaktadır. E) Eğitim amaçlarının ihtiyaca daha uygun hale D) Öğrencilerine ayırdığı zaman azalmaktadır. getirilmesi E) 2001 KMS Öğrencilerle etkileşimi artırmaktadır. 2005 KPSS 193 ÇIKMIŞ SORULAR 6. Aşağıdakilerden hangisi öğretmenlerin kendile- 8. Öğrencileri arasında gözlemlediği zorbalık dav- rini mesleki açıdan geliştirmelerine olanak sağ- ranışları karşısında öğrencilere bu yaptıklarının layan etkinliklerden biri değildir? ne kadar yanlış ve zararlı olduğunu açıklayan bir öğretmen, teneffüste oyuna dalıp derse geç kalan A) Dersleriyle ilgili öz değerlendirme yapmaları öğrenciler sınıfa girerken kapıda durup hafifçe en- B) Alanlarıyla ilgili yayınları izlemeleri selerinden iteklemektedir. C) Meslektaşlarıyla sınıfiçi problemlere çözüm Bu öğretmenle ilgili olarak özellikle aşağıdaki- aramaları lerden hangisi söylendiğinde doğru olur? D) Öğrencilerden, öğretmenlerini değerlendirmelerini istemeleri E) A) Öğrencilerle sağlıklı iletişim kuran ve aynı za- Alıştıkları öğretim yöntemlerine bağlı kalmaları manda ilkelerine bağlı 2006 KPSS B) Zaman ve sorumluluklar konusunda titiz ve bu konuda öğrencilerine model C) Tutumları ile davranışları çelişkili D) Şiddet konusuna duyarlı, zorbalıkla mücadele eden ve aynı zamanda disiplinli E) Öğrencilere doğruları anlatan ve yanlışları kar şısında küçük cezalar verilmesi gerektiğine inan Aşağıdakilerden hangisi bir öğretmende bulunması gereken özelliklerden biri değildir? A) Açık fikirli ve esnek olma B) Sevecen ve esprili olma C) Değerlendirme sürecinde öznel olma 2008 KPSS İ h t i y a ç Ya y ı n c ı l ı k 7. D) Cesaretlendirici olma E) Hoşgörülü ve sabırlı olma 2007 KPSS 194 Çıkmış 1 2 3 4 5 6 Sorular C D A A A E 7 C 8 C SINIF YÖNETİMİ BÖLÜM İÇERİĞİ SINIF YÖNETİMİ 1. GELENEKSEL YAKLAŞIM 2. ÇAĞDAŞ YAKLAŞIM 3. SINIF YÖNETİMİ MODELLERİ 4. SINIF YÖNETİMİNİ ETKİLEYEN DEĞİŞKENLER 4.1 Öğretmen-Öğrenci Değişkeni • Öğretmenin Sınıf İçi Kuralları Belirlerken Dikkat Etmesi Gereken Noktalar • İletişim Süreci 4.2 Ortam 4.3 İstenmeyen Davranışlar 5. VERİMLİ DERS ÇALIŞMA 5.1 Verimli Ders Çalışabilmek İçin Yapılması Gerekenler 5.2 Etkili Öğrenme ve Verimli Ders Çalışmanın Yararları 205 SINIF YÖNETİMİ Eğitim bilimlerinde bu bölümle ilgili her yıl 2004 KPSS ortalama 3-4 SORU... soru çıkmaktadır. Aşağıdakilerden hangisi sınıf yönetiminin temel işlevlerinden biridir? A) Derse ayrılan zamanın daha çoğunu öğretime harcamak B) Öğrenme sürecini daha etkili ve verimli hâle getirmek SINIF YÖNETİMİ92 C) Sınıf içinde düzenli bir ortam oluşturmak D) Beklenen türden davranışların pekiştirilmesini sağlamak Sınıf yönetimi, öğrencilerin öğrenmelerini sağlayacak E) bir sınıf ortamının oluşturulması olarak özetlenebilir. tamın iyi düzenlenmesi, programların uygulanabileceği sınıf ortamının yaratılması, sınıf içi ilişkilerin düzenlenmesi, zamanın etkili kullanılması, öğrencide davranış geliştirme ve düzenlemenin yapılması sınıf yönetimi ile ilgilidir. Bu bağlamda sınıf yönetimi, eğitim programı ve öğretim planı, etkinlikler, öğretim stratejisi, yöntemi ve sızlığa uğramasını engellemek İ h t i y a ç Ya y ı n c ı l ı k Öğrencilerin öğrenmelerini kolaylaştırmak için, fiziki or- İyi çalışma alışkanlığına sahip öğrencilerin hak- ÇÖZÜM... Sınıf yönetimi, öğrenmeye elverişli bir ortam ve düzenin sağlanması ve bu düzenin sürdürülmesi olarak özetlenir. Böylelikle öğretme-öğrenme süreci etkili ve verimli hale gelecektir. tekniği, zaman, mekan, teknoloji, öğretmen-öğrenci ve CEVAP: B öğrenci-öğrenci arasında eş güdüm sağlayarak, öğrenmeye elverişli bir ortam ve düzenin sağlanması ve bu Sınıf yönetimi yaklaşımları geleneksel ve çağdaş ola- düzenin sürdürülmesidir. Böylelikle öğretme-öğrenme rak iki başlık altında incelenebilir. süreci etkili ve verimli hale getirilmiş olur. 