Bayındırlık ve İskan Bakanlığından Yapı Malzemeleri

Transkript

Bayındırlık ve Āskan Bakanlıÿından
Yapı Malzemeleri Yönetmeliÿi’ne (89/106/EEC) ĀliĂkin
Açıklayıcı Dokümanlar Hakkında Tebliÿ
(Tebliÿ No:TAU/2004-008)
Genel GiriĂ
l. Yapı Malzemeleri Yönetmeliÿi’nin (89/106/EEC) 4üncü, 5inci ve 8/c (Direktif 3 ve 12) maddelerinde sözü
geçen Açıklayıcı Dokümanların Yönetmeliÿin EK-I’inde belirtilen Temel Gerekler hakkındaki açıklamalarını
kapsar.
Yapı Daimi Komitesi’nin görüĂü alındıktan sonra Avrupa Toplulukları Resmi Gazetesi, Seri C’de yayımlanmıĂtır.
Açıklayıcı Dokümanlar, Yapı Malzemeleri Yönetmeliÿi (89/106/EEC) Madde-5’ de belirtildiÿi üzere Bayındırlık ve
Āskan Bakanlıÿı tarafından da tebliÿ olarak yayımlanmaktadır.
2. Açıklayıcı Dokümanların temel hedefi Komisyonun Avrupa standardizasyon mercilerine uyumlu standartların
belirlenmesi ve Avrupa Teknik Onay KuruluĂuna Avrupa Teknik Onayı Kılavuzlarının belirlenmesi için verdiÿi
Temel Gerekler ve talimatlar arasında baÿlantı kurmaktır. Bunun gerçekleĂtirilebilmesi için, aĂaÿıdaki konuların
göz önüne alınması gerekir:
- Terminolojinin ve temel teknik kavramların uyumlaĂtırılması (uyumlu hale getirilmesi) veya bu tür bir
uyumlaĂtırmaya iliĂkin ihtiyacın tanımlanması
- Temel Gerekler için sınıfların veya düzeylerin gerekli ve mümkün olduÿu ölçüde belirtilmesi
- Sınıflar veya düzeyler ve teknik Ăartnameler arasındaki korelasyon yöntemlerinin belirtilmesi
- Avrupa Teknik Onayları ile ilgili uyumlu standartların ve ortak esasların belirlenmesi amacıyla bir referans
olarak kullanılması
3. Yapı Malzemeleri Direktifinde (CPD) yapı iĂleri için geçerli olan Temel Gerekler kapsamlı bir Ăekilde belirtilse
bile, bu durum Üye Ülkelerin bunları uygulamasını gerektirmez; diÿer bir deyiĂle, Üye Ülkeler yapı iĂlerini
bunlara göre düzenlemek veya düzenlememek konusunda serbesttir.
Bununla birlikte, yapı iĂlerini bunlara göre düzenlemeleri ve yönetmeliklerin yapı malzemeleri üzerinde bir
etkiye sahip olması halinde, Üye Ülkeler Direktif hükümlerine uymalı ve sonuç olarak da kendi ulusal
yönetmeliklerini adapte etmelidir; bu nedenle Direktifte belirtilenlerin dıĂında baĂka Temel Gerekleri
uygulayamazlar ve imalatçı tarafından yapı iĂlerinde kullanılması amaçlanan yapı malzemelerinin piyasasına bu
malzemeleri sürmelerine, ancak bu malzemelerin kullanım için uygun olması halinde izin verebilirler.
Yapı malzemesi amaçlanan kullanım için, geçerli Temel Gerekleri karĂılayacak Ăekilde kullanıldıÿında uygundur;
yapı malzemesinin amaçlanan kullanımı için uygun olduÿu, CE iĂaretini taĂıması halinde kabul edilir; bu iĂaret
yapı malzemesinin teknik Ăartnamelere ve düzenlemelere (uyumlaĂtırılmıĂ standartlara, Avrupa Teknik
Onaylarına, Topluluk Prosedürlerine ve Yapı Malzemeleri Yönetmeliÿi’nin 6-a, b, c, 7. maddelerinde tanımlanan
Ăartlara uyumunu gösterir.
Yapı malzemeleri ile ilgili uyumlaĂtırılmıĂ standartlar ve Avrupa Teknik Onayı ortak esasları standart
kuruluĂlarına ve EOTA'ya verilen talimatlar temelinde belirlenmiĂtir; bu talimatlar yapı malzemeleri ile ilgili
olarak Temel Gereklerle ait bilgilerin bulunduÿu Açıklayıcı Dokümanlara atıfta bulunularak belirlenir.
4. UyumlaĂtırılmıĂ bir standardın bulunmaması halinde, ulusal teknik Ăartnamenin kabul edilmesi için Temel
Gerekleri saÿlayan yapı malzemeleri ile ilgili belgeler, Avrupa Birliÿi Komisyonu’na iletilir.Komisyon yapı
malzemelerinin Temel Gereklere uygun olduÿunu kabul ettiÿinde, yapı malzemesinin cinsi/tipi/sınıfı göz
önünde bulundurularak, ulusal standart geçerli olacaktır.
5. Yapı Malzemeleri Yönetmeliÿi’nin uygulanması çerçevesinde, Açıklayıcı Dokümanlar yapı malzemesinin
aĂaÿıdaki iki durumda deÿerlendirilmesi için referans oluĂturur :
- Yapı Malzemeleri Yönetmeliÿi’nin 6-c (Direktifin 4(4)) maddesi (bir imalatçının mevcut teknik Ăartları
uygulamamıĂ olması veya yalnızca kısmen uygulamıĂ olması halinde kullanıma uygunluÿun onaylanmıĂ bir
laboratuar tarafından deÿerlendirilmesinin olmadıÿı hallerde)
- Yapı Malzemeleri Yönetmeliÿi’nin 8-d (Direktifin 9(2)) maddesi (Avrupa Teknik Onaylarına iliĂkin ortak
esasların olmadıÿı, EOTA içerisinde ortak hareket eden onay mercileri tarafından gerçekleĂtirilen, bir Avrupa
Teknik Onayında verilmiĂ olan kullanıma uygunluk deÿerlendirmesinin bulunmadıÿı hallerde)
6. Açıklayıcı Dokümanlar deÿiĂkenlik gösteren bir yapıya sahiptir ve bu nedenle de daha fazla geliĂtirilmeye
açıktır. Aslında, bunlar aĂaÿıdakilerin bir kombinasyonuna dayanmaktadır:
- Yapı Malzemeleri Yönetmeliÿi EK-I’de (Direktifin I numaralı ekinde) belirtilen Temel Gerekler,
- Kamu kurum ve kuruluĂları da dahil olmak üzere, ihtiyaç ve/ veya performans sınıflarının veya düzeylerinin
belirlenmesini gerekli kılabilecek olan coÿrafi veya iklimsel koĂullardaki farklılıklar veya olası farklı koruma
düzeyleri gibi yaĂam tarzındaki farklılıklar da göz önüne alınarak, yapı iĂleri için geçerli olan mevcut ulusal
yönetmeliklere iliĂkin bilgiler,
- Yürürlükteki mevzuata göre mevcut olan yapı malzemelerine iliĂkin teknoloji düzeyi,
- Yapı malzemelerinin amaçlanan kullanımı.
Bu farklı unsurlar geliĂme gösterebilir.
Temel Gerekler hedefler açısından ifade edildiÿinden, belirli bir anda Açıklayıcı Dokümanlarda verilen anlayıĂ
temel olarak teknolojik geliĂmeye ve son teknolojiye baÿlı olarak geliĂebilir. Bu geliĂimci unsurlar, Açıklayıcı
1
Dokümanların adaptasyonu için gerekli zemini yaratabilir ve Temel Gereklere iliĂkin anlayıĂı etkileyebilir.
Bir Üye Ülke, Temel Gerekler kapsamında yer alan yapı iĂlerinin gerçekleĂtirilmesi için önerilen ek düzenleyici
Ăartların da içeriÿe dahil edilmesini saÿlamak üzere, bir veya daha fazla sayıda Açıklayıcı Dokümanın revize
edilmesini isteyebilir.
Bu tür istekler Komisyon ve Yapı Daimi Komitesi tarafından öncelikli konu olarak ve 83/189/EEC sayılı Direktif
altındaki resmi bildirim süreci ihlal edilmeksizin ilgilenilecektir.
7. Bu Açıklayıcı Dokümanlarda performans sınıfları veya düzeyleri Açıklayıcı Doküman No:2'de belirlenmiĂtir
(Yangın Durumunda Emniyet).
Yapı Malzemeleri Yönetmeliÿi’nde, ihtiyaç ve/veya performans sınıflarının veya düzeylerinin, gerekli olması
halinde, Açıklayıcı Dokümanlar haricinde de belirlenebileceÿi belirtilmektedir.
Yapı malzemelerindeki tehlikeli maddelerin varlıÿı söz konusu olduÿunda, teknik Ăartnamelerin atıfta
bulunacaÿı performans sınıfları ve/veya düzeyleri, iĂlerin amacı da göz önüne alınarak, iĂlerin garanti edilmesi
için gerekli olan koruma düzeylerini mümkün kılacaktır.
8. Yapı Malzemeleri Yönetmeliÿi’nin amacı mevcut yasal, düzenleyici veya idari hükümlerden gelen ticaret
önündeki engellerin ortadan kaldırılması olduÿundan, Yönetmelikte ortaya konan teknik Ăartlarda Üye
Ülkelerdeki haklı teknik düzenlemeler ve Ăartnameler tamamen göz önüne alınmalıdır. Bunun anlamı, teknik
Ăartnamelerin, yapı iĂlerinin Temel Gereklere uygun olmasına olanak veren ve Üye Ülkelerde kullanılmakta olan
yapı malzemelerinin kullanımını engellemeyecek veya zorlaĂtırmayacak olmasıdır.
Yapı Malzemeleri Yönetmeliÿi’ne (89/106/EEC) ĀliĂkin Açıklayıcı Dokümanlar Hakkında Tebliÿ
(Tebliÿ No:TAU/2004-008) Ekleri :
EK-1 MEKANĀK DAYANIM VE STABĀLĀTE
EK-2 YANGIN DURUMUNDA EMNĀYET
EK-3 HĀJYEN, SAþLIK VE ÇEVRE
EK-4 KULLANIM EMNĀYETĀ
EK-5 GÜRÜLTÜYE KARāI KORUMA
EK-6 ENERJĀDEN TASARRUF VE ISI MUHAFAZASI
2
EK-I
Temel Gerek No: l
"MEKANøK DAYANIM VE STABøLøTE"
øÇøNDEKøLER
1.
GENEL
1.1. Amaç ve kapsam
1.2. Temel Gerekler ve ilgili malzemelerin performans düzeyleri veya sınıfları
1.3. Açıklayıcı Dokümanlarda kullanılan tanımlar
1.3.1.
Yapı iúleri
1.3.2.
Yapı malzemeleri
1.3.3.
Normal bakım
1.3.4.
Kullanım amacı
1.3.5.
Ekonomik olarak makul çalıúma ömrü
1.3.6.
Etkenler
1.3.7.
Performanslar
2.
“MEKANøK DAYANIM VE STABøLøTE” TEMEL GEREöøNE øLøùKøN AÇIKLAMALAR
2.1. "Mekanik Dayanım ve Stabilite" Temel Gerek metninde kullanılan terimlerin anlamları
2.1.1.
Yük taúıyıcı inúaat
2.1.2.
Yapı iúleri üzerinde etkili olan yükler
2.1.3.
Çökme
2.1.4.
østenmeyen deformasyon
2.1.5.
Baúlangıçtaki nedenle orantılı olmayan ölçüde bir olayın neden oldu÷u hasar
2.2. Di÷er özel terimler
3.
"MEKANøK DAYANIM VE STABøLøTE" TEMEL GEREöøNøN SAöLANMASINA
øLøùKøN TEMEL øLKELER
3.1. Genel
3.2. Etkenler
3.3. Temel Gere÷in Sa÷lanması
3.4. Yapı iúlerinin mekanik dayanım ve stabilitesinin do÷rulanmasına iliúkin yöntemler
4.
TEKNøK ùARTNAMELER VE AVRUPA TEKNøK ONAYINA øLøùKøN ORTAK
ESASLAR
4.1. Genel
4.2. Yapı iúleri veya bunların bölümleriyle ilgili hükümler
4.2.1.
Do÷rulama temeli
4.2.2.
Etkenler
4.2.3.
Kısmi emniyet faktörü formatı
4.2.4.
Basitleútirilmiú kurallar
3
4.3. Yapı Malzemelerine iliúkin hükümler
4.3.1.
Temel Gereklerle ilgili olabilecek malzemeler ve ilgili özellikler
4.3.2.
Malzemelerin performansları
4.3.3.
Malzemelerin uygunlu÷unun onaylanması
5.
ÇALIùMA ÖMRÜ, DAYANIKLILIK
5.1. Temel Gereklerle ilgili olarak yapı iúlerinin çalıúma ömürlerinin iyileútirilmesi
5.2. Temel Gereklerle ilgili olarak yapı malzemelerinin çalıúma ömürlerinin uzatılması
EKLER
4
TEMEL GEREK-1
MEKANøK DAYANIM VE STABøLøTE
1.
GENEL
1.1.
Amaç ve Kapsam
1.1.1. Bu Açıklayıcı Doküman, bundan sonra ‘Direktif” olarak anılacak olan Üye Ülkelerin yapı
malzemeleri ile ilgili kanunları, düzenlemeleri ve idari hükümlerinin uyumlaútırılması hakkında 21
Aralık 1988 tarihli 89/106/EEC sayılı Konsey Direktifi ile ilgilidir.
Bu Direktif’e uyumlu olarak 08 Eylül 2002 tarih ve 24870 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan
“Yapı Malzemeleri Yönetmeli÷i” (89/106/EEC) bundan sonra “Yönetmelik” olarak anılacaktır.
1.1.2. Açıklayıcı dokümanların amacı (Yönetmelik 4.veya 5./Direktif 3.maddelerine göre );
uyumlaútırılmıú standartların, Avrupa Teknik Onaylarının ve (Yönetmelik 4. ve 6./Direktif 4. ve 5.
maddelerinde belirtilen ) di÷er teknik úartnamelerin kabul edilmesine iliúkin talimatlar arasında gerekli
ba÷lantıların oluúturulması için (Yönetmelik EK-I /Direktif EK-I de belirtilen ) Temel Gereklere kesin
biçim verilmesini sa÷lamaktır.
Gerekli olan hallerde, yapı malzemeleri ile ilgili di÷er yönetmelikler de göz önünde
bulundurulacaktır.
1.1.3. Bu Açıklayıcı Doküman “Mekanik Dayanım ve Stabilite” nin ilgili olabilece÷i iúleri
kapsamaktadır. Yapı malzemelerini, malzeme guruplarını, özelliklerini ve performanslarını
tanımlamaktadır.
Malzemenin her bir amaçlanan kullanımı için, talimatlarda CEN/CENELEC/EOTA ile birlikte
gerekli olması halinde malzeme özelliklerinin de÷iútirilmesine veya tamamlanmasına olanak veren
adım adım bir prosedür kullanılmak suretiyle bu özelliklerden hangilerinin uyumlaútırılmıú
úartnamelerde yer alaca÷ı detaylı olarak belirtilecektir.
Yönetmelik EK-I ‘de (Direktif EK-I), iúlerin bu tür bir úart içeren yönetmeliklere tabii olması
halinde geçerli olan Temel Gere÷in aúa÷ıdaki tanımı verilmektedir.
"Yapı iúleri, yapı ve kullanım sırasında maruz kalacakları yüklerden dolayı aúa÷ıdaki durumlara yol
açmayacak úekilde tasarlanıp, yapılmalıdır:
(a)
Yapılan iúin tamamının veya bir kısmının çökmesi,
(b)
Kabul edilemeyecek boyutta büyük deformasyonlar,
(c)
(d)
Taúıyıcı sistemde önemli boyutta deformasyon oluúması sonucu, yapı iúinin di÷er
kısımlarında veya teçhizat yada tesis edilen ekipmanlarda hasar meydana gelmesi,
Sebebini oluúturan olayın boyutlarına oranla, çok büyük hasarların meydana gelmesi.
1.1.4. 7 Mayıs 1985 tarihli Yeni Yaklaúım Konsey Kararına ve Direktife göre, Temel Gere÷in bu
açıklamasının amacı Üye Ülkelerdeki yapı iúleri için mevcut olan ve do÷rulu÷u gösterilen koruma
düzeylerinin azaltılmamasıdır.
1.2.
Temel Gerekler ve ilgili malzemelerin performans düzeyleri veya sınıfları
1.2.1. Yönetmeli÷in 5. (Direktifin 3. (2).) maddesinde belirtilen farklılıklar Topluluk mevzuatına
göre tanımlandı÷ında ve onaylandı÷ında Temel Gerekler ve ilgili malzeme performans sınıfları gerekli
olabilir. Bu sınıfların amacı yapı malzemelerinin serbest dolaúımının ve serbest kullanımının
sa÷lanmasıdır.
Söz konusu sınıflar Açıklayıcı Dokümanlar veya Yönetmeli÷in 8/c (Direktif’in 20. (2)(a))
maddesinde belirtilen prosedüre göre belirlenecektir.
Bu prosedür bir malzeme performans sınıflandırılmasının kabul edilebilirlik sınırlarını
tanımlar, Komisyon uygunluk için talimatla CEN, CENELEC veya EOTA’ yı ister.
5
Bir Üye Ülkenin Yönetmeli÷in 13. (Direktifin 6. (3).) maddesine uygun olarak sınıflar
arasından yalnızca birine veya bu sınıflardan bazılarına kendi bölgesinde veya bu bölgenin bir
bölümünde uyulması gerekti÷ini belirtmesi halinde,bunu yalnızca Yönetmeli÷in 5. (Direktifin3 (2).)
maddesinde belirtilen farklılıklar temelinde yapacaktır.
1.2.2. Yönetmeli÷in 5. (Direktifin 3 (2).) maddesinde belirtilmiú olan onaylanmıú farklılıkların
tanımlanmadı÷ı hallerde, malzeme performans sınıfları veya düzeyleri aynı zamanda standardı
hazırlayanlara, imalatçılara ve alıcılara kolaylık sa÷lanması amacıyla kullanılabilir. Belirli malzemeler
için, sınıflar veya düzeyler standardın malzeme performansının amaçlanan kullanıma
uyumlaútırılmasını kolaylaútırır.
Malzemelere iliúkin bu tür performans sınıfları veya düzeyleri konusunda Yönetmeli÷in 4. ve
8(c). (Direktifin 4 (1).) maddesine atıfta bulunulabilir, bu nedenle de Komisyonu ve Yapı Daimi
Komitesini talimatların uygulanması çerçevesinde bu konu ile ilgili olarak yürütülen iúlerden haberdar
kılmak standardı hazırlayanlar tarafından yapılacaktır.
1.2.3. Yapı iúleri veya malzemeler için sınıfların her tanımlanmasında, en az bir Üye Ülkenin söz
konusu alanda hiçbir yasal úartı olmaması halinde, "performans belirlenmemiútir" adında bir sınıfın
oluúturulması gerekir.
1.3.
Açıklayıcı Dokümanlarda Kullanılan Tanımlar
1.3.1. Yapı iúleri;
Hem bina hem de di÷er inúaat mühendisli÷i iúlerini içermek üzere tüm yapı iúlerini ifade eder.
Yapı iúleri örne÷in; konutları, endüstriyel, ticari, ofis, sa÷lık, e÷itim, e÷lence ve tarım binalarını,
köprüleri, yolları ve otobanları, demiryollarını, boru úebekelerini, açık ve kapalı spor tesislerini,
rıhtımları, platformları, dokları, yükseltme havuzlarını, kanalları, barajları, kuleleri, tankları, tünelleri,
vb. kapsar.
1.3.2. Yapı malzemeleri
1.3.2.1.Bina ve di÷er inúaat mühendisli÷i iúlerini içermek üzere tüm yapı iúlerinde kalıcı olarak
kullanılmak amacıyla üretilen bütün malzemeleri ifade eder. "Yapı malzemeleri" veya "malzemeler"
ifadesi, Açıklayıcı Dokümanlarda kullanıldı÷ında, yapı iúlerinin Temel Gereklere uymasını sa÷layan
prefabrike sistemlerin ve/veya tesisatların malzemelerini, unsurlarını ve bileúenlerini de (tek baúlarına
veya bir kit içerisinde) içerir.
1.3.2.2.Bir malzemenin yapı iúleri içerisinde kalıcı olarak kullanılması, malzemenin çıkartılmasının
yapının performans kapasitelerini düúürmesi ve malzemenin demonte edilmesinin veya
de÷iútirilmesinin yapı faaliyetlerini içermesi anlamını taúır.
1.3.3. Normal bakım
1.3.3.1.Bakım, yapının kullanım süresince tüm fonksiyonlarını yerine getirebilmesini sa÷lamak
amacıyla yapıya uygulanan koruyucu tedbirlerden ve di÷er tedbirlerden oluúan çalıúmaların bütünüdür.
Bu tedbirler temizli÷i, servisi, yeniden boyamayı, tamiri, gerekli olması halinde iúlerin parçalarının da
de÷iútirilmesini, vb. içerir.
1.3.3.2.Normal bakım genellikle incelemeleri kapsar ve sonuçta ortaya çıkan maliyetler göz önüne
alınarak yapılması gereken müdahalenin maliyetinin ilgili iú parçalarının de÷eri için uygun oldu÷u
hallerde gerçekleútirilir.
1.3.4. Kullanım amacı
Yapı malzemesinin kullanım amacı, malzemenin ekonomik açıdan makul çalıúma ömrü
boyunca Temel Gereklerin yerine getirilmesidir.
1.3.5. Ekonomik çalıúma ömrü
1.3.5.1.Ekonomik çalıúma ömrü, iúlerin performansının Temel Gereklerin yerine getirilmesi için
uygun olan bir düzeyde tutuldu÷u süredir.
6
1.3.5.2.Ekonomik çalıúma ömrü, aúa÷ıda örnekleri verilen ilgili tüm konuların dikkate alınmasını
gerektirir:
-
Tasarım, yapım ve kullanım maliyeti,
-
Kullanımın durmasından kaynaklanan maliyetler,
Çalıúma ömürleri boyunca iúlerdeki hata riskleri, bunların sonuçları ve bu riskleri kapsayan
sigorta maliyetleri,
-
Planlanan kısmi yenileme,
-
ønceleme, bakım ve onarım maliyetleri,
-
øúletme ve idare maliyetleri,
-
Elden çıkarma,
-
Çevre ile ilgili konular.
1.3.6. Etkenler
Yapı iúlerinin Temel Gereklere uyumunu etkileyebilecek olan etkenler yapı iúleri veya iú
bölümleri üzerinde etkili olan faktörler tarafından ortaya çıkarılır. Bu tür faktörler mekanik, kimyasal,
biyolojik, termal ve elektromanyetik faktörleri içerir.
1.3.7. Performans
Performans, yapı iúlerinin, iúlerin bir bölümünün veya malzemenin amaçlanan hizmet
koúulları (yapı iúleri veya iúlerin bölümleri ) veya (malzemeler için) kullanım amacı koúulları altında
maruz kaldı÷ı veya üretti÷i davranıúın niceliksel bir ifadesidir.
2. "MEKANøK
AÇIKLAMALAR
DAYANIM
VE
STABøLøTE"
TEMEL
GEREöøNE
øLøùKøN
2.1. "Mekanik Dayanım ve Stabilite" Temel Gere÷i metninde kullanılan terimlerin anlamları1:
2.1.1. Yük taúıyıcı inúaat
Yapı iúleri için Mekanik Dayanım ve Stabilite sa÷lamak üzere tasarlanmıú olan ba÷lanmıú
parçaların organize olarak tesis edilmesidir. Bu Açıklayıcı Dokümanda "yük taúıyıcı inúaat" "yapı"
olarak adlandırılmıútır.
2.1.2. Yapı iúleri üzerinde etkili olan yükler
Yapım ve kullanımları sırasında yapı üzerinde baskıya, deformasyona veya bozulmaya yol
açabilecek olan etkenler ve di÷er faktörlerdir. Bu Açıklayıcı Dokümanda, "etkenler ve di÷er faktörler"
"etkenler" olarak adlandırılmıútır.
2.1.3. Çökme
Bölüm 3.4.1'de anlatılan úekilde yapının çeúitli hata biçimleridir.
2.1.4. østenmeyen deformasyon
Yapı iúlerinin veya bunların bir bölümünün stabilitesi, mekanik dayanım veya hizmet
verebilirli÷inin belirlenmesi ile ilgili olarak yapılan varsayımları geçersiz kılacak veya iúlerin
dayanıklılı÷ında önemli bir azalmaya yol açacak úekilde iúlerde veya iúlerin bir bölümünde meydana
gelen deformasyon veya çatlamalardır.
2.1.5. Baúlangıçtaki nedenle orantılı olmayan ölçüde bir olayın neden oldu÷u hasar
Bunun anlamı, baúlangıçtaki nedenle orantılı olarak (patlamalar, darbe, aúırı yükleme veya
insan hatalarının sonucu gibi olaylar nedeniyle) iúlerde meydana gelen ve kabul edilemeyecek olan
1
Aúa÷ıdakilerde verilen bu terimlerin anlamında 15.12.1987 tarihli Uluslararası Standart ISO 8930
dikkate alınmıútır.
7
zorluklar veya maliyetler olmaksızın kaçınılması veya sınırlandırılması mümkün olan büyük
hasarlardır.
2.2.
Di÷er özel terimler
Di÷er özel terimler, metinde geçtikleri yerlerde tanımlanmıú veya açıklanmıútır. Özellikle Bölüm 3'e
bakınız.
3.
"MEKANøK DAYANIM VE STABøLøTE" TEMEL GEREöøNøN SAöLANMASINA
3.1.
Genel
3.1.1. Bu bölümde, "Mekanik Dayanım ve Stabilite" Temel Gere÷inin sa÷lanması için Üye Ülkelerde
kullanılmakta olan temel prensipler tanımlanmaktadır. Yapı iúlerinin bu Temel Gere÷i içeren
yönetmeliklere tabi oldu÷u hallerde, halihazırda bu prensiplere uyulmaktadır. Bölüm 4'te bu Temel
Gere÷e, Yönetmeli÷in 4.ve 6. ( Direktif 4. ) maddelerinde sözü geçen teknik úartnamelere uyularak
nasıl uyum sa÷lanabilece÷i konusunda ortak esaslar açıklanmaktadır.
3.1.2. Temel Gerek, mümkün olan ölçüde, yapı iúleri için ekonomik çalıúma ömrü boyunca kabul
edilebilir.
3.1.3. Temel Gere÷e uyum, özellikle aúa÷ıdakilerle ilgili ve birbirleriyle iliúkili olan çok sayıda
tedbirle sa÷lanır:
-
Yapı iúlerinin planlanması, tasarlanması, gerçekleútirilmesi ve gerekli bakımı;
-
Yapı malzemelerinin özellikleri, performansları ve kullanımı.
3.1.4. Yapıların planlanmasının, tasarlanmasının ve yapılmasının denetlenmesine, ilgili tarafların ve
kiúilerin yeterliliklerine iliúkin tedbirlerin alınması, gerekli oldu÷unu düúündükleri hallerde, Üye
Ülkelerin seçimidir. Bu denetimin ve bu yeterlik kontrolünün malzemelerin özellikleriyle do÷rudan
ba÷lantılı oldu÷u hallerde, ilgili hükümler, ilgili malzemelere iliúkin Avrupa Teknik Onayı ortak
esasların ve standartların hazırlanmasına iliúkin talimatlarla belirlenecektir.
3.2.
Etkenler
3.2.1. Bölüm 2.1.2'ye bakınız.
3.2.2. Temel Gere÷e uyum düúünüldü÷ünde, aúa÷ıdaki etken türleri arasında bir ayrım yapılabilir:
Kalıcı etkenler: Yerçekimine ba÷lı kalıcı etkenler, toprak ve su basıncı etkenleri, inúaat
sırasında oluúan deformasyonlar, vb.
De÷iúken etkenler: Zeminler, çatılar veya iúlerin di÷er parçaları üzerine uygulanan yükler, kar
ve buz yükleri, rüzgar yükleri (statik ve dinamik), su ve dalga yükleri, termal etkenler, don, silolar ve
tankların içindeki yükler, köprüler ve döúemeler üzerindeki trafik yükleri, vinçlerin oluúturdu÷u
etkenler, makinelerden kaynaklanan dinamik etkenler, yapı yükleri, vb.
3.3.
Kazayla oluúan etkenler: Darbe, patlamalar, sismik etkenler, yangına ba÷lı etkenler, vb.
Temel Gere÷in Sa÷lanması
3.3.1. Üye Ülkelerde geçerli olan do÷rulama usulleri ilgili tüm de÷iúkenleri içeren uygun tasarım
modelleri kullanılarak (gerekli olması halinde testlerle desteklenen) Bölüm 3.4'te açıklanan sınır
de÷erleri kavramına dayanır. Bu durum, modellerin yapının davranıúını öngörmek konusunda
yeterince do÷ru oldu÷unu ve normalde elde edilmesi muhtemel olan minimum iúçilik standardını
dikkate aldı÷ını ve tasarımın dayandı÷ı bilgilerin ve bakımla ilgili olarak yapılan varsayımların
güvenilirli÷ini gösterir.
3.3.2. Testler aynı zamanda hesaplama yöntemlerinin uygulanamadı÷ı veya uygun olmadı÷ı hallerde
de kullanılır. Bu tür durumlarda, test, bu Bölümde verilmiú olan temel prensiplerle de uyumludur.
3.3.3. Bazı etkenler, örne÷in sismik etkenler veya yangın ya da darbe etkisi için özel tedbirler
gereklidir.
8
3.3.4. Baúlangıçtaki nedenle uyumlu olmayan ölçüdeki bir olayın iúler üzerinde yaratabilece÷i
potansiyel hasar, aúa÷ıdaki tedbirlerden birinin veya bir kaçının gereken úekilde seçilmesi ile
sınırlandırılabilir veya bu yolla bu tür bir hasardan kaçınılabilir:
Yapının maruz kalabilece÷i tehlikelerden kaçınılması, bu tehlikelerin ortadan kaldırılması
veya azaltılması,
-
ølgili tehlikelere karúı düúük hassasiyete sahip olan bir yapısal biçimin seçilmesi,
-
Enerjinin emilmesi için yeterli yapı elastikiyetinin sa÷lanması
3.4.
Yapı iúlerinin mekanik dayanım ve stabilitesinin do÷rulanmasına iliúkin yöntemler
3.4.1. Sınır de÷erleri, bu de÷erlerin ötesine geçildi÷inde performans úartlarının artık karúılanmadı÷ı
hallerdir. Sınır de÷erleri, iúlerin çalıúma ömrü boyunca meydana gelen sürekli durumlarla veya iúlerin
gerçekleútirilmesi sırasında ortaya çıkan geçiú durumlarıyla (inúaat safhası ve / veya tesisat veya
onarımı) veya amaçlanmayan kullanımlar yada kazalarla ilgili olabilir. Genel olarak, nihai sınır
de÷erleri ve hizmet verebilirli÷e iliúkin sınır de÷erleri arasında bir ayrım yapılır.
3.4.2. Nihai sınır de÷erleri, pratik amaçlar dahilinde de nihai sınır de÷erleri olarak kabul edilen ve
yapısal hataya yakın olan çeúitli yapısal hata biçimleri veya durumlarla ilgili olanlardır.
3.4.3. Dikkate alınması gereken nihai sınır de÷erleri aúa÷ıdakileri içerir:
Sa÷lam bir gövde olarak kabul edilen yapının veya herhangi bir parçasının dengesini
kaybetmesi,
Yapının veya herhangi bir parçasının, destekler ve temeller de dahil olmak üzere aúırı
deformasyon veya oturma, bir mekanizmaya dönüúme, kırılma veya stabilite kaybı nedeniyle ortaya
çıkan hatası,
3.4.4. Hizmet verebilirlik sınır de÷erleri, yapı için kullanımı veya fonksiyonu ile ilgili olarak
tanımlanmıú olan kriterlerin ötesinde karúılanamadı÷ı durumlardır.
3.4.5. Dikkate alınması gereken hizmet verebilirlik sınır de÷erleri aúa÷ıdakileri içerir:
Endiúeye yol açan veya iúlerin etkin kullanımını engelleyen veya boyalarda ya da yapısal
olmayan elemanlarda kabul edilemeyecek ölçüde hasara yol açan deformasyonlar veya sapmalar,
ønsanlarda rahatsızlı÷a yol açan veya iúlerin ya da bunların içeriklerinin hasar görmesine
neden olan veya fonksiyonel etkinli÷ini sınırlandıran titreúimler;
-
Zarar verici çatlamalar
4.TEKNøK ùARTNAMELER VE AVRUPA TEKNøK ONAYINA øLøùKøN ORTAK ESASLAR
4.1.Genel
4.1.1."Teknik ùartnameler" Yönetmeli÷in 4 ve 6. (Direktif 4) maddesinde belirtilenlerdir. Yapı
malzemesinin "Avrupa Teknik Onayına øliúkin Ortak Esasları", Yönetmeli÷in 4.5 ve 8/c (Direktif 11.)
maddeleri ile EK-III’ de sözü geçenlerdir.
4.1.2. Aúa÷ıdakiler arasında genel bir ayrım yapılır:
Kategori A: Bunlar, Direktifte belirtilen Temel Gere÷in karúılanması amacıyla, binaların ve
inúaat mühendisli÷i iúlerinin ve bu iúlerin bölümlerinin veya bunların özel yönlerinin tasarımı ve
uygulanması ile ilgili olan standartlardır. Üye Ülkelerin yasalarında, yönetmeliklerinde ve idari
hükümlerinde varolan farklılıkların uyumlu malzeme standartlarının geliútirilmesini önledi÷i hallerde,
Direktif kapsamında Kategori A'da yer alan standartlar dikkate alınmalıdır.
Kategori B: Bunlar, Yönetmeli÷in 10,11ve 12.maddeleri ile EK-III’e (Direktif madde 13, 14
ve 15’e) göre münhasıran uyumu onaylanmasına ve iúaretlemeye tabi olan yapı malzemeleri ile ilgili
olan Avrupa Teknik Onayına iliúkin teknik úartnameler ve ortak esaslardır. Bunlar bir ürünün; temel
gerekleri, test etme ve uyum kriterlerinin gerçekleútirilmesini etkileyebilecek karakteristiklerin
performans ve/veya dayanıklılık dahil di÷er özellikleri kapsayan úartlarla ilgilidirler.
9
Yapı malzemesi veya çok sayıda yapı malzemesiyle ilgili olan Kategori B standartlar farklı bir
karaktere sahiptir ve yatay (Kategori Bh) standartlar olarak adlandırılırlar.
4.1.3. A ve B Kategorileri arasındaki ayrımın amacı ilgili belgelerde sözü geçen iúe iliúkin farklı
önceliklerin belirlenmesi de÷il, Üye Ülkelerdeki ve Avrupa Standardizasyon ve Teknik Onay
mercilerindeki yetkililerin Direktifin uygulanması konusundaki sorumlulukları arasında varolan farkın
yansıtılmasıdır.
4.1.4. Temel Gere÷e uyum açısından bu belgelerin kaliteli olmasının sa÷lanması için, bu Açıklayıcı
Doküman hükümleri, Avrupa standartlarının Avrupa Teknik Onayına iliúkin ortak esasların
hazırlanması amaçlı talimatlarda özel koúullarda yer alacaktır.
4.1.5. Kategori A standartlarda yapılan varsayımlar ve Kategori B standartlardakiler birbiri ile uyumlu
olacaktır.
4.1.6. Kategori B' deki teknik úartnameler ve Avrupa Teknik Onayı ortak esaslarında, ilgili
malzemelerin kullanım amacı belirtilecektir.
4.2. Yapı øúleri veya bunların bölümleriyle ilgili hükümler
4.2.1.Do÷rulama temeli
Mekanik dayanım ve stabilite hakkındaki Temel Gere÷in karúılanması için, Üye Ülkelerde yapılan
iúler aúa÷ıdaki prosedür temelinde onaylanmaktadır:
(a)
Dikkate alınacak olan ilgili sınır durumlar da dahil olmak üzere bu Açıklayıcı Dökümanın 3
numaralı bölümünde yer alan hükümlere uyumun sa÷lanması;
(b)
Hizmet verebilirlik sınır de÷erleri ile ilgili hükümlerin belirlenmesi; iúlerin sahibi, iúlerin
fonksiyonuna ba÷lı olarak özel veya ek hizmet verebilirlik úartları belirlenebilir.
4.2.2
Etkenler
4.2.2.1.Yapı iúlerinin tasarımı, gerçekleútirilmesi ve kullanımı için de÷erlendirilmesi gereken
etkenlerin ve di÷er etkilerin aralı÷ı halihazırda ulusal yönetmeliklerde verilmektedir. Bunlar aynı
zamanda etkenlerin ve etkilerin temsil niteli÷i taúıyan de÷erlerini de içermekte ve belirli iú türleri için
düúünülmesi gereken etken türlerini ve de÷erleri veya sınıfları belirtmektedir.
4.2.2.2.Yorulma tasarımı ile ilgili olarak, 4.1 (2)'de sözü geçen Kategori A standartlar veya ulusal
yönetmelikler, farklı çalıúma ömürlerine iliúkin kuralları ve geri dönüú süresi kurallarını kapsayabilir.
4.2.3. Kısmi emniyet faktörü formatı
Teknik úartnamelerde ve Avrupa Teknik Onayı ortak esaslarında yer alan tasarım kuralları,
malzemelerin eylemleri ve özellikleri için temsil niteli÷i taúıyan de÷erler kullanılarak kısmi bir
emniyet faktörüne dayandırılabilir. Bu tür bir durumda, emniyet ve hizmet verebilirlik düzeylerinin
kalite güvence sistemine ba÷lı oldu÷u gerçe÷i dikkate alınır. østenen emniyet ve hizmet verebilirlik
düzeyleri muhtemel güvenilirlik yöntemleri kullanılarak belirlenebilir.
4.2.4. Basitleútirilmiú kurallar
Teknik úartnameler ve Avrupa Teknik Onayı ortak esasları sınır de÷erleri kavramına dayanan
aúa÷ıdaki gibi basitleútirilmiú tasarım kuralları içerebilir:
Durum 1 – Hesaplama yoluyla onaylama
a)
Nihai sınır de÷erleri ve/veya hizmet verebilirlik sınır de÷erleri için yapılan hesabın
basitleútirilmesi yoluyla;
b)
Nihai sınır de÷erlerinin açık bir úekilde göz önüne alınması gerekmeyen hallerde yalnızca
hizmet verebilirlik sınır de÷erleri göz önüne alınarak;
Durum 2 – Hesaplama yapmaksızın onaylama
a)
Özel detaylandırma kuralları belirlenerek;
10
b)
4.3.
Basit iúler için, somut deneyime dayanan özel hükümler belirlenerek
Yapı Malzemelerine iliúkin hükümler
4.3.1. Temel Gerekle ilgili olabilecek malzemeler ve ilgili özellikler
4.3.1.1.Kategori B standartların ve Avrupa Teknik Onay ortak esaslarının hazırlanması amacıyla, ekte
verilmiú olan listede piyasaya sürülebilecek olan ve bir bütün olarak iúlerin veya iúlerin belirli
parçalarının Temel Gere÷e uyma yetene÷ine katkıda bulunan malzeme veya malzeme aileleri
sıralanmaktadır. Malzeme listesi geniú kapsamlı ve ayrıntılı de÷ildir.
4.3.1.2.Bu listede, Avrupa Standardı talimatlarının ve Avrupa Teknik Onayı ortak esaslarının
hazırlanmasında dikkate alınması gereken Temel Gereklere iliúkin özellikler, her bir malzemenin veya
malzeme ailesinin karúısında gösterilmiútir. Bunlar aynı zamanda listede yer almayan malzemeler için
talimatlarda yer alması gereken özellikleri de gösterir.
4.3.1.3.Ekte sıralanan özellikler için aúa÷ıdakiler geçerlidir:
a)
Bahsi geçen yerlerde, boyutlara iliúkin toleransların genel tasarım veya uygulama ihtiyacına
atıfta bulunularak düúünülmesi gerekir;
b)
ølgili hallerde (örne÷in plastik), özelliklerin geçerli oldu÷u sıcaklık aralı÷ının belirtilmesi
gerekir;
c)
Bu durumdan özellikle bahsedilmeyen hallerde dahi, test oranının yanı sıra konvansiyonel yaú
da belirtilmelidir;
d)
Dayanıklılı÷ın amacı özellik de÷erlerinin, de÷iúmesine iliúkin do÷al süreç altında çalıúma
ömrü boyunca ne derece korundu÷unun, (agresif dıú eylemlerin etkisi hariç bırakılarak) belirtilmesidir.
e)
Açıklayıcı Doküman, performansı iúlerin yapısal bütünlü÷ünü etkileyen malzemeler için
geçerlidir (bir bütün olarak veya ayrı parçalar halinde),
4.3.2. Malzemelerin Performansı
4.3.2.1.Mümkün oldu÷unca, malzemelerin özellikleri teknik úartnamelerde ve Avrupa Teknik Onay
ortak esaslarında performans cinsinden açıklanmalıdır. Hesaplama, ölçüm ve test yöntemleri (mümkün
olan hallerde), uyum kriterleri ile birlikte, ya ilgili teknik úartnamelerde veya bu úartnamelerde atıfta
bulunulan referanslarda verilecektir.
4.3.2.2.Malzeme performanslarının ifadesi, Üye Ülkelerde halihazırda kullanılmakta olan ve Bölüm
3'te bahsedilen Temel Gerek do÷rulaması için kullanılan temelle uyumlu ve bu belgelerin gerçek
uygulaması göz önüne alınarak, 4.1.2 'de belirtilen Avrupa Kategori A standartlarında verilen úekilde
olacaktır.
4.3.3. Malzemelerin uygunlu÷unun onaylanması
4.3.3.1. Malzemelerin "uygunlu÷unun onaylanması", Yönetmeli÷in 10,11,12. (Direktifin 13, 14 ve 15.)
maddeleri ile EK-III’de belirtilen hüküm ve prosedürlere uyuldu÷u anlamına gelir. Bu hükümlerin
amacı, kabul edilebilir bir olasılıkla, bir malzemenin performansının ilgili teknik úartnamede belirtilen
úekilde elde edilecek olmasının sa÷lanmasıdır.
4.3.3.2.Talimatlar Yönetmeli÷in EK-III (Direktifin EK III ) ve Avrupa Teknik Onayı ortak esaslarında
ve teknik úartnamelerde belirtilecek olan ilgili hükümler çerçevesinde uyum onaylama prosedürlerine
iliúkin göstergeleri içerecektir.
5. ÇALIùMA ÖMRÜ, DAYANIKLILIK
5.1.Temel Gereklerle ilgili olarak yapı iúlerinin çalıúma ömürlerinin iyileútirilmesi
11
5.1.1.Temel Gere÷in karúılanması ile ilgili olarak, her bir iú türü veya bunlardan bazıları ya da iúlerin
bölümleri için makul oldu÷u düúünülebilecek olan çalıúma ömrü tedbirlerinin alınması, gerekli
olduklarının düúünüldü÷ü hallerde Üye Ülkelerin seçimine ba÷lıdır.
5.1.2.Temel Gerekle ilgili olarak, iúlerin dayanıklılı÷ı ile ilgili hükümlerin malzemelerin özelliklerine
iliúkin oldu÷u hallerde, bu malzemelerle ilgili olan Avrupa Standartlarının hazırlanmasına iliúkin
talimatlar ve Avrupa Teknik Onayı ortak esaslarında da dayanıklılık konularını içerecektir.
5.2.1. Kategori B' de yer alan úartlar ve Avrupa Teknik Onayı ortak esasları, kullanım amacıyla ilgili
olarak malzemelerin çalıúma ömrüne ve bunun de÷erlendirilmesine iliúkin göstergeleri içerecektir.
5.2.2. Bir malzemenin çalıúma ömrü ile ilgili olarak verilen göstergeler, üretici tarafından verilen bir
garanti olarak yorumlanamaz, ancak iúlerin beklenen ekonomik çalıúma ömrüyle ilgili olarak do÷ru
malzemelerin seçilmesi amaçlı bir araç olarak görülebilir.
12
EK
“MEKANøK DAYANIM VE STABøLøTE”
TEMEL GEREöø øLE øLGøLø YAPI MALZEMELERø
1.KAGøR YAPI MALZEMELERø
MALZEMELER
Kagir birimleri
øLGøLø ÖZELLøKLER
x Boyutlara iliúkin toleranslar (yalnızca
etiketleme amaçları için)
x Boúluklu kagir birimler içerisindeki boúlukların
biçimi / boyutu / konumu
x Yo÷unluk
x Su emme özellikleri
x Boyutsal stabilite:
- Nem
x Basınç dayanımı
x Gerilme dayanımı (yalnızca özel durumlar için)
x Dıú yüzeylerin darbe dayanımı
x Dayanıklılık (yukarıdaki özelliklerin
de÷erlerine göre ve aúa÷ıdaki eylemler
altında):
- Donma ve erime
Farklı malzemelerden, örne÷in aúa÷ıdakilerden
yapılmıútır:
Kil
Kalsiyum silikat
Beton (normal ve hafif)
Otoklavlanmıú havalandırılmıú beton
Taú
Not : Kagir birimler farklı geometrilere sahip
olabilir, örne÷in : katı, perforeli, boúluklu.
Önceden hazırlanmıú ve önceden
gruplandırılmıú harçlar,
örne÷in aúa÷ıdakiler temelinde:
x Yerleúme ve sertleúme sonrasında:
- Yo÷unluk
x Boyutsal stabilite:
- Nem
x Gerilme ve basınç dayanımı
x ølgili kagir birimler üzerindeki ba÷
dayanımı
de÷erlerine
göre ve aúa÷ıdaki eylemler altında):
- Donma ve erime
- Kloritler
- Sülfatlar
Çimento
Kireç
Reçine
Boyut toleranslarının etiketlenmesinin, listelenen yapısal özelliklere uygun ve makul oldu÷unda bu Açıklayıcı
Dokümanın kapsamına uydu÷u kabul edilir
13
- Kireç için, yukarıdaki harç özelliklerini
etkileyen özellikler göz önüne alınacaktır
- Di÷er katkı maddeleri için bu listenin 3. kısmına
bakınız.
Harç maddeleri
x ølgili harç içindeki ba÷ dayanımı
x Gerilme dayanımı
altında):
- Korozyon etkileri
Yatak eklemi takviyesi
Takviye harç yata÷ı eklemleri içine veya özel
oluklar içine konabilir ve örne÷in çubuklar, teller
veya a÷lar biçiminde olabilir (geniúletilmiú metal
levha, lehimli tel, örgü tel, tel merdiven)
x
x
x
x
Ba÷lantılar
Basınç dayanımı
Gerilme dayanımı
Bükülme sertli÷i
Aynı zamanda (duvar ba÷lantıları haricinde)
- Makaslama dayanımı
- Makaslama zorlu÷u
de÷erlerine
- Korozyon etkileri
Ba÷lantılar örne÷in sıradan duvar ba÷lantıları,
kayma ba÷lantıları veya makaslama ba÷lantıları
(simetrik veya asimetrik) olabilir ve örne÷in
plastikten ya da metalden yapılabilir (çelik,
paslanmaz çelik, fosfat bronz, bakır, alüminyum)
x ølgili eylemler altında dayanım ve sertlik
de÷erlerine göre ve aúa÷ıdaki eylemler altında):
- Korozyon etkileri
Yardımcı bileúenler
Örne÷in úeritler, kaldıraç askıları, destek
köúebentleri ve kelepçeler
14
2.AHùAP YAPI MALZEMELERø
MALZEMELER
Sert yapı kerestesi
Yuvarlak veya testere edilmiú, düzeltilmiú veya
di÷er bir úekilde iúlenmiú ve uçlarından
birleútirilmiú (yapıútırıcıyla) olabilir.
Dayanıklılı÷ın veya yangına dayanımın
arttırılması için iúlenmemiú veya emprenye
edilmiú olabilir.
