sürdürülebilir yapılaşma için evrimci mimarlık

sürdürülebilir yapılaşma için evrimci mimarlık

ANKARA - TURKIYE
SÜRDÜRÜLEBİLİR YAPILAŞMA İÇİN EVRİMCİ MİMARLIK
EVOLUTIONARY ARCHITECTURE FOR SUSTAINABLE STRUCTURING
Prof. Dr. H.Semih Eryıldıza* ve Prof. Dr. Demet Irklı Eryıldızb
a
GTÜ, Mimarlık Fakültesi, Mimarlık Bölümü, Kocaeli, Türkiye, [email protected]
b
Maltepe Üniversitesi, Mimarlık ve Tasarım Fakültesi, Mimarlık Bölümü, İstanbul, Türkiye,
[email protected]
Özet
‘Sürdürülebilir Yapı Tasarımı’nın amacı, ekosistem dengeleri
bozmadan çevre niteliğinin iyileştirilmesidir. Kullanıcılara
nitel, nicel, fiziksel ve ruhbilimsel olarak uygun ortamlar
sunulacaktır. Yapı, çevrenin bileşenidir. Canlı ve cansız varlıklar,
ekosistem dengeleri bozulmadan, bir arada var olmalı, insan
sağlığı güven altına olmalı, kaynaklar ekonomik kullanılmalıdır.
‘Makalemizde, eko uyum için geliştirilen uygulama ve yöntem
rehberi özetlenmiştir; yoksulluk ve afetlere karşı yeni planlama
ve tasarım önerileri tartışılmaktadır. Gelişmiş hesaplama
teknikleriyle desteklenen yaşam tasavvurunun kent
planlaması, sürdürülebilir gelişme, yenileme ve toplumsal
ekonomik gelişmelerle bütünleşmesi bu çalışmanın ana
temasıdır. Sunumumuzda, planlama, ve üretiminde, enerji,
çevre kirliliği, denetimi, politikaları ve uygulamaları alanlarında
sürdürülebilirliğe yönelik öngörü ve önerilerimiz ortaya
konmuş, yeni açılımlar ve çözümler üretilmiştir.
Ekotasarım yöntem ve bilgisi, gönençli, mutlu ve dirençli
bir toplum yaratmak için, ‘Evrimci Mimarlığa’ dönüşecektir.
Yoksulluğun azaltılması programları hem uygulanabilir, hem
insancıl hem sürdürülebilir olmalıdır. Mimarlığımızla elde edilen
yapılı çevremiz, insanlığın sağlık, endişelerine yanıtları insancıl
özlem ve değerleri yansıtmalıdır. ‘Doğayla uyumlu planlama
ve yapıları nasıl yapabiliriz?’ sorusunu sorarak; tasarladığımız
mekanların yaşam ve çalışma için daha sağlıklı olmasını,
yenilenebilir enerjiyi daha verimli kullanılmasını, doğal
malzemelerin daha dikkatli ve nazik kullanımını, afet güvenli
olmasını sağlayacağız. Çalışmamızı daha etkin sürdürmek için,
inceleme deneme amacıyla, uygulanmış bazı benzer büyük
projeleri yeniden gözlem altına almamız gerekir;. Batıkent
Yeni Yerleşmeler Projesi, Türkiye’nin en büyük sosyal konut
girişimidir. Bu proje ekotasarım yardımıyla yoksulluğun yok
edilmesi yoluyla toplumsal direnç sağlanması için bir girişimdir.
Bu makalenin yazarları Batıkent’in kurucu takımı içinde
gelişmelere kırk yıl süreyle katılmıştır. Bu nedenle Batıkent,
çalışmamızda yoksulluk ve afetlere karşı yeni ve evrimci bir
mimarlık fikrinin geliştirilmesinde araç olarak kullanılacaktır.
Kentlerin azmanlaşan boyutlara gelişimine karşı; var olan
banliyö ve kasabaların dönüşümünde enformel yerleşimlerin
enerjiyi daha verimli kullanan, kentlerin ekoplanlı sağlıklı evrimi
ile ‘Broadacr kentlerine dönüşmesi için yaratıcı düşüncelerin
teşvik edilmesi çalışmamıza dahil edilmiştir. Eko ve biyo(taklit)
usavurma yöntemlerine karşı evrimci tasarım ve planlama ilke
ve yöntemleri önerilmektedir.
Anahtar kelimeler:Ekolojik Mimarlık, Batıkent, Biyotaklit,
Evrimci Mimarlık
Abstract
‘Aim of Sustainable Building Design’ is to determine principles
for design and planning; Quality of environment will be
improved. Built environment will benignly be united with
natural surroundings. Habitants will be living in sustainable,
natural, healthy, rational shaped environments. Built
environment designed with feasible usage of resources,
healthy environments will be is a part of natural environment.
Animate & inanimate will coexist in balance. A methodology is
proposed for protection & improvement of ecosystems in our
presentation. Ecological design can form different structural
21
2nd International Sustainable Buildings Symposium
22
approaches in each settling area. This methodology will help
designer to reach a synthesis on environment conditions and
approaches. Using natural & healthy materials, innovative
& holistic evoplanning, bio reasoning, advanced computing
on integration of urban planning, sustainable development,
renovation & socio-economic improvements are the theme of
this study.
kitle kırımlarına yol açan küresel felaketler, hızla yayılan yeni ve
Ecodesign methodology uses sustainable energy and materials
recycle and reuse at construction, usage and demolition stages
of built environment. As a result of our research it is proposed
that, poverty alleviation programmed aiming resilience
should not only be utilitarian. They must be humanitarian,
anthropocentric, ecologic and respecting ‘Mother Earth’s
sustainability. Built environment through architecture should
reflect people’s health, values and concerns. Therefore we try to
find answers for the questions of ‘how does one plan and build
in harmony with Nature?’ Batıkent is being one of the biggest,
long terms and lasting example, which will be a very good case
study to work upon in order to evaluate advanced programmed.