1. GELENEKSEL YAKLAŞIM Sınıf yönetimi, öğretim yöntem ve teknikleri dersi kapsa- Merkezde öğretmen vardır. İletişim öğretmenden öğ- mında yer alan; öğretim stratejileri, yöntemleri, teknikle- renciye doğrudur. Sınıf içi kurallar katıdır ve genelde ri, araç gereçleri, sınıf ortamı ve iletişim gibi konuların öğretmen tarafından belirlenir. Bu yaklaşımın en önemli uygun bir biçimde organize edilmesiyle ilgili bir kavram- sınırlılığı öğrencide meydana gelecek davranış bozuk- dır. Sınıfta düzeni sağlayarak, etkili bir sınıf içi iletişim luluklarıdır. Bunun nedeni ise kendini ifade edemeyen oluşturarak öğrenme öğretme sürecinin daha etkili hale bireylerin davranış bozukluğu göstermesi gerçeğidir. getirilmesi öğretmenin sınıf yönetimi becerileri ile doğrudan ilgilidir. Bu nedenle sınıf yönetiminin temel amacı 2. ÇAĞDAŞ YAKLAŞIM etkili bir öğrenme ortamı oluşturmak ve sonucunda etkili Merkezde öğrenci vardır. Geleneksel yaklaşımdaki oto- öğrenmeyi sağlamaktır. riter anlayış yerini etkileşime bırakmıştır. Esnek ve katılımcı bir şekilde yapılandırılmıştır. Öğrencinin duygusal, zihinsel ve düşünsel gelişimlerine hizmet eden bir yak- 92 Başar, H. (1999). Sınıf Yönetimi. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi. 207 SINIF YÖNETİMİ 4. SINIF YÖNETİMİNİ ETKİLEYEN DEĞİŞKENLER laşımdır. Sınıfta yapılacak etkinlikler, uyulması gereken kurallar demokratik olarak tüm sınıfın katılımıyla belirlenir. Böylelikle de bireylerin kendi planladığı etkinliklere En önemli iki değişken öğretmen ve öğrenci davranışla- katılma, kendi koyduğu kurallara uyma eğiliminden do- rıdır. Öğretmenin ve öğrencinin yanı sıra, ortam, prog- layı daha fazla verim elde edilir. Çağdaş sınıf yönetimi ram, yöntemler, okul, aile, yakın ve uzak çevre, sınıftaki anlayışında öğretmen davranışlarıyla model olur. davranışları ve bunların yönetimini etkilemektedir. 4.1 Öğretmen-Öğrenci Değişkeni 3. SINIF YÖNETİMİ MODELLERİ Öğretmen sınıf içinde geleceğe ilişkin davranış tipleme- Sınıf yönetiminde birtakım modeller benimsenir ve kul- sini ve öğrencilerden beklentisini başlangıçtan itibaren lanılır. Benimsenen ve kullanılan modele göre sınıftaki kararlılıkla ortaya koymalıdır. Öğretmen bu davranış- öğretmen davranışları ve öğrencilerle olan iletişim fark- ların yerleşmesi için tutarlı davranışlar (önce kendisi) lılık gösterir. sergilemeli, esnek olmalı ve kurallara uymalıdır. Diğer bir söyleyişde öğretmen öğrencileri için iyi bir model olİstenmeyen davranışa karşı tepki, iste- malıdır. nen davranışa karşı övgü söz konusudur. İstenmeyen davranışın ortadan kalkması için ceza verilir. Örneğin; sınıfta sürekli Tepkisel uyumsuz davranışlar gösteren öğrenciye İstenmeyen davranışın ortaya çıkmaması için istenen davranışların pekiştirilmesi Geleneksel önemli görülür. Geleceği kestirmeye, istenmeyen davranışı ve sonucu meydana gelmeden önlemeye yönelimdir. Kopya çekmesi olası ve yan yana oturan iki öğrencinin arasına Önleyici (Önlemsel) çanta koyan ya da öğrencilerin yerlerini İ h t i y a ç Ya y ı n c ı l ı k her defasında sözlü uyarıda bulunulur. değiştiren bir öğretmen önlemsel modele Öğrencileri arasında gözlemlediği zorbalık davranışları karşısında öğrencilere bu yaptıklarının ne kadar yanlış ve zararlı olduğunu açıklayan bir öğretmen, iyi çalışırsa, istenmeyen davranışın görül- tenefüste oyuna dalıp derse geç kalan öğrenciler sı- me sıklığında düşme ve yok olma durumu nıfa girerken kapıda durup hafifçe enselerinden itek- söz konusu olabilir. Buna bağlı olarak da lemektedir. Bu öğretmenle ilgili olarak özellikle aşağıdaki- Öğrencilerin gelişim özelliklerini dikkate lerden hangisi söylendiğinde doğru olur? alarak uygulamaların gerçekleştirilmesini esas alır. Bu modelde öğrencilerin fiziksel, A) duygusal, zihinsel ve toplumsal