EK 1

Transkript

EK 1

Public Disclosure Authorized
E4152v5
TUZ GÖLÜ YERALTI DOĞAL GAZ DEPOLAMA PROJESİ
0
..-..-..
Onay
A.S.Y. / B.E. / E.M.T.
Z.H.G.
M.Ş.
F
18-02-13
İnceleme
A.S.Y. / B.E. / E.M.T.
Z.H.G.
M.Ş.
E
17-01-13
İnceleme
B.K./ Z.Y./ B.E.
Z.H.G.
M.Ş.
D
27-12-12
İnceleme
B.K./ Z.Y./ B.E.
Z.H.G.
M.Ş.
C
06-12-12
İnceleme
B.K./ Z.Y./ B.E.
Z.H.G.
M.Ş.
B
04-12-12
İnter disiplin kontrol
B.K./ Z.Y./ B.E.
Z.H.G.
M.Ş.
A
03-12-12
İç Kontrol
B.K./ Z.Y./ B.E.
Rev.No.
Tarih
Açıklama
Hazırlayan
M.Ş.
Z.H.G.
Kontrol Eden Onaylayan
C.A. / H.A.
BOTAŞ
İMZA
BOTAŞ - BORU HATLARI İLE PETROL TAŞIMA A.Ş.
Belge Başlığı
TUZ GÖLÜ DOĞAL GAZ YERALTI DEPOLAMA
PROJESİ ÇED RAPORU II. EKİ
Çınar Mühendislik
Müşavirlik A.Ş.
Belge No.
Org. Kod
Belge Tipi
Disc. Kod
Geog. Area
Ser. No.
CNR
REP
ENM
ADD
13/001
Rev. No.
F
Toplam sayfa
(ekler hariç)
168
TUZ GÖLÜ DOĞAL GAZ YERALTI DEPOLAMA PROJESİ
ÇEVRESEL İZLEME VE DANIŞMANLIK HİZMETLERİ ÇALIŞMALARI
Belge Başlığı:
TUZ GÖLÜ DOĞAL GAZ YERALTI
DEPOLAMA PROJESİ ÇED RAPORU II. EKİ
Belge no: CNR-REP-ENM-ADD-13/001
Sayfa 2 of 168
İÇİNDEKİLER
İ Ç İ N D E K İ L E R ....................................................................................................................2
KISALTMALAR ....................................................................................................................9
ÖZET
..................................................................................................................10
1. GİRİŞ
..................................................................................................................13
1.1. Amaç ........................................................................................................................13
1.2. Kapsam ....................................................................................................................13
1.3. Materyal ve Yöntem ..................................................................................................14
2. YASAL ÇERÇEVE ...........................................................................................................19
2.1. Türk Çevre Mevzuatı .....................................................................................................20
2.1.1. Türkiye’de Çevresel Etki Değerlendirme (ÇED) Prosedürü ....................................24
2.1.2. Çevre Kanunu ile İlgili Türk Mevzuatı .....................................................................25
2.1.2.1. Hava Kalitesi .......................................................................................................25
2.1.2.2. Atıksu ..................................................................................................................27
2.1.2.3. Toprak Kalitesi ....................................................................................................28
2.1.2.4. Gürültü ................................................................................................................29
2.1.2.5. Atık .....................................................................................................................30
2.1.2.6. Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar ........................................36
2.1.2.7. Çevre Denetimi ...................................................................................................37
2.1.3. Doğa ve Yaban Hayatının Korunması ile İlgili Türk Mevzuatı .................................38
2.1.4. İş Sağlığı ve Güvenliği ile ilgili Türk Mevzuatı .........................................................40
2.2. Türkiye Tarafından Kabul Edilen Uluslararası Antlaşmalar ............................................42
3. PROJE ALANININ YERİ ..................................................................................................44
3.1. Enerji İletim Hattı .........................................................................................................46
3.1.1. Hat 1 ......................................................................................................................46
3.1.2. Hat 2 ......................................................................................................................50
3.1.3. Hat 3 ......................................................................................................................51
3.1.4. Hat 4 ......................................................................................................................52
3.1.5. Hat 5 ......................................................................................................................53
Belge Başlığı:
Sayfa 3 of 168
3.2. Erişim Yolları Güzergahı .............................................................................................54
3.2.1. PİG İstasyonu Erişim Yolu .....................................................................................55
3.2.2. PS1 Pompa İstasyonu Erişim Yolu .........................................................................56
3.2.5. ST4 Depolama Tankı Erişim Yolu ..........................................................................60
3.2.6. ST5 Depolama Tankı Erişim Yolu ..........................................................................61
4. PROJE ALANININ ÖZELLİKLERİ ...................................................................................63
4.1. Flora ve Fauna ....................................................................................................................... 63
4.2. Peyzaj Özellikleri.................................................................................................................. 100
4.3. Genel Jeoloji ......................................................................................................................... 102
4.3.1. Proje Güzergahları Jeolojisi .................................................................................103
4.3.1.1. Jeoteknik Değerlendirmeler ve Önlemler .................................................................. 103
4.3.1.2. Stratigrafi ........................................................................................................................ 106
4.3.2. Tektonik.............................................................................................................................. 113
4.3.3. Hidrolojik – Hidrojeolojik Özellikler................................................................................. 116
4.3.4. Doğal Afet Durumu ........................................................................................................... 122
4.4. Arazi Yapısı ve Toprak Özellikleri ..................................................................................... 124
4.5. Kültürel Varlıklar ve Korunan Alanlar ................................................................................ 129
5. PROJENİN POTANSİYEL ETKİLERİ VE ALINACAK ÖNLEMLER ..............................145
5.1. Hafriyat İşlemleri .................................................................................................................. 145
5.2. Hava Kalitesine Etkiler ........................................................................................................ 147
5.3. Atıklar..................................................................................................................................... 148
5.4. Gürültü ve Titreşim .............................................................................................................. 152
5.5. Atık Su ................................................................................................................................... 161
6. KÜMÜLATİF ETKİ DEĞERLENDİRMESİ ......................................................................162
Belge Başlığı:
Sayfa 4 of 168
ŞEKİLLER LİSTESİ
Şekil 1.3.1.
Proje Alanı Arazi Etüt Çalışmaları, a Boru Sok Sahası ve b Hat 1-1
Güzergahı .................................................................................................15
Şekil 1.3.2.
Proje Alanı Arazi Etüt Çalışmaları, Su İletim Hattı Güzergahı ....................15
Şekil 3.1.
Proje Alanını Gösterir Yer Bulduru Haritası ...............................................44
Şekil 3.2.
Proje Alanı ve Yakın Çevresi .....................................................................45
Şekil 3.1.1.1.
Hat 1-1 Güzergahı ve Yakın Çevresi .........................................................47
Şekil 3.1.1.2.
Şekil 3.1.1.3.
Şekil 3.1.2.1.
Hat 2 Güzergahı ve Yakın Çevresi ............................................................50
Şekil 3.1.3.1.
Şekil 3.1.4.1.
Şekil 3.1.5.1.
Şekil 3.2.1.1.
PİG İstasyonu Erişim Yolu Güzergahı ve Yakın Çevresi ...........................56
Şekil 3.2.2.1.
PS1 Pompa İstasyonu Erişim Yolu Güzergahı ve Yakın Çevresi ...............57
Şekil 3.2.3.1.
Şekil 3.2.4.1.
Şekil 3.2.5.1.
ST4 Depolama Tankı Erişim Yolu Güzergahı ve Yakın Çevresi ................60
Şekil 3.2.6.1.
ST5 Depolama Tankı Erişim Yolu Güzergahı ve Yakın Çevresi ................61
Şekil 4.1.1.
a, b Ağrı-Horasan, c Muğla-Marmaris Bölgeleri’nde İnşaat Çalışmaları
Tamamlanmış Enerji İletim Hatları.............................................................64
Şekil 4.1.2.
Faaliyet Alanın Grid Kareleme Sistemindeki Yeri ......................................66
Şekil 4.1.3.
Türkiye’deki Fitocoğrafik Bölgeler ve Anadolu Diyagonali (Çaprazı) ..........67
Şekil 4.1.4.
a ve b Endemik Bitkilerin Alan Dışına Taşınması ......................................70
Şekil 4.1.5.
a, b ve c Endemik Bitkiler Genetik Kirlenmeyi Engellemek Amacıyla İnşaat
Koridorunun Hemen Yanına Taşınması ....................................................71
Şekil 4.1.6.
IUCN Kategorileri Arasındaki İlişkiler .........................................................76
Şekil 4.1.7.
Yapılması Planlanan Enerji Nakil Hattı Ve İlave Yollar Güzergahı .............93
Şekil 4.2.1.
Tuz Gölü ve Çevresinden Genel Görünüm ..............................................101
Şekil 4.3.1.2.1. EİH Güzergahlarına Ait Genel Jeoloji Haritası .........................................110
Şekil 4.3.2.1.
Proje Güzergahları ve Çevresi Diri Fay Haritası ......................................114
Belge Başlığı:
Sayfa 5 of 168
Şekil 4.3.3.1.
Niggle Diagramı ......................................................................................120
Şekil 4.3.4.1.
Proje Güzergahları Deprem Risk Haritası ...............................................123
Şekil 4.4.1.
a, 2003 Yılı Proje Alanı AKK Haritası ve b, 2012 Yılı Proje Alanı AKK
Haritası ...................................................................................................128
Şekil 4.5.1.
Sarıyahşi İlçesi, Bekdik Köyü, Ağbayır Mağaraları ..................................132
Şekil 4.5.2.
Sarıyahşi İlçesi, Yenitorun Obası Köyü, Yeraltı Şehri ..............................132
Şekil 4.5.3.
Ağaçören İlçesi, İğdeli Köyü, Hacı Süğün Höyüğü...................................133
Şekil 4.5.4.
Ağaçören İlçesi, Kale Mahallesi, Kale Höyüğü ........................................133
Şekil 4.5.5.
Ortaköy İlçesi, Reşadiye Köyü, Ziyarettepe Mevkii, Yunus Emre Türbesi ve
Çilehanesi ...............................................................................................134
Şekil 4.5.6.
Ortaköy İlçesi, Sarıkaraman Beldesi, Durhasanlı Köyü
– Durhasanlı
Türbesi ....................................................................................................134
Şekil 4.5.7.
Ortaköy İlçesi, Ozancık Köyü, Çatin Ersele Mevkii - Ersele Höyüğü Ozancık
Yeraltı Şehri ............................................................................................135
Şekil 4.5.8.
Ortaköy İlçesi, Balcı Kasabası, Kıraçpınarı Mevkii - Koçhasan Höyüğü...135
Şekil 4.5.9.
Ortaköy İlçesi, Öteyüz Mevkii - Caferli Höyüğü.......................................136
Şekil 4.5.10.
Ortaköy İlçesi, Harmandalı Kasabası, Kale Mevkii – Küçük ve Büyük
Bezirganlı Höyük .....................................................................................136
Şekil 4.5.11.
Ortaköy İlçesi, Hocabeyli Köyü– Çatalçeşme Höyüğü .............................137
Şekil 4.5.12.
Ortaköy İlçesi, Sarıkaraman Beldesi– Kıraç Höyüğü ve Sulu Höyük .......137
Şekil 4.5.13.
Ortaköy İlçesi – Sınandı Tepe Örenyeri...................................................138
Şekil 4.5.14.
Ortaköy İlçesi, Bozkır Köyü, Karayer Höyük ............................................138
Şekil 4.5.15.
Ortaköy İlçesi, Çiftevi Höyük ...................................................................139
Şekil 4.5.16.
Eskil İlçesi, Eşmekaya Beldesi – Bakalak Höyüğü...................................139
Şekil 4.5.17.
Eskil İlçesi, Böget Köyü, Böget Höyüğü...................................................140
Şekil 4.5.18.
Eskil İlçesi, Tosun Yaylası, Tömek Mevkii, Tosun Höyüğü ......................140
Şekil 4.5.19.
Eskil İlçesi, Bezirci Yaylası, Bezirci Höyüğü ............................................141
Şekil 4.5.20.
Eskil İlçesi, Hüremeran Yaylası, Bozyer Höyüğü .....................................141
Şekil 4.5.21.
Eskil İlçesi, Güneşli Köyü, Güneşli Höyüğü .............................................142
Şekil 4.5.22.
Eskil İlçesi, Çağlak Köyü, Çağlak Höyüğü ...............................................142
Şekil 4.5.23.
Eskil İlçesi, Merkez, İğne Ağızlar Höyüğü ................................................143
Şekil 4.5.24.
Eskil İlçesi, Sağsak Yaylası, Sağsak Höyüğü ..........................................143
Şekil 5.4.1.
A, B ve C Ağırlıklı Ses (Gürültü) Düzeyleri için Çevirim Eğrileri ...............156
Belge Başlığı:
Şekil 5.4.2.
Sayfa 6 of 168
İnşaat Çalışmalarında Oluşması Beklenen Gürültü (Ses Basınç) Düzeylerinin
Mesafelere Göre Dağılım Grafiği .................................................................159
Şekil 6.1.
Planlanan Projelere ait Yüzey Tesislerini ve Diğer Üniteleri Gösteren
Topoğrafik Harita .........................................................................................163
Belge Başlığı:
Sayfa 7 of 168
TABLOLAR LİSTESİ
Tablo 3.1.1.
Planlanan Enerji Hatlarına Ait Güzergah Detayları ....................................46
Tablo 3.1.1.1.
Hat-1 Güzergahının Çevresindeki Yerleşim Yerleri ve Yerleşim Yerlerinin
Hat 1 Güzergahına Olan Yaklaşık Mesafeleri ve Yönleri ...........................49
Tablo 3.1.2.1.
Tablo 3.1.3.1.
Tablo 3.1.4.1.
Tablo 3.1.5.1.
Hat-5 Güzergahının Çevresindeki Tesisler ve Yerleşim Yerleri ve Bunların
Tablo 3.2.1.
Açılması Planlanan Erişim Yollarına Ait Güzergah Detayları .....................55
Tablo 3.2.1.1.
PS Erişim Yolu Güzergahının Çevresindeki Yerleşim Yerleri ile Tesisler ve
Yerleşim Yerlerinin PS Yol Güzergahına Olan Yaklaşık Mesafeleri ve
Yönleri .......................................................................................................56
Tablo 3.2.2.1.
PS1 Erişim Yolu Güzergahının Çevresinde Yer Alan Tesislere Yaklaşık
Mesafeleri ve Yönleri .................................................................................58
Tablo 3.2.3.1.
PS2 Erişim Yolu Güzergahının Çevresinde Yer Alan Yerleşim Yerlerine
Yaklaşık Mesafeleri ve Yönleri ..................................................................59
Tablo 3.2.4.1.
PS3 Erişim Yolu Güzergahının Çevresinde Yer Alan Yerleşim Yerlerine
Tablo 3.2.5.1.
ST4 Erişim Yolu Güzergahının Çevresinde Yer Alan Yerleşim Yerlerine
Tablo 3.2.6.1.
ST5 Erişim Yolu Güzergahının Çevresinde Yer Alan Yerleşim Yerlerine
Tablo 4.1.1.
Proje Alanında Bulunan ve Bulunması Muhtemel Endemik Taksonlar ......69
Tablo 4.1.2.
Bern Sözleşmesi Kategorileri ve Anlamları ................................................73
Tablo 4.1.3.
IUCN Kategorileri ve Anlamları .................................................................75
Tablo 4.1.4.
Proje Alanında Yaşayan ve Yaşaması Muhtemel Amfibi Türleri ................76
Tablo 4.1.5.
Proje Alanında Yaşayan ve Yaşaması Muhtemel Sürüngen Türleri ...........77
Belge Başlığı:
Tablo 4.1.6.
Sayfa 8 of 168
Faaliyet Alanı ve Çevresinde Bulunan ve Bulunması Muhtemel Kuş Türleri .
..................................................................................................................79
Tablo 4.1.7.
Faaliyet Alanı ve Çevresinde Bulunan ve Bulunması Muhtemel Memeli
Türleri ........................................................................................................90
Tablo 4.3.3.1.
Hirfanlı Barajı Teknik Özellikleri...............................................................117
Tablo 4.3.3.2.
Karot ve Su Analiz Sonuçları ...................................................................120
Tablo 4.4.1.
Arazi Kullanım Kabiliyet Sınıflarına Göre EİH ve Ulaşım Yollarının Durumu .
................................................................................................................125
Tablo 4.4.2.
Büyük Toprak Grupları Göre EİH ve Ulaşım Yollarının Durumu ..............126
Tablo 4.4.3.
Şimdiki Arazi Kullanım Şekli Bakımından EİH ve Ulaşım Yollarının Durumu
................................................................................................................127
Tablo 4.5.1.
Proje Kapsamında EİH’ları ve Erişim Yolları Güzergahları Çevresinde Yer
Alan Kültürel Varlıkların Listesi ................................................................129
Tablo 5.4.1.
Arazinin Hazırlanması ve İnşaat Aşamasında Gürültü Oluşturabilecek
Makine, Ekipman ve Ses Gücü Düzeyleri ................................................153
Tablo 5.4.2.
İnşaat Aşamasında Tüm Kaynaklardan Oluşacak Gürültü (Ses Basınç)
Düzeylerinin Mesafelere Göre Dağılımı ...................................................157
Tablo 5.4.3.
ÇGDYY Ek-VII Tablo-5”de Belirtilen Şantiye Alanı İçin Çevresel Gürültü
Sınır Değerleri .........................................................................................159
Tablo 6.1.
BOTAŞ ve ATLAS A.Ş. Tuz Gölü Yeraltı Doğal Gaz Depolama Projelerine
ait Fiziksel Özellikler ................................................................................164
Belge Başlığı:
KISALTMALAR
AAT
:
Atıksu Arıtma Tesisi
ATLAS
:
ATLAS Petrol Gaz İthalat İhracat Pazarlama Ticaret A.Ş.
AKK
:
Arazi Kullanım Kabiliyet Sınıflaması
BOTAS
:
Boru Hatları ile Petrol Taşıma A.Ş.
CBS
:
Coğrafi Bilgi Sistemleri
ÇED
:
Çevresel Etki Değerlendirme
ÇOB
:
Çevre ve Orman Bakanlığı
ÇR
:
ÇED Raporu
DPT
:
Devlet Planlama Teşkilatı
EİH
:
Enerji İletim Hattı
ERZ
:
Erozyon Derecesi
ha
:
Hektar
hm3
:
Hektometre küp
IUCN
:
Dünya Doğayı Koruma Birliği
km
:
Kilometre
Kv
:
Kilovat
m
:
Metre
PS
:
Pompa İstasyonu (Pump Station)
ST
:
Depolama Tankı (Storage Tank)
TGBÇTP :
Tuz Gölü Biyolojik Çeşitliliğin Tespiti Projesi
TPAO
Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı
:
YDGDP :
Yeraltı Doğal Gaz Depolama Projesi
Sayfa 9 of 168
Belge Başlığı:
Sayfa 10 of 168
ÖZET
Günümüzde nüfus artışının meydana getirdiği enerji talebi ve buna bağlı olarak doğal gaz
kullanımının artması sonucunda doğalgazın yeraltında depolanması ve kullanımı Türkiye için
büyük önem arz etmektedir. Artan bu talep doğrultusunda farklı projeler geliştirilmektedir.
Planlanan bu projeler vasıtasıyla konut sektöründeki doğal gaz talebinin artmasına bağlı
olarak gelecekte meydana gelecek mevsimsel dalgalanmaların önlenmesi hedeflenmektedir.
Bu kapsamda BOTAS, Boru Hatları ile Petrol Taşıma A.Ş. tarafından Tuz Gölü’nün yaklaşık
40 km güneyinde yapılması planlanan Tuz Gölü Yeraltı Doğal Gaz Depolama Projesi
(YDGDP) çok büyük önem arz etmektedir. Söz konusu projede, yaklaşık 1000 m derinlikte
bulunan geniş yeraltı doğal tuz yapısının bir bölümünün kontrollü olarak tatlı su ile eritilmesi
(leaching) yoluyla yeraltı gaz depolama mağaraları (kaverna) oluşturulacaktır. Bu bağlamda,
ülke çapında özellikle yaz aylarında ortaya çıkan kullanım fazlası doğal gazın, proje
sahasının yaklaşık 14 km kuzeyinden geçen Doğu Anadolu Doğal Gaz Ana İletim Hattı’nın,
Kayseri-Konya-Seydişehir kısmından bir branşman yardımıyla alınarak, oluşturulacak olan
tuz kavernalarında depolanması sağlanacaktır. Projenin hayata geçirilmesi ile mağaralarda
depolanan doğal gazın; yoğun dönemlerde ülke çapında artan gaz talebini karşılamak
amacıyla, mağaralardan çekilerek tekrar Doğu Anadolu Doğal Gaz Ana İletim Hattı’nın
Kayseri-Konya-Seydişehir kısmına verilmesi sağlanacaktır.
Proje kapsamında belirlenen bölgede yaklaşık 80 km²’lik alan içerisinde 2000 yılı Kasım
ayında TPAO tarafından üç boyutlu sismik araştırmalar gerçekleştirilerek, elde edilen
sonuçlar doğrultusunda doğal gazın depolanacağı mağaraların ve sistemi kontrol amaçlı
kurulacak yüzey tesislerinin lokasyonları tespit edilmiştir. Bu doğrultuda, Tuz Gölü Doğal Gaz
Yeraltı Depolama Projesi kapsamında, Türk Çevre Mevzuatına uygun olarak Çevresel Etki
Değerlendirme (ÇED) çalışmalarına başlanarak, 19.08.2003 tarihinde ÇED Olumlu kararı
alınmıştır. T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı’nın (ÇOB) 19.08.2003 tarihli ÇED Olumlu Belgesi
Ek 1-1’de sunulmuştur.
Belge Başlığı:
Sayfa 11 of 168
2003 yılında ÇED Olumlu kararı alınan bu proje ile ilgili su temininde revizyon yapılması
sonucunda, BOTAŞ Türk ÇED Yönetmeliği’nin gereği olarak ÇED Ek Raporu hazırlamıştır.
Hazırlanan bu raporda özellikle, doğal gazın depolanacağı mağaraların eritilmesi işleminde
kullanılacak suyun temin sistemleri ile ilgili değişiklikler kapsamında; Devlet Su İşleri Genel
Müdürlüğü’nden alınan gerekli izinler doğrultusunda kuyulardan alınması planlanan suyun,
projenin erken tamamlanabilmesi amacıyla kavernaların 2’li yerine 4’lü gruplar halinde
açılmasına karar verilmesi nedeniyle Hirfanlı Barajı’ndan temin edilmesine karar verildiği
konularına değinilmiştir. Yapılan bu değişiklik ile ilgili durum Mülga Çevre ve Orman
Bakanlığı’na bildirilmiş olup, 25.10.2004 tarihinde Bakanlık onayı alınmıştır (Ek 1-2).
BOTAŞ, ilave olarak su temini sistemindeki değişiklikler ile Dünya Bankası Çevresel
Değerlendirme politika ve prosedürlerinin gereklerini yerine getirmek üzere ilave bilgileri
içeren ek çalışmalar yapmış ve ÇED Raporuna ek olarak raporlanmıştır. ÇED
dokümanlarının Türkçe kopyası (ÇED Eki dahil) 01.06.2005 tarihinde Aksaray Mülga İl Çevre
ve Orman Müdürlüğü’ne gönderilmiş İngilizce kopyası 27.05.2005 tarihinde Dünya
Bankası’na gönderilmiştir). Projenin ilerleyen aşamalarında, 2012 yılı içerisinde, detay
mühendislik çalışmaları sonucunda, yüzey alanı ile kuyu lokasyonlarının yerlerinde, kaverna
sayısında ve kapasitesinde değişiklik olmadan, çözeltme işleminin her birinin 630.000 m3
fiziksel hacimli 6’şarlı gruplar halinde yapılmasına karar verilmiştir (2*6). Bu kapsamda,
gerçekleştirilecek olan çalışmalar için Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ÇED İzin ve Denetim
Genel Müdürlüğü’nün 24.08.2012 tarih ve 14352 sayılı yazısı ile ÇED Yönetmeliği
kapsamında yeni bir işlem yapılmasına gerek bulunmadığı belirtilmiştir (Ek 1-3).
ÇED Raporu Ek çalışması sonrasındaki dönemde, ihale sürecinin tamamlanması ve
yüklenici firma ile sözleşmenin imzalanmasını müteakip detay mühendislik çalışmaları
tamamlanmış olup, bu çalışmalar sonucu bazı teknik detaylarda değişiklik yapılmasına
ihtiyaç duyulmuştur. Bu hususlar:
-
Doğal gazın depolanacağı mağaraların toplam sayısında ve proje süresince
kullanılacak olan tatlı suyun toplam miktarında bir değişiklik olmadan, çözeltme
işleminin 4’erli gruplar (3*4) yerine, her biri 630.000 m3 fiziksel hacimli 6’şarlı (2*6)
gruplar halinde yapılması,
Belge Başlığı:
-
Sayfa 12 of 168
Yeraltı doğal tuz yapısının su ile eritilmesi (leaching) işlemlerinde ihtiyaç duyulacak
olan ve Hirfanlı Baraj Gölü’nden temin edilecek olan tatlı su ihtiyacının eritme
işlemlerindeki değişiklik nedeniyle, EK 1-4’te sunulan 12.04.2006 tarihli DSİ Genel
Müdürlüğü, Etüt ve Plan Dairesi Başkanlığının onayı doğrultusunda, proje boyunca
kullanılacak toplam su miktarı değişmeden yıllık alınacak su miktarının arttırılarak, 10
hm3/yıl su miktarından 15 hm3/yıl’a çıkartılması ve
-
Çözeltme işleminde kullanılacak suyun Hirfanlı Barajı’ndan yüzey tesislerine iletilmesi
için ihtiyaç duyulacak olan 3 adet pompa istasyonu, 5 adet depolama tankı ve yüzey
tesisleri için gerekli enerjinin; toplam uzunluğu 102.943 m olan 5 adet 34,5 kV’lık
Enerji Nakil Hattı ile sağlanması ve eritme işleminde kullanılacak suyun kavernlerin
bulunduğu bölgeye erişimi için kurulacak olan; pompa istasyonları, su depoları ve
diğer sanat yapılarına erişim amaçlı planlanan bağlantı ve/veya ulaşım yollarının
açılması şeklinde sıralanabilir.
Bu bağlamda, yukarıda bahsi geçen konular ile ilgili olarak, planlanan proje değişiklikleri
kapsamında ÇED Raporuna ilave teşkil edecek şekilde ikinci bir ÇED Raporu Eki
hazırlanma gereği duyulmuştur. Hazırlanan bu ÇED Raporu II. Ek Raporu’nda; proje ile ilgili
eritme işlemleri için ihtiyaç duyulan birim zamandaki tatlı su miktarı çekim hızı değişiminin
Tuz Gölü Havzasına olası etkisi, yardımcı üniteleri ile yüzey tesislerinin elektrik ihtiyacını
sağlayacak enerji iletim hatları, bu noktalara erişim için kullanılacak saha ulaşım yolları ile
yapılması planlanan bu değişikliklerin proje alanı üzerinde oluşturabileceği çevresel etkilerin
ve alanda planlanan diğer projelerin kümülatif etkilerinin değerlendirilmesi konuları hakkında
ayrıntılı literatür çalışması ve arazi incelemeleri gerçekleştirilerek temel bulgular elde
edilmeye çalışılmıştır.
Rapor içerisinde, proje değişiklikleri kapsamında yapılacak olan çalışmaların belirlenmesi ve
tanımlanması ile başlayıp (Bölüm 1), söz konusu projenin yapımı ve işletmesi aşamasında
uyum sağlaması gereken yasa ve yönetmeliklerin belirtildiği raporda (Bölüm 2), takip eden üç
bölümde (Bölüm 3, 4, ve 5) proje alanının yeri ve özellikleri ile projenin potansiyel etkileri ve
alınacak önlemlere değinilerek yapılması gerekli uygulamalar anlatılmaktadır. Son bölüm
(Bölüm 6), proje alanı ve yakın çevresinde planlanan projelerin birlikte ele alındığı kümülatif
etkilerin değerlendirilmesini kapsamaktadır.
Belge Başlığı:
1.
Sayfa 13 of 168
GİRİŞ
1.1. Amaç
Tuz Gölü YDGD Projesi kapsamında, hazırlanmış olan bu raporun temel amacı, detay
mühendislik çalışmaları
sonucu yapılan proje değişikliklerinin
potansiyel etkilerinin
değerlenmesi ve alınacak önlemlerin belirlenmesi kapsamında;
-
Geniş yeraltı doğal tuz yapısının su ile eritilmesi (leaching) işlemlerinde birim
zamanda ihtiyaç duyulacak olan su miktarının 15 hm3/yıl’a çıkmasının Hirfanlı Baraj
Gölüne olası etkilerinin tespit edilmesi,
-
İhtiyaç duyulan tatlı su miktarına paralel olarak, eritme işlemleri sonrasında birim
zamanda tuzlu su (eriyik) miktarında ki artışın alıcı ortam olan Tuz Gölü üzerindeki
etkilerin belirlenmesi,
-
Proje kapsamında, gerekli olmadıkça ve BOTAŞ tarafından onaylanmadıkça erişim
yolları açılmayacak olup, çözeltme işleminde kullanılacak tatlı suyun, Hirfanlı
Barajı’ndan yüzey tesislerine iletilmesi konusunda ihtiyaç duyulacak olan pompa
istasyonları ile su depoları vb. yardımcı üniteler için gerekli olan enerjinin alanlara
iletimini sağlayacak 5 adet Enerji İletim Hattı güzergahının ve proje alanı içerisinde
erişim olmayan noktalara ulaşım sağlamak amacıyla açılacak yolların proje alanı
üzerindeki etkilerinin tespit edilmesi konularını kapsamaktadır.
Bu ek rapor kapsamında proje alanında yapılacak çevresel etki değerlendirme çalışmaları
sayesinde; gerçekleştirilecek faaliyetlerin çevresel etkilerinin önceden belirlenerek azaltılması
ve kontrol altına alınması hedeflenmektedir.
1.2. Kapsam
Hazırlanan ÇED Raporu II. Ek Raporu’nun kapsamı; faaliyet alanlarının çevresel etki
değerlendirme kavramı açısından incelenmesi, alanlara ait flora-fauna türlerinin literatür
taraması yapılarak güncellenmesi, peyzaj özelliklerinin belirlenmesi ile jeolojik ve hidrojeolojik
değerlerin tespit edilmesi araştırılması şeklindedir.
Belge Başlığı:
Sayfa 14 of 168
1.3. Materyal ve Yöntem
Çalışmada ilk olarak literatür taraması yapılarak enerji iletim hatlarının ve erişim yollarının
çevreye olan etkileri araştırılmış, eritme işlemi sonrasında deşarj edilecek tuzlu su miktarının
birim zamanda ki artışının alıcı ortam olan Tuz Gölü üzerindeki etkileri belirlenmeye
çalışılmıştır.
Ayrıca, 03.12.2012 tarihinde BOTAŞ yetkilileri ve ÇINAR Mühendislik Proje Uzmanları
tarafından ÇED Raporu II. Ek Raporuna konu olan;
- Su İletim Hattı güzergahında,
- Enerji Nakil Hattı güzergahlarında,
- Boru stok sahaları ve yüzey tesislerinin bulunduğu alanlarda (Şekil 1.3.1.) ve
- Olası erişim yollarında bu alanların mevcut durumunu ortaya koymak ve gözlemler
yapmak amacıyla;
- BOTAŞ Çevre Mühendisi (Çevre Mühendisi),
- BOTAŞ Kontrol Mühendisi (İnşaat Mühendisi)
- ÇINAR Su Kalitesi Uzmanı (Çevre Mühendisi),
- ÇINAR Eski Haline Getirme Uzmanı (Peyzaj Yüksek Mimarı),
- ÇINAR Toprak Uzmanı (Ziraat Mühendisi)
- ÇINAR Flora&Fauna Uzmanı (Doktor Biyolog) tarafından arazi etüt çalışmaları
gerçekleştirilmiştir.
Belge Başlığı:
Sayfa 15 of 168
a
b
Şekil 1.3.1. Proje Alanı Arazi Etüt Çalışmaları, a Boru Sok Sahası ve b Hat 1-1 Güzergahı
Yapılan arazi etüdünde; öncelikle Ankara Evren ilçesi sınırlarından başlayarak, Aksaray
Sarıyahşi, Ağaçören, Ortaköy ilçeleri sınırları içerisinde yer alan erişim yolları, enerji iletim
hatları ve su temin hattı güzergahları boyunca topografik haritalara göre GPS yardımıyla
koordinatlar alınarak alan tanımlaması yapılmış ve daha sonrasında genel flora fauna, toprak
yapısı, arazi varlığı, genel topografik yapı ve inşaat aktivitelerine başlanan kısımlarda da üst
toprak yönetimi ve kazı çalışmaları hakkında incelemeler gerçekleştirilmiştir (Şekil 1.3.2.).
- KP
Şekil 1.3.2. Proje Alanı Arazi Etüt Çalışmaları, Su İletim Hattı Güzergahı
+ KP
Belge Başlığı:
Sayfa 16 of 168
19.12.2012 tarihinde de;
- ÇINAR Eski Haline Getirme Uzmanı (Peyzaj Yüksek Mimarı),
- ÇINAR Toprak Uzmanı (Ziraat Mühendisi),
- ÇINAR Flora Uzmanı (Prof. Dr.) tarafından yukarıda bahsedilen proje alanlarında
güncel flora listelerinin kontrol edilerek, toprak yönetimi hakkında saha incelemeleri
yapılmıştır.
Flora ile ilgili çalışmalar, ofis ve alan çalışmaları olmak üzere iki aşamada gerçekleştirilmiştir.
Ofis çalışmaları kapsamında flora uzmanınca daha önce çalışılmış olan bu alandaki hassas
noktalar ile ilgili, uzman tarafından Tuz Gölü Havzası ile ilgili gerçekleştirilen arazi
çalışmalarında elde edilen veriler ve ÇED Raporu’nda belirtilen ve proje etki sahası içindeki
önem taşıyan flora türleri ile ilgili bitki listeleri kontrol edilerek listeler güncellenmiştir.
Alan çalışmasında ise, zamanın vejetasyon dönemine rastlamaması nedeniyle tür teşhisleri
ve yerinde doğrulama yapılamayacağından; ofis çalışmalarında güncellenmiş bitki tür
listesinde yer alan türlerin bulunduğu alanlar ile, burada inşa edilecek yer üstü tesisleri ile bu
rapora konu olan EİH ve erişim yolları güzergahlarının çakışma noktaları gözlenmeye
çalışılmış ve bu durumun olası etkileri belirlenerek alınması gereken önlemler bu raporun
flora kısmında verilmiştir. Daha kapsamlı flora tür analizi, proje süresince ÇINAR tarafından
gerçekleştirilecek olan izleme çalışmalarına katılacak Flora Uzmanları tarafından yapılacak
ve belirli periyotlarda raporlar halinde BOTAŞ’a sunulacaktır.
Hazırlanan raporlar aynı zamanda mevcut flora fauna listesinin sürekli güncel tutulmasına
imkan sağlayacak ve elde edilen veriler proje süresince, proje sonrasında ve işletme
aşamasında kullanılabilecek ekosistem kaynakları haline getirilebilecektir.
Projenin çevresel etkilerinin belirlenmesi amacıyla proje sahasında yapılmış olan ÇED
çalışması (TG YDGDP ÇED Raporu Bölüm 4.2.12 Flora Fauna 2003) ve bu raporun 4.1.
Flora ve Fauna bölümünde verilen türlerin arasında hassas ve endemik türlerin de
olmasından dolayı proje süresince yapılacak izleme çalışmaları ile mevcut durumda Türk
Mevzuatı tarafından koruma altına alınan biyolojik çeşitlilik ve ekosistem çalışmalarına da
destek verilecektir.
Belge Başlığı:
Sayfa 17 of 168
Daha sonra, tesis edilmesi planlanan enerji iletim hatları ile açılması planlanan erişim
yolarının Çınar Mühendislik CBS biriminin hazırladığı topografik haritalar ve kmz dosyaları
vasıtasıyla sayısallaştırılması işlemleri gerçekleştirilmiş ve tüm bu güzergahlar topografik
haritalar üzerine işlenmiştir.
Tuz Gölü’nün, eritme işlemleri sonrasında deşarj edilecek tuzlu su (eriyik) miktarındaki
artıştan nasıl etkileneceğinin belirlenmesi kapsamında; Tuz Gölü Alt Havza sınırları içinde,
elde edilen verilerin değerlendirilmesi, analizlendirilmesi ve bölge su kaynaklarının
sürdürülebilirliği kullanılabilmesi için sonuçların ortaya çıkartılması amacıyla Mayıs 2010
tarihinde, Mülga Özel Çevre Koruma Kurumu tarafından Çınar Mühendislik Müşavirlik A.Ş.’ye
hazırlatılan “Tuz Gölü Özel Çevre Koruma Bölgesi Su Kaynakları Yönetim Planı Projesi”
raporundan yararlanılmıştır. Hazırlanmış olan bu raporda;
 Çalışma alanındaki hidrolojik sistemi kontrol eden alt havza sınırının belirlenip, havza
içinde ki yüzeysel su kaynaklarının belirlenmesi,
 Havza içinde ve çevresinde ki bölgeyi karakterize edecek meteoroloji istasyonlardan
yağış, sıcaklık, buharlaşma analizleri yapılarak genel durumun ortaya konulması,
 Elde edilen veriler sonucunda, eş yağış ve eş buharlaşma haritalarının sayısal
ortamda hazırlanması,
 Çalışma alanının jeolojisinin belirlenmesi ve haritalanması,
 Jeolojik formasyonlar belirlendikten sonra akifer, yarı geçirimli ve geçirimsiz
ortamların belirlenmesi,
 Tuz Gölü Alt Havza sınırı içideki mevcut kuyuların (sulama, içme, vb) belirlenip, akifer
ortamı temsil edecek parametrelerin bulunması ve genel su bütçesinin yapılması,
 Hidrolojik sistemi yansıtacak kavramsal modelin yapılması,
 Tüm çalışmalar sonunda çalışma alanını temsil edecek 1/50 000 ölçekli hidrojeoloji
haritasının hazırlanması,
 Mevcut verilerden yola çıkılarak su kaynaklarının yönetiminin usulü ve esaslarının
belirlenmesi,
Belge Başlığı:
Sayfa 18 of 168
 Su kaynaklarının miktarı ve kalitesi göz önüne alınarak, kaynakların korunması ve
kullanımına ilişkin akılcı plan kararlarının alınması,
 Su kaynaklarının sürdürülebilir kullanılabilmesi için öneri kararların alınması,
 Proje amaç ve gereksinimlerine uygun CBS çalışmaları (kurum ve kuruluşlardan her
türlü sayısal/basılı harita ve belgeler uygun ülke koordinat sistemine (UTM European
Datum 1950-6 Derece sistemine) dönüştürülmesi ve konumsal verilerin girişi
(sayısallaştırma)
ve
tüm
çalışmaları kapsayan
veri
tabanının
oluşturulması
hedeflenmiştir.
Tuz Gölü ekosistemi ve su sürekliliği hakkında en güncel verilere sahip olan bu raporda
özellikle, rapor içerisinde yer alan “Tuz Gölü ÖÇKB Su Kaynakları Yönetim Planı ve
Esaslarının Oluşturulması” bölümünden ve 2003 yılında onaylanan ÇED Raporu (ÇR), 2005
yılında hazırlanan ÇED Raporu Eki, 2005-2007 yılları arasında yürütülen Tuz Gölü Biyolojik
Çeşitliliğinin Tespiti Projesi (TGBÇTP), Devlet Planlama Teşkilatı (DPT) tarafından
desteklenerek 2001 yılında tamamlanan “Türkiye’deki Tuzlu Tavaların Floristik ve Sinekolojik
Yönden Araştırılması” projesi, Özel Çevre Koruma Kurumu arafından desteklenen ve 2010
yılında tamamlanan “Tuz Gölü Özel Çevre Koruma Bölgesi Habitat İzleme projesi”’, “A study
on the relationship of salinity and endemism ratio in the surrounding of Salt Lake (Inner
Anatolia,
Turkey)”,
“New
halophytic
syntaxa
from
Central
Anatolia
(Turkey)”,
“Phytosociological studies on salty steppe communities of the Central Anatolia, Turkey” adlı
bilimsel araştırma makalelerini de yayınlamış olan Ankara Üniversitesi Öğretim üyesi
Prof.Dr.Latif Kurt’un uzman görüşünden faydalanılmıştır.
Belge Başlığı:
Sayfa 19 of 168
2. YASAL ÇERÇEVE
Tuz Gölü Doğal Gaz Yeraltı Depolama Projesi (YDGDP) inşaat ve işletme süreçleri çok
sayıda ulusal ve uluslararası yasa ve yönetmelikle uyumlu olarak gerçekleştirilecektir. ÇED
Raporu II. Ek Raporu kapsamında ele alınan; EİH Güzergahları, açılacak olan erişim yolları
ve birim zamanda su çekim hızının artması işlemleri de yukarıda belirtildiği üzere ilgili yasa
ve yönetmeliklere uygun şekilde gerçekleştirilecektir.
Nihai ÇED Raporunun oluşturulduğu tarihten bugüne değin mevzuatlardaki ve Bakanlık
yapısındaki değişiklikler ve proje ile etkileşimi; inşaat ve işletme döneminde uyulacak olan
politika ve yasal çerçeveye ait detaylar aşağıdaki bölümlerde ayrıntılı bir şekilde ele
alınmıştır.
Söz konusu Bakanlık yapısında ve mevzuatlardaki değişiklikler yeni bir araştırma
yapılmasına gerek duyulmadan sadece projenin inşaat süresince uygulanması gereken
değişiklikler olup, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın bu hususta 17.07.2008 tarih ve 26939
sayılı yeni Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği’ne istinaden kurum görüşü alınmıştır
(Ek 1-3). Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın 24.08.2012 tarih ve 14352 sayılı kurum
görüşünde; proje kapsamında gerçekleştirilecek olan Enerji İletim Hatlarının tesis edilmesi ve
kavernaların 630.000 m3 fiziksel hacimli 6’lı gruplar halinde açılması aktivitleri için ÇED
Yönetmeliği kapsamında herhangi bir işlem yaplmasına gerek duyulmadığı belirtilmiştir.
Projedeki değişiklikler yukarıda da belirtildiği gibi mevcut yasalara uygundur. Bu kapsamda
Türk Mevzuatı genel bir şekilde ele alınarak, her bir proje uygulaması raporun 2. bölüm alt
başlıkları kapsamında ÇED Raporunda ki gibi detaylı bir şekilde irdelenmiştir.
Yukarıda bahsedildiği üzere, proje kapsamında ÇED Sürecinden itibaren günümüze kadar
geçen sürede mevzuatlarda meydana gelen değişiklikler ile bunların proje genelindeki
aktiviteler ve EİH’larının tesis edilmesi ile erişim yollarının açılması sırasında meydana
gelecek faaliyetletlerle olan ilişkileri aşağıdaki başlıklarda incelenmiştir.
Belge Başlığı:
Sayfa 20 of 168
2.1. Türk Çevre Mevzuatı
1991’de kurulan Çevre Bakanlığı, çevrenin korunması ve geliştirilmesi, kirliliğin önlenmesi,
çevre ile ilgili politika ve stratejilerin geliştirilmesi ve her türlü faaliyetin Türk Çevre
Mevzuatı’na (Çevre Kanunu, çevre ilgili tüm düzenlemeler ve uluslararası konvansiyonlar)
uygun bir şekilde yürütülmesinden sorumlu otoritedir. Çevre Bakanlığı, 01.05.2003 tarihinde
4856 sayılı kanun ile Orman Bakanlığı ile birleştirilerek Çevre ve Orman Bakanlığı (ÇOB) adı
altında faaliyetlerini sürdürmüştür. 2011 yılında da 644 sayılı Kanun Hükmünde Kararname
ile Çevre ve Şehircilik Bakanlığı kurulmuş olup bu konuda faaliyetlerini sürdürmektedir.
