Pompaj kuyusu

SU SONDAJ KUYULARINDA
POMPAJ DENEYLERĠNĠN
YAPILMASI VE
DEĞERLENDĠRĠLMESĠ
HASAN KIRMIZITAġ
Jeoloji Mühendisi
ġubat/2008
ANKARA
I. BÖLÜM
YERALTISUYU VE
SONDAJ KUYULARI
Hidrojeolojik etüdlerde temel amaç
yeraltısuyunun:
•Nerede?
•Ne miktarda?
•Ne derinlikte? ve
•Ne kalitede?
olduğu sorularına yanıt bulmaktır.
Bu sorulara:
Arazide yapılacak:
•hidrojeolojik çalışmalar
•jeofizik çalışmalar,
•Sondaj çalışmaları ve
•Pompaj deneyleri
Yeraltısuyunun:
hangi derinlikte ve hangi miktarda
sorularına yanıt:
Sondaj kuyularının inşası
ve bu kuyularda yapılacak
pompaj çalışmaları ile verilebilir.
Sondaj kuyularından: içme-kullanma, sulama,
endüstri amaçlı yeraltısuyu üretimi haricinde:
•Akiferlerin hidrolojik parametrelerini belirlemek,
•Yeraltısuyu seviyelerini gözlemek,
•Kirlenmiş suyu akiferden çekmek,
•Çeşitli yapıların sağlıklı inşası için
yeraltısuyu tablasını düşürmek,
•Sulama sahalarında drenajı sağlamak,
•Çeşitli amaçlar için yeraltına su vermek,
•Yeraltında inşa edilmiş çeşitli yapılar için
havalandırma bacaları açmak,
II. BÖLÜM
Pompaj Deneylerinde
Kullanılan
Bazı Terimler ve Tanımları
Pompalama (pompaj) deneyi:
Bir kuyudan belirli bir debi ile su
çekilirken ve su çekimi durdurulduktan
sonra, pompaj kuyusunda veya
gözlem kuyularında zamanla meydana
gelen debi ve su seviye
değiĢimlerinin tespiti ile ilgili
deneydir.
Pompaj kuyusu:
Pompalama deneylerinde içinden
pompa ile su çekilen, genellikle
akiferin tüm kalınlığınca açılan
kuyudur.
Gözlem kuyusu:
Pompaj kuyusunun civarında ve
pompajın etki yarıçapı içinde:
•Seviye gözlemleri yapmak,
•Akiferde yeraltısuyu seviye
değişimlerini izlemek
amacıyla kullanılan kuyudur.
Kuyu debisi (Q):
Kuyudan pompaj veya artezyen
akımı ile birim zamanda alınan su
miktarıdır.
Birimi litre/saniye veya
m3/gün’dür.
Özgül debi:
Kuyudan birim düĢüm (bir metre)
başına alınan debidir.
Belirli bir zamanda ölçülen debinin o
andaki düşüme oranı o andaki özgül
debiyi verir.
Birimi litre/saniye/m dir.
Artık düşüm: Kuyuda pompaj veya artezyen akımı
durduktan sonra, su seviyesi yükselirken herhangi
bir zamandaki kuyudaki su seviyesi ile statik su
seviyesi veya piyezometrik seviye arasındaki farktır
Kuyunun etki (tesir) yarıçapı:
Pompaj veya artezyen kuyusunda permanan
rejimin-Dengeli rejimin- (verim ve
düĢümün sabitleĢtiği) gerçekleştiği anda,
çakılama ve teçhiz işleminin yapıldığı kuyu
cidarından itibaren meydana gelen düşüm
konisinin yarıçapıdır.
Kuyunun etkili (tesirli) yarıçapı:
Kuyunun teçhiz bölgesinin yarıçapıdır.
Çakılamanın kuyu cidarı ile sınırlandığı
bölgedir.
Statik su seviyesi: Akiferden pompaj ile
veya herhangi bir şekilde su alınmadığı
veya akifere su verilmediği andaki
kuyuda, durgun (statik) halde bulunan
yeraltısuyu seviyesidir.
