medenî usul hukuku esasları

Prof. Dr. H. Yavuz ALANGOYA
Koç Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi
Prof. Dr. M. Kâmil YILDIRIM
Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi
Prof. Dr. Nevhis DEREN-YILDIRIM
İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi
MEDENÎ USUL
HUKUKU
ESASLARI
Genişletilmiş Gözden Geçirilmiş 7. Baskı
İSTANBUL 2009
II
Yayın No
:
Hukuk Dizisi :
2242
1058
7. Baskı - Kasım 2009 - İSTANBUL
ISBN 978 - 605 - 377 - 161 - 6
Copyright© Bu kitabın bu basısının Türkiye’deki yayın hakları BETA Basım Yayım Dağıtım
A.Ş.’ye aittir. Her hakkı saklıdır. Hiçbir bölümü ve paragrafı kısmen veya tamamen ya da özet
halinde, fotokopi, faksimile veya başka herhangi bir şekilde çoğaltılamaz, dağıtılamaz. Normal
ölçüyü aşan iktibaslar yapılamaz. Normal ve kanunî iktibaslarda kaynak gösterilmesi zorunludur.
Dizgi
Baskı - Cilt
Kapak Tasarım
: Beta Basım A.Ş.
: Kahraman Neşriyat Ofset San. Tic. Ltd. Şti. (Sertifika No: 12084)
Yüzyıl Mah. Matbaacılar Cad. Atahan No: 34 K: 4
Bağcılar/İstanbul (0-212) 629 00 01
0212 565 01 22 - 0212 565 02 55
: Gülgonca Çarpık
Beta BASIM YAYIM DAĞITIM A.Ş.
Himaye-i Etfal Sokak Talas Han No. 13-15
Cağaloğlu - İSTANBUL
Tel : (0-212) 511 54 32 - 519 01 77
Fax: (0-212) 511 36 50
e-mail: betayayincilik.com
III
7. BASIYA ÖNSÖZ
Esasların 6. basısı da öngördüğümüz süreden evvel tükendi.
Daha evvelki basılarda ana hatları ile belirtilen bazı konular daha geniş bir şekilde açıklandı. Bunların en önemlileri, yargı örgütü ve hakimlerin bağımsızlığı konularıdır.
Metnin bütünü elden geçirilmiş ve önem taşıyan Yargıtay içtihatları ve yeni doktrin gelişmelerine yer verilmiştir. Ayrıca önemli görülen bazı noktalarda “Hukuk
Muhakemeleri Kanunu Tasarısı” hakkında açıklamalar yapılmıştır. Tasarının tam
bir karşılaştırmasının yapılması beklenemezdi, ancak HUMK hükümleri ile karşılaştırmayı kolaylaştırmak için Türkiye Büyük Millet Meclisi Adalet Komisyonunca
kabul edilmiş Tasarı metni esasların sonuna eklendi.
Bu vesile ile metin tashihlerinin yapılmasında emeği geçen İstanbul Üniversitesi
Hukuk Fakültesi Araştırma Görevlisi Mert Namlı ile Marmara Üniversitesi Hukuk
Fakültesi Araştırma Görevlisi Evren Kılıçoğlu’na katkılarından ötürü müteşekkiriz.
Esaslar’ın 7. basısını gerçekleştiren yayın grubu yönetim kurulu başkanı Seyhan
Satar başta olmak üzere tüm yayınevi mensuplarına dizgi için özellikle Ali Rıza
Halis ve Gülgonca Çarpık’a teşekkür ederiz. Basının yararlı olmasını diliyoruz.
13 Ekim 2009, İstanbul
Prof. Dr. H.Yavuz Alangoya Prof. Dr. M. Kamil Yıldırım Prof. Dr. Nevhis Deren-Yıldırım
IV
ALTINCI BASIYA ÖNSÖZ
Beşinci bası tükendi. Bu olgu tahminlerimizin yanlışlığını da gösterdi. 2006-2007
dönemi ihtiyacını karşılamak üzere bu bası yapıldı. Ancak beşinci basının beklediğimizden erken tükenmiş olması ve yeni bası yapılması zorunluluğu bu basıyı
değişiklik yapmadan gerçekleştirme gereğini ortaya çıkardı.
Burada sadece iki noktaya değinmek istiyoruz:
Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu’nun yerini almak üzere “Hukuk Muhakemeleri
Kanun Tasarısı” hazırlanmış (T.C. Adalet Bakanlığı, “Hukuk Muhakemeleri Kanunu
Tasarısı”, Ankara – 2006) ve öğrendiğimize göre Başbakanlığa sunulmuştur. Ve r ilen sürenin kısalığına rağmen tasarı hakkında bazı değerlendirmeler yapılmış ve
öneriler sunulmuştur (Bkz.Hukuk Muhakemeleri Kanunu Tasarısı, Değerlendirme
ve Öneriler, Prof.Dr. Yavuz Alangoya, Prof.Dr. Kamil Yıldırım/Prof.Dr. Nevhis Deren
Yıldırım, İstanbul Barosu Yayınları No.041, 2006; Medeni Usulün Amacı ve Sosyal
Karakteri açısından Hukuk Muhakemeleri Kanunu Tasarısının Değerlendirilmesi,
(Medeni Usul Hukukçularının 2006 tarihli toplantısına sunulan tebliğ (basılmakta)
Prof.Dr. Yavuz Alangoya, 2006; İstanbul Barosu -Koç Üniversitesi tarafından düzenlenen “Hukuk Muhakemeleri Kanunu Tasarısı Değerlendirme Toplantısı (Alangoya/Yıldırım/Deren-Yıldırım, 2006, http://www.istanbulbarosu.org.tr/Detail.asp?CatID=1&ID=2237). Bu tasarı, Adalet Bakanı Sayın Cemil Çiçek’in yukarıda belirttiğimiz Adalet Bakanlığı yayının ön sözündeki beyanı doğrultusunda “yargılamayı basitleştirmek”, hızlandırmak ve böylece adaletin gecikmesini önlemek” amacı ile hazırlanmıştır. Tasarının bu hususları gerçekleştirip gerçekleştiremeyeceği hususu
tartışılacak bir meseledir. Ancak tasarı Yargılamanın kalitesinin düzeltilmesini
önemli ölçüde ihmal etmiş ve yer yer HUMK’un gerisinde kalmıştır.
Değinilmesi gereken ikinci husus HUMK m.432 I c.2’deki “Bu süre 8.1.1943 tarih
ve 4353 sayılı Kanuna tabi kamu kuruluşları hakkında otuz gündür” hüküm Anayasa Mahkemesince iptal edilmiştir (2.12.2004,2001/ 216-2004/120). Eşitlik ilkesine dayanılarak verilen iptal kararında aynı yöndeki HUMK 195/II hükmünün
Anayasa’nın geçici 15.maddesi dolayısı ile iptal edilmediği belirtilmiştir.