Yapıútırılmıú lamine ahúap
Yatay veya dikey olarak lamine edilmiú, düz ve
e÷imli, vb
Di÷er yapıúkanlı ahúap malzemeleri
øletim hatları için ahúap direkler
x Aúa÷ıdakilerde dayanım ve elastiklik modülü:
- Bükülme
- Basınç
- Gerilme
- Makaslama
altında):
- A÷aca zarar veren mantarlardan, böceklerden ve
deniz aúındırıcılarından kaynaklanan biyolojik
etkiler
Sert yapı kerestesi gibi ve ek olarak
x Ba÷ entegrasyonu
- Yapıútırıcı boyunca makaslama dayanımı
- Delaminasyon dayanımı
Yukarıda belirtilen úekilde ba÷ entegrasyonu
x Öngörülen eylemler altında dayanım ve sertlik
x Dayanıklılık (yukarıdaki özelliklerin de÷erlerine
- A÷aca zarar veren mantarlardan ve böceklerden
kaynaklanan biyolojik etkiler
x De÷iúken nem koúulları altında boyutsal stabilite
x Farklı nem koúullarında dayanım ve sertlik:
- Bükülme
- Basınç
- Gerilme
- Kesme
de÷erlerine göre ve aúa÷ıdaki eylemler altında):
- A÷aca zarar veren mantarlardan ve böceklerden
kaynaklanan biyolojik etkiler
- Nem
x Ba÷ bütünlü÷ü
- Yapıútırıcı boyunca makaslama dayanımı
- Delaminasyon direnci
Ba÷ bütünlü÷ü:
- Kat ayırma direnci
- Büzülme etkisi
- Ahúapla etkileúim (asit hasarı)
Dayanıklılık (yukarıdaki özelliklerin de÷erlerine
göre)
Ahúap esaslı paneller
Örne÷in kontrplak, sunta, fiber panel, yönlü
kenarlı panel, çimento bazlı panel
Yapıútırıcılar
(yerinde kullanımında)
Örne÷in: fenolik, aminoplastik ve kasein
15
x
x
x
x
x
Mekanik ve dübel tipi ba÷layıcılar
Gerilme dayanımı
E÷ilme dayanımı
E÷ilmede sertlik
Makaslamada eklem dayanımı
x Korozyon etkenleri
Birleútirmede kesme dayanımı
Makaslamada sertlik
Döngüsel etkenler altında davranıú
x Korozyon etkenleri
Örne÷in: çiviler, raptiyeler,dübeller, a÷aç çiviler,
civatalar ve vidalar
Konnektör ve güçlendirilmiú metal levha
Sabitleyicileri
Örne÷in: çivili levhalar, diúli levha konnektörleri,
ayrı halka, makaslama levhaları
16
3.BETON VE BETON MALZEMELERø (NORMAL-TAKVøYELø-ÖNGERøLMELø)
MALZEMELER
Beton bileúenleri
ÇøMENTO (yerinde kullanım için)
Portland, Portland – kompoze, yüksek fırın
cüruflu, puzzolanik, kompoze, düúük hidratasyon
ısılı, hızlı sertleúen, sülfat dayanımlı, vb dahil
olmak üzere
AGREGALAR (yerinde kullanım için)
Örne÷in: çakıl, kum, kırma taú, yüksek fırın
cürufu, hafif a÷ırlıklı agregalar, yeniden
dönüúümle elde edilen agregalar
Sertleúmiú betonun ve harçların özelliklerini
do÷rudan etkileyenler ve aúa÷ıda sıralanmıú olanlar.
x Sülfata dayanım
x Alkali bileúiklere dayanım
Sertleúmiú betonun (aúa÷ıya bakınız) ve harçların
(Harç içeri÷ine bakınız) özeliklerini etkileyenler
x Alkali / agrega reaksiyonu
x Gradasyon
x Temizlik
Beton
Taze beton için
øúlenebilirlik
Sertleúmiú beton için
Konvansiyonel yaúlarda ve test oranında sertleúmiú
beton özellikleri:
x Yo÷unluk
x Elastiklik modülü
x Maksimum basınç gerilmesi
x Büzülme katsayısı
x Nihai sürtünme katsayısı
Dayanıklılık (yukarıdaki özelliklerin de÷erlerine göre
ve aúa÷ıdaki eylemler altında):
x Donma ve erime
x Aúınma
x Sülfat
Yüksek dayanımlı beton için ek olarak
- Enerji emme özelikleri (kırılganlıkla ilgili
olarak)
- Kırılma enerjisi
- Burulma yükleme altındaki davranıú
Di÷er beton bileúenleri,
øLAVELER (yerinde kullanım için)
Örne÷in: mikro silika, uçucu kül, yüksek fırın
cürufu
KATKI MADDELERø (yerinde kullanım için)
Sertleúmiú beton özelliklerini etkileyenler: örne÷in
x øncelik modülü
x Silika içeri÷i
x Sülfatlar
x Kloridler
x Karbon içeri÷i
Yukarıda belirtilen úekilde ve di÷er bileúenlerle
hasar verici etkileúim olmadı÷ında
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
Güçlendirilmiú çelik,
örne÷in:
Güçlendirilmiú çelik(Beton Çeli÷i)
Paslanmaz çelik
Galvanize çelik
Epoksi kaplanmıú çubuk
Çubuklar – damarlı, düz, düzgün
Nervürlü çubuklar
Kaynaklanmıú örgü
YARDIMCI BøLEùENLER
Örne÷in: sabitleyiciler, kavrayıcılar
Ön gerilimli çelik
Teller
Çubuklar
ùeritler
Boyut toleransları(yalnızca etiketleme amaçlı)
Kaynaklanabilirlik
Gerilme sınır dayanımı
Akma dayanımı
Yorulma dayanımı-düúük tekrarlı yorulma
ùekillendirilebilirlik
Elastiklik modülü
Maksimum yükte uzama
Ba÷ dayanımı (betonla)
- Korozyon etkenleri
x ølgili eylemler altında dayanım ve sertlik
“Güçlendirilmiú çelik”te oldu÷u gibi ve ek olarak
x Gevúeme kayıpları
- Basınç korozyonu
Boyut toleranslarının etiketlenmesinin, listelenen yapısal özelliklere uygun ve makul oldu÷unda bu Açıklayıcı
Dokümanın kapsamına uydu÷u kabul edilir
18
x
x
x
x
x
Hata dayanımı
Hata halinde ve çalıúma yükünde uzama
Yorulma dayanımı
Betona yük aktarımı
KANALLAR VE KILIFLAR
x
x
x
x
x
Esnek davranıú faktörü
Yanal yük dayanımı
Gerilme dayanımı
Su geçirmezlik
göre):
SIVALAR
x
x
x
x
x
x
Akıúkanlık ve yapıúma
Sızdırmazlık
Ba÷ dayanımı
Basınç dayanımı
Sertleúme üzerinde büzülme deformasyonu
- Don etkisine dayanım
- Di÷er bileúenlerle zararlı etkileúimlerin
olmaması
ÖNGERøLMELø ELEMANLAR
(gerilme sonrası için)
Ankrajlar
Kavrayıcılar
19
4. METAL YAPI MALZEMELERø
MALZEMELER
Çelik ve alüminyum alaúımı malzemeler
x
x
x
x
x
Geometri toleransları
Gerilme dayanımı
Sınır gerilme dayanımı
Yorulma dayanımı – düúük periyodik yorulma
Kırılma sertli÷i (en düúük çalıúma ısısı ile ilgili
olarak)
x Elastiklik modülü
x ùekillendirilebilirlik
x Sınır zorlama
x Kaynaklanabilirlik
Sıcak çekilmiú, so÷uk biçimlendirilmiú veya
di÷er bir úekilde üretilmiú,
-farklı biçimli: levha, çubuk, T, L, H profilleri,
yivli, boúluklu
-farklı materyallerden: Betonarme çelik,
korozyona dayanımlı çelik, alüminyum
-boya, çinko, epoksi, eloksallama ile korozyona
karúı korumasız veya korumalı malzemeler
Aynı zamanda direkler ve levha direkler de bu
kapsama dahildir.
Yapısal ba÷layıcılar
Örne÷in: perçinler, cıvatalar (somunlar ve
contalar), çiviler, vidalar, vb
Kaynak malzemeleri (yerinde kullanımlar için)
x
x
x
x
x
x
Geometri toleransları
Ürün dayanımı
Sınır dayanım
Yorulma dayanımı
Kaynaklanabilirlik
ølgili kaynaklanmıú eklemlerin dayanımı ve sertli÷i
20
5.DøöER YAPI MALZEMELERø
x Sertlik
- Toprakta aktif olan çeúitli etkenler
- Mor ötesi ıúık
A) Genel jeoteknik kullanım için malzemeler
TOPRAK TAKVøYESø
Örne÷in: jeotekstiller, jeolojik ızgaralar ve
filamanlar
TOPRAK STABøLøZASYONU
x Akıúkanlık ve yapıúma
x Toprak bileúenleri ile uyumluluk
göre)
Çeúitli malzemeler, örne÷in basınçlı sıva
kaplamaları için
ZEMøN ANKRAJLARI
x Makaslama dayanımı
Örne÷in: kaya cıvataları, toprak pimleri
x Geometri toleransları (yalnızca etiketleme
amaçları için)
x øç basınç dayanımı
x Dıú basınç dayanımı
x Boyuna bükülme dayanımı
x Kırılma direnci
- Topraktaki veya nakledilen maddelerdeki
çeúitli etkenler
B) Prefabrik malzemeler
SU VE GAZ TEMøN SøSTEMLERø VE
KANALøZASYON SøSTEMLERø
Örne÷in: betondan (takviyeli veya takviyesiz),
plastikten, çelikten, dökme demirden yapılmıú
tüpler, borular ve ba÷lantı parçaları, oluklar
Geometri toleranslarının etiketlenmesinin, listelenen yapısal özelliklere uygun ve makul oldu÷unda bu
Açıklayıcı Dokümanın kapsamına uydu÷u kabul edilir
21
Uygun olan úekilde:
x Bükülme dayanımı
Örne÷in: Döúeme elemanları, çatı elemanları,
kolonlar, duvar elemanları, bölücü duvarlar, temel
x Makaslama dayanımı
kiriúleri, kazıklar,yer altı boruları, lentolar
x Burulma dayanımı
(kagirle kompozit eylem gösterenler de dahil),
x Güçlendirilmiú makaslama dayanımı
istinat duvarları, demiryolu traversleri, vb.
x Bükülme sertli÷i
x Basınç sertli÷i
x Darbe dayanımı (duvarlar ve zeminler için özel
kullanımlara iliúkin)
göre):
PREFABRøK BETON ELEMAN
BøRLEùTøRøCøLERø
Yukarıdaki gibi ve ilave olarak
x Sürtünme katsayısı
METAL ELEMANLAR
x Geometrik toleranslar (Yalnızca etiketleme için)
PREFABRøK YÜK TAùIYICI BøLEùENLER
VEYA PANELLER
x Kullanımı uygun olan úekilde dayanım, sertlik
-Korozyon
Örne÷in: Merdivenler, galeriler ve yürüme
yolları, sabit merdivenler, ön cepheler
YAPISAL TAùIYICILAR
x
x
x
x
x
x
Örne÷in: Kauçuk taúıyıcılar, enerji emici
sistemler, sürtünme kuplörleri, vb.
x Enerji emme özellikleri (örne÷in histeresis e÷risi
biçimi ve stabilite)
Basınç dayanımı
Makaslama dayanımı
Birleúik basınç / kesme dayanımı
Basınç sertli÷i
Makaslama sertli÷i
- Oksidasyon
- Sıcaklık
- Yorulma
TøTREùøM øZOLATÖRLERø VE DAMPERLER Yapısal taúıyıcılarda oldu÷u gibi ve özellikle:
22
x
x
x
x
Gradasyon
Temizlik
Ayrıúmaya karúı dayanım
- Yıpranmaya karúı dayanım
BøTÜM
x
x
x
x
x
Yo÷unluk
Yumuúama noktası
Sertlik
Yüksek sıcaklıkta oksidasyona karúı dayanım
- øklim koúulları
- Kimyasallar
HøDROLøK BAöLAYICILAR
x Gradasyon
x Kimyasal kompozisyon
x Yerleúme ve sertleúme sonrasındaki mekanik
özellikler (basınç dayanımı, elastiklik modülü)
göre)
C) Yol inúaatı ürünleri
YOLDA KULLANIM AMAÇLI AGREGALAR
Örne÷in: Uçucu kül, yüksek fırın cürufu
BøTÜMLÜ KARIùIMLAR
x
x
x
x
Bitümlü ba÷layıcı içeri÷i
Agregaların gradasyonu
Agregalara ba÷layıcının yapıúması
Sıkıútırma ve sertleúme sonrasında
- Sıkıútırma
- Bükülme dayanımı
- Tekerlek izlerinin oluúumuna karúı dayanım
x Agregalara ba÷lanan ba÷layıcının ba÷
dayanımı
- Yorgunluk
- Su
- Kimyasallar
23
EK-2
Temel Gerek No: 2
“YANGIN DURUMUNDA EMNøYET”
øÇøNDEKøLER
1. GENEL
1.1. Amaç ve Kapsam
1.3.1. Yapı øúleri
Kullanım amacı
Ekonomik çalıúma ömrü
1.3.6. Etkenler
1.3.7. Performans
2. “YANGIN DURUMUNDA EMNøYET” TEMEL GEREöøNE øLøùKøN AÇIKLAMALAR
2.1. Yangın úartlarına giriú
2.2. Yangın Emniyeti Stratejisi
2.3. Yangın Emniyeti Alanında mühendislik hizmetleri
3. “YANGIN DURUMUNDA EMNøYET” TEMEL GEREöøNøN SAöLANMASINA øLøùKøN
TEMEL øLKELER
3.1. Genel
3.2. Etkenler
3.3. Temel gere÷in sa÷lanması
4. TEKNøK ùARTNAMELER VE AVRUPA TEKNøK ONAYINA øLøùKøN ORTAK ESASLAR
4.1. Genel
4.2. Yapı øúleri veya bunların bölümleri ile ilgili hükümler
4.2.1. Genel
4.2.2. Yapının yük taúıma kapasitesi
4.2.2.1. Prensiplere iliúkin açıklamalar
4.2.2.2. ølgili yapı bölümleri
4.2.3. Yapı iúleri içinde yangının ve dumanın genelleúmesinin ve yayılmasının sınırlandırılması
4.2.3.2. ølk tutuúmanın önlenmesi
4.2.3.3. Yangının baúladı÷ı oda içinde yangının ve dumanın genelleúmesinin ve yayılmasının
sınırlandırılması
4.2.3.4. Yangının baúladı÷ı odanın ötesine yangının ve dumanın yayılmasının sınırlandırılması
4.2.4. Yakındaki yapı iúlerine yangının yayılmasının sınırlandırılması
4.2.5. Binadaki insanların tahliyesi
4.2.6. Kurtarma ekiplerinin emniyeti
24
4.2.6.2. ølgili iú bölümleri
4.3.
Yapı malzemelerine iliúkin hükümler
4.3.1. Temel gereklerle ilgili olabilecek malzemeler ve özellikleri
4.3.1.1. Yangına tepki úartlarına tabi olan malzemeler
4.3.1.2. Yangın úartlarına tabi olan çatılar için malzemeler
4.3.1.3. Yangına direnç úartlarına tabi olan malzemeler
4.3.1.4. Hizmetler içindeki malzemeler
4.3.1.5. Yangın algılama ve alarm tesisatlarının bileúenleri
4.3.1.6. Yangın söndürme tesisatlarının bileúenleri
4.3.1.7. Duman kontrol tesisat malzemeleri ve bileúenleri
4.3.1.8. Kaçıú amaçlı tesisat malzemeleri ve bileúenleri
4.3.1.9. Yangınla mücadele tesisatlarının bileúenleri
4.3.2. Malzemelerin performansları
5.1.
Temel gereklerle ilgili olarak yapı iúlerinin çalıúma ömürlerinin iyileútirilmesi
5.2.
Temel gereklerle ilgili olarak yapı malzemelerinin çalıúma ömürlerinin uzatılması
EK: Tanımlar ve Terimler
25
TEMEL GEREK NO:2
YANGIN DURUMUNDA EMNøYET
1.
GENEL
1.1
Amaç ve Kapsam
1.1.1. Bu Açıklayıcı Doküman, bundan sonra ‘Direktif’ olarak anılacak olan “Üye Ülkelerin Yapı
Malzemeleri ile ilgili kanunları, düzenlemeleri ve idari hükümlerinin uyumlaútırılması hakkında 21
Aralık 1988 tarihli 89/106/EEC sayılı Konsey Direktifi” ile ilgilidir.
Bu Direktif'e uyumlu olarak 08 Eylül 2002 tarih ve 24870 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan
“Yapı Malzemeleri Yönetmeli÷i” (89/106/EEC), bundan sonra “Yönetmelik” olarak anılacaktır.
1.1.2 Açıklayıcı Dokümanların amacı (Yönetmelik 4. ve 5./Direktif 3.maddelerine göre);
uyumlaútırılmıú standartların, Avrupa Teknik Onaylarının ve (Yönetmelik 4.6./Direktif 4. ve 5.
maddelerinde belirtilen) di÷er teknik úartnamelerin kabul edilmesine iliúkin talimatlar arasında gerekli
ba÷lantıların oluúturulması için (Yönetmelik EK-1/ Direktif EK-I’de belirtilen) Temel Gereklere kesin
Gerekli oldu÷u hallerde yapı malzemeleri ile ilgili di÷er yönetmelikler de göz önünde
bulundurulacaktır.
1.1.3 Bu Açıklayıcı Doküman "Yangın Durumunda Emniyetin" ilgili olabilece÷i iú kolları ile
ba÷lantılıdır. Yapı malzemelerini, malzeme gruplarını, özelliklerini ve performanslarını
tanımlamaktadır.
Malzemenin her bir amaçlanan kullanımı için, talimatlarda CEN / CENELEC / EOTA ile
birlikte gerekli olması halinde malzeme özelliklerinin de÷iútirilmesine veya tamamlanmasına olanak
veren adım adım bir prosedür kullanılmak suretiyle bu özelliklerden hangilerinin uyumlaútırılmıú
Yönetmelik EK-I’de (Direktif EK-I), iúlerin bu tür bir úart içeren yönetmeliklere tabi olması
halinde geçerli olan Temel Gere÷in aúa÷ıdaki tanımı verilmektedir:
Yapı iúleri, bir yangın çıkması halinde, aúa÷ıdakilerin gerçekleúmesini sa÷layacak úekilde
tasarlanmalı ve inúa edilmelidir:
a)
Yapının yük taúıma kapasitesinin belirli bir süre için varsayılabilmesi,
b)
Yangının ve dumanın yapının bölümleri içerisinde genelleúmesinin ve yayılmasının
sınırlandırılması,
c)
d)
e)
Yangının yakındaki yapılara sıçramasının sınırlandırılması,
Kullanıcıların yapıyı terk edebilmesi veya di÷er yollarla kurtarılabilmesi,
Kurtarma ekiplerinin emniyetinin göz önüne alınması.
1.1.4 7 Mayıs 1985 tarihli Yeni Yaklaúım Konsey Kararına ve Direktife göre, Temel Gere÷in bu
açıklamasının amacı Üye Ülkelerdeki Yapı øúleri için mevcut olan ve do÷rulu÷u gösterilen koruma
1.2.
Temel Gerekler Ve ølgili Malzemelerin Performans Düzeyleri Veya Sınıfları
1.2.1 Yönetmeli÷in 5.(Direktifin 3 (2)) Maddesinde yer alan farklılıklar Topluluk mevzuatına göre
tanımlandı÷ında ve onaylandı÷ında, temel gerekler ve ilgili malzeme performans sınıfları gerekli
sa÷lanmasıdır.
Söz konusu sınıflar Açıklayıcı Dokümanlar veya Yönetmeli÷in 8/c (Direktifin 20.(2)(a).)
maddesinde belirtilen prosedüre göre belirlenecektir. Bu prosedür bir malzeme performans
sınıflandırılmasının kabul edilebilirlik sınırlarını tanımlar, Komisyon uygunluk için talimatla CEN,
CENELEC veya EOTA’yı ister.
26
Bir Üye Ülkenin Yönetmeli÷in 13. (Direktifin 6.(3).) maddesine uygun olarak, sınıflar
bölümünde uyulması gerekti÷ini belirtmesi halinde, bu yalnızca Yönetmeli÷in 5. (Direktifin 3.(2).)
maddesinde belirtilen farklılıklar temelinde yapılacaktır.
1.2.2 Yönetmeli÷in 5.(Direktifin 3.(2).) maddesinde belirtilen onaylanmıú farklılıkların
tanımlanmadı÷ı hallerde, malzeme performansı sınıfları veya düzeyleri aynı zamanda standart
hazırlayanlar tarafından belirleyicilere, imalatçılara ve alıcılara kolaylık sa÷lanması amacıyla
kullanılabilir. Belirli malzemeler için, sınıflar (veya düzeyler) standardın malzeme performansının
amaçlanan kullanıma uyumlaútırılması için kullanılmasını kolaylaútırır.
Malzemelere iliúkin bu tür performans sınıfları veya düzeyleri konusunda Yönetmeli÷in 4 ve
8/c (Direktifin 4 (1)) maddesine atıfta bulunabilir, bu nedenle de Komisyonu ve Yapı Daimi
1.2.3 Yapı iúleri veya malzemeler için sınıfların her tanımlanmasında, en az bir Üye Ülkenin söz
1.3.
1.3.1. Yapı iúleri
vb. kapsar.
1.3.2.1 Bina ve di÷er inúaat mühendisli÷i iúlerini içermek üzere tüm yapı iúlerinde kalıcı olarak
1.3.2.2 Bir malzemenin yapı iúleri içerisinde kalıcı olarak kullanılması, malzemenin çıkartılmasının
1.3.3.1 Bakım, yapının kullanım süresince tüm fonksiyonlarını yerine getirebilmesini sa÷lamak
de÷iútirilmesini vb içerir.
1.3.3.2 Normal bakım genellikle incelemeleri kapsar ve sonuçta ortaya çıkan maliyetler göz önüne
1.3.4. Kullanım Amacı
1.3.5
Ekonomik çalıúma ömrü
1.3.5.1 Ekonomik çalıúma ömrü, iúlerin performansının Temel Gereklerin yerine getirilmesi için
27
1.3.5.2 Ekonomik çalıúma ömrü, aúa÷ıda örnekleri verilen tüm ilgili konuların dikkate alınmasını
gerektirir:
-
-
-
Çalıúma ömürleri boyunca iúlerdeki hata riskleri ve bunların sonuçları ve bu riskleri kapsayan
-
-
-
-
Elden çıkarma,
-
1.3.6. Etkenler
1.3.7. Performans
koúulları (iúler veya iú parçalan için) veya kullanım amacı koúulları (malzemeler için) altında maruz
kaldı÷ı veya üretti÷i davranıúın niceliksel bir ifadesidir.
2.
"YANGIN
AÇIKLAMALAR
2.1.
DURUMUNDA
EMNøYET"
TEMEL
GEREöøNE
øLøùKøN
Yangın ùartlarına Giriú
Bu belgeye iliúkin tanımlar ve terimler için Ek I'e bakınız.
Yangın emniyet úartları EEC ülkelerindeki iúler ile ilgili yönetmeliklerin hayati bir bölümünü
oluúturur. Yapı iúlerinde yangın emniyeti binaların genel görünümü ve yapıların, yapı malzemelerinin,
hizmetlerinin ve tesisatlarının ve yangın emniyet tesisatlarının yangın koúullan altındaki performansı
ile ilgili úartları içerir.
Bu tür úartlar normalde konutlar, oteller, toplantı odaları, ofisler, endüstriyel yapılar, vb gibi
yerler için, insan sayısı riski ve yangın riski göz önüne alınarak formüle edilir.
2.2.
Yangın Emniyeti Stratejisi
Yangın emniyeti hedefleri Temel Gerekler tanımında verilen konularla ilgilidir - bkz. l. l (3).
Stratejinin önemli bir bölümü yangınların meydana gelmesinin en alt seviyeye indirilmesidir
(yangının önlenmesi), ancak bu belge kapsamı, örne÷in yangın emniyeti yönetimi gibi ilgili tüm
faktörleri içermez.
Yangının geliúmesi ve büyümesi içeri÷in (yangın yükünün) do÷ası ve da÷ılımı, hava temini,
yapı iúleri muhafazasının termal özellikleri, yangın ve duman kontrol sistemleri ve yangından
korunma sisteminin etkinli÷i gibi çok sayıda faktöre ba÷lıdır. Bununla birlikte, bina içeri÷i bu
Direktifin konularından biri de÷ildir. Bir odanın iç döúemesinin (duvar ve tavan yüzeyleri ve döúeme
kaplamaları) yangına reaksiyon performansı, yangın ve dumanın hangi hızda geliúebilece÷ini
etkileyebilir ve bu nedenle de genellikle kontrol edilir.
Buna ek olarak içerideki insanların yangın emniyeti bir yangının erken algılanması ile de
geliútirilebilir, bu emniyet otomatik bir yangın algılama ve alarm sistemiyle ve / veya yangının uygun
yangından korunma sistemleri ile söndürülmesi yoluyla sa÷lanabilir.
28
Bir yangın bölmesi, yangına ve dumana (duman bariyeri) bölümlendirme oluúturan bir sınırla
çevrilir. Yangının kabul edilemez bir boyutta geliúip yapı iúleri içerisinde tehlikeli bir úekilde dumanın
yayılmasını önlemek için, bu tür odaların sınırlarının normalde belirli bir süre için yangına direnç
gösterecek úekilde inúa edilmesi gerekir. ølgili bölmeyi çevreleyen yapının yangına dirençli olması
gerekirken, aynı zamanda yakındaki bölmelerle bir iletiúim yolunun da bulunması gerekir. Bu nedenle,
kapıların, merdivenlerin ve yürüyen merdivenlerin vb. kullanımı bölmelerin bütünlü÷ünü (yangın ve
duman bariyerlerini) ortadan kaldırmamalıdır.
Bölmelendirmenin bütünlü÷üne iliúkin ön úartlardan biri ana yapının genel stabilitesidir.
Yangının komúu (ayrı) binalara yayılmasının sınırlandırılması veya önlenmesi yangın
emniyeti stratejisindeki bir sonraki önemli basamaktır.
øtfaiyenin / kurtarma ekiplerinin müdahalesi yapı iúlerinde yangın emniyetinin sa÷lanmasında
önemli bir rol oynar. Yukarıda yangından korunma ile ilgili olarak verilen hükümler ve bu amaçla
kullanılacak olan araçlar itfaiye tarafından gerçekleútirilecek müdahale, yangınla mücadele ve
kurtarma iúlemleri ile yakından ba÷lantılıdır.
øtfaiye eyleminin etkisinin direkt olarak belirtilmedi÷i hallerde bile, yapı iúlerinin yangın
emniyetine iliúkin gerekli hükümler Üye Ülkelerde farklı úekillerde oluúturulur ve farklı úekillerde
dikkate alınabilir.
Yukarıda verilen strateji "Yangın halinde emniyet" hakkındaki Temel Gere÷in amacı ve beú
baúlık ile uyumludur, bkz. 1.1 (3). Beú baúlık birbirinden ba÷ımsız de÷ildir. Bu belgede, ilgili yapı
malzemeleri uygun baúlık altında tanımlanmıú ve sıralanmıútır ve özellikleri Bölüm 4.3'te verilmiútir.
2.3.
Yangın Emniyeti Alanında Mühendislik Yaklaúımı
Yangın emniyeti mühendisli÷i gerekli yangın emniyeti düzeyinin de÷erlendirilmesi ve gerekli
emniyet tedbirlerinin tasarlanması ve hesaplanması için mühendislik prensiplerinin uygulanması
yoluyla gerçekleútirilen bir yaklaúımdır.
Yapı iúlerinin yangın emniyeti ile ilgili olarak, yangın emniyeti mühendisli÷i birçok úekilde
kullanılabilir:
(a)
Yangının ve yangın atıklarının yapı içerisinde nasıl geliúti÷inin, nasıl yayıldı÷ının belirlenmesi ;
-
Odalarda yangının geliúmesinin hesaplanması,
-
Yangının baúladı÷ı odanın dıúında bina içinde veya dıúında yangının yayılmasının
hesaplanması,
-
Binalarda ve benzeri yapılarda yangın atıklarının hareketinin de÷erlendirilmesi.
(b)
Etkenlerin de÷erlendirilmesi ;
-
ønsanların ve yapının ısıya ve yangın atıklarına maruz kalması,
-
Binalarda ve / veya di÷er yapılardaki mekanik etki.
(c)
Yapı iúlerinin yangına maruz kaldıklarında sahip oldukları performansın de÷erlendirilmesi ;
-
Geliúen yangınlarda tutuúabilirlik, alevin yayılması, ısının serbest kalma hızı, duman ve toksik
gazların üretimi gibi özellikler,
-
Yük taúıma kapasitesi ve ayırma fonksiyonu açısından yangından etkilenen yapıların direnci.
(d)
Algılama, aktivasyon, söndürme vb konularda de÷erlendirme yapılması ;
-
Kontrol sistemlerinin, söndürme sistemlerinin, itfaiyenin, bina içindekilerin aktivasyon süreleri,
-
Yangın ve duman kontrol sistemlerinin etkisi (söndürme elemanları da dahil olmak üzere),
-
Yangın / duman detektörlerinin yapısına ve yerine ba÷lı olarak algılama sürelerinin
de÷erlendirilmesi,
-
Söndürme ve di÷er emniyet cihazlarının etkileúimi.
29
(e)
Tahliye ve kurtarma úartlarının de÷erlendirilmesi ve tasarımı;
ùu anda yangın mühendisli÷ine iliúkin olarak yalnızca bazı konular geliútirilmiútir. Küresel,
tutarlı bir yaklaúımın geliútirilmesi için önemli bir araútırma çabasının gösterilmesi gerekmektedir.
Bir mühendislik yaklaúımı malzemelerin ilgili özelliklerinin verilmesini, hesaplama, tasarım
prosedürlerinin, üzerinde anlaúılmıú ve uyumlu bir temelde geçerli kılınmasını gerektirir.
3.
"YANGIN DURUMUNDA EMNøYET" TEMEL GEREöøNøN SAöLANMASINA
3.1.
Genel
3.1.1. Bu bölümde, "Yangın Durumunda Emniyet" Temel Gere÷inin sa÷lanması için Üye Ülkelerde
Gere÷e, Yönetmeli÷in 4. ve 6. (Direktif 4.) maddelerinde sözü geçen teknik úartnamelere uyularak
edilebilir.
-
Yapı iúlerinin planlanması, tasarlanması, gerçekleútirilmesi ve gerekli bakımı,
-
esaslarının ve standartların hazırlanmasına iliúkin talimatlarla belirlenecektir.
3.2
Etkenler
3.2.1. Malzemelerin performansı belirtilen etkenle iliúkilidir.
Bu Açıklayıcı Dokümanda, Etken teriminin mekanik (örne÷in termal geniúlemeden ve
darbelerden kaynaklanan yükler, kuvvetler), termal, çevre koúullarının neden oldu÷u (örne÷in
havalandırma, nem) veya bunların birleúimi bir etken oldu÷u kabul edilir.
Termal bir etken radyasyondan, konveksiyondan ve iletimden oluúur. Zamana karúı termal
etken düzeyi, yangının geliúme safhasıyla tanımlanır ve son kullanım koúullarında malzeme
performansının de÷erlendirilmesi içerisinde yapılan hesaplamalar veya testlerle simule edilir.
Termal etkenler için, aúa÷ıdaki maruz kalma düzeyleri tanımlanmıútır:
-
Küçük tutuúturma kayna÷ı (örne÷in kibrit türü),
Tek baúlarına yanan kalemler (örne÷in yanan mobilya, endüstriyel müútemilatta depolanan
malzemeler),
Tamamen geliúmiú yangın (örne÷in do÷al yangına maruz kalınması, standart ısı / zaman
e÷risi).
3.2.2. Malzemelerin yangına maruz kalma performanslarının de÷erlendirilmesi için, radyasyon,
konveksiyon ve bu maruz kalma hallerinin bir birleúimi kullanılır. Termal etkenler maruz kalmanın
türü, úiddeti ve süresine ba÷lıdır ve yerel alev yayılsın veya yayılmasın aúa÷ıdakilerle karakterize
edilebilir:
-
Alevin boyutu,
-
Radyasyon düzeyi,
30
-
Yayılma özelli÷i gösteren ısı aktarım düzeyi (yanma gazı ısısı ve hızı),
3.2.3. Yangın algılama tesisatlarının, duman kontrolünün ve yangın söndürme tesisatlarının
tepkisinin de÷erlendirilmesi için, tek bir kalemi veya yanan bir lokalize malzeme grubunu simule eden
yangınlar kullanılır.
Etkenler maruz kalmanın türüne, úiddetine ve süresine ba÷lıdır ve aúa÷ıdakilerle karakterize
edilir:
-
Isının serbest kalma hızı,
-
Alev yüksekli÷i ve üretilen duman miktarı,
-
Yangın alanı (yüzeyi yanan alan),
-
Isı düzeyi,
3.2.4. Yapıların yangına direncinin de÷erlendirilmesi için, Üye Ülkelerde aúa÷ıdaki olasılıklar
geçerlidir:
(a)
Do÷al yangın senaryolarının düúünülmesi (aúa÷ıda listesi verilen parametrelerle tanımlanır)
Bir yapının (örne÷in oda, oda grubu, yapı iúlerinin bir bölümü) içerisinde yangının neden
oldu÷u termal etkenin hesaplanmasında aúa÷ıdakiler göz önüne alınmalıdır:
-
Yangın yükü (tür, miktar ve yanma hızı),
-
Yangın için hava temini,
-
Muhafazanın geometrisi ve boyutu (yangın bölmesi ile tanımlanan),
-
Muhafazanın termal özellikleri.
Kullanılan yangın emniyeti stratejisine veya mühendislik yaklaúımına ba÷lı olarak, aynı
zamanda aúa÷ıdakiler de dikkate alınabilir:
-
Yangın söndürme tesisatının etkisi (örne÷in sprinkler tesisatı),
-
øtfaiye / kurtarma ekibi etkisi (bir yangın algılama tesisatı ile baúlatılabilir).
(b)
Konvansiyonel yangın senaryolarının düúünülmesi
Temel gerek, yangının yayılmasının sınırlandırılmasını ve yapının yük taúıma kapasitesinin
belirli bir süre için yeterli olmasını gerektirir. Bu gerekler yük taúıyıcı ve / veya ayırıcı elemanların
yangına karúı direncinin geliútirilmesi ile karúılanabilir. Tamamen geliúmiú bir yangın için "standart
sıcaklık / zaman e÷risinin" bir model olarak kullanılması konusunda uluslar arası bir anlaúma
sa÷lanmıútır. Bu e÷ri, aúa÷ıdaki ba÷ıntıyı verir:
T= 345 log10 (8t + 1) + 20
Burada T= yanma gazı sıcaklı÷ı, ˚C
t= yangın testi sırasında dakika cinsinden termal maruz kalma süresidir.
"Standart sıcaklık / zaman e÷risi", tamamen geliúmiú bir yangına maruz kalan malzemelerin
performansının de÷erlendirilmesinde kullanılan konvansiyonel bir modeldir. Bu sıcaklık / zaman
e÷risinin kabul edilmesi termal etkenin temsilinde bir basitleútirme niteli÷i taúır.
Bölüm 4'te belirtilen özel yangın durumları için, malzemeler 300, 600 ve 820°C'a kadar
standart sıcaklık / zaman e÷risine maruz bırakılacak, bu düzeylerde test süresi boyunca tutulacaklardır.
Do÷al bir yangınla ilgili termal etkenin úiddeti "standart sıcaklık / zaman e÷risi" ile ilgili
olandan daha yüksek veya daha düúük olabilir. Daha úiddetli bir etkide (özellikle daha hızlı sıcaklık
artıúı) yangın direncinin geliútirilmesi için uyumlu bir hidrokarbon e÷risi kullanılır ve bu e÷ri
aúa÷ıdaki ba÷ıntıya sahiptir:
31
T= 1080 [l - 0,325 exp (-0,167t) - 0,675 exp (-2,5t)] + 20 (t= dakika cinsinden zaman)
"Standart sıcaklık / zaman e÷risinden" daha düúük bir sıcaklık artıú hızına sahip olan bir test
(bu alev çıkarmadan yanmayı gösteren bir e÷ridir) örne÷in 4.3.1.3.4'te belirtilen koúullarda gerekli
olabilir, ancak yalnızca yavaú geliúen do÷al bir yangına maruz kalan malzemenin performansının söz
konusu malzemenin "standart sıcaklık / zaman e÷risinin" ısınma koúullarına maruz kalması
durumunda elde edilen performanstan çok daha düúük olaca÷ının beklenmesi halinde gereklidir.
Alevsiz yanma e÷risinin ba÷ıntısı aúa÷ıda verilmiútir:
T= 154 (t)0'25+ 20
(t= dakika cinsinden zaman)
Test numunesine ısı aktarımı koúulu test úartlarında yer almaktadır.
Özel ekstrem yangın senaryosu için (örne÷in trafik tünelleri, nükleer tesisler, vb) çok daha
úiddetli konvansiyonel e÷riler belirlenebilir.
(c)
Yangına karúı direncin hesaplanmasına iliúkin temel ilkeler
Yangın direnci hesabı yapılırken yük taúıma kapasitesinin, bütünlü÷ünün ve yalıtımın göz
önüne alınması gerekir. Bu, bir hesaplama halinde, yangından elemana ısı transferi hakkında bilgi
sahibi olunmasını gerektiren elemanın termal tepkisinin önceden hesaplanmasını veya bu konuda
deneysel verilere sahip olunmasını gerektirir.
Konvansiyonel bir sıcaklık / zaman e÷risi kullanıldı÷ında (örne÷in yukarıda verilen ISO 834
sıcaklık / zaman iliúkisi), uyumlaútırılmıú testte ortaya çıkan koúullara karúılık gelen uygun konvektif
ve radyatif ısı transferi katsayılarının kullanılması gerekir. Di÷er yangına maruz kalma tasarımlarında
(örne÷in hidrokarbon yangınları ve alevsiz yangınlar), uygun bir ısı aktarım katsayısının kullanılması
gerekir.
Bütünlük de÷erlendirmesi bazı durumlarda zordur, çünkü bilgi gerektirir; bu bilgi örne÷in
elemanda çatlakların ve deliklerin geliúmesi olasılı÷ı hakkındadır ve yalnızca bir yangına direnç testi
yapılarak elde edilebilir.
Not: Yangın yükü yo÷unlu÷u, binalar üzerindeki etkenlerin belirlenmesi amaçlı genel
felsefeye göre veya gerçek yangın yükü ölçülerek, bina türüne ba÷lı tasarım de÷erlerinden
belirlenebilir.
3.3.
Temel Gere÷e Uyuldu÷unun Do÷rulanması
Temel Gere÷e veya belirtilen Temel Gerek düzeyine, yapı malzemelerinin uyumlaútırılmıú
özellikleri temelinde uyuldu÷unun do÷rulanması için çeúitli yöntemler kullanılabilir. Bunların hiçbiri,
ilgili teknik úartnamelere uyan bir malzemenin kullanımı önünde engel oluúturmayacaktır.
ølgili úartın ulusal yönetmeliklerde açıklanması üç farklı yaklaúıma veya bunların bir
kombinasyonuna göre gerçekleútirilebilir:
Yapı øúlerine iliúkin minimum performans gere÷inin sayısal olarak veya genel terimlerle ifade
edilmesi mümkündür. Genel terimlerle yapıldı÷ı hallerde, Yapı øúlerine iliúkin gerekli malzeme
özellikleri arasında bir ba÷lantı kurulması gerekir,
Malzemelerin minimum yangın performansının ifade edilmesi durumunda; (örne÷in yangına
direnç, yangına tepki, yangın emniyeti tesisatlarının performansı) ifade teknik úartnamelere atıfta
bulunularak yapılacaktır,
Yapı øúleri içinde veya yakınında bulunan insanların maruz kalabilece÷i kritik yangın çevresi
düzeylerinin ifade edilmesi durumunda Uyumlaútırılmıú terminoloji kullanılacaktır.
32
Bölüm 4'te yangın performansının de÷erlendirilmesi yöntemleri ve úartnamelere uyumun
do÷rulanması yöntemleri ile ilgili prensipler ifade edilmektedir.
4.
ESASLAR
4.1.
Genel
4.1.1. "Teknik ùartnameler" Yönetmeli÷in 4 ve 6. (Direktif 4) maddesinde belirtilenlerdir. Yapı
malzemesinin "Avrupa Teknik Onayına øliúkin Ortak Esasları", Yönetmeli÷in 4.,5. ve 8/c (Direktif
11.) maddeleri ile EK-III’ de sözü geçenlerdir.
4.1.5. Kategori A standartlarda yapılan varsayımlar ve Kategori B standartlardakiler birbiri ile
uyumlu olacaktır.
4.1.6. Kategori B'deki teknik úartnameler ve Avrupa Teknik Onayı ortak esaslarında, ilgili
4.2.
Yapı øúleri Veya Bunların Bölümleriyle ølgili Hükümler
4.2.1. Genel
"Yangın Durumunda Emniyet" Temel gere÷i ile ilgili yapı iúlerinin performansının do÷rulanması
aúa÷ıdakileri içerebilir:
-
Örne÷in bir odada yangının geliúmesinin (dumanın ve tehlikeli yangın atıklarının oluúması da
dahil olmak üzere), yangının ve dumanın yapı iúleri içinde yayılmasının ve yakındaki yapılara ve
çevreye yayılmasının de÷erlendirilmesi amaçlı yöntemler.
-
Yapıların performansının ve tasarımının de÷erlendirilmesi amaçlı yöntemler, örne÷in yapısal
yangın performansı, duman havalandırma tesisatları, basınç tesisatları, sprinkler tesisatları, yangın
algılama ve alarm tesisatları.
-
Yangın, bina içindekiler, yangından korunma tedbirleri ve yangınla mücadele ve kurtarma
faaliyetleri arasındaki etkileúimin de÷erlendirilmesi amaçlı yöntemler.
Temel gerek düzeyleri aúa÷ıdakilerin bir fonksiyonu olabilir:
-
Yapı iúlerinin türü, kullanımı ve konumu,
33
-
Genel planı,
-
Acil durum tesislerinin mevcudiyeti.
4.2.2. Yapının yük taúıma kapasitesi
4.2.2.1. Prensiplere iliúkin açıklama
Yangın halinde bir binanın ana yapısının stabilitesi aúa÷ıdaki özelliklere sahip olmalıdır:
-
Binadaki kiúilerin bina içinde kalacakları varsayılan sürede emniyetinin sa÷lanması,
-
Kurtarma ekiplerinin ve yangınla mücadele edenlerin emniyetinin artırılması,
-
Binanın insanlara zarar verecek úekilde çökmesine karúı önlem alınması,
-
Yangın emniyeti ile ilgili yapı malzemelerinin gerekli süre boyunca fonksiyonlarını yerine
getirmesine olanak verilmesi.
Gerekli stabilite süresi genellikle konvansiyonel yangına karúı direnç süreleri ile ifade edilir ve
düzenleyicilerin hedeflerine ba÷lıdır.
Aúa÷ıda bazı düzenleyicilerin hedeflerine iliúkin örnekler yer almaktadır:
-
Sınırlı yangın yükü yo÷unlu÷una sahip olan binalar için veya yapıların çökmesinin yarattı÷ı
sonuçların kabul edilebilir oldu÷u hallerde hiçbir yangın direnci úartı belirtilmez,
-
Bina içindekilerin emniyetli bir úekilde tahliye edilmesi ve kurtarma ekiplerinin müdahalesi için
belirlenebilece÷i hallerde, belirli bir süre için yangına karúı direnç,
-
øtfaiyenin / kurtarma ekiplerinin müdahalesi göz önüne alınmaksızın, binada veya bir bölümünde
bulunan tüm yanabilir malzemelerin tamamen yanması için gerekli süre boyunca ana yapının
ayakta kalmasını sa÷layacak bir ana yapı yangın direnci.
Binaların stabilitesinin yeterli ana yapı yangın direnci ile sa÷lanması gerekir. Halihazırda, ana
yapının yangına karúı direnci ile, münferit elemanların yangın direncinin en az aynı olması ve
ba÷lantıların ana yapının yangın direncini azaltmaması ile gösterildi÷i kabul edilmektedir.
Yapı elemanlarının termal geniúlemesinin, sapmasının ve / veya hatasının sonuçlarının neden
oldu÷u dolaylı etkenlere dikkat çekilmektedir.
ølgili Yapı bölümleri:
4.2.2.2.
(a)
Yangın ayırıcı fonksiyona sahip olan veya olmayan yük taúıyıcı parçalar
Duvarlar (iç ve dıú),
Döúemeler,
Çatılar,
Kolonlar,
Kiriúler,
Merdivenler,
(b)
Yangın karúı katkıda bulunan elemanlar
Pasif:
-
Asma tavanlar / tavan membranı,
-
Dikey koruyucu membran,
-
Yangından koruyucu metal kaplamalar ve kaplamalar,
-
Suyla dolu kısımlar.
Aktif:
34
Su püskürtme tesisatı (Su püskürtme sisteminin amacı, bu durumda yapısal elemanların
so÷utulmasıdır.)
4.2.3. Yapı iúleri içinde yangının ve dumanın genelleúmesinin ve yayılmasının sınırlandırılması
Prensibe iliúkin açıklama
4.2.3.1.
Hedefler aúa÷ıda sıralanmıútır:
Yangının baúladı÷ı yerin yakınında veya uza÷ında bulunan bina içindeki kiúilerin kaçmak için
yeterli süreye sahip olmalarına olanak vermek üzere yangının geliúmesinin, yangın ve dumanın
yayılma hızının düúürülmesi,
øtfaiye / kurtarma ekiplerinin çok fazla büyümeden yangını kontrol altına almasına olanak
verilmesi,
Bunlar, aúa÷ıdaki yollarla elde edilebilir:
-
ølk tutuúmanın önlenmesi,
-
Yangın ve dumanın yangının çıktı÷ı odada yayılmasının ve büyümesinin sınırlandırılması,
-
Yangın ve dumanın yangının çıktı÷ı odanın dıúında yayılmasının sınırlandırılması.
4.2.3.2. ølk tutuúmanın önlenmesi
4.2.3.2.1.
Genel
ølk tutuúmanın önlenmesi kullanıcıya verilecek talimatlardan ekipman ve düzeneklerin
detaylarına iliúkin úartlara ve bunların yanı sıra yapı iúlerinde bu ekipman ve düzeneklerin tesis
edilmesine iliúkin úartlara kadar bir dizi koúula ba÷lıdır.
4.2.3.2.2.
ølgili yapı iúler ve yapı parçaları
Üye Ülkelerde geçerli olan hükümler aúa÷ıda açıklanmıútır:
(a)
Elektrik Tesisatları
Elektrik tesisatları aúa÷ıdakileri sa÷layacak úekilde tasarlanır ve tesis edilir:
-
Yangın baúlatmamaları,
-
Yangına aktif olarak katkıda bulunmamaları,
-
Yangının yayılmasının sınırlı olması,
-
Yangın halinde etkin yangın söndürme tedbirlerinin alınabilmesi ve kurtarma iúlemlerinin
mümkün olması.
(b)
Isıtma Tesisatları
Isıtma tesisatları ve bu tesisatların elemanları aúa÷ıdakileri sa÷layacak úekilde
tasarlanır ve tesis edilir:
-
Yangını baúlatmamaları,
-
Yangına aktif olarak katkıda bulunmamaları,
-
Yangının yayılmasının sınırlı olması,
-
Yakındaki elemanlar (duvarlar, döúemeler) veya nesneler (mobilya) üzerindeki riskin sınırlı
olması,
-
Büyük bileúen yüzeylerinin ve maruz kalan düzenek yüzeylerinin kabul edilemeyecek ölçüde
ısınması,
-
Yangın halinde, etkin yangın söndürme tedbirlerinin alınabilmesi ve kurtarma iúlemlerinin
mümkün olması.
(c)
Gaz Tesisatları
35
Bu kalem, gaz yakıtları yakan düzeneklerle ilgili olarak Üye Ülkelerin yasalarının
uyumlaútırılması hakkındaki 90/396/EEC sayılı Konsey Direktifi kapsamında açıkça yer almaktadır.
(d)
Yıldırımdan Korunma Tesisatları
Bir yıldırımdan korunma tesisatının amacı yapı iúlerinin ve yapılarda bulunan kiúilerin
yıldırımdan veya atmosferik elektri÷in di÷er etkilerinden korunmasıdır. Bu amaca ulaúılabilmesi için,
tesisat:
Atmosferik elektrik yükünün yapı iúlerine zarar vermeksizin korunma sistemine emniyetli bir
úekilde girebilece÷i yeterli bir hava sonlandırma a÷ı temin etmeli,
Elektrik yükünün yapı iúleri veya yapı iúleri içindeki di÷er tesisatlar üzerinde risk
yaratmaksızın topra÷a iletilebilece÷i yeterince düúük empedansa sahip bir veya daha fazla yol
içermeli,
Yükün tesisatın elektrik potansiyelinde aúırı artıúa neden
kaybedilebilmesine olanak veren bir toprak sonlandırma a÷ına sahip olmalı,
-
olmaksızın
toprakta
ønúaat iúlerinin di÷er metal parçalarına yeterli ba÷lantı sa÷lamalı,
Gerekli olması halinde münferit yıldırım çarpmalarının sayısını ve / veya gücünü izlemeli ve /
veya kaydetmelidir.
Maruz kalma / etki: Elektrik deúarjı tasarımı
Performans kriterleri: øúlerin yıldırımdan korunması ve herhangi bir akımın emniyetli bir
úekilde topra÷a aktarılması yetene÷i
(e)
Yanıcı Gaz Algılama Tesisatları
Bir yanıcı gaz algılama tesisatının amaçları konsantrasyon tutuúabilir veya patlayabilir bir hal
almadan önce yanıcı gazın varlı÷ının algılanması, herhangi bir gerekli uyarının verilmesi ve herhangi
bir koruyucu tedbirin (havalandırmanın açılması veya gaz akıúlarının kapatılması gibi) baúlatılmasıdır.
Bu hedeflere ulaúılabilmesi için, tesisat:
Korunacak olan tüm alanda yanıcı gazın yeterince erken bir safhada belirlenebilmesine olanak
veren uygun detektörlere sahip olmalı,
-
Detektörler ve merkezi alım noktası arasında güvenilir bir iletiúim kayna÷ına sahip olmalı,
Alım noktasında detektörlerden gelen sinyallerin yorumlanması, herhangi bir uyarının hangi
konumdan geldi÷inin belirlenmesi, yangına veya hata uyarılarına dikkat çekilmesi ve gerekli olan
di÷er etkenlerin baúlatılması için bir araca sahip olmalı,
øçerisinde monte edilmiú oldu÷u yapı iúinin çevresel koúullarına direnç gösterebilmeli, böylece
fonksiyonlarını kabul edilebilir bir çalıúma ömrü boyunca gerçekleútirebilmelidir.
(f)
Patlama Engelleme Tesisatları
Bir patlama engelleme tesisatının amacı, maksimum patlama basıncına dayanacak úekilde
tasarlanmamıú olan bir muhafaza içerisinde, gazın veya tozun ateú almasından kaynaklanan kabul
edilemeyecek kadar yüksek bir basıncın (patlama basıncının) oluúmasının engellenmesidir. Bu,
basıncın yükseldi÷inin derhal algılanmasını ve mümkün olan en kısa süre içerisinde korunan muhafaza
içerisine düzgün da÷ılımlı bir söndürücü ortamın enjekte edilmesini gerektirir.
Maruz kalma / etki: Çevre iklimi, aktivasyon için belirtilen test koúullan ve bir patlama
halinde performansı sa÷layacak olan ilgili basınç testleri
Performans kriterleri: Tasarım parametrelerine göre aktif hale gelebilme ve hesaplanan bir söndürücü
ortam konsantrasyonunun belirtilen bir süre içerisinde bir muhafaza içerisine yerleútirilebilmesi
(g)
Havalandırma sistemleri
36
Bir bölmeden di÷erine bir havalandırma sistemi yoluyla yangın ve duman yayılması riskinden
kaçınılmalıdır.
Yangına dirençli kanalların ve / veya yangın damperlerinin kullanıldı÷ı durumlara iliúkin
örnekler aúa÷ıda verilmiútir:
1.
Her bir bileúen, di÷er bölmelere geçerken hiçbir açıklı÷a sahip olmayan ayrı hava temin ve
hava boúaltma kanallarına sahip olması durumunda; Yangının yayılmasından kaçınmak için yangına
dirençli kanallar kullanılır.
2.
Farklı bölmeler ortak bir kanala sahip olması durumunda; aúa÷ıdaki koruma cihazları
kullanılabilir:
a)
Kanalların yangına dirençli olmaması durumunda; Yangına dirençli bir bölme duvarının /
döúemenin her bir deli÷inde bir yangın damperi tesis edilmelidir. Bazı durumlarda, yangın damperleri
duvardan / döúemeden uzakta tesis edilmelidir ve yangın damperi ve duvar / döúeme arasındaki kanal
yangına dirençlidir.
b)
Kanalların yangına dirençli olması durumunda;
Her bir açıklıkta bir yangın damperi tesis edilmelidir. Yangına dirençli kanallar yerine yangına dirençli
úaftlar içerisinde yangına dirençli olmayan kanalların kullanılması da mümkündür. Bu durumda,
yangın damperleri úaftların açıklıklarında tesis edilmiútir.
