küresel terörizmin ekonomik yansımaları ve çözümler

BOĞAZİÇİ ÜNİVERSİTESİ-TÜSİAD DIŞ POLİTİKA FORUMU
KÜRESEL
TERÖRİZMİN
EKONOMİK
YANSIMALARI
VE
KÜRESEL
TERÖRİZMİN
EKONOMİK
YANSIMALARI
ÇÖZÜMLER
VE
ÇÖZÜMLER
25 Ocak 2005 /İstanbul Ceylan Intercontinental Oteli
AÇILIŞ KONUŞMASI
Cem Duna:
Değerli Konuklar,
Boğaziçi Üniversitesi-TÜSİAD Dõş Politika Forumu’nun düzenlediği “Küresel Terörizmin
Ekonomik Yansõmalarõ ve Çözümler” konulu konferansa hoşgeldiniz. Bu konferans
çerçevesinde birazdan çok değerli Türk ve yabancõ uzmanlarõn görüşlerini dinleyeceğiz
Ekonomik açõdan bakõldõğõnda terörizmin beş çarpõcõ sonucundan bahsedebiliriz. Bunlarõn
başõnda terörist saldõrõlarõn neden olduğu insan kaybõ ve maddi hasarlar nedeniyle terörizmin
bir ülkenin sermaye birikimini azaltan yönde etkisi geliyor. İkinci olarak terörizmin yarattõğõ
tehdidin ekonomide üst düzeyde bir belirsizliğe neden olduğunu görüyoruz. Bu belirsizlik,
yatõrõmlarõ dolayõsõyla da ekonomiyi olumsuz etkileyen önemli bir faktöre dönüşüyor.
Dördüncü olarak terörizme karşõ alõnan tedbirler, ister istemez ekonominin üretken
sektörlerinden çekilecek kaynaklarõn güvenlik için kullanõmõ anlamõna geliyor. Nihayet,
terörizm turizm gibi birçok önemli sektörü olumsuz etkiliyor.
Aslõnda terörizmin yeni bir olgu olmadõğõ hepimizin bildiği bir gerçek, bugün dünden farklõ
olarak terörizmin bazõ bölgeler ve ülkelerle sõnõrlõ düşünülmeyecek bir olgu niteliğine
büründüğü de bir gerçek. Terörizmin uluslar üstü niteliği, buna karşõ ülkelerin tek başlarõna
savaşamayacaklarõnõ dolayõsõyla güvenlik ve ekonomi alanõnda alõnacak tedbirlerin de global
anlamda düşünülmesi gerektiğini bize gösteriyor.
Terörizmin uluslar üstü bir nitelik kazanmasõnõn, dünya ekonomisinin hayal edilmeyen ölçüde
ekonomik ve mali anlamda bir bütünleşmeye gittiği bir dönemde gerçekleştiği gerçeğine
dikkatinizi çekmek istiyorum. Dünyanõn ekonomik anlamda bütünleşmesi bize terörizmin
olumsuz etkilerinin daha fazla hisssedildiği bir ortam sunuyor. Terörizm özellikle yabancõ
yatõrõmcõlarõ etkiliyor. Açõk bir ekonomi aynõ zamanda uluslararasõ yatõrõmcõlarõn riskli
ülkelerden çekilip yatõrõmlarõnõ başka ülkelere kaydõrmalarõna olanak sağlõyor.
Bugün dünya ekonomisi gücünü mallarõn, hizmetlerin ve insanlarõn serbest dolaşõmõndan
alõyor. Öte yandan, küreselleşmenin motoru olan ulaşõm ve iletişimdeki gelişmeler teröristlere
yeni imkanlar sunuyor. Bunun karşõsõnda daha fazla güvenlik nedeniyle mallarõn ve insanlarõn
dolaşõmõnõn engellenmesi ise adeta teröristlerin bir galibiyetine dönüşüyor. Ekonomik
anlamda küreselleşmenin karşõsõndaki en önemli sorun, bir taraftan serbest ticareti
geliştirilirken diğer taraftan da terörizme karşõ daha etkin mücadele yollarõ bulunmasõdõr.
Terörizme ekonomik anlamda karşõ duruş herşeyden önce ortak bir anlayõş gerektiyor. Bu
konferansõn ekonomik anlamda terörizmin yarattõğõ etkiler kadar ortak mücadele yollarõ
hakkõnda bize õşõk tutacak fikir alõşverişlerine vesile olmasõnõ dileyerek sözlerime son
veriyorum.
Sizleri saygõyla selamlõyorum.
ONUR KONUŞMACILARI
John Maresca:
Good morning ladies and gentlemen and thank you all for coming. Let me start by thanking
the organizers of this conference board for inviting me, I am delighted to come back to
Istanbul, Turkey. I might tell you that the first time I was here was more than 30 years ago
and since that time I’ve come here many many times. As some of you know I was deeply
involved in number of issues that are direct concern to Turkey. I worked with Turkey over the
years on some of these issues with some success but not with total success and for that reason
I’ve come back here many many times and I’ve always been impressed by the dynamism,
creativity and energy that one feels immediately in this country. Just to give you an example, I
was at one point Assistant Secretary of Defense and at that time we signed an agreement with
Turkey under which Turkey could produce the F16, at the time F16 was the most
sophisticated fighter aircraft in the world and a lot of people in Washington were skeptical
that Turkey could actually produce this aircraft, there was no aircraft industry to speak of in
this country at the time and in fact I visited the place where the factory was to be build to
produce these planes and I can tell you that it was very simply great big muddy field and that
is where the factory was built. In fact that the US Air Force was so skeptical about this that
they wrote a clause to the agreement that every single F16 that was produced in Turkey would
have to be tested by the US Air Force and they were all tested and they were all just fine and
Turkey became a producer of this very sophisticated aircrafts. I thought that was very
impressive achievement for this county and it’s always struck me that that signals the kind of
things that this country can do. I also would like to congratulate the organizers of this
conference on the subject that they’ve chosen for today’s meeting. It is a very timely subject
and I’d say especially in this country which has suffered over long time from terrorist attacks
itself from number of different directions so you have some direct experience, you have
dynamic economy, you have every reason in this country to be thinking about these very
difficult issues. There is going to be a lot of talk today about the practical aspects of this
question and I am not going to focus on some of these practical aspects but I thought I’d call
your attention to a book that I had to do with putting together not so long ago, it was
published just last year, it is called Business and Security and it has chapter headings that
address a lot of these practical issues:
The Security Industry
Survival Planning for Business
Defending Against Cyber Terrorism
The Concept of Critical Infrastructure in Business
Critical Energy systems
Economic Consequences of Terrorism
These are just few chapter headings in this book, which is published by the Oxford University
Press and Stockholm International Peace Research Institute. So I recommend that to you if
you want to get more deeply into some of these practical aspects of the consequences of
terrorism for business and of the kinds of planning that business people have to do these days
in order to anticipate what might happen to them especially after drawing the lesson of what
happened on 9/11.
What I’d like to look at is more in the area of remedies. That is the word that’s used in the
conference introduction. I think that the private sector that is to say the business sector of
economies has a lot to do in addressing remedies of terrorism and that’s what I’d like to talk
to you about, how can the private sector help to address the roots of terrorism, how can the
private sector contribute to resolving this problem and eliminating it. In other words we
should not only be thinking about how to defend ourselves against these things, we should be
thinking about how to eliminate this threat. I like to say right now very clearly that this not a
way of somehow justifying terrorism, there is no justification for terrorism, none. It is just that
we have to understand where it is coming from, we have to understand why there are people
prepared to do this and then we have to think about what we can do to eliminate whatever it is
that drives them in this direction. These are what I call roots of terrorism and I think we have
to think about this and it doesn’t justify terrorism and by the way while I am on this point let
me say that I do not represent the government of the USA. I’ve separated from government of
the USA 10 years ago so what I am saying is entirely my own responsibility here.
We have to understand why there are young people who are prepared to die in terrorist
attacks. Now risk of over simplification let me say that by and large it is my view that if there
were not thousands of young people out there who were unemployed, hopeless about their
future and somehow out of contact with society then Usame Bin Ladin and people like him
would not find recruits for terrorism. It is relatively simple equation in my view if young
people have hope for the future, if they believe that they can bring up their families
respectably, if they have jobs then they are much more unlikely to turn to extremes solutions
and to turn to extremes in some sort of terrorism. That means we need economic development
in places where these young people are located and this is of course where the private sector
comes in and by the way this equation applies to any society, any religion today. It happens
that the main number of terrorists seem to come from Islamic extremism of some kind but
tomorrow it could just easily be Christian extremists or Budist extremists or some other kinds
of extremists, it just happens that right now that is where it is coming from, it all applies to
this general rule that I am talking about applies in any society in any religious structure,
people turn to extremism when they are without hope. This is where the private sector comes
in. As it happens a lot of the world problems including economic development can be
resolved or largely resolved by applying resources to the problem but the resources that are
available for this kind of humanitarian problem are not growing. They are growing smaller by
about 12% per year in real terms that is to say all of the money; all of the governments and all
of the international organizations have available to address the world’s humanitarian problems
of poverty, of lack of education, of lacking clear drinking water and all the rest. Those
resources are declining by 12% per year and there is no place that we can look to that
governments and international organizations can increase those resources, there is just no
indication out there that tax payers are going to be anymore willing in the future to contribute
money in this direction then they have been in the past so where are the resources going to
come from to help us address this very dramatic dangerous problems. Meanwhile the private
sector is the wealthiest part of the world society. Every year the private sector creates more
than a trillion dollars in new wealth, more than half of the world’s biggest economies are not
countries at all they are companies, let me repeat that more than half of the world’s biggest
100 economies are companies, they are not countries. That is just to indicate that the wealth
that may be available to some of the problems of poverty that lead in some measure to
terrorism, those resources are available in the private sector and the private sector is the
biggest allocator of resources in the world. Trillion dollars of new wealth, which is created
every year in the private sector, is allocated to savings, to investments, for various kinds of
luxury items, to all kinds of things. It is allocated privately by the private sector. The private
sector is the creator of wealth in our societies and that means it also is the creator of jobs, the
biggest taxpayer and all the rest. It is the engine that drives our societies and creates the
wealth of our societies; you can’t get wealth at the post office. Much of that wealth that is
available in the private sector could be used to address the problems I am talking about but as
it stands now it is not used wisely and it is not used with these objectives in mind so the
challenge I submit to you is this, how can we encourage the private sector to use these
resources which it has in a way which will help us to address these problems. It can’t be done
against the interest of the private sector; the private sector’s objective is to create wealth. It
will always be this objective; the difficulty is to find ways in which the private sector in
pursuing its objective of creating wealth can also help with these problems. This is a difficult
challenge and we don’t yet have the answers. In the organizations that I happen to be the head
of now we have set out exactly in this direction to find new ways to encourage the private
sector. To use the resources at its disposal in a way that it addressed the problems that are the
root causes of terrorism. We’re doing this for example in Afghanistan, encouraging Western
companies to find local partners to create new enterprises that will open up jobs for Afghans
and not just daily jobs but jobs with technical attributes so that they learn something and that
they create something which is beneficial for their own societies. In the first instance generic
medicines, there are very few medicine available in Afghanistan so we are building a factory
which will produce generic medicine which will be owned by Afghans which will employ
Afghans. All of that because a Western company was interested in using the resources it had
at its disposal to help us to do this. This is just one example of many innovative things that
can be done that will help companies to use the assets that they have and their unique assets in
most cases to help to create jobs in areas where they are needed. As some of you may know in
a country like Afghanistan there are literally millions of young men out there who only know
how to carry a gun because for 20 years that’s what he’s been doing. Those young men who
only know how to carry guns have to be put into productive jobs or they will be hopeless and
then they will turn to the kinds of things that we’ve seen. That is a very concrete example of
the kind of equation that I am talking about. It is often said that Turkey has a special role
because it forms a bridge between the West and the world of Islam. I believe that is true and I
might say that I am very conscientious of this because I personally have a Muslim wife and so
I face everyday the need for understanding between the West and the world of Islam, I face it
everyday and I think that Turkey has a very special role to play in this area partly because it is
industrialized society that is growing more industrialized every day, partly because it has the
energy and the creativity that I talked about earlier and partly because its physical location
half way between Europe and Asia and because it brings to this problem a special
understanding of the needs on both sides. Let me also say as last taught that we in the West
have not always been wise about how we pursued some of these things. We have been
tempted to use brutality and unscrupulousness in response to the brutality that has been used
against us. I think for example what happened in Abu-garib prison is unspeakable and
unforgivable. We must be careful to preserve our own values and now allow ourselves to
respond to brutality with a brutality of our own. It is my view that if the moral authority that
we can bring to this kind of situation is our greatest asset and it is our greatest strength and
that’s what our society is built on. We have to preserve the kind of moral authority that has
traditionally been ours and not wasted in episodes like Abu-garib. If we can find constructive
ways to address the real problems that I am talking about then I think we will undercut the
basis of terrorism and ultimately defeat it. So as we talk today and as you think today about
this overall subject I would ask you not just to think about the ways in which we must defend
ourselves against terrorism, all of the mechanical ways in which we must defend ourselves all
of them are valid and necessary but I’d ask you also to think about how we can undercut
terrorism and defeat it at its roots. Thank you very much.
Sönmez Köksal:
Küresel terörizm konusu özellikle 11 Eylül’den sonra dünyanõn gündemine yoğunlukla girdi.
Fakat bazõ diğer konularda olduğu gibi, maalesef Türkiye dünya gündemine giren konularõ
göz ardõ etmek gibi bir geleneğe sahip olduğu için bu konulara yeterli önem verilemedi.
Benim sunuşum üç bölüm altõnda olacak. Öncelikle global terör deyince, terörün değişen bir
niteliği var, ona değineceğim. Fakat global terör değişen dünya çerçevesinde vuku buldu. O
itibarla dünyamõz nasõl değişti o konuya değineceğim. Sonuncu bölümde de çareler, önlemler
olarak bazõ noktalar üzerinde durmaya çalõşacağõm.
Son dönemde uluslarõ ve insanlarõ birbirine büyük ölçüde yaklaştõran birtakõm gelişmelere
şahit olduk. Soğuk savaşõn sona ermesi, komünizmle özgürlükçü demokrasi arasõndaki
ideolojik kavganõn bitmesi, küreselleşmenin insan-mal-para dolaşõmõna getirdiği büyük
kolaylõklar, enformatik ve iletişim teknolojilerindeki baş döndürücü gelişmeler, bilgi, kültür
ve medya etkileşiminin sõnõrlar ötesi bir etkinlik kazanmasõ. Bütün bu gelişmeler birtakõm
alõşkanlõklarõmõzõ temelden sarsmaya başladõ. Bunlar nedir? Teknolojiler devlet sõnõrlarõnõ
aşõndõrmaya başladõ. Ayrõca, devletin yetkileri tartõşõlõr hale gelmeye başladõ. Mutlakiyetçi
devlet anlayõşõndan yavaş yavaş farklõ bir devlet anlayõşõ ortaya çõkmaya başladõ. Bireyler,
sivil toplum örgütleri, medya, uluslararasõ şirketler ve diğer ekonomik aktörler alternatif bir
güç potansiyeli oluşturmaya başladõlar ve nihayet bunun sonucu olarak da güç denen unsur
sadece askeri değil, aynõ zamanda potansiyel bir ekonomik veri olarak ortaya çõkmaya
başladõ. İçinde bulunduğumuz sistem nasõl tanõmlanabilir? Tek kutuplu mu, çok kutuplu mu,
hiper gücün etkisi altõnda bir dünyada mõ yaşõyoruz? Bu konulara girmeden sadece bir
tanõmlama olarak bir türbülansa girmiş gibi görünüyor bütün dünya sistemi. Buradan herhalde
sakin sulara doğru önümüzdeki yõllarda çõkmaya çalõşacak.
Üç başlõk altõnda yeni oluşumlarõn üzerinde kõsaca durmak istiyorum. Bir tanesi küreselleşme,
diğerleri ise bölgesel entegrasyon hareketleri ve uluslararasõ sistemde ortaya çõkan yeni
aktörler. Küreselleşme tabii siyasi eylemin çerçevesini değiştirdi ve kõsõtladõ. Değiştirdi çünkü
bağõmlõlõk ön plana çõkmaya başladõ. Kõsõtladõ çünkü ulusal faaliyetin ulusal egemenlik alanõ
sõnõrlanmaya başladõ. Böylece, sõnõrlarõn açõlmasõ, insan-mal-hizmet ve sermayenin serbest
dolaşõmõ, iç ve dõş politika ayõrõmõna dayalõ tahlilleri de bir bakõma zora sokmaya başladõ.
Ayrõca, egemenlik, güvenlik, toprak bütünlüğü gibi kavramlarõn da gözden geçirilme
gereksinimi duyulmaya başlandõ. Bölgesel bütünleşmeler ise devletler arasõnda yeni tip bir
bağ yaratmaya başladõ. Ulusal çõkar kavramõnõn tanõmõ değişmeye başladõ. Dünya ulusal
çõkardan ortak çõkar anlayõşõna doğru kaymaya başladõ. Ayrõca, uluslarüstü ve “post
egemenlik” kavramlarõ önem kazandõ, ülkelerin, devletlerin kendi iradeleriyle devrettikleri
birtakõm egemenlik haklarõ ortak bir başkentte, ortak bir torbada kolektif egemenlik haklarõna
dönüşmeye başladõ. Bu çerçevede, AB’nin oluşumu fevkalade önemli bir gelişme teşkil
ediyor. Bazõ çevrelerce aksi ifade edilse de bir gerçek var ortada: AB hem derinleşti, hem de
genişledi. 25 üyeye sahip bir entegrasyon hareketi haline geldi. Devletler güvenliklerini
bölgesel bloklar aracõlõğõyla güçlendirme arayõşõ içine girdiler. NATO’nun gösterdiği büyük
gelişmeyi özellikle vurgulamak lazõm. Bir diğer sonuncu unsur da ulus devletin bazõ güvenlik
politikalarõnda örneğin sõnõr kontrolleri gibi bazõ yetkilerin de kaybõna yol açtõ bu gelişmeler.
