Chapter 15. Money, Interest Rates, and Exchange Rates

Transkript

Chapter 15
Para, Faiz
Oranları ve Döviz
Kurları
Slides prepared by Thomas Bishop
Copyright © 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved.
Önizleme
•
•
•
•
•
•
Para Nedir?
Para arzının kontrolü
Parasal varlık tutma isteği
Para piyasası modeli
Para, faiz oranları ve döviz kuru
Para arzı değişimlerinin uzun vade etkisi
14-3
Para Nedir?
• Para yoğun olarak ödeme aracı olarak kullanılan bir
varlıktır (asset).
 Farklı varlık grupları para olarak sınıflandırılabilir.
• Para geniş ya da dar çerçevede tanımlanabilir.
• Dolaşımdaki para (currency in circulation), vadesiz
mevduatlar (checking deposits), ve kredi kartı hesapları
dar bir para tanımını oluşturur.
• Döviz mevduatları (Deposits of currency) bu dar tanımın
dışında tutulmuştur, aslında daha geniş bir tanım altında
para yerine kullanabilirler.
14-4
Para Nedir? (devam)
• Para likit bir varlıktır: ürün ve servisi ödemelerinde
ya da borç geri ödemelerinde kolayca, ciddi bir işlem
maliyeti olmadan kullanılabilir.
 Ancak parasal ve likit varlıklar ya hiç ya da çok az faiz
kazancı sağlarlar
• Likit olmayan varlıklar (İlliquid assets) ödeme için
nakde çevrilebilmesi zaman, çaba ya da önemli
miktarda işlem masrafı (transaction costs) gerektirir.
 Ancak parasal varlıklara göre genellikle daha yüksek bir faiz
oranı ya da getiri kazanırlar.
• Likidite: ne kolaylıkta nakte çevrilebildiğinin ölçüsü.
14-5
Para Nedir? (devam)
Varlıları ikiye ayırabiliriz:
1. Parasal varlıklar (monetary assets) ya da likit varlıklar (liquid
assets)
2. Parasal olmayan varlıklar (non-monetary assets) ya da likit
olmayan varlıklar (illiquid assets).
Bu ayrım çok net değildir. Ancak
• dolaşımdaki para, vadesiz mevduatlar (checking deposits),
kredi kartı hesapları (debit card accounts), tasarruf mevduatları
(savings deposits), vadeli mevduatlar (time deposits)
genel olarak
• Tahvillere (bond), borç senetlerine (kredi) (loans), döviz
piyasasındaki yabancı para cinsinde mevduatlara, hisse
senetlerine (stocks), gayri menkul (real estate) ve diğer
varlıklara
göre daha likittir.
14-6
Para Arzı (Money Supply)
• Merkez bankaları ekonomide dolaşan para miktarını,
yani para arzını (Ms), kontrol ederler.
 Türkiye’de: TCMB
 ABD’de:Federal Reserve System’dir (FED).
 Merkez Bankası direkt olarak piyasadaki para mikatarını
düzenler.
 Endirekt olarak da banka kartı hesapları (debit card
accounts), vadesiz mevduat (checking deposits) ve diğer
parasal varlıkların miktarını etkiler.
14-7
Para Arzı (Money Supply)
 ABD’de: Federal Reserve System’dir (FED).
14-8
Para Talebi (Money Demand)
• Para Talebi insanların ellerinde tutmak istediği
parasal varlık miktarı (likiditesi olmayan varlık yerine)
 Parasal varlık tutma isteği neye bağlıdır?
 Bireysel ve toplam para talebini düşünüyoruz.
14-9
Bireylerin ya da Kurumların (Bireysel)
Para Talebini Neler Etkiler?
1.
Faiz oranları beklenen getiri oranları : parasal varlıkların
parasal olmayan varlıklara oranla beklenen getiri oranları/
(expected rates of return)
2.
Risk: parasal varlık tutmanın riski paranın alım gücünü azaltan
beklenmeyen enflasyondan kaynaklanır.

