Yrd. Doç. Dr. Saygın Abdikan

Transkript

Yrd. Doç. Dr. Saygın Abdikan
Temel Bilgi Teknolojisi Kullanımı Bilgisayar Donanımı
Yrd. Doç. Dr. Saygın Abdikan
2014-2015 Öğretim Yılı Güz Dönemi
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
Yrd. Doç. Dr. S. ABDİKAN
Geçen ders
Bilgi
 Teknoloji
 İletişim
 İletişim Sürecinin Öğeleri
 Internet (Protokoller: FTP-DNS)
 Bilişim Teknolojileri (BT)
 BT İş Dünyasına Neler Sağlar?
 BT’nin Önemi ve Bilişim Suçları
 Bilgi-Bilgisayar Güvenliği
 Bilgisayarın Tanımı, İşlemleri, Çeşitleri, Özellikleri, Kullanım
Alanları
 Bilgisayar ve Bilgi Okur-yazarlığı
 Bilgisayarın Fonksiyonları
 Bilgisayar İçerisinde Elektronik İletişim
 Bilgi Depolama – Bilgisayar İçerisinde Neler Oluyor?

TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
2
 Bilişim;
 İnsan
 Donanım
 Yazılım
 Yönetim
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
3
Bilgisayarın Fonksiyonları
Bir bilgisayarın temel fonksiyonlarını yerine getirmede kullanılan temel
birimleri:
işlem birimi: Bu birimde bütün işlemler denetlenir. Aritmetik
işlemler, bellek yönetimi bu birim tarafından yerine getirilir.
Ana
Aritmetik/Mantık
birimi: Toplama, çıkarma gibi aritmetik işlemler ve
mantık işlemlerinin yapılmasını sağlar.
Ana
Bellek: Verilerin, komutların ve ara sonuçların saklandığı alan.
Kontrol
birimi: Diğer bileşenleri uyumlu hale getirir.
Giriş/Çıkış
birimi: Veri girişini ve işlenen bilgilerin kullanıcıya
gösterilmesini sağlayan işlemleri yönetir.
Bit ve Bayt (Byte)’lar
Sekiz bitlik seriler halinde saklanan bilgisayar verisi
parçalarına bayt denir.







1 BYTE = 8 Bit
1 Bit 0 ya da 1'den (kapalı devre=0, açık devre=1) oluşur.
1 BYTE 1 karakterdir.
1024 BYTE = 1 KiloByte'dır. (KiloByte = KB)
1024 KB = 1 MegaByte'dır. (MegaByte = MB)
1024 MB = 1 GigaByte (GigaByte = GB)
1024 GB = 1 TeraByte (TeraByte = TB
İÇERİK

Bilgisayarın Bileşenleri

Bilgisayar Donanımı


Temel Birimler
Çevre Birimleri



Giriş Birimleri
Çıkış Birimleri
Bilgisayar Yazılımı


İşletim Sistemleri
Uygulama Yazılımları
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
6
Bilgisayarın Bileşenleri
7
Bilgisayar Donanımı – Yazılımı
Temel Birimler ve Çevre Birimleri
(Kaynak: www.warepin.com)
8
Bilgisayar Donanımı


Giriş
Donanım - Temel Birimler












Kasa
Anakart (Mainboard)
İşlemci/MİB (CPU-Central Process Unit)
Bellek (Ram)
Sabit Disk (HDD)
Ekran Kartı
Ses Kartı
CD/DVD Rom Sürücü
Klavye/Mouse
Monitör
Disket Sürücü/Kart Okuyucu
Donanım - Çevre Birimleri





Yazıcı (Printer)
Çizici (Plotter)
Tarayıcı (Scanner)
Kamera (Web-Cam)
Hoparlör (Speaker)
9
Bilgisayar Donanımı - Giriş


Bir bilgisayar sistemi birçok parçanın birleşmesiyle
oluşmaktadır.
Temel ve isteğe bağlı olarak sisteme dahil edilen
parçalardan oluşan bu sistem, işletim sistemi başta
olmak üzere amaçlar ve istekler doğrultusunda
yüklenen yazılımlarla gerçek işlevlerini kazanırlar.
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
10
KASA





PC içerisinde bulunan parçaları dış etkenlere karşı
muhafaza eder ve bu parçalara elektrik dağılımını
gerçekleştirir.
Bilgisayarı oluşturan parçaların ömrünü uzatan ve
sistemin sağlıklı çalışmasını sağlayan soğutma
sistemini içerir.
Bilgisayara yeni parçaların eklenebilmesini sağlar.
PC kasasının bileşenlerinden biri de güç
kaynağıdır. PC`ye ve anakarta elektrik akımı ile
güç sağlar, disk, disket ve CD-ROM/DVD-ROM
sürücülerini çalıştırır.
Tipik PC ler 200-250 watt civarında bir güç
kaynağına ihtiyaç duyarlar. Fakat güncel işlemcileri
sağlıklı çalıştırabilmek için 750 watt’a varan güç
kaynakları kullanılmaktadır.
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
11
Kasa Çeşitleri
Kasa Çeşitleri
Yatay Kasa
Dikey Kasa
Özel Kasa
12
Kasa Çeşitleri

Dik kasalar büyüklüklerine göre 3’ e ayrılır.

Mini Tower (Küçük)

Midi Tower (Orta)

Full Tower (Büyük)
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
13
Kasa Seçimi

Kasa seçiminde önemli bazı noktalar vardır.
Bunlar;





Kasanın ergonomik oluşu
Kullanılan malzemenin kalitesi
Üzerindeki güç kaynağı
Bağlantı girişleri
Dış görünüşüdür
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
14
Kasa Ergonomisi



Bilgisayar kasasının ergonomik olması demek kullanımı,
kurulumu ve taşınması sırasında kullanıcıya engel teşkil
etmeyecek şekilde tasarlanmış olması demektir.
Ergonomik bir kasa öncelikle mümkün olduğunca hafif olmalıdır,
elbette bu hafiflik malzemeden kaçılması anlamında olmamalıdır.
Hafiflik dışında kasanın taşınma sırasında kolay kavranabilir
olması da önemli sayılabilir bir özelliktir.
Bunun dışında kasa içerisinde montaj aşamasını kolaylaştıracak
etmenlerin olması da oldukça önemlidir. Örneğin vida soketlerinin
her türlü anakart montajına izin verecek şekilde açılmış olması,
disk ve okuyucu yuvalarının yeterli sayıda ve kullanışlı olması, ön
kapakların optik okuyucunun kızağını engellemeyecek şekilde
tasarlanmış olması gibi ufak ayrıntılar her montajcının özellikle
aradığı niteliklerdir.
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
15
Kasa Ergonomisi
Bir diğer özellik de ön panelde bulunan bağlantı birimleridir,
özellikle son kullanıcının aradığı bir özellik olan ve kullanım
sırasında ön panelden ses, mikrofon, usb çıkışı ve firewire
çıkışı alınmasını sağlayan bağlantı birimlerin olması son
kullanıcıyı oldukça memnun eder.
 Açma kapama düğmesinin yeri ve kullanılırlığı ile reset
düğmesinin yeri çok önemlidir, özellikle reset düğmesi
çabuk ele gelen bir yerde olursa kazara bu düğmeye
basılması bilgisayarın resetlemesi demek olacaktır ki bu
istenir bir durum değildir. Kasanın ergonomisi bu
bakımlardan önemlidir ve seçim yapılırken dikkate alınması
gereken özelliklerden birisidir.

TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
16
Kasa - Kullanılan Malzeme Kalitesi
Malzeme kalitesi birçok şekilde değerlendirmeye
tutulabilir. Öncelikle ağır bir malzeme mi kullanılmış,
hafif ama çabuk kırılacak adi bir malzeme mi
kullanılmış; anakartın kasa içine oturacağı levha ne
kadar sağlam, esneyip anakartı gerdirme ihtimali var
mı ve buna benzer bir çok detay göz önünde
bulundurulmalıdır.
 Özellikle anakartın oturduğu levha çok önemlidir ve
kesinlikle esnememesi veya anakartı gerdirecek
şekilde yumuşak olmaması gereklidir.
 Hard disk ve optik okuyucu yuvalarının sağlamlığı da
önemlidir ve bu aygıtları kastırmayacak aynı
zamanda da sarsıntıda titretmeyecek bir yuva
olmalıdır.

TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
17
Kasa - Güç Kaynağı Seçimi




Güç kaynağı kasa için en önemli parçadır.
Güç kaynağı seçiminde dikkat edilecek nokta
kullandığımız donanımı karşılayacak bir güce sahip
olup olmadığıdır. Günümüzde kullanılan standart
sistemler en az 350-400 W’ lık bir güç gereksinimine
ihtiyaç duyarlar ama bir çok bilgisayar satıcısı bunu
önemsemez ve 230-250 W’ lık sistemler satar.
İlk başlarda sorun görünmez ama zamanla hatalar
kendini göstermeye, parçalar teker teker zarar
görmeye başlar. Bunu engellemek için kaliteli ve
kapasiteye uygun güç kaynağı kullanmak önemlidir.
Kapasite ölçümü için internette bir çok kaynak
mevcuttur, her parçanın ne kadar güç çektiği
öğrenilirse sistem için en az ne kadar bir güç
gerektiği hesaplanabilir.
Unutmayın donanımsal PC arızalarının %50’ den
fazlası güç kaynaklarından gelir
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
18
Kasa - Bağlantı Girişleri


Kasanın ön panelinde bulunan bağlantı girişleri ve
bunların yerlerinin ne kadar düzgün olduğu son
kullanıcıyı ilgilendiren bir özelliktir.
Kasanın arka tarafındaki ses ve USB girişlerine
uzanamayan bir kullanıcı için bunları ön panelden
kullanabilmek çok büyük bir avantajdır.
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
19
Kasa - Ön panel
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
20
Kasa - Arka Panel
1. Klavye, fare cikislari
2. 2 x USB portu
3. Paralel port (tarayıcı,
yazıcı)
4. Serial port
5. Monitör Çıkışı
6. LAN girisi
7. 2 x USB
8. Optik cikislar (ses icin)
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
21
Kasa - Güncel bir anakart çıkışları
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
22
Kasa - İyi bir seçim…
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
23
İlginç Bilgisayar Kasaları
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
24
İlginç Bilgisayar Kasaları
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
25
İlginç Bilgisayar Kasaları
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
26
İlginç Bilgisayar Kasaları
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
27
Kasa İçi Bİleşenler
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
28
ANAKART






Bilgisayar için gerekli tüm cihazları ve çevre ünitelerinin veri akışını
sağlayan cihazdır.
Cihazlar anakart üzerinde yer alabileceği gibi (MİB,RAM,ROM…),
kablolar yardımıyla da anakarta bağlanabilir (Klavye, Mouse,
Depolama Üniteleri…)
Anakartın tek işlevi üzerinde bulunan veri yolları sayesinde
cihazların birbirleri ile haberleşmesini ve MİB’ne veri akışını
sağlamaktır.
Üzerinde bulunan veri yollarının hızlarına bağlı olarak anakartlar
da çeşitlilik gösterir.
Farklı işlemci gruplarını destekleyen farklı anakartlar
bulunmaktadır.
Anakartlar belirli durumlarda üzerlerinde Ethernet Bağlantısı, Ses
ve Ekran kartlarını da barındırırlar.
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
29
Anakart

Üzerlerinde
bulunan
genişletme
yuvaları
kullanılarak
bilgisayara
diğer cihazların ve kartların
bağlanması sağlanabilir.
 Bu veri yolları (AGP, PCIExpress,
PCI)
olarak
adlandırılırlar.
 Ekran kartları, ses kartları,
ethernet kartları, TV kartları
bu
yuvalar
sayesinde
bilgisayar sistemine dahil
olurlar.
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
30
Anakart Çeşitleri


Hızlı gelişen teknoloji anakartlar üzerine sürekli yeni bileşenler
eklemektedir. Bu yüzden anakart standartları da değişmektedir
(Örneğin PC’de veriyolu geliştirildiğinde ATX standardı
yenilenmiştir). Bu yüzden yukarıda belirtilen dört temel standardın
alt versiyonları da mevcuttur.
Günümüzde en çok ATX ve MicroATX formları kullanılmaktadır.
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
31
Anakart Çeşitleri
XT Anakart – eXtended Tecknology
AT Anakart
BTX anakart- Balanced
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
ATX anakart
32
Anakart Bileşenleri
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
33
Anakart Bileşenleri


Yonga seti; Anakart üzerinde yer alan bir dizi işlem
denetçileridir. Bu denetçiler anakartın üzerindeki bilgi
akış trafiğini denetler. Bilgisayarın kalitesi, özellikleri
ve hızı üzerinde en önemli etkiye sahip birkaç
bileşenden biridir.
Bir yonga seti “North Bridge” (kuzey köprüsü) ve
“South Bridge” (güney köprüsü) denen iki yongadan
oluşur. Esasen bir anakart üzerinde birden fazla yonga
mevcuttur ancak kuzey ve güney köprüleri yönetici
yongalardır.
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
34
Anakart Bileşenleri



Tipik bir kuzey köprüsü yongası temel olarak işlemciden,
bellekten, AGP veya PCI ekspres veri yollarından sorumludur;
bunların kontrolünü yapar ve bunlar arasındaki veri aktarımını
sağlar.
Ancak kuzey köprüsü ve güney köprüsü özellikleri üreticiye ve
yonga setine göre farklılık gösterebilir ve bu genellemenin dışına
çıkabilir.
Kuzey köprüsü yongası fonksiyonlarından dolayı işlemciye, bellek
ve AGP slotlarına yakın olmalıdır. Çünkü sinyalin geçtiği fiziksel
yollar ne kadar kısa olursa sinyal o kadar temiz ve hatasız olur.
Bu yüzden de anakartın üst kısmına yerleştirilir. Zaten adındaki
“kuzey” kelimesi de buradan gelmektedir.
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
35
Anakart Bileşenleri

