HE VRA KOMELA

Ey xorte ciwanmer 1
Bes e befooe ye ev rev
Deste xwe bidin hev !
Ranahi 1i pey tari ye 1
tim roj e li pey şev ,
Em nayene kuştin !
Cegerxwin
RüNAHI
....
ŞOREŞVANEN
DEVRIMCI
TÜRKIYE
YÜRÜYÜŞÜ
I8.I2.I976 Cumartesi günü Frankfurt
yapılan bir yürüyüşle Kürt işçi ve
ö~encileri MC Hükümetinin,Muradiye
ve çevresindeki halkımızı ölüme terk
edişini, gelen yardımların ya~acıla­
rın, vurguncuların eline geçmesini
protesto ettiler.
Yüzlerce kişinin katıldı~ı yürüyüş­
te "Hırsız hükümet, katil hükümet",
"Yolsuzluklara son", "Kürt halkına
karşı yapılan ırkçı-şövenist baskıla­
ra son", "Jandarma süngüsü de~il,ek­
mek istiyoruz", "Halklara özgürlük",
"Toprak a~alı~ı ve sömürücülü~e son"
sloganları atıldı. Yürüyüş bitiminde
yapılan konuşmada deprem bölgesindeki
hasarların çoklu~,
insanlarımızın
bile bile ölüme terk edilmesi belirtilmiştir. Hükümetin lakaytsızlı~ı,
yardımıara elkoyması, geride kalan
insanlarımızın batıya sürgün edilmesi
protesto edilmiştir. Deprem bölgesindeki hayvanların çok düşük fiatlarla
satılmaya mecbur edilmesi, Türkiyedeki siyasal iktidarların Türkiye Kürdistanında uyguladıkları sömürgeci ,
faşist-ırkçı politikalarının bir devamı ve neticesi oldu~u dile getirildi.
Geriye kalıyor işin pratik yönü yani
birlik ve beraberlik içinde yürümek.
Kitleleri biribirine yaklaştırmak
karşılıklı güven ve dayanışmayı sa~­
lamak. Bu ise engellendi. Hem de yukarıda söyledi~miz gibi gülünç
nedenlerle. Aslınca gerçek neden ise ,
bizce şudur: Bir yandan ortak çalış­
tıkları Kemalistleri ve CHP'lileri
kÜstürmemek, onlara taviz vermek,di~er yandan Kemalistıerin ve CHP'li lerin onlara aşıladı~ı sosyal-şöven
şartlanmadan kurtulmadıkları içindiE
ki yürüyüşü desteklemediler. Bu ise
yanlıştır. Türkiye işçi sınıfının
gerçek dostu Kürt emekçileri, tüm
Kürt halkıdır. Bunun böyle oldu~nu­
da bizler Türk emekçilerine gösterece~z. Birlikten yana görünen fakat
aslında onu engelliyenlerin ayrı ayrı uluslardan işçilerin birli~inin
önemini kavramıyanların bu gerçek
karşısında söyliyecek bir şeyleri
kalmamıştı.r~·----------
ŞUBAT
1977
ww
tırılınaması nasıl açıklanabilinir?
Gedizdeki depremde ölenlerin sayısı Iooo iken, ayni şiddet teki Lice depreminde 5000 den fazla
insanın ölmesini de ancak Türkiyedeki
emperyalizmle bütünleşen işbirlikçi
güçlerin ~ürkiye Kürdistanına karşı
uyguladıkları sömürgeci, ırçı-şöve nist politikalarıyla açıklanabilinir.
Pf.
.
. ....
TIRKIYE
KÜRTLERi
ÖRGÜTÜ
HEV RA
3 Yurtsever daha
Mart I975 ten bu yana I50 Kürt yurt
severini, demokratını kurşuna dizen,
faşist-ırkçı Irak Baas Yönetimi,
24.II.I976 günü sorgusuz, mahkemesiz
3 Kürt yurtseverini daha kurşuna
diz di.
!ran Gizli !stihbarat Teşkilatınca
(SAVAK) yakalanıp, işkence edildik ten sonra Irak hükümetine teslim
edilen Şahap Nuri (42 yaşında,memur,
evli ve dört çocuk babası) ,Cafer Abdulwahid (3I yaşında, ö~etmen, evli
ve dört çocuk babası), Enver Zohrab
(26 yaşında, dil mütehassısı) kurşu­
na dizildiler.
Gerici !ran şahlı~ı ve faşist Baas
bu yöntemleriyle, insanlık
düşmanı olduklarını, insan haklarını
hiçe saydıklarını ve gelişmekte olan
Kürt halkının haklı mücadelesinde ne
derece korktuklarını bir daha ortaya
koydular.
iktidarı
Bilindi~1 gibi 6 Mart I975 te Irak
Baas Yönetimi ve !ran şahlık rejimi
Cezayirde yaptıkları bir anlaşmayla
Kürt halkının Irakta yürüttü~ "Kürdistana Otonomi, Iraka demokrasi"
savaşına ortak çabalarla son verdi .-
kurşuna
diziidi 1
ler. ÇünkÜ Kürt hareketinin gelişme~
si hem Irak'ı ve hemde trandaki hakim, sömürücü, eli kanlı güçlerin
çıkarlarına ters düşüyordu.Fakat her
iki hükümetin ortak çabası,Baas yönetiminin !ran şahına Şattül-Arap
nehrinin bir kesimi ve Basra Körfe zindeki adalar üzerindeki verdi~
tavizler, !ranın sınırlarını kapat ması, Dünya devrimci hareketine ters
d~şmüş,
kendi
sınıfsal
karakteri ve
olarak DPK nin
ve arkasındaki güçlerin giderek !ran
şahlı~ı ve Emperyalizmle iqbirli~ine
gitmesi Iraktaki Kürt halk hareketinin yenilmesinin başlıca nedenleri olmuştur. KDPyöneticileri savaş
alanını Baas rejimine terk ederek !rana
kaçtılar. Binlerce Kürt savaşçısı
yurtseveri, köylüsü Baasın işkence ıerine, baskısına ve faşist yöntem lerine maruz bırakıldı. Kürt köylü leri, memurları, aydınları
sürgün
edildiler. Onbinlerce Kürt aileleri
Irakın güneyine sürgün edilerek,arap
laştırma politikasına devam edilmektedir.1Yüzbinlerce insanımız mülteci
çıkarlarının icabı
Devamı
sayfa 2
para~.
i
TURKIYE'DE GENEL DURUM
MC Hükümeti, iktidara geldi~ina.en
bugüne dek Türkiyede göze çarpan durum şudur: Zenginlik-fakirlik, sömüren-sömürülen, ezen-ezilen, vermiyen
le-almak istiyenler arasındaki zıt laşma belirginlik kazanmış, sınıf
savaşı şiddetlenmiştir. !ktidar,sömüren ve ezenlerin elinde oldu~ için
w.
Frankfurttaki bazı ilerici, barış
ve özgürlükten yana olduklarını söylüyen kuruluş ve dernekler bu yürü yüşü desteklemediler. Sebep olarakta
kendi kontrol ve inisiyatiflerinde
olmıyan bir yürüyüşün yapılamıyaca~ı­
nı, yapılırsa bunu desteklemiyeceklerini söylediler. Bu ise gerçekten
üzücü bir durumdur. ÇünkÜ de~şik
uluslardan işçilerin kaynaşmaları ,
enternasyonal bir ruhla e~tilmele­
ri ve ortak düşmana karşı ortak mücadele vermeleri,sadece işçi sınıfının
birli~ini söylemekle, yazmak, çizmek
ve bozmakla olmaz. Aynı zamanda pratikte bunu göstermek ve karşı tarafa
güven vermekle olur. Muradiye ve çevresindeki haksızlıklara, binlerce insanımızın ölüme terk edilmesine karşı
yürüyüşe geçmek en az DGM'yi protesto
etmek kadar önemlidir. Depremdeki hasarın, ölen insanların çoklu~, kitle
katliamını, yardımların yerine ulaş -
Aynı şekilde
1977
Bi ha (fiatı) 0,50
KURDEN
~
REŞEME
m
KOMELA
DEPREM FELAKETZEDE_
LERiYLE DAYANIŞMA
ta
MajO (tarih)
ne
te
we
.c
o
HE VRA
Hejmar (sayı) : 19
A
işsizlik, açlık, hastalık, bakımsız­
lık, baskı, işkence emekçi halk kitlelerinin başına musallat olmuş, fakir halk tabakaları bir yandan
eli
kanlı zorbalara karşı savunma savaşı
vermek zorunda kalmıştır. Bir parça
ekmek, iş, özgürlük ve insanca yaşa­
ma kavgası veren işçiler, köylüler,
ö~etmenler, ö~enciler ve demokratik güçlerle, di~er taraftan iktidar
daki zengin sınıf ve zümreler, emperyalist tekeller, toprak a~aları, generaller, faşist komando birlikleri
ve onların sahtekar,vurguncu, talancı, yalancı iktidarı Milliyetçi Cephe hükümetinin ölüm-kalım dıramı her
gün Türkiyede sahnelenmektedir. Gelişmekte olan demokratik kitle hareketleri, işçi sınıfının sendikal ve
yarattı~ı zenginlikten fazla pay alma mücadelesi, Kürt halkının ulusal
baskıya, toprak a~alarına ve
sömürgeci güçlere karşı mücadelesi,emperyalizme ba~ımlı tekelci burjuvazinin
sömürü düzenini tehdit etmektedir
yana demokratik güçlerin faşizme karşı mücadelesi, Türkiye Kürdistanında
ise Kürt halkının sömürgeci faşist ıere karşı mücadelesi anti-faşist
hareketin ana güçlerindendir.
Bunu
işçi sınıfının ve tüm demokratik güçlerin MC hükümetinin DGM ve di~er faşist yasalarına karşı verdikleri mücadeleyle, Türkiye Kürdistanında gerici-faşist güçlerin tezgahladıkları
oyunların halk tarafından geri
teptirilmesi, Diyarbakırda faşistlere
vurulan darbe ve nitekim bunların
Kürdistana girme yasa~ı, ortaya koymaktadır. Her iki halkın·, Kürt ve
Türk halklarının kardeşçe, eşit şart­
larda ve özgüce yaşaması, bunu engelliyen gerici, faşist güçlere karşı
ortak mücadelesine ba~lıdır.
Sonuç olarak ortaya çıkan şudur:
Gerek Kürt halkının sömürgeci faşist
güçlere karşı, demokratik hak ve özgürlükleri için mücadelesi
gerekse
işçi sınıfı ve di~er tüm ilerici demokratik güçlerin faşizme karşı mücadelesi anti-faşist bir cephede bir
leşme düzeyine gelmemişse de, organik
bir bütünlük içindedir. ~unun için
anti-faşist güçlerin yapacakları güçbirli~i anti-faşist mücadeleyi daha
ileri sarıara götürür •
Yaşasın
ve
yaşamak
ekmek, özgürlük, demokrasi
için anti-faşist mücadele.
Ronohl'
2
1
OKUYUCU
HALKIMIZIN KAVGASINI KİM SE
YURTSEVER
I. sayfada
bir yaşam
sürdürmeye mecbur edildi, Fakat Kürt
halkı senelerden beri, varoldu~undan
bu yana bu yaşamın içindedir.
Uluslararası
!nsan Hakları l.iı:sa 1 sı
Birleşmiş l-iilletler g·e:ael sekreteri
Kurt \·ialdheim 1 a yaptıt;ı bir ça!;rıda
Irakta Kürtlere yapılan ırkçı baskı
ve işkencelerdendolayı müdahale etmesini talep etmiştir. Ayrıca 1Jif'a
ça~rısında Irak Baas rejiminin I975
mart antlaşmasını çit;niyerek, 300 000 kürdü güneye sürdüğünü, 30 000
ninin mahkum kamplarında işkenceye
tabi tutuldut;unu, 227 sininde kurşuna dizildit;ini belirterek, kürt
dilinin okullarda yasaklandığını ve
kürt kadınıyla evlenen her araba
500 Dinar mükafatın hükümet tarafın­
dan verildit;ini açıklamıştır.
