docUntitled - Robert Kolej
download 
Şikayet Transkript
Untitled - Robert Kolej
ODA 1 2013 ODA 2013 Yayının Adı: Bosphorus Chronicle “ODA 2013” ekidir. İmtiyaz Sahibi ve Uyruğu: Özel Amerikan Robert Lisesi / Güler KAMER - T.C. Sorumlu Müdür ve Uyruğu: Güler KAMER - T.C. Yayının Türü: Yerel - Süreli Yayının Süresi: Aylık Yayının Dili: Türkçe - İngilizce Yayının Konusu: Okul Gazetesi Yönetim Yeri Özel Amerikan Robert Lisesi Kuruçeşme Caddesi No: 87 Arnavutköy / İSTANBUL Tel: (0212) 359 22 22 Basım Yeri Birmat Matbaacılık Ltd. Şti. 100. Yıl Mh. Matbaacılar Sitesi 4. Cd. No.: 122 Bağcılar / İstanbul Tel: (0212) 629 05 59 - 60 Faks: (0212) 629 01 39 e-posta: [email protected] Danışman Öğretmen Birol Özdemir Editörler Tilbe Çağlayan Viyan Petekkaya Tayis Arslan Sayfa Düzeni İbrahim Cem Polat Yayın Grubu Irmak Su Aydınlı Hatice Zeynep Ceylan İbrahim Furkan Özcan Irmak Özçilingir Elif Naz Samancı Halil Suat Saraç 2 3 4 Editörlerden Tilbe Çağlayan, Viyan Petekkaya 8 İzlerimiz’in İzlerinin Peşinde Tilbe Çağlayan 9 Ayşe Kulin ile Edebiyatı Üzerine Elif Naz Samancı 20 Başkalarının Mutluluğundan Yunus Emre Erdölen 23 O Cansu Peker 26 En Bordo Viyan Petekkaya 27 Kırmızı Perdeli Oda Özlem Çarıkçıoğlu 29 Siyah Eldivenler Tayis Arslan 31 (K)AYIP Viyan Petekkaya 32 Tavşan Kanı Viyan Petekkaya 33 Geceleri Saymak Cem Aksoy 37 Aşk-ı Kadim Cem Aksoy 38 Şıngırtıların Fısıldadıkları Cem Aksoy 39 Halat Bağlı Mülahaza Cem Aksoy 40 Boğaz, Sandal ve Kürekler Cem Aksoy 41 Vapurun Sol Yanında Oturan Adamın Defteri Cem Aksoy 42 Gözlerin Berk Şahin 44 Kocaman Adamların Ülkesinde Bilmen Gereken Tayis Arslan Küçük Şeyler 45 Üşürüm Sensizlikten Ozan Diken 47 Şans Umutcan Gölbaşı 48 Sakal Umutcan Gölbaşı 49 5 Küçüğüm Sarper Ünal 52 Ayakta Alkışlandı Dedektif Sarper Ünal 53 Karlı Dondurma, Vişneli Gece Viyan Petekkaya 54 Uyuyan Böğürtlen Bıdığı Viyan Petekkaya 56 Tatlar, Kokular ve Tutkular Zeynep Ceylan 59 Kuğu Gölünde Bir Matmazel Pelinsu Elif Hünkar 62 Dormansi*: İnsanlığın Uykusu Pelinsu Elif Hünkar 66 Evim Tilbe Çağlayan 70 Şemsiyeli Yalnızlık Tilbe Çağlayan 72 Yağmurun Kalemi Yok Konuralp İlim 73 Yok Yok Irmak Özçilingir 75 6 Leb zikirde amma ki gönül fikr-i cihanda Kaldı arada sübha-i mercan mütereddit -Nabi 7 Editörlerden Kırlangıç Ağaç yeşilinden deniz mavisine Kırlangıç atlıyorum. Ayakucumda Bulut, balık başucumda. Oktay Rifat Oda’nın bu sayısında da sözcükleri en güzel şekilde tatlandırmaya, her bir sayfaya farklı bir ses, farklı bir renk katmaya çalıştık. Diledik ki düşüncelerimiz sözcüklerimize, sözcüklerimiz düşüncelerinize dönüşsün, derin bir sessizliğin içinde birçok sesi duyabileceğimiz bir “Oda”mız olsun, orada sizlerle buluşalım. Bir yandan “şimdi”mizi yazarken bir yandan da geçmişe uzandık. Okulumuz 150. yaşına basmaktayken arşivler arasında dolanıp “İzlerimiz”den izler taşıdık sizlere. Ayşe Kulin ’le hem Robert Kolej’e hem de edebiyata dair söyleştik. Renkleri sözcüklerde aradık, bulduklarımızı renklerle ilgili öykülerde topladık. Harflerin sihri bizi türlü türlü öykülere, türlü türlü şiirlere sürükledi. Bu sihri sizlerle paylaşabilmemiz elbette bizimle metinlerini paylaşan ve derginin hazırlanması sürecinde yer alan değerli arkadaşlarımız sayesinde mümkün oldu. Bu nedenle tüm yazarlarımıza, görselleri tasarlayan Özen Uğurlu ve Oğul Girgin’e, sayfa tasarımlarını yapan İbrahim Cem Polat’a, Oda ekibine, danışman öğretmenimiz Birol Özdemir’e ve en önemlisi on yıllar önce İzlerimiz’e can, 2013’te bize ilham vermiş herkese sonsuz teşekkürlerimizi sunmak isteriz. Sizleri ağaç yeşilinden deniz mavisine uçurabilmek, “Oda”mıza konuk olduğunuz anlarda bulutları yere indirip balıkları göğe taşıyacak derecede yazılarımızın içinde kaybolup gitmenizi, yolunuzu bulmaya çalışırken yepyeni dünyalar keşfetmenizi sağlayabilmek dileğiyle... 8 İzlerimiz’in İzlerinin Peşinde Tilbe Çağlayan Robert Kolej’in 150 yıllık tarihinde yayıncılık çok önemli bir yer kaplıyor. Okul yayınlarının tümü arşivlenmemiş; fakat Mezunlar Derneği’nin elinde bulunan kopyalardan okulun yayıncılık tarihini takip etmek mümkün olabiliyor. Nuri M. Çolakoğlu (RA ’62) okulun geçmişindeki tüm yayınlarla ilgili detayları Amerikan Kolejlerinde Yayıncılık Tarihi (History of Publishing at the American Colleges)* başlıklı bir yazıda derlemiş. Bu yazıya göre şimdiye kadarki Türkçe yayınlar arasında İzlerimiz, Kültür, Görüntü, İm, Çağrı gibi ömrü kısa veya uzun sürmüş pek çok kültür veya edebiyat dergisi bulunuyor. Bunların içerisinde önemli yere sahip olanlardan biri 1926-1971 yılları arasında İstanbul Amerikan Kız ve Erkek Kolejleri’nin iş birliği ile çıkarılmış olan İzlerimiz. İzlerimiz, Bülent Ecevit, Betül Mardin, Melih Gürsoy, Refik Erduran, Ülkü Tamer, Göksel Kortay ve Ayşe Kulin’in durağı oluyor. Hem her dönemden öğrencilerin katkısıyla hem de cumhuriyetin farklı dönemleriyle büyüyor. Dergide şiir, öykü, deneme gibi türlerin yanında dünya edebiyatından çevirilere ve seyahat yazılarına yer veriliyor. Zaman zaman karşılaşılan öğrenci ilgisizliği ve kağıt temini sorunlarına rağmen İzlerimiz okuyucularına 2000li yıllarda bile keyifle okunabilecek izler bırakmış. Bu izlerin keşfini beraber yapabilmemiz adına sizleri derginin sekiz farklı sayısından eserlerle buluşturuyoruz. Her sayının önsözünden derginin ve dış dünyanın ne yönde değiştiğini gösteren cümleler seçtik ve bu cümleleri seçilen okumaların hemen üzerine yerleştirdik. Uygun gördüğümüzde derginin aslını resimler yoluyla Oda’nın sayfalarına gizledik. Yazıların anlaşılabilirliğini artırmak içinse kimi sözcükleri günümüz yazım kurallarına göre değiştirdik. Robert Kolej tarihine bırakılmış bu edebi izleri keyifle okumanız dileğiyle... *Colakoglu, Nuri M. History of Publishing at the American Colleges (Amerikan Kolejlerinde Yayıncılık Tarihi). 2013. 9 29 Birinci Teşrin 1933 Nahit Şevket ″Cumhuriyet bayramımızı kutlamak (kutlulamak) için İzlerimiz’in bu sayısını vaktinden çok erken çıkarıyoruz. Büyük şenliklere diğer faaliyetlerimizle iştirak edeceğimizden ihtimal ki İzlerimiz’de (İzlerimizde) lüzumu olan muvaffakıyeti gösteremedik. Kısa bir müddet zarfında her sahada canlı hazırlıklar göstermeye çalışan talebeyi muhterem okuyucularımızın mazur göreceğini addederim.″ Ankara Ülker Y. Kemal Tren de, herkes gibi helecan içinde süratle (sür’atle) ilerliyor, uzun ıslıklar ile gelmekte olduğunu haberdar ediyordu. On seneden beri ayrıldığım Ankara’nın (Ankaranın) aguşuna bir çeyrek saat sonra tekrar atılıyordum. Kebut semaya yükselmiş sisli kalesiyle (kalasile) bu şehir ne kadar haşmetli görünüyordu. Trenden inen insan akıntısı arasından biran evvel kurtularak Ankara’nın (Ankaranın) yollarında ilerlemeye (ilerlemeğe) başladım. Aman yarabbi, acaba yanlış bir yere mi (yeremi) geldim diye tereddüt ettim. O ne temizlik, o ne güzellikti. Her şey bambaşka (bam başka), muhteşem binalar, asfalt yollar, tepelere tırmanmış yeni şehir; bunca kahramanı kucağında barındırmış Ankara’yı (Ankarayı) layık olduğu mükafatına kavuşmuş olduğunu ifşa ediyordu. Şimdi Ankara’nın (Ankaranın) iç mahallelerinde, dar sokaklarında ilerliyordum. Bunlarda yüzü gülen birçok köylülere rastladım. Bunlar, hepsi merkezi Anadolu ortasında tesis eden zekâya dua ediyorlardı “Ya bu şehir burada olmaydı biz erzağımızı nereye (nere) satıp nereden (nerden) para alacaktık”, diyorlardı. Anadolu’nun (Anadolunun) her bir tarafına yardım kolları uzatmış bu merkez, Cumhuriyetin vatanına yapmış olduğu büyük iyiliklerinden birinin numunesiydi. Hacı Bayram’daki (Hacı Bayramdaki) eski evimin önüne gelmiştim. O saman duvarlı, basık tavanlı ev, altı katlı, azametli bir Tayyare Cemiyeti binası olmuştu. Buraya iki gün kalmak üzere gelmiştim; fakat buna imkân yoktu. Türkiye’nin sevimli merkezini, her bir bucağını dolaşmadan ayrılamayacaktım. Ankara Palas’ta (Ankara Palasta) bir ay kalmak üzere oda tuttum. İkinci Kanun Neriman Mitat ″Bugün işte bu Türk kadını son hakkını da almış bulunuyor. Yarın V. Kurultay üyeleri seçilirken kadın vatandaş da erkek vatandaş gibi reyini serbestçe, dilediği gibi kullanacak; erkek saylavın yanında kadın saylav da beraber çalışacak, memleket işleri için hayırlı kararlar verecektir.″ 10 11 Şubat 1936 Mualla Akif ‘36 Bu sayıda önsöz veya benzeri bir yazı bulunmamaktadır. İki Bininci Seneye Ait Bir Bayanın Hatıra Defterinden Bazı Parçalar: 1, I, 2001 Yılbaşı gecesini New York’ta (New York da) geçirdik. Ertesi sabah, yani yirmi birinci asrın ilk günü saat dörtte İstanbul’a (İstanbula) doğru stratosfer uçağı ile geldik. Vazifeme tam vaktinde yetişebildim. Ecdadım bu yolu asgari bir haftada alırmış. Ne tembel insanlarmış!... 2, I, 2001 Bugün artık rahat rahat çalışabiliyorum. Dünkü yorgunluğum geçti. Az kalsın unutuyordum. Bugün mühim bir hadise cereyan etti: Epeyce zamandan beri, Türkiye, Rusya, Amerika gibi bazı memleketlerin dünya cumhuriyetin kamutayı üyeleri tarafından kamutaya bir layiha verilmişti. Bu layiha ile erkeklere de saylavlık hakkının verilmesi istemiyordu. Bir çok münakaşalardan sonra bu layiha kabul edildi. Bugün erkekler tarafından bir grup (gurup) dünya Cumhuriyeti anıtına bir çelenk koyuldu. Erkeklerin nümayiş yapması da çok tuhaf oluyor. Bu kanunun kabul edilmesi, her kadın gibi, beni de düşündürüyor. Şimdi evde işleri kimler görecek?” 20, III, 2001 Bugün büyük, en büyük bayramımız: Kadınların siyasal hakimiyeti ele aldıktan sonra vücuda getirdikleri dünya Cumhuriyetinin bugün otuzuncu yıl dönümü. Bu münasebetle bütün radyo istasyonları, bilhassa eski uluslardan barışımı seven ve onu her zaman, bilhassa 1935 te dünyanın en tehlikeli anında bile barışımcılıktan ayrılmayan Türkiye, Rusya ve İngiltere’yi sitayişle andılar. Bugün bütün milletler bir arada bu dünyanın en güzel gününü geçiriyorlar. Ey Türklerin büyük Ozanı Fikret, neredesin? Başını kaldır da şu senin : “Ne harp ne ibat ben benim sen de sen,” derken düşündüğün şeyin hakikat olduğuna bak…. 9, IV, 2001 Bugün kocam saylav oldu. Onunla epeyce alay ettim. -Haydi artık sen kazan da ben yiyeyim, dedim. Bu işe o da gülüyor. Bu sene kamutay Londra’da (Londrada) toplanıyor. Kocamla öğle yemeklerini beraber yiyemeyeceğiz. Ama akşamları ekspres uçakla İstanbul’a gelecek. Şu erkekleri ne diye saylav yaptılar sanki? Gene muhakkak ortalığı karıştırırlar. Gene, şu onların hakim oldukları zamandaki harplar başlayacak diye çok korkuyorum. Biz ne güzel işleri düzelttik. Silahları attık. Bütün milletleri birleştirdik. Tam bir barış içinde herkes kendisine düşen ödevin başında rahat rahat çalışıyor. Ecdadımız makine medeniyetini tam iki asırda mükemmelleştirmiş. Biz otuz senede barıştan başka bir şey düşünmediğimiz için radyo medeniyetini umulmayacak bir hale soktuk. Allah vere de (verede) şu erkekler işlerimizi bozmasalar…” 11, XI, 2001 Sevgili defterim, artık sana veda etmek mecburiyetinde kalacağım. Esasen bir iki aydan beri seni gizli gizli 12 kullanıyordum. Çünkü (çünki) yazı yazmak hem cehalet (cihalet), hem de irtica alameti. Bütün şefler radyolarda bağırıyorlar. Yazı yazmanın lüzumsuz ve vakit (vakıt) öldürücü olduğunu anlatıyorlar. Hakları da var ya. Radyo günde dört defa sokak köşelerinde, evlerde, hatta ceplerde bulunan ahizelerle dünya haberlerini veriyor. Herhangi (her hangi) bir eser mi okumak istiyorsun? Onu dinlemek için roman istasyonunu açıp istediğin eseri dinliyorsun. Esasen mekteplerde dersleri de radyo ve sinema ile gösteriyorlar. Hakikaten yazı yazmak kadar anlamsız bir şey yok. Artık ben de yazmayacağım (yazmıyacağım). Kim yaptı dedik, ona bunu kim yaptı? Yapana kızdık. Ona olan son borcumuzu yerine getirdik, Sanki zamanında çok iyilik yapmışız gibi ona… Toprağa gömdük onu, Ait olduğu yere. Gömmeden önce de iyice arındırdık Soluk yapraklarından; Seviyor-sevmiyor yaptık Boşa gitmesinler diye. Mezarının başına da Ona olan sevgimizi temsil etsin diye Çiçekler koyduk. Kendini yalnız hissetmesini önleyecek Güzel kokulu taze çiçekler, Hem de dallarından yeni koparılmış… 13 İkinci Kanun 1937 Şubat 1940 A.B.C’42 ″‘İzlerimiz’ mektebimizdeki talebeyi güzel yazı yazmaya (yazmağa) alıştırmak, Türk edebiyatına böylelikle ufak, ehemmiyetsiz bir yardımda bulunmak gibi bir vazifesi olduğu için ne kadar övünse azdır.″ 14 ″Piyasada kağıt ve sair levazımatın fiyatlarında (fiatlarında) görülen yükselme bizim bir takım müşkülatla karşılaşmamıza sebebiyet vermekte ise de bu mesuliyeti (mes’uliyeti) üzerimize almanın verdiği bir cesaretle bütün zorlukları bertaraf etmekle uğraşmaktayız.″ Bir Tip Onu her yerde görüyorum. Beyoğlu’nda (Beyoğlunda), Suadiye’de (Suadiyede), Florya’da (Floryada) ve diğer bütün semtlerimizde. Geçen günde Ada vapurunda birkaç arkadaşıyla ona rastladım. Size onu bir tarif edeyim de, eminim tanıyacaksınız. Yakışıklıca bir gençtir. Uzun boylu, zayıftır. Ufak kenarlı şapkasını arkaya doğru bastırmıştır. Çok uzun bol ceketi, tek düğmeli, ince yakalıdır. Sağ cebinin üzerinde bir cep daha vardır ve içinden bir “Camel” sigarası kutusu görünür. Bu son moda ceket askıyla tutturulmuş dar pantolonuyla (pantoloniyle) bir tezat teşkil eder. Aynı zamanda kısa olan pantolonundan düşük çorapları gözükür. Ayakkabıları işlemeli ve altları lastiklidir (lâstiktir). Gömleğinin yakası yüksek ve kolalıdır. Bu yakadan sicim kadar ince bir kravat sallanır. Kravat, gömleğine takılmış, orta yerinde ufak bir plâk üzerinde isminin baş harflerini taşıyan bir zincirle tutturulmuştur. Gözlerinde gayet geniş kenarlı, siklamen gözlükler vardır. Birisine selâm vermek için şapkasını çıkardı, o vakit (ovakit) gördüm, saçlarının yanları kabarmayacak şekilde yapıştırılmıştı. Gene buna karşılık üstteki saçları karışıktı ve birkaç kıvırcık alnına doğru sarkıyordu. Durmadan oynattığı parmaklarına baktım, birinde köşeli büyük bir yüzük vardı. Galiba onu göstermek istiyordu. Ne konuştuğunu merak ettim, gittim aynı sıraya oturdum. Saçma sapan şeyler söylüyor (söyliyor), gezmelerini, sporculuğunu, bütün genç ve güzel kızların ona aşık olduklarını anlatıyordu. Herkesin (herkezin) ona bakmasından hoşlanıyordu. Bu sırada vapur ada iskelesine yanaştı. O ağır ağır kalktı, ıslıkla bir şarkı söylemeye (söylemeğe) başladı. Birden fark ettim, omuzları öne doğru kaymış ve bir kambur halini almıştı. Ayaklarının altında sanki yaylar varmış gibi yaylana yaylana yürüyordu. Bu tasvir ettiğim genci her yerde, Beyoğlu’nda (Beyoğlunda), Suadiye’de (Suadiyede), Florya’da (Floryada) görüyorsam, siz bunu onun çok gezdiğine değil, her yerde, her semtte (semtde) böyle gençlerin bulunduğuna atfedin. Git gide (gitgide) miktarı artan bu gençlerin günde kaç saat aynanın önünde poz talimi yaptıklarını tahmin edebiliyorum. Cahit Sıtkı’nın bir şiiri var elimde. Bana Sofya’yı, gençliğimi, ailemi hatırlatıyor. “Bir güvercin kanadında okşuyorum Göklerin maviliğini Serçelerin cıvıltısıyla siniyor içime Ağaçların yeşilliği. Şayet ölürsem, Helallaşmaya vakit kalmadan, Hatırdan çıkarma beni.” Üniversiteliydik, hayalperest gençlerdik, asiydik… Şimdi kırk yaşında sürgündeyiz. Romanya’nın bana yabancı bir şehrinde esen nisan rüzgârı Sofya’nın serin esintisini taşıyor. Avutuyorum kendimi. Ama özleme katlanmak zor. Pişmanım sanmayın sakın. Tekrar geçmişe dönebilseydim şayet, aynı ideolojilerin peşinden koşup baskıya boyun eğmektense sevdiklerimi geride bırakmayı yeğlerdim, biliyorum. “İdealler o kadar değerlidir ki o yolda mağlup olman bile zafer sayılır.” demiş bir düşünür. İnandığınız değerlerin arkasında durun hayatınız boyunca. Kim olduğunuz, ne kadar para kazandığınız yahut ne kadar ünlü olduğunuzla değil, neyi savunduğunuzla belli olur. Cesur olmaktan korkmayın. Konuşmak yerine susmayı, düşünmek yerine sürüye katılıp yok olmayı tercih ettiğiniz an, benliğinizi ezip geçtiğiniz andır. 