Hava temin / boúaltma fanları sürekli olarak çalıúmalıdır. Temin kanallarına yangın giriúi ve
boúaltma kanallarından yangın çıkıúı hava akıú / basınç koúullan ile önlenir.
3.
Hava da÷ılımının aúın akıú açıklıkları kullanılarak sa÷landı÷ı durumlarda, bu açıklıkların her
biri bir yangın damperi ile teçhiz edilmelidir.
4.2.3.3. Yangının ve dumanın yangının baúladı÷ı oda içerisinde meydana gelmesinin ve yayılmasının
4.2.3.3.1.
Genel
Üye Ülkelerde uygulanan hükümler yapı malzemelerinin bir yangının erken bir safhasında
hızlı bir úekilde katılmasının ve yapı malzemelerinin bir yangının tamamen geliúmesine yangının
baúladı÷ı oda içerisinde katkıda bulunmasının sınırlandırılmasını hedeflemektedir. Bu úekilde, ilgili
malzemeler son kullanım koúullarında belirli yangına tepki performanslarına sahip olmalıdır. Bu
performanslar küçük bir aleve maruz kalınmasından (kibrit tipi maruz kalma) içerikte yangını simule
eden ısınma koúulundan (tek baúına yanan malzeme, örne÷in mobilya) daha fazla geliúmiú bir
yangınınkine benzer termal etkene kadar geniú bir termal maruz kalma aralı÷ında de÷erlendirilir.
Not: Bir yangının erken safhasında, bina içindekiler için kritik koúullara yangının baúladı÷ı
oda içerisinde ulaúılamaz ve ilgili müútemilat içinde hayatta kalmak halen mümkündür. Yangına
maruz kalan yüzeylerin ısı ve dumana istenmeyen úekilde katılması (opaklık -toksiklik) bina
içindekiler için kritik koúullara ulaúılıncaya kadar geçen süreyi azaltabilir.
Termal etkenin artıúı genellikle bir yangının daha fazla geliúmesiyle iliúkilidir. Bununla
birlikte, geniú bir odada, oda içindekilerde geliúen lokalize bir yangının úiddetli termal etkisi yakındaki
yapı malzemelerini normalde yangının daha fazla geliúmesiyle ilgili olan ısınma koúullarına maruz
bırakabilir.
Yangın algılama ve alarm sistemleri bir yangının erken algılanması ve alarmların, uyarıların
ve yangın söndürme / bastırma sistemlerinin aktif hale gelmesi için tesis edilebilir.
4.2.3.3.2.
ølgili Yapı Bölümleri:
(a)
Duvarlar / tavanlar
(b)
Döúemeler
(c)
Borular ve kanallar - harici olarak uygulanmıú yalıtım da dahil - (ilgili malzemeler: bkz.
4.3.1.1)
37
(d)
Tesisatlar
Yapı iúleri veya iú bölümleriyle ilgili hükümler aúa÷ıda açıklanmıútır.
1) Yangın Hortumu Tesisatları
ølk yardım yangın hortumu tesisatı, bina içindekilerin yakındaki küçük bir yangını kontrol
etmesi ve söndürmesini sa÷layabilmek için yapı içine tesis edilmiú manuel ve sabit bir tesisattır.
Maruz kalma / etki:
Çevresel iç ve dıú iklim
Hortumu çıkartmak için harcanan kuvvet
Su basıncı
Performans kriterleri: Bir tasarım basıncında, bir hortum uzunlu÷u boyunca, bina
içindekilerin gecikme olmaksızın ilk müdahaleyi baúlatmasına olanak vermeye yetecek uzunlukta bir
su püskürtmeye sahip olan bir su akıúının tasarlanabilmesi.
2) Sprinkler tesisatları
Bir sprinkler tesisatının amacı, yangına erken tepki verilmesinin sa÷lanması ve yangının
kontrol altına alınması / söndürülmesi için belirli bir süre içerisinde tasarım alanı üzerine belirli
miktarda suyun (lm2 x dakika) boúaltılmasıdır. Sprinkler sistemi aynı zamanda bina içindekilere alarm
verilmesi ve itfaiyenin ça÷ırılması gibi çeúitli acil durum fonksiyonlarını da aktif hale getirebilir.
Maruz kalma / etki:
Çevresel iç iklim (sıcaklık ve nem)
Tepki hızının de÷erlendirilmesi için bir ortam içerisinde yangına maruz kalma halinin simule
edilmesi (örne÷in sıcak hava veya sıcak sıvı)
Da÷ıtım boruları üzerindeki mekanik etki vb.
Performans kriterleri: Otomatik olarak aktif hale gelebilme ve belirli bir süre için belirli bir
alan üzerinde belirli miktarda suyun düzgün úekilde da÷ıtılması
Özellikler:
- (l/m2 x dakika), maksimum iúlem alam, eú zamanlı çalıúan
sprinkler kafalarının sayısı
- Tesisat için tepki süresi
3) Su püskürtme tesisatları
Su püskürtme sisteminin amacı aúa÷ıdakilerden biri veya bir kaçıdır:
Bir yangına erken tepki verebilmek için, söz konusu yangının kontrol altına alınması veya
söndürülmesi amacıyla önceden belirlenmiú bir alan üzerine önceden belirlenmiú biçim ve miktardaki
suyun serbest bırakılması,
Isıdan etkilenmesi halinde (genellikle ancak münhasıran olmamak kaydıyla iletilen ısı)
patlama, çökme, yakıtın serbest kalması veya bir baúka nedenle durumu zorlaútıracak olan bir tesisatın
so÷utulmasının sa÷lanması,
-
Yangının yayılmasını engellemek için bir püskürtme bariyeri sa÷lanması.
4) CO2 Söndürme Tesisatları
Sabit bir CO2 tesisatının amacı bir yangın alanındaki oksijen içeri÷inin bir kısmının CO2
gazıyla de÷iútirilmesi ve böylece yangının söndürülmesi yoluyla seyreltilmesidir; bu iúlemle eú
zamanlı olarak veya bu iúlem öncesinde bir alarm verilir, böylece gerekli acil durum tedbiri
(personelin tahliyesi, itfaiye hizmetlerinin ça÷ırılması, vb) alınabilir.
Bu amaca bir bölmenin tasarımda belirtilen CO2 gazı konsantrasyonuna sahip olacak úekilde
tamamen yıkanmasıyla veya yerel uygulama yapılmasıyla (bir yangının hemen yakınında söndürücü
bir konsantrasyonun elde edilmesi) ulaúılabilir.
Maruz kalma / etki:
Çevresel iç iklim
38
Performans kriterleri:
Manuel veya otomatik olarak aktif hale getirilebilme ve
söndürücü ortamın serbest bırakılması, muhafaza veya belirli bir alan üzerine düzgün úekilde
yayılması, böylece de bir tasarım konsantrasyonunun belirtilen süre içerisinde elde edilmesi ve
korunması (Hacim, %).
Özellikler:
serbest bırakılma hızı.
CO2 konsantrasyonu ve muhafazanın dolma süresi / CO2'nin
Not: Toplam yıkama sistemleri için, söndürücü CO2 gazı konsantrasyonu oksijen içeri÷ini
insan hayatının desteklenmesi için gerekli olan içeri÷in altına düúürdü÷ünden, CO2 gazının
boúaltılaca÷ı bölmenin bu boúaltma iúlemi yapılmadan önce tamamen tahliye edilmesi gerekir. Yerel
uygulama sistemleri için, tam boúaltma gerekli olmamakla birlikte, özel tasarım kriterlerine ve özel
tedbirlere (personelin e÷itilmesi vb) kesinlikle uyulması gerekir.
5) Halon Gazlı (veya Halon benzeri) Söndürme Tesisatları
Halonun veya benzer etkiye sahip olan söndürücünün kullanıldı÷ı sabit bir söndürme
sisteminin amacı, yanmakta olan madde (yakıt) ve oksijenin kimyasal reaksiyonunu engellemek için
yeterli olaca÷ı hesaplanan miktarda gaz halindeki halonun serbest bırakılması, dolayısıyla da yangının
söndürülmesi, ve eú zamanlı olarak (veya önceden) bir alarm verilerek gerekli tedbirin alınmasının
(personelin tahliye edilmesi, itfaiyenin / kurtarma ekiplerinin ça÷ırılması, vb) sa÷lanmasıdır.
Bu amaca, halon gazının tasarım konsantrasyonu elde edilecek úekilde bölmenin tamamen
yıkanması veya yerel uygulama yapılması (yalnızca yangın yakınında söndürücü bir konsantrasyonun
elde edilmesi) yoluyla ulaúılabilir.
Maruz kalma / etki:
Çevresel iç iklim.
Manuel veya otomatik olarak aktif hale getirilebilme ve
söndürücü ortamın serbest bırakılması, muhafaza veya belirli bir alan üzerine düzgün úekilde
yayılması, böylece de bir tasarım konsantrasyonunun belirtilen süre içerisinde elde edilmesi ve
korunması (Hacim, %).
Özellikler: Halon gazının konsantrasyonu ve muhafaza süresi
6) Köpüklü Söndürücü Tesisatları
Sabit bir köpüklü söndürücü tesisatı, yangınları, özellikle de yanıcı sıvılarla ilgili yangınları,
söndürmek için tesis edilmiú manuel veya otomatik bir sistemdir.
Sabit bir köpüklü söndürücü tesisatında, bir köpük konsantresi solüsyonu ve su, yüzeyde
yanan buharlar ve çevredeki atmosferde bulunan oksijen arasında bir bariyer oluúturmak üzere yangın
yüzeyine uygulanır. økincil bir fonksiyon ise yakıtın so÷utulması, böylece yanmanın devam etmesinin
imkansız hale getirilmesidir.
Bu sistemlerin ço÷u her ne kadar otomatik iúletime sahipse de, bazıları manuel müdahale
gerektirir.
Maruz kalma / etki:
çevresel iç iklim
Manuel veya otomatik olarak aktif hale gelebilme ve belirli bir
süre içerisinde, belirlenmiú olan bir alan üzerine verilen bir yo÷unlu÷a sahip olan havalandırılmıú veya
yetersiz havalandırılmıú köpük / su solüsyonunun hesaplanmıú bir miktarının boúaltılabilmesi.
Özellikler:
Geniúleme hızı ve muhafaza süresi.
7) Tozlu Söndürücü Tesisatları
Sabit bir söndürücü toz sisteminin amacı, ortamın tutuúma sonrasındaki en kısa sürede yangın
üzerine boúaltılmasının sa÷lanmasıdır.
Konteyner(ler) içerisinde depolanan toz, boúaltma a÷zından gaz basıncı ile boúaltılır. Toz,
konteynerden boúaltma a÷zına sert veya esnek borular içerisinden (hortum makarası) ile taúınabilir
39
veya boúaltma a÷ızı do÷rudan konteynere takılabilir. Sistem manuel veya otomatik olarak
çalıútırılabilir.
Maruz kalma / etki:
Çevresel iç iklim
Performans Kriterleri: Manuel veya otomatik olarak aktif hale getirilebilme ve söndürücü
ortamın hesaplanmıú bir miktarının belirli bir alan (m2) veya malzeme üzerine boúaltılabilmesi.
8) Manuel Yangın Alarm Tesisatları
Manuel bir yangın alarm tesisatı binada bulunan kiúinin bir yangın alarm sinyalini
baúlatabilmesine ve dolayısıyla da merkezi bir kontrol ve gösterge birimine iletebilmesine ve böylece
de farklı etkenlerin, örne÷in bina içindekilerin tahliyesinin baúlatılabilmesine olanak verir.
Maruz kalma / etki:
Kullanım amacına uygun çevresel iklim (iç / dıú uygulamalar).
Performans kriterleri: manuel olarak çalıútırılabilme ve ilgili olan hallerde bir sinyalin
merkezi gösterge ve kontrol birimine aktarılması
9) Otomatik Yangın Algılama ve Alarm Tesisatları
Otomatik bir yangın algılama ve alarm tesisatının amacı yangının mümkün olan en erken
güvenilir anda algılanması, alarmın üretilebilmesini ve uygun tedbirin alınmasını sa÷layacak úekilde
bir kontrol ve gösterge birimine bir sinyal iletilebilmesini sa÷lamaktır (örne÷in bina içindekilerin
boúaltılması, yangınla mücadele ekiplerinin / kurtarma ekiplerinin ça÷ırılması, söndürücü maddenin
otomatik olarak bırakılması). Alarm göstergesi bir acil durum sinyalinin verilmesini sa÷lar.
Tesisatın amacı yangından kaynaklanan herhangi bir fenomenin algılanması, örne÷in gaz,
duman, alev ve ısı ve bu algılamanın kontrol birimi tarafından anlaúılan bir sinyale dönüútürülmesidir.
Algılama bölümü
Maruz kalma / etki:
Çevresel iklim
Belirtilen test yangınları ("tek baúına yanan malzeme" - türü)
Performans kriterleri: Dumanın, alevlerin ve / veya ısının otomatik olarak algılanabilmesi
(belirtilen tasarım yangını boyutları veya bunun simulasyonu ile ilgili olarak) ve sinyalin merkezi
gösterim ve kontrol birimine iletilmesi
Alarm bölümü
Maruz kalma / etki:
Çevresel iklim
Performans kriterleri: Otomatik veya manuel olarak aktif hale gelebilme ve sesli ve / veya
görsel bir acil durum / yangın sinyalinin verilmesi.
10) Duman ve Isı Boúaltma Havalandırma Tesisatları
Tesisatın amacı yapı içerisindeki yangından kaynaklanan dumanın ve ısının do÷al veya güçle
çalıúan havalandırma açıklıkları veya bunların bir birleúimi (aynı duman bölmesi içerisinde
kullanılmadıkları sürece), dumanın yanal yayılmasını sınırlandıran ve yüzer bir duman tabakasının
arkasında dumansız bir alan oluúturan duman perdeleri ile birlikte kullanılarak giderilmesidir.
Tesisat aúa÷ıdaki hedeflerden herhangi birine katkıda bulunabilir:
- Kaçıú yollarının ve eriúim yollarının dumansız tutulması, yangınla mücadele koúullarının dumansız
bir tabaka oluúturmak suretiyle kolaylaútırılması,
- Hızla yayılmanın, böylece de yangının tamamen geliúmesinin geciktirilmesi veya engellenmesi,
- Duman ve ısının neden oldu÷u hasarın azaltılması,
- Yapısal elemanların yangın halinde maruz kaldıkları baskıların azaltılması.
4.2.3.4. Yangının ve dumanın yangının baúladı÷ı odanın ötesine yayılmasının sınırlandırılması
4.2.3.4.1
Genel
40
Yangının ve dumanın yayılmasının engellenmesi aúa÷ıdakilerden biri veya bunların bir
birleúimi kullanılarak gerçekleútirilebilir:
-
ønúaatın kullanımına adapte edilmiú (örne÷in yapı iúleri içerisinde beklenen termal etkiye
uyarlanmıú) yangın ayırıcı elemanların (duvarlar, döúemeler, vb) tesis edilmesi.
-
Yangın ayırıcı elemanlardaki açıklıkların kapatılması,
-
Ön cephelerin, aynı yapının parçalarına yayılmayı önleyecek úekilde uygun biçimde tasarlanması,
-
Yangın kontrol / yangın söndürme tesisatı,
-
Sıcak gazların do÷al veya mekanik yollarla uzaklaútırılması,
-
Duman bariyerlerinin tesis edilmesi (örne÷in duman kontrol kapıları),
-
Yangına dirençli havalandırma kanallarının tesis edilmesi ve / veya yangın damperlerinin ve
aktifleútirici cihazların tesis edilmesi
-
Bina içerisindeki alanlar arasında hava basıncı farklılıkları yaratarak dumanın bu alanlar arasında
geçiúinin kontrol edilmesi.
Not:
Binadakiler için kaçıú yollarında yaúamı tehdit eden kritik koúullar bulunmamalıdır.
Isının ve dumanın yangının baúladı÷ı odanın ötesine yayılması (opaklık - toksiklik) kritik koúullara
ulaúma süresini azaltabilir.
Uygulama ile ilgili nedenlerle, duman bölmesi sınırları, her zaman olmamakla birlikte, genellikle
yangın bölmeleri ile çakıúır ve bu durumda aynı ayırıcı elemanlarla her iki fonksiyonun yerine
getirilmesi mümkün olur.
Genellikle, açıklıkları veya boúlukları olmayan yangına dirençli ayırıcı elemanların duman için
yeterli bariyerler oluúturması, detaylı úartlar formüle edilmeksizin, dolaylı olarak beklenir. Di÷er
ayırıcı elemanlar, örne÷in kapılar, borular, elektrik kabloları vb için açılmıú deliklerin kapaklarında
durum bu olmayabilir ve duman bariyeri úartlarının açık bir úekilde formüle edilmesi, duman
durdurucu fonksiyonun yerine getirilmesinin beklenmesi halinde, gerekebilir.
Havalandırma kanalları, tesisat kanalları ve úaftlarının varlı÷ı ile gösterilen duman yayılması
riskine, bunların bakım açıklıkları da dahil olmak üzere, özel dikkat gösterilmesi gerekir.
4.2.3.4.2.
ølgili yapı bölümleri:
(a)
Açıkta kalan yüzeyler
-
Binaların dıú cepheleri gibi açıkta kalan yüzeyler
(b)
Di÷er elemanlar (yangın ayırıcı fonksiyona sahip olan)
-
Duvarlar (iç / dıú)
-
Döúemeler
-
Çatılar
-
Bölmeler ve yük taúıyıcı olmayan dıú duvarlar
Dıú duvarlar için, bir yangın bölümünden di÷erine yayılan yangın, aúa÷ıdakilere ba÷lı olarak meydana
gelebilir:
-
Yangın bölmeleri arasındaki yangın ayırıcı elemanlardaki hata
-
Duvarlar / zeminler ve binaların ön cepheleri arasındaki birleúimindeki hatalar
-
Dıú cepheler içindeki boúluklarda yayılan yangın
-
Cephenin dıú yüzeyi boyunca yayılan yangın
-
Yangına tepki performansı
41
-
øç kısımdaki yangına direnç
-
Dıú kısımdaki yangına karúı direnci
-
Tavan membranları
-
Taúıyıcılar ve raylı nakil sistemlerinin muhafazaları
-
Yükseltilmiú döúemeler
-
ønúaat derzleri
-
Tesisat kanalları ve úaftları (ilgili malzemeler: bkz. 4.3.1.3.5)
(c)
Yangın karúı katkıda bulunan elemanlar
Asma tavanlar
Asma tavanlar, kendi içerisinde, üzerindeki herhangi bir elemandan ba÷ımsız ve yangın
direncine sahip olan bir tavan membranındandan farklı olarak, üstündeki elemanın (örne÷in tavan veya
çatı) yangın direncine yalnızca katkıda bulundu÷u düúünülen bir elemandır.
Yıldırımın, havalandırma, döúeme veya çatı boúlu÷unda bulunan bakım açıklıkları, tesisat
boúlukları yanıcı malzemeleri ve askı elemanlarının vb. yangın direnci üzerindeki etkileri göz önüne
alınmalıdır (ilgili malzemeler: bkz. 4.3.1.3.4 (a)).
(d)
Tesisatlar
Havalandırma sistemleri (kanallar ve damperler) (bkz. 4.2.3.2.2 (g))
Otomatik yangın algılama ve alarm tesisatları (bkz. 4.2.3.3.2 (d) 9))
Duman ve ısı egzoz havalandırma tesisatları (bkz. 4.2.3.3.2 (d) 10))
Basınç tesisatları
Bir basınç tesisatının duman kontrolündeki amacı, belirli kaçıú yollarının ve di÷er alanların,
içlerindeki havanın yapının yakındaki bölümlerindekinden daha yüksek bir basınçta tutulması yoluyla,
duman giriúine karúı korunmasıdır. Bu dumansız alanlar aúa÷ıdakileri sa÷lar:
-
Bina içindekilerin emniyetli bir yere gitmesini (ve / veya),
Yangınla mücadele ve kurtarma ekiplerinin bina etrafında emniyetli bir yerden hareket
etmesini.
Maruz kalma / etki:
Çevresel iç ve dıú iklim
Performans kriterleri: Belirli bir muhafaza içinde bir aúırı tasarım basıncının aktif hale
getirilmesi ve oluúturulması veya belirtilen muhafazanın duvarları içerisinde bir tasarım akıú hızının
oluúturulması. Tesisat ana güç kayna÷ının hatası halinde fonksiyonunu koruyabilmelidir.
4.2.4.
4.2.4.1.
Yangının yakındaki yapı iúlerine yayılmasının önlenmesi
Prensiplere iliúkin açıklamalar
Yangının yakındaki yapı iúlerine yayılmasının sınırlandırılması aúa÷ıdaki amaçlar için gereklidir:
- Yanmakta olan yapının yakınında ve uza÷ında yer alan di÷er yapılarda bulunanların emniyetinin
sa÷lanması
- Büyük yangınlardan ve bunların sonuçlarından kaçınılması, örne÷in hastaneler, iletiúim tesisleri
gibi hayati hizmetlerin, kaynakların kaybı ve konutların büyük ölçekte zarar görmesi
- øtfaiyenin yangını kontrol altına alabilmesinin sa÷lanması (büyük yangınlardan kaynaklanan
radyasyon itfaiyenin / kurtarma ekiplerinin yaklaúmasını engelleyebilir)
Aúa÷ıdaki iki durum halihazırda kapsam dahilindedir:
- Yangının, örne÷in bir caddenin karúı taraflarında bulunup yüzyüze bakan iki bina gibi tamamen
ayrı olan yapılar arasında yayılması
42
- Yangının birbirine bitiúik olan ancak aralarında yangın ayırıcı bir duvar bulunan farklı yapılar
arasında yayılması
Komúu yapılara yangının yayılması aúa÷ıdakilerle önlenebilir:
-
Aúa÷ıdakilerin kontrol edilmesi ile yayılmanın önlenmesi:
x
Yapılar arasındaki mesafe
x
Pencereler gibi korumasız alanların boyutu
x
Bina dıú cephe malzemelerinin yangına tepki performansı
x
Dıú cephelerin cilasız veya cilalı bölümlerinin yangına karúı direnci
x
Su püskürtme tesisatları gibi aktif koruma tedbirleri
Çatı ıúıklıkları da dahil olmak üzere çatı dıú yüzeyi üzerinde tutuúmanın ve yangının
yayılmasının kontrol edilmesi,
-
Yangının bina içine nüfuz etmesinin kontrol edilmesi,
-
Aúa÷ıdaki bir yangından dolayı çatı kaplaması yüzeyinin tutuúmasının kontrol edilmesi,
Aúa÷ıdaki tamamen geliúmiú bir yangına maruz kalan bir çatının veya çatının bir bölümünün
yangın ayırıcı fonksiyon görmesinin sa÷lanması
Yangın direncine ek olarak darbe direnci gibi performans úartlarına sahip olan veya olmayan
yangın ayırıcı duvarların kullanımı.
4.2.4.2.
(a)
Yangın ayırıcı parçalar
- Yangın ayırıcı duvarlar
- Dıú duvarlar ve binaların dıú cepheleri (bkz. 4.2.3.4.2 (b))
- Çatı ıúıklıkları da dahil olmak üzere çatı kaplamaları
(b)
Otomatik su püskürtme tesisatları (bkz. 4.2.2.2 (b))
4.2.5.
4.2.5.1.
Binadaki insanların tahliyesi
Prensiplere iliúkin açıklama
Bir binadaki insanların kaçıú yollarının ve kurtarma ekiplerinin eriúiminin sa÷lanması için
aúa÷ıdakiler gereklidir:
-
Bina içindeki insanların, binanın neresinde olurlarsa olsunlar emniyetli bir yere tahliye edilmesine
olanak verilmesi,
-
Kurtarma ekiplerinin yapı iúlerine eriúebilmesine, bunları araútırmasına ve bunlardan çıkmasına
olanak verilmesi.
Yangın halinde, tahliye sırasında bina içindekilerin emniyeti dört tedbir ile sa÷lanabilir:
-
Bina içindeki insanların emniyetli bir yere emniyetli bir úekilde tahliye edilmesinin sa÷lanması
için kaçıú yollarının tasarlanması ve planlanması
-
Kaçıú yollarının çevre yapılardan yangın ve duman ayırıcı elemanlarla ayrılması
-
Duman kontrol tedbirleri
-
Kaçıú yollarında tavan kaplamaları ve döúeme kaplamalarından kaynaklı yangın ve duman
yayılmasının sınırlandırılması.
4.2.2. ve 4.2.3.'te verilmiú olan tedbirlere ek olarak, yapı iúleri ve kullanımında aúa÷ıdakilerde
düúünülebilir:
43
-
Yangın uyarı tesisatları da dahil olmak üzere yangın algılama ve alarm tesisatları
-
Kaçıú yollarının ve çıkıúların binadaki insan sayısı ve bunların tahliyesi için uygun sayıda
tasarlanması, planlanması
-
Kaçıú yollarında yer alacak sistemler:
x
Acil durum aydınlatma tesisatları
x
Acil durum çıkıúı iúareti tesisatları
x
Yangın emniyet tesisatlarına hizmet veren acil durum güç kayna÷ı tesisatları
x
Kapılar üzerindeki emniyet cihazları (panik çubukları vb)
x
Acil durum kılavuz sistemleri.
-
Basınç tesisatlarının ve di÷er duman kontrol tedbirlerinin temini
-
Yapı iúleri içinde veya dıúında emniyetli kaçıú yerlerinin temini
-
Kurtarma ekiplerinin eriúiminin sa÷lanması
x
Yapı iúlerine eriúim
x
Acil durum ve itfaiye vasıtaları için eriúim
x
Yangınla mücadele asansörü
-
Yapı iúleri içinde yer alan acil durum iletiúim sistemleri
x
Acil durum alarm tesisatları / yangın uyarı tesisatı
x
Acil durum iletiúim tesisatları (aynı zamanda itfaiye için)
Bina içindeki insanlar veya itfaiye tarafından (müdahale ve yangın baúlangıcında yangınla
mücadele için) kullanılan acil durum tesisleri
4.2.5.2.
ølk Yangın Hortumu tesisatları
(a)
Açıktaki yüzeyler
-
Duvarlar / tavanlar
-
Döúemeler
Elektrik kabloları için yangından koruyucu sistemler (kendine özgü yangın direncine sahip
olan kablolar da dahil)
(b)
Yapı Bölümleri (yangın ayırıcı fonksiyonlara sahip)
-
Duvarlar ve bölmeler
-
Tavanlar (asma tavanlar da dahil)
-
Döúemeler
(c)
Tesisatlar
1. Manuel yangın alarm tesisatı (bkz. 4.2.3.3,2 (d) 8))
2. Otomatik yangın algılama ve alarm tesisatları (bkz. 4.2.3.3.2 (d) 9))
3. Duman ve ısı egzoz havalandırma tesisatları (bkz. 4.2.3.3.2 (d) 10))
4. Basınç tesisatları (bkz. 4.2.3.4.2 (d))
5. Yanıcı gaz algılama tesisatları (bkz. 4.2.3.2.2 (e))
6. Yangın uyarı tesisatları
44
Bir yangın uyarı sistemi, yapı içerisine, iúitsel ve / veya görsel bir sinyalin bina içindekileri
veya personeli bir acil durumun varoldu÷u ve tahliyenin baúlatılmasının gerekebilece÷i konusunda
uyarmak üzere tesis edilir.
Maruz kalma / etki: Çevre iklimi
Performans kriterleri: Görsel veya iúitsel uyarıların manuel veya otomatik olarak aktif hale
getirilebilmesi. Tesisatlar ana güç kayna÷ının hata yapması halinde, minimum tasarım süresi (saat
cinsinden) boyunca fonksiyonlarını koruyabilmelidir.
7. Yangın ça÷rısı tesisatları
Tesisatın amacı, iúler içerisinde bir yangın alarmının iúlerden itfaiyeye / kurtarma ekiplerine
veya bir kontrol (yangın komuta) istasyonuna otomatik olarak iletilmesi için gerekli tesislerin
sa÷lanmasıdır.
8. Acil durum aydınlatma tesisatları
Tesisatın amacı, normal aydınlatma için kullanılan normal güç kayna÷ı hata verdi÷inde, belirli bir alan
içerisinde uygun bir süre boyunca derhal ve otomatik olarak aydınlatmanın sa÷lanmasıdır.
Kaçıú araçlarının emniyetli ve etkin bir úekilde kullanılması,
Özellikle riskli iúyerlerindeki faaliyetlerin emniyetli bir úekilde bitirilmesi,
Acil durum tedbirlerinin iúin uygun konumlarında etkin bir úekilde gerçekleútirilmesi içindir.
Maruz kalma / etki: Çevresel iklim
Performans kriterleri: Binadaki insanların emniyetli bir úekilde tahliye edilmesine olanak
verilmesi veya baúka amaçlar için ana güç kayna÷ının hatası halinde yeterli aydınlatmanın temin
edilebilmesi
9. Acil durum çıkıú iúareti tesisatları
Acil durum çıkıú iúaretleri, yapı içerisinde, bir acil durum halinde tahliye için kullanılacak
olan çıkıúların konumlarının ve yapı içerisindeki her bir noktadan planlanan çıkıú yolunun (örne÷in
yön iúareti) bina içindekilere gösterilmesi için tesis edilir ("yangın durumunda kullanılmayacaktır"
iúareti de dahil).
Maruz kalma / etki: Çevresel iklim, darbeye karúı direnç
Performans kriterleri: Bina içindekilerce kullanılacak kaçıú yolları ve çıkıúlarla ilgili açık,
tanımlanması kolay ve görünür talimatların sa÷lanabilmesi.
10. Yangın hortumu tesisatları (bkz. 4.2.3.3.2 (d) 1))
11. Yangın emniyeti tesisatlarına hizmet veren tesisatların acil durum güç kayna÷ı
Bu tesisatın amacı, bu tesisat için güç temin eden, da÷ıtan veya bu gücü kontrol eden sistemin
elemanlarının hasar görmesi veya kazaya u÷raması halinde veya normal gücün kesilmesi durumunda,
yangın emniyet tesisatları için - derhal, otomatik olarak ve uygun bir süre boyunca - güç
sa÷lanmasıdır. Yangın emniyet tesisatları bazı durumlarda kendi acil güç kaynaklarına sahiptir.
12. Yangın emniyet tesisatlarına hizmet veren su temin tesisatları
Tesisatın amacı itfaiye ve sabit yangınla mücadele tesisatlarının etkin çalıúması için uygun ve
güvenilir bir su kayna÷ının (bazı durumlarda uygun bir su kayna÷ı da dahil) temin edilmesidir.
Maruz kalma / etki: Amaçlanan kullanım için uygun çevresel iklim
45

Gerekli su debisi (m3/ saat)

Basınç (bar)

Kaynak süreklili÷i (h).
4.2.6. Kurtarma ekiplerinin emniyeti
4.2.6.1.
Prensiplere iliúkin açıklama
Yük taúıyıcı kapasiteye (bkz. 4.2.2), yangın ve dumanın yayılmasının sınırlandırılmasına (bkz.
4.2.3 ve 4.2.4), ve bina içindekilerin tahliyesine (bkz. 4.2.5) ek olarak, hükümlerin amaçları aúa÷ıda
verilmiútir:
-
Gerçekleútirilecek kurtarma iúlemleri için olanak sa÷lanması
Yangınla mücadelenin yapının içinde ve dıúında etkin bir úekilde uygulanmasına olanak
sa÷lanması
Kurtarma ekiplerinin ve yangınla mücadele ekiplerinin makul bir emniyet düzeyi ile
çalıúmasına ve yapıyı emniyet içinde terk etmesine olanak sa÷lanması.
Bu tür hükümler aúa÷ıdakileri içerebilir:
-
Bina içinde / dıúında yangınla mücadele düzenekleri için eriúim / yer
-
Yangın emniyeti tesisatlarına hizmet veren su temin tesisatları yangın muslu÷u tesisatları
Çıkıú yollarına sahip bina içinde artan ve / veya azalan yangın kaynaklan ve uygun olan
hallerde yangının kontrolü amacını taúıyan köpük giriúleri.
-
Zemin planı genel görünümleri
-
Yangına müdahale úartları
-
Yangına müdahale veya emniyet merdivenleri
-
Yangına müdahale asansörü tesisatları
-
Yangına müdahale lobileri
-
Duman ve ısı çıkıú havalandırma tesisatları
-
Basınç tesisatları
-
Yangınla mücadele tesisatlarına hizmet veren acil durum güç kayna÷ı tesisatları
-
Acil durum aydınlatma tesisatları
-
Kaynakların kontrolü (gaz, elektrik, su, vb) ve aktif yangın emniyet sistemleri
-
Kaynakların kapatılması amaçlı anahtarlar / vanalar
-
Acil durum iletiúim tesisatları
Elektrik kabloları için yangından koruyucu sistemler (kendine has yangın direncine sahip olan
kablolar da dahil)
-
Tehlikeli maddelerin iúaretlenmesi
-
Yangına müdahale ekiplerine yardımcı olacak iúaretler
4.2.6.2. ølgili yapı bölümleri:
(a)
Elektrik kabloları için yangından koruyucu sistemler
(b)
(c)11)
Yangın emniyeti tesisatlarına hizmet veren acil durum tesisat güç kayna÷ı (bkz. 4.2.5.2
(c)
Yangın emniyet tesisatlarına hizmet veren su temin tesisatları (bkz. 4.2.5.2 (c) 12)
(d)
Duman ve ısı egzoz havalandırma tesisatları (bkz. 4.2.3.3.2 (d) 10)
46
(e)
Basınç tesisatları (bkz. 4.2.3.4.2 (d)),
(f)
Yangın ça÷rısı tesisatları (bkz. 4.2.5.2 (c) 7)
(g)
Acil durum aydınlatma tesisatları (bkz. 4.2.5.2 (c) 8))
(h)
Yangın muslu÷u tesisatları
Tesisatın amacı, itfaiyenin yangınla mücadele ekipmanını ba÷layarak rezervuarları
doldurabilece÷i ve / veya hortumlara ve monitörlere su temin edebilece÷i bir su kayna÷ı ba÷lantısının
(yani yangın vanasının) sa÷lanmasıdır.
(i)
Yangına müdahale asansörü tesisatları
Bir yangına müdahale asansörü (genellikle yangın asansörü olarak adlandırılır) bir yapı içinde,
yangına müdahale ekiplerinin ve bunların kullandıkları ekipmanın üst ve alt katlara makul bir emniyet
tedbiri dahilinde hızlı bir úekilde taúınmasını ve böylece de zor ve uzun yangına müdahale / kurtarma
görevleri için yeterli enerjiyi korumasını sa÷lamak üzere tesis edilir.
Asansör aynı zamanda normal koúullarda binada bulunanlar tarafından da kullanılabilir, ancak
bir yangın acil durumunda, asansörün kontrolü genellikle asansörün yanında yangın hizmeti eriúim
düzeyinde bulunan yangına müdahale asansörü anahtarını kullanan yangına müdahale ekiplerine
geçer. Asansör, dumanın ve yangının asansör kabinine ve / veya asansör kuyusuna giriúi olasılı÷ını
minimize etmek için korumalı bir lobi içerisinde bulunabilir. Asansörün hızı herhangi bir kata çok kısa
bir sürede eriúilmesine olanak vermelidir.
Yangına müdahale asansörünün di÷er bir amacı bir yangın acil durumu ortaya çıktı÷ında
özürlü insanların tahliye edilebilmesidir.
Bir yangın asansörünün korumalı bir merdiven kenarına yerleútirilmesi gerekir, böylece
asansörde bir arıza olması halinde, yangına müdahale ekipleri yaúamı tehdit edici bir bölgeye geçmek
zorunda kalmaksızın merdivenleri kullanabilir. Bu amaca ulaúılabilmesi için, asansörün ve
merdivenlerin korumalı bir úaft içerisinde bulunması ve asansörü / merdivenleri her bir kat düzeyinde
barınma alanından (yangın / duman alanı) ayıran bir lobi olması iyi bir uygulama olarak kabul edilir.
Maruz kalma / etki:
Artan sıcaklık
Belirtilen yük
Elektriksel bileúenlerin sudan zarar görmesi (yangın kontrolü / yangına müdahale eden)
Performans kriterleri: Yangına müdahale edenler ve kurtarma ekiplerinin nakli için yangın
halinde asansörle bina içerisinde emniyetli ve güvenilir bir geçiúin temin edilmesi.
Ana güç kayna÷ının arızası halinde fonksiyonunu koruyabilmesi
(j)
Acil durum iletiúim tesisatları
Bir Acil durum iletiúim sistemi, yapı içinde, itfaiyeye, yangın durumunda görev yapan bina
personeline veya e÷itilmiú kullanıcılara bilgi iletim tesislerinin sa÷lanması amacıyla tesis edilebilir.
47
4.3.
Malzemelere øliúkin Hükümler
4.3.1. Malzemeler ve Temel Gerekle ilgili olabilecek özellikler
(1) Kategori B standartlar ve Avrupa teknik onayı ortak esasları için talimatların hazırlanması
amacıyla, aúa÷ıdaki listede piyasaya sürülebilecek olan ve bir bütün olarak yapı veya yapıların belirli
parçalarının Temel Gerek karúılama yetene÷ine katkıda bulunabilecek olan malzemeler veya malzeme
grupları yer almaktadır. Bu malzeme listesi geniú kapsamlı ve ayrıntılı de÷ildir.
(2) Avrupa standartları ve Avrupa Teknik onayı ortak esasları için talimatların
hazırlanmasında dikkate alınması gereken Temel Gereklerle ilgili özellikle bu malzeme veya malzeme
grupları için verilmiútir. Bunlar aynı zamanda listede yer almayan malzemelerle ilgili talimatlarda de
göz önünde bulundurulması gereken özellikleri gösterir.
(3) 1.1 (3)'te tanımlanmıú olan Temel Gerek iliúkin konuların birbirine ba÷ımlılı÷ı nedeniyle,
aynı malzeme bu konulardan birden fazlası altında yer alabilir. Bu durum, bir malzemenin belirli bir
yapı iúindeki gerekli performans düzeyini, baúlıklarla ilgili beú farklı senaryo nedeniyle etkileyebilir.
Farklı özelliklerin birbiriyle olan ba÷lantısının da göz önüne alınması gerekebilir.
4.3.1.1. Yangına tepki úartlarına tabi olan malzemeler
Yapı malzemelerinin yangına tepki performansının de÷erlendirilmesini sa÷lamak için, ilgili
gerçek yangın senaryoları ile korelasyonlu tam veya kilometre taúı ölçekli testlerin kullanıldı÷ı uyumlu
bir çözüm geliútirilecektir.
Malzemeleri son kullanım koúulları altında göz önüne alınacaktır.
ølgili performans kriterlerinin tutuúabilirlik, ısının serbest kalma hızı, alevin yayılma hızı,
duman, toksik gaz, alev damlaları / parçacıkları ve /veya bunların bileúimlerinin üretilmesinin hızı
oldu÷u kabul edilir.
Tek (homojen) yapı malzemeler, kompozitler veya tesisatlar olabilir, örne÷in
-
Yüzey kaplamaları da dahil olmak üzere duvar, tavan ve döúeme malzemeleri
-
Bina elemanları
-
Bina elemanları içinde bulunan malzemeler
-
Borular ve kanal bileúenleri (harici olarak uygulanan yalıtım da dahil olmak üzere)
Bina dıú cephelerinde / dıú duvarlarda kullanılan malzemeler (yalıtım tabakaları, vb dahil
olmak üzere)
4.3.1.2. Yangın úartlarına maruz kalan çatılarda kullanılan malzemeler
4.3.1.2.1. Dahili bir yangına maruz kalan çatılar
(a) Tamamen geliúmiú olan alttaki bir yangın koúulları altında yangın direnci gerektiren çatılar için,
4.3.1.3.3'e bakınız.
(b) Çatının altındaki yanan tek bir malzemeye maruz kalan çatıların performansı için (bkz. 3.2),
aúa÷ıdakiler göz önüne alınmalıdır:
o
çatının çökmesi
o
çatıdan yangının giriúi ve çatı kaplaması yüzeyinin tutuúması
o
çatının altında ve içinde yangının yayılması
o
tutuúma kayna÷ından uzaktaki alanlarda yer alan alev damlaları / parçaları
4.3.1.2.2 Harici bir yangına maruz kalan çatılar
Çatı kaplamalarının yangın performansının (yalıtım tabakaları, buhar bariyerleri, alt tabakalar,
vb dahil olmak üzere) ve çatı ıúıklarının yangın performansının gösterilmesi için, aúa÷ıdaki özelliklere
sahip testler gerekli olacaktır:
48
x
Simule edilmiú bir uçucu parçacıklarının çatı üzerindeki etkilerinin belirlenmesi
(rüzgar olmadan)
x
Yanan bir parçadan dolayı yanan çatı kaplaması ve çatı ıúı÷ı üzerindeki rüzgar
etkilerinin belirlenmesi (ıúık saçılması ile).
Performans kriterleri aúa÷ıdaki konularda sınırlamalar içerecektir:
x
Çatı içerisinden veya çatı ıúıklı÷ından binaya yangının nüfuz etmesi
x
Yangının çatı kaplamasının dıú yüzeyi üzerine veya kompozisyonu içerisine yayılması
x
Alev damlalarının / parçalarının üretilmesi.
4.3.1.3. Yangına direnç úartlarına tabi malzemeler
4.3.1.3.1 Genel
Bugüne kadar, ISO standart yangını, Avrupa'da ve di÷er yerlerde, yangın direncinin
gösterilmesi için kullanılan tasarım yangını olmuútur, bunun parlama sonrası, tamamen geliúmiú bina
yangınları ile iliúkilendirilmesi makul kabul edilmektedir. Üye Ülkelerde, standart yangının
kullanıldı÷ı yangına direnç úartları uygun oldu÷u düúünülen emniyet düzeylerini yansıtır. Bununla
birlikte, standart yangın direnci testinin amacı do÷al yangınlarda karúılaúılabilecek olan sıcaklıkları ve
baskıları yansıtma amacı taúımaz. Yapıların ve malzemelerin standart fırınların boyutları ve
kapasiteleri dahilindeki izafi performansının bir ölçütüdür. Genel olarak, do÷al yangınlardaki yapısal
davranıú hakkındaki belirsizlikler ılımlı yangına direnç úartları hazırlanarak dikkate alınır.
Do÷al bir yangın senaryosu standart yangın için bir alternatif olarak kullanılabilir ve
parlamanın olmayaca÷ı veya farklı ısı aktarımı hızlarının varsayılabilece÷i veya elemanların düzgün
olmayan ısınmaya maruz kaldı÷ı hallerde özellikle yararlıdır.
Bir malzemenin yangın direncinin karakterize edilmesi için kullanılan temel kriterler aúa÷ıda
sıralanmıútır:
-
Yük taúıma kapasitesi
-
Bütünlük
-
Yalıtım
bunlar dakika cinsinden ifade edilir.
Yük taúıma kapasitesi için
R
Bütünlük için
E
Yalıtım için
I
Sembolleri kayıtlı performans süresi için dakika cinsinden belirlenmiútir ve standart sıcaklık /
zaman e÷risine göre karakterizasyon yapıldı÷ında kullanılır.
Sınıflar aúa÷ıdaki biçimde ifade edilecektir:
Yük taúıyıcı elemanlar için:
REI - süresi:
süre
Tüm kriterlerin (yük taúıma kapasitesi, bütünlük ve yalıtım) karúılandı÷ı minimum
RE - süresi:
øki kriterin, yük taúıma kapasitesinin ve bütünlü÷ün karúılandı÷ı minimum süre
R - süresi:
Yük taúıma kapasitesinin karúılandı÷ı minimum süre
Yük taúıyıcı olmayan elemanları için:
EI - süresi:
Bütünlük ve yalıtım kriterlerinin karúılandı÷ı minimum süre
E - süresi:
Bütünlük kriterinin karúılandı÷ı minimum süre
Performans süresi aúa÷ıdaki rakamlardan biri cinsinden ifade edilir:
49
15, 20, 30, 45, 60, 90, 120, 180, 240, 360.
Bu úekilde, aúa÷ıdaki ilgili sınıflar tanımlanabilir:
REI 15, REI 30, REI 45,.. RE 15, RE 30,.... R15, R30,...
Bu úekilde, 155 dakika yük taúıma kapasitesine, 80 dakika bütünlü÷e ve 42 dakika termal
yalıtıma sahip olan bir bina elemanı R 120 / RE 60 / REI 30 olarak veya 70 dakika yük taúıma
kapasitesine ve 35 dakika bütünlü÷e sahip olan bir bina elemanı da R60 / RE 30 olarak sınıflandırılır.
Toplama yöntemlerinin uygulanabildi÷i hallerde, her bir malzeme için ölçülen süreler, aúa÷ıya
do÷ru bir dakikaya yuvarlanmak suretiyle, uygun sınıflandırmanın belirlenmesi amacıyla
birleútirilebilir.
Sınıflandırma aúa÷ıdaki úekilde geniúletilebilir:
-
W, yalıtım yayılan radyasyon temelinde kontrol edildi÷inde,
-
M, belirli mekanik etkenler göz önüne alındı÷ında,
-
C, kendinden kapanma cihazına sahip olan kapılar için
-
S, duman sızıntısı ile ilgili olarak belirli sınırlamalara sahip elemanlar için
Simetrik olmayan yangın ayırıcı elemanlar için, yangına maruz kalma yönünün bilinmesi hali
haricinde, yangın direnci sınıflandırması, en düúük yangın direncini verdi÷i de÷erlendirmesi yapılan
yangına maruz kalma haline dayanır.
Üye Ülkeler yangın direncine ek olarak yangına tepki özellikleri için (uyumlu özelliklerde
belirtilen) bir úarta sahip olabilirler.
4.3.1.3.2 Ayırıcı fonksiyonu olmayan yük taúıyıcı elemanlar (örne÷in kiriúler, kolonlar):
-
Standart sıcaklık / zaman e÷risine göre de÷erlendirme
Maruz kalma / etki: standart sıcaklık / zaman e÷risi
Performans kriterleri: Yük taúıma kapasitesi (R)
Sınıflandırma (2): R15, R20, R30, R45, R60, R90, R120, R180, R240
-
Do÷al yangına karúı de÷erlendirme
Maruz kalma / etki: Do÷al yangın
Performans kriterleri: Elemanların belirli bir süreye veya yangın yüküne karúı ayakta kalması
Sınıflandırma: Geçti / kaldı
4.3.1.3.3 Yangın ayırıcı fonksiyona sahip olan yük taúıyıcı elemanlar (örne÷in duvarlar, döúemeler,
camlar da dahil olmak üzere çatılar için)
Maruz kalma / etki: (a) veya (a) ve (b) geçerlidir
(a)
Standart sıcaklık / zaman e÷risi
(b)
Yangın halinde di÷er bileúenlerin yapısal hata göstermesini temsil eden darbe (yalnızca belirli
duvarlar için; test veya hesaplamayla belirlenir).
Performans kriterleri: (onaylanmıú kombinasyonlar sınıflandırması)
(a)
Yük taúıma kapasitesi (3) bütünlük ve yalıtım (REI)
(b)
Yük taúıma kapasitesi (2) ve bütünlük (RE)
(c)
Yük taúıma kapasitesi (2) (R)
2
3
østisnai durumlarda, genellikle inúaat mühendisli÷i iúleri için, üst sınır (R 240) yükseltilebilir.
(R) için daha yüksek bir sınıflandırmaya olanak verir, örne÷in R 120 / E 60 / I 60
50
(d)
Aynı zamanda darbe halinde yük taúıma kapasitesi (2) bütüncüllük ve yalıtım (REI M) (M =
mekanik)
(e)
Camlı bölümler için, radyasyon kriteri de kullanılabilir (W)
Sınıflandırma:
RE
REI
15
20
30
20
30
REI –M
45
30
60
90
120
180
240
60
90
120
180
240
60
90
120
180
240
4.3.1.3.4 Elemanların veya yapı bölümlerinin korunması amaçlı malzemeler ve sistemler
Bu bölümde yangından korunma amaçlı kaplamaların ve sistemlerin binaların yapısal olan ve
olmayan parçalarının, örne÷in duvarların, döúemelerin, çatıların, kiriúlerin, kolonların yangın direncine
katkısının de÷erlendirilmesi amaçlı özel úartlar belirtilmektedir.
(a)
Asma tavanlar
Maruz kalma / etki:
a.
Standart sıcaklık / zaman e÷risi (asma tavanın alt kısmından)
b.
Yanan tek bir maddeden kaynaklı maruz kalma (bkz. 3.2) (alt kısımdan bu maruz kalma
hali yalnızca özel durumlarda kullanılır ve tüm asma tavanlar için zorunlu olma amacını taúımaz).
a.
Tüm elemanlar için:
-
Yük taúıma kapasitesi
-
Bütünlük
-
Yalıtım
b.
Asma tavan bileúenlerinin stabilitesi (maruz kalma / etki (b) için).
Sınıflandırma: Yalnızca yapı elemanı ve asma tavan birleúimi için geçerlidir.
(b)
Yangından koruyucu kaplamalar, metal kaplamalar ve bölmeler
Bu malzemeler ve sistemler, yük taúıyıcı elemanların ve yapıların, yangın halinde yük taúıma
kapasitelerinin süresinin artırılmasını sa÷layacak úekilde yangından korunması için kullanılır.
Yangından koruyucu kaplamalar malzeme özellikleri (termal iletkenlik, yayılabilirlik, bütünlük,
yapıúabilirlik vb) bakımından korunan elemanların yük taúıma kapasitesinin belirlenmesi amacıyla bir
yüksek sıcaklık aralı÷ında karakterize edilebilir (hesaplama ve / veya test sonuçlarının ekstrapolasyonu
veya interpolasyonu ile).
Maruz kalma / etki: Standart sıcaklık / zaman e÷risi (aynı zamanda yalnızca yangının ısı akısı
ile aktif hale gelen malzemeler için bkz. 3.2 (4) b)
Performans kriterleri: 4.3.1.3.2 ve 4.3.1.3.3'te verilen korumasız yük taúıyıcı elemanlar için
oldu÷u gibi
Sınıflandırma: 4.3.1.3.2 ve 4.3.1.3.3'te verilen korumasız yük taúıyıcı elemanlar için oldu÷u
gibi
4.3.1.3.5 Yapıların yük taúıyıcı olmayan elemanları veya parçaları için malzemeler
4.3.1.3.5.1 Bölmeler (camlı elemanlar)
Maruz kalma / etki: (a) veya (a) ve (b) geçerlidir
51
(a) Standart sıcaklık / zaman e÷risi
(b) Yangın halinde di÷er bileúenlerin yapısal hatasını temsil eden etki (yalnızca belirli duvarlar için,
test veya hesaplama yoluyla belirlenir).
