Baehr - ilköğretim ve ortaöğretimde yeni öğrenme

Transkript

Yeni Bir Öğrenme Kültürüne Doğru:
“İlk ve Ortaöğretimde Yeni Öğrenme-Öğretme Süreçleri Çalıştayı”
Aufbruch in eine neue Lernkultur:
Neue Wege des Lehren und Lernens an Sekundarschulen Workshop
14-16 Nisan Kayseri
Dr Ralph Baehr
Konu 2.1: Kayaçların sirkülasyonu ile ilgili alıştırma
Aşağıdaki resimde yer kabuğu üzerinden litosfere kadar giden yerzünün kayaç maddelerinin
gelişimi görülmektedir.
Ödevler
1. Aşağıda birçok kavram belirtilmiştir. Bu kavramları kayaçların sirkülasyonuna göre
sıralayınız. Sonuçları ekteki tabelaya yazınız.
Aşınmak ve yıkılmak (erozyon), yükselme, magma, erime (anateksi), çökelme
(sedimantasyon), batma ve diagenez, değişme (metamorfoz), sıcaklık derecesi ve
basınç, tortu, soğuma
Resim: Kayaçların sirkülasyonu
Kabuk
Litosfer
1
14-16 Nisan Kayseri
Konu 1: Pratik kayaç incelemesi
Çözüm
Önünüzde ele alınabilecek büyüklükte dört kayaç bulunmaktadır.
Ödevler
2. İlişikte bulunan büyüteç ile dört kayacı inceleyiniz.
3. Her birinin kısmen büyütülmüş bir bölümünü aşağıdaki kutulara çiziniz.
Resim:
Kayaç 1
4
Kayaç 2
Kayaç 3
Kayaç
3. Kültelerin en önemli özelliklerini tarif ediniz.
Karakteristik Özellikler
Kayaç 1:
Kayaç 2
Kayaç 3:
Kayaç 4:
2
14-16 Nisan Kayseri
1 numaralı konudaki 1 – 4 numaralı kayaçları sebeplendirilmiş olarak sirkülasyonun
bir bölümünde guruplayınız.
1 numaralı kayacın guruplamasının sebebi:
Kayaç tipi:
Kayaç tipi:
Kayaç tipi:
Kayaç tipi:
3
14-16 Nisan Kayseri
Konu 3:
Levha Tektoniği ve Wilson Döngüsü
Aşagıdaki şema Wilson Döngüsü diye bilinen levha tektoniği ve kayaa oluşumunu
göstermektedir. Bu açıklamada Wilson jeolojik zaman dilimlerinde yer kabuğunun
oluşum ve gelişimlerinde yeraltı enerjisinin etkili olduğunu tasvir etmektedir.
4
14-16 Nisan Kayseri
Ödev
Çizelgede verilmiş olan her etap(istasyon) için önemli karakteristikleri
tanımlayınız.
Resim 3: Wilson Döngüsü
Bölüm
Gözlem ve özellikler
A
B
C
D
E
F
G
5
14-16 Nisan Kayseri
Konu 4 : Kayaç parçaları ve Wilson Devre'si
Aşağıdaki resimde Wilson Devresi'nin bir bölümü (D, E 3 numaralı ödeve bakınız)
görülmektedir.
Kayaç 4
Kayaç 3
Kayaç 1
Kayaç 2
Ödev
Gördüğünüz 4 kayaç parçaları levha hareketleri çerçevesinde düzenlenmiştir.
1 – 3 numaralı konulardaki cevaplarınız yardımı ile düzenlemeyi çalışınız.
Kayaç I
Sedimentit
Kayaç 2
Metamorfit
Kayaç 3
Plutonit
Kayaç 4
Volkanit
Guruplaştırma ve
sebepleri
6
14-16 Nisan Kayseri
Konu 2.1: Kayaçların döngüsü ile ilgili alıştırma
Çözüm
Aşağıdaki resim yer kabuğundan mantoya kadar olan kayaçların döngüsünü göstermektedir.
Ödevler
4. Aşağıda birçok kavram listelenmiştir. Bu kavramları kayaçların oluşum döngüsüne
göre sıralayınız. Sonuçları ekteki tabloya yazınız.
Aşınma ve taşınma (erozyon), yükselme, magma, erime, birikme, batma ve
tortulaşma, başkalaşma (metamorfoz), sıcaklık ve basınç, tortul, soğuma
2. Birden dörde kadar olan kayaçları nedenlerini belirterek oluşum sırasına göre
sıralayınız.
Resim: Kayaçaların döngüsü
B
a
s
ı
n
ç
Yağış ve aşınma
taşınma
yükselme
birikme
v
e
yükselme
s
ı
c
a
k
l
ı
k
kayaç 3, 4
tortulaşma
yükselme
sıcaklık
