Refik DURU "Bademağacı Kazıları 2004"

Badema¤ac› Kaz›lar› 2004
Excavations at Badema¤ac› 2004
Refik DURU
Badema¤ac› Höyü¤ü kaz›lar›n›n 12. dönem çal›flmalar›na, 2004 y›l› yaz aylar›nda devam edildi. Baflkanl›¤›n›
yapt›¤›m›z kaz› kurulu, ‹Ü Edebiyat Fakültesi Protohistorya ve Önasya Arkeolojisi Anabilim Dal› ö¤retim üyesi
Prof. Dr. G. Umurtak (Baflkan Yard›mc›s›) ile ayn› anabilim
dal›ndan S. Üstün ve T. Güngör ile ö¤renciler R. fiamdanc›, H. Çelikçi ve G. Avyüzen ile Koruma ve Onar›m
Bölümü ö¤rencisi F. Yuvarlak’tan olufluyordu. Kültür ve
Turizm Bakanl›¤› Temsilcisi, Antalya Müzesi araflt›rmac›lar›ndan Arkeolog M. Samur’du. Kaz›m›za bu y›l Basel
Üniversitesi Arkeobotanik uzmanlar›ndan Dr. D. Martinoli
de kat›lm›fl ve alan› ile ilgili çal›flmalar yapm›flt›r. Kaz›
resimleri ve küçük buluntular›n foto¤raflar›ndan büyük
bölümü, ‹Ü Edebiyat Fakültesi Foto¤rafç›s› S. Dereli taraf›ndan çekilmifltir. Kaz›n›n harcamalar›, Kültür Varl›klar›
ve Müzeler Genel Müdürlü¤ü, DÖS‹MM, ‹stanbul Üniversitesi Araflt›rma Fonu Baflkanl›¤› ve Türk Tarih Kurumu
Baflkanl›¤›’n›n sa¤lad›¤› ödeneklerden yap›ld›. ULUSOY
Otobüs ‹flletmesi, kaz›ya kat›lan ö¤rencilerin Antalya’ya
gidifl otobüs biletlerini temin etti. Kaz›lar›n gerçekleflmesini sa¤layan kurumlar›n de¤erli yöneticileri ile Badema¤ac› Belde Belediye Baflkan› Mustafa Y›ld›z ve Da¤beli
Belde Belediye Baflkan› Ali Gökay’a en içten teflekkürlerimizi sunuyoruz.
The 12th campaign at the Badema¤ac› Höyü¤ü was
conducted during the summer months of 2004. The
excavation team under the direction of the author included Prof. Dr. G. Umurtak (vice director), archaeologists S. Üstün and T. Güngör and students R. fiamdanc›,
H. Çelikçi and G. Avyüzen of Istanbul University, Faculty of Letters, Department of Protohistory and Near
Eastern Archaeology, as well as F. Yuvarlak, student of the
Department of Conservation and Restoration. M. Samur
of Antalya Archaeological Museum joined us as the
representative of the Ministry of Culture and Tourism.
Dr. D. Martinoli, an archaeobotanist of Basel University joined our team this year. The vast majority of the
excavation photographs and photographs of finds were
taken by S. Dereli, photographer of Istanbul University’s, Faculty of Letters. The excavation expenses were
financed by Directorate general of Cultural Heritage
and Museums, DÖS‹MM, the Istanbul University Research Fund, and the Turkish Historical Society. Intercity
bus tickets for the students were donated by the Ulusoy
Bus Company. We would like to extend our thanks to
the heads of these institutions and companies as well as
to Mr. Mustafa Y›ld›z, the mayor of Badema¤ac›, and
Mr. Ali Gökay, the mayor of Da¤beli.
Bu süre içinde, a¤›rl›kl› olarak ‘A Açmas›’n›n güneydo¤u ve kuzeybat› kesimlerinde iki ayr› yerde çal›fl›ld›. ‹lk
kaz› alan›, en eski yerleflmelerin araflt›r›lmas› için 2002’
de çal›flmalar›n bafllad›¤› 2. Derinlik Açmas›’d›r (2. DA).
