www.muhendisiz.net 1 1. NC (NUMERİCAL CONTROL) Sayısal

www.muhendisiz.net
1. NC (NUMERİCAL CONTROL)
Sayısal kontrol (NC –Numerical Control), takım tezgahlarının sayı harf vb. sembollerden meydana
gelen ve belirli bir mantığa göre kodlanmış komutlar yardımıyla işletilmesidir.Komutlar ilgili
takım tezgahına veri blokları şeklinde yüklenir. Her veri bloku tezgahın anlayabileceği bir dizi
komuttan meydana gelir.Bu komutları daha sonra açıklayacağım.
Sayısal kontrol, metal ve metal olmayan her türlü malzemelerin talaş kaldırmak suretiyle
işlenmesinde kullanılan tüm takım tezgahlarında kullanılır.
2. CNC (COMPUTER NUMERİCAL CONTROL)
Bilgisayarlı Sayısal Kontrol(CNC- Computer Numerical Control), takım tezgahlarının sayısal
komutlarla bilgisayar yardımıyla kontrol edilmesidir.
CNC Tezgahlarda, NC tezgahlardan farklı olarak bir bilgisayarlı kontrol ünitesi bulunur.Böylece
NC programları ,kesicilerle ilgili bazı teknik ve ofset bilgileri kalıcı olarak tezgah hafızasında
saklanabilir. Ayrıca imalatın her aşamasında programa müdahale edilir ve programda istenilen
değişiklikler yapılır.
Bilgisayardaki programda ,tezgahların hareketlerini kontrol etmek için harfler ve sayılardan oluşan
komutlar kullanılır.(G ve M harfleri)
Mesela programda G00 kodu ,takımın talaş kaldırmadan ,koordinatları belirtilen noktaya gitmesini
sağlamak için kullanılır.Aynı şekilde M03;takımın bağlı bulunduğu mili ,saat yönünde harekete
başlatır ve belirli bir devirde dönmesini sağlar. M05 kodu ise ,takımın bağlı bulunduğu milin
durmasını sağlar.
Endüstride kullanılan tüm CNC tezgahlarında, G (İngilizce okunuşu- ciy) ve M (İngilizce okunuşu
- em ) kodları olarak ifade edilen bu özel kodlar ISO (Uluslararası Standartlar Kuruluşu)tarafından
standartlaştırılmıştır.
İlk CNC freze tezgahından günümüze NC teknolojisi hemen her alanda yaygın olarak
kullanılmaktadır.Bu uygulamalardan bazıları şunlardır; tornalama, frezeleme, delme, taşlama,
alevle kesme, bükme, form verme, üç boyutlu ölçme, elektro erozyon ve robot uygulamaları.
3.CNC TEZGAHLARININ AVANTAJLARI
a.Programların kaydedilmesi: CNC tezgahların en önemli özelliği, yazılan parça programlarının
kontrol ünitesinin belleğinde depolanabilmesidir.Bu program bellekten çağrılarak defalarca
kullanılabilir. Parça programları elektrik kesildiğinde ya da tezgahın enerjisi kapatıldığında da
bellekte kalacaktır.
b.Düzenleme: Bellekteki bir parça programının üzerine değişiklik yapılması, bir hatanın
düzeltilmesi yada bir programda yeni eklemeler ve düzenlemeler yapılması son derece kolaydır.
1
www.muhendisiz.net
c.Çevrim fonksiyonu: Sık kullanılan çeşitli uygulamalar ( silindirik, alın ve konik tornalama, vida
açma, dikdörtgen cep boşaltma vb.) bellekte kayıtlıdır. Çevirim (döngü ) fonksiyonu parça
programlarının yazılımını önemli ölçüde kısaltır .
d.Alt programlar:Bir programın içinde iş parçasının değişik kısımlarında uygulanacak olan
tekrar işlemleri olabilir.Aynı programın , farklı koordinatlar için tekrar yazılması yerine , bunun
için bir alt program yazılır ve istenilen yerde çağrılarak uygulanır.Bu ise yazılacak parça
programını kısaltacaktır.
e.Kesici telafisi:Kesici takımların uzunluk , çap ve takım ucu yarıçapı değerleri birbirinden
farklıdır. CNC tezgahlarda kesici bilgileri kontrol ünitesine girilir.Kontrol ünitesi bu bilgilere göre
gerekli hesaplamaları yaparak kesici telafilerini (kompanzasyon) yerine getirir;iş parçasının tam
ölçüsünde çıkması için kesicilerin boyut farklarını matematiksek olarak hesaplayarak ölçülere ekler
yada çıkarır.Böylece iş parçaları programda ve teknik resimde verilen değerlerde işlenmiş olur.
f.İdeal işleme koşulu:Üretim anında kesme şartları sürekli olarak kontrol ünitesi tarafından izlenir
ve gerekli düzenlemeler anında yapılır. Örneğin torna tezgahında bir alın tornalama işleminde
kesici, dış çaptan merkeze doğru hareket ederken aynanın devri de otomatik olarak artacaktır.
g.Simülasyon: Yazılan programın üretimine geçilmeden önce bu program kontrol ünitesinde
bulunan ekranda (VDU) grafik olarak işlenir, yani simüle edilir. Bu simülasyon sonucu parçanın
üretimine geçilmeden önce yazılan programın doğruluğu test edilmiş olur.
h.Diğer üniteler ile iletişim: Diğer bilgisayarlar ile iletişim kurulabilir. Bu şekilde, kontrol
ünitesinin belleğindeki bir program merkezi bir bilgisayara gönderilebilir yada başka bir
bilgisayardaki program tezgaha aktarılarak işlenebilir.
j.Arızanın bulunması: CNC Tezgahında bir arıza olduğunda, elektronik aksam kontrol ünitesine
test ettirilebilir. Kontrol ünitesi, arızanın hangi birimde olduğunu tespit ettikten sonra bu bilgiyi
grafik ekranda görüntüler.
k.Kesicilerin otomatik değişimi: CNC tezgahlarda üretim yüksek hassasiyette gerçekleştirilir ve
üretilen parçaların tamamı birbirinin özdeşidir. Bu ise sanayinin en fazla gereksinim duyduğu aynı
tolerans değerlerine sahip özdeş parçaların seri üretimini sağlar.
CNC tezgahlarının yukarıda bahsedilen böylesine avantajlarının yanı sıra birkaç
dezavantajlarından söz edilebilir. Bunlar; tezgahın ilk alım fiyatının yüksek olması, bakımının daha
masraflı olması ve daha eğitimli tezgah operatörüne gereksinim duyulmasıdır.
4. CNC TEZGAHLARINDA KESİCİ TAKIMLAR
CNC tezgahlarda işleme süresini ve işleme kalitesini en fazla etkileyen faktörlerin başında kesici
takımlar ve bunların bağlanma sistemleri gelir. Bu tezgahlarda kullanılacak kesici uç ve takımların
şu özelliklere sahip olması gerekir.
· Kesici uç kolayca değiştirilebilir.
· Çıkan talaşları kırma özelliği olmalıdır.
· Kesici takım sağlam ve dengeli bağlanabilmelidir.
· Kesici uç hassas olarak bağlana bilmelidir.
· Kesici takım değişimi kolay ve hızlı olmalıdır.
· Kesici uç yüksek sıcaklıkta sertliğini kaybetmemelidir.
Kesici Takım Gereçleri: CNC tezgahlarında kullanılan kesiciler; HSS kesiciler ve sert metal uç
kesicilerdir.
2
www.muhendisiz.net
HSS Kesici Takımlar: HSS kesiciler tek parça olarak kullanılır. Bu kesiciler küçük çaplı
deliklerin delinmesi, kanal açılması, vb. işlerde kullanılır.
Sert Metal Uçlar: Sert metal uç kesiciler değişik boyut ve şekillerde standart olarak üretilir. Her
bir uçta (ucun tasarımına bağlı olarak 6,8 yada daha fazla kesme kenarı bulunur. Bir kenar
köreldiğinde, diğer bir kenar kesme yapacak konuma indekslenir.
Kesici uçların en önemli avantajları; standart ve hassas boyutlarda üretilmesi, doğru kesme
geometrisine sahip olması, hızlı değiştirilmesi ve bileme işleminin olmamasıdır. Kesici ucun bütün
kenarları kullanıldıktan sonra bu uç yeni bir uç ile değiştirilerek işleme kanılan yerden devam
edilebilir. ISO talaş kaldırma için sert metal kesicileri 3 ana gurupta toplamıştır.
·
·
·
P: uzun talaş veren malzemelerin işlenmesinde kullanılan sert metal kesiciler ( çelik,
çelik döküm, paslanmaz çelik, uzun talaş bırakan temper döküm vb.)
M: işlenmesi güç olan malzemeleri işlenmesinde kullanılan sert metal kesiciler ( manganlı
sert çelik, ısıya dayanıklı çelikler, paslanmaz çelik, sert döküm vb.)
K: kısa talaş bırakan malzemelerin işlenmesinde kullanılan sert metal kesiciler ( döküm,
sert çelikler, demir dışı metaller, alüminyum vb.)
5. CNC TEZGAHLARINDA TAKIM MAGAZİNİ
CNC tezgahlarında birden fazla kesici takım kullanılır. Bu kesiciler, magazin olara adlandırılan
bir takımlıkta bulunur ve programda yer alan sıraya göre buradan değiştirilerek iş parçasından talaş
kaldırırlar. ( bu takımlık torna tezgahlarında taret olarak adlandırılır.)
Takım magazini tezgahın yapısına göre hidrolik, pnömatik yada servo motor tahrikiyle
çalışır. Magazin dönerek pozisyona gelmesini sağlayan komutu kontrol ünitesinden alır. Bu ünite
takımın bağlandığı istasyonun pozisyona gelip gelmediğini de denetler.