gelişim Öğrencilerle sağlıklı iletişim kuran ve aynı zamanda ilkelerine bağlı düzeylerinin dikkate alınması gerekir. Bir B) uygulamaya geçmeden önce öğrencilerin Çağdaş SORU... uygun bir yöntemi sergilemektedir. Model tepkisel modele ihtiyaç olmayacaktır. Gelişimsel 2008 KPSS Zaman ve sorumluluklar konusunda titiz ve bu konuda öğrencilerine model hazır hale getirilmesi önemlidir. Sınıf yönetimini etkileyen tüm ögelerin bir- C) Tutumları ile davranışları çelişkili likte ele alınmasını öngörür. Öğrencilerin D) Şiddet konusuna duyarlı, zorbalıkla mücadele Bütünsel gelişim özellikleri dikkate alınarak, önlem (Sistem) alınması gereken yerde önlem almayı, tep- eden ve aynı zamanda disiplinli E) Öğrencilere doğruları anlatan ve yanlışları kar- ki gösterilmesi gereken yerde tepki göster- şısında küçük cezalar verilmesi gerektiğine ina- meyi gerektirir. nan 208 Test SINIF YÖNETİMİ 9 4. SINIF YÖNETİMİ VE VERİMLİ DERS ÇALIŞMA Sınıftaki disiplin sorunları ile karşılaşmak istemeyen bir öğretmenin öğretim sürecinin başında yapacağı en doğru iş aşağıdakilerden hangisidir? 1. Çağdaş sınıf yönetimi yaklaşımını geleneksel A) Öğrencilerle birlikte kural belirlemek yaklaşımdan ayıran en önemli özellik aşağıda- B) Velilerle görüşmek kilerden hangisidir? C) Rehberlik servisinden yararlanmak D) Disiplin kuruluna gitmek A) Öğrencinin bilişsel gelişimine hizmet eder. E) B) Öğrenci merkezlidir. C) Öğretmen modeldir. 5. D) Kurallar, sürecin başında belirlenir. E) Öğretim programlı biçimde gerçekleştirilmek Kullanılan yöntem-teknikleri değiştirmek Sınıf yönetimini iletişim süreci açısından etkileyen en önemli iki değişken aşağıdakilerden hangisidir? üzere yapılandırılmıştır. A) Öğrenci özellikleri ve sınıfın fiziksel koşulları B) Öğrenci ve öğretmen 2. Aşağıdakilerden hangisi sınıf kuralları belirlenirken uyulması gereken prensiplerden biridir? A) Kural ifadeleri olumlu olmalıdır. B) Öğretmenin ideolojisine uygun olmalıdır. İ h t i y a ç Ya y ı n c ı l ı k C) Öğretmen ve veli D) Öğrenci ve veli E) 6. Sınıf yönetiminde kurallar belirlenirken öğrencilerin katılımı sağlanır, görüşleri alınır. Sözü edilen durumun en önemli nedeni aşağıdakilerden hangisidir? C) Karışık ve ağdalı ifadeler içermelidir. D) Kurallar belirlenirken velilere danışılmalıdır. E) Öğretmen ve okul idaresi Öğretim sürecinin sonunda belirlenmelidir. A) Öğrencilerin derse katılımını sağlamak B) Derse karşı ilgilerini sağlamak C) Öğrenciyi sosyalleştirmek D) Öğrencilerin kurallara uymasını sağlamak E) 3. Aşağıdakilerden hangisi çağdaş sınıf yönetimi 7. anlayışının bir özelliğidir? Sorumluluk kazandırmak Aşağıdakilerden hangisi sınıf yönetimini etkileyen değişkenlerden biri olamaz? A) İletişim öğretmenden öğrenciye doğrudur. A) Yöntem ve teknikler B) Kurallar olumsuz ifadelerle belirlenir. B) Öğrenci özellikleri C) Merkezde öğretmen vardır. C) Program D) Kurallar belirlenirken öğrencilerin görüşleri alınır. D) Yakın ve uzak çevre E) E) Katı kurallara sahiptir. 219 Coğrafi koşullar Test SINIF YÖNETİMİ 9 27. Aşağıdakilerden hangisi sınıfta davranış bozuklukları ve disiplin sorunları ile başedebilmek için gidilen en uygun yol olur? 29. Aşağıdakilerden hangisi sınıf yönetiminde başarılı bir öğretmen davranışı değildir? A) Öğrenmek ve öğretmekten haz duyar. A) Çocuklar davranışlarını kontrol etmek için dışsal güdülenmeye bel bağlamalıdır. B) Öz güven duyguları gelişmiştir. B) Öğretmenler sınıf ortamında öğrencinin davranışını değiştirmek için ceza kullanmalıdır. D) Duygusal ve düşünsel özelliğe sahiptir. C) İçine kapanıktır ve az konuşur. E) C) Öğrenciler beklenmeyen başarılarından dolayı suçlanmalıdır. Çevresindeki insanlara değer verir. D) Çalışkan öğrencilere daha çok zaman ayrılmalıdır. Öğrencilerin doğru davranışları