1 ay boyunca bıyık kesmek yok 8 ay yüzüne tıraş

14
kapak konusu
13 Ocak 2013 Pazar
Sinekkaydı çocuksu
sakal-bıyık deneyimli
[email protected]
İmaj hem iş hayatında hem de
sosyal hayatta önemli. Giyim kuşam
bir yana ‘tüy’lerimiz bile bizim
hakkımızda bir şeyler anlatıyor.
Özellikle de erkeklerin sakal ve
bıyıkları. Birçok Türk erkeği için
sakal ve bıyık önemli. Büyük bir
kısmı için erkeklik sembolü. Hatta
Zeynep
bu konu bir fıkrada bile işleniyor:
MENG‹
Rize’ye giden bir turist, herkesi
bıyıklı görünce şaşırmış ve neden
herkesin bıyığı olduğunu sormuş. Temel de burnunu
göstererek “Piz değerlu ve önemlu şeylerun altını
çizmeyu severuz” demiş. Osmanlı döneminde de savaşa
girenler, düşmana heybetli görünmek korku vermek
için abartılı sakal ve bıyık bırakırmış. Yani o zamandan
beri bir güç sembolüymüş sakal-bıyık.
“Aralık 1917. 16’ncı gün. Silvan’da dün gece soğuk
çok. Sabaha karşı uyku yok. Hava berrak, kar var.
Ayaz fevkalade, her yer don. Akşamlara kadar teneke
leğenin içinde odun yakıp ateş yakmak ve bunun
başında toplanıp oturmak. Yine bu gün saçlarım pek
çok olduğundan bir parça düzlettirmek için akşam
üzeri berbere gittim ve biraz fazla olan tüyleri almasını
söyleyerek tahta iskemleye oturdum. Dişleri dökülmüş
bir tarak diğer dükkandan aldığı emanet bir makas
ile başladı. Hitamında bir de ne bakayım dört aydır
kestirmeğe kıyamadığım o güzel saçlarım ezelden
kel olanlara gıbta edecek derecede berbat. Bu kadar
canımın sıkıldığını bidayet-i seferberîden beri hiçbir
yerde hiçbir iş için hissetmemiş idim. Olan oldu. Çare
yok. Yalnız berber diye oraya dükkan açmış olan herife
ağzıma her ne geldi ise söyledim. Şükür ki mukabele
etmedi. Bir daha da ne kadar mecburiyet olursa olsun
buralarda bu yabanilere tıraş olmayacağıma yemin
ettim. Bu da geçti.”
Bu alıntı Okan Üniversitesi Sosyoloji Bölüm
Başkanı Prof. Dr. F. Güliz Erginsoy’un dedesi Hüseyin
Atıf Beşe’nin Birinci Dünya Savaşı sırasında tuttuğu
günlükten. En zor savaş koşullarında bile bir askerin
saçı ile tüyleri ile meşgul olabildiğinin somut bir
kanıtı. Erginsoy’a göre sakal ve bıyık yalnız erkekler
için değil, kadınlar için de bir otorite simgesi. Sakallı
kraliçe Hatşepsut, M.Ö. 1477’de erkek giysileri giyen,
firavunlara özgü tanrısal gücü temsil eden sakalı
kullanan bir kraliçe. Ya da 21. yüzyılın Meksikalı
kadın resim sanatçısı Frida Kahlo’nun otoportresinde
olduğu gibi, çağdaş kadınların yaptıklarının aksine
dudaküstü bıyıklarını almayıp, resminde de abartarak
görüntülediği gibi.