Faaliyetleri sırasında Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ve diğer bakanlıklar, kuruluşlar, hükümet
ve sivil organizasyonlarla yakın işbirliği içindedir. Türkiye’deki yeni Bakanlık yapılanması
sonrasında çevresel yönetim ile sorumlu Bakanlık ve hükümet kuruluşları aşağıdaki gibidir:
• Sağlık Bakanlığı
• Kültür ve Turizm Bakanlığı
- Kültürel Varlıklar ve Müzeler Genel Müdürlüğü
• Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı
- Tarımsal Araştırma ve Politikalar Genel Müdürlüğü
- Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü
- Tarım Reformu Genel Müdürlüğü
• Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı
- Maden İşleri Genel Müdürlüğü
- Maden Tetkik ve Araştırma Genel Müdürlüğü (MTA)
- Türkiye Elektrik Üretim AŞ.
- Türkiye Elektrik İletim AŞ.
- Türkiye Elektrik Dağıtım AŞ.
• Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı
- Devlet Karayolları Genel Müdürlüğü
• Orman ve Su İşleri Genel Müdürlüğü,
- Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü
- Su Yönetimi Genel Müdürlüğü
- Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü
Belge Başlığı:
Sayfa 21 of 168
Çevre Mevzuatı kapsamında 2003 yılından bu güne birçok yönetmelik yayımlanmıştır. Bu
yönetmeliklerden doğalgaz depolama projesinin inşaat ve işletme aşamalarında uygulanacak
yönetmelikler aşağıda verilmiş olup, yönetmeliklerin öngördüğü hususlar gerek inşaat ve
gerekse inşaat
döneminde gerçekleştirilecektir.
Bu doğrultuda Tuz Gölü YDGDP
kapsamında;
• 17.07.2008 tarih 26939 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Etki
Değerlendirmesi Yönetmeliği,
• 04.06.2010 tarih ve 27601 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel
Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği,
• 31.12.2006 tarih ve 26392 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Açık
Alanda Kullanılan Teçhizat Tarafından Oluşturulan Çevredeki Gürültü Emisyonu ile ilgili
Yönetmelik,
• 31.12.2004 tarih ve 25687 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Su Kirliliği
Kontrolü Yönetmeliği ile 13.02.2008 tarih ve 26786 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Su
Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği’nde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik,
• 05.07.2008 tarih ve 26927 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Atık
Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik,
• 14.03.2005 tarih ve 25755 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Tehlikeli
Atıkların Kontrolü Yönetmeliği,
• 30.07.2008 tarihli ve 26952 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Atık
Yağların Kontrolü Yönetmeliği,
• 19.04.2005 tarihli, 25791 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Bitkisel Atık
Yağların Kontrolü Yönetmeliği,
Belge Başlığı:
Sayfa 22 of 168
• 14.03.1991 tarih ve 20814 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Katı
Atıkların Kontrolü Yönetmeliği ile 05.04.2005 tarih ve 25777 sayılı Resmi Gazete’de
yayımlanan Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik,
• 22.07.2005 tarih ve 25883 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Tıbbi
Atıkların Kontrolü Yönetmeliği,
• 24.06.2007 tarih ve 26562 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Ambalaj
Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği,
• 31.08.2004 tarih ve 25569 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Atık Pil ve
Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği,
• 18.03.2004 tarih ve 25406 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Hafriyat
Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği,
• 08.06.2010 tarih ve 27605 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Toprak
Kirliliğinin Kontrolü ve Noktasal Kaynaklı Kirlenmiş Sahalara Dair Yönetmelik,
• 03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Sanayi
Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği,
• 06.06.2008 tarihli ve 26898 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Hava Kalitesi
Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği,
• 13.01.2005 tarih ve 25699 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Isınmadan
Kaynaklanan Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği,
• 04.04.2009 tarih ve 27190 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Egzoz
Gazı Emisyonu Kontrolü Yönetmeliği,
Belge Başlığı:
Sayfa 23 of 168
• 29.04.2009 tarih ve 27214 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevre
Kanunu’nca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmelik,
• 21 Kasım 2008 tarih ve 27061 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevre
Denetimi Yönetmeliği ve
• 25.11.2006 tarih ve 26357 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Ömrünü
Tamamlamış Lastiklerin Kontrolü Yönetmeliklerine uyulacaktır.
Çevre Kanunu ve ilgili yönetmeliklerin dışında, doğal ve yaban hayatın korunması ile ilgili
kanunlar ve yönetmelikler de bulunmaktadır. Bu kanun ve yönetmelikler aşağıda
listelenmiştir:
• 6831 sayılı Orman Kanunu (5192 sayılı Kanun ile değişikliğe uğramıştır.);
• 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu (5226 sayılı Kanun ile değişikliğe
uğramıştır.);
• 4342 sayılı Mera Kanunu;
• 5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu;
• 1380 sayılı Su Ürünleri Kanunu;
• 10.03.1995 tarih ve 22223 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Su
Ürünleri Yönetmeliği;
• 17.05.2005 tarih ve 25818 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Sulak
Alanların Korunması Yönetmeliği;
• 2873 Sayılı Milli Parklar Kanunu (5400 sayılı Kanun ile değişikliğe uğramıştır);
• 4915 sayılı Kara Avcılığı Kanunu.
Belge Başlığı:
Sayfa 24 of 168
Ayrıca, direkt ya da dolaylı olarak çevresel denetimler ile ilgili olan başka kanun ve
yönetmelikler de bulunmaktadır. Bu sebeple, Tuz Gölü Doğalgaz Depolama projesi bu kanun
ve yönetmeliklere de tabidir. Genellikle projenin inşaat döneminde uygulanacak kanun ve
yönetmelikler aşağıda listelenmiştir:
• 10.08.2005 tarih ve 25902 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren İş yeri
Açma ve Çalışma Ruhsatlarına Dair Yönetmelik;
• 4857 sayılı İş Kanunu;
• 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu;
• 11.01.1974 tarih ve 14765 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren İşçi Sağlığı
ve İş Güvenliği Tüzüğü;
• 23.12.2003 tarih ve 25325 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Yapı
İşlerinde Sağlık ve Güvenlik Yönetmeliği;
• 15.05.2004 tarih ve 25463 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Geçici
veya Belirli Süreli İşlerde İş Sağlığı ve Güvenliği Hakkında Yönetmelik.
2.1.1. Türkiye’de Çevresel Etki Değerlendirme (ÇED) Prosedürü
Türkiye’de ilk Çevresel Etki Değerlendirme (ÇED) Yönetmeliği 07.02.1993 tarih ve 21489
sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. Bu yönetmelik, sırasıyla 23.06.1997, 06.06.2002 ve
16.12.2003 tarihlerinde revize edilmiştir. ÇED Yönetmeliği’nin son hali 17.07.2008 tarih ve
26939 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. Bu yönetmeliğin amacı ÇED sürecinde
uyulacak idari ve teknik usul ve esasları düzenlemektir. Projede yapılan tüm değişiklikler ve
ilaveler ile ilgili çalışmanın yapıldığı yılda yürürlülükte olan ÇED Yönetmeliği çerçevesinde
izinlendirilmiştir. Bu bağlamda, tesis edilecek olan EİH’ları ve açılması planlanan erişim
yolları ile proje kapsamında meydana gelebilecek olan değişiklikler ve/veya ilaveler
yürürlükteki ÇED Yönetmeliği çerçevesinde Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, ÇED İzin Denetim
Genel Müdürlüğü uhdesinde yürütülecektir.
Belge Başlığı:
Sayfa 25 of 168
Yürürlükteki ÇED Yönetmeliği’nde;
Çevresel etki değerlendirmesine tabi projeler için ‘’İzleme ve Kontrol’’ faaliyetlerinin
nasıl yapılacağı Yönetmeliğin 18. Maddesinde aşağıdaki şekilde özetlenmiştir;
MADDE 18 – (1) Bakanlık, "Çevresel Etki Değerlendirmesi Olumlu" kararı veya "Çevresel
Etki Değerlendirmesi Gerekli Değildir" kararı verilen projelerle ilgili olarak, Çevresel Etki
Değerlendirmesi Raporu veya bu Yönetmeliğin Ek-IV’üne göre hazırlanan proje tanıtım
dosyasında öngörülen ve proje sahibi tarafından taahhüt edilen hususların yerine getirilip
getirilmediğini izler ve kontrol eder.
(2) Bakanlık bu görevi yerine getirirken gerekli görmesi durumunda ilgili kurum ve
kuruluşlarla işbirliği yapar.
(3) Proje sahibi veya yetkili temsilcisi, "Çevresel Etki Değerlendirmesi Olumlu" veya
"Çevresel Etki Değerlendirmesi Gerekli Değildir" kararını aldıktan sonra yatırımın başlangıç,
inşaat, işletme ve işletme sonrası dönemlerine ilişkin izleme raporlarını Bakanlığa veya
Valiliğe iletmekle yükümlüdür.
Bu bağlamda 01.11.2012 tarihinden başlamak üzere 6 aylık periyotlarda Çevre ve Şehircilik
Bakanlığı’na ve Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü’ne Nihai ÇED Raporu çerçevesinde yapılan
uygulamalar rapor halinde sunulacaktır. Tuz Gölü Yeraltı Doğal Gaz Depolama Projesi
kapsamında son ilaveleri de içeren I. ÇED İzleme Raporu 01.05.2013 tarihinden itibaren 20
işgünü içerisinde hazırlanarak Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Çevre Yeterlilik Hizmetleri
Dairesi Başkanlığına sunulacaktır.
2.1.2. Çevre Kanunu ile İlgili Türk Mevzuatı
2.1.2.1. Hava Kalitesi
Hava kalitesi ile ilgili temel yönetmelikler ve yönetmeliklerin amaçları aşağıdaki gibidir:
• Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği (03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı
Resmi Gazete);
Belge Başlığı:
Sayfa 26 of 168
Bu yönetmeliğin amacı, sanayi ve enerji üretim tesislerinin faaliyeti sonucu atmosfere yayılan
is, duman, toz, gaz, buhar ve aerosol halindeki emisyonları kontrol altına almak; insanı ve
çevresini hava alıcı ortamındaki kirlenmelerden doğacak tehlikelerden korumak; hava
kirlenmeleri sebebiyle çevrede ortaya çıkan umuma ve komşuluk münasebetlerine önemli
zararlar veren olumsuz etkileri gidermek ve bu etkilerin ortaya çıkmamasını sağlamaktır. Bu
çerçevede Tuzgölü DGDP arazi hazırlık ve inşaat aşamasında özellikle toz emisyonlarının
minimize edilmesi için ilgili yönetmeliğin Ek-1 kısmında belirtildiği üzere; Açıkta depolanan
tozlu yığma malzemelerle ilgili hava kalitesi standartlarını karşılamalıdır” ibaresi kapsamında;
 Arazide oluşabilecek tozlanmayı minimuma indirgemek için emisyon kaynağında sulama
yapılması,
 Savurma yapmadan doldurma ve boşaltma işlemlerinin yapılması,
 Yolların ıslah edilmesi,
 Malzeme taşınması sırasında araçların üzerinin branda ile kapatılması ve
 Malzemenin üst kısmının % 10 nemde tutulması gibi önlemler alınacaktır.
• Isınmadan Kaynaklanan Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği (13.01.2005 tarih ve 25699
sayılı Resmi Gazete);
Bu Yönetmeliğin amacı; konut, toplu konut, kooperatif, site, okul, üniversite, hastane, resmi
daireler, işyerleri, sosyal dinlenme tesisleri, sanayide ve benzeri yerlerde ısınma amaçlı
kullanılan yakma tesislerinden kaynaklanan is, duman, toz, gaz, buhar ve aerosol halinde dış
havaya atılan kirleticilerin hava kalitesi üzerindeki olumsuz etkilerini azaltmak ve
denetlemektir. Proje dahilinde inşaat aşamasında kamp sahalarında, işletme döneminde ise
yer üstü tesislerinde/kalıcı tesislerde ısınma amaçlı kullanılacak yöntemlerde Isınmadan
Kaynaklanan Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine göre uygulama yapılacaktır.
• Egzoz Gazı Emisyonu Kontrolü Yönetmeliği (04.04.2009 tarih ve 27190 sayılı Resmi
Gazete)
Bu Yönetmeliğin amacı, trafikte seyreden motorlu kara taşıtlarından kaynaklanan egzoz
gazlarının neden olduğu hava kirliliğinden ve etkilerinden, canlıları ve çevreyi korumak
amacıyla egzoz gazı kirleticilerinin azaltılmasını sağlamak ve ölçümler yaparak kontrol etmek
Belge Başlığı:
Sayfa 27 of 168
üzere gerekli usul ve esasları belirlemektir. Bu Yönetmelik iş makineleri, tarım ve orman
traktörleri, motosikletler ve mopedleri kapsamaz. Proje kapsamında EİH’larının inşaası ve
erişim yollarının açılması işlemleri sırasında kullanılacak bütün motorlu taşıtların egzoz gazı
emisyonlarının azaltılmasını temin etmek üzere ilgili yönetmeliğin öngördüğü hususlar yerine
getirilecektir.
2.1.2.2. Atıksu
Atıksu ile ilgili genelge ve yönetmelikler aşağıda belirtilmiştir:
 Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği 31.12.2004 tarih ve 25687 sayılı Resmi Gazete’de
yayımlanarak yürürlüğe girmiş, 13.02.2008 tarih ve 26786 sayılı Resmi Gazete’de
yayımlanan Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği’nde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik ile
revize edilmiştir. Bu Yönetmeliğin amacı, Ülkenin yeraltı ve yerüstü su kaynakları
potansiyelinin korunması ve en iyi bir biçimde kullanımının sağlanması için, su kirlenmesinin
önlenmesini sürdürülebilir kalkınma hedefleriyle uyumlu bir şekilde gerçekleştirmek üzere
gerekli olan hukuki ve teknik esasları belirlemektir.
Yönetmelikte, nüfusu 84 kişinin altında olan ve kanalizasyon sistemi inşa edilmesi mümkün
olmayan yerlerdeki tesislerin evsel atık sularıyla ilgili olarak, sızdırmaz nitelikteki fosseptikte
toplanması ve vidanjör vasıtası ile atıksu altyapı tesislerine verilmesi uygun görülmüştür. Bu
tesisler, atıksu yönetimleriyle yaptıkları protokolü ve vidanjörle atıksu bertarafı sonucunda
aldıkları belgeleri beş yıl süreyle saklamak ve denetimler sırasında görevlilere beyan etmek
zorundadır. Proje kapsamında tüm şantiye sahalarında oluşacak atıksuların bertarıfına
yönelik mevzuat ile ilgili değerlendirmeler Nihai ÇED Raporunda ayrıntılı bir şekilde ele
alınmıştır. Bu rapora konu olan EİH’larının ve erişim yollarının açılması işlemlerini yürütecek
olan ekiplerin kalacağı kamp sahaları ve konaklama noktalarında da oluşacak atıksuyun
bertarafı ilgili yönetmeliğin hükümlerine uygun şekilde hareket edilecektir.
Atıksu Arıtma /Derin Deniz Deşarjı Tesisi Proje Onayı Genelgesi 04.07.2011 tarih ve 644
sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Bu genelge, Çevre ve Şehircilik
Bakanlığı’nın Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname gereğince,
ülkemizdeki su kaynaklarının korunması ve ülke menfaatleri doğrultusunda sürdürülebilir
Belge Başlığı:
Sayfa 28 of 168
kullanımının sağlanması için, istenilen düzeyde arıtma verimi sağlayacak, uygun yatırım ve
işletim maliyetine sahip atıksu arıtma teknolojilerinin seçilmesi amacıyla hazırlanmıştır.
Ayrıca işletme sahiplerinin verimli ve ekonomik bir arıtma tesisine sahip olmasıyla çevresel
yükümlülüklerini daha özenle yerine getirmeleri sağlanırken, ülkemiz genelinde arıtılmış
atıksuların geri kazanımı ve yeniden kullanımı hedeflenerek, atıksu arıtma/derin deniz deşarjı
tesisi projelerinin betonarme, statik ve uygulama projeleri hariç proses onay işlemleri
konusunda da birliktelik gerçekleştirilmiş olacaktır. Proje dahilinde inşaat ve işletme
döneminde kurulacak olan tüm tesislerde arıtma tesisi kurulması durumunda ilgili genelge
hükümlerine uyularak proje onayı alınacaktır. EİH ve erişim yollarının tesis edilmesi işlemleri
kısa süreli inşaat faaliyetleri olup, yukarıda belirtilen genelge kapsamına girmemektedir.
Yüzey tesislerinin inşaatı sırasında ana kamp sahasında atıksuyun bertarafı için sızdırmaz
septik tanklar kullanılacak olup, işletme aşamasına geçildiği zaman ana tesis alanı için atıksu
arıtma tesisi (AAT) kurulacaktır.
 Ayrıca, Çevre Kanunu’nca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmelik
gereğince ve bu yönetmeliğin EK-2 listesinin 10.4. maddesine (Nüfusu 100.000 kişinin
altında olan kentsel ve/veya evsel nitelikli atık su arıtma tesisleri) göre, atıksu arıtma tesisi
kurulması durumunda çevre izni alınması gerektiğinden bahsetmektedir. Proje kapsamında
EİH ve erişim yollarının açılması işlemleri sırasında herhangi bir arıtma tesisi kurulmayacak
olup, bu hususta herhangi bir çevre izni alınmasına gerek yoktur.
2.1.2.3. Toprak Kalitesi
Toprak kirliliği ile ilgili yönetmeliğin ilgili maddesi aşağıda özetlenmiştir:
 Toprak Kirliliğinin Kontrolü ve Noktasal Kaynaklı Kirlenmiş Sahalara Dair Yönetmelik
08.06.2010 tarihli ve 27605 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. Bu yönetmeliğin amacı,
alıcı ortam olarak toprağın kirlenmesinin önlenmesi, kirlenmenin mevcut olduğu veya olması
muhtemel sahaları ve sektörleri tespit etmek, kirlenmiş toprakların ve sahaların temizlenmesi
ve izlenmesi esaslarını sürdürülebilir kalkınma hedefleriyle uyumlu bir şekilde belirlemektir.
Bu Yönetmelik uyarınca, toprak kirliliğinin kaynağında önlenmesi esastır. Her türlü atık ve
artığı, toprağa zarar verecek şekilde, Çevre Kanunu ve ilgili mevzuatta belirlenen
Belge Başlığı:
Sayfa 29 of 168
standartlara ve yöntemlere aykırı olarak doğrudan ve dolaylı biçimde toprağa vermek,
depolamak gibi faaliyetlerde bulunmak yasaktır. Yönetmeliğe göre, kontamine olan toprağı
iyileştirmek (ör; temizlemek) tesis sahibinin sorumluluğundadır. Ayrıca, iyileştirme sonrası
analiz edilmesi gereken parametreler yönetmelikte verilmiştir, analiz sonuçları yönetmelikteki
sınır değerler ile uyumlu olmalıdır. Bu hususta ÇED Raporu II. Ek Raporu’na tabi olan erişim
yollarının
açılması
ve
EİH’larının
tesis
edilmesi
işlemleri
sırasında
herhangi
bir
kontaminasyon oluşması durumunda ilgili yönetmeliğin hükümlerine riayet edilecektir. Tüm
araç ve ekipmanlarda yağ emici kitler bulundurulacaktır. Kontamine olmuş toprak en yakın
kamp sahasına getirilerek Tehlike Atıkların Kontrolü Yönetmeliği kapsamında hareket
edilecektir.
2.1.2.4. Gürültü
Gürültü ile ilgili yönetmelik ve söz konusu projeyi ilgilendiren maddeler aşağıda özetlenmiştir:
 Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği (ÇGDYY), 04.06.2010
tarih ve 27601 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Bu Yönetmeliğin
amacı; çevresel gürültüye maruz kalma seviyelerinin insan sağlığı üzerinde zararlı etkilere
sebep olabileceği ve çevresel gürültü kalitesini korumanın gerekli olduğu yerlerde, gürültüyü
önleme ve azaltmaya yönelik eylem planlarının hazırlanması ve bu planların uygulanması ile
ilgili usul ve esasları belirlemektir.
Gürültü kontrolü ile ilgili izin alması gereken tesisler Çevre Kanunu’nca Alınması Gereken
İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmelik’te verilmiştir. Buna göre doğalgaz depolama projesi ve
bu doğrultuda yeni açılacak erişim yolları ve EİH’ları çevre izninin gürültü kontrol ile ilgili
hükümlerinden muaftır.
Ancak, Çevre Kanunu’nca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmeliğin Ek-1
ve Ek-2’sinde yer almayan tesisler için İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin
Yönetmelik kapsamında verilecek açma ve çalışma ruhsatlarında yetkili idare tarafından
çevresel gürültü yönünden değerlendirme yapılır, gerektiğinde çevresel gürültü seviyesi
değerlendirme raporu talep edilir ve bu rapora ilişkin yetkili idarenin uygun görüşü esas alınır.
Belge Başlığı:
Sayfa 30 of 168
Bu sebeple, proje kapsamında kullanılacak makine ve ekipmanlarla ilgili olarak, 30.12.2006
tarih ve 26392 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Açık Alanda Kullanılan Teçhizat
Tarafından Oluşturulan Çevredeki Gürültü Emisyonu ile ilgili Yönetmelik”e uyulacaktır.
ÇGDYY’de, endüstriyel tesislerin işletme dönemlerinde gündüz ve gece zaman dilimleri için
farklı sınır değerler belirlenmiştir. Bu tesisler, projenin bulunduğu alanın hassasiyetine göre
dört gruba ayrılmıştır. Bu proje “Ticari yapılar ile gürültüye hassas kullanımların birlikte
bulunduğu alanlardan konutların yoğun olarak bulunduğu alanlar” için belirlenen sınır
değerlere tabidir. Proje işletme dönemi boyunca verilen bu sınır değerleri aşmamalıdır.
ÇGDYY Madde 23(1)-b’de konut bölgeleri içinde ve yakın çevresinde gerçekleştirilen şantiye
faaliyetlerinin
gündüz
zaman
dilimi
dışında
akşam
ve
gece
zaman
dilimlerinde
sürdürülemeyeceği belirtilmektedir. Ayrıca, ç bendinde “Kamu yararı gerektiren baraj, köprü,
tünel, otoyol, şehir içi anayol, toplu konut gibi projelerin inşaat faaliyetleri ile şehir içinde
gündüz trafiği engelleyecek inşaat faaliyetleri gündüz zaman diliminde çalışmamak koşuluyla
gündüz değerlerinden akşam için 5 dBA, gece için 10 dBA çıkartılarak elde edilen sınır
değerlerin sağlanması ve bu kapsamda alınacak İl Mahalli Çevre Kurulu Kararı ile
sürdürülebilir.” ifadesi yer almaktadır.
İlave rapora tabi olan erişim yollarının ve EİH’larının inşaat ve işletme aşamalarında
kullanılacak olan ekipmanlardan ve ünitelerden kaynaklı gürültü seviyesinin çok düşük
düzeyde oluşması beklenmektedir. Ancak, bu işlemler sırasında Çevre Yönetim Planı
doğrultusunda kontroller yapılarak Çevresel Gürültünün Değerlendirİlmesi ve Yönetimi
Yönetmeliğinin EK VII, Tablo 5’te verilen 70 dBA sınır değerinin aşılması durumunda
yukarıda belirtilen ilgili yönetmeliğin hükümleri gereğince gerekli önlemler alınacaktır.
2.1.2.5. Atık
Atıklar ile ilgili yönetmelik ve söz konusu projeyi ilgilendiren maddeler aşağıda özetlenmiştir:
 Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik, 05.07.2005 tarih ve 26927 sayılı Resmi
Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Bu yönetmeliğin amacı, atıkların oluşumlarından
bertarafına kadar çevre ve insan sağlığına zarar vermeden yönetimlerinin sağlanmasına
yönelik genel esasların belirlenmesidir.
Belge Başlığı:
Sayfa 31 of 168
Yönetmeliğin 5. maddesine göre; atık üretiminin kaçınılmaz olduğu durumlarda geri
dönüşüm, tekrar kullanım ve ikincil hammadde elde etme amaçlı diğer işlemler ile atığın geri
kazanılması veya enerji kaynağı olarak kullanılması esastır.
Atıkların ayrıştırılması, toplanması, taşınması, geri kazanılması ve bertarafı sırasında su,
hava, toprak, bitki ve hayvanlar için risk yaratmayacak, gürültü, titreşim ve koku yoluyla
rahatsızlığa neden olmayacak, doğal çevrenin olumsuz etkilenmesini önleyecek ve böylece
çevre ve insan sağlığına zarar vermeyecek yöntem ve işlemlerin kullanılması esastır.
Yönetmeliğin 11. maddesine göre de; atık üreten tesis ve işletmeler ile belirtilen bertaraf ve
geri kazanım işlemlerini yapan kişi, kurum ve kuruluşlar, atık türü ve atığın ilgili ekte belirtilen
kod numarası, atık miktarı, atığın kaynağı, gönderildiği tesis, taşıma şekli ve atığın belirtilen
yöntemlere göre tabi tutulduğu işlemler hakkında kayıt tutmakla, tutulan kayıtları en az beş
yıl süreyle muhafaza etmekle, Bakanlığın belirleyeceği aralıklarla Bakanlığa göndermekle ve
Bakanlığın inceleme ve denetimine sunmakla yükümlüdür. Ayrıca yönetmelik, tehlikeli ve
tehlikesiz atıkları ve bu atıkların kodlarını, geri dönüşüm ve bertaraf metotlarını ve tehlikeli
atıkların özelliklerini de içerir.
Katı Atık
 Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği, 14.03.1991 tarih ve 20814 sayılı Resmi Gazete’de
yayımlanarak yürürlüğe girmiş, 05.04.2005 tarih ve 25777 sayılı Resmi Gazete’de
yayımlanan yönetmelik ile revize edilmiştir. Yönetmeliğin 4. maddesine göre, katı atık üreten
kişi ve kuruluşlar, en az katı atık üreten teknolojiyi seçmekle, mevcut üretimdeki katı atık
miktarını azaltmak, katı atık içinde zararlı madde bulundurmamakla, katı atıkların
değerlendirilmesi ve maddesel geri kazanma konusunda yapılan çalışmalara katılmakla
yükümlüdür.
Yönetmeliğin 8. maddesine göre, tıbbi atıkların, kullanılmış akü, pil ve ilaç atıklarının,
kullanılmış araç lastiklerinin, ambalaj atıkları gibi değerlendirilebilir katı atıkların, evsel
atıklardan ayrı olarak atılmalıdır. Ayrıca, katı atıkların, üretici veya taşıyanları tarafından
denizlere, göllere ve benzeri alıcı ortamlara, caddelere, ormanlara ve çevrenin olumsuz
yönde etkilenmesine sebep olacak yerlere dökülmesi yasaktır.
Belge Başlığı:
Sayfa 32 of 168
Yönetmeliğe göre, evsel katı atık ve evsel nitelikli endüstriyel katı atık üreten kişi ve
kuruluşlar, katı atıklarını belediyelerin ve mahallin en büyük mülki amirinin istediği şekilde
konut, işyeri gibi üretildikleri yerlerde hazır etmekle yükümlüdürler.
Belediye sınırları içerisinde yer alan tesislerin atıklarının toplanmasından ve bertarafından
belediye sorumludur. Belediye ve mücavir alan sınırları dışında kalan yerlerdeki sanayi
tesisleri atıklarının taşınmasından tesisin kendisi sorumludur. Çöpü üretenler, bu çöp
biriktirme kaplarını, çevrenin sağlığını bozmayacak şekilde kapalı olarak muhafaza etmek ve
çöp toplama işlemi sırasında yol üstünde hazır bulundurmak zorundadır.
Yukarıda belirtilen hususlar doğrultusunda, erişim yolları ve EİH inşaat aşamasında meydana
gelecek evsel nitelikli katı atıklar şantiye alanlarına getirilerek ilgili yönetmelik kapsamında
bertaraf edilmesi sağlanacaktır.
Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıkları
 Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği; 18.03.2004 tarih ve
25406 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Yönetmeliğin 9. maddesine
göre, hafriyat toprağı ve inşaat/yıkıntı atıkları üreticileri, atıkların çevre ve insan sağlığına
yönelik olumsuz etkilerini, bu Yönetmelik hükümlerine uygun olarak en aza düşürecek
şekilde atık yönetimini sağlamakla yükümlüdür. Tesisler, atıkların oluşumu, taşınması ve
depolanması aşamalarında gerekli izinleri ve onayları almak zorundadır. Ayrıca, atıklarını
belediyenin veya mülki amirin izin verdiği geri kazanım veya depolama tesisi dışındaki
yerlere dökemezler.
 Yukarıda belirtilen yönetmelik doğrultusunda kazı dolgu çalışmalarında meydana gelecek
hafriyat işlemleri ile ilgili bilgiler Bölüm 5.1’de verilmiş olup, tesis edilecek olan enerji iletim
hatları ve erişim yollarında hafriyat işlemleri sırasında bu yönetmelik hükümlerine uygun
şekilde hareket edilecektir.
Belge Başlığı:
Sayfa 33 of 168
Ambalaj Atıkları
 Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği, 24.06.2007 tarih ve 26562 sayılı Resmi
Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Yönetmeliğin 26. maddesine göre, kullanılan
malzemeye ve oluştuğu kaynağa bakılmaksızın, tüketim sonucu oluşan ambalaj atıkları
çevre kirliliğinin azaltılması, düzenli depolama tesislerinden azami istifade edilmesi ve
ekonomiye katkıda bulunulması amacıyla oluştukları yerlerde diğer atıklardan ayrı olarak
biriktirilmek zorundadır. Ambalaj atığı üreticileri, oluşturdukları ambalaj atıklarını diğer
atıklardan ayrı olarak biriktirmekle yükümlüdürler. Kaynakta ayrı toplama çalışmasını bu
Yönetmelikte tanımlandığı şekilde gerçekleştiren ilçe belediyesi sınırları içerisinde yer alan
atık üreticileri, oluşturdukları ambalaj atıklarını, atıkların toplanmasından sorumlu olan
belediyelere ve/veya belediye ile anlaşma yapan çevre lisanslı toplama ayırma tesislerine
vermekle yükümlüdürler.
 Proje kapsamında EİH’larının tesis işlemleri sırasında oluşacak ambalaj atıkları (EİH
Ekipmanlarının konulduğu kaplar ve kutulardan kaynaklı vb.) yukarıda belirtilen yönetmeliğe
uygun şekilde bertaraf edilecek olup, erişim yollarının açılması işlemleri sırasında herhangi
bir ambalaj atığı oluşması beklenmemektedir.
Tehlikeli Atıklar
 Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği 14.03.2005 tarih ve 25755 sayılı Resmi Gazete’de
yayımlanmıştır.
Yönetmeliğin 9. maddesine göre; atık üreticisi, atık üretimini en az düzeye indirecek şekilde
gerekli tedbirleri almakla, atıkların insan sağlığı ve çevreye yönelik zararlı etkisini, bu
Yönetmelik hükümlerine uygun olarak en aza düşürecek şekilde atık yönetimini sağlamakla,
üç yıllık atık yönetim planını bu Yönetmeliğin yürürlüğe giriş tarihinden itibaren altı ay içinde
hazırlayarak valilikten onay almakla Yönetmelik hükümlerine uygun olarak, atıklarını
tesislerinde geçici olarak depolaması durumunda valilikten izin almakla yükümlüdür.
Belge Başlığı:
Sayfa 34 of 168
Yönetmeliğe göre, Valilik ayda bin kilogramdan fazla atık üreten atık üreticisinin atıklarını,
çevre lisansı almış tesislere en fazla altı ayda bir sevkinin yapılması koşuluyla geçici
depolama sahasına süresiz izin vermekle ve bu faaliyeti altı aylık dönemlerde denetlemekle
yükümlüdür. Bu durumda, ayda bin kilograma kadar atık üreten üretici biriktirilen atık miktarı
altı bin kilogramı geçmemelidir.
Atık üreticisi, atıkların tesis sınırları içinde depolanması durumunda; tesis ve binalardan
uzakta beton saha üzerine yerleştirilmiş sağlam, sızdırmaz, emniyetli ve uluslararası kabul
görmüş standartlara uygun konteynerler içerisinde geçici olarak muhafaza etmekle,
konteynırların üzerinde tehlikeli atık ibaresine yer vermekle, depolanan maddenin miktarını
ve depolama tarihini konteynırlar üzerinde belirtmekle, konteynırların hasar görmesi
durumunda atıkları, aynı özellikleri taşıyan başka bir konteynıra aktarmakla, konteynırların
devamlı kapalı kalmasını sağlamakla, atıklarını kimyasal reaksiyona girmeyecek şekilde
geçici depolamakla yükümlüdür.
Atıkların taşınması bu iş için lisans almış kişi ve kuruluşlarca taşınan atığın özelliğine uygun,
lisanslı araçlarla yapılır. Tehlikeli atık taşıyan araçlar, Yönetmelikte belirtildiği gibi atık taşıma
formu bulundurmak zorundadırlar. Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği, tehlikeli atıkların
listesini, özelliklerini ve bertaraf metotlarını da içerir.
Projenin arazi hazırlık ve inşaat aşamasında oluşması muhtemel tehlikeli atıkların, geçici
depolanması, taşınması ve bertarafı süresince 14.03.2005 tarih ve 25755 sayılı Resmi
Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği’ne uygun
olarak hareket edilecek olup, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından lisans almış firmalara
teslim edilerek bertaraf edilmesi sağlanacaktır. Proje süresince oluşacak aylık tehlikeli atık
miktarına göre mevzuatta belirtilen 6 aylık süre boyunca depolama yapılabilecek olup, aylık
değerin 1.000 kg geçmesi ve yıllık 12.000 kg’a ulaşması durumunda yönetmeliğe uygun
olarak çevre iznine tabii olmayan geçici depolama izni alınacaktır.
Atık Pil ve Akümülatörler
 Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği 31.08.2004 tarih ve 25569 sayılı Resmi
Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
Belge Başlığı:
Sayfa 35 of 168
Yönetmeliğin 13. maddesine göre; pil ve akümülatör tüketicileri; atık pilleri evsel atıklardan
ayrı toplamakla, pil ürünlerinin dağıtımını ve satışını yapan işletmelerce veya belediyelerce
oluşturulacak toplama noktalarına atık pilleri teslim etmekle yükümlüdür. Bu çerçevede
oluşacak atık ve pillerin bertarafında bu yönetmelik hükümleri uygulanacaktır.
Atık Yağlar
 Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği 30.06.2008 tarih ve 26952 sayılı Resmi Gazete’de
yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
Yönetmeliğin 9. maddesine göre; atık yağ üreticileri; atık yağ üretimini en az düzeye
indirecek şekilde gerekli tedbirleri almakla, atık yağ analizlerini 15. maddeye uygun olarak
yapmak veya yaptırmakla, atık yağları kategorilerine göre ayrı ayrı 18. maddede belirtilen
şekilde geçici depolamakla, tesisten kaynaklanan farklı kategorideki atık yağları birbirleriyle,
PCB ve diğer tehlikeli atıklarla karıştırmamakla, tehlikeli atıkla kirlenmiş yağların bertarafı için
Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uymakla yükümlüdür.
Proje kapsamında EİH’ları ve erişim yollarının açılması işlemleri sırasında oluşması
muhtemel (makine ve ekipmanlardan kaynaklı) atık yağların şantiye alanlarına getirilerek ilgili
yönetmelik kapsamında bertaraf edilmesi sağlanacaktır.
Bitkisel Atık Yağlar
 Bitkisel Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği 19.04.2005 tarih ve 25791 sayılı Resmi
Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
Bu Yönetmeliğin amacı, bitkisel atık yağların üretiminden bertarafına kadar, çevreye zarar
verecek şekilde doğrudan veya dolaylı bir biçimde alıcı ortama verilmesinin önlenmesini, bu
atık yağların yönetiminde gerekli teknik ve idari standartların oluşturulmasını, geçici
depolama, geri kazanım ve bertaraf tesislerinin çevreyle uyumlu yönetimi için buna yönelik
prensip, politika ve programların belirlenmesi amacıyla hukuki ve teknik esasların
düzenlenmesini sağlamaktır.
Belge Başlığı:
Sayfa 36 of 168
Kamp alanlarında ve konaklama noktalarında oluşacak bitkisel atık yağların depolanması ve
bertaraf edilmesi hususlarında ilgili yönetmelik hükümlerine uyulacaktır.
Tıbbi Atıklar
 Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği 22.07.2005 tarih ve 25883 sayılı Resmi Gazete’de
yayımlanmıştır. Bu yönetmelik; tıbbi atıkların çevreye ve insan sağlığına zarar vermeden
kaynağında ayrı olarak toplanmasını, ünite içinde taşınmasını, geçici depolanmasını,
taşınmasını ve bertaraf edilmesini sağlar.
 Kamp sahaları ile konaklama noktalarındaki revirlerden kaynaklı tıbbi atıkların geçici
depolanmasını,
taşınmasını ve bertaraf
edilmesi hususlarında ilgili yönetmeliklerin
hükümlerine uyulacaktır.
Ömrünü Tamamlamış Lastikler
 Ömrünü Tamamlamış Lastiklerin Kontrolü Yönetmeliği 25.11.2006 tarih ve 26357 sayılı
Resmi Gazete’de yayımlanmış, 30.03.2010 tarih ve 27537 sayılı Resmi Gazete’de
yayımlanan yönetmelik ile revize edilmiştir. Bu Yönetmeliğin amacı, ömrünü tamamlamış
lastiklerin; çevreye zarar verecek şekilde doğrudan veya dolaylı olarak alıcı ortama
verilmesinin önlenmesine; geri kazanım veya bertarafı için toplama ve taşıma sisteminin
kurulması, yönetim planının oluşturulması ve ömrünü tamamlamış lastiklerin yönetiminde
gerekli düzenlemelerin ve standartların sağlanmasına; ithalatı, ihracatı ile transit geçişine
ilişkin sınırlama ve yükümlülüklere yönelik idari ve teknik esasları belirlemektedir. Proje
kapsamında, EİH ve erişim yolları açılması işlemleri sırasında kullanılacak olan araç ve iş
makinalarından kaynaklı oluşabilecek ömrünü tamamlamış lastikler yukarıda belirtilen ilgili
yönetmeliğe göre bertaraf edilecektir.
2.1.2.6. Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar
 Çevre Kanunu’nca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmelik (Mülga
Çevre ve Orman Bakanlığı); 29.04.2009 tarih ve 27214 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak
Belge Başlığı:
Sayfa 37 of 168
yürürlüğe girmiş, 16.08.2011 tarih ve 28027 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan yönetmelikle
değişikliğe uğramıştır. Bu Yönetmeliğin amacı, Ek-1 ve Ek-2 listesinde yer alan faaliyet ve
tesisler tarafından 2872 sayılı Çevre Kanunu’na göre alınması gereken izin ve lisanslara
ilişkin tüm iş ve işlemler ile bu iş ve işlemlere ilişkin yetkili mercilerin, çevre yönetim
birimlerinin ve çevre görevlilerinin görev ve sorumlulukları ile Bakanlık’ça yetkilendirilmiş
çevre danışmanlık firmalarının, işletmelerin ve işletmecilerin yükümlülüklerini belirlemektir.
Bu proje EK-1 listesinin “9.1.2 Doğal gaz/LNG (sıvılaştırılmış doğalgaz) ve benzeri gazlar için
toplam depolama tank kapasitesi 10.000 m3 ve daha fazla olan tesisler (Isınma amaçlı
kullanılan depolama tankları hariçtir)” maddesine tabidir.
Tuz Gölü Doğalgaz Depolama Projesi kapsamında inşaat aktiviteleri iki aşamada
gerçekleştirilecek olup birinci aşamada ilk 6 kavernanın tamamlanması ve devreye alınması,
ikinci aşamada ise kalan 6 kavernanın tamamlanması ve devreye alınması planlanmaktadır.
Dolayısıyla, birinci inşaat aşaması tamamlanıp ilk 6 kaverna işletmeye geçtikten sonra
emisyon ve atıksu konularında “Çevre İzni” alınacak olup, inşaat çalışmaları süresince
yukarda belirtilen izinlerin dışında herhangi bir izin alınmasına gerek olmayıp, ÇED ve Çevre
Yönetim Planına uygun olarak çevresel izleme çalışmaları yürütülecektir.
2.1.2.7. Çevre Denetimi
Çevre Denetimi Yönetmeliği (Mülga Çevre ve Orman Bakanlığı); 21.11.2008 tarih ve 27061
sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiş, 12.11.2010 tarih ve 27757 sayılı
Resmi Gazete’de yayınlanan yönetmelikle değişikliğe uğramıştır. Bu Yönetmeliğin amacı,
çevrenin korunması için tesis veya faaliyetin çalışmaya başlamasından sona erdirilmesine
kadar olan süreçte çevre denetiminin usul ve esaslarını; denetim yapacak personelin, çevre
yönetim birimi/çevre görevlisinin, çevre hizmeti konusunda yetkilendirilmiş firmaların nitelikleri
ile yükümlülüklerini düzenlemektir. Dolayısıyla inşaat aktiviteleri tamamlanıp, tesis işletmeye
geçtikten sonra Çevre Kanunu’nca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmelik
EK-1 listesinin “9.1.2 Doğal gaz/LNG (sıvılaştırılmış doğalgaz) ve benzeri gazlar için toplam
depolama tank kapasitesi 10.000 m3 ve daha fazla olan tesisler (ısınma amaçlı kullanılan
depolama tankları hariçtir)” maddesinde yer alması nedeniyle Çevre Denetimi Yönetmeliği’ne
göre çevre yönetim işlemleri yürütülecektir.
Belge Başlığı:
Sayfa 38 of 168
2.1.3. Doğa ve Yaban Hayatının Korunması ile İlgili Türk Mevzuatı
Çevre Kanunu ve ilgili yönetmeliklerin yanı sıra Mülga Çevre ve Orman Bakanlığı, Mülga
Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı ve Mülga Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından yayımlanan
doğa ve yaban hayatının korunması ile ilgili kanun ve yönetmelikler bulunmaktadır.
Proje kapsamında hazırlanan ÇED Raporu II. Ek Raporu’nda ele alınan EİH ve erişim
yollarının açılması ile ilgili faaliyetlerin gerçekleştirileceği alanlarda aşağıda belirtilen ilgili
kanun ve hükümlere riayet edilecektir.
4915 sayılı Kara Avcılığı Kanunu (Mülga Çevre ve Orman Bakanlığı, Doğa Koruma ve Milli
Parklar Genel Müdürlüğü), 4915 sayılı Milli Parklar Kanunu 11.07.2003 tarih ve 25165 sayılı
Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Kanun, yıllık Merkez Av Komisyonu
Kararları ile bazı özel alanlara koruma sağlar ve belirli alanları geçici ya da kalıcı olarak
avlanmaya kapatır. Kara Avcılığı Kanunu ile koruma altına alınan alanlar: Yaban Hayatı
Koruma Sahaları ve Yaban Hayatı Geliştirme Sahalarıdır.
Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği (Mülga Çevre ve Orman Bakanlığı, Doğa Koruma
ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü); Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği, 17.05.2005 tarih
ve 25818 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Bu Yönetmeliğin hukuki
dayanağı, Özellikle Su Kuşları Yaşama Alanı Olarak Uluslararası Önemde Sulak Alanlar
Sözleşmesi’dir (RAMSAR). Bu Yönetmelikte, sulak alanlar; doğal veya yapay, devamlı veya
geçici, suları durgun veya akıntılı, tatlı, acı veya tuzlu, denizlerin gelgit hareketlerinin çekilme
devresinde altı metreyi geçmeyen derinlikleri kapsayan, başta su kuşları olmak üzere
canlıların yaşama ortamı olarak önem taşıyan bütün sular, bataklık, sazlık ve turbiyeler ile bu
alanların kıyı kenar çizgisinden itibaren kara tarafına doğru ekolojik açıdan sulak alan kalan
yerler olarak tanımlanır.