Tahminlerimizin yanlış çıkmasından mutluluk duyduğumuzu içten teşekkürlerimizle belirtmek istiyoruz.
Kandilli 2006
Alangoya / Yıldırım / Deren - Yıldırım
V
BEŞİNCİ BASIYA ÖNSÖZ
Esasları’ın IV. basısı tükendi. Beşinci bası çok sık rastlanmayacak bir durumda yapılmaktadır.
Bir yandan Adalet Bakanlığı nezdinde kurulan “Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu
Komisyonu” iki yıla yakın bir süredir yeni Kanun Tasarısını hazırlamaktadır. Bu tasarı
henüz gün ışığına çıkmadığı için, hükümleri bakımından bir tavır alınması mümkün olmamıştır. Belki burada bizdeki bu kanunlaştırma hareketi bakımından önemli bir noktaya işaret etmemiz uygun olur. Medeni Kanununu, Borçlar Kanununu ve İcra-İflas Kanununu uzun bir süre evvel Federal Kanunlar haline getiren İsviçre’de hâlen medeni
usul hukukunun federal bir kanun haline getirilmesi çalışmaları devam ediyor. Hazırlanan tasarı 2003 yılı başında kamuya açıklandı. Hâlen tasarı üstündeki tartışma ve tamamlama çalışmaları devam ediyor. Fikirlerin alınması ve sağlıklı bir tartışma ortamının bizim yeni kanunumuz açısından da sağlanmasını temenni ediyoruz.
Diğer taraftan, “Adli Yargı İlk Derece Mahkemeleri ile Bölge Adliye Mahkemelerinin Kuruluş, Görev ve Yetkileri Hakkında Kanun ile (5235 Sa.K.) yargı teşkilatı üç dereceli hale gelmiş ve istinaf yargılamasına ilişkin hükümler 5236 Sayılı Kanun ile Hukuk Usulü
Muhakemeleri Kanununa ithal edilmiştir. Yukarıdaki kanunlar 1 Nisan 2005’de yürürlüğe girmekle beraber, adı geçen ilk kanun bölge adliye mahkemelerinin kurulması için
yukarıdaki yürürlük tarihinden itibaren azami iki yıllık bir süre belirlemiştir. Bu sürenin
sonuna kadar tadilden evvelki kanun yolları hükümleri uygulanmaya devam edecektir.
İşte bu durum Esaslar V’in yapısına da etkili oldu. Bir yandan hâlen yürürlükte olan ve
yürürlükleri devam edecek olan hükümlerin açıklamaları geliştirilerek muhafaza edilmiş, bir yandan da (en geç) 1 Nisan 2007’den sonra uygulanacak hükümlerin ayrı bir
paragrafa açıklaması yapılmıştır. Bunun gerek öğrenciler gerek uygulamacılar bakımından kolaylık yaratacağını düşünüyoruz.
Metin tashihlerinin yapılması ile fihrist ve bibliyografyanın tamamlanmasında emeği
geçen Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi araştırma görevlisi Serdar Kale ve İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi araştırma görevlisi M. Onur Başar ile mevzuat taramasını gerçekleştiren İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi araştırma görevlisi Nihat
Güman’a katkılarından ötürü müteşekkiriz. Esaslar’ın 5. basısını gerçekleştiren başta
yayınevinin sahibi Savaş Arslan olmak üzere tüm Alkım mensuplarına özellikle Erbil
Kargı ve Bilgi Erdoğan’a teşekkür ederiz.
30.07.2005
Prof. Dr. H.Yavuz Alangoya Prof. Dr. M. Kamil Yıldırım Prof. Dr. Nevhis Deren-Yıldırım
VI
DÖRDÜNCÜ BASIYA ÖNSÖZ
Medenî Usul Hukuku Esasları’nın III. basısı tükendi. Dördüncü basıda önemli bir durum
var. Değerli meslekdaşlarım Prof. Dr. Kâmil Yıldırım ve Doç. Dr. Nevhis Deren Yıldırım
bu basıya katılmışlardır. Medeni Usul Hukuku alanında gerek yurt içi gerek yurt dışındaki yayınları ile tanınan meslekdaşlarımın, Esaslar’a, takip edeceğini ümid ettiğim basılarında da büyük katkıları olacağına kuşku yoktur. Yine ümid ediyorum ki, Esaslar dışında
da, Medeni Usul Hukuku alanında daha geniş bir işbirliği ile müştereken yeni ürünler ortaya koyacağız.
Esaslar’ın bu basısında da mevzuat, yargı ve öğreti alanındaki değişiklikler ve gelişmelere değinilmiştir.
Dördüncü basıyı gerçekleştiren Alkım yayınevi mensuplarına içten teşekkürler sunuyoruz.
H.Yavuz Alangoya
Kandilli, Ağustos 2004
Bugüne kadar yayınlanan tüm basılarını ilgiyle takip ettiğimiz Prof. Dr. Yavuz A l a n g oya’nın “Medeni Usul Hukuku Esasları” isimli yoğun ve ışıltılı bilimsel eserinin 4. basısına katkıda bulunmuş olmaktan kıvanç duymaktayız. Yurt dışında “usuli çift” olarak adlandırılan, 16 yıl aynı kürsüyü paylaşmış ve bilimsel çalışmalarda sinerji yaratmanın
önemini iyi kavramış kişiler olarak, değerli Hocamız ile gelecekte de verimli ortak çalışmalar yapacağımıza inanıyoruz.
Fihristlerin ve bibliyografyanın hazırlanmasında emeği geçen İstanbul Üniversitesi Hukuk
Fakültesi araştırma görevlileri Nihat Güman ile Evren Koç’a, metin tashihlerine yardım
eden Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi araştırma görevlileri Evren Kılıçoğlu, Nazlı
Gören Ülkü ve Müjgan T. Yücel’e katkılarından ötürü teşekkür ederiz.
Prof. Dr. M. Kamil Yıldırım
Marmara Üniversitesi
Hukuk Fakültesi
Öğretim Üyesi
Doç. Dr. Nevhis Deren-Yıldırım
İstanbul Üniversitesi
Hukuk Fakültesi
Öğretim Üyesi
Caddebostan, 08.09.2004
BİRİNCİ BASININ ÖNSÖZLERİ
ESASLAR I’İN ÖNSÖZÜ
“Medenî Usul Hukuku Esasları I” (Esaslar I), Hukuk Fakültelerinde yeni gündeme gelen öğretim programının paralelinde, “Medenî Usul Hukuku I” dersleri dikkate alınarak hazırlanmıştır. Kanun Yolları, Kesin
Hüküm, Tahkim ve bazı diğer konuları içeren “Medenî Usul Hukuku Esasları II” ise müstakil bir ders olmaktadır. Ümid ediyorum ki, “Medenî Usul Hukuku Esasları II” de kısa bir süre sonra yayınlanacaktır.
