Gekonun Akrobasi Sırrı Çözüldü

Fizik Kuralını Kullanıyormuş!
Gekonun Akrobasi Sırrı Çözüldü
Ülkemizin Akdeniz sahillerinde de bolca bulunan ve (halk arasında zehirli olduğuna inanıldığı için düğün
yemeğinin pişirildiği kazana düşünce ölümlere sebep olduğu inanışıyla )”köygöçüren” diye de bilinen,
bilimcilerce “gecko” (geko) ya da “geniş parmaklı keler” diye de adlandırılan sürüngen türünün
yerçekimini hiçe sayarak düz duvarda hatta tavanda rahatlıkla yürüyebilmesinin sırrı çözüldü: Moleküller
arasında etkiyen bir kuvveti hiç zahmetsiz açıp kapayabilmeleri.
Gekolarla, bazı örümcek ve böceklerin tavanda yürüyebilmeleri binlerce yıl merak konusu olduktan
sonra, ancak 2000 yılında bunun moleküller arasında etkiyen zayıf bir kuvvet türü olan “van der Waals”
kuvveti sayesinde mümkün olduğu anlaşılmıştı.
Peki ama, bu kuvvet molekülleri
birbirine yapıştıryorsa, nasıl oluyor
da bu hayvanlar, özellikle de geko
gibi böceklerden çok daha ağır bir
hayvan ayaklarını kaldırıp adım
atabiliyor? Oregon Eyalet
Üniversitesi’nden araştırmacıların
Journal of Applied Physics adlı bilim
dergisinde yayımlanan bulgularına
göre gekolara bu hüneri sağlayan,
ayaklarını yapışkan hale getirip
çözebilme hünerinin yanı sıra
parmaklarının altını kaplayan “seta”
adlı, dallı budaklı, bükülebilen esnek
mikroskobik kıllar.
Gekolar bu kıl uçlarındaki yapışma kuvvetini neredeyse hiç enerji kullanmadan açıp kapayabilmenin yanı
sıra, parmaklardaki milyonlarca kılın düz ya da engebeli herhangi bir yüzeye çok farklı açılardan tutunup
esnemesiyle de koşabiliyor, avını yakalayabiliyor ya da başka avcılardan canını kurtarabiliyorlar.
Ayaklarındaki nanoölçekte milyonlarca kıllı temas noktasının koordineli olarak yüzeyi tutup bırakmasını
sağlayan bu “akıllı yapışma sistemi” sayesinde, saniyede vücutlarının 20 katı uzunluğunda bir mesafeyi
kat edebiliyorlar. Tavanda asılıyken de bu kıllar gekonun 50 katı ağırlığını taşıyabiliyorlar.
Raşit Gürdilek
KAYNAKLAR:
“Scientists discover the miracle of how geckos move, cling to ceilings”, Oregon State University, 12
Ağustos 2014
ETİKETLER:
Gecko, geko, keler, seta, van der Waals