Batıkent Project– West City of Ankara as a poverty alleviation
programme’ She will be a tool to be evaluated to a higher level
of development. The idea of Turkey’s biggest social housing
initiative ‘Batıkent Settlement’ was an attempt to eradicate
poverty, aiming to evaluate resilient society by Eco-design.
Authors of this article started and followed the project for more
than forty years. Therefore socio-economic and environmental
effects in low cost housing in Batıkent and others are being
discussed. zararlı sanayileşmemizin yoğun biçimde artışı nedeniyle
How do we design and build our monstrous urban environment
to live and work in, that uses renewable energy with more
efficiency? Towns & ‘Broadacre Cities’ that uses materials
that are gentler on the environment? Rhetoric started with
sustainability evolves to environmental, green, bio (mimicry) to
holistic ecodesign and planning. The knowledge, understanding
and methodology of eco-design are evolved in Evotecture in
order to create a resilient society.
Keywords: Ecological Architecture, Batıkent, Biomimicry,
Evolutionary Architecture
1.Giriş:
salgın hastalıklar, açlıktan ölümler, fosil yakıtlar, insanoğlunun
açgözlülüğü, düşük nitelikli yönetimler, sağlıksız gecekondular,
‘El Nino’ çocuk ölümleri, ırkçı ve kabile savaşları, soykırım ve
çatışmalar çok güçlü toplumsal-politik hareketlerinin ortaya
çıkmasını güçlendiren bazı başlık ve alt amillerdir.
Doğa 20. yüzyıla kadar kendi kendini yenilemiştir. İnsanoğlunun
günümüzde doğa artık kendisini yenileme yeteneğini yitirmiştir.
Çevresel kirlenmenin bu gün yüz yüze olduğumuz biçimde
bozulmasının nedeni eko dengenin bozulmasıdır. Eko dengenin
bozulması başlamasıyla birlikte ekosistemlerin korunması
konusu bütün bilim dallarında katılmıştır. Dünya nüfusunun
yarısından fazlasının
kentlerde yaşadığı günümüzde yapılı
çevrenin de genelin bir parçası olduğunu kavramaya başlamış
bulunuyoruz.
Kendi yuvalarımızı, yüzyıllar önce, becerilerimizi kullanarak
onurla yapıyorduk. Bu beceriler yaklaşık iki yüzyıl öncesine
kadar sürekli gelişiyordu. Atların kasların, rüzgar gücü ve
sanatkar üretiminin olduğu bu ortamda teknoloji devrimi
ortaya çıktı. İlk buharlı makinanın üretiminden sonra ‘atlar ve
kaslar’ çabucak unutuldu. Aradan çok fazla zaman geçmeden
kömür yüzyılı hızla petrol yüzyılıyla değişti.
Son iki yüzyıldan beri doğrusal dünyamızı körlükle yeniden
ürettik, ki bu küstahlık pek çok insanın anladığından fazla
maliyeti oldu. Doğa anamızın bize ne öğrettiğini unutarak
doğrusal üretim süreçlerini başlattık. Bize anlatılan cadı
masalı şöyle idi; Arz bizin kullanımımız içindir, sınırsız kaynak
sağlayıcı ve atıklarımızı bedava temizleyicidir.
Hammadde
kaynaklarına bedava muamelesi çekerek, onlara ancak
ulaşmak ve yakınımızdan kaldırmak için ödeme yaptık. Ancak
muazzam atık yığınlarının kaldırılması için hiç bir şey ödemedik,
böylece başka bir neslin kaynak stoklarını kirlettik. Atıklar
okyanuslara, nehirlere arazi ve havaya bırakılırken,
arzın
bedava servislerinin karşılamayı düşünmedik. (Benyus J.)
Yöntem:
Önerdiğimiz yöntemin asıl özellikleri, her özel duruma
göre yeniden değerlendirilmelidir; aşağıdaki beş adım ağ
bağlantılarını oluşturduğundan emin olmayı sağlayabilir.
A) Hedeflerini ve soruşturma parametrelerini ayarlayın,
B) Sistemleri ve zaman çerçevesini yalıtarak temel etik
ve sorunlar analizini yaparak amaçlanan müdahaleleri
belirleyin,
C) Yükümlülükler ve gereksinimleri çözümleyin, kaynakları
değerlendirin, mevcut durumu ve çalışma alanı içine ve
dışına doğru olan akımları teker teker ölçüp, tespitler yapın
‘Büyümenin sınırları’, kent yoksulluğunun hızlı artışı, kirlilik ve
D) katılmalıdır.
28 - 30th May 2015 | Ankara - TURKIYE
oluşan gübre için organik çamur üretmek ve biokütle üretimi
D- Müdahale edin,
E) Denetleyin ve değiştirin: Değerlendirme: eylemlerinin bir
için ekin beslemek için planlanabilmelidir.
sonucu olarak değişiklikleri tablolaştırın, çözümle, yeni
iyileştirmeler için uygulamaları önerin.