‹kinci ve en genifl ölçekli çal›flma alan› olarak, höyü¤ün
flimdiye kadar araflt›r›lmam›fl olan kuzeybat› yamac›
seçildi. Bu alanda yap›lan araflt›rmalar ile özellikle ‹lk
Tunç Ça¤› II (‹TÇ II) yerleflmelerinin bat›daki durumunun
ayd›nl›¤a kavuflturulmas› istenmifltir. 2004 y›l› çal›flmalar› sonunda, höyü¤ün eski kaz› dönemlerinde saptanm›fl olan tabakalaflma durumunda, herhangi bir de¤ifliklik yap›lmas›n› gerektirecek geliflmeler olmad›.
The work this season focussed mainly in two areas – in
the southeast and northwest parts of Trench A. The first
excavation site, Deep Trench 2, was opened in 2002 in
order to identify the earliest settlements. The northwest
slope of the mound was picked as the second site with
a wide-scale area of work, in order to clarify the situation of the Early Bronze Age (EBA) II settlements in the
west. The 2004 campaign did not provide any concrete
results that could lead to any change in the established
stratigraphy of the mound.
11
KAZI RAPORLARI
EXCAVATION REPORTS
Neolitik Yerleflmeler
Neolithic Settlements
Mimarl›k: 2004 y›l› çal›flmalar›nda, Erken Neolitik Ça¤
(ENÇ) yerleflmeleri üzerinde çok fazla durulmad›. Höyü¤ün de¤iflik yerlerinde, bu en erken dönem yerleflmeleri
için yap›lm›fl, dar kapsaml› çal›flmalar›n sonuçlar› flöyle
özetlenebilir:
Architecture: The 2004 campaign did not focus on the
Early Neolithic Age (ENA) settlements. Small-scale
works carried out for these early settlements at various
points on the mound can be summarised as follows:
– Deep Trench 2 was dug deeper to reach virgin soil
and having worked about 30 cm in a sterile layer that
appeared to be virgin soil at -9.00 m, we decided that
this was the native soil and ceased work here. This
proposed depth for virgin soil is also in conformity
with the results obtained from Deep Trench 1 of the
previous year. In the Deep Trench 2, in a layer of
3.50 m thickness, from -5.60 down to virgin soil, no
architectural remains, other than a thick layer of
burnt mudbrick deposit over ENA I / 8 ground level,
were found. Mostly traces of mudbrick and burnt
ground on the profiles have been recorded. Thus, it
has been determined that the ground levels of
– ‹ki y›l önce aç›lmas›na bafllanan 2. DA’da ana topra¤›
saptamak için derinleflildi ve -9 m.’de, ana toprak
görünümündeki steril bir katman içinde de 30 cm.
kadar çal›fl›ld›ktan sonra, bu derinliklerin ana toprak
düzlemi oldu¤una karar›na var›larak, 2. DA’daki çal›flmalara son verildi. Ana toprak için önerilen bu derinlik,
daha önceki y›llarda 1. DA ile de uyum göstermektedir. 2. DA’n›n -5.60 m.’deki en üst yüzey düzleminden
ana topra¤a kadar olan 3.5 m. kal›nl›¤›ndaki birikimde, ENÇ I/8 yap› kat›na ait olan taban›n üzerindeki
kal›n yanm›fl kerpiç birikimi d›fl›nda, herhangi bir
mimari kal›nt›ya rastan›lmad›. Ço¤unlukla kenar kesitlerindeki baz› kerpiç izleri ve yan›k taban kal›nt›lar›
görüldü ve bu izlere uyarak;
ENA II / 4 building layer is at -6.13 m
ENA I / 5 building layer is at -6.62 m
ENÇ II / 4 yap› kat› taban›n›n -6.13 m.,
ENA I / 6 building layer is at -7.60 m
ENÇ I / 5 yap› kat› taban›n›n -6.62 m.,
ENA I / 7 building layer is at -8.22 m
ENÇ I / 6 yap› kat› taban›n›n -7.60 m.,
ENA I / 8 building layer is at -8.42 m
ENÇ I / 7 yap› kat› taban›n›n -8.22 m.,
ENA I / 9 building layer is at approximately -9.00 m.
