roma imparatorluğu döneminde kotıaeıon tarihi ve sikkeleri

Transkript

T.C.
ĐSTANBUL ÜNĐVERSĐTESĐ
SOSYAL BĐLĐMLER ENSTĐTÜSÜ
TARĐH ANABĐLĐM DALI
ESKĐÇAĞ TARĐHĐ BĐLĐM DALI
Yüksek Lisans Tezi
ROMA ĐMPARATORLUĞU DÖNEMĐNDE
KOTIAEION TARĐHĐ VE SĐKKELERĐ
Ülkü GÜRSOY
2501410547
Danışman
Prof. Dr. Oğuz TEKĐN
Đstanbul, 2006
ÖZ
Bu tez çalışmasının amacı, yayınlanmış kataloglarda bu döneme ait sikkeleri ve
ulaşılabilen kaynaklardaki bilgileri bir araya getirerek Kotiaeion sikke korpusunu
oluşturmaktır. Katalog’ta, Tiberius döneminden Gallienus dönemine kadar 199 adet
sikke yer almaktadır.
ABSTRACT
The aim of this thesis is, to bring together the coins in the aviable catalogues and
sylloge’s, to form a corpus of the Kotiaeion coins.
There are 199 coins in the catalogue ranging from Tiberius to Gallienus.
i
ÖNSÖZ
Bu çalışmanın konusu, Roma Đmparatorluğu döneminde basılan Kotiaeion
(Kütahya) sikkeleridir. Çalışmanın amacı, yayınlanmış kataloglardaki bu döneme
ait sikkeleri bir araya getirerek Kotiaeion sikke corpusunu oluşturmaktır.
Kotiaeion sikkeleri yanında, kentin Roma imparatorluğu dönemindeki tarihçesi de
ele alınmaya çalışılmış, Real Encylopadie (=RE), Cambridge Ancient History
(=CAH), A.H. M. Jones, The Cities of the Eastern Roman Provinces, David Magie,
Roman Rule in Asia Minor gibi eserler incelenmiş; ancak söz konusu kaynaklarda
çok az bilgiye ulaşılabilmiştir.
5316 sayılı af kanunundan yararlanarak
hazırlama fırsatı bulduğum tez
çalışmamda, konu seçiminden yazım aşamasına kadar her süreçte beni
destekleyen, sınırlı zamanlarda Ankara’dan Đstanbul’a gelerek yapmak zorunda
kaldığım çalışmalar sırasında büyük bir anlayışla bana zaman ayıran, sabırla yol
gösteren çok değerli hocam,
tez danışmanım Sayın Prof. Dr. Oğuz Tekin’e
yürekten teşekkürü bir borç biliyorum.
Ankara, 2006
Ülkü GÜRSOY
ii
ĐÇĐNDEKĐLER
GĐRĐŞ……………………………………………………………………………1
Amaç Kapsam……………………………………………………………….. 1
I.KOTIAEION TARĐHĐ VE SĐKKELERĐ
A.Kısa Tarihçe ……………………………………………………………. 2
B.Sikkeler………………………………………………………….. ……… 8
II.ROMA ĐMPARATORLUK DÖNEMĐNDE KOTIAEION
SĐKKELERĐ ……………………………………....................................... 9
III.GENEL DEĞERLENDĐRME …………………………………………. 57
A.Ön Yüz Tipleri………………………………………………………….. 57
B.Arka Yüz Tipleri………………………………………………………...57
SONUÇ…………………………………………………………………….. 61
LĐSTE ………………………………………………………………….
62
Kotiaeion sikkelerinde görülen Magistrat isimleri……………….
67
KAYNAKÇA
LEVHALAR
iii
KISALTMALAR LĐSTESĐ
BMC= The British Museum Catalogue
BMC Phrygia= Catalogue Greek Coins of Phrygia (B.V.HEAD), London 1906
JONES 1983= A.H.M.JONES, The Cities of the Eastern Roman Provinces,
Amsterdam 1983
KÜTAHYA 1981–82= H.D. Yıldız, “Kütahya’nın Tarihçesi”, Kütahya. Atatürk’ün
Doğumunun 100. Yılına Armağan, Đstanbul, 1981-1982, s. 35-37.
LEVICK. B, MITCHELL. S, POTTER. J, WAELKENS. M 1993= Monumenta Asie
Minoris Antiqua. Vol X. Journal of Roman Studies Monographs.
MAMA=Monumenta Asia Minor Antiqua
MAGIE 1950= D.MAGIE, Roman Rule in Asia Minor, Vol II: notes. Princeton 1950
RAMSAY 1962= W.M.RAMSAY, The Historical Geography of Asia Minor.
Amsterdam 1962
RE 1921= Paulys Real-Encyclopadie der classischen Altertumswissenschaft.
Neue Bearb. Georg Wissowa-Wilhelm Kroll. Stuttgart 1921
RUGE 1922= W.RUGE, ’’Kotiaeion ‘’, RE 11/ 2 (1922)1526–27
SNG= Sylloge Nummorum Graecorum
SNG v.Aulock, Phrygien, Nachtrage IV= Sylloge Nummorum Graecorum.
Deutschland. Samlung H. Von Aulock. Nachtrage IV. 9 Heft. Phrygien.
Nr. 3329–4040. Berlin 1964
iv
SNG V.Aulock, Phrygien, Nachtrage= Sylloge Nummorum Graecorum.
Deutschland. Samlung H. Von Aulock. Nachtrage IV.18 Heft. Phrygien.
Nr. 8299–8739. Berlin 1968
SNG Cop, Phrygia= Sylloge Nummorum Graecorum, The Royal Collection of
Coins an Medals. Volume VI. Phrygia to Cilicia. Danish National
Museum. Copenhagen, 1982
SNG München, Phrgien= Sylloge Nummorum Graecorum,
Staatlıche, Münzsammlung München.24 Heft. Phrygien. Nr.1–507.
Himmer Verlag. München 1989
SNG Tübingen= Sylloge Nummorum Graecorum, Münzsammlung der
Universtat Tübingen. 6 Heft. Himmer Verlag. München 1998
SNG Fitzwilliam, Phrygia= Sylloge Nummorum Graecorum, Museum Leake
and General Collection. Part VI. Asia Minor Phrygia. British Academy.
London 1965
SNG Hunterian Vol. XII= GODDARD J., Sylloge Nummorum Graecorum,
The Hunterian Museum University of Glasgow. Part I. Roman
Provincial Coins Spain. Kingdoms of Asia Minor. British Academy.
London 2004
STRABON= Coğrafya, çev: A.PEKMAN. Arkeoloji ve Sanat yay. Đstanbul 1987
TIB 1990= K. Belke, “Kotyaeion”, Tabula Imperii Byzantini 7, Verlag der
Österreich Akademissen der Wissenschaft. Wien 1990, 312-316.
v
GĐRĐŞ
Amaç, Kapsam ve Yöntem
Çalışmanın amacı, yayınlanmış kataloglarda Roma Đmparatorluk Döneminde
Kotiaeion’a ait sikkeleri ve ulaşılabilen kaynaklardaki bilgileri bir araya getirerek
Kotiaeion sikke korpusunu oluşturmaktır.
Çalışmanın ilk aşamasında BMC Phrygia, SNG Copenhagen, SNG Fitzwilliam,
SNG München, SNG von Aulock, SNG Hunterian, katalogları taranmış ve
Kotiaeion sikkeleri tespit edilerek Đngilizce ve almanca çevirileri yapılarak bilgisayar
ortamına aktarılmıştır.
Kütüphane çalışmaları için daha çok Đstanbul Alman Arkeoloji Enstitüsü
kütüphanesi ve Ankara Đngiliz Arkeoloji Enstitüsü kütüphanesindeki kaynaklardan
yararlanılmıştır.
Kentin kısa tarihçesi ve sikke kataloğu hazırlanmıştır. Katalogda adı geçen
Magistrat isimleri listesi ayrıca verilmiştir. Katalog kronolojik sıraya göre hazırlanmış
olup Tiberius’tan Gallienus dönemine kadar Kotiaeion sikkeleri yer almaktadır.
Đmparatorluk dönemi yarı otonom sikkeleri katalogun en sonunda belirtilmiştir.
Ön yüz için ‘’ÖY’’ arka yüz için ‘’AY’’, bronz sikkeler için’’AE’’ ,milimetre için
‘’mm’’kısaltmaları kullanılmıştır. Đlgili sikke resimleri numaralandırılmış olarak
levhalar kısmında yer almaktadır.
1
I. KOTIAEION TARĐHĐ VE SĐKKELERĐ
A- Kısa Tarihçe
Kütahya ve çevresi, Ege Bölgesi’nin Đç Batı Anadolu Bölümü’nde yer almaktadır.
Ege bölgesinin bu bölümü Đç Anadolu ile asıl Ege bölgesi arasında bir basamak
noktası konumundadır. Coğrafi konum olarak ve iktisadi koşullar açısından da Ege,
Marmara, Đç Anadolu bölgeleri arasında da bir geçit noktası konumundadır.
Kütahya ili sınırları içinde kalan topraklarda yerleşen ve adı bilinen en eski halk
Hitit’lerdir (Orta Tunç Çağı). Hitit metinlerinde geçen Assuva tarihiyle ilgili IV.
Tuthaliya (MÖ 1256–1220) yıllıklarına dayanarak MÖ II. binin ortalarında bölgeye
yerleşildiği söylenebilir. Buna rağmen çevredeki arkeolojik buluntular kentin
yerleşim tarihini ilk Tunç Çağı’na değin götürmektedir.
Eskiçağda hayvan masallarıyla ünlü Aisopos’un (Ezop) Kotiaeion’da doğduğu kabul
edilmektedir. Eski kaynaklara, sikke ve yazıtlara göre Kütahya’nın antik
kaynaklardaki adı Kotiaeion (Eski Yunanca) veya Cotiaeum (Latince) olarak
görülmektedir1. Strabon bu adın ‘’Kotys’in Kenti’’ anlamına geldiğini belirtmektedir.
Kotys, ana tanrıçanın erkeği Atys’in bir diğer adıdır. Aynı zamanda Kotys,
Trakya’da yaşayan Odrislerden olup Romalıların MS 38’de Anadolu’ya gönderdiği
bir komutanın adıdır.
1
Kütahya 1981–82;35
2
Strabon’a göre, Aizanoi, Nakoleia, Kotiaeion, Midaion, Dorylaion Phrygia
Epiktetos’un kentleridir2. Aynı zamanda Real Ansiklopedide de Phrygia Epiktetos
içinde geçmektedir3. Bu kentlerde federal para basımı yapıldığı kaynaklarda yer
almaktadır4.
Kotiaeion bölgesi, Appia’nın kuzeyinde yer almaktadır, Ada köy ile Haydarlar
arasındaki güney sınırı yukarı Tembris vadisinin daraldığı noktada yer alır.
Aizanoi’nin 20 mil kuzeydoğusundadır5. Aslanapa ilçesinin batısında yer alan pınar
başında bulunan Latin yazıtı muhtemelen bir sınır taşı olarak nitelendirilmektedir.
Söz konusu buluntular Tembris vadisinin devamı olan Girei ovasının büyük ölçüde
Kotiaeion’a ait oluğunu göstermektedir. Kotiaeion’un kuzey sınırı Tavşanlıya kadar
uzanmaktadır ve Kotiaeion kuzeydoğuda Dorylaeum ile sınırlıdır6.
Kotiaeion birçok yolun kavşak noktasında bulunmaktadır ve büyük bir stratejik
öneme sahiptir7. Đmparatorluk zamanında önemi artan ve Byzantion’dan başlayıp
Iuliopolis üzerinden Ankyras ‘a uzanan Roma Yolu, Abrettene, Abbaitis, Aezanitis
ve Phrygia Epiktetos genellikle doğu-batı yollarının ve en önemli şehirler olan
Dorylaion ile Kotiaeion’un arasındadır.