Serbest akiferlerde: Bu seviye genellikle
yeryüzünden itibaren yeraltı su yüzeyine
kadar ölçülen derinliktir.
Basınçlı akiferlerde: kuyu vanası
kapatıldığında piyezometre yüzeyinin
zeminden yüksekliğidir.
Pozitif Sınır: Herhangi bir akiferden pompaj
yapıldığında, düşüm konisinin genişleyerek
nehir, göl gibi açık su kütleleri veya hidrolik
iletkenliği daha yüksek bir akiferle hidrolik
bağlantı kurduğu sınırdır.
Negatif Sınır: Akiferde pompaj yapıldığında, düşüm
konisinin geçirimsiz veya akifere göre daha düşük
hidrolik iletkenliğe sahip jeolojik ortamla temas ettiği
sınırdır.
Dinamik su seviyesi:
Serbest Akiferlerde:Pompaj kuyusundan sabit debide
su çekilirken YAS seviyesinin kuyu içinde düşmesi
sonucunda sabit kaldığı seviyenin zemine olan
mesafesidir.
Basınçlı akiferlerde ise: sabit debi ile akış esnasında
herhangi bir anda ölçülen su seviyesinin zeminden
yüksekliğidir.
Dengeli (permenant) rejim:
Pompaj esnasında belirli bir verime karşılık,
pompaj kuyusunda oluşan dinamik seviyenin ve
buna bağlı olarak düşüm konisinin ve tesir
yarıçapının sabit bir seviyeye ulaşmasıdır.
Bu durum, beslenmenin kuyu verimini karşıladığı anlamına
gelmektedir. Ancak, teorikte, akiferin beslenmediği
durumlarda pompaj esnasında dengeli rejimin oluşması kabul
görmemektedir. Verimin sabit olması halinde bile zamana
bağlı olarak az da olsa düşüm oluştuğu kabul edilir.
.
Dengesiz rejim:
Pompaj esnasında verimin ve
düşümün veya bunlardan birinin
sabit kalmaması durumudur.
Akiferlerde genellikle kabul
gören görüş dengesiz rejim
şartlarıdır.
III. BÖLÜM
Pompaj Deneyleri
Pompaj deneyleri fiziksel bir çalışma olup
sondaj kuyularından su çekildiğinde düşüm
konisi, kuyulara su verildiğinde ise yükselim
konisi oluşur.
Pompaj çalışmaları esnasında oluşacak tüm
gözlemler dikkatle izlenmeli, not edilmeli ve
elde edilen tüm veriler matematiksel ve grafik
metotlarla değerlendirilerek istenilen sonuçlara
ulaşılır.
Pompaj deneyleri amaca uygun olarak:
1.Tek bir kuyuda veya
2.Gözlem kuyuları ile birlikte yapılır.
• Tek bir kuyu ile yapılan pompaj deneylerinde
mutlaka dengeli rejim kuralları,
• Gözlem kuyulu yapılan pompaj deneylerinde
ise dengeli ve/veya dengesiz rejim
şartlarından biri uygulanır.
• Dengeli rejimde YAS seviyesinde hidrolik yük
zamana bağlı olarak değişmez kabul edilir,
• Dengesiz rejimde ise zamana bağlı olarak
hidrolik yükte değişimler gözlenir.
Pompaj deneylerinin amacı:
1.İşletme için kuyuya monte edilecek pompa
karakteristiklerinin (Q, Hm, n=pompa
randımanı) belirlenmesine yönelik pompajlar
2.Akiferin hidrolojik parametrelerinin (T, k, S, R)
belirlenmesine yönelik pompajlar.
