Yrd. Doç. Dr. Saygın Abdikan
Transkript
Yrd. Doç. Dr. Saygın Abdikan
Temel Bilgi Teknolojisi Kullanımı Bilgisayar Donanımı Yrd. Doç. Dr. Saygın Abdikan 2014-2015 Öğretim Yılı Güz Dönemi TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE Yrd. Doç. Dr. S. ABDİKAN Geçen ders Bilgi Teknoloji İletişim İletişim Sürecinin Öğeleri Internet (Protokoller: FTP-DNS) Bilişim Teknolojileri (BT) BT İş Dünyasına Neler Sağlar? BT’nin Önemi ve Bilişim Suçları Bilgi-Bilgisayar Güvenliği Bilgisayarın Tanımı, İşlemleri, Çeşitleri, Özellikleri, Kullanım Alanları Bilgisayar ve Bilgi Okur-yazarlığı Bilgisayarın Fonksiyonları Bilgisayar İçerisinde Elektronik İletişim Bilgi Depolama – Bilgisayar İçerisinde Neler Oluyor? TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 2 Bilişim; İnsan Donanım Yazılım Yönetim TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 3 Bilgisayarın Fonksiyonları Bir bilgisayarın temel fonksiyonlarını yerine getirmede kullanılan temel birimleri: işlem birimi: Bu birimde bütün işlemler denetlenir. Aritmetik işlemler, bellek yönetimi bu birim tarafından yerine getirilir. Ana Aritmetik/Mantık birimi: Toplama, çıkarma gibi aritmetik işlemler ve mantık işlemlerinin yapılmasını sağlar. Ana Bellek: Verilerin, komutların ve ara sonuçların saklandığı alan. Kontrol birimi: Diğer bileşenleri uyumlu hale getirir. Giriş/Çıkış birimi: Veri girişini ve işlenen bilgilerin kullanıcıya gösterilmesini sağlayan işlemleri yönetir. Bit ve Bayt (Byte)’lar Sekiz bitlik seriler halinde saklanan bilgisayar verisi parçalarına bayt denir. 1 BYTE = 8 Bit 1 Bit 0 ya da 1'den (kapalı devre=0, açık devre=1) oluşur. 1 BYTE 1 karakterdir. 1024 BYTE = 1 KiloByte'dır. (KiloByte = KB) 1024 KB = 1 MegaByte'dır. (MegaByte = MB) 1024 MB = 1 GigaByte (GigaByte = GB) 1024 GB = 1 TeraByte (TeraByte = TB İÇERİK Bilgisayarın Bileşenleri Bilgisayar Donanımı Temel Birimler Çevre Birimleri Giriş Birimleri Çıkış Birimleri Bilgisayar Yazılımı İşletim Sistemleri Uygulama Yazılımları TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 6 Bilgisayarın Bileşenleri 7 Bilgisayar Donanımı – Yazılımı Temel Birimler ve Çevre Birimleri (Kaynak: www.warepin.com) 8 Bilgisayar Donanımı Giriş Donanım - Temel Birimler Kasa Anakart (Mainboard) İşlemci/MİB (CPU-Central Process Unit) Bellek (Ram) Sabit Disk (HDD) Ekran Kartı Ses Kartı CD/DVD Rom Sürücü Klavye/Mouse Monitör Disket Sürücü/Kart Okuyucu Donanım - Çevre Birimleri Yazıcı (Printer) Çizici (Plotter) Tarayıcı (Scanner) Kamera (Web-Cam) Hoparlör (Speaker) 9 Bilgisayar Donanımı - Giriş Bir bilgisayar sistemi birçok parçanın birleşmesiyle oluşmaktadır. Temel ve isteğe bağlı olarak sisteme dahil edilen parçalardan oluşan bu sistem, işletim sistemi başta olmak üzere amaçlar ve istekler doğrultusunda yüklenen yazılımlarla gerçek işlevlerini kazanırlar. TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 10 KASA PC içerisinde bulunan parçaları dış etkenlere karşı muhafaza eder ve bu parçalara elektrik dağılımını gerçekleştirir. Bilgisayarı oluşturan parçaların ömrünü uzatan ve sistemin sağlıklı çalışmasını sağlayan soğutma sistemini içerir. Bilgisayara yeni parçaların eklenebilmesini sağlar. PC kasasının bileşenlerinden biri de güç kaynağıdır. PC`ye ve anakarta elektrik akımı ile güç sağlar, disk, disket ve CD-ROM/DVD-ROM sürücülerini çalıştırır. Tipik PC ler 200-250 watt civarında bir güç kaynağına ihtiyaç duyarlar. Fakat güncel işlemcileri sağlıklı çalıştırabilmek için 750 watt’a varan güç kaynakları kullanılmaktadır. TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 11 Kasa Çeşitleri Kasa Çeşitleri Yatay Kasa Dikey Kasa Özel Kasa 12 Kasa Çeşitleri Dik kasalar büyüklüklerine göre 3’ e ayrılır. Mini Tower (Küçük) Midi Tower (Orta) Full Tower (Büyük) TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 13 Kasa Seçimi Kasa seçiminde önemli bazı noktalar vardır. Bunlar; Kasanın ergonomik oluşu Kullanılan malzemenin kalitesi Üzerindeki güç kaynağı Bağlantı girişleri Dış görünüşüdür TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 14 Kasa Ergonomisi Bilgisayar kasasının ergonomik olması demek kullanımı, kurulumu ve taşınması sırasında kullanıcıya engel teşkil etmeyecek şekilde tasarlanmış olması demektir. Ergonomik bir kasa öncelikle mümkün olduğunca hafif olmalıdır, elbette bu hafiflik malzemeden kaçılması anlamında olmamalıdır. Hafiflik dışında kasanın taşınma sırasında kolay kavranabilir olması da önemli sayılabilir bir özelliktir. Bunun dışında kasa içerisinde montaj aşamasını kolaylaştıracak etmenlerin olması da oldukça önemlidir. Örneğin vida soketlerinin her türlü anakart montajına izin verecek şekilde açılmış olması, disk ve okuyucu yuvalarının yeterli sayıda ve kullanışlı olması, ön kapakların optik okuyucunun kızağını engellemeyecek şekilde tasarlanmış olması gibi ufak ayrıntılar her montajcının özellikle aradığı niteliklerdir. TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 15 Kasa Ergonomisi Bir diğer özellik de ön panelde bulunan bağlantı birimleridir, özellikle son kullanıcının aradığı bir özellik olan ve kullanım sırasında ön panelden ses, mikrofon, usb çıkışı ve firewire çıkışı alınmasını sağlayan bağlantı birimlerin olması son kullanıcıyı oldukça memnun eder. Açma kapama düğmesinin yeri ve kullanılırlığı ile reset düğmesinin yeri çok önemlidir, özellikle reset düğmesi çabuk ele gelen bir yerde olursa kazara bu düğmeye basılması bilgisayarın resetlemesi demek olacaktır ki bu istenir bir durum değildir. Kasanın ergonomisi bu bakımlardan önemlidir ve seçim yapılırken dikkate alınması gereken özelliklerden birisidir. TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 16 Kasa - Kullanılan Malzeme Kalitesi Malzeme kalitesi birçok şekilde değerlendirmeye