ve basınç
kayaç 1
sıcaklık ve basınç
kayaç 2
soğuma
erime
7
14-16 Nisan Kayseri
Konu 1: Pratik Kayaç incelemesi
Çözüm
Önünüzde ele alınabilecek büyüklükte dört kayaç bulunmaktadır.
Ödevler
5. İlişikte bulunan büyüteç ile dört kayacı inceleyiniz.
6. Her birinin kısmen büyütülmüş bir bölümünü aşağıdaki kutulara çiziniz.
Resim:
Külte 1
Külte 2
Külte 3
Külte 4
3. Kayaçların en önemli özelliklerini tarif ediniz.
Karakteristik Özellikler
Kayaç 1:
Üstüste tabakalı, pütürlü, yuvarlaklaşmış tanecikler, renk, sert, tanecikler
sürtülerek çıkıyor, gözenekli, fosiller
Tortul
Kayaç 2
Çeşitli kristaller, kısmen kendine öz farklı, kat kat düzenlenmiş, gözenekler yok,
kriatallere bağlı renk siyah, beyaz, kırmızı …...
Metamorfik (başkalaşım)
Kayaç 3:
Büyük kristalli, kısmen kendine öz farklı, renkli, siyah, beyaz, kırmızı, …
düzensiz, karşılıklı sınırlayan şekilde, gözenekler yok, ağır
Plutonik (İç püskürük))
Kayaç 4:
Küçük kristalli, kendine öz farklı, renkli, koyu, düzensiz, belirsiz ana kütle, büyüteç
ile daha fazla tanımlanamayacak şekilde, renk: açık, koyu, … gözenekli.
Volkanik (dış püskürük)
8
14-16 Nisan Kayseri
(Çözüm)
1 numaralı konudaki 1 – 4 numaralı kayaçları sebeplendirilmiş olarak sirkülasyonun
bir bölümünde guruplayınız.
1 numaralı kayaçın guruplamasının sebebi:
Erozyon ve nakil, parçaların artarak yuvarlaklaşmasına ve küçülmesine sebep olurlar.
Böylece farklı büyüklükte taş parçaları mekanik küçültmeden dolayı giderek iyi
yuvarlaklaşmış kum haline dönüşmektedir. Artan basınçla birlikte alçalmanın etkisinden
dolayı maddeler sıkıştırılmaktadır. Gözeneklerde dolaşan su, tortuları artarak sabit hale
getirip, aralıklarda sert maddeler oluşturmaktadır.
Kayaç tipi: Tortular oluşmakta. 1 numaralı örnekte kum taneleri
Külte maddelerinin daha derinlere inmesi artan basınç ve sıcaklıkla sert bir maddeye
dönüşmektedir. Sağlam olmayan maddeler yeniden basınca ve sıcaklığa karşı dayanıklı hale
dönüşmektedir. Yeni oluşan madenler uzunluk eksenlerini yüksek basınca dikey olarak
yönlendirmektedirler.
Kayaç tipi: Metamorfitler oluşmakta. 2 numaralı örnekte mika taşı
Külteler kabukta/litosferde eriyip (anateksi) ve sıvı kayaca (magma) dönüşmektedir. Bu
madde tekrar kabuğa çıkabilmektedir. Kabukta takılıp kaldığında, magma yavaşça soğuyup
düzensiz şekilde birbirlerini sınırlayan büyük madenler oluşur. Yüksek basınçtan dolayı
gözenekler bulunmamaktadır.
Kayaç tipi: Plutonitler oluşmakta. 3 numaralı örnekte granit
Magma yeryüzüne kadar ulaşırsa, volkanlar oluşur. Magma süratle sertleştikten sonra,
düzensiz, dağınık şekilde belirlenemeyen bir ana madde oluşur. Gaz çıkması gözenekler
oluşturur.
Kayaç tipi: Volkanitler oluşmakta: 4 numaralı örnekte andezit ve riyolit
9
14-16 Nisan Kayseri
Konu 3:
Levha Tektoniği ve Wilson Döngüsü
(Çözüm)
Aşagıdaki şema Wilson Döngüsü diye bilinen levha tektoniği ve kayaa oluşumunu
göstermektedir. Bu açıklamada Wilson jeolojik zaman dilimlerinde yer kabuğunun
oluşum ve gelişimlerinde yeraltı enerjisinin etkili olduğunu tasvir etmektedir.
10
14-16 Nisan Kayseri
Ödev
Çizelgede verilmiş olan her etap(istasyon) için önemli karakteristikleri