6. CAD/CAM SİSTEMLERİ
CAD/CAM sistemi, işletmelerdeki verimliliği arttırmak için tasarım ve imalat sürecinin bilgisayar
ortamında birleştirilmesi işlemidir. CAD/CAM kullanıcısı, tasarım ve üretim yazılımlarını
kullanarak; önce ürünün teknik resmini ve modellemesini gerçekleştirir. Daha sonra bu çizimden
yararlanarak parça üretimi için gerekli olan NC kodlarını bilgisayar yardımıyla üretir.
CAD/CAM sistemleri ayrıca üç boyutlu modellerin montajını görme ve analiz etme kolaylığı
sağlar böylece, iş parçasının, üretimine geçilmeden önce güvenirliği ve dayanıklılığı test edilerek
olası hatalar baştan düzeltilebilir.
CAD/CAM sistemlerinde yüzeyi, bir parçanın kabuğunun matematiksel temsilidir. Parçanın
kabuğu (shell) bir çadırın sıkıca bağlanarak gerilmiş bezine benzetilebilir. Bu iki ucu arasındaki
eğimli yüzey, yüzlerce düz yüzey ile tanımlanır. Eğri yüzeyleri tanımlamak için kullanılan düz
yüzeylerin hesaplanmasında CAM sistemleri, NURBS (Non uniform Rational B-Spline) gibi çeşitli
standartlardan yararlanır.
CAD/CAM sistemlerindeki gelişmeler 1950’li yıllarda MIT’ın NC tezgahı üretimi çalışmaları
sırasında başladı. MIT, televizyona benzeyen ilk grafik ekranı ( CRT- cathode ray tube) Whirlwind
bilgisayara bağlayarak basit resimler üretti. Bunu, en yaygın programlama dili APT’nin
(Automatically programmed tools) geliştirilmesi izledi.
Ivan sutherland’ın 1962 yılında tez olarak yayınladığı Sketch pad sistem, CAD’ın kilometre
taşıdır. Çeşitli grupların bu tez üzerinde yaptıkları geliştirme çalışmaları sonucu Bilgisayar
destekli Tasarım (CAD) kavramı ortaya çıkmış ve kullanılmaya başlanmıştır. 1970 yıllardaki
gelişmeler arasında IGES (ınitial Graphics Exchange Speci fication) kullanımı da yer almıştır.
3
www.muhendisiz.net
1970’ler ayrıca bilgisayar tasarım uygulamaları olarak bilinir. Turnkey (Hazır) sistemler,
tasarımcılara model ve çizim yapabilmeleri için üç boyutlu merkezileştirilmiş veri tabanları
sağladı. Bu sistemler başlangıçta tel çerçeve ( wireframe) modellemeye destek vermekte, yüzey
(surface) uygulamaları ise kısıtlı kalmaktaydı. Bu nedenle yalnız temel tasarım uygulamaları
yapılabilmekteydi,ama endüstrinin gerçek tasarım sorunlarını çözmekten uzaktı.
80’li yıllar CAD/CAM teknolojisinin başını çektiği yıllar olarak sayılabilir. Bu dönemde yeni
teoriler ve algoritmalar geliştirildi.Temel hedef, geleceğin fabrikasını kurmak için tasarım ve
imalatın değişik öğelerini bütünleştirerek otomasyona geçmekti.
7.CNC FREZEDE KOORDİNAT SİSTEMLERİ
CNC takım tezgahlarında, eksen tanımlamaları için kartezyen koordinat sistemi kullanılır.CNC
freze tezgahlarında 3 temel eksen vardır. Bunlar; tezgah tablasının boyuna ve enine hareket
eksenleri ( X,Y ) ve iş milinin eksenidir (Z ). Bu tezgahlarda her üç eksen de birbirine 90 derece
açıda yani birbirlerine dik konumdadır.
7.1. Mutlak ( Absolute) Koordinat Sistemi
Bu sistemde belirli bir nokta, başlangıç Noktası (0,0,0 ) olarak belirlenir ve takımın hareket
edeceği noktaların başlangıç noktasına olan uzaklıkları dikkate alınır.
A noktasının yeri : X = 0 , Y = 0 , Z = 9
B noktasının yeri : X = 11 , Y = 18 , Z = -5
C noktasının yeri : X = 37,5 , Y = 38 , Z = -2
D noktasının yeri : X = 60 , Y = 26 , Z = -4
E noktasının yeri : X = 88 , Y = 52 , Z = 0
4
www.muhendisiz.net
7.2. Artırımlı-Kademeli (Inremental) Koordinat Sistemi
Bu sistemde takımın hareket edeceği nokta, bir önce bulunduğu noktaya göre belirlenir.Başka bir
ifade ile takımın bir önce bulunduğu nokta, başlangıç noktası(0,0,0) olarak kabul edilir ve bulunan
noktanın bir önceki noktaya olan uzaklığı, noktanın sağında veya solunda yada yukarı veya
aşağısında olmasına göre belirlenir.
Örnek olarak aşağıdaki şekilde takımın hareket ettiği noktaların koordinatlarını belirlersek:
A noktasının başlangıç noktasına göre koordinatları:
A noktasının yeri : X = 0 , Y = 0 , Z = 9
B noktasının yeri ( A noktasına göre ) : X = 11 , Y = 18 , Z = -14
C noktasının yeri ( B noktasına göre ) : X = 26 , Y = 14 , Z = + 3
D noktasının yeri ( C noktasına göre ) : X = 20 , Y = -6 , Z = -2
E noktasının yeri ( D noktasına göre ) : X = 28 , Y = 24 , Z = + 4
5
www.muhendisiz.net
8. ISO (Uluslar arası Standartlar Kurumu ) TARAFINDAN FREZE TEZGAHLARINDA
KABUL EDİLMİŞ BAZI G ve M KODLARI
Bilgisayardaki program yardımıyla tezgahları kontrol edebileceğimizi belirtmiş ve bu kontrolü
sağlamak için ISO ( Uluslar arası Standartlar Kurumu ) tarafından standartlaştırılmış olan bazı G
ve M kodları:
8.1.G KODLARI
KODU GÖREVİ
G90
Takımın başlangıç noktasına ( Mutlak noktaya göre ) hareket etmesini sağlar
G91
Takımın bir önceki konumuna göre ( Kademeli- Artırımlı olarak ) hareket etmesini
sağlar.
G70
İNÇ- (IMPERIAL ) Birim Sisteminin kullanılmasını sağlar.
G71
METRIK Birim Sisteminin kullanılmasını sağlar.
G00
Takımın, talaş kaldırmadan belirtilen noktaya hareket etmesini sağlar.
G01
Takımın, talaş kaldırarak belirtilen ilerleme hızında doğrusal olarak hareket etmesini
sağlar.
G02
Takımın, talaş kaldırarak ilerleme hızında ve bir yörünge etrafında saat yönünde hareket
etmesini sağlar.
G03
Takımın, talaş kaldırarak belirtilen ilerleme hızında ve bir yörünge etrafında saat yönünün
aksi istikametinde hareket etmesini sağlar.
G79
Takımın iki nokta arasında belirli derinlikte ve takımın genişliğinde kanal açmasını
sağlar. Kanal açma döngüsüdür.
6
www.muhendisiz.net
G88
Takımın belirli genişlik, uzunluk ve derinlikte frezeleme yapmasını sağlayan Dikdörtgen
Frezeleme Döngüsüdür.
G89
Takımın belirli çapta ve derinlikte dairesel frezeleme yapmasını sağlayan bir döngüdür.
G87
Takımın belirli çapta ve derinlikte ancak konik olarak ( tabak şeklinde ) dairesel
frezeleme yapmasını sağlayan bir döngüdür.
G81
Takımın, en fazla çapına kadar olan derinlikteki delikleri delmesini sağlayan Delik Delme
Döngüsüdür.
G82
Takımın, delme sırasında belirli bir süre beklemesini sağlayan Beklemeli Delik Delme
Döngüsüdür.
G83
Takımın, derin deliklerin delinmesinde (takım çapının iki katından fazla ) delme
işleminin pasolu olrak yapılmasını sağlayan Pasolu Delik Delme Döngüsüdür.
G28
Daha önce frezelenmiş bir bölgenin bir eksene göre simetrisini
Frezeleme Döngüsüdür.
Frezeleyen Ayna
M KODLARI
KODU GÖREVİ
M03
Takımın bağlı bulunduğu motoru çalıştır, takımın saat ibresi yönünde ve belirli bir
devirde dönmesini sağlar.
M04
Takımın bağlı bulunduğu motoru çalıştırır,takımın saat ibresinin aksi istikamette ve
belirli bir devirde dönmesini sağlar.
M05
Takımın bağlı bulunduğu motorun durmasını sağlar.
M06
Takımın değiştirilmesini sağlar.
M08
Soğutucunun bağlı bulunduğu motoru çalıştırır.
M09
Soğutucunun bağlı bulunduğu motoru durdurur.
M02
Programın sonunu belirtir(Sadece bir parça işlenecekse)
M30
Programın sonunu beliritr.(Birden fazla parça işlenecekse)
M99
Programın sonunu belirtir. (Programa daha sonra devam edilecekse programı geçici
olarak durdurur)
M43
Programın içinde bir alt programın oluşmasını sağlar.)
M44
Alt programın sona ermesini sağlar.
M45
Hazırlanmış olan alt programın çağrılmasını sağlar.
7
www.muhendisiz.net
8.1.1. G00 KODU
Takımın talaş kaldırmadan belirtilen noktaya hareket etmesini sağlar.