2
Strabon 576
3
Ruge W.’’Kotiaeion’’RE 11/2 (1922) st.1526
4
Jones 1983, 60
5
Magie 1950, 1000
6
Levick 1993, Vol X .XVII
7
Magie 1950, 1000
3
Kotiaeion bir başka bağlantı noktasının da merkezinde gösterilmiştir. Biri şehrin
güneydoğusundan geçip Praepenisseis’e doğru uzanır, bir kolu Appia, Siocharax
ve Ceramon Agoraya bir diğeri de Soa ve Prymnessos’a gider. Antik çağda bu
yolların
önemi
bilinmemekle
birlikte
bölgenin
köyleri
arasındaki
iletişimin
sağlanması açısından önemli olduğu bilinmektedir8.
Tembris vadisinin en erken dönemlerden itibaren önemli ticaret yolları üzerinde
olduğu ve “kral yolu”nun Kaystros (Gediz) vadisine uzandığı bilinmektedir.
Kotiaeion ve Dorylaeum’un Tembris ve Synnada ve Ipsos’sun MÖ 4. yy dan beri
“kral yolu” üzerinde varoldukları bilinmektedir9.
Kütahya için kesin bir kuruluş tarihi verilememekle birlikte; kentin ilk kurulduğu
yerin bugünkü Kütahya Kalesi çevresi olduğu bilinmektedir.
FRĐG DÖNEMĐ
MÖ 1200'lerde Trakya'dan Anadolu'ya büyük dalgalar halinde geçen Frig’ler
bölgede Hitit egemenliğine son verip, doğuda Kızılırmak, güneybatıda Burdur
Gölü'ne kadar uzanan geniş bir alanı yurt tutmuşlardır. Bursa, Balıkesir yörelerine
gelen yeni boyların eskilerini daha doğuya sürmeleri sonucunda Kütahya'nın batı
8
Levick 1993, vol X, XVII
9
Jones 1983, 67
4
kesimleri Mysia bölgesinde yer almıştır. Yine Frigler'in bir kolu olan Bithynler'in
Kütahya'nın
kuzeyine
Bilecik-Sakarya
bölgesine
yerleştikleri
görülmektedir.
Frigler'in asıl kalabalık boylarının ise Afyon, Eskişehir, Kütahya üçgenindeki
bölgeye yerleşmesi sonucunda, Kütahya'nın doğusu Epiktetos Frigyası adını
almıştır.
Bir Frig Yerleşimi olan Söğüt Köyü’ndeki kalıntılar MÖ VIII. yüzyılda devlet olarak
örgütlenen Frigler'in barışçı bir toplum olarak geliştiği, tarım ve hayvancılıkla
uğraştıkları, kaya mezarları, tapınım alanları ile kendilerine özgü bir mimari
getirdikleri, maden işçiliği ve dokumacılıkta ileri gittikleri, yeni müzik aletleri
ürettiklerini işaret etmektedir.
MÖ 676'da Kafkasya üzerinden Anadolu'ya giren Kimmerler'in, Frig Kralı III. Midas'ı
yenerek Kütahya ve çevresini ele geçirdiği, daha sonra MÖ 607'de Lidya kralı
Alyattes'in Kimmer egemenliğine son verdiği gözlenmektedir. Lidyalılar döneminde
Ephesos'tan başlayıp başkent Sardeis, Uşak ve Kotiaeion'dan geçerek Ege Denizi
ve Kızılırmak'ın doğu yakasını birbirine bağlayan Kral Yolu, bu dönemde
yapılmıştır. Doğuda gelişerek Anadolu'yu Marmara'ya kadar istila eden Pers kralı II.
Kyros, MÖ 546'da Lidyalıları tarihten silmiş, Kotiaeion'u Frig Satraplığı'nın merkezi
yaptığı Apameia’ya bağlamıştır.
Pers yönetiminin zayıflamasıyla MÖ 334'te Granikos (Biga Çayı) civarındaki savaşı
kazanan Đskender, bölgede üstünlük kurmuştur.
5
Đskender'in
ölümüyle
Kotiaeion
ve
çevresi
komutanlarından
Antigonos'un
yönetimine geçmiştir. MÖ 278’de Bithynia Krallığı’nın sınırlarına dahil edilen
Kotiaeion daha sonraları Bergama Krallığı’nın hakimiyetine girmiştir10.
Bergama Kralı III. Attalos’un MÖ 133 tarihinde ölümü sonrasında da Kütahya'nın
Roma'nın Asya Eyaleti sınırlarına dahil edildiği görülmektedir (MÖ 129). Roma
döneminde Galatia Eyaletinin, Bizans döneminde ise Anatolia Theması’nın içinde
kalmıştır.
ROMA VE BĐZANS DÖNEMĐ
Roma döneminde basılan sikkeler üzerinde kentin adı KOTIAEΩΝ olarak
kullanılmıştır fakat gerçek formun KOTYAION şeklinde olduğu düşünülmektedir.11
Kotiaeion Geç Roma döneminden itibaren Hıristiyanlığın önemli merkezlerinden biri
haline gelerek piskoposluk merkezi olmuştur ayrıca Kotiaeion piskoposlarının Efes
Konsülüne katıldıkları da bilinmektedir.12
Kotiaeion bölgesi, Roma egemenliğine girdiği sırada bölgede küçük şehir devletleri
vardır. Kütahya'da Kotiaeion, Gediz'de Kadoi, Simav'da Synaus, Emet'te Alia ve
Ti-beriopolis, Simav Boğazköy'de Ankyra, Altıntaş'ta Appia Soa ve Çavdarhisar'da
Aizanoi antik yerleşim merkezleri bulunmaktadır.
10
Kütahya 1981–82,36
11
Ramsay 1962,94
12
TIB 1990,312
6
Bu şehir devletlerini Claudius unvanlı valiler yönetmiş, toplanan verginin bir bölümünü merkeze gönderip kalanını kentin imarına harcamışlardır.
O dönemin en büyük şehri olan 120 bin nüfuslu Aizanoi'nun Zeus Tapınağı,
Đmparator Hadrianus (MS 117–138) döneminde toplanan arazi vergileriyle
yaptırılmıştır.
Bu bölgede MS 302 tarihinde yapıldığı saptanan bir borsa binası vardır ve duvarları
üzerinde Latince fiyat listeleri bulunmaktadır. Bu listeler enflasyon ve fiyat artışlarını
önlemek için konulmuştur
MS 395'te Roma Đmparatorluğu’nun ikiye ayrılmasıyla Kotiaeion, Doğu Roma
Đmparatorluğu sınırları içinde kalmıştır. Bu dönemde önemli bir piskoposluk merkezi
olan kent hızla gelişmiş, çevresine yapılan kalelerle korunaklı bir kent haline
getirilmiştir. Zeus Tapınağı kiliseye çevrilmiş, il ve çevresinde çok sayıda kilise inşa
edilmiştir.
7
B- Sikkeler
Kotiaeion’da Hellenistik dönemde sikke basılmamıştır. Sikkeler Roma Đmparatorluk
dönemine aittir. Az sayıdaki Yarı-Otonom sikkeler dışında esas olarak imparator
Tiberius’tan imparator Gallineus dönemine kadar sikke basılmıştır. Sikkeler bronz
olarak basılmıştır. Sikkelerde pek çok Magistrat ismi yer almaktadır. Sikkelerdeki
betimlemeler daha çok defne çelengi, ışın taçlı, taht arabasında oturan Kybele,
Roma ve Senato başı ve Demos, Senato, Roma büstü olarak görülmektedir.
Herakles ile Telephoros, Zeus, Helios-Quadriga, Hygieia, Asklepios Artemis
Ephesia, Nike, Hermes, Tykhe, Apollon, Serapis, Herakles ile Hesperides ağacı,
Herakles ile Kybele heykeli, Asklepios ile Hygieia ve Telephoros, Athena ve Attis
genellikle ayakta tasvir edilmiştir. Oturan şekilde tasvir edilenler ise genellikle Zeus,
Kybele, Kybele iki aslan ile, Apollon Lir ile, Kybele aslan arabasında, Helios
Quadriga içinde, Kybele aslan üstünde olarak görülmektedir. Katalog ve
Sylloge’lerden derleyerek kataloga aldığımız Kotiaeion sikkeleri 199 adet’tir.
8
II.
ROMA
ĐMPARATORLUK
DÖNEMĐNDE
KOTIAEION
SĐKKELERĐ
Tiberius (14-37)
ÖY: TIBEPIOΣΣEBA ΣT OΣ
Tiberius başı, sağa, defne çelenkli.
AY: EΠIΛEΠI[∆OY] [KOTIA]EΩN MAPKOY
Zeus tahtında oturuyor, sağa, asa tutuyor, sol elinde yıldırım tutuyor.
1) Æ · 20 mm BMC, Phrygia, s. 163, no: 26
2) Æ ·10 mm BMC, Phrygia, s. 163, no: 27
Claudius (41-54)
ÖY: KOTIAEIΣKA AY∆I ONK[AIΣAPA]
Claudius başı, sağa, defne çelenkli.
AY: EΠIOYAP OYY IOYΠOΛE ΩE
Zeus çıplak, cepheden, başı sola dönük, sağ kolu yukarıda, sol kolu aşağıda.
ÖY: KOTIAEIΣK [ΛAY∆I ONK] AIΣAPA
AY: [EΠIOYAPO] YYI OYΠOΛ EΩE
Zeus çıplak, cepheden, başı sola dönük, sağ kolu yukarıda, sol kolu aşağıda.
9
ÖY: KΟΤΙΑΕΣ KΛΑΥ∆ΙΟΝ KΑΙΣΑΡΑ
AY: ΕΠΙ OΥΑΡΟΥ ΥΙΟΥ ΠΟΛΕΩΣ
Zeus çıplak, sola.
5) Æ 18 mm SNG v.Aulock, Phrygien, no: 3777
6) Æ 21 mm SNG v. Aulock, Phrygien, no: 8401
ÖY: K[OTĐAE] Σ ∆ -AV∆ION KAI[ΣAP]A
AY: EΠI OYOPO-Y Y-IOY ΠOΛEΩΣ
Zeus, çıplak, ayakta, sola, sağ kolu yukarıda, sol kolu aşağıda.
7) Æ ↑ 13 mm SNG München, Phrygien, no: 321
ÖY: (KΟΤΙΑ)ΕΙΣ KΛΑΥ∆ΙΟΝ KΑΙ(ΣΑΡΑ)
AY: (EΠΙ OΥΑΡΟ)Υ YΙΟΥ ΠΟΛΕΩΣ
Zeus çıplak, ayakta, sağ kolunu ileriye uzatıyor, sol kolu aşağıda.
8) Æ 18 mm SNG Cop, Phrygia, no: 320
10
Nero ve Agrippina II (54-59)
ÖY: NEPΩN KΛAY∆IO[K AI[AP
Nero’nun çıplak başı, sağa.
AY: AΓPIΠΠHNA (SIC) ΣEBAΣTH KOTIAEΩN
Agrippina’nın başı, sağa.
9) Æ 1·2 BMC, Phrygia, s. 164, no: 30
10) Æ ·10 mm BMC, Phrygia, s.164, no: 31
ÖY: ΝΕΡΩΝ ΚΛΑΥ∆ΙΟ[ KΑΙ[ΑΡ
Nero’nun çıplak başı, sağa.
AY: AΓΡΙΠΠΗΝΑ ΣΕΒΑΣΤΗ ΚΟΤΙΑΕΩΝ
II. Agrippina’nın örtülü büstü, sağa.
11) Æ 30 mm SNG Hunterian, Volume XII, no: 2044
Agrippina Junior (54-68)
ÖY: AΓΡΙΠΠΙΝΑΝ ΣΕΒΑΣΤΗΝ
Agrippina’nın büstü, sağa.
AY: EΠΙ OΥΑΡΟΥ YΙΟΥ KΟΤΙΑΕΩΝ
Kybele tahtında oturuyor, iki aslan arasında, sağ elinde phiale tutuyor, sol eliyle
tympanon’a dayanıyor.
