VİTAMİNLER

VİTAMİNLER
VİTAMİNLER
Vitaminler, özel hücresel fonksiyonların yerine
getirilmesinde vücudun eser miktarda
gereksinim duyduğu organik bileşiklerdir.
Vitaminler vücudu hastalıklardan koruyan,
direnci artıran, taze meyve, sebze ve diğer
besinlerde bulunan maddelerdir. Bitkisel
besinler en iyi vitamin kaynağıdır.
2
Vitaminler gerekenden çok veya az kullanıldığı
zaman bazı bozukluklar ortaya çıkar.
Uzun süre ihtiyacın altında vitamin alınması
durumunda spesifik olmayan bazı belirtiler
görülür. Buna hipovitaminoz denir.
Birden çok vitaminin noksanlığına bağlı olarak
meydana gelirse buna, polihipovitaminoz
denir.
3
Vitaminlerin Özellikleri
•
•
•
•
•
•
Bir organik maddedir
Az miktarda bulunurlar
Hayatsal öneme sahiptirler
Yetersizlik – sorunlar
Çoğunluğu “esansiyel” karaktere sahip
Enzimlerin yapısında bulunma ve katalizör
olma özellikleri
4
Metabolizmadaki olaylarda görev alan
enzimlerin önemli bir kısmını meydana
getirir. Bu nedenle de;
Sağlıklı büyüme ve gelişme için
Metabolizmadaki olayların düzenli
yürüyebilmesi için son derece önemli
maddelerdir.
5
Vitaminler vücut içinde yapılmaz. Daima
dışardan hazır olarak besin maddeleriyle
birlikte alınırlar.
6
• vücuda çok az giren, fakat metabolizmanın
devamlılığını sağlamada önemli maddeler
– enerji sağlamazlar
• suda eriyen vitaminler genellikle koenzimleri
sağlar.
– fazla miktarları enzim aktivitesini artırmaz ve
idrar ile atılır
• yağda eriyen vitaminlerin işlevleri daha özel
– aşırı miktarları vücutta birikir ve patolojik olabilir
7
• Sınıflandırma
• Vitaminler çözünürlüklerine göre iki sınıfta
incelenirler:
• Yağda çözünenler (VitA, VitD, VitE, VitK)
• liposolubl olup dokularda depolanabilirler.
• Suda çözünenler (VitB-kompleksleri, VitC)
• Vit C dışındakiler metabolizmada koenzim olarak
görev alır,
• Suda çözünür olup dokularda depolanmazlar (Vit
B12 hariç), fazla alındıklarında idrarla atılırlar.
8
•
•
•
•
•
Adlandırma
•Alfabetik (VitA, VitB, VitC, VitD..)
•Kimyasal (Retinol, Kalsiferol..)
•Fizyolojik (Antiberiberik, antiraşitik..)
•Ticari (Thiamin-HCl, Menadion..)
9
Yağda eriyen vitaminler
10
Yağda Çözünen Vitaminlerin Özellikleri
• Yağda çözünen vitaminler hidrofobik moleküllerdir.
• İzopren ünitesinden sentezlenirler.
CH2 – C (CH3) = CH – CH2 -
• İnsan vücudundaki sentezleri yeterli değildir. Vit D insan
vücudunda sentezlenebilir. Diğerleri de az miktarda izoprenden
sentezlenirler. Diyetle alınımları gereklidir.
• Yağ emilimi normal olduğunda emilebilirler.
• Emildikten sonra kandaki taşınımları diğer lipitler gibi
lipoproteinler veya özel bağlayıcı proteinler ile olur.
11
A Vitamini
A vitamininin en önemli görevi karaciğerde
görme pigmentlerinin yapısına katılmasıdır.
A vitamini eksikliğinde gece körlüğü, göz
küresinde görme bozuklukları görülür.
A vitamini balık yağı, tereyağı, yumurta sarısı,
süt, peynir ve havuçta bulunur.
12
*Retinoller olarak bilinirler. Retinol , retinal,
retinoik asit olmak üzere üç formda
bulunur.
*Provitaminler
Alfa karoten
Beta karoten
Gamma karoten
*Sebzelerde bulunan β karoten oksidatif
parçalanma ile Vitamin A’ya dönüşür.
13
İnsan veya hayvan organizmasında β-karoten, A
vitaminine dönüştüğünde molekül tam ortadan ikiye ayrılır
ve aşağıdaki gibi olur.
