Çanakkale`nin Tetrapodları - Anadolu Doğa Bilimleri Dergisi

Anadolu Doğa Bilimleri Dergisi 5(2): 36-53, 2014
(Journal of Anatolian Natural Sciences)
Araştırma Makalesi
Çanakkale’nin Tetrapodları (Amphibia, Reptilia, Aves,
Mammalia) ve Korunma Statüleri
Cemal Varol TOK1, Beytullah ÖZKAN2, Mert GÜRKAN 1*, Batuhan Yaman YAKIN1
1. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi Biyoloji Bölümü, 17100, Merkez, Çanakkale, TÜRKİYE.
2. Trakya Üniversitesi, Fen Fakültesi, Biyoloji Bölümü, 22030, Edirne, TÜRKİYE.
*[email protected]
Özet: Bu çalışmada, 2013 yılı sonuna kadar yapılmış amfibi, sürüngen, kuş ve memelilere ait çalışmaların sonuçları topluca
verilmiştir. Çalışmada 9 amfibi, 5 kaplumbağa, 14 kertenkele ve 15 yılan olmak üzere 19 aileye dâhil 43 amfibi ve sürüngen türü, 44
aileye dâhil 185 kuş türü ve 21 aileye dâhil 77 memeli türü yer almaktadır. Ayrıca gruplara ait tablolarda türlerin Türkçe, Latince ve
İngilizce isimlerinin yanı sıra güncel korunma statüleri belirtilmiş, tehdit altındaki türlere dikkat çekilmiş ve korunmalarına yönelik
önerilere yer verilmiştir. Farklı gruplara ait örneklerin teşhisinde ve yakalanmasında izlenen yöntemlere kısaca değinilmiştir.
Anahtar Kelimeler: Çanakkale, Marmara, Ege, herpetofauna, Ornitofauna, Memeli faunası, Tetrapod.
Tetrapods (Amphibia, Reptilia, Aves, Mammalia) of Çanakkale and Conservation
Status
Abstract: In this study, the result of the amphibian, reptiles, birds and mammalia studies by the end of 2013 are given. Nine
amphibian, five turtles, 14 lizards and 15 snakes including 43 amphibian and reptile species in 19 families; 185 bird species in 44
families and 77 mammalian species in 21 families are given in this study. Also in the tables, the Turkish, Latin and English name of
the species are given with the actual conservation status, threatened species are remarked and made suggestions for
conservations. The identification and the methods of collecting different species are also mentioned briefly.
Keywords: Çanakkale, Marmara, Aegean, Herpetofauna, Ornitofauna, Mammalian fauna, Tetrapod.
Giriş
Biga Yarımadası olarak da adlandırılan Çanakkale İli’nin büyük bölümü, Marmara Bölgesi sınırları içinde kalır
ve 9887 km2’lik bir alanı kapsar. Çanakkale’nin doğu ve güneydoğusunda Balıkesir, batısında Ege Denizi,
kuzeybatısında Edirne, kuzeyinde Tekirdağ ve Marmara Denizi bulunmaktadır. Türkiye’nin iki büyük adası,
Gökçeada ve Bozcaada, Çanakkale il sınırları içinde yer alır. Ayrıca Gelibolu Yarımadası Tarihi Milli Parkı ve
Kazdağı Milli Parkı’nı içerir. Çanakkale İli’nin topraklarının yarısından fazlası (% 53.9) ormanlarla kaplıdır. İlin kıyı
ilçelerinde ve adalarda iklim oldukça benzerdir. Akdeniz iklimi ile Karadeniz iklimi arasında bir geçişin yaşandığı
Çanakkale topraklarında daha çok Akdeniz iklimi egemendir. İç bölgelerde, denizden yükseklik artış
göstermektedir ve bu nedenle kıyı bölgelere oranla aradaki sıcaklık ortalaması oldukça fazladır. Yılın büyük
bölümünde hemen her ilçede rüzgârlı günler yaşanır. Yağışlar genellikle bahar ve kış aylarında görülür.
Türkiye’de yaşayan amfibi ve sürüngen faunasını belirlemeye yönelik çok sayıda bilimsel çalışma
bulunmaktadır (Boulenger, 1886; Werner, 1902; Venzmer, 1919; Bodenheimer, 1944; Mertens, 1952; Böhme,
1973; Clark ve Clark, 1973; Andren ve Nilson, 1976; Başoğlu ve Baran, 1977, 1980; Baran ve ark., 2012). Son
çalışmalarda yurdumuzda toplam 33 amfibi (17 semender ve 16 kuyruksuz kurbağa) ve 131 sürüngen (11
kaplumbağa, 63 kertenkele ve 57 yılan) türünün dağılış gösterdiği bildirilmektedir (Baran ve ark., 2012).
Çanakkale İli ve çevresinde ise sayısı son yıllarda artış gösteren herpetofauna çalışmalarının olduğu
belirlenmiştir (Baran, 1981; Yılmaz, 1981; Çevik, 1982, 1999; Kaya, 2005; Hür ve ark., 2008; Tosunoğlu ve ark.,
2009; Bulut, 2010; Uysal, 2011; Tok, 2012a; Tok, 2012b). Bu konuda yapılmış son çalışma Tok ve Çiçek (2014)
- 36 -
Anadolu Doğa Bilimleri Dergisi 5(2): 36-53, 2014
(Journal of Anatolian Natural Sciences)
tarafından yayımlanmıştır. Bu çalışmada Çanakkale İli’ndeki türlerin dağılışı ve türleri tehdit eden çevresel
faktörler bildirilmekte ve Çanakkale İli’nde 9 amfibi ve 34 sürüngen türünün yaşadığı belirtilmektedir.
Türkiye kuş faunasını belirlemeye yönelik ilk çalışmalar, doğa bilimcilerin gezi notlarıyla 1830’larda
başlamıştır (Kumerloeve, 1986). Bu çalışmaların başladığı tarihten günümüze kadar farklı ülkelerden ve
yurdumuzdan bilim adamlarının yaptıkları çalışmalarla Türkiye kuş faunası hakkında net bilgilere ulaşılmıştır.
Türkiye’de yaşayan kuş türlerinin listelendiği ilk bilimsel çalışma Ergene (1945) tarafından yayımlanmıştır. Bu
çalışmanın ardından çeşitli bilim insanları tarafından Türkiye kuş faunasını belirlemeye yönelik pek çok çalışma
yapılmıştır (Kasparyan, 1956; Kiziroğlu, 1989; Turan, 1990; Kasparek, 1992; Kasparek ve Bilgin, 1996).
Türkiye’de 463 kuş türünün barındığı bildirilmektedir (Kirwan ve ark., 2008). Son yıllarda yurdumuzun çeşitli
bölgelerinde yapılan kuş faunasını belirlemeye yönelik çalışmalarının sayısı gittikçe artmaktadır (Kaya ve ark.,
1999; Kılıç, 1999; Erdoğdu, 2001; Aslan ve Kiziroğlu, 2003; Kaya ve Kurtonur, 2003; Karakaş ve Kılıç, 2004; Sert
ve Erdoğan, 2004; Perktaş ve Ayaş, 2005; Gürkan, 2006; Sevim, 2007; Yaman, 2008; Samsa, 2012; Şengül,
2012). Çanakkale, coğrafi konumu gereği Anadolu’dan geçen kuş göç yolları üzerinde yer almaktadır. Bu sebeple
özellikle göç mevsimlerinde araştırma alanı ve çevresinde toplu kuş göçleri gözlenmektedir. Yapılan literatür
incelemelerinde, Çanakkale İli kuş faunasına yönelik ilk çalışmanın Ertan (2001) tarafından yapıldığı
belirlenmiştir. Bu çalışmalarda Çanakkale ili sulak alanları ve Gökçeada kuş faunası hakkında ön bilgiler
verilmiştir. Söz konusu çalışmaların ardından günümüze kadar Çanakkale İli kuş faunasını belirlemeye yönelik
çeşitli araştırmalar yapılmıştır (Gürkan, 2006; Sevim, 2007; Samsa, 2012, Şengül, 2012; Erdoğan ve ark., 2012).
Son verilere göre Türkiye’de 162 memeli türü yaşamaktadır (Krystufek ve Vohralik, 2001; Krystufek ve ark.,
2005; 2009a; Yiğit ve ark., 2006a). Çanakkale il sınırları içinde 8 takıma ve 21 aileye ait 43 cins ve 77 memeli
türün (%47.53) yaşaması alanın faunal zenginliğin diğer bir göstergesidir. Bu alan içerisindeki günümüzde
yaşayan memeli tür sayısı ve dağılımları kendi çalışmalarımız ve mevcut literatür çalışmalarından elde ettiğimiz
verilerle ortaya konmuştur (Osborn, 1964; Çağlar, 1965, 1968, 1969; Corbet ve Morris, 1967; Spitzenberger,
1968; Kurtonur, 1972, 1975, 1982; Doğramacı, 1974, 1989; Huş, 1974; Kumerloeve, 1975, 1986; Felten ve ark.,
1977; Corbet, 1978; Neithammer ve Krapp, 1978, 1982; Turan, 1984; Şimşek, 1986; Albayrak, 1988, 1993,
1999; Kıvanç, 1988; Kurtonur ve Özkan, 1990, 1991; Doğramacı ve Tez, 1991; Wilson ve Reeder, 1993; Civitelli
ve ark., 1995; Filippucci ve ark., 1995; Özkan, 1995, 1999, 2006; Demirsoy, 1996; Kurtonur ve ark., 1994; 1996;
Krystufek ve ark., 1997,1998, 2005,2009a, 2009b; Benda, 1998; Çolak ve ark., 1998, 2000, 2005; Mitchell-Jones
ve ark., 1999; Sözen ve ark., 1999, 2013; Krystufek ve Vohralik, 2001; Özkan ve Türkyılmaz, 2001; Yiğit ve Çolak,
2002; Yiğit ve ark., 2003, 2006a, 2006b; Kasparek ve ark., 2004; Özkan ve ark., 2004; Niermann ve ark., 2007;
Paksuz ve ark., 2007; Özkan ve Paksuz, 2010; Paksuz ve Özkan, 2011, 2012; İnanmaz ve ark., 2014; SAD-AFAD,
2014; Tok ve ark., 2014a).
Bu çalışmanın amacı mevcut gözlem kayıtları, arazi çalışmalarında toplanan örnekler ve önceki
çalışmalardaki kayıtları bir araya getirerek, Çanakkale İli (Gökçeada ve Bozcaada dâhil) amfibi, sürüngen, kuş ve
memeli faunasının ayrıntılı bir şekilde belirlenmesidir.
Materyal ve Yöntem
Türkiye’nin Marmara Bölgesi’ne dâhil olan Çanakkale İli, iki yarımada (Gelibolu ve Biga Yarımadaları) ve Ege
Denizi’nde yer alan iki adayı (Gökçeada ve Bozcaada) içermektedir. Biga Yarımadası şehrin Asya kıtasında,
Gelibolu Yarımadası ise Avrupa kıtasında kalan kısmını oluşturmaktadır. İklim durumu Çanakkale İli’nde, deniz
seviyesinden yükseklik ve denize uzaklık gibi bazı etmenler sebebiyle il içerisinde bazı lokal değişiklikler
göstermektedir (Utku, 1991). Söz konusu değişiklikler, yüksek bölgelerin daha fazla yağış alması, buna karşılık
ilin iç kesimlerinde gece-gündüz arasındaki sıcaklık farkının artması ve kış mevsiminde kar yağışlı günlerin daha
fazla olması şeklinde gözlenmektedir.