tutulabilir. Öncelikle ağır bir malzeme mi kullanılmış, hafif ama çabuk kırılacak adi bir malzeme mi kullanılmış; anakartın kasa içine oturacağı levha ne kadar sağlam, esneyip anakartı gerdirme ihtimali var mı ve buna benzer bir çok detay göz önünde bulundurulmalıdır. Özellikle anakartın oturduğu levha çok önemlidir ve kesinlikle esnememesi veya anakartı gerdirecek şekilde yumuşak olmaması gereklidir. Hard disk ve optik okuyucu yuvalarının sağlamlığı da önemlidir ve bu aygıtları kastırmayacak aynı zamanda da sarsıntıda titretmeyecek bir yuva olmalıdır. TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 17 Kasa - Güç Kaynağı Seçimi Güç kaynağı kasa için en önemli parçadır. Güç kaynağı seçiminde dikkat edilecek nokta kullandığımız donanımı karşılayacak bir güce sahip olup olmadığıdır. Günümüzde kullanılan standart sistemler en az 350-400 W’ lık bir güç gereksinimine ihtiyaç duyarlar ama bir çok bilgisayar satıcısı bunu önemsemez ve 230-250 W’ lık sistemler satar. İlk başlarda sorun görünmez ama zamanla hatalar kendini göstermeye, parçalar teker teker zarar görmeye başlar. Bunu engellemek için kaliteli ve kapasiteye uygun güç kaynağı kullanmak önemlidir. Kapasite ölçümü için internette bir çok kaynak mevcuttur, her parçanın ne kadar güç çektiği öğrenilirse sistem için en az ne kadar bir güç gerektiği hesaplanabilir. Unutmayın donanımsal PC arızalarının %50’ den fazlası güç kaynaklarından gelir TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 18 Kasa - Bağlantı Girişleri Kasanın ön panelinde bulunan bağlantı girişleri ve bunların yerlerinin ne kadar düzgün olduğu son kullanıcıyı ilgilendiren bir özelliktir. Kasanın arka tarafındaki ses ve USB girişlerine uzanamayan bir kullanıcı için bunları ön panelden kullanabilmek çok büyük bir avantajdır. TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 19 Kasa - Ön panel TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 20 Kasa - Arka Panel 1. Klavye, fare cikislari 2. 2 x USB portu 3. Paralel port (tarayıcı, yazıcı) 4. Serial port 5. Monitör Çıkışı 6. LAN girisi 7. 2 x USB 8. Optik cikislar (ses icin) TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 21 Kasa - Güncel bir anakart çıkışları TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 22 Kasa - İyi bir seçim… TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 23 İlginç Bilgisayar Kasaları TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 24 İlginç Bilgisayar Kasaları TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 25 İlginç Bilgisayar Kasaları TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 26 İlginç Bilgisayar Kasaları TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 27 Kasa İçi Bİleşenler TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 28 ANAKART Bilgisayar için gerekli tüm cihazları ve çevre ünitelerinin veri akışını sağlayan cihazdır. Cihazlar anakart üzerinde yer alabileceği gibi (MİB,RAM,ROM…), kablolar yardımıyla da anakarta bağlanabilir (Klavye, Mouse, Depolama Üniteleri…) Anakartın tek işlevi üzerinde bulunan veri yolları sayesinde cihazların birbirleri ile haberleşmesini ve MİB’ne veri akışını sağlamaktır. Üzerinde bulunan veri yollarının hızlarına bağlı olarak anakartlar da çeşitlilik gösterir. Farklı işlemci gruplarını destekleyen farklı anakartlar bulunmaktadır. Anakartlar belirli durumlarda üzerlerinde Ethernet Bağlantısı, Ses ve Ekran kartlarını da barındırırlar. TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 29 Anakart Üzerlerinde bulunan genişletme yuvaları kullanılarak bilgisayara diğer cihazların ve kartların bağlanması sağlanabilir. Bu veri yolları (AGP, PCIExpress, PCI) olarak adlandırılırlar. Ekran kartları, ses kartları, ethernet kartları, TV kartları bu yuvalar sayesinde bilgisayar sistemine dahil olurlar. TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 30 Anakart Çeşitleri Hızlı gelişen teknoloji anakartlar üzerine sürekli yeni bileşenler eklemektedir. Bu yüzden anakart standartları da değişmektedir (Örneğin PC’de veriyolu geliştirildiğinde ATX standardı yenilenmiştir). Bu yüzden yukarıda belirtilen dört temel standardın alt versiyonları da mevcuttur. Günümüzde en çok ATX ve MicroATX formları kullanılmaktadır. TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 31 Anakart Çeşitleri XT Anakart – eXtended Tecknology AT Anakart BTX anakart- Balanced TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE ATX anakart 32 Anakart Bileşenleri TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 33 Anakart Bileşenleri Yonga seti; Anakart üzerinde yer alan bir dizi işlem denetçileridir. Bu denetçiler anakartın üzerindeki bilgi akış trafiğini denetler. Bilgisayarın kalitesi, özellikleri ve hızı üzerinde en önemli etkiye sahip birkaç bileşenden biridir. Bir yonga seti “North Bridge” (kuzey köprüsü) ve “South Bridge” (güney köprüsü) denen iki yongadan oluşur. Esasen bir anakart üzerinde birden fazla yonga mevcuttur ancak kuzey ve güney köprüleri yönetici yongalardır. TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 34 Anakart Bileşenleri Tipik bir kuzey köprüsü yongası temel olarak işlemciden, bellekten, AGP veya PCI ekspres veri yollarından sorumludur; bunların kontrolünü yapar ve bunlar arasındaki veri aktarımını sağlar. Ancak kuzey köprüsü ve güney köprüsü özellikleri üreticiye ve yonga setine göre farklılık gösterebilir ve bu genellemenin dışına çıkabilir. Kuzey köprüsü yongası fonksiyonlarından dolayı işlemciye, bellek ve AGP slotlarına yakın olmalıdır. Çünkü sinyalin geçtiği fiziksel yollar ne kadar kısa olursa sinyal o kadar temiz ve hatasız olur. Bu yüzden de anakartın üst kısmına yerleştirilir. Zaten adındaki “kuzey” kelimesi de buradan gelmektedir. TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 