Kültür Bakanlı÷ına Ba÷lı Müzelerin Faaliyetlerinin øncelenmesi

Transkript

T.C. SAYIùTAY BAùKANLIöI
Kültür Bakanlı÷ına Ba÷lı
Müzelerin Faaliyetlerinin
øncelenmesi
ANKARA / Temmuz 1998
øçindekiler
Sayfa
Özet
Bölüm:1 Giriú
Genel Bilgiler
1
Ele Alınan Konular ve Yaklaúım
9
Bölüm:2 Elde Edilen Bulgular
Mevzuattaki Boúluk ve Yetersizlikler
13
ødari ve Mali Yapıdaki Yetersizlikler
15
øletiúim ve Personel Politikasındaki Yetersizlikler
17
Kaçakçılı÷ın Önlenmesindeki Yetersizlikler
18
Müzelerin Faaliyetleriyle ølgili Yetersizlikler
20
x
Eser Elde Etme
21
x
Depolama
21
x
Bakım Ve Koruma
22
x
Güvenlik
22
x
Sergileme
23
x
Kayıt, Envanter Ve Sayım
24
Bölüm:3 Uygulama Ve Çözüm Planı
Önerilerimiz ve Bakanlı÷ın Çözüm Planı
25
Genel De÷erlendirme
40
Ekler
EK 1 Teúkilat ùemaları
42
EK 2 Müzelerde Yapılan Denetimlerde Elde Edilen Bulgular
46
KÜLTÜR BAKANLIöINA BAöLI
MÜZELERøN FAALøYETLERøNøN øNCELENMESø
Özet
1.
Ça÷lar boyunca pekçok uygarlı÷ın beúi÷i olmuú ülkemiz co÷rafyası, zengin bir kültür ve
tarih mirasına sahip bulunmaktadır. Böylesine de÷erli bir mirasın varisi olmamız, hem
ulusal ve hem de evrensel boyutları olan bir sorumlulu÷u da beraberinde getirmektedir. Bu
nedenle, söz konusu kültür varlıkları zenginli÷inin açı÷a çıkarılması, toplumun ve insanlı÷ın
hizmetine sunulması, korunması ve gelecek kuúaklara taúınması için gerekenin yapılıp
yapılmadı÷ının ve bunda ne derece baúarılı olundu÷unun saptanması büyük önem
arzetmektedir.
2.
Anayasamız ve 832 sayılı Sayıútay Kanunu, devletin gelir ve giderleri kadar mallarının da
T.B.M.M adına denetlenmesi görevini Sayıútay'a vermiútir. Kültür varlıklarının, di÷er
devlet mallarından farklı olarak kayıp ve hasarlarının telafi edilememe ve paha biçilememe
özelli÷i, bu eserleri korumakla yükümlü kuruluúların faaliyetlerinin denetlenmesini daha
önemli hale getirmektedir.
3.
Ancak ülkemizdeki taúınır ve taúınmaz kültür ve tabiat varlıkları çok yüksek sayılarda ve
birden çok kurumun görev ve yetki alanını ilgilendiren da÷ılımda bulundu÷undan,
tamamının inceleme kapsamına alınması mümkün olamamıútır. Bu nedenle, çalıúmamız
yalnızca Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlü÷üne ba÷lı müzelerin faaliyetleri ile bunların
sahip oldukları taúınır eserlerle sınırlı tutulmuútur.
4.
Kamuoyu, Parlamento ve medyanın konuya olan ilgisinin giderek artmakta oluúu da
gözönüne alınarak, belirtilen sınırlılıklar dahilinde, müzecilik
faaliyetlerine
iliúkin
olumsuzluklar ile sorunların çözümüne yönelik önerileri saptamak, bu raporun temel amacı
olarak belirlenmiútir.
5.
Söz konusu amaca yönelik olarak belirlenen çalıúma hedefleri ise;
x
Genel Müdürlük ve müzeleri ilgilendiren genel ve özel nitelikteki kural ve
prosedürlerin yeterlili÷inin tesbiti;
x
Genel Müdürlük ve müzeler arasındaki iletiúimin ve Genel Müdürlü÷ün gözetim
prosedürlerinin de÷erlendirilmesi;
x
Müzelerde eserlerin elde edilmesi, depolanması ve korunması, bakımı, güvenli÷i,
sergilenmesi, kayıt, envanter ve sayımı faaliyetleri ilgili zafiyetlerin belirlenmesidir.
1
Temel Bulgular
6.
Genel Müdürlük ve Müzeleri ølgilendiren Kurallar ile Prosedürlerin Yeterlili÷i
x
Yasada, eski eserlerin devlet malı olma niteli÷iyle çeliúen düzenlemeler mevcuttur.
x
Mevzuatta yer alan arkeolojik eser-etno÷rafik eser ve envanterlik eser-etüdlük eser
tanımları yeterince net olmadı÷ından uygulama farklılıklarına yol açılmaktadır.
x
Zor alım konusu olan eserlerin güvenli÷inin sa÷lanması ile ilgili düzenlemeler
yetersizdir.
x
Yurtdıúına eser çıkarma yasa÷ı ile ilgili düzenlemeler amacı tam olarak
karúılayamamaktadır.
x
Teúkilatın hiyerarúik yapısıyla ilgili düzenlemeler etkili hizmet açısından elveriúli
de÷ildir.
x
Gelirleri büyük ölçüde müze giriú ücretlerinden oluúan DÖSøM'in idaresiyle ilgili
mevzuat hükümleri, müzelerin bu kaynaklardan gerekti÷i biçimde yararlanmasını
sa÷layamamaktadır.
x
Eski eserlerin hesap-kayıt iúleyiú ve sorumlulu÷uyla ilgili düzenlemeler yetersizdir.
x
Müze uzman personelinin özlük haklarına iliúkin olarak hakkaniyete aykırı ve eúitsizlik
do÷uran hükümler mevcuttur.
x
Kaçak kazı, kanuna aykırı define avcılı÷ı ile ikramiye ve cezaları düzenleyen
mevzuat hükümleri yeterince etkili de÷ildir.
x
Yüksek ö÷retim mevzuatında müzecilik e÷itimi
öngörülmemiú
olup,
müze
personelinin hizmet öncesi ve hizmetiçi e÷itimine iliúkin uygulamalar yetersizdir.
7.
Genel Müdürlük ile Müzeler Arasındaki øletiúim Prosedürlerinin Yeterlili÷i
x
Müzelerin faaliyetleriyle ilgili olarak, Genel Müdürlükçe bütün müzeleri ba÷layıcı ve
yönlendirici politikalar ve standartlar oluúturulmamıútır.
2
x
Kaçakçılık olaylarıyla ilgili karúılıklı bilgilendirme ve de÷erlendirme faaliyetleri
yetersizdir.
x
Müzelerde yapılan iç denetim yeterli kapsam ve sıklıkta de÷ildir.
x
Özellikle uzman personelin uzun süreli geçici görevlendirmelerinde müzelerin görüúü
alınmamaktadır.
8.
Müzelerin Faaliyetleriyle ølgili Zafiyet ve Yetersizlikler
x
Eser satın alınması için tahsis edilen ödenekler yetersiz oldu÷undan satıcıların
bazıları müzeler dıúındaki alıcılara yönelmektedirler.
x
Eski eser kaçakçılı÷ıyla ilgili olarak açılan davalara konu olan eserlere, davanın
devamı süresince gerekli özenin gösterilmesi sa÷lanamamakta ve ilgili müzeler dava
konusu eserler hakkında yeterli bilgi edinememektedirler.
x
Depolar büyüklük, uygun ısı, ıúık ve nem koúulları açısından yetersizdir.
x
Müzelerde eserlerin kaybolması ve hasara u÷raması durumlarıyla ilgili sorumluluk
düzeyleri açık ve net olarak belirlenmemiútir.
x
Eserlerin bakım ve korunmasına iliúkin politika ve standartlar oluúturulamamıútır.
x
Müzelerin ço÷unda, güvenlikle ilgili geliúmiú kontrol sistemleri ve gerekli teknik
donanım mevcut de÷ildir.
x
Pek çok müzede yangın ve afet durumuna iliúkin afet planları bulunmamaktadır.
x
Müzelerin büyük ço÷unlu÷unda orta ve uzun vadeli sergileme planları mevcut
de÷ildir.
x
Birçok müzede, kayıtlardan sergi alanındaki eserlere veya tersine ulaúımı
kolaylaútıracak teúhir planları hazırlanmamıútır.
x
Bütün müzelerde ortak olarak tutulması gereken kayıt, defter ve belgeler için standart
normlar oluúturulmamıútır.
x
Müzelerin bir kısmında, özellikle sikkelerden oluúan önemli miktarlarda envantersiz
eser bulunmaktadır.
3
x
Müzelerin ço÷unda periodik fiili sayım uygulanamamakta, zorunlu yıllık sayım
cetvelleri mevcut kayıtlar esas alınarak itibari olarak düzenlenmektedir.
Varılan Sonuçlar
9.
Mevcut mevzuat hükümleri, verimli ve etkili biçimde faaliyette bulunmanın gereklerini tam
olarak karúılayamamakta ve bazı çeliúkili uygulamalara yol açmaktadır.
10.
Bürokratik ve hiyerarúik yapı, verimli ve etkili bir iúleyiú ve uygulama için yeterli de÷ildir.
11.
Genel Müdürlükçe, müzeler ve ilgili di÷er kurum ve kuruluúlar arasında etkili bir iletiúim
kurulamamıútır.
12.
Personel politikasıyla ilgili politika ve prosedürler gereken düzeyde de÷ildir. Nicel ve nitel
açıdan zaten yetersiz olan insan kaynaklarının yönetiminde bazı zafiyetler sözkonusudur.
13.
Kaçakçılı÷a karúı alınan tedbirler istenen düzeyde de÷ildir.
14.
Eser elde etme, depolama, güvenlik, sergileme ve kayıt, envanter ve sayım faaliyetleriyle
ilgili politika ve prosedürler yetersizdir.
15.
Bakım ve koruma politika ve standartları mevcut de÷ildir.
16.
Raporumuzun son bölümünde yer alan “Uygulama ve Çözüm Planı”nında ayrıntılı olarak
gösterildi÷i üzere, ulaúılan bu sonuçlar hakkında gerekli önerilerde bulunulmuú, Bakanlık
yetkililerinin konular hakkındaki görüú ve de÷erlendirmelerine yer verilmiútir. Uygulama ve
çözüme iliúkin hususların bazıları kaynak veya ödenek, bazıları ise kanun ya da idari
düzenleme
konusudur.
Bunun
dıúında,
Bakanlıkça
veya
müzelerce
do÷rudan
uygulanabilecek ve çözüme kavuúturulabilecek hususların yerine getirilmesinin izlenmesi
gerekmektedir.
4
Bölüm 1: Giriú
Genel Bilgiler
1.1 Kültür Bakanlı÷ı ile Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlü÷ü ve ba÷lı müzelerin görev, yetki ve
sorumlulukları bu bölümde ele alınmıú, idari, mali ve hukuki yapı hakkında genel bilgiler
verilmiútir.
1.2 Genel Müdürlükçe 99 adet müze müdürlü÷ü tesis edilmiútir. Bunların sadece 4'ü müdürlük
kadrosu olarak korunmakta olup, faaliyet gösteremez durumdadır. Söz konusu 95 müze
müdürlü÷üne ba÷lı müzelerle birlikte, müze sayısı 180’e ulaúmaktadır. Ayrıca yaklaúık 100
adeti paralı olmak üzere 470 civarında ören yeri mevcuttur.
Kültür Bakanlı÷ı ile Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlü÷ünün Görev, Yetki ve
Sorumlulukları
1.3 Kültür Bakanlı÷ının Teúkilat ve Görevlerini belirleyen 354 sayılı Kanun Hükmünde
Kararnamede bakanlı÷ın görevleri;
x
Milli, manevi, tarihi ve kültürel de÷erleri araútırmak, geliútirmek, korumak,
yaúatmak, de÷erlendirmek, yaymak, tanıtmak, benimsetmek,
x
Kültür konuları ile ilgili kamu kurum ve kuruluúlarını yönlendirmek ve iú birli÷inde
bulunmak,
x
Kültürel varlıkların tahribini ve yok edilmesini önlemek olarak belirtilmiútir.
1.4 Aynı Kararnamenin “Sorumluluk ve Yetkiler” bölümünde, bakanlık, merkez, taúra, yurtdıúı
teúkilatı ile ba÷lı kuruluúların faaliyet ve hizmetlerinin, Bakanlık emir ve talimatları
do÷rultusunda, mevzuata, plan ve programlara uygun olarak düzenlenece÷i ve yürütülece÷i
öngörülmüútür.
1.5 2863 sayılı “Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu”nda ise, Devlet Malı niteli÷ini
taúıyan korunması gerekli taúınır kültür ve tabiat varlıklarının Devlet elinde ve müzelerde
bulundurulmasının
ve
bunların
korunup
vurgulanmıútır.
5
de÷erlendirilmesinin
Devlete
ait
oldu÷u
1.6 Bahsi geçen Kararnamenin 10. maddesinde ise Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlü÷ünün
görevleri;
x
x
x
Korunması gerekli taúınır ve taúınmaz kültür ve tabiat varlıklarını tespit etmek,
açı÷a çıkarmak, bunların korunmasını ve de÷erlendirilmesini sa÷lamak,
Gerekli görülen yerlerde müzeler, rölöve ve anıtlar müdürlükleri, restorasyon ve
konservasyon laboratuvarları kurulmasını teklif etmek ve bunların idaresini
yürütmek ve kontrol etmek,
ølmi faaliyetleri yansıtan yayınlar yapmak, müzeleri geliútirmek, kültür ve tabiat
varlıklarının bakım ve restorasyonu konularında gerekli tedbirleri almak ve
uygulamak olarak sayılmıútır.
ødari ve Mali Yapı
1.7 Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlü÷ü, Kültür Bakanlı÷ına ba÷lı ana hizmet birimleri içinde
yer alan 7 adet Genel Müdürlükten biri olarak görev yapmaktadır. Bakanlık, Genel
Müdürlük ve Müze Müdürlükleri teúkilat úemaları ek (I)’de gösterilmiútir.
1.8 Müzelere, genel bütçeden Bakanlı÷a ayrılan pay üzerinden ihtiyaçlarına göre ödenek tahsis
edilmektedir. Kültür Bakanlı÷ının süre gelen yıllar itibariyle bütçe payları %0,7-0,5
seviyesinde azalan bir trend göstermektedir. Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlü÷ünün
Bakanlık bütçesi içindeki payı ise çeúitli yıllar içinde yaklaúık % 15 oranını aúmamaktadır.
1.9 Müzelerin mali durumu incelenirken, Kültür Bakanlı÷ı Döner Sermaye Teúkilatından da söz
etmek gerekmektedir. 2252 sayılı Kültür Bakanlı÷ı Döner Sermaye Kanununda, Bakanlı÷a
ayrılan döner sermayenin, eski eserler, anıtlar, müzeler, kütüphanecilik, bibliyografya,
dokümantasyon, enformasyon, yayın, tanıtma, güzel sanatlar, sahne sanatları, arúiv,
folklor, el sanatları, sinema sanatı, festival düzenleme, kültür merkezleri ve bunlar gibi mal
veya hizmet üretim ve satıúını içeren iúletme alanlarıyla, döner sermaye iúlerinde
çalıútırılan personelin giderleri için kullanılaca÷ı öngörülmüútür.
1.10 Döner Sermaye Teúkilatını oluúturan Döner Sermaye øúletmesi Merkez Müdürlü÷ü
(DÖSøM) ile buna ba÷lı Döner Sermaye øúletmelerinin gelirleri aúa÷ıdaki kalemlerden
oluúmaktadır;
x
x
x
x
x
x
x
Yapılan iú ve hizmetlerden elde edilen gelirler,
Müzeler ve ören yerlerinin giriú ücretleri,
Tiyatro, opera, konser, sinema, seminer, sempozyum, festival, kongre ve benzeri
kültür faaliyetlerindeki giriú ücretleri,
Her çeúit mal, hizmet, sanat eseri, kültür malzemesi, yayın ve benzeri satıú
gelirleri,
Taúınmaz malların ve tesislerin sergi, yeme, içme, dinlenme yerleri ile salon, büfe
ve otoparkların iúletme ve kira gelirleri,
Depozito gelirleri,
Telif hakları gelirleri,
6
1.11 Harcama yetkilerinin düzenlenmesi ve ilgili birimlerin döner sermayeden yapılmasını
istedikleri ayrıntılı iú ve hizmet teklif ve projelerinin incelenerek karara ba÷lanması yönetim
kuruluna aittir. Yönetim Kurulu; Bakanın görevlendirece÷i Müsteúar Yardımcısı
baúkanlı÷ında, Döner Sermaye øúletmesi Merkez Müdürü, Döner Sermaye øúletmesi
Merkez Saymanlık Müdürü ve teklifi görüúülen Birim Baúkanından oluúmaktadır.
1.12 DÖSøM gelirlerinin tamamına yakını, müze giriú ücretlerinden sa÷lanmasına ra÷men,
müzelere harcanan tutarlar yok denecek kadar azdır. Ayrıca, 2464 sayılı Belediye Gelirleri
Kanununa göre, müze giriú ücretlerinin % 40’ı müzenin bulundu÷u yer belediyesine
aktarılmak zorundadır.
Genel Müdürlü÷e Ba÷lı Müzelerin Görev ve Sorumlulukları
1.13 2863 sayılı Kanunda kültür ve tabiat varlıklarının bulundurulaca÷ı müzelerin kurulması ve
geliútirilmesinin Kültür Bakanlı÷ına ait oldu÷u belirtilmiútir. Gerçekten de, korunması gerekli
kültür ve tabiat varlıklarının toplandı÷ı ve bulunduruldu÷u yerler, esas olarak müzelerdir.
Sözü edilen Kanunun çeúitli hükümleriyle, bu gibi varlıklardan gerçek ve tüzel kiúilerin
ellerinde bulunanların de÷erleri ödenerek Bakanlıkça satınalınabilece÷i, bunları bulanların,
malik olanların veya kullandıkları arazinin içinde oldu÷unu bilenlerin en yakın müze
müdürlü÷üne bildirmek zorunda oldukları ve bunlardan Bakanlıkça devlet müzelerinde
bulunması gerekli görülenlerin usulüne uygun olarak müzelere alınaca÷ı öngörülmüútür.
Aynı Kanunun bir baúka maddesiyle, kazılarda meydana çıkan bütün taúınır kültür ve tabiat
varlıklarının, kazı yapan heyet ve kurumlar tarafından her yıl yapılan kazı sonunda Kültür
Bakanlı÷ının gösterece÷i devlet müzelerine nakledilmesi hüküm altına alınmıútır.
1.14 Müzelerdeki, ziyaretçi sayıları, gelir durumu, eser sayıları aúa÷ıdaki gibidir:
MÜZELERøN ZøYARETÇø SAYISI VE GELøR TOPLAMI (1996)
ZøYARETÇø/GELøR
MÜZELER
ÖREN YERLERø
9.280.412
8.107.224
998.714.569.250.-
821.815.009.950.-
Ziyaretçi Sayısı
Gelir Durumu (TL)
Kaynak: Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlü÷ü.
7
MÜZELERøN ESER TOPLAMI (1996)
ESER
TÜRLERø
Arkeolojik
Etno÷rafik
ENVANTERLø
ESER SAYISI
576.443
ENVANTERSøZ
ESER SAYISI
8.042
TOPLAM ESER
SAYISI
584.485
280.657
1.691
282.348
1.297.546
108.006
1.405.552
Tablet
99.680
16.924
116.604
Elyazması, Kitap
24.529
3
24.532
Mühür, Baskı
20.847
296
21.143
Arúiv Vesikası
12.097
973
13.070
203
285
488
2.312.002
136.220
2.448.222
Sikke
Di÷erleri
Toplam Eserler
Kaynak: Anıtlar Ve Müzeler Genel Müdürlü÷ü.
1.15 Müzeler øç Hizmet Yönetmeli÷inde müzeler; kültür varlıklarını tespit eden, ilmi metodlarla
açı÷a çıkaran, inceleyen, de÷erlendiren, koruyan, tanıtan, sürekli ve geçici olarak
sergileyen, halkın kültür ve tabiat varlıkları konusundaki e÷itimini, bedii zevkini yükselten
ve dünya görüúünü geliútirmede tesirli olan daimi kuruluúlar olarak tanımlanmıútır. Benzer
bir tanımlama, Milletlerarası Müzeler Konseyi (ICOM) tüzü÷üne uygun olarak kabul edilen
ülkemizin de üyesi bulundu÷u ICOM Türkiye Milli Komitesi yönetmeli÷inde de
yeralmaktadır.
1.16 Yönetmelikte müzelerin faaliyetleri;
x
Eserleri kronolojik sistem içinde teúhir etmek,
x
Eserleri korumak, depoları ilmi çalıúmalara imkan verecek úekilde düzenlemek,
x
ølmi araútırmalar ve tanıtım yapmak,
x
Müzede ve müze dıúındaki e÷itici kurslar, konferanslar, geziler düzenlemek, eski
eser sevgisinin uyandırılmasını sa÷lamak, kaçakçılık, tahrip ve gizli kazılarla
yurdun milli de÷erlerini yok edici faaliyetleri önlemek,
x
2863 sayılı Kanun kapsamına giren taúınır kültür varlıklarının müzelere
kazandırılması ve de÷erlendirilmesi için gerekli tedbirleri almak,
olarak sıralanmıútır.
8
Ele Alınan Konular ve Yaklaúım
Raporun Amacı
1.17 Kültür varlıkları dıúındaki devlet mallarıyla ilgili kayıp ve hasarlar, bedellerinin
sorumlularına ödettirilmesi suretiyle telafi edilebilir ise de, eski eserler sözkonusu
oldu÷unda, bunların paha biçilmezli÷i ve yerine konulamazlı÷ı karúısında aynı úey
mümkün de÷ildir. Bu nedenle, sahip oldu÷umuz eski eserlerin idaresinin mevzuata, genel
kabul görmüú kural ve standartlara uygun olup olmadı÷ının, ve bu uygunlu÷u sa÷lamak için
öngörülen mali, idari iúleyiú ve düzenlemelerin ne derece yeterli oldu÷unun tesbit edilerek
rapor edilmesi gerekmektedir.
Çalıúmanın Hedefleri
1.18 Çalıúmanın hedefleri aúa÷ıda ana hatlarıyla belirtilmiútir.
x
Genel Müdürlük ve müzeleri ilgilendiren genel kural ve prosedürlerin yeterlili÷inin
tesbiti.
x
Eserlerin elde
edilmesi,
depolanması
ve
korunması,
bakımı,
güvenli÷i,
sergilenmesi, kayıt, envanter ve sayımıyla ilgili özel kural ve prosedürlerin
yeterlili÷inin tesbiti.
x
Genel Müdürlük ile müzeler arasındaki iletiúimin ve Genel Müdürlü÷ün gözetim
prosedürlerinin de÷erlendirilmesi.
x
øncelenmesine karar verilen müzelerde;
-Genel ve özel kural ve prosedürlere ne derece uyuldu÷unun incelenmesi,
-Kural ve düzenlemelerde boúluk veya yetersizlik bulunması halinde ortaya
çıkan zafiyetlerin saptanması,
-Elde etme, depolama, bakım ve koruma, güvenlik, sergileme, kayıt,
envanter ve sayım faaliyetleriyle ilgili di÷er risklerin teúhis edilmesi.
Denetim Yöntemi / Metodoloji
1.19 ølgili konular hakkında sa÷lıklı ve geçerli sonuçlara ulaúabilmek için Genel Müdürlük
yetkilileriyle çeúitli konular görüúülerek tartıúılmıú, müzelerde bulunan kayıt ve belgeler
ayrıntılı olarak incelenmiútir. Bütünü en iyi úekilde temsil etti÷i düúünülen 12 adet müze
ziyaret edilmiútir. Söz konusu örnekleme seçimi aúa÷ıda belirtilen objektif kriterlere
dayandırılmıútır;
x
Müzenin bulundu÷u co÷rafi bölge,
x
Müzenin kuruluú tarihi,
x
Müzede bulundurulan ve toplanan eserlerin türü (etno÷rafik, arkeolojik,
karma, di÷er),
9
x
Müzenin toplam eser sayısı,
x
Yıllık eser giriúi yo÷unlu÷u,
x
Müzedeki eserlerin çalınması, kaybedilmesi gibi olayların sıklı÷ı,
x
Müzeye ba÷lı kazılar (yabancı kazı, yerli kazı, kaçak kazı, kurtarma kazısı),
x
Müzeye ba÷lı ören yerleri sayısı,
x
Müze ziyaretçisi sayısı,
x
Müzenin elde etti÷i gelir miktarı,
x
Müzenin bina durumu (hazine tahsisli, vakıf kira, úahıs kira, kendi malı,
kamulaútırma v.b.)
