BTK 2008 Faaliyet Raporu - Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu

Transkript

2008
Faaliyet Raporu
Bu Faaliyet Raporunda yer alan bilgiler ve veriler kaynak gösterilmeden kullanılamaz.
© 2009
ÇİZELGELER ....................................................................................................................................................................................................7
ŞEKİLLER ...........................................................................................................................................................................................................9
Önsöz............................................................................................................................................................................................................... 11
Misyon, Vizyon ve Temel Değerlerimiz .................................................................................................................................... 13
Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurulu........................................................................................................................................... 13
Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu ....................................................................................................................................... 16
1. Elektronik Haberleşme Pazarı ................................................................................................................................................... 19
1.1. Sabit Pazar ...................................................................................................................................................................................... 22
1.2. İnternet ve Genişbant ............................................................................................................................................................. 27
1.3. Mobil Pazar .................................................................................................................................................................................... 32
2. Rekabete İlişkin Düzenleme ve Faaliyetler ...................................................................................................................... 37
2.1. Piyasa Analizleri ........................................................................................................................................................................... 37
2.2. Erişim ve Arabağlantı Düzenlemeleri ............................................................................................................................ 38
2.2.1. Standart Arabağlantı Referans Ücret Tarifeleri ................................................................................................. 38
2.2.2. Yerel Ağa Erişim ve Toptan Genişbant İnternet Erişimi............................................................................... 39
2.2.3. Referans Teklifler................................................................................................................................................................. 40
2.2.3.1. Türk Telekom Referans Arabağlantı Teklifi .................................................................................................. 40
2.2.3.2. Türk Telekom Referans Yerel Ağa Ayrıştırılmış Erişim Teklifi ............................................................. 40
2.2.3.3. Türk Telekom Referans Al-Sat Yöntemiyle xDSL Toptan Satış Teklifi ........................................... 41
2.2.3.4. Türk Telekom Referans IP Seviyesinde Veri Akış Erişimi Teklifi ........................................................ 41
2.2.3.5. Türk Telekom Referans ATM Seviyesinde Veri Akış Erişimi Teklifi .................................................. 41
2.2.3.6. GSM (Avea, Turkcell, Vodafone) Referans Arabağlantı Teklifleri..................................................... 42
2.2.4. Uzlaştırma Faaliyetleri ..................................................................................................................................................... 42
2.2.5. Erişim Sözleşmeleri ........................................................................................................................................................... 42
2.2.6. Hesap Ayrımı ve Maliyet Muhasebesi ................................................................................................................... 43
2.2.7. AB Destekli Erişim Projesi .............................................................................................................................................. 44
3. Son Kullanıcıya Yönelik Düzenleme ve Faaliyetler ..................................................................................................... 45
3.1. Perakende Sabit Telefon Hizmetlerine İlişkin Tarife Kararları ........................................................................... 45
3.2. Mobil Telefon Hizmetlerine İlişkin Tarife Kararları................................................................................................... 45
3.3. Tüketici Şikâyetleri Merkezi .................................................................................................................................................. 46
3.4. Kısa Mesajlarda Türkçe Karakter Kullanımı .................................................................................................................. 47
3.5. GSM Kapsama Alanı Çalışmaları ....................................................................................................................................... 47
4. Yetkilendirme Faaliyetleri ............................................................................................................................................................ 48
4.1. Sunulan Hizmetler..................................................................................................................................................................... 48
4.1.1. Kablo Platform Hizmeti .................................................................................................................................................. 48
4.1.2. Karasal Hatlar Üzerinden Veri İletimi Hizmeti ................................................................................................... 48
BTK 2008 FAALİYET RAPORU
İçindekiler
3
4
4.1.3. Uydu Telekomünikasyon Hizmeti............................................................................................................................ 48
4.1.4. Uydu Platform Hizmeti................................................................................................................................................... 48
4.1.5. GMPCS Mobil Telefon Hizmeti................................................................................................................................... 49
4.1.6 Ortak Kullanımlı Telsiz Hizmeti ................................................................................................................................... 49
4.1.7. Rehberlik Hizmeti .............................................................................................................................................................. 49
4.1.8. Uzak Mesafe Telefon Hizmeti ..................................................................................................................................... 49
4.1.9. Altyapı İşletmeciliği Hizmeti ....................................................................................................................................... 49
4.1.10. Kablolu ve Kablosuz İnternet Servis Sağlayıcılığı Hizmeti Veren İşletmeciler ............................ 49
4.2. UMTS / IMT 2000 ........................................................................................................................................................................ 50
4.3. Devam Eden Yetkilendirme Çalışmaları ....................................................................................................................... 51
4.3.1. Genişbant Telsiz Erişim Hizmeti İşletmeciliğinin Yetkilendirmesi......................................................... 51
4.3.2. Sabit Telefon Hizmeti İşletmeciliğinin Yetkilendirilmesi ............................................................................ 51
4.3.3. Sanal Mobil Şebeke Hizmeti Yetkilendirmesi ................................................................................................... 52
4.4. Geçiş Hakkı..................................................................................................................................................................................... 52
5. Numaralandırma Faaliyetleri ..................................................................................................................................................... 53
5.1. Numara Tahsisleri ....................................................................................................................................................................... 53
5.1.1. Kısa Numaralar ve 811 Alan Kodlu Erişim Numaraları ................................................................................. 53
5.1.2. NSPC ve ISPC Tahsisleri................................................................................................................................................... 53
5.1.3. Diğer Tahsisler ...................................................................................................................................................................... 53
5.2. Numara Taşınabilirliği .............................................................................................................................................................. 53
6. Spektrum Yönetimi ve Uygulamaları................................................................................................................................... 54
6.1. Frekans Tahsisleri ve Bant Boşaltım Çalışmaları ....................................................................................................... 54
6.1.1. Ortak kullanımlı telsiz hizmetlerine yapılan tahsisler................................................................................... 54
6.1.2. Emniyet Genel Müdürlüğüne MOBESE İçin Frekans Tahsisi .................................................................... 54
6.1.3. 450–470 MHz Frekans Bandı Boşaltım Çalışması ........................................................................................... 55
6.1.4. Diğer Tahsis ve Koordinasyon Faaliyetleri ........................................................................................................... 55
6.1.4.1. Uydu Hizmetlerine Yönelik Faaliyetler .......................................................................................................... 55
6.1.4.2. Hava ve Deniz Haberleşme Sistemlerine Yönelik Faaliyetler .......................................................... 55
6.2. Frekans Planlanması Kapsamında İthal İzni Verilen Cihazlar ........................................................................... 56
7. Bilgi Teknolojileri Projeleri.......................................................................................................................................................... 57
7.1. Bilgi ve İhbar Merkezi .............................................................................................................................................................. 57
7.1.1. Çağrı Merkezi ....................................................................................................................................................................... 57
7.1.2. İthalat Takip Sistemi Giriş İşlemleri .......................................................................................................................... 58
7.1.3. Elektronik Kimlik Bilgisi Değiştirilmiş Cihazların Eşleştirilmesi İşlemleri............................................ 59
7.1.4. Anakart Değişim İşlemleri ............................................................................................................................................ 59
7.1.5. Yurt Dışından Bireysel İthalat Yolu İle Getirilen Cihazların Kayıt Edilmesine
İlişkin Başvurular ................................................................................................................................................................. 60
7.1.6. Geçici Süre ile Türkiye’de Bulunanların Başvuruları ....................................................................................... 60
7.1.7. Kayıp/Çalıntı Cihazlar İçin İhbar Başvuruları ...................................................................................................... 61
7.1.8. Elektronik Kimlik Bilgisini Haiz (IMEI) Cihazlara İlişkin Tüketici Başvuruları ..................................... 63
7.1.9. Emniyet ve Gümrük Birimlerinden Gelen Talepler ........................................................................................ 63
7.2. Mobil Cihaz Kayıt Sistemi ...................................................................................................................................................... 63
7.3. Elektronik İmza ............................................................................................................................................................................ 64
7.3.1. Elektronik Sertifika Hizmet Sağlayıcılar ................................................................................................................ 65
7.3.2. Bilgi Güvenliği ve Kriptoloji Konferansı ................................................................................................................ 66
8. İnternet Güvenliği ve Düzenlemelerine İlişkin Faaliyetler ................................................................................... 67
8.1. Hukuki Dayanak .......................................................................................................................................................................... 67
8.2. Yürütülen Faaliyetler................................................................................................................................................................. 68
8.2.1. Bilgi İhbar Merkezi İşlemleri ........................................................................................................................................ 68
8.2.2. Teknik Değerlendirme İşlemleri ................................................................................................................................ 68
8.2.3. Erişim Engelleme İşlemleri ........................................................................................................................................... 68
8.2.4. İçerik Filtreleme İşlemleri .............................................................................................................................................. 69
8.2.5. Yetkilendirme İşlemleri ................................................................................................................................................... 69
9. Teknik Düzenleme ve Standardizasyon Faaliyetleri .................................................................................................. 70
9.1. Elektronik Haberleşme Güvenliği Yönetmeliği ........................................................................................................ 70
9.2. Standardizasyon İnternet Sitesi......................................................................................................................................... 70
9.3. Telsiz ve Telekomünikasyon Terminal Ekipmanları (T&TTE) Yönetmeliği
kapsamında yer alan Uyumlaştırılmış Standartlarla ilgili Rehber ................................................................. 70
9.4. Arayüz Teknik Özelliklerinin Yayımlanmasına İlişkin Tebliğ............................................................................... 70
10. Denetim Faaliyetleri ..................................................................................................................................................................... 71
10.1. İşletmecilerin Denetimi ....................................................................................................................................................... 71
10.2. GSM Hizmet Kalitesi Denetimleri .................................................................................................................................. 71
10.3. Spektrumun İzlenmesi ve Denetlenmesi ................................................................................................................. 71
10.3.1. Milli Monitör Sistemi Faaliyetleri............................................................................................................................ 71
10.3.2. Radyoastronomi Ölçümleri....................................................................................................................................... 72
10.4. Elektromanyetik Kirlilik Ölçümleri ................................................................................................................................. 72
10.5. Güvenlik Sertifikası Denetim Faaliyetleri................................................................................................................... 72
10.6. Piyasa Gözetimi ve Denetimi ........................................................................................................................................... 73
10.7. Laboratuvar Faaliyetleri ....................................................................................................................................................... 74
11. Ar-Ge Projeleri................................................................................................................................................................................... 78
11.1. Açık Anahtar Altyapısı Konusunda Araştırma, Geliştirme ve Uygulamalar Projesi.......................... 78
11.2. Ulusal IPv6 Protokol Altyapısı Tasarımı ve Geçiş Projesi ................................................................................... 78
12. Uluslararası İlişkiler ........................................................................................................................................................................ 80
12.1. Avrupa Birliği ile İlişkiler....................................................................................................................................................... 80
12.2. Uluslararası Telekomünikasyon Kuruluşlarıyla İlişkiler ...................................................................................... 81
12.3. Uluslararası Anlaşmalar........................................................................................................................................................ 82
12.4. İkili ve Bölgesel İşbirliği ........................................................................................................................................................ 82
12.4.1. Avrasya Telekomünikasyon Düzenlemelerinde İşbirliği Projesi ......................................................... 82
12.4.2. Dünya Telekomünikasyon ve Bilgi Toplumu Günü Kutlamaları ve 3. Karadeniz
ve Hazar Düzenleyici Konferansı............................................................................................................................ 82
12.4.3. Hazar Telekom Konferansı ......................................................................................................................................... 82
12.4.4. İkili İşbirliği ........................................................................................................................................................................... 82
13. Mali Bilgiler ......................................................................................................................................................................................... 84
5
Çizelge 1: Yetkilendirilmiş İşletmeci Sayıları.............................................................................................................................. 19
Çizelge 2: AB ve Türkiye’de İşletmecilerin Yatırım/Gelir Oranları .................................................................................. 21
Çizelge 3: İnternet Abone Sayıları................................................................................................................................................... 28
Çizelge 4: AB MoU kıyaslaması ......................................................................................................................................................... 36
Çizelge 5: İlgili Piyasalar ve EPG Tespiti ........................................................................................................................................ 38
Çizelge 6: Standart Arabağlantı Referans Ücret Tarifeleri ................................................................................................. 38
Çizelge 7: Toptan Erişim Yöntemlerine Göre Abone Sayıları (2008)........................................................................... 39
Çizelge 8: Kurumumuzca Sonuçlandırılmış Uzlaştırma Prosedürleri (2008)......................................................... 42
Çizelge 9: Kuruma Sunulan Erişim ve Arabağlantı Sözleşmeleri ................................................................................. 43
Çizelge 10: Konularına Göre Tüketici Şikâyetleri Başvuruları .......................................................................................... 46
Çizelge 11: Bildirim Formu İstatistikî Bilgiler ............................................................................................................................. 56
Çizelge 12: Kurumumuz Tarafından İncelenen ESHS’lerin Bildirim Süreçleri ....................................................... 65
Çizelge 13: Denetimlerin Denetim Türüne göre Dağılımı ............................................................................................... 73
Çizelge 14: Denetimlerin Cihaz Türüne göre Dağılımı....................................................................................................... 73
Çizelge 15: Yapılan Testlerin Laboratuvar Birimlerine Göre Dağılımı ........................................................................ 76
Çizelge 16: Laboratuvar Birimlerince Cihazlara Uygulanan Test Sayıları ................................................................. 76
Çizelgeler
7
Şekil 1: BTK Organizasyon Şeması .................................................................................................................................................. 17
Şekil 2: Çalışanların Eğitim Durumuna Göre Dağılımı ........................................................................................................ 18
Şekil 3: Çalışanların Cinsiyete Göre Dağılımı ............................................................................................................................ 18
Şekil 4: Net Satış Gelirleri ...................................................................................................................................................................... 20
Şekil 5: Elektronik Haberleşme Sektörüne Ait Toplam Yatırım....................................................................................... 20
Şekil 6: Toplam Arama Trafik Miktarı .............................................................................................................................................. 21
Şekil 7: Trafik Dağılımı (%) .................................................................................................................................................................... 22
Şekil 8: Sabit Abone Sayısı ve Penetrasyon ............................................................................................................................... 22
Şekil 9: Tarife Paketlerine Göre Sabit Telefon Abone Yüzdeleri ..................................................................................... 23
Şekil 10: Türk Telekom Trafik Dağılımı (%) .................................................................................................................................. 23
Şekil 11: UMTH – TT Çağrı Başlatma (Şehirlerarası) Trafiği Kıyaslaması .................................................................... 24
Şekil12: UMTH – TT Çağrı Başlatma (Mobile doğru) Trafiği Kıyaslaması.................................................................. 25
Şekil 13: UMTH – TT Çağrı Başlatma (Yurtdışına doğru) Trafiği Kıyaslaması ........................................................ 25
Şekil14: UMTH-TT Sabitten Üretilen Toplam Trafikteki Payları ....................................................................................... 26
Şekil 15: UMTH İşletmecilerinin Gelire Göre Pazar Payları (%) ....................................................................................... 26
Şekil 16: UMTH İşletmecileri Gelirlerinin TT Ses Hizmetleri Gelirleriyle Kıyaslanması ..................................... 27
Şekil 17: ADSL Abone Sayısı ............................................................................................................................................................... 28
Şekil 18: Türkiye ve AB Ortalama İnternet Bağlantı Çeşidi Yüzdeleri ......................................................................... 29
Şekil 19: Hızlara Göre ADSL Abonelerinin Dağılımı ............................................................................................................. 29
Şekil 20: Genişbant Abonelerin İşletmeci Bazında Dağılımı, (%) ................................................................................. 30
Şekil 21: Bazı AB ülkeleri ve Türkiye’de Perakende Genişbant Hizmetlerindeki Paylar, (%) .......................... 31
Şekil 22: Türkiye ve Bazı AB Ülkelerinin Nüfusa Göre Genişbant Penetrasyon Oranları ................................. 31
Şekil 23: Türkiye ve Bazı AB Ülkelerinin Hane Halkına Göre Genişbant Penetrasyon Oranları................... 32
Şekil 24: Mobil Abone Sayısı ve Penetrasyon .......................................................................................................................... 32
Şekil 25: Türkiye ve Bazı Avrupa Ülkelerinin Mobil Penetrasyon Oranları, (%) ..................................................... 33
Şekil 26: Yıllara Göre Türkiye ve AB ülkeleri Mobil Penetrasyon Oranları, (%)....................................................... 33
Şekil 27: Bazı Avrupa Ülkelerinde Ön Ödemeli/Faturalı Abonelerin Dağılımı ..................................................... 34
Şekil 28: GSM İşletmecileri Abone Sayılarına Göre Pazar Payları, 2008 .................................................................... 34
Şekil 29: Yıllara Göre SMS ve MMS Miktarı ................................................................................................................................. 35
Şekil 30: Sabit Yerleşik İşletmecinin ve GSM işletmecilerinin Ortalama ARPU Değerleri .............................. 35
Şekil 31: Perakende ve Toptan Tarifelerin İlişkisi ..................................................................................................................... 40
Şekil 32: Bilgi ve İhbar Merkezi Çağrı Trafiği.............................................................................................................................. 57
Şekil 33: BİM Çağrı Merkezi Gelen Arama Sayısı ve Ortalama Konuşma Süresi .................................................. 58
Şekil 34: İthalatçı Başvurusu ile Kayıt Altına Alınan IMEI Sayısı ...................................................................................... 58
Şekil 35: 2008 Yılı İthalatçı Başvurusu ile Eşleştirilen IMEI Sayısı ................................................................................... 59
Şekil 36: 2008 Yılı Anakart Değişimi Yapılan Cihaz Sayısı .................................................................................................. 59
Şekil 37: 2008 yılı Yurt Dışı Cihaz Kayıt Başvuruları ............................................................................................................... 60
Şekiller
9
10
Şekil 38: 2008 Yılı Geçici Süre ile Eşleştirilen IMEI Sayısı..................................................................................................... 61
Şekil 39: 2008 Yılı İhbar Başvuruları ................................................................................................................................................ 61
Şekil 40: 2008 Yılı Bulunan Cihaz Sayısı ........................................................................................................................................ 62
Şekil 41: 2008 Yılı Savcılıklar/Mahkemeler Tarafından Yapılan Açma/Kapama Talimat Sayısı ..................... 63
Şekil 42: Milli Cihaz Kayıt Sistemi Yapısı ....................................................................................................................................... 64
Şekil 43: Yıllara Göre Üretilen Nitelikli Elektronik Sertifika Sayısı .................................................................................. 65
Şekil 44: Yıllara Göre Aktif Elektronik/Mobil Sertifika Sayıları.......................................................................................... 66
Şekil 45: Piyasa Gözetimi Laboratuvarı ........................................................................................................................................ 75
Şekil 46: Bütçe Tahmini ve Gerçekleşme .................................................................................................................................... 84
Şekil 47: Bütçe Gelirleri .......................................................................................................................................................................... 84
Şekil 48: Bütçe Giderleri ........................................................................................................................................................................ 85
Şekil 49: Bütçeden Aktarmalar .......................................................................................................................................................... 85
Önsöz
Elektronik haberleşme sektörü sürekli gelişen dünyada makroekonominin önemli bir parçası haline
gelmiştir. Sektörün ülke gelişmişlik düzeyine, istihdama, yatırım miktarına ve yenilikçiliğe getirdiği
katkılar, ülkelerin bu sektöre bakış açısını da büyük ölçüde değiştirmiştir. Hem gelişmiş hem de
gelişmekte olan ülkelerde elektronik haberleşme sektörünün rekabetçi yapıya kavuşturulması ve
sürekli geliştirilmesi ekonomik politikaların en önemli unsurlarından biri haline gelmiştir.
Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu da sektörün yadsınamaz öneminin farkında olarak, bilgi ve
iletişim teknolojilerindeki gelişmeleri takip etmekte ve diğer ülke tecrübelerinden en iyi dersleri
çıkararak ülkemiz telekomünikasyon sektöründe rekabeti artırmaya çalışmaktadır. Bu süreç içinde
Kurumumuz ülkenin kendine has özelliklerini de dikkate alarak ilgili pazarları tanımlamakta, pazara
giriş önündeki engellerin kaldırılması ve olası rekabet karşıtı davranışların engellenmesi için gerekli
düzenlemeleri yapmaktadır. Kurumumuz, kısa vadede rekabetin hızla tesis edilebilmesi için hizmete
dayalı rekabeti teşvik ederken rekabetçi ortamın kalıcı olması ve yatırımların artması için de uzun
vadede alternatif altyapılara dayalı rekabete yönelik düzenlemelere önem vermektedir. Tüketicilerin
rekabetin getirilerinden en üst düzeyde faydalanabilmesi için kullanıcıların temel hizmetler için en az
bir işletmeciye ulaşabilmesi, sunulan hizmetlerde alternatif işletmeciler arasından seçim yapabilme
imkânı olması, hizmetlere daha hızlı ve daha ucuz sahip olabilmesi ve darboğaz niteliğindeki hizmet
tarifelerinin maliyetlere yaklaştırılması hedeflenmektedir.
11
2008 yılı Türkiye elektronik haberleşme sektörü için çok önemli bir yıl olmuştur. Bu yıl içinde tüketicilerin
numaralarını değiştirmeden hizmet aldıkları işletmeciyi değiştirmelerine olanak veren mobil numara
taşınabilirliği uygulamaya geçmiştir. Yine mobil sektörde önemli bir gelişme 3N lisanslarının ihalesinin
tamamlanmasıdır. Ayrıca, genişbant hizmetlerinin yaygınlaşması açısından büyük önemi bulunan
yerel ağın paylaşıma açılması, veri akış erişimi gibi toptan genişbant erişim hizmetlerinde de önemli
gelişmeler kaydedilmiştir. Bu gelişmelerin yanı sıra 10 Kasım 2008 tarihinde Elektronik Haberleşme
Kanunu’nun yayımlanmasıyla yıllardır beklenen sektöre özgü tek bir kanun yürürlüğe girmiştir.
Elektronik Haberleşme Kanunu mevzuat dağınıklığını gidermenin yanı sıra, Kurumun sektöre ilişkin
yetkilerini belirginleştirmiş, Ar-Ge’ye kaynak aktarılmasına olanak vermiş, işletmecilerin önündeki
belirsizliği azaltmış ve rekabetin tesisi yönündeki engelleri büyük ölçüde kaldırmıştır.
Kurumumuz; sektörde rekabetin gelişmesi, sürdürülebilir bir rekabet ortamının tesisi, ekonomik
büyümeye sektörel katkıların maksimize edilmesi amaçları doğrultusunda görevlerini yerine getirmeye
devam etmektedir. Diğer ülke deneyimlerini özellikle AB uygulamalarını gözönünde bulunduran
Kurumumuz, diğer ülkelerde yaşanan olumsuzlukların ülkemizde yaşanmaması için gereken önlemleri
almaya çalışmaktadır.
Elektronik haberleşme sektörünü sadece ülkemiz sınırları içerisinde değil uluslararası alanda da
rekabet edebilir seviyeye getirmek en önemli amaçlarımızdan birisini teşkil etmektedir. Bunu yaparken
üretimdeki yerli katkı oranının artırılması, yenilikçiliğin ve Ar-Ge’nin desteklenmesi de çalışmalarımız
arasında yer almaktadır. Çok önemli gelişmelerin gözlemlendiği 2008 yılı içindeki faaliyetlerimizi içeren
bu Raporu bilgilerinize sunuyor ve bundan sonraki yılların Ülkemiz ve sektörümüz için daha da verimli
geçmesini diliyorum.
Saygılarımla,
Dr. Tayfun ACARER
Kurul Başkanı
12
Misyonumuz
Misyon, Vizyon ve Temel Değerlerimiz
Bilgi teknolojileri ve iletişim alanında düzenleme ve denetlemeler yoluyla, etkin ve sürdürülebilir
rekabeti tesis etmek, ilgili tüm tarafların hak ve menfaatlerini korumak.
Vizyonumuz
Bilgi teknolojileri ve iletişim alanında, teknolojinin gelişmesine katkı sağlayan ve uluslararası ölçekte
kuruluşlara sahip bir sektör oluşturmak.
Temel Değerlerimiz
●
Tarafsızlık ve Güvenilirlik,
●
Açıklık ve Şeffaflık,
●
Öngörülebilirlik ve Tutarlılık,
●
Katılımcılık ve Ekip Çalışması,
●
Bilime ve Bilgiye Dayalı Olma,
●
Yenilikçilik ve Sürekli İyileştirme,
●
Kaynakların Verimli Kullanılması,
●
Toplumsal Sorumluluk ve Duyarlılık,
●
Son Kullanıcı (Tüketici) Odaklılık.
Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurulu
Kurumun karar organı bir kurul başkanı ve altı üyeden oluşan Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurulu’dur.
Kurul Başkanı, Kurumun en üst amiri olup, Kurumun genel yönetim ve temsilinden sorumludur. Kurul,
başkanın teklifi üzerine üyelerden birini ikinci başkan olarak seçmektedir. Üyeler, telekomünikasyon
hizmetlerini, telekomünikasyon sektörünü, telsiz hizmetlerini ve tüketicileri temsil etmektedir.
Kurum; Kanunlarla öngörülen yetki ve sorumlulukları uygulamak ve verilen diğer görevleri yapmak
üzere kamu tüzel kişiliğini ve idari ve mali özerkliği haiz özel bütçeli bir kuruluştur. Kurum görevlerini
yerine getirirken bağımsızdır. Kurumun ilişkili olduğu bakanlık Ulaştırma Bakanlığıdır.
13
Yaşar GÖK
Ahmet Hamdi ATALAY
Dr. İhsan KULALI
Dr. Tayfun ACARER
Kurul Üyesi
Kurul Üyesi
Kurul Üyesi
Kurul Başkanı
20.10.1964’te Çorum’da doğdu.
İstanbul Üniversitesi Siyasal
Bilgiler Fakültesi’nden lisans
diplomasını aldı. Daha önce
Sayıştay Başkanlığı’nda Denetçi,
Baş Denetçi ve Uzman Denetçi
olarak çalışan Gök, Kamu İhale
Kurumu’nda Daire Başkanı ve
Kurul Üyesi olarak da görev
yaptı. 03.12.2008 tarihinde
telekomünikasyon sektörünü
temsilen BTK’ya Kurul üyesi olarak
atandı.
1963 yılında Trabzon’da doğdu.
Yıldız Teknik Üniversitesi
Elektronik ve Haberleşme
Bölümünde lisans öğrenimini
tamamladı. Daha önce Netaş’ta
Telsiz İletişim Sistemleri
Operasyon Müdürü olarak görev
yaptı. Atalay, 26.10.2004 tarihinde
telekomünikasyon hizmetlerini
temsilen BTK’ya Kurul Üyesi olarak
atandı.
13.08.1969’da Çorum’da doğdu.
Orta Doğu Teknik Üniversitesi
İşletme Bölümü’nden lisans
diplomasını alan Kulalı, İngiltereLeeds Üniversitesi’nde MBA
yaptı ve Ankara Üniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitüsü
İşletme Bölümünden doktora
derecesini aldı. Daha önce
Telekomünikasyon Kurumu
Tarifeler Dairesi Başkanı olarak
görev yapan Kulalı, 19.09.2007
tarihinde tüketicileri temsilen
BTK’ya Kurul Üyesi olarak atandı.