11
ÖY: (A)ΓΡΙΠΠΙΝΑΝ ΣΕΒΑΣ(ΤΗΝ)
Agrippina’nın büstü, sağa.
AY: KΟΤΙΑΕΩΝ ΕΠ(Ι OΥΑΡΟΥ) ΥΙΟΥ
Kybele, phiale ve tympanon tutuyor, sağında aslan var.
Galba (68-69)
ÖY: ΓAΛBANAYT OKPAT[OPA]
Galba başı, sağa, defne çelenkli.
AY: EΠI[TIKΛAPET]I∆O [A Γ ΩNOOETOY
∆IABIOY
KOTIAEΩN
Zeus çıplak, cepheden, başı sola dönük, sağ kolu yukarıda , sol kolu aşağıda.
Galba ve Vespasianus (68-79)
ÖY: KΟΤΙΑΕΙΣ CΥΝΚΛΗΤΟΝ
Genç Senato başı, sağa, defne çelenkli.
AY: EΠΙ K AΡΕΤΙ∆ΟΣ
Kybele tahtında oturuyor, sağ elinde phiale tutuyor, sol eliyle tympanon’a
dayanıyor, tahtın altında aslan oturuyor.
12
ÖY: KOT[IAEIΣ] ΣYNK ΛHTON
Genç Senato başı, sağa, defne çelenkli, omuzlar örtülü.
AY: EΠIK Λ APETI∆ΟΣ
Kybele tahtında oturuyor, sola, sağ elinde phiale tutuyor, sol eliyle tympanon’a
dayanıyor, sola, tahtın altında aslan oturuyor.
ÖY: KOT[IAEIΣ] ΣYNK ΛHTON
Yukarıdaki ile benzer.
AY: EΠI·K· ΣEKOYN∆OY
Yukarıdaki ile benzer.
ÖY: KOTIAEIΣ PΩMHN
Roma başı, sağa, sur taçlı, omuzlar örtülü.
AY: EΠI·K ΣEKOYN∆O Y
dayanıyor, sola, tahtın altında aslan oturuyor.
20) Æ ·17mm BMC, Phrygia, s. 158, no: 3
ÖY KOTIAЄIΣ – ΣYNKΛHTON;
Genç senato büstü, sağa, omuzlar örtülü, defne çelenkli.
AY EΠI –KΛ – ΠAΠΛOY;
Kybele tympanon tutuyor, sola, tahtın altında aslan oturuyor.
21)Æ 12 mm SNG München, Phrygien, No: 311
13
Vespasianus (69-79)
ÖY: OYEΣΠAΣIANON KAIΣA·KOTIAIEIΣ
Vespasianus’un başı, sağa, defne çelenkli.
AY: EΠ·K·APETI ∆OΣΦIΛO ΠA _ _ _
_ _ Zeus çıplak, cepheden, sola, sağ eli yukarıda, sol eli aşağıda duruyor.
ÖY: KOTIAEIΣOYEΣΠAΣIANONKAIΣAPA
Vespasianus’un başı, sağa, defne çelenkli.
AY: EΠ·K·AP[ETI∆O Σ]ΦIΛOΠATPI _ _
Asklepios heykeli kaide üstünde sola; sağ elinde yılanlı asa tutuyor.
23) Æ 20 mm BMC, Phrygia, s. 165, no: 35
ÖY: K[ΟΤΙΑ]ЄΙΣOΥЄΣΠΑΣΙΑΝΟΝKΑΙΣΑΡΑ
Vespasianus’un büstü,
sağa, defne çelenkli.
AY: EΠΙTKΛΑΥ∆ΙΟΥΣЄКΟΥΝ∆ΟΥ
Dionysos, ayakta, thyrsos ve kantharos tutuyor.
25) Æ 24 mm SNG Fitzwilliam, Phrygia, no: 4957
14
Domitianus (81-96)
ÖY: AVT∆OMITIANOΣKAIΣAPΣEΓEP
Domitianus’un başı, sağa, defne çelenkli.
AY: KOTIAEΩNEΠIMET ΦΣΩΣΘENOY
∆OM
ITIA
NO
Nike, kanatları yukarda, sola, sol kolunu uzatmış yuvarlak kalkan tutuyor, üzerinde
DOMITIANO yazıyor.
ÖY: AV∆OMITIANOΣKAIΣAPΣEΓEP
Domitianus’un başı, sağa, defne çelenkli.
AY: KOTIAEΩNEΠIM TΦΣΩΣΘENOY
∆OMI
Aynı tip fakat üzerinde ∆OMI yazıyor.
ÖY: ∆OMITIA ΣEBAΣTH
Domitianus’un büstü, sağa.
AY: KOTIAEΩNEΠIMETΦΣΩΣΘENOV[Σ?]
Kybele yanında aslan ile tahtında, sola, sağ elinde phiale tutuyor, sol eliyle
15
ÖY: ∆OMITIA ΣEBAΣTH
Domitianus’un büstü, sağa.
AY: EΠΙΜΕ T Φ ΣΩΣ ΕΝΟΥΣ KΟΤΙΑΕΩΝ
Kybele tahtında, sağ elinde phiale tutuyor, sol eliyle tympanon’a dayanıyor, tahtın
altında aslan oturuyor.
30) Æ 4,76 SNG Hunterain, Vol XII, .no: 2045
Traianus (98-117)
ÖY: AVNЄPT PAIANOC[APICT·?]K·CЄ·ΓЄP·∆AK·
Traianus’un büstü, sağa, defne çelenkli, zırh ve paludamentumlu.
AY: MCKAΠΛAANΘ · ЄΠIKΛOVAPOVAPXKOTIAЄΩN
Herakles çıplak, cepheden, başı sağa dönük, sağ elinde asa tutuyor, sol elinde
aslan postu, Telephoros kolunu Herakles’e doğru uzatıyor.
31) Æ 26 mm BMC Phrygia, s. 166, no: 40
ÖY: AVNЄPTPAI ANOCAPI
Traianus’un başı, sağa, defne çelenkli.
AY: ЄΠIOVAPOV · KOTIAЄΩN
Artemis Ephesia heykeli, cepheden duruyor.
16
ÖY: AΝ ΝΕΡ ΤΡΑΙΑΝΟΣ ΑΡΙΣΤ ΚΣΕ ΓΕΡ∆ΑΧ
Traianus’un başı, defne çelenkli.
AY: M ΣΧΑΠΛΑ ΑΥ∆ ΕΠΙ ΚΛ ΟΥΑΡΟΥ ΑΡΧ Β ΚΟΤΙΑΕΩΝ
Herakles çıplak, cepheden, ayakta, sağa, sağ elinde aslan postu tutuyor, kaide
üstünde, solda telephoros’a uzanıyor
34) Æ 28 mm SNG v. Aulock,Phrygien, no: 8402
35) Æ ↓ 16,81 SNG Hunterain,Vol XII,no: 2046
Matidia (Traianus’un yeğeni)
ÖY: MATI∆IA CЄBACTH
Matidia’nın büstü, sağa.
AY: EΠIKΛOVAPOV KOTIAЄΩN
Zeus tahtında oturuyor, sağa, sağ eliyle asaya dayanıyor, sol eli dizinde duruyor.
Commodus (177-192)
ÖY: AVK [...]
Commodus’un büstü, giyimli, sağa, defne çelenkli.
AY: KOTI AЄ [...]
Asklepios ayakta duruyor, başı sola dönük, yılanlı asa tutuyor.
17
ÖY: AV·KAI.·M· A-VP· KOMO∆OC;
Commodus’un sakallı büstü, sağa, defne çelenkli.
AY: EΠ-I AΠOΛΛ- ΩNI·APX· KOT-IA ЄΩN;
Kybele tympanon ile, aslan üstünde, sola.
38)Æ √27 mm SNG München, Phrygien, no: 322
ÖY:ΑΥ ΚΑΙ ΚΟΜΟ∆ΟΣ
Commodus’un sakallı büstü, sağa, defne çelenkli.
AY: KΟΤΙΑΕΩN
Dionysos ayakta, sağ elinde kantharos tutuyor, sol eliyle sütuna (cippus) dayanıyor,
ayaklarının yanında panter duruyor.
ÖY: ∆H MOC
Sakallı Demos büstü, sağa, diademli, omuzlar örtülü, noktalı bordür.
AY: ЄΠIAΠOΛΛΩ APKOTIAЄΩN
dayanıyor, sola, tahtın yanında aslan oturuyor.
18
ÖY: ΛH-MOC
Sakallı Demos büstü, sağa, diademli.
AY: EΠI AΠOΛΛ[Ω – AP K]OTAЄΩN;
Kybele tahtında oturuyor, yanında tympanon bulunuyor, sola, ayaklarının altında
aslan bulunuyor.
41) Æ 16 mm SNG München, Phrygien, no: 312
Septimius Severus (193-211)
ÖY: AVT · KAIΛCЄΠ CЄOVHPOCΠ
Severus’un büstü, sağa, defne çelenkli; zırh ve paludamentumlu.
AY: EΠIAΛEΞAN∆POVAΠOΛΛΩNIOVAPX
KOTIAEΩN
Asklepios sola, Hygieia sağa dönük, yüz yüze duruyorlar, alışılagelmiş atribuleriyle,
aralarında telephoros bulunuyor.
Julia Domna (193-217 )
ÖY: IOVΛIA CЄBACTH
Julia Domna’nın büstü, sağa.
AY: KO TIA ЄΩN
Athena miğferli, uzun yelek ile örtülü, sola, sağ elinde phiale, sol elinde mızrak
tutuyor.
43) Æ 33 mm BMC, Phrygia, s.167, no: 46
19
ÖY: IOVΛIA CЄBACTH
AY: KOTI A ЄΩ[N]
Hygieia ayakta, sağa, sol elinde tuttuğu phiale’den yılan besliyor.
ÖY: IΟΥΛΙΑ CΕΒΑΣΤΗ
AY: KΟΤΙΑΕΩΝ
Athena ayakta, sağ elinde yanan sunak üstünde phiale tutuyor, sol elinde mızrak,
ayaklarının yanında kalkan bulunuyor.
45) Æ 22 mm SNG Cop, Phrygia, no:325
ÖY: IΟΥΛΙΑ CΕΒΑΣΤΗ
Hygieia ayakta, sağa, phiale’den yılan besliyor.
Caracalla (198-217)
ÖY: AVT·K·M AVP-H ANTΩNЄIO/C (i.F);
Caracalla’nın başı, sağa, defne çelenkli.
AY: KOTIA-ЄΩN
Hermes para kesesi ve kerykeion ile yanan sunağın yanında duruyor.
47)Æ ↓10 mm SNG München, Phrygien, no: 323
20
ÖY: AVT·K·M AVPH CEVHPOC ANTΩNЄINOC;
Caracalla’nın büstü, sağa, defne çelenkli.
AY: EΠI·Γ·IOVA· KO∆PATOV·APX·, i.A. KOTIA/ЄΩN,
Kybele tahtında oturuyor, yanında tympanum var, sola, ayaklarının yanında aslan
oturuyor.
48) Æ √23 mm SNG München, Phrygien, no: 324
ÖY: AVT K M AVPH CEVHPOC ANTΩNЄINOC;
Caracalla’nın giyimli büstü, sağa, defne çelenkli.
AY: ЄΠI·KO∆PAT-OV· APX· KOTIAЄΩN;
Serapis ayakta, sola, kiton giyiyor, sol eli yukarıda, asa ve terazi tutuyor, sağa.
49) Æ ↓ 7,93 SNG München, Phrygien, no: 325
50) Æ
6,59 SNG Tübingen, no: 4109.
ÖY: [ANT] ΩNINOC – AVΓOVCTO[C]
Caracalla’nın büstü, sağa, defne çelenkli.
AY: EΠI·M·AVPHA·MЄNЄ[Λ·] B·, i.F yukarda APH/B i.A KOTIAЄΩ/N;
Kybele tympanomu ile aslanların çektiği arabasında oturuyor, sola. Aslanların
üstünde, ödüllerle donanmış agonistik masa.