Anlaşılacağı üzere Esaslar I’de bütün konular aynı ağırlıkta ele alınmış değildir. Meselâ Şifâhî Usulü
Muhakeme ve diğer Hususî Usulü Muhakemelere belirli noktalarda ve sınırlı olarak değinilmiştir.
Esaslar I’de incelenen konularda özellikle Yargıtay kararları ile temas sağlanmış ve bazı konular kararların ilgili bölümleri aktarılmak suretiyle açıklanmıştır. Böylece Yargıtay’ın eğilimlerinin tespit edilmesine gayret edilmiştir. Bu bakımdan gerek metinde gerek dip notlarında temas edilen kararlar ve dip notlarındaki diğer açıklamalar birlikte değerlendirilmek gerekecektir. Yargıtay’ın bazı kararlarının sonunda
HUMK kısaltması ve madde numarası verilmiştir: “11.HD 12.11.1998 6131/7701, HUMK I” gibi. Bu kararlar İstanbul Barosu Bilgi Bankası arşivinden alınmıştır ve açıklamayı veya diğer kararları aynen teyid etmedikçe genellikle içerikleri verilmiştir.
İstisnâî durumlar dışında, konuların uzun açıklamalara girişilmeden sâdece gerekenin söylendiği bir
üslupla ele alınmasına çaba sarf edilmiştir. Bu bakımdan Hukuk Fakültesi öğrencilerinin, açıklamaları
bu hususu dikkate alarak değerlendirmeleri gerekecektir.
Esaslar I’in öğrenciler dışında diğer meslekdaşlar bakımından da özellikle bazı tartışmalı konularda yararlı olabileceğini ümid ediyorum.
Atıf yapılan eserler metinde verilmiş bulunmaktadır. Hukuk Fakültelerinde öğrencinin meseleleri ayrı
kaynaklardan da inceleyerek hazırlanmaları fakülte olmanın icaplarındandır. Ancak bu hedefe henüz
ulaşılmış değildir. Bunu da dikkate alarak bazı konularda sâdece aksi fikirde olan yazarları ve aksi çözümü getiren kararları zikretmekle kalmayıp tartışmayı ana hatları ile de vermeyi uygun buldum. Bunun bir ölçüde de olsa örnek teşkil edeceğini umuyorum.
Esaslar I’in, bütün tashihleri tarafımdan yapıldığı için sayısının çok fazla olmamasını temenni ettiğim
hataların sorumluluğu tamamen tarafıma aittir. Esaslar I’in hazırlanmasında, beni teşvik eden ve bana
rahat bir çalışma ortamı hazırlayan eşim Emine Alangoya’ya teşekkür borçluyum. Esaslar I’in ortaya
çıkmasında titiz ve sabırlı çalışmaları dolayısı ile başta Sayın Taner Gigin ve Sayın Fatih Gigin olmak
üzere bütün NAMAŞ A.Ş. mensuplarına içten teşekkürlerimi sunuyorum.
Yavuz Alangoya
Kandilli, Eylül 2000
ESASLAR II’NİN ÖNSÖZÜ
Ekim 2000’de yayınlanan “Medenî Usul Hukuku Esasları I” den ( Esaslar I ) sonra “Medenî Usul Hukuku Esasları II” de ( Esaslar II ) sunulmaktadır. Esaslar II’de Kanun yolları, Kesin Hüküm, Tahkim konuları yer almaktadır. Tâkip edilen usul Esaslar I’deki gibidir. Tekrarlamakta yarar gördüğüm husus,
“11.HD 13.3.1998 97/9447-1703, HUMK 516” şeklindeki karar atıflarının, İstanbul Barosu Bilgi Bankası Arşivine yapılmış olduğudur.
Eksilmeyen desteği dolayısı ile eşim Emine Alangoya’ya, Sayın Taner Gigin, Sayın Fatih Gigin ve
NAMAŞ A.Ş. mensuplarına ve fihristlerin hazırlanmasındaki emeği için Dr. Ali Cem Budak’a içten teşekkürlerimi sunuyorum.
Yavuz Alangoya
Kandilli, Şubat 2001
VIII
IX
İÇİNDEKİLER
Önsöz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .III
İçindekiler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .IX
Kısaltmalar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .XXVII
BİRİNCİ BÖLÜM - İLK DERECE MAHKEMELERİNDE YARGILAMA
§ 1.
Giriş . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3
1. Medenî Usul Hukuku Kavramı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3
2. Medenî Usulün Amacı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3
3. Medenî Usul Hukuku ve Medenî Hukuk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8
4. Kamu-Özel Hukuk Ayırımı ve Medenî Usul Hukuku . . . . . . . . . . . . . . .9
5. Medenî Usul ve Anayasa Hukuku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .10
6. Medenî Usul Hukukunun Pozitif Kaynakları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .11
7. Medenî Usul Hukuku Kurallarının Çeşitleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .12
8. Medenî Usul Hukuku Kurallarının Yorumu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .13
a) Genel Olarak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .13
b) Medenî Usul Hukuku ve MK 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .14
9. Medenî Usul Hukuku Kurallarının Yer ve Zaman
İtibariyle Uygulanması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .15
a) Yer itibariyle uygulama . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .15
b) Zaman itibariyle uygulama . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .15
10.Usul Hukuku İlişkisi Kavramı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .17
11. Bireysel Hukuki Korunma-Kollektif Hukuki Korunma . . . . . . . . . . . . .18
§ 1a. Yargı Örgütü . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .20
I. Genel Olarak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .20
II. Anayasa Yargısı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .20
III. İdari Yargı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .20
IV. Adli Yargı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .21
1. İlk Derece Mahkemeleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .21
a) Genel Mahkemeler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .21
aa) Sulh Hukuk Mahkemesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .21
bb) Asliye Mahkemeleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22
b) Özel Mahkemeler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22
aa) İcra Mahkemeleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22
X
bb) İş Mahkemeleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .23
cc) Kadasto Mahkemeleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .23
dd) Tüketici Mahkemeleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .24
ee) Aile Mahkemeleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .25
ff) Fikri ve Sınai Haklar Hukuk Mahkemeleri
. . . . . . . . . . . . . . . .26
gg) Denizcilik İhtisas Mahkemeleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .27
2. Bölge Adliye Mahkemeleri (İstinaf Mahkemeleri) . . . . . . . . . . . . . . . . .27
a) Bölge Adliye Mahkemesi Teşkilatı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .28
b) Bölge Adliye Mahkemelerinin Görevleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .28
3. Yargıtay . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .29
a) Kuruluşu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .29
b) Görevleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .29
§ 2.