15 Haziran 1945 Melih Gürsoy ″... Bu mecmuanın, arkadaşların yardımları ile çıkmaya (çıkmağa) devam edebileceğini belirtmek isterim… Kağıt buhranının İstanbul piyasasında en had bir devreyi bulduğu şu anda bu mecmuaları çıkarabilmiş olmakla bahtiyarız.″ MELİH GÜRSOY Telefon Muhaveresi Betül Mardin Mektebin hastanesindeyim –Uyumaya (uyumağa) çalışırken telefon çalıyor- Çok geçmeden hasta bakıcının kalınca sesi duyuluyor. “Allo, efendim.. Kim? Evet burada hanımefendi. Ne desem ki... Sabahları iyi ise de akşamları ateşi yükseliyor. Bilmiyorum efendim, pek de (te) neşeli diyemem; akşamları uyumuyor. Elimizden geleni yapıyoruz. Yok... merak etmeyin... Eve mi? Gitmek istemiyor... Bir mesele varmış... Ne mi? Çağırayım efendim...” Bu sefer ince titrek bir ses duyuldu, “Anne annne... Daha iyiyim... Beni merak etmeyin. Kendime bakıyorum. –Bundan sonra ne zararı var ki- Bir şey demedim... Annem nasıl? Üzülmüyor ya... Daha kaç zaman sizde kalacak? Onu demek istemedim; tabii sizin evi de severim ama... Babam geceleri eve gelmiyor mu? Gene işi var... Anlıyorum. Anneme hastalığımı söylemeyin... Yanaklarından öpün, üzülmesin –başındaki dertler ona yeter– hiç bir şey demedim. Anacığım size emanet. Kendine iyi bakıyorsunuz değil mi? Babama söyleyin kendini yormasın. Beni merak etmeyin –Ben iyileşirim... İyileşirim... Allaha ısmarladık... Söyleyin anneme zararı yok, alışırım...” 16 Mayıs 1946 ″Kendimize göre bir edebi standardımız vardır. Biz arkadaşlarımızı hiç olmazsa o standarda göre yazı yazmaya (yazmağa) teşvik ediyoruz. Mecmuamızın kendine has bir fikir ve ruh bünyesi mevcuttur ki bu bünyeye uymayan bir yazı mecmuamıza giremez.″ 17 1964 Bu sayıda bir önsöz yok; fakat ilk sayfada aşağıdaki şiir yer alıyor: ″teraziden köprüler vardır öylesine egemen ki yol yüzük ve cümle sözcükler üzerinde ‘ez mavi’den ‘uz mavi’ye merdiven″ ÜMİT HASSAN İzlerimiz’in 1964 sayısının kapağı 18 19 Ayşe Kulin İle Edebiyatı Üzerine Elif Naz Samancı 3 Mart 2012 günü, Berfin Torun ve ben, Sözlü Tarih Topluma Hizmet Projesi kapsamında Amerikan Kız Koleji’nden 1961 yılında mezun olan Ayşe Kulin ile röportaj yaptık. Röportajda Ayşe Kulin’in ailesinden, çocukluk yıllarından, Kolej hatıralarından ve eserlerinden bahsettik. Bu yazıda Ayşe Kulin’in Kolej’de edebiyatla ilişkisi ve eserleri hakkında bizimle paylaştıklarının kısa bir bölümü yer almakta. Keyifli okumalar… (…) Amerikan Kız Koleji (ACG)’nin yazar kişiliğinize nasıl katkıları oldu? Ayşe Kulin: ACG’nin yazar kişiliğime pek çok katkısı var; çünkü ben çoğunlukla Edebiyat dersleri alıyordum. Edebiyat dersi veren çok iyi hocalarımız vardı. Mesela efsanevi öğretmenlerden Halis Ergeneli benim dersime Orta Bir’de giriyordu. Sınıfta hep aruz vezninden şiirler okurdu. Edebiyata bağladı beni. Edebiyatı, şiir okumayı sevmeyen biri olabilirsiniz; ama içinizde öyle bir kıvılcım varsa, bu kıvılcım Kolej’de ateşlenebiliyordu. Diğer bir öğretmenimiz Dilvin Hanım’dan da tasavvuf felsefesini öğrendik ve o biz edebiyata meraklı çocukları başka bir mecraya döktü. Ayrıca çok da kitap okuturlardı bize Kolej’de. Tatiller için ayrılırken hoşumuza gidecek romanlar verirlerdi. Okuyup gelelim, birkaç satır bir şey yazıp hakkında konuşalım diye; ama sıkılmazdın romanları okurken de; eğlenceli romanlar verirlerdi. Şimdi çoğu lisede mişli geçmişten edebiyatçılar okutmaya kalkıyorlar. Hâlbuki 1314 yaşında bir genç kızın okuduğunda içinde kendini bulabileceği, hoşuna gideceği kitaplar var. Kolej edebiyatı sevdirmesini bildi. Bir de edebiyat kulüpleri vardı. Mesela biz bir edebiyat kulübünde Attila İlhan’ı davet etmiştik. Attila İlhan boynunda atkısı, elinde piposu deri kaplı ceketiyle geldi. Öldük, bittik. Her bir şiirini ezberlemişiz. Oturduk, ağzının içine düştük. Çok yakışıklı bir adamdı, uzun saçları geriye taranmıştı. Çok da güzel konuşuyordu, gözlerini kısıp bakıyordu, bayıldık. O zaman şair olarak çağırdık Attila İlhan’ı, galiba romanlarını yazmaya başlamamıştı daha. Bütün bunları müsaade eden bir okulda böylece şiire de merak salıyorsunuz. Bunun dışında çok önemli müzik kulüpleri de vardı, onlar da müzisyenleri çağırıyorlardı. Alaturka, Alafranga, klasik, pop müzik kulüpleri; onlar da ilgilendikleri müzikle ilgili insanları çağırırlardı. Yani Kolej senin neye merakın varsa o tarafa doğru iteleyen, yönlendiren bir okuldu. İnşallah böyle kalmıştır; çünkü bu sayede çok önemli insanlar çıktı bizim okuldan. Hele 1961 sınıfından, bakın kaç tane yazarız. Tomris Uyar çok önemli bir öykücüdür. İpek Ongun, genç kızlar için yazar, her biriniz belki onu okuyarak büyüdünüz. Pınar Kür var. Nazlı Eray, fantastik öyküler yazar. Ki bu sadece benim sınıfım. Bir sınıftan sadece 5 önemli yazar çıkmış, tiyatrocu daha da fazladır. İlk romanınızı yazdığınız zamanı hatırlıyor musunuz? Nasıl gelişti olaylar? İlk kitabım ilk romanım değil, ben önce öykü yazdım. Uzun bir zaman yazdım. 20-25 sene hiçbir yayıncıya öykülerimi okutamadım; çünkü edebiyatla uğraşan yazar şu tip olur diye bir ön yargı vardı o zamanlar galiba. Ben de çok fazla asılmadım tek çocuk olmanın verdiği bir dezavantajla: rekabet hissi eksiktir bende. İlk romanın benim, eğer ona roman diyebilirseniz, Aylin’dir. Aylin’den önce ilk yayımlattığım öykü kitabımla Haldun Taner ve Sait Faik Öykü ödüllerini aldım. Arkadan Aylin, Güneşe Dön Yüzünü ve Minür Nurettin Selçuk’un hayatını yazdım. Gerçi Minür Nurettin Selçuk’un hayatı bana ısmarlanmıştı ve telif hakkım bile olmadığı için onu bir kitaptan çok bir çalışma olarak kabul ediyorum. Aylin’i yazdığım sıralarda dergilerde ilginç insan hikâyeleri yazıyordum. En iyi yaptığım iş bu olduğu için gene hayatımı yazarak kazanmaya çalışıyordum. Aylin’in hikâyesi de 4-5 sayfalık bir röportaj olarak aylık dergilerin birinde çıkacaktı. Tabii o zaman e-mailler yok; mektup yazıyorsun faks çekiyorsun. Aylin Amerika’da oturuyordu; 20 ben ona sorular yazacağım o bana cevaplar ve resimler gönderecek, böylece yayımlayacaktım. Sonra dedim ki, mart ayında Amerika’ya gideceğim, Aylin’de de kalacağım üstelik, en iyisi bir röportaj yapayım; ama ben martta gidemeden zavallı şubat ayında öldü. Çok üzüldüm. Onunla ilgili bir yazı yazdım ve gazetede çıkan o yazı müthiş bir ilgi aldı. Bir sürü insan telefonla arayıp sordu: Kim bu Aylin? Sonra Aylin’in hayatını yazmaya karar verdim. Ablası Nilüfer’den Aylin’in hayatını yazmak için müsaade aldım. “Ayşe, Aylin yeniden yaşar.” dedi, ben de bunun üzerine oturup Aylin’in hayatını yazmaya başladım. Bir yandan da tabii kendime bir yayıncı arıyordum ve yine bulamıyordum. Afa Yayınevi’ne gittim, çünkü onlar kadın biyografileri yapıyordu: Frida Kahlo’yu, Milena’yı yazmışlar, bir de Türk olsun dedim. Onlar da fena fikir değil dediler. Bunun üzerine kendi olanaklarımla Amerika’ya gittim. Aylin’in kocalarıyla, hastalarıyla konuştum. Çok da kalamadım çünkü param yoktu. Geri geldim, yazdıklarımı Afa Yayınevi’ne yolladım ve fikir istedim; çünkü ilk kez böyle bir şey yazıyordum. Afa bana 2-3 ay cevap vermedi. Anladım ki yayımlamak istemiyorlar, bıraktım. Arada hayatımı kazanmak için Minür Nurettin’i yazdım. Sonra Foto Sabah Resimleri’nden ödül kazandım. Ödülle bir cesaret geldi, Remzi Kitabevi’ne gittim. Kapısına bile gitme, onlar çok gelenekseldir, yüzüne bile bakmazlar, dediler. Ödülüm var dedim. Telefon ettim, randevu aldım, sahibine projeyi anlattım, resimler koydum önüne. “Ayşe Hanım, siz yazın getirin ben bunu basacağım” dedi. Amerika’ya bir kez daha gittim. Yazdım kitabı ve dedim ki yayıncıya, bakın 2000 tane basıyorsunuz, bu kitabı Kolejliler okur, Ankaralılar okur, adı Aylin olanlar okur, elinizde kalmaz, eminim 1000 tane satarız. Kitap 15. gününde 2. baskısını yaptı. İnanılmaz bir şey, ekmek peynir gibi herkes Aylin okuyordu. Hatta bir anekdot anlatayım. Didim’de bir kitap dağıtıcısı beni imzaya davet ettiği sırada bana anlattı: “Biliyor musunuz nasıl keşfettim Aylin’i. Ben her sabah sahile iner bakarım plajda. Kim ki elinde bir kitap okuyor uzanmış o bir turisttir. Kim ki göğe bakıyor, o Türk’tür. Bir gün indim herkesin elinde bir kitap, ne çok turist gelmiş dedim. Baktım, herkes bir Aylin okuyor. Remzi Kitabevi’ne telefon ettim, 20 tane Aylin istedim. 20 Aylin geldiği dakika bitti. Ertesi gün 50, ertesi gün 150... Sizin sayenizde tüm yazı geçirdim.” Böyle müthiş bir enerjisi oldu Aylin’in, neden bilmiyorum. Aylin beni okura taşıdı. Sonra da sırtım yere gelmedi. Talep gelince arkanıza bir rüzgâr koyuyorsunuz ve yazmaya başlıyorsunuz. Aylin’den sonra Sevdalinka’yı yazdım. Müthiş bir ön çalışması olan bir işti o. Bilmediğim bir ülkeyi, tanımadığım bir siyaseti, savaşı, coğrafyasını, her şeyini öğrendim. Sonra yazdım. Bir üniversiteden bu konu üzerine mezun olabilirdim. En iyi kitabım değildir. Bugün yazsam o şekilde yazmam. Arkadan Füreya’yı yazdım ki çok memnunum Füreya’dan, virgülünü dahi değiştirmem. Bence benim en iyi kitaplarımdan biridir. Böyle yazarken baktım ki benim Boşnak ve Çerkez ailem durmadan giriyorlar ve başlarını çıkarıyorlar kitaplarımdan, öykülerimden; kurtulamıyorum onlardan. Bunun üzerine Veda’yı yazdım ama Veda’dan önce epey bir romanım da var. Veda bir dörtlemedir: Umut, Hayat ve Hüzün ile bitiyor. Bundan sonra sıkıldım ailemden ve kendimden. Demek ki eteğimdeki taşları dökmüştüm ki sonra tamamen kurgu, benimle hiçbir alakası olmayan ve benden hiç beklemeyeceğiniz bir kitap yazdım: Gizli Anların Yolcusu. Bırakmadan okursunuz, seversiniz sevmezsiniz başka; ama mutlaka okuyun son kitabı. Kitap kendini okutacak, ona söz veriyorum. Peki ya öykü kitaplarınızdan çıktı mı aileniz? Öykü kitaplarımda daha çok ezilen kadınları anlattım. Mesela “Bir Varmış Bir Yokmuş”u isterseniz tek tek öykü olarak isterseniz de roman olarak okuyabiliyorsunuz ama hep kadınlar için yazılmış. Her öyküde bir ezilen, hor görülen kadın var. Şimdi ne yazıyorsunuz? O son kitabın içinde bir kitap var: onu yazıyorum. Parça parça girdi bir öncekine. Tabii okurla geç tanıştığım, kitaplarım geç basılmaya başladığı için zaman kaybına uğramış oldum ama onun 21 da avantajı oldu. Çok zaman kaybettiğim için şimdi çok çalışkanım. Bir de teknoloji ilerledi, çok çabuk yazabiliyorum artık. Bilgisayarda yazmak: düzeltiyorsunuz, atıyorsunuz, saklıyorsunuz, gönderiyorsunuz, nefis bir şey bu. Vaktim az, insan ömrü sonsuz değil. Söyleyecek laflarım var, onları da bir an önce gitmeden yazmalıyım. Son çıkan kitabın ikincisinin ardından meslek hayatımı yazmak istiyorum. Onlardan sonra belki bir veda kitabı yazarım okurlarıma; çünkü yaş ilerliyor. Bunlardan sonra da köşeme çekilip duracağım yahut da delinin hatıra defteri gibi bir şey çıkacak, bilmiyorum. Veda kitabınız gelmesin daha lütfen. Allah ömür verirse ve aklımı da yerinde tutarsa bir 10 sene daha yazarım; çünkü hakikaten çok seviyorum yazmayı. Yazmadığım zaman sudan çıkmış balık gibiyim. Eve gidip yazmak istiyorum, sabah kalkıp yazmak istiyorum. O öyle bir duygu... Yıllardır yazamadığım için olabilir. Tabii daha çok şey biriktiriyorsunuz yaşlandıkça. Her şeyin bir zamanı var demek ki. Çok teşekkür ederiz paylaşımlarınız için. Rica ederim, benim için bir zevkti. 22 Başkalarının Mutluluğundan Yunus Emre Erdölen “Başkalarının mutluluğundan, onun çok azını çok kısa bir süreliğine ve dışarıdan paylaşsalar bile mutluluk duyan insanlar var. Bir de başkalarının mutluluğunu bir saldırı gibi algılayanlar…” – Amin Maalouf Başkalarının mutluluğunu bir saldırı gibi algılayanlar… Gündelik hayatımızda yeterince karşılaşıyoruz. En mutlu gününde, mutluluğunu paylaşmak yerine, mutluluk kaynağının içindeki küçük pürüzleri iğneleyerek yüzüne vuran dostlarımız, yakınlarımız vardır hepimizin. Onları hayatımızdan atmanın imkânsız olduğumuzu bildiğimiz için kendimizi koruruz. Bize hissettikleri kötü duyguları, kıskançlıkları engellemek için düşüncelerimizi, duygularımızı saklama ihtiyacı duyarız. Bu nedenle de çoğu zaman duygularımıza göre değişen, rengârenk maskelerimizle dolaşırız. Kimse bize zarar vermesin, duygularımız, bedenimiz, ruhumuz maskemizin altında güvende olsun diye, saklı kalsın diye… Amin Maalouf’un kitabını kapadım. Üstümü giyindim ve her sabah benim için kalkan, fedakâr anneme veda ederek evden çıktım. Evden çıkınca yaklaşık sekiz senedir gördüğüm ama daha önce hiç konuşmadığım, yaşıt olduğum komşu çocuğuyla karşılaştım. Hızlıca cebimden Gri Maskemi çıkardım ve aceleyle taktım. Maskeyi taktığımda, gözlerim “Uykum var” diye bağırarak yumuldu. Dudaklarım, beni sıkan bir şey varmış gibi büzüldü ve gözlerim komşu çocuğu hariç her yere bakmaya başladı ve onu yok saydım. Servis gelene kadar, soğuk Gri maskemin altındaki yüzüm üşüdü, maskem çok soğuktu. Servis geldiğinde, koşar adımlarla koştum ve koşarken maskemi çıkardım. Servise binerken Sarı maskemi taktım. Yüzümü ve içimi ısıtıyordu bu maske. Servistekilere, gülen yüzle “Günaydın!” dedim. Hepsi aynı anda Sarı maskelerini taktılar ve aynı coşkuyla, sevecenlikle “Günaydın!” dediler. Arkadaşımın yanındaki boş koltuğa oturdum. “Uyurken çıkarsam sorun olur mu?” dedim, “Olmaz” dedi. Ben maskemi çıkardıktan sonra o da çıkardı ve okula gidene kadar uyuduk. Uyurken maskeye ihtiyacımız yoktu. Servisten indim, uykumu hâlâ alamamıştım. Uykulu ve yorgun gözükmek istemiyordum, enerjik olmalıydım. Mavi Maskemi taktım ve hızlı adımlarla yürümeye başladım. O kadar hayat doluydum ki önüme çıkan herkese el salladım, selam verdim. Yerimde duramıyordum, dolabıma kadar yolu zıplayarak gittim. Etrafta kimse yoktu, maskemi hızla çıkardım ve uzun bir süre soluklandım. Çok yorulmuştum, dinlendikten sonra maskemi geri taktım. Sınıfa bütün hayat enerjimi taşıyarak girdim. Sınıfa girer girmez, bir köşede uyuyan Anıl, geldiğimi fark edince hemen toparlanıp Sarı maskeyi taktı aceleyle. Yüzünde “samimi” bir gülümsemeyle “Nasılsın?” diye sordu, “Mükemmelim, bugün gerçekten mutluyum” dedim. “Her sabah nasıl bu kadar enerjik olabiliyorsun, anlamıyorum.” dedi, sanki nedenini bilmiyormuş gibi. Ders başladı, sınavlarımız açıklanacaktı. Maskemi çıkarıp içimden dua etmeye başladım. Din maskem yoktu, zaten soyut âlemde maskelerin geçerliliği yoktu, olamazdı da. Ruhlara maske takılamaz. Notumu öğrendiğim zaman gerçekten de çok sevindim, uzun çalışmalarım sonucu emeğimin karşılığını almıştım. O kadar mutluydum ki Sarı maskeye ihtiyacım yoktu! Ama birden bana bakan bir çift göz gördüm, kötü bakıyordu. Sanki bu mutluluğum ona karşı yapılan bir saldırıydı. Gri maskesini taktı ve yanıma geldi. “Kaç aldın?” diye sordu ya da nefretini tükürdü diyebiliriz. “94!” dedim neşemi hiç bozmayarak. “Önceki sınavın düşüktü, yine de bir şey fark etmez bence.” dedi bıyık altından gülerek. Üzerime yolladığı nefret maskesiz suratıma çarptı, hem ruhum hem bedenim acı çekiyordu. Başkalarının mutluluğunu kendisine yapılan bir saldırı olarak algılayan biriydi ve canımı acıtıyordu. Korkuyordum, maskem yoktu savunmasızdım. Nefretini üzerimde o kadar yoğun hissediyordum ki ellerimi hareket ettirmekte güçlük çekiyordum. Zor da olsa cebimdeki maskeme ulaştım ve hızla Beyaz maskeyi çektim. Hemen yüzüme taktım koruyucu maskemi. Yüzümü ifadesizleştiren maskemi, kötülükleri yansıtan maskemi… Maskemi taktıktan sonra, bana nefretle bakan gözler uzaklaştı, yok oldu. Rahatlamıştım, nefes alabiliyordum. 