2. Sürdürülebilir Yerleşim İlkesi
Sürdürülebilirliğe adanmak ‘Ekolojik Sürdürülebilir Gelişme’
(ESG) rehber ilkesini izlemek anlamını taşır. Ve insanların
sağlığı doğal çevre, toplumsal adalet ve en ileri refahı güvenlik
altına alacak sürdürülebilir uygulamalardır. Dünya Mimarlar
Birliği’nin 1993 de yapılan (UIA) Şikago Kongresinde Dünyada
bulunan bir milyondan fazla mimarların örgüt temsilcileri
inanılmaz bir heyecanla tartışıp oybirliğiyle oyladıkları
bir Mimar Bildirgesini yayınladılar. ‘Kentleşen dünyada
sürdürülebilir insan yerleşimleri ‘ne bağımlılıklarını bildirdiler.
Bu makalenin yazarı da Bildiri taslağı üzerinde çalışan hazırlık
komitesinde görev yapmıştı. Sürdürülebilir Yerleşimler İlkesi
Bildirgesi özeti aşağıdadır;
‘Gelişen toplumların kentleşen dünyasında, ekosistemlerin
taşıma kapasitesinde kalacak biçimde
kullanımına,
kaynakların verimli
tedbirlilik ilkesini dikkate alacak yaklaşıma,
bütün insanlığa, özellikle dezavantajlı ve incinebilir gruplara
sağlık güvenlik ve doğa ile uyumlu üretici bir yaşam
sağlanmasına ve onların ekonomik ve toplumsal gelişmelerini
ve çevre korumayı sağlayan kültürel mirasına ruhi ve kültürel
23
değerlerine kendimizi adıyoruz. Böylece ulusal sürdürülebilir
gelişme hedeflerine de katkı sağlanacaktır. Toplumsal olarak
bütünleşik, ulaşılabilir ve uygun, ayrımcılık ve aşağılama ve
diğer ayrımcı politika ve uygulamalara karşı mücadele eden,
herkesin özellikle kadın, çocuk engellilere yoksulluk içinde
yaşayanlara dezavantajlı ve incinebilir grupların haklarına
saygı gösteren insan yerleşimlerinin teşvik edilecektir.’ (http://
www.unhabitat.org/ declarations/ch-3b.htm)
3. Sürdürülebilirlik
Ekolojik anlamda sürdürülebilirlik, kaynaklar arasında girdiçıktı
dengelerinin
sağlanmasıdır.
Kendi
kaynaklarımızın
sınırları içinde yaşama yeteneğimiz isteklerimizin sınırları
ve sistemimizin
‘taşıma kapasitesi ‘ne bağlıdır.Düzeltici,
dengeli ekosistemler yaşamın sürmesi için gereken kaynakları
sağlarlar. Sistemleri gereksinimleri için gerekenden daha fazla
Şekil 1. Linz Güneş Kenti- Avusturya
Şekil 2.Ecolonya
4. Eko Tasarım ve Batıkent gerginlikler yararlı sistem kaynaklarını içine entegre edilemediği
Araştırmamızın ilk bölümünde ekosistemlerin korunması ve
geliştirilmesi için bir metodoloji önerilmiştir. Ekolojik tasarım,
her yerleşim bölgesinde yapısal olarak farklı yaklaşımlar
oluşturabilir. İklim, enerji, malzeme, sistemin fiziği ve yapının
strüktürel temelini oluşturan biyoloji gibi bütünleştirici
takdirde
kavramlar ekolojik tasarım ölçütleridir..
kaynak üretebildiğimiz ölçüde, sistemleri zarar vermeden hasat
seçeneği; “besleyici kapasitesi” sağlanabilir. Sürdürülebilirlik
aynı zamanda dış gerginliklere direnci ifade eder. Kirleticiler gibi
yükümlülüklere
dönüşür.
“Atık”ları
kullanarak
“kaynak” üreten sistemler, biyotik matris sürdürülebilirliğini
bertaraf edilmesi gereken bir yükümlülük olarak, yerine bir
Amacı, doğal çevresi ile birleşik olabilir gerekliliği her türlü, göze
tasarım ve planlama esasları belirlemektir. Bu metodoloji çevre
şartlarına ve yapay çevre planlamasına yaklaşımlar üzerine bir
kaynak olarak kabul edilmelidir, bitki atıklarının çürümesiyle
bileşime ulaşmak için tasarımcıya yardımcı olacaktır.
artıracaktır. Örneğin, dışkı malzemesi sadece bazı maliyetle
2nd International Sustainable Buildings Symposium
İşlemlerle ekosistem üzerinde en az olumsuz etkiye sahip
canlı bir atmosfer oluşturulacaktır. Kentsel yaşamın sorunları
görmezden gelmek yerine yeni bir yaklaşım getirmek için
kabul edilmesi sosyo-kültürel gereksinimleri karşılar ve çevre
sorunlarını çözecek doğru bir yoldur.
4.1. Yoksullukla mücadele programı örneği olarak Ankara
Batıkent Projesi
ana başlıkları aşağıdaki biçimde tanımlanır:
Proje, daha yüksek bir gelişme seviyesine varma amacıyla,
üzerinde çalışılacak bir araç olacaktır. Türkiye’nin en büyük
sosyal konut girişimi ‘Batıkent Yerleşkesi’ fikri Eko-tasarım
yoluyla daha esnek topluma ulaşmak amacıyla, yoksulluğu
ortadan kaldırmak için bir girişim oldu. Bu makalenin yazarları
projeyi başlatan ekibin içinde yer aldı ve kırk yıl boyunca aktif
olarak projenin gelişme aşamalarını izledi. Bu nedenle düşük
maliyetli; toplu- konut projesi örneği olarak projenin sosyo-
•
“Sürdürülebilir, doğal, hayatla ilgili, sağlıklı, akılcı biçim,
konum, yön
ekonomik ve çevresel etkileri tartışılıyor.