C40H56 + 2H2O
2C20H29OH
karoten
retinol
14
• A HİPOVİTAMİNOZU
• gözde; kseroftalmi (göz konjunktivasının
kalınlaşması), keratit (kornea iltihaplanması),
konjonktivit, keratomalasi, gece körlüğü vb
• birçok sistemde (solunum, sindirim, ürogenital)
epitel yapı ile ilgili kusurlar, mukus salgısında
azalma
• epitel yapısındaki bozulmalar nedeniyle
mikroorganizmalara karşı direnç kaybı
• A HİPERVİTAMİNOZU
• saç dökülmesi, kaşıntı, anoreksi (iştahsızlık), baş
ağrısı
15
All-trans-retinal
11-cis-retinal
16
Retinol
Retinoic Acid
17
18
Retinolün büyük kısmı yağ asitleri ile ester
oluşturur şilomikronların yapısına katılır.
Vitamin A şilomikronun yapısına katılır
karaciğere gelir ve lipoglikoprotein olarak
depolanır. Gerektiğinde hidrolize olup
retinol bağlayıcı proteine bağlanır.
Kaynak:Yeşil yapraklı bitkiler, mısır gluten unu,
havuç, patates, kayısı, ıspanak ve turp
yaprakları, mısır, domates ve domatesten elde
edilen ürünler, karaciğer, yumurta sarısı, balık
yağı, süt, böbrek, tereyağı
19
Hayvansal kaynaklar
Bitkisel kaynaklar
20
*Görmedeki rolü: Retinal görme pigmenti olan rodopsinin bir
komponendir.
trans-Retinol
trans-Retinal
Karanlık
11 cis-Retinal
Opsin
Rodopsin
21
*Organizmadaki rolleri
1.
2.
3.
4.
5.
•
Retinoik asit glikoprotein sentezine katılır. Epitel hücrelerinin
büyüme ve farklılaşmasını artırır. Epitel dokunun yapısının
korunması için gereklidir.
Üreme (sperm ve yumurta üretimi)
Solunum sistemi (mukus salgılanması)
Sindirim sistemi (sindirim sistemi mukozasının korunması)
Boşaltım sistemi (keratinleşmenin önlenmesi)
Ayrıca Vitamin A büyümede önemlidir . Normal kemik gelişimi,
serebrospinal sıvı basıncının ayarlanması ve deride anormal
değişimleri önler.
Antoksidan etkiye sahip bir vitamindir. Düşük oksijen basıncında
serbest, peroksitradikallerinin dokularda yakalanmasında rol
oynayarak antikanserojen aktiviteye sahiptir. Β-karoten düşük O2
basıncında etkili olduğundan daha yüksek O2 basıncında etkili
olan vit. E’nin antioksidan etkisini tamamlar.
22
Eksiklik Durumları:
• Gece körlüğü oluşur.
• Büyümede gerileme
• Göz retinası ve kornea’da yapısal bozulmalar, göz
sinirlerinde yapısal ve fonksiyonel bozukluklar
• Daha ileri eksiklik durumlarında müköz sekresyonda
azalma, göz, akciğer, gastrointestinal ve genito üriner
kanallara ait epiteliyal dokularda keratinizasyon
oluşur. Göz dokusunun bozulması olan kseroftalmi
(korneanın ve konjunktivanın kuruması körlüğe neden
olur.
Fazlalık Durumları: Deride kuruluk, hepatik büyüme,
eklem ağrısı.
23
24
Vitamin D - Kalsiferol
• Prekursorleri
1.Ergosterol (vitamin D2 olarak bilinen
ergokalsiferolün prekursoru – bitki, maya ve
mantarlarda bulunur)
2.7-dehidrokolesterol (vitamin D3 olarak bilinen
kolekalsiferolün prekursoru – hayvanlarda
bulunur)
25
• ergokalsiferol, ergosterolün UV ışınlarına
maruz kalması ile oluşur.
• kolekalsiferol ise aynı şekilde, derinin
salgılarında ve hemen altında bulunan
7-dehidrokolesterolün UV maruziyeti ile
ortaya çıkar.
26
• Vitamin D3
• besinlerle de alınabilir
– süt, yumurta sarısı, tereyağı, balık yağı
• günlük ihtiyaç çocukluk çağında 400-700 IU,
erişkinde 100 IU (2,5 g)
• besinler D vitamini yönünden genellikle pek
zengin değildir
– gün ışığı çok önemli
• D3
vitamini
önce
karaciğerde
25hidroksikolekalsiferol’e, sonra da böbreklerde
1,25- dihidroksikolekalsiferol’e dönüşür.
