GLİ LABORATUVAR ŞUBE MÜDÜRLÜĞÜ TANITIM Laboratuvar

GLİ LABORATUVAR ŞUBE MÜDÜRLÜĞÜ TANITIM Laboratuvar

GLİ LABORATUVAR ŞUBE MÜDÜRLÜĞÜ TANITIM
Laboratuvar Şube Müdürlüğümüzde; 1 Şube Müdürü, 1 Başmühendis, 3 Kimya
Mühendisi, 1 Bilgisayar Operatörü, 1 Memur,5 Laborant, 4 Kimya Teknikeri, 2 Temizlik
Görevlisi ve 44Numuneciolmak üzere toplam 62 personel görev yapmaktadır. Laboratuvar Şube
Müdürlüğüne yıllık ortalama 10.000 adet numune gelmekte ve bu numunelerden yıllık ortalama
50.000 adet analiz yapılmaktadır. Akreditasyon gereği her numune için çift analiz yapılmakta
olup analiz adedi yıllık ortalama 100.000 adet olmaktadır.
Laboratuvarımız,TS EN ISO/IEC 17025 standartlarında belirtilen kriterlere uygun olarak,
24.11.2006 tarihinde Türk Akreditasyon Kurumu (TÜRKAK) tarafından denetlenerekaşağıdaki
parametreler kapsamında akreditasyon belgesi almaya hak kazanmıştır.
Deney Alanı
Deney Adı
Deney Metodu - Standart Adı
KATI YAKIT
Numune Alma
TS 5125 Kahverengi Kömür ve Linyitler- Numune Alma PrensipleriRutubet Oranı Tayini ve Genel Analizler İçin Numune Alma
KATI YAKIT
Numune Hazırlama
TS 4744 Kahverengi Kömür ve Linyitler- Numune Alma PrensipleriRutubet Miktarı Tayini ve Genel Analizler İçin Numune Hazırlama
KATI YAKIT
Toplam Rutubet Tayini
TS 690 Toplam Rutubet Tayini-Metot C
KATI YAKIT
Nem Tayini
ASTM D 3173 Kömür ve Kok Analiz Numunesindeki Nem için
Standart Test Metodu
KATI YAKIT
Kalori Tayini (Isıl Değer)
ASTM D 5865 Mikroprosesör Kontrollü İzoperibol Bomba
Kalorimetresi ile Kömür ve Kokun Brüt Kalorifik Değeri için
Standart Test Metodu ile Üst Isıl Analizi
KATI YAKIT
Toplam Kükürt Tayini
ASTM D 4239 Yüksek Sıcaklık Tüp Fırın Yanma Metodu Kullanarak
Kömür ve Kok Analiz Numunesindeki Kükürt İçin
Standart Test Metodu
KATI YAKIT
Kül Tayini
ASTM D 3174 Kömür ve Kok Analiz Numunesindeki Kül için
Standart Test Metodu
1
KATI YAKIT
Uçucu Madde Tayini
ASTM D 3175 Kömür ve Kok Numunesindeki Uçucu Madde için
Standart Test Metodu
KATI YAKIT
Nem, Kül, Uçucu Madde Tayini
ASTM D 7582 Makro Termogravimetrik Analiz İle Kömür ve Kokta
Nem, Uçucu Madde ve Kül Tayini İçin Standart Test Metodu
KATI YAKIT
Karbon, Hidrojen, Azot Tayini
ASTM D 5373 Kömür Numunelerinde Enstrümental Yöntemle
Karbon, Hidrojen ve Azot Tayini
KATI YAKIT
Alt Isı Değerinin Hesaplanması
TS ISO 1928 Katı Mineral Yakıtlar-Bombalı Kalorimetrik Metot İle
Üst Isı Değerlerinin Tayini ve Alt Isı Değerlerinin Hesaplanması
KATI YAKIT
Şişme Sayısı Tayini
Kömür-Krozede Şişme Sayısı Tayini
Ayrıca 26.11.2007 yılında Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından yapılan denetim
sonucunda TS 690 ISO 589 Metod C, ASTM D 3174, ASTM D5865, ASTM D 3175, ASTM D
4239 metotlarından da „Çevre Analizleri Yeterlilik Belgesi‟ almaya hak kazanmıştır.
Laboratuvar Şube Müdürlüğümüz, Kömür Analiz Laboratuvarı, AR-GE Laboratuvarı ve
Numune Alma ve Hazırlama olmak üzere üç ayrı birimden oluşmaktadır.