Takımı A noktasından B noktasına talaş kaldırmadan götürmek istiyorsak
;
G M X Y Z I J F S
00
35 40 2
8.1.2. G01 KODU
Takımın belirtilen noktaya, talaş kaldırarak doğrusal hareket etmesini sağlar. Bu kod kullanılırken
mutlaka takımın ilerleme hızı Feed Rate (mm/dak) belirtilmeli ve bu değer “F” sütununun altına
yazılmalıdır.
Şekilde, başlangıç noktasında bulunan takımı G00 kodunu kullanarak önce “C” noktasına hareket
ettirelim. Takımı parça yüzeyine çarpmaması için 2 mm lik bir mesafede tutmak gerekir. Bu
yüzden “Z” değeri 2 yazılır.
8
www.muhendisiz.net
Şekilde başlangıçta Orijinde noktasında bulanan takımı G00 komutuyla ilk önce talaş
kaldırmadan A noktasına ve oradan da talaş kaldırarak B noktasına götürmek için G01 komutu
kullanılacaktır.
G M X Y Z I J F S
00
12 14 2
G01 komutuyla A noktasında bulunan takım Z ekseninde 3 mm daldırılır ve takım B noktasına
götürülür. .
G M X Y Z
I J F S
00
12 14 2
-2.5
80
01
35 40
LİNE
N10
N20
N30
G
00
01
01
M
X
12
12
35
Y
14
14
40
Z
2
-3
-3
I
J
F
S
80
80
8.1.3 G02 KODU
Takımın talaş kaldırarak belirtilen ilerleme hızında ve bir yörünge etrafında saat yönünde hareket
etmesini sağlar. (90 derece ve daha küçük yayların çizilmesinde kullanılır.)
Bu kodun uygulanmasında takımın bulunduğu yayın başlangıç noktasını, yayın merkez noktasını
ve yayın bitiş noktalarını belirlememiz gerekir.
Aşağıdaki şekle göre
9
www.muhendisiz.net
Yukarıdaki şekilde başlangıçta Orijinde bulunan takımı G00 komutuyla ilk önce talaş kaldırmadan
A noktasına ve daha sonra A noktasından B noktasına G 02 koduyla gitmek için
( C noktası
yayın merkezi olmak üzere ) ;
LİNE
G
N10
N20
N30
00
01
02
M
X
Y
Z
I
J
F
36
36
63
31
31
58
2
-3
-3
27
0
80
50
S
I ve J’ yi belirlemek için takımın bulunduğu yayın başlangıç noktası ile yayın merkezi birleştirilir.
A- C doğrusunun uzunluğu tespit edilir.
A-C = 63 – 36 = 27
A-C doğrusu X eksenine paralel olduğu için I = 27 olur. Bu durumda J= 0 olur.
Eğer A-C doğrusu Y eksenine paralel olsaydı;
J =15 I= 0 olurdu.
8.1.4. G03 KODU
Takımın,talaş kaldırarak belirtilen ilerleme hızında ve bir yörünge etrafında saat yönünün aksi
istikametinde hareket etmesini sağlar ( 90
0
ve daha küçük yayların çizilmesinde kullanılır. Bu
kodun uygulanmasında da G02 kodunda olduğu gibi takımın bulunduğu yayın başlangıç noktasını,
yayın merkez noktasını ve yayın bitiş noktalarını belirlememiz gerekir. Yukarıdaki şekildeki B
noktasından A noktasına G 02 komutuyla gitmek için : takım ilk önce B noktasına talaş
kaldırmadan götürülür ve daha sonra G 02 komutuyla A noktasına gelinerek istenilen yay çizilir. (
Yayın merkez noktası C olmak üzere )
LİNE
N10
G
00
M
X
63
Y
58
Z
2
10
I
J
F
S
www.muhendisiz.net
N20
N30
·
01
02
63
36
58
31
-3
-3
0
80
50
27
B-C doğrumuz y eksenine paralel olduğu için J = 27 , I = 0 olur.
9.
FREZE TEZGAHINDA KULLANILAN DÖNGÜLER
Birkaç pasoda kaldırılması gerekli olan talaşın birden fazla kodla değil de bir kodla
kaldırılması işlemidir.
Noktadan Noktaya Kanal Açma Döngüsü (G79) : Belirli iki nokta arası derin kanalların
frezelenmesi için kullanılır. G79 kodu kullanılırken :
X : Kanalın yatay başlangıç noktası
kanalın yatay bitiş açısı
Y : Kanalın dikey başlangıç noktası
kanalın dikey bitiş açısı
Z : Kanalın derinliği
J : Paso sayısı
F : Takımın ilerleme hızı
Aşağıdaki örnekte G79 kodu kullanılırken X :101-32 = 69,Y:28-28= 0, Z:15, J:5, F:90 (mm/dak)
Değerler belirlendikten sonra,G79 kodu ile tek bir satırda kanalın frezelenmesi sağlanmış olur.
BC kanalını açmak için programı yazalım.
LINE
N10
N20
N30
G
90
71
M
X
Y
Z
I
03
J
F
S
2500
11
www.muhendisiz.net
N40
N50
N60
0
32
69
00
79
0
28
0
25
2
-15
2
3
1
5
90
Takım B-C kanalını açtıktan sonra, B noktasına gelerek parçadan 2 mm yukarıda durur.
B-D kanalını frezelemek için aşağıdaki programı yazarsak ;
X : 97 – 32 = 65
Y : 52 – 28 = 24
LİNE
N10
N20
N30
N40
N50
N60
G
90
71
M
Y
Z
I
J
F
0
32
65
0
28
24
25
2
-15
2
3
1
5
90
03
00
79
B-C kanalını açmak için ;
LİNE
N10
N20
N30
N40
N50
N60
X
G
90
71
M
2500
X : 32 – 32 = 0
X
Y
Y : 62 – 28 = 34
Z
I
J
F
03
00
79
S
S
2500
0
32
0
0
28
34
25
2
-15
2
3
1
5
90
9.1.Noktadan Noktaya Kanal Açma Döngüsü (G79) : Belirli iki nokta arası derin kanalların
frezelenmesi için kullanılır.
Bu döngü kullanılırken takım G00 koduyla ilk önce işlencek olan yerdeki noktaya getirilir ve
2mm yüksekte tutulur. daha sonra G79 koduyla beraber X (kanalın yatayla başlangıç noktası –
12
www.muhendisiz.net
kanalın yatay bitiş noktası), Y (kanalın dikey başlangıç noktası – kanalın dikey bitiş noktası), Z
(kanalın derinliği), J (paso sayısı) ve F (takım hızı) kodlarındaki değerler girilir.
Yukarıdaki örnekte G79 kodunu B - C noktalarında uygularsak;
X = 115 – 30 = 85 , Y= 70 – 70 = 0 , Z = 17 , J = 5 , F = 80 (mm/dak)
LİNE
N10
N20
N30
N40
N50
N60
G
90
71
M
X
Y
Z
I
J
F
0
0
25
2
3
1
03
00
79
S
2000
30
85
70
0
2
-17
05
80
Takım, B-C kanalını açtıktan sonra, C – D kanalını açmak için takım, C noktasına
getirilerek parçadan 2 mm yüksekte tutulur.
X = 115 – 115 = 0 , Y= 20 – 70 = -50 , Z = 17 , J = 5 , F = 80 (mm/dak)
B – D kanalı için, takım B noktasına G00 kotuyla getirilir.
X = 115 – 30 = 85 , Y= 20 – 70 = -50 , Z = -17 , J = 5 , F = 80 (mm/dak)
N90
N100
00
79
30
85
70
-50
2
-17
5
80
9.2. G88 Dikdörtgen Frezeleme Döngüsü :
Belirli uzunluk, genişlik ve derinlikteki boşlukların
belirtilen pasoda işlenmesini sağlayan
döngüdür. Bu döngü kullanılırken takım, işlenecek bölümün tam ortasına getirilir ve parça
yüzeyinden 2 mm yukarıda tutulur. G88 döngüsü kullanılırken ;
X : İşlenecek dikdörtgenin X eksenindeki uzunluğu
Örnek parçada 89 – 42 = 27
Y : İşlenecek dikdörtgenin Y eksenindeki uzunluğu
Örnek parçada 51 – 23 = 28
Z : İşlenecek derinlik
Örnek parçada = 16
J : Paso sayısı ( Derinlik / 2 )
13
www.muhendisiz.net
Örnek parçada 16 / 2 = 8
F : İlerleme hızı
Takım işlenecek kısmın ortasına getirilir ve parçadan 2 mm yukarıda tutulur. Daha sonra G88 kodu
ile bu kodla ilgili değerleri yazarak Döngü başlatılır.
LİNE
G
N10
N20
M
X
Y
Z
I
00
65,5
37
2
88
47
28
-16
J
F
8
80
S
Döngü bittikten sonra takım , döngüye başladığı noktaya geri döner.
9.3. G89 Dairesel Frezeleme Döngüsü :
Bu döngü, belirli çapta ve derinlikte boşlukların işlenmesini sağlar.Bu döngü kullanılırken takım,
G88 kodunda olduğu gibi işlenecek bölümün tam ortasına getirilir ve parça yüzeylerinden 2 mm
yukarıda tutulur. G89 döngüsü kullanılırken takım işlenecek kısmın ortasına getirilir ve parçadan 2
mm yukarıda tutulur. Daha sonra G89 kodu ve bu kodla ilgili değerler yazılarak Döngü başlatılır.
X : İşlenecek dairenin dış çapı
Örnek parçada : 50
Y : İşlenecek dairenin iç çapı
Örnek parçada :0
Z : İşlenecek derinlik
Örnek parçada : 16
J : Paso sayısı ( Derinlik / 2 )
Örnek parçada : 16 / 2 = 8
14
www.muhendisiz.net
F : İlerleme hızı
LINE
G
M
X
Y
Z
I
00
63
38
2
89
50
0
-16
J
F
8
80
S
Döngü bittikten sonra takım, döngüye başladığı noktaya geri döner.