35 Anakart Bileşenleri Güney köprüsü yongası ise giriş-çıkış birimlerinden, güç yönetiminden, PCI veriyolundan, USB ve anakarta entegre özelliklerden (ses ve ethernet gibi) sorumludur. Adındaki “south” kelimesinin de yine anakarttaki pozisyonundan geldiği tahmin edilebilir. TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 36 Anakart - Kuzey ve Güney Köprüleri TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 37 Anakart - Yonga Setleri TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 38 Anakart - Veri Yolları Veri Yolları; Anakart üzerindeki bileşenlerin birbiriyle veri alışverişini sağlayan yollardır. Dışarıdan bağlanan donanımlarda ise veri yolları uçlarında bulunan slotlar sayesinde bilgi alışverişi sağlamaktadır. TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 39 Anakart - ISA Slotu ISA (Industry Standard Architecture); ISA, eski bir slottur ve 816 bit veriyoluna sahiptir. Bant genişliği çok düşük olduğundan günümüz anakartlarında kullanılmamaktadır. 1984 yılında geliştirilmiş bir bus veriyoludur. Bir standardı tanımlar. Adres yolu 24 bittir. Hızı 8.33 Mhz (mega hertz)’dir. Tak ve çalıştır özelliği yoktur. TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 40 Anakart - PCI Slotu PCI (Peripheral Component Interconnect- Çevre Birimleri Bağlantı Kartı); Bu veriyolu 64 bitlik olup 1993 yılında geliştirilmiştir. Uyumluluk problemleri nedeniyle uygulamada 32 bit olarak kullanılmaktadır. 33 veya 66 MHz saat hızlarında çalışır. 32 bit 33 MHz hızında çalışan PCI veriyolunun kapasitesi 133MB/sn’dir. PCI slotları beyaz renkli olup modem, ses kartı, ağ kartı, TV kartı gibi donanım kartlarının takılması sebebiyle diğer slotlara oranla sayısı daha fazladır. Onboard (tümleşik) teknolojisinin geliştirilmesiyle PCI slotlarına bağlanacak donanım kartları sayısı azalmıştır. PCI veriyolu tak-çalıştır desteklidir. TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 41 Anakart - AGP Slotu AGP (Accelerated Graphics Port- Hızlandırılmış Grafik Portu); AGP kanalı 32 bit genişliğindedir ve 66 MHz hızında çalışır. Yani toplam bant genişliği 266 MB/sn.dir. 533 MHz veriyolu hızına çıkabilen ayrıca özel bir sinyalleşme metoduyla aynı saat hızında 2, 4 ve 8 katı daha hızlı veri akışının sağlanabildiği 2xAGP, 4xAGP ve 8xAGP modları vardır. 2xAGP'de veri akış hızı 533 MB/sn. olmaktadır. AGP veriyolunu sadece ekran kartları kullanmaktadır. Bu nedenle veriyolunun tüm bant genişliği ekran kartları için çalışmış olmaktadır. Tüm bant genişliği sadece ekran kartı için kullanıldığından, bu yolu kullanan ekran kartlarının performansı PCI veriyolunu kullanan ekran kartlarına nazaran oldukça yüksek olmaktadır. TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 42 Anakart - PCI-X ve PCI Express Slotu PCI-X(Peripheral Component Interconnect ExtendedGenişletilmiş Çevre Birimleri Bağlantı Kartı); PCI-X, server platformlarında uzun süredir kullanılan bir veriyoludur. PCI-X standardının amacı PCI slotlarından daha fazla bant genişliği sağlayıp “Gigabit Ethernet” gibi server platformlarında iletişim kartlarına gerekli bant genişliğini sağlamaktır. PCI Express ile karıştırılmamalıdır. Bu iki teknoloji birbiriyle kesinlikle uyumlu değildir. PCI Express; PCI-e, güç tüketimini özellikle AGP limitlerini genişleten, sistem belleğini daha ekonomik kullanarak ekran kartı ve diğer donanım maliyetlerini kısma imkânı veren bir veri yoludur. TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 43 Anakart - Slotların Genel Görünümü TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 44 Anakart - Veri Yolları Hız Grafiği TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 45 Anakart - İşlemci Soketi İşlemci Soketi; Anakart üzerinde işlemciyi takmak için bir soket veya slot bulunur. Soket, yassı dikdörtgen şeklindeki işlemciler için iki düzlem üzerine (enine ve boyuna) uzanan iğnelerin oturduğu yuvaya verilen addır. TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 46 Anakart - İşlemci Soketi TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 47 Anakart - İşlemci Soketi TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 48 Anakart - İşlemci Soketi TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 49 Anakart - Bellek Yuvaları Bellek yuvaları: Sistem belleklerinin takıldığı yerlerdir. Ram çeşidine göre yuva değişiklik gösterir (EDO/SD/RD/DDR). TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 50 Anakart - Portlar ve Konnektörler Portlar ve konnektörler, anakart ile dış birimlerin iletişim kurmasına olanak sağlayan bağlantı noktalarıdır. Portların bir kısmı kasanın içindedir ve bu portlara harddisk gibi kasa içine monte edilen birimler bağlanır. Bazı portlarda kasa yüzeyinde anakarta monteli şekilde bulunur. Bu portlara kasa dışından ulaşılır ve mikrofon gibi kasa dışında bulunması gereken cihazlar bağlanır. TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 51 Anakart - PS/2 Portu PS/2 portu: Yeşil ve mor renklerde ayrı iki PS/2 portu olan anakartlar’da vardır. Bunlardan yeşiline fare, mor olanına ise klavye takılır. Buradaki porta ise klavye ve fareden her ikisi de takılabilir. Tek olmasının sebebi günümüzde USB klavye ve farelerin daha çok kullanılmasıdır. Eski tip anakartlara klavye ve fare bağlamak için DIN bağlantı kullanılmaktadır. TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 52 Anakart - USB Bağlantıları USB 3.0 ve USB 2.0 Port: Her anakart üreticisi farklı sayıda USB (Universal Serial Bus) port kullanabilir. Bu anakarta ( Resim 1.9 ) 6 adet USB 3.0 portu ve 2 adet USB 2.0 portu bulunmaktadır. Bunlar, USB cihazların bilgisayara bağlanmasını sağlar. USB portlara neredeyse her tür harici cihaz bağlanabilir. Özelliği, seri ve paralel portlara göre çok daha hızlı olması ve USB