Yeni aktörler ise adeta doğu batõ rekabetinde devlet ne kadar önemli oynuyor idiyse,
küreselleşme de bu rolünü o ölçüde başka gruplara şirketler, sivil toplum örgütleri çõkar
gruplarõna bõrakmak durumunda kaldõ. Bu yeni aktörler soğuk savaş döneminde ulusal çõkar
adõna kontrolünde bulunduklarõ devlet vesayetinden kurtulduklarõ gibi önemli birtakõm mali
imkanlara da kavuştular. Neticede etkileri, doğduklarõ topraklarõn ötesinde sõnõrlarõ aşarak
yayõldõ. Böylece, sõnõrlar ötesi ilişkiler kavramõ önem kazanmaya başladõ.
Daha sonraki panelde de üzerinde durulacak olan küreselleşmenin yoğunlaştõrdõğõ akõm ve
trafik üzerinde durmak istiyorum. Birdenbire bu unsurlar dünyanõn gündemine girmeye
başladõ. Doğal akõmlar. Her türlü ulaşõmõn kolaylaşmasõ mikrop ve virüslerin yayõlmasõnõ
kolaylaştõrdõ. Bu sabah BBC’yi dinliyordum. İngiltere’de bazõ kentlerin boşaltõlma planlarõnõn
yapõldõğõna dair haber vardõ. Özellikle Asya gribinin birdenbire dünyayõ saran bir felakete
dönüşebileceği göz önünde tutularak, bu tür hazõrlõklarõn yapõldõğõna dair bir haber vardõ.
Burada da artõk epidemi değil, pandemiden bahsedilmeye başlandõ. Yani pandemi birdenbire
dünyayõ saran felaket şeklinde. Akõmlar deyince, doğal akõmlar yanõnda bir örgütlü akõmlar
var, bir de siyasi amaçlõ akõmlar var. Örgütlü akõmlar deyince, kurala bağlõ olanlar. Bunlar
ticari mübadele, sermaye hareketleri. Bir de kurala bağlõ olmayanlar. Bunlar kurala uymayõ
reddeden veya uygulama güç ve yeteneği olmayan bölge veya devletlerden kaynaklanan
akõmlar. Bunlar uyuşturucu, silah ticareti, değerli maden ticareti gibi birtakõm unsurlar.
Nihayet siyasi amaçlõ akõmlar. Militanlarõn yer değiştirmesi, silah malzeme tedariki ve ulaşõm
kolaylõklarõ terörist hareketleri doğurmuş oldu. İçinde yaşadõğõmõz dönemin iki önemli ana
sorunu var. Bir tanesi bu akõmlarõn güvenliğinin sağlanmasõ, diğeri de istikrarsõz ve tecrit
edilmiş bölgelerin sisteme entegre edilmesi. Akõmlarõn güvenliğinin sağlanmasõ. Bunun için
akõmõn çõktõğõ, doğduğu toprağõn güvenli olmasõ lazõm. Bu akõmõ kontrole yetkili etkin bir
devlet bulunmalõ. Ayrõca, bu amaçlarõ uluslararasõ işbirliğine açõk bir davranõş sergilenmeli.
İstikrarsõzlõk ve tecrit edilmiş bölgeler yani gri alanlar dediğimiz bölgeler ise, dünya sistemine
entegre edilmesi gerekiyor. Gerilla, mafya gibi gruplarõn kendi kendilerine hazõrlayõp, ilan
ettikleri ve keyiflerine göre değiştirdikleri kurallarõn egemen olduğu bölgelerdir. Bugünlerde
gene Venezuella ile Kolombiya arasõnda yaşanan krizin kökünde yatan olaylardan bir tanesi.
Bu gruplar uluslararasõ uyuşturucu, silah, kadõn ticareti ve kirli para etrafõnda örgütlenmiş
şebekeler. Bu coğrafyalar global tehdide dönüşebilme potansiyeli taşõmaktadõr. Tabii Irak’taki
muhtemel gelişmeleri bu perspektif içinde ayrõca değerlendirmekte de fayda var. Bütün bu
sistem değişikliği içinde nasõl bir devlete gerek var. Bu devletin saydam olmasõ lazõm, açõk ve
okunabilir olmasõ lazõm. Yasa ve usullerle öngörülebilir bir devlet haline dönüşmesi lazõm, ki
sistem bu andõğõmõz hastalõklardan kendisini kurtarabilsin.
Biraz evvel bu anlattõğõm dünyadaki gelişmelere paralel olarak terörizmin evrimi üzerinde
durmak istiyorum. Burada terör deyince, taban ve tavan teorisi var. Yani tabanda zafiyetleri
olan sosyal kitleler. Büyükelçi Maresca bahsetti. Hastalõklõ yõğõnlarõn mevcudiyeti. Fakat
tavanda sõğõnõk, lojistik destek var. Para, sahte belge, silah diplomatik kolaylõk var. Bunlar
olmadõğõ takdirde, zaten bu olayõn da süreklilik kazanmasõ mümkün değil. O itibarla devlet,
para, jeopolitik, gizli güçler ve manipülasyonu değerlendirmeden bu oluşumu gerçek anlamda
anlamak pek mümkün değil. Terörizmin tarihi gelişim ve anlam açõsõndan bir kopuş yaşandõ.
Niteliği ve şekli farklõ olmaya başladõ. Daha önce hepimizin şahit olduğu bir terör olayõ vardõ.
Yerel idi, şimdi küresel oldu. Laik idi, dini motifleri işlemeye başladõ. Self determinasyon
peşindeydi, şimdi dünya hakimiyeti, ümmet kurma arayõşõ içinde. Siyasi açõdan Marksist
Leninist idi. Şimdi teolojik dini bir kisve aldõ. Ayrõca, mesajlarõ hep yerel idi, siyasi açõdan
zayõf mesajlar veriyordu. Halbuki, şimdi küresel mesajlar vermeye başlayan bir olay haline
dönüştü. Tabii her ne kadar terör son dönemde özellikle global terör ve sanal bir alemde
hareket ediyormuş gibi değerlendirilse de gene de terörün bir üsse ihtiyacõ var. Sadece
ideolojik ve mantõksal zemin yeterli değil, yapõlanmasõ gerekiyor. Biraz evvel andõğõm gri
alanlar çerçevesinde belirli coğrafyalarõn istikrarsõzlaşmamasõ ve böylece uluslararasõ
terörizmin yeni üsler edinmemesi dünya güvenliğinin geleceği açõsõndan yaşamsal önem
kazanõyor. Özellikle Türkiye’nin içinde bulunduğu coğrafya açõsõndan bu yaptõğõmõz tespit
çok daha fazla önem kazanõyor. Global terörün nitelikleri global diyoruz. Niçin global? Bütün
dünyayõ kapsõyor. Adeta, küreselleşme karşõtõ hareketlerle bu açõdan bir paralellik gösteriyor.
Çünkü ulus devlet sõnõrlarõnõ aşõyor. Şu ve bu rejimi devirme ötesinde bir küresel cihat
peşinde. Global militan yapõsõ itibariyle yaşadõklarõ ülkeleri terk edip, yaşamlarõna yeni bir
anlam verme arayõşõnda köklerini kaybetmiş, kültürel kimlikleri bozulmuş, çok değişik ülke
kökenli bunlar. Global, çünkü öngörülemeyen enformatik medya iletişim haberleşme
imkanlarõnõ en iyi şekilde kullanabilen militanlar. Global, çünkü menşeleri itibariyle global.
Her ülkeden adeta bunlarõn içinde unsur bulmak mümkün. Uluslararasõ düzeyde gene bir
adeta terör enternasyonali ile karşõ karşõyayõz. Grup içi ve gruplararasõ gri ilişkiler sözkonusu.
Fonlamada, istihbarat paylaşmada, lojistik eğitim sağlamada, planlama, icrada adeta
birbirlerine yardõmcõ olma arayõşõ içindeler. Basõnda da yer aldõ. Kolombiya’daki birtakõm
gerillalarõn IRA tarafõndan eğitildiği tesbit edilmiş olan bir bulgu. Yani uluslararasõ düzeyde
ne kadar sõkõ işbirliği içinde olduklarõnõn bir göstergesi. İşbirliği ülke çapõnda olabiliyor.
Bölgesel ve küresel açõdan yapõlõyor. Fikir, felsefe, imaj konusunda yardõm ediyorlar
birbirlerine. Personel, uzmanlõk, istihbarat ve geri alan sağlama konusunda da aynõ şekilde
birbirlerine yardõm ediyorlar. Özet olarak, aile, toplum, ülke değerlerinden kopuk, maceracõ,
yarõ aydõn, kökleri imha olmuş, devletine ve ulusal bir örgüte hizmet yerine, sõnõrõ olmayan,
dünyayõ saran, küresel bir inancõn peşinde sürüklenen bir kitleyle karşõ karşõyayõz. Bu
vesileyle tabii çok yoğun bir şekilde asimetrik savaştan sözedilir. Global terörün ortaya
koyduğu bir diğer önemli olgu da son teknik gelişmelerle güç merkezlerinde bazõ kõrõlgan
noktalarõn olduğunun ortaya çõkmasõ. Nedir bunlar? Kitlesel imha silahlarõnõn kolayca
geliştirilebilmesi olanağõ. Geçenlerde Almanya’da bir mutfakta salin gazõ üreten bir genç
ailesinin bile haberi olmadan zehirli gaz üretiminin belirli bir aşamasõna geldiği ortaya çõktõ.
IT’ye bağlõ olarak mali, ticari, enerji ve bunun gibi sistem ağlarõnõn kõrõlganlõğõ ve nihayet
hava, deniz, kara ulaşõm sisteminin kolayca yara alabilmesi.
Sonuç olarak, 11 Eylül olaylarõ ile beraber kõta devlet-ABD bir ana hedefe dönüştü ve bir
örgütle karşõ karşõya kaldõ. Geçmiş teröristlerden farklõ olarak mutlak kendini kurban etme
duygusuyla hareket eden bir kitleyle bir talebin müzakere edilmesi davranõşõ ortadan kalktõ.
Çünkü daha önceki terörist eylemlerde her zaman bir talep var idi. Halbuki şimdi ortada bir
talep yok. Adeta vicdanlarõn, düşünce sistemlerinin değiştirilmesi talep ediliyor. Ayrõca,
siyasete mistik yükleme yapõldõ ve siyasetin dini inançla birleşmesi olgusu ortaya çõktõ. Dinle
modern finans kapitalizminin birleşimine şahit olduk ve orta çağõ çağrõştõran en geri fikir ve
inançlarõn en modern iletişim ve bilişim teknolojileri ile uyuşabileceğini hep beraber gördük.
Üçüncü konu başlõğõm olan önlemler kõsmõna gelince, teröristler stratejik aktörler haline
dönüştü. Ülke savunmasõnõn en zayõf yönlerini izleyip, gözetleyip hedeflerini ona göre
seçiyorlar. O itibarla terör mantõğõndaki değişikliğe paralel olarak yönetenlerin ve
vatandaşlarõn hepimizin değişen bu stratejik olgularõ doğru algõlamamõz gerekiyor.
Uluslararasõ koşullarõ ve terörizmin geçirdiği değişime paralel olarak kavramsal düşünce
sistemlerini değiştirmemiz, değişen yeni koşullarõ özümsememiz ve politikalarõ ve önlemleri
buna uygun hale getirmemiz gerekiyor. Stratejik amaç bu bütün ülkeler ve Türkiye için de
geçerli. Birinci amacõmõz terörist saldõrõlarõn önlenmesi. İkincisi, terörizme karşõ zafiyet
noktalarõnõn ortadan kaldõrõlmasõ. Üçüncüsü de, etkilerinin en aza indirgenmesi veya yok
edilmesi. Bu amaca dönük olarak da güvenlik kuvvetlerinin sivil yapõnõn ve toplumun bütün
katmanlarõnõn yeniden yapõlanmasõ. Askeri önlemler haliyle tabii devletin tepki verme
iradesini ve yeteneğini temsil eden güçler. Bunlar özel kuvvetler. Örtülü gizli faaliyetler
haliyle bütün bu faaliyetin açõğa vurulmasõ lazõm. Potansiyel tehdidin belirlenmesi lazõm.
Tespit edilmiş örgütlerin yapõlarõna sõzma başarõsõnõ göstermek lazõm, sermaye hareketlerinin
izlenmesi lazõm. Çünkü para kaynaklarõ bütün bu hareketi besleyen ana unsur. Ulaştõrma
sistemindeki tehlikeli ve kuşkulu hamulenin izlenmeye alõnmasõ. Önleyici faaliyet yürütecek
yetenekli personelin yetiştirilmesi. Üs, laboratuar, şebekelerin etkisizleştirilmesi. Burada
istihbarat çok önemli. Özellikle, Amerika’da yoğun bir şekilde tartõşõlan 3D (detect, deter,
distrup) ve 4D (defeat, deny, diminish, defend) kavramlarõ var. İnsana dayalõ istihbaratla
sinyale dayalõ istihbarat arasõndaki füzyon olayõ çok önemli. Özellikle, ABD’nin Irak’ta
karşõlaştõğõ sorunlardan, Afganistan’da karşõlaştõğõ sorunlardan en büyük vechezi olan bu
insana dayalõ istihbarat kaynaklarõnõn sõnõrlõ olmasõ sadece sinyal istihbaratõ ile bazõ
eylemlerin, bazõ harekatõn başarõya ulaşma şansõnõn pek yüksek olmadõğõ son yaşadõğõmõz
olaylarla ortaya çõktõ. Koordinasyon gereği hem ulusal düzeyde, hem uluslararasõ düzeyde
koordinasyon çok önemli bir hal almaya başladõ. Tabii bir de elde edilen istihbaratõn uzman
değerlerinin değerlendiriciler tarafõndan değerlendirilmesi bir diğer önemli olay.
Ülkemizin bazõ ana önceliklerine değinecek olursak, öncelikle Türkiye’nin ABD’nin kötülük
ekseni olarak tanõmladõğõ ülkelerle ülkelerle 1683 km. ortak sõnõrõ var. Buradan Irak’õ
çõkaracak olursak bu miktar biraz daha azalõyor. Fakat Irak’õn nasõl bir seyir göstereceğini
bilemediğimiz için aşağõ yukarõ bu kilometre gerçekçi bir kilometre. Ayrõca, Türkiye doğu–
batõ, kuzey-güney eksenlerinde doğal meşru / gayri meşru akõmlarõn adeta kavşak noktasõnda.
Sõnõr ve ulaşõm güvenliğine dair diğer önemli bir nokta yasal akõmlarõn etkin ulaşõmõ
sağlanõrken, teröristlerin bu kolaylõklarõ kullanmalarõnõn engellenmesi. Eksenlerin kesiştiği
noktada sağladõğõ avantajlarõn terörist hareketler açõsõndan bir dezavantaja dönüşmemesi için
gerekli önlemlerin alõnmasõ gerekiyor. Bunun için de akõllõ sõnõrlar oluşturulmalõ. Bunu AB ile
zaten adõm adõm yapacağõmõz bir ortak projeye dönüşecek herhalde. Uluslararasõ konteyner
taşõmacõlõğõnda güvenliğin sağlanmasõ, bu konuda atõlan adõmlar var. Yabancõlar polisi
teşkilatõnõn Türkiye’de kurulmasõ gereği diğer bir önlem. Sahil muhafaza ve özellikle
Boğazlar güvenliğinin sağlanmasõ ve denizden gelebilecek herhangi bir terörist eyleme karşõ
kara, hava, deniz ulaştõrmasõnõn güvenliğinin sağlanmasõ gerekiyor. Kritik ve ana altyapõ
tesislerinin korunmasõ. Kitle imha silahlarõna, kirli bombaya karşõ hazõrlõklõ olunmasõ. Siber
terör konusunda ulusal yapõlanmayõ sağlamak. Burada Milli İstihbarat Teşkilatõ’nõn kontrterör değişen kontrespiyonaj gereksinmelerine paralel ve genel anlamda bütün yönleriyle
devlet güvenliğini sağlayacak şekilde yeniden yapõlandõrõlmasõnõ temin etmek Türkiye’nin
alabileceği önlemlerden bir tanesi. Gene bankalar, finans kurumlarõ, sigortacõlõk, büyük
üretim üniteleri, her türlü akõmõ kontrol eden mesleki kurum ve kuruluşlar gibi ana ekonomik
aktörler başta olmak üzere toplumun bütün katmanlarõnõn güvenlik sağlanmasõna sorumluluk
üstlenmeleri için gerekli eğitimin, pedagojik çalõşmanõn Türkiye’de yapõlmasõ bir ihtiyaç
olarak ortaya çõkõyor.
Son bir gelişme, ilk defa Türkiye’de 1981’de kabul edilmiş olan özel güvenlik kanunu vardõ.
Burada tabii Anglo-sakson kültüründe özel kamu işbirliği fevkalade esnek bir şekilde
yürüyor. Fakat Avrupa geleneğinde ve Türkiye’de güvenlik deyince sadece devlet karşõmõza
çõkõyor. Halbuki, yavaş yavaş devlet-özel sektör işbirliğinin bu alanda kendisini göstermesi
lazõm. Yeni yürürlüğe giren bu yasa bu açõdan yeni bir açõlõm oluşturuyor (10 Haziran 2004
tarihli ve 5188 sayõlõ Özel Güvenlik Yasasõ ve 7 Ekim 2004 tarihli uygulama
Yönetmeliği).Yani güç bir yasa, uygulamasõnda çok önemli problemler yaşanacak fakat ilk
adõm olduğu için herhalde olumlu karşõlamakta fayda var. Bazõ sonuç ve sorular çoğalan
nitelik ve boyut değiştirerek ortaya çõkan tehditlerle mücadele için eski araçlar yeterli mi?