ENÇ I / 8 yap› kat› taban›n›n -8.42 m.,
– In the southeast part of Trench A, new stone foundations belonging to the architecture of the period of
the Grill Plan foundations, believed to be contemporaneous with ENA II / 4 and ENA II / 3 building
layers, extends under the EBA II settlements on the
south side, it was not possible to excavate these and
therefore, they could not be followed properly, and
the content of the architectural remains in this area
could not be clearly understood.
ENÇ I /9 yap› kat›’n›n da yak. ol. -9 m. derinliklerde
oldu¤u anlafl›ld›.
– A Açmas›’n›n güneydo¤u kesiminde, ENÇ II /4 ve
ENÇ II / 3. yap› katlar› ile ça¤dafl oldu¤u kabul edilen
‘Izgara Planl›’ temeller çevresinde yap›lan çal›flmalarda bu dönem mimarl›¤›na ait yeni tafl temeller,
kaz›lmas›na imkan bulunamayan güney kenardaki
‹TÇ II yerleflmeleri alt›na do¤ru geliflti¤i için, gerekti¤i
gibi izlenemedi ve bu alandaki mimari izlerin anlamlar› tam olarak anlafl›lmad›.
– Four independent storage bins, side by side, were
uncovered during excavations to the west of house
7 in the ENA II / 3 building layer near the north side
of the mound. In the 1995 campaign, a storage
system of 6 cells was uncovered between house 1 and
house 3 in the ENA II / 3 building layer (Duru 1998:
776; Pl. 2, /1,2). This new group of storage units
closely resembles that of the 1995 campaign, and the
sides of these storage bins were built from separate
clay plaques. Plenty of grain has been found inside
these boxes.
– Höyü¤ün kuzey kenar› yak›nlar›ndaki ENÇ II / 3 yap›
kat›n›n 7 numaral› evinin bat›s›nda yap›lan düzenleme kaz›lar› s›ras›nda, yanyana infla edilmifl, 4 ba¤›ms›z depolama kutusu bulunmufltur. 1995 y›l› kaz›lar›nda ENÇ II / 3’ün 1 numaral› evi ile 3 numaral› ev
aras›ndaki sokak ortas›na yap›lm›fl 6 gözlü depolama
sistemi (Duru 1998: 716; Lev. 2,5/1,2) ile büyük benzerlik gösteren bu depo grubunda da, kutu kenarlar›
ayr› ayr› kil levhalar›ndan yap›lmflt›r. Kutulardan
içinde bol miktarda tah›l tanesi bulunmufltur.
Pottery: Not much pottery from ENA I / 9 – 5 building
layers has been discovered during the work in Deep
Trench 2. Almost all the shards are small and belong to the
bellies of vessels; therefore, no new or complementary
Çömlekçilik: 2. DA’daki çal›flmalar s›ras›nda, ENÇ I / 9
- 5 yap› katlar›na ait çok fazla çanak çömlek (çç) bulunmad›. Ele geçenlerin hemen hepsi de kaplar›n kar›nlar›na
12
KAZI RAPORLARI
EXCAVATION REPORTS
Res. 1 / Fig. 1
ait küçük parçalar oldu¤undan, bu en erken katlar›n çç
gelene¤i ve kap repertuvar› konusunda yeni ve tamamlay›c› bilgiler edinilemedi.
information regarding the pottery art of these early layers, nor additions to the vessel repertory, could be
obtained.
2. DA’da gözlemledi¤imiz çok ilginç ve önemli bir özellik, ENÇ I evresi tabakalar›n›n düzeylerine kadar olan
birikim içinde, ‹TÇ II’ye ait çok say›da çç parças›n›n ele
geçmifl oldu¤unu san›yoruz.
A very interesting and important feature that was observed at Deep Trench 2 is that numerous potshards of
EBA II were uncovered in the deposit reaching to the
ENA I levels.