Performans kriterleri: (sınıflandırma kombinasyonları)
(a) Bütünlük (E)
(b) Bütünlük ve yalıtım (El)
(c) Bütünlük ve yalıtım, aynı zamanda etki halinde (El - M)
(d) Camlı parçalar için, ek olarak yayılma kriteri de kullanılabilir (W)
Sınıflandırma:
E
EI
15
20
30
20
30
EI – M
45
30
60
90
120
60
90
120
60
90
120
180
240
4.3.1.3.5.2 Dıú cepheler, dıú duvarlar (camlı elemanlar da dahil)
øki konunun göz önüne alınması gerekir:
(a)
Yangına direnç konuları
-
Odanın içinden yangın (bkz. 4.3.1.3.5.1)
-
Dıúarıdan yangın
Maruz kalma / etki: Standart sıcaklık / zaman e÷risini en az 600 ˚C'ye kadar takip eden ve test
süresinin kalan bölümünde bu düzeyde kalabilece÷i belirtilen sıcaklık / zaman e÷risi
(a) Bütünlük (E)
(b) Bütünlük + yalıtım (EI)
Sınıflandırma:
E
15
30
60
90
EI
15
30
60
90
(b)
Duvarlar içindeki veya dıú cepheler boyunca yer alan üst düzeylere yangının yayılmasına
iliúkin konular (bkz. 4.2.3.4.3 (b))
4.3.1.3.5.3 Tavan Membranları
Maruz kalma / etki:
kalma)
(a)Standart sıcaklık / zaman e÷risi (tavanın altından maruz
(b)Tavan membranı üzerindeki boúluktan yangına maruz kalma
Performans kriterleri: Bütünlük ve yalıtım (El)
Sınıflandırma: EI
15
30
45
60
90
120
180
240
4.3.1.3.5.4 Yükseltilmiú Döúemeler
Bu bölüm alttaki bir yapısal döúemeyle ba÷lantılı olarak kullanılan yükseltilmiú zeminlerle
ilgilidir.
52
Maruz kalma / etki: Yükseltilmiú döúemenin altından (örne÷in boúluk içerisinde) yangına
maruz kalınması (talimat da karar verilecektir)
Performans kriterleri: Yük taúıma kapasitesi, bütünlük ve yalıtım
Sınıflandırma: (talimat da karar verilecektir).
4.3.1.3.5.5 Yangın kapıları ve kepenkleri ve bunların kapatma cihazları (cam ve donanım içerenler de
dahil)
Bu bölüm kapılar için özel yangına direnç úartlarını ve cam elemanlarla da ilgili úartları kapsar.
Maruz kalma / etki: Standart sıcaklık / zaman e÷risi
Performans kriterleri: (a) Bütünlük (E)
(b) Bütünlük ve yalıtım (kenar boúlu÷una yakın yalıtım úartları herhangi bir yanabilir yüzeyin
tutuútu÷u düzeye indirilebilir, açıkta olmayan tarafın boyanmasından kaçınılır) (El)
(c) Kendinden kapanma (C)
(d) Bütünlük ve yayılma (yalnızca yeterli I ya sahip olmayan elemanlar üzerinde) (EW)
Sınıflandırma:
EI
15
EW
E
15
20
30
20
30
30
45
60
90
120
180
240
90
120
180
240
60
45
60
Kapatma cihazları
Bu bölümün amacı aynı zamanda yangın ayırıcı elemanın bir parçasını oluúturan kapıların ve
kepenklerin yangın ve / veya duman durumunda kendili÷inden kapanmasının sa÷lanmasıdır.
Kapılar ve kepenkler ya her bir açıklık sonrasında veya yangın durumu meydana geldi÷inde
kapatıcı ekipman tarafından kapatılır. Yalnızca yangın durumu meydana geldi÷inde etkin olan kapatıcı
mekanizmalara sahip tesisatlar ya açık tutulan sistemler ya da serbest salınan kapı kapatıcılarıdır.
Bunların güç kayna÷ı arıza yaptı÷ında dahi kapanma güvenilirli÷ini sa÷laması gerekir. Tesisatlar aynı
zamanda bir açıcı cihazla da teçhiz edilebilir.
Bir açık tutma sistemi bir yangın detektöründen (örne÷in ısı ve / veya duman dedektöründen),
bir serbest bırakma cihazından, bir açık tutma mekanizmasından ve bir güç kayna÷ından meydana
gelebilir. Yangın halinde serbest bırakma cihazı tepkisi veya di÷er herhangi bir nedenle serbest
bırakma (örne÷in manuel) kapakların kendi kapanma mekanizmaları tarafından kapatılmasını
sa÷lamalıdır. Açık tutma sistemlerinin fonksiyon göstermesi algılama ve serbest bırakma sistemlerinin
güvenilirli÷ine ve bileúenlerin uyumlulu÷una ba÷lıdır.
Serbest salınımlı bir kapı kapatıcı kapının normal kullanımda serbestçe salınmasına olanak
verir, ancak bir yangın durumunda kapıyı kapatacak úekilde çalıúır.
Bir kapatıcı cihazın çalıúma ömrünün göz önüne alınması gerekir (Bölüm 5'e bakınız).
Maruz kalma / etki: Çevresel iklim
Performans kriterleri: Kapılar ve kepenkler için "açık tutma" tesisatlarının serbest
bırakılabilmesi ve yangın veya güç kayna÷ı arızası halinde kapıların ve kepenklerin güvenilir úekilde
kapatılmasının sa÷lanması
Çalıúma ömrü (dayanıklılık) göz önüne alınmalıdır.
Bir kapının herhangi bir açıdan kapatılabilmesi ve direncin, örne÷in mandalın üstesinden
gelebilmesi.
4.3.1.3.5.6 Asansör indirme kapıları (cam içerenler de dahil)
53
(a) Bütünlük (E)
(b) Bütünlük ve yalıtım (kenar boúlu÷u yanındaki yalıtım úartları, açıkta olmayan taraf üzerindeki
herhangi bir yanıcı yüzey boyasının tutuúmasından kaçınılacak úekilde azaltılabilir) (EI)
(c) Bütünlük ve yayılma (yalnızca yeterli I’ya sahip olmayan elemanlar üzerinde (EW)
Sınıflandırma:
EI
15
EW
E
20
30
20
30
15
45
60
90
60
30
45
60
90
4.3.1.3.5.7 Konveyörler ve trackbound nakil sistemleri için muhafazalar
Bu bölümde, taúıyıcı sistemlerin deldi÷i duvarlar ve döúemeler gibi yangın ayırıcı elemanlarda
varolan açıklıkları yangın halinde kapatan özel kapaklar belirtilmektedir. Taúıyıcı üzerindeki hareketli
parçaların kapa÷a zarar vermemesini ve özellikle güç kesintisi durumunda kapa÷ın açıklı÷ı kapatmak
konusunda tamamen etkin olmasını önlememesini sa÷layacak özel cihazlara ihtiyaç duyulmaktadır.
Bu tür açıklıkların emniyetli ve etkin bir úekilde kapatılması ancak taúıyıcı sistem kapa÷ının
ve bileúenlerin mekanik ve elektriksel iúletimi dikkatli bir úekilde koordine edilirse gerçekleútirilebilir.
(a) Bütünlük (E)
(b) Bütünlük ve yalıtım (kenar boúlu÷u yanındaki yalıtım úartları, açıkta olmayan taraf üzerindeki
herhangi bir yanıcı yüzey boyasının tutuúmasından kaçınılacak úekilde azaltılabilir) (El)
(c) Kendinden kapanma (C)
Sınıflandırma:
EI
15
E
15
20
30
45
60
90
120
180
240
30
45
60
90
120
180
240
Kapakların çalıúma ömrünün göz önüne alınması gerekir.
4.3.1.3.5.8 Kablolar ve borular için delik kapakları
De÷erlendirmeler aúa÷ıdaki konularda yapılmalıdır:
- Yangın ayırıcı elemanın bütünlü÷ü ve yalıtım performansı üzerinde bu tür deliklerin etkisi
- Delik kapatma sisteminin bütünlü÷ü ve yalıtım performansı,
- Deli÷i oluúturan hizmetin veya hizmetlerin yalıtım performansı, ve gerekli olması halinde bir
hizmetin bütünlü÷ü
Maruz kalma / etki:
(b) Alevin etkisi (gereken ölçüde - aúa÷ıdaki nota bakınız)
(a) Bütünlük (E)
(b) Bütünlük ve yalıtım (EI)
Not: Performans kriterleri belirlenirken, yangının bu tür elemanlar aracılı÷ı ile iletilebilece÷i
yolların düúünülmesi gerekir (küçük bir alev de dahil). Bu yollar aúa÷ıdakileri içerir:
54
- Bir hizmet ve kapaklar arasında veya kapak ve deldi÷i eleman arasında oluúan bir boúluk yoluyla
veya hizmetin kendisinin içinde veya yangın kapatma malzemesinde oluúan bir açıklık aracılı÷ıyla
yangının nüfuz etmesi
- Deli÷in yanındaki elemanın açıkta olmayan yüzeyi üzerinde kabul edilemeyen bir sıcaklık artıúı
yaratan bir yangın eylemi;
- Yangından etkilenmeyen bölmede veya delik kapatma sisteminin açıkta olmayan yüzeyi üzerindeki
hizmet bölümünün yüzey sıcaklı÷ında kabul edilemez bir artıú yaratan yangın eylemi
Sınıflandırma
EI
15
E
15
20
30
45
60
90
120
180
240
30
45
60
90
120
180
240
4.3.1.3.5.9. Servis kanalları ve úaftları
Bu bölüm, bakım açıklıkları da dahil olmak üzere hizmet kanallarının ve úaftlarının yangına
direncini kapsar. Bunlar, yapının geriye kalan kısmından ayrı olan ve her tür hizmetin ve tesisatın
barındırılması için kullanılan bina bileúenleridir. Yangın direnci bir yangın bölmesinden di÷erine
yayılan yangınla ilgilidir. Test düzeninin pratikte ortaya çıkan tesisatları yansıtması gerekir.
Performans kriterleri: Bütünlük ve yalıtım (El)
Sınıflandırma:
EI
15
20
30
45
60
90
120
180
240
4.3.1.3.5.10. Bacalar ve Duman Yolları
Tesisatın amacı yanma malzemelerinin (duman, zehirli, pis kokulu gazlar ve parçacıklar) ısı
üreten düzenekten veya yangın yerinden dıúarıdaki havaya nakledilmesi, böylece yapı içinde bulunan
insanların ve yakındaki insanların emniyetinin etkilenmemesinin sa÷lanmasıdır.
Bu hedefe ulaúmak için, tesisatın bileúenleri, tesisatın duvarları içerisinden gerçekleúen aúırı
ısı aktarımını engellemeli, böylece yangın yapının yakındaki parçalarında baúlamamalıdır.
Maruz kalma / etki:
(a) Normal ısınma koúullan (350 ve 500°C arasındaki gaz sıcaklı÷ı).
(b) Duman yolunun veya bacanın iç yüzeyi üzerindeki yanma artıklarını
simule eden yanma koúulları (belirli bir zaman için) (1000°C).
(a) Yalıtım (iki maruz kalma hali için farklı kriterler)
(b) Sızıntı
Sınıflandırma: ısıtma düzene÷inin türüne göre
Not:
Yangının bir kattan di÷erine sıçramasının önlenmesi 4.3.1.3.5.8'e göre de÷erlendirilmelidir.
4.3.1.3.6. Havalandırma sistemleri
4.3.1.3.6.1. Havalandırma kanalları
55
Havalandırma kanallarının bileúenlerine iliúkin úartlar bunların kollar, eklemler, hava temin ve
egzoz açıklıkları, askı cihazları vb. de dahil olmak üzere dikey ve yatay kanallarda kullanımı ile
ilgilidir.
Maruz kalma / etki:
(a) øç taraftaki yangın için standart sıcaklık / zaman e÷risi
(b) Dıú taraftan gelen yangın
(c) Basınç farkı
(a) Bütünlük (E)
(b) Bütünlük ve Yalıtım (EI)
(c) Sızıntı (S)
Sınıflandırma
EI
15
20
E
30
45
60
30
90
120
180
240
60
Sınıflandırma performans kriterlerinin iç taraftan gelen yangın halinde veya dıú taraftan gelen
yangın halinde veya her iki durumda da karúılandı÷ını göstermelidir.
Sızıntı sınırlandırılmıúsa: sınıflandırmaya S eklenir.
4.3.1.3.6.2. Damperler
Yangın damperlerine iliúkin úartlar hem dikey hem de yatay tesisatlar için geçerlidir. Test
koúullarının iúletim koúullarına göre seçilmesi gerekir; yani ba÷lantılı kanallara sahip olan veya
olmayan damperler (bkz. 4.2.3.2.2 (g))
Maruz kalma / etki:
(b) Kapanma prosedürü
(c) Basınç farkı
(a) Bütünlük (E)
(b) Bütünlük ve yalıtım (EI)
(c) Sızıntı (S)
Sınıflandırma:
EI
E
15
20
30
45
30
60
90
120
60
90
120
180
240
Sızıntı sınırlandırılmıúsa, sınıflandırmaya S eklenir.
4.3.1.4. Hizmetler içerisindeki malzemeler
4.3.1.4.1. Elektrik Tesisatları (bkz. 4.2.3.2.2 (a))
Kullanılan yapı malzemeleri (örne÷in sayaçlar, transformatörler, devre kesiciler, kablolar vb)
yangın dirençlerine ve yangına tepkilerine iliúkin úartları karúılamalıdır.
4.3.1.4.2. Isıtma Tesisatları (bkz. 4.2.3.2.2 (b))
Kullanılan yapı malzemelerinin yangın dirençlerine ve yangına tepkilerine iliúkin úartları
karúılaması gerekir.
4.3.1.4.3. Gaz Tesisatları (bkz. 4.2.3.2.2 (c))
56
Kullanılan yapı malzemelerinin yangına dirençlerine ve yangına tepkilerine iliúkin úartları
karúılaması gerekir.
4.3.1.4.4. Yıldırımdan Korunma Tesisatları (bkz. 4.2.3.2.2 (d))
Tesisat hava sonlandırmalarından, aúa÷ı yönlü iletkenlerden, eklem elemanlarından ve eklem
úeritlerinden, test eklemlerinden veya ba÷lantılarından, mesnetlerden, sabitleyicilerden ve
kelepçelerden, toprak iletkenlerinden ve elektrotlarından ve korozyondan koruyucu anotlardan
meydana gelir.
Kullanılan yapı malzemelerinin yangına tepkiyle ilgili úartları karúılaması gerekebilir.
4.3.1.4.5. Yangın Emniyeti Tesisatlarına hizmet veren Tesisatların Acil Durum Güç Kayna÷ı (bkz.
4.2.5.2 (c) 11))
Tesisat úunlardan oluúabilir: ana güç sa÷layan kaynaktan ayrılmıú olan bir kaynak; veya
merkezi bir güç kayna÷ı (jeneratör veya yeniden úarj edilebilir ikincil bataryalar ve uygun úarj
ediciler); kayna÷ın çalıútırılması, anahtarlanması (yük aktarımı) ve kapatılması amaçlı cihazlar; ve güç
kayna÷ını gücün sa÷landı÷ı tesisatların ilgili bileúenlerine ba÷layan ve koruma ve kontrol cihazlarına
sahip olan elektrik devreleri.
4.3.1.4.6. Elektrik Kabloları için Yangından Koruma Sistemleri
Amaç, güç kayna÷ından emniyet tesisatlarına güvenilir bir güç kayna÷ının sa÷lanmasıdır.
Bu nedenle, ya elektrik devreleri yangından korunur, ya da kendine has yangın direncine sahip
olan elektrik devreleri kullanılır.
(a)
Maruz kalma / etki: Standart sıcaklık / zaman e÷risini en az ilk 30 dakika boyunca takip eden
ve test süresinin geri kalan bölümünde bu düzeyde kalan belirtilen sıcaklık / zaman e÷risi
Performans kriterleri: kayna÷ın süreklili÷i
Sınıflandırma: PH 15, PH30, PH60, PH90
(b)
Performans kriterleri: Kayna÷ın süreklili÷i
Sınıflandırma: P15, P30, P60, P90.
Not: Alarm, acil durum aydınlatması ve iletiúim için uygun olan 2.5 mm2ye kadar (bu de÷er de
dahil) iletkenlere sahip kablolar kullanılması amaçlanır.
4.3.1.4.7. Yangın Emniyeti Tesisatlarına Hizmet Veren Su Temin Tesisatları (bkz. 4.2.5.2 (c) 12)
Su temin tesisleri veya özel tesisatları do÷al veya suni su kaynaklarından (kamu kaynakları
ihtiyaçları karúılamadı÷ında), pompalama ve kontrol cihazlarından ve suyun gerekli noktalara veya
tesisatlara da÷ıtılması için kullanılan bir boru a÷ından meydana gelir.
4.3.1.5. Yangın Algılama ve Alarm Tesisatlarının Bileúenleri
4.3.1.5.1. Manuel Yangın Alarm Tesisatları (bkz. 4.2.3.3.2 (d) 8)
Tesisat, bir kontrol ve gösterge birimine ba÷lanmıú olan manuel ça÷rı noktalarından oluúur
(acil durum güç kayna÷ı ile birlikte). Otomatik bir algılama sistemi ile paylaúılabilecek olan kontrol
birimi çeúitli acil durum ve yangından korunma tedbirlerini aktif hale getirebilir (bina içindekilere
uyarıda bulunulması, itfaiyeye alarm verilmesi, söndürme sistemlerinin, kapatma cihazlarının
çalıútırılması, vb) ve bu tür bilgiler kaydedebilir.
4.3.1.5.2. Otomatik Yangın Algılama ve Alarm Tesisatları (bkz. 4.2.3.3.2 (d) 9)
Tesisatın algılama bölümü bir kontrol birimine ve bir veya daha fazla sayıda gösterge birimine
acil durum güç kaynakları ile ba÷lanmıú olan dedektörlerden oluúur (yani kaynaktan ve yedek
bataryalardan elde edilen elektrik gücü).
57
Tesisatın alarm bölümü kontrol birimine ba÷lanmıú olan iúitsel ve görsel sinyal birimlerinden
meydana gelir.
Tesisatın kontrol bölümü di÷er yangın emniyet tesisatlarının otomatik olarak aktif hale
getirilmesi için elektriksel kontrol çıkıúları sa÷lar.
4.3.1.5.3. Yanıcı Gaz Algılama Tesisatları (bkz. 4.2.3.2.2 (e))
Bir yanıcı gaz algılama tesisatı úunlardan oluúur: yanıcı gaz dedektörleri; iletiúim ba÷lantıları
(normalde elektriksel, ancak optik, radyo, pnömatik veya di÷er herhangi bir uygun kaynak
kullanılabilir); bu ba÷lantılar veri iúleme ve izolasyon bileúenlerini, kontrol ekipmanım, gösterge
ekipmanını, ses çıkaran cihazlar veya yanıp sönen ıúıklar gibi dikkat çeken iúitsel ve görsel araçları,
ana güç kayna÷ın ve ana kayna÷ın arıza yapması halinde kullanılacak bir acil durum güç kayna÷ını
içerir.
4.3.1.5.4. Yangın Uyarı Tesisatları (Yangın alarm sistemleri, acil durum amaçlı ses sistemleri (bkz.
4.2.5.2 (c) 6)
Tesisat acil durum güç kayna÷ına sahip olan ve elektrik kablolarıyla (veya di÷er yollarla)
iúitsel ve / veya görsel alarm birimlerine ba÷lanmıú bulunan merkezi bir birimden oluúur. Tesisat
manuel olarak veya otomatik bir yangın algılama sistemi aracılı÷ı ile veya bir yangın kontrol /
söndürme sistemi aracılı÷ı ile aktif hale getirilebilir.
4.3.1.5.5. Yangın Ça÷rı Tesisatları (bkz. 4.2.5.2 (c) 7)
4.3.1.6. Yangın kontrol tesisatlarının bileúenleri
4.3.1.6.1. Sprinkler Tesisatları (bkz. 4.2.3.3.2 (d) 2))
Sprinkler tesisatı sprinkler baúlıkları, borular, ba÷lantı parçaları ve askılar, tesisat kontrol
vanaları, alarm zilleri, akıú göstergeleri, su pompaları, acil durum güç kayna÷ı, vb gibi malzemeleri
içerebilir.
Sprinkler baúlıklarının özellikleri:
Su damlası boyutunun ve kapsama alanının her bir sprinkler baúlı÷ı için da÷ıtılması (l/m2 x
dakika)
-
Aktivasyon sıcaklı÷ı
-
Tepki zamanı
-
Mekanik etki
4.3.1.6.2. Su püskürtme tesisatları (bkz. 4.2.2.2 (b))
Su püskürtme tesisatı çok püskürtmeli kontrol vanaları, yukarıdaki üç amaçtan biri veya daha
fazlası için özel olarak tasarlanmıú su püskürtme a÷ızları (bkz. 4.2.3.3.2 (d) 3), su boruları, ba÷lantı
parçaları ve askılar, tesisat kontrol vanaları, alarm sinyali, akıú göstergeleri, su pompaları, acil durum
güç kaynakları vb. gibi malzemeleri içerebilir.
Maruz kalma / etki: Çevresel iklim (gereken úekilde iç / dıú)
Performans kriterleri: Manuel veya otomatik olarak aktif hale getirilebilme ve hesaplanan bir
su miktarının bir alan veya yüzey üzerine boúaltılması.
4.3.1.6.3. CO2 Söndürme Tesisatları (bkz. 4.2.3.3.2 (d) 4)
CO2 tesisatı CO2 (sıvı halde) konteynerlerini, vanaları (emniyet cihazları da dahil), boruları
(sert veya esnek), ba÷lantı parçalarını ve askıları, alarm sistemini, CO2'nin yangına ulaúmadan önce
sıvı halden gaz haline dönüúmesini sa÷layacak úekilde tasarlanmıú deúarj a÷ızlarını içerir.
4.3.1.6.4. Halonlu söndürme Tesisatları (bkz. 4.2.3.3.2 (d) 5)
58
Halonlu tesisat halon konteynerlerini (sıvı halde), vanaları, kontrolleri ve boruları, ba÷lantı
parçalarını ve askıları, alarm sistemlerini ve halonun yangın üzerine gaz halinde uygulanmasını
sa÷layan deúarj a÷ızlarını içerebilir.
4.3.1.6.5. Köpüklü Söndürücü Tesisatları (bkz. 4.2.3.3.2 (d) 6)
4.3.1.6.6. Patlamayı Önleyici Tesisat (bkz. 4.2.3.2.2 (f))
Tesisat bir sensör sisteminden ve bir söndürücü sistemden oluúur. Sensör sistemi uygun
dedektörlerden (termo - elektriksel, optik veya basınç sensörlerinden, veya bunların
kombinasyonundan) oluúur ve bir kontrol birimine veya vanasına ba÷lanır.
Önleyici sistem söndürücü ortamla doldurulmuú basınçlı konteynerlerden oluúur ve bunlar
sensör sisteminden gelen bir sinyalle aktif hale geçen hızlı çalıúan vanalarla ba÷lanmıú ve söndürücü
ortamın mümkün olan en kısa süre içerisinde çıkartılması için tasarlanmıútır.
4.3.1.6.7. Tozlu Söndürücü Tesisatlar (bkz. 4.2.3.3.2 (d) 7)
4.3.1.7. Duman kontrol tesisatı malzemeleri ve bileúenleri
4.3.1.7.1. Duman Kontrol Kapıları
Bu bölümde camlı olanlar da dahil olmak üzere, kapıların duman geçirmezli÷ine iliúkin úartlar
verilmektedir.
Maruz kalma / etki:
(a) basınç farkı
(b) sıcaklık (çevre, ortam, yüksek sıcaklık)
(a) Sızıntı (S)
(b) Kendinden kapanma (C)
Sınıflandırma: Sızıntı düzeyine ve test sıcaklı÷ına göre de÷iúir.
Kapanma cihazları için 4.3.1.3.5.5'e bakınız; dayanıklılı÷ın da göz önüne alınması gerekir.
4.3.1.7.2. Duman ve Isı Egzoz Havalandırma Tesisatları (bkz. 4.2.3.3.2 (d) 10)
Do÷al bir duman ve ısı egzoz tesisatı duman ve ısı çıkarma vantilatörlerinden, hava giriú
açıklıklarından meydana gelir ve uygun olan hallerde, duman ve ısı vantilatörlerinin aktif hale
getirilmesi, mekanik cihazların havalandırma deliklerini açması (manuel iúletim) ve / veya gerekli
gücün vantilatörlerin çalıútırılması için sa÷lanması amacıyla merkezi bir birime ba÷lanmıú olan duman
veya ısı dedektörlerini içerir. Tesisat aynı zamanda otomatik iúletimin yerini manuel iúletim alacak
úekilde tasarlanmıú olmalıdır.
Elektrikle çalıúan bir duman ve ısı egzoz havalandırma tesisatı elektrikli vantilatörlerden,
duman perdelerinden, alçak seviyeli do÷al ve / veya elektrikli hava giriúlerinden meydana gelir ve
kanalları, duman ve ısı egzoz damperlerini, duman ve ısı egzoz vantilatörlerinin aktif hale getirilmesi
amaçlı bir yangın algılama sistemini, yangına karúı korumalı kabloları ve güç kayna÷ını, örne÷in acil
durum güç kayna÷ını içerebilir.
a)
Kanal elemanları:
Maruz kalma / etki:
- Standart sıcaklık / zaman e÷risi
- Dahili yangın (kanalların giriúinde)
(a) Mekanik stabilite
(b) Yangın koúulları altında kesit alanının korunması
(c) Bütünlük
(d) Yalıtım
(e) Sızıntı
59
Sınıflandırma:
b)
E
30
60
90
120
EI
30
60
90
120
Duman ve ısı egzoz damperleri:
Maruz kalma / etki:
- Standart sıcaklık / zaman e÷risi
- øç ve dıú yangın
(a) Mekanik stabilite
(b) Yangın koúulları altında kesit alanının korunması
(c) Bütünlük
(d) Yalıtım
(e) Sızıntı
(f) Damperlerin güvenilirli÷i
Sınıflandırma:
c)
E
30
60
90
120
EI
30
60
90
120
Duman perdeleri:
Maruz kalma / etki: Standart sıcaklık / zaman e÷risini en az ilk 600°C için takip eden belirtilen
sıcaklık / zaman e÷risi
Performans kriterleri: Mekanik stabilite / deformasyon
Sınıflandırma: mekanik stabilite süresi
d)
Elektrikli duman ve ısı vantilatörleri (fanlar):
Maruz kalma / etki: Sıcak gazlara maruz kalma (4)
Performans kriterleri: (a) Akıúın tanımlanan maruz kalma altında korunması kapasitesi
(b) Aktivasyon sisteminin güvenilirli÷i
Sınıflandırma: Sürenin belirtilmesi ile birlikte uygun / uygun de÷il
e)
Do÷al duman ve ısı vantilatörleri
Maruz kalma / etki: Sıcak gazlara maruz kalma (3)
Performans kriterleri: (a) Verilen sıcaklıkta ve / veya duman yo÷unlu÷unda, tanımlanan koúullar
altında aktif hale getirildi÷inde açılabilme ve çalıúabilmesi
(b) Aerodinamik serbest alanın azaltılmasına neden olan deformasyonların
olmaması
(c ) Aerodinamik serbest alan
Sınıflandırma: uygun / uygun de÷il
4.3.1.7.3. Basınç Tesisatları (bkz. 4.2.3.4.2 (d))
4
Sıcaklık farkının ve maksimum de÷erin úartlan, emir verildi÷inde göz önüne alınacaktır.
60
Tesisat genellikle úunlardan oluúacaktır: havanın basınçlı alana enjekte edilmesi amaçlı fanlar
(yedek fanlar da dahil); havanın iletimi için bir geçit sa÷layacak hava kanalları; hava sızıntısı
sa÷lamak amaçlı havalandırma açıklıkları; bir acil durum güç kayna÷ı; otomatik sensörler (örne÷in
duman dedektörleri) veya sistemin acil durum halini baúlatmak için manuel anahtarlar; kanalın
bulundu÷u yerden korunan muhafazanın dıúına uzanan kollar halinde yangın / duman damperleri;
ızgaralar ve da÷ıtıcılar.
4.3.1.8. Kaçıú Amaçlı Tesisatların Malzemeleri Ve Bileúenleri
4.3.1.8.1. Acil Durum Aydınlatma Tesisatları (panik aydınlatması, kaçıú aydınlatması) (bkz. 4.2.5.2
(c) 8)
Bir acil durum aydınlatma tesisatı aúa÷ıdakilerden oluúacaktır:
(a)
Armatürler (özellikle merkezi bir acil durum güç kayna÷ına ba÷lantı amaçlı veya kendinden
güç kaynaklı ve úarj cihazlı olanlar), koruma, kontrol ve úarj bitiúi amaçlı elemanlara (aktarım ve
kapatma) sahip olan elektriksel ba÷lantılar,
(b)
Normal aydınlatma arızası halinde (örne÷in güç kesintisinin neden oldu÷u), amaç için yeterli
ıúık sa÷layacak olan çok sayıda ıúıklı iúaret (çıkıú kapısı iúaretleri, yön iúaretleri).
4.3.1.8.2 Acil Durum Çıkıú øúareti Tesisatları (bkz. 4.2.5.2 (c) 9))
Tesisat harflerden oluúan veya sembolik iúaretlerden meydana gelebilir. Bunlar ya iúaretlerin
içine yerleútirilmiú acil durum aydınlatma armatürleri ile (dahili veya harici) veya kendinden ıúıklı
malzemelerle aydınlatılabilir.
Performans kriterleri: øúaretler güç kayna÷ı arızası halinde de görülebilecektir.
4.3.1.8.3. Kapılar Üzerindeki Emniyet Cihazları
-
Kaçıú yollan üzerindeki kilitli kapılar
Emniyet cihazları kaçıú yollarında bulunan ve normalde kilitli olabilecek olan kapıların
(örne÷in çıkıú kapılarının) bir tahliye durumunda binadaki insanlar tarafından anahtar veya di÷er bir
araç kullanılmaksızın ve alanın tahliyesinde gecikmeye neden olmaksızın kullanılabilmesini ve geçiú
yolu olabilmesini sa÷layacaktır.
Kilitleme mekanizması (örne÷in panik çubukları, vb) otomatik ve manuel olarak serbest
bırakılabilir, ancak bir güç kesintisi halinde otomatik olmalıdır. Otomatik serbest bırakma otomatik bir
yangın algılama veya otomatik bir sprinkler tesisatı ile birleútirilebilir, ve manuel serbest bırakma
merkezi bir konumdan ve / veya kapının kendisinin yakınından yapılabilir.
-
Otomatik olarak açılan ve kapanan kapılar
Emniyet cihazları normal kullanımda otomatik olarak açılan ve kapanan kapıların bir güç
kesintisi halinde manuel olarak kolayca açılabilmesini ve böylece de binadakilerin emniyetli bir
úekilde binayı terk edebilmesini sa÷lamalıdır. Normal kullanımda bu kapılar ıúık demetleri, basınç
minderleri, vb gibi sinyallerle aktif hale getirilir. Güç kesintisi halinde, açma iúlemi veya aktivasyon
sinyali için, kapıların otomatik olarak açılması veya manuel olarak kolayca açılması ve böylece
binadaki insanların binayı emniyetli bir úekilde tahliye edebilmesi gerekir.
Maruz kalma / etki:
Çevresel dahili iklim
Kapı kapatma sisteminin serbest bırakılması için kullanılan kuvvet
Performans kriterleri: Kaçıú yollarındaki bloklanmıú veya kilitlenmiú kapıların manuel olarak
binadakiler tarafından veya otomatik olarak anahtar veya di÷er bir tür araç vb kullanmaksızın
açılabilmesinin sa÷lanması
Kilitli kapıların ana güç kayna÷ı kesintisi halinde otomatik olarak açılması
4.3.l.9. Yangınla Mücadele Tesisatlarının Bileúenleri
4.3.1.9.1. Yangın Hortumu Tesisatları (bkz. 4.2.3.3.2 (d) 1))
61
Tesisat duvarlar üzerine veya kabinler içine monte edilmiú ve kalıcı olarak bir su temin
tesisatına ba÷lanmıú olan sabit birimlerden oluúur. Sabit birimler bir kuplajdan, bir basınç
göstergesinden, bir yarı - sert suyla dolu hortum makarasından veya destekli ve a÷ızlı bir düz
hortumdan meydana gelir.
4.3.1.9.2. Yangın Yükseltici (yangın kayna÷ı) Cihazlar
Tesisatın amacı, Yapılarda yangınla mücadelenin, yangın musluklarını bina içerisindeki
stratejik noktalara ba÷lamak ve güvenilir ve yeterli bir su kayna÷ının varlı÷ını sa÷lamak yoluyla
kolaylaútırılmasıdır. Yükseltici sürekli olarak suyla dolu olabilir (ıslak yükseltici) veya müdahale
halinde itfaiye tarafından dolduruluncaya kadar boú tutulabilir (kuru yükseltici).
(a)
Kuru yükselticiler / kaynaklar
Bu cihaz, yapı üzerinde belirli noktalarda çıkıúlara ve kollektörlere ve zemin seviyesinde bir
pompalama sistemine ba÷lantı için itfaiye tarafından temin edilen bir giriúe sahip olan borulardan
meydana gelir.
(b)
Islak yükselticiler / kaynaklar
Cihaz, yukarıda (a)'da verilmiú olanlarla aynı bileúenlerden meydana gelir. Cihaz, bir
pompalama seti içeren güvenilir ve yeterli bir su kayna÷ına kalıcı olarak ba÷lanmıútır.
Maruz kalma / etki:
Çevresel iklim
Su basıncı
Performans kriterleri: Yapı içerisinde belirlenen noktalarda yangınla mücadele için güvenilir
ve yeterli bir su kayna÷ının hortumların ba÷lanması için gerekli tesislerle birlikte sa÷lanabilmesi.
4.3.1.9.3. Yangın Muslu÷u Tesisatları (bkz. 4.2.6.2 (b))
Tesisat, ana su temin borularına ba÷lanmıú ve uygun konumlara yerleútirilmiú olan yangın
musluklarından (sütun veya gömülü) meydana gelir. Sütun yangın muslukları kuru veya ıslak olabilir.
Kuru sütun yangın muslukları zemin seviyesi üzerinde monte edilmiú olan ve ba÷lantı
çıkıúlarıyla teçhiz edilen içi boú bir sütundan (kafadan), ana su temin borusuna flanúlarla ba÷lanacak
olan bir vana gövdesinden ve gerekli olması halinde, kafayı, vanayı çalıútıran vana gövdesine ba÷layan
bir fıçıdan meydana gelir. Islak sütun yangın muslukları sürekli olarak suyla doludur ve bir iúletim
vanasına ve bir ba÷lantı flanúına sahip olan ba÷lantı çıkıúları ile teçhiz edilmiú bir sütundan oluúur.
Gömülü yangın muslukları vanalardan ve ba÷lantı çıkıúlarından meydana gelir, bunlar
yeraltında bir haznede bulunur ve bir yüzey menhol kapa÷ına sahiptir.
4.3.1.9.4. Yangınla Mücadele Asansörü Tesisatları (bkz. 4.2.6.2 (i))
Yangınla mücadele asansörü tesisatı genellikle úunlardan oluúur: bir asansör arabası; yangına
dirençli asansör kapıları; duman kontrol sistemi; ana güç kayna÷ı (elektrikli veya hidrolik güçle
çalıúan); ana kaynak arıza yaptı÷ında kullanım amaçlı olan ve belirtilen süre boyunca asansörü
çalıútırabilecek kapasiteye sahip ikincil bir güç kayna÷ı, motor; askı kabloları veya úahmerdanları;
kılavuz raylar; kontrol sistemi; acil durum iletiúim sistemi; asansör kabininin kontrol dıúına çıkmasını
önleyecek bir emniyet diúlisi; elektrik kabloları / hidrolik borular ve tamponlar.
4.3.1.9.5. Acil Durum øletiúim Tesisatları (bkz. 4.2.6.2 (j))
Acil durum iletiúim tesisatı, bir hoparlör a÷ına, iki yönlü telefonlara, sesli ça÷rı kutularına
ba÷lanımı veya di÷er uygun cihazlara ba÷lanım olan bir acil durum güç kayna÷ı ile teçhiz edilmiú
merkezi bir (yangın kontrol) istasyondan meydana gelir.
Maruz kalma / etki: Standart sıcaklık / zaman e÷risi (muhafaza, elektrik ve iletiúim tesisatı
için).
Performans kriterleri: Yapı içerisinde seçilen yerler arasında iletiúimin korunabilmesi tesisatın
birincil güç kayna÷ı arızası halinde fonksiyonlarım yerine getirebilmesi
62
4.3.2. Malzemelerin Performansları
(1)
Mümkün oldu÷unca, malzemelerin özellikleri teknik úartnamelerde ve Avrupa teknik onay
ortak esaslarında performans cinsinden açıklanmalıdır. Hesaplama, ölçüm ve test (mümkün olan
hallerde) yöntemleri, uyum kriterleri ile birlikte, ya ilgili teknik úartnamelerde veya bu úartnamelerde
atıfta bulunulan referanslarda verilecektir.
(2)
Malzeme performanslarının ifadesi, Üye Ülkelerde halihazırda kullanılmakta olan ve Bölüm
3'te bahsedilen Temel Gerek do÷rulaması için kullanılan gerekle uyumlu ve bu belgelerin gerçek
uygulaması göz önüne alınarak, 4.1 (2)'de belirtilen Avrupa Kategori A standartlarında verilen úekilde
olacaktır.
4.3.3. Malzemelerin uygunlu÷unun onaylanması
4.3.3.1. Malzemelerin "uygunlu÷unun onaylanması", Yönetmeli÷in 10,11,12. (Direktifin 13, 14 ve 15.)
4.3.3.2.Talimatlar Yönetmeli÷in EK-III (Direktifin EK III ) ve Avrupa Teknik Onayı ortak esaslarında
5.
5.1.
Temel Gereklerle ølgili Olarak Yapı øúlerinin Çalıúma Ömürlerinin øyileútirilmesi
5.1.1. Gerekli oldu÷unun düúünülmesi halinde, iúlerin her bir türü veya bunların bazıları, veya yapı
bölümleri için, Temel Gereklerin karúılanması ile ba÷lantılı olarak, makul oldu÷u düúünülebilecek
olan çalıúma ömrüne iliúkin tedbirlerin alınması Üye Ülkelerin seçimine ba÷lıdır.
5.1.2. Temel Gerekle ilgili olarak yapıların dayanıklılı÷ı ile ilgili esaslar malzemelerin özellikleri ile
ba÷lantılı oldu÷unda, bu malzemelerle ilgili Avrupa standartlarının ve Avrupa Teknik Onay ortak
esaslarının hazırlanması amaçlı talimatlar aynı zamanda dayanıklılık konularını da içerecektir.
5.2.
Temel Gereklerle ølgili Olarak Yapı Malzemelerinin Çalıúma Ömürlerinin Uzatılması
63
5.2.1. Kategori B úartnameleri ve Avrupa Teknik Onay ortak esaslarında, amaçlanan kullanımlarla
ve bunların de÷erlendirilmesi ile ilgili olarak malzemelerin kullanım ömürlerine iliúkin göstergeler de
yer almalıdır.
5.2.2. Bazı durumlarda, malzemeler normal kullanım kalifikasyonlarına sahiptir, ancak bu durum
otomatik olarak yangın emniyeti performansının süreklili÷ini içermez.
Buna verilebilecek olan bazı örnekler aúa÷ıda yer almaktadır:
Çevresel etkilere karúı hassas olan malzemeler (havalandırma, kimyasal etkiler, vb) örne÷in
yangını geciktirici iúlem görmüú malzemeler, úiúen malzemeler
Hareketli kapaklar (normal kullanımda kapanmıyorlarsa yaúam emniyeti riski yoktur, ancak
yangın halinde bu risk söz konusu olabilir) örne÷in kendinden kapanan kapılar, kepenkler ve
damperler
Çalıúma ömrünün de÷erlendirilmesine iliúkin yöntemlere bazı örnekler aúa÷ıda verilmiútir:
-
Yıkama ve temizleme prosedürlerini içeren testler
-
Uzun ve kısa süreli havalandırma testleri
-
Mekanik testler (kapanma testleri, titreúim, etki testleri)
-
Korozyon testleri
5.2.3. Bir malzemenin çalıúma ömrü hakkında verilen göstergeler üretici tarafından verilen bir
garanti olarak yorumlanamaz, yalnızca yapılar için beklenen ekonomik olarak makul çalıúma ömrü ile
ilgili olarak do÷ru malzemelerin seçilmesi için bir araç olarak kabul edilebilir.
64
EK
TANIMLAR VE TERøMLER
Aktif yangından korunma tedbirleri
Yangının algılanması, yangının söndürülmesi, dumanın ve sıcak gazların tahliyesi veya bu
fonksiyonların herhangi bir kombinasyonu yoluyla insanların veya mülkün maruz kaldı÷ı tehlikenin
azaltılması amacıyla tesis edilmiú sistemler ve ekipmandır.
Komúu yapılar
Ortak veya ba÷layıcı bina elemanları ile yapılan yapı iúleri (zıttı: ayrı yapılar)
Alarm
ønsanların veya mülkün korunması amaçlı ani dikkat veya etki (ISO 8201, 1987).
Yapı içeri÷i
Duvar cepheleri, bölmeler, döúemeler ve tavanlar gibi tüm yapı malzemeleri hariç olmak üzere bir
binanın tüm içeri÷i
Tavan membranı
Asılmıú veya bir baúka úekilde desteklenmiú olan, ancak kendi içinde yukarıdaki herhangi bir
elemandan ba÷ımsız olarak yangına karúı direnç içeren bir tavan (aynı zamanda asma tavana bakınız).
Yanabilir (*)
Yakılma kapasitesi olan.
Yanma (*)
Bir maddenin bir oksitlendirici ile girdi÷i ve genellikle alevlerin ve / veya parlamanın ve / veya duman
çıkmasının eúlik etti÷i ekzotermik bir reaksiyon
Bina içindeki insanlar için kritik koúullar
Sıcaklık artıúı, oksijenin tükenmesi ve toksik yanma gazlarının konsantrasyonu için yaúam emniyetini
belirli bir süre içinde ciddi tehlikeye atan sınır de÷erleri
Yangın Dizaynı (Tasarımı)
Yangın tasarımında kullanılan termal etkenler ve di÷er parametreler
Acil durum
ønsanların veya mülkün maruz kaldı÷ı yakın risk veya ciddi tehdit (ISO 8201, 1987)
Acil durum aydınlatması
Normal aydınlatmada arıza oldu÷unda kaçıú sırasında kullanım amaçlı aydınlatmanın sa÷lanması (ISO
8421 - 6, 6.29).
Acil durum güç kayna÷ı
Normal kaynak arıza yaptı÷ında veya bu tesisat için gücün temini, da÷ıtımı veya kontrol edilmesi
amaçlı bir sistemin elemanları bir kazaya u÷radı÷ında, derhal, otomatik ve uygun bir süre için, yangın
emniyet tesisatlarına güç temini amaçlı olarak tesis edilen sistemdir (acil durum aydınlatması ve
sinyalleúmesi, yangın algılama, yangın uyarı, yangınla mücadele asansörleri, pompalar, iletiúim
sistemi, vb) (NFPA, 70, 700-1).
Temel Gerek
Bkz. Yapı Malzemeleri Direktifi (Ek I)
*
Tanımın ISO Kılavuz 52'den alındı÷ını gösterir.
65
Tahliye, kaçma
ønsanların emniyetli bir yere düzenli hareketi (yangın veya di÷er bir acil durum halinde) (ISO 84216,6.6).
Kaçıú yolu
Bir bina içindeki herhangi bir noktadan nihai çıkıúa kadar kaçıú yollarının bir parçasını oluúturan yol
(ISO 9421 - 6, 6.11).
Tahliye Süresi
Bir binanın veya binanın bir bölümünün içinde bulunan tüm insanlar için, bir tahliye sinyalinin
verilmesi üzerine, nihai çıkıúa eriúmek için geçen zaman (ISO 8421 - 6, 6.18).
Çıkıú (yangın, acil durum)
Bir kaçıú yolu üzerindeki çıkıú (ISO 8421 - 6, 6.22).
Çıkıú iúaretleri
Çıkıúları açık bir úekilde gösteren iúaretler (ISO 8421 - 6, 6.23).
Açıktaki yüzey
Bir malzemenin yangın eylemine maruz kalan yüzeyi.
Dıú cephe kaplaması / Dıú kaplama
Ön cepheye uygulanan dıú yüzey kaplama malzemesidir. Dıú cephe kaplaması dıú ve iç ön cephe
kaplamaları arasına uygulanan yalıtım malzemesini de içerebilir.
Dıú cephe / Dıú duvar
Bir binanın iç kısmını dıútan ayıran dikey bina elemanıdır. Dıú cephe úeffaf olan ve olmayan parçaları
ve bunların bina yapısına sabitlenmesini içerir.
Yangın (*)
1) Duman ve / veya alev eúli÷inde ısı çıkıúı ile karakterize olan bir yanma iúlemidir.
2) Zaman ve alan içerisinde kontrolsüz olarak yayılan hızlı yanmadır.
Yangın alarmı
Bir insan veya otomatik bir cihaz tarafından baúlatılan yangın uyarısıdır (ISO / DIS 8421 – 3).
Yangın alarm tesisatı
øúitsel, görsel di÷er bir algılanabilir yangın alarmının verilmesi amaçlı bileúen kombinasyonudur.
Sistem aynı zamanda di÷er yardımcı etkenleri de baúlatabilir (ISO/ DIS 8421 -3).
øtfaiye
Yaúam kurtarma ve yangınla mücadele amacını taúıyan kamu kuruluúu veya özel kuruluú
Yangın bölmesi (*)
Bir bina içerisinde yer alan ve aynı binanın di÷er bölümlerinden yapının belirli bir süre için yangın
direncine sahip olan ve içerisinde bir yangının binanın di÷er bir bölümüne yayılmaksızın
bulunabilece÷i (veya yangının dıúarıda tutulabilece÷i) kapalı bir alandır.
Yangın dedektörü
Bir yangına eúlik eden belirli fiziksel ve / veya kimyasal de÷iúikliklere tepki olarak bir sinyal veren
cihazdır (ISO / DIS 8421 - 3).
Yangın kapısı
Çerçevesi ve mobilyası ile birlikte, bir bina içerisinde tesis edilen ve kapandı÷ında belirtilen
performans kriterlerini karúılayabilen bir kapı veya kepenktir.
66
Yangına maruz kalma
Malzemeyi etkileyen termal etkenler
Yangın tehlikesi (*)
Yangın nedeniyle yaúam kaybı (veya yaralanma) ve / veya mülkün zarar görme potansiyeli
Yangın Yükü (*)
Bir alanda bulunan ve duvarların, bölmelerin, zeminlerin ve tavanların yüzeylerini de içeren tüm
yanabilir malzemelerin yanması ile serbest kalabilecek olan kalori cinsinden enerjilerin toplamı
Yangın yükü yo÷unlu÷u (J/m2) (*)
Birim zemin alanı baúına yangın yükü.
Yangın kaynakları, kuru (azalan / ço÷alan)
Bir bina içerisinde kalıcı olarak tesis edilmiú olan ve kullanım anında doldurulmak üzere itfaiye
hortumlarının ba÷lanması amacını taúıyan sabit ve sa÷lam borulardır (ISO / DIS 8421-4,4.4.5).
Yangın kaynakları, ıslak (azalan / ço÷alan)
Bir bina içerisinde kalıcı olarak tesis edilmiú olan ve bir su kayna÷ına olan ba÷lantısı ile sürekli olarak
dolu tutulan ve vanalarla / çıkıúlarla belirli noktalarda sabitlenmiú olan sabit ve sa÷lam borulardır.
Yangına karúı direnç (*)
Bina inúaatının bir elemanının belirli bir süre için gerekli yük taúıma fonksiyonunu, bütünlü÷ü ve /
veya termal yalıtımı standart yangın direnci testinde belirtilen úekilde sa÷lama yetene÷idir.
Yangına karúı direnç sınıfı
Bina elemanlarının kanıtlanmıú yangına karúı direnç süreleri temelinde sınıflandırılması için kullanılan
konvansiyonel olarak tanımlanmıú sınıflardır.
Yangın riski (*)
Yaúam kaybına (veya yaralanmaya) ve / veya mülkün hasar görmesine neden olan bir yangının
çıkması ihtimalidir.
Yangın geciktirici (*)
Malzemenin yanmasını önlemek, belirgin ölçüde azaltmak veya geciktirmek için malzemeye eklenmiú
olan bir madde veya uygulanmıú olan bir iúlemdir.
Yangın emniyeti tesisatları
Hizmetler, alarm ve algılama ile ilgili tesisatlar, kaçıú yolları tesisatları, bastırma ve yangınla
mücadele ekipmanı, vb
Yangına emniyeti yönetimi
Yapının ömrü boyunca yangın riskinin ve yangın tehlikesinin uygun bakımla ve yapının geliútirilmesi
ile minimize edilmesi için alınan tüm tedbirlerdir.
Yangın emniyet amaçları
Yangın riski ve / veya yangın tehlikesi bakımından niceliksel veya niteliksel olarak ifade edilen
amaçlardır.
Yangın ayırıcı duvar
øki bitiúik yangın bölümünü ayıran duvardır.
Yangının úiddeti
Bina elemanlarına yönelik yangına yol açılan ısı ata÷ı seviyesi (ısı akıúı).
Yangının yayılması
67
Bir yangının hem çıktı÷ı oda içinde hem de odadan odaya yayılmasıdır.
Yangın halinde fonksiyon gösteren kablo
Bir yangın sırasında gücün veya sinyallerin iletimi amacını taúıyan ve standart yangın direnci testi
sırasında belirli bir süre için tasarım fonksiyonlarını karúılayabilen bir elektrik kablosudur.
Yangın testi
Bir malzemenin, yapının veya sistemin bir veya daha fazla sayıda yangın konusuna verdi÷i tepkinin
ölçülmesi veya de÷erlendirilmesi için tasarlanmıú bir prosedürdür (BS 6336; 1982).
Alev geciktirici (*)
Bir malzemeye alevin yayılmasını önlemek, önemli ölçüde azaltmak veya geciktirmek için eklenen bir
madde veya uygulanan bir iúlemdir,
Alevin yayılması (*)
Bir alev cephesinin ilerlemesidir.
Kaplama (*)
Bir muhafaza içerisinde bulunan yanabilir malzemeleri kapsayan bir yangında toplam yüzey
kapsamına hızlı bir geçiútir.