Bu Yönetmeliğe göre, Türkiye’deki tüm göl ve akarsular (nehirler, çaylar ve dereler) sulak
olarak tanımlanır. Sulak alan bölgesinden itibaren azami 2.500 metreyi geçmemek üzere
ayrılan bölge tampon bölge olarak tanımlanır. Ayrıca Akarsu Koruma Bandı, (Ek:RG26/8/2010-27684) akarsuyun coğrafi durumu, topoğrafik özellikleri ve arazinin mevcut
Belge Başlığı:
Sayfa 39 of 168
kullanım durumuna göre; akarsularda suyun karaya değdiği noktadan itibaren kara tarafına
doğru kumul, çakıl, taşlık, kayalık, sazlık, bataklık, çalılık ve turbalık gibi tabii yaşam
ortamlarının oluşturduğu bölgeyi ifade etmektedir. Mevsimsel ve daimi akarsuların akarsu
koruma bantlarında yer alan faaliyetlerin gerçekleştirilmesi Doğa Koruma ve Milli Parklar
Genel Müdürlüğün iznine tabiidir. Bu alanlarda Ek-1 ve Ek-2 listelerinde yer alan faaliyetler
için Orman ve Su İşleri Bakanlığı’nca belirlenecek başvuru formu ile Bakanlığa müracaat
edilir, müracaatın uygun görülmesi halinde başvuru sahibine izin belgesi verilir.
Planlanan EİH’ları 154kV gerilimin altında kaldığı ve erişim yolları da Sulak Alanların
Korunması Yönetmeliği’ne tabi olmadığı için ÇED Raporu II. Ek Raporu kapsamındaki hiçbir
faaliyet ile ilgili Sulak Alan İzni’nin alınmasına gerek bulunmamakta olup, ana tesis alanı için
Sulak Alan İzni alınacaktır.
1380 sayılı Su Ürünleri Kanunu (Mülga Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı) 1380 sayılı Su
Ürünleri Kanunu, 04.04.1971 tarih ve 13799 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe
girmiştir. Bu kanun, denizlerde ve içsularda bulunan su ürünlerinin korunması, istihsali ve
kontrolüne dair hususları ihtiva eder. Kanun, yıllık olarak yayımlanan genelge ile balıkçılık
faaliyetlerinin yasaklandığı ya da sınırlandırıldığı alanları tanımlamaktadır.
Bu kanunda; su ürünleri, denizlerde ve içsularda bulunan bitkiler ile hayvanlar ve bunların
yumurtaları; istihsal yerleri ise, su ürünlerini istihsale elverişli olan ve içinde veya üzerinde
herhangi bir istihsal vasıtası kurulabilen, kullanılabilen su sahaları olarak tanımlanır.
Su Ürünleri Yönetmeliği (Mülga Tarım ve Köy işleri Bakanlığı) Su Ürünleri Yönetmeliği,
10.08.2005 tarih ve 25902 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiş,
03.04.2010 tarih ve 28253 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan yönetmelik ile revize
edilmiştir. Bu Yönetmelik, su ürünleri stoklarını korumak ve su ürünleri kaynaklarından
ekonomik olarak yararlanmak üzere, su ürünleri ruhsat tezkereleri, sportif amaçla yapılacak
avcılık, istihsal yerlerinin değiştirilmesi, avcılıkta patlayıcı ve zararlı maddelerin kullanılması,
su ürünleri istihsal yerlerine dökülmesi yasak olan zararlı ve kirletici maddeleri, istihsal
vasıtalarının vasıf, şartları ve bunların kullanılması, su ürünleri avcılığının düzenlenmesi, trol
avcılığı, arızi olarak istihsal edilen su ürünleri, su ürünleri sağlığı, su ürünlerinden yapılacak
Belge Başlığı:
Sayfa 40 of 168
mamul ve yari mamul maddelerin üretimi, su ürünlerinin pazarlaması ile ilgili usul, esas,
yasak, sınırlama, yükümlülük, tedbir, kontrol ve denetimine ait hususları kapsar.
5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu (Mülga Tarım ve Köy İşleri
Bakanlığı) 5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu 19.07.2005 tarih ve 25880
sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Bu kanunun amacı, toprağın doğal
veya
yapay
yollarla
kaybını
ve
niteliklerini
yitirmesini
engelleyerek
korunmasını,
geliştirilmesini ve çevre öncelikli sürdürülebilir kalkınma ilkesine uygun olarak, plânlı arazi
kullanımını sağlayacak usul ve esasları belirlemektir.
4342 sayılı Mera Kanunu (Mülga Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı) 4342 sayılı Mera Kanunu
28.02.1998 tarih ve 23272 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Bu
Kanunun amacı; mera, yaylak, kışlak ve kamuya ait otlak ve çayırların belirlenecek kurallara
uygun bir şekilde kullandırılmasını, korunmasını ve iyileştirilmesini sağlamaktır. Proje
kapsamında kullanılacak olan meralar bulunmaktadır. Bu nedenle Mera Kanunu uyarınca
gerekli izinler alınacaktır.
2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu (5226 sayılı kanunla değişik)
(Kültür ve Turizm Bakanlığı); 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu
23.07.1983 tarih ve 18113 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiş, 2004
yılında yayımlanan kanunla değişikliğe uğramıştır. Bu Kanunun amacı; korunması gerekli
taşınır ve taşınmaz kültür ve tabiat varlıkları ile ilgili tanımları belirlemek, yapılacak işlem ve
faaliyetleri düzenlemek, bu konuda gerekli ilke ve uygulama kararlarını alacak teşkilatın
kuruluş ve görevlerini tespit etmektir. Enerji İletim Hattı ve ulaşım yolları güzergah çalışmaları
sırasında arkeolojik buluntu ve kültürel mirasa rastlanması durumunda, ilgili kanunun
hükümleri doğrultusunda hareket edilecektir.
2.1.4. İş Sağlığı ve Güvenliği ile ilgili Türk Mevzuatı
4857 sayılı İş Kanunu (Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı) 4857 sayılı İş Kanunu
Kanunun amacı; işverenler ile bir iş sözleşmesine dayanarak çalıştırılan işçilerin çalışma
şartları ve çalışma ortamına ilişkin hak ve sorumluluklarını düzenlemektir.
Belge Başlığı:
Sayfa 41 of 168
6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu (Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı) 6331
sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu 20.06.2012 tarih ve 28339 sayılı Resmi Gazete’de
yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Bu Kanunun amacı; iş yerlerinde iş sağlığı ve güvenliğinin
sağlanması ve mevcut sağlık ve güvenlik şartlarının iyileştirilmesi için işveren ve çalışanların
görev, yetki, sorumluluk, hak ve yükümlülüklerini düzenlemektir.
İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü (Bakanlar Kurulu) İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü
Tüzükte işçilere ait yatıp kalkma yerlerinde ve diğer müştemilatında bulunması gereken
sağlık şartlarının ve işyerlerinde kullanılan alet, edevat, makinalar ve hammaddeler
yüzünden, çıkabilecek hastalıklara engel olacak tedbir ve araçların, işyerlerinde iş kazalarını
önlemek üzere bulundurulması gerekli araçların ve alınacak güvenlik tedbirlerinin neler
olduğu belirilmiştir.
İş Yeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına Dair Yönetmelik (Bakanlar Kurulu) İş Yeri Açma ve
Çalıştırma Ruhsatlarına Dair Yönetmelik 10.08.2005 tarih ve 25902 sayılı Resmi Gazete’de
yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Bu Yönetmeliğin amacı, işyeri açma ve çalışma
ruhsatlarının verilmesinde uygulanacak esas ve usulleri düzenlemektir.
Geçici veya Belirli Süreli İşlerde İş Sağlığı ve Güvenliği Hakkında Yönetmelik (Çalışma
ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı) Geçici veya Belirli Süreli İşlerde İş Sağlığı ve Güvenliği
Hakkında Yönetmelik 15.05.2004 tarih ve 25463 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak
yürürlüğe girmiştir. Bu Yönetmeliğin amacı; geçici veya belirli süreli iş sözleşmesi ile
çalıştırılan işçilerin sağlık ve güvenlikleri bakımından işyerinde çalışan diğer işçilerle aynı
düzeyde korunmalarını sağlamaktır.
Yapı İşlerinde Sağlık ve Güvenlik Yönetmeliği (Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı)
Yapı İşlerinde Sağlık ve Güvenlik Yönetmeliği 23.12.2003 tarih ve 25325 sayılı Resmi
Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Bu Yönetmeliğin amacı; yapı işyerlerinde
alınacak asgari sağlık ve güvenlik şartlarını belirlemektir.
Belge Başlığı:
Sayfa 42 of 168
Proje kapsamında gerçekleştirilecek olan tüm faaliyetlerde ve ÇED Raporu II Ek Raporu
kapsamında belirtilen EİH’larının tesis edilmesi ve erişim yollarının açılması işlemleri
sırasında yukarıda belirtilen işçi sağlığı ve iş güvenliği kanun, tüzük ve yönetmeliklerine
riayet edilecektir.
2.2. Türkiye Tarafından Kabul Edilen Uluslararası Antlaşmalar
Türkiye, çevreyi ve biyolojik çeşitliliği korumak için birçok uluslararası anlaşma ve sözleşme
imzalamıştır. Bu proje için ihtiyaç duyulabilecek uluslararası anlaşmalar aşağıda verilmiştir:
• 29.08.1996 tarih ve 4177 sayılı Kanunla onaylanmış, 27.12.1996 tarih ve 22860 sayılı
Resmi Gazete’de yayımlanmış “Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi”,
• 20.06.1996 tarih ve 22672 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmış olan “Nesli Tehlikede Olan
Yabani Hayvan ve Bitki Türlerinin Uluslararası Ticaretine İlişkin Sözleşme (CITES)”,
• 09.01.1984 tarih ve 84-7601 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile onaylanarak 20.02.1984 tarih
ve 18318 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmış “Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamlarının
Korunması Sözleşmesi (BERN)”,
• 15.03.1994 tarihli ve 94/5434 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile kabul edilip, 17.05.1994
tarihli ve 21937 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan “Sulak Alanların Korunması Sözleşmesi
(RAMSAR)”,
• 01.12.1966 tarih ve 797 sayılı Kanunla onaylanarak, 17.12.1966 tarih ve 12480 sayılı
Resmî Gazete'de yayınlanmış “Kuşların Korunması Hakkında Uluslararası Sözleşme”,
• 14 Şubat 1983 tarih ve 17959 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanmış “Dünya Kültürel ve
Doğal Mirasının Korunmasına Dair Sözleşme”.
Belge Başlığı:
Sayfa 43 of 168
Proje kapsamında EİH’larının ve erişim yollarına ait güzergahlar boyunca karşılaşılabilecek
olan flora ve fauna türleri Bölüm 4.1’de belirtilmiş olup, Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi, CITES,
BERN, RAMSAR, Kuşların Korunması Hakkında Uluslararası Sözleşmelere riayet edilerek
bu türlerin korunması ve gelecek nesiller aktarımı sağlanmış olacaktır.
Ayrıca Bölüm 4.5’te belirtildiği üzere EİH ve erişim yolları güzergahları boyunca herhangi bir
kültürel varlık bulunmamaktadır. Ancak inşaat çalışmaları süresince proje alanlarında
herhangi bir kültürel varlığa rastlanması durumunda, çalışmalar durdurularak “Dünya Kültürel
ve Doğal Mirasının Korunmasına Dair Sözleşme”ne hükümlerine uyulacak olup, en yakın
mülki amirliğe veya müze müdürlüğüne bilgi verilecektir.
Belge Başlığı:
Sayfa 44 of 168
3. PROJE ALANININ YERİ
Tuz Gölü Yeraltı Doğal Gaz Depolama Projesi (YDGDP) kapsamında, Tuz Gölü Havzası
içerisinde yaklaşık 1000-1100 m arası derinlikte bulunan tuz tabakalarının eritilerek
oluşturulacak yeraltı mağaralarında (kaverna) doğalgazın depolanması sağlanacaktır.
Proje kapsamında yeraltı mağaralarının ve yüzey tesislerinin planlandığı alan; İç Anadolu
Bölgesi'nin ortasında; Aksaray ili, Merkez ilçesi sınırları içerisinde, Aksaray ilinin yaklaşık 40
km batısında bulunan Sultanhanı Belediyesi’nin 17 km güneyinde Bezirci Mevkii’nde yer
almaktadır. Proje alanını gösterir yer bulduru haritası Şekil 3.1.’de ve proje ünitelerinin genel
yerleşimini gösterir harita Şekil 3.2.’de sunulmuştur.
PROJE ALANI
(BEZİRCİ MEVKİİ)
Şekil 3.1. Proje Alanını Gösterir Yer Bulduru Haritası
Belge Başlığı:
Sayfa 45 of 168
Yüzey Tesisleri
Şekil 3.2. Proje Alanı ve Yakın Çevresi
Kaynak: Tuz Gölü Doğal Gaz Yeraltı Depolama Projesi ÇED Raporu, 2003
Tuz Gölü Yeraltı Doğal Gaz Depolama Projesi kapsamında 12 adet mağara açılması
planlanmakta olup, bu doğrultuda su temin hattı, tuzlu su (brine) deşarj hattı, doğal gaz
branşman hattı ve yüzey tesisleri kurulacaktır. İnşaat süresi yaklaşık 10 yıl planlanan proje
kapsamında mağaraların oluşturulması işlemleri sırasında kurulacak bu tesisler için gerekli
olan enerji temini için enerji iletim hatları ile inşaat sırasında erişim olmayan noktalara ulaşım
için yeni yolları açılacaktır. Planlanan enerji iletim hatları ile açılacak yollara ait güzergah
detayları aşağıda verilmiştir. Ayrıca EİH Güzergahlarını gösterir topoğrafik harita EK-2’de
sunulmuştur.
Belge Başlığı:
Sayfa 46 of 168
3.1. Enerji İletim Hattı
Tuz Gölü Yeraltı Doğal Gaz Depolama Projesi (YDGDP) kapsamında, oluşturulması planlanan yer
altı mağaralarının eritme işlemleri sırasında kullanılacak suyun Hirfanlı Barajından alınarak sondaj
alanlarına ulaştırılması için kurulacak olan pompa istasyonlarının ve depolama tanklarının
enerjilendirilmesi kapsamında toplam uzunluğu 102.943 m olan ve toplamda 506 adet direkten
oluşan her biri 34.5 kV kapasitesinde 5 adet enerji iletim hattı tesis edilecektir. Tesis edilecek olan
enerji iletim hatları güzergahlarına ait detaylar Tablo 3.1.1.’de verilmiştir.
Tablo 3.1.1. Planlanan Enerji Hatlarına Ait Güzergah Detayları
Hat No
Hat 1
Güzergah
Hat 1-1
Şereflikoçhisar TM – PS1 Arası
Hat 1-2
PS1 – PS2 Arası
Hat 1-3
PS2 – PS3 Arası
Hat 2
ST3 Güzergahı
Hat 3
ST4 Güzergahı
Lokasyon (İlçe)
Şereflikoçhisar-Seymenli-İbrahimbeyliYenitorunobası-Sarıyahşi-Hirfanlı Baraj Gölü
Hirfanlı Baraj Gölü-Boğazköy Güzergahı
Boyunca
Boğazköy-Kütüklü-Ağaçören-Camili Arası
Ağaçören-Ortaköy Arası, AbdiuşağıÇatalçeşme Güzergahı Boyunca
Bostanlık Köy Yolu ile Sapmaz Köy Yolları
Arası
Direk Sayısı
Toplam
(Adet)
Uzunluk (m.)
152
32.509
50
10.649
52
10.836
18
1.431
10
778
183
43.207
41
3.533
Aksaray – Sultanhanı Karayolu Güzergahı
Hat 4
Yüzey Tesisleri
Solunda; Organize Sanayi Bölgesi, Armutlu,
İncesu, Bezirci Yaylası Güzergahı Boyunca
Konya-Aksaray Karayolu Güzergahında,
Hat 5
Pig İstasyonu
Şeker Fabrikasından 2.500 m sonra Yolun
Sağ Tarafında Yer Almaktadır
3.1.1. Hat 1
Tuz Gölü Yeraltı Doğal Gaz Depolama Projesi (YDGDP) kapsamında, Şereflikoçhisar trafo
merkezinden alınacak enerjinin 53.994 m uzunluğunda, 254 direk ve 3 kısımdan oluşan
güzergah boyunca PS1, PS2 ve PS3 aktarılması sağlanacaktır.
Bu doğrultuda enerji ilk olarak 32.509 m uzunluğundaki 152 direkten oluşan Hat 1-1
aracılığıyla PS1’e, oradan 10.649 m uzunluğunda 50 direkten oluşan Hat 1-2 aracılığıyla
Belge Başlığı:
Sayfa 47 of 168
PS2’ye ve PS2’den de 52 direkten oluşan 10.836 m uzunluğundaki Hat 1-3 aracılığıyla PS3’e
iletilecektir. Hat 1 güzergahı Şekil 3.1.1.1., Şekil 3.1.1.2. ve Şekil 3.1.1.3.’de görüleceği üzere
sırasıyla; Şereflikoçhisar, Seymenli, İbrahimbeyli, Yenitorunobası, Sarıyahşi, Hirfanlı Baraj
Gölü, Boğazköy, Kütüklü, Ağaçören ve Camili lokasyonları boyunca devam edecektir. Hat-1
güzergahının çevresindeki yerleşim yerlerine olan yaklaşık mesafeleri Tablo 3.1.1.1.’de
verilmiştir.
HAT 1-1 (32.509 m)
Şekil 3.1.1.1. Hat 1-1 Güzergahı ve Yakın Çevresi
Belge Başlığı:
Sayfa 48 of 168
HAT 1-2 (10.649 m)
Belge Başlığı:
Sayfa 49 of 168
HAT 1-3 (10.836 m)
Tablo 3.1.1.1. Hat-1 Güzergahının Çevresindeki Yerleşim Yerleri ve Yerleşim Yerlerinin Hat 1 Güzergahına Olan Yaklaşık Mesafeleri ve
Yönleri
En Yakın Olduğu
Yerleşim Yeri
Yönü
Mesafesi (m)
Ünite
Şereflikoçhisar
Hat 1-1 / Direk 1
Güneydoğu
2.420
Seymenli Köyü
Hat 1-1 / Direk 44
Güneydoğu
2.000
İbrahimbeyli Köyü
Hat 1-1 / Direk 74
Güneydoğu
2.510
Yenitorunobası Köyü
Hat 1-1 / Direk 90
Güney
2.260
Evren
Hat 1-1 / Direk 119
Kuzeybatı
2.160
Sarıyahşi Köyü
Hat 1-1 / Direk 125
Güneydoğu
3.010
Hat 1-1 / Direk 152
Kuzeybatı
135
Hat 1-2 / Direk 1
Kuzey
270
Boğazköy
Hat 1-2 / Direk 41
Kuzeydoğu
Kütüklü
Hat 1-3 / Direk 16
Batı
Ağaçören
Hat 1-3 / Direk 36
Güneybatı
1.225
Camili
Hat 1-3 / Direk 44
Kuzeydoğu
1.213
Hirfanlı Baraj Gölü
1.810
857
Belge Başlığı:
Sayfa 50 of 168
3.1.2. Hat 2
Tuz Gölü Yeraltı Doğal Gaz Depolama Projesi (YDGDP) kapsamında, 3 nolu depolama
tankına enerji aktarılması için 18 direkten oluşan toplam uzunluğu 1.431 m olan Hat 2, enerji
iletim hattı tesis edilecektir.
Hat 2 güzergahı, Şekil 3.1.2.1.’de görüleceği üzere Ağaçören İlçesi sınırları içerisinde,
Abdiuşağı Köyü’nü Çatalçeşme Köyü’ne bağlayan yola paralel şekilde Çatalçeşme Köyü’nün
yaklaşık 1.410 m doğusunda yer almaktadır. Hat-2 güzergahının çevresindeki yerleşim
yerlerine olan yaklaşık mesafeleri Tablo 3.1.2.1.’de verilmiştir.
HAT 2 (1.431 m)
Şekil 3.1.2.1. Hat 2 Güzergahı ve Yakın Çevresi
Belge Başlığı:
Sayfa 51 of 168
Yönleri
En Yakın Olduğu
Yerleşim Yeri
Yönü
Mesafesi (m)
Ünite
Çatalçeşme
Hat 2 / Direk 1
Batı
1.410
Abdiuşağı
Hat 2 / Direk 18
Kuzeybatı
2.030
Namlıkışla
Hat 2 / Direk 9
Doğu
3.300
3.1.3. Hat 3
Tuz Gölü Yeraltı Doğal Gaz Depolama Projesi (YDGDP) kapsamında, 4 nolu depolama
tankına enerji aktarılması için toplam uzunluğu 778 m olan ve 10 direkten oluşan Hat 3,
enerji iletim hattı tesis edilecektir.
Hat 3 güzergahı, Şekil 3.1.3.1.’de görüleceği üzere Aksaray Merkez İlçe sınırları içerisinde,
Bostanlık Köy yolunun sağında, Bostanlık Köyünün 806 m kuzeybatısında yer almaktadır.
Hat-3 güzergahının çevresindeki yerleşim yerlerine olan yaklaşık mesafeleri Tablo 3.1.3.1.’de
verilmiştir.
HAT 3 (778 m)
Belge Başlığı:
Sayfa 52 of 168
Yönleri
En Yakın Olduğu
Yerleşim Yeri
Yönü
Mesafesi (m)
Ünite
Bostanlık Köyü
Hat 3 / Direk 10
Güneydoğu
806
3.1.4. Hat 4
Tuz Gölü Yeraltı Doğal Gaz Depolama Projesi (YDGDP) kapsamında, yüzey tesislerinde
gerekli olan enerjinin sağlanması amacıyla 183 direkten oluşan 43.207 m uzunluğunda Hat
4, enerji iletim hattı tesis edilecektir.
Hat 4 güzergahı, Şekil 3.1.4.1.’de görüleceği üzere Aksaray İl Merkezi’nden Sultanhanı
Beldesine giden karayolunun solunda yaklaşık 8-10 km mesafede paralel bir şekilde yer
almaktadır. Hat-4 güzergahının çevresindeki yerleşim yerlerine olan yaklaşık mesafeleri
Tablo 3.1.4.1’de verilmiştir.
HAT 4 (43.207 m)
Belge Başlığı:
Sayfa 53 of 168
Yönleri
En Yakın Olduğu
Yerleşim Yeri / Tesis
Yönü
Mesafesi (m)
Ünite
Aksaray Organize Sanayi
Hat 2 / Direk 6
Güneydoğu
720
Armutlu
Hat 4 / Direk 60
Güneydoğu
4.550
İncesu
Hat 4 / Direk 98
Güneydoğu
3.195
Bölgesi
3.1.5. Hat 5
Tuz Gölü Yeraltı Doğal Gaz Depolama Projesi (YDGDP) kapsamında, pig istasyonunda
gerekli olan enerjinin sağlanması amacıyla 41 direkten oluşan 3.533 m uzunluğunda Hat 5,
enerji iletim hattı tesis edilecektir.
Hat 5 güzergahı, Şekil 3.1.5.1.’de görüleceği üzere Konya-Aksaray karayolu güzergahında,
Şeker Fabrikasından 2.500 m sonra sağ tarafta Konya-Aksaray karayoluna dik eksende yer
almaktadır. Hat-5 güzergahının çevresindeki tesislere ve yerleşim yerlerine olan yaklaşık
mesafeleri Tablo 3.1.5.1.’de verilmiştir.
Belge Başlığı:
Sayfa 54 of 168
HAT 5 (43.207 m)
Tablo 3.1.5.1. Hat-5 Güzergahının Çevresindeki Tesisler ve Yerleşim Yerleri ve Bunların Hat 5 Güzergahına Olan Yaklaşık Mesafeleri ve
Yönleri
En Yakın Olduğu
Yönü
Mesafesi (m)
Ünite
Bal Küpü Şeker Fabrikası
Hat 5 / Direk 1
Güneydoğu
2.350
3.2. Erişim Yolları Güzergahı
Tuz Gölü Yeraltı Doğal Gaz Depolama Projesi (YDGDP) kapsamında, tesis edilmesi
planlanan ve ulaşım yolu olmayan yardımcı ünitelere ve işletme sırasında kullanılacak kalıcı
tesislere erişim amaçlı toplam uzunluğu 3.976 m ve genişlikleri yaklaşık 3 - 5 m arasında
olan 6 adet yol açılacaktır. Proje kapsamında açılacak olan erişim yolu güzergahlarına ait
detaylar Tablo 3.2.1.’de verilmiştir.
Belge Başlığı:
Sayfa 55 of 168
Tablo 3.2.1. Açılması Planlanan Erişim Yollarına Ait Güzergah Detayları
Hat No
Güzergah
Lokasyon (İlçe)
PİG
PİG İstasyonuna Giden Yol
Fabrikasından 2.500 m sonra Yolun Sağ Tarafında
Toplam Uzunluk
(m.)
Konya-Aksaray Karayolu Güzergahında, Şeker
1.972
Yer Almaktadır
PS1
1 Nolu Pompa İstasyonu Yolu
Hirfanlı Baraj Gölü Kıyısı
745
Boğazköy, Kütükler Arasında Kalan Yaklaşık 5.5
PS2
km Uzunluğundaki yolun 3. Km’sinde sağ tarafta
493
Yer Almaktadır.
PS3
Ağaçören İlçe merkezinden, Camili Köyüne giden
174
yolun 1.5 km solunda yer almaktadır.
Bostanlık Köyü’nün 860 m kuzeybatısında, Hat 3
ST4
4 Nolu Depolama Tankı Yolu
EİH’na ait D 10 direğinin 170 m kuzeydoğusunda
466
yer almaktadır.
Güneşli ve Besci Köyleri arasında kalan bölgede,
ST5
5 Nolu Depolama Tankı Yolu
yüzey tesislerine enerji iletimi sağlayacak Hat 4
EİH’na ait 183 nolu elektrik direğinin 2.380 m
126
güneybatısında yer almaktadır.
3.2.1. PİG İstasyonu Erişim Yolu
Tuz Gölü Yeraltı Doğal Gaz Depolama Projesi (YDGDP) kapsamında, pig istasyonuna erişim
amaçlı 1.972 m uzunluğunda PS erişim yolu açılacaktır.
PS
yolu
güzergahı,
Şekil
3.2.1.1.’de
görüleceği
üzere
Konya-Aksaray
karayolu
güzergahında, Şeker Fabrikasından 2.500 m sonra sağ tarafta Konya-Aksaray karayoluna
dik eksende yer almaktadır. PS yolu güzergahının çevresindeki yerleşim yerlerine ve kurulu
tesislere olan yaklaşık mesafesi Tablo 3.2.1.1.’de verilmiştir.
Belge Başlığı:
Sayfa 56 of 168
PIG İstasyonu Yolu
(1.972 m)
Şekil 3.2.1.1. PİG İstasyonu Erişim Yolu Güzergahı ve Yakın Çevresi
Tablo 3.2.1.1. PS Erişim Yolu Güzergahının Çevresindeki Yerleşim Yerleri ile Tesisler ve Yerleşim Yerlerinin PS Yol Güzergahına Olan
Yaklaşık Mesafeleri ve Yönleri
Yönü
Bal Küpü Şeker Fabrikası
Güneydoğu
Mesafesi (m)
2.730
3.2.2. PS1 Pompa İstasyonu Erişim Yolu
Tuz Gölü Yeraltı Doğal Gaz Depolama Projesi (YDGDP) kapsamında, 1 No.lu Pompa
İstasyonunda inşaat çalışmalarında ve sonrasındaki işletme döneminde kullanılmak üzere
erişim amaçlı 745 m uzunluğunda PS1 erişim yolu açılacaktır.
PS1 yolu güzergahı, Şekil 3.2.2.1.’de görüleceği üzere Hirfanlı Baraj Gölü kenarında yer
almaktadır. PS1 yolu güzergahının çevresindeki tesislere olan yaklaşık mesafeleri Tablo
3.2.2.1.’de verilmiştir.
Belge Başlığı:
Sayfa 57 of 168
PS1 Pompa İstasyonu
Yolu (745 m)
Şekil 3.2.2.1. PS1 Pompa İstasyonu Erişim Yolu Güzergahı ve Yakın Çevresi
Belge Başlığı:
Sayfa 58 of 168
Tablo 3.2.2.1. PS1 Erişim Yolu Güzergahının Çevresinde Yer Alan Tesislere Yaklaşık Mesafeleri ve Yönleri
Yönü
Hirfanlı Baraj Gölü
Güney
Mesafesi (m)
120
PS2 yolu güzergahı, Şekil 3.2.3.1.’de görüleceği üzere Boğazköy, Kütükler arasında kalan
yaklaşık 5,5 km uzunluğundaki yolun 3. km’sinde sağ tarafta yer almaktadır. PS1 yolu
güzergahının, çevresindeki yerleşim yerlerine olan yaklaşık mesafesi Tablo 3.2.3.1.’de
verilmiştir.
Yolu (493 m)
Belge Başlığı:
Sayfa 59 of 168
Tablo 3.2.3.1. PS2 Erişim Yolu Güzergahının Çevresinde Yer Alan Yerleşim Yerlerine Yaklaşık Mesafeleri ve Yönleri
Yerleşim Yeri
Yönü
Mesafesi (m)
Boğazköy
Kuzeybatı
2.500
Kütüklü
Güneydoğu
3.000
PS3 yolu güzergahı, Şekil 3.2.4.1.’de görüleceği üzere Ağaçören İlçe Merkezi’nden, Camili
Köyüne giden yolun 1,5 km solunda yer almaktadır. PS3 yolu güzergahının çevresindeki
yerleşim yerlerine olan yaklaşık mesafesi Tablo 3.2.4.1.’de verilmiştir.
Yolu (174 m)
Belge Başlığı:
Sayfa 60 of 168
Tablo 3.2.4.1. PS3 Erişim Yolu Güzergahının Çevresinde Yer Alan Yerleşim Yerlerine Yaklaşık Mesafeleri ve Yönleri
Yerleşim Yeri
Yönü
Mesafesi (m)
Ağaçören
Kuzeybatı
2.960
Kütüklü
Kuzeydoğu
1.875
3.2.5. ST4 Depolama Tankı Erişim Yolu
Tuz Gölü Yeraltı Doğal Gaz Depolama Projesi (YDGDP) kapsamında, 4 No.lu Depolama
Tankı inşaat çalışmalarında ve sonrasındaki işletme döneminde kullanılmak üzere erişim
amaçlı 466 m uzunluğunda ST4, erişim yolu açılacaktır.
ST4 Yolu güzergahı, Şekil 3.2.5.1.’de görüleceği üzere Bostanlık Köyü’nün 860 m
kuzeybatısında, Hat 3 EİH’na ait D 10 direğinin 170 m kuzeydoğusunda yer almaktadır. ST4
yolu güzergahının çevresindeki yerleşim yerlerine olan yaklaşık mesafesi Tablo 3.2.5.1.’de
verilmiştir.
ST4 Depolama Tankı
Yolu (466 m)
Şekil 3.2.5.1. ST4 Depolama Tankı Erişim Yolu Güzergahı ve Yakın Çevresi
Belge Başlığı:
Sayfa 61 of 168
Tablo 3.2.5.1. ST4 Erişim Yolu Güzergahının Çevresinde Yer Alan Yerleşim Yerlerine Yaklaşık Mesafeleri ve Yönleri
Yönü
Mesafesi (m)
Bostanlık Köyü
Güneydoğu
860
HAT 3 / D 10 Direği
Güneybatı
170
3.2.6. ST5 Depolama Tankı Erişim Yolu
Tuz Gölü Yeraltı Doğal Gaz Depolama Projesi (YDGDP) kapsamında, 5 No.lu Depolama
Tankı inşaat çalışmalarında ve sonrasındaki işletme döneminde kullanılmak üzere erişim
amaçlı 126 m uzunluğunda ST5 erişim yolu açılacaktır.
ST5 yolu güzergahı, Şekil 3.2.6.1.’de görüleceği üzere Güneşli ve Besci Köyleri arasında
kalan bölgede, yüzey tesislerine enerji iletimi sağlayacak Hat 4 EİH’na ait 183 no.lu elektrik
direğinin 2.380 m güneybatısında yer almaktadır. ST4 yolu güzergahının çevresindeki
yerleşim yerlerine ve tesislere olan yaklaşık mesafesi Tablo 3.2.6.1.’de verilmiştir.
Şekil 3.2.6.1. ST5 Depolama Tankı Erişim Yolu Güzergahı ve Yakın Çevresi
Belge Başlığı:
Sayfa 62 of 168
Tablo 3.2.6.1. ST5 Erişim Yolu Güzergahının Çevresinde Yer Alan Yerleşim Yerlerine Yaklaşık Mesafeleri ve Yönleri
Yönü
Mesafesi (m)
Besci Köyü
Güneydoğu
4.520
Güneşli Köyü
Kuzeybatı
9.650
HAT 4 / D 183 Direği
Kuzeydoğuı
2.380
Belge Başlığı:
Sayfa 63 of 168
4. PROJE ALANININ ÖZELLİKLERİ
4.1. Flora ve Fauna
Proje kapsamındaki EİH’ları ve erişim yolları güzergahları, ÇED sürecinde değerlendirilen yardımcı
üniteler ile yüzey tesislerinin bulunduğu alanlardan farklı lokasyonlarda tesis edilecek olup,
çalışma kapsamında EİH’ları ve erişim yolları da dahil olmak üzere tüm proje alanına ait flora ve
fauna türleri ile ilgili çalışmalar yapılmış, bu çalışmalar ışığında yapılan değerlendirmeler
aşağıda detaylı bir şekilde sunulmuştur.
Proje Alanı Endemik Flora Türleri
Aksaray İli; Sarıyahşi, Ağaçören, Ortaköy, Eskil ve Merkez İlçeleri ile Ankara İli;
Şereflikoçhisar ve Evren İlçeleri sınırları içerisinde kalan 5 adet EİH ile 6 adet erişim yolu da
dahil olmak üzere tüm proje alanında yer alan endemik flora listesi hazırlanırken; bölgede
geçmişte yapılan arazi çalışmalarından, literatür kaynaklarından (2003 yılında onaylanan
ÇED Raporu (ÇR), 2005 yılında hazırlanan ÇED Raporu Eki,
2005 - 2007 yılları arasında
yürütülen Tuz Gölü Biyolojik Çeşitliliğinin Tespiti Projesi (TGBÇTP), Devlet Planlama
Teşkilatı (DPT) tarafından desteklenerek 2001 yılında tamamlanan “Türkiye’deki Tuzlu
Tavaların Floristik ve Sinekolojik Yönden Araştırılması” projesi, Özel Çevre Koruma Kurumu
arafından desteklenen ve 2010 yılında tamamlanan “Tuz Gölü Özel Çevre Koruma Bölgesi
Habitat İzleme projesi”’, “A study on the relationship of salinity and endemism ratio in the
surrounding of Salt Lake (Inner Anatolia, Turkey)”, “New halophytic syntaxa from Central
Anatolia (Turkey)”, “Phytosociological studies on salty steppe communities of the Central
Anatolia, Turkey” adlı bilimsel araştırma makalelerini de yayınlamış olan Ankara Üniversitesi
Öğretim üyesi Prof.Dr.Latif Kurt’un uzman görüşü) faydalanılmış ve Tablo 4.1.1’de
sunulmuştur. Literatür çalışmaları sonucunda elde edilen liste, alanda gerçekleştirilen “Hızlı
Alan Değerlendirmesi” çalışması kapsamında gözden geçirilerek güncel durum çerçevesinde
değerlendirmeler yapılmıştır. Uzun bir çalışma süresi gerektiren bu gözlemler, zaman kısıtı
ve
vejetasyon
döneminin
bitmek
üzere
olmasından
dolayı,
sınırlı
bir
şekilde
gerçekleştirilebilmiştir. Vejetasyon döneminin sınırlı olması nedeniyle tür teşhisleri ve yerinde
doğrulama yapılamayacağından; ofis çalışmalarında güncellenmiş bitki tür listesinde yer alan
Belge Başlığı:
Sayfa 64 of 168
türlerin bulunduğu alanlar ile, burada inşa edilecek yer üstü tesisleri ile bu rapora konu olan
EİH ve erişim yolları güzergahlarının çakışma noktaları gözlenmeye çalışılmış ve bu
durumun olası etkileri belirlenmiştir. Sahada özellikle proje çalışmalarından doğrudan ya da
dolaylı etkilenebilecek habitatlar incelenmiştir. Daha kapsamlı flora tür analizi, proje
süresince ÇINAR tarafından gerçekleştirilecek olan izleme çalışmalarına katılacak Flora
Uzmanları tarafından yapılacak ve belirli periyotlarda raporlar halinde BOTAŞ’a sunulacaktır.
Hazırlanan raporlar aynı zamanda mevcut flora fauna listesinin sürekli güncel tutulmasına
imkan sağlayacak ve elde edilen veriler proje süresince, proje sonrasında ve işletme
aşamasında kullanılabilecek ekosistem kaynakları haline getirilebilecektir.
Kamulaştırılmış genellikle üçüncü sınıf tarım arazileri üzerinde kurulacak olan EİH ve erişim
yollarının tesis edilmesi işlemleri sırasında daha önce gerçekleştirilen benzer projelerde
olduğu gibi üst toprak yönetiminin proje prensiplerine uygun olarak yapılması halinde
herhangi bir etkinin olmayacağı tespit edilmiştir (Şekil 4.1.1.).
a
b
Belge Başlığı:
Sayfa 65 of 168
c
Şekil 4.1.1. a, b Ağrı-Horasan, c Muğla-Marmaris Bölgeleri’nde İnşaat Çalışmaları Tamamlanmış Enerji İletim Hatları
Ancak izleme çalışmaları kapsamında, ilk vejetasyon döneminde bu liste alanda detaylı bir
şekilde kontrol edilerek gerekli güncelleştirmeler yapılacak; bu çerçevede koruma tedbirleri
de daha sağlıklı bir şekilde ortaya konulacaktır.
Faaliyet alanı, Grid Kareleme Sistemi’ne göre B4 karesinde yer almaktadır (Şekil 4.1.2.).
Belge Başlığı:
Sayfa 66 of 168
Şekil 4.1.2. Faaliyet Alanın Grid Kareleme Sistemindeki Yeri
Ülkemiz coğrafi konum itibariyle çeşitli iklimlerin etkisi altındadır. Kuzeyde Kuzey Anadolu ve
Yıldız (Istranca) Dağları kuşağının kuzeye, özellikle Karadeniz’e bakan yamaçlarında
okyanusal; Marmara Denizi çevresi, Ege ve Akdeniz Bölgesi’nde Akdeniz; İç, Doğu ve
Güneydoğu Anadolu’da karasal iklim şartları hüküm sürmektedir. Böylece Anadolu ve
Trakya’nın kuzeyi okyanusların doğusunda kıtaların batısında hüküm süren nemli ılıman;
Ege ve Akdeniz subtropikal; Anadolu’nun orta ve doğu bölgeleri, kıtaların iç kısımlarında
hüküm süren karasal iklimlerin toplandığı bir ülkedir. Yüksek dağlık alanlarda ise daha kuzey
enlemlerde etkili olan soğuk iklim şartları görülür. Bu nedenle Türkiye’de bitki örtüsü
açısından farklı alanların ve fitocoğrafya bölgelerinin bulunması (Şekil 4.1.3.), doğal şartların
bir gereğidir.
Belge Başlığı:
Sayfa 67 of 168
Şekil 4.1.3. Türkiye’deki Fitocoğrafik Bölgeler ve Anadolu Diyagonali (Çaprazı)
(EUR.-SİB.: Avrupa Sibirya Bitki Coğrafyası Bölgesi, Mes.: Akdeniz Bitki Coğrafyası Bölgesi, IR.-TUR.: İran Turan Bitki
Coğrafyası Bölgesi)
Genel bir değerlendirme ile Türkiye’nin kuzeyi bir bütün olarak Avrupa-Sibirya Flora
Bölgesi’ne girer. Kuzeyde Ordu İli’nin doğusundan itibaren Doğu Karadeniz Bölümü Kolşik,
batı kesimleri ise aynı flora aleminin Öksin alt flora veya bölümleri içinde kalır. Marmara
Denizi’nin kuzey kıyıları ile Ege ve Akdeniz Bölgeleri, Doğu Akdeniz Flora Alemi’ni oluşturur.
İç ve Doğu Anadolu Bölgeleri Turan-Önasya veya İran-Turan Flora Bölgesi’ne, Güneydoğu
Anadolu’nun step alanları da İran-Turan Flora Bölümü’ne girer. Kısaca Türkiye; AvrupaSibirya, Akdeniz ve İran-Turan flora bölgelerinin bir ararda bulunduğu bir ülkedir.
Bununla beraber ülkemizde, yükseklik ve bakı şartları, bu flora bölgelerinin birbirinden kesin
çizgilerle ayrılmasını güçleştirmektedir. Zira, Öksin flora bölümünde dağların güneye bakan
yamaçlarında kuru ormanlar, vadi ve depresyonlarda kurakçıl çalılar bulunur. Aynı şekilde
Akdeniz Bölgesi’nde, Nur (Amanos) Dağları’nda olduğu gibi, kuzeye bakan yamaçlarda ve
yüksek yerlerde Öksin elemanlarından ibaret bitki birlikleri ve fizyonomik görünüm itibariyle
ot, çalı, ağaç toplulukları şeklinde oluşan formasyonlar yer alır. Böylece, lokal alanlarda
barınmış ve uygun ekolojik şartlarda hayatiyetlerini sürdüren değişik flora parçaları da
bulunur.
Belge Başlığı:
Sayfa 68 of 168
Faaliyet alanı, İran – Turan Fitocoğrafik Bölgesi sınırları içerisinde kalmaktadır. Iran-Turan
Fitocoğrafik Bölgesi iklim, flora ve vejetasyon açısından oldukça iyi karakterize edilmektedir.
Fizyonomik açıdan hemikriptofit ve kamefitlerin hakim olduğu bu bölge floristik açıdan komşu
bölgelerle çok az bir yakınlık gösterir.
Iran-Turan Fitocoğrafik Bölgesi tüm olarak bir çok türle birlikte tribus, cins ve seksiyon gibi
diğer yüksek taksonların evrim ve gen merkezini teşkil eden bağımsız bir bölgedir.
Ağaçsı olmayan kserofitler açısından doğu Holarktik alemin en zengin bölgesi olarak kabul
edilir. Bir çok monotipik cinsin yanında çok sayıda tür içeren Astragalus, Acantholimon,
Cousinia gibi büyük cinslerin de çıkış merkezi yine Iran-Turan Fitocoğrafik Bölgesi’dir.
Flora Türlerinin Endemizm ve Tehlike Sınıfları Açısından Durumu
Türkiye, kıtalararası geçiş bölgesi konumunda bir ülke olması sebebiyle endemik bitkiler
bakımından zengindir. Ülkemizde tespit edilen toplam bitki türünün yaklaşık % 30’unu
endemik türler oluşturmaktadır.
Endemik bitki türleri için Ekim ve arkadaşları (2000) tarafından hazırlanan “Türkiye Bitkileri
Kırmızı Kitabı” adlı yayında kullanılan IUCN Red Data Book kategorileri aşağıdaki
açıklanmıştır.
EX
: Tükenmiş
EW
: Doğada Tükenmiş
CR
: Çok Tehlikede
EN
: Tehlikede
VU
: Zarar Görebilir
DD
: Veri Yetersiz
NE
: Değerlendirilemeyen
LR
: Az Tehdit Altında; Gelecekte durumlarına göre tehdit açısından sıralanabilecek 3 alt
kategorisi vardır.
1) cd - Conservation Dependent (Koruma Önlemi Gerektiren): 5 yıl içerisinde yukarıdaki
kategorilerden birisine girebilecek taksonlar bu gruptadır.
2) nt - Near Threatened (Tehdit Altına Girebilir): Bir önceki kategoriye konamayan ancak VU
kategorisine konmaya yakın aday olan bitki türleri bu grupta yer alır.
Belge Başlığı:
Sayfa 69 of 168
3) Ic - Least Concern (En Az Endişe Verici): Herhangi bir koruma gerektirmeyen ve tehdit
altında olmayan bitki türleri bu kategoride yer alır.