•Ayrıca:
•Kuyu inşası esnasında özellikle döner (rotary)
sistemle açılmış kuyularda kullanılan çamurun
kuyu etrafında oluşturduğu kekin
sökülebilmesi, başka bir anlatımla kuyuda
nispeten inkişafın (geliştirme) yapılabilmesi,
•yeraltısuyu kalitesinin belirlenmesi amacıyla
su örneği alınması,
•Akiferin YAS seviyesinin tespit edilmesi,
•Amaca uygun değişik grafiklerin hazırlanması
Pompaj deneylerine baĢlamadan önce
dikkat edilecek hususlar:
•Öncellikle, kuyu inşasının sondaj tekniğine
uygun olarak yapılmış olması,
•Pompaj deneyinde kullanılacak debi ölçüm
araçlarının hazır bulundurulması,
•Kuyudaki statik su seviyesinin pompajdan
önce belirlenmesi,
•Pompajdan çıkacak suyun tekrar kuyuya
girişinin engellenmesi,
•Pompaj kuyusu yakın çevresinde mevcut su
noktalarının belirlenmesi ve raporlarda
belirtilmesi,
•Pompaj kuyusu yakınında yer alan çalışır
vaziyetteki kuyuların belirlenmesi ve
öngörülen tesir yarıçapı içinde çalışan
kuyuların durdurulması,
•Pompaj esnasında pompa durması, elektrik
kesilmesi gibi hususların not edilmesi gerekir.
Pompaj deneylerinin çeĢitleri
1.Münferit olarak kişi ve kuruluşlarca işletmeüretim amaçlı açılan kuyularda yapılan
pompaj deneyleri (tek kuyuda),
2.Akiferlerin etüdü amacıyla açılan kuyularda
yapılan pompaj deneyleri (gözlem kuyulu)
Tek kuyuda yapılan pompaj deneyleri:
1.Sabit debili pompaj deneyleri
2.Kademeli pompaj deneyleri
Tek kuyuda yapılan pompaj deneyinde dengeli
rejim şartı aranır.
Sabit debili pompaj deneylerinin yapılıĢı
Ölçüm zaman aralıkları:
İlk 6 dakika için dakikada bir,
6–30 dakika arası için 2 dakikada bir,
30-60 dakika arası için 5 dakikada bir,
2. saat sonuna kadar 10 dakikada bir,
5. saat sonuna kadar 20 şer dakikada bir,
bundan sonra 30 dakikada bir
Ayrıca:
•Pompaj boyunca uygun ve sabit bir kuyu verimi seçilir
•Deney boyunca kuyudaki su seviyeleri ölçülür.
•Uygun pompaj süresi (en az 24 saat) sonunda pompa
durdurularak,aynı şekilde yükselim değerleri ölçülür
Yükselim değerlerinin tespitine ilk statik seviye bulunana
kadar devam edilir.
•Düşüm deneyinde her zaman aralığına tekabül eden
düşüm değerleri ile yükselim esnasında her zaman
aralığına tekabül eden artık düşüm değerleri forma
yazılır.
•Pompajdan çıkan suyun tekrar kuyu içine girmemesi ve
şantiyeye zarar vermemesi için gerekli önlemler alınır.
Kademeli pompaj deneylerinin amacı ve
yapılıĢı:
Kademeli pompaj deneyi, kuyunun
karakteristik eğrisinin belirlenmesine yarar.
Karakteristik eğri; düĢüm-verim değerlerinin
fonksiyonudur.
Dolayısıyla, bu eğrinin çizilebilmesi için birden
fazla düĢüm-verim noktasına gereksinim
vardır.
Bu amaçla yapılan kademeli pompajlarda en
az 4 kademede pompaj yapmakta fayda vardır.
Her kademe için sabit bir debi ile pompaja
başlanır ve seviye sabitleşinceye kadar
pompaja devam edilir. Her kademe için
uygulanan sabit debi ve elde edilen sabit
düşüm kaydedilir.
Pompaj deneylerinin değerlendirilmesi:
Pompaj deneyleri verileri ile özellikle 3 grafiğin
mutlaka çizilmesi ve değerlendirilmesi gerekir.
Bu grafikler:
1- Kuyu karakteristik eğrisi
2- Düşüm-özgül verim doğrusu
3- Yükselme eğrisi
Pompaj deneyi ile ilgili veriler öncellikle
tablolar haline getirilir.