- 37 -
Anadolu Doğa Bilimleri Dergisi 5(2): 36-53, 2014
(Journal of Anatolian Natural Sciences)
Amfibiler, kasık çizmeleri (sucul olan türler için) giyilerek yakalama (su) kepçeleri ile karasal türler ise el ile
yakalanmıştır. Amfibi türlerinden nokturnal olanlar genellikle fener yardımı ile akşam geç vakitlerde sulak
kısımlar civarından toplanmıştır. Örnekler bez torbalar içerisinde nemli olarak muhafaza edilmiş ve bazıları
sistematik değerlendirme yapılabilmesi için laboratuvara taşınmıştır. Kaplumbağalar arazide gözlemlenerek tür
seviyesinde kayıtları yapılmıştır. Ancak su kaplumbağaları için yakalama kepçesi veya pinter kullanılmıştır.
Kertenkeleleri yakalamak için en uygun mevsim olan ilkbahar ve yaz aylarında açık alanda, kış aylarında ise
toprak, taş altlarında ve taş yığınları arasında aramalar yapılmıştır. Örnekler deri eldiven kullanılarak doğada
dolaşırken, taş, kütük altlarında, duvarlarda tespit edilmiştir. Yılanlar çok soğuk olan kış ayları dışında alanda
görülmüş veya yolda araçlar tarafından ezilmiş olarak tespit edilmiştir. Dinlenme halinde olanlar ise taş ya da
kütük altlarında tespit edilmiştir. Zehirsiz türler elle, deri eldiven kullanılarak yakalanmıştır. Yarı zehirli türler
deri eldiven ile yakalanmıştır. Zehirli yılan türleri ise “L” harfi şeklindeki yılan sopası yardımıyla yakalanmıştır.
Örneklerin görüldüğü yerlerde GPS yardımı ile koordinat bilgileri kaydedilmiştir. Ayrıca müze kayıtlarından da
koordinat ve yükseklik bilgileri tespit edilmeye çalışılmıştır. Elde edilen veriler neticesinde, veri tabanı üzerinden
türlerin dağılış alanı, alttür durumu ve yaşadığı alanın genel yapısı bulunabilecek ve türler için yapılacak
sistematik yorumlara yardımcı olacaktır.
Kuş gözlemlerine ait kayıtlar 2003-2013 yılları arasında yapılmıştır. Sulak alanların civarında yapılan kuş
gözlemlerinde genellikle transekt metodu kullanılmıştır. Bu metoda göre daha önce belirlenen bir hat boyunca
ilerlenerek gözlem yapılması esastır. Bu metodun dışında gözlem yapılacak günün hava koşulları dikkate alınıp,
uygun yerler seçilerek rastgele gözlem metoduyla çalışma yürütülmüştür. Her bir arazi gözleminde tutulan
kayıtlar bir araya getirilerek tür listeleri oluşturulmuştur. Türün statüsü tespit edilirken, yıl boyunca görülen
türler ‘Yerli’, sadece kış aylarında görülenler ‘Kış Göçmeni’, sadece yaz aylarında görülenler ‘Yaz Göçmeni’,
ilkbahar ve/veya sonbahar göçü sırasında alanda kısa süreli görülen türler ‘Transit’ ve asıl bulundukları yerleri
beslenmek amacıyla kısa bir süre için terk eden türler ise ‘Besin Ziyaretçisi’ olarak isimlendirilmiştir.
Küçük memelilerin yakalanmasında metal canlı yakalama tuzakları, köstebek ve körfare gibi toprak altında
yaşayan küçük memelilerin yakalanmasında özel tuzaklar ve yarasaların yakalanmasında da özel yarasa ağları
kullanılmıştır. Yakalanan küçük memeliler incelemenin ardından yakalandıkları alana geri salınmıştır. Büyük
memeliler dürbün, kamera gibi optik araçlarla doğrudan gözlenmiştir. Ayrıca alandaki memelilerin tespitinde;
ölü örnekler, ayak izleri, dışkı, kıl, bitkiler üzerinde bıraktıkları özel kemirme işaretleri, baykuşların peletleri de
kullanılmıştır. Bununla birlikte bölgedeki yerel halktan güvenilir olanların bilgilerinden ve ilgili yayınlardan da
faydalanmıştır.
Bulgular
Yapılan arazi çalışmaları sonucunda Çanakkale İli’nde 9 amfibi (3 semender, 6 kuyruksuz kurbağa) ve 34
sürüngen (5 kaplumbağa, 14 kertenkele ve 15 yılan) olduğu belirlenmiştir. Türlere ait sistematik bilgiler ve risk
durumları Tablo 1’de verilmiştir.
Tablo 1. Çanakkale’de Dağılış Gösteren Amfibi ve Sürüngen Türleri.
Takım/Alttakım
Urodela
Aile
Salamandridae
Latince İsmi
Lissotriton vulgaris
Ommatotriton ophryticus
Türkçe İsmi
Küçük Semender
Şeritli Semender
Bern
Ek III
Ek III
IUCN
LC
NT
Anura
Bufonidae
Triturus karelini
Bufo bufo
Bufo viridis complex
Pürtüklü Semender
Siğilli Kurbağa
Gece Kurbağası
Ek II
Ek III
EkII
LC
LC
LC
Hylidae
Hyla sp.
Ağaç Kurbağası
Ek II
LC
Pelobatidae
Pelobates syriacus
Toprak Kurbağası
Ek II
LC
Ranidae
Pelophylax sp.
Ova Kurbağası
Ek III
LC
- 38 -
Anadolu Doğa Bilimleri Dergisi 5(2): 36-53, 2014
(Journal of Anatolian Natural Sciences)
Testudinata
Squamata/Lacertilia
Cheloniidae
Emydidae
Rana dalmatina
Caretta caretta
Emys orbicularis
Çevik Kurbağa
İri Başlı Deniz Kaplumbağası
Benekli Kaplumbağa
Ek II
Ek II
Ek II
LC
EN
NT
Geoemydidae
Mauremys rivulata
Çizgili Kaplumbağa
Ek II
LC
Testudinidae
Testudo graeca
Tosbağa
Ek II
VU
Agamidae
Anguidae
Testudo hermanni
Stellagama stellio
Anguis fragilis
Trakya Tosbağası
Dikenli Keler
Yılan Kertenkele
Ek II
Ek II
Ek III
NT
LC
LC
Pseudopus apodus
Oluklu kertenkele
Ek II
LC
Cyrtopodion kotschyi
İnce Parmaklı Keler
Ek II
LC
Hemidactylus turcicus
Geniş Parmaklı Keler
Ek III
LC
Anatololacerta anatolica
Anadolu Kertenkelesi
Ek III
LC
Lacerta trilineata
İri Yeşil Kertenkele
Ek II
LC
Lacerta viridis
Yeşil Kertenkele
Ek II
LC
Ophisops elegans
Tarla Kertenkelesi
Ek II
LC
Podarcis muralis
Duvar Kertenkelesi
Ek II
LC
Podarcis siculus
İstanbul Kertenkelesi
Ek II
LC
Gekkonidae
Lacertidae
Squamata/Ophidia
Podarcis tauricus
Trakya Kertenkelesi
Ek II
LC
Scincidae
Ablepharus kitaibellii
İnce Kertenkele
Ek II
LC
Boidae
Colubridae
Trachylepis aurata
Eryx jaculus
Coronella austriaca
Şeritli Kertenkele
Mahmuzlu Yılan
Avusturya Yılanı
Ek III
Ek III
Ek II
LC
LC
LC
Dolichophis caspius
Hazer Yılanı
Ek III
LC
Eirenis modestus
Uysal Yılan
Ek III
LC
Elaphe sauromates
Sarı Yılan
Ek II
LC
Hemorrhois nummifer
Sikkeli Yılan
Ek III
LC
Malpolon insignitus
Çukurbaşlı Yılan
Ek III
LC
Platyceps collaris
Toros Yılanı
Ek III
LC
Platyceps najadum
İnce Yılan
Ek II
LC
Telescopus fallax
Kedi Gözlü Yılan
Ek II
LC
Zamenis situla
Ev Yılanı
Ek II
LC
Natrix natrix
Yarı Sucul Yılan
Ek III
LC
Natrix tessellata
Su Yılanı
Ek II
LC
Typhlopidae
Typhlops vermicularis
Kör Yılan
Ek III
LC
Viperidae
Montivipera xanthina
Şeritli Engerek
Ek II
LC
Natricidae
IUCN: Uluslararası Doğal Hayatı ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği, EN (Endangered): Tehlike altında, VU (Vulnerable): Hassas, NT
(near threatened): Şu anda tehlikede olmayan fakat yakın gelecekte VU, EN veya CR kategorisine girmeye aday türler, LC (least concern):
En düşük derecede tehdit altında, CITES: Nesli tehlikedeki yabani hayvan ve bitki türlerinin uluslararası ticaretine ilişkin bir sözleşme, Ek I:
Nesilleri tükenme tehdidi ile karşı karşıya bulunan ve bu nedenle örneklerinin ticaretinin sıkı mevzuata tabi tutulması ve bu ticarette sadece
istisnai durumlarda izin verilmesi zorunlu olan türleri içerir, Ek II: Nesilleri mutlak suretle tükenme tehdidiyle karşı karşıya olmamakla
birlikte, nesillerinin devamıyla bağdaşmayan kullanımları önlemek amacıyla ticaretleri belli esaslara bağlanan türleri içerir, Ek III: Herhangi
bir taraf ülkenin kendi yetki alanı içinde düzenlenmeye tabi tuttuğu ve aşırı kullanımını önlemek veya kısıtlamak amacıyla ticaretinin
denetime alınmasında diğer taraflar ile iş birliğine ihtiyaç duyduğunu belirttiği bütün türleri kapsar. BERN: Avrupa’nın Yaban Hayatı ve
Yaşama Ortamlarını Koruma Sözleşmesi, Ek II: Mutlak koruma altında olan türlerdir, Ek III: Koruma altında olan türlerdir. OSB ve MAKK:
Orman ve Su İşleri Bakanlığınca belirlenen av hayvanları (Ek II) ve koruma altına alınan yaban hayvanları (Ek III).
Mevcut kuş gözlemlerine ait kayıtlar ve araştırma alanında yapılmış önceki çalışmalar birlikte
değerlendirildiğinde; Çanakkale İli sınırlarında 15 takım, 44 aileye dâhil toplam 185 kuş türünün barındığı tespit
edilmiştir. Kuş türlerine ait sistematik bilgiler ve risk durumları Tablo 2’de verilmiştir.
- 39 -
Anadolu Doğa Bilimleri Dergisi 5(2): 36-53, 2014
(Journal of Anatolian Natural Sciences)
Tablo 2. Çanakkale’de Dağılış Gösteren Kuş Türleri.