Kanaatimce hayõr. Türkiye’nin yeni araçlara ihtiyacõ var. Elimizdeki araçlarõn yeni
gelişmelere uyumu mümkün mü? Yoksa yeni bir yapõlanmaya ve önlemler dizisine mi
başvurmak gerekir? Herhalde başvurmak gerekecektir. Küresel terör, köktendinci, uyuşturucu
kartelleri, örgütlü suçlarla bir bütün oluşturuyor. Bu gerçeği hiçbir zaman aklõmõzdan
çõkarmamamõz lazõm. Kavramsal ve gerekli olabilecek önlemleri toplumun özgüvenini,
paranoyaya düşmeden ve soğukkanlõlõğõnõ etkilemeden oluşturmak ve bu amaçla da toplumu
sürekli bilinçlendirmek gerekmektedir.
Çok teşekkür ederim.
BİRİNCİ OTURUM: ETKİLER VE ÇÖZÜMLER I
S. Gülden Ayman:
Değerli konuklar konferansõmõza hoş geldiniz. Aslõnda iki panelimiz olmasõna rağmen, konu
itibariyle konuşmacõlar aynõ bütünün ayrõlmaz parçalarõ. Sadece zamanlama nedeniyle bunu
ikiye ayõrmõş bulunuyoruz. Birinci konuşmacõmõz finansal pazarlar konusunda bize sunuşunu
yapacak olan Sayõn Mark McCOMBE. Kendisi iki yõldõr HSBC Türkiye Başkan Yardõmcõsõ
olarak görevini sürdürmekte. HSBC’nin Türkiye’de edinilen ticari faaliyetlerinin
entegrasyonu görevini üstlenmiş bulunuyor. Bay McCOMBE daha önce yine aynõ bankanõn
Paris’teki özel bankacõlõk operasyonlarõnõ genel müdür sõfatõyla yürütmüş. 1992-1998 yõllarõ
arasõnda Hong-Kong HSBC’de şirket finans işlerinde çeşitli görevlerde bulunmuştur.
Mark McCOMBE:
Good morning ladies and gentlemen I’d like to thank TUSIAD-BU Foreign Policy Forum for
inviting me here today. I must admit I feel a little bit embarrassed because I am neither an
economist nor a terrorism expert, I can’t stand here today and offer you any remedies for
terrorism but what I can do is to give you brief insight, a case study as a commercial business
operating here in Turkey that was touched by terrorism rather fundamentally in November
2003.
My presentation is divided broadly into three categories and the first two categories really
look at how we dealt with a terrorist attack in the immediate aftermath and then what we did
subsequently to business back on to the footing it needed to be and the third section takes a
look little bit forward on what we believe the threats that businesses like HSBC face and how
we are dealing with those threats and perhaps I can touch that point little bit on with a year
past looking back on what the lessons we’ve learned are and what we would do for the costs
of this incident.
So the first part of this will give little bit of background for those of you who may not have
been in Turkey in November will be familiar. On 15th and 20th there were four suicide bomb
attacks, which took place in Istanbul, two against synagogues, and one against the British
Consulate. The two on 20th took place to coincide with George Bush’s visit to London. One of
those attacks was against our head office building in Istanbul and we estimated that the bomb
was about 2300 kg and there were 16 people killed in total, mostly because it happened
outside the building rather than inside and we sustained fairly major injury. More than 120
people were injured.
Let me talk little bit about what happened immediately afterwards. We established crisis
center straight after the incident and one of the first things we did was to dispatch the staff to
hospitals to obtain full list of those casualties that we had sustained. One of the things that we
learned about this which of course is very difficult after such an incident to actually know
where everybody is. Fire drills are very good way of having an organized exit but when you
have an accident like this people scatter and of course ambulance take everyone to nearest
hospitals so it took us more than two days to actually finally figure out who was where. The
role of the media is something that I certainly had underestimated before this incident, the
media was upon this incident within seconds and played a vital role both in disrupting the
recovery effort but also in fact in allowing us to send messages out to the broader
communities to what our position was. I said rumor management here was critical within the
immediate aftermath of this incident to manage some of the rumors particularly that we were
pulling out of Turkey. As I mentioned communication becomes absolutely key and one of the
things that we’ve learned we modified our business recovery plans across the group
subsequently is that really the classical means by which you communicate become futile in
this type of incident and you have to think on a broader perspective as to who needs to be
communicated with and what message needs to be passed particularly for global organization
where this type of incident can have a profound effect not just in Turkey but across the globe.
One of the things we were able to achieve subsequent to this attack was the recovery of our
business within two hours. This was something which was critical for the Turkish market and
those of you who are involved in the financial markets would know that the volatility that
Turkey suffered can be triggered by relatively minor events, the Central Bank was extremely
concerned that this would trigger a financial crisis this incident and one of the things that was
absolutely vital for us was to get particularly our treasury operations back up and running
within a short period of time. The Central Bank were personally commanded us for the efforts
we made in this direction because it allowed us to calm the markets and insured that there was
no panic within the system. One of the major areas that we focused on was the fact that after a
traumatic event like this there is a tendency for people try to do everything themselves and
one of the things we had to do was to segregate very clearly the task and responsibilities so on
the one hand where I talk about the business recovery and getting the treasury operations back
up and running that is very different from having to go and explain to spouses or mothers or
father that their children or relatives have either been killed or injured, these are two very
different tasks and you have to separate them otherwise the issue becomes very confused. I
talked about communication; one of the things we did notice was that of course once that
you’ve communicated you have to keep communicating and keep sending the same message
so that people understand what your position is.
Finally of course we had 500 people who were displaced and who had to be relocated so we
had head office reorganization plan put straight into place and remaining in that building we
also had to recover it and insure that it was actually safe for our people to go back in and
recover what was there. To give you just an example we had 56 vaults, which could only be
brought out manually on the backs of laborers. We had 1200 PC’s, 2000 cartons of
documents, 5000 items furniture and 80 cars. There was also substantial amount of cash and
gold and safe deposit box of customers in that building which all had to be removed safely
without obviously any power, so it was quite a difficult job. As I mentioned within our
contingency sight we established a new treasury and dealing room and we established
operations according to priority so for example payments that had to be made for the import
of goods we had significant number that were outstanding that needed to be paid otherwise
there would have been penalty for our customers and basically we released non-critical staff
but brought everyone in the following day in order to focus on some of these critical
operations.
Second part I was going to talk about a little bit was the lessons that we’ve learned. First of all
I think all multi-national businesses today focus on a business recovery plan. The Business
Recovery Plan (BRP) document should only be seen as one tool of many that helped with the
recovery process. Having an up to date BRP is useful, but having well trained, knowledgeable
staff is more so. What we do learn from this is that in actual fact what is critical is that you
have extremely well trained staff who are knowledgeable of the business practices and are
knowledgeable of what needs to be done in the event of such an incident. We’ve also typically
looked at our business recovery plan from a financial point of view as to what the risks of
losses are. Curiously enough what we noticed and I come back to this issue of communication
and the media was that reputation there is far more at stake during an incident like this and
how you react to an incident than the actual financial loss. We now focus our business
recovery plans on what are the likely impacts from a reputational point of view of any
particular incident. The other thing that we noticed within our business recovery plan was that
it was rather inward focused and now we focused our business recovery plan more externally
because there is a lot of assistance that you can get from outside for your business. For
example in this particular incident all other banks offered us assistance and many other our
commercial customers were willing to step in and help us if we needed it. Finally for the
business recovery plan I said basically no two crisis are alike, what we recognize is we had a
very specific incident and a lot of what our business recovery focused on was a much more
generic type of incident in Istanbul, in particular the earthquake. So avoid over
standardization of your BRP’s. Different situations require different approaches and
resources.
The lessons learned from security were absolutely critical because we know taken them and
apply them across HSBC which is operating in 90 countries so you can imagine that the
nature of the risk and terrorist threat that we face is really not just a local Turkey problem.
The lesson on security, the most important lesson and this picture I put up here because I
think it tells a tale is the value of anti-bomb blast film on windows. The casualties in our
building would have been significant had it not been for this bomb blast film that protected
the life of many people so I encourage anyone who is involved with business activities to
check that you have bomb blast resistant windows.
I think we got a very serious wake-up call on the security front because we had really focused
on traditional types of risk of people coming into branches with guns to take money, what we
hadn’t appreciated and was talked about earlier was the fact that people would be willing to
undertake suicide attacks with the sole aim of making a spectacular message with no
demands, no threats, nothing that they were seeking at the end in other words to sum up we
have an unpredictable security threat, we can’t rely on traditional security which means what
for a bank like ourselves, all we can do is try to deter the next attack because we believe there
will be another attack and the unfortunate message you just don’t want to be the target that
they pick. You want them to pick someone else so we have to put more emphasis on
preventative measures, training security personnel and we have to promote vigilance amongst
our security staff and a physical presence so that anyone who happens to be scooping out of
the building sees that this is not a target worth going after. We believe that our building was
targeted relatively shortly before the explosion however we know that from interviews that we
have seen, we know that they were scoping out the building for many weeks before hand
which meant they saw the weaknesses in our security and were able to take advantage of it
and then of course the other thing I said is that we can’t rely on traditional intelligence
anymore. We were very specific in seeking assurance that there was no continued threat after
these synagogue bombs and we were assured that normally Al-Qa’ida notice operand was to
make some big bang then go to ground for a few months of course five days later we rather
paid the price. Finishing off on security I think as I mentioned fire drills are extremely useful
but it is impossible to know how many staff are in the building, there is no way to account for
various visitors, messengers that are passing by the injured staff as I mentioned was all taken
to various different places and of course we had no way at that time getting back into the
building to actually know whether or not there was still people inside.
I’ve talked little bit about IT and the premises issues, one of the advantages we had our data
center was not located in the building that was bombed therefore we were able to recover the
business relatively quickly. We now build in spare capacity to accommodate extra staff in the
event of any type of attack. Lotus Notes was very low on our business recovery priority,
we’ve now put it right at the top because it was the only way we could communicate, we have
more than 2 million customers and we have about 50.000 commercial customers across
Turkey, we had to communicate with them and of course all the telephone lines were down
for a good number of hours so we had to use Lotus Notes or bring Lotus Notes back up in
order to communicate. We used overnight e-mail and fax as well as effective means of
communication.
I think one of the things we learned was very difficult to be prepared for an event like this
from an Human Resources and an emotional point of view. This was a severe trauma suffered
which I think for the employees of HSBC was very different to some of the other trauma that
they have perhaps been through in terms of earthquakes or military cues or whatever in their
life because it was targeted at one institution, it was not something that happened generically
across Turkey and therefore it had a profound effect on the psychology of the work force. I
put a few things down here that were the lessons we felt we learned from this incident for
example giving very clear simple directions to people, not sending staff home because
curiously enough sitting at home was the worse place to be but to be together with other
people who had common experience so keeping them busy as I say security and comfort
where actually found in being together. We had no counseling plans in place we now have
very firm counseling plans in place in the event of other such an attack. It is very important
that this is not considered to be any sign of weakness but that all staff were encouraged to
actually speak to somebody about this incident and also I think it is very important not to
forget those people who were one step removed from the incident itself as we discovered
many family and friends have staff who were affected were themselves equally effected and
they shouldn’t be forgotten.
So moving a forward a little bit we are now a year further on and we’ve suffered a number of
small terrorist attacks against HSBC since the major attack of November mostly from Marxist
Leninist Communist Party we believe and these have caused us in a way to keep on our toes
and I think it is one of the messages I would pass on is that when you have an attack like this
it seems like one off and it seems like you can forward and the reality is you can never really
move forward from this you have to maintain always vigilance. So security threat has
continued in Turkey but we believe that the threat is now very different. Conventional
security remains important but additional measures must be considered. One of the things we
learned is that it is very important to maintain very close contacts with the authority in terms
of understanding what the nature of risk is. This is Turkey specific slide, we don’t believe that
there are threats against individuals have increased; we still believe that this is an institutional
risk that exists for Turkey by those factions who want to destabilize the economy and
destabilize the political situation.
One of the things we did learn and again I point back to the media, it is very important to pay
attention to what’s going on in the media particularly the extremist fringe media because we
had noticed before our attacks that there were a number of articles written about us that were
making statements about foreign intervention in Turkey’s economy and so forth.
vigilance is required with regard to extremist comments from fringe media.
So,
We are now 1 year on from this attack and often people ask us what the long-term impact has
been on HSBC. Actually, the impact has been extraordinarily positive. It was a very high
price to pay but we believe that by taking some of those lessons learned, by looking at what’s
happened to us over the past year we can actually put the organization and other organizations
together in a better way to protect against this type of threat. Curiously enough we had
absolutely no loss of business. When we reopened the day after the attack we had an
expectation of a run on the bank, we had heard unofficially from various sources that many of
our customers would withdraw their cash and close their accounts due to the perceived threat
quite the opposite happened we had net inflow of cash from our customers and this was both
retail and commercial customers who clearly wanted to send a message that they were fully
behind us and this had really strengthened our ties with our commercial customers and I think
has brought us far closer to the local community then perhaps we were a year ago.
I mentioned regulatory bodies in the market and the positive reaction we received from them I
think I’d underline that it is in everybody’s interest that we act in a unified manner against this
type of threat. There is nothing to be gained by having proprietary information and by acting
as a unified market I think we were able to calm the financial bodies and the regulatory bodies
and send a positive message.
There was a little bit talk about the foreign direct investment, the first message that was sent
out from HSBC in London which was drafted here in Turkey was that in no way would an
attack like this deter us from our business objective which was to develop strongly in Turkey.
Turkey’s been one of our most important growth markets in the last 10 years and there was no
way that a terrorist attack like this would deter us from that objective and it was very
important that we sent that message not only to our customers, shareholders but also to the
general market in Turkey and the regulatory bodies so I think it can actually have a counter
effect, I think if by showing how we reacted to this hopefully we sent a message to other
potential foreign investors that you don’t need to be put off by such an attack. However I must
say that it has changed the way we conduct business in Turkey. We are now far more focused
on security as you can imagine, we pay attention to what’s going on out in the market in some
of the extremist groups and we are very conscience of things like for example statements by
HSBC as to what their future plans are in places like Iraq because we are conscious that there
are extremist element within Turkey that look to destabilize this economy and this political
system and we have to do our best to insure that we stay on a steady footing in order to insure
that there isn’t a negative economic impact.
This is all I have to say, thank you for being patient with me and I am happy to take any
questions later on.
Gülden Ayman:
Teşekkür ederiz. İkinci konuğumuz halen 2 senedir UND İcra Kurulu Başkanlõğõnõ yürüten
Sayõn Cahit Soysal. Kendisi gümrük baş müfettişi, gümrükler genel müdürü yardõmcõlõğõ,
teftiş kurulu başkanlõğõ görevlerini yapmõş. Gümrük idaresinin modernizasyonu projesinde
başkan olarak çalõşmõş. Ayrõca, yine 1991 yõlõnda Kuzey Iraklõ göçmenlerin sorunlarõnõn
çözüme kavuşturulduğu yönetim merkezi üyeliği görevlerinde bulunmuştur. Sayõn Cahit
Soysal’õn İngiltere’de AB’nin anti damping ve anti subvansiyon düzenlemeleri hakkõnda
mesleki incelemeler yaptõğõnõ görüyoruz. Aynõ zamanda Gümrük ve Dõş Ticaret terimleri
sözlüğünü hazõrlamõş ve çok çeşitli makaleler yayõnlamõştõr.
Cahit Soysal:
Teşekkür ederim. Daha çok küresel terörizmin taşõmacõlõğa etkileri yönünden konuya
yaklaşmak istiyorum. Terörizmin birden fazla tanõmõ var. Terörizm bildiğiniz gibi, din, dil,
ulus, siyasal veya sosyal görüş ayrõmõ yapmayan, şiddeti araç olarak değil daha çok amaç
olarak kullanabilen bir siyasi akõmdõr. Terörizm ulusal sõnõr tanõmõyor, küresel boyutta
faaliyet gösteriyor ve daha çok taşõmacõlõğa yönelik olarak da herhangi bir taşõmacõlõk
modunu değil, tüm taşõma modlarõnõ etkiliyor.
Taşõmacõlõkta güvenliğe değinmek istiyorum. Bizim temel amacõmõz, alt yapõnõn yani yollarõn,
limanlarõn, hava meydanlarõnõn, taşõma araçlarõnõn, çalõşanlarõn yolcularõn ve yüklerin
uluslararasõ terör eylemlerinden ve faaliyetlerinden korunmasõnõ hedefliyoruz. Bunun için
kullanabileceğimiz araçlar tabiatõyla önleyici yasal düzenlemeler, insan kaynaklarõ ve maddi
kaynaklardan oluşmakta.