Hâkimler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .31
I. Genel Esaslar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .31
II. Hakimin Bağımsızlığı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .32
1. Kavram . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .32
2. Yürütme Organına Karşı Bağımsızlık . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .33
3. Yasama Organına Karşı Bağımsızlık . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .34
4. Yargı Organına Karşı Bağımsızlık . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .35
5. Çevreye ve Basına Karşı Bağımsızlık . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .35
6. Uluslararası Belgelerde Hakim Bağımsızlığı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .36
III. Hakimin Teminatı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .36
1. Kavram . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .36
2. Hakimlik Teminatının Temel Unsurları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .37
a) Hakimlerin Azledilmemesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .37
b) Hakimlerin 65 Yaşından Önce Emekliye Sevk Edilmemesi . . . . . .38
c) Hakimlerin Aylık, ve Diğer Özlük Haklarından Yoksun
Kılınmaması (=Mali Teminat) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .38
d) Hakimlerin Rızaları Dışında İdari Görevlere Atanmaması . . . . . . .39
IV. Hâkimlik Statüsü . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .39
§ 3.
Hâkimin Dâvaya Bakmaktan Yasaklandığı Hâller (Memnuiyeti)
ve Hâkimlerin Reddi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .40
I. Hâkimin Dâvaya Bakmaktan Memnuiyeti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .40
1. Kavram . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .40
2. Prosedür . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .41
XI
3. Etkisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .42
II. Hâkimin Reddi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .43
1. Kavram ve Sebepler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .43
2. Hâkimin Reddinde Usul . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .43
a) Şartları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .43
b) İncelenmesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .44
c) Etkisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .45
3. Zabıt Kâtibinin Reddi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .45
§ 4. Hâkimlerin Hukukî Sorumluluğu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .46
I. Genel Olarak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .46
II. Sorumluluk Halleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .47
III. Prosedür . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .49
§ 5. Nizasız Kazâ (Çekişmesiz Yargı) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .51
I. Kavram . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .51
II. Nizasız Kazâda Uygulanacak Usul . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .52
§ 6. Genel Olarak Selâhiyet Kavramı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .55
§ 7. Görev (Vazife) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .56
I. Genel Olarak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .56
II. Sulh Hukuk Mahkemelerinin Görevi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .58
1. HUMK 8 / I Hükmü . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .58
2. HUMK 8 / II Hükmü . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .66
III. Görev Kurallarının Niteliği . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .69
IV. Görevsizlik Kararı Üzerine Yapılacak İşlemler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .71
V. Bekletici Mesele (Meselei Müstehire) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .76
§ 8. Asliye Hukuk ve Asliye Ticaret Mahkemeleri Arasında İşbölümü . . . . .79
1. Ticarî Dâvalarda İşbölümü . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .79
2. İşbölümü İtirazı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .80
§ 9. Yetki (Selâhiyet) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .83
I. Genel Olarak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .83
1. Târif . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .83
2. Çeşitleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .83
II. Genel Yetkili Mahkeme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .89
a) İkametgâh mahkemesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .89
b) Boşanma ve ayrılık dâvaları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .92
XII
c) Türkiye’de ikametgâhı olmayanlara karşı açılacak dâvalar . . . . . .94
aa) Malvarlığına ilişkin dâvalar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .94
bb) Şahıs varlığına ilişkin dâvalar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .94
III. Özel Yetkili Mahkemeler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .94
1. Kesin Olmayan Özel Yetki Kuralları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .95
a) Sözleşmeden doğan dâvalar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .95
aa) Sözleşmenin icra olunacağı yer mahkemesi . . . . . . . . . . . . . .95
bb) Sözleşmenin yapıldığı yer mahkemesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . .96
b) İhtiyâtî hacizden sonra dâva açılması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .96
c) Karşı dâva . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .97
d) Vekâlet ücretine ilişkin dâvalar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .97
e) Şubenin bulunduğu yer mahkemesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .98
f) Sigorta sözleşmesinden doğan dâvalar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .99
g) Oturulan yer mahkemesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .99
h) Haksız fiilden doğan dâvalar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .99
2. Kesin Nitelikli Özel Yetki Kuralları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .101
a) Gayrimenkule ilişkin dâvalar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .101
b) Müteveffanın son ikametgâhı mahkemesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . .104
c) HUMK m.17 c. 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .105
d) Boşanma dâvaları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .105
IV.
Yetki Anlaşmaları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .106
1. Geçerlilik Şartları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .106
2. Etkisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .108
V. Yetki İtirazında Bulunulmaması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .108
VI. Yetkisizlik Kararı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .109
§ 10. Dâvada Taraflar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .112
I.
Genel Olarak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .112
II.
Taraf Kimdir? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .112
1. Târif . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .112
2. İki Taraf Prensibi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .113
3. Tarafların Eşitliği . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .113
III. Taraf Ehliyeti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .113
IV. Dâva Ehliyeti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .116
V. Dâva Tâkip Yetkisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .117
VI. Sıfat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .121
VII. Tarafların Belirtilmesi, Belirtmedeki Yanlışın Düzeltilmesi . . . . . . . . . .121
XIII
VIII. Yargılama Sırasında Tarafta Değişme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .123
1. Kavram . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .123
2. İrâdî Taraf Değişmesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .124
§ 11. Dâva Yığılmasının Bir Türü Olarak Dâva Ortaklığı . . . . . . . . . . . . . . . . .128
(Dâva Arkadaşlığı, Sübjektif Dâva Yığılması, Tarafların Taaddüdü)
I.
Genel Olarak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .128
1. Dâvanın Zarurî Unsurları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .128
2. Dâvaların Yığılması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .128
§ 12. Dâva Ortaklığı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .130
I.
Genel Olarak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .130
II.
Dâva Ortaklığının Doğumu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .131
1. Müşterek Dâva İle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .131
2. Dâva Dışı Bir Hâdise Dolayısı İle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .132
§ 13. İhtiyârî Dâva Ortaklığının Özel Geçerlik Şartları . . . . . . . . . . . . . . . . . . .133
1. Hak ve Borcun İştirak Hâlinde Bulunması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .134
2. Dâvaların Aynı Hukukî ve Maddî Sebebe İstinad Etmesi . . . . . . . . .134
3. Şeklî Dâva Ortaklığı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .135
§ 14. İhtiyârî Dâva Ortaklığının Etkileri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .138
I.
Birden Fazla Dâva Bulunmasına Bağlı Etkiler . . . . . . . . . . . . . . . . . . .138
II.