28.09.1956’da İstanbul’da doğdu.
İstanbul Teknik Üniversitesi
Bölümü’nden lisans diplomasını
alan Acarer, İstanbul Üniversitesi
Deniz Ulaştırma İşletme
Mühendisliği’nde Yüksek Lisans
ve Doktorasını tamamladı. Daha
önce Kıyı Emniyeti ve Gemi
Kurtarma İşletmeleri Genel Müdür
Yardımcılığı ve Yönetim Kurulu
Üyeliği görevini yapan Acarer,
09.05.2005 tarihinde BTK’ya Kurul
Başkanı olarak atandı.
Dr. Turgut Ayhan
BEYDOĞAN
Galip ZEREY
Kurul II. Başkanı
Kurul Üyesi
22.10.1962’de Isparta’da doğdu.
Ankara Üniversitesi Hukuk
Fakültesi’nden lisans diplomasını
alan Beydoğan, Gazi Üniversitesi
Kamu Hukuku Bölümü’nden
ve Leicester Üniversitesi Hukuk
Fakültesi’nden yüksek lisans
derecelerini, Selçuk Üniversitesi
Kamu Hukuki Bölümü’nden
doktora derecesini aldı. Daha
önce Telekomünikasyon
Kurumu Sektörel Rekabet ve
Tüketici Hakları Dairesi Başkanı
olarak görev yapan Beydoğan,
09.04.2004 tarihinde telsiz
hizmetlerini temsilen BTK’ya Kurul
Üyesi olarak atandı.
Mehmet Selçuk
NURSOY
Kurul Üyesi
22.12.1955’de İstanbul’da doğdu.
İstanbul Teknik Üniversitesi
Mühendislik Mimarlık Fakültesi
Bölümü’nden lisans diplomasını
alan Zerey, aynı bölümde yüksek
lisans yaptı. Daha önce Bull
Bilgisayar Teknoloji A.Ş.’de Müşteri
Hizmetleri Müdürü olarak görev
yapan Zerey, 26.10.2004 tarihinde
BTK’ya telekomünikasyon
sektörünü temsilen Kurul üyesi
olarak atandı.
21.09.1959’da Elazığ’da doğdu.
İstanbul Üniversitesi Elektronik
ve Haberleşme Bölümünden
lisans diplomasını aldı. Daha önce
Türk Telekomünikasyon A.Ş.’de
Danışman olarak görev yapan
Nursoy, 10.09.2007 tarihinde
telekomünikasyon hizmetlerini
temsilen BTK’ya Kurul Üyesi olarak
atandı.
Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu
Telekomünikasyon sektörünün temel kanunları olan 406 ve 2813 sayılı Kanunlarda değişiklik yapan 27
Ocak 2000 tarih ve 4502 sayılı Kanun ile politika belirleme, düzenleme yapma ve işletmecilik faaliyetleri
birbirinden ayrıştırılmıştır. Politika belirleme yetkisi Ulaştırma Bakanlığı’nda tutulurken düzenleme
yapma yetkisi bağımsız bir düzenleyici kurum olarak Telekomünikasyon Kurumuna verilmiştir. 2000
yılında kurulan Telekomünikasyon Kurumu, Türkiye’nin ilk sektörel düzenleyici kurumudur. Kurum,
dünya genelindeki benzerleri arasında kuruluş sırasına göre 102. sırayı almıştır.
Mevzuat dağınıklığının önüne geçilmesi, sektörde rekabetin tesisi, işletmecilerin önündeki belirsizliğin
azaltılması ve Ar&Ge’ye kaynak aktarılması amacıyla hazırlanan Elektronik Haberleşme Kanunu
10.11.2008 tarihinde yürürlüğe girmiş ve Telekomünikasyon Kurumu’nun adı Bilgi Teknolojileri ve
İletişim Kurumu (BTK) olarak değiştirilmiştir.
5809 sayılı Elektronik Haberleşme Kanununda BTK’ya verilen görevler aşağıdaki gibi özetlenebilir:
■ Sektörde rekabeti tesis etmek ve korumak.
16
■
Abone, kullanıcı, tüketici ve son kullanıcıların haklarını korumak.
■
İşletmeciler arasında uzlaştırma prosedürleri işletmek.
■
Sektördeki gelişmeleri takip etmek, sektörün gelişimini teşvik etmek.
■
Frekans, uydu pozisyonu ve numara planlarını yapmak ve uygulamak.
■
Ulaştırma Bakanlığının strateji ve politikaları çerçevesinde sektörde ihtiyaç duyulan aşağıdakilerin
de dâhil olduğu düzenlemeleri yapmak ve denetlemek:
◆ Yetkilendirme,
◆ Tarifeler,
◆ Erişim,
◆ Geçiş hakkı,
◆ Numaralandırma,
◆ Spektrum yönetimi,
◆ Telsiz cihaz ve sistemlerine kurma ve kullanma izni verilmesi,
◆ Spektrumun izlenmesi ve denetimi,
◆ Piyasa gözetimi ve denetimi.
■
Elektromanyetik girişimi tespit etmek ve önlemek.
■
Araştırma, geliştirme ve eğitim faaliyetlerinde kullanılmak üzere belirli bir kaynağı Bakanlığa
aktarmak.
■
Tarifeleri onaylamak ve denetlemek.
■
Referans erişim tekliflerini onaylamak.
■
Her çeşit sistem ve cihazın, uyumlaştırılmış ulusal standartlarını yayımlatmak ve uygulanmasını
sağlamak.
■
Radyo ve televizyon yayıncılığında kullanılacak frekansların planlama, tahsis ve tescil işlemlerini
yürütmek.
Elektronik haberleşme sektöründe tesis, ölçüm ve bakım-onarım yapacak kuruluşların
yetkilendirmesini bu konuda görevli kuruluşlarla koordine etmek.
■
Pazar analizleri yapmak, ilgili pazarı ve ilgili pazarda etkin piyasa gücüne sahip işletmeci veya
işletmecileri belirlemek.
■
Uluslararası birlik ve kuruluşların çalışmalarına katılmak, kararların uygulanmasını takip etmek.
■
Millî güvenlik, kamu düzeni veya kamu hizmetinin gereği gibi yürütülmesi amacıyla mevzuatın
öngördüğü tedbirleri almak.
■
Evrensel hizmet de dâhil olmak üzere, her türlü hizmet kalitesi standartlarını belirlemek, denetlemek,
denetlettirmek ve buna ilişkin usul ve esasları belirlemek.
■
Kurum 4 Kurum Başkan Yardımcılığına bağlı 13 Daire Başkanlığı ile Telekomünikasyon İletişim
Başkanlığına bağlı 4 Daire Başkanlığından oluşmaktadır. Kurumun Ankara, İstanbul, İzmir, Diyarbakır,
Mersin, Samsun ve Erzurum’da olmak üzere toplam 7 bölge müdürlüğü bulunmaktadır. Kurumun
organizasyon şeması aşağıda verilmektedir.
BİLGİ TEKNOLOJİLERİ
VE İLETİŞİM KURULU
BAŞKAN
Kurum Başkan Yrd.
Doç. Dr. Ertuğrul
KARAÇUHA
Kurum Başkan Yrd.
A. Hicabi ERDİNÇ
Kurum Başkan Yrd.
Orhan ÖGE
Kurum Başkan Yrd.
Doç. Dr. Mustafa
ALKAN
Sektörel Araştırma
ve Stratejiler Dairesi
Başkanlığı
Spektrum
Yönetimi
Daire Başkanılğı
Tarifeler
Dairesi Başkanlığı
Bilgi Teknolojileri
ve Koordinasyon
Uluslararası İlişkiler ve
AB ile Koordinasyon
Lojistik
Dairesi Bakanlığı
Lisans ve
Sözleşmeler
Muhasebe ve
Finansman
Kurumsal Kalite
Değerlendirme
ve Geliştirme
Sektörel Rekabet
ve
Tüketici Hakları
Spektrum İzleme
ve Denetleme
İnsan Kaynakları
Dairesi
Başkanlığı
Bölge Müdürlükleri
Ankara
Diyarbakır
Erzurum
İstanbul
İzmir
Mersin
Samsun
Teknik Düzenleme
ve Standardizasyon
Telekomünikasyon
İletişim Başkanı
Fethi ŞİMŞEK
Başkanlık
Müşavirliği
Hukuk
Müşavirliği
Basın ve
Tüketiciler ile
İlişkiler
Müşavirliği
Özel Kalem
Müdürlüğü
Savunma
Uzmanlığı
Kurul Büro
Müdürlüğü
Şekil 1: BTK Organizasyon Şeması
2008 yılı sonu itibariyle merkez birimlerinde 464, Bölge Müdürlüklerinde 176 olmak üzere toplam 640
personel Kurumda çalışmaktadır. Kurumda bilişim uzman ve uzman yardımcılılarının sayısı 163 olup,
bunların 95’i Bilişim Uzmanıdır. Çalışanların 410’u lisans diplomasına sahip olup, yüksek lisansı bulunan
57, doktora derecesi bulunan 13 personel bulunmaktadır.
17
Dier
15%
Y.Lisans
9%
Lisans
64%
Önlisans
10%
Doktora
2%
Şekil 2: Çalışanların Eğitim Durumuna Göre Dağılımı
Çalışan personelin 434’ü erkek, 206’sı ise kadındır. Erkek personel yüzdesi yaklaşık %68’dir.
Erkek Personel
Bayan Personel
68%
32%
Şekil 3: Çalışanların Cinsiyete Göre Dağılımı
18
Türkiye elektronik haberleşme sektörü 1 Ocak 2004 tarihinde yaşanan serbestleşme sürecinden sonra
hızla gelişme göstermiştir. Serbestleşme sürecinin başlamasıyla sektördeki işletmeci sayısı sürekli bir
artış eğilimine girmiştir. 2008 yılı sonunda Türkiye elektronik haberleşme sektöründe 256 işletmeci
faaliyet göstermektedir.
1. Elektronik Haberleşme Pazarı
Çizelge 1: Yetkilendirilmiş İşletmeci Sayıları
Yetkilendirme Türü
Hizmetler
İşletmeci Sayısı
Görev Sözleşmesi
Uydu ve Kablo TV Hizmetleri
1
İmtiyaz Sözleşmesi
GSM PAN Avrupa Mobil Telefon Sisteminin Kurulması ve
İşletilmesi
3
Çeşitli Telekomünikasyon Hizmetleri
1
2. Tip Telekomünikasyon
Ruhsatı
Genel izin
Uydu Telekomünikasyon Hizmeti
20
Uydu Platform Hizmeti
2
GMPCS Mobil Telefon Hizmeti
5
Karasal Hatlar Üzerinden Veri İletim Hizmeti
25
Ortak Kullanımlı Telsiz Hizmeti
51
Uzak Mesafe Telefon Hizmeti
32
Altyapı İşletmeciliği Hizmeti
16
Kablo Platform Hizmeti
5
Rehberlik Hizmeti İşletmecileri
8
Kablolu ve Kablosuz İnternet Servis Sağlayıcılığı Hizmeti
TOPLAM
87
256
Elektronik haberleşme sektörüne ait gelirlerin büyük bir kısmını oluşturan, sabit (yerleşik işletmeci ve
uzak mesafe telefon hizmeti (UMTH) sunan işletmeciler) ve mobil pazar işletmecilerine ait toplam
net satış gelirleri Şekil 4’te verilmektedir. Serbestleşme sürecinin başladığı 2004 yılından 2007 yılına
kadar toplam net satış gelirlerinde sürekli bir artış gözlemlenmektedir. Ancak 2007 yılında yaklaşık 20,3
milyar TL’yi bulan gelirler, 2008 yılında bir önceki yıla göre %5’lik azalma ile 19,3 milyar TL’ye düşmüştür.
Toplam gelirlerdeki payını sürekli artıran mobil işletmecilerin pazar payı 2008 yılında %70’i bulurken,
sabit işletmecilerin payı %30’a kadar gerilemiştir.
19
18.000
7.894
15.000
Milyon TL
21.000
7.504
12.000
5.830
7.431
Sabit
6.581
9.000
6.000
6.699
3.000
8.480
9.347
2005
2006
12.456
13.458
2007
2008
Mobil
0
2004
YŦl
Şekil 4: Net Satış Gelirleri
Elektronik haberleşme sektöründe yaşanan gelişmeye paralel olarak, yapılan yatırımlarda da genel
olarak artış eğilimi görülmektedir. Şekil 5’te sektörde son beş yılda gerçekleşen toplam yatırım
miktarı, sabit (Türk Telekom ve UMTH işletmecileri) ve mobil yatırım miktarları şeklinde yıllar bazında
kıyaslamalı olarak verilmiştir. Görüleceği üzere; 2007 yılındaki toplam yatırım miktarı bir önceki
yıla göre hemen hemen değişmemekle birlikte, genel olarak son beş yıl içerisinde bir artış eğilimi
gözlemlenmektedir. 2008 yılındaki toplam yatırım miktarı bir önceki yıla göre %68 artarak 4.175
milyon TL olarak gerçekleşmiştir. Sabit pazarın 2008 yılındaki yatırım miktarı 1.571 milyon TL olurken
bu miktar toplam yatırımın %37,6’sıdır. 2007 yılında toplam yatırımlardaki düşüşün sebebini oluşturan
mobil sektör yatırımları, diğer yıllarda artış eğilimi göstermiş, 2008 yılında toplam yatırım miktarının
%62,4’ünü oluşturmuştur.
4.200
YatŦrŦm, Milyon TL
3.600
1.571
3.000
2.400
596
1.200
Sabit
1.041
1.800
488
Mobil
2.604
525
1.908
600
1.445
1.443
947
0
2004
2005
2006
2007
2008
YŦl
Şekil 5: Elektronik Haberleşme Sektörüne Ait Toplam Yatırım
20
Çizelge 2: AB ve Türkiye’de İşletmecilerin Yatırım/Gelir Oranları
Yatırım/Gelir (%)
AB
Türkiye
Yerleşik İşletmeci
13,5
25,4
Alternatif İşletmeciler
25,0
46,3
* Kaynak: AB 13. İzleme Raporu
**AB verileri 2007, Türkiye verileri 2008 sonuçlarıdır.
Çizelge 2’de AB ülkelerinde ve Türkiye’de yerleşik işletmeci ve alternatif işletmecilerin ortalama yatırım/
gelir oranlarına yer verilmiştir. Türkiye’de yerleşik işletmecinin (Türk Telekom) yatırım/gelir oranı %25,4
olup, AB yerleşik işletmecileri ortalama oranı %13,5’dir. Türkiye’de aynı oran alternatif işletmeciler için
%46,3 iken, AB alternatif işletmecileri için ise %25’dir.
Şekil 6’da Türkiye elektronik haberleşme pazarında sabit ve mobil işletmecilerin oluşturduğu toplam
trafik miktarına ve dağılımına yıllar itibariyle yer verilmektedir. Şekilde görüleceği üzere; 2008 yılı
haricinde toplam arama miktarında çok fazla değişim olmamıştır. Ancak dikkat edileceği üzere, mobil
trafik miktarı düzgün olarak artarken, sabit trafik miktarı azalmaktadır. 2008 yılında bir önceki yıla göre
toplam trafik miktarı %14 artarak 103 milyar dakikayı geçerken, bu trafik miktarının yaklaşık %72’sini
mobil trafik oluşturmaktadır.
Trafik miktar, milyar dak.
120
100
29,11
80
33,08
38,45
53,08
60
74,1
65,2
Sabit
40
20
0
Mobil
74,5
48,1
37,3
12
2003
57,8
20,3
2004
2005
2006
2007
2008
Yl
bekil 6 Toplam Trafik…
Şekil 6: Toplam Arama Trafik Miktarı
Şekil 7’de Türkiye telekomünikasyon pazarında sabit ve mobil işletmecilerin oluşturduğu toplam trafiğin
dağılımına yer verilmektedir. Şekilde görüleceği üzere, trafiğin büyük bir kısmını (yaklaşık %75) mobilden
mobile 2008-4
trafik oluşturmaktadır. Söz konusu
7 gerçekleşen
15
7 1 şebekelerinde
2 kendi
68 trafik mobil işletmecilerin
2008-3
2008-2
1
67
70
1
8
7
16
1
8
14
1
2008-1
74
1
7
1
2007-4
74
1
8
1
6
12
5
11
5
21
ve aynı zamanda diğer şebekelere doğru yapılan aramalardan oluşmaktadır. Telefon trafiğinin 3 aylık
periyotlar itibariyle gelişimine bakıldığında mobilden mobile aramaların toplam içindeki payının
arttığı, sabitten sabite telefon trafiğinin toplam içindeki payının ise azaldığı görülmektedir.
2008-4
75,1
2008-3
2,3
72,0
2008-2
2,5
66,7
2008-1
19,7
22,0
2,5
63,5
2,4
2,9
3,6
26,9
3,9
30,3
3,8
2007-4
61,7
2,6
31,4
4,3
2007-3
62,1
2,7
30,8
4,4
2,5
Türkiye31,1
4,0
2007-2
2007-1
0%
20%
Yatrm/Gelir
62,5
(%)
AB
57,0
Yerleúik
øúletmeci
13,5
2,6
25,4
40%
60%
Alternatif
25,0
øúletmeciler
MobilͲmobil
MobilͲdiŒer
SabitͲsabit
36,6
3,8
80%
100%
46,3
SabitͲdiŒer
* Kaynak:
13.Dağılımı
øzleme Raporu
Şekil 7:AB
Trafik
(%)
bekil 7 Trafik DaŒlm
**AB verileri 2007, Türkiye verileri 2008 sonuçlardr.
1.1. Sabit Pazar
2001 yılında
%28,52ile en yüksek seviyeye ulaşan sabit hat penetrasyonu, mobil telefon kullanımın da
Çizelge
etkisiyle özellikle 2004 yılından itibaren düşme eğilimine girmiştir. Şekil 8’de 2003’ten itibaren sabit
abone sayısı ve penetrasyon oranlarına yer verilmektedir. 2008 yılı itibariyle sabit abone sayısı 17,5
milyon olurken penetrasyon oranı yaklaşık %24,5 seviyelerine düşmüştür. Bununla birlikte, Türkiye
hanehalkı oranının yaklaşık 4,4 olduğu göz önünde bulundurulduğunda sabit telefon hizmetlerinin
Türkiye’nin önemli bir kesimine ulaştığını söylemek mümkündür.
26,8
18
27,1
26,9
26,7
25,8
28
24,5 24
20
12
16
9
12
6
8
3
4
Milyon
15
0
0
2003
2004
2005
Abone says
2006
2007
Penetrasyon
Şekilve8:penetrasyon
Sabit Abone Sayısı ve Penetrasyon
bekil8 sabit abone says
22
2008
Yüzde (%)
21
2004 yılında Türk Telekom abonelerinin kullanım oranlarını temel alarak oluşturduğu yeni tarife
paketlerini sunmaya başlamıştır. Şekil 9’da tarife paketlerine göre sabit telefon abone yüzdeleri
verilmektedir. 2008 yılı itibariyle toplam sabit abonelerin %50,3’ünü HesaplıHatt, %45,7’sini
StandartHatt, %1,3’ünü UzunKonuşturan, %2,7’sini ise ŞirketHatt, KonuşkanHatt, YazlıkHatt ve Akşam
Konuşturan tarifelerini içeren diğer tarifeler oluşturmaktadır.
50,3%
HesaplŦ Hatt
Stand
dart Hatt
Uzun
n KonuƔturan
DiŒerr
2,7%
1,3
3%
45,7%
Şekil 9: Tarife Paketlerine Göre Sabit Telefon Abone Yüzdeleri
Şekil 10’da sabit telefon trafik miktarının dağılımına yer verilmektedir. Üçer aylık dönemlerde trafikte
yaşanan gelişmelerin gösterildiği şekilde şebeke içi trafiğin1 toplam içerisindeki payını koruduğu ve %
88 olarak gerçekleştiği görülmektedir. Öte yandan yerleşik işletmeci tarafından DSL’e yapılan yatırımlar
ve genişbant abone sayısındaki artışa bağlı olarak çevirmeli internet (dial-up) trafiğinde belirgin
bir düşüş gerçekleşmiş ve toplam trafikteki payı %1’e kadar gerilemiştir. 2007 yılı dördüncü üç aylık
döneminde 7,5 milyar dakika olan sabit ses trafiği, 2008 yılının dördüncü üç aylık döneminde yaklaşık
%16’lık bir düşüş gerçekleşerek 6,3 milyar dakikaya inmiştir.
2008-4
88
2008-3
86
2008-2
87
2008-1
2
2
2
88
2007-4
9
1
11
1
10
1
9
2
1
87
2
9
2
2007-3
86
2
9
3
2007-2
86
1
9
4
60%
80%
ùebeke içi
UluslararasÕ
100%
Mobil
Dial-up
Şekil 10: Türk Telekom Trafik Dağılımı (%)
1 Şehir içi ve şehirlerarası trafik
23
Sabit pazarda faaliyet gösteren UMTH işletmecileri her türlü telekomünikasyon şebekesi ve altyapısı
üzerinden her türlü teknolojiyi kullanarak kullanıcılara şehirlerarası ve/veya uluslararası telefon hizmeti
sunmaktadır.
Şekil 11’de UMTH işletmecilerinin ve Türk Telekom’un başlattığı şehirlerarası trafiğe2 ait payları 2007
yılı bütün olarak ve 2008 yılı üç aylık dönemler itibariyle karşılaştırılmaktadır. Buna göre 2008 yılı
dördüncü üç aylık dönemde pazarın %13’ünü alan UMTH işletmecileri son bir yılda pazar paylarını %5
artırmışlardır.
100
Yüzde (%)
80
92
91
89
89
87
60
TT
40
20
UMTH
8
9
11
11
13
2008-1
2008-2
2008-3
2008-4
0
2007
YŦl/Dönem
Şekil 11: UMTH – TT Çağrı Başlatma (Şehirlerarası) Trafiği Kıyaslaması
Şekil 12’de UMTH işletmecilerinin ve Türk Telekom’un mobile doğru başlattığı çağrı trafiğine ait payları
karşılaştırılmaktadır. 2008 dördüncü çeyrek için pazarın %13’üne sahip UMTH işletmecilerinin 2008 yılı
tamamı için pazar payı %11,2’dir.
2 İşletmeciler (UMTH,TT) tarafından başlatılıp Şehirlerarasına giden çağrılar.
24
100
Yüzde (%)
80
88
91
89
89
87
60
TT
UMTH
40
20
12
9
11
11
13
2008-2
2008-3
2008-4
0
2007
2008-1
YŦl/Dönem
Şekil12: UMTH – TT Çağrı Başlatma (Mobile doğru) Trafiği Kıyaslaması
Şekil 13’de UMTH işletmecilerinin ve Türk Telekom’un yurtdışına doğru çağrı başlatma3 trafiğine ait pazar
payları karşılaştırılmaktadır. 2008 yılının dördüncü üç aylık dönemi itibariyle ilgili pazarın %17’sine sahip
UMTH işletmecilerinin 2008 yılı tamamı için söz konusu pazardaki payları %13,8’dir. UMTH işletmecileri
bir önceki üç aylık döneme göre ilgili trafik miktarını %11 artırırken, Türk Telekomun trafik miktarı %25
düşmüştür.
100
Yüzde (%)
80
84
87
86
88
83
60
TT
UMTH
40
20
16
13
14
2007
2008-1
2008-2
12
17
0
2008-3
2008-4
YŦl/Dönem
Şekil 13: UMTH – TT Çağrı Başlatma (Yurtdışına doğru) Trafiği Kıyaslaması
3 İşletmeciler (UMTH,TT) tarafından başlatılıp Yurtdışına giden çağrılar.
25
Şekil 14’de UMTH işletmecilerinin ve Türk Telekom’un sabit şebekeler tarafından üretilen toplam trafik
miktarındaki paylarına yer verilmektedir. 2007 yılında söz konusu trafikten %2,65 pay alan UMTH
işletmecileri 2008 dördüncü üç aylık dönemde %3,65 pay almıştır.
9
97,56
97,3
35
100
0,00
96,68
96,64
96,35
5
Yüzde (%)
80
0,00
60
0,00
40
0,00
20
0,00
2,65
2,44
3,32
36
3,3
3,65
2008-1
2008-2
2008-3
3
200
08-4
0
0,00
2
2007
TT
UMTH
Şekil14: UMTH-TT Sabitten Üretilen Toplam Trafikteki Payları
UMTH işletmecilerinin toplam gelirlerinin Türk Telekom’un ilgili hizmet gelirleri ile kıyaslanması
neticesinde Şekil 15 elde edilmiştir4. UMTH işletmecilerinin ilgili hizmetlerdeki gelir bakımından 2008
dördüncü üç aylık dönemde pazar payları %27 olurken, 2008 yılı ortalaması olarak aldıkları pay yaklaşık
%22’dir.
100%
17
23
21
25
27
27
83
77
79
75
73
73
2006
2007
2008-1
2008-2
2008-3
2008-4
80%
60%
40%
20%
0%
TT
UMTH
Şekil 15: UMTH İşletmecilerinin Gelire Göre Pazar Payları (%)
4 UMTH işletmecilerinin Kurumumuza göndermiş olduğu üçer aylık gelir bilgileri ile Türk Telekom’un aynı dönemlerde Kurumumuza
bildirmiş olduğu şehirlerarası ve uluslararası ve GSM’e giden aramalardan elde edilen gelir bilgileri kullanılarak elde edilmiştir.
26
100%
6
6
6
8
9
8
94
94
94
92
91
92
2006
2007
2008-1
2008-2
2008-3
2008-4
Şekil 16’da UMTH işletmecilerinin toplam gelirleri Türk Telekom’un tüm ses hizmetlerine ait gelirleri5
ile kıyaslanmaktadır. UMTH işletmecileri tüm ses hizmetleri ile kıyaslandığında toplamda pazar içinde
gelirlere göre %8’lik paya sahiptir.
90%
80%
70%
60%
TT
UMTH
Şekil 16: UMTH İşletmecileri Gelirlerinin TT Ses Hizmetleri Gelirleriyle Kıyaslanması
1.2. İnternet ve Genişbant
Türkiye’de genişbant internet erişiminde rekabet henüz gelişme aşamasındadır. Yerleşik işletmecinin
ADSL ve G.SHDSL portlarının İSS’lere açılmasının ardından, İSS’ler “yeniden satış” yöntemi ile son
kullanıcılara ADSL hizmeti sunmaya başlamıştır. Diğer taraftan, yüksek hızlı veri iletimine imkân
verecek yeteneğe kavuşturulmuş abone hattının, veri iletimi sunulmak üzere rekabetçi işletmecilerin
erişimine açılmasını ifade eden veri akış erişimi yöntemi ile de İSS’ler Türk Telekom’dan hizmet almaya
başlamıştır.
Çizelge 3’de Türkiye’deki internet abonelerinin bağlantı çeşidine göre ve dönemlere göre sayıları ve bir
önceki yıla göre toplam internet abone sayısındaki artış yüzdeleri verilmektedir. 2008 yılı sonu itibari
ile Türkiye’de yaklaşık 6 milyon internet abonesi bulunmaktadır. İnternet aboneliğinde 2008 yılında bir
önceki yıla göre toplam internet abone sayısında %30 artış gerçekleşmiştir.