51) Æ ↓ 1 SNG München, Phrygien, no: 326
21
ÖY: AΥΤ K M AΥΡ CΕΥΗΡΟΣ ΑΥΤΩΥΕΙΥΟΣ
AY: EΠΙ KΟ∆ΡΑΤΟΥ AΡΧ KΟΤΙΑΕΩΥ
Kybele tahtında, sağ kolunu uzatmış kartal tutuyor, sol eliyle tympanon’a dayanıyor.
52) Æ 8.75 SNG Cop. Phrygia, no: 327
ÖY: AYT·K·M·AVPHCЄVHPOCANTΩNЄINOC
Caracalla’nın büstü, sakallı, sağa, defne çelenkli, zırhlı ve pelerinli.
AY: EΠI·Γ·IOVΛ·KO∆PATOV·APX·KOTIAЄ
ΩN
Kybele tahtında oturuyor, sola, iki aslan arasında, sağ elinde phiale tutuyor,
sol eliyle tympanon’a dayanıyor.
53) Æ 19 mm BMC, Phrygia, s.167, no: 48
ÖY: AVTK·M·AVPH·CЄVHPOCANTΩNЄINOC
Caracalla’nın büstü, sakallı, sağa, defne çelenkli.
AY: EΠI·Γ·IOVΛ·KO∆ PATOVAPX
KOTIAЄΩ
N
Kybele iki aslanın çektiği taht arabasında, sola, aslanların başının üstünde veya
arka plan üstünde ödülün yer aldığı agonistik masa bulunuyor.
22
ÖY: . . . . K M AΥΡCΕΝ . . . . . .
Caracalla’nın başı, defne çelenkli.
AY: EΠΙ ΚΟ∆ΡΑΤΟΝAΡΧ KΟΤΙΑΕΩΝ
Apollon ayakta, sağ elinde plectrum tutuyor, sola, üç ayaklı sehpa üstünde lir
duruyor.
ÖY: AΝΤΩΝΙΝΟΣ AΥΓΟΥΣΤΟΣ
Caracalla’nın başı, defne çelenkli.
AY: EΠΙ M AΥΡ MΕΝΕΛ B AΡΧ B KΟΤΙΑΕΩΝ
Kybele tahtında, sağ elinde phiale tutuyor, sol eliyle tympanon’a dayanıyor,
ayaklarının altında aslan oturuyor.
AY: EΠI·Γ·IOVΛ·KO∆PA TOVAPX· KOTIAЄΩN
Attis (ya da Kybele) cepheden, başı sola dönük, Frig şapkası giyiyor, kollu tunik
giyiyor, aslan üstünde, sağ elinde phiale tutuyor, sol elinde tympanom ve pelerin
tutuyor.
23
AY: EΠI·Γ·IOVΛ·KO∆PA TOVAPX· KOTIAЄΩN
Herakles çıplak, cepheden, sağ eliyle asaya dayanıyor, sol elinin üstünde aslan
postu ve üç elma asılı, yanında sağında Hesperides ağacı.
AY: ЄΠI·KO∆PATO VA P X· KOTIAЄΩN
Sarapis modius, uzun pelerin ve himation giyiyor, cepheden, baş sola, sağ eli
yukarıda, sol eliyle asaya dayanıyor.
ÖY: ANTΩNINOC AVΓOVCTOC
Caracalla’nın başı, sakallı, sağa, defne çelenkli.
AY: ЄΠI·M·AVPHA·MЄ NЄΛB
APX
B
KOTIAЄΩN
Kybele iki aslanın çektiği taht arabasında oturuyor, sola, aslanların başlarının
üstünde üzerinde ödüllerin olduğu agonistik masa var.
24
ÖY: ANTΩNINOC AVΓOVCTOC
AY: K OTI AЄΩN
Zeus tahtında oturuyor, sola, sağ eli yukarıda phiale tutuyor, sol eliyle asaya
dayanıyor.
ÖY: AYTKMAVPHANTΩNINOC
Caracalla’nın büstü, sağa.
AY: KOTIAEΩN
Hermes ayakta, sola sağ elinde para kesesi, sol elinde kerykeion tutuyor.
Plautilla (Caracalla’nın karısı)
ÖY: ΠΛAVTIΛΛA CЄBACTH
Plautilla büstü, sağa.
AY: KOTIA ЄΩN
Zeus tahtında oturuyor, sola, phiale tutuyor asaya yaslanıyor.
25
Macrinus (217-218)
ÖY: AVTKMOΓEΛCЄOVHPMAKPЄINOCAVΓ
Macrinus büstü, sağa, zırhlı ve pelerinli.
AY: EΠI∆HMHTPIANO VKЄΛЄPOCAPX
KOTI AЄΩN (in inner circle)
Tykhe kalathos giyiyor, ayakta sola, bereket boynuzu tutuyor.
ÖY: AVTKMOΠЄΛCЄOVHPMAKPЄINOCA
Macrinus başı, sağa, defne çelenkli.
AY: EΠI∆HMHTPIANOVKЄΛЄPOC
APX (ortada)
KOTIAЄ
ΩN (ortada altta)
Zeus tahtında oturuyor, sola, bereket boynuzu tutuyor.
26
Diadumenianus Caesar (218)
ÖY: ∆IA∆OY MЄNIANOCKAI
Diadumenian Caesar’ın çıplak başı, sağa.
AY: KOTI
AЄΩ
N
Defne çelengi içinde
Severus Alexander (222-235)
ÖY: MAVP[EVHAΛ EΣAN∆PO[AVΓ
Severus Alexander büstü, sağa, defne çelenkli, zırhlı ve pelerinli.
AY: ЄΠIΠAIΛ∆HMHTP KЄΛЄPOCAPX
ATO B (ortada)
KOTIAЄΩN (ortada altta)
Asklepios ve Hygieia yüz yüze duruyor, sola ve sağa, alışılagelmiş atribuleriyle,
aralarında telephoros bulunuyor.
72) Æ
11,38 SNG Tübingen, no: 4110
73) Æ
16,73 SNG Tübingen, no: 4111
27
ÖY: MAVP[EVHAΛ EΣAN∆PO[AVΓ
Severus Alexander’ın büstü, sağa, defne çelenkli, zırhlı ve pelerinli.
AY: EΠIΠAIΛ∆[HMHTP]KЄΛЄPO
CAPXATO
B(ortada)
KOTIA ЄΩN(en içteki yuvarlakta)
Herakles çıplak, cepheden, baş sola dönük, sağ elinde Kybele’nin tahttaki heykelini
tutuyor, sol eliyle asaya dayanıyor.
ÖY: MAVP[EVHAΛE ΣAN∆PO[AVΓ
Severus Alexander’ın büstü, sağa, defne çelenkli.
AY: EΠIΠAIΛ∆[HMHT]PKЄΛЄPO
CAPX
ortada
B
KOT
IAЄ
ATO
ΩN
Helios çıplak, cepheden, baş sola, ışın taçlı, sağ eli yukarda meşale tutuyor, sol
kolunda Kybele’nin tahttaki heykelini tutuyor.
28
ÖY: MAVP[EVHAΛEΞAN∆PO [AVΓ
Severus Alexander’ın büstü, sola, defne çelenkli, zırhlı ve pelerinli, sağ kolu
yukarıda, sol omzunun üstüne asasını yaslamış.
AY: EΠIΠAIΛEPMAΦIΛOVAPXONT
O[
A(ortada)
KOTIAEΩN (in ex)
Kybele iki aslanın çektiği taht arabasında oturuyor, sola, başlarının üstünde,
üzerinde ödüllerin olduğu agonistik masa bulunuyor.
ÖY: [...]CЄAΛЄΞAN∆POC
Severus Alexander’ın başı, sağa, defne çelenkli.
AY: KOTI AЄΩN
Đki sağ el tokalaşıyor.
ÖY: AVTAΛ ЄΞAN∆POC
Severus Alexander’ın giyimli büstü, sağa, defne çelenkli.
AY: KOTI AЄΩN
Đki sağ el tokalaşıyor
29
ÖY: AΥΤ AΛΕΞΑΝ∆ΡΟΣ
Severus Alexander’ın başı, defne çelenkli.
Defne çelengi içinde.
ÖY (M) AVP CEVH AΛEΞAN∆OС AVΓ;
Severus Alexander’ın büstü, sağa, defne çelenkli.
AY: EΠI Π AIΠ E[PM]A [Φ]ΛOY ARXO/N[T]OC (solda iç kısımda) KΟΤΙΑΕΩΝ
Herakles çıplak, geyik avlıyor, sağa.
80)Æ 2.2 mm SNG München, Phrygien, no: 327
ÖY: MAΥ[ΡΣЄΥΗA]ΛЄΞΑΝ∆ΡΟΣAΥΓ
Severus Alexander, sağ kol yukarıda, omuzlarının üstünde mızrak taşıyor.
AY: EΠΙMAΥΡKΟ[ΙΝΤΟΥKΟ]ΙΝΤΙΑΝΟΥ, ortada AΡΧ, altta KΟΤΙΑΕΩΝ
Asklepios, sola, Hygieia sağa, solda Patara’dan yılan besliyor, aralarında
telephoros bulunuyor.
30
Maximinus Thrax (235–238)
ÖY: Γ IΟΥ OΥΗ MΑΞΙΜΕΙΝΟΣ AΥΓ
Maximinus’un büstü, sağa, defne çelenkli.
Đki sağ el tokalaşıyor.
ÖY: Γ·IOV·OVH·MAΣIMEINO[·AVΓ·
Maximus’un büstü, sağa, defne çelenkli, zırhlı ve pelerinli.
AY: EΠI·Π·AI·EP MAΦ IΛOV·A·APX
B (ortada)
KOTIAЄΩN (ortada altta)
[N]
Asklepios ve Hygieia yüz yüze duruyor, sola ve sağa, alışılagelmiş atribuleriyle,
aralarında telesphoros bulunuyor.
31
Maximus Ceasar (235–238)
ÖY: Γ·IOV·OVH·MAΖIMO[·K
Maximus’un büstü, sağa, başı açık, zırhlı ve pelerinli.
AY: EΠIΠAIEPMAΦIΛOVAAPXBKOTIAEΩ
N
Herakles çıplak, cepheden. sağa, sağ eliyle asaya dayanıyor, sol kolunda aslan
postu duruyor, telephoros kollarını Herakles’e doğru uzatıyor.
84) Æ 1·0 BMC, Phrygia, s. 172, no: 69
ÖY: Γ·IOV·OVH·MAΖIMO[·K
Maximus’un büstü, sağa, kafası açıkta, zırhlı ve pelerinli.
AY: EΠIΠAIEPMAΦIΛOVAAPXBKOTIAE
Ω
Ν (içinde)
Tykhe ayakta, sola, bereket boynuzu tutuyor.
85) Æ 1·0 BMC, Phrygia, s. 172, no: 70
86) Æ 1·0 BMC, Phrygia, s. 172, no: 71
ÖY: ΓIOVOVHMAZIMO[K
Maximus’un büstü, sağa, açık başlı, zırhlı ve pelerinli.
AY: KOTI AEΩN
Đki sağ el tokalaşıyor
32
ÖY: ΓIOVOVHMAZIMO[K
Maximus’un büstü, sağa, başı açık, zırhlı ve pelerinli.
AY: KO
TIAЄ
ΩN
88) Æ ·15 mm BMC Phrygia, s. 173, no: 73
ÖY: ΓIΟΥOΥΗMΑΞΙΜΟΣK
Maximus’un büstü, sağa.
AY: EΠΙΠAΙEΡΜΑΦΙΛΟΥ [sic] APX BKΟΤΙΑΕΩΝ
Helios, ışın taçlı, sağ elinde meşale, sola elinde küre tutuyor.
89) Æ 7.68 SNG Fitzwilliam, Phrygia, no: 4961
ÖY Γ IOV OVH MAZIMEINOC;
Maximus’un örtülü büstü, sağa.