Sakal ve bıyık Türk erkekleri için her zaman
önemli oldu. Hatta Daily Mail, yakın zamanda CNN
televizyonunda Ortadoğu’da artan bıyık modası ve
bununla ilgili olarak artan bıyık nakilleriyle ilgili bir
haber yaptı. Haberde Ortadoğu’da erkeklerin bıyığı
erkeklik ve güç sembolü olarak gördüklerine de
değindiler. Haberde estetik cerrah Selahattin Tulunay
da Türkiye’de bıyık nakli operasyonlarının arttığını
ve müşterilerin çoğunun Arap ülkelerinden geldiğini
ve Ortadoğulu genç erkeklerin bıyığın kendilerini
daha profesyonel ve bilge gösterdiğini düşündüklerini
belirtti. Kendilerine örnek aldıkları isimlerin başında
uzun burma bıyık, İtalyan sakal, derviş sakalı, padişah
ise İbrahim Tatlıses geliyormuş. Son yıllarda nakil
sakalı, entel sakalı ve işsiz sakalı birbirimizi tanımamızı,
operasyonlarının arttığını belirten Tulunay: “Saç,
yaklaşmamızı ve uzaklaşmamızı sağlıyor, kısa
sakal ve bıyık bir erkek için önemli bir aksesuar.
yoldan. Sakallı ve/veya bıyıklı yönetici ve/veya
Mesela erkekler karizmatik olmak için kirli
siyaset insanı bizlere deneyim, görmüş
sakal dediğimiz 2-3 günlük sakal bırakırlar.
geçirmişlik iletilerini yolluyor yüzünün
Bıyık ve sakal erkeğin sembolüdür. Sakalın
görüntüsüyle.
ve bıyığın olmaması durumu bir erkeği çok
Sakal ve bıyığın verdiği mesajlar var.
genç gösterir ve bu da yaşına göre dikkate
Kirli/pis sakal olarak bilinen birkaç günlük
alınması açısından sıkıntı yaratabilir.
sakal çoğu kişide bakımsız, gayriciddi
Dikkate alınmak ise iş ve siyaset hayatında
izlenimini bırakıyor. Top sakallı bir kişi
çok önemlidir” diyor.
entel olarak görülebiliyor. Sakalı ve bıyığı
Sakal ve bıyığın seçim, parti konularında,
Selahattin Tulunay olmayan erkekler ise birçok kişi için bakımlı
laf dinletmede, yüzü unutturmamak adına,
ve güvenilir imajını çiziyor.
insanlarla iletişimde önemli olduğunu
İstanbul Aydın Üniversitesi Güzel Sanatlar
belirten Erginsoy, doğa bilimcisi Charles Darwin’in
Fakültesi’nden Yıldız Öztürk Ötkünç, eskiden geleneksel
maymunlara taş çıkartacak sakalları olduğunu
olarak erkeklerin çoğunun genç yaşta bıyığı varken yaşı
belirtiyor. Ünlü düşünür Friedrich Nietzsche ise
ilerledikçe sakal bırakma eğiliminin arttığını söylüyor:
bıyıklarıyla hatırlanıyor. Karl Marx dendiğinde ise
“Ya da dini sembol olarak sakal bırakılırdı ki her
akla gelen şeylerden biri de onun neredeyse yüzünün
mahallede bir hacı dede bulunurdu. Sakal ve bıyığın
yarısını kaplayan sakalları, bıyıkları... Sakal ve bıyığın
şeklinin sosyo-politik anlamları da var. Hatta ideolojik
toplumbilimde güç ve otorite, aynı zamanda kimlik ve
bıyık kavramı hem sol hem sağ tandanslı kişileri tarif
aidiyet sağladığını belirten Erginsoy, yalnız Türk insanı
etmek için kullanılabiliyor. Pos bıyık denilen bıyık
değil, her insan için sakal ve bıyık ve hatta bazen uzun
solcuları, aşağı doğru sarkan bıyık ülkücüleri, dudağın
saçın erkekte ve kadında gücün ve otoritenin simgesi
üzerinde küçük bir bıyık olursa (badem bıyık diye de
olduğunu söylüyor. Aynı zamanda belli bir gruba
tanımlanıyor) İslamcıları tarif edebiliyor. Bıyık çeşitleri
aidiyetin, gerçek ya da sanal işaretleri olabiliyor.