pekiştirilmeli, yanlışları düzeltirken benlik saygılarına zarar vermemeye özen gösterilmelidir. İ h t i y a ç Ya y ı n c ı l ı k E) 30. Her bir öğrenciyi, sosyal becerilerini geliştirmeye yönlendiren bir anlayıştır. Bu açıklamada vurgulanan kavram aşağıdaki- 28. Öğrencilerin davranışlarını değiştirmek amacıyla, her türlü mesajın, uygun kanallarla, birbirlerine iletilme süreci olarak özetleyebiliriz. lerden hangisidir? A) Bireysel etkinlik Bu tanım aşağıdaki kavramlardan hangisine aittir? B) Farkındalık A) Sınıf yönetimi B) Kanal C) Grup çalışması C) Dönüt D) Kaynak kişi D) Açık ve hızlı ifadede bulunmak E) Eğitim iletişimi Test 9 E) Etkin dinlenme 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 B A D A B D E C A B D E E C C 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 B A D E A B E C A B D E E C C 223 15 ÇIKMIŞ SORULAR 4. SINIF YÖNTEMİ VE VERİMLİ DERS ÇALIŞMA ÇIKMIŞ SORULAR A) B) C) D) E) 2. Öğrencilerin güven duygularını olumsuz yönde etkileyebilecek olan öğretmen davranışı aşağıdakilerden hangisidir? Yanlışlarını cezalandırması Gayret göstermeye teşvik etmesi Başarılarını takdir etmesi Hoşgörülü olması Sabırlı olması 2001 KMS Öğrencinin olumlu özelliklerini desteklemek Öğrenciyi izleyerek anlamaya çalışmak Öğrenciye sınıf içinde sorumluluk vermek Öğrencinin bu davranışlarından utanmasını sağlamak Öğrenciye önemli olduğunu hissettirmek 2001 KMS A) Öğrencilerin yanlış cevaplarına hoşgörüsüz davranmak B) İlkeli ve kararlı davranmak C) Sınıf içinde gerginlik yaratmaktan kaçınmak D) Öğrencilerin kişiliğine saygı göstermek E) Öğrenciler arasında ayrım yapmamak 2001 KMS 3. A) B) C) D) E) Aşağıdakilerden hangisi, sınıf içinde olumsuz davranışlarıyla dikkat çekmek isteyen bir öğrencinin bu davranışlarını değiştirmek için kullanılabilecek yaklaşımlardan biri değildir? 5. Öğretmen sınıfta parmak kaldırmadan söz alan öğrencilerini bu alışkanlıktan vazgeçirmek istemektedir. Öğretmenin izleyebileceği en uygun yol aşağıdakilerden hangisidir? Bir öğretmen sınıf içinde bir problemle karşılaşır. Bu öğretmenin yapması gereken ilk iş aşağıdakilerden hangisidir? A) B) C) D) E) İ h t i y a ç Ya y ı n c ı l ı k 1. Bir öğretmenin, okul başarısı düşük bir öğrenciye aşağıdakilerden hangisini yapmaması gerekir? Rehberlik servisine göndermek Okul idaresine haber vermek Çözüm yollarını araştırmak Problemi saptamak Öğrenci velisini çağırmak 2001 KMS 6. Yakın arkadaş olan iki öğrencisinin birbirine darıldıklarını fark eden sınıf öğretmenin izleyeceği en uygun yol aşağıdakilerden hangisidir? A) Öğrencilerin, darılmalarına yol açan olayla ilgili duygularını uygun bir dille ifade etmelerine yardımcı olmak B) Durumu okul idaresine bildirmek C) Bu öğrencilerin ikisine de yakın olan başka bir öğrenciden onları barıştırmasını istemek D) Öğrencilere, barışmazlarsa bu durumu disiplin kuruluna bildireceğini söylemek E) Öğrencileri derhal rehberlik servisine göndererek sorunun çözülmesini istemek 2001 KMS A) Parmak kaldırmadan söz alan öğrencilere ceza vermek B) Parmak kaldırmadan söz alan öğrencileri uyarma C) Parmak kaldırmadan söz alan öğrencileri derse almayacağını söyleme D) Parmak kaldırarak söz alınması gerektiği kuralını hatırlatma E) Parmak kaldırarak söz isteyen öğrencilere söz verme, diğerlerini görmezlikten gelme 2001 KMS 224 ÇIKMIŞ SORULAR 34. I. 36. Öğrencileri arasında gözlemlediği zorbalık davranış- Sağlıklı iletişim için öğrencinin gözlerine uzun süre bakmak gerekir. ları karşısında öğrencilere bu yaptıklarının ne kadar II. Uzun göz bağıntısı olumsuz, kısa göz bağıntı yanlış ve zararlı olduğunu açıklayan bir öğretmen, sı olumlu ileti verir. tenefüste oyuna dalıp derse geç kalan öğrenciler III. Öğrenciden gözünü kaçıran öğretmen iletişim sınıfa girerken kapıda durup hafifçe enselerinden