Piflmifl Toprak Eserler: Izgara planl› temellerin oldu¤u
kesimdeki çal›flmalar›n ilk gününde, bir önceki y›l inilen
yüzeyde, toprak üzerinde, çok sa¤lam durumda, k›r›lmadan günümüze kadar gelmifl olan bir damga mühür
(pintadera) ele geçmifltir. Üzerinde ‘Gamal› Haç’ kabartmas› olan eser, Badema¤ac› mühür kolleksiyonunun en
güzel parçalar›ndan biridir. Di¤er piflmifl toprak eserler
içinde hayvan bafl› fleklinde biten tutama¤› olan küçük
bir kepçe ile ayak biçimli bir kap parças› say›labilir.
Baked Clay Finds: On the first day of our work in the
Grill Plan foundations area, at the level reached the previous year, a very well-preserved stamp seal (pintadera)
was found. With the swastika motif on it, this piece is
one of the select pieces of the Badema¤ac› stamp seal
collection. Amongst the other noteworthy baked clay
finds were: a small ladle with a handle ending in an
animal head and a fragment of a vessel that is shaped
like a foot.
Tafl Eserler: De¤iflik yerlerde ve derinliklerde ele geçen
tafl buluntular aras›nda, çok say›da keski ve balta ile
yüzlerce tafl boncuk tanesi, çakmaktafl› ve obsidien dilgi çekirdekleri ile dilgiler a¤›rl›kl› bir yer tutmaktad›r.
Stone Finds: Noteworthy amongst the stone finds recovered from various spots and depths were numerous
chisels and axes, as well as hundreds of stone beads,
flint stones and obsidian blade cores and blades.
Kemik Buluntular: Badema¤ac› ENÇ buluntular› aras›nda say› bak›m›ndan önemli bir yer tutan kemik spatülalar ve delgilerden bu y›l da bir hayli örnek ele geçti.
Bone Finds: Having an important place amongst the
ENA finds at Badema¤ac›, numerous bone spatulas and
awls have also been uncovered this year.
Bitki Kal›nt›lar›: 2. DA’daki derin tabakalar›n moloz
birikiminden, Arkeobotanist Dr. Danièle Martinoli çok
miktarda bitki kal›nt›s›-tohumu toplam›flt›r. Bu malzeme
gerekli izinler al›nd›ktan sonra, incelenmek üzere ‹sviçre’ye gönderilmifltir.
Botanic Remains: Archaeobotanist Dr. Danièle Martinoli collected many plant remains – seeds from the rubble deposit in the deep layers of Deep Trench 2. Having
received official permission, these samples were sent to
Switzerland for examination.
13
KAZI RAPORLARI
EXCAVATION REPORTS
Res. 2 / Fig. 2
‹lk Tunç Ça¤› Yerleflmeleri
Early Bronze Age Settlements
Mimarl›k: Yukar›da belirtildi¤i gibi, 2004 y›l› çal›flmalar› program›nda, höyü¤ün bat› kesiminde bir araflt›rma
yap›lmas›, büyük bir açmada bu yamaçtaki durumun da
araflt›r›lmas› vard›. 2003 y›l›nda kuzey uçta yap›lan geniflleme kaz›lar›nda, do¤u yamaç boyundaki tafl döflemenin bir süre devam ettikten sonra bozuldu¤u, kesildi¤i
gözlemlenmifl ve çok genifl bir alanda çal›fl›lm›fl olmas›na karfl›n, kuzey ve hafif kuzeybat› kenarlarda ‹TÇ yerleflmesine ait mimari kal›nt› ve hatta küçük buluntu –çç
vs.– ele geçmemiflti. Hatta ‹TÇ yerleflmelerinin höyü¤ün
bat› kesimlerinde varl›¤› konusunda bile kuflkuya düflülmüfltü. Son kaz› döneminde durumun kesinli¤e kavuflturulmas› amac› ile, bu kesimde, 10 x 35 m. boyutunda,
do¤u-bat› yönünde yeni bir açmada –Bat› Açmas› (BA)–
çal›flmalara baflland›. Çal›flmalar›n ileri safhalar›nda, bu
açma biraz daha kuzeye geniflletildi ve kaz› alan›n›n
geniflli¤i yer yer 40 m.’ye ulaflt›. Dönem sonunda, bu
açmadan çok önemli sonuçlar elde edildi. BA kaz›lar›
sonucunda elde edilen mimari sonuçlar› afla¤›da özetliyoruz:
Architecture: As mentioned above, research in the western part of the mound via a large trench was part of the