tanımlayınız.
Bölüm
A
B
C
D
E
F
Gözlem ve özellikler
A safhası:
Wilson döngüsü A safhasında yer hareketlerinden
etkilenmeyen
kıta parçası ile başlar. (çizelgede
gösterilmeyen) sıcak bir nokta bu bölgenin altında oluşmaya
başalar ve yülselen ısıya bağlı olarak alt katmanların
erimesine böylece bölgenin gerilmesine ve incelerek iki
parçaya bölünmesine sebeb olur. Bu olay sadece bölünmeye
sağlamaz aynı zamanda bir birinden farklı yeni plaka
sınırlarını ortaya çıkarır.
B safhası:
Tek olan kıta ikiye ayrılmış, doğu ve batı, ve yeni bir okyanus
havzası aralarında oluşmuştur. Bu oluşan havza bu aşamada
bu günkü Kızıldeniz’le mukayese edilebilir. Okyanus havzası
genişlerken gerilen ve incelen karanın uç kısımları soğumaya
ve dolayısıyla yoğunlaşmaya(katılaşmaya) ve deniz
seviyesinin altına çökmeye başlar. Farklı kıta sınırlarının
sıkışması yeni kıta sınırlarının oluşmasını sağlar.
C safhası:
Okyanus havzası genişliyor, bazen binlerce mile ulaşarak, ki
bu bugünki atlas okyanusuyla karşılaştırılabilir. Okyanus
havzaları açıldığı sürece biz hala Wilson döngüsünün başında
sayılırız.
D safhası:
Wilson döngüsünün kapanış aşaması olan bu aşama bindirme
zonu oluşumu ile başlar. bindirme zonu okyanus havzasının
herhengi bir yerinde oluşabilir ve herhengi bir yöne
yönelebilir. Bu model de en basit durumu ele alıyoruz; yani
bir kıtanın kenar uçunda gelişen bindirme zonu. Bindirme
zonu harekete geçtiğinde okyanus havzası yok olmaya
mahkumdur; en sonunda çökecek ve yok olacaktır. Bunlar
kalıntı okyanus havzalarıdır.
E safhası:
Kalıntı okyanus havzalarının çoğu çökmüş ve söz konusu iki
kıta çarpışmak üzereler. Bir kıtanın uç kenarında
bindirmenin bir çok sonucu vardır. Bindirme zonunun
deriliklerinde saf magma oluşur ve volkan oluşturmak üzere
yüzeye çıkar ki buda sıra dağlar oluşmasına neden
olur(Örneğin: Cascade dağları Washington, Oregan ve
California) Ayrıca birçok metamorfizma, katlanma ve fay
hattı oluşur
F safhası:
A ve B safhalarında ayrılan kıtalar çarpışır. Kalıntı okyanus
havzası tamamen üst-üste binmiştir. Teknik olarak Wilson
kapanış safhası bitmiştir. Zira bindirme zonu bindirme
zonunu müteakip ard bölge (hinterland) kıta kenarlarını
aşarak ön bölge (foreland) oluşumunu sağlayan ön safhadır.
11
14-16 Nisan Kayseri
G
G safhası:
Çarpışmayı izleyen tek şey dağın aşınarak deniz seviyesinin
altına düşmesidir. G safhası çizelgesi bir bozulmayı yani
çarpışmayla birlikte kıta kalınlığının ikiye katlaması ve kıta
kayalarının hafifliğnden dağlar aşınıp tahrip olurken bu
oluşumlar yükselecek. Aynen yükü boşalan batmış bir bot
gibi. Böylece gerçekte kıtanın büyük kısmı yok olacak ve kıta
sonunda yer küre yüzeyine dönecektir.
12

Baehr - ilköğretim ve ortaöğretimde yeni öğrenme

Transkript

Benzer belgeler

Thomas ve Arkadasları`ndan nefes kesen MOTORLU - Fisher

No: 2012 - 2013 EĞİTİM ÖĞRETİM İSTİKLAL

bu tutanak, yalnız maddi hasarla sonuçlanan kazalardan sonra

a. Kırıntılı Tortul Kayaçlar

Çalışmaya yeniden başlayın—iş arayan ileri yaşlı kişiler (50+) için

193 sayılı gelir vergisi kanununun geçici 67 nci maddesinde yer