Kuyu karakteristik eğrisi ve değerlendirilmesi
Tablodaki değerler aşağıda olduğu gibi milimetrik
kâğıta çizilerek kuyu karakteristik eğrisi çizilir
Düşüm-Verim değerlerine
göre Karekteristik eğri tipleri
1. Parabolik bir eğri: kritik
nokta sayesinde pompa
özellikleri belirlenir.
2. Lineer hat: artezyen
özellikli Kuyularda görülür
3. Hiperbolik hat:
• Hatalı deney, kişi hataları,
• Teçhiz yanlış kullanılmış
• Çakıllama kötü yapılmış
• Akifer cinsi tek türlü ve
izotrop değil
• Dengeli reljim şartları
oluşmamıştır.
Düşüm-Özgül Verim değerlerine göre
karekteristik eğri tipleri
I. Genellikle artezyen özellikli
kuyulara tekabül eder
II. serbest akiferlere ve kritik
debiden küçük verimli
kuyulara tekabül eder
III.Artezyen özellikli kuyulara
ve yüksek yük kayıplarına
tekabül eder. Başka bir
ifadeyle akifer gücünden
daha yüksek kapasite ile su
çekildiğini gösterir.
IV. Hatalı pompalama deneyi
Yükselim Grafiği: Bu grafiklerin yorumlanması ile
Artık düşüm
genellikle akiferin geçirgenliği ve yeraltısuyu potansiyeli
hakkında bilgi edinilir ve genellikle 2 bölümden oluşur.
II.Bölüm
I.Bölüm
I.Bölüm: düşeye çok yakın
olup, pompajın durdurulması
müteakip suyun büyük bir
hızla kuyu içine doğru
akmasını gösterir.
Yorumlanması doğru değil
II.Bölüm: Düşüm konisinin
dengeye geçtiği safhadır.
Bazen kısa zamanda, bazen
daha geç zamanda da olsa
asimptot eksenine yaklaşır.
Akiferin geçirgenliğinin
ve/veya beslenmesinin yeter
miktarda olmadığını gösterir
Dengeli şartlarda yapılan pompaj deneyleri
sonucunda:
1. Pompajın yapıldığı zamana ait verim, kritik debi
ve kuyu randımanı tayin edilir. Ancak,
sürdürülebilir bir işletme için özellikle kurak
dönem sonunda yapılan pompaj deneyi verileri
değerlendirilmelidir.
2. Akiferin geçirgenlik ve rezervi hakkında bilgi
edinildiği gibi grafik yardımıyla tesir yarıçapı da
bulunur.
3. Pompaj deneylerinin pahalı olduğu dikkate
alınarak tekrarından kaçınmak ve bir kez yapmak
için çok dikkat ve özen gösterilmeli ve yeterli
zaman ayrılmalıdır.
Gözlem kuyulu pompaj deneyleri
Dengeli ve/veya dengesiz akım şartları
geçerlidir.
Bir kuyuda pompaj yapılırken aynı anda
pompaj ve gözlem kuyu/kuyularında zamana
bağlı olarak düşümler ölçülür.
Bu deney ile akiferlerin hidrolojik
parametrelerinden özellikle:
•İletkenlik,
•Geçirgenlik,
•Depolama katsayısı ve,
•Etki yarıçapı
değerlerini saptamak mümkündür.
Deneye BaĢlamadan Önce Dikkat Edilmesi Gereken
Hususlar
•Deney sahası uygun olmalı
•Gözlem kuyuları filtreli olmalı ve derinlikleri düşüm
konisinin altında kalacak şekilde seçilmelidir.
•Delik çapı 70–90 mm arasında olmalıdır.
•Deney yapılacak yerde akifer homojen olmalı,
•Akiferin hidrolik eğimi düşük olmalı,
•Arazi açık ve kullanışlı olmalı,
•Pompaj ile çıkacak su tekrar akifere intikal etmemeli,
Gözlem kuyuları, pompaj kuyusunun etkili yarıçapı
içinde kesinlikle açılmamalı,
•Gözlem ve pompaj kuyu zemin kotları ve aralıkları
dikkatle ve cm mertebesinde nivelmanla kotlandırılmalı,
Gözlem kuyuları, YAS
akış yönü üzerinde
pompaj kuyusundan
geçen bir eksen dâhil
olmak koşuluyla
problemin çeşidine göre
çeşitli yönlerde
seçilmeli, akım yönüne
dik eksenlerde gözlem
kuyu mesafeleri daha
az olmalıdır. Zira düşüm
konisi, daimi akım
koşulundan dolayı tam
bir daire değil elips
şeklindedir.