Faaliyet alanı ve çevresinde bulunan ve bulunması muhtemel endemik taksonlar,
Tablo 4.1.1’de sunulmuştur.
Tablo 4.1.1. Proje Alanında Bulunan ve Bulunması Muhtemel Endemik Taksonlar
FAMİLYA
Takson
Tür Adı
IUCN
tehdit
kategorisi
APİACEAE
Ferula halophila Pesmen (TGBÇTP)
Asa otu
VU
ASTERACEAE
Achillea sieheana Stapf. (TGBÇTP)
Civan perçemi
VU
ASTERACEAE
Scorzonera hieraciifolia (TGP)
İskorcin
LC
ASTERACEAE
Taraxacum farinosum Hausskn. & Bornm (TGBÇTP)
Hindiba
LC
ASTERACEAE
Achillea lycaonica (ÇR)
Civanperçemi/Binyaprak
ASTERACEAE
Centaurea tuzgoluensis Aytaç & H. Duman
VU
ASTERACEAE
Taraxacum mirabile Wagenitz
LC
ASTERACEAE
Anthemis fumariifolia Boiss.
LC
ASTERACEAE
Cousinia birandiana Hub.-Mor
LC
BORAGİNACEAE
Onosma halophilum Boiss. & Heldr. (TGBÇTP)
Emzik otu
VU
CARYOPHYLLACEAE
Gypsophila oblanceolata Bark. (TGBÇTP)
Bahar yıldızı
VU
CHENOPODIACEAE
Microcnemum coralloides (Loscon & Pardo) Font-Quer.
VU
FABACEAE
Astragalus ovalis Boiss. & Bal.
LC
HYPERİCACEAE
Hypericum salsugineum Robson & Hub.-Mor.
(TGBÇTP)
IRIDACEAE
Gladiolus halophilus Boiss. & Heldr.
LAMİACEAE
Salvia halophila Hedge (TGBÇTP)
LILIACEAE
Allium sieheanum [Hausskn. ex ] Kollmann
LİLİACEAE
Allium scabriflorum (ÇR)
PLUMBAGINACEAE
Limonium iconicum Boiss. & Helder
PLUMBAGİNACEAE
Limonium lilacinum (Boiss. & Bal.) Wagenitz (TGBÇTP)
--
LC
PLUMBAGİNACEAE
Acantholimon halophilum Bokhari var. Halophilum
(TGBÇTP)
Elymus elongatus (Host) Runemark subsp. salsus
Melderis
Kardikeni
VU
SCROPHULARİACEAE
Verbascum helianthemoides Hub.-Mor. (TGBÇTP)
Sığır kuyruğu
VU
SCROPHULARİACEAE
Verbascum pyroliforme (Boiss. & Heldr.) O. Kuntze su
(TGBÇTP)
Sığır kuyruğu
VU
POACEAE
Kayış kıran, koyun kıran
LC
VU
VU
Adaçayı
VU
LC
Yabani soğan
VU
LC
EN
Belge Başlığı:
Sayfa 70 of 168
Endemik türlerin Türkiye dağılımları incelendiğinde, alanda bulunan ve bulunması muhtemel
23 taksondan 1 takson EN-ENDANGERED-Tehlikede, 13 takson VU-VULNERABLE-Zarar
Görebilir ve 10 takson LR-LOWER RISK-Az Tehdit Altında statüsündedir. Endemik
taksonlardan “EN” ve “VU” statüsünde olan 14 takson için aşağıdaki önlemler Prof.Dr.Latif
Kurt gözetiminde uygulanacaktır.
-
İnşaa süresince ya da daha evvel özellikle faaliyet alanı ve çevresinde bulunabilecek
yukarıda belirtilen endemik, nadir ve nesli tehdit altında olan türlerin tohumları mutlaka
toplanmalıdır.
-
Tohumların bir kısmı ilgili Tohum Gen Bankalarına ulaştırılmalıdır.
-
Yöreye özgü hassas türler tohum ya da fide olarak flora uzmanları tarafından ekolojik
özellikleri yakın olan alan dışı habitatlara taşınarak (Ex-Situ) yeni populasyonlar
oluşturulmalıdır (Şekil 4.1.4.). Bu uygulama yapılırken genetik kirlenmeyi engellemek
amacıyla bitkiler inşaat koridorunun hemen yanına taşınacaktır (Şekil 4.1.5.).
a
Şekil 4.1.4. a ve b Endemik Bitkilerin Alan Dışına Taşınması
b
Belge Başlığı:
Endemik Bitkilerin Alan Dışı
Endemik Bitkilerin
Habitatlara Taşınması
Alan Dışı Habitatlara
Sayfa 71 of 168
Taşınması
İnşaat Güzergahı
ve/veya koridoru
ve/veya koridoru
a
b
ve/veya koridoru
Endemik Bitkiler Koridor
ve Güzergahtan çok uzak
noktalara taşınmayacaktır
Endemik Bitkiler Koridor
ve Güzergahtan çok uzak
noktalara taşınmayacaktır
c
Şekil 4.1.5. a, b ve c Endemik Bitkiler Genetik Kirlenmeyi Engellemek Amacıyla İnşaat Koridorunun Hemen Yanına Taşınması
FAUNA
Fauna türleri mevsimsel değişiklikler göstermekte olup, bir alanın fauna envanterinin
belirlenmesi birkaç yıl sürebildiğinden, fauna listelerinde verilen türler; arazi çalışmasının
yanı sıra, yöre halkının gözlem ve duyumları, bölgenin biyotop özellikleri ve mevcut yayılma
alanları göz önüne alınarak hazırlanmıştır.
Belge Başlığı:
Sayfa 72 of 168
Bu bağlamda 03.12.2012 tarihinde; su iletim hattı, enerji nakil hattı güzergahlarında, boru
stok sahaları ve yüzey tesislerinin bulunduğu alanlarda ve erişim yollarının bulunduğu
bölgelerde ÇINAR Fauna Uzmanı tarafından arazi etüd çalışmaları gerçekleştirilmiştir. Ofis
çalışmalarında güncellenmiş fauna listesinde yer alan türlerin bulunduğu alanlar ile, burada
inşa edilecek yer üstü tesisleri ile bu rapora konu olan EİH ve erişim yolları güzergahlarının
çakışma noktalarında transekt yöntemi ile gözlemler yapılmış; fauna elemanlarının çeşitli
izleri (ayak izi, dışkı vb.) gibi belirleyici parametreler doğrultusunda incelemeler yapılmıştır.
Mevsimsel kısıtlamaların yoğun olduğu bu dönemde yapılan incelemelerde fauna
elemanlarına ve izlerine az miktarda rastlanmıştır. Elde bulunan bilgileri doğrulamak ve/veya
genişletebilmek amacıyla yerel halkla görüşmeler de gerçekleştirilmiştir. Fauna listeleri, arazi
çalışması sırasında görülmemiş ancak ortamdaki mevcudiyetleri gerek yerel halkla
görüşmeler; gerekse daha önce alanda gerçekleştirilen çalışmalar sonucunda hazırlanan
literatür bilgileri ile ortaya konmuş olan türleri de içermektedir.
Daha kapsamlı fauna tür analizi, proje süresince ÇINAR tarafından gerçekleştirilecek olan
izleme çalışmalarına katılacak Fauna Uzmanları tarafından yapılacak ve belirli periyotlarda
raporlar halinde BOTAŞ’a sunulacaktır.
Faaliyet alanı ve çevresinde bulunan ve habitat özelliği nedeniyle bulunması muhtemel fauna
türlerinden amfibi, sürüngen, kuş ve memeli türleri aşağıda verilmiştir. Tablolarda her türün
familyası, Türkçe adı, habitatı, IUCN kategorisi ve Bern Sözleşmesi kategorileri belirtilmiştir.
Bern Sözleşmesi ve IUCN’de yer almayan türler için (-) işareti konulmuştur.
Ayrıca; T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı’nca 07 Haziran 2012 tarih ve 28316 sayılı Resmi
Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren “2012-2013 Av Dönemi Merkez Av Komisyonu
Kararları” ilgili tablolara işlenmiştir.
Belge Başlığı:
Sayfa 73 of 168
KORUMA STATÜLERİ
Bern Sözleşmesi
Avrupa’nın Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamlarının Korunması Sözleşmesi 1979 Eylül’ ünün
19. günü Bern’de imzalanmış olup bu Sözleşme, 09.01.1984 tarih ve 84-7601 sayılı Bakanlar
Kurulu Kararı ile onaylanarak 20.02.1984 tarih ve 18318 sayılı Resmi Gazete’de
yayımlanmıştır.
Sözleşmenin amacı, yabani flora ve faunayı ve bunların yaşama ortamlarını muhafaza
etmek, özellikle birden fazla devletin işbirliğini gerektirenlerin korunmasını sağlamak ve bu
işbirliğini geliştirmektir. Sözleşmeye imza atan ülkeler, tehlike altında bulunan bitki ve hayvan
türlerini ve doğal yaşam ortamlarını korumak amacıyla gerekli yasal ve idari önlemleri
almakla yükümlüdür.
o Yaban flora ve faunanın korunması ve gelecek nesillere aktarılması gerekli estetik
bilimsel, kültürel, rekreasyonel, ekonomik ve özgün değerde doğal bir miras olduğunu takdir
ederek ,
o Biyolojik dengenin devamlılığında yabani flora ve faunanın oynadığı temel rolü bilerek,
o Yabani flora ve faunanın birçok türlerinin ciddi biçimde tükenmekte olduğu ve bazılarının
yok olma tehlikesine maruz olduğunu kaydederek,
o Yabani flora ve faunanın korunmasında, hükümetlerin ulusal amaçları ve programlarında
dikkate alınması ve özellikle göçmen türlerin korunmasında uluslararası işbirliğinin
gerekliliğini takdir ederek, bu sözleşme kabul edilmiştir.
BERN Sözleşmesi ekleri ve bu eklerin kategorileri, Tablo 4.1.2.’de sunulmuştur.
Tablo 4.1.2. Bern Sözleşmesi Kategorileri ve Anlamları
Ek-I
Strictly Protected Flora Species
Mutlak Koruma Altındaki
Flora Türleri
Ek-II
Strictly Protected Fauna Species
Mutlak Koruma Altındaki Fauna Türleri
Ek-III
Protected Fauna Species
Koruma Altındaki Fauna Türleri
Belge Başlığı:
Sayfa 74 of 168
IUCN Red List Kategorileri
IUCN, “Nesli Tükenme Tehlikesi Altında Olan Türlerin Kırmızı Listesi” ("IUCN Red List") ve
bitki ve hayvan türlerinin dünyadaki en kapsamlı Küresel Koruma durumu envanteridir. IUCN
Kırmızı Listesi Uluslararası Doğal Hayatı ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği tarafından
sürdürülmektedir.
IUCN Kırmızı Listesi, kesin ölçüt kullanılarak, binlerce tür ve alttürlerin nesillerinin tükenme
riskini değerlendirerek oluşturulmaktadır. Bu ölçüt tüm türlerle ve dünyanın her bölgesi ile
ilgilidir. Kırmızı Liste ile amaçlanan; koruma meselelerine kamunun ve politikacıların dikkatini
çekmek ve bununla birlikte türlerin yok oluşunu azaltmak için uluslararası camiaya yardım
etmektir. Güçlü bir bilimsel altyapı ile oluşturulan IUCN Red List, biyolojik çeşitliliğin durumu
ile ilgili en geçerli rehber olarak kabul edilmektedir.
IUCN Kırmızı Liste Sınıfları ve Ölçütleri, küresel tükenme riskleri yüksek olan türleri
sınıflandırmak için kolayca anlaşılabilecek bir sistem olarak tasarlanmıştır. Bu sistemin
amacı, farklı türleri tükenme risklerine göre sınıflandırmak için açık ve nesnel bir yöntem
oluşturmaktır. Ancak, Kırmızı Liste tükenme riski yüksek türlere dikkat çekerse de, koruma
önlemleri arasında öncellikleri saptamak için tek yöntem değildir. Sistemin geliştirilmesi
sürecinde yapılan geniş kapsamlı danışma ve sınamalar, sistemin canlıların çoğu için sağlam
sonuçlar verdiğini göstermiştir. Sistem, türleri tehdit sınıflarına tutarlı olarak yerleştiriyorsa da,
kullanılan ölçütler her türün biyolojik özelliklerini dikkate almaz. Bu nedenle özel durumlarda
tükenme riski olduğunda daha yüksek veya daha düşük olarak tahmin edilebilir.
1994 öncesinde IUCN Kırmızı Kitap ve Kırmızı Listelerinde daha öznel tehdit sınıfları
neredeyse 30 yıldır kullanılmaktaydı. Bu tehdit sınıflarının yenilenmesi gereği uzun zamandır
bilindiği halde, son geliştirme süreci 1989’da IUCN Species Survival Commission (SSC)
Steering Committee’den gelen daha nesnel bir yöntem geliştirilmesi istemiyle başladı. IUCN
Konseyi yeni Kırmızı Liste sistemini 1994’de onayladı.
IUCN Kırmızı Liste Sınıfları ve Ölçütlerinin amaçları;
 Değişik kişilerce tutarlı olarak uygulanabilecek bir sistem temin etmek;
Belge Başlığı:
Sayfa 75 of 168
 Tükenme riskini etkileyen değişik faktörlerin değerlendirilmesi için kolay anlaşılır bir
rehberle değerlendirmelerin nesnelliğini artırmak;
 Birbirinden çok farklı türlerin karşılaştırılabileceği bir sistem sağlamak;
 Tehdit altındaki tür listelerini kullananların her türün nasıl sınıflandırıldığını anlamalarını
sağlamaktır.
Kategoriler 10 grupta tasnif edilmiştir (Tablo 4.1.3. ve Şekil 4.1.6.); bu tasnifte, tükenme hızı,
nüfus büyüklüğü, coğrafi dağılım alanları ile nüfus ve dağılım derecesi kriterleri dikkate
alınmıştır.
Tablo 4.1.3. IUCN Kategorileri ve Anlamları
Evaluated
Değerlendirmeye alınmış
Not Evaluated (NE)
Değerlendirmeye alınmamış
Adequate data
Yeterli data mevcut
Data Deficient (DD)
Yeterli data mevcut değil (data eksik)
Extinct (EX)
Türü tamamen yok olmuş, nesli tükenmiş tür
Extinct in the Wild (EW)
Vahşi doğada nesli tükenmiş tür
Critically Endangered (CR)
Önemli derecede yok olma tehlikesi olan tür
Endangered (EN)
Yok olma tehlikesi olan tür
Vulnerable (VU)
Koruma önlemi alınmazsa ileride yok olma tehlikesi olan tür
Near Threatened (NT)
Neredeyse tehdit altında
Least Concern (LC)
En az kaygılanılan tür
Belge Başlığı:
Sayfa 76 of 168
Şekil 4.1.6. IUCN Kategorileri Arasındaki İlişkiler
Amfibiler
Proje alanı ve çevresinde bulunan ve bulunması muhtemel ikiyaşamlı türleri Tablo 4.1.4.’te
verilmiştir.
Tablo 4.1.4. Proje Alanında Yaşayan ve Yaşaması Muhtemel Amfibi Türleri
Familya ve Tür Adı
Türkçe Adı
Habitat
IUCN Red
List
Bern
BUFONİDAE
Az bitkili veya ormanlık bölgelerde nemli taşlık
Bufo bufo
Siğilli Kurbağa
kısımlarda yaşar. Gündüzleri taş altı, topraktaki
LC
III
LC
II
LC
III
oyuk ve deliklerde gizlenir.
Geceleri faal olan bu tür, gündüzleri bahçe ve açık
Pseudepidalea viridis
Gece Kurbağası arazideki taş altlarında veya topraktaki deliklerde
gizlenir.
RANIDAE
Pelophylax ridibundus
Ova Kurbağası
Bol bitkili havuz, göl ve ağır akan sularda yaşar.
Sudan fazla ayrılmaz.
Kaynak: Demirsoy, A., 1996, Türkiye Omurgalıları “Amfibiler”, Çevre Bakanlığı Çevre Koruma Genel Müdürlüğü,
Proje No: 90-K -1000-90. Ankara.
Kaynak: Baran, İ., 2008, Türkiye Amfibi ve Sürüngenleri, TÜBİTAK Popüler Bilim Kitapları, Ankara
Belge Başlığı:
Sayfa 77 of 168
Faaliyet alanı ve çevresinde bulunan ve habitat özelliği nedeniyle bulunması muhtemel 3
amfibi türünden 1 tanesi Bern Ek-2 ve 2 tanesi de Bern Ek-3 listesinde yer almaktadır.
Amfibi türlerinin tamamı IUCN Red List Kategorileri’nden LC (en az endişe verici)
kategorisinde yer almaktadır ve Türkiye’de oldukça bol ve yaygın olup, şu anda herhangi bir
tehdit altında değildir.
Sürünqenler
Faaliyet
alanı
ve
çevresinde
bulunan
ve
bulunması
muhtemel
sürüngen
türleri
Tablo 4.1.5.’te verilmiştir.
Tablo 4.1.5. Proje Alanında Yaşayan ve Yaşaması Muhtemel Sürüngen Türleri
Türkçe Adı
IUCN Red
Habitat
Bern
MAKK
VU
-
Ek-I
List
TESTUDINIDAE
Testudo graeca
Tosbağa
Kuru, taşlı ve kumlu arazide yaşar.
AGAMİDAE
Agama (Laudakia)
stellio
Dikenli Keler
Kayalıklar, taşlık alanlar
-
II
Ek-I
Agama (Trapelus)
ruderata
Bozkır keleri
Az bitkili çöl veya çölümsü step
bölgelerde taşlı ve topraklı ortamlarda.
-
-
-
Kayalıklar, taşlık alanlar
LC
II
Ek-I
Su kenarları, açık yamaçlar, vadi
yamaçları, taşlık, kayalık alanlar,
çayırlar, makilikler, tarlalar
LC
III
Ek-I
Tarla kertenkelesi Taşlık, kayalık alanlar, Tarlalar,
Çalılıklar, Bozkırlar, Yarı çöl ortamlar
LC
II
Ek-I
LACERTİDAE
Parvilacerta parva
(Lacerta parva)
Lacerta trilineata
Ophisops elegans
Cüce kertenkele
Büyük yeşil
kertenkele
COLUBRIDAE
Natrix natrix
Natrix tessellata
Dolichophis caspius
(Coluber caspius)
Platyceps najadum
Eirenis modestus
Yarı sucul yılan
Suya yakın taşlık yerlerde yaşarlar.
LC
III
Ek-I
Su yılanı
Suya yakın taşlık yerlerde yaşarlar.
LC
II
Ek-I
LC
II
Ek-I
LC
II
Ek-I
LC
III
Ek-I
Hazar yılanı
İnce Yılan, Ok
Yılanı
Uysal yılan
Açık yamaçlar, taşlık, kayalık alanlar,
çayırlar, tarlalar, bağ, bahçeler
Orman içi,
çalılıklar
taşlık,
Taşlık, kayalık alanlar
kayalık
alanlar,
Kaynak: Demirsoy, A., 1997, Omurgalılar “Sürüngenler, Kuşlar ve Memeliler” Meteksan A.Ş., Ankara.
Kaynak: Demirsoy, A., 1996, Türkiye Omurgalıları “Amfibiler”, Çevre Bakanlığı Çevre Koruma Genel Müdürlüğü, Proje No: 90-K
-1000-90. Ankara.
Kaynak: Baran, İ., 2008, Türkiye Amfibi ve Sürüngenleri, TÜBİTAK Popüler Bilim Kitapları, Ankara
(*)=T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı “2012-2013 Av Dönemi Merkez Av Komisyonu Kararları”
Belge Başlığı:
Sayfa 78 of 168
sürüngen türünden 6 tanesi Bern Ek-2 ve 3 tanesi de Bern Ek-3 listesinde yer almaktadır.
Sürüngen türleri arasında 9 tür IUCN Red List Kategori’lerinde yer almasına rağmen,
Türkiye’de oldukça bol ve yaygın olup, ayrıca herhangi bir tehdit altında değildir.
Sürüngen türlerinden 10 tanesi T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı’nca 07 Haziran 2012 tarih
ve 28316 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren “2012-2013 Av Dönemi
Merkez Av Komisyonu Kararları”nın yansıtıldığı en son listelere göre Ek-I (Orman ve Su İşleri
Bakanlığı’nca Koruma Altına Alınan Yaban Hayvanları) listesinde bulunmaktadır.
Kuşlar
Faaliyet alanı ve çevresinde bulunan ve bulunması muhtemel kuş türleri Tablo 4.1.6.’da
verilmiştir.
Belge Başlığı:
ÇED RAPORU EKİ
Sayfa 79 of 168
Tablo 4.1.6. Faaliyet Alanı ve Çevresinde Bulunan ve Bulunması Muhtemel Kuş Türleri
Türkçe Adı
PODICIPEDIDAE
LOPLU DALGIÇGİLLER
Podiceps cristatus
Tepeli batağan
Podiceps grisegena
Podiceps nigricollis
PHOENICOPTERIDAE
Phoenicopterus ruber
Kırmızı boyunlu batağan
Karabayun yumurtapiçi,
karaboyun batağan
IUCN
Üreme döneminde tatlı iç suları tercih eder.
Red
AKK
Data Bern Statü 2011Book
2012
LC
A.5.
III
Y
Ek-I
LC
A.3.
II
Y
Ek-I
İç Bölgelerde koloniler halinde yuva yapar. Kışın büyük göllede ve deniz kıyısında bulunur.
LC
A.4.
II
Y
Ek-I
Flamingolar büyük topluluklar halinde, durgun sulara sahip göl, tuz gölü, ya da lagünlerde yaşalar.
LC
A.3.1.
II
Y
Ek-I
LC
A.4.
III
Y
Ek-II
LC
B.5.
III
K
Ek-III
LC
A.4.
II
Y
Ek-I
LC
A.3.1.
II
Y
Ek-I
Durgun ya da yavaş akan tatlı ve acı sularda yaşar.
LC
A.5.
III
Y
Ek-III
Büyük pek derin olmayan temiz suları tercih ederler. Sulak alanlarda açık alanları tercih ederler.
LC
A.5.
III
Y
Ek-III
Kenarında yuva yapmaya elverişli bitkilerle örtülü ağaçlık alanların olduğu sığ ve daimi suları tercih ederler.
LC
A.5.
III
Y
Ek-III
Küçük, sığ bataklıklar ve göllerin bitki örtülü kıyı kısımlarında yaşar.
LC
A.4.
III
Y
Ek-III
Çokça kıtasal iklimlerde yetişip ürese de, bazen okyanusların ve alpin-arktik dış bölgelerinden uzak ılıklaşan
bölgelerde de görülür.
FLAMİNGOLAR
Flamingo
ANATIDAE
ÖRDEKGİLLER
Anser anser
Bozkaz
Anser albifrons
Habitat
Üreme alanı olarak sazlıklı tatlı su göllerini tercih eder. Göç zamanı ve kış aylarındaysa her türlü sulak alanda
geceleyebilir, tarlalara beslenmeye iner.
Akalınlı büyük kaz, sakarca Nehirlere, göllere, su birikintilerine yakın tundra, otlak ve çayırlarda, ekili tarlalarda yaşarlar; kışları engebeli taşkın
kazı
alanlar, halofitli bitkilerin olduğu veya kurak bozkırlarda bulunur.
Bu tür iç tatlısu kıyılarına, açık kırsaldaki steplere, yüksek platolarda ve dağlık arazilerde bulunan tuzlu su ve acı
Tadorna ferruginea
Pasrenkli angıt, angıt
sulara sıklıkla uğrar. Üreme mevsimleri dışında bu tür; alçak alanlarda bulunan dereleri, yavaş akan nehirleri, tatlısu
havuzlarını, sele uğramış otlakları, bataklıkları ve acısu veya tuzlusu göllerini tercih ederler, ayrıca
tarımsal alan
çevresinde suni havzalarda bulunurlar
Tadorna tadorna
Anas platyrhynchos
Alkuşaklıkaz, suna
Yeşilbaş ördek
Anas acuta
Kılkuyruk
Anas crecca
Kırık ördek, çamurcun
Anas querquedula
Bağırtlak, çıkrıkcın
İngiliz adalarından ,Fransa`nın batı sahillerine, oradan Asya ve Çin`e kadar göl ve nehir kıyılarındaki sazlıklarda
yaşarlar.
Belge Başlığı:
ÇED RAPORU EKİ
Anas penelope
Fiu, ıslıkçı
Anas clypeata
Kaşıkgaga, kaşıkçın
Aythya fuligula
Patka, tepeli ördek
Aythya ferina
Netta rufina
Kışın göller,barajlar,lagünler ve sığdeniz kıyısında bulunur.
LC
A.5.
III
Y
Ek-III
Normal zamanlarda tatlı suları tercih etmelerine rağmen kışın deniz kıyılarının daha ılıman ortamına göçerler.
LC
A.4.
III
Y
Ek-II
LC
A.5.
III
Y
Ek-III
Tatlı su, göl ve su birikinde yaşarlar.
LC
A.5.
III
Y
Ek-III
Tatlı ve tuzlu suları, kamışlı ve sazlı suları severler.
LC
A.5.
III
Y
Ek-III
Sığ tatlısu yada alkali göllerde ve ötrofik göllerde bulunurlar.
EN
A.2.
II
Y
Ek-I
Her türlü yüksek, kayalık, ormanlık dağda görülebilir.
LC
A.1.2.
II
Y
Ek-I
Yaşam alanını orman ile bozkırın birleştiği bölgelerden seçer.
VU
A.1.2.
II
Y
Ek-I
LC
A.1.2.
II
Y
Ek-I
Bozkır, tarım arazisi gibi açık alanlarda yaşar.
LC
A.3.
II
Y
Ek-I
Yaşam alanı olarak açık alanlara, tarım alanlarına, meralara ve bataklıklara yakın ormanlık alanlarda yaşar ve ürer.
LC
A.3.
II
Y
Ek-I
Kerkenez
Dağlar, vadiler, orman kenarları, bozkırlar, tarım alanları, deniz kıyıları hatta şehirlerde görülebilir.
LC
A.2.
II
Y
Ek-I
Kızıl kerkenez
Bozkırlardaki küçük yerleşimler, harabeler, kaya yarları onun yaşam ve üreme ve yaşama alanıdır.
LC
A.2.
II
Y
Ek-I
LC
A.1.2.
II
Y
Ek-I
Elmabaş
Macar ördeği, pas rengi
ördek
Oxyura leucoephala
Dikkuyruk, akbaş
ACCIPITRIDAE
YIRTICI KUŞLAR
Aquila chrysaetos
Aquila heliaca
Circus cyaneus
Buteo rufinus
Buteo buteo
FALCONIDAE
Falco tinnunculus
Falco naumanni
Falco peregrinus
Sayfa 80 of 168
Kaya kartalı
Şah kartal
Mavi doğan, gök delice
Kızıl şahin
Şahin
Yoğun vejetasyona sahip göller ve sazlıklar; alçak arazilerdeki göller, deniz kıyıları,
tundralardaki göletler, düşük debili nehirlerde yaşarlar.
Bu tür açık habitatların düşük zemin örtüsü, otlak, sulak ve bataklık, haliç kıyısı arazileri, çayırlar, bataklık, mera, tarla,
maki, bozkır ve yarı çöl de dahil olmak üzere geniş bir yelpazede yaşar
DOĞANGİLLER
Gezginci doğan
Genellikle orta kuşak enlemleri altında, Akdeniz bölgesinde ve Batı Palearktik bölgesine komşu alanlarla orta Asya'da
yaşar.
Falco columbarius
Güvercin doğan
Orman kenarlarındaki açık alanları, bataklık kenarlarını, tarım alanlarını yaşam alanı olarak tercih eder.
LC
B.1.2.
II
K
Ek-I
Falco vespertinus
Kızılayak doğan
Bozkır ve benzeri açık arazide bulunur.
NT
B.3.
II
T
Ek-I
PHASIANIDAE
TAVUKSULAR
Alectoris chukar
Kınalı keklik
LC
A.2.
III
Y
Ek-III
Çok yağış almayan, yarı kurak ve kurak bölgelerde, çalı ve otlarla kaplı yamaçlarda, vadilerde ve yüksek tepelerdeki
ekili alanlar ve bağların çevresindeki kayalık, taşlı arazilerde sürüler halinde yaşarlar.
Belge Başlığı:
ÇED RAPORU EKİ
Coturnix coturnix
Bıldırcın
Sayfa 81 of 168
Tarım alanları, çayırlar, bozkır ve yarı çöllerde bulunur.
LC
A.3.
III
Y
Ek-III
Orman kenarları açık meralar, sığ su birikintilerin oldugu bölgeler ve bataklıklar genel yaşam alanlarıdır.
LC
A.3.
II
Y, T
Ek-I
Suyun mevcut olduğu otlak habitatlar, akarsu, sığ göller ve diğer sulak alanlar ile yakın çöl alanlarında yaşar.
LC
A.2.
II
G
Ek-I
Step, Akdeniz ve ılıman kuşakta yaşar ve çoğalırlar.
LC
A.5.
III
Y
Ek-III
Acı ve tuzlu göller,bataklık ve lagünlerde yaşar.
LC
A.4.
II
Y
Ek-I
Kumlu ve çakıllı göl kıyıları ile akarsularda görülür.
LC
A.3.
II
Y
Ek-I
Açık ekili araziler, çeltik tarlaları, göl ve ırmak kenarları belli başlı yaşama alanlarıdır.
LC
A.5.
III
Y
Ek-II
LC
B.3.
II
KT
Ek-I
LC
A.2.
II
Y, G
Ek-I
LC
A.3.
II
Y, G
Ek-I
LC
A.3.1.
II
Y
Ek-I
LC
B.3.
II
K
Ek-I
GRUIDAE
Grus grus
Anthropoides (Grus) virgo
Turna
Telli turna
RALLIDAE
YELVEGİLLER
Fulica atra
Su tavuğu, sakarmeki
RECURVIROSTRIDAE
AVOZETKUŞUGİLLER
Recurvirostra avosetta
Avozet kuşu, kılıçgaga
CHARADRIIDAE
YAĞMURKUŞUGİLLER
Charadrius dubius
Kolyeli küçük yağmurkuşu
Vanellus vanellus
Kızkuşu
SCOLOPACIDAE
ÇULLUKGİLLER
Tringa stagnatilis
BURHINIDAE
Burhinus oedicnemus
GLAREOLIDAE
Glareola pratincola
Bataklık kızılbacağı
(düdükçünü)
göllerin hemen yanıbaşındaki yerlerde, tatlısu lagünleri ve buna bağlantılı alanlarda ve hatta dahada küçük alanlarda
bile hayatta kalabilir.
KOCAGÖZGİLLER
Kocagöz, çayır balabanı
Genellikle sulak alanların çevresindeki bozkır tarla,taşlık çakıllık ve kısa bitkilerin bulunduğu ortamlarda yayılış
gösterir.
BATAKLIKKIRLANGICIGİL
LER
Bataklık kırlangıcı
LARIDAE
MARTIGİLLER
Larus melanocephalus
Akdeniz martısı
Larus minutus
Geniş ve hafif meyilli ovalık alanlarda, nehir geçen vadiler ve çöküntü alanlarda, çoğunlıkla açık sulak alanlar, nehir ve
Cüce martı
Bu kuşlar suya yakın çamurlu, kısa veya dağınık otların bulunduğu steplerde, bilhassa tuzlu göl ve bataklık kıyılarında
alanlarda yerleşir.
Deniz kıyısı, göl kenarlar ve adalarda yuva yapar ve yaşar.
Bu tür deniz kıyılarında, rezervuarlar, göletler ve göller, özellikle dere ve kanalizasyon çıkışlarında, kumdan ve
çamurdan plajlarda, nehirlerin ağızlarında ve deniz kıyısı boyunca bulunur.
Belge Başlığı:
ÇED RAPORU EKİ
Larus argentatus
COLUMBIDAE
Columba palumbus
Streptopelia decaocto
Streptopelia turtur
CUCULIDAE
Cuculus canorus
STRIGIDAE
Athene noctua
Gümüş martı
LC
A.4.
III
Y
Ek-II
Dağlık alanlarda bol tohum yıllarında kayın ve meşe ormanlarında görülür.
LC
A.4.
-
Y
-
Kumru
Aslında bir kır kuşudur. İnsan yerleşimlerine sonradan uyum sağlamıştır.
LC
A.5.
III
Y
Ek-II
Üveyik
Orman kenarları, ağaçlıklı açık arazi, tarım alanları, verimli ovalar en sevdiği alanlardır.
LC
A.3.1.
III
G
Ek-III
LC
A.2.
III
G
Ek-I
Kırsal bölgelerde tarlaların ve bahçelerin yakınlarında yaşar.
LC
A.2.
II
Y
Ek-I
Sulak alanlar, açık araziler ve yerleşim yerlerinde bulunur.
LC
A.3.1.
III
G
Ek-I
-
A.3.1.
II
G
Ek-I
LC
A.3.1.
II
G
Ek-I
Seyrek ormanlar, ağaçlı yada çalılıkaçık araziler ve orman kenarlarında yaşar.
NT
A.2.
II
G
Ek-I
Açık kısa bitkili ve seyrek ekili alanları sever.
LC
A.2.
II
G
Ek-I
Tarlalar, düzlüklerdeki otlaklar, alçak çalılık bozkırlarda ve kurak taşlık arazilerde yaşar.
LC
A.5.
II
Y
Ek-I
Kurak, ağaçsız, çıplak ve otlak bozkırlarda, tarlalar, yarı çöller ve kumullarda yaşar.
LC
A.3.
II
Y
Ek-I
Tahtalı güvercin
GUGUKKUŞUGİLLER
Gugukkuşu
Kukumav kuşu
EBABİLGİLLER
Ebabil, Kara sağan
Merops apiaster
CORACIIDAE
Coracias garrulus
UPUPIDAE
Kırlar, bozkırlar, ormanlar, park ve bahçeler, tundra ve turbalıklar, fundalıklar, bataklıklar ve kumullar belli başlı yaşam
alanlarıdır.
BAYKUŞGİLLER
Apus apus
MEROPIDAE
bulunur.
GÜVERCİNGİLLER
APODIDAE
Tachymarptis (Apus) melba
Bu tür kıyı ve yakın kıyı bölgelerde yaşar fakat büyük göller, rezervuarlar ve iç sular alanlarda da beslenme amacıyla
Sayfa 82 of 168
Akkarın ebabil
Deniz kıyıları ve dağlardaki kayalık yarlarda bulunur.
ARIKUŞUGİLLER
Arıkuşu
Sıcak iklimleri seven arıkuşları özellikle beslenmesi için gerekli uçan böcekleri kolay bulabileceği sulak alanların
yakınlarında, kum ve killi toprak duvarlarına küçük delikler açarak koloniler kurarlar.
KUZGUNGİLLER
Kuzgun
ÇAVUŞKUŞUGİLLER
Upupa epops
Hüthüt, çavuşkuşu, ibibik
ALAUDIDAE
TARLAKUŞUGİLLER
Melanocorypha calandra
Boğmaklı tarlakuşu
Calandrella brachydactyla
Bozkır toygarı
Belge Başlığı:
ÇED RAPORU EKİ
Alauda arvensis
Tarlakuşu
HIRUNDINIDAE
KIRLANGIÇGİLLER
Hirundo rustica
İs kırlangıcı
Delichon urbicum
MOTACILLIDAE
Anthus campestris
Anthus pratensis
Pencere kırlangıcı
Kır incirkuşu
Çayır incirkuşu
Motacilla alba
Akkuyruksallayan
Erithacus rubecula
Luscinia megarhynchos
Phoenicurus ochruros
Phoenicurus phoenicurus
Saxicola rubetra
Saxicola torquatus
LC
A.4.
III
Y
Ek-II
Kırsal alanlarda, küçük kentlerde, ekili alanların civarında ürer. Üreme dönemi dışında sazlık alanda konaklar.
LC
A.5.
II
G
Ek-I
Şehirlerde, köylerde ve açık alanlarda koloniler kurar.
LC
A.3.
II
G
Ek-I
LC
A.2.
II
G
Ek-I
R
Sarı kuyruksallayan
TURDIDAE
Ağaçsız açık alanları, çiftlikleri, yaylaları, otlakları, kırları, fundalıkları, kıyı kumullarını ve ekili alanları seven bir kuştur.
KUYRUKSALLAYANGİLLE
Motacilla flava
Motacilla cinerea
Sayfa 83 of 168
Dağ kuyruksallayanı
Taşlık, kurak ve boş arazilerde, yüksek veya sık çalılıkların olduğu bölgelerde,kum ve çakıllıklarda, steplerde
bulunurlar.
Tarım yapılmayan ağaçsız açık arazileri tercih ederler.
LC
A.3.
II
G
Ek-I
Sulak alanlarda, nemli mera ve çayırlarda bulunur
LC
A.3.1.
II
G
Ek-I
Genelde su yakınlarını tercih eder; göl, akarsu veya deniz civarında yaşar.
LC
A.3.1.
II
Y
Ek-I
LC
A.2.
II
Y
Ek-I
Ormanlarda, ağaçlıklarda ve bahçelerde yaşarlar.
LC
A.3.
II
Y
Ek-I
Akdeniz ülkelerinin orman ve bahçelerinde bol rastlanır.
LC
A.2.
II
G
Ek-I
LC
A.2.
II
Y
Ek-I
LC
A.3.
II
Y
Ek-I
LC
A.3.
II
Y
Ek-I
LC
A.3.
II
Y
Ek-I
LC
A.3.
II
G
Ek-I
LC
A.2.
II
G
Ek-I
Yükseklerde hızlı akan dereler, alçak irtifada gölet bentleri ve çağlayanlarda ürer. Kışın su kenarları ve şehirlerde
bulunur.
ARDIÇ KUŞUGİLLER
Nar bülbülü, kızılgerdan
Bülbül
Ev kızılkuyruğu
Bahçe kızılkuyruğu
Çayır taşkuşu
Taşkuşu
Oenanthe oenanthe
Kuyrukkakan
Oenanthe hispanica
Karakulak kuyrukkakan
Kayalık yamaçlar, yarlar, yayla köyleri ve şehirlerde ürer. Çoğunlukla yüksek irtifada bulunur ancak kış mevsiminde
deniz kıyısına kadar iner.
Karışık ormanlar, çalılıklar, park ve bahçelerde görülebilirler.
Yaşam alanı taşkuşuna benzer ve sulak ve kuru çayırlar, kırlar, fundalıklar, alçak çalılıklar ve tarlalarda bulunur.
Otların daha uzun olduğu çayırlarda yuva yapar.
Fundalık, bataklıklar, maki, frigana, sulak alanlar, tarım arazileri, kıyı kayalıkları ve tepeleri ya da yukarıdaki gibi çalılar,
fundalık ve açık yerlerde yaşamaktadır.
Çok çeşitli tipteki ağaçsız ve taşlık açık arazide bulunur; tundra, kayalık yamaçlar, turbalıklar, meralar, ağaçsız tepeler,
engebeli otlaklar ve kumullarda ürer.
Bozkır yada benzer açık arazilerdeki kayalık, makilik ve çalılık yamaçlarda ürer ve yaşar.
Belge Başlığı:
ÇED RAPORU EKİ
Oenanthe isabellina
Turdus merula
Turdus philomelos
Turdus pilaris
Toprak renkli kuyrukkakan
Karatavuk
Şarkıcı ardıç
Ardıç
SYLVIDAE
ÖTLEĞENGİLLER
Cettia cetti
Setti bülbülü
Locustella luscinioides
Acrocephalus scirpaceus
Acrocephalus arundinacrus
Savi'nin dere ardıçkuşu
Saz ardıçkuşu
Büyük saz ardıçkuşu
Hippolais icterina
Sarı mukallit
Hippolais pallida
Gri mukallit
Sylvia melanocephala
Sylvia hortensis
Karabaş küçük ötleğen
Orfe ötleğeni
Sylvia curruca
Akgerdan ötleğen
Sylvia atricapilla
Karabaş ötleğen
Sylvia borin
Bahçe ötleğeni
Yumuşak ve nispeten düz hatlı bölgeleri tercih ederler. Gevşek kumlu ve çakıllı araziler boz kuyrukkakanlar için uygun
Sayfa 84 of 168
LC
A.3.
II
Y
Ek-I
Parklar, bahçeler, korular da dahil olmak üzere şehir merkezlerinden dağlık bölgelere kadar her bölgede bulunurlar.
LC
A.3.
III
Y
Ek-III
Yaprak döken çeşitli ağaçların bulunduğu ormanlar, parklar ve yoğun bitki örtüsü olan bahçeler.
LC
A.2.
III
Y
Ek-II
Tarlalar, açık alanlar çalılıklar, ormanlar ve parklar. Sert kışlarda bahçeleri de ziyaret eder.
LC
B.2.
III
K
Ek-II
LC
A.2.
II
Y
Ek-I
LC
A.2.
II
G
Ek-I
Orta yükseklikteki irtifalarda bulunan sazlıklarda, göl ve bataklık kenarlarında yaşarlar.
LC
A.2.
II
G
Ek-I
Yaşama ortamı geniş ve bölünmemiş sulak alanlar, göller ve akarsuların etrafındaki yoğun sazlık ve kamışlıklardır.
LC
A.3.
II
G
Ek-I
LC
A.3.
II
G
Ek-I
LC
A.3.
II
G
Ek-I
LC
A.3.
II
Y
Ek-I
LC
A.2.
II
G
Ek-I
LC
A.2.
II
G
Ek-I
Nemli ve tabakalı ormanlarda park ve bahçelerde,ağaçlıklarda yuva yapar ve yaşar.
LC
A.2.
II
G
Ek-I
Karışık ormanların ve orman kenarlarının altındaki sık bitki örtüsü içlerinde yaşar ve ürerler.
LC
B.3.
II
T
Ek-I
değildir.
Yoğun çalılık ve kamışların bulunduğu sulak alanlarda yaşarlar. Hızlı akmayan akarsular, göl ve bataklık kıyıları bu tür
için en ideal yaşam ve üreme bölgeleridir.
Çoğunlukla çok geniş bataklık ve sazlıklarda, dere yataklarında, sulak bölgeler civarındaki sık bitki örtüsü içinde
bulunur.
Bu küçük kuş, çalılıklarla, açık dökülen ormanlık bölgede hem de park ve bahçelerde çoğunlukla suya yakın bulunan
bir türdür.
Kapalı ormanların dışında her türlü çalılık ve ağaçlı arazide bulunur.
Alçak çalılıklar, makiler, bahçeler ve Güney Avrupa’da dağ eteklerindeki fundalıklar ve zeytin bahçelerinde özellikle
bodur fidanlıklarda görülür.
Gür, açık veya yarı açık ormanlık alanlarda, mantar meşesi (Quercus Suber) veya portakal ve zeytin bahçeleri ve
makilerde bulunur.
Açık ve ekili alanlarda yuva yapmaya elverişli çalılıkların ve ağaçların olduğu bölgelerde yaşarlar. Orman kenarları,
parklar ve bahçeler de bu türün rastlanabileceği mekanlardır.
Sylvia communis
Çalı ötleğeni
Açık alan ve tarım arazilerinde yaşayan bu tür, bu arazilerin etrafındaki çalılık ve dikenliklere yuvalanır.
LC
A.3.
II
G
Ek-I
Phylloscopus trochilus
Söğütbülbülü
Ağaçlıklar ve bilhassa sineği celbeden Söğütlüklerde, karışık ormanlarda, çalılık park ve bahçelerde görülür.
LC
A.3.1.
II
T
Ek-I
Belge Başlığı:
ÇED RAPORU EKİ
MUSCICAPIDAE
SİNEKKAPANGİLLER
Muscicapa striata
Gri sinekkapan
Ficedula hypoleuca
PARADOXORNITHIDAE
Panurus biarmicus
AEGITHALIDAE
Aegithalos caudatus
SITTIDAE
Kara sinekkapan
Bıyıklı baştankara
Uzunkuyruk baştankara
Büyük kaya sıvacıkuşu
Lanius collurio
Ek-I
Ormanlar,parklar, meyve bahçeleri ve büyük bahçelerde yuva yapar ve yaşar.