3.
Ancak birçok varlıkta da bu risk mevcuttur, bu nedenle bu risk
parasal ve parasal olmayan varlılıkların talebini beirlerken çok
önemli değildir.
Likidite (Liquidity): işlemlerin fiyatları ya da işlemlerde satın
alınan ürünlerin miktarı arttıkça daha fazla likidite ihtiyacı
oluşur.
14-10
Toplam Para Talebini Neler Etkiler?
1.
Faiz oranları/ beklenen getiri oranları (expected rates of
return): parasal varlıklar ya hiç ya da çok az faiz öderler,
böylece tahvil, kredi, mevduat gibi parasal olmayan varlıkların
faiz oranı parasal varlık tutmanın fırsat maliyetidir.
 Daha yüksek bir faiz oranı  daha yüksek bir parasal varlık
tutma fırsat maliyeti (opportunity cost)  daha düşük para
talebi.
2.
Fiyatlar: işlemlerde satın alınan ürün ve hizmet fiyatları bu
işlemleri yapabilmek için gereken para tutma talebini etkiler
• Daha yüksek ortalama fiyat seviyesi aynı miktarda ürün ve
hizmeti satın alabilmek için daha fazla likidite talebi
anlamına gelir  daha yüksek para talebi.
14-11
Toplam Para Talebini Neler Etkiler?
(devam)
3.
Gelir (Income): Daha yüksek gelir  daha fazla ürün ve
hizmet alımı  alım-satım işlemlerini yapabilmek için daha
fazla para talebi anlamına gelir.
 Daha yüksek bir reel GSMH (GNP)  alım-satım işlemleri
ile daha fazla ürün ve hizmet üretiliyor ve satlıyor  artan
likidite talebi  daha yüksek para talebi.
14-12
Toplam Para Talebi
Toplam para talebi (nominal): Md = P x L(R,Y)
(+) (-)
P : fiyat seviyesi (price level)
Y : reel milli gelir
R : parasal olmayan varlıklara ait fazi oranı
L(R,Y) : reel parasal varlıklara (real monetary assets) olan
toplam talep
Ms : para arzı (supply)
Md : para talebi (demand)
Alternatif olarak toplam reel para talebi :
Md/P = L(R,Y)
(+) (-)
Reel parasal varlıklara olan toplam talep milli gelir ve
faiz oranlarının bir fonksiyonudur.
14-13
Toplam Para Talebi (devam)
•Reel para talebi= Md/P = L(R,Y)
(+) (-)
•Faiz oranlarının toplam reel para talebine etkisi:
•Faiz oranları artıkça (her gelir seviyesindeki) reel para talebi
azalır.
•Reel para talebi ile faiz oranları arasında (-) ilişki vardır.
•Gelir seviyesinin toplam reel para talebine etkisi:
•Gelir artıkça (her bir faiz oranındaki) reel para talebi artar.
•Reel para talebi ile gelir seviyesi arasında (+) ilişki vardır.
14-15
Para Piyasası Modeli
(A Model of the Money Market)
• Para Piyasası (money market) geniş anlamıyla
―para‖ olarak nitelendirilen parasal ya da likit
varlıkların borç alınıp verildiği yerdir.
 Para piyasasındaki parasal varlıklar (monetary assets)
genellikle tahvil, kredi ve yabancı mevduatların faiz
oranından daha düşük faiz verirler.
 Yerli faiz oranları döviz piyasasındaki yerli mevduatların faiz
oranını direkt olarak etliler.
14-17
Para Piyasası Modeli
(A Model of the Money Market)
• Parasal varlık eksikliği (talep fazlası) (excess demand) ya da
fazlalığı (arz fazlası) (excess supply) olmaması durumunda
model dengededir ve reel para arzı reel para talebine eşittir:
• Ms = Md
• Ms/P = L(R,Y)