sosyo-politik aidiyetlere işaret etse de kişilik özellikleri
Bu konuda çeşitli atasözlerimiz de var. ‘Sakalım
yok ki, sözüm dinlensin’, ‘Ben bu sakalları boşuna
ağartmadım’ benzeri deyişler sakal ve bıyığın önemini
vurguluyor. Dudağın üzerinde ince çizgi, kısa ve düz
bıyık, kısa bıyık, keskin kenarlı bıyık, sarkık bıyıklar,
Yavuz Küçük 1 yıl medya, 1 yıl eğitim, 2 yıl da
sigortacılık sektöründe çalışmış. Şu an freelance
danışmanlık yapıyor. Medya sektöründeyken
rahat bir çalışma ortamı olduğu için haftada 1 kez
tıraş olmak yetiyormuş. Eğitim sektöründe de
yine insanlarla birebir iletişim halinde olmadığı
için kıyafette dahil istediği gibi davranabiliyormuş,
tabii saç sakal karışmadan, özen göstermek
şartıyla. Sigortacılık sektöründe ise genel
müdürlükte olmak sıkı kurallar gerektiriyormuş.
Kesinlikle azıcık sakalın bile kabul görmediğini
belirten Küçük, işe geç kalıp tıraş olmadan
gelindiğinde müdürden azar yenebildiğini veya
insan kaynakları departmanından birilerinin sizi
not edebileceğini anlatıyor: “Hele haftasonu
uzattığın 3 günlük sakalı pazartesi sabahı
kesmesi yok mu... En sinir bozucusu oydu.”
Küçük sektör değiştirince 8 ay tıraş bıçağını
yüzüne sürmemiş. Sadece makineyle kısaltmış.
Sakal bıyığın iş hayatında insanların önyargısı
nedeniyle önemli olduğunu belirten Küçük, bir
müşteriye sakallı gidildiğinde sizi kendine özen
göstermeyen biri olarak tanımlayabileceğini
söylüyor: “Sinekkaydı olunca daha çocuksu temiz
gözüktüğü için ciddiye almayanlar sakallı halimi
görünce abi diyebiliyorlar. ” Türkiye’de sakal ve
bıyığın önyargı sonucu; dini, siyasi sembol olarak
da görülebildiğini belirten Küçük, bıyık, aşağı
doğru uzun olduğu zaman “ülkücü müsün?”,
çizgi halinde sadece bıyık olduğu zaman “yeşil
sermayeye mi bulaştın?”, keçi sakalı veya top
sakal olduğunda “entel misin?” sakalın biraz fazla
olduğu zaman “İmam mı olmaya karar verdin?”
sorularına maruz kalınabildiğini söylüyor ve
ekliyor: “Bunların hepsine dikkat ederek sakal
bıyık biçimimi belirliyorum zor olsa da.”
Bıyığın popülerliği azaldı
Bıyık nakillerinde patlama
Bazen dini, bazen siyasi sembol
8 ay yüzüne tıraş
bıçağı sürmemiş
İmajımız iş hayatında önemli. Sakal ve bıyık da erkeklerin imajlarının
önemli bir parçası. Son zamanlarda artan sakal ve bıyık ekme
operasyonları ise bunun bir göstergesi. Sakal ve bilgelik arasındaki
bağı gösteren ‘Sakalım yok ki, sözüm dinlensin’ gibi atasözleri sakal ve
bıyığa verdiğimiz değeri gösteriyor. İş hayatında durum değişken. Bazı
sektörler sinekkaydı tıraş isterken bazıları serbest bırakabiliyor.
hakkında çok fazla bilgi vermiyor. Profesyonel yaşam
çerçevesinde bakılırsa kamu personelinin büyük
bölümü sakal bırakamamasına rağmen (artık otobüs
şoförlerinin çoğunda sakal görülüyor), bıyık serbesttir.