27
• 1,25-DHCC
• organizmada kalsiyum homeostasisi için
önemlidir ve aktif D vitamini olarak bilinir
• kalsiyumun böbrek ve bağırsaklardan kana
geçmesini hızlandırır
• hipokalsemi parathormon salgısını uyararak,
hipofosfatemi ise bundan bağımsız olarak
aktif D vitamini oluşumunu hızlandırır
• hiperkalsemi ve hiperfosfatemi durumunda
ise 1,25-DHCC, 24,25-DHCC’ye dönüşür
28
• RAŞİTİZM – RAHİTİS
• çocukların yeteri kadar güneş ışığı alamaması veya
besinlerde kalsiferol eksikliği ile oluşur
– erişkinlerdeki benzer nedenler durum: osteomalasi
• kemikleşme bozulur; gecikir ya da duraklar
– fontaneller geç kapanır
• erken dönemlerde parathormon aktivitesi artar ve
kemiklerden kana kalsiyum çıkar.
• kemik kalsiyumunun da tükenmesiyle tetani oluşabilir
• tedavide kalsiyum ve fosfor ile birlikte D vitamini
verilir.
29
• Ergosterol (Bitkilerde bulunan bir sterin)
Ultraviyole
Işınların
Etkisiyle
Ergokalsiferol (Vit. D2)
30
•
7-dehidro kolesterol (Hayvanlarda bulunur)
Deride
Kolekalsiferol (Vit. D3)
Karaciğerde
25. hidroksikolekalsiferol
Böbreklerde
1-25 dihidroksikolekalsiferol
31
Ergosterol
Vitamin D2
32
7-Dehidrokolesterol
Vitamin D3
33
25-hidroksikolekalsiferol
1,25-dihidroksikolekalsiferol
34
En etkili vit. D metaboliti olan 1-25
dihidroksikolekalsiferol (kalsitrol) dür.
Kalsitrol hücre çekirdeğinde DNA ile
etkileşerek bağırsak mukozasında Ca
bağlayıcı protein sentezini uyarır ve Ca’un
bağırsaklardan emilimini hızlandırır.
35
D vitamini gereksiniminden az alındığında
vücuttaki CA-P dengesi bozulacağından
kemiklerde ve dişlerde yumuşama meydana
gelir. Raşitizm bunun en görülür belirtisidir
ve özellikle çocuklarda görülür.
D vitamini en çok balık yağı olmak üzere
karaciğer, yumurta ve peynirde bulunur.
36
Ca Metabolizmasının Kontrolü
Kan
Ca konsantrasyonu
Paratiroid
hormonu
Ca geri-emilim
D vitamin
sentezi
Ca mobilizasyonu
Ca emilimi
37
Ca Metabolizmasının Kontrolü
Kan
Ca konsantrasyonu
Kalsitonin
Ca atılımı
Ca mobilizasyonu
38
• Kaynak: Balık yağı, karaciğer, yumurtada provitamin
hali bulunur. Diyete bağlı eksiklik durumları
gözlenmez. Çünkü insan ve hayvanlarda vitamin D’nin
ön maddesi olan kolesterol sentezlenir.
• Güneş ışığından (pencere camından geçmez)
yeterince yararlanılmadığı durumlarda, böbrek
yetmezliğinde vitamin D eksikliği görülür.
• Parahormon eksikliği durumunda oluşan
hipofosfatemi ve hipokalsemide vitamin D
konsantrasyonunu etkiler.
39
• Eksiklik Durumları: Ca yeteri kadar
bağırsaklardan emilemediği için Ca eksikliğinden
dolayı kemiklerde mineralizasyon gerçekleşmez.
Çocuklarda raşitizm, yetişkinlerde osteomalazi
görülür.
• Fazlalık Durumları: Toksikasyon, iştah kaybı,
bulantı, kusma, sersemlik gibi belirtilerle görülür.
Hiperkalsemi şekillenir ve buna bağlı olarak
arterler ve böbreklerde Ca birikir.
40
41
VİTAMİN E (Tokoferoller)
• Tokol iskeletinden türemişlerdir. Etkin olan şekli α-tokoferoldür.
α-; Β-; γ-; δ-tokoferol ve tokotrionellor vitamin E’nin doğal
formlarıdır.
• α-Tokoferol
42
• “antisterilite vitamini” “antidistrofik vitamin” “fertilite
vitamini” “kısırlığı önleyici vitamin” olarak ta
isimlendirilir.
• Kusurlu yağ emilimi vitamin E yetmezliğine yol açar.