9.4. G87 Tabak Frezeleme Döngüsü :
Bu döngü, dış ve iç çapı belirli olan boşluğun konik biçimde işlenmesini sağlar. Bu döngü
kullanılırken takımı,G89 kodunda olduğu gibi işlenecek bölümün tam ortasına getirilir ve parça
yüzeyinden 2mm yukarıda tutulur. G87 döngüsü kullanılırken:
X:İşlenecek dairenin dış çapı
Örnek parçada:50
Y:İşlenecek dairenin iç çapı:
Örnek parçada:10
Z:İşlenecek derinlik:
Örnek parçada:16
I: Derinlik faktörü: (Genellikle 1 alınır)
J: Paso sayısı ( Derinlik / 2 )
Örnek parçada: 16 / 2 = 8
F : İlerleme hızı
15
www.muhendisiz.net
LINE
G
M
X
Y
Z
00
63
39
2
87
50
10
-16
I
J
F
1
8
80
S
9.5. Delik Delme Döngüsü :
Takım çapının en fazla 2 katı derinlikte olan deliklerin delinmesinde kullanılır. Bu döngü
kullanılırken takım, delinecek noktaya getirilir ve parça yüzeyinden 2 mm yukarıda tutulur.
Bu döngü kullanılırken Takım , işlenecek kısmın ortasına getirilir ve parçadan 2 mm yukarıda
tutulur. Daha sonra G81 kodu ve bu kodla ilgili değerler yazılarak Döngü başlatılır.
Z : Delik derinliği
Örnek parçada : 26 mm
F : Takımın ilerleme hızı
16
www.muhendisiz.net
Yukarıda şekle göre G00 komutuyla önce takım başlangıç koordinatlarına hızlı bir şekilde getirilir.
Takım iş parçasından 2 mm yükseklikte tutulur. G81 komutuyla birlikte Z’ ye delik derinliği ve F’
ye takım hızı girilir.
LINE
G
M
00
X
Y
Z
55
36
2
81
I
-26
J
F
8
80
S
9.6. G82 Beklemeli Delik Delme Döngüsü :
Bu döngüde, iş parçaları üzerinde bulunan ve iç yüzeyleri ve dip kısımlarının temiz olması
istenilen deliklerde kullanılır. G00 komutuyla takım önce başlangıç koordinatlarına hızlı bir şekilde
getirilir. Takım iş parçasından 2 mm yükseklikte tutulur. G82 Komutuyla birlikte Z’ ye delik
derinliği, J’ ye bekleme süresi ve F’ ye takım hızı girilir.
LİNE
N10
N20
G
00
82
M
X
80
Y
60
Z
2
-30
I
J
F
8
50
S
9.7. Pasolu Delik Delme Döngüsü :
Bu döngü, iş parçaları üzerinde bulunan ve derin olan derinliklerin delinmesinde kullanılır. Bu
döngünün kullanılmasındaki amaç çıkan talaşların dışarı atılarak matkabın sıkışmasını önlemektir.
Bu döngü kullanılırken:
Z : Delik derinliği
J : Paso derinlik faktörü (0.1 ile 0.99 arasında seçilir)
F : takım ilerleme hızı
Örnek olarak : 30 mm derinlikteki deliği 4 mm çapındaki takımla delmek için J değeri 0.6
seçelim.Böylece :
Birinci pasoda delinecek derinlik
: 2 x takım çapı =2 x 4mm = 8 mm
İkinci pasoda delinecek derinlik
: 0.5 x ilk derinlik = 0.75 x 8 = 6 mm
Toplam derinlik = 8 +6 = 14 mm
Üçüncü pasoda delinecek derinlik
: 0.75 x 14 mm = 10.5 mm
Toplam derinlik = 14 + 10.5 =24.5 mm
Dördüncü pasoda delinecek derinlik : 0.75 x 24.5 = 18.4 mm
17
www.muhendisiz.net
Toplam derinlik =18.4 + 24.5 = 42.9 mm
Takım Z derinliğinde belirtilen –30 mm derinliğine geldiğinde delme işlemi sona erer.
LİNE
N10
N20
G
00
83
9.7.
M
X
80
Y
60
Z
2
-30
I
J
F
0.75
50
S
G83 Pasolu Delik Delme Döngüsü :
Bu döngü, iş parçaları üzerinde bulunan ve derin olan derinliklerin delinmesinde kullanılır. Bu
döngünün kullanılmasındaki amaç çıkan talaşların dışarı atılarak matkabın sıkışmasını önlemektir.
Bu döngü kullanılırken:
Z : Delik derinliği
J : Paso derinlik faktörü (0.1 ile 0.99 arasında seçilir)
F : takım ilerleme hızı
Örnek olarak : 30 mm derinlikteki deliği 4 mm çapındaki takımla delmek için J değeri 0.6
seçelim.Böylece :
Birinci pasoda delinecek derinlik
: 2 x takım çapı =2 x 4mm = 8 mm
İkinci pasoda delinecek derinlik
: 0.5 x ilk derinlik = 0.75 x 8 = 6 mm
Toplam derinlik = 8 +6 = 14 mm
Üçüncü pasoda delinecek derinlik
: 0.75 x 14 mm = 10.5 mm
Toplam derinlik = 14 + 10.5 =24.5 mm
Dördüncü pasoda delinecek derinlik : 0.75 x 24.5 = 18.4 mm
Toplam derinlik =18.4 + 24.5 = 42.9 mm
Takım Z derinliğinde belirtilen –30 mm derinliğine geldiğinde delme işlemi sona erer.
LİNE
N10
N20
G
00
83
M
X
80
Y
60
Z
2
-30
I
J
F
0.75
50
S
9.8. G86 Daire Çevresine Delik Delme Döngüsü: Bu döngüye dairesel eksen üzerinde
delme döngüsü de denir. Özelliği , bir dairesel eksen (Çember ) üzerinde bulunan ve aralarında
belirli bir açı olan birden fazla sayıda deliklerin delinmesi için kullanılır. Bu döngüde esas olan
delikler arasındaki açının eşit olmasıdır.
18
www.muhendisiz.net
Bu döngü kullanılırken takım G00 komutuyla işlenecek bölgenin tam ortasına getirilir. G86
döngüsüyle birlikte ;
X = 10 delinecek delik sayısı,
Z = -3 mm delinecek derinlik,
I=30 ve J=0 İlk deliğin merkez noktasına göre koordinatları veya dairenin yarıçapı
F= 80 ilerleme hızı
LİNE
N10
N20
G
00
86
M
X
80
10
Y
80
Z
2
-3
I
J
F
25
0
80
S
10.Alt Program ( Subroutine ) Kullanarak Bir Program Yazma
Alt programlama, bir program içinde aynı işlemlerin tekrar tekrar yazılmasını önlemek için yazılan
alt programdır. Alt programlama işlemini, WINWORD programındaki COPY ve PASTE ( kopyala
ve yapıştır) işlemlerine benzetebiliriz.Program içerisinde önce alt program hazırlanır. Daha sonra
istenilen noktalara gidip çağrılır. Alt program içinde kademeli koordinat sistemi kullanılır.Alt
program hazırlarken;
M43
: Alt program hazırlama
I
: Hazırlanan Alt program numarası (M43 ile birlikte kullanılır)
M44
: Alt programı bitirme
M45
: Hazırlanmış olan alt programı çağırma ( M45 çağrılırken “I” çağrılan alt
program
numarası kullanılır. )
·
Yukarıdaki şekildeki tekrarlanan parçalar , takım ilk önce başlangıç noktasına G00 koduyla
getirilir. ve N60. satırda alt program oluşturmak için, M sütununa “43” ve I sütununa alt
program satırlar yerine “S10”, “S20”...........gibi alt programlar oluşur.
S10. Satırında, takımı 3 mm parçaya daldırmak için G01 kodunu kullanırız. Batma derinliği olarak
Kademeli koordinat sisteminde bulunduğumuz için “-5” yazarız. Parçadan 2 mm yukarıda
19
www.muhendisiz.net
bulunduğumuz için hareket derinliği –(2 mm + 3 mm)= -5 mm olur. F sütununa takımın ilerleme
hızı 80 yazılır.
S20. Satırda “G03” kodunu kullanarak “X” doğrultusunda 15 mm ve “Y” doğrultusunda
-15 mm
giderek oluşturulacak bir yay için;
X = 15, Y = -15, I =15, J = 0 ve F = 50 ( “Z” sütununa bir şey yazılmaz çünkü takım parçanın
içindedir).
S30. Satırda G 01 koduyla X doğrultusunda 15 mm gidilir. F = 80
S40. Satırda “G03 koduyla tekrar “X” doğrultusunda 15 mm ve “Y”doğrultusunda 15 mm giderek
yeni bir yay oluşturulacaktır. Bu yay için;
X = 15, Y = 15, I =0, J = 15 ve F = 50
S50. Satırda G 02 koduyla X doğrultusunda – 15 , Y doğrultusunda 15 mm giderek yeni bir yay
oluşturulur.
X = -15, Y = 15 , I = 0 , J = 15 ve F = 50
S70. Satırda G 02 koduyla X doğrultusunda – 15 , Y doğrultusunda -15 mm giderek yeni bir yay
oluşturulur.
X = -15, Y = -15 , I = 15 , J = 0 ve F = 50
S.80 satırda alt programı bitirmek için M44 kodu kullanılır.
N80. satırda talaş kaldırmadan X = 70 , Y = 20 noktasına gidilir.
