Ayşe KACAROĞLU VİCDAN - Hemşirelik Yüksekokulu

Hemşirelikte Profesyonellik
Ayşe KACAROĞLU VİCDAN*
ÖZET
Teknoloji yaşamla eşdeğer bir hız içinde yenileniyor. Yaşam hızla akarken her an yeni teknik
gelişmeler de yaşanmakta. Bu gelişmeleri insan yararına doğru kullanmak içinse çalışılan alanda
gerekli olan bilgiye ve mesleki donanıma sahip olunması gerekiyor.
Bu çalışmanın temel amacı, hemşirelik mesleğinin temel niteliklerinden biri olan “profesyonellik”
ilkesine dikkat çekmek ve hemşirelerin temel bilgi ve becerilerinin bu doğrultuda gelişmesine katkı
sağlamaktır. Bu amaçla, bu alanda yapılmış çalışmalar incelenmiş ve bir derleme çalışması
oluşturulmuştur. Çalışmada, “profesyonellik” kavramının sadece hemşirelik mesleğiyle sınırlı
tutulması, mesleğe katkı sağlaması açısından önem taşıyacaktır.
Anahtar Sözcük: Hemşire, hemşirelik, profesyonellik,
ABSTRACT
Professionalism in Nursing
Technology is modernized wit in an equivalence speed with the life. As the life continues, suddenly,
technique progresses happen too. It is necessary that the information and Professional equipment is
required to field of labour for using true to benefit of people these progresses.
The basic goal of this labour, it is call attention to principle “professionalism” being one of the
qualities basic of the nursing profession and contribute to its develop to this direction of the basic
information’s and abilities of nurses. In this goal, Works in this field were examined and were
constituted a collection work .In work, if the concept of professionalism is limited to only the nursing
profession, it will be vital to contribute to profession.
Key words: Nurse, nursing, professionalism
PROFESYONELLİK NEDİR?
Günümüzde çağdaĢ toplumların en çok önem verdiği konulardan birisi profesyonelliktir. GeçmiĢten
gelen birikimlerin ortaya çıkardığı geliĢmeler her alanda yeni anlayıĢ ve yaklaĢım biçimlerini de
beraberinde getirmektedir. Ġnsanlığın geliĢiminin yüksek olduğu bu yüzyılda profesyonellik ön plana
çıkmıĢ, daha da bir önem kazanmıĢtır.
Belirli bir alanda “ yüksek oranda uzmanlık, bilgi, beceri, turum ve davranıĢ biçimine” profesyonellik
denir (Gökçora 2005,Yıldırım 2001). BaltaĢ’a göre (2003) profesyonellik “çeĢitli yetkinlikleri içeren
bir tutum, bir bakıĢ açısı ve bir davranıĢ biçimidir.
Profesyonelliğin davranıĢ boyutundan yola çıkan Columbia Üniversitesi Sosyoloji profesörü Bernard
Barber (1952 ) profesyonelliği “bireysel çıkardan çok toplumsal çıkarlara yönelme ve yüksek derecede
genel ve sistematik bilgi” olarak açıklar.
* Öğretim Görevlisi, Selçuk Üniversitesi AkĢehir Kadir Yallagöz Sağlık Yüksekokulu
262Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, Sempozyum Özel Sayısı 2010
PROFESYONEL KİMDİR?
Bir alanla uğraĢan kiĢinin alanı ile ilgili gerekli teorik ve teknik bilgiye sahip olması gerekir. Çünkü,
her meslek uzmanlaĢmayı gerektirir.
Profesyonel kiĢi, “bir alanı meslek olarak seçen bu alanda derinleĢen ve o alandaki bilgi ve deneyimi
ile hayat kazanan kiĢidir” (BatlaĢ 2003). Profesyonel kiĢi “iĢini iyi bile ve bunu çevresine kanıtlamıĢ
olan bilgi düzeyini sürekli güncel tutan kiĢidir.” Aynı zamanda “kendi kariyerini kendisi çizen;
bireysel niteliğe, yaptığı iĢin niteliğine, çevresiyle iliĢkilerin niteliğine özen gösteren kiĢidir.”