Güney köprüsü yongası ise giriş-çıkış birimlerinden,
güç yönetiminden, PCI veriyolundan, USB ve anakarta
entegre özelliklerden (ses ve ethernet gibi)
sorumludur. Adındaki “south” kelimesinin de yine
anakarttaki pozisyonundan geldiği tahmin edilebilir.
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
36
Anakart - Kuzey ve Güney Köprüleri
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
37
Anakart - Yonga Setleri
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
38
Anakart - Veri Yolları
Veri Yolları; Anakart üzerindeki bileşenlerin
birbiriyle veri alışverişini sağlayan yollardır.
 Dışarıdan bağlanan donanımlarda ise veri
yolları uçlarında bulunan slotlar sayesinde bilgi
alışverişi sağlamaktadır.

TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
39
Anakart - ISA Slotu

ISA (Industry Standard Architecture); ISA, eski bir slottur ve 816 bit veriyoluna sahiptir. Bant genişliği çok düşük olduğundan
günümüz anakartlarında kullanılmamaktadır. 1984 yılında
geliştirilmiş bir bus veriyoludur. Bir standardı tanımlar. Adres yolu
24 bittir. Hızı 8.33 Mhz (mega hertz)’dir. Tak ve çalıştır özelliği
yoktur.
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
40
Anakart - PCI Slotu



PCI (Peripheral Component Interconnect- Çevre Birimleri
Bağlantı Kartı); Bu veriyolu 64 bitlik olup 1993 yılında geliştirilmiştir.
Uyumluluk problemleri nedeniyle uygulamada 32 bit olarak
kullanılmaktadır. 33 veya 66 MHz saat hızlarında çalışır. 32 bit 33
MHz hızında çalışan PCI veriyolunun kapasitesi 133MB/sn’dir.
PCI slotları beyaz renkli olup modem, ses kartı, ağ kartı, TV kartı gibi
donanım kartlarının takılması sebebiyle diğer slotlara oranla sayısı
daha fazladır. Onboard (tümleşik) teknolojisinin geliştirilmesiyle PCI
slotlarına bağlanacak donanım kartları sayısı azalmıştır.
PCI veriyolu tak-çalıştır desteklidir.
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
41
Anakart - AGP Slotu


AGP (Accelerated Graphics Port- Hızlandırılmış Grafik Portu);
AGP kanalı 32 bit genişliğindedir ve 66 MHz hızında çalışır. Yani
toplam bant genişliği 266 MB/sn.dir. 533 MHz veriyolu hızına
çıkabilen ayrıca özel bir sinyalleşme metoduyla aynı saat hızında 2,
4 ve 8 katı daha hızlı veri akışının sağlanabildiği 2xAGP, 4xAGP ve
8xAGP modları vardır. 2xAGP'de veri akış hızı 533 MB/sn.
olmaktadır.
AGP veriyolunu sadece ekran kartları kullanmaktadır. Bu nedenle
veriyolunun tüm bant genişliği ekran kartları için çalışmış
olmaktadır. Tüm bant genişliği sadece ekran kartı için
kullanıldığından, bu yolu kullanan ekran kartlarının performansı PCI
veriyolunu kullanan ekran kartlarına nazaran oldukça yüksek
olmaktadır.
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
42
Anakart - PCI-X ve PCI Express Slotu


PCI-X(Peripheral
Component
Interconnect
ExtendedGenişletilmiş Çevre Birimleri Bağlantı Kartı); PCI-X, server
platformlarında uzun süredir kullanılan bir veriyoludur. PCI-X
standardının amacı PCI slotlarından daha fazla bant genişliği
sağlayıp “Gigabit Ethernet” gibi server platformlarında iletişim
kartlarına gerekli bant genişliğini sağlamaktır. PCI Express ile
karıştırılmamalıdır. Bu iki teknoloji birbiriyle kesinlikle uyumlu
değildir.
PCI Express; PCI-e, güç tüketimini özellikle AGP limitlerini
genişleten, sistem belleğini daha ekonomik kullanarak ekran kartı
ve diğer donanım maliyetlerini kısma imkânı veren bir veri yoludur.
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
43
Anakart - Slotların Genel Görünümü
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
44
Anakart - Veri Yolları Hız Grafiği
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
45
Anakart - İşlemci Soketi
İşlemci Soketi; Anakart üzerinde işlemciyi takmak için
bir soket veya slot bulunur. Soket, yassı dikdörtgen
şeklindeki işlemciler için iki düzlem üzerine (enine ve
boyuna) uzanan iğnelerin oturduğu yuvaya verilen
addır.
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
46
Anakart - İşlemci Soketi
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
47
Anakart - İşlemci Soketi
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
48
Anakart - İşlemci Soketi
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
49
Anakart - Bellek Yuvaları

Bellek yuvaları: Sistem belleklerinin takıldığı
yerlerdir. Ram çeşidine göre yuva değişiklik
gösterir (EDO/SD/RD/DDR).
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
50
Anakart - Portlar ve Konnektörler



Portlar ve konnektörler, anakart ile dış birimlerin iletişim
kurmasına olanak sağlayan bağlantı noktalarıdır.
Portların bir kısmı kasanın içindedir ve bu portlara harddisk gibi
kasa içine monte edilen birimler bağlanır.
Bazı portlarda kasa yüzeyinde anakarta monteli şekilde bulunur.
Bu portlara kasa dışından ulaşılır ve mikrofon gibi kasa dışında
bulunması gereken cihazlar bağlanır.
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
51
Anakart - PS/2 Portu

PS/2 portu: Yeşil ve mor renklerde ayrı iki PS/2 portu olan
anakartlar’da vardır. Bunlardan yeşiline fare, mor olanına ise
klavye takılır. Buradaki porta ise klavye ve fareden her ikisi de
takılabilir. Tek olmasının sebebi günümüzde USB klavye ve
farelerin daha çok kullanılmasıdır. Eski tip anakartlara klavye ve
fare bağlamak için DIN bağlantı kullanılmaktadır.
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
52
Anakart - USB Bağlantıları
USB 3.0 ve USB 2.0 Port: Her anakart üreticisi farklı
sayıda USB (Universal Serial Bus) port kullanabilir. Bu
anakarta ( Resim 1.9 ) 6 adet USB 3.0 portu ve 2 adet
USB 2.0 portu bulunmaktadır. Bunlar, USB cihazların
bilgisayara bağlanmasını sağlar.
 USB portlara neredeyse her tür harici cihaz bağlanabilir.
Özelliği, seri ve paralel portlara göre çok daha hızlı
olması ve USB aygıtlar üzerindeki yeni USB portları
aracılığı ile uç uca çok sayıda cihazın zincirleme
bağlanabilmesidir.

TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
53
Anakart - USB Bağlantıları

USB 3.0’lar 4.8 Gbps'e (Gigabits per second) kadar veri
aktarabiliyor. Bu, yaklaşık saniyede 600 MB yapıyor.
Ama bunlar teorik rakamlar. USB 3.0'ın 300 MB/s
hızında kalacağı tahmin ediliyor. Tıpkı USB 2.0'ın 60
MB/s veri iletmesi gerekirken 31-32 MB/s'de tıkanması
gibi. Kısacası USB 3.0, USB 2.0'dan 10 kat daha hızlıdır.
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
54
Anakart - e-Sata Portu



e-SATA port: e-SATA, harici SATA anlamındadır.
Serial Advanced Technology Attachment
External SATA demektir. e-SATA arabiriminin çıkış amacı,
bilgisayar dışına koyduğumuz haricî diskler için sağlıklı ve hızlı bir
bağlantı kurmaktır.
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
55
Anakart - LAN Portu


LAN (RJ-45) portu: 8 adet metal bağlantı noktası bulunan
konnektördür.
Bilgisayarlar arası iletişimde ve bilgisayarların yerel ağa
bağlanmasında kullanılan ve ethernet olarak isimlendirilen
bağlantı kablolarının ucunda yer alır. Yerel ağa ve internete
bağlanmak için kullanılır.
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
56
Anakart - Ses Girişleri




Ses giriş ve çıkışı: Kulaklık ve 5+1, 7+1 gibi ses sistemleri
takmak için kullanılır.
Ses Girişi: Açık mavi renkte olan bu porta teyp, CD, DVD çalar
ya da diğer ses kaynakları bağlanabilir.
Ses Çıkışı: Açık yeşil renkte olan bu porta kulaklık, hoparlör
takılabilir.
Mikrofon Girişi: Pembe renkte olan bu porta mikrofon takılabilir.
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
57
Anakart - Paralel Port


Paralel Port(LPT-LinePrinTer): .25-pin’li port konnektörlere
yazıcı, scanner ve diğer aygıtlar takılabilir.
Ayrıca bu porta bazı yazılımların kilitleri de takılmaktadır.
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
58
Anakart - Seri Port

Seri Port (COM-Communication (İletişim Kapısı)): Seri port,
kişisel bilgisayarlarda kullanılan ilk genel amaçlı porttur. Bu 9pin’li veya 25-pin ‘li COM porta seri aygıtlar bağlanabilir. Sadece
son yıllarda daha hızlı ve kullanımı kolay olan USB’nin
baskınlığından dolayı seri portu daha az kullanılır kılmıştır.
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
59
Anakart - USB (Universal Serial Bus,
Evrensel Seri Veri Yolu)

Universal Serial Bus (USB) Evrensel seri yolu,
bilgisayar ve telekominikasyon endüstrisinde
geliştirilmiş, iletişim standartlarında yeni bir
bağlantı şeklidir.
 Amacı, geleneksel seri ve paralel portların
yerini almak ve işi evrenselleştirmektir. Bir çok
PC ve Mac bilgisayarlar, artık USB’ siz
üretilmemektedir.
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
60
Anakart - USB

USB ilkel çevre bağlantı teknolojisini geliştirmek için
icat edilmiştir. Avantajları şunlardır:






Bilgisayarı kapatmanız gerekmez
Kasayı açmanız gerekmez
Kart takma yok
Çakışma yok
Kilitlenme yok
Sürücü yüklemeye gerek kalmaz (bazılarında bir seferlik
yükleme yapılır).
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
61
Anakart - Kablosuz Bağlantı
(Wireless)
Wireless, sistemde, internet bağlantısında,
ağda kablolar kullanmadan haberleşen
klavyeler, mouselar, modemler yazıcılar gibi
bilgisayar donanımlarını tanımlamak için
kullanılır.
 Wireless sisteminde iletişim kurmak için kablo
yerine yüksek frekanslı radyo dalgaları
kullanılır.

TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
62
Anakart - Bluetooth



Bluetooth kablo bağlantısını ortadan
kaldıran kısa mesafe Radyo Frekansı
(RF) teknolojisinin adıdır.
Bluetooth bilgisayar, çevre birimleri ve
diğer cihazların birbirleri ile kablo
bağlantısı olmadan, görüş doğrultusu
dışında bile olsalar haberleşmelerine
olanak sağlar.
Bluetooth standardı 10 metre uzaklığa
kadar ses ve veri haberleşmesinin
sağlanmasını öngörmektir. Ancak bu
uzaklık
100
metreye
de
çıkabilmektedir.
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
63
Anakart - VGA Portu

VGA Portu (Video Graphics Array- Video Grafik
Dizisi) : 15-pin’li VGA portuna monitör bağlanır.
Anakartlarda onboard olarak ifade edilen görüntü
kartının anakart üstünde bulunması durumunda bu
port anakart üzerinde arka panelde bulunur.
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
64
Anakart - DVI Portu

DVI Portu (Digital Visual Interface-Sayısal görüntü
Arayüzü) : Onboard (kart üstü) anakartlarda HDMI
görüntü High (Definition Multimedia Interface-Yüksek
çözünürlüklü çokluortam arayüzü) veren ekran kartları
bağlanmış ise arka panelde DVI portu bulunur.
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
65
Anakart - Bios ve Pili


BIOS ve BIOS pili (Basic Input-Output System): BIOS’da
anakartta sistem açılışında gerekli olan bilgiler ve sistemin neleri
desteklediği ile ilgili bilgiler mevcuttur.
BIOS Pili ise anakart üzerinde elektrik akımı olmadığı durumlarda
bazı önemli bilgilerin tutulması amacıyla kullanılan çok küçük bir
güce sahip pildir.
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
66
BIOS-Temel Giriş Çıkıç Sistemi
Bilgisayar açıldığı anda işlemciye tüm
diğer donanımları sırasıyla tanıtır.
 Donanım ve işletim sistemi arasındaki
ilişkileri düzenler.
 Donanımların temel iletişim protokollerini
belirler.

TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
67
Anakart - Panel Bağlantıları


Bütün anakartlarda ön panel fonksiyonları için gereken bağlantılar
kartın sağ alt bölümüne yerleştirilmiştir.
Anakartın kullanım kılavuzundan hangi pin’e ne bağlanılacağı
öğrenilebilir.
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
68
Anakart bileşenleri







Mikroişlemcilerin (CPU) takıldığı soket/slot
Belleklerin takıldığı slotlar
Anakartın üzerindeki bilgi akış trafiğini yonga seti
Firmware veya BIOS içeren kalıcı bellek yongaları –
Flash ROM
Saat üreteci- çeşitli bileşenleri eş frekanslı hale getirir
Genişleme kartları için soketler
Güç konnektör ve devreler; güç kaynağından alınan
enerji dağıtır (CPU, ana bellek, yonga seti .. )
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
69
İŞLEMCİ (MİB/CPU)


İşlemci- CPU (Central Processing Unit-Merkezi İşlem BirimiMİB), bilgisayarın beyni olarak tanımlanır. Bu tanımlama,
işlemcinin önemini belirtmek için söylenir.
İşlemci, bilgisayarın birimlerinin çalışmasını ve bu birimler
arasındaki veri (data) akışını kontrol eden, veri işleme (verileri
değerlendirip yeni veriler üretme) görevlerini yerine getiren
donanım
birimidir.
Bugün
piyasada
çeşitli
işlemciler
bulunmaktadır.
İlk işlemci
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
70
İşlemciler



İşlemci işlemleri ikilik sayı sistemini kullanarak yani 0 ve 1
sayılarını kullanarak yapar.
Komut, işlem, veri, vb. kavramların ikili sayı sistemi ile ifadesine
Makine dili (makine kodu) denir. Mesela “A” harfi ikilik sistemde
“01000001” ile ifade edilebildiği gibi mavi gibi bir renk de ikilik
tabandaki sayı gruplarıyla ifade edilir.
Aynı şekilde bir ses veya görüntü kaydı da yine buna benzer ikilik
sayı grupları ile ifade edilirler. Her “0” veya “1”in bilgisayarda
kapladıkları alana bit adı verilir.
Makine dili
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
71
İşlemcilerin Yapısı



Çekirdek (Core); Komut çalıştırma işlemlerini yapan bölümdür.
Çalıştırma birimi (execution unit) olarak da bilinir. Bu ünite
komutları çalıştırır ve pipeline (iş hattı) denen yollarla beslenip
tamsayıları kullanarak okuma, değiştirme ve komut çalıştırma
işlemlerini yapar.
Kontrol Birimi; İşlemciye gönderilen komutların çözülüp
(komutun ne anlama geldiğinin tanımlanması) işletilmesini sağlar.
İşlemci içindeki birimlerin ve dışındaki birimlerin eş zamanlı olarak
çalışmasını sağlayan kontrol sinyalleri bu birim tarafından üretilir.
Ön Bellek (Cache); Sistem belleğinden gelen veriler, çoğunlukla
CPU’nun hızına yetişemez. Bu problemi çözmek için CPU içinde
yüksek hızlı hafızalar bulunur, buna ön bellek denir. Ön bellek
çalışmakta olan programa ait komutların, verilerin geçici olarak
saklandığı yüksek hızlı hafızalardır.
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
72
İşlemci Hızı
Bir işlemcideki bütün elemanlar saat
vuruşlarıyla çalışır.
 Saat hızı bir işlemcinin saniyede ne kadar
çevrim yapabileceğini belirler. Saat hızı 200
MHz olan bir işlemci kendi içinde saniyede 200
çevrim yapabilir.
 Her çevrimde işlemcinin ne kadar işlem
yapabileceği işlemcinin yapısına göre değişir.

TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
73
İşlemci Hızı




1 Hertz (Hz) = Saniyede 1 çevrim
1 Megahertz (MHz) = Saniyede 1.000.000 çevrim
1 Gigahertz (GHz) = Saniyede 1.000.000.000 çevrim
İşlemcilerde hız, işlemcinin birim zamanda yapabildiği işlem
sayısı olarak tanımlanmaktadır. Bir saniyede yapılan milyon adet
işlem MHz (Megahertz) olarak tanımlanır ve temel hız ölçüsüdür
ancak günümüz işlemcileri saniyede milyar işlem yapmaya
başlamış ve hızı Ghz (Gigahertz) seviyesine yükselmiştir.
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
74
İşlemci Soğutması



Elektronik devre elemanları çalışırken ısınır. İşlemciler gibi yoğun
işlem yapan elektronik devre elemanlarının ise ısınmaları daha
yüksek düzeydedir. Belli değerden sonra yüksek ısı işlemciye zarar
vermektedir. Bu nedenle işlemcilere soğutma düzeneği takılmalıdır.
Soğutma işlemi iki aşamadan oluşur. Birincisi, işlemcinin üzerindeki
ısıyı emerek işlemcinin ısısını azaltmaktır. İkincisi ise emilen ısıyı
dağıtarak işlemciden uzaklaştırmaktır. İşlemcilerin çok ısınmaları
durumunda otomatik olarak kapanma özellikleri olmalarına rağmen
bu teknoloji, her zaman işe yaramayabilir ve işlemci yanabilir. Bu
nedenle işi sağlama alıp işlemcinin ısısını dengede tutmak gereklidir.
İşlemciye uygun olmayan soğutucu düzeneğinin seçilmesi veya
soğutucu düzeneğinin yanlış takılması kimi zaman ufak ısı artışlarına
neden olurken kimi zaman da sistem çökmelerine, kilitlenmelere
hatta işlemci yanmalarına neden olabilmektedir.
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
75
İşlemci Soğutması
Farklı markalarda termal macunlar
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
76
İşlemci Soğutması
Hava soğutmalı sistem
Su soğutmalı sistem
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
77
BELLEK





Bilgisayarda verilerin saklandığı veya depolandığı birimlere bellek
(Ram; Random Acces Memory) adı verilir.
Bellek birimleri ana bellek ve yan bellek olmak üzere iki gruba
ayrılır. CPU, verileri işlemek için ana belleği kullanır.
Ana bellek, bilgisayar verilerinin işlendiği ve bilgisayar
kapandığında üzerindeki verilerin silindiği bellek türüdür.
RAM, bilgisayarda anlık olarak işlemekte olan bilgileri tutan
geçici hafızadır. Buradaki bilgiler bilgisayarın çalışma durumuna
göre sürekli yenilenirler ve RAM deki bilgiler durağan değildir. RAM
deki bilgiler herhangi bir sebeple bilgisayarın kapanması veya
enerjinin kesilmesi durumunda silinirler.
İki tür bellek vardır; RAM, ROM
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
78
ROM Bellek

ROM (Read Only Memory, Sadece Okunabilir Bellek)



ROM bellek, içeriği kullanıcı tarafından değiştirilemeyen ve
yalnızca okunabilen bellektir. Bu bellekteki bilgiler bilgisayarın
üretimi sırasında kaydedilir.
ROM bellekte bilgisayarın açılışında çalışan programlar
bulunur.
Bu programa BIOS adı verilmektedir. BIOS bilgisayar
parçaları ile iletişim sistemi arasındaki köprü görevini üstlenen
programdır.
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
79
RAM Bellek

RAM (Random Acess Memory, Rasgele Erişim
Belleği)