• Başka bir deyişle parasal varlık talebi parasal varlık arzına
eşitlendiğinde para piyasası modeli dengededir:
• Bunu sağlayan faiz oranları denge faiz oranlarıdır.
14-18
Para Piyasası Modeli (devam)
• Para arzı fazlası olması durumunda, tahvil, bono, vadeli
mevduat gibi faiz veren varlıklara talep fazlası vardır
(Daha çok kişi para yerine yerine faiz veren varlık tutmak yani borç
vererek faiz kazanmak istiyor) (paraya talep az, faiz veren
varlıklara talep fazla).
 Para fazlası olanlar paralarını daha düşük faize razı olarak
faiz veren varlık alarak (borç vererek) değerlendirmek isterler
(bu şekilde faiz oranları düşüyor).
 Diğerlerinde de faiz oranları düştükçe (para tutmanın fırsat
maliyeti azaldığı için) parasal varlık tutmak isteği artar (para
talebi artıyor).
 Arz ve talep dengelenen kadar bu şekilde faiz oranları
düşmeye devam eder.
14-20
• Para talebi fazlası olması durumunda tahvil, bono, vadeli
mevduat gibi faiz veren varlıklarda arz arzı fazlası var. (Daha çok
kişi faiz veren varlık yerine para tutmak istiyor. Borç vererek faiz
kazamak isteyen kişi az.) (faiz veren varlıklara talep az, paraya
talep fazla)
 Para ihtiyacı olanlar daha yüksek faiz ödemeye razı olarak
parasal olmayan varlık satarlar (borç alırlar) (bu şekilde faiz
oranları artıyor).
 Parası olan diğerleri için de faiz oranları arttıkça (para
tutmanın fırsat maliyeti arttığı için) para tutma isteği azalır
(para talebi azalır) . Paralarını faiz veren varlık alarak (borç
vererek) değerlendirmek isterler (para arzı ve parasal
olmayan varlık talebi artar).
 Arz ve talep dengelenen kadar bu şekilde faiz oranları
artmaya devam eder.
14-22
Bu şekilde faiz oranları piyasa koşullarına göre
değişerek para arz ve talebi dengelenir.
• Para arzı fazlası olması durumunda faiz oranları
düşer.
• Para talebi fazlası olması durumunda faiz oranları
yükselir.
14-23
Denge Faiz Oranlarının Belirlenmesi
Denge faiz oranları toplam reel para talebinin toplam
reel para arzına eşit olması ile bulunur.
Ülkedeki Para Arzı Değişimlerinin Faiz Oranlarına Etkisi
• Para arzındaki artış, belirli bir fiyat seviyesi için (P
sabitken), faiz oranını düşürür.
Ülkedeki Para Arzı Değişimlerinin Faiz Oranlarına Etkisi
• Para arzındaki azalış, belirli bir fiyat seviyesi için (P
sabitken), faiz oranını arttırır.
14-25
Merkez Bankası ve Para Arzı
14-26
Merkez Bankası Müdahalesi ve Para Arzı
• Merkez bankaları döviz piyasalarına nasıl müdahale
eder?
• Merkez bankası döviz piyasasına müdahalesinin
etkilerini incelemek için önce merkez bankası için
basit bir bütçe hazırlayalım.
• Bu bütçe merkez bankasının varlık ve
yükümlülüklerini kaydeder.
 Bütçede çifte kayıt muhasebesi (double booking keeping)
uygulanır: her işlem bütçeye iki kere kaydedilir.
14-27
Merkez Bankasının Bilançosu
(Balance Sheet)
Varlıklar (Assets)
 Yabancı varlılar (resmi uluslararası rezervler) (official
international reserves)
• Yabancı devlet tahvilleri (Foreign government bonds)
• Altın
 Yerli varlılar