Gözlem kuyularının pompaj kuyusuna uzaklığı R (R=pompaj
kuyusunun etki yarıçapı) değerlerinden büyük olmamalı ve
kuyunun etkili yarıçapını (Rp) etkilemeyecek uzaklıkta
(kuyudan en az 3–5 m uzaklıkta) açılmalıdır. Özellikle
geçirgenlik katsayısı 10-3’ten fazla olan akifer ortamlarında
bu durum dikkate alınmalıdır.
Gözlem kuyulu pompaj deneylerinin
Değerlendirilmesi Ġle
•Kuyu düĢüm konisinin kesiti çıkarılarak
etki yarıçapı belirlenebilir
•Kademeli deney grafikleri çizilebilir.
•Kuyu karakteristik eğriler (ana kuyu ve
gözlem kuyuları için ayrı ayrı) çizilebilir.
•DüĢüm-Özgül verim doğruları çizilebilir.
•DüĢüm log-mesafe doğruları çizilebilir
Gözlem kuyulu pompaj deneyi verileri tablosu.
Gözlem kuyulu pompaj deneyinde
geçirgenlik (k) değerinin matematiksel
olarak hesaplanması:
Serbest Akiferler için:
Depuit formülü:
Q
H2- h2 = -------- In R/x
k
In yerine log10 alınırsa:
0.73 * Q
H2- h2 = -------k
* log R/x olur.
Şayet düşüm ( h) değeri, akifer kalınlığı (H) yanında
çok küçük kalıyorsa etki yarıçapı değeri (R) de akifer
kalınlığı yanında küçük kalıyorsa H2- h2 değeri yerine
düşüm değeri ( h) yazılabilir.
0.73 * Q
h = -------- * log R/x.
k
0.73 * Q
k = ------------ * log R/x
h
Basınçlı akiferler için:
H-h = Q/(2 ke) * In R/x formülü kullanılmalıdır.
e = akifer kalınlığı
H-h= h
ke = T (iletkenlik),
In = log10 ve
= 3.14 alınırsa
h = (0.366*Q/T) * log R/x olur.
Tesir yarıçapının hesabı
R = 1.5 (T*t/S)1/2
T = İletkenlik (m2/s),
t = pompaj süresi
S = depolama katsayısı
Dengesizlik Rejiminde Grafikler
Yardımıyla Hidrolojik Parametrelerin
Belirlenmesi
Özellikle zayıf akiferlerde dengeli rejim
koşullarını (sabit debi, sabit bir dinamik seviye)
oluşturmak mümkün olmayabilir veya çok uzun
zaman gerekebilir. Böyle durumlarda dengesiz
akım koşullarında çözümler gerekir.
Böyle bir pompajda seviyenin sabit olma koşulu
yoktur. Belirli t süresi boyunca oluşan düşümler
dikkate alınır. Ancak bu dengesiz rejim için yine
de bazı koşullar gerekmektedir.
Bunlardan bazıları şunlardır:
•Akiferin homojen ve izotrop olması,
•Akiferin üniform bir kalınlığa sahip olması,
Oluşacak düşüm konisinin sonsuza kadar
gidebilmesi, başka bir ifadeyle etki yarıçapı
herhangi bir pozitif veya negatif sınır
koşuluyla karşılaşmaması,
•Kuyu derinlikleri akifer kalınlığı boyunca
açılmış olması
Dengesizlik rejimi koşullarında yapılan
pompajlarda elde edilen verilerin
değerlendirilmesi amacıyla problemlerin
çözümü için grafik metotlar geliştirilmiştir.