5 Türk Telekom’un şehiriçi, şehirlerarası, yurtdışı ve GSM aramaları ile sabit ücret, bağlantı-nakil ücretlerini içeren bütün ses gelirlerini
kapsamaktadır.
27
Çizelge 3: İnternet Abone Sayıları
2004
2005
2006
2007
2008
452.398
1.539.477
2.813.143
4.545.795
5.894.522
Kablo İnternet
37.404
31.729
27.804
41.109
67.408
ISDN
14.005
14.298
14.535
15.297
17.096
Uydu
2.203
2.823
7.164
6.884
7.075
508.014
1.590.332
2.864.652
4.609.085
5.986.101
213%
80%
61%
30%
ADSL
Toplam
Artış (%)
*Türkiye’de ayrıca 2008 sonu itibariyle 5.824 GSHDSL abonesi bulunmaktadır.
Dikkat edileceği üzere internet aboneliklerinin büyük bir kısmının ADSL bağlantı çeşidini tercih ettiği
görülmektedir. Son yıllarda hızlı bir artış trendi yakalayan ADSL abone sayısı yıllar itibariyle Şekil 17’de
gösterilmektedir. 2008 sonunda yaklaşık 5,9 milyonu bulan ADSL abone sayısı bir önceki yıla göre
yaklaşık %30 artmıştır.
5.894.522
6.000.000
5.000.000
4.545.795
4.000.000
2.813.143
3.000.000
2.000.000
1.539.477
1.000.000
0
18.604
2003
452.398
2004
2005
2006
2007
2008
Şekil 17: ADSL Abone Sayısı
Şekil 18’de Türkiye’deki internet bağlantı çeşidi yüzdeleri AB ortalama internet bağlantı çeşidi yüzdeleri
ile kıyaslanmaktadır. Türkiye’deki DSL bağlantı yüzdesi %98,5 iken, bu değer AB ülkelerinde %79,4’dür.
AB ülkelerinde %15,3 olan kablo internet bağlantı oranı Türkiye’de %1,1’dir.
28
79,4
4
80
Yüzde (%)
98,5
100
60
DSLL
Kab
blo
40
DiŒŒer
15,3
20
4,8
8
1,1
0,4
0
Türkiyye
AB Ort.
*AB verisi Ocak 2009, Türkiye verisi Aralık 2008 sonuçlarıdır.
Şekil 18: Türkiye ve AB Ortalama İnternet Bağlantı Çeşidi Yüzdeleri
ADSL abonelerinin hızlara göre dağılımı incelendiğinde abonelerin yaklaşık %95’inin 4GByte kotalı 1
MBit/sn hız bağlantısına sahip abonelik türünü tercih ettiği görülmektedir (Şekil 19).
%95,04
1024/256
2048/512
4096/1024
DiŒer
%0,71
%2,3
32
%1,93
3
Şekil 19: Hızlara Göre ADSL Abonelerinin Dağılımı
Şekil 20’de Türkiye’deki genişbant abonelerin işletmeci bazında dağılımı yüzde olarak 2007 ve 2008
yılları için üçer aylık dönemler halinde verilmiştir. Serbestleşmenin ardından hizmet sunmaya başlayan
alternatif operatörlerin 2008 yılı sonu itibariyle pazardan %5,6 pay aldıkları görülmektedir. Önceki yılın
aynı dönemi ile kıyaslandığında alternatif operatörler genişbant abone sayılarını %112 artırmışlardır.
29
TTnet’in ise geçen senenin aynı dönemine göre %28’lik abone sayısı artışı gerçekleştirdiği ancak ilgili
pazardaki payının %93,3’e düştüğü görülmektedir.
2008-4
2008-3
94,0
2008-2
94,3
2008-1
94,5
2007-4
1,1
5,6
93,3
1,0
4,9
0,9
4,8
0,8
4,6
3,5
95,8
0,8
2007-3
96,3
2,9
0,9
2007-2
96,1
3,0
0,9
2007-1
96,2
80,0
85,0
TTNet
2,9
90,0
Di÷er ISSler
95,0
0,9
100,0
Kablo
Şekil 20: Genişbant Abonelerin İşletmeci Bazında Dağılımı, (%)
Şekil 21’de perakende genişbant hizmetlerinde AB ülkelerinde yerleşik işletmecilerin paylarına yer
verilmektedir. AB ülkelerinde genişbant hizmetlerinde yerleşik işletmecilerin payı ortalamada %46
iken Türkiye’de %93 seviyelerindedir. Ancak serbestleşmenin ardından alternatif işletmecilerin yeniden
satış, veri akışı erişimi (VAE) ve yerel ağın paylaşıma açılması (YAPA) gibi yöntemler aracılığı ile sundukları
genişbant hizmetleri giderek artış göstermektedir. 2008 yılı sonu itibariyle YAPA ile 6.778 adet, al-sat
yöntemiyle 45.215 adet abone bağlantısı gerçekleştirilmiştir. 5.766.242 adet bağlantı ise (TTNet dahil)
VAE yöntemi ile gerçekleştirilmiştir.
30
7
75%
75
71
62
60
54
58
50
53
54
43
40
45
50%
46
47
50
Fransa
Polonya
46
Belçika
42
AB 27Ort.
Bulgaristan
40
Macaristan
29
38
øsveç
25
øngiltere
25%
Malta
93
57
60
65
100%
Yerleúik øúletmeci
Türkiye
Finlandya
øtalya
øspanya
0%
Alternatif øúletmeci
*Kaynak: AB 14. İzleme Raporu
**AB ülkeleri verileri Ocak 2009, Türkiye verisi Aralık 2008 tarihlidir.
Şekil 21: Bazı AB Ülkeleri ve Türkiye’de Perakende Genişbant Hizmetlerindeki Paylar, (%)
Şekil 22’de bazı AB ülkeleri ve Türkiye’de nüfusa göre genişbant penetrasyon oranları verilmektedir. Son
yıllardaki hızlı genişbant artışına rağmen, Türkiye’nin genişbant penetrasyon oranı hala Avrupa ülkeleri
penetrasyon ortalamasının bir hayli aşağısında görünmektedir. Ancak daha sağlıklı bir karşılaştırma
yapmak için hanehalkına göre penetrasyon oranlarını kullanmak yerinde olacaktır.
11,2
8,4
Bulgaristan
Türkiye**
13,2
Polonya
11,7
16,3
Macaristan
Romanya
16,5
19,0
øtalya
Portekiz
20,2
22,9
AB Ort.
10,0
øspanya
24,6
27,5
Almanya
Estonya
28,4
20,0
øngiltere
30,0
37,3
Yüzde (%)
40,0
Danimarka
0,0
**AB ülkeleri verileri Temmuz 2008, Türkiye verisi Aralık 2008 tarihlidir.
Şekil 22: Türkiye ve Bazı AB Ülkelerinin Nüfusa Göre Genişbant Penetrasyon Oranları
31
38
Polonya
21
Bulgaristan
øtalya
Türkiye**
13
39
Portekiz
øngiltere
Danimarka
0
Romanya
42
Macaristan
20
31
45
øspanya
37
45
55
AB Ort.
Estonya
55
40
Almanya
62
60
74
80
Yüzde (%)
Şekil 23’de genişbant penetrasyon oranları hanehalkına göre ele alınmıştır. Bu durumda AB ülkeleri
penetrasyon ortalaması %55 iken Türkiye’de bu değer %37 olup AB ülkelerine yakın bir seyir
izlemektedir.
**AB ülkeleri verileri Ocak 2008, Türkiye verisi Aralık 2008 sonuçlarıdır.
Şekil 23: Türkiye ve Bazı AB Ülkelerinin Hane Halkına Göre Genişbant Penetrasyon Oranları
1.3. Mobil Pazar
2008 yılı sonu itibariyle Türkiye, yaklaşık %92 penetrasyon oranına tekabül eden 65,8 milyon mobil
aboneye ulaşmış bulunmaktadır. Şekil 24’de abone sayısı ve penetrasyon oranlarında yıllar itibariyle
meydana gelen hızlı artış gözler önüne serilmektedir.
100
75
50
62,0
52,7
43,6
65,8
60
49
30
10
80
60
40
20
92
88
20
0
0
2004
2005
2006
Abone sayÕsÕ
2007
Penetrasyon
Şekil 24: Mobil Abone Sayısı ve Penetrasyon
32
40
2008
Penetrasyon (%)
60
34,7
Abone sayŦsŦ (milyon)
70
Şekil 25’de Türkiye ve bazı Avrupa ülkelerinde mobil penetrasyon oranları karşılaştırılmaktadır. Ekim
2008 itibariyle AB ülkelerinde ortalama olarak %119 olan mobil penetrasyon oranı, Türkiye’de 2008 yılı
sonu itibariyle %92’dir. Yıllara göre mobil penetrasyondaki değişim AB ülkeleri ortalaması ve Türkiye
karşılaştırması da Şekil 26’da görülmektedir. Türkiye’de mobil penetrasyon oranı AB’ye benzer şekilde
sürekli artış eğilimindedir.
114
øspanya
88
119
AB Ort.
Fransa
120
Danimarka
92
121
øngiltere
Türkiye
122
Avusturya
60
102
129
90
Almanya
120
137
150
152
180
30
Belçika
øtalya
Portekiz
0
**AB Ülkeleri verileri Ekim 2008, Türkiye verisi Aralık 2008’e aittir.
Şekil 25: Türkiye ve Bazı Avrupa Ülkelerinin Mobil Penetrasyon Oranları, (%)
140
120
100
85
112
103
95
92
80
89
75
60
40
119
49
60
20
0
2004
2005
2006
AB
2007
2008
Türkiye
Şekil 26: Yıllara Göre Türkiye ve AB Ülkeleri Mobil Penetrasyon Oranları, (%)
Şekil 27’de ise Türkiye’deki mobil abone profili bazı Avrupa ülkeleriyle karşılaştırılmaktadır. Türkiye’de
mobil abonelerin yaklaşık %20’si faturalı, %80’i ön ödemelidir. AB’de ise mobil abonelerin %58’i ön
33
100%
%
20
80%
%
6
66
56
49
47
42
45
4
39
37
86
40%
%
51
53
55
5
58
61
Çek Cumhuriyeti
Belçika
AB Ort.
Macaristan
øngiltere
Avusturya
44
63
Bulgaristan
3
34
35
Fransa
80
20%
%
88
8
øsveç
14
Danimarka
0%
%
2
12
Ön ödemeli
øtalya
60%
%
65
Türkiye
ödemeli iken %42’si faturalı abonelerdir. Türkiye AB ülkelerine kıyasla daha yüksek düzeyde ön ödemeli
aboneye sahip görünmektedir.
FaturalÕ
Şekil 27: Bazı Avrupa Ülkelerinde Ön Ödemeli/Faturalı Abonelerin Dağılımı
Şekil 28’de Türkiye’deki GSM işletmecilerinin abone sayılarına göre pazar payları verilmektedir.
Turkce
ell
%56
6
Aveaa
%19
Vodafone
V
%25
Şekil 28: GSM İşletmecileri Abone Sayılarına Göre Pazar Payları, 2008
Şekil 29‘da GSM işletmecilerinin toplam SMS ve MMS sayılarındaki değişime yer verilmektedir.
Gönderilen MMS sayısı henüz düşük seviyelerde seyrederken, SMS sayısında özellikle 2008 yılındaki
artış dikkat çekmektedir. Türkiye’de özellikle genç nüfus arasında yaygın olarak kullanılan SMS, GSM
operatörlerinin teşvik edici kampanyaları ile hızlı bir artış trendi yakalamıştır. 2008 yılında SMS sayısı 77
34
77,7
80
70
milyarı geçerken, bir önceki yılda 80 milyon olan MMS sayısı, 2008’de yaklaşık %135 artarak 190 milyon
olmuştur. MMS sayısının üçüncü nesil hizmetlerle birlikte artacağı düşünülmektedir.
Milyar adet
60
50
36,3
40
SMS
25,1
30
MMS
16,7
20
5,7
10
2004
0,06
0,05
0,05
0
2005
2006
0,08
2007
0,19
2008
l
Şekil 29: Yıllara Göre SMS ve MMS Miktarı
Şekil 30’da yerleşik işletmecinin sabitteki aylık ARPU değeri ve üç GSM işletmecisinin ortalama aylık
ARPU değerlerine yer verilmektedir. Yıllar itibariyle mobil ARPU değerinde artış söz konusuyken, 2008
yılında ortalama ARPU değeri 16,3 TL olarak gerçekleşmiştir. Sabit aylık ARPU değeri ise 2008 yılında
ortalama 24,1 TL’dir.
30
25
27,1
24,9
25,8
23,4
24,8
24,1
16,4
16,3
ARPU, (TL)
20
15
14,4
14,6
15,7
15,4
Mobil ARPU
Sabit ARPU
10
5
0
2003
2004
2005
2006
2007
2008
YŦl
Şekil 30: Sabit Yerleşik İşletmecinin ve GSM İşletmecilerinin Ortalama ARPU Değerleri
35
Mobil telefon kullanım seviyesinin ölçümünde yaygın olarak kullanılan bir diğer gösterge ise aylık
ortalama kullanım süresini ifade eden MoU (minutes of usage)’dur. Çizelge 4’te bazı AB ülkeleri ile
Türkiye’deki ortalama mobil telefon kullanım sürelerine yer verilmektedir. Türkiye’de ortalama aylık mobil
kullanım süresi 100 dakika olarak görülmektedir. Bu değerin diğer AB ülkeleriyle karşılaştırıldığında
düşük olduğu değerlendirilmektedir.
Çizelge 4: AB MoU Kıyaslaması
Ülke
Fransa
240
İrlanda
234
İspanya
199
İngiltere
170
İtalya
131
Portekiz
118
Almanya
109
Türkiye
100
*Kaynak:Yankee Group(2007)
**Türkiye verisi 2008 yılı sonucudur.
36
MoU (dakika)
2.1. Piyasa Analizleri
07.01.2007 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan “Etkin Piyasa Gücüne Sahip İşletmecilerin Belirlenmesine
İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik”e göre yapılan piyasa analizleri neticesinde BTK,
2. Rekabete İlişkin Düzenleme ve Faaliyetler
a) Kolayca tekrarlanamayan altyapıların kontrolü,
b) Teknolojik avantajlar veya teknolojik üstünlük,
c) Dengeleyici alıcı gücünün düşüklüğü veya olmaması,
ç) Finansal kaynaklara ve/veya sermaye piyasalarına kolay ve ayrıcalıklı erişim imkanı,
d) Ürün ve/veya hizmet çeşitliliği,
e) Ölçek ekonomisi,
f)
Kapsam ekonomisi,
g) Dikey bütünleşme,
h) Gelişmiş dağıtım ve satış ağları,
i)
Potansiyel rekabetin olmayışı,
j)
Genişleme önündeki engeller
gibi özellikleri dikkate alarak, işletmecilerin EPG’ye sahip olup olmadığına karar vermektedir.
EPG’ye sahip işletmeci veya işletmecilerin belirlenmesi sürecinde, söz konusu işletmecilerin belirli
yükümlülüklere tabi tutulması hedeflenmiştir. Bu sayede etkin piyasa gücüne sahip işletmecilerin
sektördeki üstünlüklerini, sektöre yeni giren veya sektörde söz konusu işletmecilere rakip hale gelmeye
çalışan işletmecilere karşı kötüye kullanmaları önlenmeye çalışılmaktadır.
Türkiye’de piyasa analizleri 2005 yılında yapılmaya başlanmış ve 2006 yılı Ocak ayına kadar sabit, mobil
ve genişbantla ilgili piyasaların analizi tamamlanmıştır. BTK tarafından AB tavsiyelerinde yer alan 18
ilgili piyasadan 16’sı aşağıda gösterilen 9 adet konsültasyon dokümanı çerçevesinde incelenmiş ve
EPG’ye sahip işletmeciler belirlenmiştir.
37
Çizelge 5: İlgili Piyasalar ve EPG Tespiti
İlgili Piyasalar
EPG Tespit Edilen İşletmeci
Sabit Şebeke Üzerinden Arama Hizmetlerine Yönelik İlgili Piyasalar
Türk Telekom
Sabit Telefon Şebekesine Erişim Piyasası
Türk Telekom
Sabit Şebekede Çağrı Başlatma ve Çağrı Taşıma Piyasası
Türk Telekom
Kiralık Hatlara Yönelik İlgili Piyasalar
Türk Telekom
Sabit Kamu Telefon Şebekelerinde Toptan Çağrı Sonlandırma Piyasası
Türk Telekom
Mobil Şebekelere Erişim ve Çağrı Başlatma Piyasası
Turkcell
Mobil Çağrı Sonlandırma Piyasası
Turkcell, Vodafone, Avea
Genişbant ve Ses Hizmetlerinin Sunumu için Bakır Kablo Ağına Paylaşımlı
Erişimi de İçeren Toptan Ayrıştırılmış Erişim Piyasası
Türk Telekom
Veri Akış Erişimini İçeren Toptan Genişbant Erişim Piyasaları
Türk Telekom
Piyasa analizleri azami üç yılda bir tekrarlanmaktadır. Bununla birlikte ilgili pazarlarda etkin piyasa
gücüne sahip işletmecilerin belirlenmesi amacıyla Kurum re’sen ya da işletmeci veya işletmecilerin
gerekçeli talebi üzerine daha önceki bir tarihte de pazar analizi yapabilmektedir.
2.2. Erişim ve Arabağlantı Düzenlemeleri
2.2.1. Standart Arabağlantı Referans Ücret Tarifeleri
406 sayılı Telgraf ve Telefon Kanunu’nun 10’uncu maddesinde6 yer alan “Kurum; ilgili işletmecilerin,
uygun olduğu ölçüde kendi standart hüküm ve şartları içine dâhil edebilecekleri, standart arabağlantı
referans ücret tarifeleri yayınlar ve gerektiğinde bunları değiştirir.” hükmü uyarınca, Kurumumuz Standart
Arabağlantı Referans Ücret Tarifelerini yayımlamakta ve söz konusu tarifeler Kurum tarafından yenisi
yayımlanana kadar yürürlükte kalmaktadır. Bu kapsamda, Türk Telekomünikasyon A.Ş. ve Etkin Piyasa
Gücüne (EPG) sahip GSM İşletmecileri için Standart Arabağlantı Referans Ücret Tarifeleri 31.03.2008
tarihinde aşağıdaki çizelgede yer aldığı şekilde yayımlanmıştır.
Çizelge 6: Standart Arabağlantı Referans Ücret Tarifeleri
Türk Telekom Şebekesinde
Çağrı Başlatma ve Çağrı
Sonlandırma Ücretleri (Kr/dk.)
Alan İçi
Alan Dışı
1,71
2,70
GSM Şebekelerinde Çağrı Sonlandırma Ücretleri (Kr/dk.)
Turkcell İletişim
Hizmetleri A.Ş.
Vodafone
Telekomünikasyon A.Ş.
Avea İletişim
Hizmetleri A.Ş.
9,10
9,50
11,20
*Ücretler nettir (vergiler hariçtir).
6 Söz konusu madde 10.11.2008 tarih ve 27050 sayılı (mükerrer) Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 5809 sayılı Elektronik
Haberleşme Kanunu ile yürürlükten kaldırılmış, bununla birlikte “Standart Arabağlantı Referans Ücret Tarifeleri”nin yerini erişim tarifeleri
alarak mezkûr Kanun’da düzenlenmiştir.
38
2.2.2. Yerel Ağa Erişim ve Toptan Genişbant İnternet Erişimi
Yerel ağın paylaşıma açılması (YAPA), alternatif işletmecilerin Türk Telekom’un sahip olduğu ‘yerel ağ’
olarak adlandırılan ve sabit telefon şebekesinin (PSTN) evlere kadar uzanan bakır kablolardan oluşan
kısmını toptan fiyat ve koşullarla kiralayarak, kendi son kullanıcılarına ses ve genişbant hizmetleri
(internet erişimi, IPTV, veri iletimi vb.) sunmasına imkân sağlayan bir erişim yöntemidir. YAPA ülkemizde
halihazırda “tam erişim” ve “paylaşımlı erişim” olmak üzere iki şekilde uygulanmaktadır. 2008 yılı sonu
itibariyle toplam 45 santral sahası YAPA kapsamında alternatif işletmecilerin erişimine açılmıştır. Mevcut
durumda erişime açılan santral sahaları itibariyle alternatif işletmecilerin yaklaşık olarak 3 milyon
telefon abonesine ve 1 milyon ADSL abonesine erişim imkânı bulunmaktadır. 2008 yılı Mart ve Mayıs
aylarında Kurum tarafından yapılan denetimlerde, söz konusu santrallerdeki ortak yerleşim alanları
ve buralarda hizmetin verilmesine dair yaşanan sıkıntılar yerinde incelenmiş ve sorunların çözümüne
yönelik gerekli düzenlemeler yapılmıştır.
İnternet Servis Sağlayıcılar (İSS) YAPA’nın yanı sıra Al-Sat ve Veri Akış Erişimi olarak isimlendirilen ve
sabit genişbant şebekesine farklı noktalardan erişim imkânı veren toptan hizmetleri, Türk Telekom’dan
satın alarak kendi son kullanıcılarına perakende genişbant internet erişimi sunabilmektedir. 2008 yılı
içerisinde söz konusu erişim yöntemlerine ilişkin Türk Telekom tarafından teklif edilen bazı promosyon
uygulamaları Kurumumuzun onayı sonrasında yürürlüğe girmiştir.
Onaylanan promosyonların çoğunluğu belirli bir süre içerisinde İSS’lere başvuracak kullanıcılardan
bağlantı ücretinin ve ilk ay kullanım ücretinin alınmamasını içeren kampanyalar şeklinde gerçekleşmiştir.
Bununla birlikte 2008 yılı içerisinde genişbant internet erişimi pazarındaki rekabet ve pazar payları
dikkate alınarak;
■
2009 yılı sonuna kadar TTNet dışındaki İSS’ler için Al-Sat ve VAE ücretlerinde %5 indirim,
■
TTNet’ten diğer İSS’lere geçişlerde 2009 yılı sonuna kadar yeniden bağlantı ücreti alınmaması,
■
Alsat’tan VAE’ye geçişlerde İSS’lerden bağlantı ücreti alınmaması
uygulamalarını içeren bir promosyon onaylanarak yürürlüğe girmiştir.
2008 yılı içerisinde onaylanan bir diğer promosyon uygulaması ile, İSS’lerin Al-Sat modelinden VAE
modeline geçirdikleri ADSL kullanıcılarının, kampanyanın başladığı tarihten itibaren VAE tarifeleri
üzerinden ücretlendirilmesi öngörülmüştür. Bu uygulama ile de İSS’lerin VAE yöntemine öncelik
vermelerinin sağlanması hedeflenmiştir.
2008 yılı sonu itibariyle İSS’lerin toplam abone sayılarının YAPA, VAE ve Al-Sat yöntemlerine göre
dağılımına aşağıdaki çizelgede yer verilmektedir.
Çizelge 7: Toptan Erişim Yöntemlerine Göre Abone Sayıları (2008)
YAPA
IP VAE
Al-Sat
Toplam
6.778
5.766.242
45.215
5.818.235
39
Aşağıdaki şekilde ise tüketiciler tarafından en çok tercih edilen paket olan 1024 Kbit/s 4 GB kotalı ADSL
hizmetine yönelik perakende ücret 100 birim kabul edilmek üzere, perakende ve toptan (YAPA, VAE,
Al-Sat) aylık hat başına ücretlerin (vergiler dahil) birbirlerine göre ilişkisi gösterilmektedir.
1024 Kbit/s, 4 GB KotalÕ ADSL
100
80
60
100
40
82
59
20
26
0
Perakende
Al-Sat
IP-VAE
YAPA
(PaylaúÕmlÕ Eriúim)
Şekil 31: Perakende ve Toptan Tarifelerin İlişkisi
2.2.3. Referans Teklifler
Referans teklifler, etkin piyasa gücüne sahip işletmecilerle yapılacak sözleşme şartlarının ortaya
konularak sektörde belirginliğin sağlanması ve özellikle sektöre yeni girecek işletmecilerin hangi
şartlarla piyasaya girebileceklerini öngörebilmeleri açısından büyük öneme sahiptir. Bu doğrultuda,
etkin piyasa gücüne sahip işletmecilere referans teklif yayımlama yükümlülüğü getirilmesi tüm
dünyada yaygın biçimde kabul gören bir düzenleme prensibidir. Ülkemizde de Erişim ve Arabağlantı
Yönetmeliği’nin 10’uncu maddesinde referans erişim ve arabağlantı tekliflerine ilişkin düzenlemelere
yer verilmektedir.7
2.2.3.1. Türk Telekom Referans Arabağlantı Teklifi
Türk Telekom’un güncellenen referans arabağlantı teklifi Kurum tarafından onaylanarak Kasım 2008’de
yayımlanmıştır. Söz konusu referans teklifte, Türk Telekom ile arabağlantı gerçekleştirilebilecek yeni toll
ve yerel santrallere yer verilmiştir. Ayrıca, ortak yerleşim ücretleri, bir önceki teklifte yer alan ücretlere
göre yüzde 40 oranında düşürülmüştür.
2.2.3.2. Türk Telekom Referans Yerel Ağa Ayrıştırılmış Erişim Teklifi
22.11.2006 tarihinde onaylanarak yürürlüğe giren ilk teklifte, Temmuz 2007’de ücretler konusunda
güncelleme yapılmış ve aylık devre kirası ücretleri düşürülmüştür. İlgili mevzuat uyarınca Mart 2008’de
Türk Telekom tarafından Kurumumuza sunulan taslak teklif, kamuoyu görüşlerine açılmış ve ilgili
tarafların görüşleri alınmıştır. Ayrıca yerel ağın paylaşıma açılması kapsamında sözleşme imzalayan 10
işletmeci ve Türk Telekom yetkilileri Kuruma davet edilmiş ve uygulamada yaşanan sıkıntılara dair görüş
7
40
Referans tekliflere ilişkin hükümler 5809 sayılı Elektronik Haberleşme Kanunu’nun 19’uncu maddesinde “Referans erişim teklifi” başlığı
altında düzenlenmiştir.