1.20 Bu kriterlerin gözönünde bulundurulması suretiyle incelemeye alınmasına karar verilen
müzelerle ilgili özet bilgiler de aúa÷ıda gösterilmiútir.
10
ÖRNEK SEÇøLEN MÜZELER HAKKINDA BøLGø
Bursa Müzesi
øst. Arkeoloji M.
Kastamonu Müzesi
Van Müzesi
Arkeolojik eserler ve
Türk-øslam
eserleri
bulunmaktadır.
Bulundu÷u bina müze
olarak inúa edilmiútir.
Müzenin
bulundu÷u
bölgede kazı sayısı
fazladır
Müze binası olarak inúa edilen
ilk yapıdır. Arkeoloji Müzesi,
Eski ùark Eserleri Müzesi, Çinli
Köúk Müzesi olmak üzere üç
ayrı yapıda yer alan eski ve
büyük bir müzedir.
Eski fakat küçük bir müzedir.
Arkeolojik ve etno÷rafik eserler
eúit a÷ırlıktadır. Atatürk’ün ilk
ziyaret anıları ve úapka inkılâbı ile
ilgili eserler sergilen-mektedir.
øst. Türk-øsl. Eserl. M.
Yeni binasında yeralan küçük
bir müzedir.
Arkeolojik eserler arasında
Urartu Uygarlı÷ına ait eser-ler
dikkati
çekmektedir.
Etno÷rafik eserler yörenin
özelliklerini yansıtmaktadır.
Binası müze olarak inúa edilmiú
olan
küçük
bir
müzedir.
Arkeolojik ve etno÷rafik eserler
mevcuttur. 19. yüzyıl økonaları
sergilenmektedir.
Türkiye’de açılan ilk Türkøslam Eserleri müzesidir.
Çeúitli
Türk
ve
øslam
uygarlıklarına ait çok sayıda
etno÷rafik eserlere sahiptir.
Sinop Müzesi
Bergama Müzesi
Antalya Müzesi
Adana Ark. Müzesi
Ankara A.M.M.
Çandarlı-Pitane, Myrina kazı-ları
buluntuları
ile
Bergama
Akrepolünden getirilmiú arkeolojik eserler a÷ırlıktadır.
Küçük bir müzedir.
Daha ziyade arkeolojik
eserler mevcuttur.
Türkiyenin eski ve büyük
müzelerinden biridir.
Görev alanındaki ören yerleri
ve kazıların en fazla oldu÷u
müzelerden biridir.
Bulundu÷u bina müze olarak
inúa edilmiútir
Büyük
ölçüde
arkeolojik
eserlere sahiptir.
Müzede
eser
çalınma,
kaybolma gibi olaylar di÷er
müzelere nazaran fazladır.
Çeúitli ça÷lara ve uygarlıklara ait
eserlere sahip eski bir müzedir.
Daha ziyade arkeolojik eserler
mevcuttur.
De÷iúik tarihi ça÷lara ve
uygarlıklara ait çok sayıda esere
sahip eski bir müzedir.
Ziyaretçi sayısı ve elde etti÷i gelir
itibariyle önde gelen müzelerden
biridir.
Bodrum Sualtı Ark. M.
Tarihi bir kalede yer alan tek
sualtı müzesidir. Kalede de÷iúik
mekanlarda, sualtı kazılarından
çıkarılan eserler, eski Tunç,
Miken,
Arkaik,
Klasik,
Hellenistik, Roma ve Bizans
dönemi eserleri sergilenmektedir.
Ank.Etno÷rafya M.
Eserlerin büyük
ço÷unlu÷u
etno÷rafiktir. Eski bir müzedir.
11
1.21 Çalıúmanın ilk aúamasında, denetim alanını tanımak ve taramak için gerek Genel
Müdürlük ve gerekse ilgili di÷er kurum ve kuruluúların (Maliye Bakanlı÷ı, Gümrük
Müsteúarlı÷ı, akademik çevreler ve bazı dernekler gibi) yetkilileriyle görüúmelerde
bulunulmuú ve iki müzede ön çalıúma yapılmıútır. Bu görüúmelerde elde edilen bilgilerin
de÷erlendirilmesi ve söz konusu iki müzede yapılan denetimlerde ortaya çıkan bulguların
ıúı÷ında tam çalıúma yapılmasına karar verilmiútir.
1.22 Tam çalıúma aúamasında, örnek olarak seçilen on adet müze ziyaret edilerek, görevlilerle
geçmiú yıl faaliyetleri üzerinde görüúmeler yapılmıú, fiziki gözlemlerde bulunulmuú, ilgili
defter, kayıt, belge, cetvel ve liste gibi dökümanlar incelenmiú ve çeúitli test ve kontroller
yapılmıútır.
12
Bölüm 2:Elde Edilen Bulgular
Mevzuattaki Boúluk ve Yetersizlikler
Eski Eserlerin Devlet Malı Olma Niteli÷iyle Çeliúen Hüküm ve Uygulamalar
Mevcuttur.
2.1
2863 sayılı Kanunun 5. maddesinde; “Devlete, kamu kurum ve kuruluúlarına ait
taúınmazlar ile özel hukuk hükümlerine tabi gerçek ve tüzel kiúilerin mülkiyetinde bulunan
taúınmazlarda varlı÷ı bilinen veya ileride meydana çıkacak olan korunması gerekli taúınır
ve taúınmaz kültür ve tabiat varlıkları Devlet Malı niteli÷indedir” denilmektedir.
2.2
Oysa, aynı Kanunun 23, 24, 25, 26 ve 27. maddeleri ve bunlara dayanılarak çıkarılan
yönetmeliklerde, korunması gerekli taúınır kültür varlıklarının alınıp satılmasına, gerçek ve
tüzel kiúilerce özel müze kurulmasına ve kolleksiyonculuk yapılmasına izin veren
düzenlemeler yer almaktadır. Bu hükümlerle, eski eserlerin devlet malı olma niteli÷ine
istisna getirilme amacı aúılmıú, bu niteli÷i ortadan kaldıran ve çeliúen uygulamalara imkan
verilmiútir. Zira bu düzenlemelerle, bazı kiúi ve kuruluúlara devlet malını elinde bulundurma
ve de÷erlendirme imkanından çok, mülkiyetini elde etme ve tasarufta bulunma yetkisi
tanınmıú olmaktadır.
Mevzuatta Yer Alan Arkeolojik Eser, Etno÷rafik Eser Tanımları Yeterince
Açık Yapılmamıútır.
2.3
“Korunması Gerekli Taúınır Kültür ve Tabiat Varlıklarının Tasnifi, Tescili ve Müzelere
Alınmaları Hakkında Yönetmelik”te Arkeolojik Eser, “Jeolojik devirlerden itibaren
zamanımıza kadar intikal eden ve genellikle kazı ve benzeri çalıúmalarla bulunan, sanat ve
estetik de÷erleri veya eskilik ölçüleri bakımından korunması gerekli olan insan yapısı
taúınırlardır”; Etno÷rafik Eser ise, “Halkın hayat tarzını, kültürünü temsil eden araç ve
gereçler dahil bilim, kültür, din ve mihaniki sanatlarla ilgili, belge de÷eri bakımından
korunması gerekli insan yapısı taúınırlardır” úeklinde tanımlanmıútır. Etno÷rafik eserlerle
ilgili benzer bir tanımlama, “Etno÷rafik Nitelikteki Taúınır Kültür Varlıkları Hakkında
Yönetmelik” te de yer almıútır.
2.4
Türleri ve faaliyet alanları itibariyle bazı müzeler özellikle arkeolojik, bazıları ise etno÷rafik
eserlerin edinilmesine yönelmiú durumdadırlar. Ayrıca, arkeolojik ve etno÷rafik eserler
13
müzelerden farklı yerlerde bulundurulmakta, kaydedilmekte ve sergilenmektedir. Öte
yandan, bir kısım etno÷rafik eserlerin mevzuatta öngörülen belli úartlar dahilinde özel
kiúilerce alınıp satılmasına izin verilmiútir. Yukarıdaki tanımlamaların net olmaması ve
benzer ölçütler içermesi nedeniyle, bu eserler birbirinden kolayca ayırtedilememekte ve
dolayısıyla bu hususların uygulanmasında güçlüklerle karúılaúılmaktadır.
2.5
2863 sayılı Kanunun 23/a maddesinde ve yine “Etno÷rafik Nitelikteki Taúınır Kültür
Varlıkları Hakkında Yönetmelik”in 3. maddesinde, Osmanlı Padiúahlarından Abdülmecit,
Abdülaziz, V.Murat, II.Abdülhamit, V.Mehmet Reúat ve Vahidettin’e ait ve aynı ça÷daki
sikkelerin tescile tabi olmaksızın yurtiçinde alınıp satılabilece÷i öngörülmüútür. Hangi
sikkelerin alım satımının serbest olaca÷ının belirlenmesinde önceden saptanmıú bir süreyi
öngören sabit bir kriterin esas alınması, ileriki yıllar içinde yasa koyucunun amacıyla
çeliúen bir uygulamaya yol açma tehlikesini taúımaktadır.
Envanterlik Eser, Etüdlük Eser Kavramları Uygulama Farklılıklarına Yol
Açmaktadır.
2.6
2863 sayılı Kanunun 25. maddesinin son fıkrasında ve ilgili yönetmeliklerde, tasnif ve
tescil dıúı bırakılan ve müzelere alınması gerekli görülmeyen eserlerin sahiplerine bir
belge ile iade olunaca÷ı ve bunlar üzerinde sahiplerince her türlü tasarufta bulunabilece÷i,
bir yıl içinde sahiplerince satın alınmayanların müzelerde saklanabilece÷i veya Devletçe
satılabilece÷i öngörülmüútür.
2.7
øç Yönetmelikte ise, “müzelik de÷erde olmaması nedeniyle envanter edilmemiú, etüdlük
olarak korunmaya alınmıú eserler de, müzeye geliú úekli, yeri ve zamanını gösteren
etiketleriyle tasnif edilmiú olarak depolanır” denilmiútir.
2.8
Uygulamada, daha ziyade kazılardan çıkan eserlerin, kazı heyetleri veya müze
yetkililerince hangi ölçülere göre etüdlük olarak ayrılaca÷ı, ne úekilde saklanaca÷ı ve
de÷erlendirilece÷i konusunda farklı iúlemler yapılabilmektedir.
Zoralım Konusu Olan
Eserlerin
Güvenli÷inin
Sa÷lanması
ile ølgili
Düzenlemeler Yetersizdir.
2.9
Eski
eser kaçakçılarının yakalanması ve yargılanması sırasında, bu eserlerin
kaydedilmesini, tanımlanıp foto÷raflanmasını ve adliye emanetinde, emniyette veya
bilirkiúide bulundurmak yerine, mümkün olan en kısa sürede ilgili müzeye naklini ve
müzenin mahkeme safahatıyla ilgili gerekli bilgileri edinmesini sa÷lıyacak kural ve
iúleyiúleri öngören düzenlemeler mevcut de÷ildir.
14
Yurtdıúına Eser Çıkarmayı Yasaklayan Düzenlemeler Yetersizdir.
2.10 2863 sayılı Kanunun 24. maddesinde, korunması gerekli taúınır kültür varlıklarının devlet
elinde ve müzelerde bulundurulaca÷ı belirtildikten sonra, bunlardan her ne suretle olursa
olsun yurtdıúına çıkarılacakların kontrolu, Bakanlı÷a ba÷lı müzelerce yapılabilece÷i gibi
bazı gümrük kapılarında bulundurulacak ihtisas elemanlarınca da yapılabilece÷i, yapılan
kontrol sonunda bu tip eserlerden yurtdıúına çıkmasında sakınca görülenlerin
de÷erlendirilmeleri yurtiçinde yapılmak úartıyla sahiplerine geri verilmesi öngörülmüútür.
2.11 Aynı yasanın 32. maddesinde ise, korunması gerekli kültür ve tabiat varlıklarının
yurtdıúına çıkarılamıyaca÷ı vurgulanmakta, devamında bunların yurtdıúında geçici olarak
sergilenme koúul ve prosedürleri belirtilmektedir. Aynı Kanunun 68. maddesinde de,
kanuna aykırı olarak yurtdıúına eser çıkaranlarla ilgili cezalar ve sözkonusu eserlere ve
kullanılan eúya ve araçlara el konması gibi tedbirler yer almıútır.
2.12 Ancak uygulamada, sınır kapılarında yurtdıúına çıkarılması mümkün olmayan eserlerin
yakalanması durumunda açılan davalar sonucunda, yukarıda de÷inilen 24. madde
uyarınca bunların sahiplerine geri verildi÷i saptanmıútır. Bu madde hükmüyle amaçlanan,
yurtdıúına çıkarılması düúünülen eserlerin önceden müzeye veya gümrü÷e beyan
edilmesini sa÷lamaktır. Oysa bu gereklili÷e uyulmadı÷ı hallerde de sınır kapılarında
yakalanan yurtdıúına çıkarılmayacak eserlerin sahiplerine geri verilebildi÷i görülmüútür.
ødari ve Mali Yapıdaki Yetersizlikler
Teúkilatın Hiyerarúik Yapısı Bazı Faaliyetlerin Etkin Biçimde Yürütülmesi
øçin Elveriúli De÷ildir.
2.13 Genel Müdürlük - Valilik - øl Kültür Müdürlü÷ü - Müze Müdürlü÷ü úeklindeki hiyerarúik yapı
iletiúimin hızını azaltmakta, ço÷unlu÷u meslekten olmayan ve sorunlara bürokratik bakan øl
Kültür Müdürlükleri bilginin ulaútırılması ve gere÷inin yapılması yönünden etkili
olamamaktadırlar.
Müzelerde Yapılan øç Denetim Yetersizdir.
2.14 Müzelerde iç denetimi sa÷lıyacak yegane birim olan Bakanlık Teftiú Kurulu Elemanları,
yo÷unluk arzeden di÷er görevleri ve müzecilik mesle÷inde uzman olmamaları nedeniyle
15
düzenli ve etkili iç denetim yapamamaktadırlar. Nitekim, pek çok müzenin uzun yıllar
içinde nadiren denetlenebildi÷i saptanmıútır.
Koruma Genel Müdürlü÷ü ile Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlü÷ünün Yetki
ve Görevleri Arasında Çatıúma Sözkonusudur.
2.15 Koruma Genel Müdürlü÷ünün yetki alanı içinde olan arazide taúınır kültür varlı÷ı çıkması
halinde ilgili müzenin nasıl müdahale edece÷i ya da müzenin faaliyet alanı içinde bulunan
tümülüs veya höyüklerin civarında korunma kurulunca tescilli taúınmaz kültür varlı÷ı
olması durumunda sorunlar yaúandı÷ı saptanmıútır. Aslında, kurul yapısı biçiminde
örgütlenme, korunması gerekli taúınmaz eserler için gerekli görülüyor ise, bunun müzecilik
faaliyetleri için de geçerli olması gerekir. Bu durum, Genel Müdürlük yetkililerince de kabul
edilmiú ve bu úekildeki bir idari bölünmenin yapay oldu÷u ileri sürülmüútür.
Müzeler, DÖSøM ve Belediye Kaynaklarından Yararlanamamaktadır.
2.16 Giriú bölümü 1.10. paragrafında açıklandı÷ı üzere, DÖSøM’in gelirleri büyük ölçüde müze
giriú ücretlerinden oluútu÷u halde, müzelerin faaliyetlerinde kullanılmak için tahsis edilen
tutarlar yok denecek azdır. Bunun sonucu olarak, ziyaretçi sayısı çok olan büyük müzeler,
müze bünyesi içinde oluúturdukları derneklerin gelirlerini kullanma gibi ikame bir yola
baúvurmaktadırlar. Bu ise, aslında müzelerce yürütülmesi gereken bazı faaliyetlerin
Derne÷e maledilerek gelir sa÷lanması, ziyaretçi sayısı fazla olmayan müzelerin dernek
kurma olanakları bulunmadı÷ından eúitsizlik do÷ması ve derneklerin etkili biçimde
denetlenememesi
nedeniyle
gelir
ve
giderlerin
kullanımının
izlenememesi
gibi
olumsuzluklara yol açmaktadır. Ayrıca, bilet ücretleri tutarının % 40 gibi büyük bir oranının
ilgili belediyelere tahsis edilmesine ra÷men, bu belediyelerce müzelere herhangi bir katkı
ve yardım yapılması sözkonusu de÷ildir.
Devlet
Ayniyatı
Olarak
Eski
Eserlerin
Hesap,
Kayıt,
øúleyiú
ve
Sorumlulu÷uyla ølgili Düzenlemeler Yetersizdir.
2.17 Müzelerdeki eski eserler, ayniyat hesabı içinde di÷er demirbaúlar gibi addedilerek
kayıtları kültür müdürlü÷ü ayniyat saymanına ba÷lı sayman mutemedi durumundaki ambar
memurlarınca tutulmaktadır. Oysa, demirbaú malzemelerle tarihi eserlerin nitelikleri
birbirinden çok farklı oldu÷undan, bunlarla ilgili sorumlulukları da farklı olarak düzenlemek
gerekmektedir. Ayrıca bu eserler ço÷u kez hem müze uzmanının ve hem de ayniyat
saymanının sorumlulu÷unda oldu÷undan, bu konuda kapsam ve yetki kargaúası
do÷abilmektedir.
øletiúim ve Personel Politikalarındaki Yetersizlikler
16
Genel Müdürlük ile Müzeler Arasında Etkili Bir øletiúim Kurulamamıútır.
2.18 øletiúim yetersizliklerine iliúkin hususlar aúa÷ıda belirtilmiútir:
x
Müzelerin eser elde etme, depolama, bakım ve koruma, güvenlik, sergileme ve
kayıt- envanter - sayım faaliyetleriyle ilgili olarak, Genel Müdürlükçe politikalar ve
standartlar oluúturularak müzelere bildirilmemiútir.
x
Müzelerce gönderilen “üç aylık uygulama ve izleme sonuçları” müzelerin taleplerinin
dile getirilmesi úeklinde algılandı÷ından, sonuçları bir belgeye veya rapora
ba÷lanarak de÷erlendirilmekten ziyade, ilgili birimlere havale edilerek mümkün olan
taleplerin yerine getirilmeye çalıúılması úeklinde bir uygulama sözkonusudur.
x
Eserlerle ilgili sorumluluk ve zimmetleme iúlemlerine iliúkin kural ve prosedürler net
olarak belirlenmemiútir.
x
Kaçakçılık olaylarıyla ilgili karúılıklı bilgilendirme ve de÷erlendirme faaliyetleri
yetersizdir.
x
Müzelerde yapılan iç denetim yeterli de÷ildir.
Personel Politikasıyla ølgili Politika ve Prosedürler Gereken Düzeyde
De÷ildir.
2.19 Bu konuyla ilgili sorunlar aúa÷ıdaki gibi sıralanabilir;
x
Müzelerde görevli personel sayısı (özellikle güvenlik personeli ve bekçi) ihtiyacı
karúılamamakta;
mevcut
personel
de
gereken
yerlere
rasyonel
olarak
da÷ıtılmamaktadır.
MÜZELERøN PERSONEL DURUMU (1996)
KADRO
ÜNVANLARI
Arkeolog
Restoratör
Kor. Güv. Gör.
Bekçi
MEVCUT KADRO DURUMU
Dolu
270
7
159
851
Boú
67
2
12
192
Kaynak: Anıtlar Ve Müzeler Genel Müdürlü÷ü.
17
Toplam
337
9
171
1043
øHDASI øSTENEN
KADROLAR
(Taúra Teúkilatı)
65
19
848
306
MÜZELERøN PERSONEL DURUMU
MEVCUT KADRO
1600
1400
PERSONEL SAYILARI
OLMASI GEREKEN
1349
1200
1019
1043
1000
800
600
337
400
200
402
171
9
28
0
KORUMA VE
GÜVENLiK
GÖREVLøSø
BEKÇø
ARKEOLOG
RESTORATOR
KADRO ÜNVANLARI
x
Müze uzman personelinin özlük haklarına iliúkin olarak hakkaniyete aykırı ve
eúitsizlik do÷urucu bazı sorunlar vardır. Örne÷in, arkeologlar teknik hizmetler
sınıfında yer aldı÷ından, aynı iúi yapıyor olmalarına ra÷men di÷er uzman personele
nazaran daha fazla tazminat almaktadırlar. Ayrıca, personeli teúvik edici ve
ödüllendirici düzenlemeler mevcut de÷ildir.
x
Müze personelinin hizmet öncesi ve hizmetiçi e÷itimi yetersizdir. Müzecilik e÷itimi
verilen okul mevcut olmadı÷ından görev alacak personel müzecilik prati÷ine yabancı
olarak yetiúmektedir.
x
Özellikle uzman personelin geçici görevlendirilmelerine iliúkin politika ve prosedürler
yetersizdir. Uzun süreli geçici görevlendirmelerde müzelerin görüúü alınmamaktadır.
Belirli yerlerde, ihtiyacın üzerinde yı÷ılma olabilmektedir. Genel Müdürlükte ve
Ankara’daki müzelerde geçici olarak görev yapmakta olan uzman personel sayısının
ihtiyacın üzerinde oldu÷u saptanmıútır.
Kaçakçılı÷ın Önlenmesindeki Yetersizlikler
Eser Alımı øçin Tahsis Edilen Ödenekler Yetersizdir.
2.20 Ödeneklerin yetersizli÷i, eserlerin müzeler yerine kolleksiyonculara, antikacılara ve
kaçakçılara yönelmesine sebep olmaktadır. Hangi yörede ve ne tür müzelere ne kadar
ödenek tahsis edilece÷ine iliúkin tutarlı ve objektif ölçüler mevcut de÷ildir.
18
Müzelerde, Güvenlik Alarm Sistemleri, Güvenlik Görevlileri ve Bekçiler
Nicelik ve Nitelik Olarak Yetersizdir.
2.21 Gerek müzelerde ve gerekse ören yerleri, tümülüs ve höyüklerin bulundu÷u arazide
güvenlik sistemi ve personeli nicelik ve nitelik olarak yetersiz oldu÷undan, özellikle son
yıllarda müzelere yönelik hırsızlık olaylarının arttı÷ı gözlenmiútir. Öte yandan, kaynakların
hangi bölge ve müzelere öncelikle kullandırılaca÷ı konusunda dikkate alınacak hususların
önceden belirlenmedi÷i görülmüútür.
Mevzuattaki Boúluk ve Yetersizlikler Giderilememiútir.
2.22 “Elde Edilen Bulgular” bölümünün 2.1 ve 2.12. paragraflarında ayrıntılı olarak de÷inilen
mevzuattaki boúluk ve yetersizlikler, kaçakçılı÷a karúı etkili önlemler alınmasını
güçleútirmektedir. (Arkeolojik eser - Etno÷rafik eser, envanterlik eser, etüdlük eser, tasnif
ve tescil içi ve dıúı eser, eski eserlerin ticaret konusu olması, yurtdıúına eser çıkarma v.s.
gibi kavramların tanımlanma ve düzenlenmeleri yetersizdir.)
Kurum øçi ve Kurum Dıúı E÷itim Çalıúmaları Yetersizdir.
2.23 Mali, idari ve fiziki yetersizlikler nedeniyle, müzecilerin düzenli ve planlı bir hizmetiçi
e÷itime tabi tutulmaları mümkün olamamaktadır. Ayrıca, kaçakçılıkla mücadele, büyük
ölçüde kamuoyunun eski eser sevgi ve bilincinin artırılmasına ve ilgili di÷er kurum ve
kuruluúların yardım ve iúbirli÷ine de ba÷lı oldu÷u halde; konuyla ilgili olarak yöre halkına,
(özellikle ö÷rencilere) mülki idare görevlilerine, güvenlik kuvvetleri mensuplarına, dıúiúleri
meslek mensuplarına, gümrük personeline, turizm rehberlerine, bazı dernek yöneticilerine
yönelik yeterli düzeyde e÷itim çalıúmaları yapılamamaktadır.