• Yerli devlet tahvilleri (Domestic government bonds)
• Yerli bankalara verilen krediler (Loans to domestic banks)
(ABD’de ―discount loans‖ denir)
Yükümlülükler (Liabilities)
 Yerli banka mevduatları (Deposits of domestic baks)
 Dolaşımdaki para (eskiden merkez bankaları vatandaşlara
para karşılığında altın vermekle yükümlüydüler)
14-28
Merkez Bankasının Bilançosu
(Balance Sheet) (devam)
• Varlıklar = Yükümlülükler + Net değer
 Net değeri sabit varsayarsak,
• Varlıklarda bir artış yükümlülüklerde eşit bir artışa neden olur.
• Varlıklarda bir azalış yükümlülüklerde eşit bir azalış neden olur.
• Merkez Bankalarının bütçelerindeki değişiklikler
dolaşımdaki parada ya da bankaların mevduatlarında
değişikliklere neden olur, bu da para arzında
değişiklikleri doğurur.
 Eğer bankaların merkez bankasındaki mevduatları artarsa,
bankalar bu ekstra fonları genel olarak müşterilere kredi
amacıyla kullanabilirler, böylece dolaşımdaki para miktarı
artar.
14-29
Varlıklar, Yükümlülükler ve Para Arzı
• Merkez bankası tarafından herhangi bir varlık alımı
merkez Bankası tarafından para ya da çek ile ödenir,
 Her ikisi de yerli para üzerindendir, ve
 Her ikisi de dolaşımdaki para arzını arttırır.
 Bu işlem varlık ve yükümlülüklerde eşit artışa neden olur.
• Merkez bankası yerli tahviller ya da yabancı tahviller
satın alırsa, yerli para arzı artar.
14-30
(devam)
• Merkez bankası tarafından herhangi bir varlık satımı
merkez bankasına para ya da çek ile ödenir,
 Her ikisi de yerli para üzerindendir, ve
 Merkez Bankası parayı kasalarına koyar ya da bankaların
mevduat miktarlarını düşürür,
 Her ikisi de dolaşımdaki para arzını azaltır.
 Bu işlem varlık ve yükümlülüklerde eşit azalışa neden olur.
• Merkez bankası yerli tahviller ya da yabancı tahviller
satarsa, yerli para arzı azalır.
14-31
(devam)
• Merkez bankasının yerli varlık piyasasında alım/satım
gerçekleştirerek para arzını değiştirdi işlemlere açık
piyasa işlemleri (OMO-Open Market Operations)
denir.
• Merkez bankası para arzını yapancı varlık alım/satımı
ile de değiştirebilir. Bu işlemlere döviz piyasası
müdahalesi (forein exchnage intervention) denir.
• Merkez bankası para arzını zorunlu karşılık
oranlarını (reserve requirements) değiştirerek de
kontrol edebilir.
14-32
Şekil 5-1 : Para Piyasası/Döviz Kuru İlişkisi
14-41
Para Piyasası ve Döviz Piyasasında
Eşzamanlı Denge
Para Piyasası:
Para arzı, fiyat seviyesi, milli gelir → ülkedeki faiz
oranları belirlenir
Döviz Piyasası:
Yerli ve yabancı faiz oranları, beklenen döviz kuru →
mevcut döviz kuru belirlenir
14-43
Yerli Ülke Para Arzı Değişimleri
Ülkedeki Para Arzı Değişimlerinin Faiz Oranları ve Döviz
Kuruna Etkisi
• Para arzındaki artış, belirli bir fiyat seviyesi için (P sabitken),
 faiz oranını düşürür,
 yerli para cinsi mevduatların getirisini azalır,
 yerli para değer kaybeder (depreciate).
• Para arzındaki düşüş, belirli bir fiyat seviyesi için (P sabitken),
 faiz oranı yükseltir,
 yerli para cinsi mevduatların getirisi yükselir,