N90. satırda M 45 kodu ile yapılan 1 numaralı alt program çağrılır ve şekil oluşur.
N100. satırda talaş kaldırmadan X = 70 , Y = 60 noktasına gidilir.
N110. satırda M 45 kodu ile yapılan 1 numaralı alt program çağrılır ve şekil oluşur.
N120. satırda talaş kaldırmadan X = 15 , Y = 60 noktasına gidilir.
N130. satırda M 45 kodu ile yapılan 1 numaralı alt program çağrılır ve şekil oluşur.
N140. satırda X = 12,5 Y = 35 noktasına talaş kaldırmadan gidilir.
N150.satırda yeni bir alt program oluşturmak için M 43 ve alt program numarası olarak
girilir.
S10.satırda G 89 koduyla dairesel frezeleme yapılır.
S20. satırda alt programı bitirmek için M 44 kodu kullanılır.
20
I=2
www.muhendisiz.net
N160. satırda talaş kaldırmadan X = 65 , Y = 35 noktasına gidilir.
N170. satırda M 45 kodu ile I = 2 no’lu alt program çağırılır ve şekil oluşur.
N180. satırda talaş kaldırmadan X = 112,5 , Y = 35
N190. satırda takım başlangıç noktasına getirilir.
11. G28 MIRROR IMAGE ( AYNALAMA ) KODU
Freze programının en yararlı kodlarından biri de MIRROR IMAGE ( AYNALAMA ) kodudur. Bu
kod , bir şeklin X veya Y eksenlerine veya her iki eksene göre simetriğini oluşturmak amacıyla
kullanılır. Simetrisi işlenecek şekil, bir önceki konuda gördüğümüz gibi bir alt program yardımıyla
hazırlanır. Daha sonra simetri noktasına gidilerek aynalama MIRROR IMAGE kodu uygulanır.
MIRROR IMAGE kodu kullanılmadan önce aşağıdaki işlemleri yapmalıyız :
1.İşlem: Aynalanacak parça için bir alt program ( Subroutine ) oluşturmalıyız.
2.İşlem:Alt program oluşturulduktan sonra , takımı aynalama ekseninin başlangıç noktasına
götürmeliyiz.
3.İşlem: Kademeli koordinat sistemini seçmeliyiz. ( G91 )
4.İşlem:Aynalama kodunu ve ilgili parametreyi program satırına yazmalıyız.(G28 veX,Y )
Simetri ekseni Y ekseni ise ;
X=1
Y=0
Simetri ekseni X ekseni ise ;
X=0
Y=1
Şeklin , hem X hem de Y eksenine göre simetriği alınacak ise
X=1
Y=1
5.İşlem: Alt programı çağırmalıyız. ( M45 ve I = 1 )
6.İşlem: Aynalama işleminden sonra tekrar G28 kodunu kullanarak
X=0
Y=0
yazmalıyız.
7.İşlem: Tekrar mutlak koordinat sistemine dönmeliyiz. ( G90 )
12.CNC TORNA
21
www.muhendisiz.net
CNC torna tezgahları olarak çeşitli firmaların yapmış olduğu tezgahlar bulunmaktadır.
Bunlardan bazıları BOXFORD, EMCO, DYNA dır. Harran Üniversitesi M.Y.O. Makine Bölümü
atölyesinde BOXFORD ve DYNA MYTE 3000 CNC tezgahları bulunmaktadır.
Bilgisayarda hazırlanan programlar, DYNA MYTE 3000 CNC Torna tezgahına, hem
bilgisayar yardımıyla, hem de tezgah üzerinde bulunan ve bir tür bilgisayar sayılabilen
CONTROLLER adı verilen program yazma cihazı yardımıyla iletilmektedir. CONTROLLERİN
999 satır kapasiteli hafızası sayesinde kaydedilen programlar bu cihazda saklana bilmektedir.
Bu cihazın en güzel özelliği program yazımında, herhangi bir enerji kesiminde programın
silinmeyişi ve ayrıca tezgahta parça işleniyorsa tekrar enerji kesiminden sonra tekrar kalınan
yerden devam edilebilmesidir.
DYNA MYTE 3000 tezgahına bilgisayar bağlantısını sağlayacak kablo konfigrasyonu
bulunmadığından parçaların tezgahta işlenmesi sırasında kodlar direk tezgahtan girilmektedir.
13. CNC Torna Tezgahında Koordinat Sistemi
Bu tezgahta takım ve fener milinin hareketleri klasik tezgahlarda olduğu gibidir. Yani fener
mili saat yönünde dönmektedir. Takım ise X ve Z eksenleri boyunca hareket etmektedir.
14. Dyna Myte 3000 İçin Program Hazırlama
DYNA için yazılan programlar üç esas bölümden meydana gelir. Bunlar;
·
Başlangıç bölümü
·
Talaş kaldırma işlemlerinin programlandığı ve içinde döngüler bulunan esas bölüm.
·
Bitiş bölümü
14.1. Programın Başlangıç Bölümü : Genellikle aşağıda belirtilen satırlardan meydana gelir.
14.1.1. SETUP MM 01 : 0. Satırda tezgaha 01 no’lu programın başladığını metrik (MM)
sistemin seçildiğini bildirir.
22
www.muhendisiz.net
14.1.2.SET UP >dczx : Takımı, parçanın alın yüzeyine temas ettirerek bu programda sıfır
noktasının tespit edilmesi sağlanır ve tezgaha bildirilir. Bu sayede X ve Z eksenleri için başlangıç
noktası belirlenmiş olur. Bundan sonra takımı, parçadan uzakta bir noktaya hareket ettirerek Tool
Park noktası belirlenir. Bu sayede takım değişimi sağlanmış olunur. Tool Park noktasının X ekseni
doğrultusundaki mesafesi “c” ile ve Z ekseni doğrultusundaki parçadan uzaklığı “d” harfi ile ifade
edilir.
14.1.3. CONTROL 4 : Soğutma sıvısı kullanılacaksa CONTROL 4 terimi ile soğutma sıvısı
pompasının devreye girmesini sağlanır.
14.1.4. SPINDLE ON : Bu satırda, Fener miline bağlı motorun çalışması sağlanır.
14.1.5. SPD SP = 1600 : Bu satırda fener milinin 1600 dev/dak. hızla dönmesi sağlanır.
14.1.6. TOOL 1 : Bu satırda 1 no’lu takımın devreye girmesi sağlanır.
14.1.7. FR X/M = 50 : Bu satırda, takımın X ekseni boyunca 50 mm/dak. hızla hareket etmesi
sağlanır.
14.1.8. FR Z/M = 70 : Bu satırda takımın Z eksini boyunca 70 mm/dak. hızla hareket etmesi
sağlanır.
14.2. Programın Esas Bölümü : Bu bölümde programda talaş kaldırma işlemleri için gerekli
komut ve döngülerin bulunduğu kısımdır.
23
www.muhendisiz.net
14.2.1. GO Komutu : Takımın, Mutlak koordinat sistemini esas alarak X ve Z koordinatları ile
belirtilen noktalara talaş kaldırarak hareket etmesini sağlar.
14.2.2. GO c Komutu : Takımın, X ve Z koordinatları ile belirtilen noktalara talaş kaldırarak
hareket etmesini ve tekrar harekete başladığı noktaya geri dönmesini sağlar.
14.2.3. GO f Komutu : Takımın, X ve Z koordinatları ile belirtilen noktalara talaş kaldırmadan
hareket etmesini sağlar.
14.2.4. GOR Komutu : Takımın kademeli koordinat sistemini esas alarak X ve Z koordinatları ile
belirtilen noktalara talaş kaldırarak hareket etmesini sağlar.
GO r
: Yayın yarıçapı
X
:
Z
:
Takımın R yarıçaplı bir yay çizerek X ve Z koordinatları ile belirtilen noktaya talaş kaldırarak
hareket etmesini sağlar.
·
Hareket, saat istikametinde ise R ( - ) değer alır.
·
Hareket, saat ibresi aksi istikametinde ise R+ değer alır
Şekildeki parça üzerinde bulunan yayı oluşturabilmek için aşağıdaki komut kullanılır.
Takım önce X0 ve Z0 noktasına getirilir.
GO f X
Z
80
0
24
www.muhendisiz.net
R40 ‘lık kısmın oluşturulması için ;
GO R
: - 40
X
: 80
Z
: - 40
R16 ‘lık kısım 2 aşamada oluşturulur. A-B yayının oluşturulması için ;
GO R
: 16
X
: 64
Z
: - 46
B-C yayının oluşturulması için ;
GO r
: 16
X
: 80
Z
: - 52
14.3. Programın Bitiş Bölümü : Genellikle aşağıda belirtilen satırlardan meydana gelir.
14.3.1. CONTROL 5 : Soğutma sıvısını devreden çıkarır.
14.3.2. SPINDLE OFF : Fener milinin dönmesini durdurur.
14.3.3. X>X CLEAR : Takımın, X ekseni boyunca “c” ile belirlenen Tool Park pozisyona hareket
eder.
14.3.4. Z>Z CLEAR : Takım, Z ekseni boyunca “d” ile belirlenen Tool park pozisyonuna hareket
eder.
14.3.5. END : Program, tek bir parça için yazılmışsa programı bitirmek için kullanılır.
14.3.6. END NEWPART : Program, birden fazla parça için hazırlanmışsa programı bitirmek için
kullanılır.
15. Dyna Myte 3000 CNC Torna Tezgahında Döngüler
25
www.muhendisiz.net
DYNA CNC Torna tezgahında tüm döngülerde, döngü başlamadan önce takım, hem X ekseni,
hem de Z ekseni doğrultusunda parçanın uç noktasına temas ettirilir.