Yurtiçinde ølgili Di÷er Kamu Kurum ve Kuruluúları ve Uluslararası
Kuruluúlarla øletiúim ve øúbirli÷i Yetersizdir.
2.24 Kaçakçılı÷ın önlenmesinde, bakanlık dıúındaki
kuruluúların yardım, iúbirli÷i ve
bilgilendirmeleri büyük önem arzetmesine ra÷men, bakanlık, müzeler, mahalli idareler,
güvenlik kuruluúları, gümrük teúkilatı gibi idarelerle etkili bir iletiúim ve iúbirli÷i
sa÷lanamamıútır.
2.25 Nitekim, Bakanlı÷ın teúkilat ve görevlerini belirleyen kanun hükmünde kararnamede de,
Bakanlı÷ın ana hizmet ve görevleriyle ilgili konularda di÷er bakanlıkların, kamu kurum ve
kuruluúlarının uyacakları esasları belirliyece÷i, gerekli danıúma, iúbirli÷i ve koordinasyonu
sa÷layaca÷ı belirtilmiútir.
19
2.26 Gerek kaçakçılı÷ın önlenmesi ve gerekse kaçırılan eserlerin yurda geri getirilmesi
açısından, uluslararası kuruluúlar ve yargı organları nezdinde etkili olunmasını sa÷layacak
bir anlayıú ve politika geliútirilememiútir.
Kaçak Kazı ve Kanuna Aykırı Define Avcılı÷ıyla Etkili Biçimde Mücadele
Edilememektedir.
2.27 Di÷er bölümlerde de÷inildi÷i üzere, idari ve mali yapıdaki yetersizlikler, güvenlik personeli
ve bekçi sayısındaki noksanlık, mevzuat boúlukları, kolleksiyoncuların yeterince
denetlenememesi ve ilgili di÷er kuruluúlarla yeterli iúbirli÷i ve koordinasyon kurulamaması
gibi nedenlerle kaçak kazı ve kanunsuz define avcılı÷ı gibi faaliyetler önlenememektedir.
Öngürülen økramiye ve Cezalar Etkili De÷ildir.
2.28 Yakalayanlara ve ihbar edenlere verilen ikramiyeler yetersiz, suçlulara verilen cezalar ise
caydırıcı olmaktan uzaktır.
Kolleksiyoncuların
Faaliyetleri
Denetlenememektedir.
Yeterince
øznelenememekte
ve
2.29 Kolleksiyoncuların faaliyetleri etkili biçimde izlenememekte ve denetlenemekte, sahip
oldukları eserlerin kayna÷ı araútırılamamakta,
onaylanmasıyla yetinilmektedir.
kendilerinin
ibraz
etti÷i
listelerin
Müzelerin Faaliyetleriyle ølgili Yetersizlikler
Müzelerin faaliyet ve iúlemleriyle ilgili öneriler geliútirebilmek amacıyla, bu bölümde
yalnızca yetersizlikler ve olumsuzluklar üzerinde durulmuútur. Oysa denetlenen
müzelerde elde edilen bulguları gösteren ek (II)'de ayrıntılı olarak açıklandı÷ı üzere, pek
çok konuda yeterli ve olumlu iúleyiúler de sözkonusudur. Hatta bazı faaliyet alanlarında
standartların üzerinde ve iyi uygulama örne÷i
teúkil
edebilecek
performans
sergileyebilen müzeler de vardır. (Örne÷in, incelemeye alınan müzelerden Bodrum
Sualtı Arkeoloji Müzesi, Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi Türk-øslam Eserleri
Müzesi, østanbul Arkeoloji Müzesi ve Antalya Müzesi gibi.) Ancak bu sonuç mevzuatın,
idari yapının ve iletiúim sisteminin elveriúli olmasına ba÷lı olmayıp, bu müzelerin
yöneticilerinin yurtdıúı kuruluúlarla etkili iliúkiler kurmak suretiyle dünya standartlarını
kavrayabilmesi ya da ziyaretçi sayısının çoklu÷una ba÷lı olarak dernekleri vasıtasıyla
önemli miktarlarda gelir elde edebilmelerinden kaynaklanmaktadır.
20
Eser Elde Etme ile ølgili Politika ve Prosedürlerde Yetersizlikler Vardır.
2.30 Eser satın alınması için tahsis edilen ödenekler yetersiz oldu÷undan ve ödemeler
zamanında yapılamadı÷ından, satıcılar baúka alıcılara (antikacılara, kolleksiyonculara ve
hatta kaçakçılara) yönelebilmektedirler.
2.31 Mevcut mevzuat hükümleriyle, müzelerin türüne, faaliyet alanına veya bulundu÷u yöreye
göre hangi eserleri kabul edece÷i ya da hangilerine öncelik tanıyaca÷ı konusunda
öngörülmüú net ve genel bir politika mevcut de÷ildir. Eser edinmede, estetik, teknik,
tarihsellik, belgesellik, mevcut kolleksiyonu tamamlayıcılık, fiziki durum, yöre ve uygarlık
menúei gibi kriterler gözönünde bulundurulamadı÷ından, her müze farklı inisiyatifler
kullanabilmektedir.
2.32 Eser giriú yo÷unlu÷una ve çeúitlili÷ine göre gerekli sayıda uzman personelin bulunmaması
nedeniyle, bazı müzelerde de÷erlendirme komisyonu oluúturmakta güçlük çekilmektedir.
2.33 Eski eser kaçakçılı÷ıyla ilgili olarak açılan davalara konu olan eserlere, davanın devamı
süresince gerekli özenin gösterilmesi sa÷lanamamakta ve ilgili müzeler dava konusu olan
eserler hakkında yeterli bilgi edinememektedirler. Oysa, kaçakçılarda yakalanan eserlerin
emniyet, adliye emaneti ve bilirkiúilerde durması yerine, müsadere anından itibaren bir an
önce ilgili müzeye nakledilmesi gerekmektedir. Ayrıca, bu eserlerin nitelikleri, bulundukları
yerler ve sanıkların kimlikleri hakkında ilgili müzenin bilgi sahibi olması önem taúımaktadır.
Depolama Faaliyetlerine øliúkin Prosedürler Yetersizdir.
2.34 Genel Müdürlükçe, depolar ve depolama konusunda uyulacak politika ve standartlar
oluúturulmamıútır.
2.35 Müzelerin depoları, büyüklük, uygun ısı, ıúık, nem koúulları ve geniúletilebilirlik açılarından
yetersizdir.
2.36 Müzelerin ço÷unda, “Depo Giriú Defteri” ve “Depo Yardımcı Defteri” (Listeleri)
tutulmasında ve uygulamasında düzensizlik ve yetersizlikler vardır.
2.37 Bazı müzelerde, eserlerin bulunma kolaylı÷ını sa÷lıyacak úekilde düzenlenmedi÷i ve tasnif
edilmedi÷i saptanmıútır.
21
2.38 Müzelerde, müdür, uzmanlar ve sayman mutemedi yönünden eserlerin kaybolması ve
hasara
u÷raması
durumlarıyla
ilgili
sorumluluk
düzeyleri
açık
ve
net
olarak
belirlenmemiútir. Sorumluluk uygulaması, eserlerin uzmanlara zimmetlenmesi biçiminde
olmakta ise de, aynı mekanda birden fazla kiúiye zimmetli eserlerin bulunması, depo
sorumlulu÷u ile sergi alanı sorumlulu÷unun ayrılmamıú olması ve zimmetleme úekil ve
usullerinde farklı uygulamalara rastlanması gibi zafiyetler sözkonusudur.
Eserlerin Bakım ve Korunmasına Yönelik Politika ve Uygulamalar Mevcut
De÷ildir.
2.39 Genel Müdürlükçe, eserlerin bakım ve korunmasına iliúkin politika ve standartlar
oluúturulmadı÷ı gibi, müzelerin ço÷unda kendi bünyelerinde uygulanan bakım ve koruma
politikası da mevcut de÷ildir.
2.40 Bakım politikası olmaması, bilimsel teknik ve standartların izlenememesi ve gerekli
laboratuvar, uzman personel, araç-gereç ve malzemelerin bulunmaması ya da noksan
olması nedeniyle, basit temizlik ve ilaçlama uygulamaları dıúında bakım çalıúmaları
yapılamamaktadır.
2.41 Bu nedenlerle, müzelerin ço÷unda bakım gerektiren önemli miktarda eser bulunmaktadır.
Güvenlikle ølgili Politika ve Prosedürler Yetersizdir
2.42 Müzelerin ço÷unda, güvenlikle ilgili geliúkin kontrol sistemleri ve teknik cihazların
bulunmadı÷ı, olanların bir kısmının ise yetersiz oldu÷u görülmüútür. Ayrıca güvenlik
görevlileri ve bekçilerin sayıları ve vasıfları istenen düzeyde de÷ildir.
2.43 Müzelerin büyük ço÷unlu÷unda, yangın ve afet durumuna iliúkin afet planı ve kurtarma
öncelikleri güncelleútirilmemiú oldu÷undan ihtiyacı karúılayamamaktadır. Ayrıca, herhangi
bir afet durumunda, müze yönetimi, polis, itfaiye ve mülki makamlar arasında önceden
belirlenmiú bir koordinasyon ve iúbirli÷i yoktur.
2.44 Bazı müzelerde, mevcut hükümlere uyulmadı÷ı ya da öngörülenden farklı uygulamalarda
bulunuldu÷u saptanmıútır. Bunlardan bazıları aúa÷ıda sıralanmıútır:
x
Müzeye araútırma yapmak için gelen úahısların uymak zorunda oldu÷u kurallar
açısından farklı uygulamalar sözkonusudur.
x
Müzelerdeki yapım ve onarım faaliyetleri sırasında, müzeye giren ve çıkan
kiúilerin kimliklerine ve iúe baúlama ve bitiú tarihlerine iliúkin bilgilerin saklanması
ve gözetimine iliúkin önlemler yetersizdir.
22
x
Birkaç
müzede
elektrik
tesisatı
eski
olup
belli
periodlarla
gözden
geçirilmemekte, bazılarında ise yangın alarmı bulunmamaktadır.
x
Müzelerin bir kısmında çalıúma saatleri sonunda müzenin teslimine ve
vardiyalarda görev devir teslimine iliúkin ciltli ve tasdikli nöbet defterlerinde
tutulacak tutanaklar yerine, dosyalara iliútirilen günlük çizelgeler kullanılmaktadır.
x
Müzelerin ço÷unda, nöbet cetvellerinin ilan tahtasına asılmasıyla yetinilmekte,
ilgili personele imzalatmak suretiyle tebli÷ edilmemektedir.
x
Anahtarların saklandı÷ı kasanın sorumluluk ve kullanılıú biçimi yönünden farklı
uygulamalar sözkonusudur.
x
Bekçi kontrol saatlerinin kullanılması ve kontrol kayıtlarının izlenmesinde de÷iúik
yöntemler kullanılmaktadır.
Sergileme Faaliyetleriyle ølgili Politika ve Prosedürler Yeterli De÷ildir.
2.45 Müzelerin büyük ço÷unlu÷unda orta ve uzun vadeli bir sergileme planı mevcut de÷ildir.
2.46 Kazılardan gelmesi beklenen eserler için önceden sergileme planları hazırlanması
sözkonusu de÷ildir.
2.47 Sergilemenin bir mesajı olması ve çeúitli ziyaretçi kesimlerine azami doyum sa÷laması
için gerekli ayrıntılı çalıúmalar yapılamamaktadır.
2.48 Sergi alanları, eser-konu uyumu, giriú-çıkıú rahatlı÷ı, vitrin tasarımı, renk, aydınlatma,
iúaret, etiket, panolar gibi unsurlar gözönünde bulundurularak rasyonel biçimde
düzenlenmemektedir.
2.49 Pek çok müzede sergi alanlarıyla ilgili teúhir planları mevcut de÷ildir. Oysa bu husus,
kayıtlardan sergi alanındaki eserlere veya tersine ulaúımın kolaylaútırılması yönünden
önem arzetmektedir.
2.50 Bazı müzelerde sergileme faaliyetlerini olumsuz olarak etkileyen münferit durumlar
aúa÷ıda belirtilmiútir.
x
Bir iki müzedeki sergi salonlarında çatıda veya yan duvarda ıúık yönünden
sakıncalı olan cam yapı bulundu÷u görülmüútür.
x
Birkaç müzede güvenlik úartlarının yetersizli÷i nedeniyle bazı bölümlerdeki
eserler ve özellikle sikkeler sergilenememektedir.
x
Bazı müzelerin sergi salonlarında ısı, ıúık ve nem úartları yerinde de÷ildir.
x
Bir kısım müzede, sergilenen eserleri tanıtan ve ziyaretçiyi bilgilendiren yazı,
levha, iúaret, sembol, pano ve açıklamalar yetersizdir.
23
Müzelerdeki Kayıt, Envanter ve Sayım Faaliyetleriyle ølgili Politika ve
Prosedürler Yetersizdir.
2.51 Bütün müzelerce tutulması gereken defterler ve belgeler için standart normlar
oluúturulmadı÷ından farklı uygulamalar sözkonusudur.
2.52 Müzelerin bir kısmında, uzman personel noksanlı÷ı nedeniyle özellikle sikkelerden oluúan
önemli miktarlarda envantersiz eser bulunmaktadır.
2.53 Eski envanter kayıtlarına iliúkin olarak geriye dönük güncelleútirme çalıúmaları
yapılamamaktadır. Bu konuda eski kayıtların muhafaza edilmesi, bunların yeni defterlere
nakledilmesi, her iki defterin kullanılmasına devam edilmesi gibi farklı uygulamalar
yapıldı÷ı görülmüútür.
2.54 Müzelerin pek ço÷unda envanter defterlerinin ikinci nüshaları (yedekleri) bulunmamaktadır.
Eserlere ait gerekli bilgileri taúıyan ve kanıtlayan belgelerin kendilerinin iyi korunması çok
önemli oldu÷undan, bu defterlerin tek oluúu büyük bir risk kayna÷ıdır.
2.55 Envanter defterlerindeki kayıtlarda de÷iúiklik ve ilaveler yapılmasının úekil ve úartları
belirlenmemiútir.
2.56 Müzelerin ço÷unda periodik fiili sayım uygulanamamakta, zorunlu yıllık sayım cetvelleri
mevcut kayıtlar esas alınarak itibari olarak düzenlenmektedir.
2.57 Stüdyo,
teknik
personel
ve
ödenek
yetersizli÷i
nedeniyle,
envanterlerin
foto÷raflandırılması çalıúmaları yetersiz durumdadır.
2.58 Müzelerde eserlerin geçici hareketlilikleri (depo, sergi alanı, laboratuvar, foto÷rafhane,
araútırma
bölümleri,
yurtiçi
ve
yurtdıúı
sergiler
arasında)
kalıcı
kayıtlarla
izlenememektedir. Bu gereklilik ilgili kayıtlara geçici notlar düúülmek suretiyle yerine
getirilmeye çalıúılmaktadır.
24
Bölüm 3:Uygulama ve Çözüm Planı
Önerilerimiz ve Bakanlı÷ın Görüúleri
3.1
Mevzuat Hükümleri
x Öneriler
x Bakanlı÷ın De÷erlendirmeleri
x Taúınır kültür varlıklarıyla ilgili olarak 2863
x Bu maddeler ile ilgili görüú ve öneriler
sayılı Kanunda yeralan ve bir taraftan
dikkate alınarak, halen devam eden “2863
bunların Devlet malı niteli÷inde oldu÷unu
sayılı Kanun” çalıúmalarında, söz konusu
öngören,
öneriler göz önünde bulundurulacaktır.
di÷er
satılmasına,
taraftan
özel
müze
da
alınıp
kurulmasına,
definecilik ve kolleksiyonculuk yapılmasına
izin vermek suretiyle istisna getirmekten
öte mülkiyetini elde etmeye ve tasarrufta
bulunmaya olanak sa÷layan hükümlerin
çeliúkilerinin giderilmesi gerekmektedir.
x “Arkeolojik
tanımları,
Eser”,
“Etno÷rafik
bunların birbirinden
ayırdedilmesini,
hangi
eserin
Eser”
kolayca
hangi
prosedüre tabi olaca÷ının bilinmesini ve
ticaret konusu olup olamıyaca÷ının net
olarak anlaúılmasını sa÷lıyacak biçimde
düzenlenmelidir.
x Aynı úekilde, tasnif – tescil içi ve dıúı veya
envanterlik ve etüdlük eser tanımları ile
bunların hangi iúlemlere tabi olaca÷ı net
olarak belirlenmelidir.
x Yeddiemin
x Eski eser kaçakçılarının yargılanması
olarak
eserlerin
müzelerde
sırasında, zor alım konusu olan eserlerin
saklanması hususunda genelge çıkartılacak
derhal
ya da mevcut genelgeler yeniden yazılacak
ilgili
bunların
müzeye
teslim
kaydedilmesini,
edilerek
(eski
tanımlanıp,
durumlarında).
foto÷raflanmasını ve müzenin mahkeme
safahatına
ait
bilgileri
eser
edinmesini
sa÷lıyacak kural ve iúleyiúleri öngören
düzenlemeler yapılmalıdır.
25
kaçakçılı÷ında,
zoralım
Öneriler
Bakanlı÷ın De÷erlendirmeleri
x Taúınır ve Taúınmaz Kültür Varlıkları ile
ilgili
mahkeme
safahatının
Müdürlüklerince
Mahkemenin
takip
Muhakemet
Kültür
øl
edilmesi,
Müdürlü÷ü
avukatlarınca takip edilmesi ve mahkeme
sonucundan da Müze Müdürlü÷üne de bilgi
verilmesi sa÷lanacak; Zor alım sonucu
Müze Müdürlüklerine getirilen eserler için
ayrı bir envanter defteri yapılacak; Bu
deftere,
eserlerin foto÷rafları
envanter
bilgileri
müzelerde,
bu
ve
kısa
kaydedilecek.
Tüm
defterlerde
birlik
sa÷lanacaktır.
x Yurtdıúına çıkarılmasında sakınca olan
x “2863 sayılı Kanun” üzerinde devam eden
eserlerin, önceden müzeye veya gümrük
çalıúmalarda öneri dikkate alınacak, yeni
yetkililerine beyan edilmeksizin ve kontrol
çıkarılacak kanun hükümlerinde, önerilerin
ettirilmeksizin,
hayata
istenirken
sahiplerine
yurtdıúına
yakalanması
geri
uygulanmamasını
çıkarılmak
halinde
verilmesi
gerektirdi÷i
ve
de,
geçirilmesi
yapılacaktır.
ceza
úeklindeki
hatalı yorumlara yol açabilecek hükümler
gözden geçirilmelidir.
26
yolunda
çalıúmalar
3.2
ødari ve Mali Yapı
Öneriler
x Genel Müdürlük - Valilik - øl Kültür
Müdürlü÷ü - Müze úeklindeki hiyerarúik
yapı iletiúimin hızını azaltmakta, Koruma
Genel Müdürlü÷ü ve Anıtlar ve Müzeler
Genel Müdürlü÷ü úeklindeki yapay idari
bölünme ise, görev ve yetki çatıúmalarına
yol açmaktadır. Bu nedenle, hem taúınmaz
ve hem de taúınır kültür ve tabiat
varlıklarına iliúkin hizmetlerin etkili biçimde
yürütülebilmesi için, belli ölçüde idari
özerkli÷e sahip, yeni bir yapılanmayı
sa÷layacak düzenlemelere gidilmelidir.
x Bu konu hakkında “Kültür Bakanlı÷ı’nın
Kuruluúu Hakkında” Kanun Hükmünde
Kararname mevcuttur. Ancak, Kültür
Bakanlı÷ı Kuruluú Kanunu hazırlanması
durumunda,
konu
de÷erlendirmeye
alınacaktır.
x Ayrıca,
büyük
müzeleri
merkeze
ba÷layacak úekilde yasa düzenlemesi
yapılması gerekmektedir.
x DÖSøM gelirlerinin neredeyse tamanının
müze giriú ücretlerinden oluúması ve genel
bütçeden
tahsis
edilen
ödeneklerin
sınırlılı÷ı
karúısında,
DÖSøM
gelir
toplamının belirli bir oranının, sahip oldu÷u
eser sayısı, ziyaretçi sayısı gibi ölçütler
göz önünde bulundurulmak suretiyle zorunlu
olarak müzelere da÷ıtılmasını öngören bir
düzenleme getirilmesi, ayrıca Genel
Müdürlü÷ün görevlendirece÷i bir müze
müdürünün de yönetim kuruluna dahil
edilmesi sa÷lanmalıdır. Ayrıca, müze giriú
ücretlerinden belediyelere ayrılan %40
oranı yeniden gözden geçirilmeli ve ilgili
belediyeler bu pay karúılı÷ında belirli
hizmet, katkı ve kolaylık sa÷lamak zorunda
olmalıdır.
x Bu bir kanun meselesidir. Müze gelirlerinin
hizmet olarak geri dönmesi gerekmektedir.
Müzelerin çevre düzenlemesi, bahçe
çalıúmaları, yakıt giderleri, su parası v.b.
gibi hizmetler %40 oranı nisbetinde
Belediyelerce yapılması gerekmektedir.
Müze
örenyeri
gelirlerinin
tümünün
Bakanlı÷ımıza dönmesi hususunda øl Özel
ødareleri Kanununda ve Belediye Gelirleri
Kanununda de÷iúiklik yapılması gereklidir.
x Müzelerde
bulunan
taúınır
kültür
varlıklarının bunlardan fiilen sorumlu olan
uzmanlarca tutulan ayrı bir ayniyat hesabı
içinde izlenmesini ve Sayıútay’a hesap
verilmesini
öngören
bir
düzenleme
yapılmalıdır.
x Müzelerimizde her yıl ayniyat talimatnamesi
hükümleri
do÷rultusunda
eserler
sayılmakta, müze envanter defterine bu
eserler
usulüne
uygun
olarak
kaydedilmekte
ve
istatistiki
bilgiler
istenmektedir.
Bu
istatistiki
bilgiler
Bakanlı÷ımıza ulaútıktan sonra bir örne÷i
de,
Devlet
istatistik
Enstitüsüne
gönderilmektedir.
27
3.3
Genel Müdürlük, Müzeler ve ølgili Kuruluúlar Arasında øletiúim
x Öneriler
x Bakanlı÷ın De÷erlendirmeleri
x Genel Müdürlükçe, müzelerin eser elde
x “Müzecinin
El
Kitabı”
diye
bir
kitap
etme, depolama, bakım, koruma güvenlik,
hazırlanacak. Bu kitabın yanısıra müze
sergileme ve kayıt - envanter - sayım
çalıúanları, “Hizmet øçi E÷itim” faaliyetleri
faaliyetleriyle
uluslararası
ile daha verimli hale getirilecek. Müzelerde,
ça÷daú uygulamalara paralel politika ve
depolama, bakım, eser elde etme, koruma,
standartlar
güvenlik, sergileme, teúhir-tanzim, kayıt,
ilgili
olarak,
oluúturularak
müze
yönetimlerine empoze edilmelidir.
envanter ve sayım iúlerinin pratik hale
getirilmesi için Ankara Etno÷rafya, Kurtuluú
Savaúı ve Cumhuriyet Müzeleri Müdürlü÷ü,
Anadolu Medeniyetleri Müzesi, østanbul
Arkeoloji Müzesi, Topkapı Sarayı Müzesi,
Divan Edebiyatı Müzesi, østanbul Türkøslam Eserleri Müzesi, Antalya Müzesi,
Konya Mevlana Müzesi, øzmir Müzesi,
Bodrum
Sualtı
Arkeoloji
Restorasyon
ve
Yapı
Baúkanlı÷ının
konu
Müzesi
Dairesi
øúleri
ile
ilgili
ile
görüúleri
alınacak ve bu görüúler do÷rultusunda konu
ile ilgili iú ve iúlemler yerine getirilecektir.
x Müzelerce gönderilmekte olan “üç aylık
x Üç
Aylık
Çalıúma
raporlarının
Genel
uygulama ve izleme sonuçları” bir rapora
Müdürlü÷e gönderilmesine gerek olmadı÷ı,
veya
ancak yıl sonunda yapılan iúlerle, yıl
benzeri
bir
belgeye
ba÷lanarak
de÷erlendirilmelidir.
baúında yapılacak
iúlerin bildirilmesinin
yeterli olması ve bu iúlemlerin 1998 yılında
uygulamaya konulması gerekmektedir.
x Müzelerimizdeki
x Müzelerdeki eski eserlerle ilgili sorumluluk
eserlerle
sorumluluk
prosedür
hususunda genelgemiz yeniden yazılacak,
ve
uygulamalar
açık
olarak
zimmetleme
ilgili
ve zimmetleme iúlemlerine iliúkin kural,
belirlenmelidir.
ve
eski
iúlemleri
Ayniyat Mutemedi devir-teslim yapmadan
görevinden ayrılmayacaktır.