1 - NUMUNE HAZIRLAMA BİRİMİ
Laboratuvar Şube Müdürlüğümüz bünyesinde bulunan Numune Alma ve Hazırlama birimi
3 vardiya olarak çalışmaktadır. Numunelerin alınma ve hazırlanma işlemleri eğitim verilmiş ve
konusunda deneyimli numuneciler tarafından yapılmaktadır.
2
Numune Alma ve Hazırlama Biriminde kullanılan makine ve cihazlar aşağıdaki gibidir;
1. ÇENELİ KIRICILAR VE VALSLİ KIRICILAR
Laboratuvarımıza gelen tüm kömür numunelerimizin, enstrümental analizlerinindoğru ve
güvenilir çıkabilmesi için ilk olarak Numune Alma Hazırlama birimimizdehomojen bir şekilde
hazırlanmaktadır. Kömür numunelerinin öğütücü cihazına verilmedenönce hızlı ve kayıp
olmadan küçük boyutlara kırılabilmesi TS 2390 standardı gereğioldukça önemlidir. Kömür
numunelerinin
analize
hazırlanmasında
kullandığımız
çenelikırıcılarımız,
TARGAL
–
GessanAbana 132MGB model cihaz ve RODOLELER Boujahr1956 model cihazdır.
3
2. ETÜVLER
Kömür numunelerimiz rutubet tayini için gerekli boyuta getirildikten sonraetüvlerde 105ºC‟de
2,5 saat kurutulmaktadır. Tüm tayinler TS 690 Metot C standardınagöre yapılmaktadır. Kurutma
ve rutubet analizi için kullanılan etüvlerimizELEKTROMAG MAC 500 ve ELEKTROMAG M
1074 marka cihazlardır.
3. ÖĞÜTÜCÜ DEĞİRMENLER
Laboratuvarımıza
gelen
numunelerimizin
etüvde
kurutma
işlemi
yapıldıktan
sonraenstrümentalanalizlerinin doğru ve güvenilir çıkabilmesi için çok hassas ve homojen
birşekilde öğütülmesi gerekmektedir. Numunelerimizin hızlı ve kayıp olmadan 200 mikron
mertebelerine öğütülebilmesi kullandığımız standartlar gereği oldukça önemlidir. Kömür
numunelerinin hazırlanmasında, numunenin yeterli derecede sağlıklı bir şekildeinceltilmesi için
4
Atölye imalatı öğütücüler ve ÜNAL MÜHENDİSLİK HO-1000 model
halkalı öğütücü
kullanılmaktadır.
4. ELEK ANALİZ MAKİNESİ
5
2 - KÖMÜR ANALİZ LABORATUVARI
Kömür Analiz Laboratuvarları‟nda kömürlerin kalitesi ve özelliklerini ortaya koyan
kül,
kalori,
uçucu
madde,
kükürt,elementel
analizler
gibi
kimyasal
özellikleri
belirlenebilmektedir. Kömür Analiz Laboratuvarımız işlerini 2 vardiya olarak yürütmektedir.
Laboratuarımızda 2 adet AC 350 ve 2 adet AC 600 kalorimetre analiz cihazları; 2 adet
TGA 701 ve 1 adet U-Therm nem-uçucu madde- kül analiz cihazları; 1 adet SC 144 DR kükürt
analiz cihazı; 2 adet Truspec CHN-S elementel analiz cihazı; 1 adet şişme indeksi; 1 adet kül
fırını cihazları bulunmaktadır.
1. LECO TGA 701 (3 adet) ve U-THERM (1 adet) NEM – KÜL - UÇUCU MADDE TAYİN
CİHAZI
Makro Termogravimetrik Analiz İle Kömür ve Kok Numunesinin Proximate analizi İçin Standart
Test Metodu „ ASTM D 7582‟ na göre laboratuvarımızda kuru bazda nem, kül, uçucu madde
analizleri, Leco TGA-701 ve U-Therm cihazlarında aynı örnek üzerinde birkaç aşamada tam
otomatik olarak yapılmaktadır. Cihazlar, sırasıyla nem, uçucu madde, kül ve sabit karbon
analizlerini yapmaktadır. Cihaz, standart bazı sıcaklıklarda ve koşullarda örneklerdeki
değişimlerin tespiti prensibiyle çalışmaktadır. Cihazlarda ilk olarak açık krozelerdeki örneklerin
105oC'de ± 0,10 okuma aralığına gelene kadar nem analizi yapılır. İkinci aşamada aynı örneklerin
bulunduğu krozeler özel kapakları ile kapatılır ve 950 oC'de, oksijensiz ortamda uçucu madde
analizi yapılır. Üçüncü aşamada sıcaklığın 600oC'ye düşmesinden sonra kroze kapakları alınır ve
örnekler 750oC'de, oksijenli ortamda ±0,10 okuma aralığına gelene kadar kül analizi yapılır.
