denizcilik işletmeleri yönetimi

DENİZCİLİK
İŞLETMELERİ
YÖNETİMİ
Editörler
A. Güldem CERİT, D. Ali DEVECİ, Soner ESMER
Yayın No
: 2956
İşletme-Ekonomi : 603
1. Bası – Eylül 2013 - İSTANBUL
ISBN 978 - 605 - 377 - 981 - 0
DENİZCİLİK İŞLETMELERİ YÖNETİMİ
Editörler
: Prof. Dr. A. Güldem CERİT, Doç. Dr. D. Ali DEVECİ, Doç. Dr. Soner ESMER
Yazışma Adresi : Dokuz Eylül Üniversitesi Denizcilik Fakültesi
Tınaztepe Yerleşkesi Buca 35160 İzmir Tel: (232) 453 4992 Fax: (232) 453 8197
e-posta: [email protected]
Copyright© Bu kitabın bu basısının Türkiye’deki yayın hakları BETA Basım Yayım Dağıtım A.Ş.’ye aittir. Her hakkı
saklıdır. Hiçbir bölümü ve paragrafı kısmen veya tamamen ya da özet halinde, fotokopi, faksimile veya başka herhangi bir şekilde çoğaltılamaz, dağıtılamaz. Normal ölçüyü aşan iktibaslar yapılamaz. Normal ve kanunî iktibaslarda kaynak gösterilmesi zorunludur. Bu kitapta yayınlanan yazıların bilim, içerik ve dil bakımından sorumluluğu
yazarlarına aittir.
Dizgi
: Baskı - Cilt
: Kapak Tasarım
:
Beta Basım A.Ş.
Pasifik Ofset
Cihangir Mah. Güvercin Cad. No: 3
Baha İş Merkezi A Blok Avcılar / İSTANBUL
Tel: (0212) 412 17 77 (Sertifika No. 12027)
Beta Basım A.Ş.
Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş. (Sertifika No. 16136)
Narlıbahçe Sokak Damga Binası No: 11
Cağaloğlu - İSTANBUL
Tel : (0-212) 511 54 32 - 519 01 77
Fax: (0-212) 511 36 50
www.betayayincilik.com
İçindekiler
|
iii
Sunuş
Deniz, bin yıllar boyunca uygarlıklara yol vermiş, rotalarına denizi alan topluluklar refaha kavuşmuşlardır. Anadolu nice denizci topluluklara ev sahipliği yapmış, İzmir ve Ege Bölgesi nice denizci
yerleşimlerin merkezinde yer almıştır.
Büyük önder Mustafa Kemal Atatürk “En uygun coğrafi konumda ve üç tarafı denizlerle çevrili
olan Türkiye; endüstrisi, ticareti ve sporu ile en ileri bir denizci ulus yetiştirmek yeteneğindedir. Bu yetenekten yararlanmasını bilmeliyiz. Denizciliği Türk’ün büyük ulusal ülküsü olarak düşünmeli ve onu
az zamanda başarmalıyız” komutuyla geleceğimizde denizi odak noktasına alan stratejiyi açıklamıştır.
1982 yılında kurulan Dokuz Eylül Üniversitesi’nin kuruluş gerekçesinde üniversitenin bünyesinde
Deniz İşletmeciliği ve Yönetimi Yüksekokulu’nun bulunması, bölümlerinden birinin de Denizcilik
İşletmeleri Yönetimi Bölümü olarak yer alması ilgili mevzuat kapsamında karara bağlanmıştır. Bölüm, 1988 yılında eğitime başlamış, daha sonra Güverte (Deniz Ulaştırma İşletme Mühendisliği),
Makine (Gemi Makineleri İşletme Mühendisliği) ve Lojistik Yönetimi bölümleri de oluşturulmuştur.
Yüksekokulumuz, 2009 yılında Bakanlar Kurulu kararı ile Denizcilik Fakültesi’ne dönüştürülmüştür.
Dokuz Eylül Üniversitesi Türkiye’nin deniz araştırmaları alanındaki ilk yüksek öğretim birimi
olarak İzmir’de 1975 yılında kurulan Deniz Bilimleri ve Teknolojisi Enstitüsü’nü de bünyesinde barındıran öncü denizci bir üniversite olarak bu alandaki eğitsel, bilimsel ve sosyal görevlerini sürdürmektedir. Üniversitemiz denizcilik alanında çalışmalar yapan değerli bilim insanlarımızın araştırma ve
yayınlarına da büyük önem vermektedir.