Takım
Gaviiformes
Podicipediformes
Aile
Gaviidae
Podicipedidae
Procellariiformes
Procellariidae
Pelecaniformes
Phalacrocoracidae
Ciconiiformes
Pelecanidae
Ardeidae
Ciconiidae
Threskiornithidae
Phoenicopteriformes
Anseriformes
Phoenicopteridae
Anatidae
Falconiformes
Accipitridae
Falconidae
Galliformes
Phasianidae
Rallidae
Charadriiformes
Haematopodidae
Recurvirostrıdae
Burhinidae
Charadriidae
Latince İsmi
Gavia arctica
Podiceps cristatus
Podiceps nigricollis
Tachybaptus ruficollis
Calonectris diomedea
Puffinus yelkouan
Phalacrocorax aristotelis
Phalacrocorax carbo
Phalacrocorax pygmeus
Pelecanus crispus
Ardea cinerea
Ardeola ralloides
Casmerodius albus
Egretta garzetta
Ardea purpurea
Nycticorax nycticorax
Botaurus stellaris
Ixobrychus minutus
Ciconia ciconia
Ciconia nigra
Platalea leucorodia
Plegadis falcinellus
Phoenicopterus roseus
Anser anser
Anser albifrons
Anas acuta
Anas penelope
Aythya ferina
Aythya nyroca
Aythya fuligula
Anas clypeata
Netta rufina
Anas crecca
Cygnus olor
Cygnus cygnus
Mergus serrator
Bucephala clangula
Tadorna ferruginea
Tadorna tadorna
Accipiter nisus
Milvus migrans
Haliaeetus albicilla
Aquila chrysaetos
Buteo buteo
Buteo rufinus
Circaetus gallicus
Circus aeruginosus
Circus cyaenus
Pernis apivorus
Falco eleonorae
Falco peregrinus
Falco columbarius
Falco subbuteo
Falco tinnunculus
Falco vespertinus
Alectoris chukar
Fulica atra
Porzana porzana
Porzana parva
Porzana pusilla
Rallus aquaticus
Gallinula chloropus
Haematopus ostralegus
Himantopus himantopus
Burhinus oedicnemus
Chadrius alexandrinus
Charadrius dubius
- 40 -
Türkçe İsmi
Karagerdanlı Dalgıç
Tepeli Batağan-Bahri
Karaboyunlu Batağan
Küçük Batağan
Boz Yelkovan
Yelkovan
Tepeli Karabatak
Büyük Karabatak
Cüce Karabatak
Tepeli Pelikan
Gri Balıkçıl
Alaca Balıkçıl
Büyük Akbalıkçıl
Küçük Akbalıkçıl
Erguvani Balıkçıl
Gece Balıkçılı
Balaban
Küçük Balaban
Ak Leylek
Kara Leylek
Kaşıkçı
Çeltikçi
Flamingo
Boz Kaz
Sakarca
Kılkuyruk
Fiyu Elmabaş Pakta
Elmabaş Patka
Pasbaş Patka
Tepeli Patka
Kaşıkgaga
Macar Ördeği
Çamurcun
Kuğu
Ötücü Kuğu
Tarakdiş
Altıngöz
Angıt
Suna
Atmaca
Kara Çaylak
Ak kuyruklu Kartal
Kaya Kartalı
Şahin
Kızıl Şahin
Yılan Kartalı
Saz Delicesi
Gökçe Delice
Arı Şahini
Ada Doğanı
Gökdoğan
Bozdoğan
Delice Doğan
Kerkenez
Aladoğan
Kınalı Keklik
Sakarmeke
Benekli Su Yelvesi
Bataklık Su Yelvesi
Küçük Su Yelvesi
Sukılavuzu
Saz Tavuğu
Poyraz Kuşu
Uzun Bacak
Kocagöz
Akça Cılıbıt
Halkalı Küçük Cılıbıt
Bern
Ek II
Ek III
Ek II
Ek II
Ek II
Ek II
Ek II
Ek II
Ek II
Ek II
Ek III
Ek II
Ek II
Ek II
Ek II
Ek II
Ek III
EkII
Ek II
Ek II
Ek II
Ek II
Ek II
Ek III
Ek II
EK III
Ek III
Ek III
Ek III
Ek III
Ek III
Ek II
Ek III
Ek III
Ek III
Ek III
Ek III
Ek II
Ek II
Ek II
Ek II
Ek II
Ek II
Ek II
Ek II
Ek II
Ek II
Ek II
Ek II
Ek II
Ek II
Ek II
Ek II
Ek II
Ek II
Ek III
Ek III
Ek II
Ek II
Ek II
Ek III
Ek III
Ek III
Ek II
Ek II
Ek II
Ek II
IUCN
LC
LC
LC
LC
LC
VU
LC
LC
LC
VU
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
NT
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
Anadolu Doğa Bilimleri Dergisi 5(2): 36-53, 2014
(Journal of Anatolian Natural Sciences)
Scolopacidae
Laridae
Columbiformes
Columbidae
Strigiformes
Strigidae
Apodiformes
Coraciiformes
Passeriformes
Tytonidae
Apodidae
Alcedinidae
Meropidae
Upupidae
Picidae
Alaudidae
Hirundinidae
Motacillidae
Troglodytidae
Prunellidae
Muscicapidae
Turdidae
Pluvialis squatorola
Calidris alba
Calidris alpina
Calidris ferruginea
Calidris minuta
Limosa limosa
Philomachus pugnax
Tringa glareola
Tringa nebularia
Tringa totanus
Tringa ochropus
Actitis hypoleucos
Larus audouinii
Larus cachinnans
Larus michahellis
Larus genei
Larus melanocephalus
Larus minutus
Larus ridibundus
Larus canus
Sterna hirundo
Sterna albifrons
Columba livia
Columba palumbus
Streptopelia decaocto
Streptopelia turtur
Athene noctua
Strix aluca
Asio otus
Otus scops
Tyto alba
Apus apus
Alcedo atthis
Merops apiaster
Upupa epops
Jynx torquilla
Picus viridis
Dendrocopus syriacus
Dendrocopus leucotos
Dendrocopus major
Dendrocopus medius
Dendrocopus minor
Alauda arvensis
Calandrella brachydactyla
Galerida cristata
Lullula arborea
Melanocorypha calandra
Delichon urbicum
Hirundo daurica
Hirundo rustica
Riparia riparia
Anthus campestris
Anthus pratensis
Motacilla alba
Motacilla cinerea
Motacilla flava
Troglodytes troglodytes
Prunella modularis
Erithacus rubecula
Luscinia megarhynchos
Monticola solitarius
Oenanthe hispanica
Oenanthe isabellina
Oenanthe oenanthe
Phoenicurus ochruros
Phoenicurus phoenicurus
Saxicola torquatus
Ficedula albicollis
Turdus merula
- 41 -
Gümüş Yağmurcun
Ak Kumkuşu
Karakarınlı Kumkuşu
Kızıl Kumkuşu
Küçük Kumkuşu
Çamur Çulluğu
Döğüşken Kuş
Orman Düdükçünü
Yeşilbacak
Kızılbacak
Yeşil Düdükçün
Dere Düdükçünü
Ada Martısı
Hazar Martısı
Gümüş Martı
İncegagalı Martı
Akdeniz Martısı
Küçük Martı
Karabaş Martı
Küçük Gümüş Martı
Sumru
Küçük Sumru
Kaya Güvercini
Tahtalı
Kumru
Üveyik
Kukumav
Alaca Baykuş
Kulaklı Orman Baykuşu
İshak Kuşu
Peçeli Baykuş
Ebabil
Yalıçapkını
Arıkuşu
İbibik
Boyunçeviren
Yeşil Ağaçkakan
Alaca Ağaçkakan
Ak sırtlı Ağaçkakan
Orman Ağaçkakanı
Ortanca Ağaçkakan
Küçük Ağaçkakan
Tarlakuşu
Bozkır Toygarı
Tepeli Toygar
Orman Toygarı
Boğmaklı Toygar
Ev Kırlangıcı
Kızıl Kırlangıç
Kır Kırlangıcı
Kum Kırlangıcı
Kır İncirkuşu
Çayır İncirkuşu
Akkuyruksallayan
Dağ Kuyruksallayanı
Sarı Kuyruksallayan
Çitkuşu
Dağbülbülü
Kızılgerdan
Bülbül
Gökardıç
Karakulaklı Kuyrukkakan
Boz Kuyrukkakan
Kuyrukkakan
Kara Kızılkuyruk
Kızılkuyruk
Taşkuşu
Halkalı Sinekkapan
Karatavuk
Ek III
Ek II
Ek III
Ek II
Ek II
Ek III
Ek III
Ek II
Ek III
Ek III
Ek II
Ek III
Ek II
Ek III
Ek III
Ek II
Ek II
Ek II
Ek III
Ek III
Ek II
Ek II
Ek III
Ek III
Ek III
Ek III
Ek II
Ek II
Ek II
Ek II
Ek II
Ek III
Ek II
Ek II
Ek II
Ek III
Ek II
Ek II
Ek II
Ek II
Ek II
Ek II
Ek III
Ek II
Ek III
Ek III
Ek II
Ek II
Ek II
Ek II
Ek II
Ek II
Ek II
Ek II
Ek II
Ek II
Ek II
Ek II
Ek II
Ek II
Ek II
Ek II
Ek II
Ek II
Ek II
Ek II
Ek II
Ek II
Ek III
LC
LC
LC
LC
LC
NT
LC
LC
LC
LC
LC
LC
NT
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
Anadolu Doğa Bilimleri Dergisi 5(2): 36-53, 2014
(Journal of Anatolian Natural Sciences)
Sylviidae
Paridae
Sittidae
Laniidae
Corvidae
Sturnidae
Passeridae
Fringillidae
Emberizidae
Turdus philomelos
Turdus pilaris
Turdus viscivorus
Acrocephalus arundinaceus
Acrocephalus melanopogon
Cettia cetti
Hippolais pallida
Locustella lusciniodes
Phylloscopus collybita
Phylloscopus trochilus
Sylvia atricapilla
Sylvia cantillans
Sylvia communis
Sylvia curruca
Sylvia hortensis
Sylvia melanocephala
Ficedula albicollis
Muscicapa striata
Parus caeruleus
Parus major
Sitta neumayer
Sitta europaea
Sitta krueperi
Lanius collurio
Lanius minor
Lanius nubicus
Corvus corax
Corvus corone
Corvus monedula
Garrulus glandarius
Pica pica
Sturnus vulgaris
Passer domesticus
Passer hispaniolensis
Passer montanus
Carduelis cannabina
Carduelis carduelis
Carduelis chloris
Carduelis spinus
Coccothraustes coccothraustes
Fringilla coelebs
Serinus serinus
Emberiza caesia
Emberiza cirus
Emberiza citrinella
Emberiza hortulana
Emberiza melanocephala
Emberiza schoenicius
Emberiza (Miliaria) calandra
Öter Ardıç
Tarla Ardıcı
Ökseotu Ardıcı
Büyük Kamışcın
Bıyıklı Kamışçın
Kamış Bülbülü
Ak Mukallit
Bataklık Kamışçını
Çıvgın
Söğüt Bülbülü
Karabaşlı Ötleğen
Bıyıklı Ötleğen
Akgerdanlı Ötleğen
Küçük Akgerdanlı Ötleğen
Akgözlü Ötleğen
Maskeli Ötleğen
Halkalı Sinekkapan
Benekli Sinekkapan
Mavi Baştankara
Büyük Baştankara
Kaya Sıvacısı
Sıvacı
Anadolu Sıvacısı
Kızıl Sırtlı Örümcek Kuşu
Kara Alınlı Örümcek Kuşu
Maskeli Örümcek Kuşu
Kuzgun
Leş Kargası
Küçük Karga
Ala Karga
Saksağan
Sığırcık
Serçe
Söğüt Serçesi
Ağaç Serçesi
Keten Kuşu
Saka
Florya
Karabaşlı İskete
Kocabaş
İspinoz
Küçük İskete
Kızıl Kirazkuşu
Bahçe Kirazkuşu
Sarı Çinte
Kirazkuşu
Karabaşlı Kirazkuşu
Bataklık Kirazkuşu
Tarla Kirazkuşu
Ek III
Ek III
Ek III
Ek II
Ek II
Ek II
Ek II
Ek II
Ek II
Ek II
Ek II
Ek II
Ek II
Ek II
Ek II
Ek II
Ek II
Ek II
Ek II
Ek II
Ek II
Ek II
Ek II
Ek II
Ek II
Ek II
Ek III
------------Ek III
Ek III
Ek II
Ek II
Ek II
Ek II
Ek II
Ek III
Ek II
Ek II
Ek II
Ek II
Ek III
Ek II
Ek II
Ek III
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
NT
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
Çanakkale’de yaşayan memeli türleri belirlenirken arazi çalışmalarımız ve mevcut literatür birlikte
değerlendirilmiştir. Buna göre Çanakkale’de 8 takım ve 21 aileye dâhil toplam 43 cins ve 77 memeli türü
yaşamaktadır. Memeli türlerine ait sistematik bilgiler ve risk durumları Tablo 3 ve 4’de verilmiştir. Çanakkale
İli’in Anadolu, Gelibolu yarımadası, Bozcada ve Gökçeada’da dağılış gösteren memeli türlerine ait sistematik
bilgilerin özeti Tablo 5’te verilmiştir.