Tamamen geliúmiú yangın (*)
Bir yangında yanabilir malzemelerin tamamen yer alması halidir.
Duman üretimi
Dumanın serbest kalmasına bakınız.
Donanım (kapılar)
Her iki kapı kanadına ve / veya kapı çerçevelerine bunların kapı gibi fonksiyon göstermesi için
uygulanmıú olan ekipmandır: örne÷in: mandallar, kilitler, kapatma cihazları, menteúeler, vb
Tehlike analizi
Hayat kaybı veya yaralanma ve / veya mülkün zarar görmesi potansiyelinin de÷erlendirilmesi
amacıyla gerçekleútirilen analizdir.
Isının serbest kalması
Yanan bir malzemeden serbest kalan ısının bir ölçütüdür.
Tutuúma (*)
Yanmanın baúlaması
Tutuúma kayna÷ı (*)
Yanabilir malzemelerin tutuúturulması için kullanılan bir ısı kayna÷ıdır. Tutuúmaya neden olan ilk
kıvılcım veya alev veya kızgın nesnedir.
Açıklayıcı Doküman
Bkz: Yapı Malzemeleri Yönetmeli÷i
Taúıyıcı Sistem
Yapılara dayanım ve stabilite sa÷laması için tasarlanmıú olan elemanlardır.
Ana yapı
Bir binanın stabilitesini sa÷lamak için gerekli olan tüm elemanlardır.
Do÷al yangın
Standardize sıcaklık / zaman e÷rileri ile yönetilmeyen bir yangındır.
68
Do÷al yangın e÷risi
Sıcaklı÷ın zamana ba÷lı de÷iúimi
(a)
havalandırma kontrolü olmayan bir test yangını için
(b)
yangın yükü, havalandırma vb göz önüne alınarak bir hesaplama modeli ile öngörülen úekilde
Performans
Bir malzemenin kullanımla ilgili davranıúı (ISO 6241 / 1984).
Performans ùartı
Malzemenin performansı cinsinden ifade edilen kullanıcı úartıdır.
Basınç uygulama
Bir bariyer üzerinde bir merdivenin, lobinin, kaçıú yolunun veya odanın dumanın nüfuz etmesinden
korunması için pozitif veya negatif bir basıncın oluúturulmasıdır (ISO 8421 - 5 / 1988 (E /F)).
Isının serbest kalma hızı (*)
Bir malzeme tarafından yanma sırasında belirtilen test koúulları altında birim zaman baúına serbest
bırakılan kalori cinsinden enerjidir.
Alevin yayılma hızı
Gaz için: Alevin gazın önünde yayılma hızı
Katı için: alevin bir katının yüzeyinde yayılma hızı (ISO 3261 /1975 (E/F)).
Yangına tepki (*)
Bir malzemenin belirtilen test koúulları altında, kendi ayrıúması ile, maruz kalmıú oldu÷u yangına
yaptı÷ı katkıdaki tepkisidir.
Çatı kaplamaları
Havanın etkilerinden korunmak amacıyla, bir çatının kaplanması için kullanılan malzemelerdir.
Yalıtım tabakalarını ve buhar bariyerlerini de içerir, ancak çatı süslemesini içermez.
Yangının baúladı÷ı oda
Bir yangının baúladı÷ı odadır.
Ayrı Yapılar
Aralarındaki açık bir boúlukla ayrılmıú olan yapı iúleridir (zıttı: komúu yapılar)
Ayırma fonksiyonu
Bir elemanın yangının ve / veya dumanın alevlerin veya sıcak gazların geçiúi (Bütünlük) ile veya
maruz kalan yüzeyin ötesindeki tutuúma (termal yalıtım) ile ilgili yangın olayı sırasında yayılmasını
önleme yetene÷idir.
Duman (*)
Katı ve / veya sıvı parçacıkların gazlar içerisinde, yanmadan veya pirolizden kaynaklı olarak görünür
úekilde askıda kalmasıdır.
Duman ve ısı havalandırma tesisatı
Bina içerisine, yangının üretti÷i yanma gazlarının ve ısının tahliyesinin geliútirilmesi amacıyla
yerleútirilen sistemdir. Duman ve ısı çıkarma sistemi do÷al konveksiyonun yanı sıra elektrikli
çıkarmaya da dayanabilir.
Duman kontrolü
Dumanın ve yanma gazlarının yangın sırasında bina içinde yayılmasının veya hareketinin kontrol
edilmesi amaçlı tedbirler (ISO 8421 - 51 1988) (E/F)).
69
Duman kontrol kapısı
Dumanın yangın sırasında yayılma veya hareket etme hızının azaltılması için tasarlanmıú olan kapı
setidir (ISO 8421 - 5 /1988 (E/F)).
Dumanın serbest kalması
Bir yangınla ve / veya tutuúturma kayna÷ı ile ısıtıldı÷ında, bir malzeme tarafından duman ve / veya
gaz çıkarılmasıdır. (BS 6336 /1982).
Duman perdeleri, çatı (veya tavan) bölmeleri
Çatı içine dahili olarak yerleútirilmiú olan, dumanın ve yanma gazlarının yanal akıúı önünde bir engel
yaratma amacını taúıyan dikey alt bölmedir (ISO 8421 - 5, 1988 (E/F).
Duman açıklıkları, çatı açıklıkları
Bir binanın çevre duvarlarında veya çatısında yer alan ve yangın halinde ısının ve dumanın serbest
kalmasını sa÷lamayı amaçlayan, otomatik olarak ve / veya manuel olarak açılan açıklıklardır (ISO
8421 - 5, 1988 (E/F)).
Sprinkler tesisatı (otomatik)
Boyut bakımından gruplandırılmıú, yapı iúleri içinde monte edilmiú, içerisinde sprinkler kafalarının
öngörülen aralıklarla yerleútirilmiú oldu÷u boru tesisatıdır. Boru tesisatı bir dizi tesisat kontrol
vanasına ba÷lanmıútır ve bu vanalar bir alarmla harekete geçer ve onaylanmıú su kayna÷ı ile beslenir.
Standart yangın süresi
Bir bölme içindeki yangının standart sıcaklık / zaman e÷risine göre, itfaiye müdahalesi olmadan
devam edece÷i süredir. Bu süre yangın yükü ile belirlenir.
Standart sıcaklık / zaman e÷risi (*)
Sıcaklı÷ın, ISO 834'te verilmiú olan standart yangına karúı direnç testlerinde belirtilen úekilde ölçülen
zamana ba÷lı de÷iúimidir.
Asma tavan
Asılmıú olan veya di÷er bir biçimde desteklenen ve yalnızca üzerindeki elemanın yangına karúı
direncine katkıda bulundu÷u kabul edilen bir tavandır (örne÷in döúeme veya çatı) (aynı zamanda tavan
membranına bakınız).
Termal etki
Malzemenin bir yangın sırasında (do÷al veya deneysel) ısıya maruz kalması halidir.
Sıcaklık zaman e÷risi
Yangın sırasında sıcaklı÷ın zamana ba÷lı de÷iúimidir.
øúgal türü
Binada bulunanların yaúı, bilinci ve mobilitesi, yangın yükü, türü ve iúgaldeki faaliyet malzemenin bir
fonksiyonu olarak iúgal alt bölümleri.
Su püskürtme tesisatı
Boyutları açısından gruplandırılmıú, yangın halinde so÷utma amaçlı olarak bir yapı elemanına su
uygulamak veya yapı iúleri içindeki önceden belirlenmiú malzemelerin korunması amacıyla tesis
edilmiú bir boru tesisatıdır.
70
EK-3
Temel Gerek No:3
"HøJYEN, SAöLIK VE ÇEVRE"
øÇøNDEKøLER
1. GENEL
1.3. Açıklayıcı dokümanda kullanılan tanımlar
1.3.5. Ekonomik olarak çalıúma ömrü
1.3.6. Etkenler
1.3.7. Performans
2. "HøJYEN, SAöLIK VE ÇEVRE" TEMEL GEREöøNE øLøùKøN AÇIKLAMALAR
3. "HøJYEN, SAöLIK VE ÇEVRE" TEMEL GEREöøNøN SAöLANMASINA øLøùKøN
TEMEL øLKELER
3.1. Genel
3.2. Etkenler
3.3. Temel Gere÷in sa÷lanması
3.3.1. Giriú
3.3.2. øç çevre
3.3.3. Su kayna÷ı
3.3.4. Atık su giderimi
3.3.5. Katı atık giderimi
3.3.6. Dıú çevre
4. TEKNøK ùARTNAMELER VE AVRUPA TEKNøK ONAYINA øLøùKøN ORTAK
ESASLAR
4.1. Genel
4.2. Malzemelerin performansları
4.3. Malzemelerin uygunlu÷unun onaylanması
EK: Tablolar
71
TEMEL GEREK NO:3
HøJYEN, SAöLIK VE ÇEVRE
1.
GENEL
“Yapı Malzemeleri Yönetmeli÷i” (89/106/EEC), bundan sonra “Yönetmelik” olarak anılacaktır.
bulundurulacaktır.
1.1.3. Bu Açıklayıcı Doküman “Hijyen, Sa÷lık ve Çevre” nin ilgili olabilece÷i iúleri kapsamaktadır.
Yapı malzemelerini, malzeme guruplarını, özelliklerini ve performanslarını tanımlamaktadır.
"Yapı iúleri, binadaki insanların veya komúuların hijyeni veya sa÷lı÷ı üzerinde, özellikle de
aúa÷ıdakilerin bir sonucu olarak, bir tehdit yaratmayacak úekilde tasarlanıp, yapılmalıdır:
(a)
Toksik gaz çıkartılması,
(b)
Havada tehlikeli parçacıkların veya gazların bulunması,
(c)
Tehlikeli radyasyon yayılması,
(d)
Suyun veya topra÷ın kirlenmesi veya zehirlenmesi,
(e)
Atık suyun, dumanın, katı veya sıvı atıkların hatalı úekilde elimine edilmesi,
(f)
Yapıların bölümlerinde veya yüzeylerinde nem bulunması.”
1.2.
1.2.1.
Yönetmeli÷in 5. (Direktifin 3. (2).) maddesinde belirtilen farklılıklar Topluluk mevzuatına göre
tanımlandı÷ında ve onaylandı÷ında Temel Gerekler ve ilgili malzeme performans sınıfları gerekli
sa÷lanmasıdır.
Söz konusu sınıflar Açıklayıcı Dokümanlar veya Yönetmeli÷in 8/c (Direktif’in 20. (2)(a).)
72
Bir Üye Ülkenin Yönetmeli÷in 13. (Direktifin 6. (3).) Maddesine uygun olarak sınıflar
Maddesinde belirtilen farklılıklar temelinde yapacaktır.
l.2.2. Yönetmeli÷in 5. (Direktifin 3 (2).) Maddesinde belirtilmiú olan onaylanmıú farklılıkların tanımlanmadı÷ı
hallerde, malzeme performans sınıfları veya düzeyleri aynı zamanda standardı hazırlayanlara,
imalatçılara ve alıcılara kolaylık sa÷lanması amacıyla kullanılabilir. Belirli malzemeler için, sınıflar
veya düzeyler standardın malzeme performansının amaçlanan kullanıma uyumlaútırılmasını
kolaylaútırır.
8(c). (Direktifin 4 (1).) Maddesine atıfta bulunulabilir, bu nedenle de Komisyonu ve Yapı Daimi
1.2.3. Yapı iúleri veya malzemeler için sınıfların her tanımlanmasında, en az bir Üye Ülkenin söz konusu
alanda hiçbir yasal úartı olmaması halinde, "performans belirlenmemiútir" adında bir sınıfın
1.3. Açıklayıcı Dokümanlarda Kullanılan Tanımlar
vb. kapsar.
1.3.2.1. Bina ve di÷er inúaat mühendisli÷i iúlerini içermek üzere tüm yapı iúlerinde kalıcı olarak
1.3.2.2. Bir malzemenin yapı iúleri içerisinde kalıcı olarak kullanılması, malzemenin çıkartılmasının
1.3.3.2. Normal bakım genellikle incelemeleri kapsar ve sonuçta ortaya çıkan maliyetler göz önüne
1.3.4. Kullanım Amacı
boyunca Temel Gereklerin yerine getirilmesidir
73
gerektirir:
-
-
-
-
-
-
Elden çıkarma,
-
1.3.6. Etkenler
1.3.7. Performans
2. “HøJYEN, SAöLIK VE ÇEVRE" TEMEL GEREöøNE øLøùKøN AÇIKLAMALAR
Bu Açıklayıcı doküman, hijyen, sa÷lık ve çevrenin ilgili olabilece÷i iú konularını tanımlar ve malzeme
ve malzeme gruplarını ve uyumlaútırılmıú standartların gerekli oldu÷u hallerde bunların yeterli performansına
iliúkin özellikleri ortaya koyar.
Malzemelerin uygunlu÷unun belirlenmesi amacıyla, Yönetmelik EK-1’de (Direktifin Ek.I ) Temel
Gerek için aúa÷ıdaki tanım verilmiútir ve bu tanım bu tür gerekleri içeren yönetmeliklere tabi olan iúler için
geçerlidir:
"Hijyen, Sa÷lık ve Çevre"
Yapı iúi, binada yaúayanların veya komúuların hijyeni veya sa÷lı÷ı için, özellikle de aúa÷ıdakilerin bir sonucu
olarak bir tehdit oluúturmayacak biçimde tasarlanmalı ve yapılmalıdır:
(a)
Toksik gaz çıkartılması,
(b)
Havada tehlikeli parçacıkların veya gazların bulunması,
(c)
Tehlikeli radyasyon yayılması,
(d)
Suyun veya topra÷ın kirlenmesi veya zehirlenmesi,
(e)
Atık suyun, dumanın, katı veya sıvı atıkların hatalı úekilde elimine edilmesi,
(f)
Yapı iúlerinin bölümlerinde veya iúlerin yüzeylerinde nem bulunması.
Hijyen, sa÷lık ve çevreyle ilgili olan di÷er Direktifler, örne÷in iúçilerin korunması, teknik úartnamelerin,
uyumlu standartların vb ayrıntılarına girilirken dikkate alınmalıdır. Bu dokümanda ,gerekler: øç çevre, su
kayna÷ı, atık su giderimi, katı atık giderimi, dıú çevre konularına göre geliútirilmiútir.
Gürültüden korunma di÷er bir Açıklayıcı Dokümanın konusudur.
74
Direktif, yapıların yönetmeliklere tabi oldu÷u hallerde, binalar ve inúaat mühendisli÷i iúleri de dahil
olmak üzere, tüm yapı iúleri için geçerlidir. Hijyen, Sa÷lık ve Çevre hakkındaki Temel Gerek. binada
bulunanların, kullanıcıların veya komúuların sa÷lı÷ı veya hijyeni söz konusu oldu÷unda, bu tür tüm iúleri
ilgilendirir.
Bu tür tehditlerin yapısı, yapı iúlerinin türüne göre büyük ölçüde de÷iúiklik gösterebilir. Bu doküman
temel olarak oturma amaçlı kullanılan binalarla ba÷lantılıdır ve oturma süresi ile ilgili bir sınırlama söz konusu
de÷ildir. Bununla birlikte, Temel Gere÷in bazı konular için, binalar ve karúılık gelen malzemeler dıúındaki
iúlerle ba÷lantılı olarak ilgili alt bölümlerde özel hükümler yer almaktadır. Yine de, bu Açıklayıcı Doküman
bahsi geçmeyen yapı iúleri ve malzemeler için, talimatlar hazırlanması sırasında özel hükümlerin eklenmesi
gerekir, ancak bu Açıklayıcı Doküman’ın temel ifadelerine uyulması zorunludur.
Bu dokümanda sözü geçen kirlenme ve kirletici türleri çok sayıda istenmeyen sa÷lık etkisinin nedeni
olabilir, bunlar algılama rahatsızlı÷ından ciddi sa÷lık sorunlarına kadar geniú bir aralı÷ı kapsar. Bazıları için,
sa÷lık etkilerine iliúkin bilgiler eksik ve kapsamı dardır. Daha fazla bilgi elde edildi÷inde, ilgili gerekler revize
edilebilir.
3.
"HøJYEN, SAöLIK VE ÇEVRE" TEMEL GEREöøNøN SAöLANMASINA øLøùKøN
TEMEL øLKELER
3.1.
Genel
3.1.1. Bu bölümde, "Hijyen, Sa÷lık ve Çevre" Temel Gere÷inin sa÷lanması için Üye Ülkelerde
edilebilir.
-
Yapı iúlerinin planlanması, tasarlanması, gerçekleútirilmesi ve gerekli bakımı,
-
esasların ve standartların hazırlanmasına iliúkin talimatlarla belirlenecektir.
3.2. Etkenler
Temel Gere÷e uyumun de÷erlendirilmesi için göz önünde bulundurulan çeúitli etkenler, geçerli
oldukları özel konularla ilgili olarak Bölüm 3.3'ün çeúitli alt bölümlerinde gösterilmiútir.
3.3. Temel Gere÷e Uyumun Do÷rulanması
3.3.1. Giriú
Bu bölüm Temel Gere÷in çeúitli özel konularının kontrol edilmesinin yollarını ve yapısını ortaya
koyar, ilgili olan hallerde yapı iúlerinin teknik özelliklerini açıklar ve malzemelerin özelliklerini belirtir.
Aúa÷ıda sıralanmıú olan tüm malzeme özellikleri Hijyen, Sa÷lık ve Çevre bakımından genel
olarak önemli olabilir. Bununla birlikte, özel malzemeler için, bu özelliklerden yalnızca biri veya
daha fazlası ilgili oldu÷unda di÷erleri göz ardı edilebilir.
Hijyen ve özel üretim iúleri (örne÷in; besin depolanması ve besinin hazırlanması) için
talimatlarda ek özellikler (örn; temizlik kolaylı÷ı) istenebilir.
3.3.2. øç çevre
75
3.3.2.1. Giriú
Bu gerek, yapılarda oturanlara ve yapıların kullanıcılarına sa÷lıklı bir iç çevrenin sa÷lanması ile
ilgilidir.
Yapı iúlerinin tasarımı ve yapılmasında aúa÷ıdakiler göz önüne alınmalıdır:
a)
Termal çevre
b)
Aydınlatma
c)
Hava kalitesi
d)
Nemlilik
e)
Gürültü
Isıtma, so÷utma ve havalandırma bu Açıklayıcı Dokümanın kapsamına dahildir.
Termal çevre ve aydınlatma ile ilgili belirli konular "Kullanım Emniyeti" ve "Enerjiden
Tasarruf ve Isı Muhafazası" Açıklayıcı Dokümanlarının kapsamında yer almaktadır.
Di÷er aydınlatma konuları, örne÷in konut ve çalıúma için bir odanın zemin alanına karúı
minimum pencere alanı, prefabrik evler gibi yapı malzemeleriyle iliúkili olabilir.
Gürültüden
kapsamındadır.
korunma
"Gürültüye
Karúı
Koruma"
adlı
Açıklayıcı
Dokümanın
3.3.2.2. Hava kalitesi
3.3.2.2.1. ùartın Yapısı ve Gerekleri
Bu gerek, iç çevredeki kirleticilerin eliminasyonu ve kontrolü ile ilgilidir. Aúa÷ıdaki
metinde "kirletici" kelimesi gamma radyasyonunu da içermektedir (her ne kadar kesin olarak
havayla taúınan bir kirletici olmasa da).
Yapı iúleri, aúa÷ıdaki kirleticileri göz önüne alarak, oturanlar ve bina kullanıcıları için
sa÷lıklı bir iç çevre sa÷lamalıdır:
a)
Metabolik malzemeler, su buharı, karbon dioksit ve vücut kokusu, vb
b)
Yanıcı malzemeler, su buharı, karbon monoksit, nitrojen oksitleri, karbon dioksit ve
hidrokarbonlar, vb
c)
Tütün dumanı
d)
Uçucu organik bileúenler, formaldehit, çözücüler, vb
e)
Cansız parçacıklar, solunabilir olan ve olmayan asılı parçacıklar ve lifler
f)Mikroorganizmalar da dahil olmak üzere canlı parçacıklar, küçük böcekler, protozoa, mantarlar,
bakteriler ve virüsler
g)
Madon ve gamma radyasyonu yayan radyoaktif maddeler
h)
Elektrikli ve elektronik ekipman emisyonu, ozon, vb.
Bunlar rahatsız olmaktan sa÷lık üzerinde olumsuz fiziksel etkilere kadar de÷iúen bir aralıkta
istenmeyen etkilerin nedeni olabilir.
Tüm kaynaklardan gelen kirleticilerin, havalandırma gibi, hava kalitesinin kontrol edilmesi
yöntemlerinde dikkate alınması gerekir.
Sa÷lıksız iç hava aúa÷ıdaki kirleticiler tarafından üretilebilir:
a)
Yapı malzemeleri
b)
Yapı hizmetleri, yakma düzenekleri de dahil
c)
Mobilyalar ve ba÷lantı parçaları
76
d)
Dıú havadaki kaynaklar
e)
Yapının oturdu÷u zemin
f)
Yapı içerisinde gerçekleútirilen ve örne÷in temizli÷i, bakımı, boyayı, cilalamayı, böcek kontrolünü,
yemek piúirmeyi vb gibi faaliyetler içeren iúlemler
g)
ønsan ve hayvanların ve bitkilerin yapı içinde bulunması
h)
Sıcak su sistemleri
3.3.2.2.2. Kirleticilerin kontrolü
3.3.2.2.2.1. Kirleticiler aúa÷ıdakilerle kontrol edilebilir:
Kaynakların kontrolü
Kirleticileri serbest bırakabilecek olan ve kullanımı kabul edilebilir limitlerden daha yüksek
konsantrasyonlara yol açan malzemelerin kullanımının ortadan kaldırılması veya sınırlandırılması.
Kirleticilerin havaya bırakılmasının aúa÷ıdaki yollarla elimine edilmesi veya sınırlandırılması
gerekir:
- Kayna÷ın kapatılması, örne÷in kaynaktan iç havaya emisyonların azaltılması veya elimine edilmesi için
uygun bariyerlerin sa÷lanması,
- Kirleticilerin serbest kalmasını azaltmak için düzeneklerin tasarlanması ve bunlar için yeterli bakımın
yapılması
- Malzemelerin ve yapının kirletici kaynaklarından kaçınacak veya bunları azaltacak úekilde tasarlanması,
- Çeúitli parçacıkların kayna÷ının ortadan kaldırılması için, tasarım tedbirlerinin uygulanamadı÷ı hallerde
mantar ilaçlarının veya di÷er biyolojik ilaçların kullanılması.
Havanın havalandırma, fıltrasyon veya abzorpsiyon yoluyla kontrol edilmesi için:
- Mekanik havalandırma,
- Pasif havalandırma,
- øç havanın veya içeri giren havanın filtre edilmesi,
- øç havadan veya içeri giren havadan abzorpsiyon,
gereklidir
Bunlar, insanların etkilenmesinin kontrol prosedürlerini oluúturur (örne÷in yeniden boyama
sonrasında içeri giriúin belirli bir süre engellenmesi yoluyla kontrol edilmesi).
3.3.2.2.2.2. Gerekler çok sayıda farklı yolla ifade edilir:
øç havadaki özel kirleticilerin kabul edilebilir ortalama ve maksimum konsantrasyonları.
Adı belirtilen maddelerin genel olarak veya özel kullanımlar için kullanımının
yasaklanması veya sınırlandırılması.
Kirleticilerin malzemelerden serbest kalıú hızları ve yapısı üzerine sınırlamalar getirilmesi
Kabul edilebilir kapatma ve bariyer koyma yöntemlerinin tanımlanması.
Havalandırma hızlarının veya iç havanın taze havayla yenilenme hızını ifade eden
parametrelerin, örne÷in hava de÷iúim hızı veya hava sızıntı özelliklerinin, vb belirlenmesi
Mekanik havalandırma sistemlerinin dıú yüzeyinde ve tatmin edici bulunan di÷er tasarım ve
yapı açıklamalarında sa÷lanacak olan açıklıklar için uygun alanın belirlenmesi.
Sıcaklık, nem, vb gibi konsantrasyonları etkileyen faktörlerin uygun düzeyleri, örne÷in
yo÷unlaúma (bkz. Madde 3.3.1.2.2).
77
øç hava kalitesinin ve kontrol yöntemlerinin performansının belirlenmesi için kabul edilebilir
ölçüm ve / veya hesaplama yöntemleri.
3.3.2.2.3. Teknik ùartnameler
3.3.2.2.3.1. Yapı iúleri (Kategori A)
øç hava kalitesi gerekleri, belirli kirleticilerin iç havadaki kabul edilebilir konsantrasyonlarını
tanımlayan bir hesaplama prosedürü bakımından veya bazı kirleticilerin do÷rudan ölçümü yoluyla ifade
edilebilir. Kontrol yöntemlerinin, örne÷in havalandırmanın performansı hesaplama yöntemleriyle veya
ölçüm yoluyla belirlenebilir.
Gerekler aynı zamanda yapı hizmetleri için tasarım gerekleri bakımından, örne÷in havalandırma
sistemleri açısından da ifade edilir.
Uyumlu teknik úartnameler bu yöntemlerin desteklenmesi için, aúa÷ıda belirtilen úekilde gerekli
olabilir:
Hesaplama Yöntemleri
-øklim koúulları ve havalandırma esasları göz önüne alınarak hava de÷iúim hızının
öngörülmesine iliúkin yöntemler.
-Mekanın normal malzemeyle donatılması, malzemelerden serbest kalma, hava de÷iúim hızları,
hava sıcaklı÷ı ve havadaki nem göz önüne alınarak, iç kirleticilerin konsantrasyonlarının hesaplanması
amaçlı yöntemler.
-Madde 3.3.1.1.2'de tanımlanmıú olan kontrol yöntemlerinin performansının de÷erlendirilmesi
amaçlı yöntemler.
Ölçüm yöntemleri
-Yapıların içindeki havalandırma hızlarının ölçülmesi amaçlı yöntemler
-Havalandırma verimlili÷inin de÷erlendirilmesi amaçlı yöntemler
-øç kirleticilerin tanımlanması ve bunların konsantrasyonlarının ölçülmesi amaçlı yöntemler
3.3.2.2.3.2. Yapı malzemeleri (Kategori B)
Aúa÷ıdaki malzeme grupları (yapı malzemeleri de dahil) iç hava kalitesinin kontrol edilmesi ile
ilgilidir. Sa÷lık, hijyen ve çevre ile ilgili tatmin edici performans için gerekli olan özellikler aúa÷ıda
sıralanmıútır. Uyumlu teknik úartnameler bu özelliklerin ölçülmesi veya teknolojinin izin verdi÷i hallerde
performansın hesaplanması için gereklidir. Mümkün olan hallerde, yerinde testler yapılabilir (örne÷in
yakma sistemleri için). Karúılık gelen standartlarda malzemenin amaçlanan kullanımı göz önüne
alınmalıdır.
Yapı malzemeleri için listelenmiú olan malzeme özellikleri tüm malzeme grupları ve sistemleri
için geçerlidir.
a) Yapı malzemeleri
Yapı malzemelerinin, iç havayı kirletici emisyonları olabilir. Bu tür malzemeler döúeme
kaplamaları, bölmeler, duvarlar ve duvar kaplamaları, tavanlar, yalıtım malzemeleri, boyalar ve
vernikler, kereste koruyucular, yapıútırıcılar, dolgu malzemeleri, nem geçirmez membranlar, elektrik
kabloları ve ba÷lantı parçaları, zemin sıva mastar altlı÷ı, taú iúçili÷i, cam macunu, tesisatlar, vb için
kullanılan malzemeleri,
- Gerekli olan hallerde kirleticilerin malzeme içindeki konsantrasyonu dikkate alınarak, uçucu organik
bileúiklerin emisyonu ve di÷er kirleticilerin serbest kalmasını,
- Zararlı mikro organizmaların büyümesine olanak vermeyi,
- Radyoaktif emisyonları, içerebilir.
Yapı malzemelerinin özellikleri tüm malzeme grupları ve sistemleri için geçerlidir.
78
b) Klima ve havalandırma sistemleri
b.l) Nemlendiriciler ve nem gidericiler
Bu malzemeler, insanların içinde bulundu÷u yapılardaki havanın veya bu yapılara verilen
havanın neminin kontrol edilmesi amaçlı tesisi,
- Su buharı kontrolünde etkinlik içerir.
b.2) Filtrasyon sistemleri
Bu malzemeler, merkezi sistemler, pencere klimaları, paket klimalar ve oda filtreleri
içindeki genel havalandırma amaçlı hava temizleme cihazları,
- Hava akıú hızı ve basınç farkı performansı,
- Havadaki maddelerin giderilmesindeki etkinlik, içerir.
b.3) Di÷er klima ve havalandırma bileúenleri ve sistemleri
Bu malzemeler amaca uygun yapılmıú havalandırma açıklıklarını, tek oda çıkıú fanlarını,
pasif yı÷ın havalandırma sistemlerini, mekanik havalandırma sistemlerini, klima sistemleri, (örne÷in
ısı de÷iútiriciler, karıútırma odaları, hacim akıú kontrol sistemleri, hava kanalları ve ilgili bileúenler.
Aynı zamanda pompalar ve kirleticilerin yeraltından temizlenmesi amaçlı di÷er ekipman)
-Hava akıúı, hava hızı ve basınç farkı performansı, eksiksiz sistemlerin ve bunların bileúenlerinin
performansı da dahil olmak üzere, içerir.
c) Yakma ekipmanı
ølgili üniteler úunlardır: oda ısıtma, su ısıtma ve yemek piúirme için kullanılan tüm yakma ekipmanı,
(örne÷in: yakma düzenekleri, duman yolları ba÷lantısı olarak ve olmayarak, hava giriúleri, arıza
emniyetli cihazlar ve di÷er kontrol ekipmanı, duman yolları ve bacalar, vb.)
- Yanıcı malzemelerin normal kullanım sırasında düzeneklerden serbest kalması, yapılardaki havalandırma
tesisatı dikkate alınmasını,
- Duman yollarının boyutlarının belirlenmesi ve bütünlü÷ünü,
- Yanıcı malzemelerin etkilerinin giderilmesini,
- Arıza emniyet mekanizmalarının etkinli÷ini,
- Yeterli hava kayna÷ının sa÷lanmasını,
- Yakıt kaynak borularının bütünlü÷ünü, içerir.
d) Bariyerler,Yüzey kaplamaları ve dolgu malzemeleri
d.l) Bariyerler ve yüzey kaplamaları
Parçacıkların, liflerin ve di÷er kirleticilerin yüzeylerden emisyonunu engellemek amaçlı
membranları, kapatıcı kaplamaları, mikroorganizmaların ve mantarların geliúmesini engellemek amaçlı
koruyucuları ve mantar ilaçları,
- Özel kirleticilerin serbest kalmasının azaltılmasındaki etkinli÷i, içerir.
d.2) Dolgu malzemeleri
Dolgu malzemeleri boúlukların ve çatlakların gazın, sıvıların ve buharın geçiúini önlemek
amacıyla kapatılmasında kullanılan malzemeleri,
- Uygulandı÷ında hava geçirgenli÷ini,
- Boúlukların kapatılmasındaki etkinli÷ini, içerir.
e)
Sıcak su deposu ve temini (Lejyoner hastalı÷ı tehlikesine özellikle atıfta bulunularak)
Tankları, su yumuúatıcılar, muslukları, duú baúlıklarını, contaları, vanaları, ısıtıcıları, pompaları,
ısıtma kazanlarını, sarnıçları, sıcaklık termostatları, boruları,
79
- Yeterli ve do÷ru ısı kontrolü,
- Temizli÷in ve kimyasal iúlemin kolaylaútırılması amaçlı tasarımı,
- Aerosollerin üretiminin minimize edilmesi amaçlı tasarımı,
- Su katmanlaúmasının minimize edilmesi amaçlı tasarımı (legionella büyümesini teúvik eden koúullarda),
- Statik suyun minimize edilmesini,
- Besin sa÷layan malzemelerden kaçınılması amaçlı tasarımı, kapsar.
3.3.2.3. Nemlilik
3.3.2.3.1. ùartın Yapısı ve Gerekleri
Bu gerek, yapıda oturanların ve yapı kullanıcılarının sa÷lı÷ının aúırı derecede düúük veya yüksek
nemden korunması ile ilgilidir.
Yapı iúi, yapıyı kullananların ve yapıda oturanların hijyeni, sa÷lı÷ı ve çevresi üzerinde nem
sonucunda risk yaratmayacak úekilde tasarlanmalı ve gerçekleútirilmelidir. Ekonomik çalıúma ömrü
boyunca normal bakıma tabi olmalıdır.
Nemlilik yapıda oturanların ve yapı kullanıcılarının sa÷lı÷ı üzerinde aúa÷ıdaki úekillerde etkili
olabilir:
- Havadaki aúırı düúük veya yüksek ba÷ıl nemin etkileri,
- Yüzeyler üzerinde ve malzemeler içinde küf oluúumuna ve ev tozu maytlarının birikmesine yol açan
dolaylı nem etkileri.
3.3.2.3.2. Nemlilik kontrolü
3.3.2.3.2.1. Bir yapı içerisindeki havadaki nem aúa÷ıdakilerle kontrol edilebilir:
- Hhava sıcaklı÷ının artırılması veya azaltılması, (ısıtma, yalıtım, so÷utma)
- Mekanların havalandırılması, (do÷al veya mekanik)
- øç havanın ve içeri giren havanın nemlendirilmesi ve neminin giderilmesi,
- Nemin kayna÷ında giderilmesi veya azaltılması ya da nem üreten faaliyetlerin izole edilmesi.
3.3.2.3.2.2. øç yüzeyler üzerindeki ve / veya yapı içindeki malzemelerde nemlilik aúa÷ıdaki yollarla kontrol
edilebilir:
Dıú nemden kaynaklanan nemden korunma:
- Ya÷mur, kar vb yapıya giriúinin ve infiltrasyonunun engellenmesi veya bunlardan kaçınılması,
- Zemin suyunun yapı iúlerine giriúinin ve infıltrasyonunun engellenmesi veya bunlardan kaçınılması,
- Duvarlar ve çatılar: duvarlar zemindeki nemin yapıya girmesini engellemeli ve nemi herhangi bir parçaya
taúımamalıdır. Dıú duvarlar ve çatılar aynı zamanda ya÷mur ve karın yapı içine girmesine karúı direnç
göstermelidir; bunlar ya÷mur ve karla zarar görmemeli, ya÷muru ve karı zarar verebilecekleri herhangi bir
parçaya taúımamalıdır.
- Dıú duvarların ve çatıların kaplanması; kaplama malzemeleri, geçirimsiz (suyun veya buharın girmesine
izin vermez), havaya dirençli (suyu emer), neme dirençli (su buharını geçiren) olabilir
- Zemine yakın döúemeler zemin neminin döúemenin üst yüzeylerine eriúmesini engellemelidir. Bunlar
zemindeki nem nedeniyle hasar görmemelidir.
øç yüzeyler üzerinde yo÷unlaúmadan ve çatlaklardaki yo÷unlaúmadan korunma:
Yüzey yo÷unlaúması, yüzeye yakın havanın ba÷ıl neminin kabul edilebilir düzeylerin altında
olmasının sa÷lanması ile engellenir. Bu, ısıtma, yalıtım ve havalandırmanın birleúimi ile elde edilir.
80
Mantarlı yüzey iúlemleri, belirli durumlarda, küf geliúiminin engellenmesine yardımcı olabilir.
Bununla birlikte, bu iúlem genellikle nemlilikten kaçınma amaçlı tadarım tedbirleri uygulanamadı÷ında
kullanılan geçici bir tedbirdir.
Çatlaklardaki yo÷unlaúma, elemanlar içindeki buhar basıncının doygun buhar basıncının altında
olmasının sa÷lanması ile önlenir. Bu, malzemelerin uygun tasarımı ve malzemelerin uygun seçimi ile
elde edilir. Birikme engellenemezse, kabul edilebilir sınırlar dahilinde olmalı ve kullanılan malzemenin
hassasiyeti, bunların malzeme içindeki konumu ve buharlaúma için gerekli olan süre göz önüne
alınmalıdır.
3.3.2.3.3. Teknik ùartnameler
3.3.2.3.3.1.Yapı iúleri (Kategori A)
Uyumlu teknik úartnameler aúa÷ıdakiler için gerekli olabilir:
Yapı içindeki hava neminin kontrol edilmesi
Nem düzeyinin iklim koúullarının, nem üretim hızının, kullanılan malzemelerin ve havalandırma
hızlarının bir fonksiyonu olarak, yapının türüne ve yapının veya mekanın kullanımına ba÷lı olarak
hesaplanmasına iliúkin referans yöntemlerdir.
øç nemden kaynaklanan nem
Yüzeyler üzerinde ve malzemelerin içinde beklenen yo÷unlaúmanın hesaplanması, yo÷unlaúma
suyu miktarının hesaplanması ve beklenen buharlaúma hızının hesaplanması için, gerekli olması halinde
farklı iklim koúulları ve havalandırma hızları düzeyleri de dikkate alınarak, kullanılan referans yöntemler.
3.3.2.3.3.2. Yapı malzemeleri (Kategori B)
Aúa÷ıdaki malzemeler veya malzeme grupları nemlilik kontrolü ile ilgilidir.
Sa÷lık ve hijyenle ilgili olarak tatmin edici performans elde edilebilmesi için gerekli özellikler
aúa÷ıda sıralanmıútır:
Bu özelliklerin ölçülmesi veya teknolojinin izin verdi÷i hallerde performansın hesaplanması için
uyumlu teknik úartnameler gereklidir ve bu úartnamelerde yapıların türü, kullanımı, malzemelerin
amaçlanan kullanımı ve iklim ve zemin suyu koúulları dikkate alınmalıdır.
(a) Isıtma ekipmanı (aynı zamanda "Enerji Ekonomisi ve Isının Korunması" isimli Açıklayıcı Dokümana
bakınız)
Kazanları ve ısıtma araçlarını, radyatörleri, ısı yayan araçları, ısıtma kontrol cihazlarını içerir.
- Çıkıú ve ısı aktarım özellikleri bulunmalıdır.
(b) Klima ve havalandırma ekipmanı
Nemlendiriciler haricindeki malzemeler, bkz madde 3.3.1.1.3
- Hava akıúı ve basınç farkı performansı,
- Sırasıyla su buharı üretiminin ve azaltılmasının hızı ve kontrolü olmalıdır
(c) Yalıtım malzemeleri
Yalıtım malzemeleri ısıtılan mekanların daha düúük sıcaklı÷a sahip olan mekanlardan
ayrılmasında kullanılan aradaki duvarlar veya merdivenler, pencereler, çatılar ve zemin kat döúemeleri
gibi elemanların yalıtımı için kullanılır.
Termal özellikler ve tasarım konuları ("Enerji Ekonomisi ve Isının Korunması" isimli Açıklayıcı
Dokümana Bakınız).
(d) Yüzey iúlemleri için mantar ilaçları
- Etkinli÷e sahip olmalıdır
(e) Yapı bileúenleri
81
Ya÷ıú (ya÷mur, kar, dolu) ve zemin suyu v.b. gibi dıúarıdan gelen nem kaynaklarına maruz kalan
duvarlar, çatılar, zemin/bodrum katlar ve bunların bileúenleri yalıtım, nem geçirmez membranlar,
boyalar, vernikler, kapatıcılar v.b. kaplamalar gibi tüm yapı elemanlarını içerir.
e.l) Duvarlar, duvar malzemeleri
- Buhar geçirgenli÷i,
- Nem direnci,
- Su geçirmezlik, suyun da÷ılabilirli÷i,
- Termal özellikler (bkz. "Enerji Ekonomisi ve Isının Korunması" isimli Açıklayıcı Doküman),taúımalıdır
e.2) Perde duvarlar, kaplama malzemeleri, kaplama sistemleri
- Buhar geçirgenli÷i
- Su geçirmezlik
- Eklemlerin ya÷mur ve kar giriúine direnç özelliklerine sahip olmalıdır.
e.3) Çatılar, çatı malzemeleri
- Adsorpsiyon kapasitesi, -absorpsiyon, - desorpsiyon,
- Nem direnci,
- Su geçirmezlik, suyun da÷ıtılması,
- Termal özellikler ("Enerji Ekonomisi ve Isının Korunması" isimli Açıklayıcı Dokümana bakınız)
taúımalıdır.
e.4) Zemin katlar (toprak, asma), bodrum katları
Beton, sert malzemeler ve yalıtımı içerir.
- Neme karúı direnç,
- Termal özellikler (bkz. "Enerji Ekonomisi ve Isının Korunması" isimli Açıklayıcı Doküman),
- Buhar geçirgenli÷i bulunmalıdır.
e.5) Nem geçirmez kaplamalar, nem geçirmez membranlar
Arduvazı, polietileni, katran polimerini, bakır sacı, yapı tu÷lalarını, kimyasal enjeksiyon sıvısını içerir.
- Nem direnci,
- Su geçirmezlik, suyu da÷ıtma özelli÷i bulunmalıdır.
e.6) Buhar geçirmez membranlar
- Nem direncine sahip olmalıdır.
e.7) Boúluk yalıtımı da dahil olmak üzere yalıtım malzemeleri
- Buhar geçirgenli÷i
- Eklemlerin performansı
- Nem direnci
- Termal özellikler konuları dikkate alınarak tasarım yapılmalıdır. ("Enerji Ekonomisi ve Isının
Korunması" isimli Açıklayıcı Dokümana bakınız);
e.8) Duvar tepelikleri
82
- Suya karúı direnç
- Eklemlerin performansına sahip bulunmalıdır.
e.9) Nem geçirmez levhalar
- Su geçirmezlik özellikleri olmalıdır.
3.3.3. Su kayna÷ı
3.3.3.1. ùartın Yapısı ve Gerekleri
Bu gerek, tüketicilerin suyla ve su kayna÷ı özellikleriyle ilgili sa÷lı÷ının korunmasını içerir.
ønsanlar tarafından tüketilmek üzere sa÷lanan su, aúa÷ıda belirtilen úekilde kullanıldı÷ında
tüketicilerin sa÷lı÷ı üzerinde herhangi bir tanımlanmıú risk oluúturmayacaktır:
- øçme ve yemek piúirme amaçlı su,
- Ev içi kullanım amaçlı su
- ønsanlar tarafından tüketilmek üzere gerçekleútirilen besin üretiminde kullanılan su
Ulusal gereklerin yanı sıra, suyun alındı÷ı musluktaki özellikleri de 80/778/EEC sayı ve 15
Temmuz 1980 tarihli Konsey Direktifinde belirtilmektedir.
Depolama tankları, ba÷lantı parçaları ve suyla temas eden di÷er bileúenler ve ek arıtma (örne÷in
önceden ısıtma, yumuúatma, dezenfeksiyon, vb) suyun özelliklerini tüketici sa÷lı÷ı üzerinde bir risk
yaratacak úekilde de÷iútirmeyecektir.
Aúa÷ıdaki noktaların dikkate alınması gerekir:
- Atık suyla veya pis havayla karıúmaya ve herhangi bir uygun olmayan harici sıvıyla veya di÷er
kirleticilerle karıúmaya karúı koruma.
- Göç veya korozyondan kaynaklanan suyla temasta bileúenlerin üretti÷i mineral veya organik kirleticilerle
kirlenmeye karúı koruma.
- Mikrobiyolojik kirlenmeye karúı koruma.
- Geçirgenlikten ve/veya nüfuzdan kaynaklanan harici mineral veya organik kirleticilerle kirlenmeye karúı
koruma.
3.3.3.2. Su kayna÷ının kontrol edilmesi
Kirli suyla veya pis havayla karıúma, uygun önleyiciler kullanılarak ve geri akıúın kontrol
edilmesi yoluyla engellenebilir.
Harici sıvılarla ve di÷er kirleticilerle karıúma, temin sistemlerinin bileúenleri olarak kullanılan
malzemelerin su geçirmezli÷inin kontrol edilmesi ve sistemlerin tehlikeli alanlardan geçirilmesinden
kaçınılması yoluyla engellenebilir.
Suyla temas halindeki bileúenlerin üretti÷i mineral ve organik kirleticilerle kirlenme
aúa÷ıdakilerin sınırlandırılması yoluyla engellenebilir:
Kimyasalların kullanımını, ölü bölgelerden kaçınılarak su sistemlerinin tasarlanmasını,
sudaki organik madde içeri÷inin azaltılmasını vb içeren çeúitli yollar mikrobiyolojik kirlenmenin
engellenmesi için kullanılabilir. Suyla temas halindeki yüzeyler üzerinde mikrobiyolojik geliúmeyi
aúırı derecede desteklemeyen malzemelerin kullanılması da dikkate alınmalıdır.
3.3.3.3. Yapı malzemelerine iliúkin teknik úartlar (Kategori B)
Yapı malzemelerinin aúa÷ıdaki özelliklerinin belirlenmesi için uyumlu teknik úartlar gereklidir:
a)
Suyla temas halindeki malzeme
- Kirleticilerin taúınması
- Mikroorganizmaların geliúmesine iliúkin kriterler (geometrik biçimler);
83
b)
Borular, ba÷lantı parçaları ve eklemler sıkılık.
- Sıkılık,
- Korozyona karúı direnç,
- Aúınmaya karúı direnç,
- Kirleticiler için geçirgenlik;
c)
Geri akıú cihazları
- Etkinlik
- Akıú veya basınç düúmesi,
- Mekanik dayanım;
d)
Vanalar ve musluklar
- Aúınmaya karúı direnç,
- Mekanik dayanım,
- Debi,
- Etkinlik
e)
Sarnıçlar ve tanklar
- Sıkılık
- Su kapasitesi;
f)
Çevrim içi düzenekler,
- Su kapasitesi,
- Su tüketimi
g)
Di÷er malzemeler
Su temin iúlerinde kullanılan ve yukarıdaki listede yer almayan malzemeler için, madde
3.3.3.2. "Su kayna÷ının kontrolü"nde belirtilen hükümlere, ilgili olan hallerde uyulması gerekir.
3.3.4.
Atık su giderimi
Bu gerek, insanların ve yakın çevrenin atık su giderme sistemleriyle taúınan kirleticilere karúı
korunması ile ilgilidir.
Yapı iúleri, yapılarda oturanların, yapı kullanıcılarının veya komúuların hijyeni veya sa÷lı÷ı için
hatalı giderlerin sonucu olarak bir tehdit oluúturmayacak úekilde tasarlanmalı ve yapılmalıdır.
Atık su, deúarj sistemleri ile giderilen ve atık suyu, ya÷mur suyunu ve sistemlerden gelen pis
havayı içeren tüm maddeleri kapsar.
Aúa÷ıdaki noktalar bu konuyla ilgilidir:
- Sıvıların sistemler içine ve dıúına sızması,
- Yapılarda kanalizasyonun geri tepmesi,
- Pis havanın dıúarı verilmesi
- Mikrobiyolojik kirlenme
3.3.4.2. Atık su giderimi kontrolü
84
Sıvıların sistemlerden sızması, sistemlerin tüm bileúenlerinin su geçirmezli÷inin kontrol edilmesi
ile engellenebilir.
Kanalizasyonun yapılarda geri tepmesi, gerekli olması halinde, geri tepme önleyicilerin
kullanımını da içeren uygun iú tasarımı ile engellenebilir.
Pis havanın dıúarı verilmesi, deúarj bileúenlerinin hava geçirmezli÷inin kontrol edilmesi yoluyla
engellenebilir. Sistemler, temiz havanın sistem içerisine girmesine olanak verecek ve pis havanın
yerleúim alanlarına veya bu alanların yakınına verilmesinden kaçınılacak úekilde tasarlanmalı veya
bunları sa÷layacak özel cihazlar içermelidir. Kanalizasyon bileúenleri herhangi bir kanalizasyon
tıkanmasından kaçınılacak úekilde tasarlanmalıdır.
Mikrobiyolojik kirlenme temel olarak sıhhi tesisatlarla ilgilidir ve temizlik kontrolü ve
malzemelerin yüzeylerinin özelliklerinin kontrol edilmesi ile engellenebilir.
3.3.4.3. Yapı malzemelerine iliúkin teknik úartlar (kategori B)
Uyumlu teknik úartlar, yapı malzemelerinin aúa÷ıdaki özelliklerinin belirlenmesi için gereklidir:
a)
Borular, ba÷lantı parçaları, ba÷lantılar, menholler ve eklemler
- Su geçirmezlik
- Deúarjların hava geçirmezli÷i (pis havanın dıúarı bırakılmaması);
b)
Geri tepme (akıú) cihazları
- Etkinlik
- Mekanik dayanım
c)
Sıhhi düzenekler
- Temizlik
- Kendi kendini temizlemenin kolaylaútırılması amaçlı úekil ve boyut
d)
Yerinde arıtma ekipmanı
- Su geçirmezlik
- Korozyona karúı direnç
- Arıtmanın etkinli÷i
e)
Di÷er malzemeler
Atık su iúlerinde kullanılan ve yukarıdaki listede yer almayan malzemeler için, "atık su giderimi
kontrolü" hakkındaki 3.3.3.2. Maddede belirtilen hükümlere, ilgili oldukları durumlarda, uyulması
gerekir.
3.3.5.
Katı atık giderimi
Yapı iúleri, katı atıkların hatalı gideriminin bir sonucu olarak yapıda yaúayanların, yapı
kullanıcılarının veya komúuların hijyeni veya sa÷lı÷ı üzerinde bir tehdit oluúturmayacak úekilde
tasarlanmalı ve yapılmalıdır. Bu tür gerekler, normal bakıma tabi olarak, ekonomik çalıúma ömrü
boyunca karúılanmalıdır.
Bu belgenin amaçları dahilinde, katı atık, genel olarak evsel atık veya evsel çöp olarak
adlandırılan ve yapılar içerisinde üretilebilecek olan küçük miktarda toksik maddeyi de içeren tüm katı ve
yarı katı maddeleri veya nesneleri ifade eder.
Endüstriyel, toksik ve tehlikeli katı atıklar bu kapsamın dıúındadır.
85
Bu gerek, yapı içindeki insanların ve bunların yakın çevresinin katı atıklar içinde bulunan
istenmeyen maddelere, nesnelere veya canlı organizmalara karúı korunması ile ilgilidir.
Tehlikeler aúa÷ıdakilerden kaynaklanabilir:
- Kirleticilerin zemin suyuna infıltrasyonu,
- Dumanların üretimi, tiksindirici ve rahatsız edici kokuların varlı÷ı ve fermantasyon sırasında havayla
temas eden sıvılar
- Hayvan atıklarının da÷ılması veya olası enfeksiyon taúıyan rüzgar
- Sineklerin, di÷er böceklerin ve kemirgenlerin üremesi, bunların hastalıkların yayılmasındaki rolü
büyük önem taúıyabilir.