Bunun için genel olarak iki metot
bulunmaktadır:
1.Logaritmik tahmin grafik metotları
2.Standart eğri metodu
1.Logaritmik tahmin grafik metotları
Bunlardan en çok kullanılanları:
•Düşüm-logaritma zaman doğrusu
•Özgül düşüm-Logaritma zaman doğrusu
•Düşüm-logaritma-t/x2 doğrusu
•Özgül düşüm- logaritma-t/x2 doğrusu
•Düşüm-log-mesafe (m) doğrusu
DüĢüm-logaritma zaman doğrusu
Düşüm -Log zam an grafiği (jacob Yaklaşım ı)
40
35
düşüm (m)
30
?h = 20
25
20
Q=20 l/s
15
10
5
0
1
t0=1,7
10
T = ( 0.183 * Q ) / Δh
100
t (dak)
1000
Q = l/s olması halinde
T = (15.8 * Q) / Δh = m3/gün/m
Depolama katsayısını (S) belirlemek için ise,
S = (2.25 * T * t0) / r2 formülünden faydalanılır.
r = Kuyunun yarıçapı
t0 değeri grafikten bulunur (1.7 dakika)
T = m2/gün cinsinden olduğundan t0 değerini de
güne çevirmek gerekir.
1 gün = 24 * 60 = 1440 dak. ve
t0 = 1.7 / 1440 = 0.00118 gün olur.
r = 15” = 30.48 cm = 0.3048 m olursa,
S = (2.25 * 7.9 m2/gün * 0.00118) / (0.3048 m)2 =
0.0209745 / 0.0929 = 0.225
S= 0.225 = %22.5 demektir.
Düşüm-Log zaman grafiği, gözlem kuyulu
pompaj deneyleri içinde kullanılır.
Bu durumda, kuyu yarıçapı (r) yerine
gözlem kuyusunun pompaj kuyusuna olan
uzaklığı (x) alınmalıdır.
Düşüm değerleri ise gözlem kuyusunda
ölçülen değerler olmalıdır.
DüĢüm-logaritma-t/x2 doğrusu
Pompaj deneylerinde en çok kullanılan grafik
çözüm metodudur.
Gözlem kuyulu bir pompaj kuyusunda tek
kademede ve sabit debi ile yapılan pompaj
deneyleri için çizilir.
T= (0.183 * Q) / Δh olup:
Q = l/s cinsinden alınması halinde
T = (15.8 * Q) / Δh = m3/gün/m bulunur.
S (depolama katsayısı) ise,
S = 2.25 * T * t0
formülünden hesaplanır.
x = Gözlem kuyusunun pompaj kuyusuna
uzaklığı.
DüĢüm-logaritma-t/x2 doğrusu
Düşüm-log t/x2 grafiği
2
düşüm (m)
1,8
1,6
?h= 1,81-1,2=0,61
1,4
1,2
1
0,01
0,1
to =0,27
1
log t/x2
10
DüĢüm-log-mesafe (m) doğrusu
r = 0.6 m
4
3
2
1
r = 70 m
Grafiğin Çizilişi
Gözlem kuyularının ana kuyuya uzaklıkları apsis
eksenine logaritmik düşüm değerleri de ordinata aritmetik
olarak yerleştirilir. Ordinat ekseni ana kuyu olarak kabul
edildiğinde ordinat ekseninden itibaren logaritmik eksen
üzerinde kuyu yarıçapı (r) işaretlenir ve bu noktadan bir
dik (ordinat eksenine paralel) çıkılır. Bu dikme solunda
kalan ordinat ekseni üzerine farklı kademelerde elde
edilen ana kuyu düşüm değerleri işaretlenir ve yatay bir
çizgi ile kuyu yarıçap dikmesi ile birleştirilir.
Kuyu yarıçapı dikmesi sağ tarafında kalan bölgede ise
P1, P2, ve P3 kuyularının yer aldığı noktalarda yine farklı
debideki kademelerde elde edilen düşümler işaretlenir.
Sonra her farklı debi için gözlem kuyularında elde edilen
noktalardan bir doğru çizilerek kuyu yarıçapı dikmesi ile
birleştirilir.