•
Denetimli veri işleme, hesaplanmış izolasyonlu tasarım
•
Kolektör, güneş pili, ısı pompası, ışık tüpü vb. etkin enerji
kullanımı
•
Yağmur suyu, yeraltı ve bina sularının kullanımı
•
Doğal ve sağlıklı malzemeleri kullan
•
Yakın ve uzak ortamlarda ‘kullanışlı’ flora ve fauna
gerçekleştirilmeli, korunmalıdır.
Ekolojik mimari, doğanın bir parçası olarak, yapılı çevrenin
yapım, kullanım ve yıkım aşamalarında sürdürülebilir enerji ve
malzemelerin geri dönüşüm ve yeniden kullanır. (Evotecture
aşamaların anlamlarını değiştirir.) Makalemizde ekotasarımın
4.2. Deneysel Usavurma Aracı olarak Batıkent
Yoksulluk ve afetlere karşı dayanıklılığa karşı yeni ve evrimci
bir planlama anlayışı geliştirilmesi araştırmalarında Batıkent
zengin deneyimiyle düşünsel bir araç olacaktır. Daha yüksek bir
gelişme düzeyini araştırmak için bir araç olarak kullanılacaktır.
Batıkent Türkiye’nin en büyük sosyal konut girişimidir. 1970’li
yıllarda toplumun dayanıklılığını arttırmak amacıyla, yoksulluğu
ortadan kaldırmak girişim oldu. Batıkent’te düşük maliyetli konut
yapımının toplumsal, ekonomik ve çevresel etkileri tartışıldı.
Yoksulluk ve tehlikelere karşı evoplanning yeni bir model
gereklidir. Batıkent düşük maliyetli konut ve diğer durumlarda,
sosyal, ekonomik ve çevresel etkileri tartışıldı.
24
Şekil 3. Ekokent kavramının planı
Şekil 4.Batıkent Nazım Plan
•
Yapı, biçim, malzeme ve özellikleriyle potansiyel sorunlar
ve bölgedeki tehditlere karşı afet güvenlik tasarım
•
“Çevre dostu” ve “hafif” yapılar.
Şekil 5. Batıkent: Eko yerleşim için Eşyükselti eğrilerinin, Eğimlerin, Jeolojik yapı ve arazi kullanımı çözümleme önerileri
28 - 30th May 2015 | Ankara - TURKIYE
Proje Ankara Belediyesi’nde 1974 yılında ‘Akkondu’ olarak
başladı. V. Dalokay yeni Belediye Başkanı ve Mimar Semih
Eryıldız ‘Gecekondu Sosyal Konutlar Müdürü oldu. Batıkent
Ortadoğu coğrafyasında tek ve en büyük kentsel yerleşim
yeridir. Proje 1979 yılında Kent-Koop. kurulması ile uygulamaya
başlanmıştır. Günümüzde Batıkent bir milyon yaklaşan nüfusu
ve üstün özellikleriyle günümüzde Başkentin merkezi olma
yolunda hızla gelişmektedir. Batıkent, var olan sağlıksız ve
sürdürülemez yaşam koşullarına karşı sosyal, kooperatif,
stratejik bütünsel ve sürekli planlama sürecidir. (Eryıldız 1994)
Ortakları kooperatifler , merkezi hükümet , Ankara belediye ve
Kent (Şehir ) - Koop idi .
Batıkent Proje toplu konut ve toplu konut yönetimi için
yapılmıştı .Zamanında Batıkent için özel olarak geliştirilen
çözüm ortaklığı modeli herhangi bir iş girişimi modeline
uygundur .
Eğim, jeoloji, orman- su dokusu, flora - fauna , su kaynağı
gibi fiziksel özellik; arkeolojik değerlendirme ve demografik
çözümlemeler zorunlu olduğu gibi planlamada kullanılmak
üzere ayrıntılı çözümleme ve tipoloji sınıflamaları yapılmıştır
. Bileşim haritalara göre, ilk olarak, çevresel bölge- yeşil
alan dengesi sağlanmış, ikinci olarak kentsel tarım ve üçüncü
şehir ormanları kuşakları planlanmış ve uygulanmıştır. Kırsal
alanların permakültür ilkeleriyle dönüşümü alanın turizm
için uygunluğunu korudu. Ticari faaliyet alanları ve dinlence
bölgeleri, eko plan ilkeleriyle üretilen uygulama haritalarına
göre inşa edilmiştir. Bu haritalar, coğrafi bilgi sistemi gibi uygun
olarak Eryaman ve Sincan Batıkent bölge ile aynı anda başladı.
Ankara makro form belirlemede kuzey güney doğrultusunda
ve demiryoluna paralel doğrusal “ Koridor” diyagramı kabul
edildi . Eryaman ve Sincan bölgesi gelecekte nüfus gelişim ve
hedef önemli bir parçası olarak önerildi. 1979’da Hükümetin
Sivil inisiyatif olan Batıkent’e devletçi bir müdahale niyeti
ortaya çıktı; Eryıldız sekretaryasını yaptığı, Orhan Eyüpoğlu
başkanlığındaki hükümet - parlamento ortak komitesi
çalışmalarına Eryaman, Beylikdüzü, İzmir - Bayraklı, kalkınma
stratejisi ve gelişme planı önerdi; Böylece Batıkent’in özerkliği
kurtarılırken, hükümete ilgilenebileceği daha geniş toplu konut
bölgelerinin yolu gösterildi. Ama bu öneriler başlatmak için 20
yıl geçti.
Şekil 6. Özgür Kooperatifinde 30 yıl kullanıldıktan sonra
eko yenileme konusu olan konut
25
veri tabanıyla yedeklenmiştir.