Profesyonel kiĢi “yaptığı iĢten coĢku ve heyecan duyan, mesleğini destekleyen, mesleğin ahlak
kurallarına uyan ve mesleğin gerektirdiği fazla iĢleri de yapar.” ( Phillips S., Lavin R. 2004).
MESLEKİ PROFESYONELLİK
Meslek, bir arada yaĢayan insan topluluklarının iĢ bölümünden ortaya çıkan insana statü veren bir iĢ ve
uğraĢtır. Ulusoy ve Görgülü(1996) çağdaĢ bir yaklaĢımla meslek kavramını “genellikle uzun ve
yüksek dereceli bir öğrenimi gerektiren, kendine özgü yasal ve ahlaksal kuralları buluna ve bir
kimsenin geçimini sağlayan uğraĢ” olarak tanımlamaktadırlar.
Mesleki profesyonellik ise, kiĢisel profesyonelliği kurumsal profesyonelliğe dönüĢtürmektir. Çünkü
“bir mesleğin standartlarının oluĢturulmasında ve kaliteli hizmet sunulmasında mesleki profesyonellik
oldukça önemlidir”.Yıldız’a göre (2003), “her meslek kendine özgü görev, rol ve iĢlevlerin yanı sıra
genel bazı iĢlevlerde de yer alır. Bunlardan mesleğe özel spesifik rol ve iĢlevler o mesleğe
profesyonellik kazandırır.”
Mesleki profesyonelliğin yeterince geliĢmemiĢ olması önce bireyi ardında da kurumu etkileyecektir.
Bu da hizmet kalitesinin düĢmesine ve kurumsal sorunlara yol açacaktır.
HEMŞİRELİK VE PROFESYONELLİK
HemĢirelik ve hemĢirelik eğitimi, hemĢireliğin rol ve iĢlevlerindeki değiĢimleri ve geliĢimleri
etkilerken, aynı zamanda bu değiĢimlerden de etkilenmektedir. Bu değiĢimleri; dünya nüfusunun çok
hızlı artması ve sağlık hizmetine olan talebin arttırması, yaĢam süresinin uzaması ve kronik
hastalıklarının artması, hastanın hastanede yatıĢ süresinin kısalmıĢ olması, buna karĢın refakatçi
eĢliğinde evde bakım hizmetlerinin artması, sağlık bakım hizmetinde maliyetin azaltılması eğilimi,
bilimsel geliĢmelerin özellikle hastalıkların önlenmesi, tanılama yöntemlerinin geliĢmesi, tedavi
yöntemlerinin değiĢmesi olarak sayabiliriz (Atalay ve Tel 1999). Bu nedenle günümüzde hemĢirelik
mesleğinin profesyonel olarak uygulanması gerekmektedir.
Günümüzde hemĢireler; sağlık bakımı vermenin yanı sıra araĢtırmalar yapma, teoriler geliĢtirme,
mesleki örgütler ve politik aktivitelere katılma gibi profesyonellerin yerine getirdiği birçok iĢlevi
yerine getirmektedirler. Tüm bu aktivitelerin profesyonel Ģekilde yerine getirilmesi ancak profesyonel
hemĢirelik eğitimi ile sağlanır. Profesyonel hemĢirelik eğitimi, kültürel ve mesleki bilgi, klinik ve
kavramsal beceri ve bireyin değerler sistemi üzerine odaklanır (Karadağ ve Uçan 2006, Özlük 2006).
Öhlen ve Segesten’e göre (1998), hemĢirelikte profesyonel kimliğin üç boyutu vardır. Birincisi kiĢisel
boyuttur. Bu boyuta göre, profesyonel kimliğe, hemĢirenin bütüncül bir parçası olarak bakılmaktadır.
Yetkin ve sorumluluk alarak hemĢireliği uygulayabilen bir kiĢi olma duygusuna sahip olma olarak
tanımlanmaktadır.