 yerli para değer kazanır (appreciate).
14-44
Yabancı Ülke Para Arzı Değişimleri
(devam)
Yabancı Ülkedeki Para Arzı Değişimlerinin Faiz Oranları ve Döviz
Kuruna Etkisi
Yabancı ülkedeki para arzındaki artış (ör: euro arzının artması)
• yabancı ülke (AB) faiz oranlarını düşürür
• ve yabancı para (euro) cinsi mevduatların getirisini azalır.
• Yabancı (ör: euro) mevduatların beklenen getirisindeki azalma
yabancı paranın (ör: euronun) değer kaybetmesine (depreciate)
neden olur.
• Yabancı paranın değer kaybetmesi (depreciate) yerli paranın değer
kazanması (apreciation) anlamına gelir.
• (Yabancı ülkedeki para arzı değişimlerinden dolayı yerli ülkede para
piyasasında (i.e. para arzında) değişiklik olmadığını varsayıyoruz.)
14-47
Uzun ve Kısa Vade
• Kısa vadede, fiyatlar değişen piyasa koşullarına
hemen uyum sağlayamazlar. Fiyatların değişmesi
zaman alır.
 Bu kısıma kadarki analiz kısa vadeye bakıyordu.
• Dolayısıyla para arzı değişimleri kısa vadede sadece
faiz oranları etkilenir, fiyatlarda ani değişiklik olmaz.
• Uzun vadede, üretim faktörlerinin ve malların
fiyatlarının piyasa koşullarına göre değişecek yeteri
kadar zamanı olmuş olur.
 Ücretler işgücü arz ve talebine göre yeniden ayarlanır.
14-48
Uzun ve Kısa Vade
• Uzun vadede, üretim faktörlerinin ve malların
fiyatlarının piyasa koşullarına göre değişecek yeteri
kadar zamanı olmuş olur.
 Ücretler işgücü arz ve talebine göre yeniden
ayarlanır.
 Reel üretim ve gelir, işgücü ve diğer üretim
faktörlerinin miktarına, yani ekonomideki verimli
kapasiteye bağlıdır — para arzı miktarına değil.
 (Real) faiz oranları tasarruf edilen fon miktarına ve
fon talebine bağlıdır — para arzı miktarına değil.
14-49
Uzun ve Kısa Vade (devam)
• Uzun vadede, arz edilen para miktarı ülkedeki üretim
seviyesi (Y) ve reel faizlere (R) (dolayısıyla da reel
parasal varlıklara olan talebe (L(R,Y)) etkisinin
olmadığı öngörülür.
• Ancak para arzının uzun vadede ortalama fiyatları
aynı oranda etkilemesi beklenir.
 Denge koşulu Ms/P = L(R,Y) ye göre: L(R,Y) değişmiyorsa Ms
değiştikçe P’nin de orantılı olarak değişmesi gerekir.
14-50
Uzun ve Kısa Vade (devam)
• Uzun vadede, enflasyon ile para arzındaki değişimler
arasında direkt bir ilişki vardır.
• Enflasyon oranının para arzı artış oranı ile para talebi
artış oranına arasındaki farka eşit olması öngörülür.
 Ms = P x L(R,Y)
 P = Ms/L(R,Y)
 P/P = Ms/Ms - L/L
 (Enflasyon oranı= para arzı artış oranı - para talebi artış oranı)
14-52
Şekil 15-2: Batı Yarımküre Gelişmiş Ülkelerinde Yıllara
Göre Ortalama Parasal Büyüme ve Enflasyon, 1987–2007
Source: IMF, World Economic Outlook, various issues. Regional aggregates are weighted by shares of
dollar GDP in total regional dollar GDP.
15-54
Uzun Vadede Para ve Fiyatlar
Para arzı değişimleri çıktı ve girdi fiyatlarını nasıl etkiler?
1. Ürün ve hizmet talebi fazlası: para arzının artması
insanların satın aldıkları ürün ve hizmetlere ödeme
yapmak için daha fazla fonu olduğu anlamına gelir.