kuramaz. iteklemektedir. Bu öğretmenle ilgili olarak özellikle aşağıdaki- IV. Öğretmen öğrenciye doğrudan değil, göz lerden hangisi söylendiğinde doğru olur? ucuyla bakmaktadır. V. Göz bağıntısı kuran öğretmene öğrenci daha A) Öğrencilerle sağlıklı iletişim kuran ve aynı za- iyi yanıt verir. VI. İletişim sürecinde öğretmen baskın olmalıdır. manda ilkelerine bağlı Yukarıdakilerden hangileri öğretmen - öğrenci B) Zaman ve sorumluluklar konusunda titiz ve bu ileti şiminde doğru ifadelerdir? konuda öğrencilerine model C) Tutumları ile davranışları çelişkili A) I, III, VI B) I, V, VI D) II, III, VI E) II, IV, V D) Şiddet konusuna duyarlı, zorbalıkla mücadele C) II, III, V eden ve aynı zamanda disiplinli E) 2008 KPSS Öğrencilere doğruları anlatan ve yanlışları karşısında küçük cezalar verilmesi gerektiğine inanan İ h t i y a ç Ya y ı n c ı l ı k 2008 KPSS 35. Türk Millî Eğitim ilkelerinden “demokrasi eğitimi” doğrultusunda öğrencilerinde demokratik davranışlar geliştirmeyi benimseyen öğretmen, aşağıda verilen özelliklerden hangisine sahip olduğunda öğrencilerinde bu ilkenin gereklerine uygun yeterlilikler geliştirme olasılığı en fazla olur? A) Kuralcı olma B) Duyarlı olma C) Yeterli olma D) Model olma E) Profesyonel olma 2008 KPSS 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 Çıkmış D A E A D A A B C C E D A C C D B B Sorular 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 E C C B E B E D D A A B A D A C D C 229 DENEME TESTİ 4. ÖĞRETİM YÖNTEM VE TEKNİKLERİ cinde strateji, yöntem ve tekniklerin belirlenmesin- DENEME TESTİ 1. Öğretme-öğrenme etkinliklerinin planlanması sürede bazı noktalara dikkat edilmesi gerekir. Aşağıdakilerden hangisi dikkat edilmesi gere- Hedeflere ulaşmayı sağlayan yolların bütünüdür. ken bu noktalardan biri olamaz? Bazıları öğrencilerin etkin olmasını gerçekleştirirken bazıları öğretmenin merkezde olması ile uygu- A) Dersin hedefleri lanır. Her birinin kendi içinde yararı ve sınırlılıkları B) Öğrencinin hazırbulunuşluk düzeyi vardır. C) Okulun sosyal özellikleri ve fiziksel koşulları Bu açıklama aşağıdaki kavramlardan hangisi ile D) Öğretmenin yönteme yatkınlığı doğrudan ilgilidir? E) A) Öğretim stratejisi B) Öğretim ortamı C) Ders planı D) Öğretim aracı 5. Velilerin öğrenim durumu Bu teknik öğretimin nasıl yapılacağı konusunda aday öğretmenleri yetiştirmek için öğretmen yetişti- E) Öğrenme biçimi ren kurumlarda, özel sektör ve kamu kurumlarında hizmet içi eğitim çalışmalarında kullanılmaktadır. Paragrafta kullanım alanları belirtilen öğretim Beyin fırtınası tekniğine ilişkin aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? A) Duyguların ifade edilmesi kolaylaştırır. B) Dersi zevkli ve canlı hale getirir. C) Demokratik tutumları geliştirir. tekniği aşağıdakilerden hangisidir? İ h t i y a ç Ya y ı n c ı l ı k 2. A) Mikro öğretim B) Benzetim C) Beyin fırtınası D) Bireyselleştirilmiş öğretim E) D) Problem çözme becerilerini geliştirir. E) Programlı öğretim Bireysel çalışma alışkanlığı kazandırır. 6. Ali Öğretmen, öğrencilerin küçük gruplar oluşturulmasını sağlamış, öğrenme-öğretme etkinliklerine öğrencilerin gruplar halinde katılmasını istemiştir. Sonunda da grup başarısını değerlendirmiştir. 