23 Dersten sonra rahatlamak ve maskesiz dolaşmak için bahçeye çıktım. Yemek saati olduğu için kimse yoktu, ben ve takmadığım maskelerim dışında. Sırtımı yaşlı bir ağaca dayayıp oturdum. Gözlerim kapalı, rüzgârın ağaç dallarıyla dansının çıkardığı huzur verici sesleri dinledim. Maskeler ve insanlar olmayınca ruhum ne kadar huzurlu ve rahattı. O kadar huzurluydum ki gözlerim kapalı dakikalarca o ağacın gölgesinde oturdum. Ayak seslerini duymaya başladığımda gözlerimi hemen açtım. Maskelerimi hemen takmalıydım, birisi geliyordu. Ama hangi maske? Gelen kişinin kim olduğunu anlamalıydım. İyice baktıktan sonra kim olduğunu gördüm. O’ydu. Belki de en nadir kullandığım maskelerimden biri olan Kırmızı Maskeyi taktım. Yanaklarım kızardı, ayaklarım ve ellerim titriyordu, heyecanlanmıştım. Yüzüne bakacak cesareti bulabildiğimde, maskesiz olduğunu gördüm. Maskesiz birinin, maskeli biriyle göz göze gelmesinin ne kadar tehlikeli olduğunu bilmiyor muydu? “Ne yaptığını sanıyorsun?” dedim haykırarak “Başına bir şey gelmesini istemiyorsan maskeni tak!”. “Senden bana zarar geleceğini sanmıyorum, çıkar maskeni” dedi sakin bir şekilde. “Olmaz, senden hoşlanmam lazım, çıkaramam!”. Dinlemedi, hızla maskemi çıkardı suratımdan ve yere attı. Ne olduğunu idrak edemezken kendimi O’nun maskesiz suratına bakarken bulmuştum. Uzun zamandır ilk defa maskesiz biriyle maskesiz bir şekilde göz göze gelmiştim. İkimizin de maskesi yoktu, savunmasızdık. “Bir şey değişti mi? Hâlâ yanakların kırmızı, hâlâ ellerin titriyor ve hâlâ heyecanlısın.” Gerçekten bir şey değişmemişti, maskesiz de hoşlanıyordum ondan. “Maskesiz dolaşmak cesaret ister, biliyorum, korkuyorsun, biliyorum. Yararların ve zararların, duygulardan daha önemli olduğu ve insanların maskelerle kendilerini korumak zorunda oldukları bir yerde, iki kişinin maskesiz konuşması ne kadar da imkânsız geliyor sana. Seni anlıyorum.” Elimi tuttu, destek vermek istiyordu. Dilim tutulmuştu, cebimdeki maskelerin buharlaştığını hissediyordum. Ağlamaya başladım, maskesiz ne yapabilirdim ki? Çaresizdim, haykırmak istiyordum ama sustum, sessiz kaldım. Sessizce aktı göz yaşlarım, sessizce buharlaştı maskelerim. Hiçbir şey söylemiyordu, konuşmuyordu. Elimi tuttu. “Senin için ne kadar zor anlayabiliyorum. Ben de maskelerimden kurtulduğumda böyle hissetmiştim. Çaresiz, savunmasız ama aslında değilsin! Maskeye ihtiyacın yok. Gerçek sevgi, aşk, nefret, umut, bunların hepsi zaten yüreğimizdedir. Sen Kırmızı maskeyi taksan da takmasan da benden hoşlanıyorsun. Mavi maskeyi takmasan da enerjiksin, Sarı maskesiz de mutlusun, Gri maskesiz de soğuksun. Ve unutma, sana zarar vermek isteyenleri ancak yüreğinle savurabilirsin, maskelerle değil. Maskeler yaratan değil, yaratılandır. Duyguların bile somutlaştığı ve giderek anlamsızlaştığı bu gezegende, maddiyatçılığın manevi dünya üzerindeki gölgesidir. Ben senin yüzünün gölgelerle kararmasını istemiyorum. Aydınlan, aydınlan!” Şiir gibi konuşuyordu, beni etkilemişti. Dediği her sözcük doğruydu. Maskelere ihtiyacım yoktu benim. Maskesiz bir insanın elini tutmak bile ne kadar, ne kadar doğaldı. “Doğallık”… Uzak bir kelimeydi benim için bugüne kadar. Kendimi yıllarca korumak için, maskelerle kozamı örmüştüm. Giderek doğallığımı yitirmiştim, samimi değildim. İnsanların görmek istediği kişiydim, kendim değildim. Maskesiz geçirdiğim zamanlarda bile maskenin izlerini taşıyordum yüzümde, ruhumda. Ama şimdi özgürdüm, toplumun bana biçtiği sorumluluklardan, fazla üzülmemek, kahkahalar atmamak, herkesin içinde ağlamamak, tanımadığım bir insanla konuşmamak, durduk yere dans etmemek için kendimi tutmam gerekmiyordu artık. Düşüncelerimi ve duygularımı zincirleyen maskeden kurtulmuştum. Hafiflemiştim, ağır maskeler, yükümlülükler taşımıyordum artık. Gülmem gereken yerde gülmem, ağlamam gereken yerde ağlamam gerekmiyordu. Sevmediğim insanları, yanaklarımda küçük kavisler oluşturan gülücüklerle karşılamak zorunda değildim. “Rahatladım.” dedim. “Biliyorum, her şeyi anladığını biliyorum. Şimdi, herkesin maskesini düşürmeliyiz, çünkü onların da bilmesi gerekiyor, özgür olmanın, rahat olmanın ne demek olduğunu.”. “Doğal olmanın ne demek olduğunu, yürekten gelen duyguların ne demek olduğunu da…” öğrenmelilerdi, benim öğrendiğim gibi. Sarıldım ona, maskemi düşürene, doğallığa kavuşmamı sağlayana. “Seni seviyorum”. “Seni seviyorum, Kırmızı maskeye ihtiyacım yok, maskem değil, yüreğim seviyor”. 24 Özen Uğurlu 25 O Cansu Peker O zaten her zaman farklıydı. Biz mahallenin oğlanları olarak hep aynı sokakta futbol oynardık; mahallenin kızları da hep aynı parkta seksek oynardı. O farklıydı; ne kendi gibi kızlarla parkta seksek oynardı, ne de bizim oyunumuza karışırdı. Nerede olmak istiyorsa oradaydı. Bazen annesine ev işlerinde yardım ederdi ve bunu severek yapardı. Bazen kız arkadaşlarıyla “çay partisi” yapar, oyuncaklarının saçlarını tarardı. Bazen de onu dinlemememize rağmen gelir bizim oyunumuza hakemlik yapardı. Böyle zamanlarda diğer çocuklar bırakın onu dinlemeyi, onu görmezlerdi bile. Bense ona bakmaktan oyuna odaklanamazdım. Her şeyiyle farklıydı. Sapsarı kıvırcık saçları vardı. Annesi ve babası o kadar esmerdi ki bu küçük kızın onların çocuğu olduğuna pek inanamazdım. Gözleri yumuşacık kahverengiydi. Gökyüzünün pembe olduğunu söylerdi. İlginçtir onun bu sözünü ciddiye almazdık. Dokuz yaşında bir kızın hangi sözü ciddiye alınır, ayrı ya… Kendince bir tür istiare mi yapıyor, dikkat çekmeye mi çalışıyor, yoksa renkleri mi bilmiyor diye onu küçümserdim. Ama o, buna gerçekten inanıyormuş gibi görünürdü. Hep giydiği bir beyaz elbisesi vardı. Teninin solukluğu yüzünden bazen hayalete benzerdi. Bir gün onu, elinde pembe balonuyla uzaktan bizi izlerken gördüm. Doğrusunu söylemek gerekirse korktum. Neden bilmiyorum; yanına gittim, banka oturdum. O yanımda ayakta duruyordu. Sustuk. - Gökyüzü çok güzel değil mi? dedi. Sustum. - Pespembe… Sustum. Bu onunla ilk ve son konuşmamızdı. Sonrasında aklıma her geldiğinde kendime kızdım, neden bir şey demedim? Neden ona gökyüzünün pembe olmadığını söylemedim? Zaten onu bu olaydan sonra yalnız iki kere gördüm. Birinde beyaz eteği uçuşurken koşuyor, birinde çimlere uzanmış bulutları izliyordu. Pembe bulutları. Yıllar sonra bir gün ona rastladım. Ben kırklarımın sonuna yaklaşırken sanki o daha yirmilerindeydi. Hiç yaşlanmamış, hatta hiç büyümemişti. Hiç değişmemişti. Gözlerindeki aynı yumuşak bakış duruyordu. Onu hemen tanıdım, o da beni tanıdı. Sıcacık gülümsedi. İçimden gelen nedensiz bir dürtüyle onu belinden çekip öptüm. Gözlerimi açtığımda, artık benim gökyüzüm de pembeydi. temizlik için getirdiği diğer yeni entarileri geçirdi üstüne. Tülbentiyle saçlarını toparladı, işe koyuldu. Akşama doğru her yer parlıyordu; yorgunluktan bir hâl olmuştu, çocuklarına ve mutfağa harcamak üzere parayı aldı; çantasının içine özenle yerleştirdi. Durağa kadar yürüdü, gelen dolmuşa biniverdi. Evin bir durak öncesinde inip, arkadan dolaştı. Giderken üzerine çıkamadığı kırmızı boyalı duvarın arkasındaki basamaklarına basarak diğer tarafa atladı. Evin bahçesinde kendisini bekleyen insanlar vardı. 26 En Bordo Viyan Petekkaya Yere kadar inen pencerenin tam karşısında, içinde odunların çatır çutur yandığı şöminenin hemen sol çaprazında yer alan bordo kadife kumaşlı zarif koltuğun üzerinde yarı uzanır şekilde, gözlüğüm burnumun ucuna hafiften kaymış kitap okurken arada bir soluklanmak, başımı çevirip yağan kara bakmak, bir yandan da dumanla karışık tütsü kokusunu duyarken düşüncelere dalmaktır en büyük tutkum. Özgür hissettiğim nadir yerlerdendir, hatta belki de tek yerdir bizim kadife kumaşlı bordo koltuk. Kendimi bildim bileli bir gün bile selamımı esirgemediğim, her zaman mutlaka bir ziyaret ettiğim tek kişidir. Bana beni hissettiren odur. Her türlü değişimime tanık olmuş, değişen yaşımla birlikte şekillenen kişiliğime yol gösterici olmuş bir değişmezdir o. Değişikliklerle süslenmiş değişmezliğin örneğidir. Üç-dört yaşlarındayken kocaman resim defterimi ve dedemin bir iş seyahatinden dönüşünde bana armağan ettiği boya setimi kaptığım gibi bordo koltuğa koşardım. Yüzüstü uzanır, ayaklarımı sallayarak pembe yanaklı insanlar, üçgen dağlar çizmeye başlardım. Annem her seferinde koltuğu boya lekesi yapacağımı söyler ve başka yerde resim yapmamı isterdi; fakat tüm bunları söylerken bordo koltuğun benim en yakın arkadaşım olduğunu bilmezdi. Ben de onun sözünü dinler gibi yapar, bir süreliğine başka bir köşeye çekilir, kısa bir aradan sonra en yakın arkadaşıma geri dönerdim. O da artık bir şey demezdi, ben de döndüğümü fark etmedi sanırdım. Oysa şimdi düşünüyorum da muhtemelen annem bu hâlimi görüp tatlı tatlı gülümsüyor ve göz yummayı seçiyordu. Hatırlıyorum da bir keresinde koltuğun pek de görünmeyen bir köşesine azıcık yağlı boya dökmüştüm ve korkumdan bir hafta boyunca hiç resim yapmamıştım. O boya lekesi hâlâ aynı köşede durur; ama benden başka onu fark etmiş olan biri var mıdır bilmiyorum. O zamanlar biri bana koltuğun rengini soracak olsa “bordo” diyemezdim; çünkü o, bahçede elime konduğu zaman kendimi çok şanslı hissettiğim uğur böceklerinin rengindeydi benim için. Altı buçuk yaşında - Evet, “altı buçuk”. O zamanlar “buçuğun” benim için büyük bir önemi vardı. – okula başladığımda biricik koltuğum artık uğur böceği değil de sınıf defteri rengindeydi. Sevgili koltuğumda Fedor Amca’ya eşlik etmiştim traktörüne yemek verirken, Tom Sawyer’la maceradan maceraya koşmuş, Heidi ve Clara’yla tanışmıştım. On ikimde ise artık “büyüklüğün” rengiydi bordo; çünkü okulumuzda sadece altı, yedi ve sekizinci sınıf öğrencilerinin giyebildiği hırkalar bordoydu. Ben de büyüdüğüme göre büyüklük rengindeki kadife koltuğun üstünde küçük bir çocuk gibi yüzüstü uzanıp ayaklarımı da sallandırarak kitap okumayı bırakmış; koca bir adam gibi olabildiğince düzgün oturur olmuştum. Bir de bacak bacak üstüne atmaya çalışırdım da bacaklarım henüz çok kısa olduğundan bir türlü beceremez, sinirlenirdim. Hatta bir keresinde o kadar çok sinirlenmiştim ki yüzümü “Delifişek”e kapatarak ağlamıştım ve sonra bu “büyük” yaşıma rağmen ağladığım için kendime daha çok kızmıştım. Yirmi birimde şarap ve tutkunun rengiydi bordo. İlk aşık olduğum kadının üstündeki elbisenin rengiydi. Nedim’in “Haddeden geçmiş nezâket yâl ü bâl olmuş sana Mey süzülmüş şîşeden ruhsar-ı âl olmuş sana” beytinin can buluşu, gerçek bir bedene bürünüşüydü. Bir ilkti. En güzel gerçeklikti. Otuz dört yaşında kanın rengiydi bordo, pıhtılaşmış kanın. Yüzlerce insanın yok yere döktüğü kanın… Acımasızlığın, gözü dönmüşlüğün rengiydi. “Büyüklerin” arasında olup bitenlerden bile habersiz “küçüklerin”, belki de dört yaşındaki resim tutkunlarının, ya da altı buçuk yaşında Heidi ile tanışmış olanların döktüğü kanın… Bazı büyükler “büyük adam” olsun diye küçük yaşta son “hoşça kal”larını söyleyenlerin… Hırsın ve kinin döktüğü kanın rengiydi. Otuz yedimde ise yargıcın cübbesinin yakasıydı bordo. Düşüncelerimden dolayı beni yargılayan yargıcın… Düşünce özgürlüğü olan (!) bir ülkede düşüncelerimden dolayı yargılanışımın rengiydi. Ne kadar gerçek 27 bir renkti bordo, ne kadar güvenilirdi? Önyargının, önceden kararlaştırılmış hükmün rengiydi. Havada uçuşan; fakat yanlışlıkla bile olsa kimsenin kulaklarından içeri girmeyen savunmamın rengiydi. Kırk sekizimde annemi kaybettiğimde yalnızlığımın rengiydi. Uzun ve karanlık gecelerde iki büklüm kendisine sarıldığım en yakın arkadaşımın, kadife koltuğumun rengiydi. Gözyaşlarımın yağlı boya lekesiyle buluştuğu yer olan koltuğumun… Bordo birçok renkti benim için. En önemlisi de tüm “en”lerime tanık olmuş en gerçek arkadaşımın rengiydi. En mutlu, en üzgün, en çaresiz, en sinirli, en hayat dolu anlarıma tanıklık etmiş arkadaşımın… Ama ne yazık ki “en güzel” “en”lerim hep “en” küçükken vardı. Bordo uğur böceklerinin rengiyken çok daha masum, çok daha canlıydı. Keşke “en küçük” kalmak, “en bordo” olmak mümkün olsaydı… Kırmızı Perdeli Oda Özlem Çarikçioğlu Aynalar yalan söylemiyor. Yaşlanmışım. Eskiden pürüzsüz olan tenimde ince kırışıklıklar, küçük güneş lekeleri var artık. Saçlarım sanki azalmış. Ellerimin rengi solmuş, dudağıma götürüyorum, titriyorlar. Artık yetmiş altı yaşındayım. Yani sanırım. Çok net hatırlayamasam da hemşireler böyle diyorlar. Hayatım beyaz duvarlar arasında geçiyor ama bana çok iyi davrandıkları da bir gerçek. Ara sıra bir adam geliyor, uzun boylu, benim yaşlarımda, iri gözlü, temiz suratlı bir adam. Birkaç kez benimle sohbet ettiğini hatırlıyor gibiyim. Evet, evet hatırladım şimdi. Bir defasında kırmızı perdeleri olan geniş bir odada görmüştüm onu. Kolumu tutan hemşireler beni odaya yöneltmiş, sonra da kolumdan çıkmışlardı. Bu odayı hatırlıyordum. Peki ya bu adamı? Ona yabancı diyemem, daha önce gördüğüme eminim. Ama sanki tanıyorum onu, bir yabancıyı tanımaktan çok daha öte bir biçimde. Bunları düşününce başıma ağrıların girdiğini hissediyorum. En iyisi hiç düşünmemek, zaten o bir yabancı. Odadaki beyaz koltuğa, yabancı adamın bakışları eşliğinde oturuyorum. Adam piyanonun başına geçiyor. Çaldığı parça ilginç bir şekilde tanıdık geliyor. Ama düşünmemeliyim. Oturduğum yerde gözlerimi kapıyorum. Birkaç dakika sonra melodi susuyor ve piyanonun kapaklarının kapanma sesini işitiyorum. Gözlerimi açtığımda adam bana doğru ilerliyor. “Siz de denemek ister misiniz?” diyor iyice yaklaştığında. “Daha önce hiç denemedim ki” diyorum. Ama o ısrarla beni kaldırıyor, piyanonun başına kadar bana eşlik ediyor. Oturup parmaklarımı tuşlara yerleştirdiğimde bu hissin bana hiç de yabancı gelmediğini fark ediyorum. “Gözlerini kapat” diyor yumuşak bir sesle. Anlam veremiyorum ama içimdeki ses bana kapatmamı söylüyor. Daha sonra parmaklarım benden bağımsız bir şekilde hareket ediyor. Çıkan ses ile adamın yüzündeki gülümseme artıyor. “Nilgün hatırladın mı?” deyip elimi tutuyor aniden. O sırada korkuyorum, bağırmaya başlıyorum. Hemşireler içeri koşuyorlar. “Odama götürün beni” diyorum. Götürüyorlar. İçeri giderken son bir kez adamın yüzüne bakıyorum. Gözleri yaşlanmış. Odamda yatarken dışardan gelen seslere uyanıyorum. Gözümü açacak gücüm yok ama dışardaki ses çok tanıdık. Evet, o! Kırmızı perdeli odadaki adamın sesi bu. Yanında ayırt edemediğim birkaç ses daha var. Konuşmalardan vedalaştıklarını anlıyorum. “Eve dön baba,” diyor ince bir ses. “Eve dön artık, seni hatırlamıyor.” 