Tüm bunlara karşı halkımız mücadelesini sürdürmektedir • Nitekim Irakta
ta çeşitli gerilla gurupları oluşmuş
Baas yönetimine karşı savaşmaktalar.
Halkımız elde etti~i tecrübesini de~erlendirmesini bilecektir. Dostunu,
düşmanını artık seçecektir. Iraktaki
tüm ilerici, devrimci ve anti-emper-_
yalist güçlerle dayanışma ve birlik
içerisinde mücadelesini başarıya do~­
ru götürecektir.
Halkı
54 Yıllık sömürgeci politika,baskı,
toplu katliam, jandarma dipçi~i ve
terör halkımızın mücadelesini durdu ramaz. özellikle MC-!ktidarının başa
gelişinden sonra, Türkiyenin dört bir
tarafında terör estiren Türkiye
burjuvazisi jandarması, polisi ve faşist
beslemeleri kanalıyla her gün devrimci, demokrat ve yurtseverleri kurşun­
latmaktadır. Baskı yöntemleriyle
iktidarı elinde tutma çabası içinde
olan MC Türkiye Kürdistanında da yerel gerici feodallerle birlikte Kürt
halkına kan kusturmaktadır. Di~er şe­
hirlerden Kürdistana ithal edilen faşist beslemelerle halkımızı sindirme
çabası içindedir. Bir yandan bölgedeki okullara bozitlerini yerleştirir ken, di~er yandan da özel olarak yetiştirilmiş memurlarını Türkiye Kürdistanına gönderip işgal ordularının
ve jandarma dipçi~inin gölgesinde sömürge mekanizmasını korumaya çalış
maktadır. 2I kişilik özel siyasi
polis ekibinin Ankaradan "gizli ve mühim görev için" Mardine gönderilmesi,
bunun somut bir örne~idir.
20. ci yüzyılda Kürt halkının varlı~ını bile inkar edenler, Muradiye
ve çevresindeki depremdeki tavırla
rıyla da geçmiş iktidarların halk düş
manı mirasıarına fazlasıyla sahip çık­
tı~ını ispatlamışlardır. Tüm Dünya bu
politikayı lanetlerken, basın günlerce Türk hükümetinin hırsızlı~ından
bahsetmiştir. !şgal ordularının
subaylarının deprem bölgesinde Kürt hal
kına karşı takındıkları tavır
Sosyalizmi
Kuruyor
I5-20 Aralık I976 tarihleri arasında
Viyetnam Emekçi Partisinin kongresi·
Viyetnam halkını Emperyalizme
ve
yerli işbirlikçilerine karşı
ulusal kurtuluş savaşta başarıya götüren Viyetnam Emekçi Partisi, şim­
dide sosyalizmin inşasını hedef almaktadır. Kongrede partinin
ismide
WViyetnam Komunist Partisi"
olarak
onların
ise oldukça ilginç. Çaldıranda bir
subay
halka "Siz Kürtsünüz, bir köpe~i kurtarmak bir Kürdü kurtarmaktan daha iyidir." demesi veya Diyadinde
bir
üstte~enin "Keşke deprem gece olsaydıda hepsi ölseydi." demesi, 54 yıl­
lık sömürgeci politikanın ifadesi de~lde nedir?
di~er tüm ba§
her gün
yeni
aşamalar yapmakta, dostunu ve düşma nını daha açık ve seçik şekilde görebilmektedir.
Gerek deprem, gerekse
kılara ra~en halkımız
w.
n
yapıldı.
de~ştirildi.
ww
Parti kongresinin açılış konuşma sını yapan parti sekreteri
Le Duan
şöyle diyordu: "Önümüzde iki önemli
ve acil görev vardır; Halkın yaşama
ihtiyaçlarının temini ve garantisi ,
buna paralel olarak ta sosyalizmin
maddi ve teknik temellerini atmaktır"
Savunma
Vo Nguyen Giyap' ta
gelece~in görevlerini şöyle belirtiyordu: "Bizler yeterli sayıda giyim
eşyası üretip kendimizi ısıtaca~ız ,
hemde ilerlemiş bir toplumdaki
insanların giydi~ güzel giysileri."
bakanı
Ayrıca Viyetnam zaferinin,
başta
Viyetnam halkı, sosyalist
ülkeler,
barış ve demokrasiden yana güçlerin,
anti-emperyalist ve anti-sömürgeci
hareketlerin bir zaferi oldu~
belirtildi.
Viyetnam halkının zaferi, emperyalizme, sömürgecili~e ve yerli gericili~e karşı· savaşan tüm halkların
za!eridir. Aynı zamanda kapitalizme
.. karşı sosyalizmin zaferidir.
rıp,faşizan baskıları
protesto etmek
için şehir içinde bir yürüyüş yaptı­
lar. Halk, di~er okulların ö~encil~
ri, arkadaşlarının haklı yürüyüşünü
dest~kleyip dayanışma gösterdiler.
Zofar'da, Filistinde kadınlar kurher safhasında görey
ler yüklenip, aktif olarak mücadeleye katılmaktadırlar. Irak Kürdista nında Leyla Kasım ve arkadaşları hal
kı için cesaretle ölümü gö~slediler
tuluş savaşının
Türkiye Kürdistanında da muhakkakki böyle olacaktır. Zira Kürt kadın~
nın kurtuluşu ve insanca yaşaması da
halkımızın gerçek kurtuluşuna ba~lı­
dır.
Sayın Okurlar!
Bundan böyle bu köşeyi okuyucularımıza ayırmış bulunuyoruz. Böylelikle Ronahi,hepimizin habe~leri,
yazıları ve eleştirileriyle kollektif bir yayın ereanı haline gelmiş
olur. Buda sorunlarımızın çözümünde, halkımızın demokratik hak ve özgürlükleri için mücadelede bizi daha ileri saflara götürür. Bu nedenle Renahi yazılarınızı ve yardımla­
rınızı bekler.
Renalıiyi oku okut okuttur.
om
kamplarında insanlık dışı
Vietnam
KÖŞESi
DURDURAMAZ
ADRES!:
806I ZÜRICH 6I/ H!RZENBACH
POSTJ<'ACH 200
SCHWEİZ
HABERLEŞI'JE
RONAHİ-
DEMOKRAT!K K!TLE ÖRGÜTLER! KAPATILDI
we
.c
ÜÇ
baştarafı
Do~ Beyazit'ten sonra Bingöl ve Ha!
karideki demokratik kitle örgütleri
kapatıldı. Halkımızın örgütlenmesin den tedirgin olan hakim sınıflar derneklerin kapatılmasıyla gelişen hareketi durduraca~ını sanmaktadırlar,Big
göl Gençlik Derne~i "Kürtçülük ve Ko-
Hatta geldikleri ikinci gün bile
halka en ufak bir yardım ulaştırıl­
madı. !şte hüküm~tin ve resmi kuruluşların bu ilgi~izlit;inden dolayı
binlerce insan enkaz altında, açlık­
tan, so~uktan öldü. Dağ köylerine
munizm"propa~andası yaptı~ı iddiasıy­
Diyadin 1 e resmi kuruluşlar deprem
den 20 gün sonraya kadar hiç bir
yardım ulaştırmadı. Yurt içinde ve
yurt dışında gelen milyonlarca yardım
lar hükümet yetkilileri ve vurguncular tarafından ya~ma edildi. Particilik hesaplarıyla ço~u yardımlar
gerici parti temsilciliklerinin,
çıkarcı çevrelerin eline geçmekteydi. Emekçi halka ekmek yerine jandarma dipçiği gösteriliyordu. Sömürgeci faşist iktidarın subayı
halka 11 siz kürtsünüz, bir köpeği kurtarmak bir kürdü kurtarmaktan daha
iyidir 11 demekle sömürgeci faşist
iktidarların kürt halkına karşı olan ırkçı, şövenist ve sömürgeci
politikasını dile getiriyordu. Elbette böyle bir iktidar halkımızı
bile bile ölüme terk edecektir.
la polis tarafından basılarak aranmış
ve kapatılmıştır, Daha sonra dernek
yöneticileri de tutuklanmışlardır.
Ayni şekilde Hakkari Halkla !lişki­
ler Derne~i de depremle ilgili yaptı­
t;ı dayanışma gecesinden dolayı kapattırıldı. Gece boyunca yaptı~ı tahriklerle, başarılı olaınıyan sömürgeci h~_
kümetin asker ve polisi geceye katı lanları gelişigüzel tutuklamış ve de~
nek valilikçe kapatılmıştır. Kürt ha1
kının haklı direnişlerini baskı
ve
zor yöntemleriyle önliyece~ni sanan
MC, halkımızın hergün biraz daha söm~
rüsüz,zincirsiz, zülumsuz günlere bir
adım daha yaklaşan mücadelesini önliyemiyecektir. Gelecek ilerici insanı~
~ın ve emekci Dünya halklarınındır.
et
e
IRAETA
ŞIRNAK'TAK!
BASKILAR
!şgal ordularının başçavuşu
Temiz ve
Mikael
bir
candarmaları eşkiyavari
şekilde Şırnak
ilçesi
yakınlarında g~
lentaşıtları
len
len taşıtları dupdurup halk üzerinde
arama yapmıştır. Arama sırasında dokuz-on yaşlarında bir çocu~ gülüm semasine kızan başçavuş oradaki insag
ları makinalı tüfekle tarıyarak
dört
Türkiye burjuvazisinin faşist besl~
meleri, Kürt halkının Kürdistanı kavgası ve direnişiyle başb~larına
yasak bölge ilan etmesinden sonra,çeşi!
li yöntemlerle bölgede yer tutmak
için halkımızı terörize etmektedir.
Burjuvazinin bütün yeteneklerini kullanmasına ra~en bu il ve ilçelerde
tutunarnıyan faşist beslernelerin sald~
rıları devamlı olarak pÜskÜrtülmektedir. Ka~ızmanda, Bingölde, Vanda,Hakkaride, Siirtte, Diyarbakırda faşiz min daha iyi bir darbe yemesi tüm il~
rici güçlerin dayanışmasına ba~lıdır.
Bunun gerçekleşmesi ise devrimciyim ,
yurtseverim ve anti-faşistim diyen
kişi ve örgütlerin kaçınılmaz bir görevidir. Tüm bu baskıların hesabı mu!
laka sorulacaktır.
kişiyi a~ır şekilde yaralamıştır.Olay
bölgedeki demokracik
testo edilmiştir.
kuruluşlarca pr~
S!VEREK'TE KIZ Ö~RENC!LER FAŞ!ZAN
BABKILARI PROTESTO ETT!LER.
Göçe
Siverek Kız Sanat Entitüsünde ilerici bir ö~etmenin başka tarafa sürgün edilmesini protesto eden ö~renci­
ler, okul müdüresinin odasına giderek
okul idaresinin anti-demokratik tavr~
nı kınadı,
ö~encilerle konuşmayı re~
deden müdüre kapısını kilitliyerak
okula polis ça~ırdı. Bunun üzerine
MC. Kürt Halkını
k~
pıyı kırıp içeri giren ö~enciler g~
rici müdüreyi tartakladılar. Polisin
okula girmesini de engelliyen kız ög
renciler, okulun bütün camlarını kı
Zorluyor!
2Lf/II/I976 günü Van ve çevresinde
meydana gelen deprem on binin üstünde can kaybına ve milyonlarca liralık hasara yol açmıştı. i~Üphesiz
önceden tedbir alınmış olsaydı ve
depremden sonra hükümet zamanında
müdahale etseydi bukadar zarara ve
can kaybına mahal verilmezdi, Depremin olduğu p:ünden iki r:ün sonra
resmi kuruluşlar ve hükümet yetkilileri deprem bölr-esine p:eldiler.
yardımlar zamanından ulaştırılmadı.