Birlikte Hareket (Müşterek Yargılama) Esasına Bağlı Etkiler . . . . . . . .139
§ 15. Zarurî Dâva Ortaklığı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .140
I.
Mâhiyeti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .140
II.
Zarurî Dâva Ortaklığı Halleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .140
III. Zarurî Dâva Ortaklığının Hususî Tesirleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .143
§ 16. Dâvada Vekâlet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .145
I.
Genel Olarak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .145
II.
Vekâletin Verilmesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .146
III. Vekâletnâmenin Mahkemeye Verilmesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .147
IV. Dâvaya Vekâletin Kapsamı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .148
V. Dâvaya Vekâletin Sona Ermesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .149
§ 17. Üçüncü Şahsın Yargılamaya Katılması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .151
I.
Fer’i Müdahâle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .151
1. Kavram . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .151
2. Şartları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .151
XIV
3. Fer’i Müdâhale Usulü . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .154
4. Fer’i Müdahâlenin Hükümleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .156
5. Hükmün Müdâhile Etkisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .156
II.
Aslî Müdahâle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .157
III. Dâvanın İhbarı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .158
§ 18. Tarafların Usulî İşlemleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .161
I.
Genel Olarak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .161
II.
Taraf Usulî İşlemleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .161
1. Târif ve Hukukî İşlemden Ayrılması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .161
2. Çeşitleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .162
3. Esasları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .163
III. Usulî İşlemlerde Şekil . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .165
IV. Usulî İşlemlerde Süre, Eski Hâle Getirme ve Adlî Tatil . . . . . . . . . . . . .167
1. Süreler (Müddetler) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .167
a) Kanun tarafından belirlenmiş olan süreler . . . . . . . . . . . . . . . . . .167
b) Hâkim tarafından tâyin edilen süreler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .168
2. Eski Hâle Getirme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .171
a) Şartları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .171
b) Usul . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .172
3. Adlî Tatil . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .173
V. Usulî Sözleşmeler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .175
1. Genel Olarak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .175
2. Geçerliliği . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .175
3. Diğer Hususlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .176
VI. Tebligat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .177
§ 19. Medenî Usul Hukukunda Yargılamaya İlişkin “İlkeler” . . . . . . . . . . . . . .182
I.
II.
Genel Olarak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .182
İlkeler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .182
1. Tasarruf İlkesi - Re’sen Hareket İlkesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .182
2. Taraflarca Getirilme İlkesi - Araştırma İlkesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . .183
3. Yargılamanın Hâkim Tarafından Yürütülmesi Yargılamanın Taraflarca Yürütülmesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .184
4. Teksif İlkesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .185
5. Yazılılık - Şifâhilik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .186
6. İura Novit Curia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .186
XV
7. Yargılamaya Katılanların Dinlenilmesi İlkesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . .187
8. Aleniyet İlkesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .189
9. Doğrudanlık İlkesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .189
§ 20. Dâva Şartları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .190
I.
II.
Genel Olarak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .190
Genel Dâva Şartları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .190
1. Mahkemeye İlişkin Dâva Şartları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .190
2. Taraflara İlişkin Dâva Şartları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .192
3. Dâva Konusuna İlişkin Dâva Şartları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .192
III. Özel Dâva Şartları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .196
IV. İlk İtirazlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .196
V. Dâva Şartlarının İncelenmesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .196
1. Re’sen Dikkate Alma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .196
2. Zaman . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .197
3. İnceleme Sırası . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .199
4. Verilecek Hüküm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .200
§ 21. Dâva ve Dâva Çeşitleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .201
I.
Genel Olarak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .201
II.
Dâva Çeşitleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .201
1. Eda Dâvaları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .201
2. Tespit Dâvaları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .202
3. İnşâî Dâvalar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .207
4. Terditli Dâvalar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .211
5. Kısmî Dâva . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .212
§ 22. Dâva İkamesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .221
I.
Dâva Dilekçesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .221
1. Genel Olarak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .221
2. Dâva Dilekçesinin İçeriği . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .221
II.
Dâvanın Açılması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .232
III. Dâva İkâmesinin Sonuçları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .234
1. Maddî Hukuk Sonuçları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .235
2. Usul Hukuku Sonuçları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .236
a) Derdesti rüyetlik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .236
b) Dâvayı geri alma yasağı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .236
c) Dâvanın genişletilmesi ve değiştirilmesi yasağı . . . . . . . . . . . . . .237
XVI
aa) Dâva temeli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .238
bb) Neticei talep . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .240
cc) Yasağın aşılması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .241
(i) Muvafakat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .241
(ii) Islah . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .242
§ 23. Dâvalının Savunmaları ve Hâkimin Rolü . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .243
I.
Genel Olarak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .243
II.
İlk İtirazlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .243
1. İlk İtiraz Halleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .243
a) Teminat talebi ilk itirazı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .243
b) Selâhiyet ilk itirazı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .244
c) Derdestlik ilk itirazı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .244
d) Birleştirme ilk itirazı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .245
e) Dâva dilekçesi veya cevap layihâsında kanuni noksanlar
bulunduğu ilk itirazı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .247
f) Karşı dâvanın kabule şayan bulunmadığı ilk itirazı . . . . . . . . . . . .248
g) Ticaret - Hukuk ayırımı ilk itirazı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .249
2. İlk İtirazların Tahdidi Olduğu Esası . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .250
3. İlk İtirazların İleri Sürülmesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .251
a) Dâvalı tarafından . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .251
b) Dâvacı tarafından . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .252
4. İlk İtirazların İncelenmesi ve Karar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .252
III. Esasa İlişkin Savunmalar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .253
1. Dayanılan Temelin Talebi Sağlayacak Nitelikte Olmadığı . . . . . . . . .253
2. İnkâr . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .253
3. İtirazlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .253
4. Def’iler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .254
5. Takasın Savunma Olarak İleri Sürülmesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .255
§ 24. Cevap Lâyihası . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .257
I.
Genel Olarak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .257
II.
İçeriği . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .257
III. Cevap Süresi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .258
IV. Savunmanın Genişletilmesi veya Değiştirilmesi Yasağı . . . . . . . . . . . .259
1.Genel Olarak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .259
2.Yasağın Aşılması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .260
V. Süresinde Cevap Vermemenin Sonuçları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .263
XVII
VI. Tarafların İkinci Dilekçeleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .264
1. Replik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .264
2. Düplik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .265
§ 25. Islah . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .266
I.
Kavram ve Konu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .266
II.
Şartları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .269
1. Zamanı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .269
2. Şekil . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .270
3. Yargılama Giderleri ile Zararın Ödenmesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .271
III. Çeşitleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .272
1. Dâvanın Bütünü ile Islahı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .272
2. Diğer Islah Halleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .274
IV. Kötü Niyetle Islah . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .275
§ 26. Dâva Konusunun Temliki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .276
I.