aygıtlar üzerindeki yeni USB portları aracılığı ile uç uca çok sayıda cihazın zincirleme bağlanabilmesidir. TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 53 Anakart - USB Bağlantıları USB 3.0’lar 4.8 Gbps'e (Gigabits per second) kadar veri aktarabiliyor. Bu, yaklaşık saniyede 600 MB yapıyor. Ama bunlar teorik rakamlar. USB 3.0'ın 300 MB/s hızında kalacağı tahmin ediliyor. Tıpkı USB 2.0'ın 60 MB/s veri iletmesi gerekirken 31-32 MB/s'de tıkanması gibi. Kısacası USB 3.0, USB 2.0'dan 10 kat daha hızlıdır. TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 54 Anakart - e-Sata Portu e-SATA port: e-SATA, harici SATA anlamındadır. Serial Advanced Technology Attachment External SATA demektir. e-SATA arabiriminin çıkış amacı, bilgisayar dışına koyduğumuz haricî diskler için sağlıklı ve hızlı bir bağlantı kurmaktır. TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 55 Anakart - LAN Portu LAN (RJ-45) portu: 8 adet metal bağlantı noktası bulunan konnektördür. Bilgisayarlar arası iletişimde ve bilgisayarların yerel ağa bağlanmasında kullanılan ve ethernet olarak isimlendirilen bağlantı kablolarının ucunda yer alır. Yerel ağa ve internete bağlanmak için kullanılır. TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 56 Anakart - Ses Girişleri Ses giriş ve çıkışı: Kulaklık ve 5+1, 7+1 gibi ses sistemleri takmak için kullanılır. Ses Girişi: Açık mavi renkte olan bu porta teyp, CD, DVD çalar ya da diğer ses kaynakları bağlanabilir. Ses Çıkışı: Açık yeşil renkte olan bu porta kulaklık, hoparlör takılabilir. Mikrofon Girişi: Pembe renkte olan bu porta mikrofon takılabilir. TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 57 Anakart - Paralel Port Paralel Port(LPT-LinePrinTer): .25-pin’li port konnektörlere yazıcı, scanner ve diğer aygıtlar takılabilir. Ayrıca bu porta bazı yazılımların kilitleri de takılmaktadır. TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 58 Anakart - Seri Port Seri Port (COM-Communication (İletişim Kapısı)): Seri port, kişisel bilgisayarlarda kullanılan ilk genel amaçlı porttur. Bu 9pin’li veya 25-pin ‘li COM porta seri aygıtlar bağlanabilir. Sadece son yıllarda daha hızlı ve kullanımı kolay olan USB’nin baskınlığından dolayı seri portu daha az kullanılır kılmıştır. TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 59 Anakart - USB (Universal Serial Bus, Evrensel Seri Veri Yolu) Universal Serial Bus (USB) Evrensel seri yolu, bilgisayar ve telekominikasyon endüstrisinde geliştirilmiş, iletişim standartlarında yeni bir bağlantı şeklidir. Amacı, geleneksel seri ve paralel portların yerini almak ve işi evrenselleştirmektir. Bir çok PC ve Mac bilgisayarlar, artık USB’ siz üretilmemektedir. TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 60 Anakart - USB USB ilkel çevre bağlantı teknolojisini geliştirmek için icat edilmiştir. Avantajları şunlardır: Bilgisayarı kapatmanız gerekmez Kasayı açmanız gerekmez Kart takma yok Çakışma yok Kilitlenme yok Sürücü yüklemeye gerek kalmaz (bazılarında bir seferlik yükleme yapılır). TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 61 Anakart - Kablosuz Bağlantı (Wireless) Wireless, sistemde, internet bağlantısında, ağda kablolar kullanmadan haberleşen klavyeler, mouselar, modemler yazıcılar gibi bilgisayar donanımlarını tanımlamak için kullanılır. Wireless sisteminde iletişim kurmak için kablo yerine yüksek frekanslı radyo dalgaları kullanılır. TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 62 Anakart - Bluetooth Bluetooth kablo bağlantısını ortadan kaldıran kısa mesafe Radyo Frekansı (RF) teknolojisinin adıdır. Bluetooth bilgisayar, çevre birimleri ve diğer cihazların birbirleri ile kablo bağlantısı olmadan, görüş doğrultusu dışında bile olsalar haberleşmelerine olanak sağlar. Bluetooth standardı 10 metre uzaklığa kadar ses ve veri haberleşmesinin sağlanmasını öngörmektir. Ancak bu uzaklık 100 metreye de çıkabilmektedir. TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 63 Anakart - VGA Portu VGA Portu (Video Graphics Array- Video Grafik Dizisi) : 15-pin’li VGA portuna monitör bağlanır. Anakartlarda onboard olarak ifade edilen görüntü kartının anakart üstünde bulunması durumunda bu port anakart üzerinde arka panelde bulunur. TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 64 Anakart - DVI Portu DVI Portu (Digital Visual Interface-Sayısal görüntü Arayüzü) : Onboard (kart üstü) anakartlarda HDMI görüntü High (Definition Multimedia Interface-Yüksek çözünürlüklü çokluortam arayüzü) veren ekran kartları bağlanmış ise arka panelde DVI portu bulunur. TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 65 Anakart - Bios ve Pili BIOS ve BIOS pili (Basic Input-Output System): BIOS’da anakartta sistem açılışında gerekli olan bilgiler ve sistemin neleri desteklediği ile ilgili bilgiler mevcuttur. BIOS Pili ise anakart üzerinde elektrik akımı olmadığı durumlarda bazı önemli bilgilerin tutulması amacıyla kullanılan çok küçük bir güce sahip pildir. TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 66 BIOS-Temel Giriş Çıkıç Sistemi Bilgisayar açıldığı anda işlemciye tüm diğer donanımları sırasıyla tanıtır. Donanım ve işletim sistemi arasındaki ilişkileri düzenler. Donanımların temel iletişim protokollerini belirler. TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 67 Anakart - Panel Bağlantıları Bütün anakartlarda ön panel fonksiyonları için gereken bağlantılar kartın sağ alt bölümüne yerleştirilmiştir. Anakartın kullanım kılavuzundan hangi pin’e ne bağlanılacağı öğrenilebilir. TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 68 Anakart bileşenleri Mikroişlemcilerin (CPU) takıldığı soket/slot Belleklerin takıldığı slotlar Anakartın üzerindeki bilgi akış trafiğini yonga seti Firmware veya