Çünkü tokoferol diyette yağda çözülmüş olarak
bulunur. Yağ sindirimi sırasında açığa çıkar ve emilirler.
Lipoprotein lipaz içeren dokulara ve karaciğere
şilomikronların yapılarına katılarak götürülürler. VLDL
ile karaciğerden uzaklaştırılırlar ve dolaşımda
taşınırlar. Adipoz dokuda depolanırlar.
43
• Vitamin E çok önemli doğal bir antioksidandır.
Sellüler ve supsellüler membran
fosfolipidlerinde bulunan poliansatüre yağ
asitlerini peroksidasyona karşı korur.
Tokoferoller, fenolik bir hidrojeni
peroksidasyona uğramış bir poliansatüre yağ
asitindeki serbest peroksit radikaline
aktarabilir ve böylece antioksidan etki
göstrerir.
44
• Tokoferoller yüksek O2 basıncına maruz kalan lipit
yapılarında ör: eritrosit membranları ve solunum sistemi
membranlarında yoğunlaşırlar.
• Vitamin E selenyum ile sinerjetik olarak çalışır. Selenyum
glutatyon peroksidazın yapısında bulunur. Bu enzim
eritrositlere zarar veren H2O2’yi ortamdan uzaklaştırır.
Okside Olan
redükte olan
G-S-S-G + NADPH + H+
2G-SH + NADP
glutatyon redüktaz
2G-SH + H2O2
G-SS-G + 2H2O
glutatyon perksidaz
45
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Kaynak: Bitkisel yağlarda çok bulunur. Tahıl embriyoları (başta
buğday),tohum yağları,yeşil yapraklı bitkiler,yumurta ve ağız
sütünde,karaciğer, süt ve süt ürünlerinde boldur.
Eksiklik Durumları:
Zaman zaman gelişme sorunları
Uterusta yapısal dejenerasyon
Embriyonun damar sisteminde dejenerasyon ve anemi
Antikor üretiminde sorunlar
Yeni doğanlarda E vitamini eksikliğine bağlı anemi görülebilir.
Eritrosit yaşam süresi kısalır.
Poliansatüre yağ asitlerinin fazla alınımı E vitamini ihtiyacını
arttır.O2 ile temas (O2 çadırlarındaki gibi) ve yetersiz lipit
emilimine yol açan hastalıklar sonucu vitamin E eksikliği
oluşabilir, nörölojik bozukluklar görülür.
E vitamini kalp hastalığı gelişmesine karşı koruyucu etki
gösterir.
46
K VİTAMİNİ
(Antihemorojik Vitamin)
• Aktif form 2-metil 1-4 naftakinondur.
• Fillokinon (K1) bitkilerde, menakinon (K2) insan
ve hayvanlarda, menadiyon (K3) suni olarak
bulunur.
Vitamin K1
47
• Vit. K emilimi normal yağ emilimini gerektirir.
Yağ emilimindeki bozukluk vit. K yetmezliğine
neden olur. Vit. K safra tuzlarının varlığında
emilime uğrar. Şilomikronların yapısına
katılarak dolaşıma katılır. Menadiyon suda
çözünebildiğinden safra tuzlarının yokluğunda
bile emilime uğrar.
48
Vitamin K2
Vitamin K3
49
• Karaciğerde depolanımı kısıtlıdır.
• Vitamin K karaciğerde inaktif prekürsör proteinler olarak
sentezlenen kanın pıhtılaşma faktörlerinden II (protrombin),
VII, IX, X’un normal düzeylerinin devamlılığı için gereklidir.
Vitamin K, prekürsör proteinlerde γ-karboksi glutamat
kalıntılarını oluşturan karboksilazın koenzimi olarak görev
yapar. Vitamin K’nın koenzim olarak katıldığı reaksiyonda
O2, CO2 ve vitamin K’nın hidrokinon (indirgenmiş) formuna
ihtiyaç vardır.
• Vitamin K döngüsü vardır ve bu döngü ile indirgenmiş
vitamin K yeniden üretilir. Ancak walfarin, dikumarol gibi
antikoagulant maddeler bu reaksiyonu inhibe ederek
vitamin K döngüsünü bozar. Böylece pıhtılaşma faktörlerinin
oluşumu engellenerek pıhtılaşma önlenir.
50
Kaynak: Karnabahar, ıspanak, lahana, yumurta ve
karaciğerde bulunur. Bağırsak bakterileri tarafından
sentezlenir.