Denizcilik eğitimine ve bilimine değerli katkılar sağlayan ve toplumsal görevlerini de başarıyla
sürdüren Denizcilik Fakültemizin, Denizcilik İşletmeleri Yönetimi ve Lojistik Yönetimi Bölümleri
öğretim kadrosunun, güzel bir “takım çalışması” sergileyerek oluşturduğu bu eserin, denizcilik eğitimine ve tüm ilgililere yararlı olması dileğiyle emek veren herkesi gönülden kutluyorum.
Prof. Dr. Mehmet FÜZÜN
Rektör
iv
|
Denizcilik İşletmeleri Yönetimi
İçindekiler
|
v
Önsöz
Denizler ve iç sular tüm kaynaklarını cömertçe insanlığın yararına sunan bir zenginlik alanı olarak
tarihsel süreçte besin ve ihtiyaç kaynaklarının, ulaşımın, ticaretin, dinlencenin, sporun vazgeçilmez
merkezi oldular. Tekerleğin bulunuşundan itibaren dünya tarihinde önemli dönüm noktalarının ulaştırma ile birlikte anıldığı düşünülecek olursa, bölgesel ve deniz aşırı sefer yapan gemilerin gelişimi
ile birlikte denizyolu ile yük ve yolcu taşımacılığının kara parçalarını, kıtaları, insanları ve toplumları
birleştirmedeki rolünün etkileri fark edilebilir. Gemiler, en az sekiz bin yıldır yalnızca insanları ve
toplumları değil aynı zamanda kültürleri, tarihleri, devletleri, teknolojileri, ticaretleri, sanayileri, ekonomileri, medeniyetleri de buluşturuyor. Haberleşme teknolojilerinin gelişmediği dönemlerde adalar,
kara parçaları ve denizaşırı bölgeler arasındaki başlıca iletişimin limanları ziyaret eden gemiler sayesinde gerçekleştiği biliniyor. Denizlerin sağladığı ulaşım ve diğer kaynakların ülkelere büyük stratejik
güç kazandırdığı gerçeği, tarihin bilinen en eski dönemlerinden yirmi birinci yüzyılın ilk on yıllarına
kadar değişmeden kendini kabul ettirmiştir. Devletler denize ilişkin ilgi ve menfaatlerini yasal sistemlerinin en önemli unsurları arasında belirlemiş, insan toplulukları denizci nesiller yetiştirmeyi varlıklarının devamının garantisi olarak kabul etmişlerdir.
Denizciliğin erişilebilen tarihine ilişkin ilk bulgular Anadolu coğrafyasını adres göstermektedir.
Dünyanın ilk denizcilerinin gemileri, filoları, tersaneleri, limanları, tüccarları, balıkçıları, gezinti tekneleri, sporcuları ile uygarlıkları bu topraklardan dünyaya taşıdıkları bilinmektedir. Gemi teknolojilerinde ve notik bilimlerdeki gelişmenin ticarete etkisi ve sanayi devriminin kazandırdığı ivme ile yirminci yüzyılda ulaşılan küresel bütünleşme; deniz ticaretine, denizcilik bilimine ve denizcilik eğitimine yeni bir boyut getirmiştir. İşletme disiplinindeki hızlı gelişmelerle birlikte ve denizciliğin insanlık
tarihinin ulaştığı bilimsel birikimin bütün katkılarının yansıdığı bir alan olması nedeniyle, denizcilikte
de ilgili tüm bilimlerin multidisipliner bir yaklaşımla değerlendirildiği bir alanın gerekliliği doğmuştur. Dünya bilim ve eğitim çevrelerinin yirminci yüzyılın ikinci yarısından itibaren uygulamaya koyduğu bu yaklaşımın yansımalarıyla, Türkiye’de de 1982 yılında kurulan Dokuz Eylül Üniversitesi
bünyesinde bir Deniz İşletmeciliği ve Yönetimi Yüksekokulu’nun bulunması ve bölümlerinden birinin
de Denizcilik İşletmeleri Yönetimi Bölümü olarak açılması karara bağlanmış ve Denizcilik İşletmeleri Yönetimi Bölümü 1988 yılında eğitime başlamıştır. Türkiye’de Denizcilik İşletmeleri Yönetimi
vi
|
Denizcilik İşletmeleri Yönetimi
eğitiminin yirmi beşinci yılında bu kitap ile dünyada ve Türkiye’de hızla gelişen deniz işletmeciliği
alanındaki bilimsel ve eğitsel birikimin ana başlıklarıyla paylaşılabilmesi amaçlanmıştır. Dokuz Eylül
Üniversitesi Denizcilik Fakültesi Denizcilik İşletmeleri Yönetimi ve Lojistik Yönetimi Bölümleri’nin
öğretim üye ve görevlilerince hazırlanan bu kitabı öğrencilerin, araştırmacıların, sektör temsilcilerinin
ve idari birimlerin ilgisine sunmaktayız.
