Örtü Altı Yetiştiriciliğinde İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ

Transkript

Örtü Altı Yetiştiriciliğinde
İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ
REHBERİ
Bakanlığı
T.C. Çalışma
Çalışmave
veSosyal
SosyalGüvenlik
Güvenlik
Bakanlığı
İş Sağlığı
SağlığıveveGüvenliği
Güvenliği
Genel
Müdürlüğü
Genel
Müdürlüğü
İş Sağlığı
Sağlığıve
veGüvenliği
GüvenliğiAraştırma
EnstitüsüveMüdürlüğü
Geliştirme (İSGÜM)
Enstitüsü Başkanlığı
Adres: İstanbul
İstanbulYolu
Yolu14.
14.Km
KmErgazi
Ergazi
/ ANKARA
/ Ankara
Telefon:
(0312)257
25716169090
– 91
• Faks:
(0312)
Telefon: (0312)
- 91
• Faks:
(0312)
257 257
16 1116 11
www.isgum.gov.tr
www.isgum.gov.tr
İş Sağlığı
Güvenliği Genel
Müdürlüğü
İş Sağlığı
veveGüvenliği
Genel
Müdürlüğü
İş Sağlığı
ve Güvenliği
Müdürlüğü
İş Sağlığı
ve Güvenliği
Araştırma veEnstitüsü
Geliştirme Enstitüsü
Başkanlığı
ÖRTÜ ALTI YETİŞTİRİCİLİĞİNDE
İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ
REHBERİ
İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü
İş Sağlığı ve Güvenliği Araştırma ve Geliştirme Enstitüsü Başkanlığı
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı
İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü
HAZIRLAYANLAR
Nihat EĞRİ
İSG Uzmanı
İlknur ÇAKAR
İSG Uzmanı
Seçil CEYLAN
İSG Uzmanı
Esin Aytaç KÜRKÇÜ
İSG Uzmanı
Betül ÇAVDAR
İSG Uzmanı
Çağla Pınar ARSLAN TATAR
İSG Uzmanı
Hasan Deniz YILMAZ
İSG Uzman Yardımcısı
Nilüfer ÖZKAN
İSG Uzman Yardımcısı
Baskı
Kayıhan Ajans
0312 442 72 22
İÇİNDEKİLER
İÇİNDEKİLER
1. GİRİŞ VE AMAÇ
1.
GİRİŞ VE
AMAÇ
2. GENEL
BİLGİLER
1
1
7
2. GENEL BİLGİLER
2.1. Örtüaltı Yetiştiriciliği
1
2.2. Türkiye’de Örtü Altı Yetiştiriciliği
2
2.2. Türkiye’de Örtü Altı Yetiştiriciliği
2.2.1 Örtü Altı Yetiştiriciliğin Önemi 2
2.2.1 Örtü Altı Yetiştiriciliğin Önemi
2.2.2. Örtü Altı Üretiminde
2.2.2. Örtü Altı Üretiminde Ülkemizde
Ülkemizde Mevcut Durum
3
Mevcut Durum
2.3. Örtüaltı Üretiminde Kültürel İşlemler 3
2.3. Örtüaltı Üretiminde Kültürel İşlemler
2.3.1. Sebze ve Meyve Seracılığı
3
2.3.2. Fide Seracılığı
4
2.3.2. Fide Seracılığı
2.3.3. Süs Bitkisi Yetiştiriciliği
5
2.3.3. Süs Bitkisi Yetiştiriciliği
3. SERA SEKTÖRÜNDE İSG
5
3. SERA SEKTÖRÜNDE ISG
4.
BELİRLENEN
4.ÖRTÜ
ÖRTÜALTI
ALTI ÜRETİMİNDE
ÜRETİMİNDE BELİRLENEN
RİSKLER VE
RİSKLER VE ALINMASI GEREKEN ÖNLEMLER 5
ALINMASI GEREKEN ÖNLEMLER
4.1. Güvenlik Davranışı, Eğitim ve
4.1. Güvenlik Davranışı, Eğitim ve Bilgilendirme
Bilgilendirme
5
4.2. Düzen ve Temizlik
6
4.3. Makine ve İş Ekipmanları 4.3. Makine ve İş Ekipmanları
7
4.4. Nakliye ve İç Ulaşım
7
4.5. İş Hijyeni
4.5. İş Hijyeni
8
4.6. Ergonomi
4.6.Yüksekte
Ergonomi
9
4.7.
Çalışma
7
4.7.Kimyasallar
Yüksekte Çalışma
4.8.
Kimyasallar
4.8.4.8.1.
Seralarda Pestisit Kullanımı
7
7
8
8
9
9
10
10
10
11
11
11
12
12
13
14
14
10
15
11
16
4.8.1. Seralarda Pestisit Kullanımı
4.9. Atıklar
12
17
4.10.
Biyolojik Tehlikeler
4.9. Atıklar
13
17
4.11.
4.10.Çocuklar
Biyolojik Tehlikeler
13
17
4.12.
Durumlar
4.11.Acil
Çocuklar
4.13.
Alanlar
4.12.Kapalı
Acil Durumlar
14
17
14
18
4.14. Elektrik
4.13. Kapalı Alanlar
4.15. Depolama
4.14. Elektrik
Kaynakça
4.15. Depolama
Simgeler, Kısaltmalar ve Terimler
Kaynakça
14
15
15
17
18
19
21
22
18
Örtü Altı Yetiştiriciliğinde İş Sağlığı ve Güvenliği Rehberi
5
1. GİRİŞ VE AMAÇ
IOSH (İngiltere İş Sağlığı ve Güvenliği Enstitüsü) ile imzalanan protokol kapsamında Kasım 2012 ve Mayıs 2013
tarihlerinde gerçekleştirilen gıda ve tarım sektörlerine yönelik teorik ve pratik eğitimlerin devamı niteliğinde olan
sektörlere özgü risklerin tespit edilmesi ve rehberler hazırlanması amacıyla bir pilot proje hazırlanmıştır. Pilot
proje; tarım ve gıda sektörlerinde yapılacak işyeri ziyaretleri ve incelemeleri ile sektöre yönelik risklerin tespit edilmesi, iş sağlığı ve güvenliği koşullarının belirlenmesi, iyileştirme uygulamalarına yönelik bilgilendirme yapılması
ve sektöre yönelik rehberlerin hazırlanmasını içermektedir.
Tarım sektöründe iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili yürütülen çalışmalar, Haziran 2012’de yürürlüğe giren 6331 sayılı
İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ile birlikte tarım çalışanlarının da iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili haklara kavuşması
ile daha da hız kazanmıştır. Bu kanunla hızlanan çabaların bir karşılığı olarak 19 Mart 2013 tarihinde Bakanlığımız,
Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Ankara Üniversitesi, Çukurova Üniversitesi ve Harran Üniversitesi arasında
“Tarımda İş Sağlığı ve Güvenliği İşbirliği Protokolü” imzalanmıştır. Bu protokolle, en tehlikeli sektörlerden biri olan
tarım sektöründe iş sağlığı ve güvenliği konusu gündeme getirilmiştir. Protokol kapsamında gerçekleştirilen faaliyetlerin bir boyutu olarak tarım sektörüne yönelik iş sağlığı ve güvenliği rehberleri hazırlanmış ve bu rehberlerle
hem ilgili kurum ve kuruluşların bilinçlendirilmesi ve duyarlılıklarının arttırılması hem de tarım sektörü çalışanlarının kendi sağlık ve güvenlikleri ile ilgili almaları gereken önlemler, geliştirmeleri gereken güvenli davranış kuralları
hakkında bilgilendirilmeleri ve en önemlisi sektörel anlamda güvenlik kültürünün yaygınlaştırılması amaçlanmıştır.
Bu çalışmada, öncelikle örtü altı yetiştiriciliği ile ilgili literatür araştırması gerçekleştirilmiş ve sektördeki başlıca
risk faktörlerini içeren bir kontrol listesi oluşturulmuştur. Bu kontrol listesi ile örtü altı yetiştiriciliği alanında faaliyet gösteren toplam 8 işyerinde yapılan işyeri ziyaretleri sonucu sektördeki riskler ve çözüm önerileri belirlenmiştir. Bu rehber ile örtü altı yetiştiriciliğinin iş sağlığı ve güvenliği açısından değerlendirilmesi ve örtü altı yetiştiriciliği
yapan kurum ve kuruluşlara bu konuda rehberlik hizmeti verilmesi hedeflenmektedir.
2. GENEL BİLGİLER
Örtü altı tarımı, bitkilerin mevsimleri dışında yetiştirilmesini olanaklı kılan bir yetiştiricilik şeklidir. Örtü altı yeplastik tüneller ve yüksek plastik tünellerdeki üretimi kapsamaktadır. Seracılık, iklimle
ilgili çevre koşullarına tümüyle veya kısmen bağlı kalmadan gerektiğinde sıcaklık, ışık, nem ve hava gibi faktörler
denetim altında tutularak bütün yıl boyunca çeşitli kültür bitkileriyle bunların tohum, fide ve fidanlarını üretmek,
bitkileri
korumak,
sergilemek
amacıyla
cam,
plastik vb.
geçirebilen
malzeme
ile kaplanarak değişik biçimlerde
büyük sera
işletmeleri
kurulmakta
olup bu
işletmeler
içinışık
jeotermal
alanlar
tercih edilmektedir.
Ticari
olarak
örtü sistemli
altı yetiştiriciliği
başlarında
kuzey
Avrupatünel,
ülkelerinde
başlamış,
inşa
edilen
yüksek
bir örtü 20.
altı yüzyılın
yetiştiriciliği
yapısıdır.
Yüksek
örtü altı
yetiştiriciliğinde insanın içine
[1]
ancak 2.sığabileceği,
Dünya Savaşı’ndan
sonra
gelişim
göstermiştir.
rahatça
makineli
tarıma
olanak
sağlayabilen,
ancak ısıtma ve havalandırma sistemleri bulunmayan
dar kesitli yapılardır. Su borusu veya benzer maddelerin yarım çember şeklinde bükülmesiyle elde edilen iskeletler
2.2. Türkiye’de
Örtü Altı ile
Yetiştiriciliği
üzerine
plastik örtülmesi
oluşturulan örtü altı türüdür. Alçak tünel, örtü altı yetiştiriciliğinde malçlama, yüzeyselTürkiye’de
örtüler, örtü
yastıklar
biçiminde yapılan
ve tümAntalya’da
tarımsal işlemlerin
dışarıdan
yapıldığı 1940sistemlerdir. Alçak tüneller,
altı yetiştiriciliği
1940’lı yıllarda
kurulan seralar
ile başlamıştır.
genellikle
tel,arasında
demir, seracılığın
ağaç dalları
vb. den
iskeletin
üzerineAntalya
plastikve
örtülmesi
ile oluşturulur. Örtü altı ye1960 yılları
gelişimi
çokyapılan
yavaş olmuş
ve özellikle
İzmir civarında
yayılma göstermiştir.
seracılık
1960’lı
yıllardan
itibaren yayılmaya
başlamıştır.
tiştiriciliği,
ülkemizde Ülkemizde
iklimin uygun
olduğu
yerlerde
yaygınlaşmış
olup, üretim
geneldeSeradiğer Akdeniz ülkelerinde
cılığımızdaki
en önemli
kilometre
kullanılmaya
başlanması
olduğu
gibi sadece
anti-don
amaçlıtaşları;
ısıtmatarımda
ve/veyaplastiğin
korumanın
olduğu, basit
yapılar(1960lar),
altında gerçekleştirilmektedir.
ısıtma maliyetlerinin
artmasına
neden olan
yükselmeler
(1970ler), sera
örtü
Bununla
birlikte son yıllarda
ülkemizde
de petrol
klima fiyatlarındaki
kontrollü büyük
sera işletmeleri
kurulmakta
olup bu işletmeler
materyallerindeki
gelişmeler
(1980ler),
sera
yatırımlarına
ve
serada
yetiştiriciliğe
uygulanan
için jeotermal alanlar tercih edilmektedir. Ticari olarak örtü altı yetiştiriciliği 20. yüzyılın başlarında kuzey Avrupa
%25’lik kaynak
kullanımı
ve destekleme
fonu teşvikisonra
(1990-95),
yüksek
teknolojinin
[1] kullanıldığı
ülkelerinde
başlamış,
ancak
2. Dünya Savaşı’ndan
gelişim
göstermiştir.
tiştiriciliği;
seralar,
alçak
İş Sağlığı ve Güvenliği
Enstitüsü
Müdürlüğü
modern seraların ve topraksız tarımın girişi (1990lar) ve sürdürülebilir üretim tekniklerinin ve
2.2.
Türkiye’de Örtü Altı
Yetiştiriciliği
danışmanlı/sertifikalı
üretimin
yaygınlaşmaya
Cam sera
başlaması (2000ler) olarak sayılabilir (Tüzel
Türkiye’de örtü altı yetiştiriciliği 1940’lı yıllarda Antalya’da kurulan
Alçak tünel
80728 da
ve ark., 2008). Türkiye, örtü altı yetiştiriciliği
163 207 da
seralar ile başlamıştır. 1940-1960 yılları arasında seracılığın gelişibakımından içinde bulunduğu Akdeniz iklim
mi çok yavaş olmuş ve özellikle Antalya ve İzmir civarında yayılma
Yüksek tünel
Plastik sera
kuşağı ülkeleri arasında önemli bir yere sahip95 095 da
278 730 da
göstermiştir.
Ülkemizde seracılık 1960’lı yıllardan itibaren yayılmaya
tir. Örtü altı yetiştiriciliği istatistiklerine bakılbaşlamıştır.
Seracılığımızdaki
kilometre taşları; tarımda
dığında 2012 yılı toplam örtüenaltıönemli
alanımızın
plastiğin
(1960lar), ısıtma maliyetlerinin
617.760kullanılmaya
dekara ulaşmışbaşlanması
olduğu görülmektedir.
artmasına
neden
olan olarak
petrol %58’ini
fiyatlarındaki
Bu alanların
yaklaşık
cam veyükselmeler (1970ler),
[2]
sera
örtüseralar
materyallerindeki
gelişmeler
(1980ler), sera yatırımlarına
plastik
oluşturmaktadır.
Şekil 1. Toplam örtü altı alanlarımızın türlere göre dağılımı (2012, TÜİK)
Grafik 1: Toplam örtü altı alanlarımızın türlere göre
dağılımı
İş Sağlığı ve Güvenliği Rehberi
Yerinde ve doğru yapıldığında seracılık tarımının karlılık oranı diğer tarımsal uygulamalara
oranla oldukça yüksektir. Türkiye’de toprak varlığı ve verimliliği dikkate alındığında seracılık; işsizliği
azaltan, birim alandan daha fazla ürün alınmasını sağlayan ve kırsal alanda tarımsal faaliyetleri
7
Alçak tünel
163 207 da
Yüksek tünel
95 095 da
Cam sera
80728 da
Plastik sera
278 730 da
Şekil 1. Toplam örtü altı alanlarımızın türlere göre dağılımı (2012, TÜİK)
başlaması (20
ve ark., 2008
bakımından iç
kuşağı ülkeler
tir. Örtü altı ye
dığında 2012
617.760 dekar
Bu alanların
plastik seralar
ve doğru yapıldığında seracılık tarımının karlılık oranı di
ve serada yetiştiriciliğe uygulanan %25’lik kaynak kullanımı ve destekleme fonuYerinde
teşviki
(1990-95), yüksek teknola oldukça yüksektir. Türkiye’de toprak varlığı ve verimliliği dikka
lojinin kullanıldığı modern seraların ve topraksız tarımın girişi (1990lar) ve sürdürülebilir
tekniklerinin
ve
azaltan, birim üretim
alandan daha
fazla ürün alınmasını
sağlayan ve k
daha (Tüzel
fazla gelir
getiren,
bu şekliyle de kırsaldan e
danışmanlı/sertifikalı üretimin yaygınlaşmaya başlaması (2000ler) olarak sayılabilir
vegetirici
ark., hale
2008).
Türkiye,
önemli etmenlerden bir olacaktır. Genel anlamda sera y
örtü altı yetiştiriciliği bakımından içinde bulunduğu Akdeniz iklim kuşağı ülkeleridüşüren
arasında
önemli bir yere sahiptir.
şöyle sıralayabiliriz:
Örtü altı yetiştiriciliği istatistiklerine bakıldığında 2012 yılı toplam örtü altı alanımızın 617.760 dekara ulaşmış ol[2]
duğu görülmektedir. Bu alanların yaklaşık olarak %58’ini cam ve plastik seralar oluşturmaktadır.
Bitki yetiştirme devresi uzar. (Bir yılda birden fazla bitkisel ü