LC
A.1.2.
II
G
Ek-I
Sulak alanlardaki büyük sazlıklarda yaşar; göç eden bir tür değil, yıl boyu aynı alanlarda görülmektedir.
LC
A.3.
II
Y
Ek-I
LC
A.2.
III
Y
Ek-II
LC
A.3.
II
Y
Ek-I
LC
A.2.
II
Y
Ek-I
Kayalıklarda ve dağların orman olmayan yamaçlarında yaşar.
LC
A.2.
II
Y
Ek-I
Tatlısu ve bataklık kenarlarındaki söğütlük ve çalılıklarda yaşar. Ayrıca ağaçlık ve korulukların kenarlarında görülürler.
LC
A.2.
III
Y
Ek-II
Ormanlarda, bahçe ve parklarda yapraklarını döken yaşlı ağaç tepelerinde yaygın olarak bulunur.
LC
A.2.
II
G
Ek-I
Çalılık açık arazileri ve bu tip arazi kenarlarındaki çitlerde tünemeyi sever.
LC
A.3.
II
G
Ek-I
Tarımsal arazi ve alçak fundalıklarda bulunur.
LC
A.3.
II
G
Ek-I
LC
A.5.
III
Y
Ek-II
Altında zengin bitki örtüsü olan ve karışık yaprak döken ormanlarda, bu vasıfta parklarda ve büyük bahçelerde
görülürler.
Karışık ormanlarda , park ve büyük bahçelerde de görülebilir.
Kaya zeminli bölgelerde kayalık vadiler yaşam alanlarını oluşturur. Genellikle 400-2000 metre rakımlar arasındaki
kayalıklarda, bu kayaların derin çatlak ve yarıklarında, taş çakıl olan arazilerde rastlanabilir.
ÇULHAKUŞLARI
Çulhakuşu
SARIASMAGİLLER
Sarıasma
ÇEKİRGEKUŞLARI
Çekirgekuşu
Lanius minor
Karaalın çekirgekuşu
CORVIDAE
KARGAGİLLER
Corvus corax
G
SIVACIKUŞUGİLLER
Sitta tephronota
LANIIDAE
II
BAŞTANKARALAR
Kaya sıvacısı
Oriolus oriolus
A.3.
UZUNKUYRUK
Sitta neumayer
ORIOLIDAE
LC
BIYIKLI
Sıvacı
Remiz pendulinus
Orman kenarlarında, parklarda, bahçelerde, tenis kortlarında ve mezarlıklarda bol bol tüner.
BAŞTANKARALAR
Sitta europaea
REMIZIDAE
Sayfa 85 of 168
Karakarga
Yüksek yaylalarda, kayalık sahillerde, kayalık ormanlarda, fundalıklarda, hayvancılık yapılan dağlık bölgelerde
yaşarlar.
Belge Başlığı:
ÇED RAPORU EKİ
Corvus corone
Leşkargası
Corvus monedula
Cüce karga
Pica pica
STURNIDAE
Saksağan
Pembesığırcık
Sturnus vulgaris
Sığırcık
Passer domesticus
Passer hispaniolensis
Petronia petronia
LC
A.5.
-
Y
Ek-III
Yerleşme yerleri civarında ve içinde, park ve bahçelerde, tarlalarda, kayalıklarda, harabelerde yaşar.
LC
A.5.
-
Y
Ek-III
Tarım alanları ile seyrek ağaçlı alanlar ve çalılıklarda yaşar.
LC
A.5.
-
Y
Ek-III
LC
A.4.
II
G
Ek-I
LC
A.5.
-
Y
Ek-II
Bahçeler, parklar ve tarlaların yaygın, girgin ve gürültücü kuşudur.
LC
A.5.
-
Y
Ek-III
Sulak tarım arazileri ve küçük yerleşimlerde bulunur. Park ve bahçelerde, tarım arazilerinde sıkça görülür.
LC
A.3.
III
Y
Ek-II
LC
A.3.
III
Y
Ek-I
yaşar.
SIĞIRCIKGİLLER
Sturnus roseus
PASSERIDAE
Ağaçlıklı tarım alanlarında, bahçelerde, parklarda, orman kenarlarında, bataklık ve sazlıklar civarında, dağlık yerlerde
Sayfa 86 of 168
Kurak bozkır, kayalık alçak tepeler ve tarlalarda koloni halinde ürer. Oldukça sosyaldir. Koloni halinde ürer ve bazen
binlerce kuş bir arada kayalık yarlara, binalara ya da zemindeki deliklere yuva yapar.
Seyrek ormanlar, seyrek ağaçlı açık araziler, tarım arazileri, zeytin bahçeleri, parklar, meyve bahçeleri, çiftlikler ve
şehir merkezlerinde görülürler.
SERÇEGİLLER
Ev serçesi
Bataklık serçesi, söğüt
serçesi
Kayalık serçesi
Kayalıklarda, koyaklarda, taşlı ve kumlu alanlarda, açık ve genellikle bitki örtüsü cılız alanlarda, düzlüklerden dağlara
çeşitli yüksekliklerde yaşar.
FRINGILLIDAE
İSPİNOZGİLLER
Fringilla coelebs
İspinoz
Çeşitli ormanlar, korular ve fundalıklarda barınır ve ürer.
LC
A.4.
III
Y
Ek-II
Serinus serinus
Kanarya
Yarı açık, alçak boylu vegetasyonlu alanların böldüğü, gevşek ağaç ve çalı gruplarının bulunduğu alanlarda ürer.
LC
A.3.
II
Y
Ek-I
Carduelis chloris
Florya
LC
A.3.
II
Y
Ek-I
LC
A.3.
II
Y
Ek-I
Carduelis cannabina
Ketenkuşu
Seyrek ormanlar, zeytin ve meyve bahçeleri, yüksek ağaçların bulunduğu bahçeler ve parklarda yaşar, kışın diğer
ispinozlarla karışık sürüler oluşturur.
Diğer ispinoz türleri kadar akrobatik olmadıkları için özellikle kışları ağaçlık ya da fundalıklarda, açık arazilerin dışında
genellikle alçak çalılıklar, sık otluklarda, bol ağaçlı düzlüklerde, etrafı çitle çevrili tarım alanlarında yaşar.
Belge Başlığı:
ÇED RAPORU EKİ
Sayfa 87 of 168
Saka
Carduelis carduelis
EMBERIZIDAE
Emberiza hortulana
Miliaria (Emberiza) calandra
Otsu bitkilerin zengin olduğu ağaçlık alanlar, bozkırlar, orman açıklıkları, fundalıklar, makilikler, Sibirya stepleri, dikenlik
LC
A.3.1.
II
Y
Ek-I
Dağ, bozkır, sarp kayalık,tarımsal arazi ve alçak fundalıklarda bulunurlar.
LC
A.3.
III
G
Ek-II
Açık,nemli ve üzerinde oturabileceği ve ötebileceği yüksek strukturlar olan bölgeleri tercih eder.
LC
A.4.
III
Y
Ek-II
açık alanlar, akarsu başları, bahçeler ve köylerde yaşar.
KİRAZKUŞUGİLLER
Kirazkuşu
Tarla kirazkuşu
Kaynak: Kiziroğlu, İ, 2008, Red Data Book for Birds of Türkiye (Türkiye Kuşları Kırmızı Listesi), Desen Matbaa, Ankara.
Prof. Dr. İlhami Kiziroğlu tarafından hazırlanan “The Birds of Türkiye” adlı yayında, kuş türlerinin korunma durumu ve statüleri ile ilgili olarak kullanılan sembollerin açıklaması şu şekildedir:
A
: TAM YILLIK KUŞ TÜRÜ OLUP YERLİ YA DA YAZ GÖÇMENİ YANİ KULUÇKALADIKTAN SONRA TÜRKİYE’Yİ TERK EDEN GÖÇMEN TÜRLER
A.1.0.
: Şüpheye yer bırakmayacak şekilde yok olan ve artık doğal yaşamda görülmeyen türler
A1.1
: Doğal popülasyonları şu anda tükenmiş veya en az son 15-25 yıllık süreçte doğal yaşamda artık görünmeyen, ancak volier, kafes ve diğer yapay koşullarda yaşamını sürdüren evcilleşmiş,
domestik türler
A1.2
: Tüm Türkiye’deki birey sayısı 1-20 birey çift arasında olan türler
A2
: Önemli ölçüde tükenme tehditi altında olan, birey sayısı sayıları gözlendiği bölgede 22-50 birey arasında değişen türler A3
yüksek olan, sayıları gözlendiği bölgede 52-500 birey arasında değişen türler A.3.1.
: Tükenebilecek duyarlıkta, vahşi yaşamda soyu tükenme riski
: Gözlendikleri bölgelerde eski kayıtlara göre azalma olan, sayıları 502-1000 birey arasında değişen türler
A4
: Populasyonlarında lokal bir azalma olan ve gözlendikleri bölgelerde henüz tükenme tehditi altına girmemiş olan, popülasyonları 1002-10.000 birey arasında değişen türler
A5
: Populasyonlarında henüz azalma ve tükenme tehditi gibi bir durum söz konusu olmayan türler
A6
: Sadece rastlantısal türleri içeren, bir veya en fazla iki gözleme dayalı, yeterince araştırılmamış ve haklarında sağlıklı veri olmayan türler
A7
: Türler hakkında Türkiye’de tam sağlıklı ve güvenli kayıtları olmayan
B
: KIŞ ZİYARETÇİSİ YA DA TRANSİT GÖÇER TÜRLER
B1.0.
: Daha önce Türkiye’de kışlayan ve şu anda tükenmiş olan türler
B1.1.
: Türkiye’yi kışlak veya geçiş bölgesi olarak kullanan ve popülasyonları önemli ölçüde tükenme tehditi altında olan türler
B1.2.
: Türkiye genelinde nüfusları çok azalmış olan ve izlendikleri bölgede sayıları 1-20 birey arasında sayıları olan türlerB2 : Önemli ölçüde tükenme tehditi altında olan, sayıları gözlendiği bölgede 2250 birey arasında değişen türler
B3
: Vahşi yaşamda soyu tükenme tehlikesi büyük olan ve sayıları gözlendikleri bölgelerde genel olarak 52-500 birey arasında değişen türler
Belge Başlığı:
ÇED RAPORU EKİ
B3.1.
: Gözlendikleri bölgelerde eski kayıtlara göre azalma eğiliminde olan, sayıları 502-1000 birey arasında değişen türler
B4
: Populasyonlarında mevzii bir azalma olan, gözlendikleri bölgelerde henüz tükenme altına girmemiş, sayıları 1002-10.000 birey arasında değişen türler
B5
: Gözlenen popülasyonlarında henüz bir azalma ve tükenme tehditi gibi bir durum söz konusu olmayan türler
B6
: Sadece rastlantısal türleri içeren, ikiden daha az gözleme dayalı, az araştırılmış ve yeterince kaydı olmayan türler
B7
: Kayıtları çok az, emin ve sağlıklı olmayan ve üzerinde şu anda bir değerlendirme yapılması mümkün olmayan türler
Y
: Yıllık kuş (yerli türler), Bazı kuluçkaya yatan ve kışlayan popülasyonları farklı olabilen türler
G/GK
: Göçmen türler (Yaz göçmeni), Kışın Türkiye’yi terk ederek sıcak bölgelere göçen türler
K
: Kış aylarını yurdumuzda geçiren, kış ziyaretçisi türleri
T
: Transit göçerler, ilkbahar ve sonbahar göçlerinde, göç yolu üzerindeki Türkiye’yi kullanan türler
R
: Rastlantısal türler
N
: Nadir türler
Sayfa 88 of 168
Belge Başlığı:
Sayfa 89 of 168
tane kuş türünden 75 tanesi Bern Ek-2 ve 33 tanesi de Bern Ek-3 listesinde yer almaktadır.
T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı’nca 07 Haziran 2012 tarih ve 28316 sayılı Resmi
Kararları”nın yansıtıldığı en son listelere göre; 79 kuş türü Ek-I, yani “Orman ve Su İşleri
Bakanlığı’nca Koruma Altına Alınan Yaban Hayvanları” listesinde; 16 kuş türü Ek-II, yani
“Merkez Av Komisyonunca Koruma Altına Alınan Av Hayvanları” listesinde; 18 kuş türü ise
Ek-III’de yani “Merkez Av Komisyonunca Avına Belli Edilen Sürelerde İzin Verilen Av
Hayvanları” listesinde bulunmaktadır.
Kuş türlerinden 1 tür hariç tamamı IUCN Red List Kategorileri’nde yer almaktadır. Bu türlerle
ilgili daha önce gerçekleştirilen enerji iletim hatlarında da görülebileceği üzere kuş
populasyonunun korunması amacıyla enerji iletim hattının üzerinde kuşkonmazların
bulundurulması, direklerin üst kısımlarının kuşlar tarafından fark edilebilmesi için fosforlu
renklerle boyanması gibi önlemlerin alınmasıyla kuşlar üzerinde olumsuz etkilerin meydana
gelmesi engellenecektir.
Alan açısından Aquila heliaca (Şah kartal) ve Oxyura leucoephala (Dikkuyruk) türleri,
korunma statüleri nedeniyle önem taşımaktadır. Phoenicopterus ruber (Flamingo) ise alanda
büyük gruplar oluşturmaktadır. Ülkemiz, flamingolar için iki büyük üreme alanına ev sahipliği
yapmaktadır. Bu alanlardan biri Tuz Gölü olduğundan, alan ayrıca önem taşımaktadır.
Özellikle bu kuş türleri açısından dikkat edilmesi gereken husus, alanda gerçekleşecek
faaliyetlerden etkilenmemeleri için faaliyetlerin, bu türlerin üreme dönemleri dışında
yapılmasıdır. Fauna açısından önem arzetmekte olan kuş varlığının büyük oranda deşarj
hattının Tuz Gölü tarafında kalan kısmında yoğunlaştığı ve tuzlu su deşarj hattının 2013 yılı
Şubat ayının sonuna kadar bitirileceği öngörülmekte olup, Mart ve Temmuz ayları arasında
bu bölgede herhangi bir çalışma yapılmayacaktır. Proje kapsamında bu bölgede yapılacak
tek çalışma deşarj hattına ait aktiviteler olup proje boyunca bu alanda başka bir inşaat
aktivitesi yapılmayacaktır.
Belge Başlığı:
Sayfa 90 of 168
Ayrıca alıcı ortama proje sonunda deşarj edilecek toplam su miktarı Tuz Gölü Yeraltı Doğal
Gaz Depolama Projesi ÇED Raporu (2003) Bölüm 5.2.5.4 de verildiği üzere 60 x 106 m³ olup
gölde buharlaşmanın olmayacağı kabulü ile proje süresi boyunca deşarj edilecek suyun
kaplayacağı alan, A = 60 km² (4,5 km yarıçapındaki daire)’dir. Tuz Gölü’nün toplam yüzey
alanı kurak dönemlerde 1,200 km2, yağışlı dönemlerde ise en fazla 1,600 km²’ye
ulaşmaktadır. Buna göre Tuz Gölü’nün hacmi 360,000,000 m3 ile 480,000,000 m3 arasında
değişmekte olup en kötü duruma göre buharlaşma olmayacağı kabul edildiğinde, yıllık deşarj
edilecek suyun, göl seviyesinde 3-4 cm’lik bir artışa sebep olacağı hesaplanmıştır. Bu
bağlamda, deşarj edilecek suyun, buharlaşmanın da etkisi göz önüne alındığında, Tuz
Gölü’nün su seviyesinde kayda değer bir yükselme yapmayacağı açık olup, bu durum alanda
beslenen, kışlayan ve üreyen kuşlar üzerinde, kurak ve yağışlı dönemlerde herhangi bir
etkiye sebebiyet vermeyecektir.
Memeliler
Faaliyet alanı ve çevresinde bulunan ve bulunması muhtemel memeli türleri, Tablo 4.1.7.’de
verilmiştir.
Tablo 4.1.7. Faaliyet Alanı ve Çevresinde Bulunan ve Bulunması Muhtemel Memeli Türleri
Türkçe Adı
Bern
AKK
(*)
IUCN
Red
Habitat
List
LEPORIDAE
Lepus europaeus
Yabani tavşan
III
Ek-III
LC
Kirpi
-
Ek-I
LC
Çalılık ve kayalıklar
ERINACEIDAE
Ağaçlık, seyrek ormanlık, bahçeler,
Erinaceus concolor
yerleşim alanları, genellikle nemli
yerler.
CRICETIDAE
Microtus nivalis
(Chionomys gud)
Arvicola terrestris
Ağaç sınırının üst kısmında, seyrek
Karfaresi
III
-
LC
çalıların olduğu taşlık yerlerde,
yarıklarda.
Susıçanı
-
-
LC
Tilki
-
Ek-III
LC
Sık otlarla kaplı su kenarları,
çayırlık, ormanlar.
CANIDAE
Vulpes vulpes
Orman ve çalılık alanlar, tarlalar,
açık araziler
Belge Başlığı:
Sayfa 91 of 168
Türkçe Adı
Bern
AKK
(*)
IUCN
Red
Habitat
List
Tundra, ormanlık step, açık arazi,
Canis lupus
Kurt
II
Ek-I
LC
orman, kovukları olan dağlık
bölgeler.
SCIURIDAE
Spermophilus xanthoprymnus
Gelengi
-
Ek-I
NT
Anadolu Körfaresi
-
-
DD
Arap tavşanı
-
Ek-I
LC
Bozulmamış az eğimli düzlükler,
step, özellikle çayırlı yerler.
SPALACİDAE
Nannospalax nehringi
Dişleri ile kazdıkları toprak altı
galeri sisteminde yaşarlar.
RODENTIA
Allactaga williamsi
Step, yarı çölleşmiş alanlar.
MUSTELIDAE
Her türlü kovuk, çukur, delik, çalı içi,
Mustela nivalis
Gelincik
III
Ek-II
ağaç atıklarının yığıldığı yerler,
LC
kütüklerdeki oyuklar, açık araziler,
tarım arazileri.
VESPERTILIONIDAE
Orman, açık arazi, kültür alanları,
Pipistrellus pipistrellus
Cüceyarasa
III
-
LC
parklar, yerleşim yeri ve su
kenarlarına yakın bölgeler.
Myotis blythii
Farekulaklı küçükyarasa
II
Ek-I
LC
Küçük nalburunlu yarasa
II
Ek-I
LC
Büyük mağaralar, harap binalar.
RHINOLOPHIDAE
Rhinolophus hipposideros
Ağaçlık alanlarda, bodrumlar,
harabeler, çatı altı.
MUSTELIDAE
Karışık ve çayırlık içeren orman, yer
Meles meles
Porsuk
III
Ek-II
LC
yer ağaç içeren kayalık, tarla ve
çayır kenarına yakın step ve yarı
step, su kenarları.
Kaynak: Demirsoy, A., 1996, Türkiye Omurgalıları “Memeliler”, Çevre Bakanlığı Çevre Koruma Genel Müdürlüğü, Proje No: 90K-1000-90. Ankara.
memeli türünden 3 tanesi Bern Ek-2 ve 5 tanesi de Bern Ek-3 listesinde yer almaktadır.
Belge Başlığı:
Sayfa 92 of 168
T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı’nca 07 Haziran 2012 tarih ve 28316 sayılı Resmi
Kararları”nın yansıtıldığı en son listelere göre; 6 tane memeli türü Ek-I yani “Orman ve Su
İşleri Bakanlığı’nca Koruma Altına Alınan Yaban Hayvanları” listesinde, 2 memeli türü Ek-II,
yani “Merkez Av Komisyonunca Koruma Altına Alınan Av Hayvanları” listesinde ve 2 memeli
türü ise Ek-III’de yani “Merkez Av Komisyonunca Avına Belli Edilen Sürelerde İzin Verilen Av
Hayvanları” listesinde bulunmaktadır.
Memeli türlerinin tamamı IUCN Red List Kategorileri’nde yer almaktadır, fakat herhangi bir
tehdit altında değildir.
BİYOLOJİK ÇEVRE ÜZERİNE ETKİLER ve ÖNERİLEN ÖNLEMLER
Hazırlanan bu rapor kapsamında ele alınan EİH’larının tesis edilmesi ve erişim yollarının
açılması çalışmaları kapsamında çevre üzerine etkiler ve önerilen önlemler aşağıda
belirtilmiş olup, alanın genel itibarıyla çorak bir arazi yapısına sahip olması, güzergahlar
boyunca ormanlık alanların bulunmaması (ağaç kesimi yapılmayacaktır), kalıcı tesislere
erişim amaçlı açılacak yolların toplam uzunluğunun 3.976 m olması ve EİH’larının tesis
edilmesi sonrasında özellikle tarım alanlarında arazi sahiplerinin tarım aktivitelerine devam
edebilmesi nedeniyle oluşacak etkilerin düşük düzeyde ve tolere edilebilir seviyede olması
beklenmektedir.
 Enerji İletim Hattı (EİH) incelendiğinde (Şekil 4.1.7.) büyük kısmının kurak step alanlarda
kalacağı görülmektedir. EİH yapım aşamasında, sadece direk dikim noktalarındaki bitki
örtüsünde tarım alanlarında tahribat etki olacaktır. Olabilecek olumsuz etkileri azaltmak için
EİH kazı ve montaj çalışmalarında üst toprak yönetimi uygun şekilde yapılacaktır.
Belge Başlığı:
Sayfa 93 of 168
Şekil 4.1.7. Yapılması Planlanan Enerji Nakil Hattı Ve İlave Yollar Güzergahı
 Genel olarak EİH boyunca ağaç kesimi gerçekleşmesi, ekosistem açısından negatif bir
durum yaratmaktadır. Bu projede ekosistem açısından pozitif olan durum, alanda herhangi
bir ağaç kesiminin gerçekleşmeyecek olmasıdır.
 EİH kapsamında ortalama 100 – 200 m arasında değişen mesafelerde, her bir direk için 4
m2’lik alanlar kullanılacağı ve erişim yolları kapsamında farklı lokasyonlarda toplam uzunluğu
3.976 m ve genişlikleri 3 – 5 m arasında değişen yollar açılacağı için inşaat faaliyeti ve proje
uygulamaları aşamasında kullanılacak alan miktarı ile oluşacak çevresel etkiler, sahada
yayılış gösteren fauna elemanlarının beslenme ve üreme alanlarında daralmaya yol
açmayacaktır. Alanda özellikle faaliyetin yapılacağı koridorlarda yapılan gözlemlerde, fauna
elemanlarının yuvalarına rastlanmamıştır.
Belge Başlığı:
Sayfa 94 of 168
 Planlanan projenin çevredeki doğal hayata vereceği zarar inşaat aşamasıyla sınırlı kalıp,
proje faaliyete geçtikten sonra akut karakterde bir fiziksel/biyolojik zararın meydana
gelmeyeceği, zira florayı oluşturan türlerin yeniden eski alanlarına doğru yayılacağı
öngörülmektedir.
 EİH güzergahında, mevcut yollara bağlanacak servis yollarının inşası, aynı şekilde, sınırlı
hacme sahip vejetatif alanlarda bitki örtüsünde tahribata yol açabilecektir. Proje sahasına
isabet eden bitki türlerinin alan genelinde geniş yayılışta türler olması, yani, ele alınan
sahada floristik yapı ve tür kompozisyonun çevresindeki yapıya benzemesi, uygulamaların
yapılacağı yerdeki arazi yapısı ve bitki türlerinin varlığında ancak sınırlı ve ekosistem
içerisinde tolere edilebilir nitelikte bir değişimin meydana gelecek olması, planlanan EİH’nın
ekolojik açıdan ciddi bir tahribat meydana getirmeyeceği yönünde bir kanaat oluşturmaktadır.
Fakat yine de oluşabilecek etkilere karşı önlem olarak: inşaat süresince ya da daha evvel
özellikle faaliyet alanı ve çevresinde bulunabilecek endemik, nadir ve nesli tehdit altında olan
türlerin tohumları mutlaka toplanmalıdır. Tohumların bir kısmı ilgili Tohum Gen Bankalarına
ulaştırılmalıdır. Yöreye özgü hassas türler tohum ya da fide olarak flora uzmanları tarafından
ekolojik özellikleri yakın olan alan dışı habitatlara taşınarak (Ex-Situ) yeni populasyonlar
oluşturulmalıdır. Bu uygulama yapılırken genetik kirlenmeyi engellemek amacıyla bitkiler
inşaat koridorunun hemen yanına taşınacaktır.
 Direklerin inşaat aşamasında, direk ayaklarının hafriyat çalışmalarında; üst örtü toprağı,
düzgün şekilde yapısı bozulmadan sıyrılacak ve direk ayak kenarlarına depolanacaktır.
Sonrasında alt örtü toprağı da benzer şekilde dağıtılmadan çıkarılarak depolanacaktır. Direk
ayaklarının temel işlemlerinin tamamlanmasından sonra alt örtü toprağı ile temel iç dolgu
işlemleri yapılacaktır. Ardından bitkisel(nebati) toprak malzemesi, direk ayaklarının altına
düzgün şekilde serilecektir. Dolayısıyla arazi hazırlık ve inşaat aşamalarında hafriyat artığı
oluşmayacaktır.
 EİH’nın özellikle ötücü kuş türleri (Passares) üzerinde olumsuz etkilere neden olması
beklenmemektedir. Yapılan çalışmalar da, bu görüşü doğrular niteliktedir. Buna karşın iletim
hatlarının büyük ve ötücü olmayan (Non passares) kuş türleri üzerinde zaman zaman
olumsuz etkilere neden olduğu belirtilmektedir. Alanda kuş çeşitliliği oldukça fazla olup,
Belge Başlığı:
Sayfa 95 of 168
EİH’nın inşa edileceği kuru step alanlardan ziyade sulak alan ve yakın çevresini yaşam alanı
olarak kullandıkları gözlenmiştir. Dolayısıyla olumsuz bir etki yaratmayacağı öngörülmektedir.
Ayrıca, Bu türlerle ilgili daha önce gerçekleştirilen enerji iletim hatlarında da görülebileceği
üzere
kuş
populasyonunun
korunması
amacıyla
enerji
iletim
hattının
üzerinde
kuşkonmazların bulundurulması, direklerin üst kısımlarının kuşlar tarafından fark edilebilmesi
için fosforlu renklerle boyanması gibi önlemlerin alınmasıyla kuşlar üzerinde olumsuz etkilerin
meydana gelmesi engellenecektir.
 Proje ÇED Raporu (2003) Bölüm 4.2.12.3 Fauna kısmında verildiği, alanda daha önce
gerçekleştirilen Biyolojik Çeşitlilik Raporu’nda, alanda yerel halkla yapılan görüşmelerde Kurt
varlığından bahsedilmiştir. Fauna elemanlarından sahada varlığı bilinen kızıl tilki (Vulpes
vulpes) ve varlığından bahsedilen kurt (Canis lupus) ile diğer karnivorların geniş dolaşma
alanına sahip türlerden olması, proje faaliyetinden zarar görmeden, arazinin daha sakin
kesimlerine yönelmelerini mümkün kılmaktadır. Proje faaliyet alanı dışında proje alanıyla
benzer özelliklere sahip karasal habitatların bulunuşu sayesinde tedirgin ve rahatsız olan
fauna unsurları ve hedef türe ait grupların sahanın daha sakin ve emniyetli alanlara doğru
çekilme şansı vardır. Özellikle EIH ve erişim yolları inşaatının çok kısa süre içinde
tamamlanacak
olması,
ünitelerin
tesis
aşamasında
bu
canlılara
olası
etkilerini
engelleyecektir.
 Planlanan projenin çevredeki doğal hayata vereceği zarar inşaat aşamasıyla sınırlı kalıp,
proje faaliyete geçtikten sonra akut karakterde bir fiziksel/biyolojik zararın meydana
gelmeyeceği öngörülmektedir.
 Kuş türleri hareket ve göç kabiliyetlerinin fazla olması dolayısıyla, fare benzeri küçük
kemirgen (Rodentia) türleri ve tavşanın (Lepus sp.) ise üreme potansiyellerinin büyüklüğü
sayesinde proje faaliyeti ile doğabilecek küçük çaplı habitat kayıpları ve olumsuz etkileri
tamponlayacak kapasitede olduğu ifade edilebilir.
Projenin şantiye faaliyeti esnasında meydana gelecek gürültü kirliliği ve işleyecek trafik, iki
olumsuz faktör olarak fauna üzerinde etkide bulunabilmektedir. Özellikle inşaat sırasında iş
makineleri kullanılırken hassas türleri etkileyecek ölçüde gürültü oluşacaktır. Bu sırada açığa
çıkabilecek olan gürültünün önlenmesi için çalışan makineler sürekli bakımlı tutulacak ve her
Belge Başlığı:
Sayfa 96 of 168
türlü önlem alınacak, bunun dışında inşaat sırasında oluşacak her nevi gürültü konusunda
Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliğiʹnde verilen sınırlara
uyulacaktır. Böylece gürültüyü, fauna türlerini tedirgin etmeyecek dereceye indirmek
mümkündür.
 İş makineleri ve ekipmanların periyodik bakımları yapılması gürültü kirliliğini önleyecek
diğer bir tedbirdir. Diğer yandan, çoğu türün gürültü kaynağından uzak kalma imkânı
bulunduğu ve ayrıca yaban hayvanlarının aynı yerde süregelen insan faaliyetine ve türe göre
değişmekle birlikte, nispeten kısa sürede alıştığı bilinmektedir.
 Büyük memeli türlerinin dolaşma alanları alan genişliğiyle kıyaslandığında, arazide küçük
bir bölümü işgal edecek olan işletme faaliyetinden dolayı, büyük memeli türlerinin kullandığı
habitatlarda kayda değer bir kaybın oluşmayacağı, bu durumda ise proje alanındaki
vejetasyonun, yaban hayatı türlerinin bağımlı olduğu örtü ve besin unsurları açısından kritik
bir öneme sahip olmadığı düşünülmektedir.
 İnşaat çalışmaları öncesinde yabanıl fauna bileşenlerinin civarda bulunmadığına, bu
kesimlerden
uzaklaşmış
olduklarına
emin
olunacaktır.
İnşaat
çalışmaları
öncesi
gerçekleştirilecek görsel kontrollerde rastlanan hayvanların kendiliklerinden kaçarak
uzaklaşmaları beklenmelidir. Bireyler eğer uzaklaşmazlarsa, kaçırmaya yönelik olarak
seslerden yararlanılmalıdır. Alışılmadık ve yüksek tondaki seslerden meydana gelecek
rahatsızlık sonucu bitkilerin ve toprağın içine, arasına veya altına saklanan formlar ortaya
çıkarak yakın alanlarda, kendilerini daha güvenli hissedecekleri habitatlara uzaklaşmak
zorunda kalacaklardır.
 Toprak altında da yaşamakta olan yabanıl türler arasında koruma altında olmayan türler
bulunduğu gibi koruma altında olan birçok tür de söz konusudur. Hazırlanan bu ek rapor
inşaat işlerinde alınacak önlemleri de kapsamakta olup çalışmalar öncesinde inşaat
aktivitelerinin yapılacağı ve etkisi altında kalacak alanlar dikkatlice gözden geçirilecektir. Bu
kontroller esnasında, zeminde yaşayan ve toprak altına barınan yabanıl formlara ait yuva
giriş delikleri ve zemin üzerindeki tümseklerin yerleri belirlenecektir. Bu kesimlerde yapılacak
çalışmalarda özellikle dikkatli olunacaktır. Çünkü toprak içerisinde, yüzeye yakın kesimlerde
bazı kemirgenler, kurbağa, kertenkele, yılan ve diğer memeli formların bulunması olasılığı
Belge Başlığı:
Sayfa 97 of 168
vardır. Bu kesimlerde bu yabanıl formların mevcut olduğu durumlarda iş makinelerinin
faaliyeti esnasında açığa çıkabilecek, hatta bu esnada çeşitli derecelerde zarara uğrama riski
söz konusudur. İstenmeyen bu durumun önüne geçebilmek, yani hayvanların iş
makinelerinden
olumsuz etkilenmesinin
önüne
geçebilmek
için
ya
kendiliklerinden
kaçmalarına müsaade edilecek ya da uygun donanım ve yöntem ile yakalanan bireyler, alan
dışında uygun ortamlara taşınacaklardır.
 Sahanın barındırdığı flora ve fauna elemanları için projenin tamamlanması aşamasını
takiben biyorestorasyon uygulanması gerekecektir. İnşaat çalışmaları sırasında bitkisel
toprak tabakası sıyrılması ve daha sonra yüzey kaplaması amaçlı kullanılmak üzere uygun
yerlerde depolanması ve inşaat bitiminde tesviye işlemi gerekmektedir.
 Proje kapsamında ÇED ve Çevre Yönetim Planı’nda belirtildiği üzere mümkün olduğunca
mevcut ulaşım yolları kullanılacaktır. Ancak, Bölüm 3.2’de belirtildiği üzere ulaşımı olmayan
pompa istasyonları ve depolama tanklarına erişim için yeni yolların açılması söz konusu
olacaktır. Yeni yolların açılması veya mevcut olanların genişletilmesi çalışmaları sürecinde
yabanıl formların zarar görmemesi için dikkatli olunacaktır. Söz konusu çalışmalara
başlanılmadan önce veya çalışmalar sürerken meydana gelecek rahatsızlıklar nedeniyle
açığa çıkabilecek yabanıl formların zarar görmeden bu kesimlerden uzaklaştırılmasında;
çalışmalar esnasında ortaya çıkması olası fazla malzemenin gelişigüzel doğal ortamlara
tasfiye edilmeyip önceden planlanmış çalışmalarda kullanılması ya da geçici veya daimi
depolama alanlarına boşaltılmasında büyük yararlar vardır.
 Proje kapsamında söz konusu yolların açılması veya genişletilmesi; inşaat çalışmalarında
kullanılacak malzemelerin temin edilmesi, kırılması, iş makineleriyle taşıyıcı araçlara
yüklenmesi, taşınması ve kullanılacağı kesimlere boşaltılması aşamasında toz emisyonları
söz konusu olabilecektir. Tozun canlı türleri ve doğal habitatlar üzerindeki olumsuz etkileri
ilgilenenler tarafından bilinen konulardır. Bu nedenle meydana gelebilecek toz emisyonlarının
özellikle proje sahası ve yakın çevredeki bitkisel doku ve yaban hayatı habitatları üzerinde
meydana getirebileceği olumsuz etkilerin önlenebilmesi veya en aza indirilebilmesi için bazı
önlemler alınacaktır. Özellikle bu malzemenin elde edilmesi ve işlenmesi aşamasında
sulama ve çöktürme gibi yöntemlerle bu emisyonların önüne geçilebilmektedir.
Belge Başlığı:
Sayfa 98 of 168
 İnşaat faaliyetine başlanmasıyla birlikte birçok kaynaktan, farklı düzeylerde gürültüler
ortaya çıkacaktır. Bilindiği gibi birçok hayvan türü insanlara göre daha düşük desibeldeki
sesten olumsuz etkilenmektedir. Etkilenme sonucunda ya o kesimlerdeki habitatlarını terk
ederler ya da, başta üreme olmak üzere beslenme, dinlenme, barınma gibi değişik
faaliyetlerine ara verirler veya tamamen vazgeçebilirler. İstenmeyen bu durumun önüne
geçebilmek amacıyla inşaat sezonunun kuluçka/üreme dönemine rastlayan dilimlerinde
yönetmelikle belirlenmiş olan minimum düzeye indirilmesini sağlayacak önlemler alınarak bu
durumun önüne geçilebilir. Bu bağlamda izleme çalışmaları kapsamında inşaat süresince
ÇINAR fauna uzmanı tarafından gerekli kontroller yapılarak alanda mevcut olan fauna
elemanlarına herhangi bir etki olduğunun veya olma riskinin belirlenmesi durumunda, gerekli
önlemler alınacaktır. Rapora konu olan EİH ve erişim yollarının inşaat çalışmalarının 2013
yılı Şubat ayının sonuna kadar bitirileceği göz önüne alındığında, fauna elemanlarının
özellikle üreme dönemlerine etkisi beklenmemektedir.
 Fauna envanter tablolarından da görülebileceği gibi faaliyet alanı içerisinde ve komşu
habitatlarda Bern Sözleşmesi ek listelerine (Ek-II ve Ek-III) giren yabanıl formlar
bulunmaktadır. Bern Sözleşmesi, II. Bölümünde tüm taraf ülkelerin Ek-II ve Ek-III’e giren
göçmen türler açısından önem taşıyan alanlara özel önem vermek zorunda olduklarını
vurgulamaktadır. Tüm bu noktalar ışığında, projenin hayata geçirileceği tüm kesimlerde
gerçekleştirilmesi planlanan her türlü faaliyet esnasında, özellikle Bern Sözleşmesi eklerinde
(Ek-II ve Ek-III’) yer alan tüm yabanıl hayvan türleriyle ilgili olarak Bern Sözleşmesi koruma
tedbirlerine ve bu sözleşmedeki 6. ve 7. Madde hükümlerine uyulacaktır. Sözleşmeye imza
atan ülkeler, tehlike altında bulunan bitki ve hayvan türlerini ve doğal yaşam ortamlarını
korumak amacıyla gerekli yasal ve idari önlemleri almakla yükümlüdür. Bu hükümler;
1- Kesin olarak koruma altına alınan fauna türleri ile ilgili olarak (6. madde);
- Her türlü kasıtlı yakalama ve alıkoyma, kasıtlı öldürme şekilleri,
- Üreme ve dinlenme yerlerine kasıtlı olarak zarar vermek veya buraları tahrip etmek,
- Yabani faunayı bu sözleşmenin amacına ters düşecek şekilde özellikle üreme, geliştirme
ve kış uykusu dönemlerinde kasıtlı olarak rahatsız etmek,
- Yabani çevreden yumurta toplamak veya kasten tahrip etmek veya boş dahi olsa bu
yumurtaları alıkoymak,
- Fauna türlerinin canlı veya cansız olarak elde bulundurulması ve iç ticareti yasaktır.
Belge Başlığı:
Sayfa 99 of 168
2- Korunan fauna türleri ile ilgili olarak (7. madde);
- Kapalı av mevsimleri ve/veya işletmeyi düzenleyen diğer esaslara,
- Yabani faunayı yeterli populasyon düzeylerine ulaştırmak amacıyla, uygun durumlarda
geçici veya bölgesel yasaklamaya,
- Yabani
hayvanların
bulundurulmasının
canlı
ve
cansız
olarak
satışının,
satmak
amacıyla
elde
ve nakledilmesinin veya satışa çıkarılmasının uygun şekilde
düzenlenmesi hususlarına uyulacaktır.
Faaliyetin her aşamasında, 4915 sayılı Kara Avcılığı Kanunu’na ve ilgili Yönetmeliklere
uyulacaktır.
 Alan açısından Aquila heliaca (Şah kartal) ve Oxyura leucoephala (Dikkuyruk) türleri,
korunma statüleri nedeniyle önem taşımaktadır. Phoenicopterus ruber (Flamingo) ise alanda
büyük gruplar oluşturmaktadır. Özellikle bu kuş türleri açısından dikkat edilmesi gereken
husus, alanda gerçekleşecek faaliyetlerden etkilenmemeleri için faaliyetlerin, bu türlerin
üreme dönemleri (Mart-Temmuz) dışında yapılmasıdır. Fauna açısından önem arzetmekte
olan kuş varlığının büyük oranda deşarj hattının Tuz Gölü tarafında kalan kısmında
yoğunlaştığı ve tuzlu su deşarj hattının 2013 yılı Şubat ayının sonuna kadar bitirileceği
öngörülmekte olup, Mart ve Temmuz ayları arasında bu bölgede herhangi bir çalışma
yapılmayacaktır. Proje kapsamında bu bölgede yapılacak tek çalışma deşarj hattına ait
aktiviteler olup proje boyunca bu alanda başka bir inşaat aktivitesi yapılmayacaktır.
 İnşaat çalışmalarında bulunan bütün personel, proje sahasında ve civarında yaşayan
türlerin hassasiyetleri ile ilgili olarak bilgilendirilecek ve personel tarafından hiçbir şekilde
kaçak ve yasa dışı avcılık yapılmaması sağlanacaktır.
 Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü Merkez Av Komisyonu tarafından 20122013 dönemine yönelik olarak alınan kararlar doğrultusunda, MAK tarafından güncellenmiş
koruma listelerinde bulunan türler için bu komisyon kararlarında belirtilen koruma tedbirlerine
uyulmaktadır. Bu türler arasından Ek Liste-I’ de yer alan yaban hayvanları, 4915 sayılı Kara
Avcılığı Kanunun 4. maddesinin birinci fıkrası gereğince, T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı
tarafından koruma altına alınmıştır. Bu listede yer alan yaban hayvanlarının avlanması, ölü
Belge Başlığı:
Sayfa 100 of 168
ya da canlı bulundurulması ve taşınmaları yasaktır. Bu noktalarda bilgi sahibi olmayan
çalışanlara yönelik bilgilendirme çalışmaları yapılacaktır.
 EİH ve yeni açılacak yollardan oluşacak bu proje faaliyetlerinin, yukarıda belirtilen tedbirler
alınmak kaydıyla ekosistemin dengesini bozmayacağı, bitkilerin ve fauna elemanlarına zarar
verecek çapta bir etki yaratmayacağı, oluşması muhtemel etkilerin ise önerilen enerji nakil
hattının ve açılacak yeni yolların konumu dikkate alındığında ekosistem tarafından tolere
edilebilir sınırlar içerisinde kalacağı kanaatine varılmıştır. Ayrıca Tablo 4.3.3.1 de görüleceği
üzere birim zamanda su çekme miktarının artmasının Hirfanlı Barajı’nın toplam hacmi göz
önünde bulundurulduğunda baraj kapasitesinin % 0,3’üne karşılık gelmesi nedeniyle doğal
ortam koşullarında bir etki yaratmayacaktır.
4.2. Peyzaj Özellikleri
Alanda yapılan arazi incelemeleri ve literatür çalışmaları sonucunda, enerji iletim hatları ve erişim
yollarına ait güzergahlar boyunca etkilenebilecek peyzaj elemanlarının belirlenmesi, bunlar
üzerinde oluşabilecek etkilerin tespit edilmesi ve peyzaj onarım sürecinde yararlanılacak temel
verilere ulaşmak için, alanların genel peyzaj, flora, jeomorfolojik yapı ve toprak özellikleri ile
erozyon durumu hakkında temel bulgular elde edilmeye çalışılmıştır.
Proje ait ana ünitelerin ve yardımcı tesislerin inşa edileceği alanlar peyzaj açısından incelendiğinde;
bu alanların jeomorfolojik açıdan genellikle düze yakın bir arazi yapısına sahip olduğu, orman
vejetasyonu açısından çok zayıf bir dokuya sahip olduğu, baskın olarak karasal step vejetasyonun
hakim olduğu görülmektedir.
Her ne kadar alan düz bir arazi yapısına ve bozkır özellikte bitki örtüsüne sahip olsa da düz ve
geniş bir alanda yayılış gösteren Tuz Gölü sahip olduğu su yüzeyleri ve çevreleri ile alanda yer alan
önemli doğal ve görsel peyzaj değeri ve kaynağıdır (Şekil 4.2.1.).
Belge Başlığı:
Sayfa 101 of 168
Şekil 4.2.1. Tuz Gölü ve Çevresinden Genel Görünüm
Proje kapsamında hazırlanan bu rapora ek teşkil eden EİH güzergahları ortalama 100 – 200 m
arasında değişen mesafelerde, her bir direk için 4 m²’lik alanlar üzerinde kurulacağı ve erişim yolları
farklı lokasyonlarda toplamda 3.976 m ve 3 – 5 m arasında değişen genişliklerde açılacağı ve rapor
içerisinde belirtilen gerekli tedbirler alınacağı için doğal peyzajın dengesi korunacaktır. Çalışmalar
sırasında bitkilerin ve hedef türlerin devamlılığına zarar verecek çapta bir etki yaratılmayacak olup,
oluşması muhtemel etkilerin ise tesis edilecek olan enerji nakil hatlarının ve erişim yollarının
konumu ve cesameti dikkate alındığında ekosistem tarafından tolere edilebilir sınırlar içerisinde
kalacağı görülmektedir.