Küresel terörizmin dünya ekonomisinde etkilerine baktõğõmõzda, üretim gücünün azalmasõna
neden oluyor, finans sektöründe çöküntülere neden olabiliyor. Taşõma sistemleri zarar
görebiliyor. Dolayõsõyla, uluslararasõ mübadeleler güçleşiyor, teslimat sistemleri istenilen
düzeyde ve sürede öngörülemiyor. İhracat terminleri süresi içinde gerçekleştirilemiyor. Artan
güvenlik önlemleri taşõma maliyetlerini de göreli olarak arttõrõyor. Bu maliyet artõşlarõ
özellikle deniz ve hava yolu taşõmacõlõk maliyetlerini özellikle Ortadoğu’da yaşanan olaylar
arttõrdõ. Bunlarõn ticari sigorta primlerinde binde 3’ler, binde 5’ler düzeyinde artõşlar
görüyoruz. Ama bu terörist faaliyetlerin gerçekleştiği bölgenin bizatihi içinde olan taşõmalar
için değil, kenarõndan geçen taşõmalar için sözkonusu. Çünkü bizzat güvenlik sorunlarõ
yaşanan bölgelerde hiçbir sigortacõlõk işlemi yapõlmõyor. Yani ne araç sigortasõ, ne kişilerin
sigortasõ, ne de yük sigortasõ yapõlmõyor. Bu son olaylar Ortadoğu, Kõzõldeniz, Süveyş Kanalõ
ve doğu Akdeniz’den geçen gemilerde ciddi bir sürşarjlarõn artõmõna yol açtõ. Diğer etkilere
baktõğõmõzda, terörizm ve taşõmacõlõkta güvenlik uluslararasõ ticaret sistemini işleyişini
bütünüyle ve doğrudan etkiliyor. Bunun için herhangi bir taşõma ağõndaki güvenlik açõğõ
kişilerin, mallarõn ve hizmetlerin serbest dolaşõmõna engel oluyor ve dünya ekonomisinin
sürdürülebilir gelişimini de maalesef olumsuz yönde etkiliyor.
Taşõmacõlõkta güvenlik önlemlerini artõrma zorunluluğumuz var terörizmle mücadele için.
Bunun için özellikle farklõ taşõma modlarõ arasõnda haksõz rekabeti yaratmayacak bir çok
modlu bir güvenlik yaklaşõmõ gerekiyor. Aksi takdirde, güvenlik tedbirlerini hayata geçiren
taşõma modu ek maliyet yükü üstlenecek, bu da ilgili modu diğer taşõma modlarõ karşõsõnda
zayõflatacaktõr.Bu bakõmdan alõnacak önlemlerin tüm sektörü içerecek düzeyde olmasõnõ
bekliyoruz.
Tehditlere göz attõğõmõzda, yasal taşõmalar yasa dõşõ ticarette araç olarak kullanõlabiliyor. Çok
rahatlõkla yasal bir yükün arasõna bir patlayõcõ, bir uyuşturucu, bir yasa dõşõ bir eşya yüklemek
mümkün. Bizzat araçlarõn kendisi birer silah olarak kullanõlabiliyor. Bunun örneklerini
İstanbul’da yaşadõk. İstanbul terörist olaylarda patlamalarda birer kamyonet kullanõldõ. Keza,
uluslararasõ kaçakçõlõk faaliyetleri aynõ zamanda terörist faaliyetlerin de finans kaynaklarõnõ
oluşturuyor. Bunu da uyuşturucu kaçakçõlõğõ örneğin Türkiye’de PKK örgütüne sağladõğõ
destekle görebiliyoruz.
Sorunlara göz attõğõmõzda, ekonomi için kilit önem taşõyan altyapõlarõn yani terminallerin,
köprülerin, demiryollarõ hatlarõnõn güvenliği için kurumlar arasõ bir koordinasyon eksikliği
var. Yani her kurum kendi başõna bir önlem almaya çalõşõyor ama arada ciddi koordinasyon
olmadõğõnõ görüyoruz. Taşõmacõlõk zincirindeki farklõ aktörlerin farklõ güvenlik tedbirleri
uyguladõğõnõ görüyoruz. Uluslararasõ nakliyeciler için minimum güvenlik standartlarõ
oluşturulmamõş durumda. Her ülkede güvenlik konusunda farklõ düzeyde, farklõ yapõda
standart oluşturuluyor. Etkin bir risk yönetimi ve denetimi yok. Yük ünitelerinin ve
araçlarõnõn yeterli kontrolü için ortak prosedürler, donanõmlar olmuyor. Uluslararasõ bir
koordinasyon eksikliği ile karşõ karşõya kalõyoruz.
Bu durumda ülkelere yani tüm bu faaliyetlerden etkilenen ülkelere düşen sorumluluklara
baktõğõmõzda öncelikle ulaştõrma sistemlerindeki güvenliğin artõrõlmasõ ve taşõmacõlõğõn
terörist amaçlarla kullanõlmasõnõ ve bu amaçlara hedef olmasõnõ önlenmesi için birtakõm
tedbirler gerekiyor. Uluslararasõ planlar yapõlmasõ gerekiyor, taşõmacõlõkta güvenliğin temini
stratejik liderliğin ve ulusal uyumun sağlanmasõ gerekiyor. Çünkü bu yapõlmadõğõ takdirde,
uluslararasõ koordinasyon sağlama güçlükleri var. Farklõ taşõma alanlarõna yönelik önleyici
uygulama çerçevelerinin oluşturulmasõ gerekiyor. Taşõmacõlõğõn tüm alanlarda etkin ve
birbirine uyumlu önleyici tedbirlerin uygulanmasõ için kamu-özel sektör işbirliği gerekiyor.
Taşõmacõlõğõ engelleyen terörist faaliyetlerin önlenmesi için, gözler önüne serilmesi,
bastõrõlmasõ ve araştõrõlmasõ için ulusal ve uluslararasõ düzeyde kapsamlõ önlemler alõnmasõnõ
beklemek gerekiyor. Terörizmle ortak mücadele için işbirliği tesis edecek uluslararasõ
anlaşmalarõ gözden geçirmek ve gerekirse yeni anlaşmalar imzalanmasõ gerekiyor.
Özetle, etkin bir uluslararasõ ulaştõrma güvenliği sistemi oluşturmak için tüm ülkeler
terörizme karşõ güçlerini birleştirmeleri ve tecrübelerini paylaşmalõdõr diyoruz. Son dönemde
yaşadõğõmõz örnekleri vermek istiyorum. Örneğin, AB yakõn tarihte Mart 2004’de bir
deklarasyon yayõnladõ. Bunda tüm taşõma sistemlerinin güçlendirilmesi gereklidir deniyor.
Vatandaşlarõn ve hayati hizmetlerin daha güçlü korunmasõ amaçlõ politikalar geliştirilmelidir
deniyor ve bu deklarasyonda özel bir ek de var. Özel ekte belirtilen unsurlar şunlar: AB üyesi
olmayan ülkelerin uluslararasõ havacõlõk ve denizcilik standartlarõna uymalarõnõn sağlanmasõ
önerilmelidir. Limanlarda, hava limanlarõnda ve sõnõr kapõlarõnda teröristlerin ve terörist
cihazlarõn tanõnmasõ için gerekli teknik ve idari kapasitenin arttõrõlmasõ gereklidir deniyor.
Terör karşõtõ planlarõn AB organlarõnõn çalõşmalarõna entegrasyonu sağlanmalõdõr (yani
ulaştõrma, sõnõr denetimleri, kimlik dokümantasyonu konularõnda bir entegrasyon
sağlanmalõdõr üyeler arasõnda). Bu konuda Haziran 2004’te AB Konseyi terörizme karşõ bir
eylem planõ oluşturdu. Oluşturulan eylem planõna göre, terörist faaliyetlerle mücadele
konusunda Avrupa Polis Teşkilatõ “EUROPOL” ve Avrupa Suçla Mücadele Örgütü
“EUROJUST”õn yetkileri artõrõldõ. AB Konseyi, biometrik göstergeli pasaport kullanõmõna
ilişkin karara vardõ. Yani bu bir anlamda bizim parmak izi de kimlik tespitini düşündüğümüz
veya o şekilde ifade ettiğimiz unsurlarla sadece fotoğrafla değil, kimlik tespiti yapõlacak.
Bunun için ayrõca Mayõs 2005’de faaliyetlerine başlayacak olan Avrupa Sõnõr Ajansõ
kuruluyor. Sõnõr güvenliğini artõracak önlemleri bu ajans yürütecek. Liman güvenliğinin
artõrõlmasõna ilişkin bir konsey direktifi var, bu yürürlüğe girdi. Burada da limanlarõn planlarõ,
güvenlik önlemlerinin nasõl alõnmasõ hususlarõ detaylõ olarak belirtiliyor. Keza, kombine
taşõmacõlõkta güvenlik, lojistik zincirinde güvenliğin artõrõlmasõna ilişkin yeni bir konsey
direktifi de AB’nde yürürlüğe girdi. Keza, üçüncü ülkelerle işbirliklerini güçlendirme
konusunda da AB’nin bir kararõ var. Uluslararasõ işbirliklerine BM ile işbirliğini de bu
kapsamda değerlendiriyoruz. Sõnõr ve taşõmacõlõk güvenliğine ilişkin AB’nin Sõnõr ve
Taşõmacõlõk Güvenliğine İlişkin Politika Diyaloğu diye ABD ile ayrõca geliştirdiği bir başka
platformu var. 2005 yõlõ için AB’nin önceliklerine baktõğõmõzda, kritik altyapõnõn özellikle
sõnõrlar arasõ ağlarõn kurulmasõna yönelik bir Avrupa programõ oluşturulacak. Kimyasal,
biyolojik yada nükleer saldõrõlardan doğacak kriz durumlarõ ile başa çõkmak için doğru
mekanizmalarõn kurulmasõ acil duruma yanõt verme kapasitesinin artõrõlmasõ, bilgi alõşveriş
merkezleri ve iletişim trafiğinin izlenmesi diğer öncelikler arasõnda. Çünkü terörist
faaliyetlerde iletişim son derece önemli gerek internet, gerek mobil telefonlar gibi. Ulusal
veya topluluk yönünden önemli olan verilerin paylaşõma açõlmadan korunmasõ başka bir
önlem. Keza, terörizmin finansmanõna karşõ mali istihbaratõn güçlendirilmesi. Kara para
trafiğinin izlenmesi de diğer bir öncelik olarak önümüze çõkõyor.
Terörizmle mücadele konusunda dünya düzeyinde alõnan önlemlere de kõsaca değinmek
istiyorum. BM Avrupa Ekonomik Komisyonu’nun tedarik zincirinin bütününe yönelik bir
güvenlik yaklaşõmõ yönünde çalõşmalarõ var. Bu tüm Avrupa Ekonomik Komisyonu üyesi
ülkeler tarafõndan kabul gören bir yaklaşõm. Dünya Gümrük Örgütü’nün uluslararasõ tedarik
zincirin güvenliği ve basitleştirilmesine ilişkin bir önergesi var ve bu önergeyi kabul etti.
Dünya Gümrük Örgütü’ne üye ülkeler de bu tedarik zinciri güvenlik ve basitleştirilmesine
ilişkin sistemleri kendi ülkelerinde uygulamaya başlayacak. ABD’nin geliştirdiği bir sistem
var 11 Eylül olaylarõndan sonra. O da konteyner güvenliği girişimi diye ifade ediliyor ve
olaydan sonra süratle dünya düzeyinde geliştirildi. Bugün ABD’ne yõllõk 2-3 milyon
konteynerle yük geldiğini göz önüne alõrsak özellikle bu tür yoğun konteyner trafiği olan
ülkelerde buna yönelik önlemler daha çok önem kazanõyor. Nitekim, ilk etapta bugüne kadar
Kanada, Almanya, İtalya, Belçika, Hollanda, Japonya, Singapur, Hong Kong gibi ülkeler bu
sisteme dahil oldu. Sistemin temel özü konteyner taşõyan gemilerin limanlara varmadan önce
hareket anõnda konteynerde taşõdõklarõ yüklere ilişkin, yük sahiplerine ilişkin bilgileri daha
önce elektronik ortamda varõş limanõna aktarmasõ ve orada risk analizlerine tabi tutularak,
riskli kabul edilen konteynerlerin geminin limana yanaşmasõyla hemen incelemeye alõnmasõnõ
içeriyor. Şu ana kadar da etkin bir biçimde uygulanõyor. Bunun yaygõnlaştõrõlmasõ özellikle
Türkiye tarafõndan da kabul yönünde de çalõşmalar var.
Önerilerimizi tekrar ana hatlarõyla belirtirsek; uluslararasõ sözleşmelerin imzalanmasõ
bekleniyor. Uluslararasõ terörist kuruluşlara, teröristlere ilişkin ortak veri tabanlarõ
oluşturulmasõ önemli. Uluslararasõ taşõmacõlõk yapan firmalarõn taşõmacõlõk güvenliği
sertifikasyonu ve lisans prosedürlerinin uygulanmasõnõ bekliyoruz. Belli lisanslara yani
güvenlik lisansõ olmayanlara aslõnda uluslararasõ taşõmacõlõk izni verilmemesi gerektiğini
düşünüyoruz. Yasalarõn uygulanmasõna karşõ da dirençlerin ortadan kaldõrõlmasõ ve kesinkes
uygulanmasõ nakliyecilerin diğer bir beklentisi olarak görülüyor. Uluslararasõ taşõmacõlõkta
sigorta prosedürleri tekrar sõkõlaştõrõlmalõ. Gerek taşõyan, gerek araç, gerekse yük yönünden
bütün sigorta güvenliğinin sağlanmasõ diğer bir önlem olarak düşünülüyor. Tehlikeli eşya
taşõmacõlõğõnda yani yanõcõ, patlayõcõ, parlayõcõ eşya taşõmacõlõğõnda daha sõkõ denetim ve
düzenlemeler yapõlmalõ. Bu alanda uluslararasõ ADR konvansiyonu diye bir sözleşme var.
Hemen hemen bütün çağdaş dünyanõn kabul ettiği bir metin. 1950’lerden bu yana birkaç kez
revize edilmesine rağmen, maalesef Türkiye’de bir türlü yürürlüğe giremedi. ADR
konvansiyonunun Türkiye tarafõndan süratle kabul edilmesi gerekiyor. Uluslararasõ
konferanslar, seminerler, medya ile işbirliği ile terörizmin kõnanmasõ diğer öneriler olarak ileri
sürülebilir. Uluslararasõ Nakliyeciler Birliği merkezi Cenevre’de. Onun güvenlik talimatlarõ
var. Bunlar nakliyecilere, sürücülere ve yükleyicilere yönelik talimatlar. Resmi makamlara
yönelik ve sivil toplum kuruluşlarõna yönelik önerileri içeren bir talimat. Bunu da biz
Türkçeleştirdik. Türkiye’deki tüm üyelerimize dağõtmayõ planlõyoruz.
Irak’taki gelişmelerle ilgili de birkaç şey söylemek istiyorum. Şu anda Irak’ta yaşanan
sorunlar bir hayli yoğun. Irak’ta tek bir otorite olmadõğõnõ görüyoruz. Irak’ta oluşmuş bir
hukuk devleti yok. Herhangi bir olaya el konulduğunda bunu yargõlayacak güçlü bir adli
mekanizma oluşmamõş durumda. Yol güvenliği sõfõr düzeyinde, hiç yok. Güvenli TIR
konaklama tesisleri yok. Güvenliği sağlanmõş escort uygulamalarõ yapõlacak deniyor ama
bugüne kadar henüz hayata geçmiş değil. Irak’a yapõlan taşõmalarõn hiç biri de sigorta
edilemiyor. Aslõnda bu konuda verilmiş sözler var ama bunun bizzat o sözü veren kişiler
tarafõndan dile getirilen husus. Bizim orada kendi birliklerimizi dahi terörist faaliyetlerden
koruma zorunluluğumuz var. Dolayõsõyla, ilk önceliği tabiatõyla kendi varlõklarõnõ devam
ettirme yönünde kullanõyorlar. Sizin nakliyecinizin güvenliğini sağlamak için daha çok siz
inisiyatif göstermelisiniz derler. Bu konuda Uluslararasõ Nakliyeciler Derneğinin geliştirdiği
sistemler ve girişimler var. Bir tanesi Türk Irak İş Konseyi ile birlikte görüşülecek. Belki bazõ
güvenli TIR parklarõ veya konaklama tesisleri yapõmõnõn üstleneceğiz. Bunun yanõ sõra,
araçlara takõlan araç takip sistemleri ile onlarõn yol güvenliğinin sağlanmasõ ve bulunduklarõ
mekan bilgilerini elde etmek hatta aracõn içindeki akaryakõtõn miktarõndan eğer frikofrikse
onun õsõsõnõn miktarõna kadar her şeyini belirleyen sensörler geliştirdik. Buna ilaveten bir
sensör daha geliştirdik. Yine sürücü güvenliği ile ilgili. Bu araç takip sistemini araca takan bir
firma küçük bir aparatõ kendi sürücüsünün göğsüne de taktõğõnda onun kalp atõşlarõnõ kendi
merkezinden izleyip, hayatta olup olmadõğõnõ tespit etme olanağõ var ama tabii bunun geniş
bütün oraya giden araçlara takõlmasõ ciddi bir maliyet. Özellikle, küçük girişimcilerin
üstleneceği bir maliyet değil. Irak’ta daha çok yol güvenliğinin escort ve güvenli TIR parklarõ
ile sağlanmasõnõ bekliyoruz.
Güvenlik, ulaştõrma sistemlerinin gelişiminde hayati faktör haline gelmiştir diyoruz. Hükümet
politikalarõnõn nakliye sektörüne normal faaliyetlerinin ayrõlmaz parçasõ olmuştur. Güvenli bir
taşõmacõlõk ortamõnõn sağlanmasõ için hükümetler uluslararasõ kuruluşlar ve özel sektör
arasõnda işbirliği kurulmasõ zorunludur. Ülkeler bir yandan yasa dõşõ faaliyetleri en aza
indirmek için güvenlik rejimleri oluşturmak, diğer yandan da lojistik sistemlerinin etkinliğini
sağlamak konusunda ikilem yaşamaktadõr. Yani bir taraftan hayatõ kolaylaştõr, diğer taraftan
zorlaştõr gerçekten bu ikilemden nasõl çõkõlacağõ konusu tüm taşõmacõlõk sektöründe bir
sorundur. Bunun için tabii öncelikle risk analizlerinin ve erken tespitlerin yapõlmasõ, bilgi
paylaşõmõ son derece önemli. Yasa dõşõ faaliyetler ve terörizmle mücadele yasal ticaretin
kolaylaştõrõlmasõ ve teşvik edilmesinin önemi ve gereği unutulmamalõdõr diyoruz. Güvenlik
endişesiyle yasal ticaretin de boyutlarõnõ azaltmamamõz gerektiğini düşünüyoruz. Düşmanõmõz
aynõ, terörizm. Amacõmõz aynõ, bununla mücadele. O zaman çözüm de işbirliğinden geçiyor
diyorum.