Serada yetişen ürünlerin pazara erken ya da geç çıkarılması
Ürünlerin
artar.
Yerinde ve doğru yapıldığında seracılık tarımının karlılık oranı diğer
tarımsal uygulamalara oranla oldukça yüksektir. Türkiye’de toprak
varlığı ve verimliliği dikkate alındığında seracılık; işsizliği azaltan, birim alandan daha fazla ürün alınmasını sağlayan ve kırsal alanda
tarımsal faaliyetleri daha fazla gelir getirici hale getiren, bu şekliyle
de kırsaldan ekonomik nedenli göçün hızını düşüren önemli etmenlerden bir olacaktır. Genel anlamda sera yetiştiriciliğinin yararlarını
kısaca şöyle sıralayabiliriz:
Yetiştirilen
arttırılarak
İşletmede
çilik yönü
asgariye in
Teknolojiy
noloji dall
2. Toplam örtü altı üretim miktarının yıllara göre dağılımı* (2000• Birim alandan yüksek verim alma yanında, ürünün niteliği ve ka- Şekil
Grafik 2: Toplam örtü altı üretim miktarının yıllara
2012, TÜİK)
göre dağılım* (2000-2012, TÜİK)
litesi de yükseltilir.
• 2. Yetiştirme devresi uzatılarak, yıl içinde yetiştirilen kültür bitkisi sayısının
artmasına olanak sağlar.
2
• Turfanda üretim ile pazar değeri yüksek ürün elde edilir.
• Pazarda sürekli sebze bulunur.
• Tarımsal işletmelerde görülen ve mevsimlik olan işgücü kullanımı, sera ile düzenli ve sürekli olarak değerlendirilebilir. İşletmede devamlı çalışma olanağı sağlar.
• Hem halkın geçimine hem de ihraç yoluyla milli ekonomiye katkıda bulunur.
• Seracılıkta ilgili cam, demir, plastik vb. sanayilerin satış imkânları artar.
* 2011 yılından itibaren örtüaltı alanlarına süs bitkileri alanları da dahil edilmiştir.
2.2.2. Örtü Altı Üretiminde Ülkemizde Mevcut Durum
2.2.2. Örtüdekar
Altı Üretiminde
Ülkemizde
• Toplam örtü altı varlığımız 617.760
olup, bunun
454.554
Mevcut Durum
2.2.2.
Örtü
Altı
Üretiminde
Ülkemizde
dekarı (%74) yüksek sistemlerden
oluşmaktadır.
Toplam örtü altı varlığımız 617.760 de-
•
•
•
•
•
•
Mevcut Durum
kar olup, bunun 454.554 dekarı (%74)
Toplam ilk
örtüdört
altı varlığımız
617.760 deÖrtü altı varlığı bakımından Dünyada
ülke
arasında,
Avyüksek sistemlerden
oluşmaktadır.
kar olup, bunun 454.554 dekarı (%74)
rupa’da ise İspanya ile ilk sırada
yeraltı
almaktayız.
Örtü
varlığı bakımından
Dünyada ilk
yüksek
sistemlerden
oluşmaktadır.
dört ülke arasında, Avrupa’da ise İspanya
Örtü altı varlığı bakımından Dünyada ilk
ile ilk
sırada
yer işletme
almaktayız.büyüklüğü 2
Ülkemizde son 10 yılda ortalama
örtü
altı
dört ülke arasında, Avrupa’da ise İspanya
son
yılda ortalama örtü altı
ile ilk sırada
yer10almaktayız.
dekardan 4 dekara çıkmıştır. Ülkemizde
işletme büyüklüğü 2 dekardan 4 dekara
Ülkemizde son 10 yılda ortalama örtü altı
çıkmıştır.değeri yaklaşık 10 milyar
Ülkemizin örtü altı bitkisel üretim
işletme büyüklüğü 2 dekardan 4 dekara
Ülkemizin
çıkmıştır. örtü altı bitkisel üretim değeri
TL’dir.
yaklaşık 10 milyar TL’dir.
Ülkemizin örtü altı bitkisel üretim değeri
Ülkemiz
örtü
altı üretimde Antalya
yaklaşık%51’lik
10 milyar
TL’dir.
Ülkemiz örtü altı üretimde Antalya
payla (3,2 %51’lik
milyon
payla (3,2 milyon ton) birinci sıradadır. Bu

Ülkemiz
örtü
altı
üretimde Antalya
%51’lik
ton) birinci sıradadır. Bu ilimizi ilimizi
sırasıyla,
Mersin
milyon
sırasıyla,
Mersin %18
%18 (1
(1 milyon
payla (3,2 milyon ton) birinci sıradadır. Bu
Adana %11
bin bin
ton) ve Muğla
ton), Adana %11 (670 bin ton) ton),
ve
Muğla
%9(670
(527
illeri
ilimizi
sırasıyla,
Mersin
%18 ton)
(1 milyon
%9 (527 bin ton) illeri takip etmektedir.
ton),
Adana
%11
(670
bin
ton) ve
Muğla
takip etmektedir. Bu 4 ildeki toplam
örtü toplam
altı üretimimiz
yaklaşık
Bu 4 ildeki
örtü altı üretimimiz
yaklaşık
5,4 milyon ton
ile ülkemiz
top5,4 milyon ton ile ülkemiz toplam
üretiminin
yaklaşık
Bu 4örtü
ildeki altı
toplam
örtü altı üretimimiz
lam örtü altı üretiminin yaklaşık %90’nını
yaklaşık
5,4
milyon ton
ile
ülkemiz
top%90’nını oluşturmaktadır.
oluşturmaktadır.
lam örtü altı üretiminin yaklaşık %90’nını
Toplam
6,1 milyon tonluk örtü altı üretioluşturmaktadır.
Toplam 6,1 milyon tonluk örtü altı
üretimimizin
5,9 milyon
tonumimizin
5,9 milyon tonunu sebze grubu
Toplam 6,1 milyon tonluk örtü altı üretinu sebze grubu oluşturmaktadır.oluşturmaktadır.
mimizin 5,9 milyon tonunu sebze grubu
Sera
alanlarımızın, %95’inde sebze,
oluşturmaktadır.
%4’ünde%4’ünde
meyve, %1’inde
ise süs bitkileri
Sera alanlarımızın, %95’inde sebze,
meyve,
Sera alanlarımızın,
%95’inde %1’inde
sebze,
[3]
yetiştirilmektedir.
[3]
%4’ünde
meyve,
%1’inde
ise süs bitkileri
ise süs bitkileri yetiştirilmektedir.
yetiştirilmektedir.[3]
2.3.1.
Sebze ve
Meyve Seracılığı
2.3. Örtüaltı
Üretiminde
Kültürel İşlemler
8
i.2.3.1.
Toprak
İşleme
Sebze
ve Meyve Seracılığı
Toprak
işleme,
tohumların ekilebilmesi, biti.
Toprak
İşleme
kilerin yetişebilmesi için, toprağın uygun duToprak işleme, tohumların ekilebilmesi, bitruma getirilmesi ve bu durumun korunması
kilerin yetişebilmesi için, toprağın uygun duiçin toprağın herhangi bir araçla gevşetilmesi,
ruma getirilmesi ve bu durumun korunması
Şekil 3. Tarım istihdamının yıllara göre dağılımı (2004-2012, TÜİK)
Grafik 3. Tarım istihdamının yıllara göre dağılımı
Şekil
3. Tarım istihdamının
(2004-2012,
TÜİK) yıllara göre dağılımı (2004-2012, TÜİK)
Şekil 4. Tarım istihdamının toplam istihdam içindeki payının yıllara göre
dağılımı (2012, TÜİK)
Grafik 4. Tarım istihdamının toplam istihdam içindedağılımı (2012, TÜİK)
ki payının yıllara göre dağılımı (2012, TÜİK)
*2011 yılından
bitkileri alanla
ton), Adana %11 (670 bin ton) ve Muğla
Bu 4 ildeki toplam örtü altı üretimimiz
yaklaşık 5,4 milyon ton ile ülkemiz toplam örtü altı üretiminin yaklaşık %90’nını
oluşturmaktadır.

Toplam 6,1 milyon tonluk örtü altı üretimimizin 5,9 milyon tonunu sebze grubu
oluşturmaktadır.

Sera alanlarımızın, %95’inde sebze,
%4’ünde meyve, %1’inde ise süs bitkileri
yetiştirilmektedir.[3]
dağılımı (2012, TÜİK)
2.3. Örtüaltı Üretiminde Kültürel
İşlemler
i. Toprak İşleme
Toprak işleme, tohumların ekilebilmesi, bitkilerin yetişebilmesi
toprağın uygun
duToprak işleme, tohumların ekilebilmesi,
fide veiçin,
fidanların
dikilebilruma getirilmesi ve bu durumun korunması
mesi, organik madde ve gübrelerin
toprağa karıştırılması, yabancı
için toprağın herhangi bir araçla gevşetilmesi,
ot çıkışının engellenmesi yadaufalanması
çıkışından
sonra mücadelesi ile bitve karıştırılmasıdır.
i. Toprak İşleme
kilerin yetiştirilebilmesi için toprağın
fiziksel olarak uygun duruma
Toprak işlemenin amaçları ve fonksiyonları:
getirilmesi amacıyla toprağın herhangi
bir araçla
gevşetilmesi,
par Bitki gelişimi
açısından
toprağın fiziksel
çalanması, karıştırılması işlemidir.özelliklerinin en uygun hale getirilmesi
Grafik 5. Seralarda ürün dağılımı
Şekil 5. Seralarda ürün dağılımı
(kabartma)
Toprak işlemenin amaçları ve fonksiyonları:
Bir önceki üretimden kalan organik artıkların (anız, çiftlik gübresi) toprağa karıştırılması (karıştırma, kesme, devirme, parçalama)
• Bitki gelişimi açısından toprağın fiziksel özelliklerinin en uygun hale getirilmesi (kabartma)

Yabancı otların yok edilmesi (kesme, devirme, parçalama)
Ekime uygun
tohum yatağı
hazırlanması
(ufalama, toprağa
sıkıştırma) karıştırılması (karıştırma, kesme,
• Bir önceki üretimden kalan organik
artıkların
(anız,
çiftlik gübresi)
Erozyonun kontrolü
devirme, parçalama)