Ayrıca ülkemiz sınırları içerisinde farklı iklim ve topografik özelliklere sahip bölgelerde yapılan
EİH projelerine ait güzergahlarda inşaat sonrası yapılan izleme çalışmalarında ekosistemin
kendini onarabildiği, inşaat sırasında alınacak çevre koruma önlemleri ve inşaat sonrasında
yapılacak
restorasyon
görülmektedir.
çalışmaları
sayesinde
bu
sürenin
daha
da
kısalabileceği
Belge Başlığı:
Sayfa 102 of 168
4.3. Genel Jeoloji
Proje kapsamında EİH’ları ve erişim yolları güzergahları ÇED sürecinde değerlendirilen
yardımcı üniteler ile yüzey tesislerinin bulunduğu alanlardan farklı lokasyonlarda tesis
edilecek olup, EİH’ları ve erişim yollarına ait genel jeolojik bilgiler aşağıda detaylı bir şekilde
verilmiştir.
Proje güzergahlarının yer aldığı Tuz gölü havzası ve yakın çevresi çaprazvari yapısal bir
depresyon içinde yer alan KB-GD yönlü karalararası bir havzadır. Kuzeyinde Ankara
yükselimi Galatya volkanitleri, doğusunda Kırşehir masifi olan Kırşehir Kristalin Kompleksi,
Güney ve Güneybatıdan Toros dağları Bolkardağları Birliği ve batısında Sivrihisar-Bozdağ
masifi ile çevrelenmiştir. Tuz Gölü havzasında, yaşı Üst Kretase' den günümüze kadar
değişen 10 km'ye kadar varan kalınlıkta istiflenme söz konusudur. Havzanın derin
kısımlarında genel olarak fliş karakterli birbirleriyle yanal ve düşey yönde ilişkide bulunan
şeyl, kumtaşı, çakıltaşı ve kireçtaşları gibi birimler çökelirken kenar kısımlarında ise karasal
ve sığ denizel birimlerin çökeldiği araştırmacılar tarafından ortaya konmuştur. Sığ denizel ve
karasal ortamlarda yüksek enerji ürünü olan konglomera ve kumtaşları çökelmiş olup sakin
dönemlerde şeyl, kireçtaşı, jips ve anhidritler oluşmuştur.
Tuz Gölü Havzasının kuzey ve kuzeydoğusunda temel kayaç birimlerini; Temirözü,
Mollaresul formasyonları ve Ankara Karmaşığı ile Kırşehir Kristalin Kompleksine ait birimler;
batı ve güneybatıda ise düşük dereceli metamorfitler oluşturmaktadır. Tuz gölü havzasında
subsidans Üst Senoniyen-Alt Orta Eosen süresince meydana gelmiş ve bunu Üst-Orta
Eosende başlayan ve Oligosen sonlarına kadar devam eden regresyon takip etmiştir. Üst
Senoniyen-Alt Orta Eosen süresince Tuz gölü havzası Haymana mıntıkasıyle kuzeybatıya
doğru tek ve devamlı bir depresyon oluşturmuştur. Orta Eosen Nummulitik kireçtaşlarının
depolanmasından sonra Tuz gölü havzası, yükselen Haymana havzasından Karacadağ
yükseliminin doğu kenarı boyunca uzanan bir fay zonu ile ayrılmıştır.
Kuzey-kuzeydoğuya doğru Çankırı havzasıyla bağlantısı Paleosen devrinde meydana gelmiş
ve Tuz gölü havzasının KB-GD yönlü fay zonlarıyla sınırlanmış bir graben halini aldığı Orta
Belge Başlığı:
Sayfa 103 of 168
Eosen-Oligosen boyunca devam etmiştir. Oligosen sonlarında veya Miyosen döneminde
meydana gelen esas deformasyondan sonra, Neojen esnasında yer yer depolanma
havzaları oluşmuş ve bu havzalarda değişik kalınlıkta volkaniklerle göl kireçtaşlan dahil
karasal sedimentler birikmiştir.
Tuz Gölü Havzası Pliyosendeki son Alpin kompresyonel hareketlerden hafif etkilenmiştir.
Neojende meydana gelen ve Pleyistosene kadar devam eden tansiyonel hareketler tarihi
devirlere kadar uzanan volkanik faaliyetlere sebep olmuşlardır.
4.3.1. Proje Güzergahları Jeolojisi
Proje güzergahının TM-PS1 hattı tamamıyla Paleosen-Miyosen yaşlı karasal kırıntılı kayaçlar
ile Üst Kretase yaşlı granitik ve gabro türü kayalardan oluşan Orta Anadolu Granitoyidleri
üzerinde yer almaktadır. Bölgede Paleosen-Miyosen yaşlı jeolojik kayaçlar topluluğu;
Peçenek formasyonu, Çayraz formasyonu, Mezgit formasyonu ve Eskipolatlı formasyonu
olarak adlandırılan kayaçlar topluluğundan oluşmaktadır.
Proje güzergahı ST3 Hattı ise tamamıyla Paleozoyik yaşlı Kalkanlıdağ şist-mermerleri
üzerinde yer almaktadır. Proje güzergahı ST4 hattı üzerinde ise yine Miyosen-Pliyosen yaşlı
Peçenek formasyonuna ait karasal kırıntılılar ile Peçenek formasyonu Kışladağ üyesi
kireçtaşı yüzeylemektedir. Proje güzergahı Yüzey tesisleri hattı ise bölgede çok yaygın olan
ve yine Miyosen yaşlı karasal kırıntılıları oluşturan İnsuyu formasyonuna ait kayaç
toplulukları ile alüvyonlar üzerinde bulunmaktadır. Proje güzergahı Pig İstasyonu hattı ise
üzerinde ise Kuvaterner yaşlı Tuzgölü formasyonuna ait Alibeykağılı ve Yeşilova üyesine ait
çökeller yüzeylemektedir.
4.3.1.1. Jeoteknik Değerlendirmeler ve Önlemler
Daha önce Tuz Gölü Havzası Yeraltı Doğalgaz Depolama Projesi kapsamında bölgede
derinlikleri 20 m olan 6 adet zemin etüt sondajı ile 10 adet derinlikleri 1,5 m olan araştırma
çukuru açılmıştır. Sondajlardan ve araştırma çukurlarından alınan numuneler üzerinde
gerekli arazi ve laboratuvar deneyleri gerçekleştirilerek zemine ait jeoteknik parametreler
belirlenmiştir.
Belge Başlığı:
Sayfa 104 of 168
Yapılan sondajlarda ve araştırma çukurlarında yeraltısuyu ile karşılaşılmamıştır. Yapılan
çalışmalarda genelde enerji iletim hattı güzergahlarında da çok yaygın olan Miyosen yaşlı
Peçenek formasyonuna ait killi, kil bantlı, kireçtaşı çakıllı marn birimi tespit edilmiştir. Marn
birimi genelde tm pekişmemiş olup SPT deneyleri yapılmış ve SPT direnci N=23-50 arasında
değişmektedir. Buna göre zemin dayanım paratemterelerinden kohezyon cu= 100 kPa, ɸu =
0°, ɣn = 18 kN/m3, beklenen oturmalar s = 1-3 cm, kil arakatkılı marn için şişme basıncı 10-67
kPa olarak ve kil arakatkılı marn için zemin emniyetli taşıma gücü qem = 1,50 kg/cm2 olarak
hesaplanmıştır. Enerji iletim hatlarının bir kısmının yer aldığı volkanik ve metamorfik kayaçlar
ise daha dayanıklı ve sağlam yapıda olup jeolojik-jeoteknik açıdan bir problem
beklenmemektedir.
Enerji iletim hatlarının büyük bir kesiminde yüzeyleyen kil arakatkılı marn zemin atmosferik
şartlara karşı hassas olup yumuşama ve şişme özelliğine sahiptir. Dolayısıyla proje
kapsamındaki kazılar yağışsız mevsimde yapılacak ve uzun süre açıkta bırakılmayacaktır.
Çok derin olmayan kazılar şevsiz olarak açılabilecektir.
Proje kapsamındaki tüm inşaat çalışmaları; Mülga Bayındırlık İskan Bakanlığı’nın 06.03.2007
tarih ve 26454 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren “Deprem Bölgelerinde
Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik” ve bu Yönetmelikte değişiklik yapılmasına dair
03.05.2007 tarih ve 26511 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Yönetmelik hükümlerine
uygun olarak yapılacaktır.
Kaverna Stabilitesi
Proje ÇED Raporu II. Ek Raporu kapsamında kaverna sayısında ve kapasitesinde değişiklik
olmadan, çözeltme işleminin her birinin 630.000 m3 fiziksel hacimli 6’şarlı gruplar halinde
yapılması sonucunda teknik emniyet açısından olası yer stabilitesi ile ilgili değerlendirmeler
BOTAŞ tarafından hazırlanmış olup aşağıda verilmiştir.
Daha önceki araştırma sonuçlarına göre tuz kütleleri içerisinde özellikle gaz kavernalarının
oluşturulması sırasında bazı jeolojik riskler bulunmaktadır. Özellikle tuz kütlesi içerisindeki
mikro çatlaklı bölgelerde yüksek basınçlı gaz depolanması ile sondaj yapılan bölgeleri kesen
Belge Başlığı:
Sayfa 105 of 168
olası tektonik faylar bu risklerin en önemlilerdir. Bu riskleri en aza indirmek için aşağıda
listelenen kriterler kullanılmıştır:
 Güvenlik nedeniyle, tuz mağaralarının birbirinden olan yatay mesafeleri 500 m den az
olmamalıdır.
 Kavern kuyularında, gaz oluşumu tuz bölümlerinin dışında olamaz. Tuz kütlesi içinde
depolanacak yüksek basınçlı gazın olası etkileri nedeniyle, kaverna eksenleri arasındaki
yanal mesafe 600 m'den az olmamalıdır. Kavernalar arasındaki mesafelerin daha fazla
olması, yer altı geçişlerindeki riskleri de azaltmaktadır. Bu nedenle mağara eksenleri
arasındaki ortak asgari mesafe 300 m’den yaklaşık 600 m’ye arttırılmıştır.
 Sismik araştırmalarına göre, Kavernalar tuz kütlelerinin dikey ekseni boyunca yeraltı
topografyasının nispeten düzgün olduğu ve jeolojik bilgilere edinilmiş kısımlarda
yapılacaktır.
 Bütün kavernaların uygun bir şekilde açılabilmesi mağaralarının tepe noktası 1.075
m’den daha derin olmayacaktır. Unifrom bir dizayn için bu durum yer üstü tesislerinin
inşsatında büyük bir avantaj sağlayacaktır.
Belge Başlığı:
Sayfa 106 of 168
4.3.1.2. Stratigrafi
Proje güzergahları boyunca yüzeyleyen jeolojik birimler ile bu birimlere ait litolojik özellikler
yaşlıdan gence doğru aşağıda verilmiştir. Proje güzergahları ve çevresine ait genel jeoloji
haritası ise Şekil 4.3.1.2.1.’de verilmiştir.
Paleozoyik
Kalkanlıdağ Formasyonu (Pzk)
Slimanit-kuvars-şist, biyotit-kuvars-plajiyoklas şist, amfibolit, amfibol şist, ikili mikalı gnays,
biyotit gnays, amfibol gnays, granitik gnays, kuvars-şist, mikaşistlerden oluşmaktadır. Bu
kaya birimleri birbirleriyle yanal va düşey yönde geçişli ve ardalanmalı olup yer yer birbirleri
içinde bant ve mercekler şeklinde yer alır. Birimin, çökel kayaların düşük basınç
metamorfizması geçirmesiyle oluştuğu belirtilmiştir Formasyonun tabanı görülmemektedir
yaşı Pre-Mesozoyiktir.
Üst Kretase
Orta Anadolu Granotoyidi (Kog)
Genel olarak granitik ve gabro türü kayalardan oluşmuştur. Gabro kayaları granit ve
granodiyoritler tarafından kesilmiştir. Granitik kayaçlar granit-alkali granit siyenit ve
granodiyorit-monzodiyorti-monzonit türü olamk üzere iki şekilde yüzeylemektedir. Birinci tür
kayaçlar gri boz, pembe renkli, iri kristallidir. Bu tür kayaların bulunduğu yerlerde ayrışma
sonucu granit arenası oluşmuştur. İkinci tür kayaçlar siyahımsı-gri-boz renkli, iri-orta tanelidir.
Granitoyidin yaşı Kampaniyen-Maestrihtiyen’dir.
Üst Paleosen-Orta Eosen
Çayraz Formasyonu (Teç)
Sarımsı-gri renkli, orta-kalın katmanlı, kötü boylanmalı kumtaşlarından oluşan birim, Çayraz
formasyonu olarak adlandırılmıştır. Formasyonun kapsadığı kireçtaşları, Arzılar kireçtaşı
üyesi olarak ayırtlanmıştır.
Belge Başlığı:
Sayfa 107 of 168
Çayraz formasyonu tabanda granit ve gabro blokları kapsar. Birimin alt kesimlerindeki aynı
tür kayalardan türeyen çakıllar oldukça yuvarlaklaşmıştır. Kumtaşları kaba kum boyutunda
olup kötü boylanmalıdır. Kumtaşları içinde granitlerden türemiş kuvars ve feldspat çakılları
olağandır.
Arzılar Kireçtaşı Üyesi (Teça)
Üye gri renkli, bol fosilli neritik kireçtaşlarından oluşmaktadır. Birimin alt düzeylerinde beyaz
renkli kireçtaşları ara katkılar şeklindedir. Değişik kesimlerinde kumlu kireçtaşı ve karbonatlı
kumtaşları seviyeleri kapsar. Bol fosilli olan üyenin kalınlığı 5 ile 100 m arasında değişir.
Doğuda yaşlı kaya birimleri üzerinde uyumsuz olarak yer alan Çayraz formasyonu batıda
Kırkkavak formasyonu üzerinde uyumlu ve geçişli olarak yer alır.
Birim içinde saptanmış fosillere göre birimin yaşı tabanda İlerdiyen-Küviziyen üst
kısımlarında ise Lütesiyen olduğu ileri sürülmüştür. Birim, sığ denizel ortamda oluşmuştur.
Eski Polatlı Formasyonu (Te)
Formasyon kaba taneli kumtaşı, ince çakıllı ve kırmızı-yeşil renkli kiltaşı ve siltaşlarından
oluşmuştur. Eskipolatlı Formasyonu, sarı-boz rebkli, ince-orta taneli, derecelenmeli, polijenik
bileşenli, karbonat çimentolu, orta-kalın katmanlı kumtaşı ile boz-yeşil renkli, ince-orta
katmanlı, kıymıksı ayrışmlaı şeyl ardalanmasından oluşmuştur. Bu ardalanma içinde yer yer
boz renkli, kaba dokulu, orta-kötü boylanmalı, gevşek, yer yer iyi tutturulmuş, kalın katmanlı
çakıltaşı mercekleri gözlenir. Bu çakıllı seviyeler içinde de kireçtaşı ve volkanit bloklar
bulunmaktadır. Bunlar içindeki katmanlarda yer yer yük kalıbı ve akıntı yapıları da gözlenir.
Eskipolatlı Formasyonu’nun tabanı görülmez, ancak Kırkkavak Formasyonu üzerinde geçişli
ilişkilidir. Üst Miyosen-Alt Pliyosen yaşlı İnsuyu Formasyonu bu birimi diskordan olarak örter,
yani formasyonun üst sınırı aşındırmalıdır.
Birimin
tabanı
görülemediğinden
kesin
kalınlığı
bilinememektedir.
Eskipolatlı
Formasyonu’nun çakıltaşları ofiyolit ve kireçtaşlarından üretilmiştir. Formasyon denizel fliş
Belge Başlığı:
Sayfa 108 of 168
özelliğinde başlamakta, üste doğru giderek çakıltalarının egemen olduğu karasal bir özellik
kazanmaktadır. Yer yer de bu formasyon içinde volkanik katkılı, yeşil-boz renkli şeyl ve
kumtaşı düzeyleri gözlenmektedir. Litoloji özellikleri ve fosil kapsamına göre birim İlerdiyen
(Paleosen)– Lütesiyen yaşlı olup önce dış şelf ortamında çökelmiş daha sonra giderek
sığlaşarak karasal ortam çökelme koşullarına ulaşmıştır.
Orta Eosen-Alt Miyosen
Mezgit Formasyonu
Genelde karasal kırıntılılardan oluşan kırmızı bir klastik istiftir. Birim tabanda regresif
çakıltaşları ile başlamaktadır. Bu çakıltaşları kalın tabakalı merceksel yapılı ve ofiyolit
kökenlidir. Çakıltaşları üzerine jips oturmaktadır. Jipslerin üzerinde taşınmış Lütesiyen yaşlı
kireçtaşı çakıllarının bulunması ve Oligosen yaşlı fosil formalarına rastlanması Mezgit
formasyonunun Lütesiyen-Alt Miyosen dönemini kapsadığını ortaya koymaktadır.
Mezgit formasyonu İç Anadolu’nun diğer kesimlerinde olduğu gibi Lütesiyen regresyonundan
başlayarak Alt Miyosen’e kadar süren karasal dağiçi çanak veya acısu lagüner fasiyesli
çökelleri içeren bir birimdir. Kurak çöl iklimi koşullarında oluşan kırmızı klastikler ve
evaporitler bu birimin başlıca çökelleridir. Bu formasyon Mezgit jipsi üyesi ve Tepeköy
kumtaşı üyelerine ayrılmıştır.
Tepeköy Kumtaşı (Tmk)
Mezgit jipsinin üzerinde yer alan birimdir. Tabanda kırmızı hamurlu, kalın katmanlı yer yer
çakıllı kaba kumtaşı ile başlayan formasyon yuvarlak serpantin, granit, mermer parçalarından
oluşmaktadır. Dereceli olarak asıl kumtaşlarına geçer. Bunlar ince-orta taneli iyi boylanmıştır.
Yer yer yeşil renkli kumtaşı ve şeyller izlenir. Istifin en üstünde sarı renkli, orta-kaba taneli,
kötü boylanmış, orta-kalın katmanlı gözenekli karbonat çimentolu kumtaşları yer alır. Bunlar
granitic kökenlidir. Birimin toplam kalınlığı 300 m’nin üzerindedir. Karasal ortamda çoğunlukla
akarsu fasiyesinde olan birim iri kireçtaşı blokları da kapsar. Birimde saptanan fosillere gore
büyük olasılıkla Oligosen yaşlıdır.
Belge Başlığı:
Sayfa 109 of 168
Üst Eosen-Alt Miyosen
Boğazdere Formasyonu (Tb1)
Genel litoloji jips katkılı çamurtaşı, kiltaşı ile anhidrit ve jips ardalanımı şeklindedir. Anhidrit ve
jipsler denizel birimlerin aşınma yüzeyleri ve yamaçlarını doldurmuş izlenimini verirler. Birim,
çökelmesini Üst Miyosen’den önce tamamlamıştır. Tabanda Karapınar formasyonu ile
uyumludur. Kalınlığı 90 metre kadardır. Birimin yaşı Üst Eosen-Oligosen olarak kabul
edilmiştir. Boğazdere formasyonunun yaşı, alt ve üstündeki birimlerle ilişkisi dikkate alınarak
Alt Miyosen öncesi Üst Eosen-Oligosen kabul edilmiştir.
Belge Başlığı:
TUZ GÖLÜ DOĞAL GAZ YERALTI DEPOLAMA PROJESİ ÇED RAPORU II. EKİ
Şekil 4.3.1.2.1. EİH Güzergahlarına Ait Genel Jeoloji Haritası
Sayfa 110 of 168
Belge Başlığı:
Sayfa 111 of 168
Üst Miyosen
İnsuyu Formasyonu (Tmi)
Beyaz, gri renkli kalın-orta katmanlı gölsel kireçtaşı, marn, çakıltaşı, kumtaşı, kiltaşı ve yer
yer volkanik ara katkılardan oluşan birim, nsuyu formasyonu olarak adlandırılmıştır.
Formasyon genellikle ince marn ve kil ara katmanlı kireçtaşları ile temsil edilir. Kireçtaşları,
beyaz, gri renkli, mikritik ve sparitik dokulu, yer yer silisifiye ve bol gastropodludur. İnsuyu
formasyonunu temel kayalar üzerinde diskordanslı olarak yer alır. Üst Miyosen yaşlı kabul
edilen İnsuyu formasyonu, karbonat çökeliminin yoğun olduğu bir göl ortamının ürünüdür.
Silisifiye düzeyler volkanik etkinin varlığını, marn ve kil ara katmanları tarafından karadan
gelen malzemenin zaman zaman baskın olduğunu yansıtmaktadır.
Peçenek Formasyonu (Tpc)
Formasyon çakıltaşı, teknesel çapraz tabakalı, gevşek tutturulmuş, orta ince tabakalı
kumtaşı, marn ve yer yer tüfit ara düzeyleri ile siltaşından oluşmaktadır. Peçenek
formasyonu, Peçenek vadisinin Alt Pliyosen’de düşey faylanma ile havza haline dönüşmesi
ve bu havzaya masife ait malzemenin taşınıp doldurulması ile oluşmuştur. Birimin kalınlığı
150 metredir. Tabanda Oligosen yaşlı birimlerle uyumsuzdur. Peçenek formasyonunu yaşı
Üst Miyosen – Pliyosendir. Üst seviyelerindeki yatay tabakalı karbonat çökelleri Kışladağ
Üyesi olarak ayırtlanmıştır. Alüvyal yelpaze, örgülü akarsu ve göl ortamında depolanmıştır.
Kışladağ Üyesi (Tpa)
Kışladağ üyesi kalın ve belirsiz tabakalı, beyaz-gri renkli, gözenekli, çakılcıklı kireçtaşından
oluşmaktadır. Tebeşirimsi görünümlü ve 8 metre kalınlığında olabilmektedir.
Kuvaterner
Tuzgölü Formasyonu (Qtu)
Birbirine yatay ve düşey yönde geçişli, çoğu zaman gevşek tutturulmuş, kum, kil, çakıl ve
karbonatlı çökellerden oluşan birim Tuz Gölü formasyonu olarak adlandırılmıştır. Formasyon
bölgede özellikle Sultanhanı-Aksaray karayolunun kuzeyinde geniş alanlarda yayılım
Belge Başlığı:
Sayfa 112 of 168
gösterir. Jips üyesi, Yeşilova üyesi, Alibekağılı üyesi ve Bataklık üyesi olmak üzere üç üyeye
ayrılmıştır.
İklimsel-mevsimsel değişmelere bağlı olarak, Tuz Gölü formasyonu çökellerinde farklılıklar
gözlenmektedir. Bazen gölsel, bazen bataklık ortam, bazen de buharlaşma ve kuraklaşmaya
bağlı çökelleri birbirleri ile yatay ve düşey geçişli olarak izlemek olasıdır.
Jips Üyesi (Qtuj)
Yeşil-beyaz renkli yatay katmanlı ve jips ara katkılı killerden oluşur. Birim içinde ince silt
düzeyleri olağandır. Jipsli killer, kurak-yarı kurak iklim koşullarındaki çökelimi, kil ve siltler ise
karadan türeme malzemenin baskınlığını yansıtmaktadır. Birimin 10-24 metre arasında
kalınlıktadır.
Alibekağılı Üyesi (Qtua)
Göl çökellerini temsil eden karbonatlı kum, silt ve kireç taşlarından oluşur. Kireçtaşları beyaz,
sarımsı renklerde ve mikritik dokuludur. 20 metre kalınlık sunan birim, karbonat çökeliminin
zaman zaman da karadan gelen malzemenin egemen olduğu bir çökelimi belirtir. Alibekağılı
üyesinin alt dokanağı Jips üyesi ile geçişlidir. Birimin üzerine inceleme alanı içinde başka bir
birim gelmez. Birim, Kuvaterner yaşlı gölsel çökellerle deneştirilebilir.
Bataklık Üyesi (Qtub)
Göl kenarlarında yüzey sularının biriktiği, yüzey sularının çekemediği alanlarda oluşan, koyu
gri renkli, karbonatlı kil ve yumuşak karbonattan oluşan birim, Ulu ve diğ. (1994) tarafından
Bataklık üyesi olarak adlandırılmıştır. Özellikle Yeşilova nahiyesi batısında Yeşilova doğusu
Hırkatolu, Kazıcık Köyleri civarında, Sultanhanı nahiyesi güneyi Bezirci Köyü civarında,
Tuzgölü’nün güney kenarında yayılım gösterir. Tuz Gölü formasyonunun diğer üyeleri ile
yanal ve düşey geçişli olarak gözlenirler. Bu nedenle birimin yaşı Pliyo-Kuvaterner olarak
kabul edilmektedir.
Belge Başlığı:
Sayfa 113 of 168
Yeşilova Üyesi (Qtuy)
Yatay katmanlı, çakıli kum ve silten oluşan birim Yeşilova üyesi olarak adlandırılmıştır. Birim
yer yer iyi tutturulmuştur. Çalışma alanı içerisinde özellikle Yeşilova nahiye merkezinin
kuzey, güney ve doğu kesimlerinde geniş alanlar kapsar. Birimin beslenme alanını, İnsuyu
formasyonu ve temele ait kayaçlar oluşturur. Birim içerisinde gözlenen taneler ve çakıllar
çoğu zaman iyi yuvarlaklaşmış ve iyi boylanmıştır. Çakıllar yer yer kumlu bir matriksle, yer
yer de tane destekli olarak tutturulmuştur. (Ulu ve diğ., 1994). Birimin çökelme ortamının yer
yer yüksek enerjili düz bir yatak üzeri, yer yer durgun su koşulları, yer yer de fırtına koşulları
altında olduğu belirtilmektedir. Yine aynı araştırmacılar tarafından birimin yaşı PliyoKuvaterner olarak kabul edilir.
Alüvyon (Qal)
Tutturulmamış ya da yarı tutturulmuş çakıl, kum ve siltlerden oluşan alüvyon çökelleri, İnsuyu
Deresi boyunca ve bazı ufak dereler boyunca görülür. Üzerinde yer aldığı birimlerle
aşındırmalı bir taban ilişkisine sahiptir. Yaşı, stratigrafik ilişkilerine göre Holosen olmalıdır ve
oluşumunu sürdürmektedir.
4.3.2. Tektonik
Bölge Akdeniz Alpin Kuşağı’nın üzerinde ve Anadolu levhası’nın orta kesiminde yer alır. Bu
havzanın gelişimi Üst Kretase’de başlayıp günümüze değin sürmüştür. Havzanın batı
kenarını kontrol eden Eskişehir Sultanhanı fay sistemi, doğu kenarını kontrol eden Tuzgölü
fay zonu ve güneybatısını kontrol eden Altınekin fay zonu ile iklim değişiklikleri bu süreç
içinde havzanın gelişiminde önemli rol oynamışlardır. Havzaya ait birimlerin litolojileri, yanal
ve düşey yönde gösterdikleri fasiyes değişiklikleri, aşınım-birikim yüzeyleri, tektonomorfolojik
yüzey şekilleri iklim koşullarının ve tektonizmanın etkisini en iyi şekilde yansıtmaktadır. Proje
güzergahları ve çevresine ait diri fay haritası Şekil 4.3.2.1.’de verilmiştir.
Belge Başlığı:
Sayfa 114 of 168
EİH’ları
Güzergahları
EİH’ları
Güzergahları
Şekil 4.3.2.1. Proje Güzergahları ve Çevresi Diri Fay Haritası
Kaynak: MTA,1992
Geç Kretase’deki tansiyonel hareketlerle oluşmaya başlayan Tuzgölü havzası, Orta Eosen’e
kadar gerilmeli rejimin etkisi altında gelişmiştir. Geç Eosen’den itibaren sıkışmalı rejimin
etkisi altında kalan havza sığlaşmış ve açık denizden tamamen izole olmuştur. Geç EosenOligosen’deki yükselme ve aşınmayı takiben Erken-Orta Miyosen döneminde Orta
Anadoluda geniş bir plato (Anadolu Penepleni) oluşmuştur. Miyosen-Erken Pleyistosen
döneminde oluşan aşınım ve birikim yüzeyleri Orta Anadolu’da iklim ve tektonizmanın
morfoloji üzerindeki etkisini yansıtmaktadır. Geç Miyosen’de oluşan geniş plato üzerinde
Tuzgölü fay zonu, Eskişehir Sultanhanı fay sistemi ve bunlara paralel diğer fay zonlarının
Belge Başlığı:
Sayfa 115 of 168
aktivite kazanması ile KB-GD uzanımlı, fay kontrollü havzalar gelişmeye başlamıştır. Erken
Pliyosen-Geç Pliyosen aralığında kenar fayları aktivitesini kaybeden Peçenek, Muradlı,
Günyüzü gibi havzalarda yeni birikim yüzeyleri oluşurken Tuzgölü havzası fay kontrollü
gelişimini sürdürmüştür. Günümüzde izlenebilen, Erken Pleyistosen ve daha genç göl kıyı
kenar çizgileri tektonizmanın bu dönemde de Tuzgölü’nün gelişimini kontrol ettiğini
belgelemektedir.
Güncel olarak kaydedilen ve büyüklüğü 6’ya kadar ulaşan deprem episantırları, Tuz Gölü’nün
gelişimini kontrol eden fay sistemlerinin günümüzde aktif olduğunu kanıtlamaktadır. Tuz Gölü
havzası ve civarı üç önemli fay zonu tarafından kontrol edilmektedir. Bunlardan birincisi
Tuzgölünün doğu kenarını kontrol eden Tuz Gölü fay zonu, ikincisi batıdaki Yeniceoba ve
Cihanbeyli fay zonlarından oluşan Eskişehir Sultanhanı fay sistemi, üçüncüsü ise havzanın
güneybatısındaki Altınekin fay zonudur.
Tuz Gölü Fay Zonu
Tuz Gölü Havzası’nın batısını kontrol eden KB-GD doğrultulu, yaklaşık 190-200 km
uzunluğa, 5-25 km genişliğe sahip, ve Tuzgölü’nün kuzeyinde başlayıp Niğde’nin GB’sına
kadar devam eden bu fay zonu basamak şeklinde yarı graben veya horst graben morfolojisi
sunan bu fay zonu birbirine paralel veya yarı paralel faylardan oluşur.
Eskişehir-Sultanhanı Fay Zonu
Birkaç fay zonundan oluştuğu için Eskişehir-Sultanhanı fay sistemi olarak adlanan bu yapı
Tuz Gölü’nün güneyinde Sultanhanı civarından itibaren gözlenir. KB yönünde CihanbeyliGünyüzü ve Eskişehir’e kadar uzanarak muhtemelen Eskişehir fay zonu ile birleşir. Bu fay
sistemi kuzeyden güneye doğru Ilıca, Yeniceoba ve Cihanbeyli fay zonlarından oluşur.
KB-GD doğrultulu her iki fay zonu birbirine paralel yarı paralel, yüksek açılı normal fay
bileşenli sağ-yanal doğrultulu atımlı faylardan oluşur. Fay zonu boyunca temele ait
birimlerdedahil olmak üzere yaşlı birimler Miyo-Pliyosen yaşlı çökellerle yan yana gelmiştir.
Belge Başlığı:
Sayfa 116 of 168
Altınekin Fay Zonu
KD-GB doğrultulu bu fay KB-GD doğrultulu fayları kesen bu fay zonunun tüm diğer faylardan
gençtir. Güneyde Konya ovasının batı kenarını kontrol ederek başlayan bu fay zonlarını da
keserek kuzeyde Kulu’ya ve hatta daha kuzeye kadar uzanır. Bu fay zonu içinde Altınekin
ovası graben şeklinde gelişmiştir.
4.3.3. Hidrolojik – Hidrojeolojik Özellikler
Proje güzergahlarından Şereflikoçhisar TM – PS1 hattının yarısı, ST3 Güzergahı, ST4
Güzergahı, Yüzey Tesisleri hattı ve Pig İstasyonu hattı Türkiye genelinde ayrılmış olan su
havzalarından Konya Kapalı Havzası içinde yer alırken Şereflikoçhisar TM – PS1 hattının diğer
yarısı, PS1 – PS2 ve PS2 – PS3 hatları tamamıyla Kızılırmak Havzası içinde bulunmaktadır.
Proje güzergahları Şereflikoçhisar TM – PS1 hattı, PS1 – PS2 ve PS2 – PS3 hatları tarafından
batıdan doğuya doğru geçilecek olan önemli yüzeysuları Şelkesiği D., Çorak D., Çatal
D.,Yutlak D., Sarıkaya D., Gökpınar D., Yanar D., Camışoğlu D., Arız D. Ve Kocabağ D.
olarak sayılabilir. ST3 Güzergahı ve ST4 Güzergahları ise genelde topoğrafik olarak bölgeye
hakim sırt ve tepeler üzerinden geçmekte olup herhangi bir yüzeysuyunu kesmemektedir.
Yüzey Tesisleri hattı proje güzergahı ise genelde bölgedeki mevsimsel akışa sahip kuru
dereleri geçmekte olup bunlardan bazıları Hudut D., Yeşilarkaç D., Yıldız D ve sürekli akışa
sahip Keler Dere olarak sıralanabilir. Pig İstasyonu hattı güzergahı havzanın en düşük kotlu
bölgesinde oldukça düz bir alanı katetmekte olup herhangi bir yüzeysuyunu kesmemektedir.
Kapalı bir havza niteliğindeki Tuz Gölü havzasında tüm yüzeysuları Tuz Gölü’ne
boşalmaktadır. Proje güzergahlarının yer aldığı Tuz gölü havzası doğusunu ise genelde
Peçeneközü deresi drene ederek Tuz Gölü’nü beslemektedir. Bölgede yer alan diğer önemli
yüzeysuyu ise hemen proje PS1 – PS2 ve PS2 – PS3 hatları kuzeyinde yer alan Hirfanlı Baraj
Gölüdür. Hirfanlı Barajına ait teknik özellikler aşağıda Tablo 4.3.3.1’de verilmiştir.
Belge Başlığı:
Sayfa 117 of 168
Tablo 4.3.3.1. Hirfanlı Barajı Teknik Özellikleri
Barajın Adı
Hirfanlı
Kırşehir
Yeri
Kızılırmak
Akarsuyu
Amacı
Enerji-Taşkın Koruma
İnşaatın (başlama-bitiş) yılı
1953-1959
Gövde dolgu tipi
Kaya
Gövde Hacmi
2000 dam
Yüksekli(talvegden)
3
78 m
Normal Su Kotunda Göl Hacmi
5980 hm
Normal Su Kotunda Göl Alanı
263 km
3
2
Kaynak: DSI Genel Müsürlüğü resmi web sitesi (http://www2.dsi.gov.tr/baraj/detay.cfm?BarajID=9)
Raporun giriş bölümünde de belirtildiği üzere Tuz Gölü Doğal Gaz Depolama Projesi
kapsamında eritme işlemleri için kullanılacak olan su Hirfanlı Barajı’ndan sağlanacak olup,
ihtiyaç duyulacak olan su miktarı 10 hm3/yıl’dan 15 hm3/yıl’a çıkmıştır. Tablo 4.3.3.1’de
görüldüğü üzere projenin su ihtiyacı, baraj gölünün yıllık su toplama miktarının % 0.3’ünden
daha az olup, konuyla ilgili DSİ’nin kurum görüşü alınmıştır. DSİ’nin görüşünde talep edilen
su miktarının sağlanmasının bir sorun olmayacağı ve buna ek olarak barajdan, mevcut ve
gelecekte olabilecek enerji ve sulama amaçlı taleplerin olumsuz yönde etkilenmeyeceği
bildirilmiştir (Bkz. Ek1-4). Dolayısıyla ihtiyaç duyulan su miktarının artışı kuruluşun görüşünde
belirtildiği üzere su alma yapısı ile eritme işlemlerinin yapılacağı bölge arasında kalan
alanlardaki diğer kullanıcıların taleplerini, mansapta bulunan mevcut ve ileride yapılması
planlanan projeleri olumsuz yönde etkilemeyecektir.
Ayrıca alıcı ortama proje sonunda deşarj edilecek toplam su miktarı Tuz Gölü Yeraltı Doğal
Gaz Depolama Projesi ÇED Raporu (2003) Bölüm 5.2.5.4 de verildiği üzere 60 x 106 m³ olup
gölde buharlasmanın olmayacagı kabulü ile proje süresi boyunca desarj edilecek suyun
kaplayacagı alan, A = 60 km² (4,5 km yarıçapındaki daire)’dir. Tuz Gölü’nün toplam yüzey
alanı kurak dönemlerde 1,200 km2
yağışlı dönemlerde ise en fazla 1,600 km²’ye
ulaşmaktadır. Buna göre Tuz Gölü’nün hacmi 360,000,000 m3 ile 480,000,000 m3 arasında
değişmekte olup en kötü duruma göre buharlaşma olmayacağı kabul edildiğinde yıllık deşarj
edilecek suyun, göl seviyesinde 3-4 cm’lik bir artışa sebep olacağı hesaplanmıştır. Bu
baglamda, desarj edilecek suyun, buharlasmanın da etkisi göz önüne alındıgında, Tuz
Gölü’nün su seviyesinde kayda deger bir yükselme yapmayacagı açıktır.
Belge Başlığı:
Sayfa 118 of 168
Peçeneközü Deresi: Peçeneközü deresi, Ekicek Dağı’nın B’da Acıpınar yöresinden doğar,
KB’ya doğru aktıktan sonra Şereflikoçhisardan geçerek, Kaldırım tuzlasının G’indeki Hındıllı
yaylası yakınlarında Tuz Gölü’ne dökülmektedir.
Tuz Gölü: Van gölünden sonra Türkiye’nin en büyük ikinci gölü durumunda olan Tuz Gölü,
proje eritme işlemleri sonucunda oluşan tuzlu su için de alıcı ortamdır. Aksaray, Ankara ve
Konya il sınırları içinde bulunmaktadır. Yağış alanı 11.900 km² olan Tuz Gölü, dışarıya
akıntısı olmayan kapalı bir havza gölüdür. Yağış alanının genişliğine rağmen beslenme
kaynakları zayıftır. Göle su getiren akarsular, yazın suları iyice azalan ya da tamamen
kuruyan derelerdir. Büyüklüğüne karşın Türkiye’nin en sığ göllerinden birisi olup derinliği
birçok yerde 0,5 m’yi geçmemektedir. Gölün ortalama su seviyesi 40 cm. civarında, yağışın
arttığı mayıs ayında ise yaklaşık 110 cm'dir. Ağustos ayında göl büyük ölçüde kurur. Tuz
oranının fazla oluşu, buharlaşma sonucunda göl sahasının büyük kısmında her yıl yenilenen
10-30 cm.lik tuz tortulaşmasına neden olmaktadır Suyun bol olduğu ilkbahar aylarında göl
alanı 164.200 hektara ulaşır. Yaz sonlarına doğru ise gölün büyük bir kısmı kurumaktadır.
Göl, yağış, yeraltı suyu ve yüzey akımıyla beslenir. İnsuyu deresi, Peçeneközü deresi ve
Uluırmak çayı (Melendiz) Tuz Gölünü besleyen akarsulardır. Bunların dışında doğal olmayan
sürekli bir su girişi ise 150 km uzunluğundaki Konya ana Tahliye Kanalı’yla taşınan
atıksulardır. Kanal ve çayların göle giriş yaptığı yerlerde hafif tuzlu bataklıklar oluşmuştur.
Proje güzergahlarının yer aldığı Tuz Gölünün Doğusu ve Peçeneközü Havzası içerisinde
akifer özelliği gösteren başlıca formasyonları; geniş yayılım gösteren Mesozoyik yaşlı
mermerler, Peçeneközü havzasının doğu kenarını kuzeybatı-güneydoğu yönünde yayılım
gösteren Kratese yaşlı granitler, Pliyosen yaşlı kum ve çakılı birimler ile Kuvaterner yaşlı
alüvyonlar oluşturmaktadır. Mesozoyik yaşlı mermerler, bol kırıklı-çatlaklı bir yapıya sahip
olup, bu birimden kaynak boşalımı gözlenmemekle birlikte daha düşük kotlarda bulunan
birimleri yeraltısuyu akışı ile beslemektedir. Kratese yaşlı granitler, yüzeye yakın kısımlarda
ve özellikle yüksek kesimlerde bol kırıklı–çatlaklı bir yapıya sahiptir. Ancak bu çatlakların
derinliği fazla olmayıp, uzunlukları ve birbirleri ile ilişkisi de geniş olmadığından, sadece bölgesel ölçekte akifer özelliği göstermektedir. Tuz Gölü’nün doğusu ve Peçeneközü
Havzasında yeraltısuyu beslenimi yağıştan ve yüzeysel akıştan süzülme ile oluşmaktadır.
Belge Başlığı:
Sayfa 119 of 168
Peçenek havzasında yeraltısuyunun beslenme alanları alüvyon, Pliosen'in geçirimli seviyeleri
ve havzanın kuzeybatı-güneydoğu sınırını oluşturan mermerlerdir ve granitlerdir.
Proje güzergahlarını yer aldığı Tuz Gölü güney kesimde ise Obruk-Sultanhanı ovasında
yeraltısuyu taşıyan önemli birimler Kuvaterner yaşlı Alüvyonlar ve Neoje yaşlı birimlerin
kireçtaşı seviyeleridir. Kuvaterner yaşlı Alüvyonların kum ve çakılları, ovanın yeraltısuyu
bakımından önemli su depolarıdır. Ayrıca Neojen yaşlı birimler içinde yeralan bol kırıklıçatlaklı kireçtaşları havzada önemli akiferleri oluşturmaktadır. Ayrıca söz konusu kireçtaşları
karstik özellik göstermektedir. Obruk-Sultanhanı ovasında yeraltısuyu beslenimi yağıştan ve
yüzeysel akıştan süzülme ile oluşmaktadır.
Daha önce bölgede Mülga T.C. Çevre Bakanlığı Özel Çevre Koruma Kurumu Başkanlığı
kontrolünde 2001 yılı içerisinde Tuz Gölü Havzası ile ilgili bir çalışma gerçekleştirilmiş olup
havzadaki yüzeysuları ve yeraltısuları için yapılan matematiksel modelleme sonuçlarına
göre; havzaya dışarıdan gelecek sular önemli olmakla birlikte binde 329 luk tuzluluk oranına
sahip olan Tuz gölü seviyesinde ve tuz oranında önemsiz geçici etkilerin olabileceği
beklenmektedir.
Ayrıca, bu hususta ÇED Raporunun hazırlanması sürecinde tuzlu suyun deşarjı ile ilgili
yapılan çalışmalar kapsamında, eritme işlemi sonucunda oluşan tuzlu suyun Tuz Gölü’nün
benzer karakteristik özellikler gösterip göstermediğinin anlaşılması amacıyla DSİ’nin havza
ve sulama suyu projeleri ile İller Bankası’nın içme suyu projelerinde uzun yıllardan beri
kullandığı “Niggle Diagramı”ndan yararlanılmıştır (Şekil 4.3.3.1.).
Belge Başlığı:
Sayfa 120 of 168
1,E+06
Konsantrasyon (mg/L)
1,E+05
1,E+04
1,E+03
Tuz Gölü
1,E+02
UGS 1 Karotu
1,E+01
UGS 2 Karotu
1,E+00
1,E-01
1,E-02
1,E-03
Fe
Cu
Na
Mn
Al
Fe
CN
SO4
Cl
Katyon ve Anyonlar
Şekil 4.3.3.1. Niggle Diagramı
Niggle Diagramı kapsamında su kaynaklarındaki anyon-katyon konsantrasyonları tek taraflı
logaritmik ölçekte çizilerek suların anyon-katyon değişimleri gözlemlenmiştir. Proje
kapsamında eritme işlemi sonucunda ortaya çıkan tuzlu suyun karakteristiklerinin tespiti
amacıyla kaverna alanında iki farklı noktadan ve Tuz Gölü’nün iki farklı noktasından su
örnekleri alınarak analizler gerçekleştirilmiştir. Tablo 4.3.3.2.‘de verilen analiz sonuçlarında
görüldüğü üzere, aynı kaynaklı suların anyon–katyon değişimleri benzerlik göstermektedir.