AY EΠI Π AI EPMAΦIΛOV A APX B KOTIAEΩ/N
Herakles aslan postlu ve sopalı, sağa, sol elinde telephoros’u tutuyor.
90) Æ 7,89 SNG München, Phrygien, no: 329
91)Æ 12,74. SNG München, Phrygien, no: 330
33
I. Phillipus (244-249)
ÖY: ∆H-MOC;
Sakallı Demos büstü, sağa.
AY: EΠIOV KO ∆PATOV _ NE Ω APX i.A. KOTIAEΩ/N;
Zeus tahtına oturuyor, sola, asa tutuyor.
92) Æ 1↓6,03 SNG München, Phrygien, no: 313
ÖY: MIOVΛIOC ΦIΛIΠΠO CA
Philippus Senior’un büstü, sola, defne çelenkli, zırhlı ve pelerinli, sağ kolu yukarıda,
omuzlarının üstünde sol elinde mızrak tutuyor.
AY: EΠIIOVΛKO∆PATO VVIOV
ITΠIAPX
KOTIAEΩN
N
Kybele iki aslanın çektiği taht arabasında oturuyor.
93) Æ 1·2 BMC, Phrygia, s. 173, no: 74
94) Æ 1·15 BMC, Phrygia, s. 173, no: 75
34
ÖY: MI OVΛIOC ΦIΛIΠΠOCA
Philippus Senior’un büstü, sola, defne çelenkli, zırhlı ve pelerinli, sol elinde mızrak
tutuyor, gorgoneion ile süslü kalkanlı.
AY: EΠIIOVΛKO∆PATOVVIOVIΠΠIAPXO
A
KOTIAEΩN
Asklepios ve Hygieia yüz yüze duruyorlar, sola ve sağa, alışılagelmiş atribuleriyle,
aralarında telesphoros duruyor.
95) Æ 1·2 BMC, Phrygia, s. 173, no: 76
96) Æ 1·2 BMC, Phrygia, s.173, no: 77
97) Æ 1·05 BMC, Phrygia, s. 174, no: 78
98) Æ 1· BMC, Phrygia, s. 174, no: 79
99) Æ ·85 BMC, Phrygia, s. 174, no: 80
ÖY: M IΟΥΛΙΟΣΦΙΛΙΠΠΟΣAΥΓ
I. Philippus’un büstü, sağa.
AY: EΠΙΓIΟΥΠΟΝΤΙКΟΥAΡΧΙЄΡЄΩ
Asklepius ve Hygieia.
100) Æ 8.88 SNG Fitzwilliam, Phrygia, no: 4962
35
ÖY: M IΟΥΛΙΟΣ ΦΙΛΙΠΠΟΣ AΥΓ
I.Philippus’un büstü, ışın taçlı.
AY: EΠΙ Γ IΟΥΛ ΠΟΝΤΙΚΟΥ AΡΧΙΕΡΕΩΣ; ortada altta KΟΤΙΑΕΩΝ
Kybele iki aslanın çektiği taht arabasında oturuyor, aslanların başının üstündeki
agonistik masa bulunuyor.
101) Æ 8.70 SNG Cop, Phrygia, no: 332
102) Æ 8,44 SNG Tübingen, no: 4112
ÖY: ∆ΗΜΟΣ
Sakallı Demos başı, sağa.
AY: EΠΙ IΟΥ KO∆ΡΑΤΟΥ NΕΩ AΡ; ortada altta KΟΤΙΑΕΩΝ
Zeus tahtında oturuyor, phiale ve asa tutuyor.
ÖY: M IΟΥΛΙΟΣ ΦΙΛΙΠΠΟΣ AΥΓ
Defne çelenkli.
AY: EΠΙ MΕΝΑΝ∆ΡΟΥ AΡΧ; ortada altta KΟΤΙΑΕΩΝ
Kybele iki aslan arasındaki tahtında oturuyor, sağ elinde phiale tutuyor, sol eliyle
tympanon’a dayanıyor
ÖY: ∆ΗΜ ΟΣ
Sakallı Demos büstü.
AY: EΠΙΓIΟΥΠΟΝΤΙΚΟΥAΡΧ KΟΤΙΑΕΩΝ
Kybele tahtında, sağ elinde patera tutuyor, sol eli tympanon üstünde.
36
Otacilia Severa ( I. Philippus’un karısı )
ÖY: M ΩΤΑКΙΛΙΑ CΕΟΥΗΡΑ CΕ
Octalia Severa’nın büstü, stephane giyiyor.
AY: EΠΙ AΥΡ MΕΝΑΝ∆ΡΟΥ ∆Ι AΡΧ KΟΤΙΑΕΩΝ
Tykhe ayakta, modius giyiyor, bereket boynuzu tutuyor.
ÖY: M·OTAK·CЄ VHPAV
Otacilia Severa’nın büstü, sağa.
AY: ЄΠI·IOVA·KO∆PA T OVVIOVITΠIAP
K OTI AЄΩN (ortada altta)
107) Æ 1·05 BMC, Phrygia, s. 174, no: 81
108) Æ 1·0 BMC ,Phrygia, s. 175, no: 82
109) Æ 1·1 BMC, Phrygia, s.175, no: 83
110) Æ 1·0 BMC, Phrygia, s. 175, no: 84
ÖY: MOTAKIΛI ACЄOYHPAC
AY: EΠIΓIOVΛΠONTIKOVAPXIEP
EΩ[
KOTIAEΩN
Herakles çıplak, Kyreneia geyiğini boynuzlarından tutuyor; sağa, sol dizi geyiğin
arkasında.
111) Æ 1·0 BMC Phrygia, s. 175, no: 85
37
ÖY: MOTAKIΛIA [EVHPACЄ
AY: EΠIAVPMENAN∆POVAPX KOTIAEΩN
N (ortada)
112) Æ 1·0 BMC, Phrygia, s. 175, no: 86
ÖY: MOTAKIΛI CЄOVHPAC
AY: KOT IAE Ω N
Athena miğferli, uzun yelek içinde, cepheden, baş sola dönük, sağ elinde phiale
tutuyor, sol elinde kalkan ve mızrak bulunuyor.
113) Æ ·7 BMC, Phrygia, s. 175, no: 87
ÖY: M·OTAK·CЄ-V[PH]A AVΓ,
Octalia Severa’nın büstü, sağa.
AY: EΠI IOVΛ KO∆PAT – OV IVOV IΠΠI APX, iç dairede KOTIAEΩN
Dümenli ve bereket boynuzlu Tykhe, ayakta, sola.
114)Æ 1, SNG München, Phrygien, no: 331
115)Æ 1 SNG München, Phrygien, no: 332
116) Æ ↓ 9,72 SNG Hunterain, Vol XII, no: 2047
38
Philippus I ve Philippus II Dönemi (247-249)
ÖY: MIΟΥΛΙΦΙΛΙΠΠΟΣAΥ
I.Philippus ve ya II. Philippus
AY: KΟΤΙ ΑЄΩΝ
Đki el tokalaşıyor, ligatürlü, yukarıda ve aşağıda Kotiaeion yazıyor.
ÖY: MIOVΛIOC ΦIΛIΠΠOCK
Philippus Junior büstü, sağa, başı açık, zırhlı ve pelerinli.
AY: KOTI AEΩN
Asklepios cepheden, ayakta, sola, yılanlı asasına dayanıyor.
120) Æ ·20 mm BMC, Phrygia, s 176, no: 88
ÖY: MIOVΛIOC ΦIΛIΠΠOCK
Philippus Junior büstü, sağa, başı açık, zırhlı ve pelerinli.
AY: KOTIAEΩN
ÖY: ∆ΗΜΟΣ
AY: ΕΠΙ Γ ΙΟΥ ΠΟΝΤΙΟΥ ΑΡΧ KΟΤΙΑΕΩΝ
Kybele, sola, tympanomlu, sağında aslan var.
39
122) Æ 20 mm SNG v.Aulock, Phrygia, no: 3772
ÖY: ∆H MO[
Sakallı Demos başı, sağa.
AY: EΠIΠIOVKO∆PATOV NEΩAP X KOTIAEΩ N
Zeus tahtında oturuyor, sola, phiale tutuyor ve asaya dayanıyor, noktalı bordür.
ÖY: ∆H MOC
Sakallı Demos başı, sağa, noktalı bordür.
AY: EΠIAVPMЄNA N∆POV[APX A]
Kybele iki aslan arasındaki tahtında oturuyor, sağ elinde phiale tutuyor ve sol eliyle
ÖY: ∆HM OC
Sakallı Demos başı, sola, noktalı bordür.
AY: EΠIΓIOVΠONTIKOVAPX I EP KOTIAEΩN
Kybele iki aslan arasındaki tahtında oturuyor, sağ elinde phiale tutuyor ve sol eliyle
40
Valerianus (253-260)
ÖY: AYTKΠOYA ΛEPIAANON
Valerianus’un büstü, sağa, zırhlı ve pelerinli.
AY: EΠIΠAIΛ ∆HMH TPIANOYIΠ
APX
KOTIAEΩN
Zeus tahtında, sola, sağ kolunu uzatmış kartal tutuyor, sol eliyle asaya dayanıyor.
127) Æ 1·1 BMC, Phrygia, s. 176, no: 90
ÖY: AYTKΠΛIK OYAΛEPIANON
Valerianus’un büstü, sola, ışın taçlı, zırhlı ve pelerinli, mızrağı sola doğru
ve
gorgoneion ile süslü kalkan tutuyor.
AY: EΠIΠAI∆HMTPI ANOYIΠΠI
APX
KOTIAEΩN
Kybele iki aslan arasındaki tahtında oturuyor, sağ eliyle phiale tutuyor, sol eliyle
asaya dayanıyor.
ÖY: AYTKΠΛIKIOYAΛEPIANON
Valerianus’un büstü, sola, ışın taçlı, zırhlı ve pelerinli, mızrağıyla sola doğru ve
gorgoneion ile süslü kalkan tutuyor.
AY: EΠΙΥΟΝΑΙqΤΗΜΗ∆ΛΙΑΠΙΠΞΙΝ
X qA
41
KOTIAEΩ
N
Kybele örtülü, sur taçlı, aslan sırtında sağa, sağ kolu aslan üstünde, sol eliyle
tympanomu tutuyor.
ÖY: AVTKΠΛIKIOVAΛEPIANON
Valerianus’un büstü, sağa, ışın taçlı; zırhlı ve pelerinli.
AY: [EΠIΠA]IΛ∆H MHTPIANOVIΠΠ
AP X
[KO]TIAEΩN
Asklepios ve Hygieia yüz yüze duruyorlar, sola ve sağa, alışılagelmiş atribuleriyle,
aralarında telesphoros duruyor.
131).Æ 16 mm SNG Tübingen, no: 4115
132) Æ 17mm SNG Tübingen, no: 4116
133) Æ 1·05 BMC Phrygia, s. 177, no: 94
ÖY: AVTKΠΛIKOVAΛEPIANO[N]
Valerianus’un büstü, sağa, ışın taçlı, zırhlı ve pelerinli.
AY: EΠIΠAIΛ∆HMHTPIANOVIΠΠ
AP
X (ortada)
KOTIAEΩ (ortada altta)
N
42
Kybele iki aslanın çektiği taht arabasında oturuyor, sola.
139) Æ 1· BMC, Phrygia, s.178, no: 100
140) Æ ·95 BMC, Phrygia, s. 178, no: 101
142) Æ 5,19.SNG Tübingen, no: 4118
ÖY: AΥΤKΠΛOΥΑΛЄΡΙΑΝΟΣ
Valerianus’un büstü, sağa.
AY: KΟΤΙΑЄ ΩΝ
Athena miğferli, sol elinde mızrak ve kalkan, sağ elinde patera tutuyor.
ÖY: ∆HMOC KOTIAEΩN
Sakallı Demos başı, sağa, diademli, noktalı bordür.