Eksiklik Durumları: Bağırsak florası tarafından
sentezlendiğinden eksiklik pek görülmez. Besinlerle
alındığı miktar önemli değildir.
Vitamin K emilimi için safra asitlerine ihtiyaç vardır.
Safra asitlerinde bir bozukluk olduğunda vitamin K
eksikliği görülür.
Uzun süre antibiyotik kullanımında ince bağırsak
bakterilerinde azalma olur ve endojen vitamin K
sentezi azalır. Ayrıca yeni doğanlarda bağırsak florası
gelişmediğinden vitamin K sentezi yoktur. Bu yüzden
yenidoğanlarda hemorajik hastalıklar oluşabilir.
51
Vit K-Önemi
• Karaciğerde protrombin ve diğer bir çok kan
pıhtılaşma faktörlerinin yapımında gereklidir.
• İsmini koagülasyondan alır
• Antihemorajik vitamindir.
• Kimyasal olarak yapısı kinondur,
• Elektron transferinde görev alır,
52
Suda eriyen vitaminler
53
Büyük bir kısmını B kompleksleri meydana
getirir. (B1, B2, B5, B6, B12)
Sinir ve kasların normal gelişme ve çalışmasını, al
ve akyuvarların oluşunu sağlar. Kansızlığı önler.
Tahılların kabuklarında, mayalarda (bira mayası)
taze sebze ve meyvede, taze et, süt, yumurta
ve karaciğerde bulunur.
54
Suda Çözünen Vitaminlerin Özellikleri
• Kimyasal olarak heterojen bir grupturlar.
• B grubu vitaminleridir. (Büyük kısmı)
• Günlük alınımları gereklidir.
• Suda eridiklerinden fazlası idrar ile atılır.
• Toksik miktarda birikimleri pek görülmez.
(kobalamin birikebilir)
55
• Suda çözünen vitaminlerin çoğu ara
metabolizmada kullanılan enzimlerin
koenzimlerinin öncülleridirler
• Çoğu suda çözünen vitamin enerji üretimi
ve hematopoezle ilgili metabolik yollarda
koenzim olarak görev görür. Bu vitaminler
enerji metabolizmasında santral rol
oynadıkları için eksikliklerinde ilk olarak
hızlı gelişen dokularda problemler ortaya
çıkmaktadır.
56
Suda çözünen vitaminler
• Tiamin (B1 Vitamini, Anörin)
• Riboflavin (B2 Vitamini, Laktoflavin)
• Niyasin (Nikotinamid, PP Vitamini, B3)
• Piridoksin (B6 Vitamini)
• Biotin (H Vitamini)
• Pantotenik asid (B5 vitamini)
• Paraaminobenzoik asid
• Folik asid (B9 vitamini)
• Vitamin B12 (Siyanokobalamin)
• Lipoik asid
• C Vitamini (Askorbik asid)
57
Vitamin B1 (tiamin, antiberiberik
vitamin)
normal pişirme yöntemleriyle bozulmaz. Fakat
pişirme ortamına bir alkali eklenirse parçalanır.
Tiaminin aktif şekil olan tiamin pirofosfat (TPP),
çeşitli enzimatik reaksiyonlarda aldehit grubunun
transferinde görev yapan bir koenzimdir.
Diğer vitaminlerin eksikliği ile birlikte olan tiamin
eksikliği hallerinde beriberi hastalığı tablosu ortaya
çıkar.
58
Vit B1-Önemi
•Enerji üretiminde görevli metabolik döngüde
anahtar rol oynar,
•Karbonhidratların sindirimini kolaylaştırır,
•Sinir sisteminin, kalp ve kasların normal
fonksiyonu için esansiyeldir,
•İştahın sürekliliği, büyüme ve iyi bir kas tonusu
için elzemdir.
59
Vit B1-Yetersizlik belirtileri
•İştah kaybı
•Güçsüzlük ve yorgunluk
•Sinirsel uyarılabilirlik ve paraliz
•Uykusuzluk
•Canlı ağırlık kaybı
•Nervus vagus ile ilgili ağrılar ve sancı
•Mental depresyon ve kabızlık
•Kalp ve mide-bağırsak ile ilgili sorunlar
•Şiddetli yetersizlik belirtileri Beriberi olarak bilinir
60
Vitamin B2 (riboflavin, laktoflavin)
çok sayıda enzimde flavin mononükleotid
(FMN) veya flavin adenin dinükleotit (FAD)
şeklinde prostetik grup olarak bulunur
61
Vit B2-Önemi
•Karbonhidrat, yağ ve protein metabolizması
için gerekli,
•Eritrosit ve antikor üretimine hizmet eder,
•Hücre solunumunu sağlar,
•İyi görme, sağlıklı deri, tırnak ve saç için gerekli,
•Göz yorgunluğunu hafifletir,
•Genel sağlığı koruyucudur.