28
Öneriler
x Kaçakçılık olaylarıyla ilgili olarak kuruluúlar
x Konu KøHBø tarafından de÷erlendirilmekte
ve birimler arası karúılıklı bilgilendirme ve
ve ilgili kuruluúlarla koordineli çalıúmalara
de÷erlendirme
devam edilmektedir.
faaliyetlerini
belirleyen
iúleyiúler kurulmalıdır.
x Genel Müdürlü÷ün bünyesinde özel bir
x Genel
Müdürlü÷ümüzle
ilgili,
Hukuki
denetim birimi oluúturularak, müzelerde
konuların daha yakından takibi için, Genel
uygulanan iç denetimler daha sık ve etkili
Müdürlü÷ümüze ba÷lı bir Hukuk Müúaviri
hale getirilmelidir.
olmasında fayda görülmektedir.
Teftiú
tüzü÷ünün
de÷iútirilerek
Ayrıca
müze
uzmanlarının da müfettiú olmasına imkan
sa÷lanması
için
mevzuat
de÷iúikli÷i
yapılması gerekmektedir.
x Genel Müdürlük içerisinde, bir úubenin
içerisinde ya da mevcut úubelerden birinin
ismi
de÷iútirilerek,
e÷itim
faaliyetlerinin
gerçekleútirilmesini sa÷layacak bir birimin
ivedilikle faaliyete geçmesinin sa÷lanması
oldukça gerekli ve faydalı görülmektedir.
29
3.4
Personel Politikası
Öneriler
x Üniversitelerin ilgili bölümlerinde, müzecilik
x Müzecilik e÷itimi veren birimlerin ihdas
e÷itimi veren birimler ihdas edilmeli, müze
edilmesi için Üniversitelere ve YÖK’e teklif
personelinin hizmet öncesi ve hizmet içi
götürülmelidir.
e÷itimi yeterli hale getirilmelidir.
YÖK
tarafından
uygun
görülürse, müfredat programının Genel
Müdürlü÷ümüzle
birlikte
hazırlanması
yararlı görülmektedir.
x Müze Müdürlükleri, e÷itim faaliyetlerine
a÷ırlık vermeli, kendi hizmet konularında,
yılda
en
az
iki
defa
olmak
üzere
konferanslar düzenlenmelidir. Konu ile ilgili
olarak,
Anadolu
denetiminde,
araútırma
Medeniyetleri
“Hacı
ve
Tu÷rul”
e÷itim
Müzesi
bir
merkezi
kazı,
olarak
açılmalıdır. (Genel Müdürlükçe parasal ve
personel destek sa÷lanmak kaydıyla).
x Müze uzman personeli arasında, özlük
haklarına
iliúkin
personeli
eúitsizlikler
özendiren
x Bakanlı÷ımız merkez ve taúra teúkilatında
giderilmeli,
ve
çalıúan özellikle
ödüllendiren
Arkeologlar
ile
Müze
Araútırmacıları arasındaki özlük haklarına
düzenlemeler getirilmelidir.
iliúkin eúitsizlikler ivedilikle giderilmelidir. 17
Eylül 1987 tarihli ve 87/12018 sayılı
Bakanlar Kurulu Kararına ek bir Bakanlar
Kurulu Kararı alınması ile çözülecektir.
x Özellikle
yurtiçinde
ve
x Konu ile ilgili olarak kriterlerin belirlenmesi
yurtdıúında
baúarılarıyla öne çıkan ve di÷er müzeler
ve iyileútirme çalıúmalarının hızlandırılması
için iyi
eden
için bir çalıúma grubu oluúturulması faydalı
müzelerin yöneticileri desteklenmeli, uzman
görülmektedir. Halen atıl durumda olan
personelin
Kültür
uygulama
atama,
örne÷i
yer
teúkil
de÷iútirme
ve
Bakanlı÷ı
uzman
personel
yükselmelerinde, kariyer ve liyakatı esas
yönetmeli÷i ile atama ve yer de÷iútirme
alan düzenlemeler yapılmalıdır.
yönetmeli÷i yürürlü÷e konulmalıdır.
30
Öneriler
x Müzelerin ihtiyacı olan personel (özellikle
x Ekli çizelgelerde gösterildi÷i üzere, boú
güvenlik görevlisi ve bekçi) karúılanmalı ve
kadrolar doldurulmalı, ihtiyaç duyulan yeni
bunların
kadrolar ihdas edilmelidir.
gerekli
müzelere
ihtiyaçlar
gözönünde bulundurularak rasyonel olarak
da÷ıtılması sa÷lanmalıdır.
x Özellikle uzman personelin uzun süreli
x Uzun süren geçici görevlendirmelerde, ilgili
geçici görevlendirilmeleri, ihtiyaçlar ve ilgili
müzelerin
talepleri
Müze Müdürlü÷ü’nün görüúü alınmalıdır.
gözönünde
bulundurularak yapılmalıdır.
3.5
Kaçakçılı÷ın Önlenmesine iliúkin Tedbirler
Öneriler
x Müzelerin, eser satınalabilmesi için yeterli
harcama
x ølgili
kaleminden
(870’den)
miktarlarda ödenek tahsis edilerek, bunları
ödene÷in arttırılması gerekmektedir. Konu
elinde bulunduranların kolleksiyonculara ve
ile ilgili olarak her yıl Maliye Bakanlı÷ından,
hatta
kaçakçılara
yönelmeleri
özellikle
engellenmelidir.
bütçe
görüúmeleri
sırasında,
ödenek talep edilmesine ra÷men, alınan
ödenekler
sembolik
denecek
seviyede
olmaktadır.
x Gerek
müzelerde
ören
x Bu konu ile ilgili olarak sürekli Maliye
yerlerinde, höyük ve tümülüslerin bulundu÷u
Bakanlı÷ından kadro talep edilmektedir.
bölgelerde, güvenlik sistemi ve personeli
Özellikle
nicel
kadroları
ve
nitel
ve
olarak
gerekse
yeterli
hale
getirilmelidir.
Güvenlik
görevlisi
müteaddit
ve
defalar
bekçi
Maliye
Bakanlı÷ından talep edilmesine ra÷men
olumlu
sonuç
Bakanlı÷ından
alınamamıútır.
alınacak
Maliye
kadrolar
ve
Bakanlı÷ımıza ayrılan bütçenin arttırılması
ile
bu
problemler
çözülecektir.
31
büyük
ölçüde
Öneriler
x “Elde Edilen Bulgular” Bölümünde ayrıntılı
x Devam
olarak de÷inilen ve kaçakçılı÷a karúı etkili
eden
mevzuat
çalıúmalarında
dikkate alınarak de÷erlendirilecektir.
önlemler alınmasını güçleútiren mevzuat
boúlukları ve yetersizlikleri giderilmelidir.
x Kaçak kazılar ve kanuna aykırı define
x Konu ile ilgili koordineli çalıúmalar devam
avcılı÷ıyla ilgili olarak, emniyet, gümrük
etmektedir. Koordineli çalıúmalara daha da
teúkilatı, mahalli idareler, mülki amirlikler,
hız verilecektir.
çeúitli dernekler gibi kurum ve kuruluúlarla
yakın
iúbirli÷i
ve
koordinasyon
oluúturulmalıdır.
x Koleksiyonerlerin
oldukları
faaliyetleri
eserlerin
denetlenmesi
bunların
daha
sahip
izlenmesi
prosedürleri
olmadı÷ından,
soruúturan
ve
etkili
x Her
ve
koleksiyonerler
denetlen-
mekte ise de, koleksiyonerlerin aldıkları
yeterli
kayna÷ını
nekadar
eserlerin kayna÷ının tespiti
da
için yasal
çalıúmalar devam etmektedir. Her esere bir
düzenlemeler
belge
getirilmelidir.
verilmesi
çalıúmaları
devam
etmektedir. Ayrıca di÷er taraftan usulüne
uygun olmayacak úekilde koleksiyonerlik
yapanların
belgeleri
iptal
edilmektedir.
Ülkemizdeki tüm koleksiyonerlerin kayıtları
Bakanlı÷ımızda mevcuttur.
32
Öneriler
x Kamuoyunda eski eser sevgisi ve bilincinin
x Bakanlı÷ımız talimatı ile bütün müzeler
artırılması
için
(özellikle
konu ile ilgili seminerler düzenlemektedirler.
ö÷renciler) mülki idare görevlileri, güvenlik
Bu seminerlere ilgili kuruluúlar gerekli ilgiyi
güçleri, gümrük personeli, turizm rehberleri,
göstermemektedir. Öte yandan her yıl 18-
mahalli idareler personeli ve bazı dernek
24 Mayıs tarihlerinde kutlanmakta olan
mensuplarıyla olumlu iliúkiler kurulmalı, bu
Müzeler
amaçla
halkımıza sevdirilmesi yolunda, tüm müze
çeúitli
yöre
halkı,
toplantılar
ve
e÷itim
çalıúmaları düzenlenmelidir.
Haftasında
eski
eserlerimizin
müdürlüklerimiz
ciddi
çalıúmalar
yapmaktadırlar.
Konunun
kökten
çözümlenmesi için Milli E÷itim Müfredat
Programına “müzeoloji” dersleri konulmalı
ve bu derslerin Müze Uzmanları tarafından
verilerek,
Ayrıca
Medya
aracılı÷ı
ile
Kültürel Programlar altında konu halka
iúlenmelidir. Müze müdürleri bu konuda,
mesleki
ve
teknik
konularda
yetkili
kılınmalıdır.
x Kaçakçıları
edenlere
yakalayanlara
ve
verilen ikramiyeler
ihbar
x Mevzuat
artırılmalı,
çalıúmaları
sırasında
konu
üzerinde düzenlemeler yapılmaktadır.
suçlulara verilen cezalar caydırıcı hale
getirilmelidir.
x Kaçakçılı÷ın
eserlerin
önlenmesi
yurda
geri
ve
kaçırılan
getirilmesi
x Konu ile ilgili olarak UNESCO, ICOM,
için,
ICOMOS, ICAMT, URIDROIT, ICCROM
uluslararası kuruluúlar ve yargı organları
nezdinde
nezdinde daha etkili çalıúmalar yapılmasını
ülkemizin
sa÷layacak
bir
politika
ve
toplantılara
görüúleri
katılınmakta,
bu
toplantılarda
anlatılmaktadır. Ayrıca yasa dıúı yollarla
anlayıú
geliútirilmelidir.
yurtdıúına
çıkmıú
INTERPOL
aracılı÷ı
ile
ve
olumlu
bulunulmakta
alınmaktadır.
33
eserlerimiz
için
giriúimlerde
sonuçlar
3.6
Eser Elde Etme Politika ve Prosedürleri
Öneriler
x Eser satın alınması için tahsis edilen
x 870
harcama
kaleminin,
maaú
ödenekler yeterli hale getirilmeli ve serbest
ödemelerinde oldu÷u gibi, (sadece Müzelik
bırakılmalarının
Eserlerin alınması için) ödenek olmaksızın
zamanında
yapılması
sa÷lanmalıdır.
ödeme
kolaylı÷ı
sa÷layacak
úekilde
yeniden düzenlenmesi (kısa vadeli).
x Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlü÷üne
ayrılan 870 Harcama Kaleminden, müze
müdürlüklerine
ayrılan
kısmının
ödenmesinde, müze müdürüne do÷rudan
ödeme
yapma
yetkisinin
verilmesi,
ödeneklerin Ziraat Bankasına yatırılması ve
müze müdürünün tek baúına yetkili olarak
buradan ödeme yaptırılmasının sa÷lanması
(uzun vadeli olarak).
x Mevzuata uygun olarak, müzelerin türüne,
x 2863 Sayılı Kanun Kapsamına giren tüm
faaliyet alanına veya bulundu÷u yöreye
eserlere aynı iúlem yapılması zorunlulu÷u
göre, hangi eserleri kabul edip etmiyece÷i
vardır.
ya da öncelik tanıyaca÷ı konusunda genel
müzeler arası eser devri mümkündür.
Ancak,
Bakanlı÷ımızın
izni
ile
bir politika oluúturulmalıdır.
x Her müzede, “de÷er takdir komisyonu”
x Her müze’de, de÷erlendirme komisyonu
oluúturabilecek
kadar
uzman
personel
oluúturmak
gerekiyor.
bulundurulması sa÷lanmalıdır.
için
3
uzman
Ayrıca büyük
bulunması
müzeler
göz
önüne alındı÷ında uzman sayısının yeterli
olmadı÷ı açıktır. Bu kadroların ihdası için
Maliye Bakanlı÷ı ile devamlı giriúimlerde
(yazılı ya da ikili görüúmeler halinde)
bulunulmasına
alınamamıútır.
34
ra÷men
bir
sonuç
3.7
Depolama Faaliyetleriyle ølgili Politika ve Prosedürler
Öneriler
x Genel Müdürlükçe, depolar ve depolama
x Belli baúlı müze müdürlüklerinin görüúleri
konusunda uyulması gereken politika ve
alınarak
standartlar
depolama
oluúturularak
müzelere
bildirilmelidir.
müzelerimizin
konularında
depoları
bir
ve
standart
belirlenecek ve bu standartlar hazırlanacak
olan “Müzecinin El Kitabı”nda yer alacaktır.
x Müzelerin depoları, büyüklük, ısı, ıúık, nem
x Müzelerimizdeki
küçük
onarımlar,
ve geniúletilebilirlik açılarından yeterli hale
geniúleme faaliyetleri, depolardaki ısı, ıúık
getirilmelidir.
nem gibi problemleri halletmek için bütçeye
yeterli ödenek konulması gerekmektedir.
Hangilerine
öncelik
tanınaca÷ı
konusu
restorasyon uzmanlarınca tespit edilecektir.
Bakım ve onarım esnasında binaların
kontrolü teknik elemanlarca iyi yapılmalıdır.
x Depolardaki
kaybolması,
x Konu ile ilgili olarak genelgelerimiz vardır.
çalınması ve hasara u÷raması durumlarıyla
eserlerin
Bu genelgeler, yasa ve yönetmeliklerde
ilgili olarak personelin sorumluluk düzeyleri
dikkate alınarak, yenilenecektir.
açık olarak belirlenmelidir.
x Depolama için, ideal bir tip projenin ortaya
çıkarılması için müzelerden görüú alınacak,
gelen
görüúler
Konservasyon
Restorasyon
Restorasyon
Laboratuvarı
ve
Yapı
øúleri
ve
ile
Dairesi
Baúkanlı÷ı, Müzeler ve Kazılar Dairesi
Baúkanlı÷ınca
belli
de÷erlendirildikten
standartları
içeren
çıkarılması gerekmektedir.
35
proje
sonra
ortaya
3.8
Müzelerin Sahip Oldukları Eserlerin Bakım ve Korunması
Öneriler
x Sahip olunan kültür ve tabiat varlıklarının
x Bu konunun çözümü için müze müdürlükleri
kapalı
mekanlarda
saklanması
ve
bünyesinde müzenin eser durumuna göre
güvenli÷inin sa÷lanması kadar, binlerce yıl
her müze’de restorasyon üniteleri kurulmalı
öncesinden
ve bunlar için gerekli araç, gereç ve
devralınan
bu
zenginli÷in
mümkün olan en uzun süreyle insanlı÷ın ve
malzeme sa÷lanmalıdır.
gelecek kuúakların hizmetinde olmasını
restorasyon ve konservasyon iúleri için
sa÷layacak
Restorasyon
bir
politika
ve
anlayıú
geliútirilmelidir.
Büyük
ve
Konservasyon
Müdürlüklerinin kurulması
Ayrıca
Bölge
Konservasyon
çaptaki
sa÷lanmalıdır.
Restorasyon
ve
Laboratuvarından
daha
büyük kapsamlı iúler için østanbul, Ankara,
Trabzon, øzmir, Erzurum, Diyarbakır, Van,
Kayseri,
Adana
gibi
illerde
Restorasyon
Merkez
Laboratuvarları
kurulmaktadır. Bu konunun gerçekleúmesi
için
kadro,
ödenek,
araç
ve
gereç
sa÷lanmalıdır.
x Bu amaçla, her müze için basit eser
x Müze ve örenyerlerindeki giriúlerde, giriú
bakımını sa÷lamaya yeterli, restoratör,
biletlerinin
konservatör
ve
görevlileri yapmamalı, müze ve örenyeri ile
donatılmıú
bakım
üniteleri
sözkonusu
bakım
ünitelerinin
kalabilece÷i
gerekli
daha
araç-gereçle
büyük
kurulmalı,
yetersiz
çaptaki
faaliyetlerini her yönüyle koordine ederek,
bilgi iletiúimini ve geliúimini gerçekleútirmek
bölge
bakım
ve
konservasyon
üniteleri oluúturulmalıdır.
x Bakım politikası bulunmaması, bilimsel ve
teknik standartların izlenememesi, gerekli
bakım
ünitesi,
laboratuvar,
bekçi
ve
güvenlik
ilgili bilgiler bu görevlilerce verilmemelidir.
çalıúmaları üstlenmek ve müze bakım
üzere,
kesimini
uzman
personel, araç- gereç ve malzemelerin
olmaması nedeniyle kötü durumda olan
bütün eserler, zaman geçirilmeksizin belli
bir program dahilinde bakım ve korumaya
alınmalıdır.
36
Güvenlikle ølgili Politika ve Prosedürler
3.9
Öneriler
x Müzelerde noksan olan güvenlikle ilgili
x Personel ve mali imkanlar sa÷landı÷ında,
elektronik
kontrol
sistemleri
ve
teknik
bir plan ve program çerçevesinde bu
cihazlar tamamlanmalı, güvenlik görevlileri
durumlar geliútirilecektir. Özellikle, güvenlik
ve bekçilerin sayıları ve vasıfları gereken
ve koruma görevlileri ile bekçilerin e÷itimine
düzeye çıkarılmalıdır.
a÷ırlık verilmeli, yeni alınacak bekçilerin
ö÷retim durumlarının en az lise mezunu
olmaları sa÷lanmalıdır.
x Müzelerde, yangın ve afet durumuna iliúkin
afet
planı
ve
kurtarma
belirlenmeli, bir afet
x ølgili koordinasyon øl Kültür Müdürlü÷ünce
öncelikleri
yapılmalıdır.
durumunda müze
yönetimi, polis, itfaiye ve mülki makamlar
arasında önceden belirlenen koordinasyon
ve iúbirli÷i sa÷lanmalıdır.
x Müzelerde araútırma yapmak için baúvuran
x ølgili
yönetmelik
úahısların uymak zorunda oldu÷u kurallar
müdürlüklerinin
net olarak belirlenmeli ve bunlara uyulması
uyulması
titizlikle
sürdürülmelidir.
izlenmeli,
yapım
ve
onarım
çerçevesinde
belirleyece÷i
kaydıyla
bu
müze
úartlara
çalıúmalar
faaliyetleri süresince, müzeye giren çıkan
kiúilere iliúkin bilgilerin saklanmasına ve bu
kiúilerin gözetimine özen gösterilmelidir.
x Müzelerde
çalıúma
saatleri
x Bu konularda genelgelerimiz mevcuttur.
sonunda,
müzenin teslimine ve vardiyalarda görev
Gerekli
devir-teslimine iliúkin ciltli ve tasdikli nöbet
yeniden gözden geçirilerek, tazelenebilir.
defterinde
tutanak
tutulmasına
özen
gösterilmeli, nöbet cetvelleri ilgili personele
imzalatılarak tebli÷ edilmelidir.
x Anahtarların saklandı÷ı kasanın sorumluluk
ve kullanılıú biçimi açık olarak belirlenmeli,
bekçi kontrol saatlerinin kullanılması ve
kontrol
kayıtlarının
izlenmesiyle
ilgili
uygulamalara özen gösterilmelidir.
37
görüldü÷ünde
bu
genelgeler
Teúhir Faaliyetleriyle ølgili Politika ve Prosedürler
3.10
Öneriler
x
Müzelerde kısa (yıllık) orta ve uzun
x
vadeli sergileme planları oluúturulmalıdır.
Müzelerde kısa (yıllık), orta ve uzun vadeli
sergileme
planlarının
oluúturulmasında
konular de÷erlendirilmektedir. Her müzede
kendine özgü sergilemelerin oldu÷u ve
bunun kalıcı oldu÷u, di÷er sergilerin ise
müze
müdürlü÷ü
insiyatifinde
de÷iútirilebilece÷i düúünülmektedir.
x
Teúhirin
ziyaretçiye
azami
doyum
sa÷laması için iletilmek istenen mesaja
x
ømkanlar ölçüsünde müze müdürlüklerince
yönelik ça÷daú tekniklerin kullanılması,
gerekli
çalıúmalar
yapılmaktadır.
eser-konu uyumu, giriú-çıkıú rahatlı÷ı,
teúhirlerin yapılabilmesi, ödeme koúullarının
vitrin tasarımı, renk, aydınlatma, iúaret,
de÷iútirilmesi
etiket, bilgilendirici panolar gibi unsurlar
de÷iútirilmesi gerekiyor.
için
Canlı
ilgili
mevzuatın
Teúhir
Planlarına
göz önünde bulundurulmalıdır.
x
Kayıtlar ile sergi alanındaki eserler
arasında ulaúımı kolaylaútıran teúhir
x
planları oluúturulmalıdır.
Öngörülen
hususlar,
eserlerin iúlenmesi ve kontrolünü sa÷lamada
yararlı görülmektedir.
x
Bazı
müzelerde
rastlanan
sergi
alanlarındaki olumsuz ısı, ıúık ve nem
x
østanbul
Restorasyon ve
Konservasyon
úartları giderilmeli, sergi alanlarındaki
Merkez Laboratuvarından alınacak bilgiler
eserleri aúırı ıúı÷a ve yangın tehlikesine
ıúı÷ında, Restorasyon ve Yapı øúleri Dairesi
maruz bırakan cam yapı ve ahúap
Baúkanlı÷ı
dekorlara
çalıúmalar
karúı
gerekli
önlemler
alınmalıdır.
ile
müútereken
sonucunda
de÷erlendirilmektedir.
38
yapılacak
konu
3.11
Kayıt, Envanter, Sayım Faaliyetleriyle ilgili Politika ve Prosedürler
Öneriler
x Bütün müzelerce tutulması gereken defter,
x Bütün Müzelerde tutulması gereken defterlere
belge ve kayıtlar için standart normlar
oluúturularak
birbirinden
uygulamaların
ortadan
standartlar getirilmelidir.
farklı
kaldırılması
sa÷lanmalıdır.
x Envantersiz eserlerin envantere alınması
x Envanter çalıúmalarının tamamlanması için
sa÷lanmalı, geriye dönük güncelleútirme
tekrar
çalıúmaları ise ayrıntılı esasları genel
sikkeler için mm. di÷erleri için de cm.
müdürlükçe
Kullanılmalıdır.
belirlenmek
suretiyle
genelge
yapılacaktır.