Tüm bu süreçlerde Yüksekokulumuza ve Fakültemize değerli desteklerini esirgemeyen Dokuz
Eylül Üniversitesi ailesi adına Rektörümüz Sayın Prof. Dr. Mehmet FÜZÜN’e, Denizcilik Fakültesi’nin idari ve akademik personeline, bu kitabı yazmamızda bizlere ilham veren tüm öğrencilerimize,
ulusal ve uluslararası tüm bilim insanlarına, değerli kamu ve özel sektör temsilcilerine, kitabı yayına
hazırlayan ve yayınlayan Beta Basım Yayın Dağıtım A.Ş.’ye ve her zaman yanımızda olan ailelerimize
teşekkürü bir borç biliriz.
Editörler
A. Güldem CERİT, D. Ali DEVECİ, Soner ESMER
Dokuz Eylül Üniversitesi Denizcilik Fakültesi
Ağustos 2013, İzmir
İçindekiler
|
vii
İçindekiler
Sunuş.............................................................................................................................................. iii
Önsöz...............................................................................................................................................v
Denizcilik İşletmeleri Yönetimi: Sınıflamalar, İşlevler ve Deniz Ulaştırması
Prof. Dr. A. Güldem CERİT, Doç. Dr. D. Ali DEVECİ,
Yrd. Doç. Dr. Gül DENKTAŞ ŞAKAR.........................................................................................1
Deniz Taşımacılığı Ekonomisi
Yrd. Doç. Dr. Sadık Özlen BAŞER.............................................................................................59
Denizcilik Politikaları
Yrd. Doç. Dr. Didem ÖZER ÇAYLAN.......................................................................................93
Uluslararası Deniz Hukuku
Yrd. Doç. Dr. Nurser GÖKDEMİR IŞIK.................................................................................133
Deniz Ticareti Hukuku
Yrd. Doç. Dr. Nurser GÖKDEMİR IŞIK.................................................................................165
Deniz Sigorta Hukuku
Yrd. Doç. Dr. Nil KULA DEĞİRMENCİ.................................................................................209
Gemi Brokerliğinde İlişki Pazarlaması
Yrd. Doç. Dr. Gül DENKTAŞ ŞAKAR.....................................................................................245
Çarter İşlemleri
Yrd. Doç. Dr. İsmail Bilge ÇETİN............................................................................................291
viii
|
Denizcilik İşletmeleri Yönetimi
Gemi İşletme Yönetimi
Yrd. Doç. Dr. İsmail Bilge ÇETİN, Yrd. Doç. Dr. Serdar AYAN,
Doç. Dr. D. Ali DEVECİ.............................................................................................................343
Liman İşletme Yönetimi
Doç. Dr. Soner ESMER, Yrd. Doç. Dr. Çimen KARATAŞ ÇETİN.......................................377
Deniz Turizmi
Yrd. Doç. Dr. Derya ATLAY IŞIK, Yrd. Doç. Dr. Serim PAKER,
Öğr. Gör.Güven ŞENGÖNÜL...................................................................................................417
Deniz İşletmeciliğinde Finansal Yönetim
Yrd. Doç. Dr. Seçil VARAN.......................................................................................................447
Gemi Acenteleri ve Forvarder İşletmeleri: İşlevler ve Hizmetler
Doç. Dr. D. Ali DEVECİ, Yrd. Doç. Dr. İsmail Bilge ÇETİN.................................................471
Uluslararası Ticaret ve Deniz Ulaştırması
Doç. Dr. Mustafa KALKAN......................................................................................................503
Deniz Ulaştırma Lojistiği
Prof. Dr. Okan TUNA, Öğr. Gör. Gamze ARABELEN..........................................................531
Deniz İşletmeciliğinde Finansman Uygulamaları
Öğr. Gör. H.İ.Halil KESİKTAŞ, Yrd. Doç. Dr. Serdar AYAN...............................................563