62
Vit B2-Yetersizlik belirtileri
•Gözlerde yanma ve kaşınma,
•Ağızda ve dudakta çatlamalar ve yaralar,
•Gözlerde kanlanma,
•Dilde morarma,
•Dermatitis,
•Büyümede gecikme,
•Sindirim bozuklukları,
•Titremeler,
•Üşengeçlik,
•Deride yağlanma.
63
Vit B3 Niasin (nikotinik asit)
NAD+ ve NADP+, çok sayıda
oksidoredüksiyon reaksiyonlarında
dehidrojenazların koenzimi olarak görev
yaparlar.
64
Niasin-Önemi
•Dolaşımı düzenler,
•Kanda kolesterol miktarını düşürür,
•Sinir sistemini sağlıklı kılar,
•Protein, şeker ve yağ metabolizmasına hizmet
eder,
•Yüksek kan basıncını düşürür,
•Besinlerden enerji eldesini yükseltir,
•Pelegrayı önler,
•Deri, dil ve sindirim sisteminin sağlıklı halde
tutulmasına hizmet eder.
65
Niasin-Yetersizlik belirtileri
•Deri bozuklukları ve Pelegra (cüzzam),
•Mide-bağırsak ve sindirim bozuklukları,
•Sinirlilik,
•Baş ağrısı,
•Yorgunluk,
•Uykusuzluk,
•Mental depresyon,
•İştah kaybı,
•Kas güçsüzlüğü,
•Solunum bozukluğu.
66
Vitamin B5 (pantotenik asit)
insan ve hayvan organizması için önemi,
koenzim A’nın (CoASH) yapısında
bulunmasından ileri gelir.
Doğada yaygın olarak bulunduğundan ve
bağırsak florası tarafından sentez
edildiğinden insanlarda eksikliği görülmez.
67
Pantotenik asit-Önemi
•Karbonhidrat, yağ ve proteinlerden enerji
salınmasında katılımcı rol oynar,
•Vücudu strese karşı dirençli kılar,
•Hücre çoğalmasında ve merkezi sinir sisteminin
gelişmesinde görev alır,
•Adrenal bezlere yardımcıdır,
•Antikorlar sayesinde infeksiyonlardan
korunmada rol oynar,
68
Pantotenik asit-Yetersizlik
belirtileri
•Ağrılı ve yangılı ayak,
•Deri anormallikleri,
•Büyümede gecikme,
•Nöbetli baş dönmesi,
•Sindirim düzensizlikleri,
•Kusma,
•Tez canlılık,
•Mide stresi
•Kas krampları
69
Vitamin B6
Doğal olarak oluşan piridoksol (piridoksin),
piridoksamin ve piridoksalin ortak adıdır
Piridoksal fosfat ve piridoksamin fosfat koenzim
olarak aktiftirler
Erişkin insanlarda vitamin B6 eksikliğine bağlı
olarak oluşan spesifik hastalık sendromu
bilinmemektedir.
70
Vit B6-Önemi
•Amino asit ve protein yıkımında ve yapımında,
•Yağ ve protein metabolizmasında,
•Antikor üretiminde,
•Merkezi sinir sisteminin kalıcı olmasında,
•Dişilerde menstrual döngü öncesi aşırı sıvının
yer değiştirmesinde,
•Deri sağlığının yükseltilmesinde,
•Kas spazmlarını, bacak kramplarını, el
uyuşmalarını azaltmada,
•Vücut Na ve P dengesini sağlamada görev alır.