AY: EΠIΠAIΛ∆HMHT PIANOVIΠΠAP X
K
O
TI
AE
Ω
N
Apollo, çıplak fakat uzun pelerini arkasından sarkıyor, cepheden, başı sağa dönük
bacaklar çapraz, sağ elinde defne tutuyor ve sol koluyla arkadaki sehpa üstüne
dayanıyor.
43
144) Æ 1·15 BMC, Phrygia, s.160, no: 9
Sakallı Demos başı, sağa, diademli, noktalı bordür.
AY: EΠIΠAIΛ∆HMHTPIANOVIΠΠ IKOV
AP X
KOTIAEΩN
Helios ışın taçlı, çıplak fakat pelerinli, at arabasının önünde duruyor, sağ elinde
yukarıya doğru yanan meşale tutuyor, sol elinde küre tutuyor.
145) Æ 1·05 BMC, Phrygia, s. 160, no: 10
Sakallı Demos başı, sağa, diademli.
AY: EΠIΠAIΛ∆HMHT PIANOVIΠΠ IK
AP X
KOTIAEΩN
Benzer tip fakat sola, ortada at arabasının altında yıldız ve ay var, sağa.
146) Æ 1·05 BMC ,Phrygia, s. 160, no: 11
147) Æ 1·05 BMC, Phrygia, s. 161, no: 12
148) Æ 1·05 BMC, Phrygia, s. 161, no: 13
44
ÖY: ∆H MOC
AY: EΠIΠ∆HMHTP IANOVAPX
KOTIAEΩΛ
Kybele iki aslan arasındaki tahtında oturuyor sola, sağ elinde phiale tutuyor ve sol
eliyle tympanon’a dayanıyor.
149) Æ ·8 BMC, Phrygia, s. 161, no: 14
150) Æ ·8 BMC, Phrygia s. 161, no: 15
ÖY: ∆H MOC
AY: K OT I [A]EN
Kybele iki aslan arasındaki tahtında oturuyor sola, sağ elinde phiale tutuyor ve sol
eliyle tympanon’a dayanıyor.
151) Æ ·7 BMC, Phrygia, s. 161, no: 16
ÖY: AYT K Π ΛIK OYAΛΕPIANON
I. Valerianus’un giyimli büstü, sağa, ışın taçlı.
AY: EΠI Π AIΛ ∆HMHTPIANOY IΠΠ, yukarda KOTIAEON;
Asklepios başı, sola, Hygieia elinde kâse ve yılan tutuyor ikisinin ortasında
telesphoros bulunuyor sağa.
45
ÖY AYT K Π ΛIK OYAΛΕPIANON
I. Valerianus’un giyimli büstü, sağa, ışın taçlı.
AY: EΠΙ Π ∆ΗΜΗΤΡΙΑΝΟΥ AΡΧ; yukarda KΟΤΙΑΕΩΝ
Kybele aslanlı taht arabasında oturuyor, sola.
153)Æ 1 7,90 SNG München, Phrygien, no: 334
ÖY AYT K Π ΛIK OYAΛΕPIANON
I. Valerianus ‘un giyimli büstü, sağa, ışın taçlı.
AY: EΠΙ Π ∆ΗΜΗΤΡΙΑΝΟΥ IΠΠ, yukarda KΟΤΙΑΕΩΝ
Kybele aslanlı taht arabasında oturuyor, sol eliyle tympanon tutuyor, sağa.
ÖY: AYT K Π OYA -ΛERIANON;
I. Valerianus’un örtülü büstü, sağa, defne çelenkli.
AY: EΠI Π AIΛ ΛHMH-TPIANOV IΠ, i.F.r. ARX, i.A. KOTIAEΩN;
Zeus tahtında oturuyor sola, kartal ve asa tutuyor
ÖY: A HMOC KOTIAEΩN
Demos başı, sağa.
AY: EΠI Π ∆ΙOΓENOYC APX,
Zeus tahtında oturuyor, sola, asa ve kartal tutuyor.
157) Æ ↓ 7,36 SNG Hunterain, Vol XII, no: 2049
46
ÖY: AΥΤ K Π OΥΑΛΕΡΙΑΝΟΝ
I.Valerianus’un büstü, defne çelenkli.
AY: EΠΙ Π AΙΛ ∆ΗΜΗΤΡΙΑΝΟΥ IΠ AΡΧ; altta KΟΤΙΑΕΩΝ
Zeus tahtında, kartal ve asa tutuyor.
ÖY: AΥΤ K Π ΛΙΚ OΥΑΛΕΡΙΑΝΟΝ
I.Valerianus’un büstü, ışın taçlı.
AY: EΠΙ Π AΙΛ ∆ΗΜΗΤΡΙΑΝΟΥ IΠΠ AΡΧ; ortada altta KΟΤΙΑΕΩΝ
Kybele aslanlı taht arabasında oturuyor.
ÖY: AΥΤ K Π ΛΙΚ OΥΑΛΕΡΙΑΝΟΝ
I.Valerianus’un büstü, ışın taçlı.
AY: EΠΙ Π AΙΛ ∆ΗΜΗΤΡΙΑΝΟΥ IΠ AΡΧ; KΟΤΙΑΕΩΝ
Asklepios ve Hygieia yüz yüze duruyor, Hygieia phiale’den yılan besliyor ve
Asklepios yılanlı asa tutuyor.
162) Æ
7.20
SNG Hunterain, Vol XII, no: 2048
ÖY: ∆HΠ-MOC;
Sakallı Demos büstü, sağa.
AY: EΠI Π ∆HMHTPI-ANOV ARX KOTIAEΩN;
Kybele tahtında oturuyor ,sola, ayaklarının altında iki aslan bulunuyor.
163)Æ ↑16 mm SNG München,Phrygien, no: 314
47
ÖY ∆HMOC KOTIAEΩN;
Genç Demos başı, sağa
AY EΠI Π AI Λ ∆HMHT- PIANOV I Π Π[IK]
KOTIAEΩN;
Helios Quadriga’nın içinde meşale ve küre tutuyor
164)Æ 19 mm SNG München, Phrygien, no: 315
Valerianus ve Gallienus (253-268)
ÖY: ∆ΗΜΟΣ
AY: ΕΠΙ Π ∆ΗΜΗΤΡΙΑΝΟΥΑ(ΡΧ) KΟΤΙΑΕΩΝ
Kybele silindir şapkalı, tympanonlu, sağında aslan bulunuyor
ÖY: ∆ΗΜΟΣ KΟΤΙΑΕΩΝ
Genç Demos büstü.
AY: ΕΠΙ Π AΙΛ ∆ΗΜΗΤΡΙΑΝΟΥ (ΙΠ)ΠΙΟΥ ΑΡΧ KΟΤΙΑΕΩΝ
Helios ışın taçlı, Quadriga içinde küre duruyor.
48
AY: ΕΠΙ ∆ΙΟΓΕΝΟΥ ∆ΙΟΝΥΣΙΟΥ ΑΡΧ KΟΤΙΑΕΩΝ
Kybele ve Herakles tahtta oturuyor.
AY: ΕΠΙ ∆ΙΟΓΕΝΟΥΣ ∆ΙΟΝΥΣΙΟΥ ΑΡΧ KΟΤΙΑΕΩΝ
Zeus, kartal ve asa ile birlikte.
Gallienus (253-268)
ÖY: AYTKΠΓAΛΛIHNON
Gallienus büstü, sağa, defne çelenkli,zırhlı ve pelerinli.
AY: EΠIΠAI∆HMHTPIANOYIΠΠIAPX
KOTI AEΩN
Tykhe ayakta, sola, kalathos giyiyor, bereket boynuzu tutuyor.
49
ÖY: yukarıdakinin benzeri
AY: EΠIΠAI∆HMHTPI ANOYIΠΠIAPX
KOTI AEΩ
N (içteki dairede yazıyor)
Gallienus büstü, sağa, defne çelenkli, zırhlı ve pelerinli.
ÖY: yukarıdakinin benzeri
AY: [EΠIΠAI]∆HMHTPIANOYIΠΠI[APX]
[KOTIAEΩN]
Herakles çıplak, cepheden, baş sağa dönük, sağ eliyle sopaya dayanıyor, sol kolu
üstünde aslan postu duruyor, kollarını Herakles’e doğru uzatan çocuk telephoros
bulunuyor.
ÖY: AYTKΠΛ ΓAΛΛIHNO N
Gallienus’un büstü, sağa, ışın taçlı, zırhlı ve pelerinli.
AY: EΠI∆IOΓE NOY[∆IONY
AP
X
KOTIAEΩN
Kybele örtülü, sur taçlı, aslan üstünde, sağa.
172) Æ ·9 BMC, Phrygia, s. 179, no: 105
50
ÖY: AΥΤ K Π ΓΑΛΛΙΗΝΟΝ
Gallienus’un büstü. Defne çelenkli.
AY: EΠΙ Π AΙ ∆ΗΜΗΤΡΙΑΝΟΥ IΠΙ AΡΧ KΟΤΙΑΕΩΝ
Herakles çıplak, ayakta, sağ eliyle sopaya dayanıyor; sol kolunun üstünde aslan
postu bulunuyor, telephoros kollarını Herakles’e doğru uzatıyor.
Gallienus’un büstü, defne çelenkli.
AY: EΠΙ Π AΙ ∆ΗΜΗΤΡΙΑΝΟΥ IΠΠΙ AΡΧ KΟΤΙΑΕΩΝ
Tykhe ayakta, modius giyiyor, bereket boynuzu tutuyor.
Gallienus’un büstü, ışın taçlı.
AY: EΠΙ ∆ΙΟΓΕΝΟΥΣ ∆ΙΟΝΥ AΡΧ; ortada altta KΟΤΙΑΕΩΝ
Kybele başı, örtülü, aslan üstünde.
ÖY: AΥΤ K Π ΓΑΛΙΗΝΟΝ
Gallienus’un başı, defne çelenkli.
Đki el tokalaşıyor.
177) Æ 16 mm SNG v. Aulock, Phrygien, no: 8403
51
ÖY AYT K Π ΓAΛΛIHNON,
Gallieus’un giyimli büstü, sağa, defne çelenkli.
AY EΠ[I Π AI ∆] HMHPIANOY IΠΠI APX, iç dairede KOTI-AEΩ-N;
Dümenli ve bereket boynuzlu şans tanrıçası, sola
178) Æ 11.52. SNG München, Phrygien, no: 337
ÖY: AYT K Π ΓAΛΛIHNON;
Gallienus’un giyimli büstü, sağa, Işın taçlı.
AY: EΠ[I Π AI ∆ ] HMHTPIANOY IΠΠI APX.
Kybele aslan üstünde, sağa.
179)Æ 5,75 SNG München, Phrygien, no: 338
Genç Demos büstü, sağa, diademli, omuzlar örtülü.
AY: EΠI[AIOΓE] ИOVCAIOИVC IOVAPX
Є
K
O
T
IA
Apollo çıplak oturuyor, sağa, dizinde lir tutuyor.
52
ÖY: ∆HM O C KOTIAE Ω N
Genç Demos büstü, sağa, diademli, omuzlar örtülü.
AY: EΠI∆IOΓE NOV ∆IONVCI OYAPX
KOT [I]
AEΩ
N
Herakles çıplak, cepheden, baş sola dönük, sağa, tahtta oturan Kybele heykeli,
sola, sol eliyle sopaya dayanıyor.
Genç Demos başı, sağa, diademli.
AY: [EΠI]∆IO Γ ЄN OYC∆ION [VCI]
AP
O
X
V
Herakles çıplak, cepheden, baş sola dönük, sağa, tahtta oturan Kybele heykeli ,
sola, sol eliyle sopaya dayanıyor.
Genç Demos başı, sağa, diademli, boyun örtülü.
AY: EΠI∆IOΓENOV C∆IONVCI OV
A
PX
KOTIAEΩN
Zeus tahtında oturuyor sola, sağ elinde kartal tutuyor ve sol eliyle asaya dayanıyor;
53
183) Æ 1·0 BMC, Phrygia, s. 162, no: 20
AY: ЄΠI∆IOΓЄNOVC∆IONVCIO VAPX
KOTIAEΩN (altta ortada)
AY: EΠI∆I OΓENO VC∆IONYCI
OV
A
PX (ortada)
KOTIAEΩN (altta ortada)
Zeus tahtında oturuyor sola, sağ elinde kartal tutuyor ve sol eliyle asaya dayanıyor.