Genel Olarak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .276
II.
HUMK m. 186 Sistemi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .277
1. Dâvalının Dâva Konusunu Temliki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .278
2. Dâvacının Dâva Konusunu Temliki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .280
§ 27. Tahkikat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .282
I.
Genel Olarak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .282
II.
Tarafların Doğruluk Ödevi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .283
III. Vakıalar ve Delillerin Toplanması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .283
IV. Hâkimin Aydınlatma Ödevi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .284
1. Genel Olarak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .284
2. Ödevin Fonksiyonları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .285
V. Deliller Açısından Hâkimin Durumu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .287
VI. Tahkikatın Yapılışı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .290
§ 28. İspat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .293
I.
Genel Olarak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .293
II.
Ispatın Temel Kavramları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .294
1. Asıl İspat - Karşı İspat - Aksini İspat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .294
2. Tam İspat - Hakikate Mukarin (yakın) Göstermek . . . . . . . . . . . . . .294
3. Doğrudan İspat - Dolaylı İspat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .295
4. Delillerin Serbestçe Değerlendirilmesi İlkesi-İspat Ölçüsüİlk Görünüş İspatı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .296
XVIII
a) Delillerin Serbestçe Değerlendirilmesi İlkesi . . . . . . . . . . . . . . . . .296
b) İspat Ölçüsü . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .303
c) İlk Görünüş İspatı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .304
III. İspatın Konusu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .306
1. Vakıalar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .306
2. Tecrübe Kuralları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .306
3. Hukuk Kuralları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .308
IV. İspat Yükü (Külfeti) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .309
1. Kavram ve Önemi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .309
2. İspat Yükünün Paylaştırılması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .310
a) Genel kural, Norm teorisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .311
b) Paylaştırmanın yasa hükmüne dayanması, istisnalara ilişkin
yasal düzenlemeler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .313
c) Karineler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .314
d) İspat külfeti anlaşmaları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .316
§ 29. Deliller . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .317
I.
İkrar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .319
1. Kavram . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .319
2. İkrar Çeşitleri - İkrarın Bölünmesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .321
a) Basit ikrar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .322
b) Vasıflı (Mevsuf İkrar)-Gerekçeli inkâr . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .323
c) Bileşik ikrar (Mürekkep İkrar) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .323
aa) Bağlantılı bileşik ikrar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .323
bb) Bağlantısız bileşik ikrar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .325
II.
Senet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .325
1. Genel Olarak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .325
2. Elektronik İmza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .328
3. Senet Çeşitleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .330
a) Adi senetler (Hususî senetler) ve ispat külfeti . . . . . . . . . . . . . . .330
b) Resmî senetler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .335
c) Senetlerin ibrazı mecburiyeti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .339
d) Ticari Defter İle İspat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .341
III. Yemin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .342
1. Genel Olarak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .342
2. Kat’i Yemin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .344
3. Re’sen Teklif Olunan Yemin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .348
XIX
IV. Kesin Hüküm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .349
V. Şehadet (Tanıklık) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .352
1. Genel Olarak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .352
2. Şâhitlik Yapma Zorunluluğu ve Şâhitlikten İmtina . . . . . . . . . . . . . . .353
3. Şâhit Listesi, İkinci Liste Yasağı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .354
4. Yargıtay’ın Şâhitlik Hususundaki Yasal Hükümleri Değerlendirmesi 355
5. Şâhit Beyanının Aksinin İddia ve İspâtı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .356
6. Yemin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .356
VI. Bilirkişi (Ehlivukuf) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .357
1. Genel Olarak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .357
2. Bilirkişiye Müracaat Halleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .358
3. Bilirkişi Tâyini . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .362
4. Bilirkişi İncelemesi ve Raporu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .364
5. Bilirkişinin Sorumluluğu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .369
6. Uzman Görüşü . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .369
VII. Keşif . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .370
1. Kavram . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .370
VIII. Özel Hüküm Sebepleri (Hususî Esbabı Hüküm), m.367
(Takdiri Delillerin Sınırlı Sayıda Olmadığı) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .372
IX. Tarafların İsticvabı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .372
X. Delillerin Tesbiti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .376
§ 30. Senetle (Kanunî - Kesin Delillerle) İspat Zorunluluğu . . . . . . . . . . . . . .379
I. Genel Olarak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .379
II. Delil Anlaşmaları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .380
III. Senetle İspat Zorunluluğunda Birinci Kural . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .383
IV. İstisnâlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .387
1. İstisnâların Niteliği . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .387
a) Senet alınmasında manevî zorluk olan haller . . . . . . . . . . . . . . .387
b) Senet alınması mümkün olmayan haller . . . . . . . . . . . . . . . . . . .388
c) Yazılı delil başlangıcı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .389
d) Senedin kaybı hâlinde şâhitle ispat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .392
V. Senetle İspat Mecburiyetinde İkinci Kural . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .393
§ 31. Dosyanın İşlemden Kaldırılması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .397
1. İki Tarafın Gelmemesi veya Tâkip Etmeyeceğini Bildirmesi . . . . . . .397
2. Celse Gününün Belli Edilmemesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .398
3. İşlemden Kaldırma Kararı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .401
XX
4. Dâvanın Yenilenmesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .401
5. Dâvanın Açılmamış Sayılması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .402
§ 32. İhtiyâtî Tedbirler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .405
I.
Genel Olarak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .405
II.
Çeşitleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .407
1. Haciz veya yeddiadle tevdi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .407
2. Çekişmeli şeyin muhafazasına ilişkin tedbirler . . . . . . . . . . . . . . . . .408
3. Medeni Kanunla Belirlenmiş Hallerde Nafaka Alınması . . . . . . . . . .408
4. Ayrılık ve Boşanma Davası Derdest İken Medenî Kanun
Gereğince İcap Eden Muvakkat Tedbirler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .408
5. Tehirinde Tehlike Olan Haller . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .409
III. Prosedür . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .409
1. İhtiyâtî Tedbir Kararı Alacak Mahkeme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .409
2. Talep . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .410
3. İnceleme, Karar, İcra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .410
4. Sona Erme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .412
IV. Tazminat Dâvası . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .414
§ 33. Yargılama Giderleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .415
I.
Harçlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .415
II.
Diğer Giderler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .417
III. Yargılama Giderlerine İlişkin Esaslar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .418
IV. Adlî Yardım . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .420
§ 34. Tarafların Yargılamaya Son Veren Usuli İşlemleri . . . . . . . . . . . . . . . . .422
I.
Feragat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .422
II.