Sistem belleği (RAM) bilgisayarın kullanmakta olduğu,
çalışır durumdaki programları tuttuğu alandır.
Çalıştırılmakta olan program eğer belleği doldurursa
sabit diskteki boş alanlar da kullanılmaya başlanır. Sabit
disk daha yavaş çalıştığından dolayı da sistem
yavaşlamaya başlar.
Sistem’de ne kadar çok RAM varsa sistem daha rahat
çalışır.
Anakart türlerine göre değişik RAM türleri kullanılır.
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
80
RAM Bellek Çeşitleri


EDO RAM; Anakart ya da video kartında ana hafıza olarak
kullanılan EDO RAM ile CPU-hafıza bant genişliği saniyede 100
MB’dan 200 MB’a çıkarılmıştır.
EDO RAM’ler Pentium işlemcili anakartlarda kullanılmıştır.
Pentium II’ler ile EDO RAM’ler yerini SDRAM’lere bırakmıştır.
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
81
Bellek - SD/Ram


SDRAM (Senkronize Dinamik RAM); İşlemcilerin hızlanması ile
birlikte bu işlemcilerin maksimum seviyede işlem görebilmeleri
için yüksek hızlı RAM’lere ihtiyaç duyulmuştur. SDRAM’le birlikte
işlemci ve RAM birbirine aynı saat hızında kilitlenirler.
Günümüzde kullanılmakta olan 66 MHz., 100 MHz, ve 133 MHz.
SDRAM’ler vardır.
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
82
Bellek - RD/Ram Direct Rambus


RDRAM; Kısaca RIMM olarak adlandırılan bu RAM, 100 MHz
sınırını aşarak 400 MHz’e kadar hızlı bir performans sağlamaktadır
Bir Rambus, SDRAM’den çok daha yüksek bir performans sunar.
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
83
Bellek - DDR/Ram



DDR SDRAM (Double Data Rate SDRAM): DDR SDRAM
teknolojisi günümüzde en yaygın kullanılan bir bellek teknolojisidir.
Teorik olarak DDR SDRAM bellekler SDRAM belleğin sunduğu
bant genişliğinin iki katini sunmaktadır.
Adından da anlaşılacağı üzere yine senkronize yani sistem veri
yolu hızı ile ayni hızda çalışmaktadır.
DDR, DDR2, DDR3 vb. gibi çeşitleri mevcuttur.
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
84
SABİT DİSK (HDD)
Sabit disk, kısaca HDD ya da harddisk olarak da ifade
edilir. Bilgisayar ortamlarında veri saklama ihtiyacını
karşılayan donanımdır.
 Sabit
diskler bilgisayarınızı açtığınızda işletim
sistemini ve diğer yazılımları sistem belleğine yükler ve
kalıcı
olarak
saklamaya
karar
verdiğiniz
bilgileri bilgisayar kapalı bile olsa korumaya devam
eder.
 Harddiskler saklanması gereken verileri disk üzerinde
manyetik değişim gerçekleştirerek yazarlar.

TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
85
Sabit Disk Yapısı
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
86
Sabit Disk Performansı




Motor Hızı (rpm): Devir/dakika cinsinden hızı anlamına gelir. IDE
disklerde 5400 ve 7200 devirler daha yaygındır. 7200 rpm
disklerin motor hızı sayesinde 5400 devir disklerden %20 daha
hızlıdır.
Erişim Süresi (ms): Ne kadar düşük olursa o kadar iyi
performans sunar.
Tampon Bellek Kapasitesi (KB): Hızlı tampon bellek kapasitesi
ne kadar yüksekse o kadar iyidir.
Dahili Transfer Hızı (Mbit/sn): Genel kriterlere göre, bir diskin
Ultra ATA/66 standardına ayak uydurabilmesi için dahili transfer
hızının 200 Mb/sn'nin üstünde olması gerekir. Bu değer ne kadar
yüksekse disk o kadar hızlı demektir.
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
87
Sabit Disk Çeşitleri




IDE; 1989 yılında Western Digital firması tarafından geliştirlen ,
sabit disk ve ana kart arasındaki iletişimi ayarlayan standart.
S-ATA; 2000 yılında değişik bilgisayar firmaların işbirliği ile
kararlaştırılan yeni ve daha hızlı standart. Ultra ATA'ya seçenek
olarak çıkmıştır. 2005 itibari ile yeni bilgisayarlarda yaygın olarak
kullanılmaktadır.
SCSI; 1986'da yürürlüğe geçen, özellikle sunucu bilgisayarlarda
kullanılan, çok hızlı ama çok pahalı olan SCSI sabit disklerin
bağlanma standardıdır.
Solid State Drive (SSD);Bu tür, tamamen flaş bellekten
oluşturulmuştur. Normal sabit diskler, 2 milisaniye içinde 350 G'ye
dayanabilirken, SSD'ler 0,5 Milisaniye içinde 1500 G'ye
dayanabilir. İçinde hareketli parça yoktur. Bu da, enerji tüketimini
olumlu yönde etkiler. Normal 2,5 inçlik dizüstü sabit diskleri
2 Watt harcarken, SSD'ler 0,5 Watt harcamaktadır.
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
88
Sabit Disk Çeşitleri
Sata HDD
SCSI HDD
SSD HDD
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
89
EKRAN KARTI



Ekran kartı, Bilgisayarın görüntü vermesini sağlayan birimidir.
Ekran kartları bilgisayarın CPU’sunda işlenen verileri mönitöre
anlaşılır bir şekilde iletme amacıyla kullanılan kartlardır. Yani ekran
kartı bilgisayarın CPU’su ile mönitörü arasında iletişim kuran
cihazdır.
Ekran kartları harici ISA, VLB, PCI, AGP veya PCIExpress veriyollarını kullanır.
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
90
Ekran Kartının Özellikleri



Video Çip : Ekranın yansıtması gereken görüntüleri oluşturan
sinyaller bu çip sayesinde üretilir.
RAM : Ekrana gönderilen görüntü bilgilerinin depo edildiği,
saklandığı yerdir. Bilgisayarlardaki bu bölümün hızlı çalışması
görüntü kalitesi adına önemlidir.
RAMDAC : Dijital sinyalleri analog sinyallere çeviren çiptir.
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
91
Ekran Kartı Modelleri

«
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
92
Ekran Kartı Modelleri
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
93
Ekran Kartı Modelleri
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
94
Ekran Kartı Modelleri
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
95
SES KARTI



Ses kartı, bilgisayarda analog ve digital ses işlevlerini
yerine getiren elektronik birimidir.
Dâhilî olarak PCI veya PCI-Express kart yuvalarına
takılan
kart
türleri
olduğu
gibi,
haricî
olarak
USB
bağlantı
noktasına
bağlanan, pcmcia yuvalarına takılan ve profosyonel
alanlarda kullanılmak üzere bağlanabilen versiyonları
mevcuttur.
Eski ses kartları ISA (Industry Standard Architecture
veri yolu standardı) yuvalarına takılabilirken, anakart
üzerinde bütünleşik sunulan ses yongaları da
mevcuttur.
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
96
Ses Kartı
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
97
Creative Audigy2 Ses Kartı
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
98
CD/DVD SÜRÜCÜ