Envanterde,
tamamlanmalıdır.
x Envanter
defterlerinin
ikinci
nüshaları
x Uygulama açısından, iki defterin tutulması
(yedekleri) oluúturulmalı ve bunlar farklı
mümkün de÷ildir.
yerlerde saklanmalı, genel müdürlü÷ü ve
tutulmaktadır.
müzeleri içine alan bir
bilgisayar
Eser
envanter
kartları
a÷ı
oluúturulmalıdır.
x Bakanlık
Teúkilat
ùemasına,
Bilgi
øúlem
Merkezi ya da Ünitesi konulmalıdır. Bilgisayar
sistemleri kurulmadan önce ilgili kadroların
ihdası gerekmektedir.
x Eserlerin fiili sayımı için uygun periodlar
x Büyük müzelerde eserlerin fiili sayımlarının
belirlenmeli ve buna uyulması izlenerek,
yapılması mümkün de÷ildir. Seksiyon ve depo
kayıtlar üzerinden itibari sayım sonuçları
sorumlularının de÷iúmesi halinde fiili sayım
elde edilmesine son verilmelidir.
yapılmaktadır.
foto÷raflandırılmasını
x Ödenek ve personelle alakalı bir konudur.
sa÷lamak için gerekli olan stüdyo, teknik
Stüdyo kurulmasına gerek bulunmamaktadır.
personel, ödenek ve araç-gereçlerin temin
Ödenek ve personel sa÷lanması halinde bu
edilmesine çalıúılmalıdır.
konular de÷erlendirilecektir.
x Envanterlerin
x Bu konudaki çalıúmalar devam etmektedir.
x Müzelerdeki eserlerin, depo, sergi alanı,
laboratuvar,
bölümleri,
foto÷rafhane,
yurtiçi
ve
yurtdıúı
araútırma
sergiler
arasındaki geçici hareketliliklerinin, kalıcı
kayıtlarla izlenmesini sa÷layacak bir iúleyiú
kurulmalıdır.
39
Genel De÷erlendirme
3.12 Kurum faaliyetlerine iliúkin olarak saptanan olumsuzluk ve yetersizliklerin giderilmesine
dönük önerilerimizin tamamına yakını hakkında Bakanlık ile raporumuzun temel
amaçlarıyla uyumlu bir mutabakat sa÷lanmıútır. Bazı önerilerimizin yerine getirilmesi
yönünde çalıúmalara baúlandı÷ı belirtilmiútir.
3.13 Ancak, raporumuzun “Önerilerimiz ve Bakanlı÷ın Görüúleri” bölümünde ayrıntıları
görülece÷i üzere bazı önerilerimizin uygulanması ise Bakanlı÷ın görev ve yetkilerini aúan
boyutta olup, yasama organının çalıúma sahasını ilgilendirmektedir. Öneri bazında
sa÷lanan uyum do÷rultusunda, Bakanlı÷ın bu konularda da üzerine düúen giriúimlerde
bulunması beklenmektedir.
3.14 Esas olarak bir konudaki önerimiz uygulanabilir görülmemiútir. Kayıt, envanter ve sayım
faaliyetleriyle ilgili politika ve prosedürler bölümündeki “Eserlerin fiili sayımı için uygun
periyodlar belirlenmeli ve buna uyulması izlenerek, kayıtlar üzerinden itibari sayım
sonuçları elde edilmesine son verilmelidir” úeklindeki önerimiz, Bakanlıkça; “Büyük
müzelerde eserlerin fiili sayımlarınının yapılması mümkün de÷ildir. Seksiyon ve depo
sorumlularının de÷iúmesi halinde fiili sayım yapılmaktadır” yolunda de÷erlendirilmiútir.
3.15 Özellikle eser sayısının çok fazla oldu÷u müzelerde fiili sayımın güçlüklerine katılmakla
birlikte, sayım gibi, eserlerin korunması ve müzenin eserlerine egemen olmasını
sa÷lamaya dönük böylesine hayati bir iúlemin sadece “sorumluların de÷iúmesi haline”
indirgenmesinin uygun olmadı÷ı kanısındayız.
3.16 Sorumluların de÷iúiminde her úartta fiili sayımın gerçekleútirilmesi, ancak böyle bir
de÷iúim söz konusu olmadı÷ı taktirde, kurumca saptanacak uygun azami sürelerde fiili
sayımın gerçekleútirilmesinin gereklili÷i yolunda bir hukuki düzenleme yapılmasının, bazı
müzelerde uzun yıllar eserlerin hiç sayılmaması gibi kabul edilemeyecek bir duruma karúı
güvence oluúturaca÷ı görüúündeyiz.
40
EK - I
Teúkilat ùemaları
GÜZEL SANATL.
GN. MD.
VE
KÜLT. TAB.V.
KOR. GN. MD.
ÖZEL KALEM
MÜDÜRLÜöÜ
ANITLAR ve
MÜZEL. GN. MD.
VE
TAùRA KURULUùLARI
DEVLET TøYATROLARI
GN. MD.
BAKAN
42
YURT øÇø VE DIùI
KURULUùLAR
DEVLET OPERA VE BALESø
GN. MD.
BAöLI VE øLGøLø
KURULUùLAR
EöøTøM DAø. BùK.LIöI
YARDIM CI BøRøM LER
øDARø VE MALø
øùL. DAø. BùK.LIöI
VE
DIù ø. AV. TOP.
KOOR. GN. MD.
YURT DIùI KURULUùLAR
DÖNER SERMAYE øùL.
MERKEZ MD.
HALK KÜL. AR.
GEL. GN. MD.
ANA HøZMET BøRøMLERø
MÜS TEù AR
YARDIMCILARI
MÜSTEùAR
TELøF HAKLARI
SøN. GN. MD.
PERSONEL DAø. BùK.LIöI
KÜTÜPHANEL.
GN. MD.
BAS IN VE HALKLA
øLøù KøLER MÜù AVøRø
HUKUK
MÜù AVøRLøöø
A.P.K. KURULU
BAù KANLIöI
BAKANLIK
MÜù AVøRLERø
TEFTøù KURULU
BAù KANLIöI
DENETøM VE DANIù MA
BøRøMLERø
KÜLTÜR BAKANLIöI
MERKEZ TEùKøLAT ùEMASI
SAVUNMA
SEKRETERLøöø
MøLLø KÜTPHN.
BùK.LIöI
KÜLTÜR MRKL.
DAø. BùK.LIöI
M øLLø KÜLTÜR ùURASI
S ÜREKLø
KURULLAR
YAYIMLAR
DAø. BùK.LIöI
(Müze araútırmacısı ve
arkeolog kadrolarında
görevli )
MÜZE UZMANI
KÜTÜPHANECø
øL
44
GÜVENLøK
GÖREVLøLERø
MZ. MÜDÜR
YARDIMCISI
MÜZE
MÜDÜRÜ
BEKÇøLER
FOTOöRAFÇI
VE
ARùøV UZMANI
KÜLTÜR MÜDÜRÜ
VALø
MÜZE MÜDÜRLÜKLERøNøN
TEùKøLATI
YARDIMCI
HøZMETLøLER
MEMUR
øÇ HøZMETLER
ùEFø
Arúivler ve Koordinasyon ùubesi
Kaçakçılık ùubesi
Müzeler ve Ören
Yerleri
Etüt - Proje ùubesi
Yayınlar ùubesi
Kazılar ùubesi
43
TAùRA
Yatırım ùubesi
Kültürel Faaliyetler ùubesi
Müzeler ùubesi
Röleve ve Anıtlar
Müdürlükleri
TEùKøLATI
Fon Yöneticili÷i
ønceleme ve De÷erl.ùubesi
Restorasyon ve Yapı øúleri
Dairesi Baúkanlı÷ı
Yayınlar Dairesi Baúkanlı÷ı
Kültürel Faaliyetler ve
ødari øúler ùubesi
Bütçe ve Mali øúler ùubesi
Personel ùubesi
Özlük ve ødari øúler
GENEL MÜDÜR YARDIMCISI
Müzeler ve Kazılar
GENEL MÜDÜR YARDIMCISI
GENEL MÜDÜR
ANITLAR VE MÜZELER GENEL MÜDÜRLÜöÜ
MERKEZ TEùKøLATI
EK - II
Müzelerde Yapılan Denetimlerde
Elde Edilen Bulgular
1-ELDE ETME
FAALøYETLERø øLE
øLGøLø
DÜZENLEME VE
PROSEDÜRLERøN
YETERLøLøöøNøN
øNCELENMESø.
HEDEFLER:
YETERLøLøKLER:
46
: 175.591
:
29
Eser Sayısı
Uzman Personel Sayısı
YETERSøZLøKLER:
:
Ziyaretçi Sayısı
(1996 Yılı)
*Müsadere edilen eserlerin yargılama sürecindeki konumlarına
iliúkin, ilgili kuruluúlar (Kültür Müdürlü÷ü, Adliye, Emniyet ve
Jandarma) arasında gerekli iletiúimi sa÷layacak hukuki zemin
yoktur.
*Eser satın alınması için verilen ödenekler yeterli de÷ildir.
Belirli miktarın altında kalan ödemeler Müze derne÷ince
yapılmaktadır.
*Müzenin Genel Müdürlükçe önceden belirlenmiú hedefler
do÷rultusunda belirli eserleri elde etme biçiminde bir koleksiyon
politikası yoktur.
En yakın müzeye götürülmesi gereken eserler, bedellerinin daha
yüksek olarak alınabilece÷i düúüncesiyle Müzeye getirilmekte;
Müze yönetimince de yasal zorunluluk oldu÷u gerekçesiyle kabul
edilmektedir.
TEMEL BULGULAR
*Müzede eser türleri açısından yeterli sayıda uzman personel
bulundu÷undan satın alınan eserlerin fiyat takdirleri sa÷lıklı olarak
yürütülebilmektedir.
Müzenin Türü: Arkeolojik
365.591
ANKARA ANADOLU MEDENøYETLERø MÜZESø
MÜZE:1
*Eserlerin sergilenmek amacıyla yurtdıúına gönderilmesine iliúkin
prosedürlere uyulmaktadır.
4-SERGøLEME øLE
øLGøLø
FAALøYETLERøN
YETERLøLøöøNøN
øNCELENMESø.
47
*Müze yönetiminin yeterli bir bakım politikası mevcuttur.
Müzede yeterli araç, gereç ve uzmanla donatılmıú bir laboratuvar
ve bakımı yapılan eserlerin durumlarını izleyen kayıt sistemi
bulunmaktadır.
*Depolardaki eserlerin tasnifi ve yerleúimi eserleri bulma kolaylı÷ı
sa÷layacak biçimde düzenlenmiútir.
Gözlemlenen depolarda kayıt-lardan eserlere ve eserlerden
kayıtlara ulaúılması kolaylıkla gerçekleúmiútir.
*Depolarda her eser grubuna ait sorumluluklar net bir biçimde
belirlenmiútir.
Depo alanları bölünmek suretiyle kiúisel sorumluluklar
netleútirilmiútir.
YETERLøLøKLER:
*Depolar uygun ısı, ıúık ve nem úartlarına sahiptir.
Müze eski ve taú binaya sahip olup, düzenli nem ölçümleri
yapılmakta ve nem çekme cihazları kullanılmaktadır.
3-BAKIM øLE øLGøLø
FAALøYETLERøN
YETERLøLøöøNøN
øNCELENMESø.
HEDEFLER:
2-DEPOLAMA
FAALøYETLERø øLE
øLGøLø
DÜZENLEME VE
PROSEDÜRLERøN
YETERLøLøöøNøN
øNCELENMESø.
*Sergilenen eserlerin yerlerini (bölüm, vitrin v.s.) ve envanter
numaralarını gösterir bir teúhir planı yoktur.
*Orta ve uzun vadeli bir sergileme planı mevcut de÷ildir.
Depolarda sergilenebilir pek çok eser olmasına ra÷men, mevcut
eserlerin çok küçük bir bölümü (%2’si) sergilenebilmektedir.
*Sergi alanındaki ola÷andıúı yıpranma ve eskimeleri gözlemek üzere
periyodik bakım kayıtları tutulmamakta ve raporlanmamaktadır.
Bu konuda, yalnızca sergi sorumlusunun gözlemleri ve
bilimadamlarının uyarıları ile yetinilmektedir.
*Genel Müdürlükçe eserlerin cinslerine göre, dünya standartlarına
uygun bakım politikası ve teknikleri belirlenmemiútir.
Genel Müdürlü÷ün bu alanda bir düzenlemesi bulunmamaktadır.
YETERSøZLøKLER:
*Genel Müdürlük, yönetmelik ve genelgelerle depolar ve depolama
konusunda standartlar oluúturmamıútır.
Genel Müdürlü÷ün bu alanda düzenlemesi bulunmamaktadır.
*Müzede geliúkin bir negatif foto÷raf ve slayt arúivi ile uzman
personeli bulunan foto÷rafhane vardır.
6-ENVANTER, KAYIT
VE SAYIM
FAALøYETLERø øLE
øLGøLø
DÜZENLEME VE
PROSEDÜRLERøN
YETERLøLøöøNøN
øNCELENMESø.
48
*Eser güvenli÷ini sa÷lamaya yönelik geliúkin bir elektronik güvenlik
sistemi mevcuttur.
Güvenlik sistemi, 24 adet kamera ile gece ve gündüz sürekli olarak
gerçekleútirilen görüntülü izleme, depo alarm sistemleri ve
elektronik bekçi saatlerinden oluúmaktadır.
YETERLøLøKLER:
5-GÜVENLøK øLE
øLGøLø
DÜZENLEME VE
PROSEDÜRLERøN
YETERLøLøöøNøN
øNCELENMESø.
HEDEFLER:
*Genel Müdürlükçe, geliúmiú ülkelerin müzecilik standartlarına
uygun genel ve merkezi bir envanter-kayıt sistemi öngörülmemiútir.
Eserlerin müzeye giriúinden, envanter kayıtları yapılana kadar
geçen süreçte kullanılan belgeler ve defterlerin (eser giriú fiúi, eser
emanet fiúi, ayniyat tesellüm makbuzu v.b.) biçim ve içeri÷i
konusunda standart oluúturulmamıútır.
*Güvenlikle ilgili genelgelerin bazı hükümlerinin uygulanmasında
yetersizlikler söz konusudur.
Depolara giriú ve çıkıúlarda düzenli olarak tutanak tutulmamakta,
personele güvenlikle ilgili talimatlar yalnızca ilan tahtasına
asılmak suretiyle duyurulmaktadır.
*Sergi alanındaki eserlere iliúkin sorumluluk net de÷ildir.
Sergi alanında sorumlu uzmanlar, günlük nöbetçi uzmanlar ve
güvenlik görevlilerinin yetki ve sorumlulukları birbirine karıúabilir
niteliktedir.
*Yangın ve afet planları güncelleútirilmemiútir.
Halen 1991 yılındaki müze personeli dikkate alınarak düzenlenen
talimatlar yürürlüktedir.
*Sergi alanının bir bölümündeki eserler olumsuz ıúık koúullarının
altındadır.
Sergi alanı üzerinde oluúturulan uzay çatı yapısı ıúık yönünden
sakınca taúımaktadır.
YETERSøZLøKLER:
HEDEFLER:
YETERLøLøKLER:
49
*Eserlerin müze içindeki hareketlilikleri kalıcı kayıtlarla
izlenmemektedir.
Eserlerin yer de÷iúimleri repertuar defterine yazılıp silinmek
suretiyle izlenmektedir.
*Envanter defterlerinin ikinci nüshası (yede÷i) ve bu dokümanların
dıú etkilerden korunmasına yönelik önlemler bulunmamaktadır.
*Müzede periyodik ve fiili sayım yapılamamaktadır.
Müzede her yılın sonu itibariyle sayım cetvelleri ve tutanaklar
düzenlenmekteyse de, söz konusu kayıtlar itibari bir nitelik
taúımaktadır.
*Müzedeki eserlerin tümü envanterlenmedi÷i gibi geriye
dönük envanter çalıúmaları da yapılamamaktadır.
1995 yılı sonu itibariyle müzedeki toplam eser sayısının 1/6’sı
(sikke ve tabletler) envantersizdir.
YETERSøZLøKLER:
1-ELDE ETME
FAALøYETLERø øLE
øLGøLø
DÜZENLEME VE
PROSEDÜRLERøN
YETERLøLøöøNøN
øNCELENMESø.
HEDEFLER:
Müzenin Türü: Etno÷rafik
59.201
50
(1996 Yılı)
:
YETERSøZLøKLER:
Eser Sayısı
: 25.355
Uzman Personel Sayısı :
20
Ziyaretçi Sayısı
*Müsadere edilen eserlerin yargılama sürecindeki konumlarına iliúkin
olarak ilgili kuruluúlar arasında gerekli iletiúimi sa÷layacak hukuki
zemin yoktur.
*Eser satınalınması için tahsis edilen ödenekler yetersizdir.
1995 yılında tek bir eser alınabilmiútir.
*Müzenin önceden belirlenmiú hedefler do÷rultusunda belirli eser ya
da eser gruplarını elde etmeye çalıúması úeklinde bir politikası
yoktur.
Geçmiú yıllarda eser alınması, müzeye getirilen eserlerle ve satın
almaya yetkili olanların kiúisel be÷eni ve ilgi alanlarıyla
sınırlanırken, son birkaç yılda ödeneksizlik nedeniyle eser alımı
durma noktasına gelmiútir.
TEMEL BULGULAR
YETERLøLøKLER:
ANKARA ETNOöRAFYA MÜZESø
MÜZE: 2
FAALøYETLERøN
YETERLøLøöøNøN
øNCELENMESø.
2-DEPOLAMA
FAALøYETLERø øLE
øLGøLø
DÜZENLEME VE
PROSEDÜRLERøN
YETERLøLøöøNøN
øNCELENMESø.
HEDEFLER:
YETERLøLøKLER:
51
*Eserlerin bakımını sa÷layacak alt yapı yoktur.
Müzede, laboratuvar ve bakım ve konservasyon uzmanı yok. Müze
de bakıma muhtaç çok sayıda eser bulunup özellikle tarikat eserleri
deposundaki eserler, tahrip olma noktasındadır.
*Depo alanlarının geniúletilmesi mümkün de÷ildir.
Müze binasının tarihi özelli÷i nedeniyle, yeni alanlar yaratılması
güçtür.
*Depolara iliúkin sorumluluk paylaúımı net de÷ildir.
Aynı depolarda, farklı uzmanların sorumlulu÷unda eserlerin
bulunması yetki ve sorumluluk paylaúımını etkisizleútirmektedir.
*Depo giriú - çıkıú tutanakları düzenli olarak tutulmamaktadır.
Bazı depolar için tutanak düzenlenirken, bazı depolarda, tutanak
düzenlemeye ara verilmiú durumdadır.
*Eser depoları alan olarak yetersizdir.
Aynı raf ya da dolaplara yı÷ılan eserler, depo sorumlusunun eser
üzerindeki hakimiyetini azalttı÷ı gibi, yıpranmaya ve bozulmayı da
kolaylaútırıyor.
YETERSøZLøKLER:
*Müze de nöbet düzeni uygun iúleyiúde olup, bu konudaki genelgeler
titizlikle uygulanmaktadır.
Nöbet defterleri tutulmakta, müze açılıú ve kapanıú saatlerinde
tutanaklı devir-teslimler yapılmakta nöbet çizelgeleri aylık olarak
düzenlenip, personele imzalatarak duyurulmaktadır.
5-GÜVENLøK øLE
øLGøLø
DÜZENLEME VE
PROSEDÜRLERøN
YETERLøLøöøNøN
øNCELENMESø.
52
*Ziyaretçilere iliúkin önlemler tatmin edicidir.
Yapılmaması gereken davranıúlara ait uyarılar titizlikle yerine
getirilmekte, ziyaretçi yo÷unlu÷u kontrol edilerek, aynı anda aynı
bölümlerde güvenli÷i tehlikeye düúürecek sayıda kiúi bulunması
engellenmektedir.
*Etno÷rafik eserlerin sergilenmesinde, eserin yöresine ve niteli÷ine
göre ayrımlar yapılması ısı-ıúık faktörlerinin gözönüne alınması
olumludur.
Pencerelerden gelen ıúık, onarımla azaltılmıú, vitrinlerdeki ıúıklara
filtreli cam takılmıútır.
YETERLøLøKLER:
4-SERGøLEME øLE
øLGøLø
FAALøYETLERøN
YETERLøLøöøNøN
øNCELENMESø.
HEDEFLER:
*Afet ve yangına iliúkin planlar güncelleútirilmemiútir.
Personel böyle bir durumda üstlenece÷i görevi bilmemektedir.
*Sorumluluk paylaúımı net de÷ildir.
Tüm eserlerden, tüm personel sorumludur.
*Güvenlik personeli e÷itimli de÷ildir.
Müze ile güvenlik kuruluúları arasında bu anlamda bir iúbirli÷i ve
koordinasyon bulunmamaktadır.
*Müze geliúkin bir elektronik kontrol sistemine sahip de÷ildir.
En yakın karakola ba÷lı alarm sistemi, yapıldı÷ından bu yana
arızalıdır.
*Sergilenen eserlerin yerlerini ve envanter numaralarını gösteren bir
teúhir planı bulunmamaktadır.
Teúhirdeki eserler, ancak uzmanların depo listelerinde
belirtilenlerin bir araya getirilmesi durumunda tesbit
edilebilmektedir.
*Sergilemeye dönük kısa, orta ve uzun vadeli planlama
yapılmamaktadır. Müze bu yönüyle statik bir kurum olma
özelli÷indedir.
De÷iúimler istisnai ve plansızdır. Mevcut eser sayısının yaklaúık %
10’u sergilenmiútir.
YETERSøZLøKLER:
6-ENVANTER, KAYIT
VE SAYIMLA øLGøLø
FAALøYETLERøN
YETERLøLøöøNøN
øNCELENMESø.
HEDEFLER:
*Envanter defterleri güvenli biçimde korunmaktadır.
Envanter defterleri çelik dolaplarda saklanmaktadır.
53
*Müzenin tüm eserleri envanterlidir. Yeni gelen eserler derhal
envanterlenmektedir.
YETERLøLøKLER:
*Eserlerin geçici yer de÷iúiklikleri kalıcı kayıtlarla izlenme-mektedir.
Bu türden eser hareketlilikleri, depo yer bildirim defteri ve depo
listelerine úerh konulup silinmesi yöntemiyle izlenmektedir.
*Periyodik, fiili eser sayımı yapılamamaktadır.
En son 10 yıl önce fiili sayım yapılmıútır. Genel Müdürlü÷e
gönderilen istatistiklerde gönderilen eser sayıları itibari
niteliktedir
*Müze bu foto÷rafhaneye ve foto÷rafçıya sahip de÷ildir.
Dıúarıdan foto÷raf çalıúması da maddi nedenlerle mümkün
olmadı÷ından eser envanterleri foto÷rafsızdır.
YETERSøZLøKLER:
2-DEPOLAMA
FAALøYETLERø øLE
øLGøLø
DÜZENLEME VE
PROSEDÜRLERøN
YETERLøLøöøNøN
øNCELENMESø.
1-ELDE ETME
FAALøYETLERø øLE
øLGøLø
DÜZENLEME VE
PROSEDÜRLERøN
YETERLøLøöøNøN
øNCELENMESø.
HEDEFLER:
Müzenin Türü: Arkeolojik ve Etno÷rafik
24.463
KASTAMONU MÜZESø
YETERLøLøKLER:
54
YETERSøZLøKLER:
Eser Sayısı
: 58.695
4
:
*Depolardan, eser bulmak son derece güçtür.
Güncel depo listeleri olmadı÷ı gibi eserlerin etiket numaraları
silinmiú ve yıpranmıútır.
*Depo yardımcı defterleri (listeleri) iúlevini gerçekleútirecek nitelikte
de÷ildir.
Belirli bir tarihten sonra kayıtlar tutulmamıútır.
*Müzenin depoları alan olarak yetersizdir.
Depolar iki küçük bölümden oluúuyor. Eserler sıkıúık bir úekilde
istiflenmiú durumdadır. Müze, anıt niteli÷inde bir binada
bulundu÷undan geniúletme imkanı yok.
*Müzenin, Genel Müdürlükçe önceden belirlenmiú hedef ve kriterler
ıúı÷ında belirli eser gruplarını elde etme biçiminde koleksiyon
oluúturma politikası yoktur.
*Eser satın alınması için gönderilen ödenekler yetersizdir.
Eser satın alınması için gönderilen ödenekler, talep edilenin çok
altındadır ve ödemelerde gecikmeye neden olunmaktadır.
TEMEL BULGULAR
(1996 Yılı)
Ziyaretçi Sayısı
MÜZE: 3
4-SERGøLEME øLE
øLGøLø
FAALøYETLERøN
YETERLøLøöøNøN
øNCELENMESø.