6
2. LECO AC 350 (2 adet) , LECO AC600 (2 adet), LECO AC 500 (1 adet)KALORİMETRE
CİHAZI
Kalorimetre, kapalı bir sistem içinde ağırlığı bilinen örneğin yanması sonucunda açığa çıkan
ısının ısı sensörleri yardımıyla tespit edilmesi prensibiyle çalışmaktadır. Kalorimetreye bağlı bir
bilgisayar yardımıyla, cihazdan gelen verilerin otomatik olarak hesaplanmasıyla örneğin ısıl
değeri elde edilir.
7
3. LECO SC144 –DR KARBON – KÜKÜRT ANALİZ CİHAZI (1 adet)
Organik numunelerde toplam kükürt ve külde kükürt analizleri yapılmaktadır. Çalışma prensibi
kabaca, numunenin yüksek sıcaklıkta çok hızlı bir şekilde yakılması ve elde edilen yanma
gazlarının taşıcı gaz (oksijen) kullanılarak dedektörleregönderilmesi ve dedekte edilmesi
şeklindedir. Bu sonuçlar IR dedektörler sayesinde eldeedilebilmektedir.
8
4. LECO TRUSPEC CHNS ELEMENTEL ANALİZ CİHAZI (2 adet)
Elementel analiz cihazı ile homojen ve az miktarda örnek kullanılarak karbon, hidrojen, azot ve
kükürt elementleri hızlı ve sürekli biçimde analiz edilir.
5. ŞİŞME SAYISI TAYİN CİHAZI
Kömürün Krozede Şişme sayısı‟ TS 831 ISO 501‟ metoduna göre 820 ± 5 °C sıcaklığa ısıtılan
numunenin şişme sayısı, ısıtma sonucunda numunenin aldığı şeklin standart profil şekilleriyle
karşılaştırılması sonucu belirlenir. Numunenin aldığı şekle en yakın olan profilin sayısı şişme
sayısı olarak kabul edilir.
9
6. KÜL FIRINI
Laboratuvarımızda ayrıca kül tayini için “ASTM D 3174 Kömür ve Kokta Kül İçin Standart
Test Metodu” ile uçucu madde tayini için “ASTM D 3175 Kömür ve Kokta Uçucu Madde İçin
Standart Test Metodu” kullanılmaktadır. Belirli sıcaklık, zaman ve atmosfer şartlarında
numunenin yakılması sonucu kalan miktarın başlangıç numune miktarına oranlanmasıyla kül
hesaplanır.
Numunesinin ısıtılmasından açığa çıkan uçucu madde miktarının kütle kaybı yoluyla
hesaplanması ile de uçucu madde hesaplanır. Uçucu madde tayini nemi uzaklaştırılmış
numunelerde yapılır.
3 – ARAŞTIRMA – GELİŞTİRME (AR-GE) LABORATUVARI
Laboratuvar Şube Müdürlüğü AR-GE Laboratuvarımız 2010 yılında kurulmuş olup temel
amacı üniversitelerde, kamu kuruluşlarında ve sanayide çalışan araştırmacılar için modern test ve
analiz cihazlarının yer aldığı bir bilimsel araştırma merkezi oluşturmaktır. Ulusal ve uluslararası
kriterlere
uygun
araştırma
ve
ölçümleri
gerçekleştirmek
üzere
yapılandırılması
ve
belgelendirilmesi planlanan AR-GE Laboratuvarımız, ulusal ve uluslararası proje yürütme
potansiyelini arttırmayı, özel ve kamu kuruluşlarının araştırma, ürün geliştirme ve üretim
aşamalarında ihtiyaç duydukları test ve ölçüm isteklerini karşılamayı, bilimsel araştırmada hem
kurumumuzun hem de diğer üniversite araştırmacılarının araştırmalarına yardımcı ve öncü
olmayı amaçlamaktadır.
Laboratuvar Şube Müdürlüğümüz Ar-Ge Laboratuvarımızda 1 Kimya Mühendisi görev
yapmaktadır.
10
AR-GE Laboratuvarında analizlerde kullanılan cihazlar şu şekildedir;
1. VARIAN 710 ES ICP-OES
İndüktif Eşleşmiş Plazma Optik Emisyon Spektrometresi, 72 elementin eser, minör ve majör
konsantrasyon düzeylerinde ve aynı anda analizine olanak tanıyan hızlı bir tekniktir. ppb‟den, %
mertebesine kadar geniş bir ölçüm aralığına sahiptir.Hidrür sistemi sayesinde Hg, As, Se, Bi,Sb,
Sn, Te elementlerinin ppb düzeyindeölçümü mümkündür.