BIOS içeren kalıcı bellek yongaları – Flash ROM Saat üreteci- çeşitli bileşenleri eş frekanslı hale getirir Genişleme kartları için soketler Güç konnektör ve devreler; güç kaynağından alınan enerji dağıtır (CPU, ana bellek, yonga seti .. ) TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 69 İŞLEMCİ (MİB/CPU) İşlemci- CPU (Central Processing Unit-Merkezi İşlem BirimiMİB), bilgisayarın beyni olarak tanımlanır. Bu tanımlama, işlemcinin önemini belirtmek için söylenir. İşlemci, bilgisayarın birimlerinin çalışmasını ve bu birimler arasındaki veri (data) akışını kontrol eden, veri işleme (verileri değerlendirip yeni veriler üretme) görevlerini yerine getiren donanım birimidir. Bugün piyasada çeşitli işlemciler bulunmaktadır. İlk işlemci TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 70 İşlemciler İşlemci işlemleri ikilik sayı sistemini kullanarak yani 0 ve 1 sayılarını kullanarak yapar. Komut, işlem, veri, vb. kavramların ikili sayı sistemi ile ifadesine Makine dili (makine kodu) denir. Mesela “A” harfi ikilik sistemde “01000001” ile ifade edilebildiği gibi mavi gibi bir renk de ikilik tabandaki sayı gruplarıyla ifade edilir. Aynı şekilde bir ses veya görüntü kaydı da yine buna benzer ikilik sayı grupları ile ifade edilirler. Her “0” veya “1”in bilgisayarda kapladıkları alana bit adı verilir. Makine dili TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 71 İşlemcilerin Yapısı Çekirdek (Core); Komut çalıştırma işlemlerini yapan bölümdür. Çalıştırma birimi (execution unit) olarak da bilinir. Bu ünite komutları çalıştırır ve pipeline (iş hattı) denen yollarla beslenip tamsayıları kullanarak okuma, değiştirme ve komut çalıştırma işlemlerini yapar. Kontrol Birimi; İşlemciye gönderilen komutların çözülüp (komutun ne anlama geldiğinin tanımlanması) işletilmesini sağlar. İşlemci içindeki birimlerin ve dışındaki birimlerin eş zamanlı olarak çalışmasını sağlayan kontrol sinyalleri bu birim tarafından üretilir. Ön Bellek (Cache); Sistem belleğinden gelen veriler, çoğunlukla CPU’nun hızına yetişemez. Bu problemi çözmek için CPU içinde yüksek hızlı hafızalar bulunur, buna ön bellek denir. Ön bellek çalışmakta olan programa ait komutların, verilerin geçici olarak saklandığı yüksek hızlı hafızalardır. TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 72 İşlemci Hızı Bir işlemcideki bütün elemanlar saat vuruşlarıyla çalışır. Saat hızı bir işlemcinin saniyede ne kadar çevrim yapabileceğini belirler. Saat hızı 200 MHz olan bir işlemci kendi içinde saniyede 200 çevrim yapabilir. Her çevrimde işlemcinin ne kadar işlem yapabileceği işlemcinin yapısına göre değişir. TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 73 İşlemci Hızı 1 Hertz (Hz) = Saniyede 1 çevrim 1 Megahertz (MHz) = Saniyede 1.000.000 çevrim 1 Gigahertz (GHz) = Saniyede 1.000.000.000 çevrim İşlemcilerde hız, işlemcinin birim zamanda yapabildiği işlem sayısı olarak tanımlanmaktadır. Bir saniyede yapılan milyon adet işlem MHz (Megahertz) olarak tanımlanır ve temel hız ölçüsüdür ancak günümüz işlemcileri saniyede milyar işlem yapmaya başlamış ve hızı Ghz (Gigahertz) seviyesine yükselmiştir. TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 74 İşlemci Soğutması Elektronik devre elemanları çalışırken ısınır. İşlemciler gibi yoğun işlem yapan elektronik devre elemanlarının ise ısınmaları daha yüksek düzeydedir. Belli değerden sonra yüksek ısı işlemciye zarar vermektedir. Bu nedenle işlemcilere soğutma düzeneği takılmalıdır. Soğutma işlemi iki aşamadan oluşur. Birincisi, işlemcinin üzerindeki ısıyı emerek işlemcinin ısısını azaltmaktır. İkincisi ise emilen ısıyı dağıtarak işlemciden uzaklaştırmaktır. İşlemcilerin çok ısınmaları durumunda otomatik olarak kapanma özellikleri olmalarına rağmen bu teknoloji, her zaman işe yaramayabilir ve işlemci yanabilir. Bu nedenle işi sağlama alıp işlemcinin ısısını dengede tutmak gereklidir. İşlemciye uygun olmayan soğutucu düzeneğinin seçilmesi veya soğutucu düzeneğinin yanlış takılması kimi zaman ufak ısı artışlarına neden olurken kimi zaman da sistem çökmelerine, kilitlenmelere hatta işlemci yanmalarına neden olabilmektedir. TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 75 İşlemci Soğutması Farklı markalarda termal macunlar TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 76 İşlemci Soğutması Hava soğutmalı sistem Su soğutmalı sistem TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 77 BELLEK Bilgisayarda verilerin saklandığı veya depolandığı birimlere bellek (Ram; Random Acces Memory) adı verilir. Bellek birimleri ana bellek ve yan bellek olmak üzere iki gruba ayrılır. CPU, verileri işlemek için ana belleği kullanır. Ana bellek, bilgisayar verilerinin işlendiği ve bilgisayar kapandığında üzerindeki verilerin silindiği bellek türüdür. RAM, bilgisayarda anlık olarak işlemekte olan bilgileri tutan geçici hafızadır. Buradaki bilgiler bilgisayarın çalışma durumuna göre sürekli yenilenirler ve RAM deki bilgiler durağan değildir. RAM deki bilgiler herhangi bir sebeple bilgisayarın kapanması veya enerjinin kesilmesi durumunda silinirler. İki tür bellek vardır; RAM, ROM TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 78 ROM Bellek ROM (Read Only Memory, Sadece Okunabilir Bellek) ROM bellek, içeriği kullanıcı tarafından değiştirilemeyen ve yalnızca okunabilen bellektir. Bu bellekteki bilgiler bilgisayarın üretimi sırasında kaydedilir. ROM bellekte bilgisayarın açılışında çalışan programlar bulunur. Bu programa BIOS adı verilmektedir. BIOS bilgisayar parçaları ile iletişim sistemi arasındaki köprü görevini üstlenen programdır. TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 79 RAM Bellek RAM (Random Acess Memory, Rasgele Erişim Belleği) Sistem belleği (RAM) bilgisayarın