Kabul . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .427
III. Sulh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .429
§ 35. Tahkikatın Sona Ermesi ve Yargılama . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .432
I.
Tahkikatın Sona Ermesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .432
II.
Yargılama . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .432
§ 36. Hüküm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .435
I.
Genel Olarak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .435
II.
Kararın Verilmesi ve Yazılması Usulü . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .436
İKİNCİ BÖLÜM - KANUN YOLLARI-KESİN HÜKÜM-TAHKİM
XXI
§ 37. Kanun Yolları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .445
I.
Kavram ve Çeşitleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .445
1. Kavram . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .445
2. Çeşitleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .446
II.
Kanun Yolunun Amacı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .447
§ 38. 5236 Sayılı Kanun İle HUMK’nunda Yapılan Değişiklikten
Önceki Mevzuat Çerçevesinde Temyiz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .450
I.
Temyize Müracaatın Şartları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .451
1. Temyizi Kâbil Karar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .451
a) Görünüşte kararlar, Etkisiz kararlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .452
b) Miktar ve değer esası . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .454
c) Kanun yararına temyiz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .456
2. Süre . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .456
3. Müracaat ve Usul . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .460
4. Menfaat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .465
II.
Temyiz Talebinin Haklılığı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .469
III. Temyiz Sebepleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .469
1. Maddî Hukuka İlişkin Sebepler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .469
a) Kanunun ve sözleşmenin yanlış tatbiki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .469
b) Maddî meselenin takdirinde hata edilmesi . . . . . . . . . . . . . . . . . .470
2. Usule İlişkin Sebepler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .471
a) Mutlak ve nisbî temyiz sebepleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .471
b) HUMK 428’deki sistem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .471
c) Mutlak temyiz sebepleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .472
d) HUMK 428/II hükmü . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .473
IV. Temyize Müracaatın Hükmün İcrasına Etkisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .474
V. Temyiz Tetkikatı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .475
1. Ön İnceleme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .475
2. Temyiz Sebeplerinin İncelenmesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .476
3. Yargıtay’da Duruşma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .476
4. İnceleme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .476
VI. Yargıtay Kararı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .477
1. Bozma Kararı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .478
a) Genel olarak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .478
b) Aleyhe bozma yasağı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .479
c) Bozma kararından sonra yapılacak işlemler . . . . . . . . . . . . . . . .480
XXII
2. Onama (Tasdik) Kararı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .491
3. Değiştirerek ve Düzelterek Onama . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .492
§ 39. Karar Düzeltme (Tashihi Karar) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .495
I.
Genel Olarak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .495
II.
Karar Düzeltme Müracaatının Şartları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .495
1. Müracaatın kâbil olduğu bir karar olmalıdır. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .495
2. Süre . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .498
3. Şekil . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .499
4. Menfaat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .500
5. Sayıca Sınırlama . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .501
III. Karar Düzeltme Sebepleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .502
1. İtirazların Cevapsız Bırakılması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .502
2. Yargıtay Kararında Birbirine Aykırı Fıkralar Bulunması . . . . . . . . . .502
3. Bir Hile veya Sahteliğin Ortaya Çıkması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .503
4. Usul ve Kanuna Aykırılık . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .503
IV. Hükmün İcrasına Etkisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .503
V. İnceleme ve Karar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .504
§ 39a. Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu’nda Değişiklik Yapan 5236
Sayılı Kanun Çerçevesinde Kanun Yolları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .506
I.
Genel Olarak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .506
II. İstinaf
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .508
1. İstinaf Kanunyolları Çeşitleri (=Tam ve Sınırlı İstinaf) . . . . . . . .508
a) Tam İstinaf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .508
b) Sınırlı İstinaf (=Türk Hukuku’ndaki Sistem) . . . . . . . . . . . . .509
2. İstinafta Yeni Vakıaların İleri Sürülmesinde
Ortaya Çıkan Sistemler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .509
a) Yeni Vakıa Getirme Hakkı
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .509
b) Yeni Vakıa Getirme Yasağı (= Türk Hukuku’ndaki Sistem) .510
3. İstinaf Yoluna Başvurulabilen Kararlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . .515
a) İlk Derece Mahkemelerinin Nihai Kararları
. . . . . . . . . . . . .515
b) Değere Bağlı İstinaf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .517
4. İstinafın Gerekçelendirilmesi ve İstinaf Sebepleri . . . . . . . . . . .518
a) İstinafın Gerekçelendirilmesi
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .518
b) İstinaf Sebepleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .522
5. İstinafa Müracaat
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .526
a) İstinaf Süresi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .526
XXIII
b) İstinafa Müracaat ve Usul . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .527
aa) İstinafa Müracaat Edebilenler
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .527
bb) İstinaf Dilekçesinin Verilmesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .528
cc) İstinaf Dilekçesinin İçeriği . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .529
dd) İstinaf Dilekçesine Cevap-Katılma Yoluyla İstinaf . . . . .530
ee) İstinafa Müracaatın Hükmün İcrasına Etkisi
6. İstinaf Tetkikatı
. . . . . . . . .531
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .532
a) Ön İnceleme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .532
b) Asıl İnceleme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .532
aa) Genel Olarak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .532
bb) Dosya Üzerinden Yapılan İnceleme Neticesinde Karar
Verilen Haller . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5 3 3
cc) Duruşmalı İnceleme Yapılarak Karar Verilebilen Haller .535
7. Bölge Adliye Mahkemesi Kararı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .536
III. Temyiz
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .538
1. Genel Olarak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .538
2. Temyize Müracaatın Şartları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .540
a) Temyizi Kabil Bir Kararın Olması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .540
b) Temyize Müracaat Süresinde Yapılmalıdır . . . . . . . . . . . . . .541
c) Temyiz Dilekçesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .541
d) Temyiz Dilekçesine Cevap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .544
3. Temyiz Sebepleri
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .544
a) Maddi Hukuka İlişkin Temyiz Nedeni . . . . . . . . . . . . . . . . . .544
b) Usule İlişkin Temyiz Sebepleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .545
4. Temyize Müracaatın Hükmün İcrasına Etkisi . . . . . . . . . . . . . .547
5. Temyiz Tetkikatı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .547
a) Ön İnceleme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .547
b) Temyiz Sebeplerinin İncelenmesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .547
c) Yargıtay’da Duruşma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .547
d) İnceleme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .548
6. Yargıtay Kararı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .549
a) Bozma Kararı
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .549
b) Onama Kararı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .552
§ 40. Kesin Hüküm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .553
I.
Şeklî Anlamda Kesin Hüküm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .554
II.