11
2. VARIAN SPECTRAA 240 ZEEMAN, VARIAN SPECTRAA 240 FS FLAME AAS
(Atomik Absorbsiyon Spektrometresi)
Atomik Absorbsiyon Spektrometresi eser miktardaki metallerin (ppm ve ppb düzeyde) kantitatif
analiz için kullanılmaktadır. Öncelikle analizi yapılacak örneğin çözeltisi hazırlanır. Hangi
metalin analizi yapılacak ise cihaza o metalin oyuk katotlambası takılır. Standartlar hazırlanarak
metalin absorbans yaptığı dalga boyunda okumayapılarak standart eğrisi hazırlanır. Analiz
edilecek
örnekte
bulunan
tayin
edilecek
elementlerin
gözlenebilme
sınırlarına
(DeteksiyonLimitine) göre Spektrometredeki atomlaştırıcı; Alev, Grafit Fırınveya Hidrür
oluşturma
ünitelerinden
biri
inebilmektedir.Gözlenebilme
kullanılmaktadır.
sınırlarının
ppm
Belirleme
düzeyinde
siniri,
ppb
düzeyinekadar
olduğu
örneklerde
ALEV
ileçalışılmaktadır. En yaygın kullanılanımı olan hava-asetilen alevinin yanısıra, zoratomlaştırılan
Si, Al, Ti gibi elementler için daha düşük gözlemlenebilme sınırlarına daulaşılabilen Azot oksit Asetilen (N2O - C2H2) alevi kullanılmaktadır.
12
3. SHIMADZU FTIR – IR – AFFINITY
Sıvı ya da katı maddelerin içerdiği kimyasal bağların analizindekullanılabilmektedir.
Elektromanyetik ışınımın molekül ile etkileşimini inceler ve molekülün yapısı hakkında bilgi
verir. Moleküllerin titreşim frekanslarından molekülün yapısı hakkında bilgi edinmek
mümkündür ve moleküllerin titreşim frekansları infra-redspektroskopik yöntem ile incelenebilir.
ATR Metodu: Kati, sıvı, jel, ince film tabaka, yumuşak katılar için kullanılır.
KBrPellet Metodu: Agat havanda KBr ile öğütülen numune 200 bar basınçlapreslenip tablet
haline getirilir. KBrgörünür bölge dışında kaldığından alınan spektrumsadece numuneye aittir.
Çözelti Metodu: İçinde su içermeyen çözülmüş numuneler NaCl, KBr pencerelerdeçekilmektedir.
13
4. SHIMADZU UV-VIS SPEKTROFOTOMETRE
Uv-VisSpektrofotometre; örneğin ultraviyole ve görünür ışık absorbsiyon dalga boyu ve
yoğunluğunu ölçer. Özellikle diğer cihazlarda belirlenemeyen anyonların tayiniiçin uygundur.
14
5. AGILENT GC GAZ KROMATOGRAFİSİ
Bir karışımda gaz halinde bulunan veya kolayca buharlaştırılabilen bileşenlerin birbirinden
ayrılması amacıyla gaz kromatografisi yöntemi kullanılır. Bu yöntemde ayrılma, bileşenlerin
farklı katı yüzeylerdeki farklı adsorpsiyon ilgilerine göre gerçekleşir. Numunede bulunan
bileşenler bir cihazla spektrum haline getirilir ve bu spetrumdabulunan her pik ayrı bir bileşeni
gösterir.
15
6. LEEMAN LABS HYDRA – C CİVA ANALİZÖRÜ
Toplam cıva analizörü ile katı ve sıvı numunelerde toplam civa tayiniyapılmaktadır.
16
7. MICROMERITICS ACCUPYC 1340 OTOMATİK GAZ PİKNOMETRESİGERÇEK
YOĞUNLUK ÖLÇÜM CİHAZI
Arşimet'in akışkan taşması prensibini ve Boyle Kanunu'nu kullanarak hacim ve gerçek
yoğunluğu bulmayı amaçlar. Ölçümlerin doğruluğunun maksimum olması için taşan akışkan, en
küçükleri dışındaki tüm gözeneklere girebilen bir tesirsiz gaz olmalıdır. Bu nedenle, ölçümler
için küçük atomik boyutları 0.25 nm çapındaki girinti ve gözeneklereyaklaşan Helyum gazı
uygun görülmektedir.