Tablo 4.3.3.2. Karot ve Su Analiz Sonuçları
Parametre
Fe (mg/L)
Cu (mg/L)
Zn (mg/L)
Cr (mg/L)
Hg (mg/L)
Pb (mg/L)
Ni (mg/L)
Cd (mg/L)
As(mg/L)
Na (mg/L)
Se(mg/L)
Mn (mg/L)
B(mg/L)
Al(mg/L)
Li(mg/L)
Br(mg/L)
F(mg/L)
UGS1 Karotu
UGS2 Karotu
Su örneği 1
Su örneği 2
0,3
0,04
0,03
0,002
0,002
0,0074
0,002
0,1
0,0095
7000
0,0085
0,0024
0,9
0,06
0
0,02
0,02
0,6
0,03
0,03
0,002
0,002
0,0046
0,005
0,1
0,0046
6500
0,0098
0,012
5,3
0,3
0
0,042
0,02
4,7
0,4
0,2
0,002
0,002
0,235
0,017
1,410
0,37
85000
0,0094
0,03
43
0,8
0,17
0,1
0,09
0,38
0,002
0,1
0,002
0,002
0,002
0,01
0,002
0,136
220
0,0065
0,3524
0,00121
0,5
0,36
0,287
0,39
Belge Başlığı:
Co(mg/L)
Toplam CN-(mg/L)
SO42-(mg/L)
Yağ ve Gres(mg/L)
Cl-(mg/L)
Amonyun Azotu(mg/L)
NO3--N(mg/L)
Toplam PO4--P(mg/L)
Toplam Çözünmüş Madde(mg/L)
KOİ(mg/L)
BOİ(mg/L)
AKM(mg/L)
TOC(mg/L)
Fecal Coliform (EMS/100 mL)
Toplam Coliform (EMS/100 mL)
0,0013
0,05
719
45
10.137
0,14
0
0,49
18.991
1821
0
14.2
0
0
0
0,0022
0,05
989
117
8.950
0,14
0
0,48
17.622
19.317
0
114,5
0
0
0
Sayfa 121 of 168
0,0075
0,05
5.329
50
124.590
1,05
0,21
0,45
227.930
1821
0
28,2
9,64
0
0
0,0007
0,05
142
155
197
3,4
0,75
0,87
1.183
13,5
0
16,2
2,85
0
32
Yukarıdaki diagramdan da görüleceği üzere karotlar ve Tuz Gölü anyon-katyon değişimleri
ile benzerlik göstermektedir. Tuz Gölü’nden alınan su örneği ile proje sahasından analiz için
alınan tuz domlarına ait karotların suda eritilmesi sonucu oluşan suyun aynı kaynaktan
olduğu sonucunu çıkarmak mümkündür.
Yapılan kimyasal analizler sonucunda Tuz Gölü YDGP ÇED Raporu’nda (2003) aşağıda
belirtilen sonuçlara ulaşılmıştır. Buna göre;

Tuz karotlarının eritilmesi ile oluşacak eriyiğin Tuz Gölü’ne deşarj edilmesi gölün mevcut
kalitesini olumsuz yönde etkilemeyecektir.

Gölün altında yer alan tuz yataklarının devamı olan ve Tuz Gölü ile aynı karakteristiğe
sahip olan tuz yataklarından oluşacak tuzlu suyun Tuz Gölü’ne deşarjı ile sürekli su
kaybına maruz kalan ve kuruma tehdidi altında bulunan göl olumlu yönde etkilenecektir.
Ayrıca, deşarj edilecek olan bölge Tuz Gölü’nün çorak bölgesi olup, gölün kış seviyesi
sınırına yaklaşık 6.000 m, çorak bölge sınırına ise yaklaşık 7.000 m mesafede yer
almaktadır. Eritme işlemleri süresince, Tuz Gölü’nün suyuna (Su Yüzeyine) direkt olarak
herhangi bir şekilde deşarj yapılmayacak olup, tuzlu suyun deşarj edileceği çorak bölge
çevresel izleme-kalite çalışmaları kapsamında, ÇINAR Mühendislik su kalitesi uzmanı ve
toprak uzmanı tarafından periyodik olarak kontrol edilecektir. Deşarj noktası ile ilgili bilgiler
raporun Kümülatif Etkiler bölümünde detaylı bir şekilde ele alınmıştır.
Belge Başlığı:
Sayfa 122 of 168
Sonuç olarak, tuz karotlarının eritilmesi ile oluşacak eriyiğin Tuz Gölü ile aynı bileşime sahip
olması ve Tuz Gölü’ne direk olarak deşarj edilmemesinden dolayı, göl üzerinde herhangi bir
etkisi olmayacaktır. Bununla birlikte, Tuz Gölü'nün altında yer alan tuz yataklarının bir devamı
niteliğinde ve göl ile aynı kompozisyona sahip bu yataklardan oluşacak tuzlu suyun Tuz
Gölü'ne deşarj edilmesi sonucunda, sürekli olarak su kaybına maruz kalan Tuz Gölü’nün bu
durumdan olumsuz yönde etkilenmeyeceği ve buna ek olarak eritme işlemleri için ihtiyaç
duyulan birim zamandaki tatlı su miktarının artmasına paralel olarak deşarj edilecek olan
tuzlu su miktarının artışının da Tuz Gölü üzerinde olumsuz bir etki yaratmayacağı
öngürülmektedir.
4.3.4. Doğal Afet Durumu
Depremsellik
Proje güzergahları, Mülga Bayındırlık ve İskan Bakanlığının “Türkiye Deprem Bölgeleri
Haritası”na göre 1.,2., 3., 4. ve 5. Derece Deprem Bölgeleri içerisinde yer almaktadır. Ancak
Aksaray kenti gerek coğrafi gerekse sismotektonik konumu itibariyle geçmişte hiçbir zaman
büyük bir depremin merkez üssü olmamıştır. Aksaray ili ve çevresinde 1881 ile 1986 yılları
arasında 48 adet deprem kaydedilmiştir. Bu depremlerin 13’nün şiddeti 4.3, 12’sinin siddeti
4.6, 14’nün şiddeti 5.0, dödünün şiddeti 5.3, ikisinin şiddeti 5.7, birinin şiddeti 6.0, birinin
şiddeti 6.4 ve birinin şiddedti 6.7’dir. Tuz Gölü Doğalgaz Depolama Projesi kapsamında
bölgeye özel “Deprem Tehlikesi Araştırma Raporu” hazırlanmıştır. Proje güzergahlarının yer
aldığı deprem bölgeleri haritası Şekil 4.3.4.1.‘de verilmiştir.
Bu çalışmada bölgede bulunan diri faylar araştırılarak, bu faylar üzerinde tarih boyunca
meydana gelmiş ve gelecekte meydana gelebilecek depremler belirlenmiştir. Elde edilen
bilgiler doğrultusunda yörenin diri faylarının depremle ilişkisi ve yörede beklenen en büyük
deprem hakkkında yorumlar yapılmıştır. Ayrıca bölgeye uzak olmasına rağmen üzerlerinde
büyğk depremlerin meydana geldiği diri faylarda meydana gelebilecek herhangi bir depremin
yöreyi nasıl etkileyeceği değerlendirilmiştir. Bölgede nitelikteki hareketi beklenen en yakın fay
Tuz Gölü fayı ile Dogu Anadolu fayıdır.
Belge Başlığı:
Sayfa 123 of 168
Bölgenin
deprem
tehlikesini
belirlemek
amaciyla,
olasılık
ve
deterministik
metotlann ikisi de kullanımıştır. Deterministik yaklaşım kullanılarak, bölge için iki
kritik deprem belirlenmiştir. Birinci olarak; 7,5 büyüklügündeki ters faya baglı depreminin,
bölgeden 50 kilometre uzakta, bilinen en yakın aktif fay olan Tuz Golu Fayı üzerinde
gelişecegi
varsayılmaktadir.
büyüklügündeki
gösteren
plaka
tarihsel
içi
İkinci
olarak;
depremlerin
gerçekleri
hesaba
19.4.1938
Anadolu'nun
katarak,
6,5
Kirşehir
her
depremi
tarafmda
büyüklügündeki
gibi
6.5
gelişebilecegini
bir
depremin
episantırının proje sahasının 5 km uzağına yerleştirilmesine karar verilmiştir.
EİH
Güzergahları
EİH
Güzergahları
Şekil 4.3.4.1. Proje Güzergahları Deprem Risk Haritası
Kaynak: deprem.gov.tr
Proje kapsamındaki tüm inşaat çalışmaları; Mülga Bayındırlık ve İskan Bakanlığı’nın
06.03.2007 tarih ve 26454 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren “Deprem
Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik” ve bu Yönetmelikte değişiklik
yapılmasına dair 03.05.2007 tarih ve 26511 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Yönetmelik
hükümlerine uygun olarak yapılacaktır.
Belge Başlığı:
Sayfa 124 of 168
4.4. Arazi Yapısı ve Toprak Özellikleri
Proje kapsamında EİH’ları ve erişim yolları güzergahları ÇED sürecinde değerlendirilen yardımcı
üniteler ile yüzey tesislerinin bulunduğu alanlardan farklı lokasyonlarda tesis edilecek olup,
EİH’ları ve erişim yollarına ait arazı yapısı ve toprak özelliklerinin belirlenmesi ile deşarjın yapılacağı
çorak bölgenin arazi varlığı yapısının son durumunu ortaya koymak amacıyla Coğrafı Bilgi Sistemi
(CBS) Birimi tarafından yeni arazi varlığı ve toprak haritaları oluşturulmuştur. Bu haritalara göre
güzergahların sahip olduğu arazi varlığı ve toprak özellikleri aşağıda detaylı bir şekilde verilmiştir.
Planlanan enerji iletim hattı güzergâhında ve erişim yollarında büyük toprak grupları olarak
Alüvyal Topraklar (A), Kahverengi Topraklar (B), Kestanerengi Topraklar (C) ve Regosoller
(L) yer almaktadır. Arazi kullanım kabiliyet sınıfları bakımından tüm güzergahlar boyunca ise
I., II., III., IV., VI. ve VII. sınıf topraklar bulunmaktadır.
1/100.000 Ölçekli Arazi Kullanım Kabiliyet Sınıfları ve Şimdiki Alan Kullanım Haritası’na göre
güzergahların şimdiki arazi kullanım şekli bakımından; Kuru Tarım (N), Mera (M) ve kısmen
de Bağ (V) alanlar bulunmaktadır. Proje alanına ait güncel Büyük Toprak Grupları Haritası ve
Arazi Varlığı Haritası EK-3’te sunulmuştur.
Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı’ndan temin edilen 1/100.000 Ölçekli Arazi Kullanım
Kabiliyet Sınıfları ve Şimdiki Alan Kullanım Haritası’na göre tüm EİH ve ulaşım yolları
güzergahlarının geçtiği arazilerin şimdiki arazi kullanımı, büyük toprak grubu ve toprak
sınıfları Tablo 4.4.1., Tablo 4.4.2. ve Tablo 4.4.3.’te verilmiştir.
Belge Başlığı:
ÇED RAPORU II. EKİ
Sayfa 125 of 168
Tablo 4.4.1. Arazi Kullanım Kabiliyet Sınıflarına Göre EİH ve Ulaşım Yollarının Durumu
TM-PS1
(HAT-1)
Birçok ürünün yetiştirilmesi
için uygun
Çok az veya kısıtlama yok
12.282 m
1.718 m
II
Ürünlerin büyük kısmı için
uzun dönemli tarıma uygun
Toprak ve su kaybına karşı
özel önlemler gerektirir
4.954 m
12.182 m
III
Özel koruma önlemleri alarak
uygun
ürünlerin
yetiştirilmesine uygun
Erozyona maruz ve ekildiğinde
suni drenaj gerektirir.
3.039 m
IV
Uygun
şekilde
sürülerek
birkaç
özel
zirai
türün
yetiştirilmesine uygun
Toprak derinliği, taş içeriği,
nem ve eğim açısından birçok
sınırlama
20.904 m
Arazi Kullanım Kabiliyeti
I
V
VI
VII
VIII
Düz veya hafif meyilli, taşlı
veya
çok
yaş
toprak,
sürülerek tarıma uygun hale
gelmez. Genel olarak çayır
ve orman alanı şeklinde
kullanılır.
Sürülerek tarıma uygun hale
getirilemez. Esas olarak otlak
ve orman alanı şeklinde
kullanılır.
Tarımsal
amaçlar
için
ekonomik değil, fakat cılız
otlak ve ağaçlandırma için
uygun
Bitki yetiştirme için uygun
değil. Rekreasyon alanı veya
av hayvanları için sığınak
olarak kullanılabilir
Zayıf drenaj var ve
sürülmeye uygun değil
ST-3 (HAT- ST-4 (HAT2)
3)
Yüzey Tesisi
(HAT-4)
Tarımsal Sınırlama Faktörleri
Sınıfı
1181 m
PIG
(HAT-5)
PS
YOLU
PS-1
YOLU
PS-2
YOLU
PS-3
YOLU
ST-4
YOLU
345 m
126 m
8.599 m
178 m
20.528 m
1.972 m
493 m
yapı
3.533 m
Eğim ve sığ toprak açısından
çok ciddi kısıtlamalar
6.836 m
Sığ toprak, taş içeriği, eğim ve
erozyon açısından kısıtlamalar.
5.979 m
Toprak yok
250 m
660 m
400 m
ST-5
YOLU
174 m
466 m
Belge Başlığı:
Tablo 4.4.2. Büyük Toprak Grupları Göre EİH ve Ulaşım Yollarının Durumu
Alüvyal Topraklar
Kahverengi
Büyük Toprak Grupları
(A)
Topraklar (B)
Bu topraklar akarsular
tarafından
taşınıp
depolanan materyaller
üzerinde oluşan genç
topraklardır.
Mineral
birleşimleri
akarsu
havzasının
litolojik
bileşimiyle
jeolojik
periyotlarda yer alan
toprak
gelişimi
sırasındaki erozyon ve
birikme devirlerine bağlı
olup
heterojendir.
Kahverengi topraklar
Profillerde
aridden
semi-aride
horizonlaşma ya hiç ya
ve ılımandan serine
da çok az belirgindir.
kadar
değişen
Buna karşılık değişik
iklimlerde
bulunur.
özellikte katlar görülür.
Üzerindeki
bitki
Alüvyal
topraklar,
Güzergahlar-Tanımlar
örtüsü kısa ot ve
bünyelerine
veya
çakıllardan ibarettir.
bulundukları bölgelere
Doğal
drenajları
yahut evrim devrelerine
iyidir. Organik madde
göre
sınıflandırılırlar.
içeriği
orta
Bunlarda üst toprak alt
derecededir.
toprağa belirsiz olarak
geçiş
yapar.
İnce
bünyeli ve taban suyu
yüksek alanlarda düşey
geçirgenlik
azdır.
Yüzey nemli ve organik
maddece zengindir. Alt
toprakta hafif seyreden
bir indirgenme olayı
hüküm sürer. Kaba
bünyeliler iyi drene
olduğundan
yüzey
katları çabuk kurur.
Sayfa 126 of 168
Kestanerengi
Topraklar (C)
Regosoller (L)
Bu topraklar yıllık
ortalama
sıcaklığı
11.2 C yıllık ortalama
yağışı
500
mm.
dolaylarında
olan
yerlerde
görülürler.
Doğal bitki örtüsü
yıllık muhtelif otlar,
ot-çalı karışığı ile
seyrek
funda
ve
orman kalıntılarıdır.
Mera
bitkilerinden
ayrık
çeşitleri,
korunga, tırtıl, fiğ,
çayır, tilki kuyruğu,
sorguç, arpa çimi,
köpek dişi ve yumrulu
salkım otu, funda,
çalı
orman
kalıntılarından
da
meşe ve ardıç ile
seyrek olarak iğne
yapraklılar bulunur.
Bu topraklar gevşek
bağıntısız depozitler
üzerinde
oluşmuş,
volum
ağırlıkları
düşük, kaba bünyeli,
fazla geçirgen, düşük
su tutma kapasiteli,
sığ topraklardır. Bu
özellikleri dolayısıyla
fizyografik
kuru
olurlar,
yağış
genellikle
düşük,
doğal bitki örtüsü
çoğu kez zayıf veya
çok zayıf gelişmiş,
seyrek kısa boylu
otlardır. Regosellerde
topoğrafya, genellikle
dalgalı, hafif dalgalı,
kısmen
düz
ve
ondüleli, meyil ise
düz-düze yakın veya
hafiftir.
Çoğunlukla
kuru tarım ve mera
olarak kullanılırlar.
TM-PS1 (HAT-1)
-
40.109 m
-
13.885 m
ST3 (HAT-2)
-
1.431 m
-
-
ST4 (HAT-3)
-
778 m
-
-
Yüzey Tesisi (HAT-4)
-
43.027 m
PİG (HAT-5)
-
-
3.533 m
-
PIGE GİDEN YOL
-
-
1.972 m
-
PS1 GİDEN YOL
-
745 m
-
-
PS2 GİDEN YOL
-
-
493 m
PS3 GİDEN YOL
-
174 m
-
-
ST4 GİDEN YOL
-
466 m
-
-
ST5 GİDEN YOL
-
126 m
-
-
-
Belge Başlığı:
Sayfa 127 of 168
Tablo 4.4.3. Şimdiki Arazi Kullanım Şekli Bakımından EİH ve Ulaşım Yollarının Durumu
Şimdiki Arazi Kullanımı
Kuru Tarım (N)
Mera (M)
Bağ(V)
-
-
-
TM-PS1 (HAT-1)
42.426 m
11.268 m
300 m
ST-3 (HAT-2)
1.118 m
250 m
-
ST-4 (HAT-3)
178 m
660 m
-
21.120 m
21.907 m
-
PİG (HAT-5)
-
3.533 m
-
PS GİDEN YOL
-
1.972 m
-
PS-1 GİDEN YOL
345 m
400 m
-
PS-2 GİDEN YOL
493 m
PS-3 GİDEN YOL
-
174 m
-
ST-4 GİDEN YOL
-
466 m
-
ST-5 GİDEN YOL
126 m
-
-
Güzergahlar
Yüzey Tesisi (HAT-4)
-
2003 yılında hazırlanan Nihai ÇED Raporunda Tuzlu Su Deşarj Hattı güzergahının göle
boşalım noktasındaki; arazi varlığı mera ve VII. Sınıf arazi özelliği gösterdiği tespit edilmiş
olup, EK-3’te güncel olarak temin edilmiş olan haritalarda ve sahada/güzergahta yapılan
gözlemlerde arazinin aynı özelliklerini koruduğu gözlemlenmiştir. Ayrıca deşarj noktasına ait
2003 ve 2012 yıllarına ait arazi kullanım kabiliyet sınıflarına (AKK) ait haritalar karşılaştırmalı
olarak Şekil 4.4.1.’de sunulmuştur.
Tuz Gölü su alanı; iklim koşullarına bağlı olarak değişkenlik göstermekte olup, kurak
dönemlerde 1.000-1.200 km2, yağışlı dönemlerde ise 1.500-1.600 km2’dir. Buna bağlı olarak
da deşarj noktası gölün kış seviyesi sınırına yaklaşık 6.000 m, çorak bölge sınırına ise
yaklaşık 7.000 m mesafede yer almaktadır.
Belge Başlığı:
ÇED RAPORU II. EKİ
Proje Alanına Ait 2003 Yılı AKK Haritası
Sayfa 128 of 168
Proje Alanına Ait 2012 Yılı AKK Haritası
a
Şekil 4.4.1. a, 2003 Yılı Proje Alanı AKK Haritası (Kaynak: Tuz Gölü Yeraltı Doğal Gaz Depolama Projesi ÇED Raporu) ve b, 2012 Yılı Proje Alanı AKK Haritası
(Kaynak: Çınar Mühendsilik CBS Birimi)
b
Belge Başlığı:
Sayfa 129 of 168
4.5. Kültürel Varlıklar ve Korunan Alanlar
Tuz Gölü Yeraltı Doğlagaz Depolama Projesi kapsamında gerçekleştirilecek olan
EİH’ları ve erişim yollarına ait güzergahlar üzerinde herhangi bir arkeolojik ve
kültürel varlığın tespit edilmesi ve değerlendirilmesi amacıyla literatür taraması
yapılmıştır. Literatür çalışmaları kapsamında; Aksaray Valiliği, İl Kültür ve Turizm
Müdürlüğü tarafından hazırlanan Kültür Envanteri ile İl Mülga Çevre ve Orman
Müdürlüğü tarafından hazırlanan İl Çevre Durum Raporları’dan faydalanılmıştır.
Ayrıca Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) Birimi tarafından hazırlanan arkeolojik alanlar
haritasında da sorgulama yapılmıştır. Gerçekleştirilen taramalar sonucunda elde
edilen Aksaray İli Kültür Envanterine ait veriler ilçe bazında Ek 4’te sunulmuştur.
Planlanan proje güzergahları ve yakın çevresinde yer alan arkeolojik ve kültürel
varlıklarının listesi Kültür Envanteri ve İl Çevre Durum Raporundan elde edilen
veriler doğrultusunda hazırlanarak Tablo 4.5.1.’de sunulmuştur.
Tablo 4.5.1. Proje Kapsamında EİH’ları ve Erişim Yolları Güzergahları Çevresinde Yer Alan Kültürel Varlıkların Listesi
Arkeolojik ve Kültürel
Alanlar
En Yakın Olduğu
Güzergah
Yönü
Mesafesi (m)
Koruma Derecesi
Aksaray İli,
Sarıyahşi İlçesi,
Bekdik Köyü
Ağbayır Mağaraları
EİH Hat 1-2
Doğu
2.000
I.Derece Doğal Sit
Alanı
Aksaray İli,
Sarıyahşi İlçesi,
Yenitorun Obası
Köyü
Yer Altı Şehri
Hat 1-1
Güney
2.500
-
Aksaray İli,
Ağaçören İlçesi,
İğdeli Köyü,
İğdeli Yaylası
Mevkii
Hacı Süğün Höyük
ST4 Depolama Tankı
Erişim Yolu
Kuzeybatı
17.000
I.ve III.Derece
Arkeolojik Sit
EİH Hat 1-3
Batı
2.000
I.Derece Arkeolojik
Sit
AĞAÇÖREN
SARIYAHŞİ
Lokasyon
Aksaray İli,
Ağaçören İlçesi,
Kale Mahallesi
Kale Höyük
*
Belge Başlığı:
Sayfa 130 of 168
ORTAKÖY
Lokasyon
Alanlar
Aksaray İli,
Ortaköy İlçesi,
Reşadiye Köyü,
Ziyarettepe
Mevkii
Yunus Emre Türbesi ve
Çilehanesi
Aksaray İli,
Ortaköy İlçesi,
Sarıkaraman
Beldesi,
Durhasanlı
Köyü
En Yakın Olduğu
Güzergah
Yönü
Mesafesi (m)
EİH Hat 2
Kuzeydoğu
23.500
Koruma Derecesi
I., II. Ve III. Derece
(Çevresel)
PS3 Pompa
İstasyonu Erişim
Yolu
Güneydoğu
24.000
Durhasanlı Türbesi
EİH Hat 2
Doğu
21.000
I. ve II. Derece
(Çevresel)
Aksaray İli,
Ortaköy İlçesi,
Ozancık Köyü,
Çatin Ersele
Mevkii
Ersele Höyüğü Ozancık
Yeraltı Şehri
EİH Hat 2
Güneydoğu
24.000
-
Aksaray İli,
Ortaköy İlçesi,
Balcı Kasabası,
Kıraçpınarı
Mevkii
Koçhasan Höyüğü
EİH Hat 2
Güneydoğu
14.500
Aksaray İli,
Ortaköy İlçesi,
Öteyüz Mevkii
Caferli Höyüğü
EİH Hat 2
Güneydoğu
8.000
Aksaray İli,
Ortaköy İlçesi,
Harmandalı
Kasabası, Kale
Mevkii
Küçük ve Büyük
Bezirganlı Höyük
EİH Hat 1-3
Doğu
2.500
-
Aksaray İli,
Ortaköy İlçesi,
Hocabeyli Köyü
Çatalçeşme Höyüğü
EİH Hat 2
Güneydoğu
3.800
I. Derece Arkeolojik
Sit Alanı
Kıraç Höyük
EİH Hat 2
Doğu
21.500
-
Sulu Höyük
EİH Hat 2
Doğu
21.500
I. ve III. Derece
Arkeolojik Sit Alanı
Sınandı Tepe Örenyeri
ST4 Depolama Tankı
Erişim Yolu
Güneydoğu
10.700
EİH Hat 2
Kuzeydoğu
9.300
Hat 2
Kuzeydoğu
15.000
-
Hat 1-3
Güneydoğu
6.000
-
Aksaray İli,
Ortaköy İlçesi,
Sarıkaraman
Beldesi
Aksaray İli,
Ortaköy İlçesi,
Sarıkaraman
Beldesi
Aksaray İli,
Ortaköy İlçesi
Aksaray İli,
Ortaköy İlçesi,
Bozkır Köyü
Karayer Höyük
Aksaray İli,
Ortaköy İlçesi
Çiftevi Höyük
*
*
I. ve III. Derece
I. ve III. Derece
-
Belge Başlığı:
Sayfa 131 of 168
ESKİL
Lokasyon
Aksaray İli,
Eskil İlçesi,
Eşmekaya
Beldesi
Aksaray İli,
Eskil İlçesi,
Böget Köyü
Aksaray İli,
Eskil İlçesi,
Tosun Yaylası
Tömek Mevkii
Aksaray İli,
Eskil İlçesi,
Bezirci Yaylası
Aksaray İli,
Eskil İlçesi,
Hüremeran
Yaylası
Aksaray İli,
Eskil İlçesi,
Güneşli Köyü
Aksaray İli,
Eskil İlçesi,
Çağlak Köyü
Alanlar
En Yakın Olduğu
Güzergah
Yönü
Mesafesi (m)
Koruma Derecesi
Bakalak Höyüğü
EİH Hat 5
Doğu
15.000
-
Böget Höyüğü
EİH Hat 5
Kuzeybatı
EİH Hat 5
Kuzeybatı
27.000
PİG İstasyonu Yolu
Kuzeybatı
27.000
Bezirci Höyüğü
EİH Hat 4
Kuzeybatı
4.000
I. ve III. Derece
Bozyer Höyüğü
EİH Hat 4
Batı
4.500
I. Derece
Güneşli Höyüğü
EİH Hat 4
Güneydoğu
8.000
I. Derece
Çağlak Höyüğü
EİH Hat 4
Kuzey
10.000
I. Derece
EİH Hat 5
Kuzeybatı
20.500
Kuzeybatı
20.500
EİH Hat 5
Batı
25.000
Batı
25.000
14.000
Tosun Höyüğü
Aksaray İli,
Eskil İlçesi,
Merkez
İğne Ağızlar Höyüğü
Aksaray İli,
Eskil İlçesi,
Sağsak Yaylası
Sağsak Höyüğü
II. Derece
I. ve III. Derece
I. ve III. Derece
I. ve III. Derece
Ayrıca Tablo 4.5.1.’de verilen arkeolojik ve kültürel alanların proje ünitlerine olan mesafeleri
Şekil 4.5.1. ile Şekil 4.5.24. arasında sunulmuştur.
Belge Başlığı:
Sayfa 132 of 168
HAT 1-2 EİH
2.000 m
Şekil 4.5.1. Sarıyahşi İlçesi, Bekdik Köyü, Ağbayır Mağaraları
HAT 1-1 EİH
2.500 m
Şekil 4.5.2. Sarıyahşi İlçesi, Yenitorun Obası Köyü, Yeraltı Şehri
Belge Başlığı:
17.000 m
Sayfa 133 of 168
ST4 ERİŞİM YOLU
Şekil 4.5.3. Ağaçören İlçesi, İğdeli Köyü, Hacı Süğün Höyüğü
HAT 1-3 EİH
2.000 m
Şekil 4.5.4. Ağaçören İlçesi, Kale Mahallesi, Kale Höyüğü
Belge Başlığı:
PS3 Erişim Yolu
24.000 m
23.500 m
HAT 2 EİH
Şekil 4.5.5. Ortaköy İlçesi, Reşadiye Köyü, Ziyarettepe Mevkii, Yunus Emre Türbesi ve Çilehanesi
21.000 m
HAT 2 EİH
Şekil 4.5.6. Ortaköy İlçesi, Sarıkaraman Beldesi, Durhasanlı Köyü – Durhasanlı Türbesi
Sayfa 134 of 168
Belge Başlığı:
HAT 2 EİH
24.000 m
Şekil 4.5.7. Ortaköy İlçesi, Ozancık Köyü, Çatin Ersele Mevkii - Ersele Höyüğü Ozancık Yeraltı Şehri
HAT 2 EİH
14.500 m
Şekil 4.5.8. Ortaköy İlçesi, Balcı Kasabası, Kıraçpınarı Mevkii - Koçhasan Höyüğü
Sayfa 135 of 168
Belge Başlığı:
HAT 2 EİH
8.000 m
Şekil 4.5.9. Ortaköy İlçesi, Öteyüz Mevkii - Caferli Höyüğü
HAT 1-3 EİH
2.500 m
Şekil 4.5.10. Ortaköy İlçesi, Harmandalı Kasabası, Kale Mevkii – Küçük ve Büyük Bezirganlı Höyük
Sayfa 136 of 168
Belge Başlığı:
HAT 2 EİH
3.800 m
Şekil 4.5.11. Ortaköy İlçesi, Hocabeyli Köyü– Çatalçeşme Höyüğü
HAT 2 EİH
21.500 m
MM
3.800 m
m
Şekil 4.5.12. Ortaköy İlçesi, Sarıkaraman Beldesi– Kıraç Höyüğü ve Sulu Höyük
Sayfa 137 of 168
Belge Başlığı:
HAT 2 EİH
9.300 m
ST4 ERİŞİM YOLU
10.700 m
Şekil 4.5.13. Ortaköy İlçesi – Sınandı Tepe Örenyeri
HAT 2 EİH
15.000 m
Şekil 4.5.14. Ortaköy İlçesi, Bozkır Köyü, Karayer Höyük
Sayfa 138 of 168
Belge Başlığı:
HAT 1-3 EİH
6.000 m
Şekil 4.5.15. Ortaköy İlçesi, Çiftevi Höyük
HAT5 EİH
15.000 m
Şekil 4.5.16. Eskil İlçesi, Eşmekaya Beldesi – Bakalak Höyüğü
Sayfa 139 of 168
Belge Başlığı:
Sayfa 140 of 168
PIG İstasyonu
ErişimYolu
14.000 m
HAT 5 EİH
Şekil 4.5.17. Eskil İlçesi, Böget Köyü, Böget Höyüğü
PIG İstasyonu Erişim Yolu
27.000 m
HAT 5 EİH
Şekil 4.5.18. Eskil İlçesi, Tosun Yaylası, Tömek Mevkii, Tosun Höyüğü
Belge Başlığı:
4.000 m
HAT 4 EİH
Şekil 4.5.19. Eskil İlçesi, Bezirci Yaylası, Bezirci Höyüğü
4.500 m
Şekil 4.5.20. Eskil İlçesi, Hüremeran Yaylası, Bozyer Höyüğü
HAT 4 EİH
Sayfa 141 of 168
Belge Başlığı:
8.000 m
HAT 4 EİH
Şekil 4.5.21. Eskil İlçesi, Güneşli Köyü, Güneşli Höyüğü
HAT 4 EİH
10.000 m
Şekil 4.5.22. Eskil İlçesi, Çağlak Köyü, Çağlak Höyüğü
Sayfa 142 of 168
Belge Başlığı:
Sayfa 143 of 168
20.500 m
PİG İstasyonu Erişim Yolu
HAT 5 EİH
Şekil 4.5.23. Eskil İlçesi, Merkez, İğne Ağızlar Höyüğü
PİG İstasyonu Erişim Yolu
25.000 m
HAT 5 EİH
Şekil 4.5.24. Eskil İlçesi, Sağsak Yaylası, Sağsak Höyüğü
Belge Başlığı:
Sayfa 144 of 168
Yukarda verilen şekillerde ve yapılan araştırmalarda Enerji İletim Hattı ve ulaşım yolları
güzergahları boyunca herhangi bir arkeolojik kalıntı ve kültürel mirasa rastlanmamıştır.
Ancak 3386 ve 5226 sayılı Kanunlar ile değişik 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını
Koruma Kanunu ve mevzuatları açısından projenin uygulama aşamasında (arazi hazırlık ve
inşaat) korunması gerekli kültür varlıklarına rastlanılması durumunda o bölgede yapılan
faaliyet durdurulup, koruma alanı oluşturularak en yakın mülki amirliğe veya müze
müdürlüğüne haber verilerek gerekli incelemelerin yapılması sağlanacaktır. Araştırmalar
sonucunda gerekli görüldüğü takdirde direk noktları ve yol güzergahlarında proje revizyonları
yapılacaktır.
Korunan Alanlar
7.414 km² büyüklüğünde bir alana sahip olan Tuz Gölü bölgesi, yukarıdaki bölümlerde
belirtildiği üzere kendine özgü doğal bir yapıya ve tarihi değerlere sahiptir. Türkiye’nin önemli
sulak alanlarından biri olan Tuz Gölü ve çevresi 02.11.2000 tarih ve 24218 sayılı Resmi
Gazete’de yayımlanan, 14.09.2000 tarih ve 2000/1381 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Tuz
Gölü Özel Çevre Koruma Bölgesi ilan edilerek yürürlüğe girmiş, daha sonra 08.08.2002 tarih
ve 24840 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 4.07.2002 tarih ve 2002/4512 sayılı Bakanlar
Kurulu Kararı ile Tuz Gölü Özel Çevre Koruma Bölgesi sınır değişikliği yapılarak son halini
almıştır.
Projenin ÇED Olumlu Belgesinin alındığı 19.08.2003 tarihinden itibaren Tuz Gölü’nün mevcut
koruma statüsünde herhangi bir değişiklik yapılmamış olup alanın sahip olduğu özellikleri
nedeniyle özellikle raporun 4.1. Flora-Fauna ve 4.5. Kültürel Varlıklar Bölümlerinde belirtilen
hususlara dikkat edilmelidir.
Belge Başlığı:
Sayfa 145 of 168
5. PROJENİN POTANSİYEL ETKİLERİ VE ALINACAK ÖNLEMLER
5.1. Hafriyat İşlemleri
Tuz Gölü Yeraltı Doğal Gaz Depolama Projesi kapsamında; arazinin hazırlanması için
yapılacak işler kapsamında nerelerde ve ne kadar alanda hafriyat yapılacağı, hafriyat
sırasında kullanılacak malzemelerden parlayıcı, patlayıcı, tehlikeli ve toksik olanların
taşınımları, depolanmaları ve kullanımları ile ilgili bilgiler aşağıda belirtilmiştir.
Arazi hazırlanması için yapılacak işler kapsamında, planlanan Enerji İletim Hattı projesinde
etüt ve tevziat çalışmalarından sonra arazide (hat güzergahında) ilk olarak, some noktaları
ve direk ayaklarının yerleri belirlenerek, aplikasyonları yapılacaktır. Aplikasyonda 1 adet
merkez kazığı 4x4= 16 adet ayak kazığı, 1 adet konsol kazığı, 2 adet istikamet kazığı (ileri ve
geri) ve 1 adet de aliman (ileri hat kazığı) çakılmakta olup, bu işlemlerden sonra doğrudan
inşaat aşamasına geçilmektedir.
EİH güzergahı boyunca yaklaşık 506 adet direk dikilecektir. İnşaat aşamasında ilk olarak
proje alanında aplikasyonu yapılan enerji iletim hattı direklerinin, temel çukurları için kazı
işlemleri yapılacaktır.
Yapılacak kazı çalışmalarında her bir direk için 4 çukur açılmakta olup, direk ayaklarının
oturacağı çukurların derinliği yaklaşık 2 m, en ve boy ise yaklaşık 2 m x 2 m olacağı
kabulüyle:
Her bir direğin bir ayağı için açılacak çukur hacmi(Vçukur);
Vçukur= 2 x 2 x 2
Vçukur= 8 m3 olacaktır.
Belge Başlığı:
Sayfa 146 of 168
Buna göre toplamda tüm hatlarda (TM-PS-1, ST-3, ST-3, Yüzey Tesisi, PIG Bağlantıları) 506
adet açılacak direk için;
506 direk x 4 çukur/direk = 2.024 adet direk çukuru açılacaktır.
Toplam hafriyat ise birim çukur hacmi 8 m3/çukur alınarak;
2.024 çukur x 8 m3/çukur = 16.192 m3 olacaktır.
Proje alanında tesis edilecek 506 adet direk için proje kapsamında yapılacak sıyırma ve
hafriyat işlemlerinde toplam 16.192 m3 hafriyat yapılacaktır. Bu hafriyat çalışmalarında
bitkisel(nebati) toprak kalınlığı 30 cm kabulüyle:
Üst Örtü Toprağı = 2.024 x 2 x 2 x 0,3 = 2.428,8 m3
Alt Örtü Toprağı = 2.024 x 2 x 2 x (2-0,30) = 13.763,2 m3 çıkarılacaktır.
Üst örtü toprağı, düzgün şekilde yapısı bozulmadan sıyrılacak ve direk ayak kenarlarına
depolanacaktır. Sonrasında alt örtü toprağı da benzer şekilde dağıtılmadan çıkarılarak
depolanacaktır. Direk ayaklarının temel işlemlerinin tamamlanmasından sonra alt örtü toprağı
ile temel iç dolgu işlemleri yapılacaktır. Ardından bitkisel (nebati) toprak malzemesi, direk
ayaklarının altına düzgün bir şekilde serilecektir. Dolayısıyla arazi hazırlık ve inşaat
aşamalarında yapılacak bu hafriyat çalışmasıyla, hafriyat artığı oluşmayacaktır.
Erişim yollarının açılması sırasında da üst toprağın sıyrılması sırasında hafriyat oluşumu söz
konusu olup bu toprak verimli ise yüzey tesislerinin çevre düzenleme çalışmalarında değilse
de kazı dolgu çalışmalarında kullanılacaktır. Erişim yollarının arazi hazırlık ve tesis
aşamalarında kazı işlemleri yapılmayacak olup hafriyat artığı oluşmayacaktır.
Hafriyat çalışmaları sırasında parlayıcı, patlayıcı, tehlikeli ve toksik madde kullanılmayıp
sadece iş makineleri, kazma, kürek vb. makine ve ekipman ile çalışmalar yapılacaktır. Tüm
bu hafriyat çalışmalarında, 18.03.2004 tarih ve 25406 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak
yürürlüğe giren "Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği"
hükümlerine uyularak hareket edilecektir.
Belge Başlığı:
Sayfa 147 of 168
5.2. Hava Kalitesine Etkiler
Tuz Gölü Yeraltı Doğal Gaz Depolama Projesi kapsamında EİH’ların arazi hazırlık ve inşaat
çalışmları sırasında kırma, öğütme gibi işlemler yapılmayacak olup, sadece direklerin temel
çukurları için yapılacak kazı işlemlerinden toz emisyonu oluşması söz konusu olacaktır. Her
bir direk için 4 çukur açılmakta olup, direk ayaklarının oturacağı çukurların derinliği yaklaşık 2
m, boyutları ise 2 m x 2 m’dir.
Buna göre her bir direğin bir ayağı için açılacak çukur hacmi;
V
=2mx2mx2m
V
= 8 m3 olacaktır.
Toplam hafriyat miktarı, toprak yoğunluğu 2,00 ton/m3 alınarak;
Hafriyat Miktarı =Toprak Yoğunluğu x Toplam Hacim bağıntısından;
= 8 m3 x 2,00 ton/m3
= 16,00 ton olarak bulunur.
Bir ayak çukuru için kazı işlemleri ortalama 2 saat sürmektedir. Buna göre saatte yapılacak
hafriyat miktarı;
16,00 ton/2 saat = 8,00 ton/saat olacaktır.
Toplam saatlik kütlesel toz debisi ise (kazı esnasında toz emisyon faktörü 0,025 kg/ton
alınarak (Kaynak: SKHKKY Tablo 12.6’de belirtilen “Toz Emisyonu Kütlesel Debi
Hesaplamalarında Kullanılacak Emisyon Faktörleri);
8,00 ton/saat x 0,025 kg/ton = 0,20 kg/saat olarak bulunur.
03.07.2009 tarihli 27277 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Sanayi
Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği” (SKHKKY) Ek-2’de, “hava kirlenmelerini
temsil eden değerler, ölçümlerle elde edilen hava kalitesi değerleri, hesapla elde edilen hava
kirlenmesine katkı değerleri ve bu değerlerle teşkil edilen toplam kirlenme değerlerinin tespit
edilmesine, eğer baca dışındaki yerlerden yayılan toz emisyonları 1 kg/saat’ten küçükse
gerek olmadığı” belirtilmektedir.
Belge Başlığı:
Sayfa 148 of 168
Projenin inşaat aşamasında toz emisyonu için hesaplanan değer toplam 0,20 kg/saat olduğu
için hava kalitesi katkı değerlerinin tespit edilmesine gerek kalmamıştır. Ancak arazide
oluşabilecek tozlanmayı minimuma indirgemek SKHKKY’nin “İzne Tabi Tesisler İçin Emisyon
Sınırları” ekinde (Ek-1, 2.4.c bölümü), açıkta depolanan tozlu yığma malzemelerle ilgili hava
kalitesi standartlarını karşılama hususlarında belirtilen savurma yapılmadan boşaltma ve
doldurma yapılması ile malzemenin uzun süre depolanması durumunda üzerinin kapatılması
ile rüzgarlı havalarda yığınların üst tabakasının nemli tutulması önlemleri alınarak toz
emisyonları minimize edilecektir.
Projenin işletme aşamasında, Enerji İletim Hattından kaynaklı, hava kalitesi üzerine herhangi
bir etki söz konusu olmayacaktır.
5.3. Atıklar
Enerji İletim Hattı ve erişim yolları arazi hazırlık ve inşaat çalışmaları esnasında; çalışacak
personellerden kaynaklı evsel nitelikli katı atıklar, makine ve araçların yağ değişiminden
kaynaklanan atık yağlar ile inşaat atıkları meydana gelecektir.
Projede çalışacak personelden kaynaklanan evsel katı atıklar, şantiye olarak kullanılacak
sahalar içerisinde çeşitli noktalara yerleştirilen ağzı kapalı çöp bidonlarında toplanacaktır.
Konteynırlarda biriktirilecek bu katı atıklar ise belli periyotlarda, Nihai ÇED Raporunda
belirtildiği üzere proje alanına en yakın belediye olan Sultanhanı Belediyesi katı atık toplama
sistemine verilerek bertaraf edilmesi sağlanacaktır.
Ayrıca arazi hazırlama ve inşaat çalışmalarında oluşacak parça demir, çelik, sac, ambalaj
malzemesi ve benzeri katı atıklar; hurda olarak toplanıp, proje alanı içinde uygun bir yerde
(şantiye alanlarında) depo edilecek ve geri kazanımı mümkün olan atıklar yeniden
kullanılacak ve/veya lisans almış geri dönüşüm firmalarına verilecektir. Geri kazanımı
mümkün olmayan atıkların ise yine Sultanhanı Belediyesi katı atık toplama sistemine
verilerek bertaraf edilmesi sağlanacaktır.
Belge Başlığı:
Sayfa 149 of 168
Sonuç olarak; proje kapsamında oluşacak katı atıkların (yemek artığı, vb.) 14.03.1991 tarihli
ve 20814 sayılı “Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği” Madde 18’de belirtildiği gibi denizlere,
göllere ve benzeri alıcı ortamlara, caddelere dökülmesinin yasak olduğu konusunda
çalışanlar uyarılacak ve gerek bu yasağa gerekse “Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği”ne ve
bu yönetmelikte;
03.04.1991 tarih ve 20834 sayılı Resmi Gazete’de
05.04.2005 tarih ve 25777 sayılı Resmi Gazete’de yapılan değişikliklere uygun olarak
hareket edilecektir.