- 42 -
Anadolu Doğa Bilimleri Dergisi 5(2): 36-53, 2014
(Journal of Anatolian Natural Sciences)
Tablo 3. Çanakkale’de Dağılış Gösteren Memeli Türleri.
Takım
Eulipotyphla
Aile
Erinaceidae
Soricidae
Talpidae
Chiroptera
Rhinolophidae
Vespertilionidae
Lagomorpha
Molosssidae
Leporidae
Rodentia
Sciuridae
Spalacidae
Cricetidae
Muridae
Gliridae
Carnivora
Canidae
Mustelidae
Ursidae
Hyaenidae
Felidae
Latince İsmi
Erinaceus concolor
Erinaceus roumanicus
Sorex minutus
Sorex araneus
Neomys anomalus
Crocidura suaveolens
Crocidura leucodon
Suncus etruscus
Talpa europaea
Talpa levantis
Rhinolophus ferrumequinum
Rhinolophus hipposideros
Rhinolophus euryale
Rhinolophus mehelyi
Myotis bechsteini
Myotis blythii
Myotis capaccinii
Myotis daubentonii
Myotis emarginatus
Myotis myotis
Myotis mystacinus
Myotis nattereri
Pipistrellus kuhlii
Pipistrellus pipistrellus
Pipistrellus pygmaeus
Nyctalus leisleri
Nyctalus noctula
Nyctalus lasiopterus
Barbastella barbastellus
Plecotus auritus
Plecotus austriacus
Miniopterus schreibersii
Tadarida teniotis
Lepus europaeus
Oryctolagus cunicullus
Sciurus vulgaris
Sciurus anomalus
Spermophilus citellus
Spermophilus xanthoprymnus
Nannospalax leucodon
Nannospalax xanthodon
Microtus subterraneus
Microtus levis
Microtus guentheri
Cricetulus migratorius
Apodemus mystacinus
Apodemus flavicollis
Apodemus sylvaticus
Apodemus uralensis
Apodemus witherby
Rattus rattus
Rattus norvegicus
Mus macedonicus
Mus domesticus
Glis glis
Dryomys nitedula
Myomimus roachi
Canis lupus
Canis aureus
Vulpes vulpes
Martes foina
Martes martes
Meles meles
Lutra lutra
Mustela nivalis
Mustela putorius
Vormela peregusna
Ursus arctos
Hyaena hyaena
Felis silvestris
Lynx lynx
Türkçe İsmi
Kirpi
Balkan Kirpisi
Cüce Sivriburunlu
Orman Sivriburunlusu
Su Sivriburunlusu
Bahçe Sivriburunlusu
Tarla Sivriburunlusu
Etrüsk Sivriburunu
Köstebek
Akdeniz Köstebeği
Nalburunlu Büyük Yarasa
Nalburunlu Küçük Yarasa
Akdeniz Nalburunlu Yarasası
Mehely Yarasası
Büyük Kulaklı Yarasa
Farekulaklı Küçük Yarasa
Uzun Ayaklı Yarasa
Su Yarasası
Kirpikli Yarasa
Farekulaklı Büyük Yarasa
Bıyıklı Yarasa
Saçaklı Yarasa
Beyazyakalı Yarasa
Cüce Yarasa
Cüce Yarasa
Küçük Akşamcı Yarasa
Akşamcı Yarasa
Büyük Akşamcı Yarasa
Sakallı Yarasa
Kahverengi Uzunkulaklı Yarasa
Gri uzunkulaklı Yarasa
Uzunkanatlı Yarasa
Serbest kuyruk Yarasa
Kır Tavşanı, Yabani Tavşan
Ada Tavşanı
Avrupa Sincabı
Anadolu Sincabı
Gelengi, Yer Sincabı, Kazık Sıçanı
Gelengi, Yer Sincabı, Kazık Sıçanı
Beyazdişli Körfare
Anadolu Körfaresi, Kösnü
Küçük Oyucufare
Uzun Kuyruklu Çayır Faresi
Kısa Kuyruklu Tarla Faresi
Avurtlak
Kaya Faresi
Sarıboyunlu Orman Faresi
Tarla faresi, Dağ Faresi
Ural Orman Faresi, Cüce Orman Faresi
Step Tarla Faresi
Ev Sıçanı
Göçmen Sıçan
Makedonya Ev Faresi
Ev faresi
Yediuyur, Kataliks
Ağaç Faresi, Cevizkıran
Yer Uyuru
Kurt
Çakal
Tilki
Kaya Sansarı
Ağaç Sansarı
Porsuk
Su Samuru
Gelincik
Kokarca
Alaca kokarca
Ayı, Kahverengi Ayı
Çizgili Sırtlan
Yaban Kedisi
Vaşak
- 43 -
Bern
----Ek III
Ek III
Ek III
Ek III
Ek III
------Ek II
Ek II
Ek II
Ek II
Ek II
Ek II
Ek II
Ek II
Ek II
Ek II
Ek II
Ek II
Ek II
Ek II
Ek II
Ek II
Ek II
Ek II
Ek II
Ek II
Ek II
Ek II
Ek III
Ek III
Ek III
Ek II
Ek II
Ek II
--------------------------------Ek III
Ek III
Ek II
Ek II
Ek II
--Ek III
Ek III
Ek III
Ek II
Ek III
Ek III
Ek II
Ek II
--Ek II
Ek III
IUCN
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
NT
VU
NT
LC
VU
LC
VU
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
NT
VU
LC
LC
NT
LC
LC
NT
LC
LC
VU
NT
DD
DD
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
VU
LC
LC
LC
LC
LC
LC
NT
LC
LC
VU
LC
NT
LC
LC
CITES
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Ek II
----------Ek I
------Ek II
--Ek II
---
OSB-MAKK
Ek III
Ek III
Ek III
Ek III
Ek III
Ek III
Ek III
Ek III
Ek III
Ek III
Ek III
Ek III
Ek III
Ek III
Ek III
Ek III
Ek III
Ek III
Ek III
Ek III
Ek III
Ek III
Ek III
Ek III
Ek III
Ek III
Ek III
Ek III
Ek III
Ek III
Ek III
Ek III
Ek III
Ek II
Ek II
Ek III
Ek III
Ek III
Ek III
------------------------------Ek III
Ek III
Ek III
Ek III
Ek II
Ek II
Ek II
Ek III
Ek II
Ek III
Ek II
Ek II
Ek III
Ek III
Ek III
Ek III
Ek III
Anadolu Doğa Bilimleri Dergisi 5(2): 36-53, 2014
(Journal of Anatolian Natural Sciences)
Pinnipedia
Artiodactyla
Phocidae
Suidae
Cervidae
Cetacea
Delphinidae
Akdeniz Foku
Yaban Domuzu
Ulu Geyik
Karaca
Yunus
Afalina
Monachus monachus
Sus scrofa
Cervus elaphus
Capreolus capreolus
Delphinus delphis
Tursiops truncatus
Ek II
--Ek III
Ek III
Ek II
Ek II
CR
LC
LC
LC
LC
LC
Ek I
----Ek I
Ek II
Ek II
Ek III
Ek II
Ek III
Ek III
-----
Tablo 4. Çanakkale’de Dağılış Gösteren Memeli Türleri ve Korunma Durumları.
Aile
Cins
Tür
IUCN
Bern
CITES
OSB-MAKK
Eulipotyphla
Chiroptera
3
3
6
8
10
23
Ek III=10
Ek II=22
Ek III=1
-----
Ek III=10
Ek III=23
Lagomorpha
1
2
2
Ek III=2
---
Ek II=2
Rodentia
5
11
22
Ek II=4
Ek III=2
---
Ek III=7
Carnivora
5
11
14
Ek II=6
Ek III=6
Ek I=1
Ek II=3
Ek II=6
Ek III=8
Pinnipedia
Artiodactyla
1
2
1
3
1
3
LC=10
LC=15
VU=4
NT=4
LC=1
NT=1
LC=17
VU=2
NT=1
DD=2
LC=11
VU=1
NT=2
CR=1
LC=3
Ek II=1
Ek III=2
Ek I=1
Ek I=1
Cetacea
Toplam
1
21
2
43
2
77
LC=2
LC=59
VU=7
NT=8
CR=1
DD=2
Ek II=2
Ek II=35
Ek III=18
Ek II=2
Ek I=3
Ek II=5
Ek III=1
Ek II=1
Ek III=2
--Ek II=9
Ek III=51
Tablo 5. Çanakkale’de Dört Farklı Özellikteki Alanda Dağılış Gösteren Memeli Türleri.