Genç Demos başı, sağa, diademli, noktalı bordür.
AY: EΠI∆IO ΓENO VC∆IONVC IOV
A
P
X (ortada)
54
KOTIAE[ΩN] (altta ortada)
Zeus tahtında oturuyor, sola, sağ elinde kartal tutuyor ve sol eliyle asaya dayanıyor.
ÖY: ∆HM-O-C- KOTIAEΩN;
Kafası bantlı genç Demos başı, sağa.
AY: ЄΠI ∆IOΓ Є-ИOVC ∆IOИVC-[IO]V APX, KOTIAEΩN;
Apollo lir ile, oturuyor, sağa.
189)Æ ↑16 mm SNG München, Phrygien, no: 316
ÖY: ∆HMOC KOTIAEΩN;
Genç Demos’un başı, sağa.
AY: ЄΠI ∆IO ΓENOVC∆IONCIOV KOTIAEΩN;
Zeus tahtında oturuyor, sola, kartal ve asa tutuyor.
190) Æ ↑17 mm SNG München, Phrygien, no: 317
191) Æ ↑18 mm SNG München, Phrygien, no: 318
192).Æ ↑17 mm SNG München, Phrygien, no: 319
193)Æ ↑6.29 SNG München, Phrygien, no: 320
55
Đmparatorluk Dönemi - Yarı- Otonom sikkeleri
ÖY: ∆ΗΜΟΣ
Sakallı Demos’un başı, sağa.
AY: EΠΙ Π ∆ΗΜΗΤΡΙΑΝΟΥ AΡΧ; altta KΟΤΙΑΕΩΝ
Ganymedes, çıplak, ayakta, sağ el yukarda, sol elinde pedum tutuyor, arkasında
kartal, solunda ortada altta KΟΤΙΑΕΩΝ yazıyor
ÖY: ∆ΗΜΟΣ
Sakallı Demos’un büstü
AY: EΠΙ Π ∆ΗΜΗΤΡΙΑΝΟΥ AΡΧ; ortada altta KΟΤΙΑΕΩΝ
Kybele iki aslan arasındaki tahtında oturuyor, sağ elinde phiale tutuyor, sol eliyle
tympanon’a dayanıyor
196) Æ ↓2,95 SNG Tübingen, no: 4107
Genç Demos’un büstü, diademli.
AY: EΠΙ ∆ΙΟΓΕΝΟΥΣ ∆ΙΟΝΥΣΙΟΥ AΡΧ; ortada altta KΟΤΙΑΕΩΝ
Zeus tahtında, kartal ve asa tutuyor.
199) Æ 21 mm SNG, Cop, Phrygia, no: 319
56
III. GENEL DEĞERLENDĐRME
A- Ön Yüzde Yer Alan Tipler
Đmparatorluk dönemi sikkelerinin ön yüzlerindeki imparator portreleri, büstleri ya da
başları genellikle sağa doğru ve defne çelenkli, bazen ışın taçlı, zırh ve
paludamentumlu olarak görülmektedirler. Genç Senato başı, Roma başı, Sakallı
Demos büstü de sikkelerde genellikle kullanılan tasvirler olarak karşımıza
çıkmaktadır.
B- Arka Yüzde Yer Alan Tipler
Apollo
Caracalla dönemi sikkelerinde Apollo ayakta sağ elinde plectrum tutuyor ve
yanındaki üç ayaklı sehpa üzerinde lir ile betimlenmiştir. Valerianus döneminde
Apollon çıplak fakat uzun pelerini arkasında sarkıyor, cepheden, başı sağa dönük,
bacaklar çapraz, sağ elinde defne dalı tutuyor, sol koluyla arkadaki sehpa üstüne
dayanıyor, Gallienus dönemindeki sikkelerde ise Apollo çıplak, sağa dönük dizinde
lir tutarken görülmektedir.
Artemis
Yalnızca Traianus döneminde Artemis Ephesia heykeli cepheden betimlenmiştir.
Asklepios
Vespasianus döneminde Asklepios heykeli ayakta, sola, kaide üstünde sağ elinde
yılanlı
asa
tutuyor.
Septimus
Severus,
Maximinus,
Philippus,
Valerianus
57
dönemlerinde Asklepios sola, Hygieia sağa dönük alışılagelmiş atribüleriyle yüz
yüze duruyorlar ve aralarında çocuk Telephoros ile görülmektedirler.
Athena
Savaş tanrıçası Athena, Julia Domna döneminde miğferli, uzun yelekli sola, sağ
elinde phiale, sol elinde mızrak tutuyor, Severus Alexander döneminde ise aynı
fakat ayaklarının yanında kalkan bulunur şekilde görülmektedir.
Dionysos
Commodus döneminde Dionysos ayakta sağ elinde kantharos tutmakta, sol eliyle
sütuna (cippus) dayanmakta, ayaklarının yanında panter ile tasvir edilmiştir.
Helios
Macrinus döneminde, Helios çıplak, cepheden, sola, ışın taçlı, sağ eli yukarıda
meşale tutarken sol kolunda Kybele’nin tahtta oturmuş heykelini tutuyor. Maximus
Caesar döneminde Helios ışın taçlı, sağ elinde meşale, sol elinde küre tutarken,
Valerianus ve Gallienus döneminde de meşale ve küre tutarken tasvir edilmiştir.
Herakles
Traianus ve Maximus Caesar, Gallienus döneminde Herakles çıplak, cepheden
başı sağa dönük, sağ elinde asa tutuyor, sol elinde aslan postu bulunuyor ve çocuk
Telephoros kolunu Heraklese uzatıyor. Caracalla dönemi sikkelerinde çıplak
cepheden, sağ eliyle asaya dayanıyor, sol elinde aslan postu ve yanında sağında
Hesperidlerin ağacı bulunuyor. Severus Alexander dönemi sikkelerinde ise çıplak
ve geyik avlarken betimlenmiştir.
58
Hermes
Commodus döneminde Hermes para kesesi tutarken, kerykeionu ile birlikte
sunağın yanında dururken betimlenmiştir. Caracalla döneminde Hermes sola ve
para kesesi tutarken resmedilmiştir.
Kybele
Ana tanrıça-bereket sembolü olan Kybele, Agrippina Junior ve Domitianus dönemi
sikkelerinde arka yüzde iki aslan arasındaki tahtında sağ elinde phiale tutarken sol
eliyle de tympanon’a dayanırken görülüyor. Galba, Vespasianus ve Commodus
yine arka yüzde ve aynı şekilde görülmekle birlikte bu kez aslan tahtın altında
oturuyor. Commodus sikkelerindeki bir diğer farklılıkta aslanların üstünde ödüllerle
donatılmış agonistik masa bulunmasıdır. Caracalla sikkelerinde Kybele tahtında
sağ kolunda kartal, sol eliyle tympanon’a dayanırken görülmekte, yine bu dönemde
ve Severus Alexander ve Philippus sikkelerinde aslanların çektiği taht arabasında
ve aslanların başının üstünde ödüllerin yer aldığı agonistik masa yer alıyor.
Valerianus döneminde yalnızca bir sikkede Kybele örtülü, sur taçlı ve aslanların
üstünde olarak tasvir edilmiş fakat yine bu dönemde de aslanlı arabada ya da
tahtında ve agonistik masa ile görülmektedir. Gallienus sikkelerinde başı örtülü ve
aslan üstünde, imparatorluk döneminde tahtında iki aslan arasında sağ elinde
phiale ve sol eline tympanon’a yaslanırken resmedilmiştir.
Nike
Yalnızca Domitianus döneminde Nike kanatları yukarıda sola, sol kolunda tuttuğu
yuvarlak kalkan içinde DOMITIANO yazan şekilde görülmektedir.
59
Serapis
Yalnızca Caracalla döneminde ayakta, kitonlu sol eli yukarda, asa ve terazi tutarken
betimlenmiştir.
Tykhe
Kader-talih tanrıçası Tykhe, Macrinus ve Gallienus dönemleri sikkelerinde kalathos
giyimli, ayakta sola ve bereket boynuzu tutarken; Maximus Caesar, Octalia Severa
döneminde Tykhe ayakta, sola, bereket boynuzu tutarken resmedilmiştir.
Zeus
Zeus, Đmparatorluk dönemi sikkelerinde tahtında otururken, sağa dönük ve asa ile
görülüyor. Philippus dönemi sikkelerinde tahtında otururken, phiale ve asa tutarken;
Claudius, Galba, Vespasianus dönemi sikkelerinde çıplak, cepheden, başı sola
dönük, sağ kolu havada ve sol kolu aşağıda görülüyor. Caracalla ve Plautilla
dönemlerinde Zeus tahtında otururken sağ elinde phiale sol eliyle asaya dayanırken
görülmektedir. Macrinus zamanında tahtında ve bereket boynuzu tutarken;
Philippus dönemi sikkelerinde tahtında, phiale
ve asa tutarken, Valerianus
döneminde aynı şekilde fakat sağ kolunda kartal ile, Gallienus döneminde tahtında
otururken, sağ elinde kartal tutarken ve sol eliyle de asaya dayanarak, noktalı
bordür ile tasvir edilmiştir.
60
SONUÇ
Kotiaeion bugünkü Kütahya kalesi çevresinde kurulmuştur. Kentin kesin kuruluş
tarihi bilinmemekle birlikte arkeolojik buluntular kentin yerleşim tarihini ilk Tunç
Çağına değin götürmektedir.
Kotiaeion Hitit, Frig, Roma dönemlerine ev sahipliği yapmıştır. Özellikle ‘’kral yolu’’
gibi tarihin önemli bir yol noktasında bulunması da kente ayrıca bir önem katmıştır.
Geç Roma döneminde Hıristiyanlığın önemli merkezlerinden biri haline gelmiş ve
piskoposluk merkezi olmuştur.
Kotiaeion’un
sikke
darbı
Roma
Đmparatorluğu
Döneminde
başlamaktadır;
Hellenistik dönemde kentte sikke basılmamıştır. Roma döneminde basılan sikkeler
bronzdan olup imparator Tiberius’tan Gallienus dönemine kadar sürmektedir.
Yaptığımız çalışmalar sonucunda katalog ve syllogelerde bu dönemlere ait 199
adet sikkeye ulaşılmıştır.
Az sayıda olmakla birlikte yarı-otonom sikkeler de görülmektedir. Pek çok sikkede o
dönemde bölgede Roma adına yöneticilik yapan kişilerin isimleri de görülmektedir.
Sikkelerde 13 ana tip saptanmış olup en yoğun işlenen tipin Kybele olduğu
görülmüştür. Kybele’nin eskiden beri Phrygia bölgesinde kutsanan bir tanrıça
olması, onun çok daha sonraları, Roma Đmparatorluk Döneminde de sevilerek
kullanılmış olmasına neden olmuştur. Sikkelerde ethnikon ΚΟΤΙΑΕΩΝ olarak
yazılmaktadır.