15.1. Dikdörtgen Tornalama Döngüsü : Döngüye başlamadan önce takım, parçanın alt köşe
noktasına getirilir.
RECT
F ( o, i, f ) nn
RECT : Dikdörtgen tornalama döngüsü
F
: Son pasoda ince talaş alınacağını belirtir.
o
: Dış çapın tornalanacağını belirtir.
i
: İç çapın tornalanacağını belirtir.
f
: Parçanın alın yüzeyinin tornalanacağını belirtir.
nn
: Paso sayısını belirtir ( Kaldırılacak talaş miktarı / 2 ).
XA
: Talaş kaldırıldıktan sonraki çap ( mm )
ZB
: Talaş uzunluğu
FIN
: Son pasoda kaldırılacak talaş miktarı.
Bu döngüyü şekildeki parça için uygularsak;
000
START MM 01 ( 01 nolu programa başlayıp ve metrik sistemi seçilir. )
001
TOOL
01 (01 nolu takımı seçilir. )
002
SETUP>dczx ( Programda X0, Z0 ve Tool Park pozisyonu ( d,c ) belirlenir..)
003
SPINDLE
0N
004
SPD SP
1600 ( Fener milinin devir sayısı belirlenir.. )
005
CONTROL
4 ( Soğutma sıvısının devreye girmesi sağlanır. )
006
FR X/M
50
( Fener mili çalıştırılır.)
(Takımın, X eksenine 50 mm/dak hızla hareket etmesi sağlanır.)
26
www.muhendisiz.net
007
FR Z/M
70
008
GO f X
009
Z
( Takımın, Z eksenine 70 mm/dak hızla hareket etmesi sağlanır.)
50
( Takım parçanın alt köşesine getirilir.)
0
010 RECT F o13 (Dış çap hassas olarak tornalanacak ( o ) ve paso sayısı 13 olacaktır.)
011
XA
24
012
ZB
-35
013
FIN
( Son çap 24 mm olacak.)
( Tornalanacak kısmın başlangıç noktasından itibaren uzunluğu )
0.1
( Son talaş miktarı 0.1 olacaktır. )
014 X>X CLEAR
( Takım Tool Park pozisyonunun X uzaklığına ( c) mesafesine getirilir.)
015 Z>Z CLEAR
(Takım Tool Park pozisyonunun Z uzaklığına ( d ) mesafesine getirilir.)
016
CONTROL
4
( Soğutma sıvısının devreden çıkması sağlanır.)
017
SPINDLE
OFF
( Fener mili durdurulur. )
018
END NEWPART
( Program yeni parça işlemek için sona erdirilir. .)
Dikdörtgen Tornalama Döngüsünün Alın Yüzeyinin Tornalanması için Kullanılması Bu
döngünün, alın yüzeyinin tornalanması için uygulanması, aşağıdaki parça üzerinde gösterilirse ;
Parçanın başlangıç ve bitiş bölümleri bir önceki parçanın aynısıdır. Programın esas bölümünü
yazarsak;
014
GO f X
015
Z
16
RECT F
9
0
(Takımı, alın tornalaması 9 mm ‘lik çapın köşe noktasına getirilir)
f4
017
XA
9
018
ZB
-8
019
FIN 01
020
X>X CLEAR
( f: alın yüzeyinin tornalanacağını gösterir. Paso sayısı 4 )
( Tornalanacak çap )
( Talaş uzunluğunun başlangıç noktasına uzunluğu )
( Son pasoda kaldırılacak talaş miktarı 0.1 mm )
( Takımı Tool Park pozisyonunun X uzaklığına (c) mesafesine
getirilir.)
021
Z>Z CLEAR (Takım Tool Park pozisyonunun Z uzaklığına ( d ) mesafesine getirilir.)
27
www.muhendisiz.net
022
CONTROL
4
(Soğutma sıvısının devreden çıkması sağlanır. )
023
SPINDLE
OFF
( Fener milini durdurulur. )
024
END NEWPART
( Program yeni parça işlemek için sona erdirilir. )
15.2. TRIANGLE CYCLE ( Konik – Üçgen Tornalama Döngüsü ) :
Bu döngüde de takım, tornalanacak kısmın köşesine getirilir. Döngü kullanılırken;
TRIANGLE
F
nn
F: Son pasonun belirtilen talaş derinliğinde alınmasını sağlar.
nn: Paso sayısı ( Kaldırılacak talaş miktarı / 2 )
X1: Koniğin küçük çapı
Z1: Çapın, başlangıç noktasına uzaklığı
X2: Koniğin büyük çapı
Z2:
Çapın, başlangıç noktasına uzaklığı
FIN: Son pasoda kaldırılacak talaş miktarı
15.3. Yay Oluşturma Döngüsü ( ARC1 CANNED CYCLE ) :
Döngüye başlamadan önce takın, parçanın yay oluşturulacak kısmına getirilir. ARC1 döngüsü
kullanılırken gerekli parametreler ;
dış bükey yay
ARC1 F
iç bükey yay
nn
F: son pasonun belirtilen talaş derinliğinde alınmasını sağlar.
nn: Paso sayısı ( Kaldırılacak talaş miktarı / 2 )
X1: Yayın başlangıç noktasındaki küçük çap
28
www.muhendisiz.net
Z1: Küçük çapın başlangıç noktasına olan uzaklığı
X2: Yayın bitiş noktasındaki büyük çap)
Z2: Büyük çapın başlangıç noktasına olan uzaklığı
R: Yayın yarıçapı. Yay, dış bükey ise (-), iç bükey ise (+) alınır.
FIN: Son pasoda kaldırılacak talaş derinliği
Bu döngüyü dış bükey şekil için uygularsak;
000
START MM 01
001
TOOL
002
SET UP>dczx
003
SPINDLE
0N
004
SPD SP
1800
005
CONTROL
4
01
006
FR X/M
007
FR Z/M
008
GO f X
009
Z
50
70
40
0
010
ARC1 F
8
011
X1
24
012
Z1
0
013
X2
40
014
Z2
-20
015
R
-20
016
FIN
017
X >X CLEAR
018
Z>Z CLEAR
0.12
29
www.muhendisiz.net
·
019
CONTROL
4
020
SPINDLE
OFF
021
END NEWPART
Soldaki parça içinde ( iç bükey ) program aynıdır. Fakat R değeri o parçada ( - ) alınır.
15.4. ARC2 Döngüsü İle Yay Oluşturma:
Bu döngü ARC1 İle RECTANGLE döngülerinin ayrı ayrı yaptığı işlemlerin tek bir döngü ile
yapılmasını sağlar. Takım her zaman olduğu gibi parçanın yay oluşturulacak kısmın sağ uç
noktasına getirilir. ARC2 döngüsü kullanılırken gerekli parametreler ;
ARC2 F
nn
F: Son pasonun belirtilen talaş derinliğinde alınmasını sağlar.
nn: Paso sayısı
X0: Yayın merkez noktasının oluşturduğu çap
ZB: Yayın merkez noktasının başlangıç noktasına olan uzaklığı
R: Yayın yarı çapı. Yay dış bükey ise (-), iç bükey ise (+) alınır
FIN: Son pasoda kaldırılacak talaş derinliği)
Yukarıdaki parçaların işlenmesi için gerekli program yazılırsa ;
000
001
002
003
004
005
A - Parçası için
B - Parçası için
START MM 01 008 GO f X
36 008 GO F X
36 015
TOLL
1
009
Z
0 009
Z
0 016
SETUP>dczx
010 ARC2 F 12.0 010 ARC2 F 10.0 017
CONTROL 4
011
X0 12.0 011
X0 32.0 018
SPINDLE ON 012
Z0 -45.0 012
Z0 -35.0 019
SPD SP 2000 013
R -10.0 013
R +10.0
30
X>X CLR
Z>Z CLR
CONTROL 5
SPINDLE OFF
END NEWPART
www.muhendisiz.net
006 FR X / M
007 FR Z / M
40 014
80
FIN 0.16 014
FIN
0.16
15.5. Delik Delme Döngüsü : Bu döngüden önce delinecek delik çapına uygun takım (matkap)
seçilir. Programın takım kütüphanesinde 5 nolu takım seçilir ve bu takım istenilen çapta da
seçilebilir.Bu döngüden önce takım, Z ekseni boyunca parçadan 2 mm uzakta bir noktaya
getirilmelidir.
Delik delme döngüsünde kullanılan parametreler;
DRILL nn
nn: Paso sayısı
ZB: Takımın bulunduğu noktadan itibaren toplam delik derinliği
Yukarıdaki parçanın delinmesi için gerekli olan komutun uygulaması;
GO F X
0
Z
2
DRILL
12
ZB -38
15.6. Vida Açma Döngüsü ( Thread Cycle ) :
Diş açma döngüsü kullanılırken, öncelikle açılacak vidanın adımı, diş derinliği ve ağız sayısının
belirlenmesi gerekir. Takım olarak programın kütüphanesinde bulunan “4” numaralı dış vida açma
31
www.muhendisiz.net
takımı seçilir.Fener milinin devir sayısını belirlerken, 828 (mm/dak) /Diş Adımı ³ Devir Sayısı
göz önünde bulundurulması gerekir.
Örnek olarak, diş adımı 2.5 mm olan bir vida için : 828/2.5 = 331.2 dev/dak.
Fener mili hızı için en fazla hız 331.2 dev/dak olabilir. Bu durumda SPD SP = 330 yazarız. Vida
açma döngüsü kullanılırken ;
THREAD
F (o, i)
nn
F: son pasoda ince talaş alınacağını belirtir.
o: Dış çapın tornalanacağını belirti
i: İç çapın tornalanacağını belirti
nn: Paso sayısını belirtir. Diş yüzeylerinin hassasiyeti için nn 10 olmalıdır.