28 29 30 Oğul Girgin Siyah Eldivenler Tayis Arslan Kırmızı bir gül vermişti bana. Oysa bilirdi kırmızı gülleri çok bayağı bulurdum ben. Tutku ve aşkı simgeler kırmızı derdi muzırca. İkisi de çok tehlikeli derdim, kırmızı gibi. Tedbirli, bir adım atmadan kırk kez düşünen, sabit fikirli birinin yaşamında kırmızıya yer yoktur. Benim de yaşamımda kırmızıya yer yoktu. Evet; tedbiri elden bırakmayan, sabit fikirli, kibirli, ukala biriydim ben. Değişikliklerden, sonsuz bilinmezliklerden korkardım. Beni nasıl sevebilmişti? Asıl büyük soru, ben onun gibi gözü pek, deli dolu, yaşamaktan korkmayan birini sevmeye nasıl cesaret edebilmiştim? At arabası sallanarak durdu birdenbire. Kırmızı ışık yanmış. Kırmızı... Tehlike… Oturduğum bordo kadifeyi siyah eldivenlerimle okşadım. Keşke bu eldiven gibi, beni tehlikelerden koruyan bir kılıf olsa… Girsem o kılıfa ve sonsuza dek içinde saklanabilsem… O zaman hiçbir bordo, kırmızı dokunamaz bana. Canımı yakamaz. At arabasının hareket etmesiyle düşüncelerimden sıyrılıverdim. Tedirgin Londra halkına baktım arabanın içinden… Her birinin gözlerinin içindeki korku ve endişe işte o an dokunuverdi yüreğime. Kırmızı çek ellerini! Benim gözlerime bakan biri de böyle mi hissederdi? Kırmızılarda mı yanardı o da? Kırmızıdan daha karanlık bir bordo muydu yoksa gözlerimin içindeki endişe? Kırk üçüncü gün. Kırk üç koca gün... Bir gün sormuştum ona. Nasıl sevebildin beni? Zor olmadı doğrusu deyip gülmeye başlamıştı. Oysaki zordu. Ben beni sevmezdim mesela. Sıkıcı birini kimse sevmezdi. Sıkıcı insanlar kendilerini sevmezdi. Hak etmezdim onu. Benim gibi korkak biriyle mutsuz bir hayat sürmesini istemezdim hiç. Gerçi ben böyle olmak istemezdim ya… Varlıklı, kültürlü bir aileden gelen kızlar, benim gibi olmak için yetiştirilirler. Benim gibi sabit fikirli, tedbirli, soğuk, ciddi kadınlara dönüşünce de iyi eğitim gördükleri tasdiklenmiş olur. Ben de böyle olmak için büyütülmüş bir kuklaydım. Kılıfların içine saklanıp, sonsuza dek orada yaşamak isteyen bir kukla… Ve o, benim gibi korkak bir kuklayı sevme cesaretini göstermişti. Benimki cesaret değildi, onu herkes severdi. Onu sevmek için cesur olmaya gerek yoktu. Asıl cesur olan oydu, hep o olmuştu zaten. Kendini tanımıyorsun derdi. Gülerdim. Farkında değilmişim. Sen sandığından çok daha cesursun derdi bana. Senin kadar özgür ve cesur düşünen çok az kişi tanıdım ben derdi sürekli. Gülerdim. Düşüncelerin kırmızılığı önemli değildir çoğu zaman. Düşünceleri göremezsiniz. Sözler, hareketler, yazılardır görünen. Kırmızı da onların içinde yaşar. Ben kırmızı olmak isteyip olamamış biriyim. Olmak istediğiniz şeyden korkmak ve korktuğunuz şeye cesaret edememek, sizi acınacak bir korkak yapar. Benim gibi… Ama onun yanındayken, işte onunlayken bir kukladan çok daha fazlası olurdum. Düşüncelerim, sözlerle kırmızıya dönüşürdü. Kendimden başka kimseye anlatmadıklarımı ona anlatırdım. Belki bu yüzden, ona anlattıklarımı herkese anlattığımı sanır ve bana cesur muamelesi yapardı. Cesur değildim… Kırmızıdan küçüklüğümden beri korkardım. Kırk üç gün… Daha fazla dayanabilir miyim bilmiyorum… Onun için bu sefer, sırf onun için, zaten tek onun için, cesur olmak zorundaydım. Tehlikeden kaçmamak, o kılıflara saklanmamak için çabalamalıydım. Çantamın içinden çıkardım gülü. Taç yapraklarının yarısı kopmuştu. Geri kalanlar da bordodan siyaha doğru renk değiştiriyordu. Bordodan siyaha doğru… Tıpkı ateşte yanan küller gibi gittikçe kararıyorlardı. Kıpkırmızı ateşte yanan kırmızı küller gibi… Üşüdüm. Gel artık, ne olursun gel artık! Bir daha demiştim ona, bana gül verecek olursan beyaz bir gül ver. Masumiyet ve sevginin rengi beyaz… Mutluluğun rengi o… Gülmüştü. Barışın rengi beyaz demişti. Savaşmaya gidecek birinin beyaz bir gül vermesi ironik olurdu diyerek gülmüştü. O zaman da üşümüştüm. Nasıl da gülebiliyordu? Ölümüne giden biri nasıl gülerdi? 31 Nasıl bir cesaretti bu? Düşündükçe üşüyorum. Düşünme Jasmine, düşünme! Aklım oyunlar mı oynuyordu bana, yoksa cidden fark edememiş miydim gözlerini o an? Ya da fark etmiş ama anlamak istememiştim. Ona bir dahaki sefer beyaz gül vermesini söylediğimde… Gözlerinde bordoya çalan bir kırmızı vardı. Dudaklarındaki buruk bir gülümsemeydi. Hayır, kabullenemezsin. Öleceğini kabullenemezsin! Kabullene Hıçkırıklara boğulmak, kılıflara saklanmak gibi… Kendini kaybedinceye kadar, kendinden kurtulana kadar hıçkırıklara boğulmak… Ferahlık ve acı aynı anda… Tıpkı kırmızı gibi… Cesaret ve korku… Hıçkırıklarda üşümez insan. Hıçkırıklar sıcacıktır, tıpkı bu siyah eldivenler gibi. Kendinizden ve dünyadan kurtarır sizi. Sadece gözlerinizdeki yaşları ve hıçkırmalarınızı hissettiğiniz bir dünyaya gidersiniz. Ta ki o dünyanın geçiciliğini hatırlayıncaya kadar… Hatırladığınız vakit, hıçkırıklar susar. Kendinize, yaşamınıza geri dönersiniz. Geri döndüm. Ölmemek zorundasın! Benim için ölmemek zorundasın! Sen gidersen, o zaman işte düşüncelerimdeki kırmızı da ölür. O şeffaf kırmızı bile ölürse, işte o zaman kendimi şu kadar sevemem. Kırmızı güç ver! Siyah eldivenlerimi çıkardım, bordo koltuğa dokundum çıplak ellerle. Kırmızı, tehlike değildi. Kırmızı, cesaretti. Tüm korkulara ve tehlikelere rağmen cesaretine tutunabilmekti kırmızı. Kırmızı, sana tutunmaktı. Tıpkı senin bana tutunman gibi. Kırmızı, sana bilinmeyenlere yaklaşabilmek ve onlardan umudunu esirgememekti. Kırmızı bizdik. Kırk üç gün… Her geçen gün daha da kırmızılaştığım, bordoya çalmaya başladığım kırk üç koca gün… Gel artık, ne olursun gel! 32 (K)AYIP Bir varmış, bir yokmuş; Kendi hâline bırakılsaymış eğer, Güzel ve sarı olacak bir lale varmış. Ama bu lale ne güzel olabilmiş Ne de sarı. Olmamış, olaMAmış. Büyükleri dermiş ki: “Rüzgârın önünde boynunu eğ; O’nun karşısında dik durmak AYIPtır.” Bizimki de en ufak esintide boynunu eğermiş. “Topraktan öyle kana kana su içme, AYIPtır.” Bizimki de sadece susuzluktan ölecek gibi olduğunda su içermiş, Ona da içmek denmezmiş; Ağzını ıslatırmış sadece. “Yayılma öyle, köklerine sahip çık; AYIPtır.” Bizimki de utancından köklerini derine salmazmış; Öyle ki sadece dengesini korumaya çalışırmış; başka da bir amacı yokmuş. “Taç yapraklarını açma, arılar görür; AYIPtır.” Bizimki de iki büklüm durur, Bir arı gördüğünde tüm güzelliğini gizlemiş olmasına rağmen ne yapacağını şaşırırmış. “Hemen korkup da titremeye başlama öyle, AYIPtır.” Bizimki de utancından titremesinin sebebinin Korku olmadığını dile getiremezmiş. Rüzgârın karşısında dik durmak ayıpken, İhtiyacı olduğu kadar su içmek ayıpken, Kökleriyle sıkı sıkıya toprağa tutunmak da ayıpken; Titrememenin elde olmadığını söyleyemezmiş. Öyle ki bir gün gelmiş; Utancından ölememiş. Ölmüş de ölememiş. Hep solgun durduğundan, Bir gün olsun güzel sarı yapraklarını 33 Viyan Petekkaya tavşan kanı çay gibi hissetmek istiyorum. ama çay gibi çay öyle kupaya konmuş buz gibi olmuş şeker içinde boğulmuş değil ince belli cam bardakta sıcak demli şekersiz hissetmek istiyorum. damaklarda kalıcı hafif de acımsı bir tat bırakmak… kaşları çattıran cinsten bir acılık bu tıpkı düşünen adamların kaşlarını çattığı gibi! acıtmak istiyorum insanları azıcık açmadığından, Rüzgârın karşısında her zaman güçsüz durduğundan Kimse öldüğünü anlamamış. Öyle bir gün gelmiş ki Tüm lalelerin sonu bizimkininkine benzemiş. Tek benzeyen sonları değilmiş; Her birine öğretilen AYIPlar da benzermiş. Öyle ki bir gün Arılar bal yapamaz, Bahçeler renklenemez, Güneş de doğmak için bir sebep bulamaz olmuş. Öyle bir gün gelmiş ki Yaşamak da ölmek de AYIP olmuş. 34 huzurlarını bozmak Kafkavari bir tavırla… görsünler istiyorum, inanmamayı öğrensinler… çay olmak istiyorum; insanların, kendisini kabullenmişliğe kaptırmış genizlerini yakan cinsten. 35 Geceleri Saymak Zaman geçer geçmesine, Ama nasıl geçer onu söyle. Kaç kelam bir gönül? Kaç kalem bir şiir? Kaç kadın bir Leyla? Kaç gece bir Şeb-i Yelda? Kaç ızdırap bir aşk sen bana onu söyle. 36 Oğul Girgin 37 Cem Aksoy Aşk-ı Kadim Yüzyıllar, geçiyor yüzyıllar. Ayaklarında akıp giden bir zaman… Aşklar, aşklar geldikleri yere revan… Aşkla yahut aşksız yaşayan Bakıyordu binlerce insan, Yerin mavi pencerelerinin ardından, Yıldızlara, tüm aşklara şahit yıldızlara, Ve bulutlara, gam olup yağan, Ve martılara, kâinatın şarkılarını okuyan, Ve sana ve bana ve sana. Vapurlar geçiyor bu boğazdan Arkalarında kaç aşık uçar umursamadan. Asır oldu vuslat nasip olmadı. Martılar, güzelim martılar, Masmavi çöllerde uçmayı bıraktı mı? Nazlı gelinlerin ardından baktılar gözleri yaşlı. Hangimizin aşkı kadim onlardan? Onlar şahit, onlar baktı hep Dönüp arkasına bakmadan İskelesine koşan vapurlara Ve sana ve bana ve sana. Hangimizin aşkı kadim onlardan? Onlar şahit, onlar baktı hep Dönüp arkasına bakmadan, Süzülürken aşklar bir karabatak kanatlarında, Minarelerin ve asırların arasından. Hangimizin aşkı kadim onlardan? Hangimize yar bu dünyada şu aşk, Gayrı sudur ettiği Allah’tan? Ne sana, ne bana, ne sana… Şıngırtıların Fısıldadıkları Anlamadım henüz aylardan kasım Gülcemalimize daha ak vurmamış Lakin hava musalla gibi soğuk Kahvede bir bardak şekersiz çayımsın Gözümden bir damla ve buharsın Yahut nasıl denir o denli karbonatlısın 38 39 Halat Bağlı Mülahaza Bahçelerimde kuru otlar bahar gibi bitti Sıfatları enlerle başlayan fidanlarım sarı gibi yitti Süslü beherlerimize hapis bu hayaller Tütsü gibi çıktı, koktu, yayıldı ve gitti Revaklardan şıp şıp damlardı şimdi eriyen karlar Yapraklardan ağıttırlar toprağa vururlar Dünle bir efsunlu sarı yaprak tanesi Kayaları titreterek okuyor gazelini Allahaısmarladık martılar Vapuruna yanaşıyor iskelem Bu dalgalar, koynunda denizanaları Size emanet, lodos, duman ve elem 40 Boğaz, Sandal ve Kürekler Son mehtap faslım semada ilk ışıkla Nalân kaldı kollarım kürek vurdukça mâha Vadesi yine efkârımızın yosma kadehe al dolmakta Şafakla, denizle nabzın yağmur damlası gibi artmakta Sefer nihayeti pek yakın, yazık, uzak şimdi ne yakın Lakin doğrulun da bakın, iskele ufukta ne şuh kadın Mehtap ricatta ah gönül, umulur mu ondan hiç medet Deryada her gece çözül, düğüm kalmazsın ilelebet Gamdan ağır vücuduma ceza diye konmuş bir dünya Fakat bîşikayetim daima, kürek olmasa bîmecal kollarıma 41 Vapurun Sol Yanında Oturan Adamın Defteri Hayallerini Boğaz’a bağıran gözler Lal bakar ve asude bakacak martılara O Boğaz ki hayalkostiklikleriyle kirli bugün Her gün şafak ayazı eşlik eder Vapurların arkasından Al der, al kederlerin kalmış yatak odanda Alnı yere bakanların kulağına Martılara susamlı umutlar atan Vah, hüzünlü canlar Bir siz lodos lisanından anlayan Gayrısı anlamayacak, yazık Lügatlerimizden başlar bu lanet ayrılık Ah, gözlerini parkelere dikenler Siz, vicdanları martılar gibi berrak Arnavut gibi inat cühelaya, kedere devam Lisan-ı gönül yarınız kadar bilselerdi O parkeleri kalpler arasına döşerlerdi 42 43 Özen Uğurlu Gözlerin Gözlerinin rengi nefti yeşili miydi? Ne eskiden olduğu kadar parlak ve canlı Ne de hatırladığım gibi duygulu ve derin Değişen gözlerin mi yoksa hislerin mi? Yoksa sevgimiz de mi artık nefti yeşili? Nefti yeşili; Soğuk gecelerde beni ısıtan battaniyemin Yalanlarımın, gerçeklerimin, hayallerimin, rüyalarımın (Kendime söylediğim)(alt üst ettiğin)(yıkıp geçtiğin)(seni gördüğüm) Hepsinin rengi bir; Nefti yeşili, sarıldıklarımın rengi Gözlerinin beni görmeyi bıraktığı günden beri Işığını senden alan, gözyaşlarımla suladığım Hiç açmayacak bir tomurcuk; Nefti yeşili umutsuzluk Ellerimle dokunduğum kirli, paslı telleri sazımın Nefti yeşili tınıları Yorgunluğu notaların Kaygan ve keskin kayalara tutunmaya çalışan Hiddetli dalgalarıyla parçalanan mavinin Islak, korkak, isli bir yosunun rengi Ben, nefti yeşili Ve yangınında yanmış yüreğimin külleri arasında Sağ kalmış tek parçası benliğimin Sen, nefti yeşili Artık ışığını kaybetmiş, ruhsuz, solgun Gözlerinin rengi nefti yeşili; Ne altında soluksuz uyuduğun toprak kadar kara Ne de üzerinde senden bihaber yetişen çiçekler kadar Yeşil, geçmişimin rengi, geldiklerimin Nefti yeşili kaybolan geleceklerimin Var olan, değişmeyecek sensizliklerimin 44 Berk Şahin Kocaman Adamların Ülkesinde Bilmen Gereken Küçük Şeyler Küçük şeyler var Çok küçük şeyler Kâğıt bir para mesela Ya da isminin önünde yazacak iki ya da üç harflik bir kısaltma Gömleğindeki küçücük bir amblem Bir dosya var, tüm hayatının özeti bu diyecekler sana Ve daha milyon tane küçük şey var… O gördüğün kocaman adamlar, Putperestlerin kendi yaptıkları puta tapması misali Tapacak bu küçücük şeylere Milyon tane tanrıları olacak. Senden bu milyon küçük şeyi sevmeni bekleyecekler Sevginin bir göstergesi olarak Bu milyon küçük şeye sahip olacaksın. Sahip olmak sevgi göstergesidir çünkü Kocaman adamların ülkesine hoş geldin. Sahip olduğun şeyler yetmeyecek sana Yetmemeli de… Daha çok sevmen gerek Daha çok sahip olman… Ne kadar çok sevsen de, Hepsine sahip olamayacak kadar çok milyon Küçük şey var sonuçta. Yenisine sahip olunca Eskisi gözünden düşecek. Düşmeli de… Kalbindeki sevgiyi milyon önemsiz (ben çoktan aforoz edildim) küçük şeye bölmek Kocaman adamların ülkesinde öğrenmen gerek en önemli kural. Kalbini milyon önemsiz şeye böldükçe Diğer milyon önemsiz sevgiye yer açılacak… Sevgin bir atom kadar küçülünceye kadar Her yeni sahip olduğun için Kalbini böleceksin. Ama sadece sahip olduğun putların için yer olmalı kalbinde. Arkadaşlığı, sevgiyi, kuşları, yağmuru, müziği sevemezsin. Kocaman şeyler için yer yok 45 Tayis Arslan Bu da bilmen gereken ilk yasak . Lakin sayıları, harfleri, amblemleri, dosyaları, kâğıt parçalarını sevmelisin (Kimse aforoz edilmek istemez benim gibi). Senin de (benim gibi) tapmanı bekleyecekler milyon küçük şeye. Tapmazsan eğer (benim gibi) aforoz edileceksin Lanetleyecekler seni (de). İsminin önünde yazacak bir kısaltman olmayacak Ama tekfir diye seslenecekler sana (bana seslendikleri gibi) . Umarım sahip olursun… Daha çok puta sahip oldukça (Kendi yaptığın –hayır, kocaman adamların yaptığı-) Daha çok saygı duyacaklar sana, Sevecekler seni... Putlaşacaksın gözlerinde. Sana sahip olabilmek için -büyük adamların ülkesinde sahip olmak sevgi göstergesidir biliyorsun El üstünde tutacaklar seni. Sen de onlara bir milyona böldüğün kalbinden çok ama çok küçük bir parça vereceksin. Artık sana sahipler. Sen ise putlaştığın an sahibi oldun onların. Tebrikler. Kocaman adamların ülkesinde, milyon küçük sevgiye böldüğün küçücük kalbinle Kocaman bir adamsın artık. Küçülmüş kalbi atom kadar milyon küçük sevgiyle dolu olan Kocaman bir adam. TEKFİR 46 Üşürüm Sensizlikten Yalnızlıktan üşürüm ben, Sevgisizlikten üşürüm. Aşktan sıcaklar, Aşksızlıktan üşürüm Bakışların altında ezilmekten üşürüm Yanıt bulamayan soruların arasında Üşürüm ben günün en sıcak anında Hele ki sen yoksan yanımda Ha yatağımda yatmışım sensiz Ha morgta kalmışım ne fark eder? Sen yoksun ya yanımda, Benim için her yer hüzün, her yer keder. Üşürüm sensizlikten. 47 Ozan Diken Şans Çok sevdiğim bir arkadaşım vardır, Şu an özel sebeplerden dolayı Adını sizlerle paylaşamayacağım. Fakat başından geçenler... Onun başından geçenleri, Yediden yetmişe, istisnasız, Herkes, ama herkes bilmeli: O bilmez ki başımıza gelenler Düşlediklerimizden daha çok Bizimdir. Yahut da düşünmez, Gerçekliğin gerçek değerini. Sadece der ki: “Şanslıysan yeterince; söyleyebilirsin tüm düşüncelerini, içini dökebilirsin karşındakine; ama sadece yeterince şanslıysan.” Ve hep “doğru” anı bekler Bir yastık gibi yumuşak olan düşlerini Gerçekliğin sert duvarına “Bam!” diye vurmak için. Bunu yapmak için gerekli olan kudreti Ne damarlarındaki mevcut kanda bulabilir Ne de kalbindeki minicik cesareti bastıran beyninde. Anlayacağınız, Doyasıya, dolu dolu, Yaşlı amcaları “Vay be!” dedirtecek, Genç kızların kalplerini hoplatacak, İnsana dudak uçuklatacak Şekilde yaşamaz düşlerini. Onun düşleri, Zihninde başlar Ve zihninde biter. Yani Bu arkadaş hayallerini kendine saklar. Göremez, bilemez mantıkçı kişiliği Neler kaçırmakta olduğunu. Ben de ona demek isterim ki: Şans, insanın kalbinin gücünün Beyninin mantık katsayısına bölümünün Karesidir. 