Bölge
Anadolu
Gelibolu
Bozcada
Gökçeada
Takım
8
7
4
6
Aile
2
18
6
10
Cins
42
26
7
15
Tür
75
38
9
21
Tartışma ve Sonuç
Çanakkale’de bulunan amfibi türleri, Türkiye’de dağılış gösteren amfibi türlerinin % 27.3’lik kısmını
kapsamaktadır [Semenderler (3 tür), % 17.7’lik kısmı (Şekil 2a); kuyruksuz kurbağalar (6 tür), %37.5’lik kısmı
(Şekil 2b)]. Sürüngen türleri ise Türkiye’deki sürüngen türlerinin % 26’sını kapsamaktadır [Kaplumbağalar (5
tür), %45.5’lik kısmı (Şekil 2c); kertenkeleler (14 tür), %22.2’lik kısmı (Şekil 2d); yılanlar (15 tür), %26.3’lük kısmı
(Şekil 1e)]. Çalışma alanında tespit edilen amfibi ve sürüngen türlerinden IUCN kriterlerine göre 38’i LC, 3’ü NT
(O. ophryticus, E. orbicularis ve T. hermanni), 1’i VU (T. graeca) ve 1 tanesi (C. caretta) de EN kategorisine
dâhildir (Şekil 2f).
- 44 -
Anadolu Doğa Bilimleri Dergisi 5(2): 36-53, 2014
(Journal of Anatolian Natural Sciences)
Şekil 2. Çanakkale’de dağılış gösteren a. Semender türleri sayısının Türkiye’ye oranı, b. Kuyruksuz kurbağa
türlerinin sayısının Türkiye’ye oranı, c. Kaplumbağa türlerinin sayısının Türkiye’ye oranı, d. Kertenkele türlerinin
sayısının Türkiye’ye oranı, e. Yılan türlerinin sayısının Türkiye’ye oranı, f. Amfibi ve sürüngen türlerinin IUCN
kriterlerine göre risk durumları.
Çanakkale’de görülen kuş türleri (185 tür), Türkiye kuş faunasının yaklaşık % 38’lik kısmını oluşturmaktadır
(Şekil 3a). Çanakkale’de dağılış gösteren kuş türlerinin 76’si yerli yani tüm yıl boyunca adada gözlenebilen, 57’si
yaz göçmeni, 33’ü kış göçmeni ve 19’u transit göçerdir (Şekil 3b). IUCN kriterlerine göre 179’u Düşük Riskli, 2’si
Hassas (P. yelkouan ve P. crispus), 4’ü Tehdide Yakın (F. vespertinus, L. limosa, L. audouini, S. krueperi)
kategorisine dâhildir (Şekil 3c).
Şekil 3. a. Çanakkale’de dağılış gösteren kuş türlerinin sayısının Türkiye’ye Oranı, b. Çanakkale’de dağılış
gösteren Kuşlarının Statüleri, c. IUCN Kriterlerine Göre Risk Durumları.
Araştırma alanında gözlem periyodu boyunca yırtıcı kuşlardan başlıca M. migrans (Karaçaylak), H. albicilla
(Akkuyruklu Kartal), A. nisus (Atmaca), B. buteo (Şahin), B. rufinus (Kızıl Şahin), A. chrysaetos (Kaya Kartalı),
F. tinnunculus (Kerkenez), F. peregrinus (Gökdoğan), O. scops (İshakkuşu)ve A. noctua (Kukumav) türleri sıklıkla
gözlenmiştir. Ancak bunlardan B. buteo (Şahin) dışındaki türlerin sayılarının oldukça az olduğu tespit edilmiştir.
IUCN’e risk değerlendirmesine göre, NT kategorisine dâhil F. vespertinus (Aladoğan) türü çalışma bölgesinde
- 45 -
Anadolu Doğa Bilimleri Dergisi 5(2): 36-53, 2014
(Journal of Anatolian Natural Sciences)
gözlenmiştir. Balıkçıl türleri ve diğer su kuşları için Atikhisar baraj göleti ve Sarıçay boyu önemli beslenme ve
barınma alanlarını oluşturmaktadır. Balıkçıllardan A. cinerea (Gri Balıkçıl) ve E. garzetta (Küçük Ak Balıkçıl)
türleri söz konusu alanlarda sıklıkla gözlenmiştir. Araştırma alanında Anatidae (Ördekgiller) familyasından
sıklıkla T. ferruginea (Angıt) gözlenmiştir. Diğer ördekgiller sıklıkla, Sarıçay’ın denize döküldüğü kısımdaki
bataklıklar ve sazlıklarda beslenirken gözlenmiştir. Bu bölgelerde yuvası tespit edilemeyen bu türün, araştırma
alanını genellikle besin ziyaretçisi olarak kullanmaktadır. Yapılan gözlemlerde diğer Anatidae temsilcisine
rastlanılmamış olup, bu familyaya dâhil türlerin daha çok Gelibolu Yarımadası’ndaki Tuz Gölü ve civarındaki
sulak alanlarda kışladıkları belirtilmiştir. Çanakkale ili sınırları içerisinde bulunan Gökçeada ve Bozcaada
civarındaki küçük adalar özellikle flamingolar, adalarda dağılış gösteren martı türleri ve diğer su kuşları için
önemli barınma ve beslenme alanlarını oluşturmaktadır. Bunlardan L. audouinii (Ada Martısı, IUCN risk
kategorisi: NT) ve P. yelkouan (Yelkovan, IUCN risk kategorisi: VU) bölgeyi barınma ve beslenme amaçlı
kullanmaktadır. Ayrıca Gökçeada sınırları içerisinde ötücü kuşlar için de uygun üreme ortamlarını
bulundurmaktadır. Sıvacı kuşlarının araştırma alanında gözlenen türleri; S. krueperi (Anadolu Sıvacısı),
S. europaea (Sıvacı) ve S. neumayer (Kaya Sıvacısı)’dir. Kuş faunası bakımından oldukça zengin olduğu tespit
edilen Çanakkale ili ve çevresinin korunmasına yönelik önlemlerin alınması ve burada yaşayan kuş türlerinin
biyolojilerinin detaylı olarak incelenmesine ihtiyaç bulunduğu düşünülmektedir.
Bölgede endemik memeli türü bulunmamaktadır. IUCN kriterlerine göre 2 tür yetersiz veriye sahip türleri
(DD), 59 tür yaygın türleri (LC), 8 tür neredeyse tehdit altındaki türleri (NT), 7 tür hassas türleri (VU) ve 1 tür de
kritik düzeydeki türleri (CR) içermektedir. Bern Anlaşması kriterlerine göre bölgedeki memelilerin 35 türü
kesinlikle korunması gereken türlerden (Ek II) ve 18 tür de korunması gereken türler (Ek III) arasındadır. CITES
kapsamında 8 tür yer almaktadır. OSB-MAKK’a göre bölgedeki memelilerin 9 türü av hayvanı (EkII) kapsamında
ve 51 türü ise koruma altına alınan yaban hayvanlarındandır (EkIII).
Çanakkale ilinin hem Avrupa hem de Asya kıtasında toprakları olduğundan ve Türkiye’nin 2 önemli adasına
da sahip olduğundan Çanakkale ilini 4 özellikli bölgeye ayırabiliriz. Buna göre Anadolu’da 75, Gelibolu
Yarımadası’nda 38, Bozcaada’da 9 ve Gökçeada’da 21 hem karasal hem de denizsel memeli türü yaşamaktadır.
Bölgede küçük memelilerden kirpi (Erinaceus concolor) Anadolu’da dağılım gösterirken Balkan kirpisi (Erinaceus
roumanicus) ise Adalar ve Gelibolu’da dağılım göstermektedir (Krystufek ve Vohralik, 2001; Krystufek ve ark.,
2009). 3.5 gram ağırlığında ve böcekçil olan Etrüsk sivriburunlusunun (Suncus etruscus) Çan-Göleköy civarında il
için ilk tespiti yapılmıştır. 2007 yılı içinde Çan-Söğütalan ve Çanakkale-Kirazlı çevresinde ormanlarda ve
Çanakkale’nin diğer bölgelerinde yaptığımız çalışmalar ile ve ilgili literatürlerin taranması sonucunda 23 yarasa
türünün Çanakkale il sınırları içinde yaşadığı tespit edilmiştir (Çağlar, 1965, 1968, 1969; Albayrak, 1993; 1998;
Paksuz ve Özkan, 2011). Çanakkale’de dağılış gösteren yarasalar, Türkiye yarasalarının % 60.5’ini
oluşturmaktadır. Bu çalışma kapsamında nadir yarasa türlerinden büyük akşamcı yarasa (Nyctalus lasiopterus)
Çan-Söğütalan’dan bölge için ilk, Türkiye için 6. Kayıttır (Paksuz ve Özkan, 2011). Ayvacık civarından serbest
kuyruklu yarasa (Tadarida teniotis) Helversen (1989) tarafından kayıt edilmiştir. Ada tavşanı (Oryctolagus
cuniculus) Türkiye’de doğal olarak sadece Bozcaada adasında bulunur (Özkan, 1995). Kaya faresi (Apademus
mystacinus) ilin sadece Anadolu kısmında dağılış göstermektedir (Çolak ve ark., 1998). Gökçeada’da 21,
Bozcaada’da 9 memeli türü tespit edilmiş, örnekler Anadolu ve Trakya örnekleri ile karşılaştırılmıştır (Özkan,
1995, 1999; Özkan ve Krystufek, 1999; Krytufek ve ark., 2009; Tok ve ark., 2014). Ağaç farelerinden 3 tür; ağaç
faresi (Dryomys nitedula), yer uyuru (Myomimus roachi-VU) ve yediuyur (Glis glis) Çan-Terzialan Beldesi
çevresinden kayıt edilmiştir. Yer uyuru Çanakkale’de ilk kez Truva harabelerinde Mursaloğlu (1973) tarafından
kaydedilmiştir. Gelibolu-Sütlüce’den canlı yakalanan yer uyuru örneğinden ise ilk kez yer uyurunun kromozomu
çıkartılmıştır (Kurtonur ve Özkan, 1991; Civitelli ve ark., 1995). CITES kapsamında olan kurt (Canis lupus) ve su
samuru (Lutra lutra) bölgede sayıları hızla azalan memelilerdendir (Albayrak, 1999). Batı Anadolu’dan kaydı
verilen sırtlan (Hyaena hyaena) Çan Beşyol mevkii, Bayramiç Yassıbağ Köyü ve Biga Bekirli Köyleri civarlarında
bilinir (Kasparek ve ark., 2004). Vaşak (Lynx lynx) da son zamanlarda az görülen ve nesli bölgede tükenme
tehlikesinde olan memelilerdendir. Yaban kedisi (Felis silvestris) ise bölgede uygun habitatlarda varlığını devam
- 46 -
Anadolu Doğa Bilimleri Dergisi 5(2): 36-53, 2014
(Journal of Anatolian Natural Sciences)
ettirebilmektedir. Sansarlardan kaya sansarının (Martes foina) bölgede varlığı artmakla birlikte kaya sansarı
(Martes martes) ise en az bulunan karnivor türlerindendir. Çevre illerde kaydı verilen (Özkurt ve ark., 2000)
alaca kokarcanın (Vormela peregusna) Çanakkale için ilk kaydı Çan-Terzialan Beldesi baraj bölgesindendir. Kaz
dağları ve çevresindeki dağlık alanlarda koruma tedbirleri nedeniyle ayıların (Ursus arctos) sayılarında artış
gözlenmektedir. Ayıların diğer yeni dağılım alanları ise Çan-Karadağ, Ağı Dağı ve çevresi, Lapseki-DumanlıNursetiye-Taştepe üçgenindeki dağlık alan ve Biga-Işıkeli-Elmalı-Arabaalan üçgenidir. Son zamanlarda insan
baskısı altında zor da olsa buralarda varlığını sürdürmektedir. Deniz memelisi olan fok (Monachus monachus)
Biga-Karabiga-Kemer’de deniz mağaralarında 1980’lerde görülürken bugün ise bölgedeki sanayileşmenin ve
yaşam alanlarının tahribiyle bölgede tamamen yok olmuş gibi görünmektedir (Kıraç ve ark., 1997; İnanmaz ve
ark., 2014; SAD-AFAD, 2014). Bölgede tilki (Vulpes vulpes) varlığını başarılı bir şekilde devam ettirebilen
memeliler arasında yer almaktadır. Yaşama alanlarına en iyi uyum sağlayan, populasyonu artan ve tarımsal
zararlara sebebiyet veren yaban domuzu (Sus scrofa) en yaygın memelilerdendir. Ormanlarda geyik (Cervus
elaphus) ve karaca (Cervus capreolus) da koruma tedbirlerin uygulanmasının göstergesi olarak son zamanlarda
sayıları az da olsa artan büyük memelilerdendir. Deniz memelilerinden yunus (Delphinus delphis) ve afalina
(Truncatus truncatus) bölge ve çevre denizlerinde görülen deniz memelilerindendir (Öztürk, 1998). Kar faresi
(Chionomys nivalis) Kazdağı zirvesinde yakalanmış (Krystufek ve Vohralik, 2001) fakat Çanakklae il sınırları
dışında olduğundan Çanakkale İli memeli tür listesine ilave edilememiştir (Şekil. 4).