Beni dinlediğiniz için teşekkür ederim.
Gülden Ayman:
Sayõn Soysal’a bu çok önemli konuda yaptõğõ detaylõ sunum için teşekkür ediyoruz. Ben sorucevap bölümünü açmak istiyorum.
İbrahim al-Marashi (Sabancõ Üniversitesi):
I am a lecturer at Sabanci University and my question is for Mr. McCOMBE. In terms of the
perpetrators of the attack was it definitely the attackers were linked to Al-Qa’ida and that
brings me up to my second question is that when I saw your BRP, I didn’t see any cooperation
between local security agencies, has that been forthcoming, is that where you got the
information that in fact the attackers were linked toAl-Qa’ida?
Mark McCOMBE:
The information we got was based upon the discussions with people that they grounded up
who are currently on trial in particular I think they found the person who made the bombs so
it was clear that Al-Qa’ida cell that had become somewhat cut-off here in Turkey but still
carried out what it was originally planning to do. In terms of the contacts with the local
authorities, obviously before the attack we had regular routine contact but afterwards we
developed far closer relations with the particularly with anti-terrorist units operating
throughout Turkey and I have to say that on the whole the cooperation from the authorities
was extremely high and particularly in terms of getting feedback on status of their
investigation was.
Aydõn Albayrak (Gõda Teknolojisi Dergisi):
Sorumu Sayõn Cahit Soysal’a yöneltmek istiyorum. Irak konusuna kõsaca değindi ama dernek
olarak 2 Ağustos’ta aldõklarõ karar uyarõnca Irak’taki koalisyon güçlerine o tarihten bu yana
yük taşõmõyorlar. Bu karar ile Türk şoförlerine yönelik saldõrõlarõ bu kararõn bertaraf etmede
etkili olduğunu düşünüyorlar mõ? Bir de Irak’taki seçimlerin ardõndan kararõnõzõ gözden
geçirmeyi düşünüyor musunuz?
Cahit Soysal:
Karar 2 Ağustos’ta alõndõ ama onun background’u var. Uzun süre müzakere edildi. Yol
güvenliği konusunda oradaki yerel otoriteler ve Amerikan birliklerinin yöneticileriyle. O güne
kadar olumlu bir gelişme sağlanamadõ. Onun üzerine her gün öldürülen sürücü sayõsõ artmaya
başladõ. O bakõmdan o tarihte alõnmõştõ. Tabiatõyla o kararõn hemen akabinde iki tane tutuklu
olan sürücü bõrakõldõ. Teröristlerle yapõlan pazarlõk sonucu değil. Kesinlikle kimse bilmiyor
ama böyle bir olumlu yararõnõ da gördük. Bir süre Türk sürücülerine yapõlan saldõrõlarda ciddi
şekilde azalmõştõ. Daha sonra tekrar devam etti. Şimdi o kararõn değişmesi için oradaki
güvenlik ortamõnõn daha iyiye gitmesi lazõm. Oysa, 2 Ağustos’tan bu yana daha iyiye gitmiş
değil. Bunu bizzat şu andaki geçici yönetim de kendisi söylüyor. Size söylediğim yarõn
yapõlacak toplantõda biz bu güvenliği sağlanmõş TIR parklarõ ve escort uygulamasõnõ
yapamõyoruz kendi gücümüzle, buyrun yatõrõmlarõ siz yapõn, özel güvenlik sistemleri
oluşturun, kuruluşlarõ kurun, inşaatlarõ yapõn, siz sağlayõn diyorlar. Onun girişimindeyiz. Yani
eğer bu sağlanõrsa devam edilecek. Burada önemli olan ticaretin ve taşõmacõlõğõn yapõlmasõ
için önce güvenlik gerekli. Bu sağlandõğõnda belki yine Türk girişimcisinin çabasõ ile olacak.
Tabiatõyla taşõmaya devam edeceğiz.
Soru:
Son söz alan iki konuşmacõya yönelik değil ama toplantõnõn başõndan itibaren dinlemiş
olduğum ve dikkatimi çeken bir husus oldu. Terörizm sözkonusu olan. Sadece aç ve kötü
insan terörist olur mantõğõ hakimdi. Teröristleri sadece bu şekilde tanõmlamak mümkün mü?
Yani terörizmi yaratan koşullar sadece açlõk, fakirlik yani o terörist insanõn algõsõnõn bu
şekilde oluşmasõnda yani üzerine bomba bağlayõp, intihara kalkõşmasõndaki tek etken açlõğõ ve
biraz da belki kötü insan olmasõ mõdõr? Başka şeyler de söylenmesi gerekmez miydi?
Soru:
Solmaz Sigorta’dan toplantõya katõlõyorum. Konu özel sektörün de terörizmin yarattõğõ
olumsuzluklara karşõ nasõl mücadele edeceği, nasõl tedbirler alacağõ olarak gelişiyor. Özel
sektör bir şeyi yaparken –yurtiçinde veya uluslararasõnda- karşõsõnda işbirliği yapacağõ
insanlara güven duygusu taşõmasõ gerekir. Bunu yaratmadan hiç kimse adõm atmaz. Dünya
kadar para kazanacağõnõ bilse, o adõmõ atmaz. Çünkü neticesinin olumlu olabileceği yönünde
kuşkularõ vardõr. Bunu uluslararasõ ve global ölçeğe taşõrsanõz eğer o zaman hem siyasilerin,
hem de özel sektör temsilcilerinin ya da kuruluşlarõnõn birbirlerine bir güven duygusu
geliştirmeleri ihtiyacõ çõkõyor. O noktaya geldiğiniz zaman arkadaşõn söylediğine ben şu
soruyla bir ekleme yapayõm. Diyelim ki, Irak’taki olaylar gelişmeden evvel orada nükleer
silahlarõn bulunduğu ya da nükleer silahlarõn geliştirilebilecek birtakõm sistemlerin
olduğundan bahsedildi. Neticede böyle bir şeyin olmadõğõ ortaya çõktõ. Soru şu: Dünya
üzerinde nükleer güce sahip bir sürü ülke var. Bugün de gündemde olan İran’õn nükleer silaha
sahip olmasõ hangi açõlardan kimi, niçin rahatsõz ediyor? Bunlarõ bir araya koyarsanõz
arkadaşõn sorusu ile birlikte o zaman değerli büyüklerimizin bizi biraz daha aydõnlatmasõ
gerekiyor gibi geliyor bana. Sonuçta ben İran’õ destekleyen biri de değilim. Ama objektif
olarak baktõğõmõzda, neden X ülkesinin nükleer güce sahip olmasõna kimse ses çõkarmõyor da,
İran’õnkine ses çõkarõyor. Ya da Kuzey Kore’ninkine ses çõkarõyor.Eğer biz bu güveni yerine
oturtamazsak sanki boşuna birtakõm çabalarõn içinde olurmuşuz gibime geliyor.
Gülden Ayman:
Bu soru aslõnda doğrudan bizim faaliyetlerimizle ilgili ve çok da yerinde olduğunu gösteriyor.
Çünkü bizim Şubat sonunda olacak ikinci toplantõmõz nükleer silahlar ve nükleer aşamaya
gelen devletler. Bunun içinde İran da var. Özellikle biz orada siyasi yönden iç politika ve dõş
politika yönünden konuyu ele alacağõz. Ne yazõk ki, ardarda iki kapsamlõ konuyu tartõşma
olanağõ bulamadõk. Tabii ki, bu konuda uluslararasõ açõdan baktõğõmõzda uluslararasõ
normlarõn, rejimlerin nasõl tesis edileceği, güvenlik rejimlerinin nasõl tesis edileceği sorusu
gündeme geliyor. Bu güvenlik rejimleri de dõşlayõcõ olmamalõ. Bu bakõmdan Sayõn Cahit
Soysal’õn yaptõğõ sunumda AB’nin benzer bir takõm adõmlar attõğõna şahit oluyoruz. Yani
sadece AB ülkelerinin korunmasõ için değil, AB’nin ticaret yaptõğõ ülkelerle ilgili birtakõm
normlarõ geliştirmeye çalõştõğõna şahit oluyoruz. Ben konuyu esas uzmanlarõna bõrakmalõyõm.
Cahit Soysal:
İki şeyi birbirinden ayõrt etmek gerekiyor. Diyelim ki, bir ülkenin başka bir ülkeye doğrudan
savaş açmasõyla bizim bugün gündeme getirmek istediğimiz veya gündemde tutmak
istediğimiz terörizmi birbirine karõştõrmamak lazõm. Diyelim ki, koalisyon güçlerinin Irak’a
yaptõğõ müdahale ile İstanbul’a yapõlan saldõrõlarõn ne gibi ilintisi var. Bir ilintisi yok. O
bakõmdan aynõ şekilde Irak’ta belki silah taşõyan askeri konvoya yapõlan saldõrõ vicdani olarak
belki kabul edilebilir. Ama Irak insanõna gõda, yük, yiyecek, su, ilaç taşõyana yapõlan saldõrõyõ
neyle izah edeceksiniz? Bence o hassas çizgiye dikkat etmek gerekir diye düşünüyorum.
Siyasi olarak o taraf haklõ, bu taraf haklõ konusuna girmek istemiyorum.
Gülden Ayman:
Ben aynõ konuda Sayõn Büyükelçi Maresca ve Sayõn Büyükelçi Sönmez Köksal’õ yorumlarõnõ
yapmak üzere konuşmaya davet ediyorum.
John Maresca:
Thank you very much. I wanted to address the question, which was raised by the speaker in
the back about the identity of the terrorist, who they are, what their motivation is so forth. I
said in my presentation that my comments weren’t over simplification and I think it is fair to
say that anyway one tries to talk about this in a few sentences is going to be over
simplification. Of course what makes a terrorist is a very complex question and every person
who gets involved in this will have a different motivation. Usame Bin Ladin does not come
from a poor background as we know it is a very rich family in fact, very very rich so he is not
somebody who entered terrorism because of his poverty. On the other hand by far the largest
number of his recruits have been from backgrounds that were, to use one word, poor. One also
has to separate as I think Mr. Soysal did what is happening in Iraq from what we are talking
about in terms of international terrorism what’s happening in Iraq is in large measure a kind
of a nationalist resistance against a foreign invasion, let’s face it. So there is a large
component of that involved in the terrorism or the armed resistance whatever you want to call
it that is going on in Iraq is very different kind of terrorism. What I was talking about and
what we are generally talking about here in this conference is international terrorism of the
kind that blew up the HSBC bank here in Istanbul or the Twin Towers in New York and it is
that terrorism I think that recruits people on the basis of a deprived background. There is
another element here, which has been unspoken yet in this conference but which I think must
be mentioned and that is we are also faced with a phenomenon of a huge culture out there,
which is an Islamic culture, which is resisting a Westernization of their culture. There are a lot
of people who are Muslims who don’t want the values that seemingly are being imposed upon
them by Western civilization. This is a large component also in what motivate a terrorist and
we have to recognize it. There has to be a solution here even on this difficult issue some
reconciliation let’s say between the values represented by Western civilization and the values
that are being defended by those who speak for Islamic civilization. As I mentioned I happen
to be married to a Muslim, I am very ecumenical about this. I believe there is one god, he is
the god that we all think is out there and it is the same god and he doesn’t much care we are
the prayers that go to him or her where they are coming from or what language they are in so
there is a way to bridge these cultural differences and as I said earlier I think this particular
country Turkey has a very specific role in all of this because of the fact that it bridges the
West and the world of Islam. All of these go into the making of a terrorist and as I said earlier
I didn’t mean to oversimplify it nor would I go on here for hours and hours trying to explain
to you all of that but it is a very complex question and these are the elements of the response
to it. Thank you.
Sönmez Köksal:
Ben bugünkü toplantõmõzõn konusunu aşan konulara girmek istemiyorum. Çünkü ayrõ bir
toplantõ konusu. Fakat, teröristler illa fakir çevrelerden gelmiyor. Özellikle, 11 Eylül terör
eylemini gerçekleştiren eylemcilerin çoğu orta halli hatta orta halli üstü çevrelerden gelen
kimselerdi. O itibarla illa teröristler veya kendisini şehit etme duygusuyla davranan insanlar
muhakkak fakir çevrelerden gelmiyor. Geleni de var. Özellikle, El Kaide’ye bağlõ birtakõm
olaylarda aslõnda illa fakir çevrelerden gelen kimseler bu eylemin içinde olmuyor. Burada
önemli olan bir büyük oluşumun etkisiyle ortaya çõkan fenomen. Burada tabii içinde yaşadõğõ
toplumun şartlarõ, kültürsüzlük, kültürel köklerden kopma, başka arayõşlar içine girme en
önemli motivasyonlardan bir tanesi oluyor. Bunun dõşõnda, Irak’ta tabii ulusal direnç
sözkonusu.
İran ve nükleer silahlanma konusuna girmek istemiyorum çünkü o ayrõ bir çerçevede ele
alõnmalõ. Orada İran açõsõndan söylenen, İran bir uluslararasõ antlaşmaya taraf. O antlaşma
hükümlerine göre belirli yükümlülükleri üstlenmiş ve bu yükümlülükleri yerine getirmediği
takdirde, uluslararasõ sorumluluğu doğuyor. Tabii İsrail’in savunmasõnõ yapmak durumunda
değilim ama İsrail böyle bir antlaşmaya taraftar değil. Hukuken eli serbest. O itibarla iki olayõ
birbirine karõştõrmamak lazõm. Bir de tabii vurgulanmasõ gereken mesele, nükleer silah sahibi
olan ülkelerdeki rejimin niteliği. Nükleer silah ile rejim arasõndaki bağõ da göz önünde tutmak
durumundayõz. Demokratik rejimle yönetilen ülkelerdeki nükleer silahlarõn Kuzey Kore
rejimi ile aynõ potada değerlendirildiği takdirde herhalde yanlõş bir sonuca da varmak
mümkün.
Gülden Ayman:
Konuşmacõlara ve siz dinleyicilere teşekkür ediyoruz. Hepinizi kahve molasõna davet
ediyorum.
İKİNCİ OTURUM: ETKİLER VE ÇÖZÜMLER II
Refik Erzan:
Bu oturumda bu konuyla çok yakõndan hassas sektörlerimizden turizm, sigorta ve ticaret
konularõnda konuşmacõlarõmõz olacak. Ben konferansla ilgili çok kõsa bir şey söylemek
istiyorum. Bu geniş bir konu. Biz bunu şu şekilde daralttõk. Bir kere dedik ki, daha ileri dönük
olsun ve terörizmin ekonomik etkisini, yansõmasõnõ, ihtimalini azaltõcõ neler yapõlabilir. Fakat
bunu düşünürken polisiye tedbirleri değil, daha idari ve ekonomik tedbirleri ön plana
çõkartarak ve vuku bulduğu takdirde de bunun hasarõ nasõl en aza indirilir. Genel olarak
ekonomik hedeflerin cazibesi nasõl azaltõlõr ve konuşmacõlarõmõz da zaten bu konularõ
kapsõyorlar. Ben birkaç noktanõn daha altõnõ çizmek isterim. Bilhassa özel şirketlere, özel
kurumlara yönelik saldõrõlarda bu hedeflerin teröristler için cazip şey olmasõnõ önlemenin
önemli boyutlarõndan biri sözkonusu olan insani ve maddi servet. Milli servet de değil artõk.
Dünyanõn serveti. Globalleşme sonunda milli konusu da biraz gevşemiş oluyor. Yani yapõlan
her türlü saldõrõ insanlõğõn refah seviyesini düşürüyor. Bunun ön plana çõkmasõ çok önemli bir
konu. Aynõ şekilde, direkt belki alakasõ yokmuş gibi gözükse de son zamanlarda bilhassa
Amerika’da öne çõkan “business ethics” konusu. Yani şirketlerin de kendilerini mümkün
olduğunca daha yasalara ve uygun ve topluma faydalõ şekilde yöneltmeleri. İş dünyasõnõn
toplum için servet üreten birimler olmasõnõn ön plana çõkmasõ bu kuruluşlarõn popüler bir
yakõnmalara popülist bir terör söylemine hedef olma olasõlõğõnõ da azaltõcõ konular.
İlk konuşmacõmõz Sayõn Oktay Varlõer. Turizm konusunda duayen. Üniversiteden başlayõp,
devlet sektöründe ve şimdi de özel sektörde bir duayenimiz olarak burada. Turizmin diğer
sektörlerden farklõ bir şey. Taşõmacõlõk mecburi. Turizmde ise, insanlar keyif için seyahat
ediyor ve maalesef bu terör tatsõzlõğõndan en çok etkilenen sektör.
Oktay Varlõer:
Teşekkür ederim. Turizm sektörü ve terörizmle ilgili neler düşünülebilir, etkisi nedir, neler
yapmamõz gerekir konusunda birkaç şey söylemek istiyorum. Niye turizm sektörü? Sektör
niye önemli? Bugün turizm sektörü Türkiye’deki lokomotif 1-2 sektörden bir tanesi. Yaklaşõk
doğrudan veya dolaylõ 2.5 milyon kişi turizm sektöründen ekmek yiyor. 2004 yõlõnda yurt
dõşõnda çalõşan işçilerimizin buraya gelerek, harcadõklarõ paralarõ dahil etmediğimiz takdirde
12 milyar dolar turizm geliri elde ettik. Onlarõ da koyarsak 15.5 milyar dolar turizm geliri elde
ettik. 17.5 milyon yabancõ Türkiye’ye geldi. En az 25 milyon insanõn ilgilendiği bir alan.