Ayrıca, 2008 yılında Kurum tarafından işletilen bir uzlaştırma prosedürü sonucunda arabağlantı, veri
akış erişimi ve yerel ağa erişim amaçlarına yönelik boru ve kanal paylaşımı taleplerinde esas alınmak ve
Türk Telekom Referans Arabağlantı, Referans Veri Akış Erişimi ve Referans Ayrıştırılmış Yerel Ağa Erişim
Tekliflerinin eki olmak üzere, ‘Tesis Paylaşımında Uygulanacak Usul, Esas ve Ücretler’ Türk Telekom’dan
talep edilmiştir. Türk Telekom söz konusu çalışmayı Ağustos ayında Kurumumuza iletmiştir. “Yeraltı ve/
veya Havai Tesislerin Paylaşımı” ile “Bina Girişi ve/veya Bina İçi F/O Kablo Bağlantıları”nda uygulanacak
usul ve esasları içeren söz konusu dokümanlar Kurum tarafından incelenerek kamuoyu görüşleri
alınmıştır. Diğer taraftan, konuyla ilgili olarak Türk Telekom’la toplantılar yapılmıştır. Gerekli açıklama ve
düzeltme talepleri Türk Telekom’a iletilmiş olup, söz konusu dokümanların ilgili Referans Tekliflerin eki
olacak şekilde onaylanması çalışmalarının 2009 başında tamamlanması beklenmektedir.
alışverişini sağlayan toplantılar gerçekleştirilmiştir. Alternatif işletmecilerin erişimine açılacak santral
sayısı, blok talep değerlendirme ve tesis süreçleri, devre tesis süreçleri ve YAPA hizmetleri kapsamında
toptan seviyede uygulanacak ücretler; 2008 yılında gerçekleştirilen referans teklif çalışmalarında öne
çıkan konular olup, Kurumumuz tarafından bu konular üzerinde ayrıntılı çalışmalar yapılmıştır.
2.2.3.3. Türk Telekom Referans Al-Sat Yöntemiyle xDSLToptan Satış Teklifi
Referans Al-Sat Yöntemiyle xDSL Toptan Satış Teklifi, ilgili mevzuat gereğince Türk Telekom tarafından
2008 yılı Mart ayı sonunda Kurumumuza sunulmuştur. Teklif, yapılan incelemeler ve değerlendirmeler
sonucunda, Ekim 2008’de onaylanarak yürürlüğe girmiştir. Ayrıca, VDSL2 teknolojisine dayalı Al-Sat
hizmeti (16 Mbit/s ve 32 Mbit/s) tarifeleri Mayıs 2008’de onaylanarak referans teklife dâhil edilmiştir.
2.2.3.4. Türk Telekom Referans IPSeviyesinde Veri Akış Erişimi Teklifi
Türk Telekom tarafından hazırlanıp Kurumumuza sunulan “Referans Veri Akış Erişimi Teklifi”, DSL şebekesi
kapsamında trafiğin SSG (Service Selection Gateway) noktalarından İSS’lere (IP formatında) teslim
edildiği modeli esas alması nedeniyle ‘Referans IP Seviyesinde Veri Akış Erişimi Teklifi’ olarak yeniden
adlandırılmıştır. Türk Telekom tarafından 2008 yılında sunulan Referans IP Seviyesinde Veri Akış Erişimi
Teklifi yapılan inceleme, değerlendirme ve düzeltmeler sonrasında Eylül 2008’de onaylanmış ve 1 Kasım
2008 itibariyle yürürlüğe girmiştir. Söz konusu teklifte yapılan en önemli değişiklik aylık ücretlerle ilgili
olup, onaylanan teklif ile Temmuz 2007’den beri yürürlükte olan tarifeler karşılaştırıldığında, hızlara
göre değişmekle birlikte %4 ile %13,4 arasında indirimler gerçekleştirilmiştir. Ayrıca, teklif kapsamındaki
ortak yerleşim ücretleri, yürürlükteki ücretlere göre %40 oranında düşürülmüştür. Temmuz 2008’de
VDSL2 teknolojisiyle IP Seviyesinde Veri Akış Erişimi hizmeti (16 Mbit/s ve 32 Mbit/s) sunumuna ilişkin
tarifeler onaylanarak Referans IP Seviyesinde Veri Akış Erişimi Teklifi’ne dâhil edilmiştir.
2.2.3.5. Türk Telekom Referans ATMSeviyesinde Veri Akış Erişimi Teklifi
Temmuz 2007’de alınan bir Kurul Kararı gereğince Türk Telekom tarafından Kurumumuza sunulan
“Referans ATM Seviyesinde Veri Akış Erişimi Teklifi”, daha önce onaylanmış olan “Referans IP Seviyesinde
Veri Akış Erişimi Teklifi” dikkate alınarak yapılan incelemeler ve değerlendirmeler sonucunda 2008 yılı
içerisinde ilk defa onaylanmıştır. Söz konusu Teklif 01.07.2009 tarihinden itibaren yürürlüğe girecektir.
İSS’ler, daha fazla yatırım yapmayı gerektiren bu yöntemle birlikte, kurumsal kullanıcıların ihtiyaçlarına
yönelik olarak, Al-Sat ve IP Veri Akış Erişimi’ne göre hizmet kalitesinde daha fazla farklılaştırma yapabilme
imkânını elde edebileceklerdir.
41
2.2.3.6. GSM (Avea, Turkcell, Vodafone) Referans Arabağlantı Teklifleri
Üç GSM işletmecisi tarafından sunulan Referans Arabağlantı Teklifi taslakları, kamuoyu görüşüne
açılmasını müteakip gelen görüşler ile mevzuat hükümleri kapsamında değerlendirilmiş, ilgili
maddelerde gerekli değişiklikler yapılarak onaylanmış ve 8 Ağustos 2008 tarihinde yayımlanmıştır. Söz
konusu Referans Arabağlantı Teklifleri’nde; çağrı sonlandırma hizmetlerine ses ile birlikte veri hizmetleri
de dahil edilmiş, belirlenen ortak yerleşim ücretlerinin bir önceki tekliflerdeki ücretlere kıyasla yaklaşık
%50 oranında düşürülmüştür.
2.2.4. Uzlaştırma Faaliyetleri
İlgili mevzuat uyarınca işletmeciler arasında erişim ve arabağlantıya ilişkin konularda anlaşma
sağlanamaması halinde, taraflardan herhangi biri Kurumdan uzlaştırma prosedürü işletmesini talep
edebilmektedir.
2008 yılı içinde Kurumumuz tarafından işletilen uzlaştırma prosedürleri çerçevesinde, işletmecilerinin
kendi aralarında üzerinde uzlaşmazlık bulunan hususlara ilişkin erişim ve arabağlantı sözleşmeleri için
uygun görülen hüküm, koşul ve ücretlerin belirlenmiş olduğu toplam 46 adet uzlaştırma prosedürü
sonuçlandırılmıştır.
Çizelge 8: Kurumumuzca Sonuçlandırılmış Uzlaştırma Prosedürleri (2008)
Aralarında Anlaşmazlık Bulunan Taraflar
Adet
UMTH İşletmecisi – Türk Telekom
11
UMTH İşletmecisi – GSM İşletmecisi
23
GSM İşletmecisi - GSM İşletmecisi
4
Türk Telekom – GSM İşletmecisi
3
İSS – Türk Telekom
2
Rehberlik Hizmeti İşletmecisi – Türk Telekom
1
Rehberlik Hizmeti İşletmecisi – GSM İşletmecisi
2
Toplam
46
2.2.5. Erişim Sözleşmeleri
İşletmecilerin kendi aralarında imzaladıkları erişim ve arabağlantı sözleşmeleri ilgili mevzuat gereğince
Kuruma sunulmaktadır. Bu çerçevede bugüne değin Kuruma sunulan ve yürürlükte bulunan sözleşme
türleri ile adetlerine Çizelge 9’da yer verilmektedir.8
8
42
Çizelge’de 2008 yılı sonu itibariyle işletmeciler arasında imzalanan ve Kuruma sunulan sözleşmelerin toplam sayısı yer almaktadır. İşletmecilerin yurt dışı işletmecilerle yaptıkları ve Kuruma sundukları erişim ve arabağlantı sözleşmeleri dahil değildir.
Sözleşme Tarafları
Adet
PSTN – GSM
3
GSM – GSM
3
PSTN – UMTH (A Tipi:11, B Tipi:9, C Tipi:16)
36
Yerel Ağa Erişim (PSTN-İSS; UMTH vb.)
10
Veri Akış Erişimi (PSTN-İSS)
13
Alsat (Yeniden Satış) (PSTN-İSS)
20
GSM – UMTH
62
UMTH – UMTH
24
PSTN – GMPCS
1
GSM – GMPCS
4
UMTH – GMPCS
2
Toplam
Çizelge 9: Kuruma Sunulan Erişim ve Arabağlantı Sözleşmeleri
178
Kuruma sunulan erişim ve arabağlantı sözleşmeleri yürürlükteki yasa ve yönetmelik hükümleri
kapsamında incelenmekte ve mevzuat çerçevesinde tespit edilen eksiklik ve uygunsuzlukların
işletmeciler tarafından giderilmesi sağlanmaktadır.
2.2.6. Hesap Ayrımı ve Maliyet Muhasebesi
Erişim ve Arabağlantı Yönetmeliği’ne dayanılarak hazırlanan Hesap Ayrımı ve Maliyet Muhasebesine
İlişkin Usul ve Esaslar gereğince GSM mobil çağrı sonlandırma hizmetleri piyasasında EPG’ye sahip
işletmeciler ve Türk Telekomünikasyon A.Ş. hesap ayrımı ve maliyet muhasebesi yapmakla yükümlüdür.
2008 yılı içerisinde Turkcell İletişim Hizmetleri A.Ş. ve Türk Telekomünikasyon A.Ş. tarafından 2007
yılına ilişkin raporlar Kurumumuza sunulmuştur. Ayrıca 2008 yılında, anılan işletmecilerin 2007 yılında
sunduğu raporlarının incelenmesi amacıyla denetimler gerçekleştirilmiştir.
28.12.2005 tarih ve 26037 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Kurul Kararı ile 31.12.2005 tarihinden
itibaren GSM işletmecilerinin tamamının GSM mobil çağrı sonlandırma piyasasında EPG’ye sahip
işletmeci olarak belirlenmesini müteakiben Vodafone Telekomünikasyon A.Ş. ve Avea İletişim Hizmetleri
A.Ş. de 2006 yılı başı itibariyle hesap ayrımı ve maliyet muhasebesi yükümlüsü olmuştur. Bu kapsamda,
2008 yılı içerisinde anılan işletmeciler tarafından 2007 yılına ait geçiş dönemi verilerini içeren raporlar
Kurumumuza sunulmuştur.
43
2.2.7. AB Destekli Erişim Projesi
AB Komisyonu tarafından finanse edilen ve DeLeeuw International tarafından yürütülen “Türk
Telekomünikasyon Piyasasında Erişim Çerçevesinin Geliştirilmesine İlişkin Teknik Yardım Projesi” 7
Ocak 2008 tarihinde başlatılmış ve 11 Kasım 2008 tarihinde düzenlenen kapanış toplantısının ardından
Teknik Şartnamede tanımlanan faaliyetler itibariyle 15 Kasım 2008’de tamamlanmıştır. Bunlara ilave
olarak, proje neticesinde atıl kalan fonların değerlendirilmesi amacıyla, danışman firmadan arabağlantı
fiyat düzenlemelerine ilişkin ek raporlar hazırlanması talep edilmiştir. Söz konusu raporların Ocak 2009
itibariyle tamamlanması öngörülmektedir. Proje kapsamında yürütülen faaliyetlere ve elden edilen
çıktılara aşağıda yer verilmektedir.
■
■
■
44
Yerel ağın paylaşıma açılması: AB ülkeleri kıyaslama raporu, referans yerel ağa erişim tekfinin gözden
geçirilmesine ilişkin rapor ve ilgili işletmeciler tarafından katılım sağlanan atölye çalışması.
Sabit erişim ve taşıma şebekeleri ile mobil şebekelere yönelik maliyet modelleri ve söz konusu
modellerin işleyişini açıklayan kullanım kılavuzları, her bir model için ilgili işletmeciler ile yapılan
atölye çalışmaları.
Hesap ayrımı ve maliyet muhasebesine ilişkin olarak AB ülkeleri ile kıyaslamaları ve ülkemize yönelik
tavsiyeleri içeren raporlar ve ilgili işletmecilerin katılımı ile gerçekleştirilen atölye çalışmaları.
Son Kullanıcıya Yönelik Düzenleme ve
Faaliyetler
3.1. Perakende Sabit Telefon Hizmetlerine İlişkin Tarife Kararları
Türk Telekom’un son kullanıcı hizmetine ilişkin tarifeleri Tarife Yönetmeliği kapsamında onaylanmaktadır. Tarife Yönetmeliği’ne dayalı olarak “Sabit Telefon Şebekesine Erişim Veya Sabit Şebeke Üzerinden Arama Hizmetlerine Yönelik İlgili Piyasalarda Etkin Piyasa Gücüne Sahip İşletmecilerin Bazı Hizmetlerine
İlişkin Tarifelerin Tavan Fiyat Yöntemi İle Onaylanmasına Yönelik Usul Ve Esaslara İlişkin Tebliğ” (Yeni Tavan
Fiyat Tebliği) 16.01.2007 tarih ve 26405 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
3.
2008 yılında Türk Telekom’un sunmakta olduğu sabit telefon hizmetine ilişkin yeni tarifeler Ağustos
ayı içerisinde onaylanarak yürürlüğe girmiştir. Ayrıca Türk Telekom 2008 yılı içerisinde paket arama
hizmetlerine ilişkin yeni tarife seçeneklerini Kurumumuza sunmuştur. Bunlardan Akşam Konuşturan
Tarife, Akşam Konuşturan Tarife Ek Paketi Kampanyası, Uzun Konuşturan Tarife, Dakika Tarife Paketleri
ve Kampanyaları Kurumumuzca onaylanmıştır. Söz konusu paketlerde, paket ücretleri karşılığında
şehiriçi veya şehirlerarası aramalarda kullanılmak üzere abonelere belli miktarda görüşme hakkı
tanınmaktadır. Görüntülü telefon hizmeti ve bu hizmete ilişkin kampanyalar da 2008 yılı içerisinde
onaylanarak yürürlüğe girmiştir. Bu temel hizmetlerin yanı sıra çocuklara yönelik Masal ve Müzik
Servisi, yeni evlenenlere yönelik Evlilik Kampanyası, Çağrı Tamamlama Servisi, Inmarsat Tarifeleri,
Arızalı Hatlara Ücretsiz Şehiriçi Görüşme verilmesi, Petrol Ofisi Kampanyası, Bahar Kampanyası, Ek Hat
Kampanyası, Türk Telekom - Deutsche Telekom İşbirliği, Türk Telekom DECT Kampanyası, Yurtdışından
Arama Hizmeti, 170 Kısa Numaralarına ilişkin çeşitli tarife başvuruları değerlendirilmiştir.
3.2. Mobil Telefon Hizmetlerine İlişkin Tarife Kararları
GSM işletmecileri ile Kurumumuz arasında imzalanan GSM İmtiyaz Sözleşmelerinde yer alan hükümler
gereğince; GSM işletmecilerinin son kullanıcılarına uygulayacakları tarifelere ilişkin üst sınır Kurum
tarafından belirlenerek onaylanmaktadır. Bu kapsamda GSM azami tarifeleri 2008 yılı içinde Mart ve
Eylül aylarında olmak üzere iki defa belirlenerek onaylanmıştır. Onaylanan üst sınırın altında kalmak
şartıyla işletmeciler söz konusu tarifelerini serbestçe belirleyebilmektedir. Bununla birlikte, Turkcell
İletişim Hizmetleri A.Ş.’nin son kullanıcılarına sunmuş olduğu tarifelerine ilişkin yapılan şikâyetler
2007 yılı içerisinde incelenerek söz konusu işletmecinin normal ve indirimli uygulamaları kapsamında
açıklanan şebeke içi tarifelerinin, aynı dönem içerisinde diğer işletmecilere uyguladığı en düşük
çağrı sonlandırma ücretinin altında kalmamasının sağlanması karara bağlanmıştır. 2008 yılında ise
söz konusu karara ilişkin olarak yapılan uygulamaların değerlendirilmesi ve işletmeciler arasında
mutabakat sağlanabilmesini teminen bir karar daha alınmıştır. Anılan kararların yürütmesi Danıştay
tarafından durdurulmuş olup hukuki süreç devam etmektedir.
Mobil telekomünikasyon hizmetleri kapsamında ses hizmetlerinin yanı sıra veri hizmetleri ve internet
hizmetlerinin de mobil işletmeciler tarafından gerek yeni kullanıcıların elde edilmesi gerekse mevcut
kullanıcıların bağlılıklarının arttırılması amacıyla kullanıldığı ve söz konusu hizmetlerde çeşitli avantajlı
45
uygulamaların özellikle numara taşınabilirliği uygulaması kapsamında olmak üzere 2008 yılında da
yoğun bir şekilde sunulduğu görülmüştür. Ses ve veri hizmetlerinin bir arada sunulmasına olanak
tanıyan platformların sağlanmasına ilişkin kampanyalı uygulamalara 2008 yılında da devam edilmiştir.
Ayrıca, internet ve SMS kullanımını arttırmaya yönelik uygulamalarla yeni kontör yüklenmesi karşılığında
kullanıcılara çeşitli avantajlar sağlayan kampanyaların da ağırlıklı olarak uygulandığı görülmüştür.
3.3. Tüketici Şikâyetleri Merkezi
Elektronik haberleşme sektöründe faaliyet gösteren işletmecilerin sebep olduğu tüketici haklarının
ihlaline dair şikayet ve taleplerin Kuruma sağlıklı bir şekilde ulaşıp değerlendirilebilmesini
sağlamak amacıyla kurulan “Tüketici Şikayetleri Merkezi” 2002 yılı Temmuz ayından beri faaliyet
göstermektedir. Tüketiciler şikâyetlerini, istek ve taleplerini e-posta, telefon, faks, posta yoluyla Merkeze
ulaştırabilmektedir. Elde edilen tüketici şikâyet ve istekleri bilgisayar ortamına aktarılarak sağlıklı bir
şekilde değerlendirilmekte, elde edilen bu bilgilerin istatistikî olarak sınıflandırılması ve bunların
analizinin yapılmasını müteakiben tüketici şikâyetlerinin giderilmesine çalışılmaktadır.
Kurumumuza 2008 yılında 5027 adet Tüketici Şikâyeti Başvurusu yapılmıştır. Yapılan tüketici
başvurularının çoğu abonelik sözleşmelerine ilişkin olup, sabit ücretlerin kaldırılmasına ilişkin öneriler
ikinci sırada yer almaktadır. Çizelge 10’da konularına göre tüketici başvurularının sınıflandırılmasına yer
verilmiştir.
Çizelge 10: Konularına Göre Tüketici Şikayeti Başvuruları
Konu
Sayı
Abonelik Hizmetleri
1465
Öneri(Sabit Ücretin kaldırılması, yalın ADSL)
681
Baz İstasyonları
592
ISS’lerin Hizmetleri
573
Kurum ile İlgisiz
395
TİB (İnternet içerik, Telefon Dinleme)
357
Tarife
252
Fatura İtirazı
216
Diğer
210
UMTH - Numara Taşınabilirliği
180
Teşekkür
55
İthalat
40
İnsan Kaynakları
11
4982 sayılı Bilgi Edinme Kanunu kapsamında Kurumumuza 1530 adet bilgi edinme başvurusu
yapılmıştır. Toplam başvuru içinde 193 adet başvuru Bilgi Edinme Hakkı Kanunu’na ve ilgili yönetmeliğe
uygun olmaması nedeniyle reddedilmiştir. Başvuruya verilen 2 cevap için başvuru sahibi tarafından
Bilgi Edinme Değerlendirme Kuruluna itiraz yapılmıştır. Bunlardan 1 adedi Bilgi Edinme Değerlendirme
Kurulu tarafından reddedilmiştir. 1 adedi ise Kurul tarafından incelenmeye alınmıştır.
46
Kısa mesajlarda Türkçe karakter kullanımı ile ilgili olarak işletmeciler tarafından geliştirilen yeni
ücretlendirme sistemlerinin 15.05.2008 tarihinde devreye alınması sağlanmış, Türkçe karakter içeren
ve 160 karakterden az olan bir mesajın birden fazla mesaja bölünerek iletilmesi problemi önlenmiştir.
Böylece yaşanan tüketici mağduriyeti giderilmiştir. Buna ilave olarak Avrupa Telekomünikasyon
Standartları Enstitüsü (ETSI), Üçüncü Nesil Ortaklık Projesi (3GPP) Grubu nezdinde yürütülen çalışmalar
sonucunda, 21.03.2008 tarihinde 3GPP TS 23.038 ve 3GPP TS 23.040 standartları Türkçe karakterlerin
tamamının 7 bit ile kodlanmasına imkan verecek şekilde güncellenmiş ve kısa mesajlarda Türkçe
karakter desteği bir standart gerekliliği haline gelmiştir. Üreticilere söz konusu standartlara uyum için
01.07.2009 tarihine kadar süre verilmiş olup üreticiler tarafından cihazların uyumlu hale getirilmesi
amacıyla yürütülen çalışmalar devam etmektedir.
3.4. Kısa Mesajlarda Türkçe Karakter Kullanımı
Bu çalışmada kısa mesajlarda ç, ş, Ş, ğ, Ğ, İ ve ı harflerinin kullanılması durumunda bir mesajda yer
alabilecek maksimum karakter sayısının düşmesi ve bunun sonucunda söz konusu karakterleri
içeren mesajların bölünerek birden fazla mesaj olarak ücretlendirilmesi probleminin çözülmesi
amaçlanmıştır.
Ayrıca konu ile ilgili olarak uygulamaya ilişkin usul ve esaslar ile işletmeciler ve üreticilerin
yükümlülüklerinin ve ihlal durumunda uygulanacak müeyyidelerin bir yönetmelik ile düzenlenmesi
planlanmış ve “Kısa Mesajlarda Türkçe Karakter Kullanımına Dair Yönetmelik Taslağı” hazırlanmıştır.
Taslak yönetmelikle ilgili olarak Kurum içi ve kurum dışı görüş alma süreci tamamlanmıştır. Yönetmelik
taslağı ülkemizin AB nezdindeki yükümlülükleri kapsamında Dış Ticaret Müsteşarlığı aracılığıyla
AB Komisyonuna bildirilmiştir. Yönetmelik Taslağı ile ilgili olarak bildirim süreci kapsamında Avrupa
Komisyonu’ndan çeşitli görüşler alınmış olup, konu ile ilgili değerlendirme çalışmaları devam
etmektedir.
3.5. GSM Kapsama Alanı Çalışmaları
GSM kırsal kapsama alanlarının genişletilmesi ve iyileştirilmesi amacıyla 2007 yılı sonu itibariyle
başlatılan çalışmalar 2008 yılında da devam etmiş olup, yapılan çalışmalar sonucunda GSM kapsama
alanlarının genişletilmesi konusunda önemli ilerlemeler kaydedilmiştir. Buna göre 2008 yılı sonu
itibariyle nüfusu>500 olan bütün yerleşim yerlerinde asgari bir işletmecinin bulunması hedeflenmiş
olup bu hedeflere de büyük oranda ulaşılmıştır. Nüfusu<500 olan yerleşim yerlerinin de asgari bir
işletmeci tarafından kapsamaya dahil edilebilmesi için 2009 yılında çalışmalara devam edilecektir.
47
4.
Yetkilendirme Faaliyetleri
4.1. Sunulan Hizmetler
2008 yılında Türkiye elektronik haberleşme sektörüne, 1 adet altyapı hizmeti işletmecisi, 1 adet GMPCS
Mobil Telefon hizmeti işletmecisi, 2 adet uzak mesafe telefon hizmeti işletmecisi, 24 adet internet servis
sağlayıcısı ve 1 adet rehberlik hizmeti işletmecisi dâhil olmuştur. Yeni yetkilendirmeler ile sektördeki
işletmeci sayısının artmasıyla, tüketicilere sunulan hizmet çeşiti de artmıştır. 2008 yılı içerisinde mevcut
yetkilendirmelere devam edilmiş olup, yeni bir hizmete yönelik yetkilendirme yapılmamıştır.
4.1.1. Kablo Platform Hizmeti
Kablo platform hizmeti, kablo platform şebekesi üzerinden şifreli/şifresiz radyo/TV sinyallerinin tek
yönlü/çift yönlü biçimde kullanıcılara ve/veya abonelere sunulmasını ve söz konusu şebekeye ait her
türlü altyapıyı tesis etmeyi ve işletmeyi kapsayan telekomünikasyon hizmetidir. 2008 yılı sonu itibariyle
ülkemizde söz konusu hizmeti vermekle yetkilendirilmiş 5 adet işletmeci bulunmaktadır. 2008 yılında,
söz konusu işletmecilerin ödediği toplam 148.004,39 TL (KDV dahil) - yetkilendirme ücreti Hazineye
gelir kaydedilmiştir.
4.1.2. Karasal Hatlar Üzerinden Veri İletimi Hizmeti
Karasal hatlar üzerinden veri iletimi, verinin fiber optik, bakır, koaksiyel, r/l vb. karasal kablolu ve/
veya kablosuz hatlar üzerinden herhangi bir işleme tâbi tutulmaksızın şebeke sonlanma noktaları
arasındaki iletimini ifade etmektedir. 2008 yılı sonu itibariyle ülkemizde söz konusu hizmeti vermekle
yetkilendirilmiş 25 adet işletmeci bulunmaktadır. 2008 yılında, söz konusu işletmecilerin ödediği
toplam 338.272,44 TL (KDV dâhil) - yetkilendirme ücreti Hazineye gelir kaydedilmiştir.
4.1.3. Uydu Telekomünikasyon Hizmeti
Uydu telekomünikasyon hizmeti, uydular ve uydu yer istasyonları aracılığı ile tek veya çift yönlü olarak,
elektromanyetik dalgalar vasıtasıyla coğrafi olarak birbirinden uzak noktalar arasında telefon hizmeti
hariç olmak üzere uygun terminal cihazlarıyla kullanıcılara/abonelere ses ve veri iletişimi hizmeti ile
ilgili altyapının işletilmesini kapsamaktadır. 2008 yılı sonu itibariyle ülkemizde söz konusu hizmeti
vermekle yetkilendirilmiş 20 adet işletmeci bulunmaktadır. 2008 yılında, söz konusu işletmecilerin
ödediği toplam 640.517,79 TL (KDV dâhil) - yetkilendirme ücreti Hazineye gelir kaydedilmiştir.
4.1.4. Uydu Platform Hizmeti
Uydu platform hizmeti, değişik iletim ortamlarından alınan telefon hizmeti hariç olmak üzere ses, veri
ve görüntü işaretlerinin sayısal uydu platformunda kodlayıcı ve çoklayıcı grupları yardımıyla sayısal
ortama çevrilerek, uydu yer istasyonları vasıtasıyla sayısal paketler halinde uyduya gönderilmesi ve
uydudan alınan sayısal işaretlerin uygun terminal cihazları vasıtasıyla abonelerine iletilmesi hizmetini
ifade etmektedir. 2008 yılı sonu itibariyle ülkemizde söz konusu hizmeti vermekle yetkilendirilmiş 2
adet işletmeci bulunmaktadır. 2008 yılında, söz konusu işletmecilerin ödediği toplam 193.298,20 TL
(KDV dâhil) - yetkilendirme ücreti Hazineye gelir kaydedilmiştir.
48
4.1.5. GMPCS Mobil Telefon Hizmeti
GMPCS mobil telefon hizmeti, pozisyonu ve çalışma frekansları ITU tarafından belirlenmiş ve tahsis
edilmiş bulunan, bir sabit veya mobil, genişbant veya darbant, küresel veya küresel olmayan, yere
göre durağan olan veya olmayan, mevcut veya plânlanan bir uydu kümesi üzerinden kullanıcılara
verilen doğrudan ses, veri, faks ve benzeri hizmetleri kapsamaktadır. 2008 yılı sonu itibariyle ülkemizde
söz konusu hizmeti vermekle yetkilendirilmiş 5 adet işletmeci bulunmaktadır. Bu yıl içinde, söz
konusu işletmecilerin ödediği toplam 241.621,18 TL (KDV dâhil) - yetkilendirme ücreti Hazineye gelir
kaydedilmiştir.