XA: diş dibi derinliği
NN: NN: vida ağız sayısı)
LD: vida adımı
FIN: Son pasodaki talaş derinliği
32
www.muhendisiz.net
Yukarıdaki parçada Vida adım 2.5 mm, diş dibi derinliği 1.5 mm ve vida ağız sayısı 1 dir.
000
START MM 01
001
TOOL
002
SET UP>dczx
003
SPINDLE
0N
004
SPD SP
330
005
CONTROL
4
04
006
FR X/M
25
007
FR Z/M
50
008
GO f X
25
009
Z
0
010
THREAD F o 10
011
XA
-1.50
012
ZB
-10.0
013
NN
1
014
LD
2.5
015
FIN
0.16
016
X>X CLEAR
017
Z>Z CLEAR
018
CONTROL
4
019
SPINDLE
OFF
020
END NEWPART
16. Freze Tezgahında İşlenmiş Bazı Parçalar
33
www.muhendisiz.net
16.1.UYGULAMA:1
AD SOYAD
LINE
N10
N20
N30
N40
N50
N60
N70
N80
N90
N100
N110
N120
N130
N140
N150
N160
N170
N180
N190
N200
N210
N220
N230
N240
N250
N260
N270
N280
N290
N300
N310
N320
N330
N340
N350
N360
N370
N380
N390
N400
N410
N420
N430
N440
N450
G M
90
71
X
Y
Z
I
J
F
0
0
25 10 3 1
03
00
01
03
01
03
03
01
02
02
01
02
00
00
01
01
01
01
00
00
01
01
00
00
01
01
01
00
00
01
01
00
00
01
01
01
01
01
00
00
01
01
S
1500
60
60
55
50
45
50
55
60
55
50
45
45
80
80
65
65
80
80
80
80
65
65
85
85
92
100
100
105
105
105
105
110
110
110
117
125
125
45
45
45
35
60
60
65
65
60
55
55
50
45
45
50
50
65
65
65
45
45
45
55
55
55
55
65
65
45
65
65
65
65
45
45
45
45
65
50
65
45
30
30
30
30
2
-3
-3
-3
-3
-3
-3
-3
-3
-3
-3
2
2
-3
-3
-3
-3
2
2
-3
-3
2
2
-3
-3
-3
2
2
-3
-3
2
2
-3
-3
-3
-3
-3
2
2
-3
-3
5
0
0
5
5
0
0
5
5
0
0
5
80
60
80
60
60
80
60
60
80
60
80
80
80
80
80
80
80
80
80
80
80
80
80
80
80
80
80
80
34
www.muhendisiz.net
N460
N470
N480
N490
N500
N510
N520
N530
N540
N550
N560
N570
N580
N590
N600
N610
N620
N630
N640
N650
N660
N670
N680
N690
N700
N710
N720
N730
N740
N750
N760
N770
N780
N790
N800
N810
N820
N830
N840
N850
N860
N870
N880
N890
N900
N910
N920
N930
N940
N950
01
01
03
03
03
03
00
00
01
01
00
00
01
01
01
00
00
01
01
00
00
01
01
01
00
00
01
01
00
00
01
01
00
00
01
01
01
00
00
01
03
01
03
01
03
01
03
00
00
01
35
45
50
45
50
45
45
35
35
45
45
55
55
62
70
70
57
57
67
67
75
75
75
90
90
95
95
95
95
100
100
100
100
115
115
100
115
115
135
135
130
125
120
120
125
130
135
135
140
140
10
10
15
20
25
30
30
20
20
20
20
10
10
30
10
10
15
15
15
15
30
30
10
10
10
30
30
10
10
30
30
10
10
30
30
20
10
10
25
25
30
30
25
15
10
10
15
15
30
30
-3
-3
-3
-3
-3
-3
2
2
-3
-3
2
2
-3
-3
-3
2
2
-3
-3
2
2
-3
-3
-3
2
2
-3
-3
2
2
-3
-3
2
2
-3
-3
-3
2
2
-3
-3
-3
-3
-3
-3
-3
-3
2
2
-3
0
5
0
5
5
0
5
0
80
80
60
60
60
60
80
80
80
80
80
80
80
80
80
80
80
80
80
80
80
80
80
5
0
0
5
5
0
0
5
80
60
80
60
80
60
80
60
80
35
www.muhendisiz.net
N960 01
140 10 -3
N970 00
140 10 2
N980 00
0
0 25
N990
05
N1000
30
80
16.2. UYGULAMA:2
OTOMOBİL
LINE
N10
N20
N30
N40
N50
N60
N70
N80
N90
N100
N110
N120
N130
N140
N150
N160
N170
N180
N190
N200
N210
N220
N230
N240
N250
N260
N270
N280
N290
N300
N310
N320
N330
N340
N350
N360
N370
N380
G M
90
71
X
Y
Z
I
0
0
25 10
J
F
3
1
03
00
01
01
01
02
01
01
01
01
01
01
01
03
03
01
03
03
00
00
01
0
01
01
01
00
00
01
01
01
01
01
00
00
01
S
1500
50
50
20
20
35
45
65
125
145
160
160
135
120
105
80
65
50
50
60
60
70
85
85
60
60
105
105
105
125
130
105
105
127.5
127.5
15
15
15
25
40
40
60
60
40
40
15
15
30
15
15
30
15
15
40
40
50
50
40
40
40
40
40
50
50
40
40
40
15
15
2
-3
-3
-3
-3
-3
-3
-3
-3
-3
-3
-3
-3
-3
-3
-3
-3
2
2
-3
-3
-3
-3
-3
2
2
-3
-3
-3
-3
2
2
-3
15
0
15
0
15
0
0
15
0
15
70
70
70
50
70
70
70
70
70
70
70
35
35
70
35
35
70
70
70
70
70
70
70
70
70
70
70
36
www.muhendisiz.net
N390
N400
N410
N420
N430
N440
N450
N460
N470
N480
N490
N500
N510
N520
N530
03
03
03
03
00
00
01
03
03
03
03
00
00
120
112.5
120
127.5
127.5
72.5
7.5
65
57.5
65
72.5
72.5
0
22.5
15
7.5
15
15
15
15
22.5
15
7.5
15
15
0
-3
-3
-3
-3
2
2
-3
-3
-3
-3
-3
2
25
7.5
0
7.5
0
0
7.5
0
7.5
30
30
30
30
7.5
0
7.5
0
70
0
30
7.5 30
0
30
7.5 30
05
30
16.3. UYGULAMA:3
DESEN
LINE
N10
N20
N30
N40
N50
N60
N70
N80
N90
N100
N110
N120
N130
N140
N150
N160
N170
N180
N190
N200
N210
N220
N230
N240
G M
90
71
X
Y
Z
I
J
F
0
0
25 10 3 1
47.5
47.5
37.5
45
50
55
62.5
52.5
52.5
60
85
85
90
85
85
60
60
60
52.5
52.5
60
60
85
85
90
85
85
60
60
52.5
52.5
62.5
55
50
45
37.5
47.5
47.5
40
40
2
-3
-3
-3
-3
-3
-3
-3
2
2
-3
-3
-3
-3
-3
-3
-3
2
2
-3
03
00
01
01
01
01
01
01
01
00
00
01
01
01
01
01
01
01
00
00
01
80
80
80
80
80
80
80
80
80
80
80
80
80
80
80
37
www.muhendisiz.net
N250
N260
N270
N280
N290
N300
N310
N320
N330
N340
N350
N360
N370
N380
N390
N400
N410
N420
N430
01
01
01
01
01
01
00
00
01
01
01
01
01
01
01
01
00
62.5
55
50
45
37.5
47.5
47.5
40
40
15
15
10
15
15
40
40
0
15
15
10
15
15
40
40
47.5
47.5
37.5
45
50
55
62.5
52.5
52.5
0
-3
-3
-3
-3
-3
-3
2
2
-3
-3
-3
-3
-3
-3
-3
2
25
80
80
80
80
80
80
80
80
80
80
80
80
80
05
30
16.4. UYGULAMA:4
MAKİNE MÜHENDİSLERİ ODASI AMBLEMİ
LİNE
N10
N20
N30
N40
N50
N60
N70
N80
N90
N100
N110
N120
N130
N140
N150
N160
N170
N180
N190
N200
N210
N220
N230
G M
90
71
X
Y
Z
I
J
F
0
0
25 10 3 1
10
10
10
50
90
90
90
80
80
50
20
50
80
80
55
55
50
45
45
10
10
50
10
50
50
10
50
50
80
50
20
50
50
65
65
70
65
60
2
-3
-3
-3
-3
-3
2
2
-3
-3
-3
-3
-3
2
2
-3
-3
-3
-3
03
00
01
01
03
03
01
00
00
01
03
03
03
03
00
00
01
03
03
01
S
1600
70
70
30
30
70
70
30
30
30
30
70
25
25
70
38
www.muhendisiz.net
N240
N250
N260
N270
N280
N290
N300
N310
N320
N330
N340
N350
N360
N370
N380
N390
N400
N410
N420
N430
N440
N450
N460
N470
N480
N490
N500
01
01
01
03
03
01
01
01
01
00
00
01
03
03
01
01
01
01
03
03
01
01
01
00
00
47.5
45
50
50
55
55
52.5
55
55
55
40
40
35
40
45
50
55
60
65
60
57.5
50
42.5
42.5
0
50
50
45
40
45
50
55
60
65
65
37.5
37.5
32.5
27.5
27.5
30
27.5
27.5
32.5
37.5
37.5
35
37.5
37.5
0
-3
-3
-3
-3
-3
-3
-3
-3
-3
2
2
-3
-3
-3
-3
-3
-3
-3
-3
-3
-3
-3
-3
2
25
60
60
60
25
25
60
60
60
60
60
25
25
60
45
45
45
25
25
40
40
35
16.5. UYGULAMA 5 :
PİYON (SATRANÇ TAŞI)
39
www.muhendisiz.net
000
001
002
003
004
005
006
007
008
009
020
021
022
023
024
025
026
027
028
029
030
031
032
033
034
035
036
037
START MM
TOOL
SETUP
CONTROL
SPINDLE
SPD
FR
X/M=
FR
Z/M=
GO f X
Z
1
>dcxz
4
ON
SP = 1600
50
70
28
0
ARC1
X1 =
Z1 =
X2 =
O7
Z2 =
-7
R
-7
X>CLR X
Z>CLR Z
TOOL
GO f X
Z
GO c X
GO f Z
GO c X
GO f Z
GO c X
GO f Z
GO c X
010
011
012
013
014
015
016
017
018
019
1
049
050
051
052
053
054
055
056
057
058
059
060
061
062
063
064
065
066
0
0
14
2
18
-19
8
-21
8
-23
8
-25
8
40
RECT o
XA =
ZB =
GO f X
Z
RECT o
XA =
ZB =
GO f X
Z
TRIANGLE
X1 =
Z1 =
X2 =
Z2 =
GO f X
Z
ARC1
X1 =
Z1 =
X2 =
O3
22
-53
22
0
O4
14
-25
14
0
O4
14
-31
22
-43
22
-53
O3
22
-53
28
Z2 =
-56
R
3
X>CLR X
Z>CLR Z
TOOL
GO f X
Z
2
30
-66
www.muhendisiz.net
038 GO f Z
039 GO c X
040 GO f Z
041 GO c X
042
GO f Z
043
GO c X
044 X>CLR X
045 Z>CLR Z
046 TOOL
047 GO f X
048 Z
067 GO c X
068 X>CLR X
-27
8
0
069 Z>CLR Z
070 CONTROL 5
SPINDLE
071
OFF
072
END
NEWPART
-29
8
-31
8
1
22
-25
17. Sonuç:
CNC Sistemi çok geniş ve kapsamlı bir uygulama alanına sahiptir. Bu sistem uygulandığında
üretim hızı yüksek, her türlü sarfiyat az, karmaşık şekiller kolaylıkla işlenebilir, daha ucuz ve daha
hassas bir imalat gerçekleştirilir.