Deprem bölgesine ilk yardımlar ilerici ve demokratik kuruluşlar; TÖBDER, TÜH-DER, TÜTED ve bölge halkın­
dan gelmiştir. Her seferinde hükümet
yetkilileri, jandarma birlikleri halktan ve demokratik kuruluşlardan gelen
yardımları engelemek istediler, :l<'akat
halkın büyük tepkisi karşısında buna
muvafak olamadılar.
NC hükümeti depremden sonrada tutumunu det;iştirmedi. Halkımızın is~
kan, sağlık, yerleşme,hayvanlarını
barındırma sorunlarına karşı hiçbir
tedbir alınmamakta. köylüler hayvanlarını yok pahasına tefeciye aracıya
satmak zorunda bırakılmakta,- sot;ut;un,
açlığın neticesi hastalıklarla karşı
karşıya bırakılmaktadır.
Böylelikle
halkımız göç etmeye mecbur edilmek~e,
batı ve orta amadoluya köleliğin,se­
faletin içine sürülmek istenmektedir.
Cumhuriyet tarihinde kürt halkına c(
karşı uygulanan sürgün ve soy kırımı
politikasının son halkasını meydana
getiren bu faşist HC hükümetinin uygulamasının amacı yine eskileri gibi
kürt halkını yok etmek, türkleştirmek,
mücadelesinden yıldırmaktır. Fakat
halkımızın tarihi, varlığı ve insanca yaşamak için kahramanca mücadelesi bize Sömürgeci iktidarların bu
amaçlarında muvafak olamıyacaklarını
göstermektedir. Ilalkımızı r-öçe mecbur eden ı-;c hükümetine karşı tüm
ilerici ve demokratik kuruluşlar p!l'otesto etmelidir. Göç bir çözüm yolu
değildir. Aksine halkımızı kölece
yaşamaya mahkum etmek demektir,
Rona hf
Petiy en Are Wel et
WELA T
NÜÇE YE N
ERDHEJA NE
3
MURAOİYE
WEZIRE
Bo kemasiya derman u doxtoran
xelk nexweş dibe u dimire.
Aliki din de mal u heywanen xelke
ji te talan kirin. Bezirgan in xwinmij
bi erzani ew heywan kirin desten xwe.
En ku mayin ji be yem (ka u giya) u
sermaye de mirdar bnn. 50 hezari pirtir xelk be xani, kinc u cil e.
Belam, ira rÔniştvanen dare mintiqeye erdhejan e dost u dijmine xwe nas
dike. Çimki roja erdhejan e hetani niAA
A
"'"'A
ha bi tene hezen şoreşger, peşveru u
kesen welathiz li 'her şerte de alikaniha ji dike. Sazuriya ewana kir
manen dewlete sermiyan dar nedixwes tin
ku cw kes u hezen peşveru alikariy a
xelke me bikin. Bo ve ji bi her awayi
alikariy a wana qedexe (yasax) kir.Belam, disa ew hezen peşveru alikariy e
dighijin e ~elke me u dide xelke hez-
u
Wezire Nadiri, sala I9II a Tirkiye de,
mala gundiki koçer de ji diya xwe buye. Se saliya Wezir de bave wi dimire
u hale mala wana diha giran dibe. Mala
Wezir tene wi çaxi ji hemu tali u tengasıya xilas dibe, gava ew tene Ermeniatana Sovyetiy e. Welate Sovyetiy e de
K~den xebatkar deste xwe ji jiyine
u
koçervan iyi zor u dijwar dikişinin
bexu
dest bi jiyineki teze, jiyine şa
tewar, jiyineki diha baş dikin.
.. .
..
Wezire Nadiri ne ku tene helbest van bu, le ew usa ji zimanzan eki
navdar (meşÜr) bu. Sala I947 de pir tÜka wi nzimannema Kurmanci n hate çap
kirin. Emeke w. Nadiri nava peşdabi rina literatÜ ra Kurden Sovyetis tane
de gelek e.
co
m
Nola ku te zanin, roja 24.I.I97 6 de
li Vane, Agiri u dare de erdhejan eki
(zelzele ) mezin qewimi. Di we ardhejane de 5 qeza u neziki 200 gund temami hilişiyan. Neziki ro hazar mirev hatin kuştin. Piraniya wana bi
sermaye, birçiti u birindar iye de
mirin. Çimki hikumeta faşist u xwinmij di wextede alikariy a rUniştvanen
we mintiqe nekir u niha ji nake. Bi
virrektiy e xwastin xelke me
derev
yi belengaz bixapini n. Bin çarşafa
misilman tiye ve " Ev kirina Xwede ye,
em çibikin" , yan ji "Eme rokek zu de
birinen we bipeçinn politika xwe yi
koledari u koloniy alisti veşartin.
Ew kaledar naxwazin alikariy a vi xelki bikin, çimki şlina erdhejan e Kurdis
tane ye u ew xelke ku dimire, xelke
Kurd e.
NAOİRI
Wezire Nadiri sala I946 de wefat
Kerik li poema wi nNado u Guliz$r•
NADO ~
GUL1zh
Min dit Gulizer di şevek tari,
Ber kaniye rUnişti, nav komek zeri,
Hinek dur bu, ciye "bindarÜ k" dibejin
Dest de teşi, dor we keç dilizin,
Ji wana we de,hinek kulilka diçirpin ,
Kurmanci distren u berbi wan tinin.
"Mizgini heyen ez fikirim heman,
Sekinim, min mezekir bi dil u can.
Min dil ronik bU, dil bu guldan,
bun.
derbaz
meh
du
de
Ruhe min teze bu,çave min işiq dan.
Paş erdhejan e
kirin.
cil,
kinc,
Ku rind texmin kir,bejn a we ye,
xwarin,
Bi milyaran pere,
Rojek beye, ku gele Kurd bin serade
siyi
salen
hela
Nadiri
Wezire
derva
welaten
A
li
din
A
Ber pe çum u silav daye haye:
tişten
n
A
A
derman
"'
katıya rekxirav e xweyı şoreşgerı ew
wi
j dest bi nivisare dike. Efrandin en
nav
di
din
tişten
u
-Selam, selam, teli Gulizer,
pere
Ew
hatin.
kirina zilm, zordesti u tevkuştina
peşiye rojna~a "Riya Teze" de tene çapnazik bUm, ku je bikim xeber,
rÔniştvanen şnne erdhejan e de nehatin
şovenisten Tirkan, li wana bipirse u
kirin, le demeki şunda sala I935 de be- Li dile min ketin sed u penci xençer
belavkir in. Mikuroeta MC bi politika
reya tekoşina xwe de heyfe xwe, çine
revoka wiye ewlin "Nubar" der te, bi
Lew xwin je diçe,kes er bline bager,
şovenisti u partizan i ev pere u tiş­
sermiyan daren Tirkiye u Emperyal izme
helbestva ne (şair) cahil naveki Min dit, ku ezi xalfi bUme şaş,
kijane
ten din nav helbijart vanen (şeçmen)
bistine.
rind qezenç dike. Demeki şlinda Wezire
Di nav koma zeriya yeke dine baş,
xwe u meriyen xwe de parvekir . Hema
Jine"
"Reva
xwe
(piyes)
piesa
Nadiri
be~evotrqke şuxulkare dest bi emel.
hema qet tişt neket desten xelke
dike
şer
berk
ew
de
kijane
dike,
reçnn,
çap
sılava wana g1rt, ez hişt1m metal.
ew
Ku
nekin,
dukanan
Eger em ve idare
lengaz. Piraniya ev tiştan ji
beexti,
ziyandar
kevni
e ew çlin berbi rojava,
xuyaedete
dide
rojhilat
baş
Ji
ji
pir
miqabili
ji
niha
Ev
u
reçnn nabe.•
u bazaran de hatin firotin
weki
da,
nişan
piese
Eve
hatin peşiye komek zeva.
koroelen
jine.
hoqil,
çend
ew
yariya
Kirin
li
rewşa
ku
çadir
ni kirin,
te firotin. Bi IO hezaran
rgi
u tev rUniştin,
diramatu
kirin
aliye
tekoşina
a
raber
Nadiri
w.
tevçnyin
Kulilk
ji
Tirk
merifeta
e.Ew
en
Kurdistan
peşverny
welaten dervayi hatin
girtin ~ listinı
hev
zorheye.
ji
ste
de
faşisti,
ye
rab~n,de
diji
Disa
Tirk
ewana
u
Kurd
şovenist
gele
u
est
partiyen kewneper
can
TirNado,
daren
Nado,
sermiyan
a
"Nado,
zar
pir
pişgiriy
ji
u
vi
Bo
desti
me.
xelke
(şere
nedan
ji
Wexte şere Weteniye yi Mezin
)
Ew çi xewn e, te dibu.
kiye re zir ar tine.
u zefç, jin u meriv sermaye de mirin
i emperyalıstıyı duemin Wezıre Nadirı
ewravi, Nado si b~,
Yar
dimirin.
nNado
ji
xwe
niha
u
poema
,
Xurtkiri na zilm, zordari u perçqan- : xebata cabdari dike Ü
Nado, Nado can" Nado,
xwe
poema
ve
Bi
.
dinivise
Gulizer"
salan paşi
~----------------------------------------~dina gele Kurd, nemaze van
ew merxasiy a meriven sovyeti deşta şer Got ~ disa listin "Tenzere "
wek tevkuştina (qetliam ) Weranşehere,
Çi kilam hatine dev, uave Nado ser e.
de u xebata wana efat pişte de dide
wek erişen komando u cendirme li her
XWEP@ŞANDİN Cı REÇ0NA FRANKFU RTE
çav vekir, ku ez nav xewneme,
Min
I954a
kivşe. Ji ve poeme du seri sala
bajaren Kurdista na BakÜr u di heqe
u
Agiri
hiş berev kir,mame be sewda,
Van,
çiqas
li
de
6
Sovyetis
Roja 24.I.I97
berevaka nNiviska ren Kurda
rewşa erdhejan en Warto, Lice u Mura(deprem)
dilşewiti,meriv hebandi,
eki
Nadoye
"Ka
a
erdhejan
I960
bajaran
Sala
.
dare wan
tane de" hatine çapkirin
diye de bi başi dide xuyaniki rin ku
maqule şerbandi•.
govenda,
Gula
.Niviçapkirin
mezin qewimiye . Gelek runiştvanen
berevaka w. Nadiri te
zilm, zordari u tevkuştin li ser gele
hişe min tev hev dibu
fikirim,
Bilind
wergehatine
Kurd di we erdhejan e de can u male
zimana
saren wi bi çend
Kurd roj bi roj xurttir u dijwar dibe.
k ji ber min ra
herim,ye
xwest.ku
Min
xwendin.
tene
i
xwe winda kirin. Her weki em tev bi
hewaskar
bi
u
randin
bu
xuyani
dide
disa
zordari
u
zilm
Ev
rewşa hikumeta faşist, xwinxwar u
ew ji Nado nin b~,
Tirkiye
li
firri,ku
ruh
faşisti
Min
hikumeta
ku
kirin,
piştgiriya emperya listayi Emerika
Mina dewreşeki bi kel u bin b~,
ji potensiy ela gele Kurd u Tirk ditirM.C. (Milliye tçi Cephe) dizanin, bi
R~Ç0NA SİLIVANE
Min nas nekir, ewi di nav tariye
ji her veki gelen bin
wi şikli di erdhejan a Vane de ji carek se. Gele Kurd
dane
xwe
a
Bejna wi bilind, ez kirime bin srye.
dest e ku tekoşina rizgariy
din politıqa xweye qetliam li ser ge,
Şoreşgeri
Pe re qizek, wi çava de pir niyaz,
niha ji didin, di raya
le Kurd nişan da.