48 Umutcan Gölbaşı Sakal I işinden memnundu Efrahim Usta her ne kadar dükkanına gelen her müşteri adını İbrahim sansa da aldırmazdı o artık bunlara, alışmıştı insanlığa ve o kadar görüp geçirmişti ki isminin yanlış söylenmesi onun canını sıkacak en son şeydi yalnız başınayken dert edecek daha büyük şeyleri vardı bu yaşlı yahudinin bir başına, karanlıkta sakalını sıvazlarken II Efrahim Usta severdi ya sakalını sıvazlamayı aklına nasırlı parmaklarının ucuna batınca gelen o derin bir ah çektiren anıları sevmezdi sevmezdi ya aklından çıkıp gitmezdi onlar da aksi bir sakız gibi beyninin en kuytu köşelerine yapışır adamı iyice huzursuz ederdi yine böyle tek başına sessizliğe ve karanlığa gömülmüş sakalının iyice beyaz olmuş telleri arasında soğuktan kaskatı kesilmiş parmaklarını gezdirirken beynine yapışan sakızdan bir anlığına uzaklaşıp düşündü derince ve iyice düşündü o kadar derindi ki bu düşünce marangozhanenin o tozlu havasını ciğerlerine çekmeyi bile unutmuştu ve sonunda içinde kalan birazcık solukla “ne önemi var ki Efrahim” dedi “ne anlamı var böyle yaşamanın” gözü dolabın kuytu bir köşesinde karanlıkta unutulmuş soğuk baba yadigarı tabancaya gitti 49 III durdu şöyle bir kafasını salladı yapabilir miydi? kendisi gibi herkesin unuttuğu bir kuytuda bulunan o zavallı altıpatlara bir yakınlık hissetti birden metal soğukluğunu hissetti içinde düşüncesi bile kötüydü yıllar sonra o barutu böyle kullanmanın kötüydü ya huzurlatıcıydı da vah dedi kendi kendine bitmişim ben şundan sonra yaşamasam ne yazar yaşamasam ne ağırca doğruldu oturduğu sandalyeden sigara kokan o eski yırtılmış kumaşı avucunda hissetti derisinin ne farkı kalmıştı ki o kumaştan dolaba doğru attığı her ağır adım sanki zamanı gittikçe yavaşlatıyordu ve yerdeki eski parkeler gitgide kulağında çınlayan bir gıcırdama çıkarıyordu yanağından bir göz yaşı aşağıya süzüldü tenini ısıtarak varmıştı artık döküntü dolaba başını rafa doğru kaldırdı, öylece bakakaldı yutkundu tükürüğü boğazını yakarak aşağı ilerledi bıkmıştı artık sakalını sıvazladı uzun bir süre sonra da yaşamak tatlı şey be dedi yapamam ben böyle şeyi hayat bu ya ne olacağı belli olmaz demişler üç gün sonra da kanserden öldü zavallı Efrahim Usta mezar taşına İbrahim yazıverdiler 50 51 Özen Uğurlu Küçüğüm Zor işmiş az olmak Küçük olmak Mecbur olunurmuş daima En küçük dilimine pastanın Ne ikincisi Ne de büyüğü istenebilirmiş Kalmış olsa bile fazlası Başkan, avukat, sözcü Herkes beni konuşurmuş Adet yerini bulsun Bana beni konuşmak Az düşsün diye Küçüğün ne suyu büyükmüş Ne de sözü Büyük kadar Köstekmiş tutsaklığıma Salonlar dolusu avukatlar İstikrar sağlansaymış Ezber bozulmasaymış Ahlak da paylaşılsaymış keşke Acımasızlık gibi Çoğunluğa göre. 52 Sarper Ünal Ayakta alkışlandı dedektif Belli ki fark etmedi kimse Suçun kokusunu almak Yetmezdi deşifre etmeye Tadına bakmalı suçun En azından, Bir kere . 53 Karlı Dondurma, Vişneli Gece Viyan Petekkaya Erkenden kalktı. Pıtı pıtı banyoya koştu. Çok çişi vardı. Sıra elini yıkamaya geldiğinde uykusu artık iyice açılmıştı. Önce kırmızı taburesini getirdi lavabonun önüne, ardından taburenin üstüne çıktı, sabuna uzandı. Yüzünü de yıkadıktan sonra şöyle hafifçe ıslattı alnına dökülen saçlarını, sonra da geriye doğru taradı. İşte şimdi koca bir adam gibi hissediyordu. Tabureden indi, açık bıraktığı kapıdan çıktı. Üç sıçrayışta yetişebildi elektrik düğmesine. Kendiyle gurur duyuyordu; çünkü önceki gece uyumadan önce tam beş kez sıçraması gerekmişti ışığı söndürebilmek için. Babaannesinin odasına yöneldi, kapıyı hafifçe araladı. Çok dikkat etmesine rağmen kapı gıcırdamıştı; babaannesini uyandıracağı korkusuyla dudağını ısırdı yarısı düşmüş dişleriyle. Yok ama, korktuğu gibi olmamıştı; babaannesi hâlâ mışıl mışıl uyuyordu. İlk defa babaannesinden erken kalkmayı başarabildiği için kocaman bir zafer gülümsemesiyle allandı yanakları. Tekrar gıcırdar korkusuyla kapıya hiç dokunmadı. Parmak uçlarıyla gerisin geri yürüdü. Tek dileği babaannesinin bir süre daha uyumasıydı. Onun için hazırlayacağı sürprizin tam ortasında yakalanmak istemiyordu. Mutfağa gitti. İşe koyulmadan önce bir iskemleye çöktü. Önce plan yapması gerekiyordu. Mesela böğürtlen reçeli sofraya en son çıkaracağı şey olmalıydı. Çünkü hiç kuşkusuz babaannesi böğürtlen reçelinin kokusunu alır almaz uyanacaktı. Babaannesi böğürtlen reçeli yerken elli yaş küçülür, ağzı burnu reçel içinde kalmış bir bıdığa dönüşürdü. Öyle ki insanın hiçbir şey yapmayıp sadece onu izleyesi, izleyesi ve izleyesi gelirdi. Yumurta… Evet, yumurta pişirmeliydi! Babaannesinin yumurta pişirmek için neler yaptığını hatırlamaya çalıştı. Herhalde önce biraz tereyağı koymalıydı tavaya. Ateşi de çok açmasa iyi olurdu. Neticede ilk kez ocak kullanacaktı ve dikkatli olması gerektiğini biliyordu. Çay zaten olmazsa olmazıydı kahvaltının. Sonra düşündü de daha ilk denemede bu kadar maceraya gerek olmadığına karar verdi. Belki de çayı babaannesinin yapması daha doğru olurdu. Çünkü sürpriz yapayım derken kendini yakıp da babaannesinin başına iş açmak istemezdi. Tamam öyleyse, artık işe koyulma vaktiydi. Mutfakta da mavi bir taburesi vardı. Tabureyi aldı, buzdolabının önüne koydu. En üstteki raftan tereyağını çıkardı. Çok dikkatle yaktığı ocağın üstüne yerleştirdiği tavaya bir parça tereyağı koydu. Yumurtayı kırarken tavaya yumurta kabuğu düşmesini engelleyememişti. Minik parmaklarıyla kabukları almaya çalıştı. Sabırla yumurtanın pişmesini bekliyor, ocağın başından ayrılmıyordu. Böyle olunca işler çok daha yavaş ilerliyordu tabii; ama ilk deneyimini yüzüne gözüne bulaştırmak da istemezdi doğrusu. Nihayet yumurtanın piştiğine kanaat getirince ocağı söndürdü ve tavadaki yumurtayı iki tabağa eşit bir şekilde bölüştürdü. Şimdi de ekmek kızartma makinesine birkaç dilim ekmek atıp tekrar buzdolabına yöneldi. Ekmek kızartma makinesi zamanı geldiğinde kendi kendine durduğundan onun başında beklemesi gerekmiyordu. İki küçük domates, bir de salatalık çıkardı, taburesini lavabonun önüne götürdü ve bunları bir güzel yıkadı. O, domatesleri doğramaktayken ekmekler de kızarmıştı. Onu kendinden geçiren kızarmış ekmek kokusu babaannesini uyandırmadığı için mutluydu. Reçeli en son çıkaracak olmak ne de akıllıca bir karar olmuştu. Salatalığı da ince dilimler hâlinde kesti ve bu dilimleri tabağın dibine doğradığı domateslerin üzerine gülen yüz şeklinde yerleştirdi. Zeytin ve peynir de masadaki yerlerini aldıktan sonra sıra artık reçeli çıkarmaya gelmişti. Çok heyecanlıydı. Dolaptan reçel kavanozunu aldı, masanın üzerine koydu. Minik parmaklarının gücü kavanozun kapağını açmaya yetmiyordu. Parmak uçları kızardı; ama pes etmedi. Eli de terlemişti üstelik. O da pijamasını bir eldiven gibi kullanıp tekrar asıldı kapağa. Göbeği cıbıl cıbıl ortadaydı şimdi. Nihayet açabildi reçel kavanozunun kapağını. Babaannesinin en sevdiği tabağa özenle koydu reçeli. Böğürtlen reçeli, bu porselen tabağı, bir gelini süsler gibi büyük bir özenle süslüyordu. Koyu kırmızılar ve morlarla süslü gelini masanın tam ortasına yerleştirip çöktü yine iskemlesine. Babaannesini öpüp uyandırmak da vardı ama onun 54 reçel kokusuna uyanmasını daha çok istiyordu. Bir süre beklemeye karar verdi. Zaten taze süt kokusu minik bir kedi yavrusu için neyse, böğürtlen reçeli kokusunun da babaannesi için aynı şey olduğunu biliyordu. Çok beklemesi gerekmeyecekti yani. Ama bekledi. Bekledi. Bekledi. Babaannesi dün çiçeklerle ilgilenirken pek yorulmuş olacaktı ki böylesine derin uyumuştu. Dayanamadı, kalktı. Babaannesinin yanına gidip yanağına kocaman bir öpücük kondurdu. Babaannesi kalkmadı. Mışıl mışıl uyuyordu. Çok yorulmuş olacaktı ki hâlâ uyuyordu. Babaannesinin yanına uzandı, ona sarıldı. Babaannesi kalkmadı. Mışıl mışıl uyuyordu. Babaannesinin yanında, o da uyudu. Babaannesi kalkmadı. Böğürtlen reçeli masanın üzerinde kaldı, babaannesi uyanmadı. 55 Uyuyan Böğürtlen Bıdığı Viyan Petekkaya Erkenden kalktı. Pıtı pıtı banyoya koştu. Çok çişi vardı. Sıra elini yıkamaya geldiğinde uykusu artık iyice açılmıştı. Önce kırmızı taburesini getirdi lavabonun önüne, ardından taburenin üstüne çıktı, sabuna uzandı. Yüzünü de yıkadıktan sonra şöyle hafifçe ıslattı alnına dökülen saçlarını, sonra da geriye doğru taradı. İşte şimdi koca bir adam gibi hissediyordu. Tabureden indi, açık bıraktığı kapıdan çıktı. Üç sıçrayışta yetişebildi elektrik düğmesine. Kendiyle gurur duyuyordu; çünkü önceki gece uyumadan önce tam beş kez sıçraması gerekmişti ışığı söndürebilmek için. Babaannesinin odasına yöneldi, kapıyı hafifçe araladı. Çok dikkat etmesine rağmen kapı gıcırdamıştı; babaannesini uyandıracağı korkusuyla dudağını ısırdı yarısı düşmüş dişleriyle. Yok ama, korktuğu gibi olmamıştı; babaannesi hâlâ mışıl mışıl uyuyordu. İlk defa babaannesinden erken kalkmayı başarabildiği için kocaman bir zafer gülümsemesiyle allandı yanakları. Tekrar gıcırdar korkusuyla kapıya hiç dokunmadı. Parmak uçlarıyla gerisin geri yürüdü. Tek dileği babaannesinin bir süre daha uyumasıydı. Onun için hazırlayacağı sürprizin tam ortasında yakalanmak istemiyordu. Mutfağa gitti. İşe koyulmadan önce bir iskemleye çöktü. Önce plan yapması gerekiyordu. Mesela böğürtlen reçeli sofraya en son çıkaracağı şey olmalıydı. Çünkü hiç kuşkusuz babaannesi böğürtlen reçelinin kokusunu alır almaz uyanacaktı. Babaannesi böğürtlen reçeli yerken elli yaş küçülür, ağzı burnu reçel içinde kalmış bir bıdığa dönüşürdü. Öyle ki insanın hiçbir şey yapmayıp sadece onu izleyesi, izleyesi ve izleyesi gelirdi. Yumurta… Evet, yumurta pişirmeliydi! Babaannesinin yumurta pişirmek için neler yaptığını hatırlamaya çalıştı. Herhalde önce biraz tereyağı koymalıydı tavaya. Ateşi de çok açmasa iyi olurdu. Neticede ilk kez ocak kullanacaktı ve dikkatli olması gerektiğini biliyordu. Çay zaten olmazsa olmazıydı kahvaltının. Sonra düşündü de daha ilk denemede bu kadar maceraya gerek olmadığına karar verdi. Belki de çayı babaannesinin yapması daha doğru olurdu. Çünkü sürpriz yapayım derken kendini yakıp da babaannesinin başına iş açmak istemezdi. Tamam öyleyse, artık işe koyulma vaktiydi. Mutfakta da mavi bir taburesi vardı. Tabureyi aldı, buzdolabının önüne koydu. En üstteki raftan tereyağını çıkardı. Çok dikkatle yaktığı ocağın üstüne yerleştirdiği tavaya bir parça tereyağı koydu. Yumurtayı kırarken tavaya yumurta kabuğu düşmesini engelleyememişti. Minik parmaklarıyla kabukları almaya çalıştı. Sabırla yumurtanın pişmesini bekliyor, ocağın başından ayrılmıyordu. Böyle olunca işler çok daha yavaş ilerliyordu tabii; ama ilk deneyimini yüzüne gözüne bulaştırmak da istemezdi doğrusu. Nihayet yumurtanın piştiğine kanaat getirince ocağı söndürdü ve tavadaki yumurtayı iki tabağa eşit bir şekilde bölüştürdü. Şimdi de ekmek kızartma makinesine birkaç dilim ekmek atıp tekrar buzdolabına yöneldi. Ekmek kızartma makinesi zamanı geldiğinde kendi kendine durduğundan onun başında beklemesi gerekmiyordu. İki küçük domates, bir de salatalık çıkardı, taburesini lavabonun önüne götürdü ve bunları bir güzel yıkadı. O, domatesleri doğramaktayken ekmekler de kızarmıştı. Onu kendinden geçiren kızarmış ekmek kokusu babaannesini uyandırmadığı için mutluydu. Reçeli en son çıkaracak olmak ne de akıllıca bir karar olmuştu. Salatalığı da ince dilimler hâlinde kesti ve bu dilimleri tabağın dibine doğradığı domateslerin üzerine gülen yüz şeklinde yerleştirdi. Zeytin ve peynir de masadaki yerlerini aldıktan sonra sıra artık reçeli çıkarmaya gelmişti. Çok heyecanlıydı. Dolaptan reçel kavanozunu aldı, masanın üzerine koydu. Minik parmaklarının gücü kavanozun kapağını açmaya yetmiyordu. Parmak uçları kızardı; ama pes etmedi. Eli de terlemişti üstelik. O da pijamasını bir eldiven gibi kullanıp tekrar asıldı kapağa. Göbeği cıbıl cıbıl ortadaydı şimdi. Nihayet açabildi reçel kavanozunun kapağını. Babaannesinin en sevdiği tabağa özenle koydu reçeli. Böğürtlen reçeli, bu porselen tabağı, bir gelini süsler gibi büyük bir özenle süslüyordu. Koyu kırmızılar ve morlarla süslü gelini masanın tam ortasına yerleştirip çöktü yine iskemlesine. Babaannesini öpüp uyandırmak da vardı ama onun 56 reçel kokusuna uyanmasını daha çok istiyordu. Bir süre beklemeye karar verdi. Zaten taze süt kokusu minik bir kedi yavrusu için neyse, böğürtlen reçeli kokusunun da babaannesi için aynı şey olduğunu biliyordu. Çok beklemesi gerekmeyecekti yani. Ama bekledi. Bekledi. Bekledi. Babaannesi dün çiçeklerle ilgilenirken pek yorulmuş olacaktı ki böylesine derin uyumuştu. Dayanamadı, kalktı. Babaannesinin yanına gidip yanağına kocaman bir öpücük kondurdu. Babaannesi kalkmadı. Mışıl mışıl uyuyordu. Çok yorulmuş olacaktı ki hâlâ uyuyordu. Babaannesinin yanına uzandı, ona sarıldı. Babaannesi kalkmadı. Mışıl mışıl uyuyordu. Babaannesinin yanında, o da uyudu. Babaannesi kalkmadı. Böğürtlen reçeli masanın üzerinde kaldı, babaannesi uyanmadı. 57 Yok Yok Irmak Özçilingir Gidiyoruz Ekrem Bey, gidiyoruz! Yok yok bu gerçek olamaz, evimize gidiyoruz. Yetmiş yıl dile kolay bu şehirde, ne kadar özledim evimi. Hâlâ köy kahvesinde tavla turnuvaları yapılıyor mudur dersiniz? Hatırlar mısınız, hep birinci olurdunuz. Öyle bir yarışma yapmayalı ne kadar oldu kim bilir. Bu büyük şehirde ne kadar tükendik aslında değil mi Ekrem Bey? Otobüse binişimizi hayal meyal hatırlıyor gibiyim; ama şimdi yoldayız gidiyoruz işte. Uzak bir şehre doğru gidiyoruz. Köyümüz var o şehirde. Ne kadar bekledim bu anı. Önümüzdeki uçsuz bucaksız yolu, otobüsün her tümsekten geçişte tıkırdayan kapağını, o plastik bardaktaki sıcak çay kokusunu hep hayal ettim. Yok yok bu gerçek olamaz, evimize gidiyoruz Ekrem Bey! Yol kenarındaki kar taze henüz, bulut mavisi rengiyle eriyip gökyüzüne karışmayı bekliyor. Büyük şehirde bu mevsimde kar olmaz değil mi Ekrem Bey? Bu mevsimde de kar görürdük aslında. Yetmiş oldu herhalde değil mi? Evimizi görmeden yetmiş yıl geçirdik Ekrem Bey. Şehre ilk gelişimizi hatırlıyorum. Siz en güzel takımınızı giymiştiniz. Toprak rengi pantalonunuz ve bembeyaz gıcır gıcır gömleğiniz vardı üzerinizde. Şehre gidiyoruz diye daha bir özenle ütülemiştim o gömleği. Ütüye koyacağım kömürü ısıtırken ellerim titriyordu heyecandan. Şehre gideceğiz diye ne kadar da mutluydum. Kim bilirdi özel günler için sakladığım elbisemi giyerken, evimi yetmiş yıl göremeyeceğimi? Gidiyoruz şimdi ama değil mi? Evet gidiyoruz. Herkesin elinde gidiş-dönüş biletleri varken bizim elimizde sadece gidiş bileti var. Evet, bu gerçek, evimize gidiyoruz. Şu insanlara bir bakın Ekrem Bey. Neden kimse huzurlu değil? Herkesin yüzünde bir tedirginlik var, neden dersiniz? Belki de hiçbir şeyin aynı olmayacağından korkuyorlardır. Yetmiş yıl, Ekrem Bey, köyümüz bizi unutmuş olabilir mi? Kahvedeki tavla yarışmaları bitmiş, eski dostlarımız köyü terk etmiş midir dersiniz? Peki ya evimiz, gri boyalı evimiz hâlâ yerinde midir? Hatırlar mısınız nasıl akıtırdı çatısı, acemilik döneminize gelmişti evimiz. Çok ustaca yapamamıştınız çatıyı. Şehirde de hiç çatı tamir etmediniz. Unutmuş olmayasınız? Yok yok, sorun değil köydeki dostlarımız yardım eder bize. Belki İsmail Bey konuk eder bizi evinde. Ne kadar sıkı dosttunuz onunla Ekrem Bey. Çocukluğunuz birlikte geçmişti. Uyuyamıyorum heyecandan. Yoldaki çakıl taşları takır takır çıtlatıyor camları. Şoför beyin radyosundaki cızırtıyı duymuyorum artık, alıştım sanırım. Herkes uyuyor. Şoför beyle ben seyrediyoruz yolu. Önümüzde kocaman dağlar var. Dağların ardında da köyümüz vardır belki Ekrem Bey. Uyuyan herkesin yüzünde bir tedirginlik var. Otobüs yolculuğu bu kadar mı ürkütür insanı? Belki de kimse benim gibi kavuşmayacaktır evine. Yok yok, bu gerçek olamaz. Çok yaklaştık Ekrem Bey! Gece sona yaklaştı, sabah oluyor. Denizdeki kayıkları görmeye başladım. Birkaç kuş uçup gitti bile otobüsün yanından. Yarışa girdik dalgalarla, bir onlar öne geçiyor, bir biz. Güneş doğmak üzere Ekrem Bey, siz de omuzumda uyuyorsunuz. 