Sektör 49 tane diğer sektörü doğrudan veya dolaylõ etkiliyor. Dolayõsõyla, bu açõdan son
derece önemli bir sektör. Bugün turizm sektöründe yapõlan yatõrõmlarõn toplam tutarõ yaklaşõk
35 milyar dolar. Bu açõdan da önemli sektör. Savaş ve terör gibi olaylardan en fazla etkilenen
sektör de turizm sektörü. Çünkü keyif için yapõlan bir olay. Dolayõsõyla, eğer can güvenliği
olmadõğõnõ gördüğünüz an ilk vazgeçtiğiniz şeylerden bir tanesi keyif için yapõlan seyahatlar.
Çok kõrõlgan bir sektör ve olumsuzluk hõzla yayõlõyor. Ama iyileşme süreci yavaş olmakta. En
son örneği 11 Eylül sonrasõ yaşananlar. 1999 yõlõnda dünyada 650 milyon insan seyahat
ediyordu. 2000 yõlõnda bu rakam 687 milyona çõktõ. % 5.7 gibi bir artõştõr ve normal bir artõş.
Yani dünya turizmi yõlda % 5-6 arasõnda bir gelişme gösteriyor. Fakat 11 Eylül 2001 olayõ ile
birlikte turizm sektöründeki gelişme bir durgunluk dönemine girdi ve bu yaklaşõk 3 yõl sürdü.
2004 yõlõna kadar da devam etti. 2003 yõlõnda dünyada dolaşan turistlerin sayõsõ 691
milyondu. Bu 3 yõl önceye göre sadece 4 milyon fazlaydõ. Dolayõsõyla, bir durgunluk dönemi
vardõ ama 2004 yõlõnda dünya turizmi bir patlama yaşadõ. Dünya turizminde gelişme hõzõ ilk
verilere göre yaklaşõk % 10. Yani bu yõl dünyada seyahat edenlerin sayõsõ 750 milyon. Turizm
gelirleri de, turizm harcamalarõ da aşağõ yukarõ bir önceki döneme kõyaslandõğõ vakit oldukça
fazla bir rakam olacak. Zannediyorum 700 milyar dolar civarõnda bir rakama ulaşõyor dünya
turizm gelirleri. Böyle bir olguya baktõğõmõz vakit, dünyada da turizm sektörü son derece
önemli. Fakat çok fazla bir şekilde terör olayõndan etkilenmekte. Nedir sektördeki o
beklenmeyen olay? Turistin güveninin sarsõlmasõ ve seyahat operasyonunu sekteye uğratmasõ.
Bu yalnõz terör değil, sel, tsunami gibi tabii olaylar da sektörü çok olumsuz etkiliyor. Hatta
ekonomik krizler de büyük ölçüde etkiliyor ve bir kaos ortamõ yaratabiliyor. Turizmde
özellikle kriz dediğimiz bu dönemlerle ilgili yönetim güven ortamõnõ tekrar yaratmak ve
krizin etkisini minimize etmekten geçiyor. Can güvenliği unsuru yani gittiği yerde en ufak can
güvenliği kuşkusunun olmamasõ özellikle kitle turizmi açõsõndan çok önemli. Türkiye’de
turizm kitle turizmi ile yürüyor. Yani uçaklar doldur boşalt yapõyor. Dolayõsõyla burada çok
önemli nokta, adam buraya gelecekse geldiği zaman herhangi bir bomba patlamayacak,
sokağa çõktõğõ vakit can güvenliği olacak, herhangi birisi öldürülmeyecek, ya da çevrede terör
olayõ olmayacak. Bunu istiyor. 11 Eylül olayõ dünyada terör olayõnõn uluslararasõ bir terör
olduğunu ortaya koydu. Yalnõz birtakõm ülkelerde değil, dünyanõn en güvenli sayõlan
ülkesinde bile bir terör olayõnõn olabileceğini ortaya koydu. Bundan sonra turizm
hareketlerinde birtakõm değişimler yaşanmaya başladõ. Nedir bu değişimler? Turist açõsõndan
fiyat, turizmci açõsõndan maliyet unsuru giderek daha fazla önem kazanmaya başladõ. İkincisi,
11 Eylül 2001 olaylarõndan sonra daha kõsa süreli ve daha kõsa mesafeli seyahatlerin oranõnõn
arttõğõnõ görüyoruz. Son dakika rezervasyonlarõ artõyor. Bunun sonucunda da özellikle büyük
tur operatörleri yani bu seyahatleri düzenleyen tur operatörleri planlama ve nakit akõşõnda
sorunlar yaşamaya başladõ. Bir başka gelişme internet yoluyla rezervasyon ve “do it yourself”
türü seyahatler artmaya başladõ. Bir başka gelişme ise, turistin daha aktif, daha katõlõmcõ
olduğu tatil türlerine talep arttõ. Örneğin dalõş, golf turizmi, eko turizm gibi özel ilgi alanlarõ
olan talebin arttõğõnõ görüyoruz 2001’den sonraki gelişmeler içinde.
Böyle bir kriz yaşandõğõ zaman hangi önlemlerle mücadele edeceksiniz, teknikleri nelerdir?
Bu teknikleri aşağõ yukarõ bütün sektörlerde benzer olabilir. Ama doğru ve şeffaf iletişim
başarõlõ bir kriz yönetiminin temel ögesi. Turizm sektörünün terörün yarattõğõ krizden çõkmasõ
için ilk önce doğru bir iletişim lazõm. İkincisi tanõtõm, üçüncüsü güvenlik, dördüncüsü
araştõrma. Bu dört unsur turizm sektörü herhangi bir terör olayõ ile karşõlaştõğõ zaman
çalõşmalarõnõ mutlak surette çok sağlõklõ bir şekilde yapmak zorundadõr. Bu dört unsur krizden
önce, kriz süresince ve krizden sonra değişik şekillerde ele alõnmak zorunda. İyi kriz
yönetimi, turisti, krizli destination’a tekrar geri dönüşünü hõzlandõran bir yönetim tarzõdõr.
Yani burada bir terör olayõ yaşandõ, turistler gitti. Tekrar onun dönüşünü en hõzlõ şekilde
sağlama, kriz yönetiminin temel amaçlarõndan biri olmalõdõr. Ne yapõlmasõ gerekiyor?
Yaşanacak bir krizin etkisini minimize edecek hazõrlõklarõn yapõlmasõ lazõm. İletişimle ilgili
bir strateji kurulmasõ gerekiyor. Böyle bir kriz yaşandõğõ vakit nasõl bir yönetim yapõlacak,
bunun planlanmasõ lazõm ve en kötü olasõlõklar dikkate alõnarak bu planlamanõn yapõlmasõ
lazõm. Bu krizle baş edebilecek bütün kaynaklar kontrol edilmeli, acil durumlarda gerek
tesislerin, gerek diğer partnerlerin yani acentelerin ve tur operatörlerinin kimlerle temas
kuracağõ belirlenmelidir ve yõlda bir defa da bu plan güncelleştirilmelidir. Kriz sõrasõnda
medyaya bilgi aktarmak son derece önemli. Bunun için önceden sözcüler seçilmeli ve
eğitilmelidir. Yani sektörde herhangi bir terör olayõ yaşandõğõ vakit kimlerin ne ve nasõl
konuşacağõ önceden hazõrlõk yapõlmasõ ve eğitilmesi gerekiyor. Her turizm örgütünün mutlaka
bir iletişim departmanõ olmasõ lazõm ve medya kuruluşlarõyla sürekli temas içinde
olunmalõdõr. Web sitesiyle de kuruluş hakkõnda bilgi sağlanmalõdõr. İyi izlenim yaratmak
yõllar alõyor. Saydam ve dürüst iletişim politikasõ turizm sektörü için son derece önemli.
Medyanõn güvenilirliğini kazanmamõz gerekir ve yerel medyaya çok önem vermemiz gerekir.
Ancak, burada da medyanõn bir sorumluluğu var. Türkiye 2003 Kasõm’õnda sinagog saldõrõsõ
ve HSBC’nin saldõrõlarõnõ yaşadõ. Ondan evvel Türkiye’de Güneydoğu’da terör olaylarõ oldu.
İstanbul’da çarşõ yangõnõ oldu. Maalesef gerek yazõlõ basõn, gerek görsel basõn çok büyük
abartõlarla her an gündemde tutarak büyük ölçüde fazlasõyla kamuoyuna yansõttõ. Bunun
yarattõğõ olumsuz etkileri Türk turizmi çok yaşadõ. İngiltere’de Harrods’a bombalar
konulmuştu. 4-5 kişi ölmüştü. Ertesi günü Time gazetesinin arka sayfalarõnda ufacõk bir
haberdi. 11 Eylül olaylarõ oldu, ikiz kuleler yõkõldõ, binlerce insan öldü. Televizyonlarda ve
basõnda bir tek ölünün resmini görmedik. Ertesi gün yaşam normale döndü. Her iki tarafa da
çok ciddi sorumluluklar düşüyor. Bunu çok dikkatli değerlendirmemiz gerekir diye
düşünüyorum. İletişimin dõşõnda bir tanõtõm planlamasõnõn yapõlmasõ gerekiyor. Çalõşan tüm
partnerlerle yani tur operatörleri, seyahat acenteleri, ulaşõm firmalarõ, konaklama tesisleri ile
ortak bir veri tabanõ oluşturulmasõ gerekiyor. Veri tabanõnda yer alan bu kuruluşlarla sağlõklõ
bir bilgi akõşõ kurulmalõdõr. Tanõtõmõn doğru, dürüst ve etik bir şekilde yapõlmasõ lazõm.
Tanõtõmõnda da güvenilirlik son derece önemli. Eğer sizin tanõttõğõnõz ortam yaptõğõnõz
tanõtõmdan çok farklõ ise, bunun yaratacağõ çok daha uzun olur ve güveni kaybedersiniz.
Böyle bir kriz dönemi yaşanacağõ zaman tanõtõma ayrõ bir bütçe ayrõlmalõ ve daha önceden
bütçeye koymak gerekir. Herhangi bir terör olayõ yaşandõğõ zaman, yapõlan açõklamalarda
coğrafi bölge spesifik olarak belirlenmeli ve böylelikle terörün dõşõnda kalan yöreler de riske
atõlmamalõdõr. Yani terör bir noktada olduysa sadece o noktada olduğu belirlenmelidir. Başka
noktalarõ etki altõnda bõrakõlmamalõdõr. Turistin güvenliği ve acil durumlarda alõnacak
önlemler destination veya tesis web sitelerinde açõklanmalõdõr. Yani böyle bir kriz yaşandõğõ
zaman, turist, hangi acil telefon numaralarõna başvuracak, eşyalarõnõ bõrakacağõ yerlerin neresi
olacağõnõn tesislerde belirtilmesi lazõm. Sağlõklõ yiyeceklerin nerelerde bulunacağõ web
sitelerinde ve otellerde bulunmasõ gerekir. Bunlarõn hepsi kriz öncesi mutlaka yapõlmasõ
gereken hazõrlõklar. Üçüncü nokta güvenlik sistemleri. Polis, itfaiye, sağlõk, adalet gibi kamu
kurumlarõyla mutlaka iyi bir işbirliğini baştan sağlamak lazõm. Özellikle, sektörü ilgilendiren
her faaliyette, ki bu faaliyetler turizm zincirini oluşturan hava alanlarõ, otogarlar, konaklama
tesisleri, restoranlar, alõşveriş merkezleri gibi yerlerdir, burada güvenlik çemberinin
oluşturulmasõ lazõmdõr ve turist bundan rahatsõz olmamalõdõr.
Ayrõca irtibatõ sağlayacak bir birimin oluşturmasõ gerekir. Bu birim meydana gelen olaylar,
istatistikler gibi bilgileri Turizm Bakanlõğõ toplamalõ ve ilgili yerlere aktarmalõdõr. Bu konuda
da Türkiye’de gelişmeler oluyor. Muhtemelen turizm sektörü kendi içinde bütünleşen bir
birlik kuracak. Bu birlik turizm bakanlõğõnõn büyük yetkilerini üzerine alacak. Turizm sektörü
de kendi kendini yöneten bir yapõya kavuşacak. Tesislerde çalõşan yerel personel güvenlik
konularõ ile ilgili olarak eğitilmeli ve yerel polis ve jandarma ile işbirliği sağlanmasõ gerekir.
Turizm polisi ve acil çağrõ merkezlerinin oluşturulmasõ lazõm bu yörelerde. Pek çok ülkede
turizm polisi başarõlõ ile görev yapmaktadõr. Çağrõ merkezlerinin işleri de turistlere geldikleri
zaman bildirilmelidir. Bir de araştõrma yapõlmasõ lazõm. Krizden önce birtakõm araştõrmalarõn
böyle bir terör olayõ olmadan evvel bu dönemlerde yapõlmasõ lazõm. Nedir? Belli başlõ
konaklama tesisi, havayolu şirketi, tur operatörlerinden geceleme sayõsõ, doluluk oranlarõ, oda
fiyatlarõ gibi bilgiler belli bir merkezde toplanmalõ ve karşõlõklõ bilgi akõşõ sağlanmalõ. Kriz
dönemindeki başvurular ile karşõlaştõrõlmak üzere normal dönemdeki hastanelere turist
başvurularõ karşõlaştõrõlmalõdõr. Turistlere yönelik işlenen suç sayõlarõ ile ilgili istatistiklerin
tutulmasõ lazõm. Böylelikle güvenlik hizmetlerindeki zaaflar ortaya çõkacaktõr. Bunlar
düzeltilebilir. Diyelim ki, bir terör olayõ yaşadõk, bir kriz yaşadõk. O zaman ne yapõlmasõ
gerekiyor? Burada temel amaç terör olayõnõn yaratacağõ zararõ minimize etmektir. Burada en
önemli süre ilk 24 saattir. Bu 24 saatte eğer profesyonelce davranmõyorsanõz tesis ya da
destination büyük zarar görebilir. Herkesin şok yaşadõğõ, herkesin duygusal davrandõğõ bu
dönem son derece önemli. Peki ne yapõlmasõ gerekiyor? İletişimle ilgili olarak dürüstlük ve
şeffaflõk çok önemli. Saklanan herhangi bir bilginin ortaya çõkacağõnõ bilmemiz lazõm.
Medyaya çok sağlõklõ bir bilgi akõşõnõ sağlamak gerekiyor. Böylelikle doğru olmayan
haberlerin yayõlmasõnõ önlüyorsunuz. Bir basõn merkezi kurulmalõ ve merkezde her türlü
iletişim ekipmanõ bulunmalõdõr. Etkin bir medya iletişimi sağlanmasõ gerekiyor ve ilk bilgiler
mutlaka bu konudaki mağdurlarla ilgili olmalõ. Yani insanlarõn en fazla beklediği şey böyle
bir terör olayõ olduğunda hayatõnõ kaybeden var mõ, yaralanan var mõ? İlk bilgilerin bunlar
olmasõ lazõm ve ekonomik kayõplarõn önemi biraz daha geri plana bõrakõlmalõdõr.
Turizmin insani yönü her zaman ilk planda tutulmalõdõr. Spekülasyona yönelik bilgi
üretmekten mutlaka kaçõnmalõyõz. Terör olayõnõn hangi coğrafi bölgeyi ve ne kadar turisti
etkilediğini spesifik olarak belirtmek amacõyla harita ve istatistiklerden yararlanmalõyõz.
Bunun lokal bir şey olduğunu mutlaka çok iyi bir şekilde ortaya koymak gerekir. Krizle ilgili
yanlõş, abartõlõ bilgi veren medya kuruluşlarõ mutlaka aranmalõ ve düzeltilmeli. Doğru bilgi
konusunda yardõmcõ olmak zorundayõz. Eğer bu yapõlmazsa yarõn öbür gün turistler yanlõş
bilgilere dayanarak tazminat davalarõ açabiliyorlar. Böyle bir terör olayõ aynõ zamanda önemli
bir tanõtma imkanõ da sağlayabilir. Bunu akõllõca yapmak gerekebilir. Bölgenin turizm
potansiyeli, turizm büyümesi toplum için önemi vurgulanabilir. Yerel halkõn mağdurlara
yardõmcõ olmasõ, onlarla bütünleşmesi gerekir. Bu konuyla ilgili diğer kurumlara polis,
jandarma, hastane, havayollarõ, tur operatörleri gibi yerlere de bütün bu bilgileri aktarmak
gerekebilir. Terör olayõ yaşandõ o dönemde ne yapõlmasõ gerekiyor? Birlikte çalõşõlan tur
operatörü, seyahat acentesi, ulaştõrma gibi kurumlara doğru bilgileri anõnda aktarmamõz
gerekiyor. Böylelikle hem onlarõn yanlõş bilgisi önlenir, hem de sizin terör olayõ yaşandõğõnda
neler yaptõğõnõzõ öğrenmiş olurlar. Reklamõ kesmemek gerekir. Reklamõn mesajõ
değiştirilmeli, bu olay kamuoyunda sempati toplayacak bir unsur haline getirilmelidir. Bunu
yapmak çok önemlidir. Bu çok ince bir nokta, hassas bir çizgidir. Bunu iyi yaparsanõz
olumluya dönüştürme imkanõnõz olabilir. Mõsõr’da yõllar önce Luxor’da turistleri öldürdüler.
Ondan sonra Mõsõr Ramses’le ilgili kitaplar yazõldõ ve turisti tekrar toplamaya başladõ.