Günümüzde sıradan bir gereklilik olarak görünen bu uygulama
40 yıl önce son derecede zor ve masraflı sayılıyordu. Bölge
hakkında herhangi bir bilgi, E_R diyagramı , sakinler hakkında,
yaş, cinsiyet, eğitim, gibi bilgiler Haritalarda bir tıklama ile
elde edilebilir hale getirilmiştir. Ankara Metropoliten Planlama
Bürosu 1960’ların sonunda, bölgesi için ilk büyükşehir kalkınma
şemasını üretti. Bu şema aşağıdaki ilkelere dayanmaktadır:
•
Çevre koruma
•
Toplumsal hedefler
•
Bölgelem hedefleri
•
Varılması istenen somut hedefler
•
Kentleşme hedefleri
Bu ilkelere göre Şehir Batıkent küçük yerleşim alanlarında
birleşik komün başına 5000 kişi mahalle üniteden oluşmaktadır
. Su enerji ve besini kendine yeterli, alışveriş, kreş ve spor
gereksinimlerine tam yanıt veren yaya- bisiklet uzaklığında
dört mahalle şehir toplu ulaşım ağına tramvaya bağlanır.
Tramvay ağları metroda toplanır.
Ankara Master Planı için, 1970’lerın sonunda ilk büyükşehir
kalkınma şeması planlandı . Kalkınmanın önemli bir parçası
Şekil 7. Ekoyenileme Banyo ve WC gri suları, doğal, saflaştırılmış olmak bodrum toplanan ve bahçede kullanılan Evi Gri su Güney Cephe, şehir kanalizasyon bağlandı.
Planlama kaynak kullanımı, toplumsal duyarlılık, ısı yalıtım
uygulamaları için çok sıkı kurallar gibi ayrıntılar enerji kullanımı
(20 yıl uygulandıktan sonra, bu uygulamaların tüm Türkiye için
zorunlu hale geldi) birçok alanda öncü idi. Batıkent Projesi
300.000 nüfus için 55.000 sardılar. Bu hesap, 2007 yılında,
500,000 geçti, ve 2014 yılında şehirler prestijli merkez olma,
bir milyona ulaştı. Türkiye’de Batıkent ve sivil ve demokratik
katılımı ile diğer yabancı ülkelere benzer yirmi-iki proje ana
yaklaşım olarak elinde bulunmaktadır. Belediyeler liderliğinde,
Sendikalar, tüccarlar, zanaatkarlar, esnaf örgütleri, vakıflar,
başlıca üç önemli bir gerçeklik haline gelebilir, Kent-Koop’a
katıldı. Mesleki, toplumsal ve kültürel alanlarda birbirlerine
yardımcı olmak için geliştirildi. Ancak, farklı siyasi kargaşa
adlı bu ortak fonksiyonları ve büyük alanlarda özel kuruluşlara
teslim edildi.
2nd International Sustainable Buildings Symposium
program ve siyasi adımlar sistematik planlamalar,
kapsamlı seçenek ve örgütsel koşullar ‘Stratejik Çevre
Etki Değerlendirme’ sinde yer almalıdır. (Yeang K.) Kentsel
tasarımda ve yeşil alanların sürekliliği ve doğal kimlik yanında
yaya ve bisiklet yolları gelecekteki eko mimarlığımız için
vazgeçilmez ölçütler olmalıdır. Bölgelerde ekolojik mastır
planlama uygulanmalıdır. İyi bir yaşam için ortamı oluşturmak
için, binalar her açıdan güneş enerjisine açık olması gerekir.
(Frazer J.)
Şekil 8. Batıkent’te Örnek bilimsel güneş araştırması
(Akademililer: AA;Harb-İş: BB;tez-Koop:CC; ODTÜ’lüler
kooperatiflerinin yerleşimi)
4.3. Eleştri ve Eko-Yenileme Gereksinimi
Batıkent’te önerilen ekolojik tasarım ilkeleri çeşitli yönleri
vardır, ama çok az bazı komşuluk biriminde ve çok sınırlı
biçimde uygulanmıştır. Temel yaklaşımlardan biri olan ‘hayat,
yeni bir yaşam için bütünsel planlama’ başarılı olamadı.
26
Bölgede yapıların içinde geçen 30 yıldan sonra, binalar ve
sosyo-kültürel alt yapıları çok fazla tadilat gerektirmektedir.
Uygulama aşamasında ilk planlama aşamalarında önerildiği
gibi bölgesel özellikleri dikkate alınarak iyi örgütlenmiş
ekolojik yaklaşımı ile birlikte yapılabilse ve özel kuruluşlar
ile ekomimarlık firmalarının entegrasyonu sağlansaydı
bu yenileme gereksiniminin önemli bir bölümü ortaya
çıkmayabilirdi Bu nedenlerle, mevcut yapı stokunun ekolojik
yenileme gereksinimi ile birlikte ekolojik yeni sitelerin inşaatı
en önemli sorunlardan biri haline gelmiştir. Bu bağlamda,
Batıkent-Türkiye’de bir eko-ev olarak var olan sosyal konut
ünitelerinin bazılarında bir örnek eko yenileme projelerinin
nasıl yapılacağının önce akademik ortamda daha sonrada
uygulamak istendi. Akademik alandaki başarılı çalışmalar
uygulamaya geçirilemedi. Batıkent örgütlenmesinin tek tip
büyük bir ideolojik katılık gibi görülmesi gelişimi engellemekte
sorunlu algılanmaktadır. İnsanlar medya tarafından kirli,
yenileme çalışması gibi kötü, kabul ve insanlar gelişimine karşı
Evrimci mimari, teknolojiye kendisi aksi üzerinde bir reddiyedir.