58 Tatlar, Kokular ve Tutkular Zeynep Ceylan Bu öykü, Tahsin Yücel’in 1960’da yayımlanan romanı Mutfak Çıkmazı’ndan1 esinlenerek yazılmıştır.İlyas Divitoğlu, Emel ve Murat Tahsin Yücel’in kaleminden çıkmadır. Yazılan bu hikâyede, yalnızca İlyas’ın hayal dünyası ve olay örgüsü özgündür. Kovuklarından ballar damlayan, etrafı keskin ada çayı ve kekik kokularıyla kaplı, dallarından güneş gibi portakallar sarkan geniş yapraklı bir ağaçtaydı şimdi. Ziyaret ettiği rüyalar bahçesinde her gece farklı ağaçlara binerdi. Havuçları köklerinden söker, görünüşlerinden nasıl bir tatları olduğunu anlamaya çalışırdı bazen. Bazen de kendini sonsuz taze baharatla kuşatılmış halde bulur, ekmek kokusu alırdı bir yerlerden. Gördüğü her şeyin tadını duyardı bir yandan da afiyetle yerdi renkleri ve kokuları. Ancak biberiye kaplı çimenlerde attığı her adım ve tattığı her yeni meyveyle beraber zamanının azaldığını bilirdi, fokurtu yaklaşırdı çünkü. O telaşla gözleri, çayı yapılacak farklı bir baharat arardı, yeni bir tat kaynağını ne zaman bulduğunu düşünüp eline alsa hep aynı çay yapraklarını görürdü. Sinirlenir, beraberinde götürecek güzel bir yaprağı seçerken, tam aradığını bulmuşken, hep aradığını bulmuşken uyanırdı. Çayı kaynatan Murat’tı bu sefer. İlyas kokusundan dahi anlıyordu çayın tat eksikliğini, nasıl kötü demlenmiş olduğunu. “Ben yapardım, canım,” diye geveledi ağzında, mutfağındaki beceriksize hitaben. “İlyas! Günaydın dostum, bugünden tezi yok okula geliyorsun, Orhan Bey özellikle rica etti. Dersleri seninle başka oluyormuş, öyle dedi. Çayını da ben kaynattım senin için. Bak bugün fakülteden sonra şöyle güzel bir lokantaya gidiyoruz. Buraya kapanıp yemek yapmak yok!” İlyas duymuyordu. Getiremediği o sihirli, bildiği her tadın, rengin ve kokunun bileşimi olan o yaprağa yanıyordu şimdi. Bugün yapmayı düşündüğü doldurulmuş tavuğun içine ne yakışırdı! Ya da daha iyisi, çayını onunla yapar, kendisi yapardı. “Emel denen o kızdan korkma İlyas! Meraklanma, onu gördüğünde onunla konuşmazsın sen, üzmesine izin vermezsin, olur biter! Sen kendi yemeğini pişirecek adam mısın İlyas? Topla kitaplarını, içelim çayımızı, gidelim.” “Ben o çayı içmek istemiyorum. Tadı hep aynı.” “Ne demek istiyorsun dostum, İlyas? İlyas?” Fakat o odasına yönelmiş, bahçesi ve kendisini ayıran şu tatsız konuşma ve tatsız çaydan kaçıyordu. Kapıyı arkasından kilitledi. Kapıya Murat ve beklentiler çarptı. Bahçesine vardığında, umutsuzca savaşıyordu gelen rüzgâra karşı. Sesler, kokuları ve renkleri bastırdı. Kekikler kurudu, portakalların hepsi yerlere saçıldı. Rüzgâr, etrafında bir tayfun oluşturdu. Bir baktı yanında Emel duruyor! İkisi, tayfunun gözünde, bakışıyorlardı. Konuşuyordu Emel, ancak inanılmaz bir hızla aklını, kalbini ve bahçesini kuşatan sesler Emel’inkini bastırıyordu: “Divitoğulları’nun gözü, biriciği! Büyüğümüzsün sen, umudumuzsun sen, deden gibi yargıtayda çalışacaksın, gururumuz sayende yeniden yükselecek, gücümüz ve zenginliğimize senin sayende kavuşacağız! İlyas’ımız! Büyüğümüz!” Ancak İlyas’ın hırsı başkaydı artık. Çok daha derinlerden geliyordu, benliğinin içinden ,öyle derindi ki tarihin ilk zamanlarının içine düşüyordu sanki, etrafı yemek buharıyla kaplıydı, dün yaptığı etin karamelimsi kokusu içinde yüzerek daha derine daha aşağı iniyordu şimdi. Emel’den daha alçaklardaydı şimdi. Murat’tan, tayfundan hatta bahçesinden daha derinlerdeydi. Yalnızlığından uzaklardaydı, ışıl ışıl kalay tencerelerin arasında. Birden tencerelerin sıcak yansımasında Nazım Hikmet’i gördü. Salatalık doğrarken bir yandan bir kâğıda bir şeyler karalıyordu: 59 Mutfaktayız masada, muşambanın üstünde bahar masada, muşambanın üstünde körpecik bir salatalık çiçeği burnunda, pütürlü. Çepçevre oturmuş bakıyoruz ona çarpıveriyor yüzümüze yumuşacık bir tazeliktir kokuyor bir tazelik Can Yücel de oradaydı, lapaya benzeyen ancak çok güzel kokan bir risotto pişiriyordu, bir yandan sakin bir özlemle dizeler okuyordu: Bir tabak lâpa olsa şimdi Anamın hanımelleriyle pişirdiği Akpak ve onun elleriyle sıcak Bir tabak lâpa olsa Anamın pişirdiği Refik Halid Karay, tarhana çorbasını karıştırdığı sırada4 aradığı baharatın onda olduğuna dair İlyas’ın içinde tuhaf bir his vardı.. Refik Bey başını kaldırdı ve İlyas, ona sırrını sordu. O da açıkladı; ancak İlyas gene de pek bir şey anlamadı. Tulum peyniri ve kızarmış ekmek parçaları katmak dışında başka bir süsleme, farklı bir çeşnilendirme tekniği kullanılmıştı ona göre. Refik Bey’in anlattığına göre, tarhana çorbasını içerken insanın kendini zorlu, soğuk, karlı bir güne hazırlaması gerekiyordu anlaşılan; tarhana çorbasının meziyeti belki de karşıladığı ihtiyaçtan, içenin içinde bulunduğu anın şiirselliğinden ileri geliyordu. İlyas, şimdi yaklaştığını hissediyordu yemeklerinin hepsine lezzet katacak o tada. Tam etrafına bakınıp o ışıl ışıl kalayların arasında kalıp kalamayacağını sormak üzereyken, onu arkadan pençe gibi kavrayan bir el duydu. Daha kafasını çevirmeden anlamıştı kim olduğunu. Sayılamayacak kadar çok olan o eller, ona yalvaran, ondan bir şeyler bekleyen o seslerdi onu arkadan kavrayan. Kokular ve şiir dizelerine tutunmak umuduyla derin bir nefes aldı; ancak tadı ve kokusu olmayan eller, o soğuk sesler onu daha da yukarı çekti. İşte o terk edilmiş bahçesindeydi gene, tam Tayfun ve Emel’le baş başa kalma tehdidi doğmuştu ki onu tutanın Murat olduğunu anladı. Bir şey fark etmezdi, bu da en az köydekilerin soğuk ellerinin onu ele geçirmesi kadar kötüydü. Onun da sesini duymuştu, o da yalvarıyordu o güzel kokuların arasından çıkması için. Onlardan biri olması için sesleniyordu İlyas’a, o da tutkularından vazgeçsin diye uğraşıyordu. İlyas şimdi ne derinlerdeki mutfağında ne de harikalar diyarındaydı. Murat’ın yanında, akrabaları ve sanatçı benliğinin yol ayrımındaydı. Saçma bir düşünceydi belki; ama bundan sonraki hayatı boyunca ne yapacağı tamamen Murat’la şimdi dışarı çıkmasına veya istediği tadı araştırmak için bahçesine geri dönmesine bağlıydı. Kendisine yöneltilen umutsuz ve ısrarcı bakışları görmezden gelerek, başını yana çevirdi ve o an dünyada tarhana çorbasını onca lezzetli kılan şeyi öğrenmek dışında hiçbir isteği olmadığını fark etti. “İlyas!” diye bağırdı Murat, ama artık çok geçti. Bir zamanlar İlyas Divitoğlu olan bir aşçı, artık yüzlerce şairin arasında, yemeklere tat vermenin binbir çeşit sırrını öğreniyordu. O, yakınlarının ve aşiretinin gözünde bir ölüydü, bir aşçı parçasıydı, eski İlyas’ın yerini baskılar ve korkulardan uzak, yemek ve duygunun iç içe geçtiği, sadece yemekle nefes alan bir varlık, tutkuyla yanan bir ruh almıştı. Şimdi gömülmeyi seçtiği sonsuz bir rüya ülkesindeydi; bahçesinin kapıları da yoktu artık, sonsuzluktan da geniş ve engin yemek tutkusunun içinde, hayal edemediği yeni meyveler, yeni sebzeler, yeni baharatlar arasında, içgüdüleri ve sanatıyla yaşayan bir canlı olarak yol alıyordu. 60 61 Özen Uğurlu Kuğu Gölünde Bir Matmazel Pelinsu Elif Hünkar Bir sabah uyandım. Evet aynı sıradanlıkta. İlk önce gözlerinizi açarsınız, eğer şanslıysanız o an evrenin doğurgan tanrıçası güneşin yakıcı, iç gıcıklayıcı narin parmakları usulca kaldırır gözlerinizin kalın güneşliklerini. Altın rengi ağlamışlıklar, birikmiştir göz yuvalarınıza. Selamlamak için sarıyı, gerinir insan. Kollar geriye, kollar yukarı, eller ve parmaklar buluşur sımsıkı tutunur. Bir balerin edasında gelir sonrası. Parmaklarımı hafiflettim, bıraktım salınsınlar; Tchaikovsky’nin senfonilerinde, bütün bağlarımı hafiflettim ardından. Takip ediyordu kollar elleri, eller rüzgarın götürdüğü yönde. Orta parmak toprağa, işaret parmağı göğe bakıyor, baş parmak yukarıyı işaret ederken serçe parmak boynunu eğmiş ortancayı taklit ediyor. Koşuyordu bedenim, ilk kez özgür bırakılmış, ilk kez hafifletilmiş ilk kez programlanmamış gibi. Ruhum bir uçurtmaydı, onu yeryüzüne bağlayan incecik ip özgürlüğü inkar eden saplantılı bir beden. Tanrı bir insan olsaydı, biz ancak onun bilgisayarında takılı duran fakat hiç izlemeye vakit bulamadığı filmi, baş ucunda yığınla dizilmesine karşın asla elini atıp okumaya yeltenmediği kitapları, belki bir gün giyerim diyerek dolapta eskittiği işporta malı elbiseleri olurduk. Sevmek cesaret ister, seversen gücünü kaybedersin, iradeni verirsin. İnsan eşyadan güçlüdür. İnsan sever, eşya sevemez. Peki bir insan neden bir insanı sever ki o vakit, bir eşyayı sevmek varken; neden güçlü olana bağımlı kılar kendini? Bir eşya tarafından hiç sevilmeyeceğini bilerek onu sevmek, sevebilecekken sevmemeyi seçmiş bir insanı sevmekten daha mantıklı değil midir? Maddeleri seçtim. Bütün insanları çıkarttım zihnimden. Ömrümü hayatımdaki maddeleri bir mükemmelliğe kavuşturmaya adadım. Çünkü mükemmel olağandan bile iyiydi. Mükemmel, maddeyi insana çevirebilecek en ciddi ifadeydi. Parmak uçlarımı yataktan kazıdım, balerin olmaya alışmış bedenim ayaklarımı birer paranteze dönüştürdü. Doğruldum, doksan derece dik vücudumu doksan derece sağa döndürdüm. İlk önce ayak işaret parmaklarım değdi halının kırmızı tenine, ardından tabanlarım sıfırlandı, yaladı yuttu halının tüm pişmişliğini. Aynadan kendimi görebiliyordum, yamulmuş yakamı düzelttim. Yetmiş beş derecelik bir açıyla arada iki buçuk santim bırakılarak konulmuş pofuduk terliklerimi ayağıma geçirdim. Ayağa kalktığımda, bu pazartesilerinde güneşin sarısının ne kadar da solduğundan, kargaların bile karın ağrılarıyla uyandığından, çiçeklerin taç yapraklarını yolduklarından, ineklerin diğer günlere nazaran yüzde sıfır nokta sıfır sekiz daha az süt verdiklerinden, stresin o kadar büyüdüğünden ki dünyanın yörüngesinden nasıl da bir mikromilim kaymış olabileceğinden henüz pazarı yaşayan ülkelerin ne kadar da şanslı olduğundan bahsettim. Kendime. Pazar pijamalarımı katladım. Yastığın altına usulca yerleştirdim. Sutyensiz vücudum, perdenin tülünü kafasına geçirip etrafta hayalet taklidi yaparak koşturan afacan bir çocuğu andırıyordu. Aynayı gördüm. Sonra aynadakini. Çıplaktı... Tıpkı berrak suda yüzen gök kuşağı gibi, ve bir taşralının toprakta dolaşan nasırlı ayakları... Kış geldiğinde yapraklarından vaz geçmiş bir gürgen kadar çıplaktı, sokak kavgasında tüylerinin bir kısmı yolunmuş bir kedi kadar savunmasız ve derisi yüzülmüş bir tilki kadar ölü. Banyoya girdi, suyun vanasını en sola çevirdi. Fokurdayarak akan suda çıplaklığını yırtmaya çalışır gibi yıkandı. Gözlerini sımsıkı yumdu, elini duşakabinin buzlu camdan kapısından bir yılan kıvraklığında kaydırdı, havluyu üçüncü yoklayışında kavrayabildi. Havluyla kaplanmış çıplaklığı, koşarak odasına girdi; koridorların onu görmesinden korkuyor gibiydi. Gardırobunu açıp dizilmiş siyah ve beyaz kıyafetlerine baktı. Siyah ve beyaz... Beyaz düz gömlek, beyaz fırfırlı gömlek, bir başka beyaz gömlek, beyaz merserize kazak, beyaz tasarım ceket, siyah kalem etek, siyah kloş etek, siyah ispanyol paça pantolon, siyah boru paça pantolon, siyah -artık küçük gelen- pantolon, siyah -hiç giymedim- pantolon, siyah kalın kazak, siyah peplum ceket, siyah dantel gece elbisesi, siyah -her kadının dolabında bulunması gereken kurtarıcı- elbise... Ne kadar basitti oysa hayat, neden insan ırkı bu iki güzel zıtlığa bir dolu renk ekleyerek bozuyordu akıl almaz düzeni? Neden netlik yok oluyordu lilaların, yavruağzıların, eflatunun, narçiçeğinin gölgesinde? Neden insanlar eşit olmak 62 için savaş verirken renkler bile kendi aralarında sınıflaşıyor, aristokrat turkuaz her zaman basit yeşili yeniyordu? Pazartesi kıyafetlerini askılarından çıkartıp üzerine yerleştirdi. Pamuk tarlasını andıran teni, siyah ve beyazın ahengine ekleniyor, varlığıyla yokluğu bir olurken baştan savma yapılmış bir sahne dekoruymuş katmanmış izlenimi veriyordu. Kuzgun siyahı saçları bu bütünlükte gözden kaçıyor, kostümün bir parçasıymış, sıradanlığın düzeniymiş gibi duruyordu. Evin içinde bir tur attı, döne döne. O an etrafındaki her şey bir parlaklığa bir beyaz ışık hüzmesine dönüştü. Kendini hayal etti, bir kuğu gibi, yalnız bir kuğu kadar çıplak, dans ettiğini düşündü. Hafifçe zıpladığını, kollarının bir elips çizdiğini, yüzünün asil bir soğuklukta ama nasıl da beyaz olduğunu, sonra aynı hareketleri nasıl yinelediğini, sağ ayağının parmak uçları üzerinde olduğunu solunsa hafifçe sağ diz kapağını okşadığını o sırada sağ kolunun ağaç dalına uzanırmışçasına dik dururken sol kolunun başına daha yakın kıvrılmışlığını ve bir sipermişçesine güvensizce duruşunu... Hayal etti. Camların hepsi, kapalıydı. Kahvaltı etmedi, hayır hayır kahve de içmedi. Kapıyı kapadı, üstü üç altı iki kez kilitledi. Asansör geldiğinde başını öne eğip sağ ayağıyla ilk adımını attı; ivedi bir hareketle, içeride karşılaşmak istemediği birisi varmış gibi yüzünü sıkıca kapıya çevirdi. Aynaya; onun kırgın omuzlarını ve dik sırtını yansıtmak layık görülmüştü. Olsundu, o alışıktı! Dışarıda ne yağmur vardı ne de kasvetli bir hava. Dışarıda ne gülümseyen güneş vardı ne de onunla dansa tutuşan verimli toprak. Bulutlar, aynı şekilsiz bulutlardı; gökyüzü, aynı gri gökyüzü. Apartmanın gri mermerini severdi, mermer kirin içine işlemesine izin vermezdi hem topukluların taşın içine işlediği soğuk, ürpertici gürültü her zaman neşe verici olmuştu. Mermerin bittiği o siyah çizgiye geldiğinde büyük bir adım attı, ayağının gri kaldırım taşına geldiğinden emin olduktan sonra, başını ayaklarına paralel olacak şekilde sabitledi, çakıl gözlerini mezara gömen gözlüğünü el yordamıyla yerleştirdi, siyah cenaze gölüklerini... Pembe kaldırım taşlarına basmadı, çünkü ona ezik, çürük çilek tarlalarını hatırlatırlardı. Az önce mermer girişinde bir ruh gibi süzüldüğü apartmandan sonraki ikinci sokağın başından yirmi üç metre ileride, on üç apartman kuzey, sekiz apartman batı yönünde, saatte altı kilometre hızla giden bedenini durduran bir manzara karşısına çıktı. Bir erik ağacı, kollarından sarkan olmuş hatta güneşin ateşinde pişmiş, kavrulmuş erikler... Onların ağırlığından hepsi birer yay olmuş dallar, dala tutunamayan erikler, yerdeki erikler, çürümüş ve bir leşi andıran mor, çapı üç santimi bulan, fazla olmuş mürdüm erikleri... Sanki sırıtıyordu ona meyve çürüğünden görünmez olmuş kaldırımlar... Oysa daha dün dayanamayıp almamış mıydı eline Arap sabununu, faraşını, hani kurtarmak için onu üzerindeki bu ölülerden? O değil miydi sanki uğraşan üzerindeki sarı çöplükten kurtulmasına yardım eden? Baş ve işaret parmaklarını bir böceğin boyunu gösteriyormuşçasına kıstı ve parmaklardan yapılmış mandalı usulca burnuna yerleştirdi. Yürüdüğü birkaç metrede topuklu ayakkabıları çoktan nasırlaşmış taraksız ayaklarını acımasızca paralamıştı. Ana caddeye çıktı, ışıklarda ifadesiz bir suratla bekledi. Saatini kontrol etti memnun bir ifadeyle gülümsedi. Minibüs ışıklarda durdu. O, tam sol bacağını atacakken duraksadı, aniden sol bacağını indirdi, sağ ayağını bir deri hastalığına yakalanmış gibi gözüken minibüsün ilk basamağına attı. Boş yere geçmeden öne doğru ilerledi. Parmak uçlarıyla tuttuğu anti-bakteriyel sabunla yıkanmış bozuk paraları şoförün avuç içine tenine değmeden bıraktı. Maden paraların düşüşü dik bir şelaleden kontrolsüzce yuvarlanan kayaları andırıyordu. Yamalı çift kişilik boş koltuğa oturdu, yanına çantasını nazik ve yavaş adımlarla yerleştirdi. Oysa herkes anlamıştı çantanın orada oturma sebebinin onun yanında başka bir ten istememesi olduğunu, gözlerini kapatınca görünmez olduğunu düşünen çocuklar gibi, hareketlerin yavaşlığında insanların kandırılabileceğini düşünüyordu. Baş ve işaret parmaklarını çantasının içine daldırdı, birkaç bakışın ardından kalın, deri ciltli kitabı önce iki parmağının ardından avuçlarının arasına aldı. Gözlerini cama değdirmemeye özen gösterdi, öyle ki vücudunu on derece sağa döndürdü. Korktuğu asfaltın yorucu manzarasından çok cama yapışmış parmak izleri, yağ kalıntılarıydı. Gözlüğün siyah çerçevesinde, kelimeler duman altında kalıyor, buğulanıyor, anlamları derinleşiyordu. 