kullanmakta olduğu, çalışır durumdaki programları tuttuğu alandır. Çalıştırılmakta olan program eğer belleği doldurursa sabit diskteki boş alanlar da kullanılmaya başlanır. Sabit disk daha yavaş çalıştığından dolayı da sistem yavaşlamaya başlar. Sistem’de ne kadar çok RAM varsa sistem daha rahat çalışır. Anakart türlerine göre değişik RAM türleri kullanılır. TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 80 RAM Bellek Çeşitleri EDO RAM; Anakart ya da video kartında ana hafıza olarak kullanılan EDO RAM ile CPU-hafıza bant genişliği saniyede 100 MB’dan 200 MB’a çıkarılmıştır. EDO RAM’ler Pentium işlemcili anakartlarda kullanılmıştır. Pentium II’ler ile EDO RAM’ler yerini SDRAM’lere bırakmıştır. TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 81 Bellek - SD/Ram SDRAM (Senkronize Dinamik RAM); İşlemcilerin hızlanması ile birlikte bu işlemcilerin maksimum seviyede işlem görebilmeleri için yüksek hızlı RAM’lere ihtiyaç duyulmuştur. SDRAM’le birlikte işlemci ve RAM birbirine aynı saat hızında kilitlenirler. Günümüzde kullanılmakta olan 66 MHz., 100 MHz, ve 133 MHz. SDRAM’ler vardır. TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 82 Bellek - RD/Ram Direct Rambus RDRAM; Kısaca RIMM olarak adlandırılan bu RAM, 100 MHz sınırını aşarak 400 MHz’e kadar hızlı bir performans sağlamaktadır Bir Rambus, SDRAM’den çok daha yüksek bir performans sunar. TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 83 Bellek - DDR/Ram DDR SDRAM (Double Data Rate SDRAM): DDR SDRAM teknolojisi günümüzde en yaygın kullanılan bir bellek teknolojisidir. Teorik olarak DDR SDRAM bellekler SDRAM belleğin sunduğu bant genişliğinin iki katini sunmaktadır. Adından da anlaşılacağı üzere yine senkronize yani sistem veri yolu hızı ile ayni hızda çalışmaktadır. DDR, DDR2, DDR3 vb. gibi çeşitleri mevcuttur. TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 84 SABİT DİSK (HDD) Sabit disk, kısaca HDD ya da harddisk olarak da ifade edilir. Bilgisayar ortamlarında veri saklama ihtiyacını karşılayan donanımdır. Sabit diskler bilgisayarınızı açtığınızda işletim sistemini ve diğer yazılımları sistem belleğine yükler ve kalıcı olarak saklamaya karar verdiğiniz bilgileri bilgisayar kapalı bile olsa korumaya devam eder. Harddiskler saklanması gereken verileri disk üzerinde manyetik değişim gerçekleştirerek yazarlar. TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 85 Sabit Disk Yapısı TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 86 Sabit Disk Performansı Motor Hızı (rpm): Devir/dakika cinsinden hızı anlamına gelir. IDE disklerde 5400 ve 7200 devirler daha yaygındır. 7200 rpm disklerin motor hızı sayesinde 5400 devir disklerden %20 daha hızlıdır. Erişim Süresi (ms): Ne kadar düşük olursa o kadar iyi performans sunar. Tampon Bellek Kapasitesi (KB): Hızlı tampon bellek kapasitesi ne kadar yüksekse o kadar iyidir. Dahili Transfer Hızı (Mbit/sn): Genel kriterlere göre, bir diskin Ultra ATA/66 standardına ayak uydurabilmesi için dahili transfer hızının 200 Mb/sn'nin üstünde olması gerekir. Bu değer ne kadar yüksekse disk o kadar hızlı demektir. TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 87 Sabit Disk Çeşitleri IDE; 1989 yılında Western Digital firması tarafından geliştirlen , sabit disk ve ana kart arasındaki iletişimi ayarlayan standart. S-ATA; 2000 yılında değişik bilgisayar firmaların işbirliği ile kararlaştırılan yeni ve daha hızlı standart. Ultra ATA'ya seçenek olarak çıkmıştır. 2005 itibari ile yeni bilgisayarlarda yaygın olarak kullanılmaktadır. SCSI; 1986'da yürürlüğe geçen, özellikle sunucu bilgisayarlarda kullanılan, çok hızlı ama çok pahalı olan SCSI sabit disklerin bağlanma standardıdır. Solid State Drive (SSD);Bu tür, tamamen flaş bellekten oluşturulmuştur. Normal sabit diskler, 2 milisaniye içinde 350 G'ye dayanabilirken, SSD'ler 0,5 Milisaniye içinde 1500 G'ye dayanabilir. İçinde hareketli parça yoktur. Bu da, enerji tüketimini olumlu yönde etkiler. Normal 2,5 inçlik dizüstü sabit diskleri 2 Watt harcarken, SSD'ler 0,5 Watt harcamaktadır. TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 88 Sabit Disk Çeşitleri Sata HDD SCSI HDD SSD HDD TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 89 EKRAN KARTI Ekran kartı, Bilgisayarın görüntü vermesini sağlayan birimidir. Ekran kartları bilgisayarın CPU’sunda işlenen verileri mönitöre anlaşılır bir şekilde iletme amacıyla kullanılan kartlardır. Yani ekran kartı bilgisayarın CPU’su ile mönitörü arasında iletişim kuran cihazdır. Ekran kartları harici ISA, VLB, PCI, AGP veya PCIExpress veriyollarını kullanır. TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 90 Ekran Kartının Özellikleri Video Çip : Ekranın yansıtması gereken görüntüleri oluşturan sinyaller bu çip sayesinde üretilir. RAM : Ekrana gönderilen görüntü bilgilerinin depo edildiği, saklandığı yerdir. Bilgisayarlardaki bu bölümün hızlı çalışması görüntü kalitesi adına önemlidir. RAMDAC : Dijital sinyalleri analog sinyallere çeviren çiptir. TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 91 Ekran Kartı Modelleri « TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 92 Ekran Kartı Modelleri TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 93 Ekran Kartı Modelleri TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 94 Ekran Kartı Modelleri TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 95 SES KARTI Ses kartı, bilgisayarda analog ve digital ses işlevlerini yerine getiren elektronik birimidir. Dâhilî olarak PCI veya PCI-Express kart yuvalarına takılan kart türleri olduğu gibi, haricî olarak USB bağlantı noktasına bağlanan, pcmcia yuvalarına takılan ve profosyonel alanlarda kullanılmak üzere bağlanabilen versiyonları mevcuttur. Eski ses kartları ISA (Industry Standard Architecture veri yolu standardı) yuvalarına takılabilirken, anakart üzerinde bütünleşik sunulan ses yongaları da mevcuttur. TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 96 Ses Kartı TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 97 Creative Audigy2 Ses Kartı TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 98 CD/DVD SÜRÜCÜ CD (compact disc); Küçük, taşınabilir, yuvarlak boyutlarda, elektronik kayıt, yedekleme, ses video saklamak ve bilgisayar verilerini sayısal bir formatta saklayabilen, optik medyadır. Günümüzde müzik sektöründe kasetler ve CD'ler fonografık kayıtların (pilak vb.) yerini almıştır. Aynı şekilde bilgisayar alanında data'ların dağıtımı disketler yerine CD'ler ile yapılmaktadır. 