Şekil 4. Çanakkale’de nadir görülen ve/veya ilk kayıt olan bazı memeliler: Etrüsk Sivriburunu - Suncus etruscus
(
); Büyük Akşamcı Yarasa - Nyctalus lasiopterus (
); Serbest Kuyruklu Yarasa - Tadarida teniotis (
Tavşanı - Oryctolagus cunicullus ( ); Yediuyur - Glis glis (
lupus (
); Su Samuru - Lutra lutra (
Sırtlan - Hyaena hyaena (
); Yer Uyuru - Myomimus roachi (
); Alaca kokarca - Vormela peregusna (
); Yaban Kedisi - Felis silvestris (
monachus ( )
); Ada
); Kurt - Canis
); Ayı - Ursus arctos ( ); Çizgili
); Vaşak - Lynx lynx (
); Fok - Monachus
İl sınırları içerisinde en fazla türü sırasıyla Chiroptera (23), Rodentia (22), Carnivora (14) ve Eulypotyphla (10)
takımları içermektedir (Şekil 5).
- 47 -
Anadolu Doğa Bilimleri Dergisi 5(2): 36-53, 2014
(Journal of Anatolian Natural Sciences)
Şekil 5. Çanakkale memelilerin takımlara göre tür dağılımları.
Çanakkale sınırları içerisinde dağılış gösteren memeli türleri ve çeşitli kriterlere göre korunma durumlarının
oranları Şekil 6’da topluca sunulmuştur.
Şekil 6. Çanakkeli İli memeli türlerinin korunma durumları. a. IUCN kriterleri, b. Bern Anlaşması, c. CITES
kriterleri d. OSB-MAKK kriterleri.
Çanakkale civarında yaşayan amfibi, sürüngen, kuş ve memeli türleri benzer olumsuz faktörlere maruz
kaldığı için türleri tehdit eden faktörlere topluca değinilmiştir. Türleri tehdit eden faktörler aşağıdaki gibidir;
- 48 -
Anadolu Doğa Bilimleri Dergisi 5(2): 36-53, 2014
(Journal of Anatolian Natural Sciences)
● Giderek artan madencilik faaliyetleri (karasal omurgalıların üreme, beslenme ve sonuçta yaşama
faaliyetlerini doğrudan etkilemesi)
● Yanlış tarım, hayvancılık faaliyetleri (anız yakma, aşırı zirai ilaç kullanımı, doğal ortamların tarla ve
bahçeye dönüştürülmesi)
●
●
Turizm nedeniyle oluşan insan baskısı (giderek artan turistik yatırımlar)
Bilinçsiz yapılaşma (İkinci konutların, tatil sitelerinin, kara yollarının, köprülerin yapımı ile
habitatların tahribi ve bölünmesi; inşaat faaliyetleri sonucu oluşan molozların ve çöp dökme
alanlarının karasal omurgalıların yaşam alanlarına bırakılması)
● Bilgisizlik sonucu ve/veya yanlış inanışlar nedeniyle bazı omurgalılardan tiksinilmesi ve/veya
korkulması ve bu hayvanların görüldüğü yerde öldürülmesi, yollarda araçla ezilmeye çalışılması
(Tok ve ark., 2011, 2014b)
● Türlerin korunmasına yönelik önlemlerin alınmaması (Ekolojik kara köprülerinin yapılmaması ve
türlerin sık görüldüğü doğal alanların yakınındaki kara yollarında uyarı levhalarının belirli aralıklarla
yer almaması)
Yukarıda değinilen faktörler doğadaki hayvanlardan başta karasal omurgalıları doğrudan etkilemekte ve
nesillerinin devamını tehlikeye sokmaktadır. Madencilik faaliyetlerine doğal zenginliği uluslararası yayınlarca da
kanıtlanmış Kaz Dağları gibi ortamlarda izin verilmemelidir. Önceden izin almış olanlarının faaliyetleri bilhassa
canlıların üreme ve beslenme aktiviteleri nedeniyle doğada sık görüldüğü bahar aylarında uzmanlarca sıkıca
denetlenmesi ve yavaşlatılması sağlanmalıdır. Tarım ile uğraşanlar bilinçlendirilmeli gereksiz yere aşırı tarım
ilacı kullanımının önüne geçilmeli, ayrıca kullanılan zirai ilaç kutuları uygun şekilde saklanmalı veya yok
edilmelidir. Doğal yaşamın sürdüğü ve canlıların habitatlarının bölünmesine veya tahribatına neden olabilecek
alanlarda ikinci konutların ve turistik tesislerin yapımına izin verilmemeli, verilmiş olanlarda ise canlılar için
yaşam koridorları oluşturulması için vakit kaybetmeden önlem alınmalıdır.
Özellikle asfalt yolların sürekli olduğu ve habitatları böldüğü yerlerde “Ekolojik Köprüler” oluşturulmalıdır.
Başta yerli halk olmak üzere gelen tatilcilere karasal omurgalıların doğadaki önemini anlatacak broşür ve
kitapçıklar hazırlanmalı ve toplantılar düzenlenmelidir. Sadece iki yaşamlı ve sürüngenler için değil diğer yaban
hayvanlarının da temsili resimlerinin bulunduğu uyarı levhalarını belli aralıklarla yollara yerleştirerek, halkı
doğaya karşı bilinçli davranmaya yönlendirilmelidir.
Kaynaklar
Albayrak, İ. 1988. Batı Türkiye Yarasaları ve Yarasa Pireleri. Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu. TBAG-663. Ankara (1-80).
Albayrak, İ. 1993. The Bats of Western Turkey and Their Distribution (Mammalia: Chiroptera). Turk. J. Zoology. 17: 237-257.
Albayrak, İ. 1999. Fauna: Su Samuru, Yeşil Atlas, 2: 82–83.
Andren, C., Nilson, G. 1976. Observations on the Herpetofauna of Turkey in 1968 - 1973. Brit. J. Herpetol. 5(7): 575 - 584.
Aslan, A., Kiziroğlu, İ. 2003. Sakaryabaşı/Eminekin Göleti ve Çevresinin Ornitofaunası Üzerine Araştırmalar. Turk J. of Zool. 27: 19-26.
Baran, İ. 1981. Kuzey Ege Denizi, Marmara Denizi ve Karadeniz’deki Adalarımızın Herpetofaunasının Taksonomik ve Ekolojik Araştırılması.Doğa Bilim Dergisi. 5: 155-162.
Baran, İ., Ilgaz, Ç., Avcı, A., Kumlutaş, Y., Olgun, K. 2012. Türkiye Amfibi ve Sürüngenleri [The Amphibians and Reptiles of Turkey]; Ankara
TüBİTAk Popüler Bilim kitapları no: 207 (Semih Publishing house), 204.
Başoğlu, M., Baran, İ. 1977. Türkiye Sürüngenleri, Kısım I. Kaplumbağa ve Kertenkeleler [The Reptiles of Turkey, part I. The Turtles and
Lizards]; Bornova-İzmir, ege university, Faculty of Science Book Series no: 76, (İlker Publishing house), 272.
Başoğlu, M., Baran, İ. 1980. Türkiye Sürüngenleri, Kısım II, Yılanlar [The Reptiles of Turkey, part II. The snakes]; Bornova-İzmir, ege
university, Faculty of Science Book Series no: 80, (ege university Publishing house) 218.
Benda, P., Horacek, I. 1998. Bats (Mammalia: Chiroptera) of the Eastern Mediterranean. Part 1. Review of distribution and taxonomy of
bats in Turkey. Acta Soc. Zool. Bohem. 62: 255-313.
Bodenheimer, F.S. 1944. Introduction into the Knowledge of the Amphibia and Reptilia of Turkey. Rev. Fac. Sci. Univ. Istanb. IX(1): 1-110.
- 49 -
Anadolu Doğa Bilimleri Dergisi 5(2): 36-53, 2014
(Journal of Anatolian Natural Sciences)
Boulenger, G.A. 1886. Note sur les Grenouilles rousses d´Asie. Bull. soc. zool. 11: 595-600.
Böhme, W. 1973. Erstnachweis zweier Eidechsengattungen für die Türkei. Bonner zoologische Beiträge. 24(4): 394-398.
Bulut, A. 2010. Gökçeda’daki (Çanakkale, Türkiye) Amfibi ve Sürüngenlerin Taksonomisi ve Ekolojisi. Yüksek Lisans Tezi. Çanakkale Onsekiz
Mart Üniversitesi. Çanakkale. 1-67.
Civitelli, M. V., Filuppucci, M. G., Kurtonur, C., Özkan, B., Capanna, E. 1995. Chromosome Analysis of Three Species of Myoxidae. In:
Flipppucci M. G. (ed). Proc. II. Conf. On Dormice. Hystrix (n.s.) 6 (1–2) : 117 - 126.
Clark, R. J., Clark, E. D.1973. Report on a Collection of Amphibians and Reptiles from Turkey. Occ. Pap. Calif. Acad. Sci. 104: 1-62.
Corbet, C. B. 1978. The Mammals of The Palaearctic Region: A Taxonomic Review. (1–314). Cornell Uninersity Press, London.
Corbet, G.B., Morris, P.A. 1967. A Collection of Recent and Subfossil Mammals from Southern Turkey (Asia Minor) Including the Dormouse
Myomius personatus. J. Nat. Hist. 4: 561-569.
Çağlar, M. 1965. Türkiye’nin Chiroptera Faunası. İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Mecmuası. Seri B, 30(3-4): 125-134.
Çağlar, M. 1968. Türkiye’nin Yarasaları I. Türk Biologi Dergisi. 18(1): 5-18.
Çağlar, M. 1969. Türkiye’nin Yarasaları II. Türk Biologi Dergisi. 19(2-4): 88-106.