Tarlanın sulamaya hazırlanması
• Yabancı otların yok edilmesi (kesme, devirme, parçalama)
• Toprağın ekim ve dikime hazır hale getirilmesi
3
• Erozyonun kontrolü
• Toprağın sulamaya hazırlanması
ii. Solarizasyon
Solarizasyon toprağın güneş enerjisi ile ısıtılmasıdır. Uygulama yaz mevsimi sıcak geçen bölgelerde, sıcaklığın yüksek ve güneş ışığının şiddetli olduğu aylarda ve uygulama yapılacak alanın ekili olmadığı durumlarda, nemli toprağın mümkün olduğu kadar ince şeffaf polietilen örtü ile kapatılması işlemidir. Bu uygulama ile topraktaki hastalık
etmenleri, yabancı otlar ve nematodların zayıflatılması veya öldürülmesi amaçlanmaktadır. Solarizasyon hastalık,
zararlı ve yabancıotlarla mücadelede yalnız veya diğer metotlarla kombine edilerek uygulanabilen kimyasal olmayan güncel ve çevreci bir tercih olarak dikkate alınmalıdır.
iii. Damla Sulama Borularının Yerleştirilmesi
Solarizasyon işleminin ardından işlenen toprak üzerine dikimi yapılacak tür ve çeşide göre belirlenen sıra arası
mesafeye göre damla sulamada kullanılacak borular yerleştirilir.
iv. Fide Temini ve Dikim İşlemi
Üreticiler ihtiyaç duydukları fideleri kendileri üretebildikleri gibi fide üreticilerinden de temin edebilirler. Fidelerin
teminin ardından fide dikim işlemi gerçekleştirilir.
v. Seralarda Bakım İşleri
Çapalama: Fide dikiminin üzerinden bir süre geçtikten sonra kök bölgesinin havalanmasını sağlamak ve yeni oluşmakta olan yabancı otların yok edilmesini sağlamak için çapalama yapılır.
İpe alma, askıya alma: Sera içinde bitkilerin dik durmasını sağlamak, bitkiler arasında hava akımını kolaylaştırmak,
verim ve kaliteyi arttırmak amacıyla bitkiler bir ip aracılığıyla askı teline bağlanır.
Budama: Bitkiyi kuvvetli tutmak ve ürün kalitesini arttırmak amacıyla bitkinin değişik kısımlarının makas veya el
ile bitkiden uzaklaştırılmasıdır.
Sulama: Günümüzün modern seracılık anlayışında damla sulama yöntemi kullanılır.
Gübreleme: Seracılıkta gübreleme taban gübrelemesi denilen toprak işleme sırasında yapılabildiği gibi, damla
sulama ile gübreleme yani gübrenin bitkinin kök bölgesine sulama suyu ile verilmesidir.
Hasat: Hasat olgunluğuna ulaşmış sebze ve meyvelerin toplanarak ambalaj malzemesine yerleştirilmesidir.
Ambalajlama ve Taşıma: Tahta, karton veya plastikten yapılmış kasalarla olgunlaşan ürünlerin pazara sevk edilmesidir.
9
2.3.2.Bitkisi
Fide Seracılığı
2.3.3. Süs
Yetiştiriciliği
Tablo 1. Tarımda iş kazalarına dair istatistikler
i. Harçsüs
Yapımı
Dış mekân
bitkilerinin üretiminde iki temel yöntem
vardır.
Fidelerin
yetiştirileceği dezenfeksiyonu yapılmış, bitki besin elementlerince zenginleştirili. Generatif
(Tohumla)
miş torflar
ya da Çoğaltma:
toprağın hazırlanmasıdır.
Öncelikle
tohumEkimi
temin edilir. Tohumlar bizzat
ii. Tohum
anaçlardan
toplanabildiği
bu işin
ticaTohumların
hazırlanangibi,
harçla
doldurulmuş
retini yapan
kuruluşlardan
da
satın
alınabiyastık, kasa, veya direk poşet ve viole ekilme
lir. Tohumların
işlemidir. ekiminin ardından çimlenme
görülmesiyle
birlikte, kaliteli fide elde etmek
iii. Şaşırtma
amacıyla tohumlar başka bir ortama naklediHarçla doldurulmuş ve tabanı delinmiş 10 x
lirler. Bu işleme “şaşırtma” denir.
12 ebatlarındaki naylon poşetlere veya viol ve
straforlara
da tohum ekimi yapılmasıdır.
ii. Vejetatif
Çoğaltma:
2.3.3. Süs
Yetiştiriciliği
Bu yöntemde
enBitkisi
sık kullanılan
teknik çelikle
çoğaltma
tekniğidir.
Çelikle
çoğaltma
tekniği
Dış mekân süs bitkilerinin üretiminde
iki teüretilecek
bitkidenvardır.
alınan ve çelik adı verilen
mel yöntem
bir gövde, kök veya yaprak parçası ile yeni bir
i. Generatif (Tohumla) Çoğaltma:
bitki oluşturma tekniğidir. Çelikler kök oluşÖncelikle
tohum
temin
edilir.
Tohumlar
bizzat
turmaları
için perlit
veya
temiz
dişli
kum butoplanabildiği
gibi,çelikler,
bu işin küticarelunan anaçlardan
ortamlara dikilir.
Köklenen
tini yapan kuruluşlardan da satın alınabilir.
çük torbalara veya fincan saksılara aktarılarak
Tohumların ekiminin ardından çimlenme gögölgeli ortamlara taşınırlar.[4]
rülmesiyle birlikte, kaliteli fide elde etmek
amacıyla tohumlar başka bir ortama nakledilirler. Bu işleme “şaşırtma” denir.
3. SERA
SEKTÖRÜNDE İSG
ii. Vejetatif Çoğaltma:
Ülkemizde,
tarım veen
sera
ilgili
olarak
Bu yöntemde
sıksektörü
kullanılan
teknik
çelikle
günümüze
kadartekniğidir.
herhangiÇelikle
bir istatistik
kaydı
çoğaltma
çoğaltma
tekniği
yapılmamıştır.
yurtdışında
bu alanda
üretilecekAncak
bitkiden
alınan ve çelik
adı verilen
[5]
göre ile
2007yapılanbiristatistiki
gövde, kökçalışmalara
veya yaprak parçası
yeni bir
bitki oluşturma
tekniğidir.
Çelikler 2.917
kök oluş2011 yılları
arasında tarım
sektöründe
turmaları
için perlit
veya temiz
kumyabuluiş kazası
yaşanmış,
bunlardan
1.199dişli
ciddi
nan ortamlara
dikilir. Köklenen
çelikler, küçük
ralanmaya
sebep olmuştur.
Sera çalışanlarıtorbalara
fincan
aktarılarak
nın yaşadığı
iş veya
kazaları
isesaksılara
sektörde
yaşanangöl[4]
geli
ortamlara
taşınırlar.
iş kazalarının %35’ini (1.034) oluşturmuştur.
3. SERA SEKTÖRÜNDE ISG
Ülkemizde, tarım ve sera sektörü ilgili ola4. ÖRTÜ
ALTI ÜRETİMİNDE
rak günümüze kadar herhangi bir istatistik
BELİRLENEN
RİSKLER VE ALINMASI
kaydı yapılmamıştır. Ancak yurtdışında bu
GEREKEN
ÖNLEMLER
alanda yapılan istatistiki çalışmalara[5] göre
20072011 yılları arasında tarım sektöründe
4.1. Güvenlik
Eğitim ve
2.917 işDavranışı,
kazası yaşanmış,
bunlardan 1.199
Bilgilendirme
ciddi yaralanmaya sebep olmuştur. Sera çalışanlarının
yaşadığı
iş kazaları
ise sektörde
İşverenin,
iş sağlığı
ve güvenliği
konusunda
yaşanan
iş
kazalarının
%35’ini
(1.034)
oluşturyeterli bilgiye sahip olması ve çalışanlara
iş
muştur.
sağlığı ve güvenliği ile ilgili gerekli eğitimleri aldırması, aynı zamanda çalışanları mesleki yeterliliklerine uygun işlerde çalıştırması
10
5
İş Sağlığı ve Güvenliği Enstitüsü Müdürlüğü
4. ÖRTÜ ALTI ÜRETİMİNDE BELİRLENEN RİSKLER VE ALINMASI GEREKEN ÖNLEMLER
gerekmektedir. Çalışanlara iş kazaları ve meslek hastalıkları ile ilgili bilgilendirme yapılması da
4.1. Güvenlik Davranışı,
Eğitim
ve Bilgilendirme
önemli bir
husustur.
Yine işveren tarafından, işe girişlerde ve periyodik olarak çalışanların sağlık
kontrollerinin yaptırılması gerekmektedir.
İşverenin, iş sağlığı ve güvenliği konusunda yeterli bilgiye sahip olması ve çalışanlara iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili
işletmelerinde
kimyasal
madde kullanımının
yaygın olması
sebebiyle
kimyasal maddelerle
gerekli eğitimleriSera
aldırması,
aynı zamanda
çalışanları
mesleki yeterliliklerine
uygun
işlerde çalıştırması
gerekmekkişilerin
eğitimi hastalıkları
ve bilgilendirilmesi
sağlanmalıdır,yapılması
bu eğitimdaveönemli
bilgilendirmeler
aşağıtedir. Çalışanlaraçalışan
iş kazaları
ve meslek
ile ilgili bilgilendirme
bir husustur.
Yine
daki
hususları
içermelidir:
işveren tarafından, işe girişlerde ve periyodik olarak çalışanların sağlık kontrollerinin yaptırılması gerekmektedir.
Risk
değerlendirmesi
sonucunda
elde edilen
Sera işletmelerinde
kimyasal
madde kullanımının
yaygın
olması bilgileri
sebebiyle kimyasal maddelerle çalışan kişilerin
İşyerinde
bulunan veya
tehlikeli kimyasal
ilgili bu maddelerin
eğitimi ve bilgilendirilmesi
sağlanmalıdır,
buortaya
eğitimçıkabilecek
ve bilgilendirmeler
aşağıdakimaddelerle
hususları içermelidir:
tanınması, sağlık ve güvenlik riskleri, mesleki maruziyet sınır değerleri ve diğer yasal düzenlemeler hakkında bilgileri
• Risk değerlendirmesi sonucunda elde edilen bilgileri
• İşyerinde bulunan
veya ortaya
çıkabilecek
kimyasal maddelerle
ilgili bu maddelerin
tanınması, sağlık
Çalışanların
kendilerini
vetehlikeli
diğer çalışanları tehlikeye
atmamaları için
gerekli önlemleri
ve
ve güvenlik riskleri,
mesleki
maruziyet
sınır
değerleri
ve
diğer
yasal
düzenlemeler
hakkında
bilgileri
yapılması gerekenleri
Tehlikeli
maddeler
için tedarikçiden
sağlanan
Türkçe
malzeme
form• Çalışanların kendilerini
vekimyasal
diğer çalışanları
tehlikeye
atmamaları
için gerekli
önlemleri
ve güvenlik
yapılmasıbilgi
gerekenleri
ları hakkındaki bilgileri.
• Tehlikeli kimyasal maddeler için tedarikçiden sağlanan Türkçe malzeme güvenlik bilgi formları hakkındaki bil Tehlikeli kimyasal madde bulunan bölümler, kaplar, boru tesisatı ve benzeri tesisatla ilgili
gileri.
mevzuata uygun olarak etiketleme/kilitleme ile ilgili bilgileri.
• Tehlikeli kimyasal madde bulunan bölümler, kaplar, boru tesisatı ve benzeri tesisatla ilgili mevzuata uygun
olarak etiketleme/kilitleme
ile ilgili bilgileri.
Seralarda yapılan çalışmalarda, el aletleri ve ekipmanlar işin tamamlanmasının ardından belirlenen yerlerine kaldırılmadıkları takdirde düzensiz bir çalışma ortamı oluşmakta ve takılıp
Seralarda yapılan çalışmalarda, el aletleri ve ekipmanlar işin tamamlanmasının ardından belirlenen yerlerine kaldüşme riski oluşturmaktadır. Yine zemin kaynaklı riskler takılıp düşme veya kayma sonucu yaradırılmadıkları takdirde düzensiz bir çalışma ortamı oluşmakta ve takılıp düşme riski oluşturmaktadır. Yine zemin
lanmalardır. Seralarda çalışma alanı, zemin, yollar, tezgâhlar, mahfazalar, raflar ve askılar düzenli
kaynaklı riskler takılıp düşme veya kayma sonucu yaralanmalardır. Seralarda çalışma alanı, zemin, yollar, tezgâhlar,
ve temiz tutulmalıdır. Temizlik işleri düzenli olarak yapılmalı ve çalışanların kişisel hijyenleri
mahfazalar, raflar ve askılar düzenli ve temiz tutulmalıdır. Temizlik işleri düzenli olarak yapılmalı ve çalışanların
sağlanmalıdır.
kişisel hijyenleri sağlanmalıdır.
düzen
ve temizlik
ile aşağıdaki
ilgili tehlikeler
aşağıdakioluşabilir:
nedenlerden oluşabilir:
Seralarda düzenSeralarda
ve temizlik
ile ilgili
tehlikeler
nedenlerden
• Çalışma alanında
bulunanalanında
artık, dökük,
kullanılmayan
çalışmaya engel
olabilecekengel
malzemeler
(örn.malzemeyve
Çalışma
bulunan
artık, dökük,ve
kullanılmayan
ve çalışmaya
olabilecek
kasaları, hortummeler
vs.) (örn. meyve kasaları, hortum vs.)
Kullanılan işçalışma
ekipmanlarının
çalışma
ortamında
gelişigüzel bırakılması
• Kullanılan iş ekipmanlarının
ortamında
gelişigüzel
bırakılması
Çalışma
sırasında
ve zemin
sonrasında
ıslak zemin oluşması
• Çalışma sırasında
ve sonrasında
ıslak
oluşması
Zeminde
deformasyon,
yükseklik farkı bulunması
• Zeminde deformasyon,
yükseklik
farkı bulunması