61
LĐSTE
Kotiaeion Sikkelerindeki Magistrat Đsimleri
EΠIΛEΠI[∆OY] [KOTIA]EΩN MAPKOY
(1-2)
EΠIOYAP OYY IOYΠOΛE ΩE
(3)
[EΠIOYAPO] YYI OYΠOΛ EΩE
(4)
ΕΠΙ OΥΑΡΟΥ ΥΙΟΥ ΠΟΛΕΩΣ
(5-6)
EΠI OYOPO-Y Y-IOY ΠOΛEΩΣ
(7)
(EΠΙ OΥΑΡΟ)Υ YΙΟΥ ΠΟΛΕΩΣ
(8)
EΠΙ OΥΑΡΟΥ YΙΟΥ KΟΤΙΑΕΩΝ
(12-13)
EΠI[TIKΛAPET]I∆O [A Γ ΩNOOETOY ∆IABIOY
(16)
EΠΙ K AΡΕΤΙ∆ΟΣ
(17)
EΠIK Λ APETI∆ΟΣ
(18)
EΠI·K· ΣEKOYN∆OY
(19)
EΠI·K ΣEKOYN∆O Y
(20)
EΠI –KΛ – ΠAΠΛOY
(21)
EΠ·K·APETI ∆OΣΦIΛO ΠA _ _ _
(22)
EΠ·K·AP[ETI∆O Σ]ΦIΛOΠATPI _ _
(23-24)
EΠΙTKΛΑΥ∆ΙΟΥΣЄКΟΥΝ∆ΟΥ
(25)
EΠΙΜΕ T Φ ΣΩΣ ΕΝΟΥΣ
(29-30)
EΠIOVAPOV
(32-33)
EΠIKΛOVAPOV
(36)
EΠ-I AΠOΛΛ- ΩNI
(38)
EΠIAΠOΛΛΩ
(40)
EΠI AΠOΛΛ[Ω – AP K]OTAЄΩN
(41)
62
EΠIAΛEΞAN∆POVAΠOΛΛΩNIOV
(42)
EΠI·Γ·IOVA· KO∆PATOV
(48)
EΠI·KO∆PAT-OV·
(49-50)
EΠI·M·AVPHA·MЄNЄ[Λ·]
(51)
EΠΙ KΟ∆ΡΑΤΟΥ
(52)
EΠI·Γ·IOVΛ·KO∆PATOV
(53)
EΠI·Γ·IOVΛ·KO∆ PATOV
(54)
EΠΙ ΚΟ∆ΡΑΤΟΝ
(55)
EΠΙ M AΥΡ MΕΝΕΛ B
(56)
EΠI·Γ·IOVΛ·KO∆PA TOV
(57)
EΠI·Γ·IOVΛ·KO∆PA TOV
(58)
EΠI·KO∆PATO V
(59)
EΠI·M·AVPHA·MЄ NЄΛB
(60)
EΠI∆HMHTPIANO VKЄΛЄPOC
(64)
EΠI∆HMHTPIANOVKЄΛЄPOC
(65)
EΠIΠAIΛ∆HMHTP KЄΛЄPOC
(70-71-72-73)
EΠIΠAIΛ∆[HMHTP]KЄΛЄPOCAP
(74)
EΠIΠAIΛ∆[HMHT]PKЄΛЄPOC
(75)
EΠIΠAIΛEPMAΦIΛOVAPXONT
(76)
EΠI Π AIΠ E[PM]A [Φ]ΛOY ARXO/N[T]OC
(80)
EΠΙMAΥΡKΟ[ΙΝΤΟΥKΟ]ΙΝΤΙΑΝΟΥ
(81)
EΠI·Π·AI·EP MAΦ IΛOV
(83)
EΠIΠAIEPMAΦIΛOVA
(84)
EΠIΠAIEPMAΦIΛOVA
(85-86)
EΠΙΠAΙEΡΜΑΦΙΛΟΥ
(89)
EΠI Π AI EPMAΦIΛOV A
(90-91)
63
EΠIOV KO ∆PATOV _ NE Ω
(92)
EΠIIOVΛKO∆PATO VVIOV ITΠI
(93-94)
EΠIIOVΛKO∆PATOVVIOVIΠΠIAPXO
(95-96-97-98-99)
EΠΙΓIΟΥΠΟΝΤΙКΟΥAΡΧΙЄΡЄΩ
(100)
EΠΙ Γ IΟΥΛ ΠΟΝΤΙΚΟΥ AΡΧΙΕΡΕΩΣ
(101-102)
EΠΙ IΟΥ KO∆ΡΑΤΟΥ NΕΩ AΡ
(103)
EΠΙ MΕΝΑΝ∆ΡΟΥ
(104)
EΠΙΓIΟΥΠΟΝΤΙΚΟΥ
(105)
EΠΙ AΥΡ MΕΝΑΝ∆ΡΟΥ ∆Ι
(106)
EΠI·IOVA·KO∆PA T OVVIOVITΠIAP
(107-108-109-110)
EΠIΓIOVΛΠONTIKOVAPXIEPEΩ
(111)
EΠIAVPMENAN∆POV
(112)
EΠI IOVΛ KO∆PAT – OV IVOV IΠΠI
(116-117-118)
ΕΠΙ Γ ΙΟΥ ΠΟΝΤΙΟΥ
(122)
EΠIΠIOVKO∆PATOV NEΩ
(123)
EΠIAVPMЄNA N∆POV
(124)
EΠIΓIOVΠONTIKOVAPX I EP
(125-126)
EΠIΠAIΛ ∆HMH TPIANOYIΠ
(127)
EΠIΠAI∆HMTPI ANOYIΠΠI
(128)
EΠΙΥΟΝΑΙqΤΗΜΗ∆ΛΙΑΠΙΠΞΙΝ
(129)
[EΠIΠA]IΛ∆H MHTPIANOVIΠΠ
(130-131-132-133)
EΠIΠAIΛ∆HMHTPIANOVIΠΠ
(134-135-136-137-138-139-140-
141-142)
EΠIΠAIΛ∆HMHT PIANOVIΠΠAP X
(144)
EΠIΠAIΛ∆HMHTPIANOVIΠΠ IKOV
(145)
EΠIΠAIΛ∆HMHT PIANOVIΠΠ IK
(146-147-148)
64
EΠIΠ∆HMHTP IANOV
(149-150)
EΠI Π AIΛ ∆HMHTPIANOY IΠΠ,
(152)
EΠΙ Π ∆ΗΜΗΤΡΙΑΝΟΥ
(153)
EΠΙ Π ∆ΗΜΗΤΡΙΑΝΟΥ IΠΠ
(154-155)
EΠI Π AIΛ ΛHMH-TPIANOV IΠ
(156)
EΠI Π ∆ΙOΓENOYC APX,
(157)
EΠΙ Π AΙΛ ∆ΗΜΗΤΡΙΑΝΟΥ IΠ
(158)
EΠΙ Π AΙΛ ∆ΗΜΗΤΡΙΑΝΟΥ IΠΠ
(159-160)
EΠΙ Π AΙΛ ∆ΗΜΗΤΡΙΑΝΟΥ IΠ
(161-162)
EΠI Π ∆HMHTPI-ANOV
(163)
EΠI Π AI Λ ∆HMHT- PIANOV I Π Π[IK]
(164)
ΕΠΙ Π ∆ΗΜΗΤΡΙΑΝΟΥ
(165)
ΕΠΙ Π AΙΛ ∆ΗΜΗΤΡΙΑΝΟΥ (ΙΠ)ΠΙΟΥ
(166)
ΕΠΙ ∆ΙΟΓΕΝΟΥ ∆ΙΟΝΥΣΙΟΥ
(167)
ΕΠΙ ∆ΙΟΓΕΝΟΥΣ ∆ΙΟΝΥΣΙΟΥ
(168)
EΠIΠAI∆HMHTPIANOYIΠΠI
(169)
EΠIΠAI∆HMHTPI ANOYIΠΠI
(170)
[EΠIΠAI]∆HMHTPIANOYIΠΠI
(171)
EΠI∆IOΓE NOY[∆IONY
(172)
EΠΙ Π AΙ ∆ΗΜΗΤΡΙΑΝΟΥ IΠΙ
(173)
EΠΙ Π AΙ ∆ΗΜΗΤΡΙΑΝΟΥ IΠΠΙ
(174-175)
EΠΙ ∆ΙΟΓΕΝΟΥΣ ∆ΙΟΝΥ
(176)
EΠ[I Π AI ∆] HMHPIANOY IΠΠI
(178)
EΠ[I Π AI ∆ ] HMHTPIANOY IΠΠI
(179)
EΠI[AIOΓE] ИOVCAIOИVC IOV
(180)
EΠI∆IOΓE NOV ∆IONVCI OY
(181)
65
[EΠI]∆IO Γ ЄN OYC∆ION [VCI]
(182)
EΠI∆IOΓENOV C∆IONVCI OV
(183-184-185)
EΠI∆IOΓЄNOVC∆IONVCIO VAPX
(186)
EΠI∆I OΓENO VC∆IONYCI
(187)
EΠI∆IO ΓENO VC∆IONVC IOV
(188)
EΠI ∆IOΓ Є-ИOVC ∆IOИVC-[IO]V
(189)
EΠI ∆IO ΓENOVC∆IONCIOV
(190-191-192-193
(194)
(195-196)
EΠΙ ∆ΙΟΓΕΝΟΥΣ ∆ΙΟΝΥΣΙΟΥ
(197-198-199)
66
KAYNAKÇA
BELKE, K:
“Kotyaeion”, Tabula Imperii Byzantini 7, Verlag der
Österreich Akademissen der Wissenschaft. Wien 1990, 312316.
HEAD, B.V:
Catalogue Greek Coins of Phrygia, London 1906
JONES, A.H.M:
The Cities of the Eastern Roman Provinces, Amsterdam
1983
LEVICK.B, MITCHELL.S,
Monumenta Asie Minoris Antiqua. Vol X. Journal
POTTER.J, WAELKENS.M: of Roman Studies Monographs.1993
MAGIE, D:
Roman Rule in Asia Minor, Vol I-II, Princeton 1950
RAMSAY, W.M:
The Historical Geography of Asia Minor.
Amsterdam 1962
RUGE, W:
’’Kotiaeion ‘’, RE 11/ 2 (1922)1526–27
SNG v.Aulock, Phrygien,
Sylloge Nummorum Graecorum. Deutschland.
Nachtrage IV:
Nachtrage IV. 9 Heft. Phrygien. Nr. 3329–4040. Berlin 1964
SNG V.Aulock, Phrygien, Sylloge Nummorum Graecorum. Deutschland. Nachtrage:
Nachtrage IV.18 Heft. Phrygien. Nr. 8299–8739.
Berlin 1968
SNG Cop, Phrygia:
Sylloge Nummorum Graecorum, The Royal Collection of
Coins an Medals. Volume VI.
Phrygia to Cilicia. Danish National Museum. Copenhagen,
1982
SNG Fitzwilliam, Phrygia:
Sylloge Nummorum Graecorum, Museum Leake and
General Collection. Part VI. Asia Minor Phrygia .British
Academy. London 1965
SNG GODDARD, J:
Sylloge Nummorum Graecorum,
Hunterian Vol. XII
The Hunterian Museum University of Glasgow.
Part I. Roman Provincial Coins Spain. Kingdoms of Asia
Minor. British Academy. London 2004
SNG München, Phrygien:
Sylloge Nummorum Graecorum,
Staatliche, Münzsammlung München.24 Heft. Phrygien.
Nr.1–507. Himmer Verlag. München 1989
SNG Tübingen:
Sylloge
Nummorum
Graecorum,
Münzsammlung
der
Universtat Tübingen. 6 Heft. Himmer Verlag. München 1998
STRABON:
Strabon, Coğrafya, çev: A.PEKMAN. Arkeoloji ve Sanat yay.
Đstanbul 1987.
Wissowa.G, Wilhelm.K:
Paulys Real-Encyclopadie der classischen
Altertumswissenschaft, Stuttgart 1921
Yıldız, H.D:
“Kütahya’nın Tarihçesi”, Kütahya. Atatürk’ün Doğumunun
100. Yılına Armağan, Đstanbul, 1981-1982, s. 35-37.

roma imparatorluğu döneminde kotıaeıon tarihi ve sikkeleri

Transkript

Benzer belgeler

Uşak Arkeoloji Müzesi`ndeki Kotiaion Sikkeleri Erdal

Basın Bülteni - Defne`nin Bir Mevsimi

215 galatia krallık (tolistoboglar ) dönemi pessinus darplı sikkeleri

Mart sayımızda atık malzemeler kullanarak bir kuş

altındaki çimleri öfkeyle ezmeye başladı. Bu arada Defne`yi ve

Defne SARISOY