Bilgisayarlar sanayi devriminin nihai sonuçlarından biri olarak
yaratılmıştır. Tarih geleceği belirlemez, evrimci mimarlık
geleceği tasarlamak için büyük bir potansiyele sahiptir.
Bilgisayarlar çağdaş dünyanın gelecekteki tasarımları için
kaçınılmazdır ve eko ‘bu teknoloji olmadan mümkün değildir’
anlamına gelse bile, çağdaş bina sakinlerinin bilgisayarları
terk edeceğini hayal etmek zordur. Evrimsel mimarisi doğadan
çok fazla ilham almakta ve onu mümkün olduğunca taklit
etmekte ve doğayı aşmak için çalışmaktadır. Taklidin en büyük
örneklerinden biri kobralar yılanın cildinin taklidi olarak doğal
evrimin bir sonucudur ve doğal çevreye çok benzemektedir.
Joost Rekveld’in “Organik” adlı kısa makalesinde, 1961 yılında
William Katavolos tarafından yayınlanan kısa ama ütopik
metne gönderme yapmaktadır.
Katavolos hazır çorba bardağı gibi önceden programlanmış bir
kaç kimyasal bileşenlerin karıştırılması ile inşa edilecek evleri
sağlayan bina teknolojisine yönelik yeni tür bir uzgörüsü var.
‘Bu kimyasalların moleküler yapışı ile ilgili gerekli bilgileri hızla
kazanıyoruz. Yerleşik davranışına ek olarak özel bir programı
olacak malzemelerin üretimi gerekli teknikler sağlandıktan
sonra mümkün olacaktır, ancak çalışmalar hala alt mikroskobik
aşamasındadır. Bu gelişmeler sayesinde bir miktar toz, mümkün
olacak miktarlarda alınarak dakikalar içinde, içine genişleterek
onları küreler, tüpler ve kafeslere önceden belirlenmiş biçimlere
dönüştürebilir. Sabah banliyölerde kentler oluşturmak için bir
araya gelip, ve kültürel ihtiyaçları için diğer müzik veya benzeri
gece hareket halinde yeni yaşam talepleri ‘sosyo-politik
desenleri üretecektir ‘(Rekveld J.)
tepki gösterdi. İdeal ütopik şehir fikri pratik değildi.
5. Dayanıklı ve Evrimci Mimarlık
Dayanıklı ve esnek sistemler ‘Azaltılabilir Ölçüler’ ilkesiyle
ilişkilendirilebilir. Böylece çalışmaz hale gelene kadar nispeten
düşük seviyelerde, tatmin edici ve verimli olarak çalışabilirler.
Bir sistem karşıt yan etkilere sahip olmamalı, ancak yeni bir
tür kaynak haline gelmelidir. Çevresel Taşıma kapasitesi
hesaplanmalıdır. Standart sosyal-ekonomik parametreler
Şekil 9. Münih’te bulunan bir biyomorfik mimarlık örneği
5.1. Sibernetik ve Değişim
Bilgi sistemi belki de sahip olduğumuz en güçlü araçtır.
28 - 30th May 2015 | Ankara - TURKIYE
Bu biyoloji ile birlikte Evotecture en önemli bölümünü
geliştirecektir. Bu bir organizma veya sistem gelişimine benzer
biçimde gelişecektir. Malzeme ve kaynak akımı biyolojik olarak
sindirim sistemi benzer kabul edilir ise, o zaman, bilgilerin
akışı ile sürekli yeni girişine uygun olarak kaynak akımlarının
ayarlanması da sinir sistemine benzer olarak kabul edilebilir.
Bu denge, sistemin homeostatik dorukta kalmasına izin verir.
Sistem o platonun ötesine zorlanırsa, sisteminde saklı duran
yeni bir dizi karakteristiğin önünün açılmasına sistemik bir
değişiklik olmasına yol açabilir. Örneğin bir orman yangını
mevcut ekosistemi yok ederken yeni türlerin evrimini içinde yer
BIM (Yapı Bilgi Modelleme) ve ilgili işbirliği araçları ve
uygulamaları tasarım bir dizi entegrasyon, çapraz disiplinli
yerleştirmeyi etkinleştirerek bilgi ve platformları ve zaman
çizelgelerine eşgüdümlemektedir. Hızlı prototipleme ve diğer
3D baskı teknolojileri giderek daha geniş kitlelere, temsili ve
işlevsel hem de fiziksel eserler, hatta mimari ölçekte, anında
üretim sağlamaktadır. (Açık Kaynak Mimarlık)
alacağı bir ekosistemi başlatabilir.
Şekil 12. Nottingham,İngiltere ve meslektaşlarının meslek Üniversitesi Yong Mao: Şekil 10. Biyotaklit tam olarak doğadan esinlenen bir alandır. Stanford Üniversitesinde gecko tipini sergilemek üzere
üretilen yapışkan yüzey ve esin kaynağı olmuştur; http://
www.designboom.com/contemporary/biomimicry.html
Kitle tüketimi, standartlaştırmanın yerini özelleştirici
algoritmalar üretilmesini sağlayacak ilgili ancak farklılaştırılmış
tür tasarım nesneleri almaktadır. Grasshopper, üretken
bileşenler, Revit ve Dijital Proje gibi parametrik tasarım araçları,
tüketicileri, yeni kullanıcı gruplarını etkinleştirerek, sıradan
insanları tasarıma katmakta, sanal tasarımlarda gezinmek,
maliyet seçeneklerini dizilerini deneyim ve test etmek, düşük
maliyetli tasarımlar hakkında karar hakkını, tasarımlarını
etkilemek, değiştirme gibi benzeri görülmemiş hakları eskiden
salt tüketici gibi görünen sıradan insanlara sunmaktadır.