17
8. MICROMERITICS AUTOPORE IV 9500 SERİSİ – CİVA POROZİMETRESİ
Yüksek basınç altında civayı, malzemenin mikro yahut makro boyuttaki boşluklarına doldurarak
o malzemenin toplam boşluk dağılımı eğrisini ve boşluk miktarınıverebilen cihazdır.
18
9. MICROMERITICS ASAP 2020 SERİSİ BET YÜZEY ALANI,
GÖZENEKLİLİKANALİZİ, GÖZENEK BOYUT DAĞILIMI CİHAZI
Fiziksel adsorpsiyon çalışmaları, asıl olarak bir örneğin yüzey alanının, gözenekboyutu
dağılımının ve gözenek şeklinin elde edilmesi amacıyla yapılmaktadır.Kimyasal adsorpsiyon
deneylerinde ise bir örnekteki kimyasal olarak aktifbölgelerin belirlenmesi hedeflenmektedir.
Böylelikle, kimyasal ve katalizör tepkimelerisağlayacak olan yüzey aktif alanlarının sayısı
bulunabilmektedir.
19
10. ANTON PAAR YOĞUNLUKÖLÇER
Yaklaşık 30 sn gibi kısa bir sürede dijital olarak sıvıların yoğunluğunu ölçer. Saatte60 numuneye
kadar ölçüm yapar.
20
11. LECO AF 700 KÜL ERGİME CİHAZI
Kül Ergime Noktası Tayin Cihazı; kül numunelerinde ilk deformasyon, yumuşama,erime ve
akma noktalarının tayininde kullanılır.
21
12. BRUKER S-8 TIGER XRF SPEKTROMETRESİ (X ışını floresans analiz cihazı)
X ışını floresans analizi (XRF) her çeşit numunede, sıvı, katı ve toz farkı olmadan
elementel analiz yapmak için kullanılan en iyi analitik tekniklerden birisidir. XRF basit ve hızlı
numune hazırlığıyla Berilyumdan (Be) Uranyuma (U) kadar olan element konsantrasyonlarını
%100 ve ppm seviyesinin altında yüksek kesinlik ve doğruluk oranıyla vermektedir. Hızlı,
duyarlı, kullanım kolaylığı ve malzemeye zarar vermeme özellikleri göz önüne alındığında
teknolojik ve bilimsel araştırmadaki önemi daha da artmaktadır. X-ışınları floresans tekniği,
genel olarak foton-madde etkileşmesi sonucu meydana gelen karakteristik X-ışınlarının nicel ve
nitel değerlendirilmesine bağlı olarak uygulanan bir tekniktir.
22
Yeni laboratuvar binası planlarının bu dokümanda bahsi geçen konular, mevzuatlar,
çalıştığımız standart metodlar, cihazlar, gaz hatları ve iş güvenliği göz önünde bulundurularak
yapılması önem arz etmektedir.
İdari bölüm ve analiz laboratuvar bölümleri ayrı birimler halinde planlanmalıdır.
Cihazların bulunduğu odalarda ve bağlantılı numune hazırlama odalarının tümünde uygun
özellikte ve boyutlarda tezgah sistemleri, basınçlı gaz hatları ve vanaları, elektrik hatları, ihtiyaç
duyulan kısımlarda tezgah üstü lavabo ve su hattı ve gaz çıkışı olan cihazlar için davlumbaz
sistemleri olmalıdır. Tartım yapılan tüm tezgahlar titreşimsiz olmalıdır.Laboratuvarlar toz, nem,
buhar, titreşim, elektromanyetik etkenler ve zararlı canlılar gibi olumsuz etmenlerden korunacak
şekilde tasarlanmalıdır.
Analiz cihazlarının yerleştirildiği odaların kapıları, ekipman, cihaz ve personel girişi için
yeterli büyüklükte olmalıdır.
Analiz yapılan bölümler, çalışan personelin rahatça hareket etmesine olanak sağlayacak
genişlikte planlanmalıdır.
Elektrik tesisatı cihazların güç gereksinimleri, yer değişiklikleri, yeni cihaz alımları,
bilgisayar ve yazıcı gibi ek donanımlar göz önünde bulundurularak planlanmalıdır.Elektrik
kabloları yerde dağınık olarak değil yürüyüşe engel olmayacak şekilde toplanmış ve üzeri
kapatılmış şekilde düzenlenmelidir.
Zeminler, yük ve aşınmaya dayanıklı, toz ve statik elektrik tutmayan, ıslakken kaymayan,
temizlenmesi kolay, ateşe dayanıklı ve son olarak da hoş görünümlü olmalıdır.