Silivane van mehen paşin li bajer
dijkolou
ryalisti
Dest de tiştek, ru direjbUn e niv gaz.
dijfaşisti, dijempe
u gundan zordesti gelek zede bu ye.
Ji bo protesto kirina ev zilm,zor bide.
u sekni, ku ser min de xar bu,
xwe
Rabu
nialisti de tekoşina
Ber ve zordestiy e 22 Gelawej (A~s­
dari u qetliame n hikumeta M.c. li ser
da min,tevz ik cane min re çu.
zin
wi
tos) li Silivane reçunek (yürüyüş )
gele Kurd, di roja rs.r2.I97 6 de li
u xwepeşandinek (demons tration) habajare Frankfur te (Elmanya Rojava)
İRAQE
NA
te çekirin. Çend rojan peş ve reçuSE ŞEH~DEN NU L! KURD!STA
xwepeşandin u reçnnek hate çekirin.
ne, li Silivane gava ku leşker çeken
Bi sedan Xebatkar , karkar u xwendewa faşist slogan avetin, zordesti u Şe s9
sib9,
ber8
xwe dipaqija ndin, bi qeza leşkerek
Roja 24.I.I97 6 de
nen Kurd we roje de bi hevra meşin.
landin lanet kirin.
hati bu birindar kirin. Nexweşxaneda
şoreşvan u welatpar ezen Kurd di şere
Bi zimani kurdi, tirki u eiemani beMeydana mitinge de dora xelk poles
qumandar e cendirma n li Silivane Abnetewayi ya xwe de ketin nav hezaran
levok hatin nivisand in u belavkir in.
nsege
re:
n girti bun. Ber we geleki
leşkeren
candirma
ji
u
Şengül,
Iraqe.
ns
dullah
Kurdista
şehiden
Disa bi vi şikli di reçune de bi se
Kurdikeşand ser xwe.
hun
ku
xelke
ewe
we
nezere
wezifa
segan,
kure
zimani slogan hatin gotin. Çend heb
Rejime faşist u xwinxwar e Beese
"
bikujin.
din
u
hev
ne
bikujin,
dan
Ve rekçUne de bi pankart u sloganji wan sloganan ev bun:"Bim re faşizm,
Iraq Şehab NÜri, Cafer Abdulwah id u
dibeje. Va axaftina servan (qumanda r)
anva hindek Mao•isr. 1i dixwesti n ku
koledari - biji azadi~nHeseben Varto,
NÜri dan kuştin. Çimki ewana reza penav xelke de belav bu,gelek bihinten telve bibin. XeLk ew Mao•ista na paşta
Lice u Muradiye de ben pirskiri n",
şiyi şere rizgariy a gele xwe de şer bU.
ve
milet
kerb9
U
bU
gi
,
bindesti
"Naxwazim
zivirand in, pankarta wana dirandin ,be"Gelan re azadi•,
dikirin. Faşisten Beesi ewana dan kuş
bi
be zerar kirin. Mao•ist ji madin.
en
servan
u
deng
Iraqe
"
dixwazim serbesti
Paşe ji girtin axaftina
tin, çimki Bees xelasblin a gelen
u heyidi. Rewşe van Mao•ista n
destur
şaş
u
in
blin
u
renge "serxoşiye" belavkir
naxwaze u ber yakbuna gele Kurd
Di paş reçline de civinek çe bu u
ine u xirabiye re zaneyek
helişand
mebu
ve
ser
u
resti
nedan ku çi kovar u rojname
Ereb diji faşisti, kewnepe
ev civine de ji politiqa hikumeta MC
em baş dizanin ku gele
ve
ew
Ber
disan
baş.
ji
~
Careki
Iraqe
sela binivisi n.
piştgiriya emperya listi li
hate lanet kirin. Paş de niviskar Ü
zane Ü gihiştineki
hişyar,
we
gelek
i
Kurd
titune,l
pele
karxane
servan diçe
Rojhilat e Navin de ditirse.
peşveruye Elaman Jürgen Roth bi ser
re
diçe.
je
çakta
pataxan,
ber
dide
i
dere gundiyek
erdhejan e u xebata gele Kurd qisekir.
Faşisten Bees gerek e bizanin ku,ewadijunan dide u çend karkeren din ji
Le ewen ku ser milet zordari u qedDerheqe rewşa Tirkiye de bi vi şikli
ne
Kurd,
en
şoreşger
na ne bi kuştina
Zordesti roj bi roj ser gundi
dikute.
dikin, ber we rekçUne gelek eciz ~
re
Kurdisgot: • Erdhejan a Muradiye de hikumeta
bajaren
u
gund
bi vala kirina
zorwe
Diji
dibe.
giran
yan
Silivani
u
nerehet bun. Helbet milete me diji wan
MC tu esr alikariy a runiştvanen Muratane u ne ji bi teror u zordestiy e ve
rekSilivane
li
Gelawej
23
destiye,
n
xirabiya n u zordariy an dişit bersiva
diye u dare nekir, çimki ew rÔniştva
şer u xebata gele Kurd bo serbesti ,
.
diqewimi
dinek
xwepeşan
u
çlin
xwe bide, mafen xweyi azadi u demokraKurd in.•
bixeniqi nin.
tik bixweze, tekeşine xwe berdewam biÇend heb koroelen Tirk en dibejin em
Roja reçline li Silivane dehhezar an
şoreşgeren
Gel9 Kurd, ew her
dide
Rojava
şoreşvanin, li Elamanya
ke.
pirtir xelk kombibun . Diji zordesti ye
xwe paş şehidbline ji dile xwe de bigexebitin, di ve reçune de nemeşiyan.
e bi sloganan protesto kirin.
şelandin
rinin u nave wana nav diroka KurdisBi vi şikli de reça xweye politik
Gotar xwendin, diji hikumeta Tirkan
,RONAHI" ye BIXWINE, BIDE XWENDINI BELAV KEI
tane de binivisi nin.
ji dan xuyani kirin. Gotina wana ew
bU: n Gerek e reçnne em idare bikin.
we
.
u
Bana Wezire zilam hemu derge peşta­
çuyine vedibin. Kura koçerayi bi zen u
egin dixnne u Revane de du instituta ya
Ermeniya ya pedagoji ye (mamoste yi) u
Salen
~risaye pedagoji ye kuta dike.
I933-35 a ew tekniklim a Revaneye Kurdaye pedagoji ye de çawa dersdare zimane
kurdi dixebite , le paşe salen I940-4I,
em W. Nadiri zaningeh e Revane de dibinin, çawa lektorek i zane u hizkiri.
u
1
.. .
.
te
. . ..
ne
u
u
.........................
ww
w.
..................... .
çe
se
u
u
____________________________________________
Ro.~a~h~~------------------------------------~4~
OUNCİKE ZARAVE ZAZAKİ (DİMİLİKI)
L! vANe de s:rn. DAXWAzvAriN MEHITE ECE
RE FAŞİSTAN AG!R VEK!R!N.
e.
(dUınahik est o)
Hejmare(sayı)
yeno "Milet çik o".
Heşta meyit ne hatibu Vane, seroke
belediye (endame M,H,P,), qumandare
leşkeran u mifti nav xwe de kombu bun
u şevr dikirin. Kombune de mifti: "Ta
ku ji me hat, ger em cenaze nedin Kurdan Ü koministan. Dibe ku em hemÜ
kan bigirin u dubaran dirist bikin,"
Bi wi rengi wan faşistan dixwestin
xelk tij u eciz bikin, da bikarin ser
peşveruyan, şoreşvanan u demoqratan
arişeki amade bikin. Dixwestin ku mesela mezin bikin u bigehin ser emelen
xwe yi kewneperest i u dijkurdayet i.
Meyite ECE, ji ser Amede (Diyarbekir) nav Bedlis u Tatvane girtin anin
bajare vane. Meyit bi qasti bi şev
dereng gihandin Vane u biri~ mizgef""'
A A A
A~A d
teye.
Roja Inıye,
9 Gelawe~e
e paş
nimejS, dema milet belav dibun, hindek xism-merive n ECE,birek Zulam-xelke yen peşveru u şoreşger dixwestin
meyıte ECE bigirin. Ve deme d e po lA
es
u leşkeran ew xelk dan ber gullebaranan, bi bombeyan çavterkirin u yen
dUmanhavtin eva bi zore belavkirin, Pik!va ji ki ber desten wan diket,
diavetin girtigehe (hepse). We roje bi
şeş jinan ve I50 meriv girtin bin hepsen çavan, Merivek bi qirşUn, hindek
A
bA
ji bi qundaxeA tifingan birındar
un,
Niha ji 24 meriv bin hepse çavan de ne.
A
A
A
A
·
CİMAETA
Re
dur buye, çetin buye,
Ser re dUman u mij bu ye,
Cimaeta min bi zemana
Ser wan reya beçar bu ye,
DAWIDARİN
Em biçuken Kurd~n
Hatin kuştin, ledan,
Ne dikir gazande
Ka koma miletan ?
co
m
Hezar dijmin, hezar neyar,
Çawa gure birçi u har,
Dizerandin cimeata min,
Je re danin kul u mirin.
A~ir berdan malan
Pe re girtin talan
me dikir sed hawar
Ka koma miletan ?
Dayi* u bavin me
mal u melalen me
hemu qirkirin çu
Ka koma miletan ?
Bi zemana nav şera de
Kesi pişt u komek neda,
tl cimaeta mine kemal,
Ma bu tene, mabu beçar,
Em zaroken Kurdan,
Hatin destgiredan .
Her roj dibu ledan
Ka koma miletan ?
Dibe usa bi zemana,
Cimaeta min bextreş bima,
Herke neba Oktiyabra geş,
Ku re vekir boy imre xweş,
~ k~lfete K~dan
Rut u serma u tan
Nema bu ruh u can
Ka koma miletan ?
U ji pişta cimaeta min,
Hezar bare giran ketin,
Teve diha ronahi da,
!mre (jiyine) teze işiq veda,
~ b~leng~zAu jar
Şın u girı u hawar,
Cerge me hat sotin,
Ka koma miletan ?
Ew steren du çavan
Weki şili u baran
Sed axin u oxin,
Ka koma miletan ?
Li welate şewre niha
Tev mileten dost u bira
Bi imre şa, ter u tiji
Cimaeta min kubar diji.
Me da terki malan,
Bajar u gund u mezran
Te da nema çi kes.
Ka koma miletan ?
Mikaele Reşid
(Sovyetistan )
J!Y!NA
J2rda agir b~i A
Jer gerdun bu tarı,
Çar goşe hat girtin,
Ka koma miletan ?
TEZE
Jiyina teze tu çiqas xweşi
Tu gelek xweşi, usa ji bi rewşi,
Hertim li fena gula geşi,
Dinyaya de her tene tu peşi.
Em hela bun siwi
Nalin zar u hiwiA
Me qet we ne bihıst.
Ka koma milatan ?
va diyari bu ku serokan diresmi
dixwazin xelk eciz u taciz bikin,zordariye heşta pirtir zede bikin. Her weki mesela Fevzi Altınsoy hevayeki zordari çebikin, ta bigehin ser mexsed u
fersenda xw~. Va xulamen faşistan peş­
ta zulame peşveçune didin kuştin, paş
we de ji provakasiyo nan u teşqelan hazir dikin,ku meselan bidin birkirin.
Xelke me ber qedr u zi·lme van zor A
A
A
daran çi caran terka tekoşına
peşveçune nake, Diji wan heşta milete me pirtir u baştir bo peşveçUne heq u teko şine xwe bike, gelek zane bibe u bide
zanandin.
Meyite ECE bin qontrole cendirme hate helanin.
NAVNİŞAN (ADRES)
RONAHİ- 80FI ZÜR!CH 6I 1 Hirzenbach
Postfach 200
SCHWE!Z
Me dore re dinher
hawer,
bikin,
Ka koma miletan ?