İspanya’da geçen sene tren bombalandõ. Fakat İspanya turizmi çok büyük olumsuz
etkilenmedi. Bunu iyi değerlendirdiler. Tanõtõmda böyle bir terör olayõ yaşandõğõ zaman
turizmin durmadõğõnõ, bölgenin tekrar yaşadõğõnõ, normale döndüğünü kuvvetli bir şekilde
kamuoyuna sunmak gerekiyor. Kriz sonrasõ fuarlara katõlmak gerekir ve destination’un her
zamandan daha fazla ilgi duyulmasõnõ sağlayacaktõr o fuarlara katõlmak. Böyle bir kriz
dönemi, böyle bir terör olayõ hükümet ve kamuoyu ilgisini o noktaya çekiyor. Bunu iyi
kullanõp, tanõtõm bütçesini arttõrmak gerekir. Böylelikle o terör olayõndan sonra ziyaretçi
sayõsõnõ arttõrmak da mümkün olabilecektir. Tabii o olayõn yaşandõğõ yerlerde belli bir oranda
vergi indirimi, yatõrõm indirimi gibi hükümetin de birtakõm teşvik politikalarõ uygulamasõnda
yarar vardõr. Bu dönemde güvenlik. Turizm merkezlerinde güvenliğin sağlanmasõ. Acil çağrõ
merkezleri daha evvel kurulmuşsa turistlere bu acil çağrõ merkezlerinin yardõm sağlamasõ ve
onlarõn sorularõnõ yanõtlamasõ gerekir. Eğer kurulmadõysa derhal çağrõ merkezlerinin
kurulmasõ lazõm. Güvenlikle ilgili neler yapõldõğõ konusunda tesis, personel ve turistler sürekli
olarak bilgilendirilmelidir. Medyanõn o bölgede güvenli bir şekilde çalõşmasõna imkan
verilmelidir. Dahil iletişim gözardõ edilmemelidir. O tesiste çalõşan turizm personeli
gelişmelerden sürekli haberdar edilmelidir ki, dedikodu ya da yanlõş bilginin yayõlmasõ
önlensin. Bu dönemde araştõrma gruplarõ oluşturulmalõ, turistin nereden ve ne amaçla geldiği
öğrenilmeli ve bu bilgiler tanõtma departmanõna aktarõlmalõdõr. Terör döneminde
destination’la ilgili yayõnlar derlenerek, iletişim ve tanõtma departmanõna aktarõlmalõdõr.
Terör olayõ bittikten sonra ne yapõlmalõ? Terör olayõnõn yarattõğõ zarar potansiyel turistin
zihninde uzun süre kalmakta. Bunun düzeltmek için özellikle iletişim ve tanõtma alanlarõnda
özel çaba sarfetmek gerekiyor. İletişimde pro-aktif davranmak gerekiyor. Turizmin normale
dönmesi için yapõlan çalõşmalar süratle aktarõlmalõ. Medyaya bu konuda her türlü resim,
istatistik bilgiler verilmeli. Bu belki ekstra bütçe gerektirecek ama mutlaka yapõlmalõ.
Normale dönüşle ilgili haberler verilmeli. Yalnõz turizmle ilgili değil, bölgedeki kültür, sanat,
spor faaliyetleri de verilmeli. Krizden çõktõktan sonra gazeteciler için özel geziler
tertiplenmeli. Gezi sõralarõnda gazetecilerin, basõnõn yerel halkla iletişim kurmasõ, temas
kurmasõ sağlanmalõdõr. Pozitif gelişmeler mutlaka web sitelerinde yer almalõdõr. Tanõtmalarda
esnek bir tanõtõma girilmek zorunda. Yeni turizm türlerine yönelik o yörede paketler
düzenlenmelidir. Mesela golf, ekoturizm, kültür, kayak gibi. Deneyimli ve daha önce o
bölgeleri ziyaret etmiş turistler krizden daha az etkilenirler. Dolayõsõyla, bu gruplar hedef
alõnmalõ, bunlara daha olumlu mesajlar verilmelidir. Krizden sonra hemen satõş fiyatlarõnõ
düşürme gibi bir eğilim var. Bunu yapmak çok zararlõ. Çünkü sonra normal fiyatlara çõkmak
çok zor. Onun yerine satõş fiyatõnõ düşürerek, gelen turist sayõsõnõ arttõrmak yerine özel
ikramlar yapmak. Özel ikramlar yapmak, hafta sonu festivale katõlmak gibi. Tanõtõm faaliyeti
o yöreye en fazla nereden turist geliyorsa oralara ağõrlõklõ bir şekilde yapõlmalõ. Çünkü bu
bölgeyi bilen en iyi pazarlar en fazla turist gönderen pazarlardõr. Bunun sonuçlarõnõ da iyi
değerlendirmek lazõm. Mesela 11 Eylül’den sonra Dubai’de komşu ülkelerin turistleri turizmi
ayağa kaldõrdõ ve Araplar yabancõlardan çok daha fazla para harcadõlar. Seyahat tavsiyeleri
hazõrlayan hükümetlerle temas kurularak, o yöre hakkõnda kriz sonrasõnda yapõlanlar
konusunda çok iyi bilgiler verilmesi lazõm. Güvenlik önlemleri tekrar mutlaka gözden
geçirilmeli ve daha iyi hale getirilmelidir. Turistlerin bu konudaki beklentileri dikkate
alõnmalõdõr. Bu olaylar bitti ondan sonra Türkiye’nin pazarõ olan ülkelerdeki turistlerin bizim
destination’u nasõl algõladõğõnõ ve beklentilerin neler olduğunu ortaya koyan araştõrmalar
yapõlmalõ ve bu konuda kampanyalar yapõlmalõdõr.
Teşekkür ederim.
Refik Erzan:
Teşekkür ederiz. Şimdi sigorta endüstrisine geliyoruz. Biz bugün burada risklerden
bahsediyoruz. Konferansõn esas konusu risk management. Bunu arada bir değil, her gün
meslek olarak yapan bir arkadaşõmõz Philip Schwarz. AIG Sigorta’nõn Genel Müdürü. Kendisi
2001’den beri Türkiye’de. Daha öncede İran’da barõş gönüllüsü olarak çalõşmõş. Onun için
bölgeyi de tanõyor.
Philip Schwarz:
Let’s look at terror little differently, what can we do to protect after an event. I am going to
tell you what, a secret, what insurance companies really do because I am sure none of you
knows. I am going to talk about the World Trade Center because that is by far the largest
terrorist event then I am going to turn my attention to Turkey.
Insurance companies simply manage the risks of others. We are suppose to understand risk,
we know how many automobile accidents you are going to have, we know how long you are
going to live, we know about earthquakes, we know about tsunamis and we are able to
manage the risks. We have an obligation to understand risk because at the end of the day if an
earthquake occurs we are under an obligation to pay our claims quickly and efficiently. The
worst thing that can happen to an insurance company of course is that we don’t pay our claims
or we fall into financial difficulty, we sell security we have no right to be financially insecure.
The World Trade Center came as a shock and a surprise and taught us insurers how little we
really understand risk. Lets look at what happened. Two towers were destroyed, 3 billion
dollars each, 600 businesses were located in the World Trade Center, they were destroyed, the
computers, the artwork, the desks, the furnishings and unfortunately a lot of the people. Four
airplanes were destroyed two into World Trade Center, one crashed in Pennsylvania and the
last one hit the Pentagon. We are supposed to understand risk, which in their wildest idea
would have understood this, who could have figured out that there would be an attack of this
nature on the buildings. This costs 3000 lives and that affects three areas, the easiest is life
insurance, the next is worker’s compensations because most employees in the US are covered
by worker’s compensation and that guarantee paid and third was accident insurance. 4000
vehicles were destroyed and car parks around the World Trade Center. Flights were cancelled
the entire American network of aviation was grounded for almost a week, what did that cost
to airlines, what did that cost to insurance companies that gave flight cancellation and flight
delay as a guarantee, accident insurance for anyone who was hurt or injured during the World
Trade Center had right to compensation and then typically American thing the liability claims,
who is responsible, who is going to pay well the insurance companies pay but what about the
airlines, they let the terrorists on the airplanes, what about Logan airport they let them through
the security, what about the people who made little knives they used, they are all being sued,
insurance companies pay for lawyers and they pay for eventual judgments.
I am showing you this one because it is great unknown of insurance. What you see here is the
collapse of the seventh building, you see the cloud of smoke, dirt, dust, debris which
descended on the southern tip of the Manhattan Island, the bad news is in all that dust, dirt
and debris was asbestos. Anyone working, living in lower Manhattan might have contracted
asbestos doses, which is a form of cancer. This form of cancer is covered not only by health
insurance but by worker’s compensation so what I am saying is that we don’t even know how
much this is going to cost us, we know that the buildings were 3 billion dollars each but how
much is this last cloud is going to cost us over the next 25 years. What the World Trade
Center taught us is we don’t really understand terrorism as a risk, as I say we understand
automobiles but the scope and potential of terrorism is very scary to the insurance industry.
The good news, terrorism insurance is available in Turkey, you can buy it. It covers physical
assets which means your buildings and covers your automobile and other assets of this kind
and business interruption that means when your building is destroyed by a terrorist attack we
will cover the loss of profits for certain period of time specified in a contract, this is available
in the Turkish market. Injuries also covered by insurance, fully available and contrary to some
insinuation I might have heard earlier you can purchase insurance overseas and I have noted
particularly insurance is available in Iraq and Afghanistan as I guessed this would be a subject
of today’s discussion, it is not cheap. This is the good news that insurance is available but I
am sorry there is some bad news terrorism insurance does not cover economic risk what do I
mean by economic risk while we are sitting in Intercontinental hotel but let’s pretend that the
Ritz Carlton hotel next door has terrorist explosion in it and it is totally destroyed, the Ritz
Carlton is very good hotel, it has insurance, insurance company pays for the building, pays for
the fixed assets and it even would pay for certain amount of time of lost income but we are
sitting in Intercontinental hotel, what is going to happen here, reservations are going to be
cancelled, people are not coming to Turkey, people are going to stay away and the
Intercontinental hotel will suffer severe economic consequences from a terrorist attack that
didn’t even touch it, is that covered by insurance today absolutely not and it is one of the
major problems that the industry face.
Let me talk about some bad news or not so good news in the Turkish insurance contract and
I’ll be speaking for myself not for the Turkish industry. On any insurance policy you buy for
terrorist there is 2% deductible. Let’s say for example the hotel next door is destroyed by a
terrorist attack and the value is 100 million dollars, under the contract which is signed there
will be 2 million dollars taken off the top, it is deductible so we can only pay 98 million
dollars, if the loss was 25 million dollars, insurance would pay 23 million dollars and if they
lost 4 million dollars, insurance companies would pay nothing, I don’t consider this good. In
addition is what we call a 20% co-insurance clause, this 100 million dollars loss we would
only pay %80 because we would expect the owner of the hotel to chip in for the other 20. We
do not offer full coverage and we have to be very careful about this so I am submitting today
that we have to look again to what we are selling as an industry to see if it really meets the
need of our clients here in Turkey. I’d be very nervous to try to explain to someone who’s
building has been destroyed the terms and conditions of the Turkish insurance market. There
is a reason the Turkish insurance market does this because Turkish insurance market doesn’t
have enough capital to face a true pretty large terrorist attack most of the capital comes from
reinsurers and reinsurers are very nervous about accumulation.
Going back to the World Center 5 reinsurance companies went out of business because they
didn’t control their own risk or exposure, the result is we have a situation in most markets of
the world where insurance is expensive, not readily available and when it is available doesn’t
necessarily meet all of the demands of the clients.
Does the government have a role; in USA the government will pay I believe 10 billion dollars
in excess of 2 billion dollars for every terrorist attack. In the UK the government has
established the terrorism pool requiring all policyholders to pay an extra premium, which goes
into a pool so that all terrorist events are paid by the pool, which means the risk, and lost is
shared by all companies. In Israel the government simply pays but in general I think it would
be safe to say that most governments do not want to take an active role in terror insurance. If
I’ve said that the insurance companies in terrorism don’t really understand risk, do
governments and if the Turkish government were to assume a proactive role in indemnifying
victims of terrorism what would the economic consequences be for Turkey? Would they
continue to be able to meet the IMF requirements?
Turkish solutions again these are mine, I think we should establish a pool, I think we need to
bring what capital is available together so that we can work together to solve the economic
problems for those who have been damaged. I do not like the way the current policies are
written and perhaps if all companies got together in a managed pool there would be more
capital and more insurance available in case of an attack.
We could take it into a regional pool in other words work with other insurance groups and
associations outside of Turkey, in the former Soviet States, in Greece, in Europe if we are
going into Europe. This should be an idea, to bring more capital to bear. The World Trade
Center today cost 70 billion dollars, can you imagine the impact in Turkey if a similar event
occurred so I think there is room for globalization and international cooperation. Who should
pay, I think there should be a solidarity fund also for victims, companies of terrorism, this
could be done through either through government tax which I think the government would
very reluctant to do or may be even a premium tax. At the end of the day it is everyone who
pays for terrorism and this is a way to bring the risk to all people as well as the solution. This
is what insurance companies do, they take the premiums from many to pay a few hopefully
not everyone in this room has a traffic accident this year and we should take this concept even
further into the economic world of requiring a pooling and an extra premium for terrorism in
order to face what most of my colleagues today understand as a significant economic risk
from such an event.
My last section is going to be how to reduce risk and I think anything that I’d say here would
really not too justice to Mr. McCombe’s excellent analysis of the HSBC situation. Have
premises surveyed, make security visible, have premises secured, survey mail, just be
attentive, good security is the best deterrent from terrorism for industry in Turkey. Thank you
very much.
Refik Erzan:
Thank you. Şimdi Nihat Karadirek bize lojistik sektöründen bir arkadaş. Kendisi Solmaz
grubunun genel sekreteri ve yine taşõmacõlõğõn her alanõ ile ilgilenen bir sektör olduğu için
veya daha kapsamlõ bir şekilde önce belki bize lojistiği daha kapsamlõ anlatõp, ekonomik
yansõmalarõn neler olabileceği ve neler yapõldõğõ hakkõnda bizi bilgilendirecek. Buyrun
Nihat Karadirek:
Teşekkürler. Küresel terörizmin ekonomik etkileri. Bana düşen görev de ticaret üzerindeki
etkilerini aktarmak. Küresel terörizm sanki konuşmalarõn başõndan beri algõlanan küresel
ekonominin ya da küreselleşmenin bir parçasõ sonucu gibi ortaya çõktõ. Aslõnda onu andõrõyor.
Yani terör farklõ sebeplerde olabiliyor ama küresel terörden bahsettiğinizde daha çok
küreselleşmeden kaynaklandõğõ ortaya çõkõyor. Küreselleşme ile ilgili olgulara baktõğõmõzda,
objelerin yaygõnlaşmasõ, değerlerin yaygõnlaşmasõ, enformasyonun demokratikleşmesi, giyim
kuşamõn bütün ülkelerde yaygõn bir şekilde markalaşmasõ, fast food kültürünün ortaya
çõkmasõ, coca cola’nõn yaygõnlaşmasõ, internet, gsm, İngilizce dolar ve euro’nun para birimi
olarak ülkelerde kullanõlmasõ. Değerler demokrasi, demokratik değerler, insan haklarõ, çevre
şuuru, teknolojik gelişim, mal ve hizmet kalitesindeki standartlaşma değerlerin yaygõnlaşmasõ
ve internet, digital yayõn sistemleri, uydu antenleri bunlar da terörün aslõnda faydalandõğõ
kaynaklar, küreselleşmenin sonuçlarõ olarak. Küreselleşmede çok uluslu kurumlardan da
bahsetmek gerekir. Bunlar IMF, Dünya Bankasõ, Uluslararasõ İmar ve Kalkõnma Bankasõ
şeklinde kurulmuştu. GATT ve Dünya Ticaret Örgütü. IMF aslõnda 1994 yõlõnda 2. Dünya
Savaşõ’ndan sonra uluslararasõ döviz alõm satõmõ düzenlemek üzere kurulmuş, 1972’ye kadar
farklõ ulusal para birimleri arasõnda sabit kuru desteklemiş, Amerikan dolarõ dalgalanmaya
bõrakõldõğõnda orijinal işlevi ortadan kalkmõştõr. Bundan sonra IMF borçlu yoksul ülkelere,
ekonomilerini yeniden yapõlandõrmak üzere yapõsal uyum programlarõnõ kabul etmeleri
koşuluyla uluslararasõ borç krizinin yönetimini üstlenmiştir. Zira, bu kurum son çare olarak
kapõsõ çalõnan bir kredi kuruluşu olarak davranacak, kõsa vadeli nakit sõkõntõsõna düşen
ülkelere acil durum kredisi sağlayacaktõ. Ama bunlarõn hiçbirisi gerçekleşmemiştir. 1972’den
sonra IMF tamamen bir banker zihniyetini benimsemiş, yapõsal reform istediği ülkeleri
içinden çõkõlmaz bir karmaşanõn ve kaosun içine itmiştir. Gelişmek isteyen güneyin yoksul
ülkeleri ekonomik krizleri dõş borçlarla aşmak istemişler, fakat bu dõş borçlarõn ana paralarõnõ
bir yana faizlerini bile ödeyemez duruma gelmişlerdir. IMF’nin hükümetlere dayattõğõ yapõsal
uyum paketlerine rağmen, düze çõkmõş bir ülke yoktur. Dünya Bankasõ, Uluslararasõ İmar ve
Kalkõnma Bankasõ olarak 2. Dünya Savaşõ’ndan sonra harap edilen ekonomileri yeniden inşa
etmek üzere kurulmuş, üyelerden toplanan aidatlar ve uluslararasõ sermaye piyasalarõndan
alõnan borçlarla finanse edilmiş, banka üyelerine ticari bankalardan daha düşük faizli kredi
sağlayacaktõ. Başlangõçta görev enerji santralleri, barajlar, yollar, hava meydanlarõ, limanlar,
tarõmsal kalkõnma ve eğitim sistemleri projeleri gibi alt yapõ yatõrõmlarõna kredi sağlamaktõ.