programme of the 2004 campaign. In 2003, when the
trench was extended to the north, it was observed that
the stone pavement on the eastern slope continued for a
while and was then interrupted; and, although our excavation work was conducted over a wide area, neither
architectural finds, nor small finds from the EBA were
encountered along the northern and slightly north-western sides. Further, it became doubtful if EBA settlements
existed in the western parts of the mound. In order to
clarify this situation, in the last campaign, work began
on a new trench – West Trench (BA) – of 10 x 35 m orientated in an east-west direction. As work progressed,
this trench was extended towards north, reaching a
width of 40 meters in places. This trench yielded invaluable information by the end of the campaign. The
architectural results obtained from this trench (BA) can
be summarised as follows:
– Kesin olarak söylenebilir ki, Badema¤ac› Höyü¤ü ‹TÇ
II / 3 dönemi yerleflmesi, do¤u yamaçta oldu¤u gibi,
hemen hemen simetrik flekilde bat› yamaçta da devam
etmektedir. Bat› Açma’da kaz›lan dört tüm bir de
yar›m yap›, höyükte ‹TÇ II / 3 ve 2’de çok tekrarlanan
‘Megaron’ plandad›r.
– It is now possible to claim with certainty that the
Badema¤ac› EBA II / 3 period settlement extended
across the western part of the mound, almost symmetrically with that in the east of the mound. Four fully
and one partially exposed structures in the BA have a
megaron layout, which is very common for the EBA II
/ 3 and 2 building layers of the mound.
– ‹TÇ II / 2 döneminde, megaron planl› evler baz› de¤ifliklikler geçirmifl ve ante duvarlar› höyü¤ün merkezine do¤ru ilerletilerek uzat›lm›flt›r. Bu uygulama da
do¤u yamaçta aynen görülmekteydi.
– In EBA II / 2, the houses with a megaron layout were
modified and their antae walls were extended toward
the centre of the mound. This modification had also
been found on the eastern slope of the mound.
14
KAZI RAPORLARI
EXCAVATION REPORTS
– Bat› yamaç evlerinin arka duvarlar›, yerleflmenin hafif
meyilli yamac›ndaki tafl dolguya, döflemeye –glacis–
dayanmaktad›r. Evlere girifl sadece do¤udan olmaktad›r.
– The rear walls of the houses on the western slope lean
upon a stone pavement on the slightly inclined slope
and these houses can only be accessed from the east.
– The stone pavement continues along the western
slope of the mound and this conforms with that of the
eastern slope.
– Höyü¤ün bat› yamac› boyunca tafl döfleme devam
etmektedir. Bu durum, do¤u yamaca aynen uymaktad›r.
– Both the locations and the layouts of the structures
unearthed this year, and the stone paved belt around
it, are identical to those on the eastern slope’s EBA
settlements. The EBA architects certainly pre-planned
this settlement and built the town at the same time,
following their own plan.
– Bu sene kaz›lm›fl olan yap›lar›n gerek konumlar› ve
planlar›, gerekse d›fl halkadaki tafl döfleli kuflak, ‹TÇ
yerleflmelerinde oldu¤u gibi, do¤u yamaç ile bire bir
benzerlik göstermektedir. ‹TÇ mimarlar› hiç kuflkusuz
bu yerleflmeyi önceden planlam›fllar ve kasabay› adeta
bir ön planlama sonunda, bir defada infla etmifllerdir.
– The houses both on the western and on the eastern
slope are arranged so that their entrances face the
centre of the mound. Naturally, it must be presumed
that a group of structures must have stood in the
empty area in the centre. However, no architectural
remains from the EBA have been discovered in this
central area.