Jiyina teze ew ji me re gul e,
Hingi diçe ew dixemile,
Li fena lal u dora diçilvile,
Ew ji dijmin re birina dile.
Gişt dijmin
Neşiya deng
Em dibUn dawidar,
Ew dijmine xwinxar,
Tev li axa koledar,
Ka koma miletan ?
Jiyina bere me xwe dit bu
Zehmetkeşa re ewe tari bu,
Kesek xweye izna xwe nin bu,
Xelke me teve nexwandi bu,
sewi
Dergen ilm me vebUne,
Cahilen me serbestbuna
Teve xwandtne, xebatçi ne,
A, Mirazi
(Sovyet i st an)
re-
ww
w.
Xwendevane ADMMA M.Emin Ece, 8 Gelaweje (A~ustos) I976 de roja pençşembeye
gava ku telv birek hevalen xwe diçu
zanegehe(U niversite), we deme de endame Hür-Genç ew dabun ber gullebarana n
u Ece bati bu kuştin. Hür-Genç binkomela AP (Adalet Partisi) ye, Ji wan
qetilana II meriv hatin girtin, 8 meriv hema ve gave hatin berdan.
t l
we
.
Kurmançki (Kurmanc Kürtçesi) ve Kurdkiyo Zazaki (Zaza Kürtçesi) ra qeseyi
bene, ni, lehçe zone Kurdki ye. Hurdemena ki parçe zone Kurdki ye, Coka
A
A
y a k"
o, tede
zu miletıA ra ye.
ı onca
hete Dersimi u Bingoli vajime. Na hetu de taye Elevi, taye ki suni ye.Hama mordeme her heti ki zu zon, yane
Kurdkiyo Zazaki qeseyi kene. Coka o
ke tede zu mileti ra say bene. Demake din u tariqate ma çi beno bibo,
A A
zoneA ma u p~e
ma, zoneA ma Kur dkAı
(Kürtçe)_Y.o . Coka ma ki milete Kurdi
ra yim;, Hama serte mileteni zu zon
...,
,..
nıyo,
Vajıme
zono ""'ıngıAlAızkAı. Nu, h e m
A
A
d
IngiltereA de, hem kıA Amerıqa
e qeseA
A
yi beno. U waxt xelke Amerıqa u xe ı A
A zu milet o,
A
ke Ingilterayı
ya k"ı nıA
A
A
yo? Ne! Çike zu welatı ser'o nıye.
A ke zon o' diyeA kAı
nemake' sero zuyen
zu welat o. Naye ra gore Kurdi (KurA
A
manci) zu welatı ser'o ye, yaneA zu
milet
ne
Ri;ya dinade e ve ho zorumileti est
J.1~"Jı~f,~~~1 :ki; bÇo,r~ ,E()ra. ~~ne''
b.6 e~f ~~'MÜeto b~zoD:nebeno. E ve
zovina qese, zu milet e ve zone ho
boli beno. Çike u, cane yi mileti
sayi beno, Nika ita Almanya de bo,
ya ki zovina welatune Ewrupa de bo,
ma ke zu naskerdoxe ho ra perekerime vajime: "Ti kamij mileti ra wa?"
Taye vane ke ma Kurmanci me. Hama
niyadane ke, taye ki cerene ra ci
vane: "Ma Tirki me" ya ki "Ma mileto Elevi me". Ma, nika tene na qesa
ser'o vinderime, Ma zoneme ke,ye her
mileti zone ho est o, u zon ra gore
ki miletanya ho name kene. Ma toya
zono Eleviki est o? Ne! Naye ra gore,
gereke zono Suniki ki bibo, zono Hiristiyanki ki bibo, Hama çiyo niyane
çin o, Çinayi re? Çike Eleveni bo suneni bo, ya ki Hiristiyane ni bo,mileteni niye, E ke mileteni biyene,D'ay e
ra gore ki zone ho biyene,Hama Eleveni, Suneni, ya ki Hiristiyane ni,ni
pero din e, Ye her dini ho ra gore
raya ho, tariqate ho est o. Her din
ho ho ra gore Haqe ho nas keno, Ma n~
ka milete Almani vajime: Ye Almanu zu
zone ho, yane zono Almanki est o. Coka ma vame mileto Alman, Hama onca k~
werte de her tore ra din u tariqati
est e, Mesela "Evangeliş, katoliş,
ortodoks" ya ki Yahudi, Hama onca ki
pero milete Almani ra say bene, !ta
zu Almani ke wast beno musilman ki,
hama e ve ho onca Alman maneno, Hora
zu dine ho vurneno. Demake, din u taA
A
ı
A
riqat ra mordamıA est e.
Vajıme E evı,
suni, Hanefi, Yahudi, Hiristiyani •••
Ma ke ci ra pers kerime, vajime: Ti
kamij mileti ra wa, dot ra vane ke:
•Ez milete Aravi ra o,n Çike zone
ho Aravki yo, yi mileti ra say bene.
Ma ke suka !zmiri de, ya ki Estemol
de zuye Tirki ra onca a qesa pers
kerime, Elevi bo, Suni bo, wajire
kamij tariqati ·t)~I:l?,.~i~~· dot.,ra -ız-~-~
no ke: "Ez mU ete T~rk:ı, ra <>· · .Ç:ilff.~;
zo:ne 1:1~; zone'iııa u p~ye 'ho Tirki yo,
Nikaracer"im e mileti Kurdi (KurmanA
A
ci) ser. Çutirı ke zere her mil etıA
de tore tore din u tariqati est e,
A t"e
yeA Kurdu kıA henıA o. Va jAıme, t arıqa
A
AA
A
A
s
AA
tayıne Elevenı a, ye tayıne
unenı
A
A
A
A
A
t
A
kA
ye tayıne Henefenı, ye ayıne ı zerdusteni, ya ki Hiristiyane ni a.Hama,
tariqate ho çi beno bibo, zone peroyine ki zu yo • Yane Kurdki (kürtçe)
A
yo, Coka o ke tede
mileteA KurdıA cKurmanci) ra say bene. Mesela welate
A
A
A
A
A
Dersimı u Diyar Bekirı vajıme. ItaA
A
A
A
A
wuna taye tarıqate Elevenı ra, t ayeA
,.,
A
A
A
A
Hama onca t"d
kı ye Sunenı ra ye.
e e
ki zu zon, yane Kurdki qeseyi kene.
Her çiqaş ke hurdıA hetu de Kur dkAıyo
te
Ç!NAYİ RE KURDKİ NOSEME ?
OUNCiK E HELBE STAN
wE
ş A N
EN
R
o
NAHİ
-TÜRK!YE ŞARTLARINDA KÜRT HALKININ KURTULUŞ
MÜCADELES!, Hıdır Murat •••••••••••• •••••••••
-Türkiye Şartlarına Ters Düşen Bir Tez
M!LL! DEMOKRAT!K DEVR!M, Ronahi •••••••••••• ••
7.50
DM
2.00
DM
-Türkçe !zahlı KüRTÇE GRAMER, Dr.K.A. Bedirxan.
7.50
DM
-ZEWACA BE D!L, İsmaiıe Duko •••••••••••• ••••••
6.00
DM
ceıiı-c. Celil.;.
6.50
DM
-TEMBDR, Dtwana Feqiye Teyran •••••••••••• •••••
7.50
DM
-MAN!FESTA PARTİYA KOMUNİST,K.Marx-F.Engels ••••
4.00
DM
-HELBESTEN KuRDİ, Ronahi •••••••••••• ••••••••••
3.00
DM
-MESELE
u METELOKEN KURDİ,
o.
-Ş!VANE KURD, Ereb Şemo (kuta bu) •••••••••••• ••
5.00
DM
-HELBESTEN B!JARTE, Cegerxwin (kuta bu) ••••••••
7.50
DM
-REŞOYE DARE, Cegerxwin (kuta bu) •••••••••••• •
3.00
DM
L. Rambout •••••••••• , •••••••••••• ••••••••• " ••
IO.OO
DM
-DOKUMENTE UND ANALYSEN ZUR LAGE DER KURDEN
IN DER TÜRKE!, Dr. !. Beşikçi •••••••••••• ••••
2.00
DM
-THE NATIONAL QUEST!ON OF TURKISH KURD!STAN
With Histarical Background,!.Ş.Vanly
3.00
DM
-KÜRTLER, ÇA~DAŞ KÜRD!STAN TAR!H! (I9I8-I946)
Hesebe Banqe (Banka Hesabı)
BfG Friedrichsh afen, Konto-Nr. 20732 404
799 Friedrichsh afen 1 W. Germany
Ronahf
Almanya'ya
işçi
e;öçü ve
yabancı
sorunları:
Bu yazıdaki amaç dar çerçevede de
olsa yabancı işçi göçünün nedenlerine ve Almanyadaki sorunlarına açıklık getirmektir.
Asrımızda Emperyalistle r dünya halk-
larını sadece hammadde zenginliklerini sömürmekle yetinmeyip, onların
zenginliğin kaynağı olan insan gü _
cünü de sömürdüğü, giderek kendisi
ile ezip sömürdüp;ü halklar arasındaki zenginlik-fak irlik uçurumunu derinleştirdiği acı bir gerçektir.
Bunun tabii bir sonucu olarakta Asya, Afrika ve Güney Amerika halkları Emperyalistler e ve onların yerli
işbirlikçilerine karşı amansız bir
savaş vermekteler.
Çoğunluğunu azgelişmiş ülkelerin insanlarının teşkil ettiği yabancı işçi göçü daha ziyade Emperyalist ı.ıet-
yakın işçiyi
cepren getirtmiş, esir
olarak çalıştırmalctaydı. (l'rof. J~.
29-3I
ta
Elsner, Batı Almanyada Y. Işçi poli'i:ekelci kapitalistler ve top-
Konferansa sosyalist ülkelerden, tüm dünyada barış ve özgürlükten yana birçok örgütün temsilcileri katıldılar. Konferans boyunca üç ayrı komisyonda Kıb­
rıs
sorununun değişik yönleri tartışıldı. Son ~ün yapılan genel toplantıda alınan kararla, Emperyalizmin stratejik planı olan Kıbrısı
parçalama girişimleri, Kıbrısın iş­
~ali lanetlendi. Adadan yabancı kuvetlerin çekilmesi ve Birleşmiş Milletlerin Kıbrıs kararının uygulanması talep edildi, Konferansa katılan
"Yurtdışında Kürdistan Öğrenci Birliği" nin Kıbris sorunuyla ilgili
temsilcisinin Kıbrıs sorunu
ile ilgili konuşmasını aşağıda ay nen aktıarıyoruz;
Sayın Bayanlar ve Baylar, değerli arkadaşlar ve barış savaşçıları.
Bugün, Yurtdışında Kürdistan Öğren­
ci --Birliği adına, sorunlarını Kürtler olarak anlayışla karşıladığımız
insanlara (Kıbrıslılara) hitap edetlilmenin mutluluğu içindeyim, Kıbrıs
halkının ve Kürt halkının tarihsel
ortak yanları vardır. Bu bir gerçektirki Ankara hükümetleri herzaman
ülkedeki sorunları, ekonomik çıkmaz
ve istikrarsızlıkları kitlelerden
saklamak, halkın dikkatini asıl sorunlardan başka yöne çekmek için
kendi başarısızlığının nedenini Kıb­
rıs ve Kürt halkına yüklemiştir.
Kıbrıs İngiliz sömürgesi iken Ankara hükümetinden hiç ses çıkmıyordu.
Fakat Kıbrıs halkı İnt>:iliz sömürgeciliğine karşı mücadele ederek bağımsızlığını kazandıktan sonra, An-
rak derebeyleri yabancı işçiler üzerinde konorolü resmi makamlar vasıya harbinden önce tekelciler ve toprak Derebeyleri, tarım işçileri bürosunu kurdular. Yarı resmi olan bu
büro işçi getirtme, iş bulma ve ya-
bancıları kontrol etme görevini yerine getiriyordu, Aynı zamanda istihbarat ve ajanlık görevinide ya-
pıyordu. Günümüzdede işsizlik si-
gortası ve iş bulma kurumu (Bun desanatalt für Arbeitsvermitt lung
und Arbeitslosenve rsicherung) bu
görevi yapmaktadır •.