Logaritmik devreye tekabül eden düşüm değeri ( h)
h = (0.73 * Q) / k olup buradan da;
k = (0.73 * Q) / h olur.
Grafikte Q = 20 m3/saat = 0.0055 m3/s için:
Bu debiye tekabül eden gözlem kuyuları için çizilen
doğrunun bir logaritmik devre karşılığı ( h) düşüm
değeri 0.18 m olduğuna göre:
k=(0.73*0.0055)/0.18=0.022 m/s =2.2*10-2 m/s olur.
Aynı grafikte 60 m3/saat debi ile yapılan pompaj için
k değerlendirildiğinde:
Q = 60 m3/saat = 0.016 m3/s ve
h = 0.45 m/s
alındığında (aynı grafikten)
k = (0.73 * 0.016) / 0.45 m = 0.026 = 2.6*10-2 m/s
olur.
T (iletkenlik) değeri:
T= k *d olup d= akifer kalınlığı (m)
Tesir yarıçapının bulunması
Her kademedeki debi değerleri için gözlem
kuyularına ait doğruların x eksenini kestiği
nokta değeri R etki yarıçapını verir. Bu grafikte
r=70 m olmaktadır.
.
W(u)
Standart eğri metodu (Theis abağı)
u
Dengesiz rejim
koşullarında halen
uygulanan en uygun
çözümlerden biri
standart eğri
metodudur. Bu metot
kuyu karakteristik
fonksiyonu W(u)
değerlerinin dikey
eksene, u değerlerinin
de yatay eksene
işlendiği bir log-log (tam
logaritmik) standart eğri
(Type Curve) esasına
dayanır .
Uygulama (deney) eğrisinin çizilişi
Pompaj kuyusunda
elde edilen düşüm ve
zaman değerleri için
öncellikle bir tablo
çizilir. Bu veriler
standart eğri tam
logaritmik kâğıdıyla
aynı ölçekte olan tam
x2/t
logaritmik bir kâğıda
düşümler düşey
Pompaj yapılan kuyu için: 1/t
Gözlem kuyuları için x2/t değerleri alınır. eksene, mesafe/zaman
x = gözlem kuyusunun pompaj kuyusuna ise yatay eksene
gelecek şekilde işlenir
uzaklığı,
t ise başlangıçtan beri geçen zamanı
ifade eder.
Uygulama (deney) eğrisinin çizilişi
Standart eğri
Uygulama
eğrisi
A
1. Standart eğri üzerinde W (u) ve u
değerleri işaretlenir.
2. Uygulama eğrisi üzerinde ise
düşüm değeri (Δh) ve zaman (x2/t)
değerleri işaretlenir
Çizilen uygulama
(deneme) eğrisi,
standart eğri ile ortak
noktalara sahiptir.
Pompaj değerlerinin
işlendiği uygulama
eğrisi dikey ve yatay
eksenler paralel olacak
şekilde standart eğri ile
çakıştırılmaya çalışılır.
En uygun çakışma
kısmı üzerinde seçilen
bir A noktası için:
Tüm bu çalışmalardan sonra aşağıdaki formüller
yardımı ile Hidrolojik parametreler (T, S) belirlenir.
Q * W (u)
T= -----------4 h
Q * W (u)
h = -----------4 T
4Ttu
S = ------x2
Yukarıdaki grafikte:
A noktasından yatay ve dikey eksenlere çizilen
dikmelerin, standart eğriyi kestiği dikey eksende
W(u) = 1.4 ve yatay eksende u = 0.6,
Aynı dikmelerin deney eğrisini kestiği düşüm
değeri ( h) = 0.65 ve x2/t değeri ise 50 olarak
bulunur. Bulunan bu değerler yukarıdaki
formüllerde yerine konulduğunda:
T = (Q * 1.4) / 4 * 3.14 * 0.65
T= (1.4 * Q) / 8.77 olur. Bulunan bu T değeri
diğer formülde yerine konulduğunda;
S değerini de hesaplamak mümkün olacaktır.