63 Sağ ve sol baş parmaklarıyla yardı kitabı, on beşinci sayfaya rastlayan parmaklar utandılar yaptıklarından, uzun ince işaret parmak bir anne olgunluğunda ilk önce pürüzlü dilde ferahladı, ardından birer birer çevirdi samana yazılmışları, gururla otuz üçüncü sayfayı buldu, tutkuya efsunlanmış o kadının masalında. Bir kadın vardı, bir başka hayatın tutkulu kuğusu... Bir kadın ki anlatmaya dilin varmadığı, izleyen gözlerin merceğini kaybettiği, zamanın bulanık bir girdaba kapıldığı, renklerin birbirine karıştığı... Bir kadın ki, yarattığı cümbüşte Tanrı’nın bile uyandığı, ve kıyameti izler gibi, onu izlediği... İlk cümle... Ve o yüksek ökçeli ayakkabılarını çıkarttı; burnu küt, kartonla sertleştirilmiş toz rengi puantlarını tırnakları dökülmüş otuz altı numara ayaklarına geçirdi. İkinci cümle... Pazartesi takımını çıkarttı, katlamadı hayır! Çarşaf beyazlığı, toz pembe bir leotardla kaplandı, aceleyle toplanmış olmasına karşın kafatasına yapışmış topuzu ile satürnün halkasını andıran tütüsü arasında dümdüz bir sırt uzanıyordu. Üçüncü cümle... Ve o takıntılı beden, belirsizce vaz geçiyor kendinden, esir aldığı ruh, özgürlüğün çığlıklarında hesap soruyor. Civa kıvamındaki beden, ritmin kölesi oluyor, bir fügün ilk sesi, noktaya karşı nokta bir armonide en derin ezgi, lirik bir mitin fazla abartılmış başrol oyuncusu, felçli bir pandomim sanatçısının anlatamadıkları, silindir bir odada köşeleri arayan bir kör... Pam, parariraram riram riram rirarirararam, param... Karanlıkta yüzlerini seçemediği seyircileri görür, izlendiğine emindir yalnız gözleri göremez hiç. Dikkatli ve özenli, bakar göremediği gözlere. Puantların köşeli parmaklarına, fırlamış kemiklerine yaptığı acıyla garip bir haz duyar içinde, güneş açar yeniden ve yavruağızları daha bir sevecen gelir. Acı; yaşadığını hatırlatır ona, hala nefes aldığını ve hala hissedebildiğini kuşkuların ve kırıkların izlerinde. Acı, öyle şiddetli gelir ki bir an, sahnenin ilerisinde karanlıkta kaybolan, karadelikte yutulan siyah; bir şimşeğin çakmasıyla bembeyaz oluverir. Aydınlık göz alır, aydınlık daha bir unutturur gerçeğin varlığını. Usulca parmakları üzerine kalktı, bir iki ve bir ve iki. Yaşamın bir kıyısından diğer bir kıyısına yürüdü, gözleri kapalıydı ve o hiç bu kadar evinde hissetmemişti. Alışmış olacak, hızlandı hareketleri, bir bacağını kaldırdı doksan dereceye ve o ayak yere indiğinde diğeri ateşledi kendini, koşuyor, koşuyordu. Bir-ki, bir-ki, hızlandı hareketleri. Ve o bir kuş kadar özgür, alabildiğine bağımsız ve bir o kadar esir hürriyetine, bir o kadar çaresiz bu yanılsamalarda. Gökteki en parlak yıldıza ulaşmak istermiş gibi, tavşan desenli bulutlardan bir parça koparmak istermiş gibi, güneşin bereketli tarlalarına erişip buğdaylarını tek tek çeperinden çıkarmak istermiş gibi zıpladı tek ayağın üstüne. Gökteydi, yukarısı bembeyaz, yukarısı aydınlık, ve aşağısı, hiç olmadığı kadar sonsuz, derin. Öteki bacağı üzerine indi. Kollar yüz seksen derece açık, bir sağa bir sola yatıyorlar, fırtınaya yakalanmış, alabora olmak üzere bir gemi gibi. Ve eller şekerleme yaparmış gibi serbest, beyinden ayrı, havanın basıncı ve rüzgarın etkisiyle hareket ediyor. Pam... Pam... Pam... Pam... Sopa gibi dümdüz olan kollar müziğin emrinde bir ağacın dallarına dönüşüyor, yine simetrik ama kırılgan geçişlerle kâh bulutların hazinelerinden henüz kurak çöllerin cılız kumuyla buluşamamış yağmur damlalarını avuç içlerine topluyor kâh sel altında kalmış çürük humusu bu suyla duruluyorlardı. Yükseklerden, döküldü omuzlarına Doğu’nun sıcağında kurutulmuş papatya yaprakları; hani şu küçük kızların “Seviyor, sevmiyor?” oynadıkları. İleride, çok tepelerde, melekler izliyordu onu, omuzlarına inen beyaz narin yapraklar bir kanıtıydı gökyüzünün gerçek sahiplerinin. Melekler izledikçe zerafet dolu salyaları akıyordu ağızlarından, ve tıpkı cama çarpan yağmur damlaları gibi tuhaf bir huzur veriyordu melodiye karışan kahkahaları. Ve yeniden sıçradı, selam eder gibi onlara ayaklarını bir milisaniyede çarptı birbirine, parmak uçları yere dokunduğunda vücudu bir kuş tüyü oldu. Bir kuğunun kavga ederken kaybettiği, dolgun, uzun ve yitik bir tüy. O hafiflikte, boşlukta hissetti bacaklar kendini, bir hareket daha yaparsa kopacakmış gibi aynı. Bir kuklaymış da ucu kör bir bıçakla kesiliyormuş gibi onu göğe bağlayan halatları; yavaş yavaş, acı acı ve kanata kanata. Pam pam pam pam. Sıklaşmış temponun aceleci notalarında açtı gözlerini. Sağa, güneşin doğduğu yöne çevirdi bedenini, kollar havayı kucakladı, omuzlarda dikleşti, vücut camdan yapılma dikdörtgen bir kutunun 64 içinde gibiydi. Bir putperestin Tanrı’sına eğilişi gibi eğildi kör edici karanlığa, sol bacak diz kapağından kırılmış, sol taban ve sağ diz kapağı yeryüzünü yalıyor. Bedenini güneşe sunuyordu, kollarıyla alabildiğine sarıldı dünyaya, boynunu ve dünyanın tüm ağırlığını taşıyan yorgun kollarını geriye uzattı, ve değdi yere kemikli zarif dalları. Sağa ve sola dağıldı budaklanmış dallar, ikinci bir güneş gibi doğdular omuzların arkasından. Bilekler; tepede, başın üzerinde, doksan dereceyle, suçüstü bir baskında yakalanan kelepçelenmeyi bekleyen bir suçlunun bilekleri gibi kavuştular birbirlerine. Sonra tövbe etti bilekler güneşe ve doğurgan, bereketli toprakta arındılar günahlarından. Beden dokundu sonunda kahverengi toprağın pütürlü tenine, ruh özünü buldu. Ve sakince ilerlerken güneş dağların ardında, toprağın kanında yıkandı özgürlüğü inkar eden saplantılı bedeni ve aydınlığın karanlığında buharlaştı. Karanlık gecenin prensesi oynadı o karanlıkta; körebe. Yeryüzüne bağlanan incecik ip koptu işte o an, ve havada süzülen rengarenk bir uçurtma değil, masallarda anlatılan bir kuğu tüyüydü. 65 Dormansi*: İnsanlığın Uykusu Pelinsu Elif Hünkar Etime saplanan tahta kıymıkları içten içe kesiyor, bileyliyor parmaklarımı. Tırnakla bedeni ayırıyor tahtanın zarif ve o kadar acımasız varlığı. İnce ince, sicim sicim yok ediyor, acıtıyor beni; tırnaksız kalıncaya kadar hayat verdiğim ağaçlar. Bir paranoya değil, bir hayal değil, biliyorum; evet, ağaçlar da konuşabiliyor, duyuyorum. Her biri suskundur başta, önce üşürler çeperi alınmış kütükler, damarlarında akmayan özleri, dallarından sarkmayan reçineleri, onlara ağaçlıklarını unutturur. Sanki hiç orman olmamışlar, gölgelerinde yeşeren aşkları görmemişler gibi, sanki hiç sevilmemişler, hiç cehennem ateşinde, yaz güneşinde yanmamak için derelere, okyanuslara dert yanmamışlar gibi, iyi kalpli prenseslere ev sahipliği yapmamış, simsiyah acı kinlerinde yok olmuş cadıları cezalandırmamışlar gibi... Sanki hiç ağaç olmamış gibi, benim elimde şekillenmeyi bekler yeni adlarıyla tahtalar. Bir Gepetto değilim, sihirli evlâtlar yaratamam kendime, ve eğer yapabilseydim bile ne bir perisi olurdu onun ne de çıraklıktan terfi edebilirdi öğrenciliğe... Bir Gepetto değilim, mucizeler yaratamam kendime, yalnız var olan efsuna kendimden et veririm ve kan, gözyaşı... Bu değil miydi zaten insanı ayıran bir kütükten? Seksen yaşında bir marangoz daha çok yaşamamalı derdim, ölmeli artık, tahtadan bir kulübede tahtaları oyarak yaşanan tahta gibi tatsız ama onun gibi acı verici bir ömürdense ecelimin vaktiyle gelmesini isterdim. Oysa tabutlar bile tahtadandı... Tahtalar sarıdandır, sarı demek yanlış; tahtalar tahta rengidir. Tıpkı kahverenginin kahve rengi oluşu gibi. Zımpara siyahtır, ince bir kağıt üzerine yapıştırılmış serin yaz akşamındaki narin kum tanelerine benzeseler de korkudan dikenlerini iyice belirginleştirmiş bir kirpi kadar keskindir alüminyum billûrlar. Kütüğün kabuğunu, tahtası çırılçıplak kalana dek kazıdım çünkü bir maske kılığına bürünecek ham madde hiçbir kişiliğe sahip olamaz. Etrafa dağılan koyu kahverengi ölü deri; bedeni terk eden ruhu andırıyordu. Büyük bir saygıyla, ve ekmek kırıntılarına basmadan, günaha girmeden hareket etmeye çabalayan bir imam gibi, henüz soğumamış ölüleri faraşa topladım. Bir Gepetto değilim, sihirli evlatlar yaratamam kendime; yalnız içimde yaşayan sayısız insana kılıflar uydururum. Ellerim notalarına iyi çalışmış bir piyanist gibi aklımın dışında çizmeye başladı tahtaya. Bir yüz. Bir yüz ki içimdeki milyonlarca benden yalnızca biri, o kadar küçük; ve bir yüz ki milyonlarca insanın sabah dişlerini fırçalarken yansımasına şahitlik ettiği, elleriyle dokunsa da parmak uçlarıyla hissedemediği... Duyuları olan fakat duyguları olmayan, söyledikleri olan fakat sözleri olmayan bir yüz. Ellerimde tuttuğum testere, soğuk ve keskin bir ölüm gibi tahtanın pürüzsüz tenini okşuyor. Şimdiye kadar yaşananlardan ve yaşanamayanlardan sorumlu tutar gibi, acımasızca katlediyor ruhsuz bedenini. Vahşi ve sıcak bir canilikle huzur buluyorum, sanki içime işleyen her bir kıymığın lezzetli intikamı dudaklarımda. Zafer kazanmış bir asker, kurtulmuş bir esir gibi, ne yaptığının farkında olmadan... Ve yalnızca zarar vermeye odaklı bir yağmacı gibi benden aldığı kanı, eti, ruhu geri almaya çabalarken sivri, kararlı mermiler kılığında vücudumun her milimine işleyen kıymıkları göremiyorum. Öyle hissetmiyorum ki acıyı zevkin verdiği dokunulmazlıktan, gözlerimden akan yaşları derinliklerimdeki sayısız insanın bereketli yağmuru zannediyorum. Bir yüz, karşımda duruyor. Bekliyor sanki, öyle ölüm döşeğinde, öyle çaresi olmadığını bile bile yaşlılık hastalığının; doktora, ölüme gelmiş kamburlu bir hasta gibi. Bekliyor, ne yapacağını bilemez, sanki seneler önce yolculuğa gittiği söylenen, yüzünü bile hatırlamadığı babasını bekler gibi. Bekliyor ve gözlerime bile bakamıyor, utanmış, sıkılmış ve kendi içinde yok olmuş yalnız bir rüzgar gibi; bir ağacın gölgesinde eseceği zamanı bekliyor. Dünyanın siperlerle çevrelendiği, nesli tükenmiş kuş isimlerinin savaş uçaklarına verildiği, uçuşan kül ve yaprakların toprağı yağmurdan çok suladığı; yanan, yıkılan ve kahrolan tüm gölgelerin siyahlar içinde uğurlandığı, parçalara ayrılmış bedenlerin bir araya getirip gömen ya da humusa dönüştüren yeni bir meslek dalının 66 oluştuğu o günde, isterse dışarısı altın sarısı bir ilkbahar günü olsun içerisi kırmızı bir kıyamet meydanıydı. Can çekişen, özleyen ve reçinesini damla damla mermer gibi katı, soğuk yeryüzüne akıtan ölü ağaçlara kalın kadife duvarların ardından baktım. Baltalarla yarılır bedenleri, toplama kampından dağıtılırlar yaşlı odun sobalarının isli akciğerlerine. Odun sobasında, cayır cayır... Ağıtlar o kadar sessiz, lâkin o kadar hep bir ağızdandır ki hiç dinlemese de duyar insan çığlık çığlığa çıtırtıları. Buruşuk parmaklarım soluk benizli simaya iki küçük delik açtı, siyah işporta torbalarından iki biçimsiz daire kesip kapladılar boş gözleri karanlığın en koyusuyla. Âmâ ve ahraz bir hiçlik. Parmak uçlarım geziniyor ruhsuz ve hasta renkli, tahta renkli diri bir mevtanın yüzünde. Cüzzamlı bir bebeğin pürüzlü, yorgun ve üşüyen teni... Demir kundura kalıbı ve onun gücünde şekil bulan yalnız kemersiz, hokka bir burna ev sahipliği yapabilen yaratık... Ağzın hizasında, gözlerden daha iri bir yuvarlak kesip çıkardım. Bu haliyle korkmuş, şaşırmış, biraz da abartıyla, belki de şoka girmiş bir insanı andırıyordu, sudaki yansımasından korkmuş bir hortlağı. Evet, evet, bir hortlak öyle ki ölü bedeni toprakta yok olmuş, diri ruhu topraktan can bulmuş. Alevler içindeki, bir deri hastalığına yakalanmış gibi pullanmış sobanın yanında duran çuvala baktım. Ağız deliğinin denk geldiği yere bahçıvanların kullandığı turuncu plastik hortumu yerleştirdim. Silindirin içine mangallık kömürden bir yorgun yatak yarattım, elyafla örttüm üzerini; tıpkı yaptığı yer yatağında uzanan hiç kimsenin nefesini örter gibi. İncecik tel demirlerden silindirin iki ucuna, gözlerim kan çanağına dönene ve alt çenem her zamankinden katı, gergin ve bir santim ileride durmaktan ağrıyıncaya dek balıkçı ağları ördüm. Kırmızıya boyadım. Fırçanın maskeye yaptığı her darbede cinnetin verdiği saniyeler uzunluğunda zevkin, cennetin vadettiği huzuru nasıl da yenebildiğine şahitlik ettim. Ve kırçıllı fakat yumuşak ucun ölüye her değişinde onu yeniden bıçaklıyor, kamanın bir kaktüsün dikeni kadar sivri ucundan adi sapına kadarki gövdesi, maktulü, yüzü tanınmayacak hâle gelene dek deşiyordu. Boyanın kızıllığından kanın tadını alıyordum. Köklerin bedene her değişinde fırçam bir süpürge oluyor, onun günahlarını, pisliğini temizliyordu. Ölüm ne de güzel temizlikti! Siyah plastikler, kan gölünde yıkanan iki karafatmaya dönüşünce durdum. İçimde bir his, iliklerimden beynime işliyor, gözlerimi karartıyor, kalbimi avuçlarının arasına alıp sıkıca bastırıyordu; beni yoruyor, çığlık atmaya, yok etmeye, belki susturmaya, eminim ki kaşlarımı çattırmaya, beni ayağa kaldırıp belki de dans ettirmeye, dans etmek olmasa bile kendisini içimden atmaya, uğraştıkça kıvrım kıvrım kıvrandırmaya çalışıyordu. Görünmez havai fişekler... Kurumuş olup olmamasına aldırmadan kavradım onu, avuç içimde oluk oluk kanı, nefesimde kendisi vardı, üzerinde parmak izlerim... Kırışık bir çarşafı andıran ve gökdelenleri kıskandıran dağları eriten, huysuz ve huzursuz ifadesini yumuşatanlar kardelenlerdir. Sarı sıcağın kuru, terli ve bulanık karanlığını besleyen bir kaktüs, sarp bir kayayı parçalayan, öğüten değirmen; bir lalenin derin kökleridir, kışı bahara çeviren toprağın gök kuşaklarıdır. Oysa bu ormanda tek bir nar çiçeği bile yoktu. Gözlerimi diktiğim gökyüzünde bulutlar yüce çamların dikenleri ardında kendi sonsuzluklarına hapsolmuştu. Döndüm, döndüm, döndüm kendi etrafımda. Zaten engellenmiş hava taneciklerinde kaçacak delik aradı hızlanmış soluğum. Nefes almamı sağlayan yüzümdeki maske miydi, yoksa onun yüzünden mi çırpınıyordu kafesimdeki güvercin? Tanımadılar onu, kimse ala bulanan tenine erişemedi. Korktu ağaçlar, orman, olası bir hava saldırısına karşı kapadı göğe sınır kapılarını, ambargo konuldu oksijene. Dallarının uçlarındaki sarı yapraklar “rap, rap, rap, rap” düştü yere. Disiplinden ödün vermeden sağdan sayarak dokundular toprağa. Burnumda leş gibi çürük yaprak kokusu... Çıplak kara dallarıyla, kendi fırçalarıyla düştüler peşime. Kendi bedeninden yapıldığını anlayamadığı, köksüz ve dalsız, şekilsiz ve yaralanmış ağaç parçasının, tahtanın varlığını, hissedemediler. Zorba fırçalar bu kez onların budakları arasına sıkıştırılmıştı. Koştum, koştum, düştüm. Çorak toprağın susuzluk kokan kahverengisinin üzerine, ağız dolusu küfürlerin altına, ölü yaprakların, kanlı askerlerin yanına düştüm... Sıyırdılar onu, kendilerini 