Açık kaynak kodları ve yazıları, bilginin paylaşmasıyla ve
karşılaştırma yoluyla tarihsel birikiminin hızlandırılmakta,
toplu modüler bileşenlerinin üretimini optimize etmekte,
dizayn topluluklarını etkinleştirmektedir.
Şekil 11. Biyotaklit tam olarak doğadan esinlenen bir
alandır. Stanford Üniversitesinde gecko tipini sergilemek
üzere üretilen yapışkan yüzey ve esin kaynağı. http://
www.designboom.com/contemporary/biomimicry.html
Şekil 13. Evrimsel mimari şekil ve uzay 2006 Sergisi, Zeche Zollverein, Almanya Bu uygulamada Ultra - hafif
3D - Baskı Kirişler Fraktal Yapılar kemik yapısından
esinlenmiş olup çelikten 10,000 kat daha güçlü hafif
3D -Baskı kirişler üretilmektedir; Malzeme bilimi ve 3D
baskı teknolojisi kombinasyonu belli bir yük ve bir
amaç için sayesinde, atık ve maliyeti de çok azaltarak,
özel taşıyıcı elemanlar, kirişler yapabilir. 6. Sonuç
Biyo akıl kullanan, gelişmiş hesaplama teknikleri ile
desteklenen, yaratıcı ve bütünsel sürdürülebilir gelişme,
yenileme, toplumsal-ekonomik gelişmeyi amaçlayan evrimci
planlama bu makalenin konusu olmuştur. Gelecekteki Emarlık
çalışmalarında İstanbul, Batıkent veya benzeri örnek olay
çalışmalarında kullanılmalıdır.
Emarlık Felsefesi, insan yapımı dünyanın kendi bilgelik ve süper
yaratıcılık özellikleriyle insanlığın, kesintisiz, alçakgönüllü ve
iyi huylu bir ortam oluşturmak için doğal ortama dahil olmasına
yöneliktir. Kuramın dışına çıkıldığında değişimin tam başlangıç
aşamada olduğumuzu görüyoruz. Ana hedef sadece çağdaş
yaşamın içine nihai tasarımını radikal biçimde geliştirecek
teknoloji kullanımı değildir. Hedef tasarımın kendisinin herhangi
bir eko– gadget (araç- aygıt) kullanmadan çevrenin bir parçası
olarak çalışmasıdır.
27
2nd International Sustainable Buildings Symposium
Çizelge 1. Ekotasarım biçimlerinin karşılıklı çözümlemesi
28
Bu ‘araçsallık dışı’ yaklaşıma Emarlık denir. Emarlık yaklaşımı,
malzemenin dayanıklılığı ile somutlaşan enerji, su ve enerji
kullanımı yanında, aynı zamanda, yerel çevre üzerindeki
binanın etkisinin de değerlendirilmesi açısından bakmaktadır.
Biyoklimatik yaklaşımda, daha rahat koşullar sağlamak
amacıyla, enerji tasarrufu ve çevresel etkinin azaltılması için
tasarım çözümlerinde yerel iklim özelliklerinin entegrasyonunun
sonuçları vardır ve bu çözümler yapı malzemesi ile sınırlı
değildir;. Teknoloji evrimci mimariyi canlandırmakta, Emarlık
temel yaklaşımı bilgisayar, yazılım ve hesaplama tekniklerinin
birlikte kullanılmasıyla canlanmaktadır. (Kaçmaz F.O.)
Temel ve en bilinen dijital araçlar Biçim gramerleri, Lindenmayer
sistemleri, parametrik tasarım, fraktallar, ajan tabanlı sistemler,
genetik mimari ve hücresel otomasyon uygulamalarıdır. Bunun
dışında, bilgisayar dünyası fütüristik görünümü ‘açık kaynaklı
mimari’ sunmaya başladı. Standardizasyon yerine, kitlesel
özelleştirmeyle, ilgili ve farklılaştırılmış türlerinin üretimi
sağlamak için tasarım nesneleri algoritmaları değişti.
Ekolojik, yaşam ve evrimci üç yaklaşım bir su damlasının
sonunda kendi dengeli yapısını bulması gibi birleştirilecektir.
Doğa tarafından yaratıldık; bu nedenle, oluşturduğumuz tüm
eserlerimiz de doğanın bir parçasıdır.
Doğaya zekamızı ve örgütlenme yeteneğimizi eklememiz
gerekir.
Kaynaklar
[1].
[2].
[3].
[4].
Actar,´´Verb Natures,´´ Acter, (2008).
Aldersey-Williams H., “Towards Biomimetic Architecture,” p. 279.
Belediyesi, ‘Batıkent Yerleşimi Yapılabilirlik Raporu’
Ankara İzmir DEÜ ŞBP Bölümü Öğrenci Çalışmaları, Kent-Koop
publications: 33,1984
[5]. Bentley P. J., ´´Evolutionary Design by Computer´´, San Francisco,
CA, Morgan Kaufmann , int., pp 4-5 (1999).
[6]. Benyus J., ´´Biomimicry - Innovation Inspired by Nature´´, William
Morrow Paperbacks, (2002)
[7]. Biomimicry Institute, “Case Studies” http://www.biomimicryinstitute.
org/ case_studies.php (20.03.2010), 16:40
[8]. Bob B., McLennan J., “The Living Building: Biomimicry in
Architecture, Integrating Technology with Nature” BioInspire, 18
07.17.04 (2003)
[9]. Charles J., Grosskopf K., “Radical sustainable construction:
envisioning next-generation green buildings” (12th Rinker
International Conference, Sarasota, Florida, USA 19-22 September
2006)
[10]. Coady T., AIA, MAIBC, MRAIC, LEED® AP,“Living breathing buildings”
(2007).