Çevik, E. 1982. Trakya Kaplumbağa ve Kertenkelelerinin Taksonomik Araştırması. Doktora TeziEge Üniversitesi. İzmir. 1-60.
Çevik, E. 1999. Trakya’da yaşayan kertenkele türlerinin taksonomik durumu (lacertilia: Anguidae, lacertidae, Scincidae). Turkish Journal of
Zoology. 23 (suppl. 1): 23-35.
Çolak, E., Yiğit, N., Çolak, R., Sözen, M., Özkurt, Ö. Ş. 1998. Taxonomic Status and Distribution of Apodemus mystacinus (Danford and
Alston, 1877) (Mammalia: Rodentia) in Turkey. Tr. J. of Zoology. 28: 285-294.
Çolak, E., Yiğit, N., Sözen, M., Verimli, R., Özkurt, Ö.Ş. 2000. On Coloration and Karyology of Vormela peregusna, in Turkey. Zoology in the
Middle East. 21: 13-18.
Çolak, R., Çolak, E., Yiğit. N. 2005. Morphometric, Karyotypic and Electrophoretic Analysis of the Genus Apodemus Kaup, 1826 (Mammalia:
Rodentia) in Thrace. Turk J. Zool. 29: 147-153.
Demirsoy, A. 1996. Türkiye Omurgalıları. Memeliler. Türkiye Omurgalı Faunasının Sistematik ve Biyolojik Özelliklerinin Araştırılması ve
Koruma Önlemlerinin Saptanması. (1-292). Ankara.
Doğramacı, S. 1974. Türkiye Apodemus (Mammalia; Rodentia)’larının Taksonomik Durumları. Tarım Hayvancılık Bakanlığı Zirai Mücadele
Müdürlüğü Araştırma: 1-56.
Doğramacı, S. 1989. Türkiye Talpa (Mammalia: Insectivora) Türlerinin Taksonomisi ve Yayılışı. Tr. J. of Zoology. 13: 204-219.
Doğramacı, S., Tez, Ç. 1991. Türkiye Glis glis (Mammalia: Rodentia) Türünün Coğrafik Varyasyonları ve Karyolojik Özellikleri. Tr. J. of
Zoology. 15: 275–288.
Erdoğan, A., Göktürk, R., Gökoğlu, M., Sönmez, N. K., Koyuncu, H., Albayrak, T., Şirin, D., Yüksel, E., Kaçar, S., Kılınç, S. F., Aydın, B. 2012.
Gökçeada Lagünü Sulak Alan Yönetim Planı Projesi Gökçeada Lagünü Sulak Alan Alt Havzası Biyolojik Çeşitlilik Araştırma Alt
Projesi. (1-222). T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı Yayınları, Ankara.
Erdoğdu, E. 2001. Eskişehir-Alpu Doğancı Göleti Ornitofaunası Üzerine Araştırmalar. Turk J. Zool. 25: 105-109.
Ergene, S. 1945. Türkiye Kuşları. İ.Ü. Fen Fak. Monografileri. (1-362). Kenan Matbaası, İstanbul.
Ertan, A. 2001. Gökçeada’nın Kuş Türlerine İlişkin Ön İncelemeler. Ulusal Ege Adaları 2001 Toplantısı Bildiriler Kitabı (78-84). Gökçeada.
Felten, H., Spitzenberger, F., Storch, G. 1977. Zur Kleinsäugerfauna West-Anatoliens. Teil IIIa. Senckenberg. biol. 58: 1-44.
Filippucci, M.G., Krystufek, B., Simson, S., Kurtonur, C., Özkan, B. 1995. Allozymic and Biometric Variation in Dryomys nitedula (Pallas,
1778). In: Filippuci M.G. (ed.). Proc. II Conf. on Dormice. Hystrix. 6 (1-2): 127-140.
Gürkan, M. 2006. Sarıçay Deltasının Ornitofaunası. Yüksek Lisans Tezi. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi. Çanakkale.
Helversen, O.V. 1989. New records of bats (Chiroptera) from Turkey. Zool. Middle East 3:5-18.
Huş, S. 1974. Av Hayvanları ve Avcılık [Hunting Game and Hunting]. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Yayınları. 202: 1-406, İstanbul.
Hür, H., Uğurtaş, İ. H., İşbilir, A. 2008. The Amphibian and Reptile Species of Kazdağı National Park. Turk. J. Zool. 32: 359-362.
İnanmaz, Ö.E., Değirmenci, Ö., Gücü, A.C. 2014. A new sighting of the Mediterranean Monk Seal, Monachus monachus (Hermann, 1779), in
the Marmara Sea (Turkey). Zoology in the Middle East, Vol. 60, No. 3, 278-280.
Karakaş, R., Kılıç, M. 2004. Dicle Barajı (Diyarbakır) Kuşları. Turk J. Zool. 28: 301-308.
Kasparek, M. 1992. Die Vögel der Türkei: eine Übersicht. M. Kasparek Verlag.
Kasparek, M., Bilgin, C.C. 1996. Türkiye Kuşları Tür Listesi, 25-88 In: Kence, A. & Bilgin, C.C. (eds.) Türkiye Omurgalılar Tür Listesi,
DPT/TÜBİTAK, Ankara.
Kasparek, M., Kasparek, A. Gözcelioğlu, B., Çolak, E. Yiğit, N. 2004. On the Status and Distribution of the Striped Hyaena, Hyaena hyaena, in
Turkey. Zoology in the Middle East. 33: 93-108.
- 50 -
Anadolu Doğa Bilimleri Dergisi 5(2): 36-53, 2014
(Journal of Anatolian Natural Sciences)
Kasparyan, A. 1956. Türkiye Kuşları Hakkında Preliminer Sistematik Bir Liste. Ist. Üniv. Fen Fak. Mec. Seri B, Cilt XXXI. (1-2): 27-48.
Kaya, M., Kurtonur, C. 2003. Gala Gölü ve Çevresinin (Edirne) Ornitofaunası Üzerine Araştırmalar. Trakya Uni. J. Sci. 4(2): 169-179.
Kaya, M., Yurtsever, S., Kurtonur, C. 1999. Trakya Ornitofaunası Üzerine Araştırmalar I. Turk J. Zool. 23, Ek Sayı: 3: 781-790.
Kaya, S. 2005. Çanakkale İli ve Civarının Herpetofaunası. Yüksek Lisans Tezi. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi. Çanakkale. 1-104.
Kılıç, A. 1999. Karapınar (Konya) Yöresinin Kuşları. Turk J. of Zool. 23, Ek Sayı: 1: 91-97.
Kıraç, C.O., Savaş. Y., Veryeri, N. O., Güçlüsoy, H. 1997. Türkiye’nin Önemli Akdeniz Foklu Alanları: kiyi planlamacilari için bir rehber. In: Ed.
Özhan, E., Proceeding of 1st National Conference on Coastal and Marine Areas in Turkey, 24-27 June 1997, METU, Ankara.
Kıvanç, E. 1988. Türkiye Spalax’larının Coğrafik Varyasyonları (Mammalia; Rodentia). Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi. Ankara (1-88).
Kirwan, G., Demirci, B., Welch H., Boyla, K., Özen, M., Castell, P., Marlow, T. 2008. The Birds of Turkey. A&C Black Publishers. 1-247.
Kiziroğlu, İ. 1989. Türkiye Kuşları. Orman Genel Müdürlüğü Eğitim Dairesi Başkanlığı, Ankara (1-314).
Krystufek, B., Vohralik, V. 2001. Mammals of Turkey and Cyprus. Introduction, Checlist, Insectivora. Zgodovinskodrustvozajuzno Primorsko
Znanstveno-raziskovalnosredisce Republike Slovenije Koper, 1-140.
Krystufek, B., Murariu, D., Kurtonur, C. 1997. Present Distribution of the Golden Jackal Canis aureus in the Balkans and Adjacent Regions.
Mammal Rev. 27(2): 109-114.
Krystufek, B., Vohralik, V., Kurtonur, C. 1998. A new look at the identity and distribution of Water shrews (Neomys spp.) Z. Saugetierkunde
63, 129-136).
Krystufek, B., Vohralík, V., Janžekovič, F. 2005. Mammals of Turkey and Cyprus: Rodentia I: Sciuridae, Dipodidae, Gliridae, Arvicolinae.
Zgodovinsko društvo za južno Primorsko (1-292).
Krystufek, B., Vohralík, V., Janžekovič, F. 2009a. Mammals of Turkey and Cyprus: Rodentia III: Cricetinae, Muridae, Spalacidae,
Calomyscidae, Capromyidae, Hysticidae, Castoridae. Zgodovinsko društvo za južno Primorsko (1-372).
Krystufek, B.,Tvrtkovic, Paunovic, M., Özkan, B. 2009b. Size variation in the Northern white-breasted hedgehog Erinaceus roumanicus:
latitudinal cline and the island rule. Mammalia. 73 299–306.
Kumerloeve, H. 1975. Die Saugetierte (Mammalia) der Turkei. Veröff. Zool. Staatssamlung München. 18: 69-158.
Kumerloeve, H. 1986. Bibliographie der Saugetiere und Vögel der Türkei (Rezente Fauna). Bonner Zoologisch Monographien. Bonn.
Kurtonur, C. 1972. Trakya Rodentia'ları Üzerinde Taksonomik Bir Araştırma. Doktora Tezi. İstanbul Üniversitesi. İstanbul.
Kurtonur, C. 1975. New Records of Thracian Mammals. Saugetierk. Mitt. 23(1): 14-16.
Kurtonur, C. 1982. Trakya Glirid Türleri (Rodentia; Gliridae). - Dağılımı, Habitat, Taksonomik Karekterler - İstanbul Üniversitesi (Doçentlik
Tezi).
Kurtonur, C., Krystufek, B., Özkan, B. 1994. The European Polecat (Mustela putorius) in Turkish Thrace. Small Carnivora Conservation,
(IUCN), 11: 8 - 10.
Kurtonur, C., Özkan, B. 1990. Orman Ağaç Faresi Dryomys nitedula (Rodentia: Gliridae)'nın Trakya'daki Dağılımı ve Üreme Mevsimi. X.
Ulusal Biyoloji Kongresi, 18 - 20 Temmuz 1990, Erzurum. Zooloji. (4): 353 - 361.
Kurtonur, C., Özkan, B. 1991. New Records of Myomimus roachi (Bate, 1937) From Turkish Tharace (Mammalia: Rodentia: Gliridae).
Senckenbergiana Biol. 71: 239 - 244.
Kurtonur, C., Özkan, B., Albayrak, İ., Kıvanç, E., Kefelioğlu, H. 1996. Memeliler (Mammalia); Türkiye Omurgalılar Tür Listesi. Edt. Kence, A.,
Bilgin, C. C.: DPT/TBAG - Çev. Sek. 3. 1-23. Ankara.
Mertens, R. 1952. Turkiye Amfibi ve Reptilleri Hakkinda (Amphibien und Reptilien aus der Tuerkei). Istanb. Univ. f. fakult. Mecmuas. B
XVII(1):40 - 75
Mitchell-Jones, A.J., Amori, G., Bogdanowicz, W., Krystufek, B., Reijnders, P.J.H., Spitzenberger, F., Stubbe, M., Thissen, J.B.M., Vohralik, V.,
Zima, J. 1999. Atlas of European Mammals. Published by T & A D Poyserforthe Societas Europaea Mammalogica. The Academic
Press, London. 496 pp. (Turkey coordinators. Kurtonur, C. & Özkan, B.)