Geçiş yollarında görüşü kısıtlayacak cisimler veya ayağa takılacak engeller bulunması
• Geçiş yollarında görüşü kısıtlayacak cisimler veya ayağa takılacak engeller bulunması
Düzen ve temizlik
ile ilgili
alınabilecek
önlemler
şu şekildedir:
Düzen
ve temizlik
ile ilgili
alınabilecek
önlemler şu şekildedir:
• Çalışma düzenini
olumsuzdüzenini
etkileyecek
ve geçiş
yollarınıve
kapatan
çöp, gereksiz
malzeme
vb. takılmaya
sebebi Çalışma
olumsuz
etkileyecek
geçiş yollarını
kapatan
çöp, gereksiz
malzeme
vb.
yet verebilecek maddelerin
kaldırılması
takılmaya sebebiyet verebilecek maddelerin kaldırılması
• Kullanılan el aletleri
ve ekipmanlara
bir depolama
alanının
bulunması
Kullanılan
el aletleriait
veayrı
ekipmanlara
ait ayrı
bir depolama
alanının bulunması
Şekil
gözlemlenen
düzensizlikler
Resim1.1.Sera
Seraişletmelerinde
işletmelerinde
gözlemlenen
düzensizlikler
• Islak zeminlerin kayma düşme riskine karşı temizlenmesi
• 6Islak Örtü
zeminlerin
oluştuğu
bölümlere
Altı Yetiştiriciliğinde
İş Sağlığı
ve Güvenliğiyeterli
Rehberi eğim verilerek su tahliyesinin yapılması
11

Islak zeminlerin kayma düşme riskine karşı temizlenmesi
• Kaygan zeminlerin uygun işaretlerle
işaretlenmesi
Islak zeminlerin oluştuğu bölümlere ye-
terli eğim verilerek su tahliyesinin yapıl-
ması gerekli onarımların yapıl• Zeminin düzenli aralıklarla kontrol edilip

Kaygan zeminlerin uygun işaretlerle işaması
retlenmesi
Zeminin düzenli
aralıklarla kontrol
edilipkı• Zemindeki seviye farklılıklarının vetakılmaya
sebebiyet
verecek
gerekli onarımların yapılması
sımların düzeltilmesi

4.3. Makine ve İş Ekipmanları
Şekil 2. Güvenlik önlemi olmayan makine/ekipman
Zemindeki seviye farklılıklarının ve takılmaya sebebiyet verecek kısımların düzeltilmesi
Resim 2. Güvenlik önlemi olmayan makine/ekipman
4.3. Makine ve İş Ekipmanları
Seralarda kullanılan makine ve iş ekipmanlarından kaynaklı iş kazalarını önlemek adına öncelikle tehlikeli durumSeralarda kullanılan makine ve iş ekipmanlarından kaynaklı iş kazalarını önlemek adına öncelikları belirlemek gereklidir.
le tehlikeli durumları belirlemek gereklidir.
Seralarda makine ve iş ekipmanları ile
ilgili makine
tehlikeler
aşağıdaki
nedenlerden
oluşabilir:
Seralarda
ve iş ekipmanları
ile ilgili
tehlikeler aşağıdaki
nedenlerden oluşabilir:
Yüksekte çalışma yapılan makaslı yükselticileri çevreleyen korkulukların yetersiz olması
• Yüksekte çalışma yapılan makaslı yükselticileri
çevreleyen korkulukların yetersiz olması

Uygun olmayan ekipman kullanılması
Makine ve iş ekipmanının amacı dışında kullanılması
• Uygun olmayan ekipman kullanılması

Makine ve iş ekipmanının koruyucularının yetersiz veya uygunsuz olması

Makine ve iş ekipmanının acil durdurma butonunu bulunmaması
• Makine ve iş ekipmanının amacı dışında
kullanılması
Makine
ve iş ekipmanının kullanım talimatlarının olmaması veya talimatlara uyulmaması
• Makine ve iş ekipmanının koruyucularının yetersiz veya uygunsuz olması
Makine ve iş ekipmanları ile ilgili alınabilecek önlemler şu şekildedir:
• Makine ve iş ekipmanının kullanım talimatlarının
olmaması veya talimatlara uyulmaması
Uygun makine koruyucuların kullanılması
Gerekliyse makinenin uygun ekipmanla izole edilmesi
• Makine ve iş ekipmanının acil durdurma
butonunu bulunmaması

Acil durdurma sistemlerinin bulunması
Makine ve önlemler
iş ekipmanlarının
kontrollerinin yapılması
Makine ve iş ekipmanları ile ilgili alınabilecek
şu periyodik
şekildedir:

Makine ve iş ekipmanlarının kullanma talimatlarının görülebilir bir yerde bulunması, etiket-
• Uygun makine koruyucuların kullanılması
lemelerinin yapılmış olması
• Gerekliyse makinenin uygun ekipmanla
izole
edilmesi
4.4. Nakliye
ve İç
Ulaşım
Seralarda işletme içi ve dışında forklift, traktör ve nakliye kamyonlarının kullanılması çalışanla-
• Acil durdurma sistemlerinin bulunması
rın güvenliklerini ciddi olarak tehdit etmektedir.
• Makine ve iş ekipmanlarının periyodik
Nakliyekontrollerinin
ve iç ulaşım ile ilgiliyapılması
alınabilecek önlemler şu şekildedir:

Yükleme yerleri ve rampalar dâhil bütün yolların, yaya ve araçların güvenli hareketlerini sağ-

Çalışanların güvenli araç kullanımı konusunda bilgilendirilmesi

Çalışanların araç kullanırken emniyet kemeri kullanımı konusunda bilgilendirilmesi

Forklift kullanan çalışanların gerekli eğitimleri alması
• Makine ve iş ekipmanlarının kullanma
talimatlarının
görülebilir
bir
yerde bulunması,
etiketlemelerinin
yapıllayacak
ve yakınlarında çalışanlara
tehlike
yaratmayacak
şekil ve genişlikte
olması
Araç ve yaya trafiğinin uygun işaretlemelerle birbirinden ayrılmış olması
mış olması
Seralarda işletme içi ve dışında forklift,
traktör ve nakliye kamyonlarının kullanılması çalışanların güvenliklerini
Kör nokta ve keskin dönüşler bulunan alanlara ayna konumlandırılması
ciddi olarak tehdit etmektedir.
Forkliftin
park alınabilecek
freniÖrtü
Altı Yetiştiriciliğindeşu
İş Sağlığı
ve Güvenliği Rehberi
Nakliye
vekullanılmadığı
iç ulaşım zaman
ile ilgili
önlemler
şekildedir:
nin çekilmesi, taşıyıcının aşağı indirilmesi
ve motorun yerleri
durdurulması
Yükleme
ve rampalar dâhil
7
•
bütün yolların, yaya ve araçların
Forklift
hareket halinde sağlayacak
iken taşıyıcının ve yakınlarında çalışanlara tehlike yagüvenli
hareketlerini
indirilip kaldırılmaması
ratmayacak
şekil ve genişlikte olması
Eğer yükden dolayı görüş kısıtlanıyorsa
geri geri gidilmesi
• Araç
ve yaya trafiğinin uygun işaretlemelerle birbirinden ayrılmış olTraktörlerde güvenlik kabinlerinin bulunmasıması
Resim
İşaretlenerek
ayrılmamış
yaya ve araç
yolu
Şekil3. 3.
İşaretlenerek
ayrılmış
yaya
ve araç yolu
4.5. İş Hijyeni
•
Araçların bakımlarının yapılmış olması
• Çalışanların güvenli araç kullanımı konusunda bilgilendirilmesi
• Çalışanların araç kullanırken emniyet kemeri kullanımı konusunda
Aydınlatma yapılan işi, çalışanların sağlık ve güvenliğini, verimliliği etkileyen bir faktördür. Doğal
bilgilendirilmesi
ve/veya suni aydınlatmanın dengeli kullanımı ile çalışanların rahat bir şekilde çalışabileceği
ortamlar oluşturulmalıdır. Örtü altı işletmelerinde, aydınlatma konusunda yaşanan en önemli
Forkliftsorun
kullanan
çalışanların
gereklikaynaklı
eğitimleri
açık havada
yapılan çalışmalardan
rahatsız alması
edici doğrudan güneş ışığı ve yoğun
doğal aydınlatmadır.
• Kör nokta ve keskin dönüşler bulunan alanlara ayna konumlandırılması
Doğal aydınlatmanın rahatsız edici boyutta olması durumunda şu önlemler alınabilir;
Seralarda
yapılan çalışmalarda
güneş ışığınıçekilmesi,
önleyecek perdeleme
sistemleri
kul- indirilmesi ve motorun durdurulması
• ForkLiftin
kullanılmadığı
zamandoğrudan
park freninin
taşıyıcının
aşağı
lanılması
Işın geldiği
pencerelere/bölümlere,
perde/jaluzi
gibi ışığın
şiddetini azaltacak engeller ko• Forklift hareket
halinde
iken taşıyıcının
indirilip
kaldırılmamas
nulması
Ortamın
yeniden
düzenlenmesi
• Eğer yükden
dolayı
görüş
kısıtlanıyorsa geri geri gidilmesi

Güneş ışığını tamamen geçirmeyen cam kullanılması
• Traktörlerde
güvenlik
kabinlerinin
bulunması
Nem, seralarda
bitki yetiştiriciliği
süreçlerinde
işin doğası gereği gerekli olmakla birlikte, çalışan• Araçların bakımlarının yapılmış olması
12
lar üzerinde olumsuz etkilere sebep olabilmektedir. Aşırı nemin sıcak ortam ile bir arada
olması durumunda çalışanlarda ısıl stres oluşabilmektedir. Isıl stresin ilk belirtileri sinirlilik, konsantrasyon kaybı ve aşırı terlemedir.
Tablo 2’de işyeri çalışma ortamı için önerilen
sıcaklık ve nem değerleri verilmektedir.
ve motorun
durdurulması
Traktörlerde
güvenlik kabinlerinin bulun-
ması
Forklift hareket
halinde iken taşıyıcının
indirilip kaldırılmaması
Resim 3. İşaretlenerek ayrılmamış yaya ve araç yolu
Araçların bakımlarının yapılmış olması
Eğer yükden dolayı görüş kısıtlanıyorsa
geri geri gidilmesi
Traktörlerde güvenlik kabinlerinin bulunması
4.5. İş Hijyeni
Aydınlatma yapılan işi, çalışanların sağlık veAraçların
güvenliğini,
verimliliği
etkileyen bir faktördür. Doğal
bakımlarının
yapılmış olması
ve/veya suni aydınlatmanın dengeli kullanımı ile çalışanların rahat bir şekilde çalışabileceği
4.5. İş Hijyeni
ortamlar
oluşturulmalıdır. Örtü altı işletmelerinde, aydınlatma konusunda yaşanan en önemli
4.5. İş Hijyeni
Aydınlatma
işi,yapılan
çalışanların
sağlık ve güvenliğini,
verimliliği
etkileyenedici
bir faktördür.
Doğal güneş ışığı ve yoğun
sorun
açık yapılan
havada
çalışmalardan
kaynaklı
rahatsız
doğrudan
Aydınlatma ve/veya
yapılansuni
işi,aydınlatmanın
çalışanların dengeli
sağlık kullanımı
ve güvenliğini,
verimliliği
bir faktördür. Doğal ve/veya suni
ile çalışanların
rahat etkileyen
bir şekilde çalışabileceği
doğal aydınlatmadır.
ortamlar
oluşturulmalıdır.
altı işletmelerinde,
aydınlatma
konusunda yaşanan
en önemli
aydınlatmanın
dengeli
kullanımı ileÖrtü
çalışanların
rahat bir
şekilde çalışabileceği
ortamlar
oluşturulmalıdır. Örtü altı
sorun
açık
havada
yapılan
çalışmalardan
kaynaklı
rahatsız
edici
doğrudan
güneş
ışığı
ve
yoğun
işletmelerinde,
konusunda
yaşanan
en önemli
sorun
açık havada
yapılan çalışmalardan
Doğalaydınlatma
aydınlatmanın
rahatsız
edici boyutta
olması
durumunda
şu önlemler
alınabilir; kaynaklı radoğal aydınlatmadır.
hatsız edici doğrudan
güneş ışığı ve yoğun doğal aydınlatmadır.
Doğal
Seralarda
yapılan çalışmalarda doğrudan güneş ışığını önleyecek perdeleme sistemleri kulaydınlatmanın rahatsız edici boyutta olması durumunda şu önlemler alınabilir;
Doğal aydınlatmanın
rahatsız edici boyutta olması durumunda şu önlemler alınabilir;
lanılması
Resim 3. İşaretlenerek ayrılmamış yaya ve araç yolu