CD (compact disc); Küçük, taşınabilir, yuvarlak boyutlarda,
elektronik kayıt, yedekleme, ses video saklamak ve bilgisayar
verilerini sayısal bir formatta saklayabilen, optik medyadır.
Günümüzde müzik sektöründe kasetler ve CD'ler fonografık
kayıtların (pilak vb.) yerini almıştır. Aynı şekilde bilgisayar
alanında data'ların dağıtımı disketler yerine CD'ler ile
yapılmaktadır. 650-700-720 Mb kapasiteleri vardır.
DVD (Digital Versatile Disc - Çok Amaçlı Sayısal Disk); CDROM'larda gördülen 650MB büyüklüğündeki kapasitenin aksine
DVD teknolojisi 4.7GB büyüklüğünde (ve daha fazlasına)
kapasiteye izin verir.
Blue Ray; 25 ila 50 GB arasında veri depolanabilen medyaya
Blue Ray denir Yaklaşık 1 DVD din 10 katıdır. Yeni nesil görüntü
ve ses depolama medyasıdır.
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
99
CD/DVD/Blue Ray
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
100
DİSKET (Floppy disk)
Ebat
Bilgi Kayıt Tipi
Kapasitesi
5,25 inç
Tek yönlü
180 KB
5,25 inç
Çift yönlü
360 KB
5,25 inç
Yüksek yoğunluklu
1,38 MB (HD)
3,5 inç
Tek yönlü
720 KB (DD)
3,5 inç
Çift yönlü
1,44 MB (HD)
http://tr.wikipedia.org/wiki/Disket
101
DİSKET/KART OKUYUCU
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
102
KLAVYE / MOUSE
Klavye:
Üzerindeki
tuşlar
yardımıyla
bilgisayara harf, rakam, sembol veya komut
girmemize yarayan donanımdır.
 Mouse (Fare): Bilgisayarın ekranı üzerindeki
belirli nokta veya alanları işaretleme yoluyla
bilgisayara
komut
vermemizi
sağlayan
donanım aracıdır.

TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
103
KLAVYE / MOUSE
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
104
KLAVYE / MOUSE
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
105
KLAVYE / MOUSE
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
106
KLAVYE / MOUSE
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
107
Klavyelerin Avrupadaki coğrafi dağılımları:
QWERTY
QWERTZ
AZERTY
Latin olmayan
Ulusal (Türkçe FGĞIOD, Letonca
ŪGJRMV, Litvanca ĄŽERTY,
Italyanca QWERTY/QZERTY)

TBTK Dersi, Ders Notları
http://tr.wikipedia.org/wiki/Q_klavye
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
108
Klavye Kısa Yol Tuşları
• CTRL+X (Kes)
• CTRL+C (Kopyala)
• CTRL+V (Yapıştır)
• CTRL+Z (Geri Al)
• CTRL+Y (Geri alma işleminden bir önceki işleme dönmeyi sağlar)
• CTRL+A (Tümünü seçmek için kullanılır.)
• ALT+ENTER (Seçmiş olduğunuz masaüstü ya da herhangi bir öğenin
özellikler seçeneğini açmak için kullanılır.)
• ALT+F4 (Aktif olan öğeyi kapatmak ya da açık olan bir programdan çıkmak
için kullanılır.)
• DELETE (Silme işlemi için kullanılır.)
• SHIFT+DELETE (Silinmek istenen nesneyi geri dönüşüm kutusuna
göndermeden direkt olarak silmeyi sağlar.)
• ESC (Aktif bir görevi iptal etmek için kullanılır.)
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
109
• F2 tuşu (Seçilmiş öğenin yeniden adlandırılmasını
sağlar.)
• F3 tuşu (Dosya,Klasör veya sözcük araması yapmak
için kullanılır.)
• F4 tuşu (Adres Çubuğu listelemesi yapar.)
• F5 tuşu (Etkin pencereyi tekrar çalıştırılmasını yani
yenilenmesini sağlar.)
• CTRL+ESC (Başlat menüsünü görüntülemeyi sağlar.)
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
110
MONİTÖR
Monitör
(veya
ekran)
bilgisayarın
mikroişlemcisinden gönderilen sinyalleri gözün
görebileceği şekilde görüntüye dönüştüren
cihazdır.
 CPU tarafından işlenilen bilgilerin kullanıcıya
iletildiği ortamdır; bir çıkış birimidir.
 Monitörlerin en önemli özelliklerinden birisi
ekrandaki
görüntülerin
netliği
veya
çözünürlüğüdür.

TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
111
Monitör Özellikleri
Çözünürlük (resolution), yatay ve dikey olarak ekrandaki nokta sayısıyla
ölçülür. Çözünürlük yükseldikçe ekrana daha fazla bilgi sığar, ama
ekrandaki
görüntüler
küçülür.
Multisync
monitörler,
değişik
çözünürlüklerde çalışabilirler (640x480, 800x600, 1024x768, 1280x1024
gibi). Böylece ekrandaki görüntüleri amaca göre genişletip daraltabiliriz.
 Büyüklük : Monitör büyüklüğü, ekranın köşegen uzunluğuyla ölçülür.
Standart monitörler 14” veya 15” (inç) büyüklüğündedir. 1024x768’den
daha yüksek çözünürlüklerde rahat çalışabilmek için 17” veya daha büyük
bir monitör seçilmelidir.
 Nokta aralığı : Görüntü netliği, ekran yüzeyindeki noktaların arasındaki
uzaklığa bağlıdır. Nokta aralığı ne kadar küçükse görüntü o kadar net olur.
Eski monitörlerde bu 0.39 mm iken şimdiki monitörlerde genellikle 0.28
veya daha küçüktür.
 Ekran tazeleme : Ekrandaki görüntü saniyede en az 60 kez
tazelenmelidir. Ekran tazeleme frekansı yükseldikçe daha sabit bir görüntü
elde edilir. “Non-interlaced”(titreşimsiz) denilen monitörler ekranı tek
seferde tarayabildiği için gözü daha az yorar.

TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
112
Monitör Çeşitleri


CRT monitörler; Bu monitörün en önemli parçası çeşitli
elektronik devrelerle birlikte CRT (Chatode Ray Tube – Katot
Işınlı Tüp) denilen havası boşaltılmış ve ön yüzeyi binlerce fosfor
noktacığından (dot) oluşan koni şeklindeki tüptür.
LCD Monitörler; LCD (Liquid Cyristal Display) monitörlerde
görüntü sıvı kristal diyotlar yardımıyla sağlanmaktadır. Bu
diyotlara gerilim uygulandığında, içlerindeki moleküllerin
polarizasyonu değişmekte ve beraberinde de diyotun geçirgenliği
değişmektedir.
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
113
Monitör Çeşitleri
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
114
Monitör boyutları








15 inç-38 cm ekran
17 inç-43 "
19 inç-48 "
22 inç-56 "
26 inç-66 "
32 inç-82 "
40 inç-102 "
42 inç-106 "
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
115
Donanım Çevre Birimleri


Çevre birimleri bilgisayarını özelleştirmek veya farklı
alanlarda çalışmak isteyenler için sayısız seçenek
sunulabilen bir alandır.
Bilgisayar özellikleri dönemlik olarak standart
haldeyken farklılık yaratan unsur çevre birimleridir.
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
116
Çevre Birimleri
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
117
KAMERA (WEB-CAM)


Türkçe'ye web kamerası şeklinde çevrilen "WebCam" cihazları,
yetenekleri sınırlı bir dijital video kamera olarak tanımlanabilir.
Pahalı ve büyük bir dijital kameranın sunduğu bazı
avantajlardan mahrum olan web kameraları, herşeye rağmen
çok sayıda kullanıcının görüntü kaydı için yararlanabilecekleri
kullanışlı birer araçtırlar.
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
118
TARAYICI (SCANNER)


Bir döküman yada resimden
optik tarama kafası ile görüntü
veya yazıyı bilgisayara digital
(sayısal) sinyal olarak aktaran
cihazlardır.
Optik tarama kafası sekilleri
renk ve koyuluk özelliklerine
göre algılayıp digital sinyale
çevirirler. Genellikle Parallel
port’a takılırlar, anacak seri
porta veya USB portuna
takılanlarda mevcuttur.
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
119
YAZICI (PRINTER)
Çözünürlük yazıcıların en önemli özelliğidir ve
kalitesini belirleyen birinci unsurdur.
 Yazıcılarda karakterlerin basımında, bir inçe basılan
nokta adedi (dpi) yazıcının çözünürlük kalitesini
gösterir. Genellikle lazer yazıcıların çözünürlükleri inkjet yazıcılardan daha yüksektir (1000 dpi ve üstü
kaliteli sayılabilir.).
 Genellikle anakart üzerindeki USB veya parallel
port’a takılırlar
 Yazıcılar genel olarak 4 gruba ayrılır;





Nokta Vuruşlu Yazıcılar
Mürekkep Püskürtmeli Yazıcılar
Lazer Yazıcılar
Termal Yazıcılar
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
120
Yazıcı (Printer)
Nokta Vuruşlu Yazıcılar (Dot Matrix Printer)



Bu tip yazıcılar genellikle çoklu çıktı alınması gereken
yerlerde günümüzde halen kullanılmaktadır. Yazma
kafası üzerindeki iğnelerin karbon bir şeride vurması
ile karakter oluşumu sağlanmaktadır.
Baskı kalitesi modern yazıcılara göre kötü olduğu için
günümüzde belirli amaçlar dışında pek fazla
kullanılmamaktadır.
Yazım hızları CPS (character per second) saniyede
yazdırabileceği karakter sayısı ile ölçülür.
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
121
Nokta Vuruşlu Yazıcı
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
122
Yazıcı (Printer)
Mürekkep Püskürtmeli Yazıcılar (Ink Jet Printer)


Yüksek kaliteli, ucuz ve hızlı baskı imkanı sunar.
Kağıt üzerine mürekkep püskürtme yöntemi ile
çalışır. Renkli ya da siyah beyaz baskı
yapabilirler.
Baskı kalitesi DPI ile belirtilir.
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
123
Mürekkep Püskürtmeli Yazıcı
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
124
Yazıcı (Printer)
3.
Lazer Yazıcılar (Laser Printer)




Baskı kalitesi ve baskı hızı açısından en gelişmiş
yazıcılardır.
Toner teknolojisi kullanarak baskı yaparlar.
Renkli ya da siyah beyaz baskı yapabilirler.
Baskı kalitesi DPI ile belirtilir.
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
125
Yazıcı (Printer)
4.
Termal Yazıcı


Özel Kağıtlara ısı etkisiyle baskı yaparlar
Özellikle barkod uygulamalarında kullanılırlar.
Çizici (Plotter)

Özellikle mühendis, mimar, tekniker gibi yoğun
çizim işleri ile uğraşanlar kullanır.
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
126
Yazıcı (Printer)

Hepsi Bir Arada Yazıcılar (All in one Printers)

Hem yazıcı, hem faks, hem tarayıcı, hem de
fotokopi olan makinelerdir.
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
127
Lazer Yazıcılar
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
128
SUNU (PROJEKSİYON) CİHAZLARI


Projeksiyon cihazı, içinde bulundurduğu lamba (ışık kaynağı)
sayesinde, harici bir kaynaktan (bilgisayar, medya oynatıcı vs)
aldığı video sinyalleri aracılığıyla elektronik ve optik donanımlar
kullanarak ışığı filtre eder veya polarizasyonunu değiştirerek
görüntü oluşturur.
Projeksiyon Cihazında Görüntünün Oluşum Aşamaları
- Işık kaynağından yola çıkar
- Yoğunluk ayarlayıcı filtrelerden geçer
- Renkler ayrıştırılır
- Ayrıştırılan renkler yansıtılır
- Birleştirici tüpte toplanır ve prizmada son şeklini alır
- Lens yardımıyla yansıtılır.
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
129
Sunu Cihazları
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
130
SES SİSTEMLERİ
Bu sistemler bilgisayar ses kartından amatör
ya da profesyonel biçimde ses çıkışı almak
için kullanılır.
 Özellikle müzik veya oyun kullanıcıları için
önemli bir çevrebirimidir.

TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
131
Ses Sistemleri
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
132
Ses Sistemleri
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
133
KESİNTİSİZ GÜÇ KAYNAĞI (UPS)


Sürekli elektrik kesintileri hem sistemimizin hem de
donanımımızın zamanla bozulmasına sebep olabilir ve
kaydetmediğimiz tüm bilgilerin silinmesine sebep olur.
Bu durumu önlemek için kesintisiz güç kaynağı (UPS,
uninterruptible power supply) kullanmalıyız.
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
134
KAYNAKLAR




Bilgisayar Donanımı, Mustafa BOSTANCI, Erciyes Üniversitesi İletişim
Fakültesi
PC Donanımı Herkes İçin, MehmetÇÖMLEKÇİ ve Selçuk TÜZEL, Alfa
BasımYayım Dağıtım, Nisan, 2005.
Modern Donanım Mimarisi, TürkayHENKOĞLU, Pusula Yayıncılık, Şubat,
2005.
http://www.warepin.com/basic-computer-hardware-and-software
TBTK Dersi, Ders Notları
Yrd. Doç. Dr. A. M. MARANGOZ
Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE
135

Benzer belgeler