– Gerek do¤u gerek bat› yamaç evleri, giriflleri höyü¤ün
ortas›na bakar flekilde düzenlenmifltir. Do¤al olarak
höyü¤ün orta kesimindeki bofl alanda, bu dönemde
bir grup yap›n›n var oldu¤u düflünülmelidir. Ancak
hala bu kesimde ‹TÇ II’ye ait bina kal›nt›s› bulunmam›flt›r.
– The structures of the EBA II / 3 building layer, that is
of the earliest phase of the EBA II, were built directly
on top of the ENA II / 1 building layer; therefore, there
exists no settlement between the ENA II and the EBA
II levels. In other words, after a long gap following the
end of the ENA II settlement, EBA people came and
settled at Badema¤ac›. In the excavated portions of
the mound, there existed no Late Neolithic Age (LNA),
nor any Early Chalcolithic Age (ECA) settlements.
– ‹TÇ II /3 yap› kat›na, yani ‹TÇ II’nin en erken dönemine ait olan yap›lar, ENÇ II / 1 yap›lar›n›n hemen üzerine yap›lm›fllard›r ve ENÇ II ile ‹TÇ II aras›nda, bir
baflka dönem yerleflmesi olmas› söz konusu de¤ildir.
Baflka bir anlat›mla ENÇ II yerleflmesinin y›k›lmas›ndan sonra uzun bir zaman geçtikten sonra gelen
‹TÇ insanlar› höyükte evlerini kurmufllard›r. ENÇ ile
aras›nda –höyü¤ün kaz›lm›fl olan kesimlerinde–, Geç
Neolitik Ça¤ (GNÇ) ve Erken Kalkolitik Ça¤ (EKÇ) yerleflmeleri mevcut de¤ildir.
– One of the most intriguing problems regarding the
EBA is that we still do not have evidence as to the
whereabouts of the gate into this town despite the fact
that we have excavated large areas.
– ‹TÇ ile ilgili en önemli problemlerden biri, yerleflmenin oldukça genifl bir kesimini kazm›fl olmam›za
karfl›n, bu kasabaya ‘Girifl’in –kap›s›n›n– nereden
oldu¤unun hala belli olmamas›d›r.
Pottery: We have uncovered new examples of beak
spouted small jugs – typical examples for the EBA – vessels with double handles, and extraordinary vessels that
may be best described as “curious vessels”.
Çömlekçilik: ‹TÇ II çömlekçili¤inin tipik örnekleri olan
kulplu, gaga a¤›zl› küçük boy testilerdeni, çift kulplu
kaplar ile ‘Ayr›fl›k Kap’ olarak nitelenecek, fantezi biçimli kaplardan bu sene de örnekler ele geçti.
Small Finds: A very simple shaped clay idol, 6 stone
stamp seals – typical for the EBA – and a bronze pin are
amongst the small finds from this campaign.
Küçük buluntular: Basitçe biçimlendirilmifl kilden bir
idol, ‹TÇ’nin özgün mühürlerinden olan 6 adet tafl damga mühür ve bir tunç i¤ne bu seneki küçük buluntular›n
baz›lar›d›r.
We would like to stress once again that one of the most
important results of the 2004 campaign was the discovery that the EBA II settlement continues along the western slopes of the mound. After progressing with the
work in this area, we plan to stop excavations at Badema¤ac› after two or three further seasons of excavation.
2004 y›l› kaz›lar›n›n en önemli sonuçlar›ndan birinin,
‹TÇ II yerleflmelerinin, höyü¤ün bat› yamaçlar› boyunca
da devam ediyor oldu¤unun ö¤renilmesi oldu¤unu
vurgulamak isteriz. Bu kesimdeki çal›flmalar›n belirli
oranda geliflmesi sa¤land›ktan sonra, iki-üç kaz› mevsimi sonunda Badema¤ac› Höyü¤ü’ndeki çal›flmalar›n
bitirilmesi [RD1] planlanmaktad›r.
15