650-700-720 Mb kapasiteleri vardır. DVD (Digital Versatile Disc - Çok Amaçlı Sayısal Disk); CDROM'larda gördülen 650MB büyüklüğündeki kapasitenin aksine DVD teknolojisi 4.7GB büyüklüğünde (ve daha fazlasına) kapasiteye izin verir. Blue Ray; 25 ila 50 GB arasında veri depolanabilen medyaya Blue Ray denir Yaklaşık 1 DVD din 10 katıdır. Yeni nesil görüntü ve ses depolama medyasıdır. TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 99 CD/DVD/Blue Ray TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 100 DİSKET (Floppy disk) Ebat Bilgi Kayıt Tipi Kapasitesi 5,25 inç Tek yönlü 180 KB 5,25 inç Çift yönlü 360 KB 5,25 inç Yüksek yoğunluklu 1,38 MB (HD) 3,5 inç Tek yönlü 720 KB (DD) 3,5 inç Çift yönlü 1,44 MB (HD) http://tr.wikipedia.org/wiki/Disket 101 DİSKET/KART OKUYUCU TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 102 KLAVYE / MOUSE Klavye: Üzerindeki tuşlar yardımıyla bilgisayara harf, rakam, sembol veya komut girmemize yarayan donanımdır. Mouse (Fare): Bilgisayarın ekranı üzerindeki belirli nokta veya alanları işaretleme yoluyla bilgisayara komut vermemizi sağlayan donanım aracıdır. TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 103 KLAVYE / MOUSE TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 104 KLAVYE / MOUSE TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 105 KLAVYE / MOUSE TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 106 KLAVYE / MOUSE TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 107 Klavyelerin Avrupadaki coğrafi dağılımları: QWERTY QWERTZ AZERTY Latin olmayan Ulusal (Türkçe FGĞIOD, Letonca ŪGJRMV, Litvanca ĄŽERTY, Italyanca QWERTY/QZERTY) TBTK Dersi, Ders Notları http://tr.wikipedia.org/wiki/Q_klavye Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 108 Klavye Kısa Yol Tuşları • CTRL+X (Kes) • CTRL+C (Kopyala) • CTRL+V (Yapıştır) • CTRL+Z (Geri Al) • CTRL+Y (Geri alma işleminden bir önceki işleme dönmeyi sağlar) • CTRL+A (Tümünü seçmek için kullanılır.) • ALT+ENTER (Seçmiş olduğunuz masaüstü ya da herhangi bir öğenin özellikler seçeneğini açmak için kullanılır.) • ALT+F4 (Aktif olan öğeyi kapatmak ya da açık olan bir programdan çıkmak için kullanılır.) • DELETE (Silme işlemi için kullanılır.) • SHIFT+DELETE (Silinmek istenen nesneyi geri dönüşüm kutusuna göndermeden direkt olarak silmeyi sağlar.) • ESC (Aktif bir görevi iptal etmek için kullanılır.) TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 109 • F2 tuşu (Seçilmiş öğenin yeniden adlandırılmasını sağlar.) • F3 tuşu (Dosya,Klasör veya sözcük araması yapmak için kullanılır.) • F4 tuşu (Adres Çubuğu listelemesi yapar.) • F5 tuşu (Etkin pencereyi tekrar çalıştırılmasını yani yenilenmesini sağlar.) • CTRL+ESC (Başlat menüsünü görüntülemeyi sağlar.) TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 110 MONİTÖR Monitör (veya ekran) bilgisayarın mikroişlemcisinden gönderilen sinyalleri gözün görebileceği şekilde görüntüye dönüştüren cihazdır. CPU tarafından işlenilen bilgilerin kullanıcıya iletildiği ortamdır; bir çıkış birimidir. Monitörlerin en önemli özelliklerinden birisi ekrandaki görüntülerin netliği veya çözünürlüğüdür. TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 111 Monitör Özellikleri Çözünürlük (resolution), yatay ve dikey olarak ekrandaki nokta sayısıyla ölçülür. Çözünürlük yükseldikçe ekrana daha fazla bilgi sığar, ama ekrandaki görüntüler küçülür. Multisync monitörler, değişik çözünürlüklerde çalışabilirler (640x480, 800x600, 1024x768, 1280x1024 gibi). Böylece ekrandaki görüntüleri amaca göre genişletip daraltabiliriz. Büyüklük : Monitör büyüklüğü, ekranın köşegen uzunluğuyla ölçülür. Standart monitörler 14” veya 15” (inç) büyüklüğündedir. 1024x768’den daha yüksek çözünürlüklerde rahat çalışabilmek için 17” veya daha büyük bir monitör seçilmelidir. Nokta aralığı : Görüntü netliği, ekran yüzeyindeki noktaların arasındaki uzaklığa bağlıdır. Nokta aralığı ne kadar küçükse görüntü o kadar net olur. Eski monitörlerde bu 0.39 mm iken şimdiki monitörlerde genellikle 0.28 veya daha küçüktür. Ekran tazeleme : Ekrandaki görüntü saniyede en az 60 kez tazelenmelidir. Ekran tazeleme frekansı yükseldikçe daha sabit bir görüntü elde edilir. “Non-interlaced”(titreşimsiz) denilen monitörler ekranı tek seferde tarayabildiği için gözü daha az yorar. TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 112 Monitör Çeşitleri CRT monitörler; Bu monitörün en önemli parçası çeşitli elektronik devrelerle birlikte CRT (Chatode Ray Tube – Katot Işınlı Tüp) denilen havası boşaltılmış ve ön yüzeyi binlerce fosfor noktacığından (dot) oluşan koni şeklindeki tüptür. LCD Monitörler; LCD (Liquid Cyristal Display) monitörlerde görüntü sıvı kristal diyotlar yardımıyla sağlanmaktadır. Bu diyotlara gerilim uygulandığında, içlerindeki moleküllerin polarizasyonu değişmekte ve beraberinde de diyotun geçirgenliği değişmektedir. TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 113 Monitör Çeşitleri TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 