Seralarda yapılan çalışmalarda doğrudan güneş ışığını önleyecek perdeleme sistemleri kul-
• Seralarda
çalışmalarda
doğrudan güneş ışığını
önleyecekgibi
perdeleme
sistemleriazaltacak
kullanılması
lanılması
yapılan
Işın
geldiği
pencerelere/bölümlere,
perde/jaluzi
ışığın şiddetini
engeller ko nulması
Işın geldiği pencerelere/bölümlere, perde/jaluzi gibi ışığın şiddetini azaltacak engeller ko• Işın geldiği pencerelere/bölümlere, perde/jaluzi gibi ışığın şiddetini azaltacak engeller konulması
nulması
yeniden
Ortamın
yeniden
düzenlenmesi
Ortamın
yeniden
düzenlenmesi
• Ortamın
düzenlenmesi
Güneş ışığını
tamamen
geçirmeyen
cam kullanılması
Güneş
ışığını
tamamen
geçirmeyen
cam kullanılması
• Güneş ışığını tamamen geçirmeyen cam kullanılması
Nem, seralarda bitki yetiştiriciliği süreçlerinde işin doğası gereği gerekli olmakla birlikte, çalışanNem, seralarda bitki yetiştiriciliği süreçlerinde işin doğası gereği gerekli olmakla birlikte, çalışanNem,
seralarda
bitki yetiştiriciliği
işin doğası gerelar üzerinde
olumsuz
etkilere sebepsüreçlerinde
olabilüzerinde
olumsuz
etkilereolumsuz
sebep etkilere
olabilmektedir.olmakla
Aşırılar
nemin
sıcak ortam
ile bir arada
ği gerekli
birlikte,
çalışanlar
üzerinde
olması durumunda
çalışanlarda
ısıl
stres
olumektedir.Aşırı
Aşırınemin
nemin
sıcak
ortam
arada
sebep olabilmektedir.
sıcak
ortam
ile ile
bir bir
arada
olşabilmektedir. Isıl stresin ilk belirtileri sinirolması
durumunda
çalışanlarda
ısıl
stres
oluması
ısıl stres oluşabilmektedir. Isıl
lilik,durumunda
konsantrasyon çalışanlarda
kaybı ve aşırı terlemedir.
şabilmektedir.
Isılönerilen
stresin ilkkaybı
belirtileri
stresin
belirtileri
sinirlilik,
ve aşırı sinirterleTablo ilk
2’de
işyeri
çalışma
ortamıkonsantrasyon
için
sıcaklık
ve nem
değerleri
verilmektedir.
medir.
Tablo
2’de
işyeri
çalışma ortamı
içinve
önerilen
sıcaklık ve
lilik,
konsantrasyon
kaybı
aşırı terlemedir.
nem
değerleri
verilmektedir.
Sıcaklık,
özellikle
yaz 2’de
aylarında
çalışanları
en ortamı için önerilen
Tablo
işyeri
çalışma
çok etkileyen faktörlerden birisidir.
Şekil 4. Serada gölgeleme çalışması
sıcaklık
ve nem değerleri
Resim 4. Serada gölgeleme çalışması
Sıcaklık, özellikle
yaz aylarında
çalışanlarıverilmektedir.
en çok etkileyen fakYılın soğuk
dönemi
Yılın ılık dönemi
törlerden
birisidir.
Sıcaklık,
özellikle
yaz aylarında çalışanları en
birisidir.
(dış sıcaklık +10°C
Sıcak ortamda çalışmadan kaynaklanabilecek
altında)
daha fazla)
çok
faktörlerden
sağlık
problemleri kaynaklanabilecek
şu şekilde sıralanabilir: sağlık problemleri
Sıcak ortamda
çalışmadan
şuetkileyen
şekildeveya
sıralanabilir:
Resim 4. Serada gölgeleme çalışması
Bağıl
Önerilen en
Bağıl
Önerilen
Deri Hassasiyeti: Sıcak çalışma ortamında
nem (%) yüksek sıcaklık nem (%) en yüksek
• Deri Hassasiyeti:
Sıcak çalışma ortamında deri döküntüleri
Yılın soğuk dönemi
deri döküntüleri oluşur.
sıcaklık
oluşur.Sıcak ortamda çalışmadan kaynaklanabilecek
(dış sıcaklık
80 – 75
22.0 – 22.5°C
80 – 75 +10°C
23 – 24°C
Yılın ılık dönemi
Bayılma, fenalık geçirme: Sıcak ortamda
altında)
veya daha fazla)
70
–
65
22.5
–
23.0°C
70
–
75
25
–
26°C
çalışmak
vücut sıcaklığının
aşırısıralanabilir:
yükselsağlık
problemleri
şu
şekilde
Bayılma,
fenalık
geçirme:
Sıcak
ortamda
çalışmak vücut
mesiyle baygınlık geçirebilirler. Bu du60 – 55
23.0 – Bağıl
23.5°C 60 –Önerilen
55 27 – 28°C
en
Bağıl
Önerilen
sıcaklığının
aşırıHassasiyeti:
yükselmesiyle
baygınlık
geçirebilirler.
Bu
rumlarda
işletmelerde
görevli
işyeri he Deri
Sıcak
çalışma
ortamında
nemBağıl
(%) Nemyüksek
sıcaklık
en yüksek
Tablo 2. Havada Yüksek
Bulunması
Gereken nem (%)
durumlardaderi
işletmelerde
görevli
işyeri hekimlerinden
acil
kimlerinden
acil yardım
alınmalıdır.
döküntüleri
oluşur.
İşyerlerinde Termal Konfor Şartları

•
sıcaklık
yardım alınmalıdır.
80 – 75
22.0 – 22.5°C 80 – 75 23 – 24°C
Bayılma, fenalık geçirme: Sıcak ortamda
• Sıcaklık
krampları:
Aşırı
terleme
vücutta su
kaybına
neden 70 – 65 22.5 – 23.0°C 70 – 75 25 – 26°C
Örtü
Altı
Yetiştiriciliğinde
İş
Sağlığı
ve
Güvenliği
Rehberi
çalışmak
vücut
sıcaklığının
aşırı
yüksel8
Sıcaklık
krampları:
Aşırıgirmesine
terleme vücutta
olmaktadır.mesiyle
Bu da vücutta
kaslara
kramp
yol su
aç-kaybına neden olmaktadır. Bu da vücutta kaslara
baygınlık
geçirebilirler.
Bu du60 – 55
23.0 – 23.5°C 60 – 55 27 – 28°C
kramp
girmesine
yol
açmaktadır.
maktadır. rumlarda işletmelerde görevli işyeri heTablo 2.vücut
Havada
Yüksek değişmelere
Bağıl Nem Bulunması
Gereken
Isıya
bağlı
bitkinlik:
Sıcak ortamda uzun süre çalışmak
kimyasında
sebep
kimlerinden
acil
yardım
alınmalıdır.
• Isıya bağlı bitkinlik:
Sıcak
ortamda
uzun
süre çalışmak vücut kimyasında
değişmelere
sebep olur
ve ciddi probİşyerlerinde
Termal
Konfor
Şartları
olur ve ciddi problemler oluşturabilir. Genellikle bulantı, halsizlik, baş ağrısı ve susuzluk belemler oluşturabilir. Genellikle
bulantı, halsizlik, baş ağrısı ve susuzluk belirtileri görülmektedir.
lirtileri görülmektedir.
8
• Isı çarpması: Çalışanın
tehdit
eden
bir acil
durumdur.
Vücudun
ısılVücudun
düzeniısılkaybolur
ve vücut sıcaklığı
hayatını
Isı çarpması:
Çalışanın
hayatını
tehdit
eden bir acil
durumdur.
düzeni kaybolur
sıcaklığı
ciddiBaş
derecede
tehlikeli
seviyelere
Baş dönmesi,
hâl ve
ciddi
derecede tehlikeli
seviyelere
düşer.
dönmesi,
bitkin
bir hâldüşer.
ve zayıf
tepkilerbitkin
çeşitlibirbelirtileridir.
Örtü
Altı Yetiştiriciliğinde
İş Sağlığıve
vevücut
Güvenliği
Rehberi
zayıf tepkiler çeşitli belirtileridir.
• İş kazaları: Aşırı sıcağa bağlı olarak oluşan konsantrasyon kaybıyla dikkat eksikliği oluşur ve iş kazalarında artış
İş kazaları: Aşırı sıcağa bağlı olarak oluşan konsantrasyon kaybıyla dikkat eksikliği oluşur ve
meydana gelebilir. Uygun
termal şartların
sağlanmasıyla
dikkat
dağınıklığı
azalacak buna
bağlı
olarak iş kazası
iş kazalarında
artış meydana
gelebilir. Uygun
termal
şartların sağlanmasıyla
dikkat
dağınıkolma olasılığı da azalacaktır.
lığı azalacak buna bağlı olarak iş kazası olma olasılığı da azalacaktır.
Sıcaklığın
etkilerini
azaltmakalınabilir:
için şu önlemler
Sıcaklığın etkilerini azaltmak
için
şu önlemler
alınabilir:
• Açık alanda çalışma zamanlarının uygun bir şekilde planlan Açık alanda çalışma zamanlarının uygun
ması
bir şekilde planlanması
• Çalışanlara yazlık, açık
ve ince
kumaşlardan
renkli
Çalışanlara
yazlık,
açık renkli vedikilmiş
ince ku- iş
giysileri temin edilmesimaşlardan dikilmiş iş giysileri temin edilmesi
• Çalışanların ulaşabileceği
noktalarda içilebilir su sağlanması
Çalışanların ulaşabileceği noktalarda içilebilir su sağlanması
• Periyodik dinlenme molaları
verilmesi Çalışanlara mola ve
Periyodik
dinlenme molaları verilmesi
rebilecekleri serin mekanlar
sağlanması

Çalışanlara mola verebilecekleri serin
mekanlar sağlanması
4.6. Ergonomi
Şekil
Açıkalanda
alanda
yapılan
çalışma
Resim 5. Açık
yapılan
çalışma
Seralarda, oturarak veya ayakta yapılan çalışmalarda uygun şartlar (ayarlanabilir tezgâh, sandalye vs.) sağlanmadığında kas iskelet sistemini zorlayıcı durumlar oluşabilmektedir. Bu durumlara
13
4.6.
Ergonomi
İş
Sağlığı
ve Güvenliği Enstitüsü Müdürlüğü
Seralarda, oturarak veya ayakta yapılan çalışmalarda uygun şartlar (ayarlanabilir tezgâh, sandalye vs.) sağlanmadığında kas iskelet sistemini zorlayıcı durumlar oluşabilmektedir. Bu durumlara bağlı olarak kaslarda, sinirlerde ve
eklemlerde zedelenmeler meydana gelebilir.
Seralarda ergonomik tehlikeler aşağıdaki nedenlerden oluşabilir:
• Tekrarlayan hareketlerin uzun süre dinlemeden
• Yüklerin (meyve, fide kasaları gibi) elle kaldırılması ve hareket ettirilmesi
• Kuvvet uygulanması gereken işlerde (el arabası itme vs.) dengesiz kuvvet kullanılması ve eğilerek çalışma yapılması
• Çalışma esnasındaki vücut şeklinin uygun olmaması
Resim
6. Çalışanlar
açısından
ergonomik
olmayan şu
çalışma
koşulları
Ergonomi
ile ilgili
alınabilecek
önlemler
şekildedir:
• Yüklerin taşınması için yüksekliği ayarlanabilir el arabalarının temin edilmesi
Tekrarlayan hareketlerin bulunduğu işlerde dinlenme sürelerinin arttırılması ve iş değişimi
• Taşınacak yüklerin
ağırlıklarının azaltılması ya da birden fazla kişi ile taşınması
yapılması
• Çalışma ortamının
düzenlenerek taşıma işlerinde eğilme, uzanma gibi işlemlerin en aza indirilmesi
Çalışanların fiziksel egzersiz yapmaları konusunda eğitilmesi
• Elle taşıma konusunda çalışanların eğitilmesi
Çalışanların doğru vücut duruşları konusunda eğitilmesi
• Tekrarlayan hareketlerin bulunduğu işlerde dinlenme sürelerinin arttırılması ve iş değişimi yapılması
Yüksekliği ayarlanabilir hareketli tezgâh veya oturaklar kullanılması
• Çalışanların fiziksel egzersiz yapmaları konusunda eğitilmesi
4.7. Yüksekte
Çalışmakonusunda eğitilmesi
• Çalışanların doğru
vücut duruşları
• Yüksekliği ayarlanabilir
tezgâhgerçekleşebilecek
veya oturaklar kullanılması
Yüksekten hareketli
düşme sonucu
kazalar çalışanlar açısından ciddi sonuçlar oluşturabilmektedir. Özellikle bakım amaçlı olarak seraların üzerine çıkılması veya yüksekte depolama
işlemlerinin uygun iş ekipmanları kullanılarak yapılmaması kazalara sebep olabilmektedir.
Yüksekte çalışma ile ilgili alınabilecek önlemler şu şekildedir:

Yüksekte bulunan çalışma alanlarının (depolama alanı vs.) korkuluk ve tırabzanlarının bulunması ve sağlam olması
Yüksekte
çalışırken
güvenlik
kemeri ve gerekli durumlarda güvenlik şeridi kullanılması
Şekil 6. Çalışanlar açısından
ergonomik
olmayan çalışma
koşulları
4.7. Yüksekte
Çalışma

Merdivenlerin
bastığıçalışma
ve dayandığı
Resim
6. Çalışanlar
açısından
ergonomik olmayan
koşullarızeminin düz, çökmeyecek ve kaymayacak durumda olması
Yüksekten düşme
gerçekleşebilecek
kazalar çalışanlar
açısından ciddi sonuçlar oluşturabilmektedir. Özel sonucu
Merdivenlerde
çalışma süresinin
kısa tutulması
olarak
Tekrarlayan
hareketlerin
bulunduğu
dinlenme
sürelerinin
arttırılması
iş değişimi
likle bakım amaçlı
seraların
üzerine çıkılması
veyaişlerde
yüksekte
depolama
işlemlerinin
uygun ve
iş ekipmanları
yapılması
Merdivenlerin
her kullanımdan
önce kırık veya hasarlı ayak ve basamağı olup olmadığının
kullanılarak yapılmaması
kazalara sebep
olabilmektedir.
kontrol edilmesi
ileÇalışanların
fizikselönlemler
egzersiz şu
yapmaları
konusunda eğitilmesi
Yüksekte çalışma
ilgili alınabilecek
şekildedir:

Sera
bakımı,
gölgeme
materyalleri
serimi
işlerin ve
bu tırabzanlarının
konuda uzman bulunması
kişilere yaptırılması
• Yüksekte bulunan
çalışma alanlarının
(depolama
vs.)gibi
korkuluk
ve sağlam
Çalışanların
doğru vücut
duruşlarıalanı
konusunda
eğitilmesi
olması
Yüksekliği ayarlanabilir hareketli tezgâh veya oturaklar kullanılması
• Yüksekte çalışırken güvenlik kemeri ve gerekli durumlarda güvenlik şeridi kullanılması
4.7. Yüksekte Çalışma
Yüksekten düşme sonucu gerçekleşebilecek kazalar çalışanlar açısından ciddi sonuçlar oluşturabilmektedir. Özellikle bakım amaçlı olarak seraların üzerine çıkılması veya yüksekte depolama
işlemlerinin uygun iş ekipmanları kullanılarak yapılmaması kazalara sebep olabilmektedir.
Yüksekte çalışma ile ilgili alınabilecek önlemler şu şekildedir:
Şekil 7. Düşme riski oluşturan bir mer- Şekil 8. Düşme riski oluşturabilecek
Şekil 9. Uygun olmayan el merdi Yüksekte bulunan
alanlarının (depolama alanı vs.) korkuluk
ve tırabzanlarının
Resim
Resim
8.çalışma
Düşme
Resim
9. Uygun olmayanbulunel
diven 7. Düşme Riski Oluşturan Bir
korkuluksuz
alan Riski Oluşturabilecek Korkuluksuz Alan
veni kullanımı
ması
ve
sağlam
olması
Merdiven
merdiveni kullanımı
14

Yüksekte çalışırken güvenlik kemeri ve gerekli durumlarda güvenlik şeridi kullanılması

Merdivenlerin bastığı ve dayandığı zeminin düz, çökmeyecek ve kaymayacak durumda olması
Sağlığı
ve Güvenliği
Rehberi
Örtüİş
Altı
İş Sağlığı
ve Güvenliği Rehberi
10
4.8.
Kimyasallar bastığı ve dayandığı zeminin düz, çökmeyecek ve kaymayacak durumda olması
• Merdivenlerin
Seralarda
kullanılan
kimyasal
maddeler
güvenli bir şekilde kullanılmadığı takdirde kimyasal
• Merdivenlerde
çalışma
süresinin
kısa tutulması
maruziyeti sonucu yaralanma ve meslek hastalıklarına sebep olabilmektedirler.
• Merdivenlerin her kullanımdan önce kırık veya hasarlı ayak ve basamağı olup olmadığının kontrol edilmesi
Seralarda kimyasal tehlikeler aşağıdaki nedenlerden oluşabilir:
• Sera bakımı, gölgeme materyalleri serimi gibi işlerin bu konuda uzman kişilere yaptırılması
Seralarda kullanılan kimyasalların depolandığı ortamlarda uygun ve yeterli havalandırma
4.8.olmaması
Kimyasallar
Seralarda
Kimyasal
depolara
yetkisiz maddeler
kişilerin girişlerinin
alınmamıştakdirde
olması kimyasal maruziyeti sonucu
kullanılan
kimyasal
güvenli birkontrol
şekildealtına
kullanılmadığı
ve meslek
hastalıklarına
sebep
olabilmektedirler.
yaralanma
Kimyasalların
düzensiz
bir biçimde
kutular
içinde etiketsiz olarak saklanması
kimyasal
tehlikeler
nedenlerden
oluşabilir:
Seralarda
Kimyasal
depolarında
GBF aşağıdaki
(Güvenlik Bilgi
Formu)’lerin
bulundurulmaması
•
Seralarda
kullanılan
kimyasalların
depolandığı
ortamlarda
uygun ve yeterli havalandırma olmaması
Kullanılan kimyasallar hakkında çalışanların bilgilendirilmemesi
Kimyasal depolara
kişilerin
girişlerinin
kontrol
altına alınmamış
olması vb.) uygun ol• Kimyasal
kullanımıyetkisiz
sırasında
çalışanlara
sağlanan
KKD’lerin
(eldiven, maske
maması
• Kimyasalların düzensiz bir biçimde kutular içinde etiketsiz olarak saklanması
• Çalışanların
KKD kullanımı
konusunda
gerekli
hassasiyeti
göstermemesi
Kimyasal depolarında
GBF (Güvenlik
Bilgi
Formu)’lerin
bulundurulmaması
• Kullanılan
kimyasal kutularının
bir şekilde uzaklaştırılmaması, kutu ve amKullanılan kimyasallar
hakkında seralardan
çalışanlarınuygun
bilgilendirilmemesi
balajların sera çevresine atılması
• Kimyasal kullanımı sırasında çalışanlara sağlanan KKD’lerin (eldiven, maske vb.) uygun olmaması
Kimyasallar ile ilgili alınabilecek önlemler şu şekildedir:
• Çalışanların KKD kullanımı konusunda gerekli hassasiyeti göstermemesi
Tehlikeli kimyasal maddelerle çalışmaların, teknolojik gelişmeler de dikkate alınarak, uygun
• makina
Kullanılan
ve kimyasal
ekipman kutularının
yardımı ile seralardan
yapılması uygun bir şekilde uzaklaştırılmaması, kutu ve ambalajların sera çevresine atılması
Kimyasal kullanımı sırasında en az sayıda çalışanın kimyasallara maruz kalmasını sağlayacak
Kimyasallar
ile alınması.
ilgili alınabilecek
şu şekildedir:
önlemlerin
Örneğin;önlemler
pestisit kullanımı
esnasında serada çalışanların sera dışına
ilaçlama maddelerle
yapılan alana
belirli bir süre
girişi engelleyecek
işaret
ve levhaların
• alınması,
Tehlikeli kimyasal
çalışmaların,
teknolojik
gelişmeler deuyarı
dikkate
alınarak,
uygun makina ve ekipkonulması
man yardımı ile yapılması
• Kullanılması
gereken
kimyasal
miktarının
az düzeyde maruz
tutulması
Kimyasal kullanımı
sırasında
enmadde
az sayıda
çalışanınenkimyasallara
kalmasını sağlayacak önlemlerin alınması.
Örneğin;
pestisit
kullanımı
esnasında
serada
çalışanların
sera
dışına
alınması,
ilaçlama yapılan alana
İkame yöntemi uygulanarak, tehlikeli kimyasal madde yerine çalışanların sağlık
ve güvenliği
belirli
bir
süre
girişi
engelleyecek
uyarı
işaret
ve
levhaların
konulması
yönünden tehlikesiz veya daha az tehlikeli olan kimyasal madde kullanılması
Kullanılması gereken
madde
miktarının
en az düzeyde
tutulması
• Kimyasalların,
başka kimyasal
maddelerle
etkileşim
olmayacak
şekilde, uygun
havalandırmaya sahip
uyarıcı
levhaların
bulunduğu
özel
bir
alanda
düzenli
bir
şekilde
depolanması
• İkame yöntemi uygulanarak, tehlikeli kimyasal madde yerine çalışanların sağlık ve güvenliği yönünden tehlikesiz veya daha az
tehlikeli olanolduğu
kimyasal
madde
kullanılması
Kimyasalların
depolanmakta
alana
yetkisiz
kişilerin ve çocukların girişinin engellenmesi
• Kimyasalların, başka maddelerle etkileşim olmayacak şekilde, uygun havalandırmaya sahip uyarıcı levhaların
bulunduğu
özel bir
düzenli bir
Sera
çevresinde
ağzıalanda
açık, etiketsiz
birşekilde
biçimdedepolanması
duran kimyasalların uzaklaştırılması