Ürün ve hizmetlere olan talep artar.

Üreticiler artan talebi karşılamak için yeni işgücü alır ya da
mevcut işçileri fazla çalıştırır. Bu da işgücü talebini arttırır.

Artan işgücü talebi karşısında ücretler artar.

Üretirciler artan masrafları karşılamak için sattıkları malların
fiyatlarını arttırmak durumunda kalır.

Fiyatlar artar.

(ya da aynı miktar üretim ve girdi için üreticiler fiyatları
arttırabilirler ve artan talep ile tüm ürünlerini de satarlar)
14-55
Uzun Vadede Para ve Fiyatlar(devam)
2. Enflasyon beklentileri:

Eğer işçiler beklenen bir para arzı sonrası fiyatların
gelecekte artacağını beklerlerse, buna karşılık ücret artışı
talep ederler.

Üreticiler de aynı beklentiye girerlerse, ücretleri arttırırlar.

Üreticiler artan masraflarını fiyatları arttırarak
karşılayabilirler.

Sonuç: beklenen bir para arzı artışı sonucu oluşan
enflasyon beklentileri gerçek enflasyon yaratır.
14-56
Şekil 15-3: Aylık Dollar/Yen Döviz Kuru ve ABD/Japonya
Fiyat Seviyesi Oranı Volatilesi, 1974–2012
Fiyat seviyesindeki
değişimler, fiyatların
daha yavaş değiştiğinin
bir göstergesi olarak,
daha az değişkendir.
Source: International Monetary Fund, International Financial Statistics.
15-59
Döviz kuru
oranları,
çabuk
değişebilen
faiz oranları
ve
beklentilerde
n etkilenir. Bu
da döviz kuru
oranlarını
volatil yapar.
Uzun Vadede Para, Fiyatlar ve Döviz Kuru
(devam)
• Bir ülkenin para arzındaki daimi artış döviz kurunda
aynı oranda uzun vade değer kaybına neden olur.
 Ancak, dinamik model başta büyük bir değer kaybını
sonrasında daha küçük bir değerlenme öngörür.
(overshooting nedeniyle)
• Bir ülkenin para arzındaki daimi azalış döviz kurunda
aynı oranda uzun vade değerlenmeye neden olur.
 Ancak, dinamik model başta büyük bir değerlenme
sonrasında daha küçük bir değer kaybı öngörür.
14-62
Şekil 15-4: ABD Para Arzındaki Kalıcı Değişiklik
sonrası ABD Ekonomik Göstergelerinin Zamansal Seyri
15-63
Döviz Kurunun Hedefi Aşması
(devam)
• Döviz kurunun ilk tepkisi uzun vade tepkisinden çok
olduğu duruma döviz kurunun hedefi aşması
(overshoot) denir.
• Döviz kurunun hedefi aşması,
• para politikasının faiz oranlarını hemen etkisi olurken fiyat
seviyeleri ve (beklenen) enflasyon üzerinde hemen etkisi
olmaması durumunda gözlenir.
• döviz kuru oranlarının neden o kadar volatil olduğunu
açıklayama yardım eder.
14-64
Özet
1.
Kişiler ve kurumların para talebi temel olarak faiz oranları, ve
likiditeye olan talep ile belirlenir. (Likidite talebi ise fiyatlar ve gelirden
etkilenir.)
2.
Toplam para talebi (aggregate money demand ) temel olarak faiz
oranları, milli gelir ve ortalama fiyatlar ile belirlenir.
Reel parasal varlıklara olan toplam talep faiz oranlarından negatif ve reel
milli gelirden pozitif olarak etkilenir.
•
15-65
Özet (devam)
3.
Para piyasası dengede ise parasal varlıklarda fazlalık
(surpluses ) ya da kıtlık (shortages) yoktur: arz edilen reel
parasal varlık miktarı ile talep edilen reel parasal varlık miktarı
birbirine eşleşir.
4.
Uzun-vade senaryosu: Para arzındaki değişimler yerli faiz
oranlarıyla birlikte döviz kurunu da etkiler.
Yerli Para arzındaki bir artış
15-66
1.
Yerli faiz oranlarını düşürür,
2.
Yerli mevduatların getirisini düşürür
3.
Böylece yerli paranın değer kaybetmesine neden olur
Özet (devam)
Uzun-vade senaryosu: arz edilen para miktarındaki değişimler
orantılı fiyat değişimleri ile eşleşir, reel geliri ve reel faiz
oranlarını etkilemez.
Para arzındaki bir artış
5.
1.
Enflasyon beklentilerinin buna göre artmasına,
2. yerli paranın daha da değer kaybetmesine,
3. ve fiyatların aynı oranda değişmesine,
4. böylece faiz oranlarının uzun vade değerlerine dönmesine,
5. ve yerli paranın uzun vadede orantısal bir değer kaybına
neden olur
15-67
Özet (devam)
Faiz oranları para politikasındaki değişimlere hemen tepki
verirler, ancak fiyatlar ve (beklenen) enflasyon ancak uzun
vadede. Bu da döviz kurunun kurunun hedefi aşması
(overshooting) ile sonuçlanır.
6.
15-68
•
Döviz kurunun hedefi aşması döviz kurlarının bu değişime ilk
tepkisinin uzun-vade tepkisinden fazla olması durumunda
meydana gelir
•
Overshooting döviz kurlarının neden o kadar volatil olduğunu
açıklayama yardım eder.

Chapter 15. Money, Interest Rates, and Exchange Rates

Transkript

Benzer belgeler

Ara yıl sınavı 2009

Ara yıl sınavı 2010

Konu #11. Gelişmekte Olan Ülkelerde Ticaret Politikası

POWELL SONRASI EUR/USD Dün Yunanistan ile olası haberler

2015 yılı Planlaması için Bazı Ekonomik Veri ve Görüşler

usdtry haftalık temel/teknik görünüm

Pdf Olarak İndir