Bu avantajlarından dolayı günümüzde CNC tezgahları gittikçe yaygınlaşmaktadır. En az
bilgisayarın hayatımızda kazandığı önem ve vazgeçilmezlik kadar, imalatta önem kazanacağını,
kısa bir süre içinde imalatın zorunlu olarak bu sistemle yapılacağını düşündüğümden bu konuda
çalışma yapmak istedim. Yaptığım uygulamalarla önemini gördüm ve ilerde bu konudaki
çalışmamın faydasını göreceğime inanıyorum.
KAYNAKLAR
[ 1]
ŞEKERCİOĞLU, Ahmet, “CNC Tezgahlar”, Bilim Teknik Yayınevi, Eskişehir, 1995
[2]
ARSLAN, Hamit, “CNC Teknik”
[3]
GİBBS,
David, Çeviri; MALKOÇ, Cengiz, “CNC Parça Programlama”, M.E.B.,
Eskişehir, 1994
41
www.muhendisiz.net
[4]
BALAK,
M. Vehbi, “CNC Ders Notları” Harran üniversitesi, Şanlıurfa, 2000
İÇİNDEKİLER
ABSTRACT
ÖNSÖZ
TEŞEKKÜR
İÇİNDEKİLER
GİRİŞ
1.NC (NUMERİCAL CONTROL)
42
www.muhendisiz.net
2. CNC ( COMPUTER NUMERİCAL CONTROL )
3. CNC TEZGAHLARININ AVANTAJLARI
4. CNC TEZGAHLARINDA KESİCİ TAKIMLAR
5. CNC TEZGAHLARINDA TAKIM MAGAZİNİ
6.CAD/CAM SİSTEMLERİ
7.CNC FREZEDE KOORDİNAT SİSTEMLERİ
8. ISO(Uluslar arası Standartlar Kurumu) TARAFINDAN FREZE TEZGAHLARINDA KABUL
EDİLMİŞ BAZI G VE M KODLARI
8.1. G00 KODLARI
8.1.1. G00 KODU
8.1.2. GO1 KODU
8.1.3. G02 KODU
8.1.4. G03 KODU
9. FREZE TEZGAHINDA KULLANILAN DÖNGÜLER
9.1. Noktadan Noktaya Kanal Açma Döngüsü ( G79)
9.2. G88 Dikdörtgen Frezeleme Döngüsü
9.3. G89 Dairesel Frezeleme Döngüsü
9.4. G87 Tabak Frezeleme Döngüsü
9.5. G81 Delik Delme Döngüsü
9.6. G82 Beklemeli delik Delme Döngüsü
9.7. G83 Pasolu Delik Delme Döngüsü
9.8. G86 Daire çevresine Delik Delme Döngüsü
10. SUBROUTINE ( ALT PROGRAM ) KULLANILARAK BİR PROGRAM YAZMA
11.G28 MIRROR IMAGE (AYNALAMA ) KODU
12.CNC TORNA
13. CNC Torna Tezgahında Koordinat Sistemi
14. DYNA MYTE 3000 İçin Program Hazırlama
14.1. Programın Başlangıç Bölümü
14.1.1. START MM 01
14.1.2. SET UP > dczx
14.1.3. CONTROL 4
14.1.4. SPINDLE ON
14.1.5. SPD SP
14.1.6. TOOL 1
43
www.muhendisiz.net
14.1.7. FR X/M
14.1.8. FR Z/M
14.2. Programın Esas Bölümü
14.2.1. GO Komutu
14.2.2. GOc Komutu
14.2.3. GOf Komutu
14.2.4. GO R Komutu
14.3. Programın Bitiş Bölümü
14.3.1. CONTROL 5
14.3.2. SPINDLE OFF
14.3.3. X>XCLEAR
14.3.4. Z>ZCLEAR
14.3.5. END
14.3.6. END NEWPART
15. DYNA MYTE 3000 CNC TORNA TEZGAHINDA DÖNGÜLER
15.1. Dikdörtgen Tornalama Döngüsü
15.2. Konik Üçgen Tornalama Döngüsü
15.3. ARC1 ile Yay Oluşturma Döngüsü
15.4. ARC2 ile Yay Oluşturma Döngüsü
15.5. Delik Delme Döngüsü
15.6. Vida Açma Döngüsü
16. FREZE TEZGAHINDA İŞLENMİŞ BAZI PARÇALAR
16.1. UYGULAMA 1
16.2. UYGULAMA 2
16.3. UYGULAMA 3
16.4. UYGULAMA 4
16.5. UYGULAMA 5
17.SONUÇ
KAYNAKLAR
ÖZGEÇMİŞ
KABUL DİLEKÇESİ
44
www.muhendisiz.net
TEŞEKKÜR
Bu çalışmamda yardımlarını esirgemeyen Sayın Hocamız Öğr. Gör. M. Vehbi
BALAK’a ve ağabeyme ( Av. M. Fuad BALIKÇI ) özellikle teşekkür ederim.Ayrıca
desteklerini esirgemeyen aileme ve arkadaşlarıma da teşekkür ederim.
45
www.muhendisiz.net
ABSTRACT
46
www.muhendisiz.net
Manufacturing with the aid of a computer (Computer Aided Manufacturing)-CAM)
involves processing of a piece desigred and drafted by computer on a computer-controlled loom,
geometric and technological data of the model prece needs to be arranged in the mechanical
language af the machine.
In this study, (CAM) programming techniques enabling the numerically-controlled looms
to operate (NC, CNC, DNC) have been investigated and some of them explained briefly.
47
www.muhendisiz.net
T.C.
HARRAN ÜNİVERSİTESİ
MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ
Makina Mühendisliği Bölümü
MAKİNE
PROJESİ
CNC
TAKIM TEZGAHLARI
VE
UYGULAMALARI
Hazırlayan: Sevim BALIKÇI
Danışman: Öğr. Gör. M. Vehbi BALAK
Şanlıurfa-2003
ÖZGEÇMİŞ
48
www.muhendisiz.net
1977 yılında Şanlıurfa’da doğdu. İlk orta ve lise öğrenimini Ş.Urfa’da yaptı. 1998 yılında
Harran Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Makine Mühendisliği Bölümünü kazandı. Halen
öğrenim görmektedir.
49
www.muhendisiz.net
Ek 1:
ONAY
Harran Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Makine Mühendisliği Bölümü Makine Projesi
Yönergesi Uyarınca Hazırlanmış ve Alınan bölüme sunulmuştur.
Şanlıurfa-2003
SEVİM BALIKÇI
Ek 2:
50
www.muhendisiz.net
ONAY
Öğr. Gör. M. Vehbi BALAK
Prof. Dr. Ömer Erkin PEREMECİ
Danışman
Bölüm Başkanı
51
www.muhendisiz.net
Ek 3:
MAKİNA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜM BAŞKANLIĞINA
Makina Projesi Yöneticisi olduğum bölümümüz 4. sınıf 980502025 nolu öğrencisi Sevim
BALIKÇI’nın hazırlamış olduğu CNC
TAKIM TEZGAHLARI VE UYGULAMALARI
konulu Makine projesi tarafımdan incelenmiş olup, makina projesi hazırlama esaslarına uygun
olarak hazırlamış olduğu görülmüştür.
Bilgilerinizi ve gereğini arz ederim.
EKİ:
ın
3 nüsha Makine Projesi
Tarih
:
Adı Soyadı:
İmza
52
:
www.muhendisiz.net
53