71
Vit B6-Yetersizlik belirtileri
•Sinirlilik,
•Uykusuzluk,
•Deri döküntüsü,
•Kas kontrolunda kayıp,
•Anemi,
•Ağız bozuklukları,
•Kas güçsüzlüğü,
•Dermatitis,
•Kol ve bacak krampları,
•Saç ve kıl dökülmesi,
•Yavaş konuşma,
•Vücutta su tutulması
72
Vitamin B12 (kobalamin, ekstrinsik
faktör)
Mideden yeterli intrinsik faktör
salgılanmadığı durumlarda vitamin B12
eksikliğine bağlı pernisiyöz anemi diye
tanımlanan megaloblastik anemi tablosu
ortaya çıkar
73
Vit B12-Önemi
(Kobalamin)
•Eritrositlerin yapımı ve rejenerasyonunda,
•Karbohidrat, yağ, protein metabolizmasında
•Metilmalonil-CoA’nın süksinil-CoA’ya çevrilmesinde
(metilmalonil-CoA mutaz’ın koenzimi Vit B12),
•Homosisteinin methionine dönüşümünde (metionin
sentaz Koenzim B12 gerektirir)
•Sağlıklı bir sinir sisteminin tesisinde,
•Yeni doğanların ve gelişenlerin büyümesinde,
•Enerji üretimini arttırmada,
•Kalsiyum emiliminde,
74
Vit B12-Yetersizlik belirtileri
•Pernisiyöz anemi (megaloblastik anemi),
•İştah kaybı,
•Çocuklarda, yavrularda büyüme ve gelişme
bozukluğu,
•Yorgunluk,
•Beyin bozukluğu,
•Sinirlilik,
•Nöritis,
•Omurilik dejenerasyonu,
•Depresyon,
•Denge kaybı.
75
Biotin (vitamin H)
Yumurta akında bulunan ve avidin adı
verilen bir glikoprotein, biotin ile
birleşerek sindirilemeyen ve dolayısıyla
bağırsaktan emilemeyen bir kompleks
meydana getirir.
Organizmada karboksilasyon yapan yani
bir moleküle CO2 bağlanmasını katalize
eden karboksilaz enzim sistemlerinin
prostetik grubu olarak bulunur.
76
Protein, folik asit, pantotenik asit ve Vit B12
kullanımına yardım eder,
•Saç, yün ve kılların sağlıklı kalmasını destekler.
•Asetil-CoA karboksilaz ve piruvat karboksilazın
koenzimidir.
77
Vit H-Yetersizlik belirtileri
•Aşırı bitkinlik,
•Uyuklama,
•Kas ağrısı,
•İştah kaybı,
•Depresyon,
•Grimsi deri rengi.
78
Folik asit
Pişirmekle besinlerdeki folik asidin yarısı
kaybolur
Tetrahidrofolik asit, metil (CH3), hidroksimetil
(CH2OH) gibi tek karbon atomlu grupların
bir molekülden diğerine aktarılmasını
sağlayan enzimlerin kofaktörüdür
Folik asit eksikliğinde pürin biyosentezi ve
dolayısıyla nükleik asit biyosentezi bozulur ki
bu, kan tablosuna yansır; megaloblastik
anemi, lökopeni ve trombositopeni ortaya
çıkar.
79
Folik asit-Önemi
•DNA ve RNA sentezi için gereklidir
(vücudun tüm hücrelerinin büyümesi ve çoğalması
için bu iş gereklidir),
•Kemik iliği üzerine etkisi ile eritrosit yapımında ve
•Amino asit metabolizmasında görev alır,
80
Folik asit-Yetersizlik belirtileri
•Mide-bağırsak bozuklukları,
•Anemi (makrositik),
•Vit B12 yetersizliği (megaloblastik),
•Erken ağarmış saçlar veya kıllar
81
Vitamin C (askorbik asit)
• Suda çözünen vitaminler arasında en az
stabil olanıdır.
• Bazı oksidoredüksiyon olaylarında
kosubstrat olarak görev alır.
82
Vit C-Önemi
•Diş, diş eti ve kemik sağlığı için gerekli
•Skorbüt hastalığını önler,
•İnfeksiyonlara karşı koruyucu,
•Soğuk etkisine karşı koruyucu,
•Yaranın ve yara dokusunun iyileşmesine yardımcı,
•Damar duvarlarına direnç kazandırır,
•Demir emiliminde yardımcıdır,
•Kollagen (hücre içi harç) sentezinde gerekli,
•Büyük besinsel antioksidanlardandır,
•Nitratın kanser nedeni maddelere dönüşümünü
engeller, kanser riskini düşürür.
83
Vit C-Yetersizlik belirtileri
• Dişeti yumuşaması ve kanaması,
• Şiş yada ağrılı eklemler,
• Yaraların ve yara ağızlarının iyileşmesinde
yavaşlama,
• Diş çürümeleri,
• İştah kaybı,
• Kas yorgunluğu,
• Deride kanamalar,
• Kapillar zayıflık,
• Anemi,
• Sindirim bozukluğu.
84
Vitamin benzeri bileşikler
•
•
•
•
•
•
•
kolin
karnitin
-lipoik asit
PABA (p-aminobenzoat)
inozitol
koenzim Q
biyoflavonoidler (vitamin P)
85
Kolin
Doğada serbest halde bulunmaz;
fosfatidilkolinin ve asetilkolinin
yapısında yer alır.