Mursaloğlu, B. 1973. New records for Turkish rodents (Mammalia). Commun. Fac. Sci. Univ. Ankara. ser. C, 17: 213-219.
Neithammer, J., Krapp, F. 1978. F. Handbuch der Saugetiere Europas. Wiesbaden (Akademische Verlagsgesellschaft) I:1-476.
Neithammer, J., Krapp, F. 1982. Handbuch der Saugetiere Europas. Wiesbaden (Akademische Verlagsgesellschaft) I:1-649.
Niermann, I, Biedermann, M., Bogdanowicz, W., Brinkmann, R., Bris, Y., Ciechanowski, M., Dietz, C., Dietz, I., Estók, P., Helversen, O.,
Houédec, A., Paksuz, S., Petrov, B., Özkan, B., Piksa, K., Rachwald, A., Roué, Sébastien, Y., Sachanowicz, K., Schorcht, W., Tereba,
A., Mayer, F. 2007. Biogeography of the Recently Described Myotis alcathoe von Helversen and Heller. Acta Chiropterologica,
9(2): 361-378.
Osborn, D.J. 1964. The Hare, Porcupine, Beaver, Squirrels, Jerboas and Dormice of Turkey. Mammalia 28: 578-592.
Özkan, B. 1995. Gökçeada ve Bozcaada Adalarının Kemiricileri. Doktora Tezi. Trakya Üniversitesi. Edirne. (1-150).
Öztürk, B. 1998 Türkiye’nin Balinaları, Türk Deniz Araştırmaları Vakfı, ATLAS- Yeşil Atlas, sayı 1, sayfa 60-65, Kasım.
- 51 -
Anadolu Doğa Bilimleri Dergisi 5(2): 36-53, 2014
(Journal of Anatolian Natural Sciences)
Özkan, B. 1999. Gökçeada ve Bozcaada Kemirici Faunası (Mammalia; Rodentia). Turk . J. Zool. Ek sayı 1, 133-147.
Özkan, B., Türkyılmaz, T. 2001. Istranca Dağlarında Yediuyur (Glis glis)’un Kutuyuva kullanımı. Proje TÜAF – 171.
Özkan, B. 2006. Trakya Bölgesinde Yaban Kedisi (Felis silvestris Schreber, 1775)’in Dağılımı. 18. Ulusal Biyoloji Kongresi, 26-30 Haziran 2006,
Zooloji Özetler; s. 280. Kuşadası/AYDIN.
Özkan, B., Paksuz, S. 2010. Yıldız Dağlarında Radyoverici Yöntemi Kullanarak Myotis bechsteinii (Kuhl,1818) (Büyükkulaklı Yarasa)
Kolonilerinin Tespiti. 20. Ulusal Biyoloji Kongresi, 21-25 Haziran 2010, Özetler: s: 636-637. Pamukkale Üniversitesi, Denizli,
Türkiye. (Poster).
Özkan, B., Krystufek B. 1999. Wood Mice, Apodemus of Two Turkısh Islands: Gökçeada and Bozcaada, Folia Zool.-48 (1), pp.17-24.
Özkan, B., Paksuz, S., Kurtonur, C. 2004. Dupnisa Mağara Sistemi Yarasaları (Mammalia; Chiroptera). Sözlü Bildiri. XVII. Ulusal Biyoloji
Kongresi 21–24 Haziran 2004. Çukurova Üniversitesi, Adana.
Özkurt, Ö. Ş., Sözen, M., Yiğit, N., Çolak, E., Verimli, R. 2000. On colouration and karyology of the Marbled Polecat, Vormela peregusna, in
Turkey. Zoology in the Middle East 21: 13-18.
Paksuz, S., Özkan B. 2011. New Distribution Records and Some Notes for Greater Noctule, Nyctalus lasiopterus (Mammalia: Chiroptera)
from Turkey. Acta zool. Bul. 63 (2): 217-220.
Paksuz, S., Özkan B. 2012. The Protection of the Bat Community in the Dupnisa Cave System, Turkey, Following Opening for Tourism. Oryx.
46 (1): 130-136.
Paksuz, S., Özkan, B., Postawa, T. 2007. Seasonal Changes of Cave-dwelling Bat Fauna and Their Relationship with Microclimate in Dupnisa
Cave System (Turkish Thrace). Acta Zoological Cracoviensia, 50 A (1-2): 57-56.
Perktaş, U., Ayaş, Z. 2005. Nallıhan Kuş Cenneti (İç Anadolu, Türkiye)’nin Kuşları. Turk. J. Zool. 29: 45-59.
SAD-AFAD. 2014. Çanakkale İli, Biga İlçesi, Karabiga Kıyıları Akdenzi Foku ve Habitatları Üzerine Araştırma Çalışması Raporu.
Samsa, Ş. 2012. Çardak Lagünü (Lapseki)'nün Avifaunası. Yüksek Lisans Tezi. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi. Çanakkale.
Sert, H., Erdoğan, A. 2004. Termossos Milli Parkının (Antalya) Ornitofaunası. Turk. J. Zool. 28: 135-143.
Sevim, İ. 2007. Çanakkale Adaları Kuş Populasyonları ve Habitat İlişkileri Üzerine Gözlemler. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi.
Çanakkale.
Sözen, M., Çolak, E., Yiğit, N., Özkurt. Ö.Ş., Verimli, R. 1999. Contributions to the karyology and taxonomy of the genus Spalax
Guldenstaedt, 1770 (Mammalia: Rodentia) in Turkey. Z. Säugetierk. 64: 210-219.
Sözen, M., Çolak, F., Sevindik, M., Matur, F. 2013. Cytotypes of Nannospalax xanthodon (Satunin, 1898) (Rodentia: Spalacidae) from
western Anatolia. Turk. J. Zool. 37:462-469.
Spitzenberger, F. 1968. Zur Verbreitung und Systematik Türkischer Soricinae (Insectivora, Mamm.). Ann. Naturhistor. Mus. Wien. 72: 273289.
Şengül, E. 2012. Kumkale Deltası'nın Avifaunası. Yüksek Lisans Tezi. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi. Çanakkale.
Şimşek, N. A. 1986. New Subspecies of Sorex caucasicus (Mammalia: Insectivora) from Turkey. Tr. J. Bio. 10(2): 206-208.
Tok, C. V., Çiçek, K., Ayaz, D., Hayretdağ, S., Yakın, B.Y. 2011. Gökçeada (Çanakkale) Pseudopus apodus Populasyonunu Tehdit Eden Başlıca
Faktörler. Poster Bildiri. X. Ulusal Ekoloji ve Çevre Kongresi 04-07 Ekim 2011. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Çanakkale.
Tok, C. V., Gürkan, M., YAkın, B. Y. 2012a. Ağı Dağı’nın Herpetofaunası; pp.59-63. In: Kazdağları III. National Symposium, 24-26 May 2012,
Çanakkale.
Tok, C. V., Yakın, B. Y., Gürkan, M. 2012b. Kirazlı (Çanakkale) Civarının Herpetofaunası; p.621. In: Kazdağları III. National Symposium, 24-26
May 2012, Çanakkale.
Tok, C. V., Çiçek, K. 2014. Amphibians and Reptiles in the Province of Çanakkale (Marmara Region, Turkey) (Amphibia; Reptilia).
Herpetozoa. 27 (1/2): 65-76.
Tok, C.V., Özkan. B, Gürkan, M. 2014a. Gökçeada’nın Karasal Omurgalı Hayvanları. S:127-154. İçinde: (Öztürk, B., Pazarkaya, Y. Gükçeada
Doğa ve Kültür Varlıkları. Cem Yayınevi 224 sayfa. Ekim 2014, İstanbul).
Tok, C.V., Gürkan, M., Yakın, B.Y. 2014b. Kurbağalar ve Sürüngenler Hakkında Doğru Sandığımız Yanlışlar, T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı,
1-11.
Tosunoğlu, M., Gül, Ç., Uysal, İ. 2009. The Herpetofauna of Tenedos (Bozcaada, Turkey). Herpetozoa. 22 (1/2): 75-78.
Turan, N. 1984. Türkiye’nin Av ve Yaban Hayvanları. Memeliler. Ongun Kardeşler Matbaacılık Sanayii, Ankara, (1-178).
Turan, N. 1990. Türkiye’nin Av ve Yaban Hayvanları, Kuşlar. Ankara. (1-274).
Utku, M. 1991. Çanakkale İli’nin İklim Durumu. Uzmanlık Tezi. T.C. Başbakanlık Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü. Ankara. 1-49.
Uysal, İ. 2011. Kavak Deltası (Saroz Körfezi, Çanakkale-Türkiye)’nın Herpetofaunası ve Mevcut Türlerin Habitat Seçimleri. Yüksek Lisans Tezi.
Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi. Çanakkale. 1-87.
- 52 -
Anadolu Doğa Bilimleri Dergisi 5(2): 36-53, 2014
(Journal of Anatolian Natural Sciences)
Venzmer, G. 1919. Zur Schlangenfauna Süd-Kleinasiens, speziell des cilicischen Taurus. Arch. Naturgesch. 83(11): 95-122.
Werner, F. 1902. Die Reptilien- und Amphibienfauna von Kleinasien. Sitz. Ber. Akad. Wiss. Wien. 111: 1057-1125.
Wilson, D.E., Reeder, D.M. 1993. Mammals Species of the World: A Taxonomic and Geographical Reference, 2. Auflage. – Smithsonian
Institution Press, Washington.
Yaman E. 2008. Kocaçay Deltası Ornito Faunasının Tespiti ve Alanı Etkileyen Çevresel Faktörler.Doktora Tezi. Ege Üniversitesi. İzmir.
Yılmaz, İ. 1981. Trakya’nın Amfibi Faunası Üzerinde Morfolojik Taksonomik Araştırmalar. Doktora Tezi. Ege Üniversitesi. Izmır. 1-51.
Yiğit, N., Çolak, E. 2002. On the distribution and taxonomic status of Microtus guentheri (Danford and Alston, 1880) and Microtus lydius
Blackler, 1916 (Mammalia: Rodentia) in Turkey. Turk. J. Zool. 26: 197-204.
Yiğit, N., Çolak, E., Çolak, R., Özkan, B., Özkurt, Ö.Ş. 2003. On the Turkish populations of Dryomys nitedula (Pallas, 1779) and Dryomys
laniger Felten and Storch, 1968) (Mammalia: Rodentia). Acta Zool. Acad. Sci. Hung. 49 (1): 147-158.
Yiğit, N., Çolak, E., Sözen, M., Karataş, A. 2006a. Rodents of Türkiye (Türkiye Kemiricileri). (Ed. Ali Demirsoy). Meteksan Co. Ankara. 1-154.
Yiğit, N., Demirsoy, A., Karataş, A., Özkurt, Ş., Çolak, E. 2006b. Notes on the mammals found in Kazdağı National Park and its environs. Turk.
J. Zool. 30: 73-82.
- 53 -