Katı atıkların uygun olmayan úekilde depolanmasından kaynaklanan yangın ve sabit veya mobil
depolama, toplama ve arıtma ekipmanlarından kaynaklanan gürültü sorunlar yaratabilir.
3.3.5.2.Katı atık giderimi kontrolü
Dumanın, kokuların ve sıvıların üretimi ve serbest kalması ve atıkların da÷ılması ve yayılması
katı atıkların depolanmasında ve toplanmasında kullanılan tüm bileúenlerin ve bunların kapaklarının
sıkılı÷ının sa÷lanması ile kontrol edilebilir.
Fermantasyon, atı÷ın depolama konteynerleri içinde koúullandırılması ve çeúitli giderme
úamalarında tutulma süresinin minimuma indirilmesi yoluyla azaltılabilir.
Bileúenler, kullanım sırasında ve tahliye sonrasında fazla atıktan kaçınılacak ve temizlik
kolaylı÷ı sa÷lanacak úekilde tasarlanacaktır.
3.3.5.3. Yapı malzemelerine iliúkin teknik gerekler (Kategori B)
Kategori B uyumlu teknik gerekler aúa÷ıdaki malzeme grupları için gereklidir:
a)
Depolama ürünleri: Konteynerler (sabit elemanlar), konteynerlerin tamamlayıcı parçaları,
kanallarla beslenen büyük depolama malzemeleri
- Temizli÷in kolaylaútırılması amaçlı biçim ve boyut
- Konteynerlerin ve kapakların sıkılı÷ı
b)
Toplama ürünleri: kanallar, boru hattı toplama sistemleri
- Sıkılık
3.3.6.
Dıú çevre
3.3.6.1. Genel
Yapı malzemelerinin çevre üzerindeki etkisi, standartların uyumlu hale getirilmesi için önemli
konulardan biridir. Yapı malzemeleri, çevreye yayılabilecek ve çevre kalitesinde insanların, hayvanların
ve bitkilerin sa÷lı÷ı üzerinde riskler yaratan ve ekosistemlerin dengesini tehlikeye sokan de÷iúimler
yaratabilecek olan kirleticileri ve atık akıntılarını serbest bırakmamalıdır. Çevre üzerindeki etki yapı
malzemelerinin yaúam döngüsünün her safhasında göz önüne alınmalı ve aúa÷ıdakileri içermelidir:
- Kazanma, üretim, yapı iúlemi
- Kullanımdaki iúler,
- ømha, atık yerleúimi, yakma veya atıkların yeniden kullanımı
Çevre üzerinde gelecekte bir hasar meydana gelmesinin engellenmesi için tüm yaúam döngüleri
boyunca de÷erlendirilmesi dikkate alınmalıdır. Direktif kapsamına uyum sa÷lanması amacıyla, bu belge
"kullanımdaki yapılarla" sınırlandırılmıútır.
Yaúam döngüsünün di÷er safhaları için, yukarıda açıklandı÷ı üzere, ilgili bir Topluluk yasası
varolmadı÷ı sürece, Üye Ülkeler, Antlaúmaya gereken uyumu sa÷layarak, Direktif kapsamını gerekli
86
gördükleri zamanlarda dikkate almak amacıyla, çevrenin bozulmasının sınırlandırılması için yapı
malzemelerini etkileyen gerekler getirebilirler.
Yapı iúleri, yapılarda oturanlar, kullanıcılar veya komúuların sa÷lı÷ını ve hijyenini bozabilecek
miktarda kirleticiyi serbest bırakmayacaktır.
Bu gerek, insanların korunmasıyla ve havanın, topra÷ın ve suyun kirlenmesi sonucunda yakın
çevre üzerindeki herhangi bir etkinin engellenmesiyle ilgilidir. Bu kirliliklere aúa÷ıdakiler yol açabilir:
- Bina malzemeleri
- Bina hizmetleri, yakma düzenekleri de dahil olmak üzere, tesisatlar
3.3.6.3. Yapı iúlerinin dıú çevre üzerindeki etkisinin kontrol edilmesi aúa÷ıdaki úekillerde olabilir:
- Kirleticilerin yayılmasının sınırlandırılması,
- Kirletici emisyonlarının sınırlandırılması,
- Kirleticileri ortaya çıkaran malzemelerin, yapı hizmetlerinin veya tesisatlarının kullanımının
sınırlandırılması.
Yapı iúlerinin hava, toprak ve su üzerindeki çevresel etkisinin engellenmesi veya
sınırlandırılması ile ilgili gerekler aúa÷ıdaki úekilde ifade edilebilir:
- Kirleticilerin süzülmesi, yayılması ve emisyonları ile ilgili ölçüm yöntemleri veya hesaplama yöntemleri
- Yapı iúlerinin gereken úekilde tasarlanması
3.3.6.4. Yapı malzemeleri için teknik gerekler (Kategori B)
Teknik gerekler aúa÷ıdaki özelliklerin tanımlanması için gereklidir:
a) Temellerde, dikmelerde, dıú duvarlarda, dıú zeminlerde, çatılarda, granüler malzemelerde kullanılan yapı
malzemeleri.
- Kirleticilerin dıú havaya, topra÷a ve suya bırakılması, gerekli olması halinde malzemedeki kirletici
konsantrasyonunun dikkate alınması,
- Kapatma yoluyla ortaya çıkmayı azaltma faktörü.
b) Kirletici maddelerin depolanmasında kullanılan ve kapatma sistemlerine sahip olan kaplar
- Kirleticilerin topra÷a, suya ve havaya bırakılması,
- Sıkılık,
- Alarm sistemlerinin etkinli÷i;
c)
Yakma ekipmanı, duman yolları ve bacalar
- Kirleticilerin havaya bırakılması;
d)
sistemleri
Hizmetler ve sistemler: klima ve havalandırma sistemleri, bariyerler ve kapatıcı sistemler, boru
- Kirleticilerin topra÷a, suya ve havaya bırakılması
4.
ESASLAR
4.1. Genel
4.1.1."Teknik ùartnameler" Yönetmeli÷in 4 ve 6. (Direktif 4) Maddesinde belirtilenlerdir. Yapı
malzemesinin "Avrupa Teknik Onayına øliúkin Ortak Esasları", Yönetmeli÷in 4.5 ve 8/c (Direktif 11.)
Maddeleri ile EK-III’ de sözü geçenlerdir.
87
Kategori B: Bunlar, Yönetmeli÷in 10,11ve 12.Maddeleri ile EK-III’e (Direktif Madde 13, 14
olacaktır.
4.2.Malzemelerin performansları
4.2.1.Mümkün oldu÷unca, malzemelerin özellikleri teknik úartnamelerde ve Avrupa Teknik Onay
4.2.2.Malzeme performanslarının ifadesi, Üye Ülkelerde halihazırda kullanılmakta olan ve Bölüm 3'te
bahsedilen Temel Gerek do÷rulaması için kullanılan temelle uyumlu ve bu belgelerin gerçek
uygulaması göz önüne alınarak, 4.1.2 'de belirtilen Avrupa Kategori A standartlarında verilen úekilde
olacaktır.
4.3.Malzemelerin uygunlu÷unun onaylanması
4.3.1. Malzemelerin "uygunlu÷unun onaylanması", Yönetmeli÷in 10,11,12. (Direktifin 13, 14 ve 15.)
Maddeleri ile EK-III’de belirtilen hüküm ve prosedürlere uyuldu÷u anlamına gelir. Bu hükümlerin
4.3.2.Talimatlar Yönetmeli÷in EK-III (Direktifin EK III ) ve Avrupa Teknik Onayı ortak esaslarında
88
89
EK
TABLOLAR
I.A.
øç çevre - Hava kalitesi
I.B.
øç çevre - Nemlilik
II.
Su kayna÷ı
III.
Atık su giderimi
IV.
V.
Dıú çevre
90
Yapı malzemelerinden
kaynaklanan kirlenme
Yapı malzemelerinden
kaynaklanan kirlilik
Kontrol edilecek alan
Tanımlanan koúullar altında
kirleticilerin dahili hava içindeki
konsantrasyonu
øsmi geçen kirleticileri
tanımlanan koúullarda ve
miktarlarda yayan malzemelerin
Performans úartları
Kirleticileri havalandırma yoluyla
seyreltilmesi veya giderilmesi
91
c) Yapı iúlerinin hava
sızıntısı özellikleri tasarım, yapı
veya tesisat yöntemleri hava
giriúlerinin ve açıklık alanının
temin edilmesi ve yerleútirilmesi
ve mekanik havalandırma
cihazlarının temin edilmesi
b) Hava de÷iúim hızı
a) øç havadaki kirletici
konsantrasyonu
HAVA KALøTESø - 2
Tasarım, yapı veya tesisat
yöntemleri
øç havaya verilen emisyonların
øç havadaki kirletici
sınırlandırılması için bariyerlerin konsantrasyonu Tasarım, yapı
temin edilmesi
veya tesisat yöntemleri
øsmi geçen kirleticileri yayan
malzemelerin kullanımını kabul
edilebilir performans
standartlarını karúılayanlarla
Fonksiyonel gerekler
Yapı øúlerine øliúkin Gerekler
HAVA KALøTESø – 1
øÇ ÇEVRE
EK 1.A.
Klima ve havalandırma
Kapatıcı kaplamalar Kapatıcılar
Malzemeler veya malzeme
grupları
Yapı malzemeleri ve bunlarda
kullanılan malzemeler
Temizleme ve bakım kolaylı÷ı
Hava akıúı, hava hız; ve basınç
farkı performansı
Emisyonların azaltılmasındaki
etkinlik boúlukların
kapatılmasında etkinlik
Uçucu organik bileúenlerin ve
di÷er kirleticilerin emisyonu
Mikroorganizmalann geliúmesine
açıklık Radyoaktif emisyonlar
Özellikler
Yapı Malzemelerinin Özellikleri
Su deposundan ve
kayna÷ından
gelen kirlilik
konsantrasyonu
Kapatıcılar,reçineler
Membrablar
Boúlukların kapatılmasındaki
etkinlik
Kirletici akıúının
azaltılmasındaki
etkinlik
Hava akıú performansı
Temizlik ve bakım kolaylı÷ı
Legionella bakterisini ve
aerosollerin içindeki di÷er
zararlı
mikroorganizmaların
Sistemlerin test,temizlik ve
kimyasal iúlemini
kolaylaútıracak
úekilde tasarlanması
92
Sistemlerde besin olmaması
Sistemlerdeki legionella
düzeyi
Sıcak su deposu ve temini
Tablo IA-2’ye bakın
Sıcaklık kontrolü
Aerosollerin minimize
edilmesi
Katmanlaúmanın minimize
edilmesi
Statik suyun minimize
edilmesi
Besin sa÷layan malzemelerden
Kaçınılması
Sistemlerin temizli÷i
kolaylaútıracak úekilde
tasarlanması
Zeminlerin altındaki boúlukların øç havadaki kirletici
Zemin altı havalandırma
havalandırılması
konsantrasyonu
sistemlerinin bileúenleri
Zemin altı boúluklarında hava
de÷iúim hızı
Yeraltından kaynaklanan yapı Kirleticilerin iç havadaki
Kirleticilerin giderilmesinde Hava akıú performansı
yakınındaki kirleticilerin
konsantrasyonu
kullanılan ekipman bileúenleri Temizlik ve bakım kolaylı÷ı
giderilmesi
Kirleticilerin
havalandırma
Tablo IA-2’ye bakın
yoluyla
seyreltilmesi veya giderilmesi
Yeraltından hava geçiúlerinin
kapatılması
ønsanlardan hayvanlardan ve Kirleticileri
havalandırma
bitkilerden kaynaklanan
yoluyla
kirleticiler
seyreltilmesi veya giderilmesi.
Yeraltından kaynaklanan
kirlenme
HAVA KALøTESø - 3
HAVA KALøTESø - 5
So÷uk su sıcaklı÷ı
Sıcak su depolama sıcaklı÷ı
Katmanlaúmanın
Sistemlerde kullanılan
malzemeler
Ölü nokta ve yolların
olmaması
Yeterli duman yollarının, baca
taúıyıcılarının ve hava
giriúlerinin sa÷lanması ve yakma
malzemelerinin ve duman
gazlarının yakma ekipmanından
sızıntı yapmasının kontrol
edilmesi yoluyla zararlı yakma
malzemesi
konsantrasyonlarından
kaçınılması
Duman bacaları ve taúıma
yolları
Arıza emniyet cihazları ve
di÷er kontrol ekipmanı
Hava giriúleri
93
Havanın temizlenmesindeki
etkinlik
Hava akıú hızı ve basınç farkı
performansı
Yeterli nominal de÷erler ve
boyutlar
Boyutlar
Termal ve akıú özellikleri
Yanıcı malzemelerinin
uzaklaútırılması
Etkinlik ve güvenilirlik
Özellikler
grupları
Yakma düzenekleri (duman
Kirleticilerin normal kullanım
bacalarına ba÷lantılı ve
sırasındaki emisyonunun
ba÷lantısız)
kontrolü
Yapı Malzemelerinin Özellikleri
Uygun malzemelerin seçilmesi Filitrasyon sistemleri
Kirleticilerin içerideki
havadaki konsantrasyonu
Tasarım, yapı ve tesisat
yöntemleri
konsantrasyonu
Tasarım, yapı ve tesisat
yöntemleri
Zararlı organizmaların
Bina hizmetlerinden,
havalandırma sistemlerinden, büyümesinin ve kirletici
emisyonunun engellenmesi
klima sistemlerinden
Yakma ekipmanlarından
Sistemlerin tıkanmayı
önleyecek
Sistemlerin Legionellanın
büyümesi için destekleyici
olmayan sıcaklıkları koruyacak
Dıú havanın neden oldu÷u
kirlenme
øçerideki havanın nem düzeyi
94
Boúlukların kapatılmasındaki
etkinlik
konsantrasyonu
Kontrolsüz hava geçitlerinin
kapatılması
Kapatıcılar
Havanın temizlenmesindeki
etkinlik Hava akıú hızı ve basınç
farkı performansı
Malzemeler veya malzeme grupları
Temizlenmiú iç havadaki kirletici Filtreler
konsantrasyonu
Hava giriúinin, ve çıkıúının
tasarlanması ve yerleútirilmesi
Su buharının kontrolünün
etkinli÷i
Yapı Malzemelerine Özellikleri
Nemlendiriciler
Nem gidericiler
øçeri giren havanın temizlenmesi
øçerideki havanın neminin
kontrolü
Isıtma / so÷utma ekipmanı
95
Etkinlik
Termal özellikler (bkz. øD No 6)
Hava geçirmezlik
Bkz. Tablo IA - 2
Çıkıú (bkz. Tablo IA)
Özellikler
grupları
Çıkıú Bkz. IA-2
Isıtma ekipmanı
Klima ve havalandırma ekipmanı, Etkinlik, güvenilirlik ve do÷ruluk
nem gidericiler de dahil
Kontrol ekipmanı
Yapı Malzemelerinin özellikleri
Uygun hava de÷iúiminin ve gelen Nemlendiricileri ve nem
gidericileri de içeren
ve iç hava neminin sa÷lanması
havalandırma ve klima ekipmanı
Duvarlar, pencereler, çatılar ve
Yüzeyler üzerindeki yo÷unlaúmanın Yeterli yalıtımın ve tasarımın
sa÷lanması, so÷uk köprülerden
zemin katlar gibi yalıtım
ve çatlaklardaki yo÷unlaúmanın
kaçınılması
elemanları
Küf için yaúam sürdürme
Yüzeylerin iúlem görmesi için
temelinin engellenmesi
mantar ilaçları
Uygun hava sıcaklı÷ının
sa÷lanması
øç yüzeyler üzerinde veya
malzemeler içinde küf
geliúmesinden kaçınılması
Ev tozu maytlarının artan
birikiminin sınırlandırılması
øç yüzeyler üzerinde ve
malzemeler içindeki nem
Ba÷ıl hava nemi için kabul edilebilir Uygun hava sıcaklı÷ının
de÷erlerin sa÷lanması
sa÷lanması Gelen veya dahili
havada uygun hava de÷iúiminin
ve nemin sa÷lanması Nemin
kayna÷ında giderilmesi veya
azaltılması veya nem üreten
faaliyetlerin izole edilmesi
Uygun kontrollerin ve aletlerin
sa÷lanması
NEMLøLøK - 2
Odaların havasındaki nemlilik
NEMLøLøK - 1
EK1B
øÇ ÇEVRE
96
Uygun tasarımın sa÷lanması
øç yüzeyler üzerindeki ve
Ya÷ıúın infıltrasyonundan ve
malzemelerin içindeki nemlilik nüfuzundan (ya÷mur, kar)
ve/veya zemin suyunun yapı
iúlerine girmesinden kaçınılması
NEMLøLøK - 3
Buhar geçirgenli÷i
Su geçirmezlik
Derzlerin ya÷murun ve karın
giriúine karúı direnci
Absorpsiyon / desorpsiyon
kapasitesi
Nem direnci
Su geçirmezlik
Suyu da÷ıtma özelli÷i
Termal özellikler (bkz. øD No 6)
Çatılar, çatı malzemeleri
Nem direnci
Absorpsiyon/desorpsiyon
kapasitesi
Su geçirmezlik, suyu da÷ıtma
özelli÷i
Termal özellikler, "Enerji
Ekonomisi ve Isının Korunması"
hakkındaki Açıklayıcı Dokümana
bakınız.
Özellikler
Perde duvar
Kaplama malzemeleri
Kaplama sistemleri
grupları
Duvarlar, duvar malzemeleri
øç yüzeyler üzerindeki ve
malzemelerin içindeki nemlilik
97
NEMLøLøK - 4
Nem direnci
Su geçirmezlik
Suyun da÷ıtılması özelli÷i
Buhar geçirmezlik
Nem direnci
Buhar geçirmezlik
Derzlerin performansı
Nem direnci
Termal özellikler ve tasarım
konuları
Suya direnç
Derzlerin performansı
Su geçirmezlik
Buhar geçirmez membranlar
Yalıtım malzemesi
Harpuútalar
Nem geçirmez levhalar
Nem direnci
Termal özellikler
Özellikler
Nem geçirmez kaplamalar,
membranlar
grupları
Zemin katlar
Su kayna÷ı
Tehlikeli alanlardan geçirmeme
Sıkılı÷ın kontrol edilmesi
98
Aúırı mikrobiyolojik geliúmeden Ölü alanları engelleyen uygun
kaçınılması
tasarınm
Korozyon yaúlanmasından ve
erozyondan kaynaklanan
kirleticilerin sınırlandırılması
Suyun temas eden malzemelerin Malzemeden taúınmanın
üretti÷i kirleticilerle
kirlenmesinden kaçınılması
Dıú kirleticilerle karıúmanın
engellenmesi
Sistemler içindeki malzemelerin Sistemlerin tasarımının ve
uygun úekilde kullanımı ve etkin tesisatının belirlenmesi
bakımı
Kirli suyla karıúmanın
Geri tepmeden kaçınılması
engellenmesi
SU KAYNAöI
EK II
Kirleticilerin taúınması
Mikroorganizmaların geliúmesine
iliúkin kriterler (geometrik
biçimler)
Suyla temas halindeki tüm
malzemeler
Sarnıçlar, tanklar, borular,
ba÷lantı parçaları ve eklemler
Biçim
Sıkılık
Korozyona, aúınmaya karúı direnç
Korozyona, aúınmaya karúı direnç
Kirleticiler için geçirgenlik
Borular, ba÷lantı parçaları,
eklemler
Suyla temas eden tüm
malzemeler
Etkinlik
Akıú basınç düúmesi
Mekanik dayanım
Özellikler
Geri tepme cihazları
grupları
Atık su giderimi
Su geçirmezlik kontrolü
Sistemden sızıntı olmasının
engellenmesi
Borular, ba÷lantı parçaları,
ba÷lantılar, menholler, eklemler
grupları
Mikrobiyolojik kirlenmenin
engellenmesi
99
Temizlenebilirli÷in sa÷lanması
Temizlenebilirlik
Kendinden temizlemeyi
kolaylaútırıcı biçim
Su geçirmezlik
Korozyona karúı direnç
Arıtmanın etkinli÷i
Sıhhi düzenekler
Yerinde artıma ekipmanı
Hava geçirmezlik
Su geçirmezlik
Korozyona karúı direnç
Deúarjların hava geçirmezli÷i
Etkinlik
Mekanik dayanım
Özellikler
Geri tepme önleyicilerin uygun Geri tepme cihazları
tasarımı veya kullanımı
Pis havanın dıúarı verilmesinin Uygun tasarım
Kapaklar ve di÷er kapatma
engellenmesi
Kapakların hava geçirmezli÷inin cihazları
kontrol edilmesi
Yapı iúlerinde kanalizasyonun
geri tepmesinden kaçınılması
Sistemlerin tasarımının ve
tesisatının belirlenmesi
Malzemelerin sistemler içinde
uygun kullanımı ve etkin bakım
ATIK SU GøDERøMø
EK III
EK IV
KATI ATIK GøDERøMø
Yapı Malzem
grupları
Katı atı÷ın depolanmasından ve Sıkılı÷ın ve temizli÷in kontrol Depolama malzemeleri
toplanmasından kaynaklanan
edilmesi
rahatsızlıkların engellenmesi
Kapaklar
Konteynerler
Toplama malzemeleri
E
K
V
D
I
ù
Ç
E
V
R
E
100
Yapı Malzem
grupları
Harici çevre üzerindeki etki
Filtrelenen emisyonun,
kirleticilerin da÷ılmasının
engellenmesi
Filtreleme, emisyon ve
kirleticilerin da÷ılması ile
ilgili ölçüm ve hesaplama
yöntemleri
Yapı malzemeleri: temel
kazıklarında, dıú duvarlarda, dıú
zeminlerde, çatılarda, granüler
malzemelerde kullanılan
Kirletici maddelerin depolanmas
amaçlı kapatma sistemlerine sahi
kaplar
Yakma ekipmanı, duman yollar
ve bacalar
Kapatma, giderme, temizleme Hizmetler ve sistemler, klima ve
iúlemleri ve bakım yöntemi
havalandırma sistemleri, bariyer
ve kapatma sistemleri, boru
sistemleri
Uygun tasarımın sa÷lanması
Etkin kapatma, giderme,
temizleme iúlemleri ve bakımı
yoluyla etkin tedbirler alarak
engelleme
101
EK-4
Temel Gerek No.4
"KULLANIM EMNøYETø"
øÇøNDEKøLER
1. GENEL
1.2. Temel gerekler ve ilgili malzemelerin performans düzeyleri veya sınıfları
2. "KULLANIM EMNøYETø" TEMEL GEREöøNE øLøùKøN AÇIKLAMALAR
3. "KULLANIM EMNøYETø" TEMEL GEREöøNøN SAöLANMASINA øLøùKøN TEMEL
øLKELER
3.1. Genel
3.2. Etkenler
ESASLAR
4.1. Genel
4.2. Malzemelerin performansları
4.3. Malzemelerin uygunlu÷unun onaylanması
5.1. Temel Gerekle ilgili olarak yapı iúlerinin çalıúma ömürlerinin iyileútirilmesi
5.2. Temel Gerekle ilgili olarak yapı malzemelerinin çalıúma ömürlerinin uzatılması
EK l: Sözlük
EK 2: Risk baúına analiz belgeleri
TEMEL GEREK NO:4
KULLANIM EMNøYETø
1.
GENEL
1.1.
Amaç ve Kapsam
102
Gerekli olan hallerde, yapı malzemeleri ile ilgili di÷er yönetmelikler de göz önünde bulundurulacaktır.
1.1.3. Bu Açıklayıcı Doküman “Kullanım Emniyeti” nin ilgili olabilece÷i iúleri kapsamaktadır. Yapı
malzemelerini, malzeme guruplarını, özelliklerini ve performanslarını tanımlamaktadır.
"The construction work must be designed and built in such a way that it does not present unacceptable
risks of accidents in service or in operation such as slipping, falling, collision, burns, electrocution,
injury from explosion."
1.2.
1.2.1. Yönetmeli÷in 5. (Direktifin 3. (2).) maddesinde belirtilen farklılıklar Topluluk mevzuatına
göre tanımlandı÷ında ve onaylandı÷ında Temel Gerekler ve ilgili malzeme performans sınıfları gerekli
sa÷lanmasıdır.
103
1.3.
vb. kapsar.
gerektirir:
-
-
-
-
-
-
Elden çıkarma,
-
1.3.6. Etkenler
104
1.3.7. Performans
2. "KULLANIM EMNøYETø" TEMEL GEREöøNE øLøùKøN AÇIKLAMA
Yönetmelik Ek-1 (Direktifin Ek I)’de verilmiú olan Temel Gerek tanımı (yukarıda l.l(3)'e
bakınız), yapı iúleri içinde veya yakınında bulunan kiúiler için herhangi bir nedenle ortaya çıkan úiddetli
ve acil vücut yaralanmaları riski ile sınırlıdır.
Kullanıcı sa÷lı÷ını da etkileyen di÷er riskler (hastalık, zehirlenme, vb) "Hijyen, Sa÷lık ve
Çevre" baúlıklı Temel Gere÷in kapsamına dahildir.
Kabul edilemeyen risk fikri aúa÷ıdaki úekilde yorumlanacaktır:
Pratik ve ekonomik olarak tamamen elimine edilmeleri mümkün olmayan kaza risklerini
ortaya çıkaran iúler (bunların içindeki tesisatlar ve ekipman da dahil olmak üzere).
Bu Açıklayıcı Doküman yapı iúlerinin kullanıcısı için ortaya çıkabilecek olan tüm riskleri
kapsamlı bir úekilde sıralamak amacını taúımaz.
Bir riskin kabul edilebilirli÷i, kazanın ciddiyeti, bu kazanın meydana gelmesi olasılı÷ı ve teknik
ve ekonomik olarak makul koruyucu tedbirlere geri dönüú olana÷ı ile tahmin edilir.
Bu tür bir de÷erlendirme, yapı iúlerin "normal" veya "normal olarak öngörülebilir" kullanımına
dayanmalıdır. Bu "normal olarak öngörülebilir kullanım", yaúlı ve özürlü insanlar ve çocuklar tarafından
kullanımı da içerir ancak kullanıcılar tarafından bilinçli ve kasıtlı olarak risk alınmasını içermez.
Kullanıcıların makul ve sorumlu bir úekilde davranmalarını veya, kullanıcıların çocuk olması halinde,
bunların korunmasından sorumlu olanların bu tür davranıúlar göstermelerini gerektirir.
øfade edildi÷i üzere, bu gerek üç büyük risk grubu ile ilgilidir:
a) Kaymalar, düúmeler, çarpmalar;
b) Yanıklar, elektrik çarpmaları, infilak;
c) Vasıta hareketinden kaynaklanan kazalar.
ølk grup aúa÷ıdakileri takip eden yaralanmalarla ilgilidir:
-Kaymalar ve düúme sonrasındaki çarpmalar:
Yapı iúlerinin kullanıcıları için, bir denge kaybına ba÷lı olarak, düúme, tökezleme veya kayma
-Aúa÷ıdakilerden kaynaklanan direkt çarpmalar veya temaslar:
• Yapı iúlerinin sabit veya hareketli parçalarına kullanıcıların çarpması,
• Yapı iúlerinin hareketli parçalarının yapının veya yanındaki yapı iúlerinin kullanıcılarına çarpması,
• Yapı iúlerinin bir parçasını oluúturan nesnelerin kullanıcılar üzerine düúmesi sonucu oluúan çarpmalar.
Bu son kategoriye, yapı iúlerinin hareketli parçalarıyla temas etmekten veya bunların
kullanımından kaynaklanan vücudun maruz kaldı÷ı kazaları da eklememiz gerekir; örne÷in kıstırma, ezme,
kesme, vb.
økinci grup yanık, haúlanma, elektrik çarpması ve infilak sonucu meydana gelen yaralanmalarla
ilgilidir.
Bu riskler genel olarak bina tesisatları üzerindeki özel ekipmanın varlı÷ıyla, bunlarla temas
edilmesiyle veya bunların kullanılmasıyla ba÷lantılıdır.
105
Aúa÷ıdakilerin özellikle bu kategori içerisinde düúünülmesi gerekir:
- Elektrik tesisatları ve ekipmanı (elektrik çarpmaları, yanmalar, infilaklar),
- Termal tesisatlar ve ekipman (yanmalar, infilaklar),
- Su ekipmanı ve tesisatları (yanmalar, haúlanmalar).
Üçüncü grup vasıta hareketinin neden oldu÷u ve vasıtaların içinde bulunan insanların, yayaların
vb yaralanmasına neden olan kaza riskiyle ilgilidir.
Bu, yol kenarındaki yapılara vasıtaların çarpmasını içerir (pasif emniyet cihazları ('), yol
mobilyası).
Bu Açıklayıcı Dokümanın amaçları dahilinde, risklerin yapı iúlerinin inúasından kaynaklanan
konularla ilgili oldu÷u ve vasıta emniyeti, sürüú kuralları veya benzeri gibi di÷er faktörlerle ilgili
bulunmadı÷ı açık úekilde anlaúılmalıdır.
3. "KULLANIM EMNøYETø" TEMEL GEREöøNøN SAöLANMASINA øLøùKøN TEMEL
øLKELER
3.1.
Genel
3.1.1. Bu bölümde, "Kullanımda Emniyet" Temel Gere÷inin sa÷lanması için Üye Ülkelerde
edilebilir.
-
Yapı iúlerinin planlanması, tasarlanması, gerçekleútirilmesi ve gerekli bakımı;
-
esasların ve standartların hazırlanmasına iliúkin talimatlarla belirlenecektir
3.2. Etkenler
Temel Gere÷e uyumun de÷erlendirilmesi için dikkate alınan çeúitli eytkener, geçerli oldukları özel riskle ilgili
olarak Bölüm 3.3.'teki çeúitli alt bölümlerde belirtilmiútir.
3.3.Temel Gere÷e uyumun do÷rulanması
3.3.1. Giriú
Bu bölümde çeúitli risk faktörlerinin analizine yapı iúlerinin ilgili performans gereklerine iliúkin bir
açıklama eúlik etmektedir. Bu açıklamaların amacı malzemelerin zorunlu özelliklerinin daha iyi anlaúılması için
bir temel oluúturmaktır.
Açıklayıcı Doküman binalara ve yollara özel atıfta bulunularak geliútirilmiútir. Bununla birlikte, genel
prensipler tüm yapı iúleri için geçerlidir ve uyumlu teknik úartların geliútirilmesinde iúlerin tüm türlerinde yapı
malzemelerinin kullanımı dikkate alınmalıdır.
Özel yapılar için ek özel úartlar ortaya çıkabilir.
106
Aúa÷ıdaki bölümlerde, belirli yapı iúleri ve malzemeleri ile ilgili olan di÷er EC Direktiflerine yapılan
atıflar vardır. Bu Direktifleri destekleyen standartlar aynı zamanda bu Açıklayıcı Dokümanda tanımlanmıú olan
emniyet özelliklerini de hedef almaktadır.
Analiz belgeleri
Risklerin her biri için bir analiz belgesi hazırlanmıú ve riskin nedenleri, gerekli yapı performansları,
ilgili malzeme grupları ve bu malzemelerin Üye Ülkelerin yönetmeliklerinde gere÷in yerine getirilmesi için
zorunlu olan özellikleri özetlenmiútir. Bu analiz belgeleri Açıklayıcı Doküman Ek 2’deverilmektedir.
3.3.1. Düúme
"Düúme" riski çarpma olmaksızın meydana gelebilecek gerilmeler gibi yaralanmaları kapsayabilir.
Düúme aynı zamanda do÷rudan çarpma ve yaralayıcı sonuçlara yol açabilir ve bunlar bölüm 3.3.2.'nin
konusunu oluúturur.
3.3.1.1. Riskle iliúkin açıklama
Düúme riski aúa÷ıdaki úekilde alt bölümlere ayrılabilir:
a) Kayma sonrası düúme;
b) Tökezleme veya takılma sonrası düúme; ve
c) Seviyedeki de÷iúiklikler ve ani iniúler nedeniyle
a) Kayma sonrası düúme
Bu risk yürüyenin koordinasyon becerileri, ayakkabının türü ve zeminin veya yol döúemesinin
yüzey koúulları ile ilgilidir. Yapı malzemeleri ile ilgili olarak ise, zorunlu faktör zeminin veya yolun
kayganlı÷ıdır.
b) Tökezleme / takılma sonrası düúme
Bu risk tökezleme sonrası düúmenin bir sonucu olarak meydana gelen yaralanma veya ölüm
haliyle ilgilidir ve yetersiz görüú veya seviyedeki ani küçük de÷iúiklikler, kayganlıktaki de÷iúimler ve
di÷er beklenmeyen engeller de dahil olmak üzere zemin yüzeylerindeki düzensizli÷in bir sonucu olarak
ortaya çıkabilir.
c) Seviyedeki de÷iúiklikler ve ani iniúler nedeniyle düúme
Bu risk zemin seviyesinde varolan önemli ani de÷iúikliklerden kaynaklanabilir ve bunlar gerekli
tırabzanların sa÷lanmadı÷ı veya uygun olmayan merdivenlerin, sabit el merdivenlerinin veya rampaların
kullanıldı÷ı durumlarda ciddi düúmelerle sonuçlanabilir.
3.3.1.2. Yapı iúlerinin yapılması
Kayma sonrası düúme
Yapı iúlerinin gerekli performansları, zeminin veya döúemenin kayganlı÷ı üzerinde sınırdır ve
kayganlıktaki ani de÷iúimlere sınırlama getirir.
Söz konusu kayganlık zeminin kendine özgü yüzey özellikleri kadar suyun veya gresin yüzey
üzerindeki varlı÷ı gibi koúullara da ba÷lıdır.
Tökezleme / takılma sonrası düúme
Tökezleme sonrası düúmenin engellenmesi için, dolaúım alanlarında seviyede ani küçük
de÷iúiklikler olmayan, kayganlıkta de÷iúiklik içermeyen veya alçak engellerin bulunmadı÷ı düzgün zemin
yüzeyleri sa÷lanmalıdır.
Yetersiz görüú halinde tökezleme veya takılma sonucu meydana gelen düúmelerin engellenmesi için,
minimum aydınlatma standartlarının sa÷lanması, bu sayede insanların yapılar içerisinde emniyetli bir úekilde
hareket etmesine olanak verilmesi gerekir; buna acil kaçıú durumları da dahildir. Buna ek olarak, kaçıú
yollarında emniyetli ve yeterli aydınlatma sa÷lanması ve bu aydınlatmanın elektrik kayna÷ı arızası halinde dahi
çalıúabilmesi gerekir.
107
Seviyedeki de÷iúiklikler veya ani iniúler nedeniyle düúme
Yapılarda çeúitli dikey hareket araçlarının geometrisi ve boyutları üzerinde kontrol uygulanır. Çeúitli iú
türleri arasında farklı úartlar mevcuttur. Alçalma, basamak boyutları ve merdiven geniúli÷i gibi konuların yanı
sıra iniúler ve tırabzanlar da düzenlenmiútir.
Rampaların maksimum e÷imi kontrollüdür ve özürlü kullanıcıların emniyeti ve kolaylı÷ı önemli
bir konu olarak kabul edilmektedir.
Düúmeye karúı koruma için, zemin seviyesindeki tüm önemli de÷iúikliklerde koruma sa÷lanması
gerekir. Zemindeki veya döúeme yüzeylerindeki eriúilebilir açıklıkların mümkün olması halinde ızgaralar veya
parmaklıklarla kapatılması gerekir. Tırabzanların, korkulukların, parapetlerin ve di÷er koruyucu tedbirlerin
yüksekli÷i; ilgili alçalmanın derinli÷ine ba÷lı olarak öngörülebilir. Açıklıkların boyutunun çocukların bunların
arasından düúmesini veya bunlar arasına sıkıúmasını önleyecek úekilde sınırlandırılması ve tırmanmayı
kolaylaútıracak özelliklerin kullanılmaması gereklidir. Yatay giriúe karúı minimum direnç sa÷lanması gereklidir.
Üst katlardaki pencerelerin açılması çocuklar gibi kullanıcılar için ve cam temizleme iúlemlerinde
özel tehlikeler yaratabilir.
3.3.1.3. Yapı malzemelerinin zorunlu özellikleri
a)
Kayma sonrası düúme
Zeminin veya yol kaplamasının yüzeyinin prefabrik malzeme ile oluúturuldu÷u hallerde,
malzemenin kayganlı÷ı yapı iúlerinin kayganlı÷ını karakterize eder.
Uyumlaútırılmıú standartların çeúitli parametreler göz önüne alınarak kayganlı÷ın niceli÷inin
belirlenmesi yönteminin (mümkün oldu÷unca tek) ve koúullarının tanımlanması için belirlenmesi
gerekir:
- Bir zemin veya di÷er ilgili yüzeyler için: çıplak ayak veya çeúitli biçimlerde ayakkabılarla;
- Kuru, ıslak, buzlu, ya÷lı, cilalı gibi yüzey koúullan.
Kayganlık sınıfları gereklidir. Bu sınıflandırmada kayganlık úartlarının yalnızca bazı özel
uygulamalar için varoldu÷u dikkate alınmalıdır. Kullanım, havalandırma ve bakım etkileri de göz önünde
bulundurulmalıdır.
b)Tökezleme / takılma sonrasında düúme
Uygun aydınlatmanın sa÷lanması ile ilgili yapı malzemeleri armatürler ve acil durum aydınlatma
birimleridir. Bunların ilgili özellikleri (ıúık çıktısı, kapasite ve güç) Alçak Gerilim Yönetmeli÷ii
çerçevesinde uyumlaútırılmaktadır. Bu Yönetmeli÷in gerekleri, gerekli olması halinde, Yapı Malzemeleri
Yönetmeli÷i’nin gerekleri ile tamamlanabilir.
c)Seviye de÷iúiklikleri veya ani iniúler nedeniyle düúme
En önemli parametreler olarak; e÷im, basamak geniúli÷i, basamak yüksekli÷i ve di÷er
boyutlara sahip olan çok sayıda merdiven türü mevcuttur.
Boyutsal özelliklerin belirlenmesinin uyumlaútırılması gerekir.
Ani iniúler olması durumunda, tırabzanların, korkulukların ve parapetlerin aúa÷ıdaki özellikleri
göz önünde bulundurulmalıdır:
-Zeminden yüksekli÷i;
-Çocuklar tarafından tırmanılmaya uygunlukları;
-Çocukların aralarından düúebilecekleri veya aralarına sıkıúabilecekleri açıklık boyutları,
-Yatay giriúe olan direnme yetenekleri.,
Pencereler ve kapılar için:
-Emniyet tutucuları ve menteúeler,göz önünde bulundurulmalıdır.
108
3.3.2. Direk çarpmalar
3.3.2.1. Riske iliúkin açıklama
Bu risk, yapı iú veya yapı iúinin parçaları (elemanları) ve yapının içinde veya etrafında yer alan
kullanıcılar arasında kazayla olan veya olmayan temasların (çarpma / çarpıúma) sonucu olarak ortaya çıkan
yaralanma ve ölüm durumlarıyla ilgilidir.
Özellikle aúa÷ıdakilerle ilgilidir:
-Kullanıcılar ve yapı iúinin normalde temasa veya manipulasyona konu olan elemanları veya parçaları
arasındaki çarpmalar / çarpıúmalar vb (örne÷in kapılar, pencereler, otomatik garaj kapıları, gibi)
-Kazaların (örne÷in 3.3.1. 'de oldu÷u gibi kırılgan bir elemandan düúmek) veya özel koúulların (örne÷in
ıúıklandırma tertibatı hatası) bir sonucu olarak kullanıcılar ve iúin parçaları arasında meydana gelen
çarpmalar / çarpıúmalar
-Yapı iúinin parçasını oluúturan nesnelerin kullanıcıların üzerine düúmesi ile meydana gelen çarpmalar.
Bu risk, vasıta hareketinden kaynaklanan kaza riskini içermez, bu konu ayrı olarak, 3.3.6.'nın kapsamında
yer almaktadır.
3.3.2.2. Yapı iúlerinin performansı
Aúa÷ıdaki özellikler yapı iúi veya yapı elemanının risk seviyesini etkiler:
-Geometrik tasarım (örne÷in headroom);
-Keskin veya kesici kenarların varlı÷ı;
-Yüzeylerin yapısı ve özelli÷i (sertlik, pürüzlülük, vb);
-Çarpma sonrası davranıú (örne÷in dayanıklılık, insanların veya nesnelerin zararının önlenebilmesi, parçalanma
özellikleri*, parçaların boyutları, vb);
-Bir gövdeye, örne÷in otomatik çalıúan kapı tarafından uygulanan kuvvetler.
Risk seviyesi aynı zamanda emniyet cihazlarının varlı÷ından veya tehlikeli elemanlara eriúimin
sınırlandırılmasından veya engellenmesinden de etkilenir.
Bu risk, içeri÷i oluúturan malzemeler için özel úartlara uyulmasından çok, yapı iúleri için belirli tasarım
úartlarına uyulması ile minimize edilir. Yani, önemli olan malzemelerin kendilerine has özelliklerinden çok yapı
iúlerinde kullanımıdır.
Farklı alt riskler (nedenler) Ek 2, tablo 2'de, yapı iúlerine iliúkin gerekler ve malzemeler için sonuçta
ortaya çıkan gereklerle birlikte özetlenmiútir.
3.3.2.3. Yapı malzemelerinin gerekli özellikleri
Ek 2'de yer alan 4. ve 5. risk sütunlarında malzemeler ve Kategori B uyumlu standartlarını gerektiren
özellikleri sıralanmıútır.
Özet olarak, aúa÷ıdaki teknik özelliklerin uyumlaútırılması gerekmektedir:
x Otomatik olarak iúletilen yapı malzemeleri için (kapılar gibi):
-Bir gövdeye uygulanan kuvvetler,
-Emniyet cihazlarının özellikleri;
x Cam içeren kapılar, korkuluklar pencereler için
-Kapılardaki cam geometrisinin vb tanımlanması,
-ùeffaf engellerin görünürlü÷ü;
x Merdivenler / merdiven sahanlıkları / kapı geçitleri için
-Headroom'un tanımı / ölçümü
x Dairesel merdivenler için
109
-Geometrinin tanımlanması
x Armatürler için
-Güç úartlarının, ıúık çıkıúının tanımlanması / ölçümü (bkz. 3.3.1.3 "tökezleme / takılma sonrası
düúme");
x Kaçıú yolu iúaretleri için
-øúaret geometrisinin tanımlanması / ölçümü
-Görünürlü÷ün, okunaklılı÷ın tanımlanması / ölçümü
x Çarpma kapılar için
-ùeffaf elemanların geometrisinin tanımlanması, bu elemanların görünürlü÷ünün ölçülmesi
x Yapısal bir kullanıma sahip olmayan ve hizmet veya çalıúma sırasında kaza riski yaratan elemanlar için
-Mekanik direnç ve Stabilite
Aynı zamanda eriúilebilir malzemelerin keskin kenarlarının neden oldu÷u kesik risklerinin elimine
edilmesi ile ilgili tüm standartlar ve potansiyel olarak tehlikeli malzeme parçalarıyla temas risklerinin minimize
edilmesi için de genel úartlar vardır.
Bu risk için di÷er Yönetmeliklerle (örne÷in Asansör Yönetmeli÷i, Makine Yönetmeli÷i, øúyeri
Yönetmeli÷i) ve Yapı Malzemeleri Yönetmeli÷inin di÷er Temel Gerekleriyle, örne÷in yangın halinde
emniyet ve emniyetli çıkıúla çakıúan úartlar mevcuttur. Özel Yönetmeliklerin kapsamında yer alan
malzemeler için, bunlara iliúkin gerekler, gerekli olması halinde Yapı Malzemeleri Yönetmeli÷i gerekleri ile
tamamlanacaktır.
3.3.3. Yanıklar
Yanık riski aúa÷ıdaki nedenlerden kaynaklanabilir:
-Yapının veya tesisatın kızgın parçalan ile temas edilmesi;
-Püsküren kızgın sıvılarla temas edilmesi veya bunların içine daldırma yoluyla temasta bulunulması,
-Iúın yayan kaynakların termal etkisi.
Yukarıda sözü geçen durumlarda, yanık riski kullanıcının aldı÷ı termal akı ile ilgilidir. Alınan
yanı÷ın úiddeti, kullanıcının temas etti÷i nesnelerin veya ortamın sıcaklı÷ına ve ısı de÷iúiminin
gerçekleúti÷i, nesnelerin veya ortamın yapısı gibi koúullara ba÷lıdır.
Bununla birlikte, mevcut bilgi durumuna göre, emniyet gere÷inin ifade edilmesinin en basit yolu
sıcaklık kriteridir (yüzey sıcaklı÷ı, sıvıların sıcaklı÷ı, ıúın yayılması sıcaklı÷ı). Genellikle, risk aynı
zamanda ilgili yapı iúlerinin parçalarının eriúilebilirlik* derecesi ile de ilgilidir.
ølgili tesisatlar ve ekipman temel olarak yapı iúleri içindeki alanların ısıtılması, sıcak suyun ve
di÷er sıvıların hazırlanması, depolanması ve da÷ıtılması için tasarlanmıú olanlardır. Aydınlatma
ekipmanının ve mekanik ve elektrik tesisatlarının normal veya aúırı iúletim sırasında kullanıcıların
yanıklara maruz kalmasına neden olabilecek belirli parçaları da bu konu ile ilgili olacaktır.
Ço÷unlukla, riskin sınırlandırılmasında kullanılan araçlar ya temas olana÷ının sınırlandırılması ya
da eriúilebilir parçaların veya ilgili sıvı sıcaklıklarının, yüzey sıcaklı÷ının sınırlandırılması veya bu
tedbirlerin bir kombinasyonunun kabul edilmesi olacaktır.
Di÷er durumlarda, tesisatın ve ekipmanın kendisine ait amaçlanan kullanım, teknik ve
ekonomik olarak makul düzenlemelerin yapılmasını imkansız hale getirebilir ve riskin önlenmesi
kullanıcıların e÷itimine ba÷lı duruma gelir.
110
Bu konular belirli ekipmanlardaki veya malzemelerdeki "aktif parçaların "aktif olmayan
parçalardan" ayrılmasına yol açabilir.
Yüzey sıcaklı÷ı için, farklı koruma düzeylerine karúılık gelen sınırlı bir sıcaklık sınıfları
grubu oluúturulmalıdır.
Yapı iúlerine iliúkin yönetmelikler, tasarım kuralları ve uygulama kuralları genellikle
malzemelerin aúa÷ıda verilenler gibi belirli özellikleri ile ilgilidir:
-Kullanılan ekipmanın bazı kalemlerinin tanımlanması,
-ølgili aletin veya tesisatın teknik özellikleri,
-Piyasadaki araçla entegre olsun ya da olmasın özel emniyet cihazları.
Kategori B' de yer alan ve ısının üretilmesi, da÷ıtılması ve yeniden elde edilmesi, dumanın ve sıcak
gazların giderilmesi amaçlı ekipmana ve bunların yanı sıra sıcaklı÷ın izlenmesi, düzenlenmesi veya
sınırlandırılması amaçlı çeúitli cihazlara iliúkin uyumlaútırılmıú teknik özelliklerin, aúa÷ıdakiler do÷rultusunda
belirlenmesi gerekmektedir:
1. Isının üretilmesi, da÷ıtılması ve yayılması amaçlı aletler, ekipman ve sistemler:
-Isıtma ve sıcak su üretme amaçlı tesisatlarda kullanılmak üzere tasarlanmıú aletlerle ve ekipmanla ba÷lantılı
tanımlar ve terminoloji
-Bu malzemelerin performans özelliklerinin ifade edilmesi
-Aktif olan ve olmayan eriúilebilir parçaların normal veya normalde öngörülebilir olan çalıúması ile
ulaúılabilecek olan sıcaklık düzeylerinin ölçülmesi,
-Isınan parçaların eriúilebilirli÷inin ve test yöntemlerinin bu özellik için tanımlanması
-ølgili parçaların ve ba÷lantıların sızdırmazlı÷ı
-Bu özelliklerin kontrol edilmesi veya belirlenmesi amaçlı testler veya ölçüm yöntemleri.
Bu kategorideki gaz ekipmanının aynı yöntemlere göre karakterize edilmesi gerekir.
2. Yukarıda sözü geçen sistemler aúa÷ıdakiler gibi kontrol cihazlarını içerir:
-Termostatlar,
-Akıú düzenleme cihazları,
-Güç kayna÷ı kesini cihazları,
-Sıcaklık izleme cihazları,
-Basınç bırakma vanaları, vb
Aúa÷ıdaki uyumlaútırma gerekli olabilir:
-Uyumlu tanımlar;
-Uyumluluk (histeresis), hassasiyet ve sıcaklık sabitli÷i gibi geçerli performansların ifade edilmesi
-Bu performansların ölçülmesi veya test edilmesi ile ilgili yöntemler;
-Uygun olan hallerde, malzemelerin performans sınıflarının hazırlanması (örne÷in arıza emniyeti cihazlarının*
di÷erlerinden ayrılması için).
3. Genel olarak ıúın yayan ısıtıcılar ve ısı üreten ekipman: tanımlar, test yöntemleri ve / veya ısı etkilerinin
aletten çeúitli uzaklıklarda hesaplanmasına iliúkin yöntemler için uyumlaútırma gereklidir.
Bu malzemelerin ço÷u özel Yönetmeliklerin kapsamında yer almaktadır (Gaz Düzenekleri, Alçak
Gerilim, Makineler, vb gibi). Bu durumlarda, uyumlaútırma çalıúmaları söz konusu Yönetmelikler çerçevesinde
devanı etmektedir ve gerekli olması halinde Yapı Malzemeleri Yönetmeli÷i altında tamamlanacaktır.
111
3.3.4. Elektrik çarpması ve elektrik úoku
Bu risk aúa÷ıdaki nedenlerden kaynaklanabilir:
-Yapılara veya kullanıcılara çarpan yıldırım,
-Kullanıcının temas edebilece÷i yapı parçalarına ulaúan elektrik temin sistemi ve gerilim hattı.
Yıldırım çarpan bir yapının riski co÷rafi koúullardan ve yapının çevresine göre yüksekli÷inden etkilenebilir.
Bir elektrik temin sisteminin geriliminin kullanıcının temas edebilece÷i yapı parçalarına
ulaúması riski sistemin kendisinin tasarımına, gerilim seviyesine ve kullanım koúullarına ba÷lıdır
(yani nemin varlı÷ına).
Daha yüksek gerilme sahip olan temin sistemleri için, risk aynı zamanda sistemin gerilim
taúıyan parçalarından belirli bir mesafe uzaklıkta da meydana gelir.
Yıldırımdan korunma sistemleri
Yapıların ve kullanıcıların yıldırım çarpmasına karúı korunması için, yapıların yeterli alım
cihazları, deúarj iletkenleri ve topraklamaya sahip olan bir yıldırımdan korunma sistemi ile teçhiz edilmiú
olması gerekebilir.