Asetilkolin, beyin-sinir sistemi ve
kaslarda oluşur; parasempatik sinir
sistemi nörotransmitteri olarak işlev
görür.
86
Kolin-Önemi
•Dokularda yağ ve kolesterol birikimini kontrol
eder,
•Yağların karaciğerde birikimini önler,
•Hücrelerde yağ hareketini kolaylaştırır,
•Böbrek, karaciğer ve sidik kesesinin düzenli
çalışmasında ve
•Sinir impulslarının iletiminde görev alır
•Hafıza kaybına engel olmada rol oynar
87
Kolin- Yetersizlik belirtileri
•Karaciğerde yağ dejenerasyonu ve siroz,
•Damarlarda sertlik,
•Kalp sorunları,
•Yüksek kan basıncı,
•Kanamalı böbrekler.
88
Karnitin (vitamin T)
Özellikle uzun zincirli yağ asitlerinin oksidasyonla yıkılmak üzere
sitoplazmadan mitokondri içine
transportunda görev alır.
89
-Lipoik asit (tiyoktik asit)
Piruvat dehidrojenaz ve -ketoglutarat
dehidrojenaz multienzim
komplekslerinde yer alan dihidrolipoil
transasetilaz enziminin koenzimidir.
90
PABA (para amino benzoik asit)
Folik asit sentez eden
mikroorganizmalar için gerekli bir
besinsel faktördür.
İnce bağırsaklarında folik asit sentezi
gerçekleşen canlılara PABA verilmesi
folik asit eksikliğini önemli ölçüde
ortadan kaldırdığı için önemlidir.
91
PABA-Önemi
•Bakterilerin folik asit üretmelerinde,
•Eritrosit oluşumunda,
•Güneşin perdelenmesinde,
•Pantotenik asitin sindiriminde,
•Saçları yada kılları normal renginin
korunmasında yardımcı rol oynar.
92
PABA- Yetersizlik belirtileri
•Aşırı yorgunluk,
•Ekzema,
•Sinirlilik,
•Depresyonlar,
•Sinirsel bozukluklar,
•Kabızlık,
•Baş ağrısı,
•Sindirim bozuklukları,
•Saç buklelerinde erken ağarma.
93
İnozitol (Miyoinozitol, mezoinozitol)
İnozitolün bitkilerde bulunan ve fosforik
asitle hekzafosfat halinde esterleşmiş
şekline fitik asit denir
Fitik asidin en önemli özelliklerinden biri
kalsiyum ve magnezyum iyonları ile
suda çözünmeyen tuzlar oluşturmasıdır;
bundan dolayı kalsiyum ve
magnezyumun bağırsaklardan
emilmesini azaltır.
94
İnositol-Önemi
• Lesitin oluşumunda gereklidir,
• Yağların parçalanmasını kolaylaştırır,
• Kan kolesterol düşüşüne yardım eder,
• İnsanda saçları, hayvanda kılları incelmeye
karşı korur.
95
İnositol-Yetersizlik belirtileri
•Kanda kolesterol artışı,
•Kabızlık,
•Ekzema,
•Kıl dökülmesi,
96
Koenzim Q (ubikinon)
Biyolojik oksidasyon zincirinde yer alır;
solunum zinciri içinde, solunum
zincirine bağlı bulunan başka
substratlardan türeyen indirgeyici
ekivalanlar için toplayıcı bir noktadır.
97
Biyoflavonoidler (vitamin P)
Sentetik vitamin C ile iyileşmeyen
kapiller kanamalarının iyileşmesinde
etkilidir.
98
VİTAMİN EKSİKLİĞİ NEDENLERİ
1- Günlük yetersiz alınım:
• Açlık, yoksulluk, alkolizm, uzun süreli sıkı diyet, uzun süre
antiasit kullanımı.
2- Yetersiz emilim:
• Safra kanalı tıkanması sonucu yağda çözünür
(A,D,E,K) Vitaminler emilemez
• Pernisiöz anemi (İntrinsik faktör eksikliği)
• Spru sendromu
• İnce barsak iltihabı
99
3- Yetersiz Kullanım:
• Bazı Vitaminlerin transportu için gerekli olan protein eksikliği
• İnaktif olan Vitamin ön maddesinden aktif şeklin
sentezindeki bozukluk
4- İhtiyacın Artması:
• Büyüme, hamilelik, laktasyon, yaralanma
100