Özel sektörde sektörel bazda değişik göstermesine
karşın (örneğin yeme-içme sektöründe hijyenik
kurallardan ötürü sakal-bıyık tercih edilmez) orta ve alt
TNS Piyasa Araştırma Danışmanlık ve Ticaret Anonim
Şirketi’nin beş yılda bir yaptığı profil araştırması Profil 11’de
15 yaş ve üzeri, kır-kent Türkiye geneli 53,7 milyon kişi
ile görüşülmüş. Çalışmanın sakal bıyık ile ilgili bölümüne
bakıldığında 1993 yılında erkeklerin yüzde 77’si bıyıklıyken
bu oran 2011 yılında yüzde 33’e düşmüş. Sakal bırakan
erkeklerin oranı ise 1993 yılında yüzde 17 iken, 2011 yılına
gelindiğinde yüzde 23’e çıkmış.
kademede çalışanlar sakal ve bıyık bırakabiliyorlar.”
Orta yaş ve gençlerde kirli sakal yaygın. Günümüzde
gençlerin de sakal bıraktığını belirten Ötkünç, bunun
birçok sebebi olabileceğini söylüyor: “Moda, TV
dizilerinden etkilenme, muhafazakâr bir hükümetin
olması vs... Orta ve üst yöneticilerin ideolojik bıyık ya
da sakal bırakmaları kişisel görüşlerini deşifre edeceği,
şirketin dış paydaşlarla ilişkilerini olumsuz etkileyeceği
için çok tercih edilmiyor olabilir. Ancak şirket
ekonomik bağlamda çok güçlü ise bir sorun çıkmaz diye
düşünüyorum.”
İş hayatında sakal bıyık
Konu iş hayatı olunca sakal ve bıyık öncelikle iş
görüşmesinde bir engel olarak karşımıza çıkıyor.
Sakal ve bıyık yüzü kapladığı için mimikleri de
gizleyebiliyor. Yalan söylendiğinde rahat bir şekilde
anlaşılamıyor. Bu nedenle insan kaynakları uzmanları
görüşmelerde adayda sakal ve bıyığın olmasını tercih
etmiyor. Sakal ve bıyığın iş görüşmesinde tercih
edilmemesinin bir başka nedeni ise temiz bir görüntü
vermemesi. İmajınız, görüntünüz aynı zamanda
şirkete ve görüşmeyi yapacağınız kişiye duyduğunuz
saygının da bir göstergesi. Michael Page Türkiye İnsan
Kaynakları Yöneticisi Burcu Havlucuoğlu profesyonel
görüntünün birçok faktöre bağlı olduğunu söylüyor:
“Şirketlerin bir giyim prosedürü var ve çalışırken buna
uyulması gerekiyor. Problem sadece iş görüşmesine
sakallı bıyıklı gitmek değil. Çalışmak istediğiniz
kurumun da buna nasıl yaklaştığını bilmelisiniz. Ayrıca
her şirket farklıdır ve farklı şartları vardır. Sadece
bu da değil, bir bankada uzmanlık pozisyonu için
görüşmekle bir reklam ajansında çalışmak için mülakat
görüşmesi yapmak birbirinden tamamen farklıdır.”
Havlucuoğlu, görüşmeye gelen kişilerin sakal bıyıklı
olmasının mimiklerini gizlediği görüşüne katılmıyor.
Adayın yalan söyleyip söylemediğini anlamanın
kolay olduğunu belirten Havlucuoğlu, tavrının,
hareketlerinin ve hatta ses tonunun çok daha belirleyici
olduğunu söylüyor.