Projenin inşaat aşamasında oluşması muhtemel ambalaj ve ambalaj atıkları; 06.11.2008
tarih ve 27046 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Ambalaj Atıklarının
Kontrolü Yönetmeliği“ hükümlerine uygun olarak bertaraf edilecektir.
Atık Yağlar ve Akümülatörler;
Enerji Nakil Hattı ve erişim yollarının arazi hazırlık ve inşaat, montaj çalışmaları kısa sürelidir
(yaklaşık 6 ay). Dolayısıyla uygulamada çalışacak araçların bakım ve onarımları yetkili
servislerinde yaptırılacak olup, bunun mümkün olmadığı ve bakım onarımlarının tesis
içerisinde yapıldığı zamanlarda herhangi bir atık yağın ortaya çıkması durumunda; söz
konusu yağın toprağa ve/veya suya karışmasının önlenmesi amacı ile, atık yağ kapalı ve
sızdırmasız metal bir kapta toplanarak 30.07.2008 tarih ve 26952 Sayılı Resmi Gazete’de
yayımlanarak yürürlüğe giren “Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği” kapsamında lisans almış
geri kazanım firmasına sözleşme dahilinde verilecektir.
Belge Başlığı:
Sayfa 150 of 168
Araçların tesis içerisinde bakım ve onarımları yapılması durumunda; şantiye alanı içerisinde
taban sızdırmazlığı sağlanmış ve üzeri sundurma yapı ile kapatılmış alanlar kullanılacak
olup, yapılacak çalışmalar esnasında “08.06.2010 tarih ve 27605 sayılı Resmi Gazetede
Yayımlanarak yürürlüğe giren “Toprak Kirliliğinin Kontrolü ve Noktasal Kaynaklı Kirlenmiş
Sahalara Dair Yönetmelik” hükümlerine uygun olarak hareket edilecektir.
Bunlara ilaveten projede kullanılacak olan araçların bakım ve onarımlarının faaliyet alanı
içerisinde yapılması durumunda, ortaya çıkması muhtemel atık aküler, 31.08.2004 tarih ve
25569 Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü
Yönetmeliği ve 03.03.2005 tarih ve 25744 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe
giren
Atık
Pil
ve
Akümülatörlerin
Kontrolü
Yönetmeliği’ndeki
değişiklik
hükümleri
doğrultusunda proje alanı içerisinde taban sızdırmazlığı sağlanmış, kapalı bir ortamda
muhafaza edilecek ve lisans almış geri kazanım firmasına verilmek sureti ile bertarafı
sağlanacaktır.
Tıbbi ve Tehlikeli Atıklar;
Projenin arazi hazırlık ve inşaat çalışmaları esnasında çalışacak kişilerin sağlık sorunlarına
müdahale etmek amacıyla yapılacak yataksız, ayakta tedavi amaçlı revir ünitesi kurulacaktır.
Revir ünitesinde oluşacak atıkların miktarı tam olarak belirlenememekle birlikte çok az
miktarda olması tahmin edilmektedir.
Revir ünitesinde oluşması muhtemel tüm tıbbi atıklar; yırtılmaya, delinmeye, patlamaya ve
taşımaya dayanıklı; orijinal orta yoğunluklu polietilen hammaddeden sızdırmaz, çift taban
dikişli ve körüksüz olarak üretilen, çift kat kalınlığı 100 mikron olan, en az 10 kilogram
kaldırma kapasiteli, üzerinde görülebilecek büyüklükte ve her iki yüzünde “Uluslararası
Biyotehlike” amblemi ile “DİKKAT TIBBİ ATIK” ibaresini taşıyan kırmızı renkli plastik torbalara
konulacaktır. Torbalar en fazla 3/4 oranında doldurularak ağızları sıkıca bağlanacak ve
gerekli görüldüğü hallerde her bir torba yine aynı özelliklere sahip diğer bir torbaya konularak
kesin sızdırmazlık sağlanacaktır.
Belge Başlığı:
Sayfa 151 of 168
Kesici ve delici özelliği olan atıklar ise diğer tıbbi atıklardan ayrı olarak delinmeye, yırtılmaya,
kırılmaya ve patlamaya dayanıklı, su geçirmez ve sızdırmaz, açılması ve karıştırılması
mümkün olmayan, üzerinde “Uluslararası Biyotehlike” amblemi ile “DİKKAT! KESİCİ ve
DELİCİ TIBBİ ATIK” ibaresi taşıyan plastik veya aynı özelliklere sahip lamine kartondan
yapılmış kutu veya konteynırlar içinde toplanacaktır. Bu biriktirme kapları, en fazla 3/4
oranında doldurulacak ve ağızları kapatılarak kırmızı plastik torbalara konulacaktır. Kesicidelici atık kapları dolduktan sonra kesinlikle sıkıştırılmayacak, açılmayacak, boşaltılmayacak
ve geri kazanılmayacaktır.
Tesiste Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği kapsamında geçici olarak depolanması
sağlanacak olan tıbbi atıklar, Sultanhanı İlçesindeki hastanelerin tıbbi atık toplama sistemine
verilecektir.
Tesis içerisinde oluşması muhtemel tıbbi atıkların geçici olarak depolanması, taşınması ve
bertaraf
edilmesi
yayımlanarak
aşamalarında
yürürlüğe
giren
22.07.2005
“Tıbbi
tarihli
Atıkların
25883
Kontrolü
sayılı
Resmi
Yönetmeliği”nde
Gazete’de
belirtilen
yükümlülüklere uygun olarak hareket edilecektir.
Projenin arazi hazırlık ve inşaat aşamasında oluşması muhtemel tehlikeli atıklar atıkların, 50
kg altında olacağı öngörülmekte olup bu atıklar ana kamp sahasına getirilerek 14.03.2005
tarih ve 25755 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Tehlikeli Atıkların
Kontrolü Yönetmeliği’nde belirtildiği üzere, hazırlanan tehlikeli atık depo bölümünde
depolanacaktır. Proje süresince oluşacak aylık tehlikeli atık miktarına göre mevzuatta
belirtilen 6 aylık süre boyunca depolama yapılabilecek olup, aylık değerin 1.000 kg geçmesi
ve yıllık 12.000 kg’a ulaşması durumunda
yönetmeliğe uygun olarak çevre iznine tabii
olmayan geçici depolama izni alınacaktır. Geçici olarak depolanan tehlikeli atıklar daha sonra
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından lisans almış firmalara teslim edilerek bertaraf
edilmesi sağlanacaktır. Bu kapsamda oluşacak tehlikeli atıkların geçici depolanması,
taşınması ve bertarafı süresince lisanslı araçlar kullanılacak olup, 14.03.2005 tarih ve 25755
sayılı
Resmi
Gazete’de
yayımlanarak
yürürlüğe giren Tehlikeli
Yönetmeliği’ne uygun olarak hareket edilecektir.
Atıkların
Kontrolü
Belge Başlığı:
Sayfa 152 of 168
Diğer Atıklar;
Arazi hazırlık ve inşaat çalışmaları esnasınca kullanılacak olan araçlardan kaynaklı
kullanılmış araç lastikleri meydana gelebilecektir. Proje alanı içinde oluşması muhtemel
ömrünü tamamlamış lastiklerin geri kazanım firmasına verilmesi sağlanacak olup, bu
kapsamda 25.11.2006 tarih ve 26357 sayılı Ömrünü Tamamlamış Lastiklerin Kontrolü
Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak hareket edilecektir.
Ayrıca proje kapsamında kullanılacak yemekhanede oluşacak bitkisel atık yağların
bertarafında 19.04.2005 tarih ve 25791 sayılı Bitkisel Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği
hükümlerine uygun olarak hareket edilecektir.
Enerji iletim hattında işletme aşamasında tesisin bakım çalışmalarından dolayı atık
oluşacaktır. TEDAŞ bakım ekipleri tarafından hat güzergahı boyunca, senenin belirli
zamanlarında yapılan incelemelerde hattın bakımı(İzolatörlerin kırılması durumunda
izolatörler yenilenecek, tellerin tolerans dışı gevşemesi (uzaması) veya kopması durumunda
teller tamir edilecek) yapılmakta olup, hasarlı malzemeler yenisi ile değiştirilerek, eskileri
kurum depolarda stoklanmaktadır. Daha sonra bu malzemeler, kurum tarafından hurda
olarak lisans almış geri dönüşüm yapan firmalara satılmaktadır.
5.4. Gürültü ve Titreşim
Enerji iletim hattı, arazi hazırlık ve inşaat aşamalarında; kazı, inşaat, montaj, vb.
çalışmalarında kullanılacak makine ve ekipmanlardan kaynaklı, ulaşım yollarında da
kullanılacak iş makinelerinden kaynaklı gürültü oluşması söz konusu olacaktır.
Kullanılacak alet, ekipman ve makinelerden yayılmasına izin verilen maksimum ses gücü
düzeylerinin belirlenmesinde Mülga T.C. Sanayi ve Ticaret Bakanlığınca hazırlanan ve
30.12.2006 tarih ve 26392 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren Makine
Emniyeti Yönetmeliği’nde (98/37/AT) verilen esaslar sağlanmıştır.
Belge Başlığı:
Sayfa 153 of 168
Söz konusu makine ve ekipmanın 500 Hz - 4000 Hz arasındaki dört oktav bandındaki toplam
ses gücü düzeylerinin hesaplanması için 30.12.2006 tarih ve 26392 sayılı Resmi Gazete’de
yayınlanarak yürürlüğe giren Açık Alanda Kullanılan Teçhizat Tarafından Oluşturulan
Çevredeki Gürültü Emisyonu İle İlgili Yönetmeliğin müsaade edilen ses güç seviyeleri ve
gürültü işaretlemesi ve standartlar adlı 5. maddesinde motor gücü seviyelerine göre verilen
formüller ile Prof. Dr. H. Nevzat ÖZGÜVEN’in “Endüstriyel Gürültü Kontrolü” adlı kitabındaki
referans değerler kullanılmıştır.
EİH’ları inşaatında oluşması beklenen gürültünün kaynakları ve seviyeleri alt montaj ve üst
montaj olmak üzere iki aşamada değerlendirilmiştir. Gürültü oluşturabilecek makine, araç ve
ekipmanlar ile bunlara ait ses gücü düzeyleri Tablo 5.4.1’de verilmiştir.
Tablo 5.4.1. Arazinin Hazırlanması ve İnşaat Aşamasında Gürültü Oluşturabilecek Makine, Ekipman ve Ses Gücü Düzeyleri
MAKİNA VE EKİPMAN ADI
SES GÜCÜ DÜZEYİ (dB)(1)
ADET
ENERJİ İLETİM HATTI ALT MONTAJ
Kamyon
101
1 Adet
Ekskavatör
103
1 Adet
115
1 Adet
Beton Pompası ve Mikseri
ENERJİ İLETİM HATTI ÜST MONTAJ
Kamyon
101
1 Adet
Mobil Vinç
101
1 Adet
Tel Çekme Makinesi
105
1 Adet
ERİŞİM YOLLARI
Traktör Kepçe
89
1 Adet
Greyder
101
1 Adet
Dozer
103
1 Adet
Arazöz
101
1 Adet
(1)
Ses gücü düzeyleri “Açık Alanda Kullanılan Teçhizat Tarafından Oluşturulan Çevredeki Gürültü Emisyonu İle İlgili
Yönetmelik” ve ÖZGÜVEN, N. (Prof. Dr.) “Endüstriyel Gürültü Kontrolü” kitabından alınmıştır.
Tablo 5.4.1'de listesi verilen makine ve ekipmanlar belirli bir sıra ile çalışacak olup, aynı anda
aynı yerde olma olasılıkları çok düşüktür. Ancak bu rapor kapsamında yapılan gürültü
hesaplamalarında en olumsuz senaryo baz alınarak hesap yapıldığından tüm işlemlerin aynı
bölgede yapıldığı varsayımıyla hepsinin aynı anda aynı yerde çalıştıkları dikkate alınarak
gürültü hesabı yapılmıştır.
Belge Başlığı:
Sayfa 154 of 168
Projelerin tatbikatının yapılacağı alanlarda eğimin düşük olması ve gerekse yerleşim
yerlerinden inşaatların uzakta olması nedenleri ile Sound Plant gürültü programı kullanılarak
model oluşturmak suretiyle gürültü dağılımının hesaplanmasına gerek duyulmamıştır. Bunun
yerine
matematiksel
hesaplamalar
kullanılarak
gürültünün
uzaklığa
göre
yayımı
hesaplanarak değerlendirmeler yapılmıştır.
Proje kapsamında kullanılacak makine ve ekipmanların aynı zamanda ve aynı yerde çalıştığı
varsayılarak en olumsuz şartlarda ortaya çıkacak toplam ses basınç düzeyini hesaplamak
amacıyla önce her bir kaynaktan oluşacak ses gücü düzeyinden toplam ses gücü düzeyleri
bulunur:
10Lwi/10) formülü yardımıyla hesaplanmaktadır.
LWT
= 10 log (
LWİ
LWT
= Her bir iş makinesinden kaynaklanan ses gücü düzeyi (dB)
= Toplam ses gücü düzeyi (dB)
Kaynakların tamamından oluşacak toplam ses gücü düzeyi bulunduktan sonra, oluşan bu
ses gücü düzeyinin r uzaklıkta yaratacağı toplam ses basınç düzeyi (LPT) aşağıdaki formül
kullanılarak hesaplanmaktadır.
LPT
A
LPT
Q
= LWT + 10 log (Q/A)
= 4пr2
= Tüm iş makinelerinden r mesafede oluşan toplam ses basınç düzeyi
= Yönelme katsayısı (Yer düzeyindeki ses kaynağının yarı küresel dağılımı, Q
r
= Kaynaktan uzaklık (m)
=2)
Atmosferin etkisiyle seste azalma (Aatm) kaynağın frekansına ve kaynaktan uzaklığa
bağlıdır. Ses basınç düzeyindeki atmosferik yutuş nedeniyle meydana gelecek azalma ise
aşağıdaki formülle hesaplanmaktadır.
Aatm
Aatm
f
r

1
= 7,4 x 10-8 x f2 x r / 
= Atmosferik rötuş ile ses basıncı düzeyindeki düşüş (dBA)
= İletilen sesin frekansı (500-4.000 Hz aralığı)
= Kaynaktan uzaklık (m)
= Havanın bağıl (nispi) nemi (% 65) ( 1 )
Aksaray Meteoroloji İstasyonu,
Belge Başlığı:
Sayfa 155 of 168
Ses (gürültü) düzeyinin hesabı ise, aşağıdaki formülün yardımıyla yapılır.
L = Lpt - Aatm+DF
L
= Ses (gürültü) düzeyi (dBA),
DF
= Düzeltme faktörü (500 Hz için -3,2 dBA, 1.000 Hz için 0 dBA, 2.000 Hz için
1,2 dBA ve 4.000 Hz için 1 dBA).
4 farklı frekans için hesaplanan değişik mesafelerdeki ses (gürültü) düzeylerinin logaritmik
olarak toplamından, toplam ses (gürültü) düzeyi hesaplanır.
log (10Li/10)
LT
= 10 (
LT
= Toplam ses (gürültü) düzeyi (dBA),
Li
= 4 farklı frekanstaki ses (gürültü) düzeyleri (dBA).
Proje kapsamında inşaat aşamasında gürültüye neden olabilecek makine, ekipmanlar ve ses
gücü düzeyleri Tablo 5.4.1’de verilmiştir. Bu değerler kullanılarak, uzaklığa göre oluşması
beklenen ses basınç düzeyleri, atmosferik yutuş miktarları, dört farklı frekans değeri için
düzeltme faktörleri ve atmosferik yutuşla ses basınç düzeyinin düşmesi sonucu elde edilen
ses basınç düzeyleri sırasıyla Tablo 5.4.2’de, ilgili grafik ise Şekil 5.4.2.’de verilmiştir.
Hesaplamalar, 500 Hz, 1000 Hz, 2.000 Hz ve 4.000 Hz frekans değerleri için ayrı ayrı
yapılmış ve son olarak değerler logaritmik olarak toplanarak “Toplam Ses Basınç Seviyesi”
elde edilmiştir.
Ses düzeyi, ses basıncı düzeyinin belli bir eğriye göre ağırlıklı olarak bulunmuş şeklidir.
Karmaşık seslerin ses yüksekliğini tek bir değerle ifade etmek için kullanılmaktadır. Kulağın
duyarlılığı ile orantılı ağırlıklar kullanılmakta olup, bu ağırlıklar A, B ve C olarak
adlandırılmıştır. Ağırlıklı ses (gürültü) düzeylerinin hesaplanması için kullanılan düzeltme
faktörü-frekans eğrisi Şekil 5.4.1.’de verilmiştir.
Belge Başlığı:
Şekil 5.4.1. A, B ve C Ağırlıklı Ses (Gürültü) Düzeyleri için Çevirim Eğrileri
Kaynak: ÖZGÜVEN, N. (Prof. Dr.) “Endüstriyel Gürültü Kontrolü”
Sayfa 156 of 168
Belge Başlığı:
TUZ GÖLÜ DOĞAL GAZ YERALTI DEPOLAMA PROJESİ ÇED
RAPORU II. EKİ
Page 157 of 168
Tablo 5.4.2. İnşaat Aşamasında Tüm Kaynaklardan Oluşacak Gürültü (Ses Basınç) Düzeylerinin Mesafelere Göre Dağılımı
Aatm
DF
DF
DF
DF
L (dBA)
Aatm (dBA)
L (dBA)
Aatm (dBA)
L (dBA)
Aatm (dBA)
L (dBA)
r (m) LPT (dBA)
(dBA)
(dBA)
(dBA)
(dBA)
(dBA)
LT (dBA)
(f=500 Hz) (f=1.000 Hz)
(f=1.000 Hz) (f=2.000 Hz)
(f=2.000 Hz) (f=4.000 Hz)
(f=4.000 Hz)
(f=500 Hz) (f=500 Hz)
(f=1.000 Hz)
(f=2.000 Hz)
(f=4.000 Hz)
10
88,57
0,00
-3,2
85,36
0,01
0
88,56
0,05
1,2
89,72
0,18
1
89,38
94,57
20
82,55
0,01
-3,2
79,34
0,02
0
82,52
0,09
1,2
83,66
0,36
1
83,18
88,48
30
79,02
0,01
-3,2
75,82
0,03
0
78,99
0,14
1,2
80,09
0,55
1
79,48
84,89
40
76,53
0,01
-3,2
73,31
0,05
0
76,48
0,18
1,2
77,54
0,73
1
76,80
82,32
50
74,59
0,01
-3,2
71,37
0,06
0
74,53
0,23
1,2
75,56
0,91
1
74,68
80,31
60
73,00
0,02
-3,2
69,79
0,07
0
72,94
0,27
1,2
73,93
1,09
1
72,91
78,66
70
71,66
0,02
-3,2
68,45
0,08
0
71,59
0,32
1,2
72,55
1,28
1
71,39
77,25
80
70,51
0,02
-3,2
67,28
0,09
0
70,41
0,36
1,2
71,34
1,46
1
70,05
76,03
100
68,57
0,03
-3,2
65,34
0,11
0
68,45
0,46
1,2
69,31
1,82
1
67,75
73,96
120
66,98
0,03
-3,2
63,75
0,14
0
66,85
0,55
1,2
67,64
2,19
1
65,80
72,26
140
65,64
0,04
-3,2
62,40
0,16
0
65,49
0,64
1,2
66,21
2,55
1
64,09
70,80
160
64,48
0,05
-3,2
61,24
0,18
0
64,30
0,73
1,2
64,96
2,91
1
62,57
69,52
180
63,46
0,05
-3,2
60,21
0,20
0
63,26
0,82
1,2
63,84
3,28
1
61,18
68,39
200
62,55
0,06
-3,2
59,29
0,23
0
62,32
0,91
1,2
62,84
3,64
1
59,90
67,37
250
60,61
0,07
-3,2
57,34
0,28
0
60,32
1,14
1,2
60,67
4,55
1
57,05
65,18
300
59,02
0,09
-3,2
55,74
0,34
0
58,68
1,37
1,2
58,86
5,46
1
54,56
63,36
350
57,69
0,10
-3,2
54,39
0,40
0
57,29
1,59
1,2
57,29
6,38
1
52,31
61,81
400
56,53
0,11
-3,2
53,21
0,46
0
56,07
1,82
1,2
55,90
7,29
1
50,24
60,45
450
55,50
0,13
-3,2
52,17
0,51
0
54,99
2,05
1,2
54,65
8,20
1
48,31
59,24
500
54,59
0,14
-3,2
51,25
0,57
0
54,02
2,28
1,2
53,51
9,11
1
46,48
58,16
550
53,76
0,16
-3,2
50,40
0,63
0
53,13
2,50
1,2
52,46
10,02
1
44,74
57,17
157
Belge Başlığı:
RAPORU II. EKİ
Sayfa 158 of 168
r (m)
LPT (dBA)
Aatm
(dBA)
(f=500 Hz)
DF
(dBA)
(f=500 Hz)
L (dBA)
(f=500 Hz)
Aatm (dBA)
(f=1.000 Hz)
DF
DF
DF
L (dBA)
Aatm (dBA)
L (dBA)
Aatm (dBA)
L (dBA)
(dBA)
(dBA)
(dBA)
LT (dBA)
(f=1.000 Hz) (f=2.000 Hz)
(f=2.000 Hz) (f=4.000 Hz)
(f=4.000 Hz)
(f=1.000 Hz)
(f=2.000 Hz)
(f=4.000 Hz)
600
53,00
0,17
-3,2
49,63
0,68
0
52,32
2,73
1,2
51,47
10,93
1
43,07
56,27
700
51,66
0,20
-3,2
48,27
0,80
0
50,87
3,19
1,2
49,68
12,75
1
39,91
54,65
800
50,51
0,23
-3,2
47,08
0,91
0
49,59
3,64
1,2
48,06
14,57
1
36,93
53,24
900
49,48
0,26
-3,2
46,03
1,02
0
48,46
4,10
1,2
46,58
16,39
1
34,09
51,99
1000
48,57
0,28
30,35
30,36
1,14
4,55
158
18,22
Belge Başlığı:
Sayfa 159 of 168
Şekil 5.4.2. İnşaat Çalışmalarında Oluşması Beklenen Gürültü (Ses Basınç) Düzeylerinin Mesafelere Göre Dağılım Grafiği
04.06.2010 tarihli ve 27601 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren ÇGDYY EkVII Tablo-5’de belirtilen şantiye alanı için çevresel gürültü sınır değerleri Tablo 5.4.3.’te
verilmiştir.
Tablo 5.4.3. ÇGDYY Ek-VII Tablo-5”de Belirtilen Şantiye Alanı İçin Çevresel Gürültü Sınır Değerleri
FAALİYET TÜRÜ (YAPIM, YIKIM ve ONARIM)
Lgündüz (dBA)
Bina
70
Yol
75
Diğer kaynaklar
70
159
Belge Başlığı:
Sayfa 160 of 168
Tablo 5.4.2.’de verilen toplam ses basınç (gürültü) düzeyleri, Tablo 5.4.3.’te verilen
yönetmelik değerleriyle karşılaştırıldığında gündüz için 160 m mesafeden sonra, ÇGDYY EkVII Tablo 5’de belirtilen sınır değerinin altında kaldığı görülmektedir.
En olumsuz şartlarda (500 Hz ile 4.000 Hz aralığındaki frekans değerlerinden elde edilen
sonuçların toplamı için) projenin arazi hazırlık ve inşaat aşamasında proje alanına en yakın
duyarlı alan olan Koyunağılı Köyü ait konutta(yaklaşık mesafe 1.200 m) oluşması muhtemel
gürültü düzeyi 53.40 dBA gibi düşük bir seviyede olacağından projenin gürültüsünden
olumsuz etkilemesinin söz konusu olmayacağı öngörülmektedir. Bunun yanı sıra kısa
uygulama süreli çizgisel projede; inşaat gürültüsünden fauna elemanlarının etkilenmesi söz
konusu olmayacaktır.
Ayrıca Tablo 5.4.1'de listesi verilen makine ve ekipmanlar belirli bir sıra ile çalışacak olup,
aynı anda aynı yerde çalışma olasılıkları çok düşüktür. Ancak bu rapor kapsamında yapılan
gürültü hesaplamalarında en olumsuz senaryo baz alınarak hesap yapıldığından tüm makine
ekipmanların aynı anda aynı yerde çalıştıkları varsayılmıştır. Dolayısıyla gerçekte oluşacak
gürültü düzeylerinin çok daha düşük seviyelerde gürültü oluşması beklenmektedir.
Proje alanında, inşaat aşamasında meydana gelecek gürültü konusunda “Çevresel
Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği"nin dördüncü bölümünde yer alan
“şantiye alanları için gürültü kriterleri” ile ilgili 23. Madde’de belirtilen hususlara uyulacak ve
trafik muayeneleri, egzoz ölçümleri ve bakımları yapılan araçlar kullanılacaktır.
İnşaat aşamasında makine ve ekipmanlarda meydana gelecek gürültüden çalışanları
koruyabilmek ve gerektiğinde; 4857 sayılı İş Kanunu’nun 78’inci maddesi gereğince işçilerin
gürültüye maruz kalmaları sonucu sağlık ve güvenlik yönünden oluşabilecek risklerden,
özellikle işitme ile ilgili risklerden korunmaları için gerekli önlemler alınacaktır. İnşaat
aşamalarında makine ve ekipmanlarda çalışanlara; başlık, kulaklık veya kulak tıkaçları gibi
uygun koruyucu araç ve gereçler sağlanarak, çalışanların gürültüden etkilenmemeleri
sağlanacaktır.
160
Belge Başlığı:
Sayfa 161 of 168
Böylece, çalışmalarda makine ve ekipmanlardan kaynaklı oluşacak gürültü ve titreşim
seviyeleri çalışanları rahatsız etmeyecek düzeye indirilmiş olacaktır. Ayrıca yönetmeliklerin
öngördüğü değerler yakalanarak, çevreye verilecek gürültü ve titreşim, minimum düzeyde
tutulacaktır.
5.5. Atık Su
Enerji İletim Hattı’nın ve erişim yolları arazi hazırlama ve inşaat çalışmalarında görev alacak
kişilerden kaynaklı evsel nitelikli atıksu oluşacaktır.
Enerji İletim Hattı ve ulaşım yollarında arazi hazırlama ve inşaat aşamasında çalışacak
personellerden oluşacak evsel nitelikli atıksu, faaliyet alanı ve yakın çevresinde atıksu
(kanalizasyon) sistemi olmadığından, 19.03.1971 tarih ve 13783 sayılı Resmi Gazete’de
yayımlanarak yürürlüğe giren ‘‘Lağım Mecrası İnşası Mümkün Olmayan Yerlerde Yapılacak
Çukurlara Ait Yönetmelik’’ uyarınca; sızdırmasız olarak yapılacak fosseptik çukurunda
biriktirilecektir. Çukurlar dolduğunda, atık sular en yakın belediyeye ait vidanjörler ile
aldırılarak bertarafı sağlanacaktır.
Ayrıca enerji iletim hattının inşaat çalışmalarında yapılacak beton imalatları için; hazır beton
(beton santralinde hazırlanarak mikser araçları ile direk yerine getirilen beton) kullanılacaktır.
Hazır beton için gerekli su beton tedarikçi firma tarafından betonun hazırlandığı yerde temin
edilmektedir.
Hazır
beton
imalatlarında
kullanılacak
sular,
malzeme
bünyesinde
kalacağından herhangi bir atıksu oluşturmayacaktır. Ayrıca çalışma yapılan direkte beton
imalatların bitmesinden sonra geri dönen mikser araçlarının yıkanması, proje sahası ve yakın
çevresinde yaptırılmayacak olup, beton tedarikçi firmanın kendi sahasında(beton santrali)
yapması sağlanacaktır.
161
Belge Başlığı:
Sayfa 162 of 168
6. KÜMÜLATİF ETKİ DEĞERLENDİRMESİ
Kümülatif etkiler, bir projenin etkilerinin, mevcut veya planlanan diğer projelerin etkileri ile bir
araya gelmesinden kaynaklanmaktadır. Her proje, kendi başına bazı birincil ve ikincil etkilere
neden olmakla birlikte, kümülatif etkiler aynı yörede ya da bölgede yer alan iki ya da daha
fazla projenin doğrudan ve dolaylı etkilerinin toplamını ifade etmektedir. Yapılması planlanan
faaliyetlerde kümülatif etkilerin göz önüne alınması önemli bir husustur. Her bir proje başına
gerçekleşen etkiler tek başına önemli görünmeyebilir, ancak toplamdaki kayıp, bir başka
deyişle kümülatif etkiler son derece önemli olabilmektedir.
Bu bağlamda, Tuz Gölü Yeraltı Doğal gaz Depolama Projesi ÇED Raporu II. Ek Raporu
kapsamında da Tuz Gölü Havzasında planlanan Yeraltı Doğal Gaz Depolama Projeleri’ne ait
kümülatif etkiler değerlendirimiş olup, Tuz Gölü Havzasında biri BOTAŞ tarafından, diğeri ise
özel bir kuruluş tarafından planlanan iki adet proje söz konusudur. BOTAŞ tarafından
yürütülmekte olan ve ÇED süreci tamamlanıp inşaat çalışmalarına başlanılan, ÇED Raporu
II. Ek Raporuna kapsamındaki Tuz Gölü Yeraltı Doğal Gaz Depolama Projesi, Tuz Gölü’nün
yaklaşık 40 km güneyinde, Aksaray İli Merkez İlçe’ye bağlı Sultanhanı Belediyesi’nin ise
yaklaşık 17 km güneyinde yer almaktadır. Bölgede BOTAŞ tarafından yapılması planlanan
Tuz Gülü Yeraltı Doğal Gaz Depolama Projesi alanı civarında başka bir Tuz Gölü Yeraltı
Doğal Gaz Depolama Tesisi’nin (YDGDT) kurulması söz konusudur. ÇED süreci
tamamlanan ve Nihai ÇED Raporu için onay beklenen ATLAS Petrol Gaz İthalat İhracat
Pazarlama Ticaret A.Ş. (ATLAS) tarafından planlanan ikinci proje ise; Aksaray İli, Merkez ve
Eskil ilçeleri ile Konya İli Emirgazi İlçesi sınırlarında yer almakta olup, BOTAŞ tarafından
tesis edilecek Tuz Gölü Yeraltı Doğal Gaz Depolama Projesi yüzey tesislerine yaklaşık 2.500
m mesafede yer almaktadır. Söz konusu bu projelerin yüzey tesislerini ve diğer üniteleri
gösteren topoğrafik harita Şekil 6.1.’de sunulmuştur.
162
Belge Başlığı:
RAPORU II. EKİ
Şekil 6.1. Planlanan Projelere ait Yüzey Tesislerini ve Diğer Üniteleri Gösteren Topoğrafik Harita
163
Sayfa 163 of 168
Belge Başlığı:
Sayfa 164 of 168
Şekil 6.1.’de görüldüğü üzere iki proje alanı birbirine çok yakın alanlarda yer almakta olup her
iki projede eritme işlemleri için gerekli olan su Hirfanlı Baraj Gölü’nden sağlanmaktadır.
Eritme işlemleri sonucunda oluşan tuzlu su her iki projede yine birbirinden farklı deşarj hatları
ile Tuz Gölü’ne yapılacaktır. ÇED Raporu II. Ek Raporu kapsamında yapılan Kümülatif Etki
Değerlendirme çalışmasında; her iki proje için su temin sistemi, deşarj hattı ve projeler
kapsamında gerçekleştirilecek aktivitelerin, proje alanlarında ve yakın çevresinde bulunan
flora-fauna üzerine etkileri değerlendirilecek olup bahsi geçen projelere ait fiziksel özellikler
Tablo 6.1.’de sunulmuştur.
Tablo 6.1. BOTAŞ ve ATLAS A.Ş. Tuz Gölü Yeraltı Doğal Gaz Depolama Projelerine ait Fiziksel Özellikler
Fiziksel Özellikler
Kavernaların Açılma Süresi (ay)
Açılacak Kaverna Sayısı
Her Bir Kaverna Hacmi (m3)
Su Temin Noktası
İhtiyaç Duyulacak Su Miktarı (milyon m3/yıl)
Deşarj Noktası
Deşarj Edilecek Tuzlu Su Miktarı
(milyon m3/yıl)
BOTAŞ
ATLAS A.Ş.
77
96
12 kaverna
12 kaverna
(6’lı gruplar halinde)
(2’li gruplar halinde)
630.000
630.000
Hirfanlı Baraj Gölü (tesis
Hirfanlı Baraj Gölü (tesis
edilecek boru hattı ile)
15
10.8
Tuz Gölü çorak alanı (tesis
Tuz Gölü çorak alanı (tesis
Tuz Gölü
Tuz Gölü
15 (~1.760.000 m³ tuz
10.8 (~1.260.000 m³ tuz ihtiva
ihtiva etmektedir)
etmektedir)
Kaynak: Tuz Gölü Yeraltı Doğal Gaz Depolama Projelerine ait Atlas A.Ş. ÇED Raporu ve BOTAŞ Nihai ÇED Raporu
Kümülatif Etki Değerlendirmesi çalışması kapsamında oluşabilecek maksimum etkinin
değerlendirilmesi amacıyla söz konusu projelerin inşaat faaliyetlerinin (eritme ve deşarj
aktiviteleri) aynı anda gerçekleştirilmesine göre oluşabilecek etkiler aşağıda listelenmiştir.
164
Belge Başlığı:
Sayfa 165 of 168
Buna göre;
 Her iki projenin eritme işlemlerinde kullanılacak olan suyun Hirfanlı Baraj Gölü’nden
aynı anda temin edilmesi ve bu durumun Hirfanlı Baraj Gölü ve diğer kullanıcılar
üzerindeki etkisi,
 Deşarj işlemlerinin aynı anda yapılması sonucunda alıcı ortam olan Tuz Gölü
üzerinde oluşabilecek etkilerin değerlendirilmesi,
 Su temin ve deşarj işlemleri sırasında faaliyet alanları ve yakın çevresindeki flora ve
fauna üzerinde oluşabilecek etkiler olarak özetlenebilir.
Tablo 6.1.’de görüleceği üzere toplamda 24 kavernanın eritilmesi işlemleri için yılda her iki
projenin ihtiyaç duyacağı toplam su miktarı 25.8 milyon m³’dür. İhtiyaç duyulan bu su, Şekil
6.1.’de görüleceği üzere Hirfanlı Baraj Gölü’nün farklı noktalarından birbirinden bağımsız su
temin hatları ile gerçekleştirilecektir. Temin edilecek toplam su miktarı Hirfanlı Baraj Gölü’nün
su toplama miktarının % 0.5’inden daha az olup, konuyla ilgili her iki proje için DSİ Genel
Müdürlüğü’nden gerekli izinler alınarak su kullanım protokölleri imzalanmıştır. Dolayısıyla her
iki projenin hem ayrı ayrı hemde aynı anda Hirfanlı Baraj Gölünden su temin etmesi
sonucunda; Hirfanlı Baraj Göleti üzerinde ve planlanan proje alanları üzerinde ki diğer
kullanıcılar üzerinde olumsuz bir etki oluşumu beklenmemektedir.
Kümüatif etkilerin değerlendirilmesi doğrultusunda beklenen diğer bir etki de, eritme işlemleri
sonucunda oluşacak tuzlu suyun alıcı ortam olan Tuz Gölüne deşarj edilmesidir. Planlanan
projeler kapsamında yılda; yaklaşık 3.020.000 m³ tuz ihtiva eden, 25.8 milyon m³ tuzlu su
bağımsız farklı iki deşarj hattı ile birbirine yaklaşık 5.350 m mesafede bulunan iki noktadan
Tuz Gölü’ne deşarj edilecektir. Bu durum, ÇED II. Ek Raporunda ve planlanan projelerin
ÇED Raporlarında belirtildiği üzere sürekli su kaybına uğrayan ve kuruma tehlikesi ile karşı
karşıya kalan Tuz Gölü’nün beslenimi açısından olumlu bir etki yaratacaktır. Bu hususta
yukarda belirtilen ÇED Raporları kapsamında gerekli örnekleme ve analiz çalışmaları
gerçekleştirilmiş olup, analiz sonuçları doğrultusunda; deşarj edilecek tuzlu su ile Tuz
Gölü’nün su yapısının kalite ve kimyasal açıdan biribirine çok benzerlik gösterdiği ve kaynak
açısından biribiriyle aynı olduğu görülmektedir.
165
Belge Başlığı:
Sayfa 166 of 168
Ayrıca, Tuz Gölü Özel Çevre Koruma Bölgesi Su Kaynakları Yönetim Planı Projesi’nde
Bölüm 9 Su Kaynakları Yönetim Planı ve Esaslarının Oluşturulması başlığı altında bu
konuyla ilgili yer alan plan esaslarında da Tuz Gölü’ne dışardan yapılacak takviyelerin Tuz
Gölü’nün sürdürülebilirliği açısından büyük önem taşıdığı şeklindedir. Konuyla ilgili alınan
plan esasları;
-
Mamasın Barajından Kontrollü Su Bırakımı Sağlanarak Göl Seviyesi Denetim Altında
Tutulması. Tuz Gölünü Yüzeysel Akış ile Besleyen Akarsuların En Önemlilerinden Biri
Olan Melendiz Çayı Suları Mamasın Barajından Kontrollü Su Bırakımı Tuz Gölüne
Ulaştırılması ve Göl Seviyesi Denetim Altında Tutulması [2],
-
Bölüm 4.3.3’de de verildiği üzere (Tuz Gölü’nün hacmi 360,000,000 m3 ile
480,000,000 m3 arasında değişmekte olup en kötü duruma göre buharlaşma
olmayacağı kabul edildiğinde yıllık deşarj edilecek suyun, göl seviyesinde 3-4 cm’lik
bir artışa sebep olacağı hesaplanmıştır.) BOTAŞ Yeraltı Doğalgaz Depolaması ile
Tuz Gölüne Basılacak Suyun Göl Seviyesini çok az da olsa yükselteceği ancak
olumsuz bir etkisi beklenmemesi şeklindedir [3].
Yukarıda belirtilen hususlar doğrultusunda projelerin inşaat aktiviteleri boyunca; her iki proje
kapsamında eritme işlemleri sonucunda oluşan tuzlu suyun hem ayrı ayrı hemde aynı anda
Tuz Gölü’ne deşarj edilmesinin olumsuz bir etki yaratmayacığı, izleme ve kontrol çalışmaları
ile oluşabilecek olumsuz bir etkinin önlenebileceği sonucuna varılmaktadır.
Kümülatif etkilerin değerlendirilmesi kapsamında son olarak ele alıncak konu, planlanan
projelerin eritme işlemlerinde kullanılacak suyun temin edilmesi ve deşarj işlemleri için gerekli
olan tesislerin (boru hattı güzergahları, EİH’ları, erişim yolları vb.) inşa edilmesi işlemleri
sırasında bu güzergahlar ile yakın çevrelerinde yer alan flora-fauna üzerine olan etkilerin
değerlendirilmesidir. ÇED II. EK Raporu’nun 4.1. Flora ve Fauna Bölümünde BOTAŞ
Projesi kapsamında bu yardımcı ünitelerin tesis edilmesi işlemleri sırasında oluşması
muhtemel etkiler ve alınacak önlemler belirtilmiş olup, belirtilen önlemlerin alınması ile Flora
2
3
Tuz Gölü Özel Çevre Koruma Bölgesi, Su Kaynakları Yönetim Planı Projesi, Mayıs 2010, Ankara
Tuz Gölü Özel Çevre Koruma Bölgesi, Su Kaynakları Yönetim Planı Projesi, Mayıs 2010, Ankara
166
Belge Başlığı:
Sayfa 167 of 168
ve Fauna üzerinde oluşacak geçici etkilerin minimize edilmesi sağlanmış olacaktır. Şekil
6.1.’de görüleceği üzere Atlas Projesinin yardımcı üniteleri farklı güzergahlarda tesis edilecek
olup, her iki proje için inşaat aktivitelerinin aynı anda gerçekleştirilmesi durumunda faaliyet
alanları ve yakın çevresindeki flora ve fauna üzerinde oluşabilecek kümülatif etkiler, raporun
4.1. Bölümünde belirtilen aynı önlemlerin alınması ve Uzman Biyologlar tarafından
gerçekleştirişecek izleme çalışmaları ile önlenebilecektir.
167
Belge Başlığı:
EKLER
EK-1. KURUM GÖRÜŞLERİ VE RESMİ YAZILAR
EK 1-1. ÇED Olumlu Belgesi
EK 1-2. Çevre ve Orman Bakanlığı Kurum Yazısı
EK 1-3. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Kurum Yazısı
EK 1-4. DSİ Genel Müdürlüğü Kurum Yazısı
EK-2. ENERJİ İLETİM HATLARINI GÖSTERİR TOPOGRAFİK HARİTA
EK-3. BÜYÜK TOPRAK GRUPLARI VE ARAZİ VARLIĞI HARİTALARI
EK-4. AKSARAY İLİ KÜLTÜR ENVANTERİ VERİLERİ
EK 4-1. Sarıyahşi İlçesi Kültür Envanterleri
EK 4-2. Ağaçören İlçesi Kültür Envanterleri
EK 4-3. Ortaköy İlçesi Kültür Envanterleri
EK 4-4. Eskil İlçesi Kültür Envanterleri
168
Sayfa 168 of 168
EK 1
KURUM GÖRÜŞLERİ VE RESMİ
YAZILAR
169
EK 1-1
ÇED OLUMLU BELGESİ
170
Belge Başlığı:
RAPORU II. EKİ
171
EK-1-1
EK 1-2
ÇEVRE VE ORMAN BAKANLIĞI
KURUM YAZISI
172
Belge Başlığı:
173
EK 1-2
EK 1-3
ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞI
KURUM YAZISI
174
Belge Başlığı:
175
EK 1-3
EK 1-4
DSİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
KURUM YAZISI
176
177
EK 2
ENERJİ İLETİM HATLARINI
GÖSTERİR TOPOGRAFİK HARİTA
178
179
EK 3
BÜYÜK TOPRAK GRUPLARI, ARAZİ
KULLANIM KABİLİYETİ SINIFLAMASI
VE ARAZİ VARLIĞI HARİTALARI
180
181
182
183
EK 4
AKSARAY İLİ KÜLTÜR
ENVANTERİ VERİLERİ
184
EK 4-1
SARIYAHŞİ İLÇESİ KÜLTÜR
ENVANTERLERİ
185
Belge Başlığı:
186
EK 4-1/1
EK 4-2
AĞAÇÖREN İLÇESİ KÜLTÜR
ENVANTERLERİ
187
Belge Başlığı:
188
EK 4-2/1
Belge Başlığı:
189
EK 4-2/2
EK 4-3
ORTAKÖY İLÇESİ KÜLTÜR
ENVANTERLERİ
190
Belge Başlığı:
191
EK 4-3/1
Belge Başlığı:
192
EK 4-3/2
Belge Başlığı:
193
EK 4-3/3
Belge Başlığı:
194
EK 4-3/4
Belge Başlığı:
195
EK 4-3/5
Belge Başlığı:
196
EK 4-3/6
Belge Başlığı:
197
EK 4-3/7
Belge Başlığı:
198
EK 4-3/8
Belge Başlığı:
199
EK 4-3/9
Belge Başlığı:
200
EK 4-3/10
EK 4-4
ESKİL İLÇESİ KÜLTÜR
ENVANTERLERİ
201
Belge Başlığı:
202
EK 4-4/1
Belge Başlığı:
203
EK 4-4/2
Belge Başlığı:
204
EK 4-4/3
Belge Başlığı:
205
EK 4-4/4
Belge Başlığı:
206
EK 4-4/5
Belge Başlığı:
207
EK 4-4/6
Belge Başlığı:
208
EK 4-4/7
Belge Başlığı:
209
EK 4-4/8
Belge Başlığı:
210
EK 4-4/9

EK 1

Transkript

Benzer belgeler

Fatsa`nın Turistik Yerleri Doğal yer altı kaynakları açısından şanslı

mıchael hearst

Deney 7 Gazların Difüzyonu