tc ankara üniversitesi sosyal bilimler enstitüsü gazetecilik anabilim

tc ankara üniversitesi sosyal bilimler enstitüsü gazetecilik anabilim

T.C
ANKARA ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
GAZETECİLİK ANABİLİM DALI
AHMET EMİN YALMAN: DÖNEMİ VE GAZETECİLİĞİ
(1918-1938)
Doktora Tezi
Asuman Tezcan
Tez Danışmanı
Prof. Dr. Korkmaz ALEMDAR
Ankara-2007
ÖZET
Bu çalışmanın konusu basın tarihimizde önemli bir yeri olan Ahmet Emin
Yalman üzerinedir. Ahmet Emin, Osmanlı İmparatorluğu'nun parçalanma ve Türkiye
Cumhuriyeti Devleti'nin kurulma sürecine bir gazeteci olarak yakından tanıklık
etmiştir. Çalışma, Ahmet Emin'in 1918-1938 dönemi üzerine odaklanmaktadır.
Yalman 1907'de başladığı Sabah'taki gazetecilik yaşamına Yeni Gazete'de
devam etmiş, Taniriin yazı kadrosunda çeşitli görevler almış, 1917'den itibaren ise
ortaklan ile çıkarmaya başladığı Vakit, Vatan, Tan, Hür Vatan gazetelerinde ise yayın
politikalarının belirlenmesinde etkin bir rol üstlenmiştir.
Tezde Yalman'm gazeteciliği, siyasal gelişmeler paralelinde incelenmiş ve
bu bağlamda Yalman'm iktidar ile olan ilişkileri, basm tarihi ve siyasi tarih ekseninde
ele alınmıştır.
Yalman çıkardığı gazetelerde siyasi konjonktüre bağlı olarak farklı görüşler
dile getirdiği görülmektedir. I. Dünya Savaşı yıllarında Sabah'ta çalıştığı ve Vakit'i
yayınlamaya başladığı ilk dönemde İttihat ve Terakki Partisi (İTP) ile Alman
siyasetinin yanında olan Ahmet Emin, 1918'de savaşın yenilgi ile sonuçlanmasından
sonra partiye sert eleştiriler yöneltmiştir. 1918'in sonundan itibaren Amerikan
siyasetinin savunuculuğunu yapmaya başlamıştır. Wilson Prensipleri Cemiyeti'nin
içinde yer almış ve "Amerikan yardımı"nı savunmuştur.
İT'den sonra iktidara gelen Hürriyet ve İtilaf Partisine yönelttiği eleştiriler
nedeniyle 1919'da Kütahya'ya, 1920'de Malta Adasına sürgüne gönderilmiştir.
1917'de çıkarmaya başladığı Vakit'te Anadolu'daki Milli Mücadele'ye destek vermiştir.
Ankara Hükümeti'ne desteği Halk Partisi'nin kurulmasına kadar devam etmiştir.
1923'te yayınlamaya başladığı Vatan"da ise Halk Partisi'nin kurulması, Cumhuriyet'in
ilanı konulannda Ankara hükümetiyle çatışmalara girmiştir. 1925'te Ahmet Emin Doğu
İstiklal Mahkemeleri'nde yargılandıktan sonra gazetecilikten uzaklaştırılmış, 1936'da
yaym hayatına geri dönüştür.
224
Ahmet Emin Yalman'm fikirlerinde Amerika'da bulunduğu eğitim yıllan ve
sonraki yıllarda bağlantı halinde olduğu Amerikan iş, basın ve siyaset çevresi etkili
olmuştur. Ahmet Emin burada edinmiş olduğu liberal fikirleri Türkiye'ye aktarmaya
çalışmıştır. Bu görüşlerin Prens Sabahattin Bey'in görüşleri ile paralellik göstermesi
nedeni ile Ahmet Emin Sabahattin Bey ile yakınlaşmıştır. Bu bağlamda ademi
merkeziyetçilik konusunu gündeme getirmiş, merkeziyetçiliğe karşı çıkarak, idari
anlamda yeniden yapılanmanın gereğini savunmuştur. Yine yazılannda üzerinde
durduğu bir başka nokta "Osmanlı vatandaşlığı" kavramıdır. Farklı kimliklerin
Amerikan vatandaşlığı altında bir arada yaşadıklan örneğinden yola çıkarak, bizde de
Osmanlı vatandaşlığının esas alınabileceğini ileri sürmüştür.
Ahmet Emin özel girişimciliği savunmuş ve yazılannda sürekli ülkenin
kalkınması için yabancı sermayenin gerekliliğine değinmiştir. Yabancı sermayenin,
yatınmlannda siyasi emeller gütmeyen, iş ilkesi üzerinde duran, demokratik ilkelere
bağlı Amerika'dan sağlanması gerektiğine yazılannda sık sık yinelemiştir.
225
SUMMARY
The subject of this study is about Ahmet Emin Yalman, who had an
important role in the history of our journalism.
Ahmet Emin is seen as a journalist who closely followed the disintigration
of the Ottoman Empire and the formation of the Turkish Republic. This study is
focused on the period between 1918-1938.
Yalman started his journalistic life at Sabah, continued Yeni Gazete it at
and Tanin Gazete in a different position. From 1917 he played a majör role in shaping
policy of the newspapers he published with his partners. They include: Vakit, Vatan,
Tan, Hür Vatan.
In this thesis, Yalman's journalism is studied parallel to political changes,
and his connections to the ruling party. This has been emphasized in the view of the
press and political science.
In the newspapers which he published we see Yalman articulating diffrent
views. During the years of the First World War, he was working at Sabah and
publishing Vakit. Then he took the side of the ittihat and Terakki Party (ITP) and
sympathized with Germany's policies. After the 1918 defeat, he directed severe
criticism toward the ITP and defended American policies. He became a member of the
Society Wilson Policies and promoted the idea of "American assistance".
Because of his critisims of the Hürriyet and itilaf Party (which came to
power after the ITP), he was exiled to Kütahya in 1919 and then to Malta in 1920.
He supported the National Liberation of Anatolia in the newspaper he
started to publish in 1917. His support of the Ankara goverment lasted until the
founding of the Halk Party. In 1923 he started to criticize the Halk Party and the
Declaration of the Republiö in Vatan, which he started to publish.
226
In 1925 after his prosecution n the court of Dogu istiklal Mahkemesi, he was not
allowed to work as a journalist. He only later returned to journalism after 1936.
The opinions of Ahmet Emin Yalman have been influenced by years of
education in USA and later by American business, press and political circles. Ahmet
Emin then tried to transfer these liberal opinions to Turkey. He and Prens Sabahattin
shared smiliar views, and so they became closer to each other. He advocated the idea of
"non-centralisation" as a central point to the planning of administration. Another main
point of his writings is the concept of "Ottoman citizenship". He proposed this
"Ottoman citiezenship" bu giving American citizenship as an example, where different
identities are represented under one citizenship.
Ahmet Emin Yalman, defended private enterprise and indicated the
necessity for foreign investment in the development of the country. He repeatedly
indicated that this foreign capital should be obtained from America with no political
strings attached, and that should be based on sound business and democratic principles.
227