Kamu kurum ve kuruluşlarında çalışan personelin
kılık ve kıyafet yönetmeliğinde şu açıklamayla
karşılaşılıyor: “Kulak ortasından aşağıda favori
bırakılmaz. Saçlar, kulağı kapatmayacak biçimde ve
normal duruşta enseden gömlek yakasını aşmayacak
şekilde uzatılabilir, temiz bakımlı ve taranmış olur.
Hergün sakal tıraşı olunur ve sakal bırakılmaz. Bıyık
tabiî olarak bırakılır, uzunluğu üst dudak boyunu
geçemez, üstten alınmaz, yanlar üst dudak hizasında
olur, alt uçları dudak hizasından kesilir.”
Şirkete göre değişiyor
Özel sektörde ise durum farklı. Çalışanların sakalı
bıyığı yaptıkları işe ve şirket prosedürlerine göre
değişiyor. Örneğin bankacılıkta sakallı bıyıklı çalışana
pek rastlanmazken pazarlama, medya gibi daha
rahat sektörlerde sakal bıyık konusunda bir kısıtlama
görünmüyor. Fakat yine de çalışanlar bu konuyla ilgili
işyerleriyle sorun yaşayabiliyorlar. 2 sene önce Türk
Telekom’da görevli mühendis Bülent Atuk, iş yerine
top sakallı gitmesi nedeniyle kınama cezası almıştı.
Ayrıca kılık kıyafet yönetmeliğine aykırı şekilde sakal
bıraktığı gerekçesiyle başka bir görev yerine nakli
istenmişti. Ankara 19. İş Mahkemesi ise işyerine top
sakallı olarak geldiği gerekçesiyle amirleri tarafından
mobbing’e maruz kalan mühendisi haklı buldu ve Türk
Telekom’un çalışanına manevi tazminat ödemesine
karar verdi.
Bıyıklı erkek
daha çok kazanıyor
1 ay boyunca bıyık kesmek yok
Bıyık başka bir alanda daha dikkat
çekme amacıyla kullanılıyor. 2003 yılında
Avustralya’da başlayan No-Shave
November veya daha bilinen adıyla
Movember hareketi, prostat
kanserine dikkat çekiyor. Her
sene Kasım ayında Yeni Zelanda,
İngiltere, İrlanda, Amerika,
Kanada, Danimarka, Finlandiya,
Norveç, Belçika, Çek Cumhuriyeti,
İspanya, Hong Kong, Singapur, Fransa,
Almanya, İsveç, Avustralya, Avusturya, İsviçre,
Hollanda, Güney Afrika’da resmi olarak
kampanyalar, etkinlikler düzenleniyor. Bunların
en bilineni ise Kasım ayı boyunca erkeklerin
bıyıklarını kesmemeleri. Kadınlar ise takma
bıyıklarla destek oluyor. Bu sene Janssen
Türkiye de Movember hareketine
katıldı. Artırılması istenen
prostat kanseri farkındalığı
ile amaç prostat kanserinin
daha iyi öğrenilmesi, erken
teşhisin önemine dikkat
çekilmesi ve tedavi yöntemleri
hakkında daha çok konuşulması.
Kampanyaya destek kapsamında,
20.11.2012’de, erkekleri tehdit eden prostat
kanseri hastalığına dikkat çekmek için Janssen
Türkiye çalışanları da kadın, erkek demeden
gerçek ve takma bıyık ile fotoğraf çektirdiler.
Amerikan Bıyık Enstitüsü, 2
bin bıyıklı, 2 bin sakallı ve 2 bin
tıraşlı erkekle bir çalışma yapmış.
Bıyıklı Amerikalıların Tasarruf
ve Harcama Düzenleri başlıklı
araştırmaya göre sakallı erkekler
sakalsızlardan yüzde 4-8 arası
daha çok kazanıyor. Reuters’ta
yer alan bir başka habere göre de
(bizdeki durumun tam aksi olarak)
bıyıklı erkeklerin mülakatlarda
daha çok iş alma şansı olduğu
ortaya çıkmış.
C M Y B