İkinci dünya harbinden hemen sonra Almanya Yabancı işçi getirtme
tarihlerinde l!Tankfurt.!.
Konferansı yapıldı.
tikası)
tasıyla yapmaktaydılar. Birinci dün-
Ekim
uluslararası Kıbrısla Dayanışma
kara hükümeti için birdenbire bir
"Kıbrıs sorunu" (~) ortaya çıktı.
İngiliz emperyalizmi kendi çıkarla­
rı için Türk hükümetini bu sorununun
içine soktu. Türk ve Yunan halkı
arasında
çıkartılan kışkırtmalarla
Ingiliz hükümeti adada daha fazla
kalabilme olanağını sağlamak istemekteydi. Böylelikle Kıbrısta her
iki halkın barış içinde bir arada
yaşaması çeşitli metotlarla sabote
ediliyordu. Son zamanlarda Yunanistanla Türkiye arasında bir Ege sorunu çıkmıştır. Kimin bu savaşta çıkar­
ları vardır? Şüphesiz Yunanistan ve
Türkiyedeki emekçilerin değil, Emperyalistlerin ve onların yerli işbir­
likçilerinin çıkarları vardır.
Türkiye çok fakir bir ülke olması­
na rağmen, emekçi halkın sırtından
büyük bir NATO ordusu finanse edilmekte, Hilyarlarca para silahıanma
yarışında İngiliz, Amerikan, Fransız ve Batı A!man silah tücarlarına
ödenmektedir. Bütün bunlar Türkiye
halklarının sosyal ve ekonomik so runlarının çözümlenınediği ve bunların altında inim inim inlediği bir
zamanda yapılmaktadır. Türkiye halkları Fantom uçakları değil, Fabrika
okul ve yol istiyor. Bizim tankıara
değil, traktörlere, kamyonlara
ihtiyacımız vardır. Biz Napalın bombaları değil, Ekmek, İlaç, Hastahane,
insan gibi bir yaşam ve Barış istiyoruz.
Türkiye Kürdistanında yaşıyan on
Hilyonluk Kürt halkını ınsafsızca
ezen, onun ulusal ve demokratik haklarını gaspeden bir hükümetin, Kıb­
rısta "Barış Hareketinden'· ( ~) bahsetmeye hakkı yoktur. Bu açıkça bir
--------------------~ iş~al hareketi, bağımsız bir ülke
olan Kıbrıs Cumhuriyetinin iç işle­
rine karışmaktan başka bir şey değil­
dir.
Baştarafı sayfa 6 da
Kürt halkı Türkjye hükümetlerinin
54 yıllık sömürge, toplu katliam, idı_._kal.. ça.lıyrnalarını gizli olarak yüdam, sürgün ve asimilasyon politikaruttuler. Ilk defa 7-I2-I952 de Asmara'da Eritre Sendikaları Birliği
sını iyi bilmektedir. İşte bu Kürt
kuruldu.
faşist Etopya sömurhalkının Kıbrıs halkıyla olan ortak
gecileri }'akat
sendikaları yasakladıkları
gibi konuşma, basın ve yürüyüş hakyönüdür. Onun için barışsever halklarınıda yasakladı. İleri n:elen senların Kıbrıs halkıyla dayanışmasını
d·ıka yoneticileri
··
yakalndı. " Tüm yasaklara rağmen Eritre'li işçiler rnübiz bugünkü şartlarda kaçınılmaz bir
cadelesini yürütmekte durmadı lar.
görev
olarak görüyoruz.
I 9 5? de Asmara ve !1ussava gibi büyük
şeh~rle~de_gene~ grevlere gidildi.
Yurtdışında Kürdistan Öğrenci BirPolıs bırlıklerıyle işçiler arasında
liği olarak bir kere daha Kıbrıs halşı"dd etli çatışmalar meydana geldi.
Binlerce işçi kendisini feda-etti.
kıyla dayanışmamızı ve Konferansın
Bu günde Eritre'li işçiler hem sıisteklerini desteklediğimizi dile
nıfsal hernde ulusal mücadelelerin i
yürüttüler.
getiririz. Kıbrıs için:
b) Eritre işçi sınıfının Eritre dev- Bölgesel dokunulmazlık
rimındekı rollu.
- Ulusal bagımsızlık
Eritre işçisi ve köylüsm devrimin
iki ana gücüdür. İşçi sınıfının sı- Kıbrıslıların (Rum ve Türk) kendi
nırsız bir şekilde emperyalistler
hükümetini hiç bir müdahale olmat arafından sörnürülrnesi onu Ernperyalizme karşı savaşa zorlar. İşçi sıdan serbestçe seçme hakkı
nıfının tarihi görevi Emperyalizme
- Birleşmiş ~1illetler kararının uyve onun her türlü işbirlikçilerine
ihtiyacını duymadı. Çünkü hem yeni
harbten çıkışı hemde o zamanın resmi istatistikleri ne göre Almanyada
bulunan 9 milyona yakın esir işçi
ve diğer ülkeleri işgal etmeye görıderilen alman askerlerinin geri dönüşü işgücüne olan ihtiyacı karşılamaktaydı. İlk olarak I952 de Güney
Badende İtalyanların çalıştırıldığından bay Schneider bahsetmektedir. I955/56 dan sonra B. Alman tekelci kapitalistleri sistemli bir
şekilde yabancı işçi getirtme ihtiyacını duydular. Bu hususta Batı
Alman Sanayicileri Birliği (BDİ)nin
senelik raporunda şöyle deniliyordu:
"Gün gibi açıktırki, harb sanayinin
ne
te
ropollere (Başta B. Almanya olmak üzere Aurupa ülkelerine) doğru olmaktadır. Çeşitli milletlerdin meydana
gelen yabancı işçiler Emperyalist
tekellerin sömürü ve baskısına en
çok maruz kalan ve binbir türlü sorunları, özlemleri olan modern köleler sınıfını teşkil etmektedirler.
B. Almanya'ya işçi göçü'nün nedeni.
Almanyadaki yabancı işçi sayısı
seneden seneye ekonomik krizlere paralel olarak değişmektedir. Eylü
I966 nın istatistikleri ne göre Almanyada r 313 49I yabancı işçi çalıştırılırken, I966/67 ekonomik kriz döneminde bu sayı çok aşağılara düşrnüştü, I97I istatistikleri ne göre
toplam 2 I68 766 işçinin I
553 874
nü erkek,6I4 892 ni de kadın işçiler
teşkil etmekteydi. Bu sayı günümüzde
3 milyonu aşrnaktadır.
KIBRIS DÜNYA KONFE RANSI
om
Batı
işçilerin
Göç ü
we
.c
işçi
5
genişletilmesiyle üretimin kapasite-
I87I den sonra alman sanayisi h~
lı bir gelişim içindeydi. Bu gelişme
si genişlemekte ve ekonomimiz tam
bir çalışmaya girmektedir. Bu durum
işgücü potansiyelini. bilhassa kalifiye işçi kesimini etkiliyecektir .
Birde yeni bir ordu'nun teşkilatlanması için gerekli insan gücünün iş
kendisiyle birlikte ucuz işgücüne olan talebide getirdi. Ozarnanın te kelci kapitalistleri ve büyÜk top rak sahipleri çok sayıda yabancı işçiyi getirtrniş, faşist kanun ve yöntemlerle insafsızca sörnürüyordu.
piyasasından ayrılması, ayrıca ordudasivil olarak çalıştırılacak persınelinde tedariki ilerde yeni işgü..
·h ·
cune 0 1 an ı tıyacı doğurmaktadır. "
Bu dönemde A,man Empeyalizmi bir üst
aşamaya, tekelci devlet kapitalizmi-
Lenin "Kapitalizm ve işçi göçü" adlı
yazısında şöyle diyor: "Sanayi ala-
ne dönüştü. Tekellerle devlet tama.. t .. ı t· Ek
"k
men b u un eş ı • · ono mı gelişme daha çok işyerlerinin açılmasını ge· d· B .. ı
re kt ır ı. oy ece sermaye'nin yaban-
nında hızla gelişen devletler, az-
g elişmiş devletleri dünya pazarlarında geri saflara iterek, bu ülke-
cı ve ucuz işgücüne olan ihtiyacı
.
zorun ı u ve vazgeçılrnez bir hal aldı,
Bundan sonrada alman emperyalizmi
yaşad ı k ça ya b ancı işçiye daima ihti-
w.
lerden binlerce işçiyi kendi ülkelerine çekrnekteler. ilerlemiş milletler en iyi kazanç imkanlarını
kendilerine kötü imkanlarıda azgelişrniş ülkelere terk ederler."(W,
İ, Lenin eserleri Band I9)
Johannes Nichtweiss birinci dünya
harbinden önce Almanyada I200000
yabancı işçinin çalıştırıldığını,
ww
bunlardan 600 000 kadarının toprak
ağalarının topraklarından çalıştı-
yacı olacaktır. Onlarsız yaşıyarnaz.
1956 d
·
a ltalyanlılar, I960 da İspanyollar, Yunanlılar, I96I Türkiyeliler, I963 yugoslavlar getirtilmeye
..
b aş 1 and ı. Boy 1 ece tekelci batı alman burj uvazisi bir yedek işçi or.
d usu meyd ana getırdi. En büyÜk karları elde etmek için kendi işçi sı-
··
. d
..
karşı savaşrnaktır. Çünkü işçi sını-
gulanması
fının ellerindeki kelepçelerinde n
- Bütün yabancı birliklerin Kıbrısb aş k a k aybedecek bir şeyi yoktur,
döneminde Polon ve diğer Slav halkartırdı.
tan çekilmesi
Eritre işçi sınıfinın bilinci,
· t ı·
·· t ·
ulusal kurtuluş savaşının icte sıKapı a ıs t ure
larının köleleştirilip zorla çalışTürk
İşgal ordusu Kıbrıstan defol
ım sisternin görünnı f sa 1 savaşla biribirine bağlı
tırılınası ve bugünde sosya1 demoktülerinden biride yedek işçi orduYaşasın Kıbrıs ve Kürt halklarının
olduğunu anladığı anda yükseldi.
-" ·ı· d·"·
·b·
.
E_top_ ya _l3ur_ juvazisine ve onun yerli
ratların yabancı işçi çalıştırma
sud ur. j ~ı ın 1-bı gı ı kapıtalist edostluğu" •••••••.•••••
ış b ır 1 ı k çılerine karşı mücadelenin
politikası alman emperyalizmini n
konomi pazara, giderek talebe bağlıuluslararası Emperyalizme karşı mü~
.
ğ
cade_le_nin bir parçası olduğu n:erdı r, Ta ı e b ın
az 1 ı"ı ve çokluğuna gög eleneksel politikasının birer halçe ğ ını kavradıkça devrime katılır.
,,
kalarıdır.Hitler faşizmi dönerni,yare üretim şekil alır, Bunun içindirAncak işçi sını~ının ulusal kurr--------- ---------- ------.
d
tuluş mücadelesine katılmasıyla devk ı sene en seneye, mevsimden mevsihancı işci politikasının en kanlı
· ıcın
· · ileri bir adım ve demokrarım
,RONAHI" yi OKU, OKUT ve OAClTI
dönemiydi. Yabancı işçiler cebren
me krizler başgösterrnektedir. Bu
tik Eritre'nin kuru lması için de
L __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ l
.
sağlam bin temel atılmış olur. Her
harb sanayinde çalıştırılmaktaydı.