114 Monitör boyutları 15 inç-38 cm ekran 17 inç-43 " 19 inç-48 " 22 inç-56 " 26 inç-66 " 32 inç-82 " 40 inç-102 " 42 inç-106 " TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 115 Donanım Çevre Birimleri Çevre birimleri bilgisayarını özelleştirmek veya farklı alanlarda çalışmak isteyenler için sayısız seçenek sunulabilen bir alandır. Bilgisayar özellikleri dönemlik olarak standart haldeyken farklılık yaratan unsur çevre birimleridir. TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 116 Çevre Birimleri TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 117 KAMERA (WEB-CAM) Türkçe'ye web kamerası şeklinde çevrilen "WebCam" cihazları, yetenekleri sınırlı bir dijital video kamera olarak tanımlanabilir. Pahalı ve büyük bir dijital kameranın sunduğu bazı avantajlardan mahrum olan web kameraları, herşeye rağmen çok sayıda kullanıcının görüntü kaydı için yararlanabilecekleri kullanışlı birer araçtırlar. TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 118 TARAYICI (SCANNER) Bir döküman yada resimden optik tarama kafası ile görüntü veya yazıyı bilgisayara digital (sayısal) sinyal olarak aktaran cihazlardır. Optik tarama kafası sekilleri renk ve koyuluk özelliklerine göre algılayıp digital sinyale çevirirler. Genellikle Parallel port’a takılırlar, anacak seri porta veya USB portuna takılanlarda mevcuttur. TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 119 YAZICI (PRINTER) Çözünürlük yazıcıların en önemli özelliğidir ve kalitesini belirleyen birinci unsurdur. Yazıcılarda karakterlerin basımında, bir inçe basılan nokta adedi (dpi) yazıcının çözünürlük kalitesini gösterir. Genellikle lazer yazıcıların çözünürlükleri inkjet yazıcılardan daha yüksektir (1000 dpi ve üstü kaliteli sayılabilir.). Genellikle anakart üzerindeki USB veya parallel port’a takılırlar Yazıcılar genel olarak 4 gruba ayrılır; Nokta Vuruşlu Yazıcılar Mürekkep Püskürtmeli Yazıcılar Lazer Yazıcılar Termal Yazıcılar TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 120 Yazıcı (Printer) Nokta Vuruşlu Yazıcılar (Dot Matrix Printer) Bu tip yazıcılar genellikle çoklu çıktı alınması gereken yerlerde günümüzde halen kullanılmaktadır. Yazma kafası üzerindeki iğnelerin karbon bir şeride vurması ile karakter oluşumu sağlanmaktadır. Baskı kalitesi modern yazıcılara göre kötü olduğu için günümüzde belirli amaçlar dışında pek fazla kullanılmamaktadır. Yazım hızları CPS (character per second) saniyede yazdırabileceği karakter sayısı ile ölçülür. TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 121 Nokta Vuruşlu Yazıcı TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 122 Yazıcı (Printer) Mürekkep Püskürtmeli Yazıcılar (Ink Jet Printer) Yüksek kaliteli, ucuz ve hızlı baskı imkanı sunar. Kağıt üzerine mürekkep püskürtme yöntemi ile çalışır. Renkli ya da siyah beyaz baskı yapabilirler. Baskı kalitesi DPI ile belirtilir. TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 123 Mürekkep Püskürtmeli Yazıcı TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 124 Yazıcı (Printer) 3. Lazer Yazıcılar (Laser Printer) Baskı kalitesi ve baskı hızı açısından en gelişmiş yazıcılardır. Toner teknolojisi kullanarak baskı yaparlar. Renkli ya da siyah beyaz baskı yapabilirler. Baskı kalitesi DPI ile belirtilir. TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 125 Yazıcı (Printer) 4. Termal Yazıcı Özel Kağıtlara ısı etkisiyle baskı yaparlar Özellikle barkod uygulamalarında kullanılırlar. Çizici (Plotter) Özellikle mühendis, mimar, tekniker gibi yoğun çizim işleri ile uğraşanlar kullanır. TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 126 Yazıcı (Printer) Hepsi Bir Arada Yazıcılar (All in one Printers) Hem yazıcı, hem faks, hem tarayıcı, hem de fotokopi olan makinelerdir. TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 127 Lazer Yazıcılar TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 128 SUNU (PROJEKSİYON) CİHAZLARI Projeksiyon cihazı, içinde bulundurduğu lamba (ışık kaynağı) sayesinde, harici bir kaynaktan (bilgisayar, medya oynatıcı vs) aldığı video sinyalleri aracılığıyla elektronik ve optik donanımlar kullanarak ışığı filtre eder veya polarizasyonunu değiştirerek görüntü oluşturur. Projeksiyon Cihazında Görüntünün Oluşum Aşamaları - Işık kaynağından yola çıkar - Yoğunluk ayarlayıcı filtrelerden geçer - Renkler ayrıştırılır - Ayrıştırılan renkler yansıtılır - Birleştirici tüpte toplanır ve prizmada son şeklini alır - Lens yardımıyla yansıtılır. TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 129 Sunu Cihazları TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 130 SES SİSTEMLERİ Bu sistemler bilgisayar ses kartından amatör ya da profesyonel biçimde ses çıkışı almak için kullanılır. Özellikle müzik veya oyun kullanıcıları için önemli bir çevrebirimidir. TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 131 Ses Sistemleri TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 132 Ses Sistemleri TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 133 KESİNTİSİZ GÜÇ KAYNAĞI (UPS) Sürekli elektrik kesintileri hem sistemimizin hem de donanımımızın zamanla bozulmasına sebep olabilir ve kaydetmediğimiz tüm bilgilerin silinmesine sebep olur. Bu durumu önlemek için kesintisiz güç kaynağı (UPS, uninterruptible power supply) kullanmalıyız. TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 134 KAYNAKLAR Bilgisayar Donanımı, Mustafa BOSTANCI, Erciyes Üniversitesi İletişim Fakültesi PC Donanımı Herkes İçin, MehmetÇÖMLEKÇİ ve Selçuk TÜZEL, Alfa BasımYayım Dağıtım, Nisan, 2005. Modern Donanım Mimarisi, TürkayHENKOĞLU, Pusula Yayıncılık, Şubat, 2005. http://www.warepin.com/basic-computer-hardware-and-software TBTK Dersi, Ders Notları Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 135