4.1.6. Ortak Kullanımlı Telsiz Hizmeti
Ortak kullanımlı telsiz hizmeti, analog ve sayısal teknolojiler kullanılarak aynı sistem içerisinde bir veya
birden fazla kapalı kullanıcı grubunu barındıran, en az bir merkez telsiz ve yeteri kadar abone telsiz
cihazından oluşan, tek ve/veya çift yönlü olarak ses, veri ve optimize paket veri, mesaj, görüntü vb.
hizmetlerin abonelere sunulmasını içeren, hücresel ve/veya hücresel olmayan, yerel ve bölgesel bazda
işletilebilen telekomünikasyon hizmetini kapsamaktadır. Ülkemizde söz konusu hizmeti vermekle
yetkilendirilmiş 51 adet işletmeci bulunmaktadır. 2008 yılında, söz konusu işletmecilerin ödediği
toplam 330.974,18 TL (KDV dâhil) - yetkilendirme ücreti Hazineye gelir kaydedilmiştir.
4.1.7. Rehberlik Hizmeti
Rehberlik hizmeti, rehber bilgilerinin başta işletmecilere tahsis edilen 118XY yapısındaki numaralardan
telefonla sorgulama olmak üzere, basılı, elektronik ya da mümkün olan diğer yollarla kullanıcılara
ulaştırılmasını ve ilgili katma değerli hizmetlerin sunulmasını kapsamaktadır. 2008 yılı sonu itibariyle söz
konusu hizmeti sunmak için toplam 8 işletmeci yetkilendirilmiş olup, 2008 yılı içinde yetkilendirilmiş
olan 1 işletmeciden numara ücretleri dâhil toplam (KDV dâhil) 129.544,55 TL Hazineye aktarılmıştır.
4.1.8. Uzak Mesafe Telefon Hizmeti
Uzak mesafe telefon hizmeti (UMTH), işletmecilere ait her türlü telekomünikasyon şebekesi ve altyapısı
üzerinden her türlü teknolojiyi kullanarak kullanıcılara iller arası ve/veya uluslararası telefon hizmeti
sunulmasını kapsamaktadır. 2008 yılında UMTH’ye ilişkin olarak 2 yeni işletmeciye yetkilendirme
verilmiş olup; 2008 yılı sonu itibariyle ülkemizde söz konusu hizmeti vermekle yetkilendirilmiş 32 adet
işletmeci bulunmaktadır. 2008 yılında, söz konusu işletmecilerin ödedikleri toplam 1.922.674,71 TL
(KDV dâhil) yetkilendirme ücreti Hazineye gelir olarak kaydedilmiştir.
4.1.9. Altyapı İşletmeciliği Hizmeti
Altyapı işletmeciliği hizmeti, işletmecilere ve kullanıcılara telekomünikasyon hizmetleri sunulmasına
imkân sağlayan transmisyon altyapısı kurulması ve işletilmesidir. Mart 2006 tarihinde Altyapı İşletmeciliği
Hizmeti yetkilendirmesi başlamış ve 2008 yılı sonuna kadar 16 adet işletmeci yetkilendirilmiştir.
Bu hizmetten 2008 yılı içerisinde toplam 1.873.123,79 TL yetkilendirme ücreti Hazineye gelir
kaydedilmiştir.
4.1.10. Kablolu ve Kablosuz İnternet Servis Sağlayıcılığı Hizmeti Veren İşletmeciler
Kablolu ve kablosuz internet servis sağlayıcılığı hizmeti veren işletmeciler gerekli altyapı, donanım ve
yazılımı sağlayarak son kullanıcıya internet erişim hizmeti sağlamaktadır. Bir İSS’nin yaptığı iş, kendisine
49
ait bilgisayar donanımı ve kiraladığı hatlar aracılığı ile kullanıcıları yerel ve uluslararası internet
omurgalarına taşımak olarak ifade edilebilmektedir.
Daha önce Genel İzin ile yetkilendirilen söz konusu işletmeciler, Telekomünikasyon Hizmet ve
Altyapılarına ilişkin Yetkilendirme Yönetmeliğinde 17.4.2007 tarih ve 26496 sayılı Resmi Gazetede
yayımlanarak yürürlüğe giren değişiklikle, İSS hizmetini gelişmekte olan ülkeler ve AB ülkelerinde
olduğu gibi da ülkemizde de 2008 yılında kayıtlama usulü ile yürütmeye devam etmişlerdir.
Bu kapsamda, 2008 yılı içerisinde ilk başvuru üzerine yetkilendirilenler dâhil olmak üzere toplam 85
işletmeciden 312.499,08 TL yetkilendirme ücreti elde edilmiş olup, söz konusu ücretler işletmeciler
tarafından Hazine Müsteşarlığı hesabına yatırılmıştır.
4.2. IMT 2000 / UMTS
18.09.2008 tarihli ve 27001 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “IMT–2000/UMTS Hizmet ve Altyapılarına
İlişkin Yetkilendirme Planı” uyarınca söz konusu hizmete ilişkin yetkilendirmenin yapılması için 6 ay
içerisinde ihaleye çıkılması kararlaştırılmıştır. Bu doğrultuda, 9.10.2008 tarihli ve 27019 sayılı Resmi
Gazete’de yayımlanan ihale ilanında IMT–2000/UMTS Hizmet ve Altyapılarına İlişkin Yetkilendirme
ihalelerinin 28.11.2008 tarihinde yapılacağı kamuoyuna duyurulmuştur.
Bu kapsamda, 28.11.2008 tarihinde Kurum Merkez Binasında saat 10:00’da başlatılan IMT-2000/UMTS
Hizmet ve Altyapılarına İlişkin Yetkilendirme ihalelerine Vodafone Telekomünikasyon A.Ş., Turkcell
İletişim Hizmetleri A.Ş. ve Avea İletişim Hizmetleri A.Ş. tekliflerini vermiştir. Söz konusu ihalelerde,
■
A lisansı 358 milyon Avro + KDV’ye Turkcell İletişim Hizmetleri A.Ş.’ye,
■
B lisansı 250 milyon Avro + KDV’ye Vodafone Telekomünikasyon A.Ş.’ye,
■
C lisansı 214 milyon Avro + KDV’ye Avea İletişim Hizmetleri A.Ş.’ye
ihale edilmiştir.
İhalenin toplam bedeli KDV dâhil yaklaşık 970 milyon Avro olarak gerçekleşmiştir. İhale Komisyonunun
kararı, Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurulu tarafından alınan karar ile 28.11.2008 tarihinde onaylanmış
ve ihale sonucu kazanan işletmecilerle taslak imtiyaz sözleşmesi 03.12.2008 tarihinde parafe edilerek,
düşüncesi alınmak üzere Danıştay’a gönderilmiştir. Danıştay düşüncesinin alınmasını müteakip Kurul
tarafından değerlendirilmek suretiyle taslak sözleşmelere son hali verilecek ve taraflarca imzalanmasını
müteakip yürürlüğe girecektir. Bu çerçevede, 2009 yılı içinde 3N hizmetlerinin verilmeye başlanacağı
beklenmektedir.
3N yetkilendirmelerinde, yerli şirketlerin katılımına destek sağlanmasının veya yerli katkının
artmasını teşvik edecek düzenlemeler yapılmasının önem arz ettiği düşünülmektedir. Bu kapsamda
kademeli olarak üç yıl içinde en az 500 mühendisin çalıştığı Ar-Ge merkezlerinin Türkiye’de açılması
ve gençlerimizin bu alanlarda çalışmak suretiyle kendilerini geliştirmelerinin önünün açılması
hedeflenmektedir. Burada amaçlanan yaratıcı genç nüfusumuzun potansiyelini ortaya çıkartmak ve
uluslararası tedarikçilerin bu potansiyelin farkına varmalarını sağlamaktır. BTK, söz konusu hükmü
50
3N şebekeleri üzerinden daha kaliteli ses hizmeti sunulacak olsa da esas ağırlığın hızlı ve zengin
içerikli veri uygulamaları olacağı düşünülmektedir. Dolayısı ile 3N şebekelerinin faaliyete geçmesi ve
genişbant erişim imkânlarının artmasının;
■
İnternet kullanımının yaygınlaşmasına katkı sağlayacağı,
■
Bilgi toplumuna geçişte önemli bir etken olacağı,
■
Özellikle yazılım alanında yerli firmalara önemli fırsatlar yaratabileceği,
■
Gençlerimize yazılım sektöründe istihdam oluşturabileceği,
■
Uzaktan eğitim, m-kütüphane, İnternet üzerinden bilimsel laboratuarlara erişim, internetüzerinden
dil eğitimi gibi uygulamalar ile eğitime katkı sağlayacağı,
■
Yaşlı ve engellilerin uzaktan gözetim ve kontrolünde kolaylıklar sağlayacağı,
■
m-uygulamalar ile vatandaşlarımızın yaşamını daha da kolaylaştıracağı
sıkı bir şekilde takip edecek, gerçekleştirilmesini denetleyecek veya bu konuda tecrübeli kurum veya
kuruluşlara denetlettirecektir.
beklenmektedir.
Kısacası genişbant İnternet hizmetlerinin olduğu bir ortamda, eğitimden eğlenceye, etkileşimli
oyunlardan ticari uygulamalara kadar her türlü hizmet verilebilecektir.
4.3. Devam Eden Yetkilendirme Çalışmaları
4.3.1. Genişbant Telsiz Erişim Hizmeti İşletmeciliğinin Yetkilendirmesi
2008 İş Planı çerçevesinde, WiMAX gibi genişbant teknolojiler ile sunulacak ses ve veri hizmetlerine
yönelik genişbant telsiz erişim hizmetlerinin yetkilendirmesine ilişkin stratejik yaklaşım ve
değerlendirmelerin oluşturulmasının yanı sıra, bu hizmetin sunulmasına ilişkin uygulanacak usul ve
esaslar ile yetkilendirme ücretinin asgari değerinin belirlenmesi çalışmaları yürütülmüştür. Bu bağlamda,
dünyada genişbant telsiz erişim hizmetlerinin detaylı değerlendirmesi yapılarak, ülkemizdeki pazar
eğilimleri ile genişbant telsiz erişim hizmetinin yetkilendirme türü, zamanı ve süresi ile işletmecilerin
hak ve yükümlülüklerinin belirlenmesine ilişkin çalışmalar yapılmıştır. Gelinen nokta itibariyle, 5809
sayılı Elektronik Haberleşme Kanunu çerçevesinde Telekomünikasyon Hizmet ve Altyapılarına İlişkin
Yetkilendirme Yönetmeliğinin Genişbant Telsiz Erişim Hizmetine ilişkin Taslak Eki hazırlanmış ve
hizmetin asgari değerinin tespitine ilişkin çalışmalar yapılmış olup teknolojik ve uluslararası gelişmeler
çerçevesinde konu ile ilgili çalışmalar devam etmektedir.
4.3.2. Sabit Telefon Hizmeti İşletmeciliğinin Yetkilendirilmesi
Danıştay 13. Dairesi tarafından, 23.01.2008 tarihinde Sabit Telekomünikasyon Hizmeti’nin
yetkilendirilmesine ilişkin hazırlanan ekin yürütmesinin durdurulmasına karar verilmiştir. Söz konusu
mahkeme kararı çerçevesinde anılan düzenleme revize edilerek, kamuoyu ile paylaşılmış ve Sabit
Telefon Hizmeti’nin yetkilendirilmesine ilişkin düzenleme 20.11.2008 tarih ve 27060 sayılı Resmi
Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Anılan hizmete ilişkin asgari değer teklifi de hazırlanmış
olup, bu hususta Bakanlar Kurulu Kararı istihsali beklenmektedir.
51
4.3.3. Sanal Mobil Şebeke Hizmeti Yetkilendirmesi
Sanal Mobil Şebeke Hizmeti, işletmeci tarafından, adına tahsis edilmiş frekans bandı olmadan, kendi
markası ile mobil telekomünikasyon hizmeti sunmak üzere yetkilendirilen şebeke işletmecilerinin
altyapıları üzerinden abonelere mobil telefon ve katma değerli telekomünikasyon hizmetleri
sunulmasına olanak veren bir mobil telekomünikasyon hizmetidir.
Sanal mobil şebeke hizmeti işletmeciliğine ilişkin taslak Yönetmelik eki’ne, alınan kurum içi ve dışı
görüşler, dünya uygulamaları ve ülkemiz şartları doğrultusunda 2008 yılı içerisinde son hali verilmiştir.
Ülkemiz mobil telekomünikasyon pazarında yetkilendirilmeleri planlanan sanal mobil işletmeciliğinin
mobil telefon ve katma değerli telekomünikasyon hizmetlerinin sunulmasını kapsaması nedeniyle,
sektörde aynı alanda rekabet eden işletmeciler arasındaki mali yükümlülüklerin eşitlenmesini
teminen gerekli yasal düzenlemelerin tamamlanması halinde konu yetkilendirmenin yapılması
planlanmaktadır.
4.4. Geçiş Hakkı
Geçiş Hakkı, elektronik haberleşme hizmeti sunmak amacıyla, her türlü elektronik haberleşme alt
yapısını ve bunların destekleyici ekipmanlarını, kamu ve/veya özel mülkiyete konu taşınmazların
altından, üstünden, üzerinden geçirmeyi ve bu altyapıyı kurmak, değiştirmek, sökmek, kontrol,
bakım ve onarımlarını sağlamak ve benzeri amaçlarla söz konusu mülkiyet alanlarını kullanmayı ifade
etmektedir. 2.5.2006 tarihinde “Telekomünikasyon Hizmetlerine Yürütülmesinde Geçiş Hakkına İlişkin
Yönetmelik” Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Konu Yönetmeliğin yayımlanması ile
Geçiş Hakkı kullanımının usul ve esasları belirlenerek bu alandaki hukuki eksiklik tamamlanmıştır.
Serbestleşen sektörde geçiş hakkına sahip olan işletmelerin, yerleşik işletmeciye bağlı kalmayarak
kendilerine ait altyapıyı kurabilmeleri ve böylece rekabeti engelleyen altyapıdaki bağımlılığın kalkmış
olması düzenlemenin temel amacı olmuştur.
5809 sayılı Elektronik Haberleşme Kanunu’nun Geçiş Hakkına ilişkin hükümlerine uyum sağlamak
ve ihtiyaç duyulan eksiklikleri gidermek amacıyla, mevcut Yönetmelik yeniden gözden geçirilmiş ve
“Elektronik Haberleşme Hizmetlerinin Yürütülmesinde Geçiş Hakkına İlişkin Taslak Yönetmelik” olarak
Kurumumuz İnternet sitesinde yayımlanmak suretiyle kamuoyunun öneri ve görüşlerine açılmıştır.
52
5.1. Numara Tahsisleri
2008 yılı içerisinde, türler itibariyle yapılan numara tahsisleri aşağıda verilmektedir. Bu tahsisler
neticesinde işletmeciler tarafından toplam 57.088,81 TL numara ücreti Hazine Müsteşarlığı hesabına
yatırılmıştır.
5. Numaralandırma Faaliyetleri
5.1.1. Kısa Numaralar ve 811 Alan Kodlu Erişim Numaraları
2008 yılı içerisinde, 160 kısa numarası “E-Devlet Kapısı Çağrı Merkezi” hizmet adıyla Türksat Uydu
Haberleşme Kablo TV ve İşletme A.Ş.’ye, 174 kısa numarası “Alo Gıda Hattı” adıyla Tarım ve Köyişleri
Bakanlığı’na ve 176 kısa numarası “Turizm Dilek Hattı” adıyla Kültür ve Turizm Bakanlığı’na tahsis
edilmiştir.
2008 yılında UMTH kapsamında toplam 47 adet 811 alan kodlu ek erişim numarası tahsis edilmiştir.
2008 yılı sonu itibariyle UMTH yetkilendirmesi kapsamında toplam 314 adet erişim numarası tahsisli
durumdadır.
5.1.2. NSPC ve ISPC Tahsisleri
2008 yılı içerisinde işletmecilere, 34 adet Ulusal İşaretleme Nokta Kodu (NSPC - National Signaling
Point Code) ve 1 adet de Uluslararası İşaretler Nokta Kodu (ISPC - International Signaling Point Code)
tahsis edilmiştir.
5.1.3. Diğer Tahsisler
Üstte bahsedilen numara tahsislerine ilave olarak 2008 yılı içerisinde 20.000 adet mobil numara ve 1
adet mobil şebeke kodu (MNC – Mobile Network Code) tahsisi gerçekleştirilmiştir.
5.2. Numara Taşınabilirliği
Abonelerin numara değişikliği zorunluluğu olmadan işletmecilerini, adreslerini veya aldıkları hizmeti
türünü değiştirebilmeleri olarak tanımlanabilecek olan Numara Taşınabilirliği düzenlemesi için 2008
yılı içerisinde önemli çalışmalar yürütülmüştür.
Numara Taşınabilirliği Yönetmeliğinin 01.02.2007 tarih ve 26421 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak
yürürlüğe girmesini müteakip, taşınan numaralara ilişkin bilgileri tutacak ve numara taşıma sürecinde
etkin rol oynayacak, Numara Taşınabilirliği Sisteminin (Merkezi Referans Veri Tabanı) Kurumumuz
merkezinde kurulumu 09.05.2008 tarihinde tamamlanmış ve düzenleme gereği bu tarihten 6 ay
içerisinde mobil numara taşınabilirliği uygulamaya geçeceğinden, BTK koordinasyonunda işletmeciler
ile yoğun bir test süreci yaşanmıştır. Testler başarılı bir şekilde tamamlanarak 09.11.2008 tarihinde
mobil numara taşınabilirliği uygulamaya geçmiştir. Numara Taşınabilirliği Sistemindeki kayıtlara göre
2008 yılı içerisinde, toplam 665.915 adet numara taşınmıştır.
53
6. Spektrum Yönetimi ve Uygulamaları
6.1. Frekans Tahsisleri ve Bant Boşaltım Çalışmaları
6.1.1. Ortak kullanımlı telsiz hizmetlerine yapılan tahsisler
2008 yılı içerisinde bütün Türkiye genelinde OKTHhizmeti sunmak üzere yetkilendirilmiş işletmeciler
ve mevcut hizmet sağlayıcıların ilave frekans başvuruları ile farklı illerdeki yetkilendirme başvuruları
değerlendirilmiştir.
450 MHz bandının yeni nesil sistemler için ayrılması ve yapılan band boşaltma çalışmaları nedeniyle
OKTH için sadece, Role Tx:438.0000-438.9875 MHz/ Rx:448.0000-448.9875 MHz bandından frekans
tahsisi yapılmış olup mevcut işletmecilerin gelen ilave frekans talepleri de bu banddan karşılanmıştır.
Yine bu çerçevede 450–470 MHz frekans bandından tahsis yapılan mevcut OKTH işletmecilerine yazı
yazılarak, uygun frekans bandlarına geçiş işlemleri devam etmektedir.
Ayrıca; 2004, 2005 ve 2006 yıllarında OKTH yetkilendirilmesinde frekans açısından kıt kaynak statüsünde
bulunan İstanbul ili; 2007 yılında frekans spektrumunun etkin ve verimli kullanımına yönelik teknolojik
gelişmeler doğrultusunda sayısal sistemlere yönlendirilmesi ve İstanbul ilindeki mevcut işletmecilerden
gelen ilave frekans taleplerinin değerlendirilebilmesi için İstanbul ilinde sadece sayısal OKTH
yapılmasına ve ilave taleplerin de role başına 60 cihazı geçen sistemlerde verilmesine karar verilmiştir.
Bu çerçevede, İstanbul ilinde hizmet veren OKTH işletmecilerinden ilave frekans başvurusunda bulunan
işletmecilerin abone ve cihaz durumları incelenerek uygun olanlara ilave frekans tahsisi yapılmıştır.
Diğer taraftan; NMT bandından boşalan 2 MHz’lik (415.5000–417.5000 MHz/ 425.5000–427.5000 MHz
olarak) frekans bandı sayısal özellikli OKTH için ayrılmış ve İstanbul ili de dâhil olmak üzere sayısal
TETRA ve DMR sistemleri için birçok işletmeci yetkilendirilmiştir.
Ayrıca, Türkiye genelinde OKTH işletmecilerinden gelen VHF (146–174 MHz) bandındaki yetkilendirme
talepleri çerçevesinde, yapılan değerlendirmede ilk etapta OKTH için Role Tx:164.000–164.975 MHz/
Rx:169.000–169.975 MHz frekans bandı planlanarak, bu banddan OKTH yetkilendirme işlemleri birçok
ilde yapılmıştır.
6.1.2. Emniyet Genel Müdürlüğüne MOBESE İçin Frekans Tahsisi
Güvenlik hizmetlerinin verimliliğini artırmak ve kişi hak ve hürriyetlerine dokunulmadan genel asayiş
ve huzuru temin etmeye yardımcı olmak maksadıyla ülke genelinde kurulması planlanan Kent
Güvenliği Yönetim Merkezlerinde (MOBESE) kablosuz kameralı sisteminde kullanılmak üzere 3.5 GHz
frekans bandında; Emniyet Genel Müdürlüğünün talepleri doğrultusunda, yoğun olmayan merkezler
için 2x15 MHz, yoğun merkezler için 2x25 MHz frekans tahsisi yapılmıştır. EGM tarafından gelen
talepler kapsamında 2008 yılı içerisinde bazı il ve ilçeler için sistem kurma izinleri verilmesine devam
edilmiştir.
54
6.1.3. 450–470 MHz Frekans Bandı Boşaltım Çalışması
Genişbandlı telsiz erişim sistemlerine frekans planlanması amacıyla başlatılan çalışmalar kapsamında,
450–470 MHz frekans bandından ortak kullanımlı telsiz sistemlerine frekans tahsisi durdurulmuştur.
Ayrıca, bandın kullanım yoğunluğunu görmek amacıyla Milli Monitör Sistemi vasıtasıyla Spektrum
Doluluğu analizleri yapılmıştır. Bu çalışmalar kapsamında boşaltılmasına karar verilen 452–457 MHz ve
462–467 MHz frekans aralıklarının boşaltılması çalışmalarına başlanmış ve 2008 yılı sonuna kadar OKTH
işletmecileri, belediyeler, DHMİ, MSB-NATOPOL, EGM hariç diğer kullanıcılar bandı boşaltmışlardır.
Boşaltılan bandın genişband telsiz erişimi için tahsisi çalışmaları ve boşaltılmayan aralıkların boşaltım
çalışmaları devam etmektedir.
6.1.4. Diğer Tahsis ve Koordinasyon Faaliyetleri
6.1.4.1. Uydu Hizmetlerine Yönelik Faaliyetler
Uluslararası Telekomünikasyon Birliği Radyokomünikasyon Büro (ITU-BR) tarafından üye ülkelere 2
haftada bir gönderilen elektronik ortamdaki uydu ve karasal servislere ilişkin koordinasyon bildirimleri,
mevcut ve planlama aşamasında olan uydu ve karasal sistemlerimize göre değerlendirilerek ITU ve
ilgili ülkeler nezdinde koordinasyon faaliyetleri gerçekleştirilmiştir.
5809 sayılı Elektronik Haberleşme Kanununun “Uydu pozisyonu tahsisi” 38’inci maddesinde yer
alan “Uluslararası planlama ve kriterler çerçevesinde uydu pozisyonlarına ilişkin planlama, tahsis,
uluslararası koordinasyon ile tescil işlemlerini Kurum, Bakanlıkla koordineli olarak yürütür.” hükmüne
istinaden Kurum ve Bakanlık arasında koordinasyon usul ve esaslarının belirlenmesi amacıyla “Bilgi
Teknolojileri ve İletişim Kurumu İle Ulaştırma Bakanlığı Arasında Uluslararası Telekomünikasyon Birliği
Nezdinde Uluslararası Planlama ve Kriterler Çerçevesinde Uydu Pozisyonlarına İlişkin Koordinasyon
Protokolü”hazırlanmıştır. 25.12.2008 tarihli Kurul Kararı sonucunda protokol taraflarca imzalanarak
uygulama başlamıştır.
10-11 Mayıs 2008 tarihleri arasında İstanbul’da düzenlenen 2008 Formula-1 Grand Prix yarışı için
yabancı basın-yayın ve TV kuruluşlarına geçici uydu up-link kullanma izni verilmiştir. Ayrıca 2008 yılı
içinde ülkemizde düzenlenen çeşitli spor aktiviteleri ve benzeri faaliyetler için yabancı basın-yayın ve
TV kuruluşlarına geçici uydu up-link kullanma izni verilmiştir.
6.1.4.2. Hava ve Deniz Haberleşme Sistemlerine Yönelik Faaliyetler
Ulaştırma Bakanlığı Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü ile koordineli olarak havaalanlarının ihtiyaçlarını
karşılamak üzere, 108–118 MHz frekans bandından hava seyrüsefer (S/S) ve 118-137 MHz frekans
bandından hava mobil haberleşme sistemlerine yapılan frekans tahsislerinin ICAO/FMG (International
Civil Aiviation Organization/ Frequency Management Group) nezdinde frekans koordinasyonu
sağlanmıştır. Bu kapsamda Ülkemizdeki havaalanlarında kullanılmak üzere planlanan hava mobil ve
S/S sistemleri için ICAO/FMG üyesi ülkelerle frekans koordinasyonları tamamlanmış ve ICAO/COM
Tablolarına (COM 2, COM3, COM 4) kayıtları yaptırılmıştır.
ICAO tarafından 2008 yılında yayınlanan ICAO COM2, COM3 ve COM4 Tabloları incelenmiş ve bu
tablolara girilmemiş veya hatalı girilmiş frekanslarımızın ICAO/COM Tablolarına kayıt ettirilmesi ve
düzeltmesi yapılmıştır.
55
Ayrıca, Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü başta olmak üzere Genelkurmay Başkanlığı, Devlet Hava
Meydanları İşletmesi Genel Müdürlüğü ve Türk Hava Yolları gibi kuruluşlarla koordineli işlemler
yürütülmüştür.
Deniz sistemleri ile ilgili olarak yüzer araçların yeni kayıt, değişiklik ve iptal işlemleri her ay ITU’ya
bildirilerek uluslararası frekans koordinasyonu işlemleri yapılmıştır.
6.2. Frekans Planlanması Kapsamında İthal İzni Verilen Cihazlar
Telsiz ve Telekomünikasyon Terminal Ekipmanları ithal ve imal edilirken, frekans veya lisans kısıtlaması
olan cihazlar; frekans bandı, çıkış gücü ve anten bilgileri bakımından değerlendirilerek Bildirim Formu
(Sınıf 2) kapsamında onay verilme işlemleri yerine getirilmektedir.
01.01.2008 ile 31.12.2008 tarihleri arasında yapılan işlemlere ilişkin bilgiler aşağıdaki çizelgede
belirtilmiştir.