Su tesisatları ve yerleşim ihtiyaç olan odalara acil duş ve göz banyolarını da
yerleştirebilecek şekilde planlanmalıdır.
Boru sistemleri, radyatörler, aydınlatma sistem ve bağlantıları ile diğer servis noktaları
kolay temizlenecek biçimde tasarlanmalı, duvarlar, taban ve tavanlarkolay temizlenir ve
gerektiğinde dezenfekte edilir özellikte olmalıdır.
Kadın ve erkek personel için soyunma odaları olmalıdır.
Tuvalet ve duşların sayısı, yerleri ve fiziksel yapıları planlanırken hedef kitlenin
gereksinimleri, sayısı göz önünde bulundurulmalıdır.
Server ve barkod sistemi için uygun bir merkezi data kontrol odası bulunmalıdır.
23
Aydınlatmada ışığın gözü rahatsız etmeyen bir konfora sahip olması ve dengeli bir
dağılımı gereklidir.
Aydınlatma, ısıtma ve havalandırma sistemleri yapılacak analizleri doğrudan veya dolaylı
olarak etkilemeyecek nitelikte olmalıdır.
Acil çıkış yolları tüm personele elverişli kaçış olanağı sağlamalı ve açık bir şekilde
görünmelidir. Acil çıkış kapıları dışarıya doğru açılmalı ve güvenli bir alana çıkış sağlanmalıdır.
Ayrıca Çevre ve Şehircilik Bakanlığı‟nın yayınlamış olduğu ve Yeterlilik Belgesine sahip
olduğumuz “Çevre Ölçüm ve Analiz Laboratuvarları Yeterlik Yönetmeliği” (25.12.2013 tarihli
ve 28862 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanmıştır.) ve Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı‟nın
yayınlamış olduğu “İş Hijyeni Ölçüm, Test ve Analizi Yapan Laboratuvarlar Hakkında
Yönetmelik” (20.08.2013 tarihli ve 28741sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanmıştır.) gereği,
aşağıda belirtilen ilgili bölüm ve maddelerinde Laboratuvarların Genel Özellikleri, Uyulması
Gereken Kurallar ve taşıması gereken asgari özellikler açık bir şekilde belirtilmiştir.
“ÇEVRE ÖLÇÜM VE ANALİZ LABORATUVARLARI YETERLİK YÖNETMELİĞİ”
İKİNCİ BÖLÜM
Laboratuvarların Genel Özellikleri ve Uyulması Gereken Kurallar
Laboratuvar bölümleri
MADDE 6 – (1) Laboratuvarlarda verilen hizmetin niteliğine bağlı olarak aşağıda belirtilen
bölümler bulundurulur:
a) İdari Bölüm,
b) Laboratuvar Hizmet Bölümleri;
1) Numune ile ilgili herhangi bir işlemin yapıldığı ve numunelerin teslim alındığı numune
kabul bölümü,
24
2) Tartım işleminin yapıldığı çevre şartlarından olumsuz şekilde etkilenmeyecek ve ölçüm
yapılacak parametrenin ölçüm metoduna uygun, ayrı veya tek bir bölüm halinde düzenlenen
tartım bölümü,
3) Laboratuvarın çalışma konularına göre kimyasal ve biyolojik analizlerin ayrı yerde
yapıldığı hizmet bölümleri,
4) Birbirlerini etkileyen ölçüm/analiz ve ön işlem faaliyetlerinin sürdürüldüğü, uygun
sıcaklık ve nem kontrolünün yapıldığı, çeker ocak ve havalandırma düzeni olan ayrı bölümler,
5) Laboratuvarda bu Yönetmelik kapsamında olan kayıtların muhafaza edildiği ve sorumlu
personel tarafından kontrol edildiği arşiv bölümü veya kilitlenebilir dolap.
Laboratuvarların asgari özellikleri
MADDE 7 – (1) Laboratuvarlar verilen hizmetin niteliğine bağlı olarak aşağıda yer alan
asgari özellik ve nitelikleri taşımak zorundadır:
a) Laboratuvarlarda analizlerin
koşulları sağlamak üzere
ve
uygun aydınlatma,
kullanılan
iklimlendirme
cihazların
ve
gerektirdiği özel
havalandırma
sistemleri
bulundurulur.
b) Laboratuvar alanlarında, analiz metotları ve cihaz özellikleri dikkate alınarak, kontrol
altına alınması gereken sıcaklık, nem gibi ortam şartları düzenli olarak izlenir ve kayıt altına
alınır.
c) Analiz cihazlarının çalışmalarının olumsuz etkilenmemesi için ortamda, toz, nem, buhar,
titreşim gibi etkenler için gerekli önlemler alınır.
