Büyükannelere Borcumuz Bitmiyor

Büyükannelere Borcumuz Bitmiyor
Onlar sayesinde eşlenmişiz...
İnsan ömrünün uzamasını torunlarının bakımını üstlenen tarih öncesi büyükannelere borçlu
olduğumuzu belirten “Büyükanne Hipotezi”nin sahibi olan ünlü antropolog Kristen Hawkes ve
ekibinin yeni çalışmaları, kadın ve erkeklerin “eş” olarak birlikte yaşamaya başlamalarını da
büyükannelerin özverisine bağlıyor.
Utah Üniversitesi’nde antropoloji profesörü olan Hawkes, hipotezini 1984 yılında kuzey Tanzanya’da
yaşayan ve tarih öncesi atalarımız gibi yaşamlarını avcı-toplayıcı olarak sürdüren Hazda topluluğu
üzerinde başlayan gözlemlerine dayanarak 1997-1998 yıllarında kurgulamıştı.
Antropoloji dünyasında büyük yankı uyandıran
hipotezinde Hawkes, büyükannelerin torunları için
onların çıkaramadığı kök yumruları topraktan çıkararak
beslenmelerine yardımcı olduklarını, böylece işi
kolaylaşan annelerin de ikinci çocuklarını daha erken
doğurabildiklerine işaret ediyordu.
Hawkes’e göre bu, bir yandan daha uzun ömürlü büyükannelerin, (uzun ömür sağlayan) genlerini
aktardıkları daha çok toruna sahip olup insan ömrünün uzamasını, bir yandan da çocuk bakımının
anneler üzerindeki yükünü hafifleterek öteki primatların aksine doğurganlık döneminin bitmesinden
sonra da uzun yıllar yaşamalarını sağlıyordu (bkz: “Anaanen gurban olsun sana”,
https://kurious.ku.edu.tr/sites/kurious.ku.edu.tr/files/omrumuzu_buyukannelere_borcluyuz_antrop
o_evrim.pdf).
Yeni çalışmadaysa Hawkes, uzayan ömrün yol açtığı yetişkin erkek fazlalığının genç (doğurgan)
kadınlar için rekabeti körüklemesinin sonuçları üzerine odaklanıyor. Kadınlar 45 yaşlarından itibaren
çocuk yapma yeteneklerini yitirmeye başlarken, erkekler baba olabilme yeteneklerini daha uzun yıllar
sürdürüyorlar.
Sonuçta, baba olabilmek için doğurganlığını yitirmemiş daha genç kadınlar için rekabet eden
erkeklerin sayısı çoğalırken, başarılı olanlar genlerini yeni kuşaklara aktarabiliyorlar. Hawkes’in
ekibinin yaptığı 30.000 yıldan 300.000 yıla kadar olan gelişimi gösteren bilgisayar simulasyonlarına
göre, çocuk sahibi olabilecek yaşlarda erkek ve kadınların oranı, büyükanne yardımı olmadan 100
kadına 77 erkek olarak ortaya ç.ıkarken, büyükannelerin torun bakımını üstlenmeleri halinde 100
doğurgan kadına düşen potansiyel baba sayısı 177’ye çıkıyor.
Çocuk sahibi olabilecek erkeklerin, doğurgan kadınlara olan oranının böylece yükselmesi, erkeğin bir
kadını başka erkeklere karşı koruma altına alması ve onunla duygusal motifllerle güçlenen bir eşlik
bağlantısı geliştirmesi, evrimsel açıdan avantaj sağlıyor.
Raşit Gürdilek
KAYNAKLAR:
“Did grandmas make people pair up?”, University of Utah, 7 Eylül 2015