Ġkincisi kiĢilerarası boyuttur. Bu boyuta göre, profesyonel kimlik diğer
hemĢirelerle etkileĢim ve sosyalizasyon süreci olarak kazanılan hemĢirelik mesleğinin bilgi, beceri,
değerler, normlar ve kültürün içselleĢtirilmesi ile geliĢtirilebilecektir. Üçüncüsü ise sosyal ve tarihsel
boyuttur. Bu boyuta göre, hemĢireliğe cinsiyet ayrımcılığı yoluyla ataerkil toplumlarda kadının aile
içindeki ezilgen, boyun eğen konumu itibariyle daha az değer verilen bir meslek olarak kadınlık
alanının bir parçası olarak (Öhlen ve Segesten 1998) görülmekteydi. Fakat 2007 yılında mesleğe erkek
hemĢirelerin alınmasıyla değiĢen sistem toplumda bakıĢ açısın değiĢtirmiĢtir.
Bugün bağımsız bir profesyonellik imajı olan hemĢirelikte iki farklı hemĢirelik imajından söz
edilmektedir. Eski ve geleneksel görev merkezli normu takip eden hemĢireler kendilerini tıbbın
Bildiriler 263
yardımcıları olarak tanımlarken, üniversite normlarını içselleĢtiren hemĢireler kendilerini hemĢirelik
bakım uzmanı olarak tanımlamaktadırlar (Öhlen ve Segesten 1998).
SONUÇ VE ÖNERİLER
Profesyonellik yolunda ivme kazanmanın en temel yolu eleĢtirel düĢünme ve bilimsel problem çözme
becerilerini kullanarak rutinlerden uzaklaĢmak ve yaratıcı güçleri ortaya koymaktır. HemĢirelerin
mevcut mesleki durumları ile ilgili farkındalıkları uyandırılmalı, meslek adına yeni bir bakıĢ açısı için
hemĢirelik mesleği üyelerinin birlikte hareket etmeleri sağlanmalıdır. Meslek üyeleri ile diğer
disiplinler arasındaki iliĢkiler güçlendirmeli, hemĢirelerin politik etkinlikleri artırılmalıdır. HemĢireler
mesleki dernek ve örgütlere üye olmalı, hemĢirelik mesleği üyeleri arasındaki farklı eğitim durumu
ortadan kaldırılıp eĢit ve etkin eğitim olanakları sağlanmalıdır.
KAYNAKLAR
Atalay M, Tel H (1999). “Gelecek yüzyılda hemĢirelikte lisans eğitiminin vizyonu. Cumhuriyet
Üniversitesi HemĢirelik Yüksekokulu Dergisi, 3(2):47-54.
Barber B (1952). Science and social order.Newyork:,Free pres:288.
BatlaĢ A (2003). BaĢarı için pasaport: profesyonel davranıĢ.Kaynak Dergisi,Nisan-Eylül:14.
Gökçora ĠH (2005). Profesyonelliğe saygı. Üniversite ve Toplum,5(3):1-4.
Karadağ G,Uçan Ö (2006). HemĢirelik eğitimi ve kalite. Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi,1(3):42-41.
Öhlen J, Segesten K (1998). The professioanl identy of nurse: conceprt analysis and development.
Journal of Advanced Nursing.28(4):720-727.
Özlük B (2006). Ülkemizde sağlık hizmetlerinde profesyonelleĢme kapsamında hemĢireliğin
değerlendirilmesi ve Avrupa Birliği’ne uyum süreci. Sağlık Kurumları Yöneticiliği AD, Yüksek
Lisans Tezi,Marmara Üniversitesi Sğlık Bilimleri Enstitüsü.Ġstanbul
Phillps S, Lawin R (2004). Help needed now-from Professional nursing associations. Journal of
Professional Nursing, Semptember-October:279-280.
Ulusoy F, Görgülü S (1996). HemĢirelik Esasları. 2. Baskı. Ankara:72 TDFO Ltd. ġti.
Yıldırım A (2001). MeslekleĢme süreci ve hemĢirelik. HemĢirelik Forumu, 4(1):23-25.
Yıldız s. (2003). Profesyonel hemĢirenin rol ve iĢlevleri. Modern Hastane Dergisi, 7(2):35-40
İletişim Adresi:
AyĢe KACAROĞLU VĠCDAN
Selçuk Üniversitesi AkĢehir Kadir Yallagöz Sağlık Yüksekokulu Öğretim Görevlisi
[email protected].