FAALøYETLERøN
YETERLøLøöøNøN
øNCELENMESø.
HEDEFLER:
YETERLøLøKLER:
55
bir
faaliyet
*Müze
ziyaretçisinin,
ziyaretini
kolaylaútırıcı
hizmet
verilememektedir.
Bu anlamda personel azlı÷ı sözkonusu olmakla birlikte, eserleri
tanıtan ve ziyaretçiyi bilgilendiren yazı ve levhalar yok ya da
yetersizdir.
*Sergi alanının ısı, ıúık ve nem úartları uygun de÷ildir.
Etno÷rafik eserlerin büyük bölümü nem nedeniyle sergilenememektedir. Nem çekme cihazı yoktur.
*Teúhir planı iúlevi gerçekleútirebilecek bir düzenleme yoktur.
Güncel olmayan bir liste mevcuttur.
*Gelece÷e dönük herhangi bir sergileme planı yoktur. Dura÷an bir
sergileme sözkonusudur.
Mevcut eserlerin yaklaúık % 3’ü sergilenmekte ve nadiren
de÷iúiklik yapılmaktadır.
*Müze
bakım
ve
konservasyona
iliúkin
gösterememektedir.
Laboratuvar ve konservasyon uzmanı yoktur.
*Eser cinslerine göre, standartlara uygun bakım ve koruma teknikleri
Genel Müdürlükçe öngörülmemiútir.
*Depo uygun olmayan ısı, ıúık ve nem úartlarındadır ve son derece
tozlu, kirli düzensizdir.
Depoda saklanan sikkelerin bir kısmı torbalar veya kutular içinde
birbirine temas halindedir.
YETERSøZLøKLER:
6-ENVANTER, KAYIT
FAALøYETLERøN
YETERLøLøöøNøN
øNCELENMESø.
5-GÜVENLøK øLE
øLGøLø
DÜZENLEME VE
PROSEDÜRLERøN
YETERLøLøöøNøN
øNCELENMESø.
HEDEFLER:
YETERLøLøKLER:
56
*Müze eserlerini içeren ayniyat hesabının hazırlanıp verilmesine
iliúkin herhangi bir kayıt tutulmamaktadır.
*Eser hareketliliklerini izleyen özel bir kayıt sistemi mevcut de÷ildir.
*Envanter defteri ve sair önemli evrakın korunmalarına iliúkin özel
önlemler yoktur ve yedekleri bulunmamaktadır.
*Periyodik fiili eser sayımı yapılmamaktadır.
Müzede her yıl sonu itibariyle sayım cetvelleri ve tutanaklar
mevcut ise de, bu sayımlar kayden olup, fiili sayım
yapılamamaktadır.
*Müzedeki eserlerin tümü envanterli de÷ildir.
Toplam 58.332 eserin 24.801’i (sikkeler) envantersizdir.
*Genel Müdürlük, müzelerde tutulması gereken defter ve kayıtlar
için standart normlar öngörmemiútir.
*Vitrin cam ve kapakları güvenli de÷ildir.
Vitrin kapakları mühürlü olmasına karúın kilitler son derece
sa÷lıksızdır. Nitekim vitrinden, yakın dönemde bir hırsızlık olayı
gerçekleúmiútir.
*Yangın ve afet halleri için özel bir plan yoktur.
Her kamu kuruluúunda bulunan bir yangın talimatı duvarda
asılıdır.
*Gerek depolar, gerekse sergi salonları için sorumluluk düzeni net
de÷ildir.
Anahtarların tümü müze müdüründe, sorumluluk ise ilgili
uzmanlardadır.
*Müze de güvenlikle ilgili elektronik kontrol sistemi veya alarm
sistemi yoktur.
YETERSøZLøKLER:
FAALøYETLERøN
YETERLøLøöøNøN
øNCELENMESø.
2-DEPOLAMA
FAALøYETLERø øLE
øLGøLø
DÜZENLEME VE
PROSEDÜRLERøN
YETERLøLøöøNøN
øNCELENMESø.
1-ELDE ETME
FAALøYETLERø øLE
øLGøLø
DÜZENLEME VE
PROSEDÜRLERøN
YETERLøLøöøNøN
øNCELENMESø.
HEDEFLER:
YETERLøLøKLER:
*Depolara giriú ve çıkıú tutanakları düzenlidir.
57
*Depolardaki eserlerle ilgili sorumluluk konusu rasyonel
düzenlenmiútir.
olarak
*Depolardaki eserlerin tasnif ve yerleúimi eserleri bulma kolaylı÷ı
Gözlem yapılan depolarda kayıtlardan eserlere ve eserlerden
kayıtlara ulaúılması kolaylıkla gerçekleúmiútir.
*Baúka müzelere eser gönde-rilmesi prosedürleri genelgelerle uyum
içindedir.
(1996 Yılı)
:
YETERSøZLøKLER:
Eser Sayısı
: 9.641
3
Ziyaretçi Sayısı
*Genel Müdürlükçe bakım ve koruma konusunda bir politika ve
standartlar geliútirilmemiútir.
*Deponun ısı, ıúık ve nem úartları yeterli düzeyde olmayıp, müze
binası geniúlemeye elveriúli de÷ildir.
konusunda standart oluúturmamıútır.
politikası yoktur.
TEMEL BULGULAR
*Elde etme ile ilgili iúlemler yönetmelik ve Genel Müdürlük
genelgeleriyle uyum içindedir.
Eserin müzeye giriúinden kabulüne kadar olan süreçteki kayıt ve
düzenlemeler olumludur.
15.057
SøNOP MÜZESø
MÜZE: 4
6-ENVANTER, KAYIT
FAALøYETLERøN
YETERLøLøöøNøN
øNCELENMESø.
*Müze güvenli÷i ile ilgili uygulamalar Genel Müdürlük genelgeleri ile
uyum halindedir.
Müzenin nöbet düzeni, depoların güvenli÷i ile ilgili faaliyetler
prosedürlere uygundur..
5-GÜVENLøK øLE
øLGøLø
DÜZENLEME VE
PROSEDÜRLERøN
YETERLøLøöøNøN
øNCELENMESø.
*Eserlerin müze içindeki yer de÷iúimlerini izleyebilmek için kalıcı
özel bir kayıt sistemi mevcut de÷ildir.
Eserlerin yer de÷iúimleri defter ve kayıtlara úerh konulup silinme
gibi sa÷lıksız yöntemle izlenmektedir.
*Envanter defterleri korumaya uygun koúullarda saklanmaktadır.
58
*Müzede envanter defterlerinin ikinci nüshası (yede÷i) yoktur.
*Müze geliúkin bir elektronik kontrol sistemine sahip de÷ildir.
Müze polis karakoluna ba÷lı alarm tertibatı ile yetinmektedir.
*Müzenin orta ve uzun vadeli bir sergileme planı mevcut de÷ildir.
Mevcut eserlerin çok küçük bir bölümü (%2’si) sergilenebilmektedir.
*Müze yönetiminin bakım ve koruma konusunda bir politikası yoktur.
Müzede bir laboratuvar bulunmamaktadır. Eserlerin bakı-mı için
gerekli araç, gereç ve bakım uzmanı yoktur.
YETERSøZLøKLER:
*Müzede bulunan eserlerin tümü envanterli ve foto÷raflıdır.
*Yangın ve afet gibi durumlara karúı planlar hazırlanmıútır.
Bu gibi durumlar için kurtarma öncelikleri belirlenmiú olup,
görevliler arasında iúbirli÷i oluúturulmuútur.
*Sergi alanlarıyla ilgili bir teúhir planı vardır.
YETERLøLøKLER:
4-SERGøLEME øLE
øLGøLø
FAALøYETLERøN
YETERLøLøöøNøN
øNCELENMESø.
HEDEFLER:
1-ELDE ETME
FAALøYETLERø øLE
øLGøLø
DÜZENLEME VE
PROSEDÜRLERøN
YETERLøLøöøNøN
øNCELENMESø.
HEDEFLER:
59
*Etno÷rafik
eserleri
de÷erlendirebilecek
bulunmamaktadır.
Müzede görevli uzmanların tümü arkeologtur.
uzman
personel
*Müsadere edilen ve yargılama konusu olan eserler davanın seyri
süresince güvenlikte de÷iller.
Bu konu ile ilgili olarak düzenlenmiú özel kurallar usul
hukukumuzda yoktur.
*Müzenin eser satınalınması için ayıran ödenekler yetersizdir.
Ödeneklerin yetersizli÷i ve üçer aylık dönemler itibariyle gönderilmesi, müzeye eser geliúini azaltmaktadır.
*Müze uzmanları, müzeye eser getirilmesi konusunda yöre halkı ile
iyi iliúkiler kurmuúlardır.
Ö÷rencilere konferanslar verilmesi gibi e÷itici faaliyetler eski
eserlere olan ilgi ve bilinci arttırmaktadır.
YETERSøZLøKLER:
*Müzenin Genel Müdürlükçe belirlenmiú hedeflere göre bir elde
etme politikası yoktur.
Eser bedellerinin ödenmesindeki kolaylıklar nedeniyle baúka
müzelere götürülmesi gereken eserler bu müzeye getirilmektedir.
YETERLøLøKLER:
TEMEL BULGULAR
(1996 Yılı)
Ziyaretçi Sayısı
: 40.474
Eser Sayısı
: 14.838
3
*Elde etme ile ilgili iúlemler yönetmelik ve Genel Müdürlük
genelgeleriyle uyum içindedir.
Eserin müzeye giriúinden kabulüne kadar olan süreçteki kayıt ve
düzenlemeler olumludur.
BERGAMA MÜZESø
MÜZE: 5
*Arkeolojik eserler vitrinlerde belirli bir düzen ve kronolojik sıra ile
yerleútirilmiútir.
4-SERGøLEME øLE
øLGøLø
FAALøYETLERøN
YETERLøLøöøNøN
øNCELENMESø.
60
*Bazı eserlerin korunmasına iliúkin ilaçlama ve havalandırma
iúlemleri düzenli olarak uygulanmaktadır.
*Devir teslim sırasında eserlerin uzmanlara zimmetlenmesi iúlemleri
sa÷lıklıdır.
Zimmetleme iúlemleri komisyon marifetiyle ve kaymakamlık görev
onayıyla yapılmaktadır.
*Sikkelerin muhafazası için özel raf sistemli kasaların kullanılması
olumludur.
YETERLøLøKLER:
FAALøYETLERøN
YETERLøLøöøNøN
øNCELENMESø.
2-DEPOLAMA
FAALøYETLERø øLE
øLGøLø
DÜZENLEME VE
PROSEDÜRLERøN
YETERLøLøöøNøN
øNCELENMESø.
HEDEFLER:
*Teúhirdeki eserlerin yerlerini ve envanter numaralarını gösteren bir
teúhir planı yoktur.
*Laboratuvarda konservasyon uzmanı, teknisyen ve yeterli araçgereç bulunmamaktadır.
*Sergi alanındaki ola÷an dıúı yıpranmaya ve eskimeleri gözlemek
üzere periyodik bakım kayıtları tutulmamakta ve rapor
edilmemektedir.
*Müzede bakıma muhtaç çok sayıda eser olup, tahrip olan eserler
kayıttan düúülmemiútir.
*Genel Müdürlükçe eserlerin özelliklerine ve maddesine uygun
bakım ve koruma teknikleri ve uygulamaları öngörülmemiútir.
*Depo yer bildirim listeleri eksik ve düzensizdir.
Depolardaki eserlerin teúhisi ve eserlere ulaúılmasında güçlüklerle
karúılaúılmaktadır. Kayıtların yenilenmesi ve depoların taúınması
çalıúmaları nedeniyle, sorumluların eserlere kayıtlardan
ulaúmaları aksamıú durumdadır.
*Depolar nem açısından uygun koúullara sahip de÷ildir.
Depolardaki eserler nemden dolayı olumsuz etki altındadır.
*Genel Müdürlükçe eserlerin özelliklerine göre depolama yöntemleri
ve koúullarına iliúkin standartlar öngörülmemiútir.
YETERSøZLøKLER:
6-ENVANTER, KAYIT
FAALøYETLERøN
YETERLøLøöøNøN
øNCELENMESø.
5-GÜVENLøK øLE
øLGøLø
DÜZENLEME VE
PROSEDÜRLERøN
YETERLøLøöøNøN
øNCELENMESø.
HEDEFLER:
YETERLøLøKLER:
61
*Envanterlerin foto÷raflanma çalıúmaları yeterli de÷ildir.
Müzede foto÷rafçı kadrosu bulunmaması nedeniyle foto÷-raflama
çalıúmaları istenilen düzeyde de÷ildir. Envanter yeni-leme
çalıúmalarında da hazır foto÷raflar defterlere yapıútırılmamıútır.
*Envanter defterleri ve di÷er önemli belgeler kaybolma ve
yıpranmayı önleyici koúullarda saklanmamaktadır.
Belgeler, odalarda görünür yerlerde tutulmaktadır.
*Eski tarihlerde yapılmıú envanter kayıtları eserleri yeterince
tanımlamaktan uzaktır. Bazı eserlerin envanterli olup olmadı÷ı
belirlenememektedir.
Etno÷rafik eserlerle ilgili uzman personel olmaması envanter
kayıtlarının gereken biçimde yapılmasını engellemektedir.
*Yangın sel, deprem gibi durumlara iliúkin olarak herhangi bir afet
planlaması yoktur.
Personel, böyle bir durumda ne tür bir fonksiyon üstlenece÷ini
bilmemektedir. Bu durumlarda müze yetkilileri, emniyet ve itfaiye
kuruluúlarıyla önceden belirlenmiú anlaúma ve planlar mevcut
de÷ildir.
*Müzede hiçbir elektronik güvenlik mekanizması bulunmamakta
olup, güvenlikle ilgili personel sayıca yetersiz ve özel e÷itimden
yoksundur.
Müzedeki toplam 11 adet bekçi ve güvenlik görevlisi hem müze
binası hem de ören yerlerinde görevlendirilmesi güvenlik açısından
risk oluúturmaktadır.
YETERSøZLøKLER:
HEDEFLER:
YETERLøLøKLER:
62
*Müzede periyodik ve fiili sayım uygulanmamaktadır.
Eserlerin uzmanlara zimmetlenmesi dıúında, müzede en son hangi
tarihte fiili bir sayım yapıldı÷ı belirsizdir. Bu anlamda sayım
itibari niteliktedir.
*Eserlerin müze içindeki geçici hareketlilikleri kalıcı kayıtlarla
izlenmemektedir.
Eserlerin yer de÷iúimleri, envanter defteri ve depo listelerine úerh
konulması ve silinmesi gibi sa÷lıksız yöntemle izlenmektedir.
YETERSøZLøKLER:
2- DEPOLAMA
FAALøYETLERø øLE
øLGøLø
DÜZENLEME VE
PROSEDÜRLERøN
YETERLøLøöøNøN
øNCELENMESø.
*Genel Müdürlü÷ün bu konuda müzelere empoze etti÷i politikalar
bulunmamasına karúın, müze belirli eserleri elde etme biçiminde,
güçlü bir kolleksiyon politikası oluúturmuútur.
Müze, yöre sualtı arkeolojisi alanında uzmanlaúmıútır. Bu alana ait
ve yine yöreye ait etno÷rafik eserler sistematik bir biçimde elde
edilmeye çalıúılıyor. Bunların dıúındaki eserler ve müzede çok
sayıda bulunan eser türleri alınmıyor. Ba÷ıúlarda seçici
davranılıyor.
1-ELDE ETME
FAALøYETLERø øLE
øLGøLø
DÜZENLEME VE
PROSEDÜRLERøN
YETERLøLøöøNøN
øNCELENMESø.
63
*Genel
Müdürlü÷ün,
depolama
konusunda
standartlar
oluúturmamasına karúın, müze yönetimi, uygun ve sa÷lıklı iúleyen
bir depolama sistemi kurmuútur.
Eserler, cinslerine, müzeye geliú tarihlerine göre gruplandırılmıú,
depoların yönetimi konusunda yazılı kurallar oluúturulmuú 20 yıl
sonrasına ait depo alanlarının hazırlık ve planları yapılmıú,
sorumluluklar net olarak belirlenmiútir.
*Mevzuatta, zor alım konusu eserlerin yargılama sürecindeki
durumuna iliúkin özel hükümler bulunmamasına karúın, Emniyet,
Jandarma ve yargı kuruluúlarıyla geliútirilen olumlu iúbirli÷i
çerçevesinde, eserlerin bu süreçteki güvenli÷i sa÷lanmaktadır.
YETERLøLøKLER:
YETERSøZLøKLER:
Ziyaretçi Sayısı
: 266.000
Eser Sayısı
: 15.259
8
(1996 Yılı)
*Eser satın alma ödenekleri yetersizdir.
Bazı ödemeler dernekçe karúılanıyor.
*Etno÷rafik eserler konusunda uzman bulunmamaktadır.
Etno÷rafik eser alımında de÷er tesbiti, eser envanteri ve bakımı
konularında güçlükler vardır.
TEMEL BULGULAR
HEDEFLER:
Müzenin Türü: Arkeolojik (Sualtı Arkeolojisi)
BODRUM SUALTI ARKEOLOJø MÜZESø
MÜZE: 6
*Müze, planlı bir sergileme anlayıúına sahiptir.
Müzenin yaklaúık 15 yıl öncesinden baúlayıp günümüze kadar
uzanan gerçekleútirilmiú projeleri yanında, kısa, orta ve uzun
vadeli plan ve projeleri
hazır durumda olup, uygulamaya
konulmaktadır. Hazırlıkları tamamlanmak üzere olan Do÷u Roma
Gemi Batı÷ı sergilemesinin 1996 yılı içinde ziyarete açılması
planlanmaktadır.
4-SERGøLEME øLE
øLGøLø
FAALøYETLERøN
YETERLøLøöøNøN
øNCELENMESø.
64
*Eserlerin bakım gereksinimleri düzenli olarak kontrol edilmekte ve
eser bakım-konservasyonu uluslararası literatürdeki geliúmeler
izlenmek suretiyle uygun úartlarda sa÷lanmaktadır.
Laboratuvar bakım kartlarına bakıma gelen eserlerle ilgili her
türlü bilgi, eserin durumu, yapılan iúlemler kullanılan maddeler,
teslim alma ve iadeyle ilgili gerekli açıklamalar kaydedilmektedir.
Laboratuvarda, geçici görevle Bodrum’da bulunan yabancı
uzmanlar görev yapıyor. Müze eserlerinin bakımı yanında baúka
müzelerden gelen bakım talepleri ve personel e÷itim talepleri de
karúılanmaya çalıúılıyor. Laboratuvar, bakım çalıúmaları için
yeterli donanımdadır.
*Depoların ısı ve nem koúulları, eser cinslerine göre uygun
durumdadır.
Müze depoları taú duvarlı inúa edilmiú. Gerek depolar, gerekse
teúhir salonlarının yöre iklim koúulları nedeniyle yüksek olan ısı ve
nem ölçüleri, nem çekme cihazları ve klimalarla ideal ölçülere
getirilmektedir.
*Depolarda bulunan eserler “teúhir” titizli÷inde düzenli ve tasnifli,
bulma kolaylı÷ı sa÷layacak biçimde yerleútirilmiú olup, eserler
üzerinde uzmanların hakimiyeti olumludur.
*Depolara, uzmanların ve eser giriú-çıkıúlarının tutanaklarla titiz ve
düzenli bir úekilde kaydedildi÷i “olgu izleme defterleri” iyi
uygulama örne÷i niteli÷indedir.
Bu deftere, depoların açılıú ve kapanıúları ile eser giriú ve çıkıúları
kalıcı olarak kaydediliyor.
YETERLøLøKLER:
FAALøYETLERøN
øNCELENMESø.
HEDEFLER:
*Genel Müdürlükçe bakım ve koruma konusunda bir politika ve
standartlar geliútirilmemiútir.
YETERSøZLøKLER:
5-GÜVENLøK øLE
øLGøLø
DÜZENLEME VE
PROSEDÜRLERøN
YETERLøLøöøNøN
øNCELENMESø.
HEDEFLER:
65
*Yangına ve di÷er ola÷anüstü hallere iliúkin olarak alınan önlemler,
müze güvenli÷i için etkin uygulamalardır.
Ayrıntılı, güncel plan ve talimatlar var. Personel bu plan ve
talimatların gerektirdi÷i görevlendirmelerden haberdar. ølgili
kuruluúlarla iúbirli÷i olumlu ve ortak tatbikatlar yapılmaktadır.
*Gerekli teúhir salonlarında ziyaretçi yo÷unlu÷u kontrol altında
tutulmaktadır.
Bu salonlarda aynı anda bulunabilecek ziyaretçi sayısı tesbit edilerek
kural haline getirilmiú ve güvenlik görevlileri tarafından kontrol
edilmektedir.
*Güvenli÷e iliúkin mevzuat ve Genel Müdürlük talimatlarına
uyulmakta ve bu hususlar müze yönetimince, hassas bir úekilde
izlenmekte olup, ça÷daú yaklaúımlarla geliútirilmektedir.
Dört kiúiden oluúan sivil güvenlik ekibi, ziyaretçi görünümünde ve
ziyaretçileri tedirgin etmeyen bir yaklaúımla müze güvenli÷ine
katkıda bulunmaktadır.
*Ziyaretçilerin, müze ve eserler bakımından ayrıntılı olarak bilgilendirilmesi, ziyareti verimli ve doyumlu kılmaktadır.
Eser ve kolleksiyonlara ait yayını, broúür ve tanıtım faaliyetleri
yanında teúhir salonlarının giriúinde yazılı ve görüntülü
bilgilendirme bölümleri vardır. Ziyaretçinin müze turları, detaylı
iúaret ve yazılarla kolaylaútırılmıútır.
*Müze, detaylı bir teúhir planına sahiptir.
Teúhir planları, sergilenen eserlerin envanter numaralarını,
çizimlerini, foto÷raflarını gereken di÷er detayları içermekte ve fiili
duruma uygun bulunmaktadır.
*Eserlerin belirli bir bütünlük ve kompozisyon içerisinde
sergilenerek yaúayan müze kavramının hayata geçirilmesi, ça÷daú
müzecilik anlayıúının örnek bir uygulamasıdır.
YETERLøLøKLER:
*Alarm sisteminin arızalı oluúu güvenlik bakımından eksikliktir.
*Geniú bir alanda yayılan Bodrum Kalesi içerisinde yapılanan müze
için güvenlik görevlisi ve bekçi sayısı yetersizdir.
*Müze, kapalı devre TV sistemi gibi ça÷daú bir güvenlik
donanımından yoksundur.
YETERSøZLøKLER:
6-ENVANTER, KAYIT
FAALøYETLERøN
YETERLøLøöøNøN
øNCELENMESø.
HEDEFLER:
66
*Müzedeki tüm eserlerin envanterli olması, defter ve kayıtların
güvenli ortamlarda muhafaza edilmesi, eser hareketlerinin kalıcı
kayıtlarda izlenmesi, düzenli bir arúive sahip olunması olumludur.
*Her depo ve teúhir salonu için net bir sorumluluk paylaúımı
sözkonusudur.
YETERLøLøKLER:
*Müzenin foto÷rafçı personele gereksinimi vardır.
Foto÷raflama çalıúmaları, foto÷rafçı personelin ayrılması sonucu
durmuútur. Gerek oldu÷unda, piyasadan karúılanmaya çalıúılıyor.
YETERSøZLøKLER:
67
*Kaçak kültür varlıklarının müsaderesinden, dava sonuçlanıncaya
kadar olan süreçdeki hukuki düzenleme boúlu÷unun, müze
yönetiminin insiyatif kullanmak ve Emniyet Yargı kuruluúları ile
iúbirli÷i içinde olmak suretiyle doldurulmuú olması olumludur.
Emniyet Müdürlü÷ü eski eser yakaladı÷ında en kısa sürede
(genellikle aynı gün) müzeye gönderiyor. Bilirkiúi incelemeleri
müzede yapılıyor. Dava sonuçlanıncaya kadar eser müzede kalıyor.
1-ELDE ETME
FAALøYETLERø øLE
øLGøLø
DÜZENLEME VE
PROSEDÜRLERøN
YETERLøLøöøNøN
øNCELENMESø.