ç) Kullanılan patlayıcı, parlayıcı ve boğucu gaz içeren gaz tüpleri bina içinde veya dışında,
boş ve dolu gaz tüpleri ayrı ayrı yerlerde, tamamı düşmeye karşı kelepçeli veya zincirle bağlı, dik
bir şekilde, açık alev ve kıvılcımlardan, aşındırıcı kimyasallardan uzak serin ve kuru yerde
muhafaza edilir.
d) Laboratuvarda yedek yardımcı malzemeleri ve kimyasal maddeleri, yapılarına, risk
gruplarına ve saklama koşullarına göre muhafaza edecek havalandırma sistemli, kilitlenebilir bir
25
depo bulundurulur. Tüm kimyasal ve yedek malzemeler risk grupları esas alınarak etiketlenir ve
listelenir.
e) Laboratuvarda numunelerin muhafazası için uygun sıcaklık ve nem koşullarını sağlayan
depo veya buzdolabıbulundurulur.
f) Laboratuvarda geçici
depolanacak
atıklar
için,
atıkların
risk
grupları ve
saklama şartlarına göre 9/8/1983 tarihli ve 2872 sayılı Çevre Kanunu uyarınca çıkarılan atık
yönetimi mevzuatına uygun geçici depolama alanı oluşturulur.
g) Laboratuvarda oluşan atıkların bertarafı Çevre Kanunu uyarınca çıkarılan atık yönetimi
mevzuatına uygun olarak yapılır.
ğ) Yeterlik belgesine sahip özel laboratuvarların dış cephe tabelalarında; kamuoyunu
bilgilendirmek ve yetkililaboratuvar olduğunu belirtmek amacıyla Bakanlık logosuna yer verilir.
Buna ilişkin esaslar Bakanlıkça düzenlenir.
“İŞ HİJYENİ ÖLÇÜM, TEST VE ANALİZİ YAPAN LABORATUVARLARHAKKINDA
YÖNETMELİK”
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Laboratuvarın Genel Özellikleri ve İlkeleri
Laboratuvar bölümleri
MADDE 11 – (1) Laboratuvarda aşağıda belirtilen hizmet bölümlerinin bulunması
zorunludur;
a) En az 15 m2‟lik ofis alanı,
b) Analiz yapan kurumlar için en az 5 m2‟lik numunelerin teslim alındığı numune kabul
bölümü,
c) Tartım işleminin yapıldığı laboratuvarda, sonuçların çevre şartlarından olumsuz şekilde
etkilenmesini engelleyecek en az 5 m2‟lik ayrı bir tartım bölümü,
ç) Enstrümantal analiz cihazlarında çalışılıyorsa, her bir cihaz için en az 5 m2‟lik bir alan,
d) Kimyasal maddeler varsa, bunların depolanması için en az 6 m2‟lik ayrı bir bölüm ve bu
bölümde kimyasal maddelerin, yapısına, risk gruplarına ve saklama koşullarına göre muhafaza
edecek, gerekiyorsa havalandırma sistemli, kilitlenebilir bir dolap.
26
(2) Analiz yapılan laboratuvarlarda çalışma konularına göre fiziksel, kimyasal ve biyolojik
etken analizlerinin deney sonuçlarının kalitesini olumsuz etkileme ihtimalini ortadan kaldıracak
şekilde yapılmasını sağlayacak her bir deney için ayrı hizmet bölümleri bulunur.
Asgari özellikler
MADDE 12 – (1) Laboratuvar, aşağıda yer alan asgari özellik ve nitelikleri taşımak
zorundadır:
a) Kullanılan parlayıcı, patlayıcı, boğucu ve zehirli gaz içeren gaz tüpleri bina içinde veya
dışında, kimyasal özelliklerine göre tehlike oluşturmayacak şekilde; boş ve dolu gaz tüpleri ayrı
ayrı yerlerde, tamamı düşmeye karşı kelepçeli veya zincirle bağlı, dik bir şekilde, her türlü ısı
kaynağından, açık alev ve kıvılcımlardan, aşındırıcı kimyasallardan uzak, serin ve kuru yerde
muhafaza edilir.
b) Yedek yardımcı malzemelerin ve kimyasal maddelerin, yapısına, risk gruplarına ve
saklama koşullarına göre muhafaza edecek havalandırma sistemli, bir depo veya uygun
düzenlenmiş dolaplar bulunur.
c) Laboratuvarda acil çıkış kapıları bulunur.