• Kimyasalların
uygun şekilde etiketlenmesi
Kimyasalların depolanmakta
olduğu alana yetkisiz kişilerin ve çocukların girişinin engellenmesi
• Sera çevresinde ağzı açık, etiketsiz bir biçimde duran kimyasalların uzaklaştırılması
• Kimyasalların uygun şekilde etiketlenmesi
Şekil 10. Kimyasalların bulunduğu da- Şekil 11. Kimyasalların depolandığı alanda gözlemlenen düzensizlikler
Resim
10.
Kimyasallarınolmayan
bulunduğu
ğınık ve
havalandırması
depo Resim 11. Kimyasalların depolandığı alanda gözlemlenen düzensizlikler
dağınık
ve
havalandırması
olmayan
alanı
depo alanı
• Kimyasallar satın alınırken üretici/tedarikçiden kimyasalların Türkçe GBF’lerinin istenmesi
• Kimyasal maddelerle çalışanların mutlaka uygun KKD kullanması
11
15
4.8.1. Seralarda Pestisit Kullanımı
Tarımsal ürünlerin verim ve kalitesini artırmak için kullanılan pestisitler tarımsal ürünü hastalık, zararlı ve yabancı
otların zararından koruyabilmek, kaliteli üretimi güvence altına alabilmek için kullanılan bir tarımsal mücadele
şeklidir. Fakat pestisit kullanımının insan sağlığı üzerinde olumsuz etkileri göz ardı edilmemelidir.
Çalışanların pestisitlerin zararlı etkilerine olan maruziyetlerini önlemek için pestisitlerle çalışılırken mutlaka uygun
kişisel koruyucu donanım (KKD) kullanmaları gerekmektedir. Uygun koruyucu giysi ve eldiven kullanımı ile derinin
pestisitlere maruz kalması %98 oranında önlenebilmektedir.
Pestisitler ile çalışmalarda kullanılması gereken Kişisel Koruyucu Donanımlar;
• Koruyucu Giysiler
• El Koruyucular
• Baş Koruyucular
• Göz Koruyucu
• Ayak Koruyucular
• Kulak Koruyucular
• Solunum Koruyucular olarak gruplandırılmaktadır.
Deri yoluyla maruziyet, tarım çalışanlarının pestisitlere en çok maruz kaldıkları yoldur. Cilt tahrişleri, böcek ısırmaları, sokmaları ve buna benzer durumlarla da karşılaşılmaktadır. Bütün bunlar da cildi olumsuz etkileyebilmektedir. Bu nedenle çalışanlara pestisit kullanımında pestisitin zararlı etkilere karşı uygun koruyucu giysiler temin
edilmelidir.
Pestisitlerle çalışılırken her zaman koruyucu eldiven kullanılmalıdır. Farklı kullanım amaçları için tasarlanmış farklı
malzemelerden üretilmiş birçok iş eldiveni mevcuttur. Pestisitin üzerindeki etikette veya güvenlik bilgi formunda
farklı bir eldiven önerilmediği sürece, pestisitlerle çalışılırken astarsız nitril eldiven kullanılmalıdır. Bu kimyasalları
absorbe edecek şekilde deri, kumaş, doğal kauçuk veya bez kaplamalı, pestisitleri geçirecek türden eldivenler
kullanılmamalıdır.
Özellikle sıvı pestisit kullanan veya pestisit püskürtmesi yapan kişiler pestisitlerle çalışırlarken pestisitin sıçrama
veya bulaşma riski varsa tercihen yıkanabilir plastikten veya kauçuktan yapılmış, geniş kenarlı, sıvı geçirmez bir
yağmur şapkası veya başlığı kullanmalıdır. Kullanılan şapka sert veya esnek elastik ve pestisiti absorbe etmeyen
malzemeden olabilir. Her iki durumda da plastik bir boyun koruyucu bant olmalıdır. Kumaş, deri, hasır veya keçeden yapılan şapkalar, kasketler, kepler kullanılmamalıdır. Dar bir ağza sahip standart bir baret kullanılıyorsa,
baretin altına boynu kapatacak şekilde pestisitin baretten boyuna damlamasını engellemek için sıvı geçirmez bir
ilave parça koyulması gerekir. Kullanılan baş koruyucu, her kullanımdan sonra yıkanıp temizlenmeli ve doğrudan
güneş ışığına maruz kalmayan temiz bir yerde saklanmalıdır.
Pestisitlerin kullanılması ve uygulanması sırasında koruyucu gözlük kullanılmalıdır. Pestisit torbalarından yayılan
tozlar, hava üfleme veya spreyleme sırasında yayılan pestisit sisleri veya yanlışlıkla sıvı sıçraması gibi pestisitlere
maruz kalma şekline göre gözlük seçimi yapılabilir. Tam yüz maskesi hariç havadaki toz pestisit parçacıkları ve sıvı
pestisit sıçramalarına karşı koruyucu
gözlük veya yüz siperi kullanılmalıdır. Her çalışanın kendine ait bir koruyucu gözlüğü olmalı, başka bir kişiyle paylaşılmamalıdır. Her kullanımdan sonra koruyucu gözlüğün kontrolleri yapılmalı, çizik, lekeli, çatlak, zarar görmüş
gözlükler yenisiyle değiştirilmeli veya temizlenmelidir. Her kullanımdan sonra çizikleri önlemek için silmekten ziyade su ile yıkanıp sabunlanarak temizlenmeli ve kurutulmalıdır. Güneş ışınları ve ultraviyole ışınlar plastik malzemesine zarar verebileceğinden, ışıktan uzak kapalı ve temiz bir yerde muhafaza edilmelidir.
Pestisitleri karıştıran, taşıyan, yükleme yapan veya püskürtme yoluyla pestisit kullanan her çalışan mutlaka sıvı
geçirmeyen, asit ve çözücülere karşı dirençli koruyucu ayakkabı veya bot kullanmalıdır.
Havadaki pestisit partiküllerine normalden fazla maruz kalarak zarar görebilecek çalışanlar tarafından mutlaka
solunum koruyucular kullanılmalıdır.
16
den, ışıktan uzak kapalı ve temiz bir yerde muhafaza edilmelidir.
lanmalıdır.
Pestisitleri karıştıran, taşıyan, yükleme yapan veya püskürtme yoluyla pestisit kullanan her çaHavadaki pestisit partiküllerine normalden fazla maruz kalarak zarar görebilecek çalışanlar talışan mutlaka sıvı geçirmeyen, asit ve çözücülere karşı dirençli koruyucu ayakkabı veya bot kulrafından mutlaka solunum koruyucular kullanılmalıdır.
lanmalıdır.
Havadaki
pestisit partiküllerine normalden fazla maruz kalarak zarar görebilecek çalışanlar ta4.9. Atıklar
rafından mutlaka solunum koruyucular kullanılmalıdır.
Seralarda özellikle ilaçlama için çeşitli kimyasallar kullanılmaktadır. Oluşan kimyasal atıkların
imha edilirken çevreye verilecek zararlar dikkate alınmalı ve imha işlemi buna göre yapılmalıdır.
4.9. Atıklar
Atıkların çevrede bulunan su kaynakları veya kanalizasyona karıştırılmadan imha edilmesi ge4.9.
Atıklar
Seralarda
özellikle
ilaçlamadışındaki
için çeşitli
kimyasallar
kullanılmaktadır.
Oluşan kimyasal
atıkların
rekmektedir.
Kimyasallar
diğer
artık ve kullanılmayan
malzemelerin
de çevreye
zarar
imha
edilirken
çevreye
verilecek
zararlar
dikkate
alınmalı
ve
imha
işlemi
buna
göre
yapılmalıdır.
vermedenözellikle
uygun ilaçlama
şekilde bertaraf
edilmesi
gerekmektedir.
Seralarda
için çeşitli
kimyasallar
kullanılmaktadır. Oluşan kimyasal atıkların imha edilirken çevreAtıkların çevrede bulunan su kaynakları veya kanalizasyona karıştırılmadan imha edilmesi geye verilecek zararlar dikkate alınmalı ve imha işlemi buna göre yapılmalıdır. Atıkların çevrede bulunan su kaynakrekmektedir. Kimyasallar dışındaki diğer artık ve kullanılmayan malzemelerin de çevreye zarar
ları veya kanalizasyona karıştırılmadan imha edilmesi gerekmektedir. Kimyasallar dışındaki diğer artık ve kullanılvermeden
uygun şekilde
bertarafzarar
edilmesi
gerekmektedir.
mayan malzemelerin
de çevreye
vermeden
uygun şekilde bertaraf edilmesi gerekmektedir.
Resim 12. Sera işletmelerinde uygunsuz olarak bertaraf edilen atıklar
4.10. Biyolojik Tehlikeler
Şekil 12. Sera işletmelerinde uygunsuz olarak bertaraf edilen atıklar
Resim
12. Serabitkisel
işletmelerinde
uygunsuzkaynaklı
olarak bertaraf
edilen ajanların
atıklar
Seralarda
ürünlerden
biyolojik
varlığı insan sağlığı üzerinde olum-
4.10.
Biyolojik
Tehlikeler
suz etkiler
gösterebilmektedir.
Biyolojik mücadele için kimyasal yöntemlerin dışında hayvan ve
4.10. Biyolojik Tehlikeler
hayvan
orjinli
tehlikelerle
mücadele
fiziksel
önlemlerin
alınması
da kişisel
koruyucu
Seralarda bitkisel ürünlerden kaynaklı için
biyolojik
ajanların
varlığıdeinsan
sağlığıyaüzerinde
olumsuz
etkiler gösterebilSeralarda
bitkisel
ürünlerden
kaynaklı
biyolojik
ajanların
varlığı amacıyla
insan sağlığı
üzerinde
olumdonanım
kullanılması
gereklidir.
Seralarda
çalışanları
korumak
biyolojik
risklere
karşı
mektedir. Biyolojik mücadele için kimyasal yöntemlerin dışında hayvan ve hayvan orjinli tehlikelerle
mücadele
suz
gösterebilmektedir.
Biyolojik mücadele için kimyasal yöntemlerin dışında hayvan ve
şu etkiler
önlemler
alınabilir;
için
fiziksel önlemlerin
de alınması ya da kişisel koruyucu donanım kullanılması gereklidir. Seralarda çalışanları
hayvan orjinli tehlikelerle mücadele için fiziksel önlemlerin de alınması ya da kişisel koruyucu
Seralara
dışarıdan
gelebilecek
hayvanlar
üzerlerinde
hastalık veya hastalığa yol açabilecek
korumak
amacıyla
biyolojik
risklere karşı
şu önlemler
alınabilir;
donanım kullanılması gereklidir. Seralarda çalışanları korumak amacıyla biyolojik risklere karşı
organizmalar barındırabilmektedir. Bu
• önlemler
Seralara alınabilir;
dışarıdan gelebilecek hayvanlar üzerşu
risklere karşı bir önlem olarak hayvanlalerinde
hastalık
veya
hastalığahayvanlar
yol
açabilecek
rın seraya
girişini
engelleyecek
sistemle Seralara
dışarıdan
gelebilecek
üzerlerinde hastalık veya hastalığa yol açabilecek
organizmalar
barındırabilmektedir.
Bu
risklere
rin düşünülmesi
organizmalar
barındırabilmektedir. Bu
karşı bir karşı
önlembirolarak
hayvanların
seraya girişiönlem
olarak hayvanla risklere
Çalışma
alanındaki
biyolojik
tehlikelere
ni engelleyecek
sistemlerin
düşünülmesi
rın
seraya
girişini
engelleyecek
sistemlekarşı
çalışanların
uygun koruyucu
kıyafetrin
düşünülmesi
• Çalışma
alanındaki biyolojik
tehlikelere karşı
ler ile çalışmasının
sağlanması
çalışanların
uygun koruyucu
kıyafetler
ile çalış Çalışma
alanındaki
biyolojik
tehlikelere
Arı sokması
ve buna
bağlı oluşabilecek
masının
sağlanması
karşı
çalışanların
uygun
koruyucu
kıyafetrahatsızlıkların önüne geçilmesi adına
ler
ile çalışmasının
sağlanması
çalışma
alanında
kovanlarırahatsızgibi
• Arı
sokması
ve bunaşaşırtma
bağlı oluşabilecek
Arı
sokması
ve
buna bağlı
önlemlerin
lıkların
önünealınması
geçilmesi
adınaoluşabilecek
çalışma alanında Şekil 13. Seralarda biyolojik mücadele için kullanılan böcek tuzağı
Resim 13. Seralarda biyolojik mücadele için kullanılan böcek tuzağı
rahatsızlıkların
önüne
geçilmesialınması
adına
şaşırtma kovanları
gibi önlemlerin
çalışma alanında şaşırtma kovanları gibi
4.11.
Çocuklar alınması
önlemlerin
Resim 13. Seralarda biyolojik mücadele için kullanılan böcek tuzağı
Çocukların çalışma alanlarına girmelerinin engellenmesi
gerekmektedir.
13
• Özellikle tehlikeli işlerin yapıldığı ve tehlikeli alanların bulunduğu çalışma ortamlarında çocukların bulunması
son derece sakıncalıdır. İşyerlerinde meydana gelen iş kazalarının
önemli sebeplerinden
birisinin
Örtü Altıen
İş Sağlığı ve Güvenliği
Rehberi de13dikkatsizlik olduğu düşünülürse, çocukların çalışma alanında oluşturacağı risklerin de önemi daha iyi anlaşılır.
Mümkün olduğunca çocukların çalışma ortamlarına girişinin engellenmesi gerekmektedir.
• Çalışma alanlarında bulunan çocukların, ortamda bulunan tehlikeler, giriş yapılmaması gereken alanlar konusunda uyarılması ve bunlara ek olarak da çocukların göz önünde bulundurulup takibinin yapılması gerekmektedir.
4.12. Acil Durumlar
İşyerlerinde Acil Durumlar Hakkında Yönetmeliğe göre acil durumlar; işyerinin tamamında veya bir kısmında meydana gelebilecek yangın, patlama, tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan yayılım, doğal afet gibi acil müdahale, mücadele, ilkyardım veya tahliye gerektiren olaylardır.
6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kapsamında yer alan tüm işyerleri; çalışma ortamı, kullanılan maddeler,
iş ekipmanı ile çevre şartlarını dikkate alarak meydana gelebilecek ve çalışan ile çalışma çevresini etkileyecek acil
durumları önceden değerlendirerek muhtemel acil durumları belirler ve bu durumlarda yapılacak iş ve işlemler
dâhil bilgilerin ve uygulamaya yönelik eylemlerin yer aldığı bir Acil Durum Planını hazırlar.
17
rumları belirler ve bu durumlarda yapılacak iş ve işlemler dâhil bilgilerin ve uygu
eylemlerin yer aldığı bir Acil Durum Planını hazırlar.
Acil durumlarda, yaşanacak kayıpları en aza indirmek için dikkat edilmesi gerekenle
an dışında
pılacak çasi yapılarak
edilmelidir.
uşturulmalı
prosedürinin içinde
i gibi başri önlemek

Seralarda acil durum planı hazırlanırken yapılmış risk değerlendirmesinin
larda yapılan işin nevi, işyerinin konumu, etki alanına giren işletmeler, alarm
durum ekipmanlarının yeterliliği ve konumları gibi hususların dikkate alınm
Acil durumlarda, yaşanacak
kayıpları
en aza
indirmekmuhtemel
için dikkat edilmesi
gerekenler şu şekildedir:
Acil
durum
planında
acil durumların
sıralanması
muhtemel
Her acilacil
durum
için müdahale
ve tahliye
yöntemlerini
içeren
süreç şemaların
• Acil durum planında
durumların
sıralanması (yangın,
patlama,
deprem, ilkyardım
gerektiren
durumlar, böcek zehirlenmesi,
kimyasal
maruziyeti
vs.)
ve
bu
durumlara
yönelik
önleyici
ve
sınırlandırıcı
tedçeşitli konumlara asılmak üzere tahliye planlarının hazırlanması
birler belirlenmesi

Olası bir acil durumda iletişimi kolaylaştırmak için acil durum irtibat numar
acil duru
verilmesi
• Her acil durum için müdahale ve tahliye yöntemlerini içeren süreç şemalarının ve işletmede çeşitli konumlara
rum ekiplerinin iletişim bilgilerine ve hazırlanan tatbikat formuna
asılmak üzere tahliye planlarının hazırlanması
• Olası bir acil durumda iletişimi kolaylaştırmak için acil durum irtibat numaralarına, acil durum ekiplerinin iletişim bilgilerine ve hazırlanan
tatbikat formuna
acil durum planında
yer verilmesi
Acil durum
ekipmanlarının
tam olarak
ve uygun konumlarda bulundurulması
ulaşımı
engelleyecek
nesnelerin
konmaması
• Acil durum ekipmanlarının
tam olarak
ve uygun konumlarda
bulundurulması
ve ekipmanlara ulaşımı engelleyecek nesnelerin konmaması