3. Bir öğretmen konuların tekrarını sağlarken öğren- Ali Öğretmen’in kullandığı öğrenme/öğretme cilerine, sorumluluk bilinci kazandırmak ve öğren- modeli ya da yaklaşımı aşağıdakilerden hangi- cilerinde kendine güven duygusunu güçlendirmek sidir? istemektedir. Bu öğretmene önerilebilecek en uygun öğretim A) Probleme dayalı öğrenme yöntemi ya da tekniği aşağıdakilerden hangisidir? A) Benzetim B) Gözlem D) Görüşme E) Ev ödevi B) Programlı öğrenme C) İşbirlikli öğrenme C) Gezi D) Beyin temelli öğrenme E) 230 Çoklu zeka kuramı DENEME TESTİ 45. Sınıf içinde bir sorunla karşılaşan öğretmenin 48. Gerekli zaman ve uygun olanaklar sağlandığı öncelikle yapması gereken iş aşağıdaki seçe- zaman her öğrencinin okulda öğrenebileceğini neklerin hangisinde verilmiştir? savunan öğrenme/öğretme yaklaşımı aşağıdakilerden hangisidir? A) Kuralları hatırlatmalı B) Aileden yardım istemeli A) Carrol’un okulda öğrenme C) Sorunu tanımalı, teşhis etmeli ve sorunun ne- B) Glasser’in temel öğretme C) Bireyselleştirilmiş öğretim denini saptamalı D) Sorunlu öğrenciye gerekli açıklamayı yaptık- D) Programlı öğretim tan sonra soru yönlendirmeli E) E) Anlamlı öğrenme Sorunlu öğrenciyi doğrudan bir etkinlikle baş başa bırakmalı 49. Aşağıdaki öğrenme/öğretme model/yaklaşımlarından hangi ikisinde öğretmenin rehber oluşu vurgulanmaktadır? 46. Bir öğretmen, öğrencilerinin eski bilgileri ile yeni bilgileri arasında ilişki kurmalarını, sözel iletişim bece- A) Tam öğrenme - Anlamlı öğrenme bir tutum sergilemelerini istemektedir. B) Probleme dayalı öğrenme - Anlamlı öğrenme Bu öğretmen için önerilebilecek en uygun öğretim yöntemi aşağıdakilerden hangisidir? A) Tartışma B) Anlatım C) Proje D) Gösterim E) Problem çözme İ h t i y a ç Ya y ı n c ı l ı k rileri kazanmalarını ve bunun yanı sıra demokratik C) Proje tabanlı öğrenme - Probleme dayalı öğrenme D) Anlamlı öğrenme - Bilgisayar destekli öğretim E) Keller planı - Tam öğrenme 50. Bir öğretmen, her bireyin az çok tüm potansiyellere sahip olduğunu, bu potansiyellerin uygun çevresel koşullarla ve etkinliklerle geliştirilebileceğini savun- 47. Homojen gruplar veya sınıflar oluşturulabilir ve bireylerin farklılıkları temel alınır. maktadır. Sözü edilen öğrenme modeli aşağıdakilerden Bu öğretmenin kullanabileceği en uygun öğrenme/öğretme modeli yaklaşımı ya da kuramı hangisidir? aşağıdakilerden hangisidir? A) Glasser temel öğretme modeli A) Anlamlı öğrenme B) Gagne’nin öğrenme modeli B) Tam öğrenme C) Bireyselleştirilmiş öğretim C) Okulda öğrenme D) Carrol’un okulda öğrenme modeli E) D) Çoklu zekaya dayalı öğretim Mikro öğretim Deneme Testi E) Sunuş yoluyla öğretim 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 A E E E A C B B A E C C D D B A C E E 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 E C D B B D C E B B E A C D D A B A D 237 20 21 22 23 24 25 C A D C B A 45 46 47 48 49 50 C A C A C D KAYNAKLAR KAYNAKLAR Alkan, C. (1979). Eğitim Ortamları. Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Yayınları. Alkan, C. (1992). Eğitim Teknolojisinin Temel Bir Öğesi Olarak Eğitim Ortamlarının Düzenlenmesi. Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Yayınları. No: 168. Ankara Üniversitesi Basımevi Alıcıgüzel, İ. (1999). Çağdaş Okulda Eğitim ve Öğretim. İstanbul: Sistem Yayıncılık. Arslan, M. (Editör), Aşılıoğlu, B., Savaş, B. Şahin, Ç., Aydoğan, İ., Genç, S. Z. (2007). Öğretim İlke ve Yöntemleri. Ankara: Anı Yayıncılık Aydın, A. (2000). Gelişim ve Öğrenme Psikolojisi. İstanbul: ALFA Basım Yayım Dağıtım. Aydoğdu, Ö. (1993). İngilizce Öğretiminde Araç-Gereç ve Kılavuz Kitap Kullanılmasının Öğrenci Başarısı Üzerine Etkisi ile İlgili Deneysel Bir Araştırma. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Bacanlı, H. ve diğerleri. (1999). İlköğretimde Rehberlik. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım. Bakır, E. (2002). Yeni Yöntem ve Teknikler. Web: http://vizyon2023.tubitak.gov.tr/etkinlikler/yontem/bs.ptt Başar, H. (1999). Sınıf Yönetimi. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi. Bilen, M. (2006). Plandan Uygulamaya Öğretim. Ankara: Anı Yayıncılık Bilgisayar Destekli Eğitim.Web: http://www.bilgisayaransiklopedisi.com/bilgisayar/345/bilgisayar-destekli-egitim-bde.html Bloom, B. S. (1995). İnsan Nitelikleri ve Okulda Öğrenme. (Çev. Özçelik, D. A.). Ankara: Milli Eğitim Basımevi. Burden, P.R. ve Byrd, D. M. (1994). Methods for Effective Teaching. Allyn and Bacon Cole, P. G. ve Chan, L. K. S. (1994). Teaching Principles and Practice. Hall of Australia Pty Ltd. Cohen, L., Manion, L. ve Morrison, K. (1996) A Guide to Teaching Practice. New York: Simultaneously Published Çelik, H. (2004). Milli Eğitimde Avrupa Birliği Vizyonunda Müfredat Değişikliği. Anahtar Dergisi. Sayı: 189, 12, 13. Çilenti, K. (1984). Eğitim Teknolojisi ve Öğretim. Ankara: Gül Yayınevi. De Bone, E. (1997). Altı Şapkalı Düşünme Tekniği (Çev. Tuzcular, E.) İstanbul: Remzi Kitabevi Demirel, Ö. (1998). Genel Öğretim Yöntemleri. Ankara: Kardeş Kitap ve Yayınevi. Demirel, Ö. (1999). Eğitimde Program Geliştirme. Ankara: Pegem Yayıncılık. Demirel, Ö. (1999). “Öğretmen Nitelikleri.” Cumhuriyetin 75. Yılında Öğretmen Yetiştirme, 53-62. Ankara: Milli Eğitim Basımevi. Demirel, Ö. (2003). Planlamadan Değerlendirmeye Öğretme Sanatı. Ankara: Pegem A Yayıncılık. Demirel, Ö. (2008). Öğretim İlke ve Yöntemleri Öğretme Sanatı. Ankara: Pegem A Yayıncılık. Demirhan, C. (2002). Program Geliştirmede Tabanlı Öğrenme Yaklaşımı. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Doğanay, A. (Editör), Koç, G., Korkmaz, İ., Karataş Coşkun, M., Sarı, M., Ünver, N., Kırdan, O., Tok,Ş., Tok, T.N. (2007). Öğretim İlke ve Yöntemleri. Ankara: Pagem A. Yayıncılık Eacute, J. ve Esteve, M. (2000). “The transformation of the teachers’ role at the end of the twentieth century: New challenges for the future.” Educational Review. 52(2), 197-209. Ellenwood, S., Lapp, D., Bender, H., John, M. (1975). Teaching and Learning. New York: Macmillan Publishing Co., Inc. Elma Net (2001). Çoklu Zeka. Web: http://www.elma.net.tr Erdoğan, A. (2008). Aktif Öğrenme. http://uretim.meb.gov.tr/Egitek Haber/s89/yazarlar/Ahmet.htm (14.09.2008) Ergün, M. ve Özdaş, A. (1997). Öğretim İlke ve Yöntemleri. İstanbul: Kafya Matbaacılık. Web: http://www.egitim.aku. edu.tr/metod01.htm Ertürk, S.(1972). Eğitimde Program Geliştirme. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Basımevi. Free Association. Web: www.mycoted.com/Free_Association, (07.09.2008) Gözütok, F. D. (1995). Öğretmenlerin Demokratik Tutumları. Ankara: Türk Demokrasi Vakfı. Gözütok, F. D. (2000). Öğretmenliğimi Geliştiriyorum. Ankara: Siyasal Yayıncılık. Gözütok, F. D. (2007). Öğretim İlke ve Yöntemleri. Ankara: Ekinoks Yayıncılık. Gözütok, F. D., Akgün, Ö. E. ve Karacaoğlu, Ö. C. (2005). İlköğretim Programlarının Öğretmen Yeterlilikleri Açısından Değerlendirilmesi. Yeni İlköğretim Programlarını Değerlendirme Sempozyumu (Kayseri). 17-40. Ankara: Sim Matbaası. Gündüz, Y. (2001). Öğretmenlerin Sınıf Yönetimindeki Yeterlilikleri. İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Gürkan, T. (1993). İlkokul Öğretmenlerinin Öğretmenlik Tutumları ile Benlik Kavramları Arasındaki İlişki. Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Yayınları. Hesapçıoğlu, M. (2008) Öğretim İlke ve Yöntemleri Ankara: Nobel Yayınları 238 KAYNAKLAR Kamp , J. E.,Massion, G. R., Ross, S. M. (1998) Designing Effective İnstcustion. Second Edition. Psentice Holl, İng. Kneeland, S. (2001). Problem Çözme. (Çev. Nurdan Kalaycı). Ankara: Gazi Kitabevi. Koç, G. ve Demirel, M. (2004). “Davranışçılıktan Yapılandırmacılığa: Eğitimde Yeni Bir Paradigma”. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 27. 174-180 Küçükahmet, L. (1987). Öğrencilerin Çalışma Alışkanlıkları ve Tutumları-Üniversite Öğrencileri Üzerine Bir Araştırma. Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Yayınları No: 153 Levine, S. ve Broude, N. (1989). Designs for Learning. In S. Caldwell (Ed.), Staff development: A handbook of effective practices. Oxford, OH: National Staff Development Council Major, C. H., Badon, M. S. ve MacKinno, M. (2000). “Issues in Problem-Based Learning”. Journal on Excellence in College Teaching. USA: Web Education. 