(2) Laboratuvar personeli; laboratuvar yöneticisi, kalite yöneticisi ve deney personeli olmak
üzere en az üç kişiden oluşur.
(3) Laboratuvara ait tıbbi ve tehlikeli atıklar ile ilgili işlemler, tıbbî atıkların kontrolü ve
tehlikeli atıkların kontrolü ile ilgili hazırlanmış olan ulusal mevzuata uygun olarak yürütülür.
Bu Yönetmeliklerde belirtilen şartlar ve analizlerde kullandığımız standart metodlar da dikkate
alınarak;
İdari bölüm için;
1 Şube Müdürü odası,
2 Başmühendis odası,
5 Mühendis odası (en az),
1 Bilgisayar Operatörü ve Memur Odası,
1 Kalite Yönetim ve Toplantı odası,
1 Dosya ve evrak odası,
1 Mutfak
27
1 Arşiv odası
1 Merkezi data kontrol odası
1 Fotokopi ve malzeme depo odası,
Bay ve bayan lavabo ve tuvalet (kişi sayısına göre)
Kömür Analiz Laboratuvarı için; yukarıda belirtilen yönetmeliklere, akredite olduğumuz
standartlara, cihazların spesifik özelliklerine göre iklimlendirme, havalandırma ve gaz hattı
sistemleri de dikkate alınarak ve mümkünse aralarında bağlantı kapıları bulunan;
1 Kalori analiz odası( Kalorimetre cihazları için),
1 Kül analiz odası (Kül-Uçucu Madde Tayin cihazları, kül fırını ve şişme indeksi için),
1 Kükürt odası (Elementel tayin cihazları için),
1 Laborant odası ( 10 kişilik,ve analiz odalarıyla bağlantılı)
1Cihaz yedek parça ve sarf malzeme odası
1 Numune Saklama Odası (Kuru bazda numunelerin depolanması için),
AR-GE Laboratuvarı için;yukarıda belirtilen yönetmeliklere, akredite olduğumuz standartlara,
cihazların spesifik özelliklerine göre iklimlendirme, havalandırma ve gaz hattı sistemleri de
dikkate alınarak ve numune hazırlama kısımları ile bağlantılı olacak şekilde;
1 ICP- OES ve AAS odası
1Mikrodalga, Çeker Ocak ve tezgahlı numune hazırlama odası (ICP-OES ve AAS odası ile
bağlantılı),
1 Yüzey Alanı, Civa Analizörü, Katı Yoğunluk, Sıvı Yoğunluk odası,
1 Gaz Kromatografisi, Uv-Visible, FTIR odası,
1 CivalıPorozimetre Odası,
1 XRF odası
1 XRF soğutucu odası ve XRF numune öğütme-pellet odası (XRF odası ile bağlantılı),
1 Kül Ergime Odası ,
1 yedek malzeme ve yedek parça odası,
1 Kimyasal Madde depo odası (mevzuatlara uygun, iklimlendirme ve havalandırma sistemli),
1 dosya-evrak odası,
Numune Hazırlama birimi için;
1 Numune Kabul odası,
1 Kırma-ezgi odası ve elek analizi odası,
1 Numune tartım odası
28
1 Etüv odası (tartım odası ile bağlantılı)
1 Numune öğütme odası ( etüv odası ile bağlantılı)
1 Orijinal şahit numune odası,
1 Yüzdürme-Batırma Deney odası(ıslak zemin, ızgaralı giderleri olan)
1 Yedek malzeme ve elek depo odası,
1 Numuneci personel dinlenme odası (15 kişilik),
Duş ve bağlantılı olarak soyunma odaları (kişi sayısına göre)
Bay-bayan tuvalet (kişi sayısına göre),
1 Numune biriktirme, bekletme ve havada kurutma yapmak için oda gerekmektedir.
Ayrıca cihazlarda kullanılan basınçlı gaz tüplerinin depolanma alanı, şekli ve dağıtım
hatları, ilgili mevzuatlar, iş güvenliği ve cihazlarda olması gereken giriş basınçları dikkate
alınarak planlanmalıdır.
Cihazların tümü kesintisiz güç kaynaklarına bağlı olmalı ve dağıtım tek bir merkezden
yapılacak şekilde planlanmalıdır.
Ayrıca numuneler ilk olarak Numune Alma ve Hazırlama birimine geldiğinden bu birimin
giriş katında olması, binanın ana girişinden ayrı bir numune kabul girişi olması, numunelerin
kolay taşınması ve arabaların yanaşabileceği şekilde planlanması ve tüm odaların prosesin akış
sırasına göre sıralanması uygun olacaktır.
29