Çalışanların tümüne verilecek acil durum eğitimleriyle ve tatbikatlarla acil du
• Çalışanların tümüne verilecek
acil durum eğitimleriyle
ve tatbikatlarla
acil durumlar hakkında
işyerindeki tümarttırılması
da işyerindeki
tüm çalışanların
bilgilendirilmesi
ve farkındalığın
çalışanların bilgilendirilmesi ve farkındalığın arttırılması
Kapalı alanlar; sürekli çalışmaya göre tasarlanmamış
olan, Kapalı
girişleri ve
çıkışları kısıtlı
olan çalışmaya
alanlar olarak göre tasar
alanlar;
sürekli
tanımlanmıştır. Seralarda kullanılan silolar kapalı
girişleri
ve çıkışları
olan
alanlar olarak
alan olarak
sınıflandırılır.
Kapalıkısıtlı
alanların
belirlenmesi Seralarda
önleyici tedbirler
almak noktasında
kullanılan
silolarönemlidir
kapalı alan olara
Bu alanlarda
yapılacak
çalışmalarda
(bakım,
Kapalı alanların belirlenmesitemizlik
önleyici tedbirle
vs.) dışarıda bir gözlemci bulunması ve uygun kişisında önemlidir
alanlarda
yapılacak
çalışm
sel koruyucu
donanımlar ileBu
çalışma
yapılması
gibi
konulara
dikkat edilmelidir.
Çalışmanın
kapalı alanbulunması v
temizlik
vs.) dışarıda
bir gözlemci
Şekil 14. Konum ve erişim yönünden uygun olmayan yangın söndürme ekipdışında yapılması birinci öncelik olmalıdır. Eğer çakoruyucu donanımlar ile çalışma yapılması gi
manı
Resim 14. Konum ve erişim yönünden uygun olmayan lışmanın kapalı alan dışında yapılmasından kaçınıkat edilmelidir.
Çalışmanın
kapalı alan dışınd
lamıyorsa,
kapalı alanda yapılacak
çalışma dikkatlice
yangın söndürme ekipmanı
planlanmalı, risk değerlendirmesi yapılarak kapalı
alanın ne gibi tehlikeleri olduğu tespit edilmelidir. Bu
tespitlere göre güvenli bir çalışma sistemi oluşturulmalı ve bu sistem acil durum planlarını ve kurtarma
Örtü
Altı
İş
Sağlığı
ve
Güvenliği
Rehberi
14
prosedürlerini de içermelidir. Güvenli bir çalışma sisteminin içinde izolasyon, çalışma izni ve çalışanların
eğitilmesi gibi başlıkların bulunması, bu alanda oluşabilecek riskleri önlemek adına önemlidir.
4.14. Elektrik
Şekil 15.
yakınında
elektrikelektrik
hattı
Resim
15.Sera
Sera
yakınında
Resim 15. Sera yakınında elektrik hattı
n ciddi sosı şeklinde
amalarının
rı da karşı-
r:
(yangın, patlam
vs.) v
• Seralarda acil durum planı hazırlanırken yapılmış risk değerlendirmesinin sonuçları, seralarda yapılan işin nevi,
yardım gerektiren durumlar, böcek zehirlenmesi, kimyasal maruziyeti
işyerinin konumu, etki alanına giren işletmeler, alarm sistemleri, acil durum ekipmanlarının yeterliliği ve koönleyici ve sınırlandırıcı tedbirler belirlenmesi
numları gibi hususlarınyönelik
dikkate alınması
Elektrik kaynaklı tehlikeler çalışanlar açısından ciddi
sorunlar yaratabilmektedir. Sadece elektrik çarpması şeklinde değil, genellikle yanıcı özellikte olan sera
kaplamalarının elektrik kaçakları sebebiyle yangına
yol açmaları da karşılaşılabilen sorunlardandır.
Elektrik ile ilgili alınabilecek önlemler şu şekildedir:
•Elektrik iletim hatlarının seraların yakınından geçirilmemesi
•Elektrik panolarının kilitli bir dolap içerisinde bulunması ve yetkisiz kişilerce erişilebilir olmaması
Şekil 16. Yetkisiz kişilerce erişilebilir durumda olan elektrik panosu
Resim 16. Yetkisiz kişilerce erişilebilir durumda olan
elektrik panosu
an geçiril18 Örtü Altı Yetiştiriciliğinde İş Sağlığı ve Güvenliği Rehberi
•Elektrik kablolarının düzensiz ve tehlikeli bir şekil-
likle yanıcı özellikte
olan sera
kaplamalarının
abilmektedir.
Sadece elektrik
çarpması
şeklinde
akları
sebebiyle
yangına
yol
açmaları
da
karşılikle yanıcı özellikte olan sera kaplamalarının
orunlardandır.
akları
sebebiyle yangına yol açmaları da karşıorunlardandır.
gili alınabilecek önlemler şu şekildedir:
gili
alınabilecek
önlemler
şu şekildedir:
iletim
hatlarının
seraların
yakınından geçirililetim hatlarının seraların yakınından geçiril-
Resim 16. Yetkisiz kişilerce erişilebilir durumda olan
elektrik
panosu
Resim 16.
Yetkisiz kişilerce erişilebilir durumda olan
elektrik panosu
de zeminde
bulundurulmaması
panolarının kilitli
bir dolap
içerisinde bulunmakisiz kişilerce
erişilebilir
olmaması
•kilitli
Elektrik
ıslak zemine
temas etmesipanolarının
bir kablolarının
dolap
içerisinde
bulunmanin
engellenmesi
kisiz kişilercedüzensiz
erişilebilir
olmaması
kablolarının
ve tehlikeli
bir şekilde ze-
• Elektrikle ilgili işlerin sadece yetkili ve uzman kiulundurulmaması
kablolarının
düzensiz
ve tehlikeli bir şekilde zeşilere yaptırılması
ulundurulmaması
kablolarının ıslak zemine temas etmesinin en• Elektrik tesisatının düzenli bakımının yapılması
esi
kablolarının• ıslak
zemine temas etmesinin enMakinelerin bakımı yapılırken elektrik bağlantılaesi
kesilmesi
e ilgili işlerin rının
sadece
yetkili ve uzman kişilere
Resim 17. Islak zemine temas eden elektrik kabloları
ması
Şekil 17. Islak zemine temas eden elektrik kabloları
e ilgili işlerin
sadece yetkili
ve uzmanyapılması
kişilere
• Makinelerin
topraklamalarının
Resim 17. Islak zemine temas eden elektrik kabloları
ması
tesisatının düzenli
bakımının
• Yapılacak
işe uygunyapılması
kişisel koruyucu donanım
kullanılması
tesisatının
bakımının
yapılması
erin
bakımıdüzenli
yapılırken
elektrik
bağlantılarının
4.15. Depolama
si
erin bakımı yapılırken elektrik bağlantılarının
Depolama alanlarında düzensizliklerin bulunması
si
erin topraklamalarının yapılması
takılıp düşme, üzerine cisim düşmesi, yangın vs. gibi
oluşturabilmektedir.
Depolama
erin
yapılması
k işetopraklamalarının
uyguntehlikeli
kişiseldurumlar
koruyucu
donanım kullanılalanlarında kaza riskini önlemek adına düzen, temizk işe uygunlikkişisel
koruyucu
donanım kullanılve uygun
istifleme gerekmektedir.
Seralarda depolama alanları ile ilgili tehlikeler aşa-
ama
ğıdaki nedenlerden oluşabilir:
ama
Depolama alanlarının
düzensiz olması
alanlarında •düzensizliklerin
bulunması
takılıp
Şekil 18. Düzensiz bir çalışma alanı
Resim 18. Düzensiz bir çalışma alanı
Resim 18. Düzensiz bir çalışma alanı
ine cisim düşmesi,
gibiistiflemenin
tehlikeli
du•düzensizliklerin
Düzgünyangın
olmayan,vs.
yüksek
yapılması
alanlarında
bulunması
takılıp
turabilmektedir.
Depolama
alanlarında
kaza durisine cisim düşmesi,
yangınıslak
vs.vegibi
tehlikeli
• Depo
zeminin
kaygan
olması
k adına düzen,
temizlik
ve alanlarında
uygun
istifleme
geturabilmektedir.
Depolama
kazaolmaması
ris• Depolarda
kullanılan
rafların sağlam
.k adına düzen, temizlik ve uygun istifleme ge• Çalışanların forklift kullanarak yüksek yerlere
.
ulaşmaya çalışması
polama alanları
ile ilgili tehlikeler aşağıdaki
•
Forklift
kullanım
talimatlarına
uyulmaması
oluşabilir:
polama
alanları ile ilgili
tehlikeler
aşağıdaki
• Yangın acil durumuna yönelik tedbirlerin alınmaoluşabilir:
ma
alanlarının düzensiz olması
ması
Şekil 19. Yıkılma ve devrilme riski bulunan malzemeler
ma
alanlarının
düzensiz olmasıyapılması
olmayan,
yüksek
• Acilistiflemenin
durumlarda yeterli aydınlatmayı sağlayacak Resim
yedek aydınlatma
bulunmaması
19. Yıkılmasistemi
ve devrilme
riski bulunan malzemeler
olmayan, yüksek
istiflemenin
yapılması
19. Yıkılma ve devrilme riski bulunan malzemeler
Depolama alanları ile ilgili alınabilecek önlemler şuResim
şekildedir:
• Zemin temizliğine gerekli özenin gösterilmesi ve zeminin kuru kalmasının sağlanması
15
• Depo girişlerindeki zemin seviyesinin deponun dış tarafı ile aynı tutulması, zemindeki engebelerin ve yükseklik
15
farklarının giderilmesi ve kapı eşiklerinin kaldırılması
• Deponun düzenli şekilde istiflenmesi ve ortada gelişigüzel malzeme bırakılmaması
• Deponun belirli aralıklarla temizlik ve düzen yönünden incelenmesi
• Yüksek raflara uygun ekipman kullanılarak çıkılması ve raflara basılmaması
• Kullanılan merdivenlerin yüksekliklerinin ve diğer özelliklerinin kullanılan alana uygun olması
• Yüksek yerlere ulaşmak için makaslı platform kullanılması
• Çalışanların forkliftlerin çatalında veya çatalına konulan malzemelerin üzerinde (örneğin, boş paletler) yüksek
yerlere kaldırılmaması
• Çalışanların ağır yükleri kaldırması için transpaletler kullanması
19
• Çalışanların iş yükünün ve iş dönüşümlerinin ayarlanarak çalışanlara yeterli dinlenme süreleri verilmesi
• Elle taşıma işleri hakkında çalışanların eğitilmesi
• Yükseğe ulaşmak için kullanılan ekipmanların düzenli bakımlarının yapılması
• Rafların düzenli yerleştirilmesi, raflardan ürün alırken diğer ürünlerin düşmemesi için dikkat edilmesi ve rafların, üzerine konulacak ağırlığı taşıyabilecek malzemeden seçilmesi
• Rafların üzerlerinde taşıyabilecekleri azami yük ağırlığını gösteren uyarıcı levhalar konulması
• Forkliftlerin gerekli belge ve eğitimi almış sürücüler tarafından kullanılması
• Keskin dönemeçlerin önlenmesi, forklift yollarının mümkünse forkliftlerin geri manevra yapmasına gerek kalmayacak şekilde ayarlanması
• Forklift kullanıcılarının gerekli talimatlara uygun şekilde forkliftleri kullanması
• Depoların yangına karşı korunaklı hale getirilmesi
• Uygun sayıda yangın söndürücü bulundurulması
• Acil durumlarda deponun çeşidine göre (örn; soğuk hava deposu) sönen lambaların yerine yeteri kadar aydınlatma sağlayabilecek acil durum aydınlatma lambaları bulunması
• Deponun içinde dışarıya ikaz gönderebilecek şekilde belli noktalara konumlandırılmış ikaz düğmeleri bulundurulması
20
Kaynakça
1. Tüzel Y, Gül A, Dasgan H. Y, Öztekin G. B, S. Engindeniz S., Boyacı H. F.,
2. Ayten SEVGİCAN, Yüksel TÜZEL, Ayşe GÜL, Raşit Z. ELTEZ, Türkiye’de Örtüaltı Yetiştiriciliği
3. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Seracılık ve Örtüaltı Üretimimizde Mevcut Durum (http:// www.tarim.gov. tr)
4. (Ali Rıza DEMİRBAŞ, Süs Bitkileri Yetiştiriciliği. Samsun: Samsun İl Tarım Müdürlüğü; 2010)
5. WorkSafeBC Business Information & Analysis, March 31st, 2010-2012
6. (http://www2.worksafebc.com/Portals/Agriculture/Statistics.asp)
7. ErsoyA,Tepe A, Uğur A.Örtüaltı Yetiştiriciliğinin Gelişimi. Ankara : Ziraat Mühendisleri Odası.
8. Uzun S, Özer H., Açıkta ve Örtüaltında Sebze Yetiştiriciliği. (http://www.kackarlarsenin.org/ images/acikta_ve_
ortu_alt%C4%B1nda_sebze_yetistiriciligi.pdf)
9. Mesleki Eğitim ve Öğretim Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi (MEGEP). Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı; 2008.
10.Demirbaş A. R. Süs Bitkileri Yetiştiriciliği. Samsun: Samsun İl Tarım Müdürlüğü; 2010
11.Ceylan S, Atlı B. Pestisitlerle Çalışmalarda Kullanılan Kişisel Koruyucu Donanımlar.
12.Ankara: Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü; 2012.
13.Atasoy A. G., Eğri N. Kapalı Alanlardaki Çalışmalarda İş Sağlığı ve Güvenliği. Ankara: Çalışma ve Sosyal Güvenlik
Bakanlığı İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü; 2012.
14. Türkiye İstatistik Kurumu. Örtüaltı Üretimi İstatistikleri. www.tuik.gov.tr
15.The Farm SafetyAssociation (FSA). Health and Safety Guidelines for Ontario Greenhouses. Ontario; 2013.
(http://www.farmsafety.ca/public/manuals/manual-greenhouse.pdf)
16.WorkSafeBc. Health and Safety for Greenhouses and Nurseries. Canada; 2012. (http://www. worksafebc.com/
publications/high_resolution_publications/assets/pdf/SB10.pdf)
17.Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Seracılık ve Örtüaltı Üretimimizde Mevcut Durum. http:// www.tarim.gov.tr
18.Uluslarası Çalışma Örgütü (ILO). Code of Practise on Safety and Health in Agriculture. Geneva; 2011. (http://
www.ilo.org/global/publications/books/WCMS_159457/lang--en/index.htm)
19.6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu. Resmi Gazete, 30 Haziran 2012; 28339.
20.İş Sağlığı ve Güvenliğine İlişkin İşyeri Tehlike Sınıfları Tebliği. Resmi Gazete, 26 Aralık 2012; 28309.
21.İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği. Resmi Gazete, 29 Aralık 2012; 28512.
22.ILO (Uluslarası Çalışma Örgütü) ile yapılan 155 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği ile ilgili sözleşme. Resmi Gazete, 13
Ocak 2004; 25345.
23.İşyerlerinde Acil Durumlar Hakkında Yönetmelik. Resmi Gazete, 18 Haziran 2013; 28681.
24.İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü (MÜLGA). Resmi Gazete, 11 Ocak 1974; 14765.
25.Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik. Resmi Gazete, 19 Aralık 2007; 26375.
26.Elektrik İç Tesisleri Yönetmeliği. Resmi Gazete, 4 Kasım 1984; 18365.
27.Yapı İşlerinde Sağlık ve Güvenlik Yönetmeliği. Resmi Gazete, 23 Aralık 2003; 25325.
28. İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği. Resmi Gazete, 25 Nisan 2013; 28628.
29. Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik. Resmi Gazete, 12 Ağustos 2013; 28733.
30. İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik Önlemlerine İlişkin Yönetmelik. Resmi Gazete, 17
Temmuz 2013; 28710.
31. Çalışanların Gürültü ile İlgili Risklerden Korunmalarına Dair Yönetmelik. Resmi Gazete, 28 Temmuz 2013;
21
28721.
32. Çalışanların Titreşim ile İlgili Risklerden Korunmalarına Dair Yönetmelik. Resmi Gazete, 22 Ağustos 2013;
28743.
33. Termal Konfor - İşyeri Çalışma Ortamında Olağandışı Sıcaklıklar - (http://www.isguvenligi.net/ termal-konfor-isyeri-calisma-ortaminda-olagandisi-sicakliklar-i/)
34. “Transfer (Aktarma) Merkezlerinde İş Sağlığı Ve Güvenliği Pilot Projesi” Raporu,. Ankara: Çalışma ve Sosyal
Güvenlik Bakanlığı İş Sağlığı ve Güvenliği Enstitüsü Müdürlüğü; 2012.
22
IOSH
: İngiltere İş Sağlığı ve Güvenliği Enstitüsü
Da
: Dekar
ILO
: Uluslararası Çalışma Örgütü
TÜİK
: Türkiye İstatistik Kurumu
Notlar:
................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................................................................

Örtü Altı Yetiştiriciliğinde İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ

Transkript

Benzer belgeler

Güneşi Taşıyoruz! - TÜRKİYE RESMİ SEKTÖR İNŞAAT

isgb - İstanbul Teknik Üniversitesi

Yayımlanan Risk Değerlendirmesi Rehberler

Solarizasyon Uygulaması

SL GRANITEX

3. THSK İşe Giriş Raporları Görüş Yazısı