ıse az veya çok işçinin
çalıştırıl· sornurünün
·· ··
çeşıt
kalkması, bağımsiz
Onların yaptığı silah ve mermiler
masını do~urınaktadır, Böylece daima
ve demokratik bir Eritre'nin kurul.
d
ması buna bağlıdır.
b ır ye ek işçi ordusu meydana gelkendi ülkelerinin işgalinde kulla.
.. .
Bu yazı aşa!~ıdaki kaynaklardan istinılmaktaydı, i.kinci dünya harbinin
me k,te d ır. Gunıiıni.izde kapitalizmin
f a d E) e d·ı 1 eiek hazırlanmıştır.
hazırlık döneminde tekelci kapitaen çok geliştil';i Amerika ve AlmanI- r·,rıtre halkının özr:Ürlük mücade~---------------------~
lesi (Almanca)
,
listler ve onların ~evleti, tüm Avyada daima I milyondan fazla issız
·•
,:.- .i'.rı·t re d e Halk devrimi (Almanca)
RONAHi'YE ABONE OL, ABONE ETTiR!
rupa ülkeJ erinden toplam 20 milyona
insanın olıısnda bundan il eri r•·eı3-Eritre işçi sınıfının örr·ütlenıne
··------------- --------------- --- mektedir. ~vamı velec~k s~y~d;~ ________s:o~r~u~n~l~a~r~ı~(~A~l~m~a~ınn·ccaa))
it---------------------------------------l
rıldığından bahsetrnektedi r. Hitler
nı f ı uzerın eki somürü ve baskıyı da
c•
-·
6
Ronaht
bir köylü kesimine ve çok miktarda
ellerinde topra~ı olan ve topraklarında köylüleri çalıştıran aşiret
reisierine rastlanmaktaydı. Kısaca­
sı Eritre toplumu sömürge olmadan
önce, Avrupadaki ortaça~ başlangı-_
cındaki toplum düzeninde yaşıyordu.
a.) Eri tre' nin sömürgeleştirilmesi:
Avrupa sömürgeci güçlerinin I9.
yüzyıldaki Afrika-politikası, Afrikayı sömürgeleştirmek ve kendi aralarında paylaşmaktı. Sömürgeci devletlerin en çok üzerinde çatıştık­
ları bölge do~ Afrika idi. İngiliz
ve Fransızların b~radaki çıkarları
çatışmaktaydı. Fransızlar günaydo~udan, İngilizler kuzeyden güneye,
İtalyanlarda kuzey Etopyadan Afrikaya yerleşmek için planlar hazırla­
İtalyanlar
maktaydılar. Eritre'nin
tarafından sömürgeleştirilmesi,
İn­
gilizlerin Fransızların girişimle­
rini durdurma~ıyla mümkün olmuştur.
Eritre halkı İtalyan sömürgecilerine karşı koymakta geri kalmadı.
IB86 da Do~alıda 500 kişilik bir
italyan askeri birli~i yenilgiye
u~ratıldı. Dört sene sonra Etopya
kıralı II. Menelik Eritrenin etopyanın bir bölgesi oldu~u ve bu bölgeyi İtalyan sömürgecileriyle yaptı­
~ı bir antlaşmayle İtalyan mandasına
birakıyordu. Böylece ülke halkı,Etop­
ya kırallı~ının yardımıyla İtalyan
sömürgecilerine teslim edilidi.
İtalyan sömürgecileri ülkeyi kendi
iştahlarına göre yönettiler. Aşiret
reisierinin yetkileri ellerinden alın·
Ülkenin toprakları devlet malı
ilan edilerek, İtalyan kökenli zenginlere satıldı.Eritre halkı sömürgecilerin topraklarında, fabrikalarında köle olarak çalıştırılıyor, yarattı~ı zenginlikler İtalya'ya aktarılıyordu. Şehirler gittikçe büyümekte, artık yeni sınıflar do~uştu.İş­
çiler, köylüler, küçük sanat erbabı,
tiçaretle u~raşan eşraflar türedi.
I938 de İtalyan e~itim görevlisi
şöyle diyordu: " Dördüncü sınıfın
sonunda Eritreli her ö~renci bizim
le~e
"Eritre Etopya'ya bağlı kendi içinde kendi idaresini kuracak otonam
bir bölge haline getirilecek~
On senelik otonemi döneminde Etopya daima Eritreye karşı saldırmış ,
Eritredeki ilerici güçlerin yerine
kendi paralelindeki gerici işbirlik­
çileri iktidara getirmeyi başardı.
Ayrıca mevcut ilerici kuruluşlar,
örgütler, sendikalar yasaklanmış,
yöneticileri öldürülmüştür. Giderek
Eritrenin gelir kaynaklarına el konEritre açlığın ve sefaletin
muş,
kucağına itilmiştir. I962 de Eritre
tamamen Etopya'ya bağlanmış, meclisi, polisi, ordusu çözülmüş, yerine
Etopya'nın işgalci kuvvetleri getirilerek bugür~ü hale sokulmuştur.
w.
ne
dı.
halkıda kendi parasıyla köyokullar açmaya başladı. Böylece kültürel alanda yapılan bu de~işim ve ilerleme halkın siyasi bilincinin gelişmesinde katkıda bulundu.
Bu dönemde Eritrede siyasi parti~.
lerde kurulmaya başladı. Birlik partisi ve Eritrenin ba~ımsızlı~ı için
olanlar Bloku. Müslümanların yo~un
oldu~u bölgede kurulan Birlik Partisi Eritremin Etopyaya ba~lanmasını
ön görüyor ve Adis Ababa'dan destek
görüyordu. Eritrenin ba~ımsızlı~ı
için olanlar Bloku ise daha çok halka dayalı, küçük burjuve ve Milli
burjuvazinin temsilcileri tarafından
kurulmuş ilerici olan bu parti, iş­
çi ve köylü kesiminde deste~ini sa~­
lıyordu. Amacı Hiristiyan ve Nüslümanların kardeşçe yaşıyacakları ba~ımsız bir Eritre kurmaktı. Bu amacın gerçekleşmemesi için İngiliz
Emperyalistleri I947 de Eritrenin
güneyini Etopyaya, kuzeybatısınıda
kendi sömürgeleri olan Sudana dahil
etmek süretiyle ikiye bölmek için
bir plan ortaya attılar. Ayrıca müslümanlarla hiristiyanları birbirlerine karşı kışkırtmayıda unutmadıla~
İngiliz Emperyalistleri emellerine
ulaşabilmek için Hayle Selasi'yi ve
Birlik Partisini kullanıyorlardı.
Bu partinin yardımıyla di~er ilerici partilerin ileri gelen kişile­
rini.öldürtüler. Bütün bunlara ra~­
men Ingiliz Emperyalistleri planlarında başarısız kaldılar. Yerlerini
Amerikan Emperyalistlerine terkettiler.
İkinci dünya harbinde İngilizlerin
müsadesiyle Amerikan Emperyalistleri
Asmara şehrinde bir askeri Us kurdular.Amerikan Emperyalistleri kısa
zamanda Eritre'nin ortadoğuda ve Afrikadaki stratejik önemini kavradı­
lar. Bu nedenle gizlice Etopya kıra­
lı Hayle Selasi ile bir antlaşma yaptılar; bu antlaşmaya göre Hayle Selasi Eritre'nin Etopyaya ba~lanması
şartıyla, Amerikalılara ülkenin her
yerinde askeri Us kurma hürriyetini
tanıyacaktı. Daha sonra Birleşmiş miletlerdeki Etopya temsilcisinin getirdi~i önergeyle Eritre'nin Etopyaya ba~lanması isteniyordu.Eritre halkının fikri sorulmadan ve temsilcisinin bulunmadı~ı birleşmis miletlerdeki bu önerge sosyalist ve bazı ilerici ülkelerin karşı çıkm.:<sı­
na ra~en bin bir sürü daleverelerle I952 de şu şekilde kabul edildi:
Eritre
lisanımızı ö~renmelidir.Aritmetikte
ww
toplama, çıkarma, bölme ve çarpmayı,
tarihte ise İtalyayı büyük yapan
meşhur adamların isimlerini ö~renme­
lidir.•'
Etopya'nın I936 da İtalyan faşist­
leri tarafından işgali, Musolini faşistinin İngilizlere karşı savaş açması Eritrede sevinç yarattı. Çünkü
Eritre halkı İngilizlere kurtarıcı
gözüyle bakmıştı. Bu nedenle binlerce sömürgeci Italyan ordusundaki Eritreli, İngilizlerin saflarına geçerek İtalyanın yenilmesinde büyük
katkıda bulundular. Böylece I94I de
İtalyan sömürgeeili~i son buldu.
Fakat arada kısa bir zaman geçmeden
Eritre halkı, İtalyan sömürgecilerini Eritre ve Etopyadan kovan İn­
gilizlerin kurtarıcı olarak de~il­
de, onlarında İtalyan sömürgecileri
gibi sömürmek ve işgal etmek niyeti
ile geldiklerini anlad'ı. I9. yüzyı­
~ın sonlarına do~ru Etopya gittikçe
Ingiliz. Emperyalistlerinin kuklası
haline gelmekteydi.İtalyanlar kovulduktan sonra İngilizler Etopyadaki
Feodal-Monarşi düzenini ayakta tutmaya koyuldular.
İngilizlerin sömürgecili~i esnasında ülkede, biryanda sömürgeci İ­
talyan ordusundaki Eritreli askerlerintekrar köylerine dönmesi, öte
yandan zaruri ihtiyaçların giderilmesi için kurulan fabrikalar, ekonomik gelişmeyi hızlandırdı. Biryandan İşçiler di~er taraftan Milli burjuvazi gelişmekteydi. Ayrı­
ca İngilizlerin uyguladıkları yeni
e~itim sistemide Eritrede kültürel
alanda yeni ilerlemeler kaydetti.
Çünkü İngilizler yerli halktan okumuş bir kadronun yetişmesini kendisinin idare işlerinin yürütülmesi
için gerekli buluyordu. Bunun için
müslüman Araplar için Arapça, Hiristiyanlar içinde Tigrina dilleriyle
okullar açıldı. Bundan esinlenen
SAV AS
bir kesimi gerici cepheye kayarak
işgalci güçierle bütünleşti. Diger
kesimi ise işçi sınıfının ve mücadele'nin safında yer aldı.
I96I de Namid İdris Awet'in önderli~inde Eritre Kurtuluş Cephesi(ELF)
kuruldu. Az sonrada Barka bölgesinde
silahlı mücadeleye girişildi. İlk
defa olarak köylü kesimide mücadeleye katılıyordu. Çünkü onlarda en az
işçiler kadar Hayle Selasi rejiminin baskısına maruz kalmışlardı.
Zamanla silahlı mücadele giderek taban kazandı. Daha çok gerilla hareketlerine girişiliyordu. Fakat hareketin en büyük zaafı siyasi bir öncü
kadrodan yoksun oluşuydu. Hareket daha çok küçük burjuvaların ve aşiret
reisierinin yönetimindeydi. Eritre
halkının kendi içinde bir sürü çe lişkileride vardı. Ayrı inançlardan
kitleler, ayrı ayrı aşiretler arasındaki düşmanlıklar giderek hareket
içinde guruplaşmalara ve karşılıklı
iç mücadeleye dönüştü.Hareketin bu
zayıf yönleri gericiler ve sömürgeciler tarafından kullanıldı. Gerici
islam yöneticilerinin yönetti~i bazı gurupların hiristiyan inançlı va-
6- Etopyadaki devrimci güçlerle i~
lişki kurup dayanışma içinde olmak.
b) Tarımsal alanda:
I- Yapılacak olan bir toprak reformuyla köylülerin ezilmesine, sömürülmesine son vermek.
2- Tarımsal üretimin gelişmesinin
kollektif bir temele dayandırıl­
ması ve bu temele dayalı olarak makineleştirme ve modern sulama tesisatlarının kurulması.
c) Sanayi alanında:
I- Ülkenin ve halkın
bağımlılıktan
kurtarılması.