67 kül edenlere tükürükler saçarak lanetten yağmurlar yağdırırken marangozun kül olan evinde sağlam kalmış sobanın içine atıverdiler. Ortada, tam ortada bir insan ve gözleri görmez olmuş, elleri tutamaz, dili konuşamaz. Karanlık asfaltın aciz bedeni üzerinde bir cenin. Katlanmış bedeninde düşen yaftaları izliyor. Yağmur damlası gibi düz süzülmez yaftalar, sallanarak, dolanarak, en küçük gözeneklerden sızarak girerler insanın düşüncesine. Ait olduğu zamanlardan ve sahip olduğu yerlerden birinde değildi. Sakin bir huzur ya da anlamsız bir heyecan değildi, apaçık bir korkuydu üzerini matem örtüsüyle kaplayan. Sözsüz bir melodi değildi dudaklarındaki, benzersiz bir ninniydi. Gözlerinden dökülen yaşlar nemli rüyaların eseriydi. Elleriyle tuttuğu yüzü bir ananın evladı değil bir maskenin ardında tutuşmuş yıkıntı bir kulübeydi. Sakin ol, sakin ol ve sakın korkma. Gözlerini karanlığa aç, seni ürküten gürültülü gölgeleri karanlığın boşluğunda boğ. Gözlerimi kapadım, küçük bir çocuk gibi onları karanlığa sakladığımda beni göremeyeceklerini sandım. Karanlık, sakinleştirir; siyahın hayali tonu yavaşça hafifletir insanın içinde biriktirdiği yüklerini. Bu yüzden insan, gözü kapalı uykuya dalabilir ancak. Kirpikleri tuzluydu, gözleri ıslak... Siyahın onu bir bebeği ayaklarında sallar gibi uysallaştırdığı, bu sakinlik, huzur ve sonsuz patlama anında gözlerini açabildi. Her gün ayakkabılarıyla bastığı ölüm kadar soğuk, sonbahar yağmurlarından çamurdan sıyrıklarla kurtulabilmiş gazi bir kaldırımın ufuğa uzanan çizgilerinden birinin üzerinde buldu kendini. Sırtı gri kayanın sertliğinde inişli çıkışlı yapısını unutmuş, düz, katı, elindeki tahta cetveli en tembel öğrencisine sallayarak yürüyen bir öğretmenin öfkesi gibi bir iskelete dönüşmüştü. Gökyüzünü görmek, nefes almak ihtiyacı hissetti buharlı ciğerlerinde. Gökyüzünün sisli, puslu ve ağaç tepeleri tarafından kapatılmamış, özgür ve mavi olduğunu görmek istedi. Oysa gözlerini fal taşı kadar açıp olanların bir düş oluşunu, bu zaferi, bu tutkulu kurtuluşu ise gökyüzünün ifadesiyle kanıtlayabileceğini umarak tepeye, en tepeye baktığında ürperdi. Tüyleri bir kirpinin güllere özenmiş dikenleri gibi... Nefesi bir çocuğun gecenin bir yarısı karanlıkta mutfaktan odasına koşana dek geçirdiği kalp çarpıntısı gibi... Dudakları engin denizlerin okyanuslara karıştığı yerde kopan bir fırtınadaki dalgalar gibi... Masum ve acı içinde, ürperdi... Bir Gepetto değildi, sihirli evlatlar yaratamazdı kendine; yalnız içinde yaşayan sayısız insana kılıflar uydururdu. Gökyüzüyle savaşan onca ağacın, dallarıyla bir sepet örmüş, bu sepeti bir fanusa dönüştürmüş onca çingenenin yerini yanmış yırtılmış yüzleriyle insanlar almıştı. Maskeleri parçalanmış bu yüzler, üzerine kezzap atılmış deriye, baltayla acemice parçalanmış oduna benziyordu. Kafalar yan yana vermiş, onu yine aynı karanlığa gömüyor, maskesiz yüzünü merakla inceliyordu. Maskemi aldılar ama; bu kalabalık içinde, unuttular beni. *dormansi: bitkinin çimlenmeden önceki uykusu 68 69 Özen Uğurlu Evim Tilbe Çağlayan ‘To spíti mou*! To spíti mou! Büyükada insanı Rumdur. Kınalıada’yı Ermeniler, Burgazada’yı da Museviler kendilerine ev olarak benimsemişlerdir. Heybeliada’da ise genellikle Türkler vardır ve Büyükada’da Rumlar vardır. Büyükada Rumların evidir. Hayır hayır Büyükada sadece Rumların değildir; çünkü içinde yaşayan herkes âşıktır Büyükada’ya, Büyükadalılığın mavi gözleri, sarı saçları yoktur ki; esmer bir teni, kara kaşları da. Büyükada onu sevenleri sevgisiz bırakmaz, o yüzden o da derinden bir anne sevgisi duyar yaşayanlarına. Sadece yaşayanlarını sevmez ki Büyükada, onu seven herkesi sever. Sahi, Büyükada onu terk edip gidenleri sever mi? Peki ya onu sevenleri terk etmeye zorlayan diğer sevenlerini? Hâlâ sever mi beni Büyükada, anlar mı içimde bir düğüm olup bırakılmış hayatımı? O da beni sever mi, kabul eder mi beni? Theía Maleya hâlâ dondurma yapar mı Büyükadalı çocuklara, beni görse tanır mı, anlar mı benim yaramaz Ethiá olduğumu? Bacağım kanasa yine çikolatalı dondurma verip susturur mu beni? To spíti mou! To spíti mou!’ Bir ocak sabahıdır İstanbul’da, havada burnu tutuşturan bir soğukluk, denizde bir buz yığınının beyazlığı vardır. Martılar yoktur vapurun çevresinde, haliyle martılara simit atan, kurumuş, kızarmış eller de. Herkes içeriye kapanmıştır ve sanki oda çok soğukmuş gibi kalın montlarına gömülmüştür. Titrek ellerin neredeyse her birinde birer demli çay gözükmektedir. En köşede siyah kaplı kitap okuyan bir rahibe görünmektedir, öteki köşede ise güzel giyimli yaşlı bir bayan Cumhuriyet gazetesi okumaktadır. Rahibe büyük ihtimalle Kınalıada’da inecektir vapurdan, yaşlı bayan ise muhtemelen Heybeliada’ya kadar gidecek, yazdan kalma unutulmuş birkaç eşyayı toparlayacak, akşam vapuruyla İstanbul’a dönecektir. “Güzel teyzem çay ister misin? Zaten bu soğukta dışarıda oturuyorsun, için ısınır biraz!” diyerek genç bir erkek yaklaşır Ethiá’ya. Ethiá ve bavulu ıssızca oturmaktadırlar vapurun açık kısmında, en uçta. İçeride montlara gömülmüş insanların aksine, Ethiá’nın üstünde sadece siyah triko bir kazak ve bej rengi bir ipek şal vardır. Beyazlamış saçları, çocukluğuna özgün sarı tellerle karışmıştır. Saçlarının sönmüş bukleleri rüzgarı yalamakta, her rüzgar estiğinde biraz daha yorgun düşmektedir. Gözleri uzaklara kenetlenmiştir, mavi gözler, denizin mavi sonsuzluğunda bir ev aramaktadırlar. Belli ki üşümektedir Ethiá, ama ipek şalın poyrazdan dolayı her havalanışı ve sönüşü sanki ona biraz daha keyif vermekte, yanmaya başlayan boğazı, onu şal bedenine her vurduğunda biraz daha tatmin etmektedir. Birkaç saniyelik sessizlikten sonra çaycı genç sorusunu tekrarlar ve yüzünün her kırışıklığında ayrı bir hikâye yazılmış olan Ethiá, yüzünü hiç kıpırdatmadan, hatta gözlerini bile hedefinden ayırmadan sessizce, neredeyse fısıldayarak “Teşekkürler yavrum,” der, “sorduğun için çok teşekkürler.” ‘To spíti mou! Hâlâ beni düşünen insanlar var demek ki. Demek beni bir eylül sabahı sürgüne gönderen İstanbul hâlâ muhteşem kalpli insanların yaşama yeri. Yunanistan’a göçtüğümüzde yıl elli beşti, korkmuştuk. Kaçmıştık. Sahi, neden kaçmıştık? Neden bırakmıştık bizi her şeyden çok sahiplenen Büyükadamızı? Neden kaçmıştık? Neden? Hangimiz oyuna gelmiştik? Terk etmeye zorlayanlar mı, terk edenler mi, yoksa hepimiz mi? Evet, evet hepimiz biraz oyuna gelmiştik. Yoksa beraber faytonların peşinden koştuğumuz çocukluk arkadaşım niye bir anda evimizi yıkmaya kalkışmış olsun? Ya da ben niye bilincini kaybetmiş olan çocukluk arkadaşımın iki günlük sinirinden kaçmış olayım? Niye Büyükada’mı terk edeyim? Sahi, Büyükada beni bekliyor mu? Hakan ve Sevim hâlâ yaşıyorlar mı? Bu da soru mu? Ben yaşıyorsam onlar da yaşıyorlar haliyle! Hakan beni bekliyor biliyorum. Ben senelerdir ona gitmeyi bekliyorum ya, o da beni bekliyordur. Ben hiç evlenmedim ya, o da hiç evlenmemiştir. Ya evlendiyse, ya torunlarıyla tanıştırırsa beni, ya torunlarının çocuklarıyla? Ya hiç bulamazsam onu? Sevim hâlâ kruvasanlar yapıyordur herhalde, annesine yardım ediyordur her gün. Ya annesi öldüyse? Halil yağmalamıyordur arkadaşlarının evlerini artık. Biliyorum beni ilk karşılayan, boynuma ilk sarılan Halil olacak ve özür dileyecek. Hayır, hayır Hakan olacak; çünkü beni bekliyor senelerdir o. Görüyorum iskelede. İşte orada! Ya o değilse Hakan? 70 Ya unuttuysa beni? Ya beni unuttuysa Büyükada, ya beni tanımazsa, ya beni sevmezse, ya benim onu çok sevdiğimi anlamazsa? Ne yaparım? To spíti mou! To spíti mou!” Sabah vapuru Büyükada’ya yanaşmıştır. Yaşlı iskele memuru, Büyükada yerlisi Halil telaşla koşuşturmakta bir ilkyardım aracı bulmaya çalışmaktadır. Vapurda, soğukta ve en köşede bir beden yığılıp kalmıştır. Sarı saçları beyaza çalmaktadır, mavi gözleri uzaklara göklerin sonsuz maviliğine bakmakta, mavi sonsuzlukta kendine bir ev aramaktadır. Yaşlı bir doktor gelir yanına, Halil çocukluk arkadaşını göndermiştir hasta bayana. Doktoru gördüğü an tanır Ethiá ve onun kendini tanımadığını da o an anlar. Son bir çabayla fısıldar doktora: “To spíti mou! To spíti mou!” atıverdiler. Ortada, tam ortada bir insan ve gözleri görmez olmuş, elleri tutamaz, dili konuşamaz. Karanlık asfaltın aciz bedeni üzerinde bir cenin. Katlanmış bedeninde düşen yaftaları izliyor. Yağmur damlası gibi düz süzülmez yaftalar, sallanarak, dolanarak, en küçük gözeneklerden sızarak girerler insanın düşüncesine. Ait olduğu zamanlardan ve sahip olduğu yerlerden birinde değildi. Sakin bir huzur ya da anlamsız bir heyecan değildi, apaçık bir korkuydu üzerini matem örtüsüyle kaplayan. Sözsüz bir melodi değildi dudaklarındaki, benzersiz bir ninniydi. Gözlerinden dökülen yaşlar nemli rüyaların eseriydi. Elleriyle tuttuğu yüzü bir ananın evladı değil bir maskenin ardında tutuşmuş yıkıntı bir kulübeydi. Sakin ol, sakin ol ve sakın korkma. Gözlerini karanlığa aç, seni ürküten gürültülü gölgeleri karanlığın boşluğunda boğ. Gözlerimi kapadım, küçük bir çocuk gibi onları karanlığa sakladığımda beni göremeyeceklerini sandım. Karanlık, sakinleştirir; siyahın hayali tonu yavaşça hafifletir insanın içinde biriktirdiği yüklerini. Bu yüzden insan, gözü kapalı uykuya dalabilir ancak. Kirpikleri tuzluydu, gözleri ıslak... Siyahın onu bir bebeği ayaklarında sallar gibi uysallaştırdığı, bu sakinlik, huzur ve sonsuz patlama anında gözlerini açabildi. Her gün ayakkabılarıyla bastığı ölüm kadar soğuk, sonbahar yağmurlarından çamurdan sıyrıklarla kurtulabilmiş gazi bir kaldırımın ufuğa uzanan çizgilerinden birinin üzerinde buldu kendini. Sırtı gri kayanın sertliğinde inişli çıkışlı yapısını unutmuş, düz, katı, elindeki tahta cetveli en tembel öğrencisine sallayarak yürüyen bir öğretmenin öfkesi gibi bir iskelete dönüşmüştü. Gökyüzünü görmek, nefes almak ihtiyacı hissetti buharlı ciğerlerinde. Gökyüzünün sisli, puslu ve ağaç tepeleri tarafından kapatılmamış, özgür ve mavi olduğunu görmek istedi. Oysa gözlerini fal taşı kadar açıp olanların bir düş oluşunu, bu zaferi, bu tutkulu kurtuluşu ise gökyüzünün ifadesiyle kanıtlayabileceğini umarak tepeye, en tepeye baktığında ürperdi. Tüyleri bir kirpinin güllere özenmiş dikenleri gibi... Nefesi bir çocuğun gecenin bir yarısı karanlıkta mutfaktan odasına koşana dek geçirdiği kalp çarpıntısı gibi... Dudakları engin denizlerin okyanuslara karıştığı yerde kopan bir fırtınadaki dalgalar gibi... Masum ve acı içinde, ürperdi... Bir Gepetto değildi, sihirli evlatlar yaratamazdı kendine; yalnız içinde yaşayan sayısız insana kılıflar uydururdu. Gökyüzüyle savaşan onca ağacın, dallarıyla bir sepet örmüş, bu sepeti bir fanusa dönüştürmüş onca çingenenin yerini yanmış yırtılmış yüzleriyle insanlar almıştı. Maskeleri parçalanmış bu yüzler, üzerine kezzap atılmış deriye, baltayla acemice parçalanmış oduna benziyordu. Kafalar yan yana vermiş, onu yine aynı karanlığa gömüyor, maskesiz yüzünü merakla inceliyordu. Maskemi aldılar ama; bu kalabalık içinde, unuttular beni. *dormansi: bitkinin çimlenmeden önceki uykusu *To spíti mou: (Yunanca) Evim. Evim Tilbe Çağlayan 71 Şemsiyeli Yalnızlık Tilbe Çağlayan Havaalanı tenhaydı. Tüm kaliteli firmalar uçuş rotalarını yeni açılan havaalanına göre düzenlemişlerdi. O ise ucuz yemek bulmanın hevesiyle uçuşta yemek bile vermeyen firmaları tercih eden bir avuç insanla işte bu eski havalimanına uçmayı tercih etmişti. Neredeyse son on yıldır, bir kadeh şarap içmeden bitirdiği uçuş olmamıştı; ama bu sefer olsundu. Her şey eskisi gibi, çok eskiden olduğu gibi olsundu. Havaalanının dışında, topuklu ayakkabılarının ²tık, tık, tık²ını ve iki tekerlekli bavulunun pürüzsüz zeminde kayışını dinleyerek çıktı. Uçuşlarda topuklu ayakkabı giymezdi, bu sefer giysindi. O, topuklu ayakkabıyı çok severdi. Stillettoların üzerinde daha güzel yürüyen kimseyi görmediğini söylemişti defalarca. Demek ki o giydi mi daha da çok severdi. Sağ elinde bir metro haritası vardı, kırışmış ve yer yer delinmiş, yırtılmış. Neredeyse her istasyonun yanında Türkçe ve Almanca notlar ve dolma kalemle, özenle ve yirmi sene önce çizilmiş bir rota… Berlin ayazında, kulaklarını artık hissedemediğini fark etmeden ve önünden geçen hiçbir otobüse binmeden rotayı inceledi. Yaklaşan otobüse sinirlenip korna çalan, muhtemelen Anadolu göçmeni taksi şoförü olmasa belki bir on dakika daha orada duracak, ekindeki haritaya bakacaktı. İstasyon görevlisine yürüdü ve güncel bir Berlin metro haritası aldı. Aynı tahmin ettiği gibi harita değişmemişti. Berlin metrosu zaten hep güzel değil miydi? Neden değiştirsinlerdi? Sadece Zoologischer Garten’la Wittenbergplatz arasında tadilat olduğunu ve metronun o yönde çalışmadığını fark etti haritadaki eli kürekli işçiyi görünce. Belli ki o yolu yürüyecekti. Daha önce yürümemişler miydi? Yine yürürdü. İki metro haritasını iç içe koyup yavaşça çantasına yerleştirdi. Bu sırada çantasındaki her şeye tekrar göz attı: Pasaport, cüzdan, telefon, ruj, şemsiye ve sararmış bir zarf. Otobüse bindi, bavulunu yardım etmeye hevesli bir Alman genciyle içeri çekti ve biletini okuttu. Boş bir koltuk bulup oturur oturmaz titreyen ve ürkek elleriyle tekrar çantasının fermuarını açtı. Sararmış zarfı çıkardı ve içerisinden uçları kıvrılmış mektubu çıkardı. Nisan 1992, mektubu okurken hoplayan bir yürek ve gülen gözler, ikinci bir ²tek başına Berlin seyahati²ne zar zor ikna edilen anne, daha önce çok faydalı olan yaz okuluna tekrar gitmek bahanesiyle kandırılan baba, uçuştan ucuza geleceği düşüncesiyle alınmış bir otobüse bileti ve sonra Bosna Savaşı, kapanan yollar, Bosna soykırımı, kendi kendine soykırımı... Yirmi sene çok mu uzundu? Niye bir daha asla kalemi eline almamıştı, niye neden gelmediğini açıklamamıştı? Taşınmış mıydı? Bilmiyordu, bilemezdi. Mektuptaki adresi tekrar okudu ve zarfı geri koyup uzun süredir açık olan fermuarı çantadaki her şeyi bir kez daha kontrol ettikten sonra kapadı. Şehir hâlâ çok güzeldi. O kadar ki bakmaya kıyamıyordu. Daha önce adımının değdiği her köşe onu heyecanlandırıyordu. Doğru durağa geldiğini fark edince işte böyle bir heyecanla indi otobüsten. Rotasını değiştirmeden, metronun tadilatta olduğu yol boyunca topuklularıyla ve bavuluyla yürüdü. KaDeWe’nin ana giriş kapısından 300 metre ileride sağa döndü ve beşinci binayı buldu. Apartmanın önüne geldiğinde, ayazın altında ve sağ ayağı yere ²tık, tık, tık² vurarak çaldı kapıyı. Tekrar çaldı. Tekrar. Kimse açmadı. Şaşırmadı. Elini çantasına attı. Bu sefer ne haritayı ne de zarfı aldı. Şemsiyeyi çıkardı. Yağmur yağmıyordu. Şemsiyeyi açtı ve şemsiyenin sağ tarafına geçip sanki solunda o varmış gibi yürüyerek uzaklaştı. Kabul etmek beklemekten zordu. Yalnızlıksa hepsine bedel. 72 Yağmurun Kalemi Yok Konuralp İlim Serbest şiir daha samimi, daha doğal, haklısın, haklısınız. Yine de, keşke samimiyet ve güzel ses bir arada olsa da bir kere okundu mu akla kazınsa. Bir tesadüf gibi geliyor insana, söylenmesi gereken sözlerin uyumlu olması; ama doğada saklı değil mi bunun da sırrı? Hiçbir dili konuşmayan o kuşlar, saatlerce süren uçuşları mı kendine konu eder de dinlemesi sıkmayan şiirlerini yazar? Ya da hangi yazar yine bu kuşlar gibi kaygısızca yazar? Tek söyleyeceğim o ki; doğadan koptukça benim sözüm, sizin sözünüz, şairinki; mağaraya değil binaya dedikçe yuva, orman değil şehir oldukça eviniz, elbet size uzak kalacak özünüz ve sesiniz. 73 Özen Uğurlu 74 75