Çizelge 11: Bildirim Formu İstatistikî Bilgiler
56
Başvurulan Evrak Sayısı
Onay Verilen Cihaz Sayısı
Onay Verilmeyen Cihaz Sayısı
1.730
1.230
500
7.1. Bilgi ve İhbar Merkezi
Bilgi ve İhbar Merkezi (BİM) mülga 5392 sayılı Kanun’un 25d maddesinde yer alan “Elektronik kimlik
bilgisini haiz cihazlar için Kurum, bilgi ve ihbar merkezi kurar veya kurdurur.” hükmü uyarınca
kurulmuştur. BİM bünyesinde:
■
■
■
■
■
■
■
■
■
7. Bilgi Teknolojileri Projeleri
Çağrı merkezi hizmeti,
İthalat takip sistemi giriş işlemleri,
Elektronik kimlik bilgisi değiştirilmiş cihazların eşleştirilmesi işlemleri,
Anakart değişim işlemleri,
GSM işletmecilerinin abone kayıt merkezleri (AKM) tarafından yapılan bireysel ithalat kayıtlarına ait
evrakların incelenmesi,
İhbar başvuruları,
Savcılık/Mahkeme talimatları ve yazışmaları,
Emniyet ve gümrük birimlerinden gelen taleplerin karşılanması,
Elektronik kimlik bilgisini haiz (IMEI) cihazlara ilişkin tüketici başvurularının cevaplandırılması
işlemleri yürütülmektedir.
7.1.1. Çağrı Merkezi
Çağrı merkezi, altışar saatlik dört vardiya halinde yedi gün yirmi dört saat esaslı, pilot numarası 0 312 232
23 23 olan 10 hat ve 444 9 777 numaralı 10 hat olmak üzere toplam 20 hat ile hizmet vermektedir.
2008 yılı boyunca çağrı merkezi tarafından 362.046 adet çağrı alınmış bunlardan 335.054 adedi
cevaplanmış, 22.251 adedi meşgule düşmüş, 4.741 adedi ise sıraya alınmış olmasına rağmen
beklemeden düşmüştür.
2008 yılında BİM tarafından alınan çağrı sayısı 2007 yılına oranla %18 azalmış olup; çağrıların karşılama
oranı %93 olarak gerçekleşmiştir.
Cevaplan
nan;
335.05
54
BaƔarŦsŦz
ÇaŒrrŦlar
22.2
251
Yönlendirilen;
38
4.73
Şekil 32: Bilgi ve İhbar Merkezi Çağrı Trafiği
57
1,92
1,89
40.0
000
1,85
1
1,79
1,91
1,86
1,83
1,82
1,90
1,80
1,76
30.0
000
1,70
1,65
20.0
000
1,62
21 410
21.410
19.931
20 632
20.632
20.570
29.717
31.698
47.299
39.666
29.801
10.0
000
32.657
1,60
40.585
Gelen Arama SayŦsŦ
2,00
1,,94
AralŦk
KasŦm
Eki
Ekim
Eylül
AŒustos
Temmuz
Haziran
MayŦs
Nisan
Mart
bubat
1,40
Ocak
0
1,50
Gelen AramalarŦ Ortalama Süresi, dak.
50.0
000
28.077
Çağrı başına görüşme süresi 2008 yılı içerisinde ortalama 1,79 olarak gerçekleşmiştir.
Aylar
Şekil 33: BİM Çağrı Merkezi Gelen Arama Sayısı ve Ortalama Konuşma Süresi, 2008
7.1.2. İthalat Takip Sistemi Giriş İşlemleri
2008 yılında ithalatçılar tarafından Kurumumuza yapılan 10.187 adet başvuru için işlem yapılmış ve
toplam 16.623.656 adet IMEI numarası kayıt altına alınmıştır.
2.000.000
1.085.507
1.190.198
KasŦm
AralŦk
1.744.663
Ekim
1.446.932
AŒustos
1.844.126
1.480.137
Temmuz
1.055.262
877.219
1.732.109
1.184.859
400.000
1.592.495
800.000
1.240.805
1.200.000
Eylül
1.600.000
Haziran
MayŦs
Nisan
Mart
bubat
Ocak
0
Şekil 34: İthalatçı Başvurusu ile Kayıt Altına Alınan IMEI Sayısı, 2008
58
Elektronik kimlik bilgisinin değiştirilmiş olduğu tespit edilen gerçek cihaz için ithalatçı firmalar,
cihazın IMEI numarası ile GSM numarasını MCKS’ye giriş yapmak suretiyle eşleştirme işlemini
gerçekleştirmektedir. Klon tespiti yapıldığı için ithalatçı firmalar tarafından eşleştirilen IMEI sayısı 2008
yılında 11.486 adet olarak gerçekleşmiştir.
7.1.3. Elektronik Kimlik Bilgisi Değiştirilmiş Cihazların Eşleştirilmesi İşlemleri
2.500
2.084
2.008
2.000
1.685
1.500
1.193
1.131
1.000
783
500
203
764
873
413
305
44
AralŦk
KasŦm
Ekim
Eylül
AŒustos
Temmuz
Haziran
MayŦs
Nisan
Mart
bubat
Ocak
0
Şekil 35: İthalatçı Başvurusu ile Eşleştirilen IMEI Sayısı, 2008
7.1.4. Anakart Değişim İşlemleri
2008 yılında Anakart/swap ithalatını gerçekleştiren firmaların teknik servis aracılığı ile webservis sitesi
üzerinden yaptıkları IMEI değişim bildirimleri 137.468 adet olarak gerçekleşmiştir.
24.450
25.000
20.000
16.358
15.641
14.383
14.346
15.000
10.730
11.625
10.721
9.056
10.000
6.410
5.000
AralŦk
KasŦm
Ekim
Eylül
AŒustos
Temmuz
Haziran
MayŦs
Nisan
Mart
bubat
26
Ocak
0
3.722
Şekil 36: Anakart Değişimi Yapılan Cihaz Sayısı, 2008
59
7.1.5. Yurt Dışından Bireysel İthalat Yolu İle Getirilen Cihazların Kayıt Edilmesine İlişkin
Başvurular
Yurt dışından bireysel ithalat yolu ile getirilen cihazların kayıt işlemi ilgili gümrük mevzuatı çerçevesinde
BİM ve GSM işletmecilerinin Abone Kayıt Merkezleri (AKM) tarafından yapılmaktadır. 2008 yılında BİM
tarafından kayıt altına alınan IMEI sayısı 2.749 adet, AKM’ler tarafından kayıt altına alınan IMEI sayısı
804.616 adet olarak gerçekleşmiştir.
2007 yılında bireysel ithalat yolu ile getirilen cihazlara ait kayıt alınan IMEI sayısı 670.084 adet iken 2008
yılında bu sayı %21 oranında artarak toplam 807.365 adet olarak gerçekleşmiştir.
114.698
120000
100000
97.331
88.124
80000
84.266
68.142
67.945
55.027 57.122
60000
48.336 49.181
40000
45.799
28.645
20000
Yurt DÕúÕ KayÕt Baúvurusu (BTK)
111
AralŦk
83
KasŦm
149
Ekim
140
Eylül
203
AŒustos
325
Temmuz
253
Haziran
483
MayŦs
236
Nisan
209
Mart
271
bubat
286
Ocak
0
Yurt DÕúÕ KayÕt Baúvurusu (AKM)
Şekil 37: Yurt Dışı Cihaz Kayıt Başvuruları, 2008
7.1.6. Geçici Süre ile Türkiye’de Bulunanların Başvuruları
02.08.2006 tarihli Kurul Kararı ile “Geçici süreyle Türkiye’de bulunan kişilerin (turist, gurbetçi
vatandaşlarımız ve benzeri) durumlarını belgelemek kaydıyla, ülkemiz GSM işletmecisi ile abonelik
sözleşmesi yapmaları durumunda; işletmeci tarafından, kişilerin cihazlarına ait IMEI numarasının ve
sözleşme yapılan MSISDN numarasının, Mobil Cihaz Kayıt Sistemi tarafından eşleştirilerek ilgili IMEI
numarasının sadece ilgili MSISDN numarası ile kullanımının sağlanması” kararı alınmıştır. Bu karar
çerçevesinde, geçici süreyle Türkiye’de bulunanların ülkemizde faaliyet gösteren herhangi bir GSM
işletmecisinden sözleşme yoluyla SIM kartı almaları durumunda, söz konusu kişilerin cihazlarına ait
IMEI numarası (cep telefonu cihazının seri numarası) ile MSISDN numarasının (cep telefonu numarası)
eşleştirilmesi gerçekleştirilmektedir.
AKM’ler tarafından geçici süre ile Türkiye’de bulunan kişilerin cihaz eşleştirilmesine ilişkin 2008 yılında
yapılan işlem sayısı 51.904 adettir.
60
10.000
8.000
2.790
2.990
4.529
4.630
4.682
5.244
1.614
2.975
bubat
3.068
2.620
2.000
Ocak
4.000
7.504
9.258
6.000
AralŦk
KasŦm
Ekim
Eylül
AŒustos
Temmuz
Haziran
MayŦs
Nisan
Mart
0
Şekil 38: Geçici Süre ile Eşleştirilen IMEI Sayısı, 2008
7.1.7. Kayıp/Çalıntı Cihazlar İçin İhbar Başvuruları
Kendine ait cihazı çalınma, yağmalanma, kaybolma veya her ne suretle olursa olsun rızası dışında
elinden çıkan aboneler, BİM’i doğrudan telefonla aramak suretiyle ihbarda bulunmakta ya da savcılıklara
müracaat etmektedir.
Çağrı merkezi tarafından alınan ihbar başvuruları sesli kayıt sistemi tarafından kayıt altına alınmaktadır.
Alınan ihbar, kimlik bilgilerinin ve IMEI numarasının doğrulanmasını teminen ilgili GSM işletmecisine
gönderilmektedir.
3.000
2.771
2.705
2.556
2.500
2.596
2.521
2.333
2.142
2.524
2.466
2.395
2.332
2.227
2.071
1.978
2.000
2.243
2.227
2.123 2.124
2.074
2.092
1.828
1.871
295
371
347
364
1
1
0
4
1.745
1.859
1.500
Do÷rulanmayan
AralŦk
KasŦm
Haziran
20
16
1
Do÷rulanan
381
Eylül
423
AŒustos
3
17
Toplam øhbar SayÕsÕ
391
Temmuz
414
MayŦs
Ocak
352
59
32
1
0
391
Nisan
382
Mart
371
bubat
500
Ekim
1.000
Bekleyen
Şekil 39: İhbar Başvuruları, 2008
61
İhbarda bulunulan cihaz, ihbarın ilgili GSM işletmecisi tarafından doğrulanmasını müteakiben
haberleşme bağlantısı kesilmek üzere kara listeye alınmaktadır.
2008 yılında yapılan toplam ihbar sayısı 29.220 adettir. Savcılık ve mahkeme kararı ile kapatılan ya
da Bilgi ve İhbar Merkezi’ne yapılan kayıp/çalıntı ihbarları doğrultusunda kapatılan cihazlara ilgili
GSM işletmecisi tarafından “yasal uyarı <imei> imei nolu cihaz çalıntı’dır. En yakın kolluk kuvvetine
teslim ediniz” içeriğinde mesaj gönderilmektedir. İhbarı doğrulanmayan başvuru sahiplerine ise “X
tarihinde Bilgi ve İhbar Merkezi’ne yapmış olduğunuz kayıp/çalıntı ihbarı kimlik bilgileriniz/IMEI numaranız
doğrulanmadığından reddedilmiştir. Ayrıntılı bilgi için 0312 232 23 23 ” içeriğinde SMS gönderilmektedir.
İhbar sonrası elektronik haberleşme bağlantısı kesilen cihazların bulunması halinde başvuruda
bulunulan yöntem ile haberleşmeye açılması sağlanmaktadır. 2008 yılında bulunan cihaz sayısı 3.671
adettir.
600
500
400
194
194
KasŦm
AralŦk
246
AŒustos
267
265
Temmuz
100
198
289
Haziran
347
389
505
368
200
409
300
Ekim
Eylül
MayŦs
Nisan
Mart
bubat
Ocak
0
Şekil 40: Bulunan Cihaz Sayısı, 2008
Başvurunun savcılıklara yapılması halinde savcılıklar ve mahkemeler tarafından BİM’e ve Bölge
Müdürlüklerine gönderilen açma/kapatma talimatları da sisteme girilmektedir. Bu cihazlara ait IMEI
numaralarının sorgulama sonuçlarında talimatı veren savcılık adı ve soruşturma numarasının yer alması
sağlanmaktadır. Böylelikle cihazın bulunması halinde hangi Cumhuriyet Savcılığına başvurulacağı
internet üzerinden (http://www.mckstk.gov.tr/56) kolayca öğrenilebilmektedir.
2008 yılı boyunca Savcılıklar tarafından çalıntı olduğu gerekçesi ile gönderilen ve Bölge Müdürlükleri
ile BİM tarafından sisteme girilen cihaz kapama talimatı sayısı 23.178, açma talimatı sayısı ise 2.992
adettir.
Açma ve kapama talimatlarının dışında savcılılık ve mahkemelerle yapılan yazışma sayısı 3.059 adet
olarak gerçekleşmiştir.
62
2.500
Açma
2.511
2.309
2.093
2.000
Kapama
2.502
2.184
2.097
1.961
1.761
1.720
1.716
1.500
1.305
1.019
1.000
500
3.000
268
277
235
286
287
261
290
171
204
223
296
194
AralŦk
KasŦm
Ekim
Eylül
AŒustos
Temmuz
Haziran
MayŦs
Nisan
Mart
bubat
Ocak
0
Şekil 41: Savcılıklar/Mahkemeler Tarafından Yapılan Açma/Kapama Talimat Sayısı, 2008
7.1.8. Elektronik Kimlik Bilgisini Haiz (IMEI) Cihazlara İlişkin Tüketici Başvuruları
Elektronik posta ve evrak yoluyla yapılan şikayet başvuruları içeriğine göre tasnif edilmekte ve kişiye
şikayetin geliş yöntemiyle geri dönüş yapılmaktadır. 2008 yılında evrak yoluyla iletilen toplam başvuru
sayısı 4.345, e-posta ile iletilen toplam başvuru sayısı 1.445 olarak gerçekleşmiştir.
7.1.9. Emniyet ve Gümrük Birimlerinden Gelen Talepler
2008 yılında emniyet ve gümrük birimlerinden gelen IMEI sorgulamaya ilişkin talepler önemli sayıda
artış göstermiştir. Yıl boyunca 446 adet yazıda yer alan toplam 81.622 adet IMEI numarası incelenmiş
ve sonuçlarına ilişkin bilgi verilmiştir.
7.2. Mobil Cihaz Kayıt Sistemi
Mobil Cihaz Kayıt Sistemi; mülga 5392 sayılı Kanun kapsamında, yasal olarak ithal edilen cihazların kayıt
altına alınması ve kaçak, kayıp, çalıntı ve klonlanmış IMEI’ye sahip cihazların elektronik haberleşme
şebekesi ile bağlantısının kesilmesi amacıyla kurulmuştur. Bu kapsamda gelişmiş bir donanım ve
veritabanı sistemi üzerinde çalışan İthalat Takip Sistemi (ITS), Bilgi ve İhbar Merkezi Sistemi, Bireysel
Başvuru Sistemi, Savcılık Takip Sistemi gibi çeşitli uygulamalar geliştirilmiştir. Bu uygulamalar ile beraber
birçok işlem otomatik hale getirilerek süreçlerin etkin, doğru ve hızlı bir şekilde işlemesi sağlanmıştır.
Tüm cep telefonu kullanıcılarını, GSM işletmecilerini, ithalatçıları, savcılıkları ve mahkemeleri
doğrudan etkileyen sistem günümüz güvenlik ve sayısallaştırma ihtiyaçlarına uygun olarak sürekli
geliştirilmektedir.
63
Şekil 42: Mobil Cihaz Kayıt Sistemi Yapısı
Yapılan çalışmalar sonucunda, 2008 yılı sonu itibariyle yasal olarak kayıtlı olan 103.872.361 adet IMEI
numarası; kayıp, kaçak, çalıntı ve klon tespitiyle kara listeye alınan 8.414.463 adet IMEI numarası
bulunmaktadır.
7.3. Elektronik İmza
Elektronik imza düzenlemelerinin tamamlanması ve Elektronik Sertifika Hizmet Sağlayıcılarının (ESHS)
faaliyete geçmeleri ile birlikte kamu kurum ve kuruluşları, ülkemizde sürdürülebilir bir büyüme ortamı
tesis edebilmek, kamu giderlerinden tasarruf sağlamak, kamu gelirlerini arttırmak, kamu hizmetlerini
vatandaşlara azami kalite ile asgari maliyette ve zamanında sunabilmek ve bürokratik işlemleri
azaltabilmek amacıyla, ilgili taraflarla olan işlemlerini elektronik ortamda elektronik imzalı olarak
yürütebilmek için yoğun bir şekilde projeler geliştirmeye başlamıştır.
2007 yılı içerisinde ESHS ve GSM işletmecileri işbirliği ile mobil elektronik imza uygulaması başlamıştır.
Elektronik imzaya göre, kullanıcıya maliyeti daha düşük olan ve ayrı bir donanım olarak kart okuyucuya
ihtiyaç duymadan zamandan ve mekândan bağımsız olarak imzalama işlemi gerçekleştirilebildiği
için kullanımı oldukça kolay olan mobil elektronik imzayı 2008 yılında ülkemizdeki finans kuruluşları,
belediyeler ve kamu kurum kuruluşları uygulamalarına süratle entegre etmeye başlamışlardır.
Bağlayıcı kararlar alınmayan sadece elektronik imza konusunda karşılıklı görüş alışverişinde bulunulan
Avrupa Birliği üyesi ve aday ülkelerinin elektronik imza konusunda sorumlu kurumları tarafından
kurulmuşAvrupa Elektronik İmza Denetleyici Kurumlar Forumuna (Forum of European Supervisory
Authorities for Electronic Signatures - FESA) Kurumumuz da üye olmuştur. 17–18 Haziran 2008
tarihlerinde Norveç’te gerçekleştirilen FESA toplantısında ülkemizdeki mobil elektronik imza
uygulamalarına ve konuyla ilgili Kurumumuz tarafından yapılmış olan düzenleyici çalışmalara ilişkin
bir bilgilendirme sunumu yapılmıştır.
Elektronik imza konusundaki gelişmelerin sosyal ve ekonomik boyutlardaki önemi nedeniyle
Kurumumuz konuyu yakından takip etmektedir. Elektronik imza teknolojilerinde yaşanan gerek teknik
64
7.3.1. Elektronik Sertifika Hizmet Sağlayıcılar
2005 yılında faaliyete geçmiş olan E-Güven AŞ, TÜBİTAK-UEKAE ve TürkTrust AŞ ile 2006 yılı içinde
faaliyete geçmiş olan e-Tuğra ile birlikte toplam dört adet elektronik sertifika hizmet sağlayıcısı 2008
yılı içinde faaliyetlerine devam etmişledir. Söz konusu kuruluşların Kurumumuza yapmış oldukları
bildirim süreçlerine ilişkin bilgiler aşağıdaki çizelgede verilmektedir.
gerekse de hukuki gelişmelerin takip edilmesinin elektronik sertifika pazarının denetlenmesinde
önemli katkılar sağlayacağı değerlendirilmektedir.
Çizelge 12: Kurumumuz Tarafından İncelenen ESHS’lerin Bildirim Süreçleri
ESHS
Bildirim Tarihi
İnceleme Tarihleri
Faaliyete Başlama Tarihi
Elektronik Bilgi Güvenliği AŞ (e-Güven)
25.03.2005
12–13.05.2005
22.06.2005
24.06.2005
TÜBİTAK-UEKAE
(Kamu Sertifikasyon Merkezi)
31.03.2005
26–27.05.2005
28.06.2005
30.06.2005
TürkTrust Bilgi, İletişim ve Bilişim Güvenliği
Hizmetleri AŞ
13.05.2005
07–08.07.2005
14.07.2005
16.07.2005
EBG Bilişim Teknolojileri ve Hizmetleri AŞ
(e-Tuğra)
20.06.2006
24–25.07.2006
23.08.2006
01.09.2006
2008 yılında gerek yeni e-hizmetlerde gerekse de var olan e-hizmetlere e-imza entegrasyonunun
gerçekleştirilmesi ve kullanımının zorunlu hale getirilmesiyle ve m-imza alternatifinin de sunulmasıyla
birlikte sertifika sahipliğinde ciddi bir artış sağlanmıştır. 2008 yılında 44.777 adet klasik nitelikli
elektronik sertifika 66.024 adet nitelikli mobil elektronik sertifika olmak üzere toplam 110.801 adet
nitelikli elektronik sertifika üretilmiştir. 2009 yılı içinde bu sayının elektronik bankacılık uygulamalarının
ve e-Devlet projelerinin yaygınlaşması ile birlikte artacağı değerlendirilmektedir.
50.000
44.777
40.000
30.000
20.000
17.298
10.824
10.000
2.875
0
2005
2006
2007
2008
Şekil 43: Yıllara Göre Üretilen Nitelikli Elektronik Sertifika Sayısı
65
2008 yılı içerisinde ESHS ve GSM işletmecileri işbirliği ile başlayan mobil elektronik imza Şekil 44’den de
görülebileceği klasik elektronik imzaya göre daha hızlı bir şekilde yaygınlaşmıştır.
75.000
66.024
60.000
44.777
45.000
30.000
17.298
22.537
15.000
0
Elektronik 7mza
Mobil Elektronik 7mza
2007
2008
Şekil 44: Yıllara Göre Aktif Elektronik/Mobil Sertifika Sayıları
Türkiye’de mobil telefon kullanım oranlarının hızla arttığı dikkate alındığında gelecek yıllarda
belediyeler ve hastaneler gibi kurumların yanısıra birçok farklı sektör kuruluşunda da mobil e-imzanın
yaygınlaşacağı değerlendirilmektedir.
7.3.2. Bilgi Güvenliği ve Kriptoloji Konferansı
Bilgi Güvenliği Derneği (BGD) tarafından; Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu, Gazi Üniversitesi ve ODTÜ
tarafından düzenlenen 3. Uluslararası Katılımlı Bilgi Güvenliği ve Kriptoloji Konferansı, “Ülke Güvenliği”
ana teması ile 25–26–27 Aralık 2008 tarihleri arasında Ankara’da ODTÜ Kültür ve Kongre Merkezinde
Türkiye’den çeşitli kamu kurum ve kuruluşları, finans kuruluşları, üniversiteler, yazılım şirketleri, elektronik
sertifika hizmet sağlayıcıları ve sivil toplum kuruluşları ile dünyanın çeşitli ülkelerinden 800’ün üzerinde
temsilcinin fiilen katılımı ile gerçekleştirilmiştir.
Açılış törenine Ulaştırma Bakanı Sayın Binali YILDIRIM’ın da teşrif ettiği konferansta, bilim kurulu
tarafından uygun bulunan 45 bildiri sözlü olarak ve 8 bildiri poster olarak yer almıştır. Konferans
çerçevesinde “Bilgi ve İletişim Teknolojileri Güvenliği”, “Kişisel Verilerin Korunması”, “Kurumsal Bilgi
Güvenliği Nasıl Sağlanmalı” ve “Adli Bilişimde Sorunlar ve Çözüm Önerileri” başlıklı dört panel
düzenlenmiştir. Ülkemizde önem arz eden konuların değerlendirildiği bu panellerde, güncel sorunlar
ve çözüm önerileri üzerinde durulmuştur.
Bazı katılımcılara “Bilgisayararınızı Koruyun”, “Kendinizi Koruyun”, “Ailenizi Koruyun” ve “Kurumunuzu
Koruyun” alt başlıkları altında Temel Bilgi Güvenliği eğitimi verilmiş, düzenlenen panelde finans
sektöründe kurumsal bilgi güvenliği ile ilgili olarak yaşanan son gelişmeler, istatistikler ve uygulamalar
konusunda bilgiler verilmiştir.
Konferans süresince, ana tema olan “Ülke Bilgi Güvenliği” konusu çerçevesinde, paneller ve bilimsel
bildiriler yanında, “Kurumsal Bilgi Güvenliği”, “Kriptografik Algoritma ve Modüllerin Test, Validasyon ve
Sertifikasyon Süreci” ile “Kriptolojinin Temelleri ve Açık Anahtar Altyapısı” konularında yoğun katılımlı
eğitim seminerleri verilmiştir. Konferansta verilen teknik eğitimlere 2007 yılında olduğu gibi çok sayıda
katılım olmuştur.
66
8.1. Hukuki Dayanak
04.05.2007 tarihli ve 5651 sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar
Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun 23.05.2007 tarihinde yürürlüğe girmiştir.
Ayrıca 7258 sayılı Futbol ve Diğer Spor Müsabakalarında Bahis ve Şans Oyunları Düzenlenmesi Hakkında
Kanunun 5. maddesinde yer alan “…sabit ihtimalli veya müşterek bahis oynatanlar, oynanmasına yer
veya imkan sağlayanlar …” hakkındaki düzenleme, genel uygulamaya dahil edilmiştir.
8. İnternet Güvenliği ve Düzenlemelerine İlişkin
Faaliyetler
24.10.2007 tarihli ve 26680 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Telekomünikasyon Kurumu Tarafından
Erişim Sağlayıcılara ve Yer Sağlayıcılara Faaliyet Belgesi Verilmesine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında
Yönetmelik”, 01.11.2007 tarihli ve 26687 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “İnternet Toplu Kullanım
Sağlayıcıları Hakkında Yönetmelik”, 30.11.2007 tarihli 26716 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “İnternet
Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesine Dair Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik” ve son olarak
01.03.2008 tarihli ve 26803 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Telekomünikasyon Kurumu Tarafından
Erişim Sağlayıcılara ve Yer Sağlayıcılara Faaliyet Belgesi Verilmesine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında
Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik” hükümleri çerçevesinde mezkur Kanunun
uygulamasına başlanmıştır.
5651 sayılı Kanun, İnternete ilişkin düzenlemeler getiren özel nitelikli ilk Kanun olup, 2. maddesinde
İnternetin önemli aktörleri ilk kez tanımlanmış ve bu aktörlere ilişkin yükümlülüklere ve müeyyidelere,
ayrıntılı olarak yer verilmiştir. Kanunda bu aktörlerin sorumlulukları içerisinde yer verilen “trafik bilgisi
tutma” yükümlülüğü, suçun önlenmesi ve suçluların tespiti yönüyle çok önemlidir. Yürütülecek bir
soruşturma kapsamında söz konusu trafik bilgisinin içerdiği veriler, suçlunun tespiti yönüyle önemli
işlev görecektir.
Uluslararası niteliği, teknik gerçekliği ve dağıtık yapısı gereği henüz gelişmiş batı toplumlarında dahi
çok sınırlı düzenlemelere tabi tutulabilmiş bu alanda, başlangıç düzenlemesi olarak AB ülkelerine
örnek olabilecek önemli bir mevzuat ortaya konulmuştur.