[11]. David J. - Biomimicry Naturally., http://www.mrjolly.co.uk/ Portfolio/
Biomimicry/David%20Jolly%20- %20Biomimicry%20Naturally%20
2008.pdf. –30.03.2010, 12:05
[12]. Eryıldız H. S. 1994 ‘Ekokent’ Gece yayınları, Ankara- Turkey
[13]. Eryıldız H. S. 1996 ‘Batıkent’ İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbulTurkey
[14]. Frazer J., ´´An Evolutionary Architecture,´´ (1995) www.aaschool.
ac.uk/publications/ea/intro.html, 5.11.2012, h9.48
[15]. Frazer J., ´´An Evolutionary Architecture,´´ (1995) www.aaschool.
ac.uk/publications/ea/intro.html, 5.11.2012, h9.48
[16]. Green K.E., “The ‘Bio-logic’ of Architecture”, (2005)
[17]. Heo J.Y., ´´ A study for evolutionary design by computer,´´ www.
aac.bartlett.ucl.ac.uk/ve/heo/Theorypaper.htm, 14.12.2012, h12.08
[18]. http:// www.unhabitat.org/ declarations/ch-3b.htm
[19]. http://agreenliving.org/tag/bridge/ 03.1.2013, h11.04
[20]. http://biomimicry.net/about/biomimicry/lifes-principles/ 28.10.2012,
h9.56
[21]. http://en.wikipedia.org/wiki/Bionic_architecture (16.05.2010), 21.00
[22]. http://en.wikipedia.org/wiki/Open_Source_Architecture#Design,
22.12.2012, h7.18
[23]. http://www.archdaily.com/tag/villa-nurbs/, 3.1.2013, h4.58
[24]. http://www.architecture.com/Awards/
RIBAInternationalAwards/2012/Solaris/Solaris1.aspx, 3.1.2013,
h5.38
[25]. http://www.designboom.com/contemporary/biomimicry.html
28.10.2012, h8.58
[26]. http://www.jstor.org/pss/430722 Architecture and the Aesthetic
Appreciation of the Natural Environment
[27]. http://www.pbs.org/flw/legacy/essay1.html (16.05.2010), 20:15
[28]. http://www.scribd.com/doc/111582711/Structuri-Speciale-Proiect153A-2012, 3.1.2013, h12.35
28 - 30th May 2015 | Ankara - TURKIYE
[29]. http://www.unhabitat.org/declarations/ch-3b.htm
[30]. http://www.yalereviewofbooks.com/archive/winter03/review03.
shtml.htm - The Golden Ratio: The Story of Phi: The World’s Most
Astonishing Number Mario Livio Broadway Books,
[31]. Kacmaz Faruk O., ´´Ecologic architecture, comparative analysis
Yeang & Foster´´ (2013)
[32]. Kelly K., ´´Out of Control: The New Biology of Machines, Social
Systems, and the Economic World´´, Cambridge: Perseus Books, 3
(1994).
[33]. Kolarevic B., “Digital Morphogenesis”, Architecture in the Digital
Age- Design and Manufacturing , Taylor & Francis (2005)
[34]. Lee C, “Bios Design Collective - The thermal organism and
architecture”, ACADIA (2008).
[35]. LEED-http://www.usgbc.org/ (31/05/2010- 21:25)
[36]. Mauro C., “Architecture and Biological Analogies, Finding a
generative design process based on biological rules”, (PHD thesis,
Universidade Tecnica de Lisboa, Portugal (2006).
[37]. Nikos S.A, “Anti-Architecture and Deconstruction” Solingen,
Germany: Umbau-Verlag, page 142 (2004).
[38]. Nikos S.A., “A Theory of Architecture” Solingen, Germany, UmbauVerlag, (2006).
[39]. Nikos S.A., Masden K. G., “Architecture: Biological Form and
Artificial Intelligence”, The Structurist, 45/46: 54-61(2006)
[40]. Pawlyn M., ´´Biomimicry in architecture´´, Riba, 1 (2011).
[41]. Pearce P., “Structure of Nature Is a Strategy for Design”, Leonardo,
(1981).
[42]. Rappaport, N. “Deep Decoration,” Architectural Journal, (2006).
[43]. Rekveld J., ´´ Organics and evolutionary architecture,´´ (2007)
http://www.lumen.nu/rekveld/wp/?m=200707
[44]. Rekveld J., ´´ Organics and evolutionary architecture,´´ (2007)
http://www.lumen.nu/rekveld/wp/?m=200707
[45]. Rykwert J., “Organic and mechanical,” Res 22 (Autumn 1992): 13
and 17.
[46]. Turner J. S., Soar R. C., “Beyond biomimicry: What termites can tell
us about realizing the living building”, First International Conference
on industrialized, Intelligent Construction (I3CON) Loughborough
University, 14-16 May 2008)
[47]. Wigley M., “Recycling Recycling in ECO-TEC: Architecture of the InBetween´´, New York: Princeton Architectural Press, 40 (1999).
[48]. www.aac.bartlett.ucl.ac.uk/ve/heo/Theorypaper.htm, 14.12.2012,
h12.08
[49].www.eeca.govt.nz
[50].www.hta-arch.co.uk
[51].www.trhamzahyeang.com
[52]. Vicki W., “Biomimicry solution hidden in plain sight- Citizens League
for environmental Action
[53]. Yeang K. ‘A Manual for Ecological Design´, Wiley, (2008).
[54]. Zhao X. S., Su F., Yan Q., Guo W., “Templeting methods for
preparation of porous structures”, Journal of Materials, (2006).
29