Elektriksel temin sistemleri
Yapı iúlerine iliúkin úartlar aúa÷ıda verilmiútir:
-Elektrik sistemlerinin belirli bir düzeyin üzerinde bir gerilime sahip olan parçaları ile temas
edilmesinin önlenmesi veya sistemin belirli bir gerilim taúıyan parçalarından belirli bir mesafede
durulması olasılı÷ının önlenmesi;
-Yapının eriúilebilir parçalarının (elektrik temin sistemi de dahil olmak üzere) belirli koúullar altında,
örne÷in ıslakken aktif hale gelmesinin önlenmesi amaçlı tedbirler.
Trafik cihazları
Yol trafik sinyali ekipmanı ve cadde lambalarının elektrik temin sistemleri, yol kullanıcıları ve
yapıların aktif olan veya canlı hale gelebilecek olan parçalan arasında temasın önlenmesi için koruyucu
tedbirler alınmasını gerektirir (örne÷in vasıtaların etkisiyle).
Yıldırımdan korunma sistemleri
Üye Ülkelerde yıldırımdan korunma sistemlerinin elemanları için farklı standartlar vardır.
Uyumlaútırmaya ihtiyaç duyulmaktadır.
Elektriksel temin sistemleri
Yüksek gerilim ve alçak gerilim sistemleri alanında, önemli bir uyumlaútırma düzeyi halihazırda
CENELEC' le elde edilmiú ve uyumlaútırma belgelerinde belirtilmiútir.
ønúaat alanındaki elektriksel temin sistemleri hem yüksek hem de alçak gerilim sistemlerini kapsar.
Alçak gerilim sistemleri halihazırda 73/23/EEC sayı ve 10 ùubat 1973 tarihli Avrupa Komisyonu
Direktifine konu edilmiútir. Gerekli olması halinde, Yapı Malzemeleri Yönetmeli÷inin úartlarıyla
tamamlanması gerekir.
Trafik cihazları
Trafik ıúıklarından, úerit sinyallerinden, de÷iúken mesaj cihazlarından, trafik detektörlerinden,
izleme ekipmanından, iletim ekipmanından ve yol trafik ekipmanı güç kaynaklarından kaynaklanan
elektrik çarpmaları riski minimize edilmelidir.
Uyumlaútırılması gereken zorunlu özellikler aúa÷ıda sıralanmıútır:
112
-Yalıtım düzeyleri ve otomatik devre kesiciler
-Gerilimler (Düúük voltajlı)
3.3.5. ønfilaklar
Kesinlikle infilaklar ve patlamalar ayırt edilmelidir; bunlardan ilki son derece hızlı termal /
kimyasal reaksiyonlardan, ikincisi ise basınç altında gaz içeren sistemdeki bir patlamadan
kaynaklanmaktadır. Bu Açıklayıcı Dokümanda, infilak terimi her iki olayın, hem infilakların hem de
patlamaların belirtilmesi için kullanılmıútır.
ønfilak riski yapı iúlerinde iki açıdan ele alınmalıdır. Birincisi aúa÷ıda belirtilen hizmetlerin veya
tesisatların kullanıcılar için bir risk yaratabilecek olmasıdır:
-Yakıt temin hatları (gaz, petrol);
-Isı üretim tesisleri (kazanlar, ısıtıcılar, gayzerler);
-Isıtma ve ısı depolama tesisleri (borular, kazanlar, depolama amaçlı su ısıtıcıları ve su için ısıtıcılar /
radyatörler, buhar veya ya÷),
-Basınç altındaki tesisatlar (buhar, gaz, basınçlı hava).
økinci olarak, patlama riski, aúa÷ıda belirtilen kullanıcıların patlayıcı yapıya sahip olan
malzemeleri kullanmasından veya taúımasından kaynaklanabilir,
-Sıvı yakıt depolama, doldurma ve nakil tesislerinde,
-Patlayıcı maddelerin depolanması amaçlı tesislerde,
-Kanalizasyon pompalama istasyonlarında,
-Laboratuarlarda.
3.3.5.2. Yapıların performansı
ølk durumda kullanıcılar için patlama riskinin minimize edilmesi úartlan hizmetlerin veya
tesisatların iúletim emniyeti ile ilgilidir. Tesis türüne ve bunların tasarlanmıú oldu÷u basınçlara ve
sıcaklıklara ba÷lı olarak, yapı malzemeleri, ekipman ve da÷ıtım tesisleri depolanacak veya nakledilecek
olan mallar için uygun olmalıdır. Borular, hatlar ve di÷er ba÷lantılar için sökülebilir ba÷lantı parçalarının
iúletim koúullarında ba÷lantıların sızdırmazlı÷ını sa÷layacak úekilde tasarlanması gerekir.
Yanıcı malzemeler veya patlayıcı yapısı olan malzemeler için kullanılan ve kapalı binalara giden
borular ve hatlar emniyetli mesafede bir kesim veya kapatma cihazı ile teçhiz edilmelidir.
Aúırı basınçlardan veya sıcaklıklardan kaçınmak için, basınçları veya sıcaklıkları sınırlandıran
veya azaltan veya gerekli olması halinde, bunlara karúılık gelen tesisleri veya hatları kesen, kapatan veya
otomatik olarak durduran tesisler temin edilmelidir.
Bu ba÷lantıda, aúa÷ıdakilere uyulması gerekir:
-Üye Ülkelerin gaz yakıtların yakılması amaçlı düzeneklerle ilgili yasalarının uyumlaútırılması hakkındaki
Konsey Direktifi (90/396/EEC);
-Üye Ülkelerin basit basınçlı kaplarla ilgili yasalarının uyumlaútırılması hakkındaki Konsey Direktifi
(87/404/EEC).
Özel kullanım bir patlama riski öngörüyorsa, Üye Ülkelerin yönetmeliklerinin bu riski içermesi
halinde, tesislerin çevre alanların korunmasını sa÷layacak úekilde inúa, tesis ve teçhiz edilmesi gerekir. Bu tür
tesisler kullanıcılar ve di÷er kiúiler için riski mümkün oldu÷unca minimize eden úartlara uymalıdır.
Prensip olarak, tehlikeli ve patlayıcı bir atmosferin, gazların, dumanların, sisin veya yanıcı tozun
sızması nedeniyle oluúmasını mümkün oldu÷unca engellemek amaçlı tedbirlerin alınması gerekir. Bu tür
atmosferlerin geliúmesi yerel veya iúletim koúullarına ba÷lı olarak engellenemiyorsa, gerekli emniyet
tedbirlerinin alınması konusunda dikkat gösterilmelidir. Bu tür tedbirlerin türü ve kapsamı tehlikeli ve patlayıcı
113
bir atmosferin geliúmesi olasılı÷ına ba÷lıdır. Tedbirlerden biri statik elektrik birikimine yol açmayan
malzemelerin kullanımı olabilir.
Münferit yapı malzemelerine (borular, hatlar, kaplar, konteynerler, kontroller ve anahtarlar, vb) iliúkin
úartlar, bunların patlama emniyeti ile ilgili olarak yapı iúlerine iliúkin úartlardan ve bunların kullanılacakları
alanlara iliúkin úartlardan çıkmaktadır (örne÷in basınç dayanımı, sıcaklık direnci, sızdırmazlık, dıú etkilere karúı
direnç). Aúa÷ıdaki Direktifler ve bunların daha sonraki de÷iúiklikleri dikkate alınacaktır:
-Basit basınçlı kaplara iliúkin Üye Ülke yasalarının uyumlaútırılması hakkındaki Konsey Direktifi
(87/404/EEC);
-Potansiyel olarak patlayıcı atmosferlerde kullanım amaçlı elektrikli ekipmana iliúkin Üye Ülke yasalarının
uyumlaútırılması hakkındaki Konsey Direktifi (76/117/EEC);
-Belirli koruma türleri içeren ve Potansiyel olarak patlayıcı atmosferlerde kullanım amaçlı elektrikli
ekipmana iliúkin Üye Ülke yasalarının uyumlaútırılması hakkındaki Konsey Direktifi (79/196/EEC ve
90/487/EEC);
-Yangın tehlikesi içeren madenlerde Potansiyel olarak patlayıcı atmosferlerde kullanım amaçlı
elektrikli ekipmana iliúkin Üye Ülke yasalarının uyumlaútırılması hakkındaki Konsey
Direktifi(82/130/EEC);
-Gaz yakıtların yakıldı÷ı düzeneklere iliúkin Üye Ülke yasalarının uyumlaútırılması hakkındaki Konsey
Direktifi (90/396/EEC);
Avrupa düzeyinde bu paragrafın ilk cümlesinde bahsedilen úartlar açısından, Ek 2, tablo 5.1 ve
5.2'de detayları verilen úekilde daha fazla uyumlaútırma yapılmasına ihtiyaç duyulmaktadır (sütun 4 ve 5).
3.3.6. Vasıta hareketinden kaynaklanan kazalar
3.3.6.1. Riskin Tanımlanması
Bu risk vasıtaların içindeki kiúiler tarafından yapılardaki kullanımından kaynaklanmakta ve
kazaların sonucunda yaralanma veya ölümün meydana gelmesi ile ilgilidir. Sonucunda vasıtalarda
bulunanlar, yakındaki insanlar ve çevre için ciddi risk olabilir. Risk, yalnızca sürüúün gerçekleútirildi÷i
yüzeyin durumuna de÷il, aynı zamanda vasıtanın özelliklerine, sürücünün becerisine, iúaretlerin ve
tabelaların etkinli÷ine ve koruyucu bariyerlerin ve di÷er ekipmanın uygunlu÷una da ba÷lıdır. Bu
Açıklayıcı Dokümanda amaçları dahilinde, yalnızca yapıların inúasından kaynaklanan konular ve yapı
malzemelerinin özellikleri ile ilgilenilmiútir.
Vasıtalar:
-Korumasız kenarlardan veya korumasız köprülerden, vb düúebilir,
-Yol ekipmanına, bariyerlere veya yol kenarındaki di÷er engellere çarpabilir;
-Yapıların veya vasıtaların di÷er kullanıcılarına, özellikle de baúka konumdaki kullanıcılara çarpabilir;
-Ters dönebilir veya bir baúka úekilde kontrolden çıkabilir ve vasıtadakiler veya yapıların di÷er
kullanıcıları için bir yaralanma riski yaratabilir.
3.3.6.2. Yapıların performansı
Yapıların performansı; sürüú yüzeyinin kayganlı÷ının sınırlandırılmasını, açık bir genel görünüm
sa÷lanmasını, yol emniyeti için iúaretlerin görünür ve okunaklı olmasını ve bunların yanı sıra farklı koúullar
için iúaretlerin ve di÷er yol ekipmanının de÷iúen hava da dahil olmak üzere sa÷lanmasını içerir.
Yol ekipmanı vasıta çarpması durumunda emniyet sa÷lamalıdır (pasif emniyet*).
Bunun için aúa÷ıdakiler göz önüne alınır:
-Münferit yol durumları,
-Hızlar,
114
-Yol kenarlarının yapısı ve risk türleri (örne÷in yapıların taúıyıcı sistemi, a÷açlar, direkler, duvarlar,
binalar vb)
-Vasıtaların kütlesi;
Farklı yol emniyet cihazları* kalıcı olarak tesis edilebilir. Bu tür cihazlar tüm normal koúullar
altında, yeterli çarpma emniyeti, kırılma direnci ve kabul edilebilir geri sekme özelliklerini sa÷lamalıdır.
3.3.6.3. Yapı malzemelerinin ilgili özellikleri
Sürüú yüzeyinin kayganlı÷ı, ilgili malzemelere ve bunların ne úekilde kullanıldı÷ına ba÷lıdır
(agregalar, yol kaplamaları) ve yolun iúaretlenmesi için kullanılanları da içerir (boyalar, plastik bileúenler,
ba÷lantılı levhalar ve yol saplamaları).
Buna ek olarak, altyapıların yol yüzeylerinde kalan malzemelerinin kayma direncine iliúkin úartlar
(sel yata÷ı giriúleri, menholler, vb) istenir.
Kayma direncinin ölçümü iúlemi ve koúullan ve cilalı taú de÷eri* uyumlaútırılmalıdır. Her iki
özellik için sınıfların oluúturulması düúünülmelidir.
øúaretlerin teknik úartlarının uyumlaútırılması gerekir, bunlar boyutları, rengi (x/y koordinatlarını),
parlaklı÷ı, retroyansımayı*, harflerin okunabilirli÷ini içermelidir.
Yol saplamalarını da içeren yol iúaretleme malzemelerinin uyumlaútırılması kayma direnci,
gündüz ve gece görüúü, retroyansıma* ve renk konularına dayanmalıdır. Bu ba÷lamda, aydınlatma
koúullan veya ölçütü ve dayanıklılık uyumlaútırılmalıdır.
Uyumlaútırmada farklı aúınma, hava ve zıtlık durumları göz önüne alınmalı ve uyumlaútırma Üye
Ülkelerin arasından seçim yapabilece÷i düzeyler veya sınıflar aralı÷ında olmalıdır.
Kalıcı yol ekipmanının zorunlu özellikleri (örne÷in direkler, aydınlatma sütunları, dikmeler,
kutuplar, iúaret direkleri) kırılma emniyeti* bakımından çarpma testi ile incelenmelidir. Test özelliklerinin
(vasıta kütlesi, çarpma hızı, temas noktası veya açısı gibi çarpma özellikleri, ivme úiddeti indeksi* veya
benzeri gibi) tanımlarının ve ölçümlerinin / hesaplamalarının uyumlaútırılması gerekir.
Çok sayıda farklı koruma sisteminin bir köprüden veya e÷imden aúa÷ı düúme ve bir engele veya
di÷er bir vasıtaya çarpma riskini azalttı÷ı bilinmektedir. Bunlar;
-Emniyet parmaklıkları,
-Emniyet bari yerleri* (çelik, beton, plastik),
-Çarpma yastıkları*,
-Köprü parapetleri, vb.
Çarpma testleri de uyumlaútırma gerektirmektedir. Çarpma emniyeti aúa÷ıdaki ve benzer konulara
iliúkin olarak farklı sınıflar içinde belirlenmelidir:
-Vasıta kütlesi,
-Çarpma hızı,
-Araba / kamyon ve emniyet cihazı arasındaki açı,
-Emniyet cihazının dinamik yer de÷iútirmesi,
-øvme emniyet indeksi veya benzeri indeksler,
-Uzunlamasına kayma limiti;
-Geri sekme limiti.
4. TEKNøK ùARTNAMELER VE
ESASLAR
4.1.
AVRUPA TEKNøK ONAYINA øLøùKøN ORTAK
Genel
115
4.1.1."Teknik ùartnameler" Yönetmeli÷in 4 ve 6. (Direktif 4) maddesinde maddesinde belirtilenlerdir.
Yapı malzemesinin "Avrupa Teknik Onayına øliúkin Ortak Esasları", Yönetmeli÷in 4.5 ve 8/c (Direktif
olacaktır.
4.2 Malzemelerin performansları
4.2.1.Mümkün oldu÷unca, malzemelerin özellikleri teknik úartnamelerde ve Avrupa Teknik Onay
4.2.2.Malzeme performanslarının ifadesi, Üye Ülkelerde halihazırda kullanılmakta olan ve Bölüm 3'te
uygulaması göz önüne alınarak, 4.1.2. 'de belirtilen Avrupa Kategori A standartlarında verilen úekilde
olacaktır.
4.3 Malzemelerin uygunlu÷unun onaylanması
4.3.1 Malzemelerin "uygunlu÷unun onaylanması", Yönetmeli÷in 10,11,12. (Direktifin 13, 14 ve 15.)
4.3.2.Talimatlar Yönetmeli÷in EK-III (Direktifin EK III ) ve Avrupa Teknik Onayı ortak esaslarında
5.1.Temel Gereklerle ilgili olarak yapı iúlerinin çalıúma ömürlerinin iyileútirilmesi
116
EKø
TERøMLER VE TANIMLAR
øvme ùiddeti øndeksi
øndeks, yol ekipmanı cihazlarına vasıtaların çarpma úiddetinin belirlenmesi için bir ölçüt olarak
kullanılmaktadır. Vasıtaların boylamasına, enlemesine ve dik yönlerde maksimum tolere edilebilir de÷erlere
karúı yavaúlamasını göz önüne alır.
Eriúilebilirlik
Bir yapının veya yapı malzemesinin belirli bir riskle ba÷lantılı olarak eriúilebilirli÷i kullanıcının, riskin
meydana gelebilece÷i yapıya veya yapı malzemesine yakınlık derecesi ile ilgilidir.
Söz konusu riske ba÷lı olarak, bu kavram kiúiyi veya onun vücudunun yalnızca bir parçasını (örne÷in el,
parmak) ve hatta bir kiúi tarafından elde tutulan bir úeyi ilgilendirebilir ve temas (úoklar, kızgın yüzeyler, vb)
veya kritik mesafeler (elektrik çarpmaları, radyasyon, vb) için geçerlidir.
117
Kırılma emniyeti
Yol ekipmanının, ekipmanın çarpan vasıtalardan derhal ayrılmasını, kırılmasını veya bükülmesin! sa÷layan
pasif emniyetidir.
Çarpma yastı÷ı
Genellikle kenarların baúlangıcında bulunan ve kinetik enerjiye sahip olan bir vasıtanın çarpmasının
deformasyon veya darbe aktarımı yoluyla zayıflatılmasını amaçlayan ön tarafta yer alan pasif emniyet cihazıdır.
Arıza emniyetli cihazlar
Bir cihaz, "emniyet konumu" ile tanımlanan koúulların, cihaz arıza yaptı÷ında otomatik olarak
gerçekleúmesi halinde "arıza emniyetli cihaz" olarak adlandırılır.
Pasif emniyet
Yol ekipmanı tarafından, vasıtaların çarpması halinde, insanların yaralanmadan korunması için temin edilen
emniyettir.
Cilalı Taú De÷eri (PSV)
Agregaların, cila direncinin bir ölçütü olarak ivmelendirici cila testi sonrasındaki sürtünme indeksidir.
Retroyansıtma
Yansıtılan ıúınların tercihen gelen ıúınların zıttı olan yöne yakın bir yönde geri döndü÷ü ve ıúık úiddeti ve
düzlem retroyansıma yüzeyinin retroyansıma katsayısı ile karakterize olan yansımadır.
Yol emniyeti cihazı
Genellikle yol üzerinde kılavuzluk etmek ve vasıtaları korumak amacını taúıyan tüm cihazlardır; bu
dokümanda emniyet bariyerleri ve çarpma yastıkları için öncelikli terimdir ( vasıta sınırlandırma sistemi).
Emniyet bariyeri
Bir yolun kenarında bulunan ve hata yapan vasıtaların yoldan çıkmasını engellemek ve bunun sonucunda
vasıtalardakilerin ve yol kullanıcılarının görece÷i zararı veya hasarı sınırlandırmak amacını taúıyan sa÷lam
bariyerdir.
Parçalanma özellikleri
Bir malzemenin (örne÷in cam) bir çarpmanın ardından nasıl kırıldı÷ını veya parçalara ayrıldı÷ını
açıklayan genel bir ifadedir.
118
VI. Vasıta hareketinden kaynaklanan kazalar
V. ønfilaklar
IV. Elektrik çarpması
III. Yanıklar
II. Direkt çarpmalar
I.C. Seviyedeki de÷iúikliklere ve ani seviye alçalmalarına ba÷lı düúme
I.B. Tökezleme / takılma sonrası düúme
I.A. Kayma sonrası düúme
119
RøSK BAùINA ANALøZ BELGELERø
EK 2
120
Zemin seviyesindeki tüm ani Uygun yüksekli÷e, bütüncüllü÷e, Korkuluklar,
de÷iúikliklerin
ve
dikey dayanıma ve tırmanma direncine parapetler
düúmelerin korunması
sahip olan bariyerlerin temin
edilmesi
4. ølgili Malzemeler
Ani alçalmalar
3. Performans (Niceliksel)
2. Fonksiyonel (niteliksel)
5. Gerekli Özellikler
tırabzanlar, Korkuluk
açıklık
ve
yüksekliklerinin güvenli olacak
ölçü ve úekilde.(.. çaplı kürenin
geçiúine olanak veren açıklıklar
olmaksızın yükseklik; en üstte
yatay yük dürenci, ... ve ...
arasında zemin seviyesi üzerinde
bir basamak sa÷layan özellikler
olmaksızın)
Güç
durum Güç, kapasite W baúına ıúık
çıkıúının baúlaması öncesindeki
zaman gecikmesi
yol Kayganlık
1 . Nedenler
Toplam yapı úartlan
RøSK I.C.- SEVøYEDEKø DEöøùøKLøKLER VE ANø SEVøYE ALÇALMASI NEDENøYLE DÜùME
Kaçıú
yollarında
emniyetli Enerji kayna÷ı arızasının ardından Armatürler
aydınlatma sa÷lanması
dakika cinsinden süre
øç dolaúım alanlarında ve kaçıú Yatay yollarda ve merdivenler, Armatürler
Acil
yollarında uygun aydınlatmanın rampalar üzerinde minimum aydınlatma birimleri
sa÷lanması
aydınlatma
Yetersiz görüú
ve
1. Nedenler
RøSK I.B. – TÖKEZLEME / TAKILMA SONRASI DÜùME
Zeminin veya yol döúemesinin Zeminin/yol
döúemesinin Zemin kaplamaları
farklı koúullar altında sınırlı ayakkabılara ve çıplak ayakla kaplaması
kayganlı÷ı
yürünmesine ba÷lı kayganlı÷ı
Yürürken kayma
1. Nedenler
RøSK I.A. - KAYMA SONRASI DÜùME
Emniyetli
dikey
dolaúım Kesintisiz
araçlarının
sa÷lanması sınırlandırılması
(merdivenler)
Emniyet mandalları ve menteúeler
121
E÷im çizgisi üzerinde yükseklik
.... kürenin geçiúine olanak
verecek açıklıklar olmaksızın
Merdivenlerin kenarından ... daha
az olmayan bir e÷im hattıyla
iliúkili olarak yukarıdakiler
geçerli
Trabzanlar
Sabit merdivenler
Döner merdivenler
Yukarıdakiler geçerli
En azından geniúlik ve minimum
derinlikle aynı
Merdiven sahanlı÷ı
Korkuluk
Komúu basamaklar arasındaki
minimum üst üste binme ve
maksimum açıklık
Rıht
yüksekli÷in Merdivenler, merdiven boúlukları Uyumlu boyuta sahip, tam
boúluklu
basamaklar;
basamakların biçimi Derece
cinsinden e÷im
Maksimum basamak yüksekli÷i
Minimum basamak derinli÷i
Minimum geniúlik
4. ølgili Yapı malzemeleri
Yapı malzemelerinin özellikleri
Toplam yapı úartları
RøSK II - DøREKT ÇARPMALAR
Seviyedeki de÷iúiklikler
1 . Nedenler
RøSK I.C. - SEVøYEDEKø DEöøùøKLøKLER VE ANø SEVøYE ALÇALMASI NEDENøYLE DÜùME
Dıú duvarda emniyetli eriúilebilir Yeterli yükseklik ve dayanıma Açılan pencereler ve kapılar
açıklıklar yapılması
sahip parmaklık veya di÷er
bariyerlerin temin edilmesi;
belirli düzeylerin üzerinde hiçbir
korumasız açıklık olmaması
çarpma
/
vasıtayla
Bir iú esnasında vasıta Vasıtaya
çarpıúmadan kaynaklanan yaralanma /
çarpması
ölüm riskinin azaltılması
Dıú alanlarda veya dolaúım Binaların içinde veya etrafında sabit
alanlarında "projeksiyona" veya hareketli projeksiyonlara sahip
sahip olan çarpmalar
olan çarpma riskinin minimize
edilmesi
1 . Nedenler
122
Yükseklik
Kuvvetlere
yatay direnç
gösterilen
Güç
Iúık çıkıúı I
Iúık úiddeti
Harf veya sembol boyutu ve /
veya aydınlatma
Kapasite
Güç
ùeffaf
elemanın
boyutu,
görünürlük
Emniyet cihazlarının insanları
koruma performansları
Headroom
Headroom
Yükseklik
kaçınma Tehlikeli
engellerden
kaçınma amaçlı tasarım.
Salınan kapılar
Otomatik kapılar
Armatürler (ba÷lantı parçaları)
(a) ve (b)
Kaçıú yolu iúaretleri (b)
Bataryalar (b)
Yedek güç birimleri (b)
Yeterli yükseklik ve dayanıma Kılavuzlar / bariyerler
sahip bariyerlerin / kılavuzların
teinin edilmesi (KN/m)
Tehlikeli engellerden kaçınma Tehlikeli
engellerden
amaçlı tasarım
amaçlı tasarım.
Riskin
görünür
uyarılarla Kapıların uygun úeffaflı÷ı
minimize edilmesi
Otomatik kapılarda sıkıúma
riskinin minimize edilmesi
RøSK II - DøREKT ÇARPMALAR
Tavan, merdiven ve kapı Merdivenler/rampalar
yüksekliklerinin
baú Döner merdivenler
çarpmasını önleyecek úekilde Kapı kasası ve kapı kanatları
tasarımının sa÷lanması.
insanlar
veya Merdiven ve kapılarda baúın (a) ve (b) için minimum
riskinin
minimize aydınlatmanın ve (b) için uygun
kaynaklanan çarpma
edilmesi
iúaretlerin sa÷lanması
a)Normal úartlar altında
b)Elektrik kesintilerinde
Baúın zarar görmesi riskinin
minimize
edilmesi
ve
merdivenin üzerinde veya
kapılardaki tavanla olası sonuç
düúme çarpması
Baúın çarpılması
- tavana veya merdivene ve
merdiven sahanlıklarına
- kapı açıklıklarına ve kapılara
Taúınırken
nesnelerden
çarpmalar
1 . Nedenler
içeren
RøSK III - YANIKLAR
Kızgın yüzeylerle
önlenmesi
123
temasların Uyarı cihazının eriúilemez olması Isıtma jeneratörleri,
Isıtma yayıcıları,
Duman yolları
Bu tür bir yüzeyle temas ettikten Isıtma
sıvısının-havasının 1. Aúa÷ıdakileri içeren ısıtma
sonra yanmamalı
sıcaklı÷ı
sistemleri
-sıvılar
-buhar (bu durumda doygun buhar
basıncı)
Eriúilebilir parçaların sıcaklı÷ı
2. Isıtma ekipmanı
3.Yayıcılar (ve 1.in di÷er
parçaları)
4. 1,2, 3 ile ilgili emniyet cihazları
Kızgın yüzeylerle temas
Uygunluk
Hassasiyet
Kızgın parçaların eriúilebilirli÷i
Basınç
Eriúilebilir parçaların sıcaklı÷ı
Sıvıları
gerekli
maksimum
sıcaklı÷ın
altında
tutma
güvenilirli÷i (doygun buhar)
kırılgan Cam boyutu,
Kapılardaki
camın
geometrisi, vb,
Parçalanma özellikleri /
çarpına
davranıúı
ve
direnci
Cam ve plastik
elemanlar,
Kapılar,
Pencereler,
Tırabzanlar,
Korkuluklar,
Çatı elemanları
Canı panel boyutu (m) gibi
kırılgan eleman kullanımına
iliúkin sınırlamalar, cam türü ve
takılması, uyarı iúaretleri veya
etiketleri
1 . Nedenler
elemanlarla Kapılar,
Pencereler,
Korkuluklar,
Çatılar
içindeki
kırılgan
elemanlarla
çarpıúmaktan kaynaklanan yaralanma
(kesik) / ölüm riskinin minimize
edilmesi
RøSK III - YANIKLAR
Kırılgan
çarpıúma
Sıcak ıúın yayıcı etkisi, ısıtıcılar, Bu tür ekipman yanında dururken
lambalar
veya yakınından geçerken yanık
olmamalı
124
Isı yayan paneller veya aletler
Kızgın sıvı püskürtülmesine -ısıtma sistemleri
maruz kalma sınır riski
Çukurlara düúme sınır riski
Parmaklıklar, tırabzanlar
Sıcak suyla temasla yanmamalı -øletim noktasına maksimum su -Üretim alanındaki sıcaklı÷ın
(sıvılar, kimyasallar)
sınırlandırılması amaçlı emniyet
sıcaklı÷ı düzeyi
cihazları
-Üretim sonrasında emniyet
vanaları
-øletim alanında muslukları (yer)
Sıcak suyla temaslar (sıvılarla)
- Püskürtme
- Daldırma
1 . Nedenler
Yükseklik
Mekanik
Referans bir test yüzeyinin
sıcaklık düzeyinin etkisi (test
yöntemi)
Sabitleme
direnç
Uygunluk, hassasiyet, sıcaklık
sabitli÷i
Uygunluk, hassasiyet, sıcaklık
sabitli÷i
Sistemin su geçirmezli÷i
Uygunluk, hassasiyet, güvenilirlik
*:Bkz.Terimler ve tanımlar
125
Yol trafik iúaretlerinin, yol Sistemlerin dokunma yolu ile Tüm makul koúullar altında
aydınlatmasının vb. gerilimi ile (insanların do÷rudan teması) elektriksel risklere karúı koruma
veya vasıtanın çarpması ile
(vasıtanın
dolaylı
teması)
eriúilebilir* parçaları üzerinde
elektrik bulunmasının imkansız
olması
x Özel koúullar altında
sistemin ulaúılabilir parçaları
üzerinde yük bulunmasının
imkansız olması (ıslak,vb.)
x Y volttan daha yüksek
gerilim altındaki parçalara belirli
bir mesafe ile yaklaúmanın
mümkün olmaması.
Elektrik temin sistemi gerilimi x Elektrik temin sisteminin
ile
yüklü olan parçalarına normal
koúullar altında
dokunulmamalıdır (x volttan fazla
olanlara)
øúin ve kullanıcıların yıldırım Yıldırımdan korunma
çarpmasına maruz kalmaktan sistemlerinin alım cihazının ve
korunması
topraklama direncinin vb
etkinli÷i
Yıldırım
1 . Nedenler
RøSK IV.-.ELEKTRøK ÇARPMASI
Belirlenmelidir
Trafik ıúıkları, úerit yönetim Yalıtım, gerilim, kesim cihazları
sinyalleri,
de÷iúken
mesaj
iúaretleme
cihazları,
trafik
dedektörleri, izleme ekipmanı,
iletim ekipmanı, güç kaynakları
altındaki
parçaların
Alçak gerilim sistemi bileúenleri: Yük
soketler,
yüksek
gerilim eriúilebilirli÷i* , geometri
sistemleri, yıldırım armatürleri,
elektrikli aletleri içeren
Alıcılar, iletkenle, konnektörler,
topraklama elektrotları gibi.
Yıldırımdan korunma
sistemlerinin bileúenleri,
Depolama sistemleri
iúlerdeki
(bunların Patlayıcı atmosfer riski
bölümlerindeki) patlayıcı atmosfer
Patlamalar
Ba÷lantı malzemesi
Geçirmezlik, deúarj, dayanım,
esneklik, basınç, dahili çap
Ekipmanları ve ba÷lantıları da Basınç, sıcaklık geçirimsizli÷i,
dahil olmak üzere borular
harici etkilere karúı direnç
126
Termostatlar, termal kesiciler, Güvenilirlik, hassasiyet, sıcaklık
sıcaklık bırakma vanaları, ölçüm
cihazları, eriúim, basınç bırakma
vanaları
Buhar kazanları, hava alıcısı, gaz Güvenilirlik Basınç
tutucular
Tehlikeli ve patlayıcı atmosferin Kaplar, konteynerler, ba÷lantı Geçirmezlik,basınç, sıcaklık
parçalan, doldurma ve boúaltma
önlenmesi
tesisatları, boru ba÷lantıları
Yanıcı gazlar için borular ve Ba÷lantıların, havalandırmaların,
emniyetli
bir
konumdan
ba÷lantılar
durdurmanın,
elektrik
kıvılcımlarına karúı korumanın
görünürlü÷ü, eriúilebilirli÷i, kabul
edilebilirli÷i
Havalandırılmamıú sıcak su Sıcaklık, depolama kapasitesi,
sistemleri
genel konfıgürasyon, emniyetli
çalıúma koúulları
Alev
üreten
düzenekler, Hizmet ve yangın güvenilirli÷i
ba÷lantılar, bacalar, yardımcı
yakıt sistemleri, duman yollan,
kanallar, tanklar ve yanıcı gazlar
ve sıvılar için dolaúım boruları
ønfilaklar
1 . Nedenler
RøSK V - PATLAMALAR
RøSK VI - HAREKETLø VASITALARIN NEDEN OLDUöU KAZALAR
1 . Nedenler
Kayma
Kayma ve
/veya sürüú
hatası
2.
Fonksiyonel
(niteliksel)
Bir yol üzerinde
kaydıktan sonra
yaralanma veya
ölüm olmaması
(bisiklet,
motosiklet, bir
araba veya otobüs
içinde veya di÷er
bir motorlu vasıta
içinde)
3.
Performans
(Niceliksel)
Yol yüzeyinin
sınırlı kayganlı÷ı,
düzgünlük, su
drenajı, doku.
Yol kenarında
veya üzerinde
bulunan okunaksız
veya yanlıú
yerleútirilmiú
sinyaller nedeniyle
úaúırmamak veya
dikkati
da÷ılmamak
øúaretlerin tüm
hava koúullarında
görülebilmesi
Yol kaplamasının
yapımında veya yol
yüzeyinde
kullanılan
malzemeler: döúeme
taúları vb.
5.
Gerekli
Özellikler
Cilalanmıú taú
de÷eri
Kayma direnci
Yol iúaretleri,
menholler, sel
yata÷ı giriúleri.
Yol iúaretleri,
sapmalar, optik
kılavuz cihazları
(iúaret direkleri,
úevron e÷risi,
delineatörler(yol
sınır çizgileri)
mesafe göstergeleri,
vb.) da dahil olmak
üzere yol
iúaretlemesi.
Boyut
Renk, (x/y
koordinatları)
Parlaklık,
harflerin
okunabilmesi
Retroyansıma
Yollar üzerinde
yaralanma veya
ölüm olmaması
(bisiklet,
motosiklet, bir
araba veya otobüs
veya di÷er bir
motorlu araç
içinde)
Tüm makul
koúullarda yol
emniyetinin
sa÷lanması
Direkler, aydınlatma
sütunları, iúaret
direkleri, kılavuz
fenerler.
Vasıta çarpma
testleri ile
belirlenen kırılma
emniyeti, çarpma
emniyeti (vasıta
direkleri, hız, açı,
ivme úiddeti
indeksi) veya
benzerleri
Taúıt yolu
kenarındaki bir
engele veya
merkezi bir
rezervasyonun
di÷er tarafındaki
bir vasıtaya
çarpmanın sonucu
olarak bir e÷imden
ve köprüden
düúmenin ölüme
veya yaralanmaya
yol açmaması
Tüm makul
koúullar altında
uygun yüksekli÷e,
kırılma
emniyetine,
kırılma direncine
ve geri sekme
özelliklerine sahip
olan bariyerlerin
temin edilmesi
Emniyet
parmaklıkları,
emniyet bariyerleri,
çarpma yastıkları,
köprü parapetleri.
Vasıta çarpma
testleri ile
belirlenen kırılma
emniyeti vb,
çarpma emniyeti
(vasıta kütlesi,
hızı, açısı,
dinamik yer
de÷iútirme, ivme
úiddeti indeksi,
yanal kayma
limiti, geri tepme
limiti) veya
benzerleri
127
128
EK-5
Temel Gerek No:5
"GÜRÜLTÜYE KARùI KORUMA"
øÇøNDEKøLER
1.GENEL
1.2.Temel Gerekler ve ilgili malzemelerin performans düzeyleri veya sınıfları
1.3.Açıklayıcı Dokümanda kullanılan tanımlar
1.3.5. Ekonomik olarak çalıúma ömrü
1.3.6. Etkenler
1.3.7. Performans
2. "GÜRÜLTÜYE KARùI KORUNMA" TEMEL GEREöøNE øLøùKøN AÇIKLAMALAR
2.1. Uygulama alanı
2.2. ùartın yapısı ve gerekleri
2.3. Akustik özellikler için de÷erlerin tanımlanması
2.3.l.
Havayla taúınan ve yapının dıúından gelen gürültüye karúı koruma
2.3.2. Kapalı alanlar arasında havayla taúman gürültüye karúı koruma
2.3.3. Vurma gürültüsüne karúı koruma
2.3.4. Ekipman gürültüsüne karúı koruma
2.3.5. Aúırı yankılı gürültüye karúı koruma
2.3.6. Çevrenin yapı içinde bulunan veya yapılarla ilgili olan kaynakların üretti÷i gürültüye
karúı korunması
2.3.7. "K" sabiti
3."GÜRÜLTÜYE KARùI KORUMA” TEMEL GEREöøNøN SAöLANMASINA øLøùKøN
TEMEL øLKELER
3.1. Genel
3.2. Etkenler
ESASLAR
4.1. Genel
129
4.2. Yapı iúleri veya bunların bölümleriyle ile ilgili hükümler
4.2.1. Hesaplama yöntemleri
4.2.2. Laboratuar yöntemleri
4.2.3. Açıklayıcı yöntemler
4.2.4. Yerinde yapılan testlere dayanan do÷rulama yöntemleri (inúaat sırasında ve sonrasında)
4.3. Yapı malzemelerine iliúkin hükümler
4.3.1. Genel
4.3.2. Akustik özellikler ve bunların açıklanması
4.3.3. Malzeme grupları
4.3.4. Malzemelerin performansları
4.3.4. Malzemenin uygunlu÷unun onaylanması
5.1. Temel Gerekle ilgili olarak yapı iúlerinin çalıúma ömürlerinin iyileútirilmesi
5.2. Temel Gerekle ilgili olarak yapı malzemelerinin çalıúma ömürlerinin uzatılması
130
TEMEL GEREK NO:5
GÜRÜLTÜYE KARùI KORUMA
1.
GENEL
Bu Direktif’e uyumlu olarak 08 Eylül 2002 tarih ve 24870 sayılı Resmi Gazete’de
yayımlanan “Yapı Malzemeleri Yönetmeli÷i” (89/106/EEC) bundan sonra “Yönetmelik” olarak
anılacaktır.
bulundurulacaktır.
1.1.3. Bu Açıklayıcı Doküman “Gürültüye Karúı Koruma” nin ilgili olabilece÷i iúleri kapsamaktadır.
Yapı malzemelerini, malzeme guruplarını, özelliklerini ve performanslarını tanımlamaktadır.
1.2.
1.2.1..Yönetmeli÷in 5. (Direktifin 3. (2).) maddesinde belirtilen farklılıklar Topluluk mevzuatına göre
sa÷lanmasıdır.
Söz konusu sınıflar Açıklayıcı Dokümanlar veya Yönetmeli÷in 8/c (Direktif’in 20. (2)(a).)
131
1.3.
vb. kapsar.
gerektirir:
-
-
-
-
-
-
132
-
Elden çıkarma,
-
1.3.6. Etkenler
1.3.7. Performans
2. "GÜRÜLTÜYE KARùI KORUMA" TEMEL GEREöøNE øLøùKøN AÇIKLAMALAR
2.1. Uygulama Alanı
Gürültüye karúı koruma Temel Gere÷i insanlar tarafından içinde bulunulan veya yakınında
insanlar bulunan tüm yapılarla ilgili olabilir, çünkü bu kiúilerin sa÷lı÷ı, maruz kaldıkları gürültü
seviyesinden etkilenecektir. Bu durum daha sonra, uyuma, dinlenme ve çalıúma faaliyetlerini de
etkileyecektir.
Di÷er Topluluk Direktifleri gürültü koruma tedbirlerini tanımlar veya tanımlayacaktır, aynı
durum gürültü emisyon seviyeleri sınır de÷erlerle sınırlanmıú olan belirli makineler, vasıtalar vb için de
geçerlidir. Aynı zamanda iúçilerin iú yerlerinde korunması da bu konuyla ilgilidir, bu durum için de
gürültü seviyesine maruz kalma göz önüne alınmaktadır.
2.2. ùartın yapısı ve gerekleri
Bu gerek insanların kendi çevrelerinin akustik koúullarını nasıl algıladı÷ı ile ilgilidir, yapı
iúleri bu algılamada bir role sahiptir.
"Gürültüye Karúı Koruma" Temel Gere÷i, aúa÷ıdaki farklı konuları kapsar:
-Yapıların dıúından gelen ve havayla taúınan gürültüye karúı koruma;
-Kapalı alanlar arasında havayla taúınan gürültüye karúı koruma;
-Vurma gürültüsüne karúı koruma
-Ekipman gürültüsüne karúı koruma
-Aúırı yankılı gürültüye karúı koruma
-Çevrenin, yapı içinde bulunan veya yapı iúleriyle ilgili olan kaynakla tarafından üretilen gürültüye karúı
korunması
2.3. Akustik özellikler için miktarların tanımlanması
Aúa÷ıdaki birimler akustik özelliklerin tanımlarında kullanılır:
Hacim: V
( m3 )
Yüzey alanı: S ( m )
Eúde÷er absorpsiyon alanı: A
( m2 )
Yankı süresi: T ( s )
Ses basıncı düzeyi: L
db ref 20PPa
2.3.1. Yapıların dıúından gelen ve havayla taúınan gürültüye karúı koruma
Bu koruma kapalı bir alan ve dıúarıdan gelen gürültü arasında varolan yalıtımla karakterize edilir.
Aúa÷ıdaki formülle hesaplanır:
L 1 - L 2 + 10 logT + K
133
Burada;
K: Sabit sayı (bkz. 2.3.7)
Frekans bantlarına göre
L 1 : Ön cephenin ön kısmındaki ses basıncı düzeyi
L2: Alım odasındaki ortalama ses basıncı düzeyi
T: Alım odasındaki yankılanma süresidir.
Bu yalıtım tek bir sayısal oranla ifade edilir.
2.3.2. Kapalı alanlar arasında havayla taúınan gürültüye karúı koruma
Bu koruma iki kapalı alan arasında varolan ve aúa÷ıdaki eúitlikle hesaplanabildi yalıtımla
karakterize edilir: Aúa÷ıdaki formülle hesaplanır:
L 1 - L 2 + 10 logT + K
Burada;
K:Sabit sayı (bkz. 2.3.7)
Frekans bantlarına göre:
Lı: Kaynak odadaki ortalama ses basıncı düzeyi
L2: Alım odasındaki ortalama ses basıncı düzeyi
Bu yalıtım tek bir sayısal oranla ifade edilir.
2.3.3. Vurma gürültüsüne karúı koruma
Bu úart yapı veya yapının parçaları üzerindeki vuruúlardan kaynaklanan gürültüye karúı
koruma ile ilgilidir. Aslında, bunların tümü nesnelerin veya insanların zemin, sandalye, vb üzerindeki
hareketleri nedeniyle meydana gelen gürültüyle temsil edilir.
Bu tür gürültüye karúı koruma, yapı veya yapının bir bölümü tarafından iletilen ve aúa÷ıdaki
ba÷ıntı ile hesaplanabilen ses basıncı düzeyleri ile karakterize edilir.Aúa÷ıdaki formülle hesaplanır:
L1 -10 logT-K
Burada;
Frekans bantlarına göre;
L 1 : Test edilmekte olan zemin standardize bir vurma sesi kayna÷ı ile harekete geçirildi÷inde alım
odasında varolan ortalama ses basıncı düzeyidir
Bu iletim tek bir sayısal oranla ifade
edilir.
2.3.4. Ekipman gürültüsüne karúı koruma
Bu koruma iletilen ses basıncı düzeyi ile karakterizedir ve bu düzey aúa÷ıdaki ba÷ıntı ile
hesaplanabilir:
Lp-10 logT-K
Burada
Frekans bantlarına göre;
134
Lp: Ölçülen ses basıncı düzeyi
T: Alım odasındaki yankılanma süresidir
Bu gürültü düzeyi tek bir sayısal oranla ifade edilir.
2.3.5. Aúırı yankılı gürültüye karúı koruma
Bir oda içerisindeki gürültü, bir taraftan kaynakların akustik güç düzeyinin ve odanın ürünlere
göre nötr olan geometrik özelliklerinin, di÷er taraftansa farklı duvarları ve di÷er mobilyaları oluúturan
malzemelerin akustik absorpsiyon katsayısının bir fonksiyonudur. Bu koruma odanın yankılanma
süresi T veya eúde÷er absorpsiyon alanı ile karakterize edilir.
Eúde÷er absorpsiyon alanı aúa÷ıdaki formülle hesaplanır:
6S1a1+6Aj
Burada:
SI: I harfiyle ifade edilen yüzey alanlarıdır,
Frekans bantlarına göre:
aI: I harfiyle ifade edilen yüzeylerin ses absorpsiyon katsayısıdır
AJ: Sı dıúındaki yüzeylerin eúde÷er ses absorpsiyon alanıdır.
Bu eúde÷er ses absorpsiyon alanı ve yankılanma süresi T tek sayı oranları ile veya frekans
bantları içerisinde ifade edilir.
2.3.6. Çevrenin yapı içinde bulunan veya yapılarla ilgili olan kaynakların üretti÷i gürültüye karúı
korunması
Yapı herhangi bir bina türünü, örne÷in e÷lence yerlerini, endüstriyel kompleksleri ve aynı
zamanda inúaat mühendisli÷i iúlerini, örne÷in yollan, bariyerleri, köprüleri kapsar.
Koruma, genel olarak, ilgili konumda ölçülen ses basıncı düzeyi ile karakterizedir. Bu düzey, tek
sayılı oranla, A a÷ırlıklı ses basıncı düzeyi ile ifade edilir ve bazı durumlarda sesin karakterinin dikkate
alınabilmesi için ayarlanır.
Bu ses düzeyi, yapının ses iletimi üzerinde sahip oldu÷u etki olması nedeniyle daha çok
kaynaktan etkilendi÷inden ve Direktif bu kaynaklar tarafından üretilen ses düzeyi ile ilgili
olmadı÷ından, kendi içerisinde iúler için bir tanımlayıcı de÷ildir. Yapıların tasarımında ve
de÷erlendirilmesinde kullanılan yöntemler, yapıların akustik özelliklerine ba÷lı olması halinde, yapılar
için kullanılan malzemeler için belirtilenlerle uyumlu olacaktır.
2.3.7. "K" sabit sayısı
Bu sabit sayı, yankılanma süresi T ile ilgili olarak, hesaplanan ve ölçülen sonuçların, örne÷in
mobilyalardan kaynaklanan absorpsiyon etkisi ortadan kaldırılacak, böylece de hem úartların hem de
sonuçların odaların iç durumundan ba÷ımsız olarak karúılaútırılmasını sa÷layacak úekilde
düzeltilmesine olanak verir.
Bu, ölçüme göre dört ifade kullanılmaktadır.
10 lg T/To
ve K= -10 logT0
10 lg S/A
ve K= +10 log (S/0,16 V)
10 lg Ao/A
ve K= +10 log (A0/0,16 V)
10 lg 4 (S cosș/A)
ve K = 10 Ig (4 S cos ș/0,16 V)
Burada;
TĬ: Referans yankılanma süresi, konutlar için 0,5 s
135
S: Bölme alanı
V: Alım odası hacmi
AĬ: Referans absorpsiyon alanı, konutlar için 10 m2
ș: Ön cephe yüzeyinin normaline göre sesin geliú açısıdır ve derece cinsinden, frekans bantlarına göre
ifade edilir.
T: Alım odasında yankılanma süresi,
A: Alım odasındaki eúde÷er absorpsiyon alanı.
3."GÜRÜLTÜYE KARùI KORUMA” TEMEL GEREöøNøN SAöLANMASINA øLøùKøN
TEMEL øLKELER
3.1.
Genel
3.1.1. Bu bölümde, "Gürültüye Karúı Koruma" Temel Gere÷inin sa÷lanması için Üye Ülkelerde
edilebilir.
- Yapı iúlerinin planlanması, tasarlanması, gerçekleútirilmesi ve gerekli bakımı;
- Yapı malzemelerinin özellikleri, performansları ve kullanımı.
3.2. Etkenler
Bu belgede göz önüne alınan etkenler (bkz. 1.3.6) gürültü ile ilgilidir.
Yapı iúlerinin ve malzemelerinin gürültü koruması ile ilgili davranıúı yalıtım veya iletim ya da
ses basıncı ve ses gücü düzeyleri açısından ifade edilir.
ølk iki yol için, ürün karakterizasyonu temsil niteli÷ine sahip gürültü kaynaklarının referans
olarak seçilmesini gösterir.
Temel gere÷in ulusal yönetmeliklerde ifade edilmesi halihazırda üç farklı opsiyondan birine
veya bunların bir kombinasyonuna göre gerçekleútirilmektedir:
-Yapının minimum performans gereklerinin sayısal veya genel terimler cinsinden ifade edilmesi
-Yapı malzemelerinin minimum akustik performans gere÷inin ifade edilmesi
-Yapının içinde veya yakınında bulunan insanların maruz kalabilece÷i maksimum gürültü
düzeyinin ifade edilmesi
Bu bölümde akustik performansın de÷erlendirilmesi ve temel gere÷in sa÷lanması yöntemleri
ile ilgili olarak kullanılmakta olan prensipler yer almaktadır.
Aúa÷ıdaki yöntemlerden herhangi biri veya bunların bir kombinasyonu kullanılır:
a)Hesaplama yöntemleri
136
Tüm yapı iúlerinin gerçekleútirilmesine olanak veren prosedürlere dayanan, temeli
malzemelerin uyumlaútırılmıú performans testlerinden elde edilen de÷erler olan yöntemlerdir.
b)Prototip Testleri
Tam boyutlu bir prototip veya tüm önemli özelliklere sahip olan bir model üzerinde
gerçekleútirilen testlere dayanan yöntemler.
c)Açıklayıcı yöntemler
Tatmin edici bulunan tasarımların açıklamalarına dayanan yöntemlerdir. Elemanlar veya eleman
kombinasyonları için geçerlidir ve genel bir úekilde (örne÷in: malzeme tipi, yüzey kütlesi vb.)
açıklanmalıdır.
d)Yerinde yapılan testlere dayanan do÷rulama yöntemleri (yapım sırasında ve sonrasında)
Üye Ülkelerin farklı úartlarına göre, her bir test için, iki yaklaúım kullanılır: bunlardan biri
yüksek kompleksli÷e (mühendisli÷e) di÷er ise daha düúük kompleksli÷e (incelemeye)sahiptir, bu
nedenle de do÷rulu÷u daha düúüktür.
Üye Ülkeler Temel Gere÷in sa÷lanması için çeúitli yöntemlerden herhangi birini kullanabilir.
Bu yöntemlerden hiçbiri, ilgili uyumlaútırılmıú teknik úartnamelere uygun malzemelerin kullanımına
engel oluúturmayacaktır.