En çok önemsenen konulardan birisi olan, demokratik ülkelerinin uygulamaları hassasiyetle takip
edilmekte ve uluslararası organizasyonlara katılım sağlanmaktadır. Bu çerçevede son derece yararlı bilgi
alışverişleri gerçekleştirilmektedir. Bu amaçla; Avrupa Bilgi İhbar Merkezleri (INHOPE) koordinesinde
Hollanda, İngiltere ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’ne çalışma ziyaretleri yapılmış ve üyelik süreci
başlatılmıştır.
Avrupa’da İnternet düzenlemeleri, Nisan 1996’da Avrupa Birliği Komisyonu tarafından “İnternetin
hızlı gelişim sürecinin artırdığı problemlere ilişkin özet (A summary of problems posed by the rapid
development of the İnternet)” çalışmasıyla başlamıştır. Komisyon tarafından “İnternette zararlı ve
illegal içerik” başlıklı bir rapor hazırlanmıştır. Bu içeriğe dayanarak genel yapı, bağımsız regülasyon
mekanizmasına ilişkin genel çerçeve ve güvenli İnternet kullanımını destekleyen bir uygulama
planı yapılmıştır. Bu plan 1999 yılında benimsenmiş ve hala işlevselliğini korumaktadır. İnternet
67
regülasyonuna ilişkin temel prensipler kapsamında yasa dışı ve zararlı gibi başlıklar tanımlanmıştır.
Bu anlamda bazı konularda birliktelik sağlanmıştır. Çocuk pornografisi, insan ticareti, ırkçılık, terör ve
dolandırıcılık bunlardan bir kısmıdır.
5651 sayılı Kanun düzenlendiği şekliyle, dünyada yaşanan gelişmelere paralel olarak, ülkemizde İnternet
ortamının sağladığı imkânların suiistimal edilmesi suretiyle işlenen suçlarla mücadele konusunda etkin
ve doğru bir yapılanmayı hedeflemektedir. Ayrıca 5651 sayılı Kanun, Anayasamızın “Ailenin korunması”
başlıklı 41 inci maddesinde “Aile, Türk toplumunun temelidir ve eşler arasında eşitliğe dayanır. Devlet,
ailenin huzur ve refahı ile özellikle ananın ve çocukların korunması ve aile planlamasının öğretimi ile
uygulanmasını sağlamak için gerekli tedbirleri alır, teşkilatı kurar.” hükmü ile “Gençliğin korunması”
başlıklı 58 inci maddesindeki “Devlet, istiklal ve Cumhuriyetimizin emanet edildiği gençlerin müspet
ilmin ışığında, Atatürk ilke ve inkılapları doğrultusunda ve Devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez
bütünlüğünü ortadan kaldırmayı amaç edinen görüşlere karşı yetişme ve gelişmelerini sağlayıcı
tedbirleri alır. Devlet, gençleri alkol düşkünlüğünden, uyuşturucu maddelerden, suçluluk, kumar ve
benzeri kötü alışkanlıklardan ve cehaletten korumak için gerekli tedbirleri alır.” hükmünü İnternet
ortamında sağlamaktır.
8.2. Yürütülen Faaliyetler
8.2.1. Bilgi İhbar Merkezi İşlemleri
Vatandaşlarımızın, 5651 sayılı Kanun kapsamındaki 8 suç ve 7258 Sayılı Kanunun 5728 Sayılı Kanunla
değişik 5 nci maddesi ile eklenen 1 suç olmak üzere toplam 9 suça ilişkin ihbar ve şikayetlerini
bildirebilmelerine olanak tanıyan Telekomünikasyon İletişim Başkanlığı Bilgi ve İhbar Merkezi,
23.11.2007 tarihinden itibaren faaliyete başlamıştır. Vatandaşlarımız, Bilgi İhbar Merkezine, ihbarlarını
e-posta, web form ve telefon ile yapabilmektedir.
8.2.2. Teknik Değerlendirme İşlemleri
Kurumlar ve Mahkemelerden gelen yazılar ile Bilgi İhbar Merkezine çeşitli kanallarla gelen ihbarlarda
bildirilen sitelere ilişkin erişim engelleme kararlarına teknik/hukuki dayanak oluşturmak üzere teknik
değerlendirme raporu hazırlanmaktadır.
Teknik değerlendirme raporunda, mahkemelerden gelen erişim engelleme kararları ile kurum ve
şahıslar tarafından bildirilen sitelerin yayın yaptığı ülke, IP adresi, içerik, erişim ve yer sağlayıcısı bilgileri,
alan adı v.b. bilgileri teknik açıdan değerlendirilmektir.
Web sitelerine ilişkin elde edilen bilgiler hukuki değerlendirme için rapor haline getirilmektedir.
8.2.3. Erişim Engelleme İşlemleri
Teknik değerlendirilmesi tamamlanan raporlar çerçevesinde hukukçu uzmanlardan oluşan personelce
hukuksal incelemeye alınan İnternet adreslerini içeren mahkeme kararlarının ya da Başkanlıkça re’sen
verilen kararların erişim sağlayıcılara aktarılması, erişimin engellenmesi veya erişimi engelleme
kararlarının kaldırılması işlemlerinin erişim sağlayıcılara güvenli ve düzenli bir şekilde ulaştırılması
titizlikle yürütülmektedir.
Veritabanına kaydedilen veriler bir text dosyasına dönüştürülerek, sunucu tarafından, üzerinde clientistemci programı kurulu sunuculara gönderilmektedir.
68
Erişim engellemelerinin yalnızca alan adı üzerinden yapılması çeşitli sakıncalar doğurabilmektedir.
Erişimi bu yöntemle engellenen bir sitede ilgili URL sayfası yerine tüm içeriğe erişim ortadan
kalkmaktadır. Bu durum ise orantılılık (ölçülülük) ilkesi ile örtüşmemekte ve erişim engellemelerinin
teknik altyapısı konusunda bilgisi olmayan insanlar tarafından sansür suçlamasına sebebiyet
vermektedir.
Erişim sağlayıcı, dosyayı aldıktan sonra DNS sunucusunu, bu alan adına gelen sorguları Başkanlık
bünyesinde çalışmakta olan web sunucusuna yönlendirmek üzere ayarlamaktadır. Bu sunucu kendisine
yönlendirilen sorgulara cevap olarak “ilgi tarihli karara istinaden bu siteye erişim engellenmiştir”
mesajını sunmaktadır.
İlgililerce Kuruma yapılan çeşitli başvurularda da alan adından erişimin engellenmesi yerine URL
bazında erişim engellemesine yönelik talepler bulunmaktadır.
Bu hususlarda gerekli olan altyapı araştırmaları halen devam etmekte ve dünyada bu altyapıyı kurmuş
olan ülkelerin incelenmesi yapılmaktadır.
İhbar ve Erişim Engelleme istatistikleri ise güncel olarak http://www.guvenliweb.org.tr İnternet
adresinde yayınlanmaktadır.
8.2.4. İçerik Filtreleme İşlemleri
5651 Sayılı Kanunun “İdari Yapı ve Görevler başlıklı” 10 uncu maddesinin dördüncü fıkrasının (ç)
bendinde; Kurum tarafından işletmecilerin yetkilendirilmeleri ve mülkî idare amirlerince ticarî amaçla
toplu kullanım sağlayıcılara verilecek izin belgeleri ile filtreleme ve bloke etmede kullanılacak sistemlere
ve yapılacak düzenlemelere yönelik esas ve usullerin Başkanlıkça belirleneceği,
Başbakanlık tarafından 01.11.2007 tarih ve 26687 Sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren
“İnternet Toplu Kullanım Sağlayıcıları Hakkında Yönetmelik”in, ticari amaçla İnternet toplu kullanım
sağlayıcılarının yükümlülüklerini düzenleyen 5 nci maddesinin (c) bendinde Başkanlık tarafından
onaylanan içerik filtreleme yazılımının kullanılacağı, hükme bağlanmıştır.
Bu hükümler doğrultusunda, onaylanacak içerik filtreleme programlarına ilişkin taslak kriterler belirlenmiş
ve http://www.tib.gov.tr İnternet adresinde kamuoyunun görüşlerini almak üzere yayınlanmıştır. Alınan
görüşlerin de değerlendirilmesi sonucunda, Telekomünikasyon İletişim Başkanlığınca Ticari Amaçla
İnternet Toplu Kullanım Sağlayıcılarında Kullanılacak Olan Filtreleme Yazılımları Onaylama Kriterleri,
14.01.2008 tarihinde http://www.tib.gov.tr adresinde yayınlanmıştır.
8.2.5. Yetkilendirme İşlemleri
Yetkilendirme işlemleri kapsamında, 5651 sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi
ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun ile bu Kanunun 11 inci
maddesine istinaden çıkarılan 24 Ekim 2007 tarihli Telekomünikasyon Kurumu Tarafından Erişim
Sağlayıcılara ve Yer Sağlayıcılara Faaliyet Belgesi Verilmesine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik
ve yine Kanunun 7 nci maddesine istinaden çıkarılan 1 Kasım 2007 tarihli İnternet Toplu Kullanım
Sağlayıcılar Hakkında Yönetmelik çerçevesinde Başkanlığa verilen görevler yerine getirilmektedir.
69
9. Teknik Düzenleme ve Standardizasyon
Faaliyetleri
9.1. Elektronik Haberleşme Güvenliği Yönetmeliği
Gelişen teknoloji ve farklı kullanım alanları, elektronik haberleşme güvenliğine ilişkin güvenlik risklerini
artırmaktadır. Elektronik Haberleşme Güvenliği Yönetmeliği, işletmecilerin fiziksel alan güvenliği, veri
güvenliği, donanım-yazılım güvenliği ve güvenilirliği ile personel güvenilirliğinin sağlanması için
tehditlerden veya zafiyetlerden kaynaklanan risklerin bertaraf edilmesi veya azaltılmasına ilişkin olarak
alacakları tedbirlere yönelik usul ve esasları belirlemek amacıyla hazırlanmıştır. Yönetmelik 20.07.2008
tarih ve 26942 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
9.2. Standardizasyon İnternet Sitesi
Bu çalışmada ülkemizde telekomünikasyon standardizasyonu alanında bulunan bilgilerin tek bir
kaynakta toplanması ve bu şekilde tüm ilgili tarafların bilgiye ulaşımının kolaylaştırılması amaçlanmıştır.
Sözkonusu sayfada; düzenleme ve standartlar, standart kuruluşları, standardizasyon politikaları, rehber
dokümanlar ile konuya ilişkin duyuru ve aktiviteler yer almaktadır. Sayfanın hazırlanmasında ITU ve
ETSI kaynaklarından faydalanılmış, ayrıca konu ile ilgili güncel bilgiler derlenerek içeriğe yansıtılmıştır.
Standardizasyon internet sayfası periyodik olarak gözden geçirilmekte ve güncellenmekte olup, söz
konusu sayfaya http://www.btk.gov.tr/tdsstand/stdanasayfa.htm adresinden erişilebilmektedir.
9.3. Telsiz ve Telekomünikasyon Terminal Ekipmanları (T&TTE) Yönetmeliği kapsamında
yer alan Uyumlaştırılmış Standartlarla ilgili Rehber
Bu çalışmada T&TTE Yönetmeliği’ne uygunluğu göstermek amacıyla ithal veya imal edilecek telsiz ve
telekomünikasyon terminal ekipmanlarında kullanılacak olan uyumlaştırılmış standartlar hakkında
telekomünikasyon alanında faaliyet gösteren ilgili kamu kuruluşları, üreticiler, ithalatçılar, işletmeciler,
laboratuvarlar, üniversiteler, tüketiciler gibi tüm ilgili tarafların bilgilendirilmesi amaçlanmıştır.
“TTTE Yönetmeliği Kapsamında Yer Alan Uyumlaştırılmış Standartların Uygulanmasına Dair Rehber”
T&TTE Yönetmeliği’nin temel gereklerine karşılık gelen uyumlaştırılmış standartların hazırlanması,
tanımlanması, rolü, amacı ile ilgili bilgileri içerecek şekilde hazırlanmış ve Kurumumuz internet
sayfasında yayımlanmıştır. Sektördeki gelişmeler doğrultusunda gerekli görülmesi halinde rehberin
güncellenmesi planlanmaktadır. Rehbere http://btk.gov.tr/Basin_Duyurular/Duyurular/2008/
TTTERehber.pdf adresinden erişilebilmektedir.
9.4. Arayüz Teknik Özelliklerinin Yayımlanmasına İlişkin Tebliğ
İmalatçıların, telsiz ve telekomünikasyon terminal ekipmanlarını, elektronik haberleşme şebekesiyle
birlikte çalışabilecek ve bu şebeke üzerinden sunulan hizmetleri kullanabilecek şekilde tasarlanması,
imal, test ve piyasaya arz edilebilmesi için şebeke ile ilgili arayüz teknik özelliklerinin işletmeciler
tarafından yayımlanması gerekmektedir. Bu kapsamda konu ile ilgili usul ve esasların belirlenmesi
amacıyla “Arayüz Teknik Özelliklerinin Yayımlanmasına İlişkin Tebliğ Taslağı” hazırlanmıştır. Söz konusu
taslağın hazırlanması sürecinde çeşitli ülke düzenleyici kurumlarınca yürütülen çalışmalar ve mevzuatlar
incelenmiştir. Ayrıca Avrupa Komisyonu tarafından Avrupa Telekomünikasyon Standartları Enstitüsü
(ETSI)’ne hazırlatılan rehber dokümanlar dikkate alınmıştır. “Arayüz Teknik Özelliklerini Yayımlamasına
İlişkin Usul Ve Esaslar Hakkında Tebliğ Taslağı” Kurum dışı görüşlere açılmış olup, söz konusu tebliğin
görüşlerin değerlendirilmesini müteakip 2009 yılı içersinde yayımlanması planlanmaktadır.
70
Kurumumuzun denetim görevlerinin etkin ve verimli bir şekilde yürütülmesini sağlamak amacıyla
“Telekomünikasyon Kurumumuzun Denetim Çalışmalarına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında
Yönetmelik” kapsamında Kurum içi gerekli düzenlemeler de yapılarak Denetim Koordinasyon
Birimi görevlendirilmiştir. Yönetmeliğin 17’inci maddesinde tarif edilen şekilde Kurum tarafından
ilgili birimlere ve denetçiye yol göstermek ve denetim planlarının hazırlanması, uygulanması ve
raporlanmasına ilişkin usul ve esaslar ile Denetim Koordinasyon Biriminin çalışma usul ve esaslarını
belirlemek üzere çıkarılmış Yönerge çerçevesinde 2008 yılında denetim faaliyetleri yürütülmüştür.
10. Denetim Faaliyetleri
Kurumumuza tevdi edilen görevler gereği Kurumumuzca istihsal edilen ikincil mevzuatlarda belirtilen
usul ve esaslara göre re’sen, şikayet ve ihbar üzerine denetim yapılmaktadır.
10.1. İşletmecilerin Denetimi
BTK, elektronik haberleşme sektöründe yer alan işletmecilere yönelik mali, teknik, hukuki ve idari
nitelikte düzenlemeler yapmaktadır. Gerek işletmecilerin faaliyetlerinin lisans şartlarına uygunluğu,
gerekse yetkisiz bir şekilde elektronik haberleşme hizmeti sunanlar ile ilgili olarak, Kurumumuza
yapılan şikayetler ile re’sen yapılan incelemeler neticesinde iddialar değerlendirilerek, gerekli işlemler
gerçekleştirilmiştir.
Kurumumuz denetim düzenlemeleri çerçevesinde 2008 yılı içinde 18 farklı konuda toplam 50 adet
denetim faaliyeti gerçekleştirilmiştir. Bunun yanında güvenlik sertifikası, telsiz sistem kontrolleri,
enterferans, yetkili firma denetimi ve piyasa gözetimi ve denetimi gibi konularda rutin devam eden
denetimler yıl boyunca yapılmıştır.
10.2. GSM Hizmet Kalitesi Denetimleri
GSM hizmet kalitesi denetimleri 15.12.2005 tarih ve 26024 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak
yürürlüğe giren “GSM Mobil Telefon İşletmecilerinin Hizmet Kalitesi Yükümlülükleri ile İlgili Ölçütlerin
Belirlenmesi ve Ölçümüne İlişkin Tebliğ” kapsamında yapılmaktadır. Bu Tebliğ hükümlerine göre
GSM işletmecileri tarafından, şebekelerine ait arama blokaj oranı ve arama başarısızlık oranları üçer
aylık dönemler halinde Kurumumuza bildirilmektedir. Bu bildirimler Kurumumuzca gerek saha da
gerekse de işletmeci NCC merkezlerinde doğrulanmak suretiyle izlenmekte ve denetlenmektedir. Bu
kapsamda 2008 yılı içerisinde GSM işletmecilerinin NCC merkezlerinde 2 kez yerinde denetim yapılmış
olup, Doğu Karadeniz Bölgesine bağlı Samsun, Ordu, Giresun, Trabzon, Gümüşhane, Bayburt, Amasya,
Çorum illerinde saha ölçümleri yapılarak hizmet kalitesi denetimleri gerçekleştirilmiştir.
10.3. Spektrumun İzlenmesi ve Denetlenmesi
10.3.1. Milli Monitör Sistemi Faaliyetleri
Kurumun düzenlediği, frekans tahsisi yapmak suretiyle kullanım izin ve yetkisi verdiği frekanslarda
iletişimin ve iletişim kalitesinin devamlılığını sağlamak zorunluluğu bulunduğundan;
71
■
Çeşitli nedenlerle ortaya çıkan, bu suretle propagasyon (yayılım) ortamının sürekli iletime açık
bulundurulmasını engelleyen veya iletişim kalitesinin düşmesine neden olan etkenleri ve
■
Usulsüz ve hukuki olmayan yayınlar ile can, mal ve ülke güvenliğini olumsuz etkileyecek yayın ve
etkiler gibi hususların derhal belirlenmesi ve giderilmesini temin edecek tedbirlerin alınabilmesi
amacıyla spektrum devamlı izlenmektedir.
Bir haberleşme sisteminin sağlıklı iletişim sağlayabilmesi için, yalnızca kendisi ya da aynı frekansı
kullanan ve aynı teknik özelliklerdeki benzeri bir sistemin oluşturabileceği enterferanslardan değil,
aynı zamanda aynı propagasyon ortamını paylaşan başka frekanslarda, çok farklı teknik özelliklerde ve
hatta amacı telsiz iletişimi yapmak olmayan ancak elektrik kullanımı nedeniyle istenmeyen yayınları
bu propagasyon ortamına yayan cihaz ve makinelerin etkilerinden de korunması gerekmektedir. Bu
nedenle bozulmaya neden olan sinyallerin bulunması ve çözüm oluşturulması gerekmektedir. Spektrum
bantlarını izlemek amacıyla Türkiye’de kurulan sisteme Milli Monitör Sistemi (MMS) denilmektedir.
MMS muhtelif işletim senaryoları için geliştirilmiş sabit, seyyar ve mobil istasyon tiplerinden
oluşmaktadır. İstasyon tipleri içinde değişen sayıda birim bulunmakta ve ülke genelindeki dağılımı
ihtiyaçlar ve bölge sorumluluk alanının coğrafik özellikleri doğrultusunda farklılık göstermektedir.
Sistemin sürekli faal ve etkin olarak kullanımı devam ettirebilmek bakımından; elektronik cihazların
kalibrasyonları ve tüm sistemin bakım ve onarım ihtiyaçlarını karşılamak suretiyle faal tutulabilmesi
bakımından gerekli hizmet alımı anlaşmaları yapılmıştır. MMS’nin Bölge Müdürlüklerindeki işletme
etkinliğinin arttırılması çalışmalarına 2008 yılında da devam edilmiştir.
10.3.2. Radyoastronomi Ölçümleri
Erciyes Üniversitesi ile yapılan protokol çerçevesinde Karaman, Aksaray ve Antalya’da ölçümler yapılmıştır. İlk ölçüm Ağustos 2008 tarihinde Karaman ilinde gerçekleştirilmiş olup Kasım 2008 tarihinde
Antalya’da, Aralık 2008 de Aksaray’da ölçümler yapılmıştır.
10.4. Elektromanyetik Kirlilik Ölçümleri
Baz istasyonları, telsiz, radyo ve TV gibi verici kaynakları elektromanyetik kirliliğe sebep olmaktadır.
Elektromanyetik kirliliğin izin verilen limit değerleri içerisinde olup olmadığını kontrol etmek amacıyla
bazı illerde ölçümler yapılarak elektromanyetik kirlilik denetimleri gerçekleştirilmiştir. Bu kapsamda
2008 yılı içerisinde Çankırı, Erzurum, Erzincan, Samsun, Aydın, Bolu, Kırşehir, İzmir, Ordu, Trabzon ve
Çorum illerinde elektromanyetik kirlilik ölçümleri yapılarak bu illerin elektromanyetik kirlilik haritaları
hazırlanmıştır. 2009 ve daha sonraki yıllarda sözkonusu denetimlerin diğer illerde de yapılması
planlanmaktadır.
10.5. Güvenlik Sertifikası Denetim Faaliyetleri
Kurumun elektromanyetik dalgaların insan sağlığı üzerindeki etkileri ile ilgili gerçekleştirmiş olduğu
düzenleme çerçevesinde sabit telekomünikasyon sistemlerine Güvenlik Sertifikası düzenlemesi
uygulaması ile Kurum Merkez Birimleri ve Bölge Müdürlükleri marifetiyle bir denetim mekanizması
işletilmektedir.
72
10.6. Piyasa Gözetimi ve Denetimi
19.10.2007 tarih ve 26675 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Telsiz ve Telekomünikasyon Terminal
Ekipmanlarının Piyasa Gözetimi ve Denetimine Dair Yönetmelik kapsamında telsiz ve/veya
telekomünikasyon terminal ekipmanlarının, piyasaya arzı, dağıtımı, piyasada bulunması ve hizmete
sunulması aşamasında, Kurum tarafından yetkilendirilen denetçilerin söz konusu Yönetmeliği
uygulamaları aşamasında karşılaştıkları problemlere ortak çözüm oluşturularak, uygulamalarda
yeknesaklığın sağlanması ve denetlenen firmalarca piyasa gözetimi ve denetimi uygulamalarının
daha iyi anlaşılabilmesi için süreçlerin detaylandırılmasına ihtiyaç duyulmuştur. Bu nedenle “Telsiz ve
Telekomünikasyon Terminal Ekipmanlarının Piyasa Gözetimi Denetimine Dair Yönetmeliğin Uygulama
Usul ve Esasları” hazırlanmış ve Kurulun 03.09.2008 tarihli kararı ile kabul edilmiştir.
Piyasa Gözetimi ve Denetimi (PGD) faaliyetlerinde çalışacak Denetçilerin Yetkilendirilmesine ilişkin Usul
ve Esaslar kapsamında piyasa gözetimi ve denetiminden sorumlu olacak personele Ankara, İstanbul,
İzmir, Samsun ve Mersin Bölge Müdürlüklerinde toplam 25 gün eğitim verilmiştir. Eğitim sonunda
sınav yapılmış ve sınav sonucuna göre başarılı olanlar denetçi olma hakkını kazanmışlardır. 2007 yılında
22 olan denetçi sayısı 2008 yılının sonunda 83’e çıkmıştır.
Ülke genelinde 63’ü şikayet ve ihbar üzerine olmakla birlikte toplam 877 denetim yapılmış ve 421
firma denetlenmiştir. Söz konusu firmalarda, GSM Telefon, Uydu Alıcı, PSTN Telefon, DECT Telefon,
Bluetooth, ADSL Modem/Router, LNB, Kablosuz Mikrofon, Telsiz Data Aktarıcı, Transmitter, Görüntü
Aktarıcı, Kablosuz Adaptör, PMR Telsiz cihazları olmak üzere toplam 877 cihaz denetlenmiş ve 194
cihaza ilişkin aykırılık tutanağı düzenlenmiştir. Denetimler sonucu 15 firmaya 21 idari para cezası
verilmiştir. Çizelge 13 ve 14’de 2008 yılında yapılan denetimlere ait bilgiler verilmektedir.
Çizelge 13: Denetimlerin Denetim Türüne göre Dağılımı
Denetim Sebebi
Ek Planlı Denetim
İhbar ve Şikâyet Üzerine
Planlı Denetim
Re’sen Denetim
Diğer
Toplam
Denetim Sayısı
1
63
300
508
5
877
Aykırılık
1
0
46
145
2
194
Güvensizlik Tespiti
0
0
6
3
3
12
Çizelge 14: Denetimlerin Cihaz Türüne göre Dağılımı
Ürün Grubu
GSM Telefon
PSTN Kablolu Telefon
Ruhsat Kapsamı Telsiz Cih.
Diğer
Toplam
Denetim Sayısı
502
80
177
118
877
Aykırılık
68
10
105
11
194
Güvensizlik Tespiti
7
5
0
0
12
73
74
10.7. Laboratuvar Faaliyetleri
Gümrük Birliği anlaşması ile Avrupa Birliği içerisinde dolaşımı serbest olan CE işaretli Telsiz ve
Telekomünikasyon Terminal Ekipmanlarına, 01.05.2006 tarihinden itibaren R&TTE Direktifi ile uyumlu
“Telsiz ve Telekomünikasyon Terminal Ekipmanları-TTTE” Yönetmeliği çerçevesinde ülkemizde de
serbest dolaşımı hakkı getirilmiştir. Bu yeni yaklaşımla ürünlerin piyasaya arzından önce herhangi bir
onay istenmemekte ancak piyasa denetimi öngörülmektedir. Bu çerçevede BTK tarafından piyasa
gözetimi faaliyetlerinin yürütülmesinde kullanılmak amacıyla Avrupa Birliği Mali İşbirliği Projesi
kapsamında Hacettepe Üniversitesi Teknokent Alanına bir laboratuvar kurulmuştur.
Şekil 45: Piyasa Gözetimi Laboratuvarı
75
Piyasa Gözetimi Laboratuvarı’nın amacı gerek denetim sırasında piyasadan numune olarak alınan telsiz
ve telekomünikasyon terminal ekipmanlarının, gerekse diğer firma kurum ve kuruluşlar tarafından
laboratuvara numune olarak getirilen ekipmanların TTTE yönetmeliğinin atıfta bulunduğu standartlara
uygunluğunu tespit etmektir.
TS EN ISO/IEC 17025 standardına uygun bir Laboratuvar Yönetim Sistemi kuran Piyasa Gözetimi
Laboratuvarı, 2008 yılı içerisinde Türk Akreditasyon Kurumu’na akreditasyon için başvuruda
bulunmuştur. Piyasa Gözetimi Laboratuvarı’nın 2009 yılı içerisinde akredite olması planlanmaktadır.