1-10 McCarthy, J.P. ve Anderson, L. (2000). “Active Larning Techniques Versus Traditional Teaching Stlyles: Two Experiments from History and Political Science.” Innovative Higher Education, Vol. 24, No.4. McMillan, J.H. (2007). Classroom Assesment. Library of Congress Catalohing-in - Publication Data McNamara, C., MBA, PhD, Authenticity Consulting, LLC. Copyright 1997-2008. Basics of Developing Case Studies. Web: www.managementhelp.org/evaluatn/casestdy.htm (08.09.2008) Milli Eğitim Bakanlığı [MEB]. (1995). İlköğretim Okulu Programı. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları. Milli Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2002). Öğretmen Yeterlilikleri. Ankara: Milli Eğitim Basımevi. Milli Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2005). Öğretmen Yetiştirme ve Eğitimi Genel Müdürlüğü Temel Eğitime Destek Si Öğretmen Eğitimi Bileşeni Öğretmenlik Mesleği Genel Yeterlikleri Taslağı. Web: http://oyegm.meb.gov.tr/yet/ adresinden 25 Nisan 2005 tarihinde erişilmiştir. NFS Sourcebook, Class Opinion Poll, Web: www.utexas.edu/academic/cte/sourcebook/feedback.html (08.08.2008) Joyce, B., Weil, M. ve Calhoun, E. (2000). Models of Teaching. Sixth edition. Allyn and Bacon. OECD (Organısatıon for Economıc Cooperatıon and Development) (2004). Learning for Tomorrow’s World First Results from PISA 2003. The Learning Environment and the Organisation of Schooling. Web: http://www. pisa.oecd.org/dataoecd/58/59/33918026.pdf adresinden 13 Aralık 2004 tarihinde erişilmiştir. ÖSYM. (2008) Web: www.osym.gov.tr ve ftp://dokuman.osym.gov.tr/ (08.08.2008) Peker. M. (2003). “Kolb Öğrenme Stili Modeli”. Milli Eğitim Dergisi. Sayı 157 Web (2005, Nisan 25): http://oyegm.meb.gov.tr/yet/ Saban, A. (2000). Öğrenme Öğretme Süreci. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım. Savoire, J. ve Hughes, A. (1994). “Problem-Based Learning As Classroom Solution”. Educational Leadership. USA: Association for Supervisinon&Curriculum Dev. 1-6 Senemoğlu, N. (2001) Gelişim Öğrenme ve Öğretim, Kuramdan Uygulamaya. Ankara: Gazi Kitabevi. Sönmez, V. (2007). Program Geliştirmede Öğretmen El Kitabı. Ankara: Anı Yayınıcılık. Sönmez, V. (2008). Öğretim İlke ve Yöntemleri. Ankara: Anı Yayıncılık Slavin, R.E. A Model of Effective Instruction. Web: www.successforall.net/_images/pdfs/modeleffect.htm (08.08.2008) Şahin, Ç. (2005)“ Aktif Öğretim Yöntemlerinden Beyin Fırtınası Yöntemi ve Uygulaması”. Çukurova Üniversitesi Sosyal Blimler Enstitüsü Dergisi. Cilt 14 S:1 441-449 Taşpınar, M. (T.Y). Öğretim İlke ve Yöntemleri Ankara: Üniversite Kitabevi Tekışık, H. H. ve E. Ü. Karabıyık (1997). Milli Eğitimle İlgili Kanunlar. Ankara: Üner Yayınları. Tellis, W. (1997) “Introduction to Case Study” The Qualitative Report. Volume 3, Number 2. Web: http://www.nova.edu/ssss/QR/QR3-2/tellis1.html (01.09.2008) Uşun, S. (2000). Dünyada ve Türkiye’de Bilgisayar Destekli Öğretim. Ankara: Pegem Yayıncılık. Verimli Ders Çalışma. Web: http://www.egitim.com/genclik/0452/0452.4.verimlicalisma.asp (06.09.2008) Vural, S., L. Küçükahmet, ve diğer.(2000). Sınıf Yönetimi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım Ltd.Şti. Yeşilyaprak, B. (2000). Eğitimde Rehberlik Hizmetleri. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım. Yılmaz H. ve Sünbül, A.M. (2007). Öğretimde Planlama ve Değerlendirme. Konya: Çizgi Kitabevi Web: http://www.donusumkonagi.net/makaleasp?id=3432&baslik=ogrenme_stilleri&i=coklu_zeka Web: http://www.onlinefizik.com/content/view/37/28/ Wikipedia, The Free Encyclopedia, Web: http://www.wikipedia.org/ (05.09.2008) 239