Yapılara iliúkin ulusal yönetmeliklerin uyumlaútırılması, malzemelerin uyumlaútırılmıú teknik
úartnamelerin uygulanmasında yardımcı olabilir.
4.1.
Genel
4.1.1."Teknik ùartnameler" Yönetmeli÷in 4 ve 6. (Direktif 4) maddesinde maddesinde belirtilenlerdir.
olacaktır.
137
4.2. øúlerle veya bunların bölümleri ile ilgili hükümler
4.2.1. Hesaplama Yöntemleri
Yapı veya yapı bölümlerinin akustik karakterizasyonu amaçlı hesaplama yöntemleri yapıların
tasarlanmasında ve malzemeler için gerekli özelliklerin belirlenmesinde yararlıdır.
Bu yöntemler, uygun olan hallerde, aúa÷ıdaki konuları kapsar:
-Dıúarıdan gelen ses için yalıtım,
-Di÷er bir kapalı alandan gelen ses için yalıtım,
-Vuruú gürültüsünün iletimi
-Ekipmana ba÷lı ses basınç düzeyleri
-Yankılanma süresi veya absorpsiyon alanı,
-Yapının dıúında ve içinde yer alan veya yapı ile ilgili olan kaynaklar tarafından üretilen ses basıncı
düzeyi
Bunlar tüm yapıların veya bölümlerinin performansı için geçerlidir.
Yapıların veya bölümlerinin akustik özellikleri aynı zamanda bir grup tek de÷erle ifade
edilebilir ve bu de÷erler tek sayısal oranlar olarak adlandırılır; bunların her biri yukarıdaki gere÷in
belirli bir yönü için gürültüye karúı korumanın temsilcisidir. Yapılara iliúkin tek sayısal oranlar
uyumlu bir úekilde, Bölüm 4.3'te sözü geçen malzemelerle ilgili uyumlu teknik úartnamelerde
kullanılan birimlerle aynı veya uyumlu olan birimlerle ifade edilmelidir.
4.2.2. Laboratuar yöntemleri
Yapıların duvarlar, bölmeler, zeminler, tavanlar ve çatılar gibi tam boyutlu prototipleri ve
havalandırma sistemleri gibi tesisatları üzerinde akustik ölçümler gerçekleútirilir. Bu durumda, çok sayıda
malzeme birleúimi söz konusudur, örne÷in bir tarafta bir alım gerçekleútiren tu÷la duvar ve yalıtım
malzemesinden oluúan kaplama ve di÷er tarafta da cephe için oldu÷u gibi. Testler laboratuarda veya
tüm önemli özellikleri taúıyan tam boyutlu modeller üzerinde gerçekleútirilebilir.
Teknik úartnameler, uygun olan hallerde, aúa÷ıdakilerin niceli÷ini belirleyebilir:
-Bilinen bir yüzey alanına sahip bir elemanın direkt havayla taúınan ses azaltımı,
-Küçük boyutlu bir elemanın direkt havayla taúınan ses azaltımı,
-bir yapıelemanının kuúatan havayla taúınan ses azaltımı,
-Vuruú gürültüsünün direkt iletimi,
-Vuruú gürültüsünün çevreden iletimi,
-øletilen vuruú gürültüsünün azalması,
-Hava akıú direnci,
-Dinamik sertlik
-Düz elemanların akustik absorpsiyonu,
-Kalıcı olarak tesis edilmiú ekipmanın yapı tarafından taúınan gürültü emisyon düzeyleri
Farklı ulusal standartlar göz önüne alınarak bariyerlerin karakterizasyonu hakkında bir standart
belirlenmelidir.
4.2.3. Açıklayıcı Yöntemler
Uyumlaútırılmıú teknik úartnameler kullanılacaktır.
138
4.2.4. Yerinde yapılan testlere dayanan onaylama yöntemleri (yapım sırasında ve sonrasında)
Üye Ülkelerin farklı úartlarına göre, her bir test için iki farklı yaklaúım kullanılır: bunlardan biri
yüksek kompleksli÷e (mühendisli÷e) di÷er ise daha düúük kompleksli÷e (incelemeye) sahiptir, bu nedenle
de do÷rulu÷u daha düúüktür.
ølgili yöntemler aúa÷ıdaki özelliklerin ölçümüne olanak verecektir:
-Dıú gürültüye karúı yalıtım
-øki kapalı alan arasındaki yalıtım
-Vuruú gürültüsünün iletim düzeyi,
-Ekipmandan gelen ses basıncı düzeyi,
-Yankılanma süresi ve absorpsiyon alanı,
-Yapı içinde yer alan veya yapı ile ilgili olan kaynaklar tarafından bir yapının dıúında üretilen ses
basıncı düzeyi
4.3. Yapı Malzemelerine iliúkin hükümler
4.3.1. Genel
Yapıların akustik özelliklerini etkileyen malzemeler için, uyumlaútırılmıú teknik úartnameler
ve bu belgelere atıfta bulunularak hazırlanmıú olan Avrupa teknik onayına iliúkin ortak esaslar,
malzemelerin uyumlu bir úekilde karakterize edilmesine olanak verecek, böylece bu gere÷in
kapsamında bulunan ve bu malzemelerin kalıcı bir úekilde kullanılaca÷ı yapıların performanslarının
de÷erlendirilmesi ("Gürültüye karúı koruma" temel gere÷ine göre) mümkün olacaktır.
Bu durum, belirli tanımların, miktarların, birimlerin ve sembollerin uyumlaútırılması
gerekti÷ini göstermektedir.
Malzemelerin akustik performansı ya akustik özellikleri cinsinden ya da yüzey kütlesi gibi
akustik performansla ilgili olan malzeme özellikleri cinsinden ifade edilir. Bu özellikler, do÷rudan
3.3'te sözü geçen yapılarla ilgili açıklayıcı yöntemler için veya yapıların akustik performansının
hesaplanması amacıyla kullanılacaktır.
Malzeme türüne ve kullanımına ba÷lı olarak, aúa÷ıdaki özelliklerden biri veya daha fazlasına
uyumlaútırılmıú teknik úartnameler atıfta bulunulması gerekir:
-Boyutlar,
-Yo÷unluk,
-Elastiklik,
-Yüzey kütlesi,
-Dinamik sertlik,
-Hava akıú direnci.
Bu bölümün bir sonraki paragrafı yalnızca akustik özelliklerle ilgilidir.
4.3.2. Akustik özellikler ve bunların ifade edilmesi
Malzemelerin açıklanması için kullanılan özellikler, semboller ve birimler ve bu de÷erlerin
hesaplanması ile yapılacak ölçüm veya de÷erlendirmeye iliúkin yöntemler uyumlaútırılmıú teknik
úartnamelerin detaylandırılması yolu ile birleútirilecektir
4.3.2.1. Yapı Malzemelerinin akustik özellikleri
Laboratuar akustik ölçümleri aynı zamanda paneller, kapılar, pencereler, vanalar gibi
malzemeler üzerinde de gerçekleútirilmektedir.
139
Akustik özellikler ve bunların sembolleri, herhangi bir belirsizlik ihtimali olmaksızın,
laboratuar ölçümlerinin veya hesaplama yoluyla, uyumlaútırılmıú yönteme göre yapılan bir
de÷erlendirmenin temsilcisi olacaktır.
Temel Gerekler kapsamındaki malzemelerin akustik özellikler aynı zamanda 3.3'te açıklanmıú
olan hesaplama yöntemleri kullanılarak da elde edilebilir.
Uyumlaútırılmıú teknik úartnameler, uygun olan hallerde, yapı malzemeleri için,
aúa÷ıdakilerin niceliklerini belirler:
-Direkt havayla taúınan sesin azaltılması,
-Yan havayla taúınan sesin azaltılması,
-øletilen vuruú sesinin azaltılması,
-Vuruú sesinin direkt iletimi,
-Vuruú sesinin yan iletimi,
-Çeúitli malzemelerin akustik absorpsiyon özellikleri,
-Su tesisatlarında kullanılan malzemelerin akustik özellikleri,
-Atık su deúarj tesisatlarında kullanılan malzemelerin akustik özellikleri,
-Ekipmanın kalıcı olarak tesis edilmiú bileúenlerinin ses gücü düzeyleri
Mümkün olan hallerde, malzemelerin akustik özelliklerinin de÷erlendirilmesi
malzemelerin özelliklerinden yola çıkılarak hesaplama yöntemleri belirlenmelidir.
için
4.3.2.2. ønúaat mühendisli÷i alanında kullanılan malzemelerin akustik özellikleri
Bu tür malzemelerin ilgili akustik özelliklerinin ayrı olarak veya kombinasyon halinde
belirlenmesi için belirli sayıda özelli÷in aúa÷ıdaki úekilde tanımlanması gerekir:
-Ses yalıtımı,
-Ses absorpsiyonu (veya yansıması),
-Ses radyasyonu,
-Söndürme
Bu durumda uyumlaútırılmıú teknik úartnamelere bakılması gerekir.
4.3.2.3. Malzemelerin tek sayısal oranı
Tek sayısal oranlar burada bahsedilen konular için tanımlanabilir, çünkü bunlar "Gürültüye Karúı
Koruma" Temel Gere÷ine iliúkin önemli bilgiler vermektedir.
Bu indisler malzemelerin performansını tek bir de÷erle gösterir ve bu de÷er, korumanın hedef
aldı÷ı gürültü için uygun ve gere÷e uyumludur; bu de÷erin ifade edilme biçimi Bölüm 2'de verilmiútir.
Bunlar genellikle frekans bantları ile elde edilen ölçüm sonuçlarından yola çıkılarak hesaplanır.
Uyumlaútırılmıú standartlar burada bahsedilen konular için geliútirilebilir. Aksi belirtilmedi÷i sürece,
bunlar laboratuarda test edilmiú olan malzemelerin performansı için geçerli olmalıdır. Tek sayısal oranlar
uyumlu bir úekilde ifade edilmelidir.
1. Havayla taúınan gürültüye karúı yalıtımın tek sayısal oranlan
a) Kapalı alan ve dıúarıdaki alan arasındaki yalıtım (bina cephesini inúa etmek için kullanılan
malzemelerin sa÷ladı÷ı yalıtım);
b) Kapalı alanlar rasındaki yalıtım (bina elemanları tarafından sa÷lanan yalıtım).
2. Vuruú gürültüsü iletiminin tek sayılı oranı
3. Bir döúeme kaplamasının vuruú gürültüsünün iletiminde sa÷ladı÷ı azaltmanın tek sayılı oram
140
4. Akustik absorpsiyonun tek sayılı oram
Yöntemde yapı malzemelerinin absorbe etme özellikleri karakterize edilmektedir ve bu yöntem
nominal ses yalıtımı yöntemleri ile uyumlu olmalıdır.
5. Ekipman gürültüsünün tek sayısal oranı
Yöntemde (veya yöntemlerde) kalıcı olarak tesis edilen ekipmanın ses gücü veya ses basıncı
düzeyi karakterize edilmelidir.
6. Musluklardan ve su temin tesisatlarında kullanılan düzeneklerden ve atık su deúarj tesisatlarında
kullanılan malzemelerden gelen gürültünün tek sayısal oranı
7. ønúaat mühendisli÷i iúlerinde kullanılan malzemelerin tek sayılı oranı.
Bariyerler ve yol yüzeyleri gibi inúaat mühendisli÷i iúlerinde kullanılan akustik özelliklerin
karakterize edilmesi amaçlı bir veya daha fazla oranın tanımlanması gerekir.
4.3.3. Malzeme grupları
Her bir malzeme türü için teknik úartnamelerde göz önüne alınması gereken ilgili özellikler
4.3.1 ve 4.3.2 maddelerinde yer alan listelerden gereken úekilde belirlenecektir.
Bir malzemenin akustik özellikleri uygun bir laboratuar tarafından gerçekleútirilen uyumlu bir
testten veya uyumlaútırılmıú hesaplama prosedürleri kullanılarak elde edilir. Bunlar, fonksiyonlarına
göre aúa÷ıda belirtilen úekilde da÷ıtılacaktır:
Pencereler:
Akustik veriler aúa÷ıdakilerden oluúur:
- Direkt havayla taúınan sesin azaltılması, uyumlaútırılmıú bir standarda göre ölçülmesi, ifade edilmesi ve
tek sayısal oranın iç ve dıú gürültüye göre hesaplanması.
Kapılar:
- Direkt havayla taúınan sesin azaltılması, uyumlaútırılmıú bir standarda göre ölçülmesi, ifade edilmesi ve
tek sayısal oranın iç gürültüye göre hesaplanması.
Gerekli olması halinde, tek sayısal oran dıú gürültüye göre hesaplanır.
Döúeme kaplamaları, yüzey döúeme plakları:
-Uyumlaútırılmıú bir standarda göre ölçülen ve ifade edilen, iletilen vuruú gürültüsünün azaltılması ve tek
sayısal oran
Emici özelliklere sahip olan kaplamalar için:
-Uyumlaútırılmıú bir standarda göre ölçülen ve ifade edilen absorpsiyon katsayısı ve tek sayısal oran.
Aúa÷ıdakilerin bileúenleri:
a) Su tesisatları:
- Bileúen tarafından üretilen, uyumlaútırılmıú bir standarda göre ölçülen ve ifade edilen ses düzeyi ve tek
sayısal oran.
b) Hava giriúleri:
-Uyumlaútırılmıú bir standarda göre ölçülen ve ifade edilen direkt ses azaltımı ve dıú gürültüye göre
hesaplanan tek sayısal oran.
141
c) Egzoz havası havalandırma sistemleri (konutlar):
-Bileúenin uyumlaútırılmıú bir standarda göre ölçülen ve ifade edilen yan ses azaltması ve iç gürültüye
göre hesaplanan tek sayılı oran
-Farklı cihazların uyumlaútırılmıú bir standarda göre ölçülen ve ifade edilen ses gücü düzeyi ve tek
sayısal oran.
d) Di÷er kalıcı ekipman:
-Bileúenin uyumlaútırılmıú bir standarda göre ölçülen ve ifade edilen ses gücü düzeyi ve tek sayısal oran.
Gürültü bariyer malzemeleri:
-Direkt olarak havayla taúınan sesin azaltılması, absorpsiyon veya yansıtma katsayısı, uyumlaútırılmıú
bir standarda göre ölçülen, ifade edilen ses da÷ılımı ve tek sayısal oran.
Di÷er yapı malzemeleri (duvarlar veya bölmeler, çatılar, zeminler, tavanlar için tek baúlarına veya bir
kit içerisinde bulunan bileúenler):
Uyumlaútırılmıú bir standarda göre ölçülen ve ifade edilen uygun akustik veriler,
malzemelerin amaçlanan kullanımına göre 4.3.1 ve 4.3.2 maddelerinde üstelenenler arasından
belirlenecektir.
Bu özellikler arasındaki iliúkinin de göz önüne alınması gerekir.
4.3.4.1. Mümkün oldu÷unca, malzemelerin özellikleri teknik úartnamelerde ve Avrupa teknik onay ortak
esaslarında performans cinsinden açıklanmalıdır. Hesaplama, ölçüm ve test yöntemleri(mümkün olan
hallerde), uyum kriterleri ile birlikte, ilgili teknik úartnamelerde veya bu úartnamelerde atıfta bulunulan
referanslarda verilecektir.
4.3.4.2. Malzeme performanslarının ifadesi, Üye Ülkelerde halihazırda kullanılmakta olan ve Bölüm 3'te
bahsedilen Temel Gerek do÷rulaması için kullanılan temelle uyumlu ve bu belgelerin gerçek uygulaması
göz önüne alınarak, 4.1.2.'de belirtilen Avrupa Kategori A standartlarında verilen úekilde olacaktır.
4.3.5. Malzemelerin uyumlulu÷unun onaylanması
4.3.5.1. Malzemelerin uygunlu÷unun onaylanması", Yönetmeli÷in 10., 11., 12. (Direktifin 13, 14.
ve15.)Maddelerinde ve Ek III belirtilen prosedür ve hükümlere uyuldu÷u anlamına gelir. Bu hükümlerin
amacı, kabul edilebilir olasılıkla, bir malzemenin performansının ilgili teknik úartnamede belirtilen úekilde
elde edilecek olmasının sa÷lanmasıdır.
4.3.5.2. Talimatlar, Yönetmeli÷in Ek III (Direktifin Ek III ) ve Avrupa teknik onayı ortak esaslarında ve
teknik úartnamelerde belirtilecek olan ilgili hükümler çerçevesinde uyum onaylama prosedürlerine iliúkin
göstergeleri içerecektir.
5.
142
143
EK-6
Temel Gerek No: 6
“ENERJøDEN TASARRUF VE ISI MUHAFAZASI”
øÇøNDEKøLER
1. GENEL
1.2. Temel gerekler ve ilgili malzemelerin performans düzeyleri veya sınıfları
2. “ENERJøDEN TASARRUF VE ISI MUHAFAZASI” TEMEL GEREöøNE øLøùKøN AÇIKLAMA
2.1. Bu Açıklayıcı Dokümanda kapsamındaki enerji kullanımları
2.2. Özel Terminoloji
3. “ENERJøDEN TASARRUF VE ISI MUHAFAZASI” TEMEL GEREöøNøN SAöLANMASINA
3.1. Genel
3.2. Etkenler
3.3. Temel gere÷in sa÷lanması
4.1. Genel
4.2. Yapı iúleri veya bunların bölümleri ile ilgili hükümler
5.1. Temel gereklerle ilgili olarak yapı iúlerinin çalıúma ömrünün iyileútirilmesi
5.2. Temel gereklerle ilgili olarak yapı malzemelerinin çalıúma ömürlerinin uzatılması
144
TEMEL GEREK NO:6
ENERJøDEN TASARRUF VE ISI MUHAFAZASI
1.
GENEL
1.1.2. Açıklayıcı dokümanların amacı (Yönetmelik 4. veya 5./Direktif 3.maddelerine göre );
bulundurulacaktır.
1.1.3. Bu Açıklayıcı Doküman “Enerjiden Tasarruf ve Isı Muhafazası” nın ilgili olabilece÷i iúleri
kapsamaktadır. Yapı malzemelerini, malzeme guruplarını, özelliklerini ve performanslarını
tanımlamaktadır.
1.2.
1.2.1. Yönetmeli÷in 5. (Direktifin 3. (2).) maddesinde belirtilen farklılıklar Topluluk mevzuatına göre
sa÷lanmasıdır.
1.2.2. Yönetmeli÷in 5. (Direktifin 3 (2).) maddesinde belirtilmiú olan onaylanmıú farklılıkların tanımlanmadı÷ı
hallerde, malzeme performans sınıfları veya düzeyleri aynı zamanda standardı hazırlayanlara,
imalatçılara ve alıcılara kolaylık sa÷lanması amacıyla kullanılabilir. Belirli malzemeler için, sınıflar
veya düzeyler standardın malzeme performansının amaçlanan kullanıma uyumlaútırılmasını
kolaylaútırır.
145
1.2.3. Yapı iúleri veya malzemeler için sınıfların her tanımlanmasında, en az bir Üye Ülkenin söz konusu
alanda hiçbir yasal úartı olmaması halinde, "performans belirlenmemiútir" adında bir sınıfın
1.3. Açıklayıcı Dokümanlarda Kullanılan Tanımlar
vb. kapsar.
gerektirir:
-
-
-
-
-
-
146
-
Elden çıkarma,
-
1.3.6. Etkenler
1.3.7. Performans
2. “ENERJøDEN TASARRUF VE ISI MUHAFAZASI” TEMEL GEREöøNE øLøùKøN
AÇIKLAMA
2.1 Bu Açıklayıcı Doküman kapsamındaki enerji kullanımları
“Enerjiden Tasarruf Ve Isı Muhafazası” Temel Gere÷inin yorumu, iklim koúulları ve yapı
iúleri için kullanım amacı dikkate alınarak yapı iúlerinin kullanımda enerji açısından etkin olmasını
gerektirir. Bu amaçla, enerji ekonomisi hükümleri aúa÷ıdaki kullanımlar ile iliúkilendirilebilir:
-
Alan ısıtması,
-
Alan so÷utması,
-
Nem kontrolü,
-
Sıhhi sıcak su üretimi,
-
Havalandırma.
Bu kullanımlar yapı iúlerinin için gerekli çevresel koúulların sa÷lanmasını da kapsar.
2.2 Özel Terminoloji
2.2.1. Yapı
Yapı, harici inúaat elemanlarını ve dahili bölmeleri boyalarıyla birlikte kapsayan, ancak teknik
ekipmanı içermeyen inúaat iúidir.
2.2.2. Yapı Malzemeleri
Yapı malzemeleri, büyük hacimli malzemeler, veya basit biçimlere sahip olan ve içeri÷indeki
malzemelerin özellikleri ve boyutları ile karakterize edilebilecek (bloklar, paneller, levhalar) homojen
malzemelerdir.
2.2.3. Yapı bileúenleri
Yapı bileúenleri heterojen veya kompleks úekilli olan ve Yapının bir parçası olarak
kullanılmak üzere üretilen ve piyasaya sürülen ürünlerdir. Yapı bileúenleri çatının, tavanın, zeminin,
duvarın, kapı ve pencerenin, ön cephenin ve bölmenin bir bölümünü veya tamamını oluúturan tüm
bileúenlerdir. Aynı zamanda bazı durumlarda bacalar ve hizmet kanalları da Yapı bileúenleri olabilir.
2.2.4. Teknik ekipman sistemleri
Teknik ekipman sistemleri, 2.1’de listesi verilmiú olan farklı enerji kullanımlarına göre
kullanılacak yapı iúleri için gerek duyulan enerji tüketen sistemlerin bileúenlerini içerir.
2.2.5. Prefabrike iúler
Prefabrike iúler, muhtemelen tamamen tamamlanmıú halde veya üç boyutlu modüller halinde
nakledilen, teknik ekipmanları takılmıú olan veya olmayan inúaat malzemeleridir..
2.2.6. Referans de÷er
147
Bir malzeme özelli÷inin referans de÷eri, uyumlaútırılmıú bir yöntemle, referans koúullar
altında ömrü boyunca varolan de÷eri temsil edecek úekilde belirlenmiú olan de÷erdir.
Not: Referans de÷er, uygun teknik úartnameye göre CE iúareti için uygunluk teyidinin bir
parçasını oluúturacaktır.
2.2.7. Tasarım de÷eri
Bir ürünün özelli÷inin tasarım de÷eri, özel kullanım koúulları için ve uyumlaútırılmıú
yöntemlerle yapılan hesaplamalarda kullanmak amacıyla, di÷er unsurların yanı sıra referans de÷er de
temel alınarak belirlenmiú olan de÷erdir.
Not: Referans de÷erler olmadı÷ında, genel olarak kabul edilen tasarım de÷erleri,
uyumlaútırılmıú tablo verilerine dayanarak kullanılabilir.
3. “ENERJøDEN TASARRUF VE ISI MUHAFAZASI” TEMEL GEREöøNøN SAöLANMASINA
3.1.
Genel
3.1.1. Bu bölümde, "Gürültüye Karúı Koruma" Temel Gere÷inin sa÷lanması için Üye Ülkelerde
edilebilir.
- Yapı iúlerinin planlanması, tasarlanması, gerçekleútirilmesi ve gerekli bakımı;
- Yapı malzemelerinin özellikleri, performansları ve kullanımı.
3.2. Etkenler
3.2.1.Genel
ønúaat iúlerinin enerji ihtiyaçları bi dizi faktör tarafından belirlenir ve bunların her biri için
aúa÷ıdakileri kapsayan çok sayıda etki söz konusudur:
-
øç çevre;
-
Dıú çevre, yapının kullanımı ve iúletimi,
-
Yapının tasarımı
-
Yapı malzemelerinin ve bileúenlerinin özellikleri.
Aynı zamanda enerjinin türü, maliyeti, kullanım süresi, enerji talebinin tepe noktası de÷eri de
göz önüne alınabilir. Aúa÷ıda enerji ekonomisi hakkındaki düzenlemelerde atıfta bulunulabilecek olan
ana teknik temeller verilmektedir.
3.2.2. Alan ısıtması, alan so÷utması ve nem kontrolü
Isıtma, so÷utma ve nem kontrolü için gerekli olan enerjinin miktarını aúa÷ıdaki etkenlerden
kaynaklanır:
-
øç koúullar (konfor gerekleri ve iç kazançlar),
148
-
Dıú çevre koúulları (sıcaklık, nem, yayma, rüzgar, vb),
-
Binanın özel ısı iletimi veya binanın termal yalıtım kalitesi,
-
Bina yapısı içinden su buharı iletimi ve bina içinde su buharı üretimi,
-
Bina yapısının hava geçirgenli÷i,
-
Do÷al veya mekanik havalandırma araçlarına ba÷lı minimum ve maksimum havalandırma
oranları,
-
ùeffaf elemanların alan, yönelim ve güneú faktörleri, gölgelendirme ve güneúten korunmanın
etkileri,
-
Yapının ve ısıtma / so÷utma tesisatlarının dinamik termal özellikleri,
-
Isıtma / klima ve nemlendirme tesisatının iúletim verimlili÷i, modu ve kontrolü.
3.2.3. Sıhhi sıcak su üretimi
Önemli faktörler aúa÷ıda belirtilmiútir.:
-
Kullanılan su miktarı,
-
Gerekli sıcaklık artıúı,
-
Isıtma ve pompalama cihazlarının yeterlili÷i,
-
Otomatik kontrollerin, elektromanyetik vanaların vb güç tüketimi
-
Da÷ıtım ve depolamada oluúan ısı kayıpları
3.2.4. Havalandırma
Gerekli hava de÷iúim hızı temel olarak “Hijyen, Sa÷lık ve Çevre” Temel Gere÷i ile
ba÷lantılıdır. Buna ek olarak rüzgar ve baca etkileri istenmeyen hava akımına neden olabilir.
Havalandırma, ısıtma ve iklimleme yüklerinden büyük ölçüde etkilenir, bu da aúa÷ıdakilerle
sınırlandırılabilir:
-
Binaların hava geçirmezli÷ine iliúkin hükümler,
-
Havalandırma tesisatlarının, hava kalitesi úartları ile ilgili olarak uygun tasarımı ve
boyutlandırılması,
-
Havalandırma sistemlerinin kontrolü ve iúletimine iliúkin kurallar,
-
Enerjinin yeniden kazanılması amaçlı cihazlar.
Temel iú özellikleri aúa÷ıdakilerdir:
-
Tasarım hava de÷iúim hızı,
-
Bina cephesinin içeri ile dıúarı arasındaki basınç farkı ile iliúkili olarak filtrasyon hava akıúını
karakterize eden hava geçirgenli÷i
-
Pencerelerin, kapıların vb açılabilir alanı
Do÷al havalandırma bazı durumlarda mekanik havalandırma sistemlerine veya iklimlemeye
ihtiyaç duyulmaksızın konfor ve hava kalitesi gereklerini karúılayabilir. Do÷al veya mekanik
havalandırma sistemlerinin (motor fanlı seçim de dahil) gereken úekilde tasarlanması ve belirlenmesi
ısıtma ve so÷utma ihtiyaçlarının ve fanların enerji tüketiminin sınırlandırılmasına yardımcı olabilir.
Etkili faktörler hakkındaki bu inceleme (3.2.) enerji ekonomisi hükümlerinin aúa÷ıdakileri de
içeren çok sayıda faktörü kapsayabilece÷ini gösterir:
-
Yapı iúlerinin konumu, yönelimi ve geometrisi,
-
Yapı malzemelerinin ve bileúenlerinin fiziksel özellikleri,
149
-
Teknik ekipman sistemlerinin tasarımı,
-
Sistemlerin bileúenlerinin performansları,
-
Binadaki insanların davranıúı,
-
vb.
Enerji ekonomisi, münferit faktörler için ayrı hükümleri veya farklı faktörler için gerek
seviyeleri kombinasyonları ya da genel enerji gereklerini kapsayan hükümleri içeren bir dizi yöntemle
düzenlenebilir.
Aúa÷ıdaki temel
tanımlanmıútır:
gerek
seçenekleri
veya
bunların
kombinasyonu
Üye
Ülkelerde
Seçenek No 1
Yapı malzemelerinin özelliklerine iliúkin hükümler (örne÷in; yalıtım malzemesinin termal
direnci, su buharı bariyerinin su buharının da÷ılmasına karúı direnci, kızıl ötesi yansıtıcı tabakanın
emisyon oranı).
Seçenek No 2
Yapının ve sistem bileúenlerinin özelliklerine iliúkin hükümler (örne÷in; duvarların, çatıların,
zeminlerin ve pencerelerin termal geçirgenli÷i, kapıların ve pencerelerin hava geçirmezli÷i, kazanların,
fanların, so÷utma birimlerinin yeterlili÷i).
Seçenek No 3
Yapı iúlerinin kendisine veya bir bütün olarak düúünülen teknik ekipman sistemine özel
performans özellikleri hakkındaki hükümler (örne÷in; bir binanın özel ısı iletim kayıpları, binanın
genel hava geçirgenli÷i, tasarım hava akıú oranı, ısıtma veya so÷utma sisteminin tasarım koúullarında
genel verimi).
Seçenek No 4
Teknik ekipman sisteminden, yapı iúlerinin beklenen kullanımının ve çevresel
koúullarınıbelirten konvansiyonel veriler temelinde beklenen enerji çıktısı hakkındaki hükümler
(örne÷in bir binanın belirli bir dahili sıcaklı÷a kadar ısıtılması ve / veya so÷utulması için, dahili
kazançlar ve güneú kazançları da dikkate alınarak, müútemilatta gerekli olan yıllık termal enerji)
Seçenek No 5
Belirli koúullar altında istenilen performansın elde edilmesi için, sistemin yeterlili÷i de dikkate
alınarak, teknik ekipman sistemine beklenen enerji girdisine iliúkin hükümler (örne÷in; beklenen
ısıtma ve / veya so÷utma enerjisi tüketimi), ilgili kriterlere enerji kayna÷ı maliyetine veya yapısına
göre de÷erlendirilebilir.
Üye ülkeler Temel Gere÷in sa÷lanması için çeúitli seçeneklerden herhangi birini kullanabilir.
Bu yöntemlerin hiçbiri teknik úartnamelerle uyumlu olan malzemelerin kullanımı önünde engel
oluúturmamalıdır.
ESASLAR
4.1. Genel
4.1.1. "Teknik ùartnameler" Yönetmeli÷in 4 ve 6. (Direktif 4) maddesinde maddesinde belirtilenlerdir.
150
olacaktır.
4.2. Yapı iúleri veya bunların bölümleriyle ilgili hükümler
4.2.1. Genel
Enerji tüketimini sınırlandırmak için, madde 3.3.’te sözü geçen farklı seçenekler kullanılarak
gerekler ifade edilebilir. Bu gereklerin uyumlaútırılmıú malzeme özellikleri ile ba÷lantılarının
kurulması gerekir.
Enerji tüketimi bir taraftan yapı iúleri veya bunların bölümleriyle, di÷er taraftan da yapıları
kullananların ihtiyaçları ile ilgilidir.
Aúa÷ıda Üye Ülkelerde kullanılmakta olan ve bunlarla iliúkili bulunan yöntemlere ait açıklama
verilmiútir:
-
Kullanıcıların ihtiyaçlarının ifade edilmesi (madde 4.2.2.)
-
Enerji úartlarının ve bunların malzemenin özellikleri ile olan ba÷lantısının ifade edilmesi
(madde 4.2.3.).
4.2.2. Kullanıcıların ihtiyaçlarının ifade edilmesi
Aúa÷ıdaki konular tanımlanmıútır:
1. Kullanım alanlarındaki termal konforun, kıú ve yaz koúullarındaki ilgili parametreler göz önüne
alınarak de÷erlendirilmesi,
2. Sıcak suyun sıhhi amaçlar için kullanımının de÷erlendirilmesi;
3. øç hava kalitesinin veya havalandırma ihtiyaçlarının ifade edilmesi.
4.2.3. Enerji gereklerinin ve bunların malzeme özellikleriyle iliúkisinin ifade edilmesi
4.2.3.1. Gereklerin Seçenek No 1 ve 2 ile ifade edilmesi
Enerji tasarrufu ihtiyacının Seçenek No 1 ve 2 ile ifade edilmesi malzeme özellikleri ile
do÷rudan ba÷lantılıdır. Bunlar, malzemelere iliúkin hükümlerle ilgili Bölüm 4.3.’te listelenmiútir.
Seçenek No 1 ve No 2 aracılı÷ı ile enerji ekonomisi gerekleri ifade edilirken, yukarıda 1.2.1.
maddesinde yer alan hükümler dikkate alınacaktır.
151
4.2.3.2. Gereklerin Seçenek No 3 ile ifade edilmesi
Seçenek No 3, yapıların kendisine özel olan ve malzeme özelliklerini ve tasarım verilerini de
içeren giriú verilerinin kullanıldı÷ı prosedürleri gerektirir. Temel yöntemler aúa÷ıdakilerle ilgilidir:
1. Yapının içinden 2 ve 3 boyutlu ısı akıúı, zemin ve ısıtılmayan alanlar içinden ısı aktarımı dikkate
alınarak bina cephesinin özel iletim ısı kayıplarının veya termal yalıtım düzeyinin hesaplanması,
2. Bir binanın genel hava geçirgenli÷inin cephenin bileúenlerinin münferit geçirgenli÷inden (kapılar,
pencereler vb) ve tesisatın sıkılık özelliklerinden, iúçilik koúulları da dikkate alınarak
de÷erlendirilmesi,
3. Bir binanın genel hava geçirgenli÷inin ölçülmesi,
4. Mekanik havalandırma sistemlerinin tasarım hava akıú hızının havalandırma bileúenlerinin akıú
basıncı özelliklerine dayanarak hesaplanması (fanlar, kanallar, hava giriúleri ve çıkıúları),
5. Jeneratörün tam yük yeterlili÷i ve boyutlandırma oranına ve tasarım koúullarında sistemin çeúitli
ısı kayıplarının geri kazanılma miktarı ve oranına dayanarak, ısıtma ve so÷utma sistemlerinin
tasarım yeterlili÷inin hesaplanması.
Seçenek No 4’te Seçenek No 3’teki ile aynı malzeme ve iúçilik özellikleri kullanılır, aynı
zamanda beklenen kullanım ve çevre koúulları hakkında verilere ihtiyaç duyulur.
Ana yöntemler aúa÷ıdakilerle ilgilidir:
1. Enerji kullanan sistemler için kullanılacak olan iklim verilerinin tanımlanması,
2. Havalandırma enerjisi yüklerinin de÷erlendirilmesi (planlı havalandırmanın yanı sıra infiltrasyonu
da içerir),
3. So÷utma ve / veya ısıtma sisteminin kapasitelerinin tanımlanması için tasarım koúulları altında
ısıtma ve so÷utma yüklerinin hesaplanması,
4. Belirli kıú veya yaz koúulları altında hiçbir ısıtma veya so÷utma olmaksızın veya sınırlı ısıtma ve
so÷utma ile iç ısının hesaplanması,
5. De÷iúken iç koúul gereklerinin, kontrol sistemlerinin ve kontrol stratejilerinin etkisinin
de÷erlendirilmesi,
6. Camlı alanlar aracılı÷ı ile, enlem, iklim ve yönelim ve bunların yanı sıra malzeme özellikleri de
göz önüne alınarak, mevsimsel güneú enerjisi kazançlarının de÷erlendirilmesi
7. øç enerji kazançlarının büyüklü÷ünün tahmin edilmesi (metabolizma ve çeúitli enerji kullanımları),
8. Güneú enerjisi ve iç enerji kazancının yararının de÷erlendirilmesi,
9. Pompaların, fanların, so÷utucu ekipmanın ve yardımcı ekipmanın monte edildikleri durumda
çalıútırılması için gerekli olan enerjinin, itici güç sisteminin yeterlili÷i de göz önüne alınarak
de÷erlendirilmesi,
10. øúlerin hava infiltrasyonunun ölçülmesi ve ölçüm sonuçlarının gerçek sıcaklık ve rüzgar koúulları
ile iliúkilendirilmesi.
Seçenek No 5, sistemlerden (Seçenek No 4) elde edilmesi gerekli enerji çıkıúı ve sistemlerin
genel verimlili÷i bilgilerine dayanır ve sistemlerin beklenen enerji tüketimine eriúmesini sa÷lar.
Prosedürler aúa÷ıdakileri de÷erlendirebilir:
-
Isıtma ve so÷utma jeneratörlerinin ortalama yeterlili÷i;
-
Tüm enerji tüketen sistemlerin gerekli enerji çıkıúı (Seçenek No 4) ve bu sistemlerin ortalama
verimlili÷ine dayanan enerji giriúi (beklenen brüt enerji tüketimi).
152
4.3.1. Genel
Malzemelerin özellikleri aúa÷ıdakilerden biri ile belirlenebilir:
a) Yapı malzemelerinin özelliklerinin emniyetli tahminleri olan genel olarak kabul edilmiú
tasarım de÷erlerinin kullanılması (ço÷u ülkelerde bu bilgileri veren veri belgeleri halihazırda
vardır).
b)
Tasarım de÷erlerinin hesaplanması
c)
Tasarım de÷erlerinin ölçülmesi
d)
Tasarım de÷erlerinin referans de÷erlerden belirlenmesi.
Not: Tasarım de÷erleri kullanılmakta
yaúlanma(yıpranma) etkilerini gösterir.
olan
malzemeler
için
tipik
koúulları
ve
Konvansiyonel basitleútirilmiú hesaplama yöntemleri, giriú ve çıkıú de÷erlerinin
çözünürlü÷ünü, bunların olası do÷rulu÷unu göz önüne alarak göstermelidir. Ölçümler ve ölçüm
de÷erlendirme prosedürleri bunların do÷rulu÷unu göstermeli ve çözünürlü÷ü tanımlamalıdır.
4.3.2. Temel Gereklerle ilgili olabilecek malzemelerin Özellikleri
4.3.2.1. Yapı malzemeleri
(1) ølgili Yapı malzemeleri, ısı kayıplarının hesaplanmasında izlenecek yolu gösteren ço÷u ulusal
standartta tanımlanmıútır. Bir örnek aúa÷ıdaki kapsamlı olmayan malzeme listesi verilmiútir:
- Son tabaka malzemeleri,
- Harçlar, alçılar ve düzelticiler,
- Her tür beton,
- Kereste, ahúap malzemeler, paneller, do÷al taúlar, tu÷lalar, bloklar,
- Çakıl, kum, toprak,
- Cam, plastik, metal,
- Termal yalıtım malzemeleri.
(2) Bu malzemeler için, genel kabul gören, tasarım de÷erleri tanımlanacaktır.Bunlar tasarımcılar
tarafından baúka bir ölçüme gerek duymaksızın kullanılabilecektir. ølgili malzeme için uygun
oldu÷unda dikkate alınması gereken özellikler Tablo 1’de listelenmiútir.
(3) Genel kabul gören de÷erler 4.3.1.’de belirtilenlerden daha iyi tasarım de÷erlerinin talep edildi÷i
malzemeler için veya kullanıcının belirli bir de÷erin onaylanmasını istemesi halinde, istenen daha
iyi tasarım de÷erlerinin sa÷lanabilmesi için uyumlaútırılmıú belirleme yöntemleri gerekmektedir.
Not: Genellikle uyumlaútırılmıú belirleme yöntemleri aúa÷ıdakileri tanımlayacaktır:
- Ölçüm yöntemi ve referans de÷erlere götüren referans test koúulları,
- Referans de÷er temelinde tasarım de÷erlerine ve özel kullanım koúullarına ulaúmak amaçlı
prosedür
153
TABLO 4.1
Uygun olan hallerde göz önüne alınması gereken Yapı Malzemelerinin Özellikleri
No
1
Yo÷unluk, geometri, boyutsal stabilite
2
Çeúitli nem oranları için termal iletkenlik veya termal direnç
3
Özgül ısı kapasitesi
4
Termal geniúleme katsayısı
5
Su buharı da÷ılma direnci
6
Higrometrik geniúleme katsayısı
7
Çok sayıda ba÷ıl nem de÷eri için higroskopik nem içeri÷i
8
Su absorpsiyonu
9
Hava geçirgenli÷i
10
Mekanik özellikler, örne÷in: basınç direnci, gerilme dayanımı, elastikiyet modülü, Poisson
oranı
11
Uzun dalga radyasyon için yayılabilirlik
12
Uzun dalga radyasyon için iletebilirlik
13
Güneú radyasyonu için iletebilirlik ve emebilirlik
4.3.2.2. Yapı Bileúenleri
Bu bileúenler için, Tablo 2’de listesi verilen özelliklerin uygun olan hallerde göz önüne
alınması gerekir. Bunların de÷erlendirilmesi için aúa÷ıdakilerin belirlenmesi gerekir:
-
Genel kabul gören tasarım de÷erleri,
-
Ortak, basit, manuel hesaplama yöntemleri,
-
Uyumlaútırılmıú kesin hesap yöntemleri,
-
Ölçümlere dayanan uyumlaútırılmıú belirleme yöntemleri
Son üç prosedürden biri, ilk prosedürün sonucunda elde edilenlerden daha iyi de÷erler talep
edildi÷i zaman kullanılmalıdır.
Not: Son yöntem aúa÷ıdakileri tanımlayacaktır:
-
Referans de÷ere götüren test yöntemi ve referans koúullar,
-
Referans de÷er temelinde tasarım de÷erine ulaúmak amaçlı prosedür ve özel kullanım
koúulları.
TABLO 4.2
Uygun olan hallerde göz önüne alınması gereken Yapı Bileúenlerinin Özellikleri
No
Yapı Bileúenlerinin özellikleri
154
1
øletim (*) veya termal direnç (*) [tek boyutlu ısı akısı (**) iki veya üç boyutlu ısı akısı]
2
Her tür kargir için eúde÷er iletkenlik veya termal direnç
3
Nem transferi
4
ùiddetli ya÷mur direnci
5
Hava geçirgenli÷i (*), (**)
6
Termal eylemsizlik özellikleri
7
Güneú enerjisinin iletimi (*), (**)
8
Havalandırma amaçlı açıklıkların etkin alanları ve akıú özellikleri (**)
(*) Kepenklerin ve kapakların etkisi düúünülmelidir.
(**) Farklı boyutlar için interpolasyon hakkında üzerinde anlaúmaya varılmıú bir yol içerir.
4.3.2.3. Sistem Bileúenleri
(1) Bu kategori, 2.2.4.’te sözü geçen ve özellikleri enerji tüketimi üzerinde etkili olan teknik ekipman
sistemlerinin tüm bileúenlerini içerir. Bunlara iliúkin örnekler aúa÷ıda belirtilmiútir:
–
Isıtma ve so÷utma jeneratörleri,
–
Atmosferik ve güneú kollektörleri ve su ısıtıcıları,
–
Enerji depolama cihazları,
–
Isı de÷iútiriciler,
–
Isıtma ve so÷utma emitörleri
–
Hava giriúleri ve çıkıúları,
–
Hava ve su da÷ıtım úebekesi elemanları
–
Pompalar ve fanlar
ve bakımları.
(2) Genel olarak, referans de÷erler için uyumlaútırılmıú teknik úartnameler, aúa÷ıdakiler için ihtiyaç
duyulan malzemelerle ilgili tüm bilgileri sa÷layacaktır:
-
Benzer bileúenler için birleútirilmiú referans koúullarında performans karúılaútırması
-
Kısmi yük iúletim koúullarını da içeren kullanım içi performanslar da dikkate alınarak,
enerji tüketimi ve maksimum yük de÷erlendirmesi;
-
Tesisatların yeterli tasarımı ve boyutlandırılması,
-
Uygun iúletim, kontrol ve bakım
(3) Uyumlaútırılmıú belirleme prosedürleri gereklidir ve bunlar ölçüm yöntemlerini ve kısmi yükle
iúletim için de tasarım de÷erlerinin tahmin edilmesi yöntemlerini içermelidir.
(4) Bu sistemlerin bileúenlerinin özellikleri için genel kabul gören tasarım de÷erleri için bir ihtiyaç
tanımlanmamıútır.
-
Pasif havalandırma vantilatörleri
-
Vanalar ve damperler,
-
Filtreler
155
-
ølgili kontrol cihazları
(5) ølgili olan hallerde, uyumlaútırılmıú prosedürler aúa÷ıdakiler için tanımlanacaktır:
-
Bir boyut aralı÷ında bulunan aynı türdeki tüm cihazların özelliklerinin, bunların sınırlı bir
sayısı üzerinde yapılan ölçümlerden çıkartılması,
-
Boyut veya sınırlı üretim nedeniyle bir laboratuarda test edilmesi mümkün olmayan
bileúenlerin talep edilen özelliklerinin do÷rulanması için yerinde ölçümlerin kullanılması
(6) Tablo 3, sistemlerin bileúenlerinin her bir ana ailesi için, uygun oldu÷u yerde ortak bir Avrupa
yöntemiyle tanımlanması gereken özellikleri göstermektedir.
TABLO 3
Uygun olan hallerde göz önüne alınması gereken Sistem Bileúenleri Özellikleri
No
Sistem Bileúenleri
Özellikler
1
Tüm entegre yardımcı ekipmanın tüketimi dikkate
alınarak; yakıt veya elektrik kullanan, kazanları, havalı
ısıtıcıları, so÷utma birimlerini, ısı pompalarını, su
ısıtıcılarını vb içeren ısıtma ve so÷utma jeneratörleri,
Referans çıkıú (**)
Bekleme tüketimi (**)
Tam yük verimi (**)
Kısmi yük verimi (**)
Örne÷in % 20, 40, 60, 80
Termal eylemsizlik
øç hava ve su basıncı düúme
özellikleri
Akıú ve basınç düúmesi için iç
pompa ve fan özelikleri
Pompa ve fan motoru yeterlili÷i
ve güç
2
Atmosferik ve güneú enerjisi toplayıcıları, güneú
enerjisiyle çalıúan su ısıtıcıları
Isıtma ve so÷utma jeneratörleri
için 1’deki özellikler aynen
geçerlidir.
Optik ve termal özellikler (*)
3
Enerji depolama sistemleri
Depolama kabının kapasitesi
Tüm iúletim koúulları aralı÷ı için
ısı kaybı özellikleri
4
Isı de÷iútiriciler
Nominal çıkıú (*)
Etkinlik (*)
Isı kayıpları (*)
Akıú – basınç özellikleri (*)
156
Entegre yardımcı ekipman gücü
ve yeterlili÷i (*)
5
Isıtma ve so÷utma emitörleri
Farklı iúletim koúulları için
nominal çıkıú (*)
Bir iúletim koúulları aralı÷ı için
çıkıúın ıúıma ve konveksiyon
bileúenleri (*)
Termal eylemsizlik
6
Yapı içerisinde yer alan ısı emitörleri (kablolar, borular,
levhalar, vb)
Nominal emisyon
Tam ve kısmi yük yüzey
sıcaklı÷ı ve emisyon oranları
Termal eylemsizlik
7
Vanalar ve damperler
Akıú – basınç düúüúü özellikleri
8
Borular ve kanal elemanları, akıú sayaçları vb dahil
9
Filtreler
Filtre yeterlili÷i
Akıú basınç düúüúü özellikleri
Toz tutma kapasitesi
10
Hava giriúleri ve çıkıúları
(*)
Anormal(induced) hava akımı
özellikleri(*)
11
Boru ve kanal yalıtımı
Termal direnç
Su buharı difüzyon direnci
12
Küçük ısıtıcılar
Güç nominal de÷eri
13
Sensörlerin hassasiyeti
Kontrol ekipmanı (alan ve sıhhi su ısıtma, nem,
havalandırma, iklimleme için) örne÷in: kazanlar için
Orantılı aralık
kontrol cihazları, oda sıcaklı÷ı kontrol cihazları,
termostatik vanalar, dijital otomasyon cihazları, ve bina
içine tesis edilmiú ilgili sistemler için merkezi birimler veri Diferansiyel
iletme sistemleri
Ölü bant
Zaman sabitleri
157
Kısmi yük özellikleri
14
Fanlar ve pompalar
Akıú basınç e÷rileri (*)
Güç ve yeterlilik e÷rileri (*)
(*)Kepenklerin ve storların etkisi de göz önünde bulundurulmalı
(**) Farklı boyutlar için interpolasyona iliúkin olarak üzerinde anlaúmaya varılmıú bir yöntem içerir.
4.3.2.4. Ek konular veya notlar
1, 2 ve 3 numaralı tablolar geniú kapsamlı de÷ildir ve Temel Gere÷e iliúkin Avrupa teknik
onayına iliúkin ortak esaslar ve Avrupa standartları talimatlarının hazırlanmasında göz önüne alınması
gereken özelliklerini göstermektedir. Bu özelliklerin birbirleri ile iliúkisinin de göz önüne alınması
gerekebilir.
(1) Mümkün oldu÷unca, ürünlerin özellikleri teknik úartnamelerde ve Avrupa teknik onay kılavuz
hükümlerinde performans cinsinden açıklanmalıdır. Hesaplama, ölçüm ve test (mümkün olan
hallerde) yöntemleri, uyum kriterleri ile birlikte, ya ilgili teknik úartnamelerde veya bu
úartnamelerde atıfta bulunulan referanslarda verilecektir.
(2) Ürün performanslarının ifadesi, Üye Ülkelerde halihazırda kullanılmakta olan ve Bölüm 3’te
uygulaması göz önüne alınarak, 4.1 (2)’de belirtilen Avrupa Kategori A standartlarında verilen
úekilde olacaktır.
4.3.4. Ürünlerin uygunlu÷unun onaylanması
(1) Ürünlerin “uygunlu÷unun onaylanması”, Direktifin III numaralı Ekinin 13, 14 ve 15.
Maddelerinde belirtilen hüküm ve prosedürlere uyuldu÷u anlamına gelir. Bu hükümlerin amacı,
kabul edilebilir bir olasılıkla, bir ürünün performansının ilgili teknik úartnamede belirtilen úekilde
elde edilecek olmasının sa÷lanmasıdır.
(2) Talimatlar Direktifin III numaralı Eki ve Avrupa teknik onayı kılavuz hükümlerinde ve teknik
úartnamelerde belirtilecek olan ilgili hükümler çerçevesinde uyum onaylama prosedürlerine iliúkin
göstergeleri içerecektir.
5.1.1. Temel Gere÷in karúılanması ile ilgili olarak, her bir iú türü veya bunlardan bazıları ya da iúlerin
158

Bayındırlık ve İskan Bakanlığından Yapı Malzemeleri

Transkript

Benzer belgeler

Bu kart›n sahibinde Asperger sendromu ile birlikte Otizm hastal

UYARILAR HOPARLÖRÜN YERLEfiT‹R‹LMES‹ Hoparlör Sistemi 1

Hamileli¤i Sonlandırma (Kürtaj)

kapak.fh11

kapak