2- Dost ülkelerin yardımıyla milli
sanayinin ve ekanaminin geliştiril­
mesi ve korunması.
3- Milli ekon!llllinin gelişmesi için
yerli malların yabancı mallara tercih edilmesi. Ülkede üretimi mümkün
olan yabancı malların ülkeye sokulmaması.
d) Sosyal alanda:
I- Okul ve Eastahanelerin açılması
2- Halkın kendi dilinde okuyup yazma-
we
.c
torlu~uyla savaşlara girişmişti.
Ülkede genellikle tarımla u~ra­
şılıyordu. Ço~ aşiretler topra~a
yerleşmiş, topraklar parsellere ayrılmıştı. Bunun dışında topraksız
KURTULUŞ
tandaşlara karşı giriştikleri baskı
ve horgörme politikası sömürgecilerin işine yaradı. Gerici ve işgalci
güçler hareketi bir islam hareketi
olarak, Eritrelileri islam dininde
hiristiyanlı~ı geçmeye zorluyan
Etopya rejimine karşı olarak göste,..
riyorlardı. Böylece işgalci güçler
harekete büyük darbeler indirerek
binlerce köylüyü katıetmekten çekinmediler.
Bu kötü şartlarda Eritre Kurtuluş
cephesinde yetişen yeni güçlerve alt
kademedeki yöneticiler genel olarak
öncü kadroyu eleştirerek I969 daki
ELF 'nin Kongresinde. aşa~ıdaki talepleri kabul ettirdiler.
I- Eritre kurtuluş ordusunun ulusal
çapta birli~inin sa~lanması.
2- Ulusal bir kongre'nin hazirianbir proğramin
ması ve bu kongrede
kararlaştırılması.
3- Halka karşı işlenilen
suç ve hatatespit edecek bir komisyonun seçilmesi.
4- Siyasi e~itimi gerçekleştirecek
bir komite'nin kurulması.
Ayrıca şimdiye kadarki kuınmandanla­
rın kendiliğinden oluştukları ve bunun geçici oldu€1;u karar altına alın­
ları araştırıp
te
I- Tarihi gelişim:
Bugün gerek Emperyalistler, gerekse Etopyadaki hakim sınıflar Eritre!
nin daha eskidenberi Etopyanın bir
parçası oldu~unu iddia etmekteler.
Gerçekte ise Eritre, Etopya'nın bir
parçası de~il, hatta daha İtalyanın
sömürgesi olmadan evel başlıbaşına
bir ülke idi. Eski adıyla "Medri Bahri" (Deniz ülkesi) olarak tanınmak­
taydı. Ülkeyi Bahri Negassi yönetiyor·
du. Zamanın en kuvvetli beylerinden
olan Bahri Negassi'ye di~er küçük
beyler vergi vermek, savaş anında asker göndermek zorundaydılar. Ülkesinin b~ımsızlı~ını korumak için
Bahri Negassi komşu Etopya kıral­
lı~ı ve güneydo~uda Osmanlı impara-
ULUSAL
om
ERiTRE' DE
b) Eritre bir Amerikan üs'ü haline
getiriliyor:
Hayle Selasi'nin bu girişimleri,
Eritre'nin Etopya'ya zorlan ba~lar.~
ması Amerikan Emperyalistlerinin
yardımıyla mümkün olmuştur. Silah
yardımı ve eğitim yoluyla Etopya
ordusu modern bir baskı ve zulüm
aracı haline getirildi. Buna karşı­
lık Amerikan Emperyalistl~ri Asmara'
daki Üs'lerini genişletiler. ~.ci
büyük Amerikan haber toplama Radar
İstasyonu burda kuruldu. Bu istasyonda çoğunlukla C!A ajanları görev
yapmaktaydı. Amaç, Sovyetler Birliği hakkında haber toplamak, bir de
Güney Afrikadaki Hilli kurtuluş hareketlerini kontorol altına almak
veya rayında saptarmaktı. Böylece
Asmara bir Amerikan şehri haline
getirildi. Yerli halkın yerini Amerikan askerleri aldı. Halkın çoğu
bölgeyi terketmek zorunda bırakildı.
Amerikalıların dışında İsrail'de
Assab limanı yakınında bir Us kur- .
muştu. Böylece israilde Kızıl denizi
kontrol ediyor, Etopya ordusunu eğit­
meyi üzerine alıyordu. Ayrıca diğer
Emperyalist devletlerde boş durmadı­
lar. onlarda büyük yatırımlarda bulundular. Büyük alman firmaları AEG,
BASF,HÖCST, v.s. gibi.Çünkü burda
işçileri en düşük ücretle çalıştır­
ma ve yerli hammedeleri ucuza sömürme imkanlarını bulmaktalar.
II- Eritre
lesi:
halkının
özgürlük mücade-
~lişen mücadele içinde Eritre iş­
çi sınıfı giderek savaşçı bir bilince erişti. ~!illi burjuvazi ise git-
tikçe Etopyanın baskısıyla yıkıma
gidiyordu. Nitekim bölünmeler oldu;
dı.
Bu kararlar mevcut Kumandanlar tarafından her ne kadar kabul edildiysede, pratikte istedikleri şekilde
nareket edip karaı·lar yerine getirilmedi. Bu durum giderek hareket içinde bölünmelere yol açtı. I969 da bir
ayrılıp güneyde savakısım savaşçı
şa devam ettiler. Aynı anda Sudan
taraflarında doğu Eritre Cephesi meydana getirildi. Her iki gurupta I970
ilişkiye geçtiler. Düzenledikleri
kongrede hareketin şimdiye kadarki
gelişmeleri tartışılıp, halk Kurtu luş Ordusu kuruldu. Ayrıca ~lilli
Demokratik aşamanın Proğramı kararlaştırıldı. Eritre Halkının esas
düşmanı Etopya sömürgecil~i veonun
dayanağı Emperyalizm ve Siyonizm
olarak saptandı. Böylece mücadele
devrimci bir çizgiye oturtuldu.
Sömürgeci Etopya'nın kuvvetli ve modern ordusuna karşılıkta devrimci
halk savaşıyla karşı konulacağı savünulmaktaydı. Bu mücadele'nin temel güçleri ise işçiler, köylüler,
çobanlar ve aydınlardı. Hücadele'
nin ilk safhası ise milli demokratik hakların elde edilmesi, bunun
içinde sömürgeciliğe ve Emperyalizme karşı olan tüm sınıf ve güçlerin
birliğini milli bağımsızlık için
sa~lamaktır.
Bu devrimci ilkelerin ışığında
Eritre halkı ELF/PLF (Eritre Kurtuluş Cephesi/ Halk Kurtuluş Cephesi)nin önderliğinde büyük başa­
rılar
sağladı.
a)Milli demokratik dönemin proğramı.
I- Hareket, devrimin siyasi ve askeri
yönetimini bütünleştirmeyi kendisine
görev bilir.
2- Hareket'in görevi, tüm yabancı sömürgeci güçlerin kovulmasına kadar
mücadele etmektir.
3- Bütün güçlerin bir l'lilli Cephede
birleştirilmesi, çünkü şu dönemdeki
asıl çelişki Etopya sömürgeciliğiy­
le Eritre Billeti arasındadır.
4- Tüm düşman kuvvetlerini ve yerli
gerici güçleri etkisiz kılmak. Etopya ordusundaki Eritreli askerlerin
sömürgeci Etopya Ordusundan ayrıl­
ması için çaba sarfetmek.
5- Milli birliğin temini için, bilimsel metotlarla ırkçılığı, mezhep ayırıcılığını, bölücülüğü, aşi­
retçiliği tesirsiz hale getirmek,
eski değer yargıların ve gerici kültürün yerine yeni devrimci bir kültür yaratmak.
sı
3- Yabancı sömürgeci kültürün yok edilip yerine milli kültürün gelişti­
rilmesi.
4- Halktan çalışınıyacak durumda ve
devrim esnasında sakat olanlara yardım edilmesi.
5- İşçi, kadın ve ö~renci örgütlerinin kurulmasını desteklemek.
e-Dış politikada:
I- Bağımsız, ilerici,sömürgecili~e
ve Emperyalizme karşı bir politika
gütmek.
2- Arap ve di~er Afrika halklarının
ırkçılığa,
gericili~e, sömürgeciliğe,
karşı mücadelelerini
emperyalizme
desteklemek.
işçi sınıfının
savaşındaki yeri:
III- Eritre
kurtuluş
ulusal
İtalyanların Eritre'yi sömürgeleş­
tirdi~i dönemde Eritre, Feodalizmin
Eritre Feodal top
başlangıcındaydı.
lumu lüksün ve varlığın içinde yüzen
beyler, şeyhler,asilzadeler ile e~
zilen topraksız köylülerden, küçük
toprak sahibi köylüler ve çobanlardan teşekül etmekteydi. Eritre iş­
çi sınıfı Eritredeki Feodal toplumun gelişmesinden do~adı. İlk.~p.e­
fa İtalyan sömürgecilerinin gelişiyle, kapitalist üretim biçiminin
yayılmasıyla doğdu. Bu dönemdeki yatırım ve sanayi, sömürgeci Ülkedeki
sanayiyi beslemek için yapılmaktay­
dı. Nesela Italya I932 den itibaren
Eritre'ye milyonlarca lira aktardı.
Bu paralarla yollar, askeriyenin ihtiyaçlarını giderecek hafif sanayi
dalları ve harnınade kaynaklarını sömürmek için yatırımlar yapıldı. Bütün bunlar Eritre halkına daha çok
fakirlik ve zulüm getirdi. Eritre
yeraltı kaynakları bakımından zengin bir ülkedir. Altın, bakır, kömür, krom, mermer'in yanında tarım
ve hayvancılığıda elverişlidir. Sanayileşme ilk defa I943 başlarında
şehirlerde gelişti. 30 firmada yaklaşık olarak 4000 işçi ve 6000 mevsimlik işçi çalışmaktaydı. Tüm bu
saydıklarımız Eritre'nin sosyo-ekonomik yapısını de~iştirdi. Ülkede
yeni bir üretim biçimini yarattı.
Emperyalizmin yaşaması kapitalist
üre~im ilişki~er~n~n yayılmasına,
yenı
ve ucuz
ışgucune,
harnınade
kay-
naklarını elde etmesine bağlıdır.
~unun içinde her tarafa yayılmak
ıster. Eritre'de kapitalist üretim
ilişkilerinin gelişmesiyle az topraklı köylülerin çoğu yeni siste-
daha çok ezilmeye ve
somurulmeye maruz kaldılar. Toprak~
ların belli zengin kişilerin ellerinde toplanması köyden şehire bir
işçi akımını doğurdu. Böylece şehir­
lerde bir yedek işçi ordusu türedi.
K~pitalistler en düşük ücretle iş­
çı çalıştırma imkanını bulabildiler.Eritreli işçiler mesleği olmadıkları gibi Eritreli oldukları
için de hor görülüyor ve en ağır
m~n .. ç~rkında
işlerde
çalıştırılıyorlardı.
a) Eritre
mesi.
işçi sınıfının
örgütlen
!talyan sömürgecilerinin yenilgisi ve Eritre'nin İngiliz mandasına
verilmesi, Eritre milli bağımsızlık
mücade~esinin başlangıcı olmuştu.
A~nı.donemde Eritre işçi sınıfı F,elışmış ve ulusal kurtuluş mücadeles~n~ paralel .. olarak kendi örgütler.ını kurma mucadelesini veriyordu.
Ozel.ve.devlet işletmelerinde çalı­
ş~n.ışçıler kendi sendikal örgütle-
rını kuruyor, daha iyi iş şartları
ve yüksek ücretler talep ediyordu.
I947 de· işçi temsilçileri kendi
sendikal örgütlerinin ingilizler
tarafından resmen tanınmasını istediler. İngilizler bunu redetiler.
Bunun_üzerine Eritreli işçiler sen-
Devamı
sayfa 5. sutun 3.