2008 yılında Piyasa Gözetimi Laboratuvarı’nda toplam 120 adet cihaz test edilmiştir. Bu cihazlar
101 adet GSM (48 tanesi tek SIM kartlı, 53 tanesi çift SIM kartlı), 15 adet kablolu telefon ve 4 adet
şarj cihazından oluşmaktadır. Şarj cihazlarının tümü ve 1 adet GSM telefon 3. şahıslardan gelen test
taleplerini karşılamaya yönelik olarak yapılmış olup, diğer 115 cihaz ise piyasa denetimi kapsamında
test edilmiştir. 2008 yılı içerisinde PGL’de test edilen cihazlara uygulanan testlerin dağılımı aşağıdaki
çizelgede verilmektedir:
Çizelge 15: Yapılan Testlerin Laboratuvar Birimlerine Göre Dağılımı
Uygulanan Test Sayısı
Laboratuvar Birimi
GSM
PSTN
Şarj cihazı
TOPLAM
EMC
86
15
4
105
RF
86
-
-
86
LVD
97
15
-
112
SAR
83
-
-
83
TBR
-
15
-
15
Tablodaki veriler her bir laboratuvarda test edilen cihaz sayılarını göstermekte olup ayrıca her cihaz için
laboratuvar birimleri içerisinde de farklı testler yapılmaktadır. Her bir cihaza uygulanan söz konusu test
sayılarıyla ilgili bilgiler Çizelge 16’da verilmektedir.
Çizelge 16: Laboratuvar Birimlerince Cihazlara Uygulanan Test Sayıları
Laboratuvar
Birimi
Cihaz
Sayısı
Uygulanabilen
Test Sayısı
Toplam Uygulanan
Test Sayısı
105
10
463
86
6
780
LVD
112
11
999
SAR
83
12
1476
TBR
15
14
210
EMC
RF
Genel Toplam
76
3928
Yukarıdaki çizelgeden de anlaşılacağı üzere EMC laboratuvarında yayınım ve bağışıklığa yönelik toplam
10 farklı test (iletimle yayınım, iletimle bağışıklık, ışınımla yayınım, ışınımla bağışıklık gibi) yapılmaktadır.
Bazı testlerde bu sayı cihazın test edildiği 900 MHz, 1800 MHz gibi çalışma modlarına göre de ikiye
katlanabilmektedir. Ancak piyasa denetimi kapsamında cihaza zarar veren bazı testler yapılamamakta
ve test sayıları farklılık gösterebilmektedir. Aynı şekilde RF de cihazlara 900 MHz ve 1800 MHz çalışma
modlarında 3’er adet olmak üzere toplam 6 adet test uygulanabilmekte ve cihaz çift SIM kartlı bir
GSM telefon ise bu sayı ikiye katlanmaktadır. SAR da GSM cihazlara 900 MHz ve 1800 MHz çalışma
modlarında 6’şar adet olmak üzere toplam 12 adet test yapılmakta olup çift SIM kartlılarda bu sayı ikiye
katlanmaktadır. TBR de ise PSTN cihazlara 14 adet test yapılmaktadır.
77
11. Ar-Ge Projeleri
11.1. Açık Anahtar Altyapısı Konusunda Araştırma, Geliştirme ve Uygulamalar Projesi
BTK, 5070 sayılı Elektronik İmza Kanunu çerçevesindeki denetim ve gözetim görevlerini daha iyi
bir şekilde yerine getirebilmek için Orta Doğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ) Uygulamalı Matematik
Enstitüsü (UME) Kriptografi Bölümü ile temasa geçmiş ve yapılan görüşmeler neticesinde, elektronik
imza güvenliğinde, büyük öneme sahip olan hususlardan biri olan algoritma ve parametrelerle ilgili
ortak çalışma yapılması gündeme gelmiştir. TÜBİTAK tarafından başlatılan “Kamu Kurumları Araştırma
Projelerini Destekleme Programı-1007” çerçevesinde, elektronik imzanın temelini teşkil eden kriptografi
ve kriptografik algoritmalar konusunda birlikte çalışmalar yapılabileceği hususunda mutabakata
varılmış, müteakiben, BTK ve ODTÜ UME tarafından “Açık Anahtar Altyapısı Konusunda Araştırma,
Geliştirme ve Uygulamalar” projesi teklifi hazırlanmıştır. TÜBİTAK tarafından söz konusu proje önerisinin
desteklenmesine karar verildiği belirtilmiş ve 01.07.2006 tarihinden itibaren proje çalışmaları resmen
başlatılmıştır. İki yıllık bir süresi olan ve 449.856 TL bütçesi olan projenin bitiş tarihi ise 01.07.2008
olarak belirlenmiştir.
2008 yılı sonu itibariyle proje tamamlanmış durumdadır. İlk aşamada; oluşturulan RSA, DSA ve ECDSA
Grupları tarafından ilgili standartlar incelenmiş, algoritma ve test yöntemleri ile ilgili çalışmalar
yapılmıştır. Ayrıca Yazılım Grubu tarafından FlexiTrust, IAIK-JCE, NewPKI ve EuropePKI gibi çeşitli PKI
(Açık Anahtar Altyapısı) sistemleri incelenmiş, yazılım kütüphaneleri seçilmiş ve yazılım geliştirme planı
yapılmıştır. Projenin ikinci altı aylık döneminde RSA, DSA ve EDSA konularında yazılım ihtiyaç analizleri
ve yazılım geliştirme planı yapılmış ve RSA, DSA ve EDSA için test yazılım ihtiyaç analizi dokümanları
ve RSA için test yazılım tasarım dokümanı hazırlanmıştır. Üçüncü altı aylık dönemde Referans Sistem
için yazılımların geliştirilmesi çalışmaları yürütülmüştür. Referans Sistemin, sağlayıcı desteğini ön
plana çıkaran, milli kaynak ve milli yazılım kullanan, kurulumu rahat, taşınabilir, modüler, pratik ve
kolay kullanımlı olması hedeflenmiştir. Projenin son altı aylık döneminde ise “Pilot Uygulama” sistem
yazılımlarının geliştirilmesi ve pilot uygulamanın kurulması gerçekleştirilmiştir. Proje kapsamında
geliştirilen referans sistem ve pilot uygulama Kurum bünyesinde kurularak aktif bir şekilde kullanımı
sağlanmıştır. Ayrıca, ODTÜ UME araştırmacıları tarafından projede yer alan BTK personeline RSA, DSA
ve EDSA algoritmalarının kullanımı ve standartlara uygun anahtar üretiminin test edilmesi ile ilgili
yazılımların demolarının yapıldığı bir eğitim verilmiştir.
Elektronik imzanın ülkemizde kullanımının yaygınlaşması, elektronik imzaya karşı duyulan güvenin
tesis edilerek toplumca kabul edilmesine bağlı olduğundan BTK’nın denetleme mekanizmasını uygun
ve etkili bir şekilde çalıştırması çok önem kazanmaktadır. Bu nedenle, BTK’nın en az ESHS’ler kadar
teknik konulara hâkim olması, teknolojiyi ve son gelişmeleri yakından takip etmesi gerektiği ve söz
konusu Proje’nin bu hedefe ulaşmada önemli katkıları olacağı değerlendirilmektedir.
11.2. Ulusal IPv6 Protokol Altyapısı Tasarımı ve Geçiş Projesi
Telekomünikasyon ve bilişim sektörünü ilgilendiren yeni konular ve bu alanlarda teknolojik yeniliklerin
uygulanması, bilişim teknolojileri ve iletişim alanında yeni yaklaşımların etkin ve hızlı bir şekilde
ortaya konulmasını ve çözümler üretilmesini gerektirmektedir. İnternet kullanımının hızlı yükselişinde,
78
bilgi toplumunun oluşturulmasında ve yeni teknolojilerin kullanılmasında Yeni Nesil Protokol
IPv6’nın büyük bir potansiyel olacağı öngörülmektedir. Bu yaklaşımla, Kurumumuza Kanunla tevdi
edilen ‘Teknolojik yeniliklerin uygulanması ve araştırma/geliştirme yatırımlarının desteklenmesi’ görevi
çerçevesinde; özellikle ülkemizde yazılım alanında büyük ilerlemelerin gerçekleşeceği inancıyla,
Türk bilgi teknolojileri ve iletişim sektörünün geliştirilmesi, ülkemizde telekomünikasyon sektöründe
yapılacak Ar-Ge faaliyetlerinin desteklenmesi ve önümüzdeki dönemde ülkemize gelmesi beklenilen
teknolojilere yerli katkı sağlanması amacıyla Kurumumuz tarafından ULAKBİM (Ulusal Akademik Ağ
ve Bilgi Merkezi), Gazi Üniversitesi ve Çanakkale 18 Mart Üniversitesi ile ortaklaşa olarak “Ulusal IPv6
Protokol Altyapısı Tasarımı ve Geçiş Projesi” geliştirilmiştir.
“Kamu Kurumları Araştırma Projeleri Destekleme Programı (1007)” kapsamında TÜBİTAK’a proje
başvurusu yapılmış ve “Ulusal IPv6 Protokol Altyapısı Tasarımı ve Geçiş Projesi;” 2008 yılı içerisinde
TÜBİTAK tarafından desteklenen 13 proje arasında yer almıştır. Sözleşmesi yapılarak yürürlüğe
konulmasına karar verilen projeye yönelik çalışmalara 15 Şubat 2009 tarihi itibarı ile başlanılacaktır.
Proje kapsamında, Türkiye’de IPv6’ya geçiş yöntemleri, geçiş aşamaları ve geçiş takvimi oluşturulacak;
geçiş aşamasında yaşanması muhtemel problemlerin ve çözüm önerilerinin belirlenmesine
çalışılacak; geçiş süresinde ve sonrasında oluşabilecek güvenlik sorunlarının araştırılması ve maliyet
analizi çalışmaları yapılacak ve IPv6 dolaşılabilirlik ve çoklu gönderim (multicast) gibi ileri düzey IPv6
servislerin uygulanması kurulacak pilot tesis ve ağlarda test edilecektir. Bu çalışmalarda gerekli insan
kaynağının sağlanması için eğitimler verilmesi, çalıştay ve konferanslar düzenlenmesi, çeşitli Ar-Ge
konularının tespit edilmesi konusunda çalışmalar yapılacaktır. Projenin sonucunda Türkiye’de IPv6
Protokolü ile yeni nesil teknolojilere geçiş için uygulanabilir bir sistemin kurulması, bu sistemle Türk
telekomünikasyon sisteminde yeni açılımlar yaratılması ve katma değerli servislerin önünün açılması
hedeflenmiş olup Yeni Nesil IP Protokolüne geçişin, yerel kaynakların desteği ile en az maliyetle
gerçekleştirilmesi planlanmaktadır. Ayrıca, kamu ve özel kurumların yatırım planlarında IPv6’ya Geçişe
ilişkin hususların yer alması beklenmektedir.
79
12. Uluslararası İlişkiler
BTK, küreselleşen dünyada yerini almak, telekomünikasyon dünyasında daha etkin ve yaratıcı olmak ve
yeterliliğini arttırmak amacıyla Avrupa Birliği’nin (AB) yanı sıra, uluslararası ve bölgesel telekomünikasyon
kuruluşları olan Uluslararası Telekomünikasyon Birliği (ITU), Posta ve Telekomünikasyon İdareleri Avrupa
Konferansı (CEPT), Avrupa Telekomünikasyon Standartları Enstitüsü (ETSI) ile Avrupa Düzenleyiciler
Grubu/Bağımsız Düzenleyiciler Grubu (ERG/IRG) başta olmak üzere, tüm önemli uluslararası kuruluşlar
ile yakın işbirliğini 2008 yılında da sürdürmüş, bu kuruluşlar bünyesinde gerçekleştirilen toplantılara
iştirak etmiş ve dünyadaki teknoloji ve düzenlemeler konusunda meydana gelen gelişme ve tecrübeleri
Kuruma aktararak Kurum kapasitesinin güçlenmesine katkıda bulunmuştur. Bunun yanı sıra, ülkemizle
tarihsel ve coğrafi açıdan yakınlığı bulunan ülkelerle de telekomünikasyon alanında ikili ve çok taraflı
işbirliği projelerini uygulamaya koymuştur.
12.1. Avrupa Birliği ile İlişkiler
Avrupa Birliği (AB) ile ilgili konulardaki çalışmalar Türkiye’nin AB ile olan ilişkilerine paralel bir seyirde
çok boyutlu ve yoğun bir şekilde 2008 yılı içerisinde sürdürülmüştür. Bu ilişkiler ve AB sürecine yönelik
olarak Kurumun 2008 yılı içerisinde icra ettiği faaliyetleri üyelik müzakereleri, AB çalışmaları kapsamında
temel bilgi ve belgelere ilişkin katkılar, Avrupa Komisyonu ile temaslar ve komitelere katılım, AB katılım
öncesi mali yardımları kapsamında yer alan teknik yardım imkânlarından yararlanılması şeklinde dört
temel başlık altında özetlemek mümkündür.
Türkiye’nin Avrupa Birliği ile üyelik müzakerelerine başlaması kararının 3 Ekim 2005 tarihinde alınmasının
ardından müzakere çerçeve belgesinin yayınlanması ile birlikte 35 müzakere faslı belirlenmiştir.
Kurumun sorumluluk alanına giren mevzuat itibariyle önemli bir konumda bulunduğu Bilgi Toplumu
ve Medya faslında yürütülecek olan müzakere hazırlıkları kapsamında Kurumumuzun da dahil olduğu
ilgili kurumların katkılarıyla hazırlanan Müzakere Pozisyon Belgemiz (MPB) 28 Ekim 2008 tarihinde
AB Komisyonuna iletilmiş, bu fasılda AB Ortak Müzakere Pozisyonunun (ABOMP) oluşturulması
çalışmaları kapsamında Komisyonun ilgili Genel Müdürlükleri arasında yürütülen iç danışma sürecinin
ardından, üye ülkelerce Konsey Genişleme Grubundaki görüşmeler tamamlanmıştır. 19 Aralık 2008
günü Brüksel’de gerçekleştirilen Hükümetler Arası Konferans’ta “Bilgi Toplumu ve Medya-10” faslının
müzakereye açılması kararlaştırılmış ve fasla dair kapanış kriterleri belirlenmiştir. Önümüzdeki dönemde
müzakerelerin sürdürülmesi planlanmaktadır.
AB ile ilişkiler kapsamında yürütülmekte olan bir diğer önemli faaliyet kalemi ise Türkiye ile Birlik
arasındaki ilişkilerin çerçevesini oluşturan belgelere yapılan katkılardır. Bunlardan biri olan Ulusal
Program çalışmaları ile ilgili olarak AB tarafından Türkiye için yayınlanan Katılım Ortaklığı Belgesine
cevap teşkil etmek üzere 2006 yılında başlatılan Ulusal Programın güncellenmesi çalışması kapsamında
2008 yılı Ulusal Programı 31 Aralık 2008 tarihli ve 27097 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır.
80
AB Komitelerine katılım Kurumun öncelikli politikaları arasında yer almakta ve uluslararası toplantılara
büyük ölçüde katılım sağlanmaktadır. Bu çerçevede 7 Mayıs 2008 tarihinde Ankara’da yapılan ve
Türkiye ile AB arasında tesis edilen Gümrük Birliği kararı uyarınca Komisyon tarafı ile karşılıklı görüşmeler
yapılması ve müktesebata ilişkin konuların değerlendirilmesine imkân sağlayan “Teknolojik Yenilik,
Eğitim ve Araştırma Programları Alt Komitesi”ne katılım sağlanmıştır.
Avrupa Düzenleyiciler Grubu’nda (ERG) gözlemci, Bağımsız Düzenleyiciler Grubunda (IRG) da üye
sıfatıyla ülkemizi temsil eden Kurumumuz anılan grupların Genel Kurul toplantılarını en üst seviyede
takip etmektedir. Bunun yanında AB üyesi ülkelerin yanı sıra, aday ülkelerin de gözlemci statüsünde
düzenli olarak temsil edildiği ve elektronik haberleşme alanındaki düzenlemelerin Avrupa
Komisyonu ile birlikte ele alındığı Avrupa Komisyonu Haberleşme Komitesi (COCOM) toplantılarına
2008 yılında da Kurum tarafından katılım sağlanmıştır.
Birliğin muhtelif fon ve programlarından Kurumun sorumlu olduğu alanlar itibariyle yararlanması
hedefi çerçevesinde katılım öncesi mali yardımlara ilişkin faaliyetler 2008 yılı içerisinde de devam
etmiştir. Avrupa Komisyonu veya bazı üye ülkeler tarafından, aday ülkelerin mevzuat uyum
çalışmalarını desteklemek üzere sunulan kısa dönem teknik destek programları arasında yer alan
TAIEX 2008 yılı programlaması II. Grup kapsamında Kurumumuzca yapılan başvurulardan “Market
Analyses in Telecommunications Sector Concerning New Recommendation on Relevant Markets”
konulu teklifimiz ve III. Grup TAIEX başvurularından, “Collection and Publication of Telecommunication
Operators’ Information and Protection of Commercial Secrets” konulu teklifimiz Komisyon tarafından
uygun bulunarak kabul edilmiştir.
12.2. Uluslararası Telekomünikasyon Kuruluşlarıyla İlişkiler
Ülkemiz ilk kez 2002 yılında Marakeş’de düzenlenen ITU Tam Yetkili Temsilciler Konferansında
Konsey üyesi olarak seçilmesinin ardından 2006 yılında Antalya’da düzenlenen Tam Yetkili Temsilciler
Konferansında da Konsey üyesi olarak seçilmiştir. Uluslararası Telekomünikasyon Birliğinin (ITU) en
önemli karar organı Konsey’in yılda bir kez yapılan toplantısı, 12-21 Kasım 2008 tarihleri arasında
Cenevre’de gerçekleşmiş ve Konsey’in toplantısına ülkemiz bir heyet ile iştirak etmiştir. Konsey’in 2008
oturumunda 35 gündem maddesi altında 71 adet doküman incelenmiş, Genel Sekreterlik, Konsey
Çalışma Grupları ve ülkelerin katkılarının değerlendirilmesi sonucunda 17 Çözüm Kararı ve Karar
kabul edilmiştir. Konseyin bu toplantısında ülkemiz, “ITU’nun Internet Yönetişim Forumlarına (IGF)
Aktif Katılımı”, “IGF Sonrası Süreç” ve “2015’e kadar WSIS’in Uygulanmasında ITU için Yol Haritası” ile
Dünya Telekomünikasyon ve Bilgi Toplumu Günü için 2009 ve 2010 yılı temalarına ilişkin 69 numaralı
dokümanı sunarak ve müzakerelere katılarak katkıda bulunmuştur. Ayrıca ITU’nun ve sektörlerinin
2008 yılı içerisinde gerçekleştirilen çalılma grubu toplantılarına da iştirak edilmiştir.
Posta ve Telekomünikasyon İdareleri Avrupa Konferansı (CEPT) Komiteleri ve bu Komiteler altında çalışan
grupların aldıkları kararların kabul edildiği ve posta ve telekomünikasyon idarelerinin karşılaştıkları
ortak problemler ile Avrupa ülkeleri arasında işbirliğini artırmaya yönelik yapılacak çalışmaların
değerlendirilmesi amacıyla yılda bir kez düzenlenen CEPT Genel Kurulu’nun 5-6 Haziran 2008
tarihlerinde Malta’da gerçekleşen toplantısına katılım sağlanmıştır. CEPT’in yeniden yapılandırılmasına
81
ve etkinliğinin artırılmasına yönelik tartışmaların yapıldığı Genel Kurul’da ülkemiz temsilcilerince gerekli
katkılar yapılmıştır.
12.3. Uluslararası Anlaşmalar
ITU Tam Yetkili Temsilciler Konferansı (PP-06) Sonuç Belgeleri, ITU Dünya Radyokomünikasyon Konferansı
(WRC-03) Sonuç Belgeleri ve Avrupa Haberleşme Ofisi (ECO) Kuruluş Sözleşmesi Anayasa’nın 90’ıncı
Maddesine ve 244 sayılı Milletlerarası Andlaşmaların Yapılması Yürürlüğe Girmesi ve Yayınlanması ile
Bazı Andlaşmaların Yapılması için Bakanlar Kurulu’na Yetki Verilmesi Hakkındaki Kanunun 2 nci Maddesi
gereğince TBMM’nin onayına sunulmuştur.
12.4. İkili ve Bölgesel İşbirliği
12.4.1. Avrasya Telekomünikasyon Düzenlemelerinde İşbirliği Projesi
Avrasya Bölgesinde bulunan ülkelerle ülkemiz arasında telekomünikasyon düzenlemeleri alanında
etkin ve kalıcı bir işbirliği ortamının tesis edilmesi, ortak çıkarlarla ilgili konularda bölge ülkeleri arasında
görüş alışverişi yapılması ve tecrübelerin paylaşılması, düzenleyici faaliyetlerin uyumlaştırılması, sermaye
ve teknoloji yoğun bir sektör olan telekomünikasyon sektöründe kapsam ve ölçek ekonomilerinin
kurulabilmesi ve elverişli bir yatırım ortamı oluşturulması amacıyla Kurumun inisiyatifiyle başlatılan
“Avrasya Telekomünikasyon Düzenlemelerinde İşbirliği Projesi”kapsamındaki çalışmalar sürdürülmüştür.
Bu kapsamda, bölgedeki diğer ülkelerin de projeye katılımlarının sağlanması amacıyla temaslarda
bulunulmuştur. Bu temaslar neticesinde, Kırgızistan projeye katılmaya karar vermiş olup, 2009 yılı
içerisinde ilgili Mutabakat Zaptını imzalaması beklenmektedir.
12.4.2. Dünya Telekomünikasyon ve Bilgi Toplumu Günü Kutlamaları ve 3. Karadeniz ve
Hazar Düzenleyici Konferansı
3. Karadeniz ve Hazar Düzenleyici Konferansı, Dünya Telekomünikasyon ve Bilgi Toplumu Günü
Kutlamaları ile birleştirilmek suretiyle, Kurumumuzun ev sahipliğinde 22–23 Mayıs 2008 tarihlerinde
İstanbul’da yapılmıştır. Uluslararası Telekomünikasyon Birliği (ITU) Genel Sekreteri Dr. Hamadoun
Touré’nin yanı sıra, Karadeniz ve Hazar Bölgesi ile Avrupa ülkelerinin haberleşme bakanlıkları ve
düzenleyici kurumları, ITU, Avrupa Komisyonu, İktisadi İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı (OECD), Uluslararası
Telekomünikasyon Topluluğu (ITS), çeşitli üniversitelerden ve işletmecilerden yetkililerin de aralarında
bulunduğu yaklaşık 300 katılımcıyı bir araya getiren, “Sabit Genişband Uygulamaları” temalı konferans,
güncel pek çok hususta görüş alışverişinde bulunulmasına da zemin teşkil etmiştir.
12.4.3. Hazar Telekom Konferansı
Hazar Telekom Konferansının yedincisi, 17-18 Nisan 2008 tarihleri arasında Kurumumuzun resmi ev
sahipliğinde İstanbul’da gerçekleştirilmiştir. Kurul II. Başkanı Galip ZEREY’in açılış konuşmasını yaptığı
konferansta, Kurumumuz uzmanlarınca “Genişbant Hizmetlerinde Mevcut Durum ve Rekabet” ile “Yeni
Nesil IP Protokolüne (IPv6) Geçiş Zorunlulukları ve Stratejiler” konularında sunum yapılmıştır.
12.4.4. İkili İşbirliği
Muhtelif ülkelerle ikili işbirliği yoluyla, Kurumun görevlerini etkin olarak yapabilmesini teminen
düzenleyici kapasitesinin geliştirilmesi için telekomünikasyon düzenlemeleri alanında ileri seviyede
82
Bu çerçevede; Azerbaycan Haberleşme ve Bilgi Teknolojileri Bakanlığı uzmanlarına Mayıs-Temmuz
2008 döneminde dört ayrı grup halinde “Piyasa Gözetim Laboratuvarı”, “Milli Monitör Sistemi”, “Numara
Taşınabilirliği” ile “MVNO ve Piyasa Analizleri” konularında eğitim verilmiştir.
bulunan ülkelerle tecrübe ve bilgi paylaşımını içeren mekanizmalar geliştirilmesi, yakın çevremizde
bulunan ve tarihi, kültürel açıdan ortak değerlere sahip olduğumuz ülkelere destek olmak, onları
yönlendirmek ve ortak hareket noktaları oluşturarak mevcut ilişkilerin güçlendirilmesi ve uluslararası
platformda yarar sağlayacak iyi ilişkilerin kurulması amaçlanmaktadır.
Yine, ikili işbirliği kapsamında, Kurul Başkanı ve Kurul II. Başkanınca, Eylül 2008’de Kırgızistan’a, Aralık
2008’de ise İran’a ziyaretler gerçekleştirilmiştir. Son derece verimli geçen ziyaretler, anılan ülkelerle
ülkemiz arasındaki ilişkilerin güçlendirilmesi ve yeni işbirliği alanlarının tesisine imkân sağlamıştır.
83
13. Mali Bilgiler
BTK, idari ve mali özerkliği haiz özel bütçeli bir kamu tüzel kişiliğidir. Mali işlemler 5018 sayılı Kamu Mali
Yönetimi ve Kontrol Kanunu hükümlerine göre yürütülmektedir.
Kurumun 2008 yılı bütçe tahmini 1.172 milyon TL, gerçekleşen bütçe ise 1.287 milyon TL’dir.
1400
1200
1.287
Milyon TL
1000
1.172
800
600
400
200
0
2008 Tahmini
2008 Sonu GerçekleƔme
Şekil 46: Bütçe Tahmini ve Gerçekleşme
Toplam 1287 milyon TL tutarındaki gerçekleşen gelirin 879 milyon TL’si kullanım, 281 milyon TL’si Ruhsat,
72 milyon TL’si kurum masraflarına katkı payı ve 55 milyon TL’sini ise diğer gelirler oluşturmaktadır.
879
900
800
725
700
Milyon TL
600
KullanŦm
500
Ruhsat
400
300
290
DiŒer
200
100
KMKP
281
60
97
72
55
0
2008 Tahmini
2008 GerçekleƔen
Şekil 47: Bütçe Gelirleri
84
1200
800
Milyon TL
Milyon TL
1000
600
400
200
0
1400
1201
1200
911
1000
1201
911
Personel
Personel
Mal/Hizmet
Mal/Hizmet
Transfer
Transfer
Sermaye
Sermaye
800
600
400
20068
0
117
68
117
76
76
51
33
33
2008 Tahmini
2008 Tahmini
51
2
1400
2
2008 GerçekleƔen
2008 GerçekleƔen
Şekil 48: Bütçe Giderleri
bekil 48 Bütçe
Giderleri
bekil 48
Bütçe Giderleri
Bütçe giderlerinin %2,56’sını (33 milyon TL) personel giderleri, %3,96’sını (51 milyon TL) mal ve hizmet
giderleri, %0,16’sını (2 milyon TL) sermaye giderleri oluşturmaktadır. Gelirlerden geriye kalan 1201
milyon TL (%93,32) ise evrensel hizmet fonuna ve hazineye aktarılmaktadır.
1400
1200
800
Milyon TL
Milyon TL
1000
600
400
200
0
1400
1201
1200
958
1000
1201
Hazin
958
Hazin
800
600
400
243
243
200
0
Evrensel Evrensel
Hizmet
Hazine PayHazine
Evrensel Hizmet
Hizmet
Hazine Pay
Toplam Toplam
Toplam
Şekil 49: Bütçeden Aktarmalar
85

BTK 2008 Faaliyet Raporu - Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu

Transkript

Benzer belgeler

İş Analisti

2012/DK-59/19 18 Ocak 2012 TTNet AŞ Hakkında

Temmuz 2011 - Bilişim Uzmanları Derneği