Maddî Anlamda Kesin Hüküm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .555
XXIV
1. Tarafların Aynı Olması (=Kesin Hükmün Subjektif Sınırları) . . . . . . .557
a) Kural . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .557
b) Kesin Hükmün Üçüncü Kişilere Etkisi (Kesin Hükmün
Üçüncü Kişilere Sirayeti) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5 5 9
aa) Kesin Hükmün Haleflere Etkisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .559
bb) Diğer Bazı Durumlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .560
2. Dâva Sebebinin Aynı Olması lâzımdır
(=Kesin Hükmün Objektif Sınırları) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .561
3. Neticei Talebin Aynı Olması lâzımdır . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .563
4. Kesin Hükmün Zaman İtibariyle Sınırları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .565
§ 41. Yargılamanın İadesi (İadei Muhakeme) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .566
I.
Genel Olarak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .566
II.
Şartları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .567
1. Kesinleşmiş Bir Karar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .567
2. Süre . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .568
3. Dilekçe ve Sebebi Gerçekleştirecek Olay . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .568
4. Menfaat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .570
5. Yeniden Müracaat Yasağı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .571
III. Sebepleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .573
IV. Usul . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .587
§ 42. Tavzih . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .591
I.
Genel Olarak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .591
II.
Usul . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .593
III. Maddî Hataların Düzeltilmesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .594
§ 43. Tahkim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .595
I.
Genel Olarak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .595
1. Târifi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .595
2. Tahkimin Niteliği . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .596
3. Diğer Müesseselerden Ayrılması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .597
II.
Tahkim Sözleşmesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .598
1. Genel Olarak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .598
2. Niteliği . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .598
3. Geçerliliği . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .599
a) Taraf irâdelerine tâbi bir uyuşmazlık . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .599
b) Yazılı şekil . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .601
XXV
c) Konunun belirliliği ve tahkim irâdesinin kesinliği . . . . . . . . . . . . .602
d) Ahlâka aykırılık . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .603
e) Hakemlerin bağımsızlığı
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 604
4. Geçerliliğinin Maddî Hukuk Sözleşmesinden Bağımsızlığı . . . . . . . .604
5. Etkisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .605
III. Hakem Hükmünden Evvel Tahkimin Geçerliği Hususunda
Mahkemelerin Yetkisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .606
1. Genel Olarak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .606
2. Mahkemenin Geçersizliğe Karar Vereceği Prosedür . . . . . . . . . . . .607
3. Hakemlerin Geçersizlik İddiasına Rağmen
Yargılamaya Devam Etmesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .608
4. Karar Verecek Mahkeme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .608
5. Yetkiye Kesin Olarak Karar Verebilme Yetkisi . . . . . . . . . . . . . . . . . .609
(Kompetenz-Kompetenz)
IV. Hakem Mahkemesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .609
1. Hakemlerin Nitelikleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .609
2. Hakemlerin Seçimi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .610
3. Hakem Sözleşmesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .613
4. Hakemlerin Reddi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .614
V. Hakem Yargılaması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .615
1. Genel Olarak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .615
2. Yargılama Kuralları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .617
a) Dâva açılması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .617
b) Yargılama hususunda düzenlemeler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .618
3. Tahkim Süresi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .619
4. Hakemlerin Maddî Hukuk Kuralları ile Bağlılığı . . . . . . . . . . . . . . . .623
5. Hakem Kararı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .624
6. Hakem Kararının Mahkemeye Verilmesi (tevdii) . . . . . . . . . . . . . . .626
VI. Hakem Kararlarının Temyizi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .627
1. Genel Olarak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .627
2. Temyize Müracaat Şartları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .628
3. Kanunda Düzenlenmiş Olan Temyiz Sebepleri . . . . . . . . . . . . . . . . .629
a) Tahkim süresinin aşılması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .629
b) Talep edilmemiş olan bir şey hakkında hüküm verilmesi . . . . . . .629
c) Hakemlerin selâhiyetleri dâhilinde olmayan meseleye
hüküm verilmesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .629
XXVI
d) Tarafların iddialarının her biri hakkında karar verilmemesi . . . . .630
e) Yeniden hakem mahkemesi teşkili . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .631
4. Kanunda Öngörülmemiş Olan Temyiz Sebepleri . . . . . . . . . . . . . . .631
5. Yargıtay’ın Kararı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .631
a) Bozma kararı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .631
b) Hakem mahkemesinin ısrar hakkı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .631
6. Hakem Kararlarının Kesinliği . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .632
VII. Yargılamanın İadesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .633
VIII. Kanun Yoluna Müracaattan Feragat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .634
IX. Tavzih . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .634
X. Hakem Kararlarının İcrası . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .634
1. HUMK 536 Hükmü . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .634
2. Yabancı Hakem Kararları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .636
Hukuk Muhakemeleri Kanun Tasarısı
(TBMM Adalet Komisyonu’nun Kabul Ettiği Metin) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .637
Bibliyografya . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .739
Arama Cetvelleri
I. Kanun Maddelerine Göre Arama Cetveli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .749
II. Kavramlara Göre Arama Cetveli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .755
XXVII
KISALTMALAR
AcP
Ad. Der. (AD)
a.g.e.
a.g.m.
Ank. BD (ABD)
An. MKD
Aufl.
Av.K.
Ay
b
BATİDER
BGB
BGE
BGHZ
....................
....................
....................
....................
....................
....................
....................
....................
....................
....................
....................
....................
....................
....................
BK
Bkz.
c.
CD
CGK
CUMK
Çev
dn.
E.
f.
HD
HGK
HSK
HUMK
İBK
İİK
İKİD
İst. BD (İBD)
İÜHFM (İHFM)
Jurisdictio
....................
....................
....................
....................
....................
....................
....................
....................
....................
....................
....................
....................
....................
....................
....................
....................
....................
....................
....................
....................
Archiv für civilistische Praxis
Adalet Dergisi
Adı Geçen Eser
Adı Geçen Makale
Ankara Barosu Dergisi
Anayasa Mahkemesi Kararlar Dergisi
Auflage (Bası)
Avukatlık Kanunu
Anayasa
bent
Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi
Alman Medenî Kanunu
İsviçre Federal Mahkemesi Kararları (Dergisi)
Alman Federal Mahkemesi,
Hususî Hukuka İlişkin Kararlar
Borçlar Kanunu
bakınız
cilt
Ceza Dairesi
Ceza Genel Kurulu
Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu
Çeviren
dipnotu
esas
fıkra
Hukuk Dairesi
Hukuk Genel Kurulu
Hâkimler ve Savcılar Kanunu
Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu
İçtihâdı Birleştirme Kararı
İcra ve İflâs Kanunu
İlmî ve Kazâî İçtihatlar Dergisi
İstanbul Barosu Dergisi
İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası
Jurisdictio, İlmî ve Kazâî İçtihatlar Dergisi