2-DEPOLAMA
FAALøYETLERø øLE
øLGøLø
DÜZENLEME VE
PROSEDÜRLERøN
YETERLøLøöøNøN
øNCELENMESø.
YETERLøLøKLER:
(1996 Yılı)
:
Eser Sayısı
: 687.345
40
Ziyaretçi Sayısı
*Depo sorumluluklarının bölüm uzmanlarının tümüne yaygınlaútırılmıú olması, sorumluluk anlayıúı bakımından uygun de÷ildir.
Depolarda farklı cinste eserler var. Her eser grubunun sorumlusu
farklı. Dolayısıyla depo sorumlulu÷u de÷il, eser sorumlulu÷u söz
konusudur.
*Eser alımı için ayrılan ödeneklerin yetersizli÷i, eserleri müze dıúı
alıcılara yöneltici boyuttadır.
Önemli sayıda eser müze derne÷i katkısıyla alınıyor. Eski yıllara
göre, bu tertipten gönderilen ödenek azalma gösteriyor.
*Müzenin gereksinimi olan dallarda yeterli sayıda uzman personele
sahip olmayıúı, yeterli uzman personelin bulundu÷u dallarda ise son
yıllarda yeni personel alınmayısı, gelecek için tehdit
oluúturmaktadır.
Müze eserlerinin yarısından fazlasını oluúturan sikkeler
konusunda, konusuna hakim yetiúmiú iki uzman bulunmaktadır.
Sözkonusu
kiúiler
emekli
oldu-÷unda
ciddi
sorunla
karúılaúılacaktır.
YETERSøZLøKLER:
TEMEL BULGULAR
HEDEFLER:
Müzenin Türü: Arkeolojik
158.678
øSTANBUL ARKEOLOJø MÜZESø
MÜZE: 7
68
*Klasik arkeoloji bölümü için detaylı teúhir planları düzenlenmiútir.
*Yeni nesillerde, eski eser bilinç ve sevgisini uyandırmayı da
hedefleyen bir sergileme anlayıúı vardır.
Sergi salonunun bir bölümü çocuk müzesi haline getirilmiútir.
*Eski ùark Eserleri ve Çinili Köúk teúhirleri uzun yıllardır
yenilenmemiú olup, uygun koúullarda de÷ildir.
*Klasik arkeoloji bölümünde planlı bir sergileme anlayıúı hakimdir.
Yakın dönemde, “Ça÷lar Boyu østanbul” ve Çocuk Sergisi” açılmıú
“Trakya, Bitinya ve Bizans” sergisine iliúkin olarak da 2-3 yıl
süren hazırlık çalıúmaları, büyük ölçüde tamamlanmıútır.
4-SERGøLEME øLE
øLGøLø
FAALøYETLERøN
YETERLøLøöøNøN
øNCELENMESø.
*Eser sayısının çoklu÷u karúısında depo alanları yetersiz
kalmaktadır.
Yeni depo alanları mevcut. Ancak bakım ve onarımının yapılamaması nedeniyle atıl durumdadır. (Çinili Köúk’ün alt katı gibi.)
*Arkeoloji müzelerinin tamanında depolarla idari mekanlar net
olarak ayrılmamıútır.
ùark eserleri ve sikkelerin bulundu÷u depolar aynı zamanda büro
olarak kullanılıyor.
*Müze depolarının birço÷u olumsuz nem koúulları altındadır.
Müze depolarının ço÷unlu÷u yüksek oranda ve de÷iúken nem
sorunu ile karúı karúıyadır.
YETERSøZLøKLER:
*Eser bakım ve konservasyon faaliyetleri yeterli düzeyde de÷ildir.
Müze eserlerinin bakım ve konservasyonu, Genel Müdürlü÷e ba÷lı
tüm müzelere hizmet vermeye çalıúan Restorasyon ve Konservasyon
Merkez Laboratuvarı Müdürlü÷ü bünyesinde gerçekleútiriliyor.
Müze uzmanları da mevcut iú yükünün a÷ırlı÷ı karúısında basit eser
bakım çalıúmalarını gerçekleútiremiyor.
YETERLøLøKLER:
FAALøYETLERøN
YETERLøLøöøNøN
øNCELENMESø.
HEDEFLER:
*Klasik Arkeoloji bölümünde eser fiúlerine uygulanan tasnif, eser
bilgisine kolayca ulaúmayı sa÷layan, örnek bir uygulamadır.
Eser fiúlerinin envanter numaraları itibarıyle tasnifinin yanında,
eserlerin konularına ve buluntu yerlerine göre de ayrıca tasnifi
yapılmıútır.
6-ENVANTER, KAYIT
FAALøYETLERøN
YETERLøLøöøNøN
øNCELENMESø.
69
*Güvenli÷e iliúkin mevzuat ve Genel Müdürlük talimatlarına uyum
ile bu konudaki yönetim ve izleme olumludur.
*Müzenin, sergileme faaliyetlerinde, sponsor kuruluúların deste÷ini
sa÷lama yoluyla, maddi kaynak sorununu aúmada gösterdi÷i çabalar,
iyi uygulama örne÷i olarak de÷erlendirilmiútir.
YETERLøLøKLER:
5-GÜVENLøK øLE
øLGøLø
DÜZENLEME VE
PROSEDÜRLERøN
YETERLøLøöøNøN
øNCELENMESø.
HEDEFLER:
*Defter, belge ve kayıt sistemine iliúkin standart normlar
geliútirilmemiútir
Envanter numaraları aynı sistemle verilmiyor. Eser giriú fiúlerinin,
giriú iúleminin yapıldı÷ı serviste kalan nüshasına eser envanter
nosu yazılmıyor.
*Eser yer de÷iúiklikleri, kalıcı kayıtlarla izlenmiyor.
Eser yer de÷iúimleri repertuar defterine yazılıp silinmek suretiyle
gerçekleútiriliyor.
*Kolleksiyoner denetimi tam olarak gerçekleútirilememektedir.
Müze uzmanlarının sayıca yetersiz oluúu. müze içi ve dıúı görev
yükünün a÷ırlı÷ı ve koleksiyoner sayısının çoklu÷u nedenleriyle,
müzeye ba÷lı 300 civarındaki kolleksiyonerin ancak %10’u
denetlenebiliyor.
*Müze ça÷daú bir elektronik güvenlik donanımına sahip de÷ildir.
Eski ùark Eserleri Bölümü ve Çinili Köúk’de, elektronik güvenlik
donanımı yok. Klasik Arkeolojide, kapalı devre TV sistemi olmasına
karúın, monitör sayısı yetersiz ve müzenin dıú aydınlatması yetersiz
oldu÷undan gece dıú izleme yapılamıyor.
*Güvenlik görevlisi sayısı yetersizdir.
Arkeoloji müzelerinin teúhir salonları güvenlik personeli
yetersizli÷i nedeniyle, dönüúümlü olarak ziyarete açılıyor.
Dolayısıyla, ziyaretçi aynı günde müzenin tamamını göremiyor.
YETERSøZLøKLER:
HEDEFLER:
YETERLøLøKLER:
70
*Periyodik, fiili sayım uygulanamamaktadır.
1989 yılında, müfettiú talebiyle yapılan genel sayımda çok sayıda
eser bulunamamıú. Fiili sayım eser zimmet devirlerinde
yapılabiliyor.
*300.000 civarında sikkenin envanteri henüz yapılamamıútır.
Bu bölümdeki uzman personel sayısı yetersizdir. Geçmiú yıllardan
gelen önemli birikim mevcuttur.
YETERSøZLøKLER:
1-ELDE ETME
FAALøYETLERø øLE
øLGøLø
DÜZENLEME VE
PROSEDÜRLERøN
YETERLøLøöøNøN
øNCELENMESø.
HEDEFLER:
YETERLøLøKLER:
71
*Müzenin eser elde etme konusunda teúvik edici uygulamaları örnek
niteli÷indedir.
Gerek Etno÷rafya saha çalıúması yapılması, gerekse müzeye eser
ba÷ıúlayanların eserlerinin sergilenmesi faaliyetleri iyi uygulama
örnekleridir.
YETERSøZLøKLER:
Ziyaretçi Sayısı
: 109.837
Eser Sayısı
: 30.341
8
(1996 Yılı)
*Müsadere edilen eserlerin yargılama sürecindeki konumlarına iliúkin
olarak, ilgili kuruluúlar (Kültür Müdürlü÷ü, Adliye, Emniyet ve
Jandarma) arasında gerekli iletiúimi sa÷layacak hukuki zemin
yoktur.
Bu konu ile ilgili olarak düzenlenmiú özel usul kuralları yoktur.
*Müzenin gelece÷e yönelik olarak yeni uzman personel eksikli÷i
sözkonusudur.
Müze konusunda yeterli ve yetkin uzmanlarının bilgi birikimlerini
aktaraca÷ı genç uzman personele ihtiyaç duymaktadır.
*Eser satın alınmasına ayrılan ödenekler yetersizdir.
Müze 1995 yılında 3 eser satın alabilmiútir.
TEMEL BULGULAR
*Genel Müdürlü÷ün önceden belirlenmiú hedefler do÷rultusunda eser
elde etme politikası olmamasına ra÷men, müze belirli eserleri elde
etme biçiminde koleksiyon politikası oluúturmuútur.
Kuruluúundan bu yana sanat eseri niteli÷i taúıyan Selçuklu ve erken
Osmanlı eserleri toplamıútır. Yazma eserler ve halılar konusunda
ihtisas müzesidir.
Müzenin Türü: Türk-øslam
øSTANBUL TÜRK - øSLAM ESERLERø MÜZESø
MÜZE: 8
*Müzenin sergileme faaliyetleri ile ilgili kısa, orta vadeli planları
vardır.
Müze 15 yıldan bu yana yurtiçi ve yurtdıúı müzelerle karúılıklı bilgi
ve kültür alıúveriúi ile birçok somut proje ve plan hazırlanmıútır.
4-SERGøLEME øLE
øLGøLø
FAALøYETLERøN
YETERLøLøöøNøN
øNCELENMESø.
72
*Müzenin sergileme faaliyetleri eserleri tanıtan katolo÷lar ve
ziyaretçiyi bilgilendiren açıklamalarla olumlu düzeydedir.
Eserlerin belirli bir tema içinde sergilenmesi ve sergi
koleksiyonuna iliúkin katolog ve tanıtım faaliyetlerinde sponsor
kuruluúlarla iúbirli÷i yapılması iyi uygulama örnekleri
oluúturmaktadır.
*Genel Müdürlükçe bakım politikası oluúturulmamasına ra÷men,
Müze yönetiminin uzmanlık alanı olan halı, kilim gibi eserler için
yeterli bakım politikası vardır.
Halı, kilim yıkama ve restorasyon atelyesi kurulması, yurtdıúındaki
müzeler ile iúbirli÷i yapılarak uzman yetiútirilmesi ve bakımı
yapılan eserlerin laboratuvar kayıtlarının tutulması örnek
uygulamalardır.
numaralarını gösteren bir teúhir planı yoktur.
Uzmanlar sergilenen eserleri listelerinden izlemektedirler.
*Halı, kilim dıúındaki eserlere iliúkin bakım politikası yoktur.
Müzede halı, kilim dıúında bakıma muhtaç pek çok eser
bulunmaktadır.
*Depo alanları müzenin eser kapasitesine göre yetersizdir.
*Depolarda eser gruplarına ait sorumluluklar net biçimde belirlenmiútir.
Dar depo alanları raylı dolap sistemi ile bölünerek uzmanların
kiúisel sorumlulukları netleútirilmiútir
*Depolardaki eserlerin tasnifi ve yerleúimi eserleri bulma kolaylı÷ı
Gözlemlenen depolarda kayıtlardan eserlere ve eserlerden
kayıtlara ulaúılması kolaylıkla gerçekleúmektedir.
*Genel Müdürlük yönetmelik ve genelgelerle depolar ve depolama
konusunda standartlar oluúturmamıútır.
YETERSøZLøKLER:
*Depolar uygun ısı, ıúık ve nem koúullarına sahiptir.
Depoların ıúı÷a karúı yalıtılması, nem çekme cihazlarının kullanılması olumludur.
YETERLøLøKLER:
FAALøYETLERøN
YETERLøLøöøNøN
øNCELENMESø.
2-DEPOLAMA
FAALøYETLERø øLE
øLGøLø
DÜZENLEME VE
PROSEDÜRLERøN
YETERLøLøöøNøN
øNCELENMESø.
HEDEFLER:
*Müzedeki tüm eserlerin envanterli olması, defter ve kayıtların
güvenli ortamlarda muhafaza edilmesi olumludur.
6-ENVANTER, KAYIT
FAALøYETLERøN
YETERLøLøöøNøN
øNCELENMESø.
73
*Eser fiúlerinde yetersiz envanter bilgilerinin tamamlanması, geriye
dönük envanter ve foto÷raf çalıúması yapılması olumludur.
uyum halindedir.
Güvenlik ile ilgili sorumlulukların açık ve yazılı biçimde personele
duyurulması, müzenin teslimine iliúkin teslim tutanakları, depo
giriú-çıkıú tutanakları gibi uygulamalar yeterlidir.
YETERLøLøKLER:
5-GÜVENLøK øLE
øLGøLø
DÜZENLEME VE
PROSEDÜRLERøN
YETERLøLøöøNøN
øNCELENMESø.
HEDEFLER:
*Müzede foto÷rafhane ve mikro film çekimi için gerekli cihazlar
bulunmamaktadır.
*Eserlerin müze içindeki geçici hareketlilikleri kalıcı bir kayıtla
izlenmemektedir.
Eserlerin yer de÷iúimleri depo yardımcı defterlerine kurúun
kalemle úerh konulup silinmesi gibi sa÷lıksız bir yöntemle
izlenmektedir.
*Periyodik fiili eser sayımı yapılmamaktadır.
Müze de her yıl sonu itibariyle sayım cetvelleri ve tutanaklar
mevcut ise de, bu sayımlar kayden olup, fiili sayım
yapılamamaktadır.
*Genel Müdürlükçe geliúmiú ülkelerin müzecilik standartlarına
uygun genel ve merkezi bir kayıt sistemi öngörülmemiútir.
Giriú kayıtları sırasında merkezi bir envanter numarası
verilmemesi, (envanter numaralarının seksiyonlarca ayrı verilmesi)
müzede aynı numaralı taúıyan birden fazla eser bulunması
sonucunu do÷urmaktadır.
*Yangın durumunda yürütülecek çalıúmalara iliúkin müze yetkilileri,
Emniyet ve øtfaiye kurumları arasında önceden belirlenmiú anlaúma
ve planlar yoktur.
*Kurulmaya çalıúılan elektronik güvenlik sistemi yetersizlikler
içermektedir.
Mevcut kamera sisteminin tüm müze alanına yaygınlaútırıl-maması,
otomatik monitör tarama sisteminin çalıúmaması ve video-bant
kayıt sisteminin olmaması bu elektronik donanımın rasyonel
kullanımını engellemektedir.
*Mevcut yangın ve hırsızlık alarm sistemlerinin çalıúmıyor olması
güvenlik açısından risk oluúturmaktadır.
*Müzenin güvenlik personeli ve bekçi sayısı yetersizdir.
YETERSøZLøKLER:
*Depo açılıú ve kapanıúları uygun ve güvenli bir iúleyiú
göstermektedir.
Depo açılıú ve kapanıúları ciltli depo defterine imzalı, saatli ve
gerekçeli tutanaklarla kaydedilmesi ve bu kayıtların sigortası
niteli÷inde, giriú-çıkıúların hangi saatte ve kim tarafından
yapıldı÷ını kaydeden úifreli alarm sisteminin kullanılması örnek bir
uygulamadır.
2-DEPOLAMA
FAALøYETLERø øLE
øLGøLø
DÜZENLEME VE
PROSEDÜRLERøN
YETERLøLøöøNøN
øNCELENMESø.
74
*Kaçak kültür varlıklarının müsaderesinden, dava sonuçlanıncaya
kadar olan süreçdeki hukuki düzenleme boúlu÷u, müze yönetiminin
Emniyet, Jandarma ve yargı kuruluúlarıyla temin etti÷i olumlu
iúbirli÷i anlayıúıyla doldurularak, sözkonusu süreç eser güvenli÷i
sa÷layacak úekle dönüútürülmüútür.
Müsadere aúamasında müze görevlisi bulunuyor. Eser
foto÷raflanıyor ve hemen müze deposuna getirilip orada korunuyor.
YETERLøLøKLER:
(1996 Yılı)
:
YETERSøZLøKLER:
Eser Sayısı
:
Ziyaretçi Sayısı
45.744
18
*Genel Müdürlük, yönetmelik ve genelgelerde depolar ve depolama
*Depolarda, ısı ve nemi sabit tutucu aygıtların bulunmaması (yöredeki
yüksek ısı ve nem de dikkate alınırsa) eser sa÷lı÷ını tehdit
etmektedir.
*Müzenin, Genel Müdürlükçe önceden belirlenmiú hedef ve kriterler
ıúı÷ında belirli eser gruplarını elde etme biçiminde, koleksiyon
Sadece etno÷rafik eserler için yöresel olma ve müzede aynı eserden
bulunup bulunmama kriterleriyle seçici davranılıyor.
*Eser satın almaya iliúkin harcama kalemindeki ödeneklerin gerek
miktar olarak az oluúu, gerekse idarenin kullanımına hazır hale
getiriliúindeki gecikmeler, elinde eski eser bulunduran kiúileri, müze
dıúı satın alma kaynaklarına yönelmeye teúvik edici niteliktedir.
1996 yılı eser satın alma ödene÷i 500 milyon TL.sıdır ve 3-4 ay
önce getirilen eserlerin parası ödenememiútir.
TEMEL BULGULAR
1-ELDE ETME
FAALøYETLERø øLE
øLGøLø
DÜZENLEME VE
PROSEDÜRLERøN
YETERLøLøöøNøN
øNCELENMESø.
HEDEFLER:
128.313
ANTALYA MÜZESø
MÜZE: 9
75
*Teúhir anlayıúı, yeni nesillerde eski eser bilinci ve sevgisini
uyandıracak niteliklere sahiptir.
Teúhir salonlarının bir bölümünde çocuk müzesi oluúturulmuútur.
*Müzenin teúhir planları örnek bir anlayıúla düzenlenmiútir.
Teúhir salonlarının bütününden, tek tek eserlere kademeli olarak
ulaúan, kolay anlaúılır, foto÷raflı, fiili duruma uygun ve birer
örne÷inin de nöbetçi uzmanda bulundu÷u teúhir planları
düzenlenmiútir.
*Yurtdıúı sergilere eser gönderilmesinde, eserlerin yurtiçi toplanma
merkezlerine getiriliúi ve sergi sonrası da÷ıtımı uygun koúullarda
gerçekleúmemektedir.
Eserlerin toplanma merkezlerine geliúi ve geri getiriliúinde, sigorta
yok. Bu aúama için Genel Müdürlük talimatları var ise de
organizasyon ve denetim sa÷lanmadı÷ından, bu süreç müze insiyatif
ve olanakları ile çözülmek durumunda kalıyor. Bu nedenle eser
güvenli÷i sa÷lanamıyor.
*Yurtiçi ve yurtdıúı sergiler için müzeden gönderilecek eserlerin
seçiminde, Genel Müdürlük- Müze iúbirli÷i yetersizdir.
Gönderilmesi planlanan eserlerin, kondüsyonu, nakliye koúullarına
uyumu, vb. özellikleri konusunda, ilgili müze yönetim ve sorumlu
uzmanlarının görüúlerine, bu eserlerin tesbiti aúamasında
baúvurulmuyor.
*Müzenin, yöredeki çok sayıdaki kazılardan gelen eserleri de÷erlendirerek teúhirini sürekli yenileme ve geniúletme yolundaki planlı
çabaları, müzeye dinamik bir kurum özelli÷ini kazan-dırmaktadır.
1982 yılında teúhir tümüyle yenilendi. 1985’de vitrin de÷iúik-likleri
yapıldı. 1987’de Elmalı Tümülüsleri bölümü düzenlendi. 1988’de
Bölge Kurtarma kazılarından gelen eserlerle vitrinler yenilendi. 3
yıl önce Perge teúhiri için proje ve ihale çalıúmaları baúlatıldı.
Perge teúhirinin, yeni hizmete sokulacak salonda 1997 yılında
açılması planlanıyor.
4-SERGøLEME øLE
øLGøLø
FAALøYETLERøN
YETERLøLøöøNøN
øNCELENMESø.
YETERSøZLøKLER:
*Müzenin sahip oldu÷u laboratuvar etkili bir bakım politikası
yürütmeye uygun koúullarda de÷ildir.
Konservasyon uzman veya teknisyeni ile yeterli araç-gereç ve
bakım malzemesi yoktur.
*Depolar ve eser grupları için net (mülki idare amiri onaylı)
sorumluluklar getirilmiútir.
*Depolardaki eserlerin tasnif ve yerleútirilmesi kayıt sistemiyle
birlikte, bir bütün olarak bulunma kolaylı÷ı sa÷layacak biçimdedir.
Depolar için, eserlerin adı, cinsi, envanter no’su ve depodaki
yerinin gösterildi÷i, güncel bilgisayar çıkıúlı depo listeleri
düzenlenmiútir.
YETERLøLøKLER:
FAALøYETLERøN
YETERLøLøöøNøN
øNCELENMESø.
HEDEFLER:
5-GÜVENLøK øLE
øLGøLø
DÜZENLEME VE
PROSEDÜRLERøN
YETERLøLøöøNøN
øNCELENMESø.
HEDEFLER:
76
*Ayrıntılı isimlendirilmiú ve güncel yangın, sabotaj talimatlarının
oluúturulması, itfaiye teúkilatı ile ortak çalıúmalar yapılması
olumludur.
Sözkonusu plan ve talimatlar, personel tarafından biliniyor. øtfaiye
teúkilatı ile periyodik tatbikatlar, ayrıca sivil savunma planları
çerçevesinde ilgili kuruluúlarla ortak çalıúma ve tatbikatlar
yapılıyor.
*Kaçakçılık vb. konularda, müze yönetiminin Emniyet, Jandarma,
Gümrük teúkilatlarıyla yaptı÷ı iúbirli÷i olumludur.
Bu kuruluúlarla, belirli periyodlarla ortak seminerler düzenleniyor.
Emniyet teúkilatı, güvenlik personelinin e÷itimine katkıda
bulunuyor.
*Eser güvenli÷i geliúkin elektronik güvenlik sistemleriyle, tatmin
edici bir úekilde sa÷lanmaktadır.
Eser bulunan mekanların kapıları insan unsuru ile sa÷lanan
güvenlik önlemleri yanında, úifreli alarm sistemiyle donatılmıú
durumdadır. Ayrıca, bu mekanlarda ısı ve hareketle duyarlı alarm
sistemi mevcuttur. ùifreli alarm sistemi, ba÷lı oldu÷u bilgisayara,
bu mekanlara giriú ve çıkıúları mümkün olan sorumluların sahip
oldu÷u farklı úifreleri nedeniyle, hangi saatte kimin girip-çıktı÷ını
kaydediyor. Bu yazılımlar saklanıyor ve depo giriú çıkıú
tutanaklarının da test edilmesini sa÷lıyor.
*Güvenli÷e iliúkin mevzuat ve Genel Müdürlük talimatlarına uyum
ile bu konudaki yönetim ve izleme örnek niteliktedir.
Personele duyurulan nöbet listeleri ekinde, müze yönetiminin
oluúturdu÷u talimatlarla personel, güvenlik ve nöbet hizmeti
konusunda aydınlatılıyor. Aylık toplantılarda bu konudaki
eksiklikler ve uygulama tartıúılıyor.
YETERLøLøKLER:
YETERSøZLøKLER:
6-ENVANTER, KAYIT
FAALøYETLERøN
YETERLøLøöøNøN
øNCELENMESø.
HEDEFLER:
77
*Eserlere ait tüm bilgiler, bu bilgilerden herhangi biriyle esere
ulaúımı sa÷layan iyi programlanmıú bir bilgisayara kayıtlıdır.
Bilgisayar kayıtları pratik iúleyiúi sa÷lıyor ve eserler hakkındaki
tüm bilgi ve belgelerin yede÷ini de oluúturuyor.
*Müzedeki tüm eserler envanterlidir. (Özellikle yaz aylarındaki izin
ve geçici görev çalıúmaları nedeniyle oluúan kısa süreli gecikmeler
hariç.)