Banka, 2. Dünya Savaşõ sonrasõnda Avrupa’nõn yeninin inşasõ ve kalkõnmasõ için bölgeye para
akõtmõştõr. Ancak, bu, yeterli olmamõştõr. Ayrõca, hõzla genişlemekte olan sõnaileri için sağlõklõ
piyasalara ihtiyaç duyan Amerika’yõ tatmin edecek kadar hõzlõ değildi. Amerika bu nedenle
kendi Marshall planõnõ oluşturmuş ve çok daha gevşek koşullarõ olan bu plan çerçevesinde
Avrupa ülkelerini kendi yerine hibe şeklinde doğrudan dolar sağlamõştõr. 1950’lerden sonra
Avrupa yavaş yavaş toparlanmaya başlamõş, hatta bugünkü AB’nin temelleri atõlmõş, kendi
aralarõnda birlik kurulmaya başlamõşlardõr. O sõralarda Dünya Bankasõ, bağõmsõzlõğõna
kavuşmuş ülkeleri ilgisini yöneltmiş ve güneyin yoksul ülkelerinde önemli bir güç haline
gelmiştir. Gümrük tarifeleri ve ticaret anlaşmasõ GATT, Dünya Ticaret Örgütü bünyesinde
şekillendi. GATT da küresel düzeyde ticareti yönetecek bir kurallar dizisi belirlemiştir. Amacõ
ulusal ticaret sõnõrlamalarõnõ azaltmaktõ ve 2. Dünya Savaşõ öncesinde küresel ekonomiyi
kösteklemiş olan rekabetçi ticaret politikalarõna son vermişti. 1944’de GATT yerine geçmek
üzere Dünya Ticaret Örgütü kurulmuştur. Dünya Ticaret Örgütü gevşek yapõlõ bir anlaşma
olan GATT’dan farklõ olarak resmi statüsü olan uluslararasõ bir kuruluştur. 137 üye ülkesi, 30
gözlemcisi bulunmaktadõr. GATT’õn kapsamõ genişletilmiştir. Ağõrlõklõ olarak mal ve ticarete
yönelmiş, telekomünikasyon, bankacõlõk, yatõrõm, taşõmacõlõk, eğitim, sağlõk ve çevre gibi 160
alanõ etkilemektedir. Uluslararasõ küresel şirketler hakkõnda birtakõm veriler vermek gerekirse,
Ford’un ekonomik gücü Suudi Arabistan ya da Norveç’ten büyüktür. Philip Morris’in yõllõk
kazancõ Yeni Zelanda’nõn GSMH’sõndan fazladõr.
Küresel terörün ekonomik sonuçlarõ kõsmõndan devam edersek, bir ülkede terör saldõrõlarõnõn
çoğalmasõ, istikrarsõzlõk ülkelerin kredi notunu düşürür. Yurt dõşõndan yabancõ kaynak
bulunmasõ zorlaşõr. Ticarete konu eşyalarõn sigortalanmasõnda sorunlar olur, yabancõ sermaye
girişi azalõr, yabancõ yatõrõmcõ kaçabilir, turizm gelirleri azalõr. PKK’nõn Türk ekonomisine
maliyeti hakkõnda belki birtakõm verileri paylaşmak doğru olabilir. PKK terörü olmasaydõ 20
yõllõk süreçte Türkiye’nin büyüme hõzõ % 156.8 olacaktõ. Yõllõk ortaklama % 6.5 büyüme
gerçekleşecekti. Yine PKK ile mücadelede harcanan para ile neler yapõlabilirdi sorusunun
cevabõ ise, 65 milyar dolara 1999 yõlõndaki İMKB’nin verilerinden 17 tane İş Bankasõ, 18 tane
Tüpraş, 29 tane Sabancõ Holding gibi birtakõm Türkiye’nin önde gelen kuruluşlarõ
oluşturulabilirdi.
Sonuç olarak, tedarik zinciri güvenlik yapõsõ, gelişen teknoloji ile daha da kontrol altõna
alõnabilmektedir. Özellikle, üretici kurumun üretim standartlarõ ve en önemlisi kalite ve
güvenlik anlayõşõ daha sonra aracõ kurumlarõn yarõ mamul ürünlere kattõğõ katma değer
hizmetler lojistik firmalarõn depolama, taşõma, sõrasõnda kullandõklarõ güvenlik sistemleri ve
son olarak bütün bu zincirin takibini sağlayacak bilişim teknolojileridir. Bu ağõr her halkasõnõ
kontrol edebilmek için kurumlarõn akredite edilmesi, Dünya Gümrük Örgütü yeni
standartlarõnõn uygulama başlanmasõ, elektronik mühür ve benzeri teknolojik olanaklarõn
yaygõnlaştõrõlmasõdõr. Ülke mal grubu, aracõ, taşõmacõ ve kamu yetkilileri arasõnda doğru bir
koordinasyonun kurulabileceği platformlarõn geliştirilmesidir.
Sonuç olarak, güvenlik sistemlerinin maliyetlere yansõmasõ makro ekonomik açõdan
güvenliğin maliyeti olarak karşõmõza çõkacaktõr. 11 Eylül sonunda tüm güvenlik sistemlerine
rağmen, gerçekleşmiş bir operasyon olduğuna göre ülkelerin ekonomik ve stratejik planlarõnõn
ve en önemlisi güvenli insan kaynağõ temini gelecek 30-40 yõlõn ana temalarõ olmalõdõr. Bu
nedenle gelişmelere ayak uyduracak stratejilerin oluşturulmasõ, politikalarõn geliştirilmesi,
mevzuatlarõn hazõrlanmasõ, uygulamalarõn sağlanmasõ ve denetimin gerçekleştirilmesi
gerekmektedir. Kõsacasõ, 25 yõldan fazlasõnõ planlayan bir politika izlenmeli ve güvenlik
maliyetlerinin en düşük seviye tutulacağõ küreselleşmiş ekonomide doğru kaynaklarõn işleme
alõnmasõ gerekmektedir.
Sonuç olarak, dünya küresel terörle mücadele örgütü kurulmalõdõr. Akredite edilmiş kurumlar
ürün menşei takibi yapõlmalõdõr. Uluslararasõ silah ve uyuşturucu ticaretinin takibi ve
engellenmesi gerekmektedir. Finansal kaynaklarõn takibi yapõlmalõdõr. Terör eylemlerini basõn
yayõn kuruluşlarõnõn ortak tepkisi sağlanmalõdõr.
Sonuç olarak, küresel terörizm bir kaos teorisi değildir. Küresel ekonomide önemli bir araçtõr.
Bu nedenle beslendiği kaynaklarõn ve bundan beslenen ekonomik birimlerin önüne set
çekilmediği sürece küresel terörizm, küresel ekonominin bir parçasõ olmaya devam edecektir.
Teşekkür ederim.
Refik Erzan:
Teşekkür ederiz. Şimdi soru cevap alabiliriz.
Gülin Uluğ (Serenas Turizm):
Sayõn Oktay Varlõer’e bir sorum olacak. Ttsunami bölgesinin bildiğim kadarõyla dünya
turizminin içinde % 3’ünü kapsayan bir payõ vardõ. Türkiye’ye bunun dönüşü nasõl olur? Tabii
risklerden bizim de bir şekilde pay çõkarmamõz gerekiyor.
Oktay Varlõer:
Bu soru tsunami olayõ olduktan sonra bana epey soruldu. Bu soruya yanõt vermekten de
açõkçasõ rahatsõz oluyorum. Yani bir bölgedeki bir felaket bir başka ülkenin bundan çõkar
sağlamasõ açõsõndan değerlendirilmesi en azõndan kişisel olarak, vicdani olarak ve etik olarak
rahatsõz ediyor. Ama burada gerçekçi olmamõz lazõm. Soru doğru bir soru. Bir defa o bölge
dünya turizminden sadece % 3 paya sahip. Türkiye’nin bugünkü dünya turizmindeki payõ %
2.2. İkincisi, o yörede özellikle 4 tane ülke bu tsunamiden çok fazla etkilendi ve oralardaki en
büyük turizm destination’larõ tsunamiden büyük ölçüde etkilenmedi. Yani çok az bir kõsmõ
etkilendi. Dolayõsõyla, o yörede önümüzdeki yõl veyahut da 2005 yõlõnda turizm sektöründeki
gelişme hõzõ çok büyük ölçüde etkilenmeyecek. İkincisi, diyelim ki, birtakõm insanlar başka
yerlere destination’larõnõ yönlendirecekler. Bunlar özellikle oraya gelenlerin bir kõsmõ Kuzey
Avrupa ülkeleri, bir bölümü Avustralya, Amerika veya Japonya gibi uzak doğu ülkelerinden
geliyor. Onlarõn belirli bir bölümünün destination’nu Karayipler ya da Küba’ya çevirmeleri
mümkün. O doğal yapõya, o iklime en uygun yerler bu söylediğim yerler. Muhtemel Kuzey
Avrupa’dan oraya gidenlerin bir bölümü Türkiye’ye de gelebilir. Ama ben 2005 ve 2006
yõlõnda Türkiye’deki turizm sektörünün gelişme hõzõnõn etkisinin minimum olacağõnõ
zannediyorum. Belli bir pozitif etki yaratabilir. Ama çok önemli bir etki olabileceğini tahmin
etmiyorum.
Gülin Uluğ:
Açõkçasõ biraz daha sektörel bazda olacak. Türkiye kongre turizminde 2001’den sonra biraz
daha gelişme gösterdi. Özellikle, kongre sektörünün büyük bölümünün ABD’nde
bulunmasõndan dolayõ bu son terörist saldõrõlarõndan sonra Türkiye’ye bir kayma oldu.
Terörist etkilerin bulunduğu dönemlerle şu an Türkiye biraz duraklama devresine girdi, biraz
daha güvenli bir ülke olarak geçiyor. Kongre turizmi Türkiye’ye gelen turist bakõmõndan çok
fazla getiri sağlõyor. 2005, 2006 ve daha sonrasõ için terörist etki olmaz ve aynõ duraklama
dönemlerine devam edersek, veya herhangi bir olasõ terörist saldõrõda ne olur?
Oktay Varlõer:
Biz 2003 yõlõ Kasõm ayõnda HSBC ve sinagog olayõnõ yaşadõk. Aralõk ayõnda İstanbul’daki
otellerin önemli bir kõsmõ hemen hemen boşaldõ. % 10 veya % 20 doluluklarla çalõştõ. Ocak
ayõnõn ikinci yarõsõndan sonra toparlanma başladõ. Bende istatistikler var. 2003 ve 2004
yõllarõnõ karşõlaştõrdõğõnõzda; 2004 yõlõnda Ocak ayõnda gelenlerin sayõsõ 2003’den daha fazla.
Yani tekrar toparlanma süreci başlamõş. 2004 yõlõnda Ocak ayõnda giren turist sayõsõ 2003’e
göre fazla. Kasõm ayõndaki bombalama olaylarõna rağmen. 1 ay içinde toparlanma süreci
başladõ. İkincisi, 2004 yõlõnda Türkiye’de NATO, OECD, Eurovision gibi çok büyük ve son
derece başarõlõ organizasyonlar yapõldõ. Bunun olumlu etkisi çok oldu. Bir de AB’ne giriş
süreci ile ilgili olarak bu müzakerelerin başlama kararõ verildi 17 Aralõk’ta. Bütün bunlarõn
son derece olumlu etkisi var. Bu olumlu etkiler kongre turizmine bence çok pozitif bir ivme
kazandõrõyor. İstanbul’un veya Antalya veya diğer yörelerin kongre turizminde gerçekten çok
düşük noktalarda kaldõğõnõ itiraf etmemiz gerekir. Yani bir kongre vadisi dediğimiz bir yer
var. Burada birkaç bin kişinin ancak kongre yapabileceği bir yer var. Bu aktivitelerle birlikte
yani yeni yatõrõmlarla birlikte şunu düşünmemiz lazõm: Kongreye gelen insan iki veya üç gün
sürüyorsa, kongrede geçirdiği sürenin dõşõnda kalan kõsmõ dõşarõda geçirecektir. Yani birtakõm
aktiviteler, birtakõm cazip unsurlar lazõm. Eşleriyle geliyorlar. Onlara da gezeceği yer lazõm.
İstanbul, bu konuda bulunmaz nimet ama İstanbul, bu bulunmaz nimeti biz bulunmazlõğõna
gerçekten bulunmaz hale getiriyoruz. Yani pek çok imkanõmõzõ değerlendiremez haldeyiz.
Türkiye’de şu var: Müzeler sadece gezilir, görülür yerler olarak değerlendiriliyor. Halbuki,
Louvre’da veya British Museum’da birtakõm aktiviteler var. Kongre turizminin arttõrõlmasõ
için aktivitelerin getirilmesi lazõm. İkincisi, bütün bu şehirlerde old town denilen konsept
vardõr. O otantik yaşam orada devam eder. İstanbul’da bu konuda Fatih, Zeyrek, Eyüp,
Sultanahmet muhteşem yerler. Fakat buralarda Anõtlar Yüksek Kurulu “dokunulmaz” diye
harabe olmaktalar, ya da üzerine kilit vuruluyor. Demek ki, buralarõ yaşanabilir, içinde
insanlarõn yaşadõğõ, kafeleriyle, restoranlarõyla, küçük otelleriyle bir yaşamõn sürdüğü bir
duruma getirmemiz lazõm. Bu sene Turizm Bakanlõğõ 300 milyon dolar gibi bir parayõ bu işler
için ayõracaktõr. Bu da yeterli değil.
İstanbul’u bir kongre şehri haline getirmek açõsõndan bir defa işin bu kõsmõnõ mutlaka
geliştirmemiz gerekiyor. Mutlaka yeni aktivitelerin gündeme gelmesi lazõm. Ben şunu
düşünüyorum: Firavunlarla ilgili bir film Mõsõr’a olan ilgiyi büyük ölçüde arttõrmõştõr.
Türkiye’nin Holywood’da film yaptõrmasõ lazõm. Bir Troya filmi dahi Çanakkale’ye gelen
turistlerin sayõsõnõ büyük ölçüde arttõrdõ. Kongre turizmini yalnõz İstanbul’la sõnõrlamamamõz
gerekir. Harran Ovasõ muhteşem yerler. Biz geçtiğimiz dönemde terör nedeniyle
değerlendiremedik.
Refik Erzan:
Ben de küçük bir eklemede bulunayõm. Bu terör hadiseleri olduğu vakit bunlarla nasõl başa
çõkõldõğõ aynõ zamanda bu ülkenin, bu şehrin bir hedef olasõlõğõnõ da azaltan şeyler. Yani
bunun ne şekilde basõnõmõz tarafõndan ele alõndõğõ. Turizm alanõnda maalesef biliyoruz ki,
terör her tarafõ vurabiliyor. Böylece, bir potansiyel turistin gezi yerini seçerken baktõğõ şey
sadece bir terör olasõlõğõ değil. Böyle bir olay olduğu takdirde, bununla ne şekilde o ülkenin
başa çõktõğõ. Oradaki sağlõk imkanlarõ, haberleşme imkanlarõ vs. Hangi medeniyette, hangi
imkanlarla buna müdahale ediliyor. Bu da çok mühim.
Gülden Ayman:
Benim sorum Sayõn Philip Schwarz’a olacak. Kendisi Türkiye ile ilgili çözümler ortaya
koydu. Benim merakõm şu: Acaba bu çözümleri diğer gelişmiş sigorta şirketleri ile burada
paylaştõ mõ? Ankara’daki kurumlarla paylaştõ mõ? Merkezi otoritelerin stratejik planlarõnda,
ekonomik hesaplarõnda sigortacõlõğõn önemini anladõklarõnõ söyleyebilir miyiz? Yani
terörizme karşõ gerek önlemler alõnõrken, gerek ekonomik planlar yapõlõrken sigortacõlõk
sektöründen öneriler almaya açõklar mõ? Bu konuyu dikkate alõyorlar mõ?
Philip Schwarz:
Insurance is going through a transition in Turkey, there is a new draft law in front of the
Turkish Parliament for insurance, it is going to have a dramatic effects on the companies that
are operating here, what it is going to do, it is going to require the number of the companies
that are working in Turkey to increase their capital. The first thing and the most important
thing about an insurance industry is that it has enough capital whether it is to pay for terrorism
claim or to pay for an earthquake or even pay for an automobile and the action they are taking
now is very much a step in right direction. As regards to concept of pooling I can tell you that
we’ve discussed this with the Association and also with people at the insurance sector and this
is something that is actively under consideration. Let me just put terrorism in perspective
here, Turkey had four attacks, 63 people died, the total financial impact was less then 20
million dollars for a tourist going anywhere in the world, your chance of being caught up in a
terrorist situation are miniscule, almost nonexistent as an insurer we look at statistics your
chances of being hit walking on a street in Istanbul by an automobile are so much greater than
being caught in a terrorist attack it isn’t even worth mentioning so I think we’ve got to keep it
in perspective. People come to me and my company comes to me and they say what are you
doing for terrorism and I tell them right back that real risk here is earthquake, it has nothing to
do with terrorism. Terrorism hits the front pages as my colleagues have said, it is spectacular,
it has terrible economic consequences but in point effect the risks of anybody here being
involved in a major terrorist incident are absolutely miniscule. In Turkey it is smaller than in
most other countries to be quite frank because of what Turkey is and what Turkey represents
so I think we have to take terrorism from, if there is something tourism industry to do is to
make really clear how minimal the chance is in any location even the worst possible locations
Israel, other places of being caught up in terrorist situation. The Basks have been busy in
Spain for many many years, they put on a lot of spectacular events and yet Spanish know how
to deal with it, keep it in perspective terrorism hits the front page, it has terrible economic
consequences, it is politically motivated but your chance of being caught up in terrorist
situation are very very small, be careful, look both ways before cross the street.
Refik Erzan:
We thank all participants for this very informative seminar meeting. Thank you very much.