YETERLøLøKLER:
*Müzenin foto÷rafçı personele gereksinimi vardır.
Müzenin foto÷rafhanesi var. ancak foto÷rafçısı olmadı÷ından her
uzman kendisinin sorumlulu÷undaki eserlerin foto÷rafını çekiyor.
Dolayısıyla belirli bir sorumlu ve de arúiv düzeni yok.
*Eserlerin müze içi ve dıúı geçici yer de÷iúiklikleri, kalıcı kayıtlarla
izlenmiyor.
Bu hareketler repertuvar defterinde yazılıp, silinen notlarla
izleniyor. Dolayısıyla sadece son durum görülebiliyor.
*Arkeolojik, etnografik, müzelik, etüdlük eser kavramları,
uzmanlarca farklı anlaúılabilmektedir.
Sözkonusu tanımlar için uzmanlar, üniversite ö÷retim üyeleri, yargı
kuruluúları görüú ve kararları kendi içlerinde ve di÷erleriyle
uyumlu olmayıp, mevzuatta öngörülen hususlarda, farklı úekilde
de÷erlendirilebilmektedir.
*Müzelerdeki her türden iúlem ve kayıtlar için Genel Müdürlükçe
standart oluúturulmamıútır.
Sikke bölümü ile di÷er bölümlerin envanter numarası sistemi farklı.
Bunun dıúındaki belge ve iúlem düzeni müzede birlik içinde. Ancak,
di÷er müzelerle farklılık gösteriyor. (Emanet eser defteri) Giriú
kayıtları arasında iletiúim güçlükle sa÷lanıyor. Ayniyat tesellüm
makbuzları eserle fiili ba÷ı olmayan ama ayniyat talimatnamesine
göre sorumlulu÷u bulunan ambar memurunca imzalanıyor. Emanet
defterinde eser teslimleri imza ile kayıtlı de÷ildir.
YETERSøZLøKLER:
2-DEPOLAMA
FAALøYETLERø øLE
øLGøLø
DÜZENLEME VE
PROSEDÜRLERøN
YETERLøLøöøNøN
øNCELENMESø.
1-ELDE ETME
FAALøYETLERø øLE
øLGøLø
DÜZENLEME VE
PROSEDÜRLERøN
YETERLøLøöøNøN
øNCELENMESø.
HEDEFLER:
78
*Depolardaki eserlerin tasnif ve yerleútirilmesi bulma kolaylı÷ı
Depo sorumlularınca tutulan depo yardımcı listelerinden,
(repertuar defteri) eserlere, eserlerden kayıtlara ulaúılması
kolaylıkla gerçekleúmektedir.
*Depolarda her eser grubuna ait sorumluluklar net biçimde
belirlenmiútir.
1996 yılında yapılan yeni görevlendirmeler ile uzmanların depoları
ve sorumluluk alanları net biçimde ayırılmıútır.
*Binalar yeni depo alanları açmak üzere tadilat yapmaya ve
geniúlemeye elveriúli de÷ildir.
Eski binanın yeni yapılan depolarında %90 oranında nem vardır.
Depo giriúleri bina dıúında yapmıú oldu÷undan, güvenlik açısından
da risk taúıdı÷ından, bu depolar kullanılamamaktadır.
*Gerek müze binası olarak yeni yapılmıú olan arkeolojik eserlerin
bulundu÷u bina, gerekse Türk-øslâm eserlerinin sergilendi÷i ve
depolandı÷ı tarihi bina ıúık ve nem açısından uygun de÷ildir.
Yeni binanın sergi alanı çok geniú olup, büyük camları dolayısıyla
güneú almaktadır. Eski binanın depolarında %70 oranında nem
vardır. Nem çekme cihazı bulunmamaktadır.
*Eser satın alınması için verilen ödenekler yeterli de÷ildir.
Belirli miktarın altında kalan ödemeler Müze derne÷ince
yapılmaktadır.
*Baúka müzelere gönderilen eserlerin envanter kayıtlarından
düúülmesine iliúkin uygulama ve iúlemler genel müdürlük genelgeleriyle uyum içindedir.
Yeni açılan bir müzeye gönderilen 85 adet eserin envanter
kayıtları düzenli ve hukuki prosedürlere uygundur.
YETERSøZLøKLER:
politikası yoktur.
Türkiye’nin neresinden gelirse gelsin her eser satın alınmaktadır.
YETERLøLøKLER:
TEMEL BULGULAR
(1996 Yılı)
Ziyaretçi Sayısı
: 52.104
Eser Sayısı
: 23.770
8
*Müzede farklı nitelikte eserlerin fiyat takdirini yapmaya yetkili
uzman kadrosu bulunmaktadır.
Uzmanlar zerinde anlaútıkları yazılı olmayan prensipler
geliútirmiúlerdir.
Müzenin Türü: Arkeolojik ve Türk-øslam
BURSA MÜZESø
MÜZE:10
FAALøYETLERøN
YE-TERLøLøöøNøN
øNCELENMESø.
HEDEFLER:
79
*Müze yönetiminin bazı eserlerin konservasyonu için, ilgili
kuruluúlarla iúbirli÷i yapması olumludur.
Bazı eserler, bakım için østanbul Konservasyon Merkezi ile
Süleymaniye Kütüphanesine gönderilmiútir.
YETERLøLøKLER:
*Müzede bakım gerektiren çok sayıda eser bulunmaktadır. Bakım
gerektiren eserlerden tahrip olanlar vardır.
Depolarda tahrip olmuú eserlerin listelerinin hazırlanması ve
bunların kayıtlarda düúülmesi için çalıúmalara da henüz
baúlanılmamıútır. Taú ve piúmiú eserlerden 27 adet tahrip olunan
eser; etnografik eserlerden de Kenan Özbel’in müzeye ba÷ıúladı÷ı
koleksiyondan 7 adet eserin tahrip oldu÷u görülmüútür.
*Müze yönetiminin bakım ve koruma konusunda bir politikası yoktur.
Müzede bir laboratuvar bulunmamaktadır. Eserlerin bakımı için
araç ve gereç ile gerekli bakım uzmanı/ teknisyeni yoktur.
*Genel Müdürlü÷ü için bakım ve koruma politikası ve standartları
yoktur.
*Genel Müdürlükçe eserlerin cinslerine göre depolar ve depolama
konusunda standartlar oluúturulmamıútır.
*Müze øç Hizmet Yönetmeli÷i gere÷ince tutulması gereken Depo
Yardımcı Listeleri yetersizdir.
Depo sorumluluk düzeni yeni de÷iúmiú oldu÷undan, yeni depo
sorumlularının, kendi depo ve sorumluluk alanlarına iliúkin
listeleri hazır de÷ildir.
*Depoların alanları, eser sayısı ve eserlerin cins ve büyüklüklerine
göre yetersizdir.
Mezar stellerinin bulundu÷u depoda eserlere ulaúılabilmesi zordur.
Halı-kilim gibi eserler rulo halinde üst üste konulmuútur.
*Depolara giriú ve çıkıúın izlendi÷i “Depo Giriú Defteri” yetersizdir.
Depolara giriú - çıkıúlar cilt ve mühürlü defter yerine, hareketli
sayfalı tutunaklarla sa÷lıksız biçimde izlenmektedir.
YETERSøZLøKLER:
5-GÜVENLøK øLE
øLGøLø
DÜZENLEME VE
PROSEDÜRLERøN
YETERLøLøöøNøN
øNCELENMESø.
4-SERGøLEME øLE
øLGøLø
FAALøYETLERøN
YETERLøLøöøNøN
øNCELENMESø.
HEDEFLER:
YETERLøLøKLER:
80
*Müzede bulunan bekçi ve güvenlik personelinin yetersizli÷i güvenlik
açısından risk oluúturmaktadır.
Müzenin iki ana binası (Arkeoloji ve Türk-øslâm Eserleri) ile ba÷lı
birimlerinin (Atatürk Evi, Osmanlı Evi, ùemaki Evi, Mütareke Evi)
birbirinden uzak mekanlar olması, ayrıca Vakıflar Genel
Müdürlü÷ü mülkiyetinde olan, ancak güvenli÷i müzeye ait olan çok
sayıda türbe bulunması, yetersiz personelle (toplam 35 bekçi ve
güvenlik görevlisi) güvenlik sa÷lanmasını engellemektedir. Nitekim
1992 ve 1996 yıllarında hırsızlıklar olmuútur.
*Sergilenen eserlerden bazıları olumsuz ıúık ve hava koúullarının
etkisi altındadır.
Türk-øslâm eserlerinin bulundu÷u binada açıkta sergilenen 72 adet
eser olumsuz nem koúullarından etkilenmektedir. Gene arkeolojik
eserlerden bahçede sergilenen eserler hava kirlili÷inin olumsuz
etkilerine açıktır. El yazması eserler için kullanılan ıúıklar
(ampuller) da bu eserleri olumsuz etkileyebilmektedir.
numaralarını gösterir bir teúhir planı yoktur.
Uzmanlar sergi alanında bulunan eserleri yalnızca listelerden
izlemekle yetinmektedirler.
*Sergilemeye dönük kısa, orta ve uzun vadeli plan yoktur.
Müzenin sergi düzeni 3 yıldan beri de÷iútirilmemiútir. Mevcut
eserlerin çok azı sergilenmekte olup, iki ana binadaki sikke
teúhirleri, ödenek yetersizli÷inden yenilememiútir.
*Müzenin sergi alanında ola÷an dıúı yıpranma ve eskimeleri
gözleyebilmek için periyodik bakım-kayıt ve rapor sistemi mevcut
de÷ildir.
Bu
konuda
vitrinler
açıldı÷ında
yapılan
gözlemlerle
yetinilmektedir.
YETERSøZLøKLER:
HEDEFLER:
YETERLøLøKLER:
81
hırsızlıkla ilgili alarm sistemi
*Yangın ve afet durumlarına iliúkin olarak hazırlanan planlar
yetersizdir.
Yangın durumunda yürütülecek çalıúmalara iliúkin müze yetkilileri,
Emniyet ve øtfaiye kuruluúları arasında önceden belirlenmiú
anlaúma ve planlar mevcut de÷ildir. Personel böyle bir durumda ne
tür bir görev üstlenece÷ine dair uygulamalı bilgilerden yoksundur.
*Müze binalarında yangın ve
bulunmamaktadır.
*Müzeye ba÷lı koleksiyoncuların denetimleri yetersizdir.
1996 yılı koleksiyoncu denetimleri, müze uzmanlarının müze içi ve
dıúı görev yükü nedeniyle tamamlanamamıú oldu÷u gibi,
koleksiyoncu belgelerinin iptali konusunda yasal boúluk nedeniyle
bir iúlem yapılmamıútır.
*Sergilenen eserlerin genel güvenli÷i ve korunması konusunda
sorumluluklar açık ve net olarak düzenlenmemiútir.
Arkeoloji binası sergi salonu için nöbetçi güvenlik görevlisi
belirlenmemiútir. Türk-øslâm Eserlerinin sergilendi÷i binada
güvenlik görevlilerinin hangi salonlarda görevli olduklarına iliúkin
görevlendirme yapılmamaktadır.
*Güvenlikle ilgili genelgelerin bazı hükümlerinin uygulamasında
yetersizlikler sözkonusudur.
Haftalık ve günlük olarak nöbet devri ve müze teslimine iliúkin
olarak düzenlenen tutanaklar, ciltli ve tasdikli nöbet defteri yerine,
dosyaya takılan hareketli sayfalar biçiminde sa÷lıksız bir yöntemle
izlenmektedir. Bekçi kontrol saatlerinin kullanımına iliúkin
görevlendirmeler açık ve yazılı olarak personele duyurulmamıútır.
YETERSøZLøKLER:
6-ENVANTER, KAYIT
FAALøYETLERøN
YETERLøLøöøNøN
øNCELENMESø.
HEDEFLER:
82
*Müzede bir foto÷rafhane ve foto÷rafçı kadrosu bulunmamaktadır.
Envanter defterlerinde foto÷rafı olmayan çok sayıda eser
bulunmaktadır. Bu durum, çalınan eserlerin belgelendirilmemesi
sonucunu do÷urmaktadır.
*Müzede sa÷lıklı ve fiili bir sayım yapılması olumludur.
Müzede 1996 yılında depo ve sergi sorumlularının yaygınlaútırılmasına dönük görevlendirmeler sonucu yapılan devir- teslim
iúlemleri, fiili sayım yapılmasını sa÷layabilmiútir.
*Eski tarihlerde yapılan envanter kayıtları eserleri yeterince tanımlamamaktadır.
Bu eserler kayıtları ile ilgili geriye dönük envanter ve foto÷raflama
çalıúmalarına düzenli ve programlı bir biçimde baúlanılamamıútır.
*Envanter defterlerinin ikinci nüshası (yede÷i) yoktur.
*Eserlerin müze içindeki geçici hareketlilikleri kalıcı bir kayıtla
izlenmemektedir.
Eserlerin yer de÷iúimleri depo yardımcı defterlerine (Repertuar
Defterleri) kurúun kalemle úerh konulup silinmesi gibi sa÷lıksız bir
yöntemle izlenmektedir.
*Envanter defterlerindeki kayıtlarda de÷iúiklik ve eklemeler
yapılabilmesinin koúul ve prosedürleri belirlenmemiútir.
Müze uzmanları, envanter defterlerinde silinti, kazıntı yoluy-la
de÷iúiklikler yapabilmektedir. Bu tür çalıúmaları önleyici tedbir ve
düzenlemeler getirilmemiútir.
*Genel Müdürlükçe geliúmiú ülkelerin müzecilik standartlarına
YETERSøZLøKLER:
*Müzede bulunan bütün eserler envanterli olup, envanter defterleri
ve kayıtları güvenli ortamlarda muhafaza edilmektedir.
YETERLøLøKLER:
83
*Müsadere edilen ve yargılama konusu olan eserler için özel bir usül
hukuku hukuk düzenimizde yer almamasına ra÷men, müze
yönetimi emniyet ve yargı kuruluúları ile hızlı ve olumlu iliúkiler
geliútirmesi suretiyle elde edilen eserlerin güvenli÷ini sa÷lamıútır.
1-ELDE ETME
FAALøYETLERø øLE
øLGøLø
DÜZENLEME VE
PROSEDÜRLERøN
YETERLøLøöøNøN
øNCELENMESø.
2-DEPOLAMA
FAALøYETLERø øLE
øLGøLø
DÜZENLEME VE
PROSEDÜRLERøN
YETERLøLøöøNøN
øNCELENMESø.
YETERLøLøKLER:
(1996 Yılı)
:
Eser Sayısı
: 45.323
7
Ziyaretçi Sayısı
*Depolar uygun ısı, ıúık ve nem koúullarına sahip de÷ildir.
Müze binası su kanalının yakınında yapılmıú oldu÷undan depolar
devamlı su almaktadır.
*Müze çeúitli eser gruplarını de÷erlendirebilecek yeterli uzman
personele sahip de÷ildir.
Müzede, müdürle birlikte fiilen toplam 4 uzman personel
bulunmaktadır.
do÷rultusunda belirli eserleri elde etme biçiminde koleksiyon
Eserler satın alınırken, belli bir co÷rafyanın veya dönemin olması
gibi bir özellik aranmamaktadır.
YETERSøZLøKLER:
TEMEL BULGULAR
HEDEFLER:
9.524
ADANA MÜZESø
MÜZE: 11
FAALøYETLERøN
YETERLøLøöøNøN
øNCELENMESø.
HEDEFLER:
YETERLøLøKLER:
84
*Müzede bakım gerektiren çok sayıda eser bulunmaktadır.
Müzede, periyodik olarak uygulanması gereken ilaçlama,
havalandırma gibi basit bakım iúlemleri de yapılamamaktadır.
*Sergi alanındaki ola÷andıúı yıpranma ve eskimeleri gözlemek üzere
periyodik bakım kayıtları tutulmamaktadır.
Sergi alanındaki eúyaların bakımı yapılmamaktadır.
*Müze yönetiminin yeterli bir bakım politikası mevcut de÷ildir.
Müzede iúlevsel bir laboratuvar, ve konservasyon uzmanı olmaması
nedeniyle, bakım ve koruma çalıúmaları yapılamamaktadır.
*Genel Müdürlükçe eserlerin cinslerine göre dünya standartlarına
uygun bakım politikası ve teknikleri belirlenmemiútir.
Genel Müdürlü÷ün bu alanda bir düzenlemesi bulunmamaktadır.
*Depo tasniflerine göre eserlerin yerlerini gösteren Depo Yardımcı
Defteri veya yer bildirim listeleri tutulmamaktadır.
Müzede ilk giriú kayıtlarının yer aldı÷ı defterden baúka defter
kullanılmamaktadır. Bu defterde
de
eserlerin
yerleri
gösterilmemektedir. Eserler, grup numarası ile bulunmaya
çalıúılmaktadır.
*Depolarda bulunan eserler bulma kolaylı÷ı sa÷layacak biçimde
düzenli ve tasnifli de÷ildir.
Gözlem yapılan müzelerde kayıtlardan eserlere ve eserlerden
kayıtlara sa÷lıklı biçimde ulaúılması mümkün olmamıútır.
YETERSøZLøKLER:
5-GÜVENLøK øLE
øLGøLø
DÜZENLEME VE
PROSEDÜRLERøN
YETERLøLøöøNøN
øNCELENMESø.
4-SERGøLEME øLE
øLGøLø
FAALøYETLERøN
YETERLøLøöøNøN
øNCELENMESø.
HEDEFLER:
85
*Sergilenen eserlerin yerlerini ve envanter numaralarını gösteren bir
teúhir planı vardır.
YETERLøLøKLER:
*Güvenlikle ilgili genelgelerin uygulanmasında yetersizlikler
sözkonusudur.
Müzede yapılan onarımlar sırasında müzeye giren müteahhit ve
iúçilere iliúkin genelge hükümleri uygulanmamaktadır. Devlet
müzelerinde bulundurulmasına gerek görülmeyerek iade olunan
eserler için foto÷raflı ve detaylı envanter bilgilerini içeren
herhangi bir belge düzenlenmemektedir.
*Yangın ve afetle ilgili planlar güncel de÷ilir.
Yangın durumunda yürütülecek çalıúmalara iliúkin olarak müze
yetkilileri, emniyet arasında koordineli ve önceden planlanmıú bir
plan olmadı÷ı gibi, bakanlı÷a gönderilmiú afet planı 2 yıldır
onaylanmamıútır.
*Müzede güvenlik görevlileri sayıca yetersizdir.
Güvenlik görevlisi ve bekçi olarak toplam 13 personel, sa÷lamakta
yetersiz kalmaktadırlar.
*Sergilenen eserleri tanıtan ve ziyaretçiyi bilgilendiren yazı, levha ve
açıklamalar yetersizdir.
*Sergi alanı sergileme faaliyetlerini olumsuz etkileyen koúullar
altındadır.
Teúhir salonunda tavan ve pencereler arasında açıklık nedeniyle
eserler tozlanma ve kirlenmeye maruzdur.
*Müzenin orta ve uzun vadeli sergileme planı mevcut de÷ildir.
Sergi alanı uzun bir süredir de÷iútirilmemiútir. Mevcut eserlerin
pek azı sergilenmektedir.
YETERSøZLøKLER:
6-ENVANTER, KAYIT
FAALøYETLERøN
YETERLøLøöøNøN
øNCELENMESø.
HEDEFLER:
YETERLøLøKLER:
86
*Müzede fiili sayım yapılmamaktadır.
Envanter kayıtlarının tam olmayıúı ve di÷er kayıtların da sa÷lıklı
olmaması (giriú kayıtları) sonucu yapılan sayımlar itibari nitelik
taúımaktadır.
*Eserlerin envanterlerinin foto÷raflama çalıúması yeterli de÷ildir.
Müzede iúlevsel bir foto÷rafhane ve foto÷rafçı kadrosu yoktur.
*Eserlerin müze içindeki hareketlilikleri kalıcı kayıtlarla
izlenmemektedir.
Eserlerin müze içi ve dıúı yer de÷iútirmeleri ilk kayıt ya da envanter
defterine yazılıp, silinmek suretiyle izlenmesi sa÷lıksızdır.
*Genel Müdürlükçe geliúmiú müzelerin müzecilik standartlarına
Eserlerin üzerinde envanter numaralarının olması, bazılarında
birden fazla numara olması ya da aynı numaranın birden fazla
esere verilmiú olması eserlerin izlenmesinde güçlük do÷urmaktadır.
*Müzede önemli miktarda envantersiz eser bulunmaktadır.
Özellikle arkeolojik eserlerde 1974 yılından bu yana foto÷raflı
envanter kayıtları tutulmamaktadır.
YETERSøZLøKLER:
*Kazılardan elde edilen eserlerin müzeye intikalinde yapılan çalıúmalar Genel Müdürlük genelge ve yönetmelikleriyle uyum
halindedir.
*Müze binası yeni depo alanları açmak üzere tadilat ve geniúlemeye
elveriúlidir.
Müze binası bitiúi÷indeki alan, müze ek binası için planlanmıútır.
1-ELDE ETME
FAALøYETLERø øLE
øLGøLø
DÜZENLEME VE
PROSEDÜRLERøN
YETERLøLøöøNøN
øNCELENMESø.
2-DEPOLAMA
FAALøYETLERø øLE
øLGøLø
DÜZENLEME VE
PROSEDÜRLERøN
YETERLøLøöøNøN
øNCELENMESø.
87
YETERLøLøKLER:
(1996 Yılı)
:
YETERSøZLøKLER:
Eser Sayısı
: 37.030
2
Ziyaretçi Sayısı
*Müzedeki eserler, bulma kolaylı÷ı sa÷layacak biçimde dü-zenli ve
tasnifli de÷ildir.
Etno÷rafik eserler depoda üst üste ve çuvallara doldurulmuú halde
depolanmıútır.
*Depolara giriú ve çıkıúların izlendi÷i “Depo Giriú Defteri”
tutulmamaktadır.
*Müsadere edilen eserlerin yargılama sürecindeki konumla-rına
iliúkin olarak ilgili kuruluúlar (Kültür Müdürlü÷ü, Adliye, Emniyet
ve Jandarma) arasında gerekli iletiúimi sa÷layacak hukuki zemin
yoktur.
Müsadere aúamasında yargılama sürecinin tamamlanmasına kadar
eserlerin nerede muhafaza edilece÷ine iliúkin düzenlemeler usul
hukukumuzda bulunmamaktadır.
*Müzede yeterli sayıda uzman personel bulunması nedeniyle eser
satın alınması sırasında de÷er takdir komisyonu oluúturmasında
güçlük çekilmektedir.
Müzede iki uzman bulunmakta olup, fiyat takdir komisyonu
oluúturulamamaktadır.
TEMEL BULGULAR
HEDEFLER:
9.979
VAN MÜZESø
MÜZE:12
*Sergi alanındaki eserlerin yerlerini gösteren teúhir planı olması
olumludur.
uyum halindedir.
Müzede personele sorumluluklarının açık ve yazılı olarak
duyurulması, müze teslimine iliúkin tutanaklar, nöbet sistemi ve
alarm tertibatının çalıúıyor olması olumlu de÷erlendirilmiútir.
*Müzede envantersiz eser bulunmaması olumludur.
4-SERGøLEME øLE
øLGøLø
FAALøYETLERøN
YETERLøLøöøNøN
øNCELENMESø.
5-GÜVENLøK øLE
øLGøLø
DÜZENLEME VE
PROSEDÜRLERøN
YETERLøLøöøNøN
øNCELENMESø.
6-ENVANTER, KAYIT
FAALøYETLERøN
YETERLøLøöøNøN
øNCELENMESø.
88
*Halı, kilim gibi etno÷rafik eserlerin yılda iki kez ilaçlanması, bakım
çalıúmaları açısından olumludur.
FAALøYETLERøN
YETERLøLøöøNøN
øNCELENMESø.
*Yıllık sayımlar düzenli olarak yapılmaktadır.
YETERLøLøKLER:
HEDEFLER:
*Müzenin sorumluluk sahası içindeki taúınabilir kültür varlıklarına
iliúkin foto÷raflı envanter çalıúması yapılmamaktadır.
*Eserlerin müzeye giriúinden, envanter kayıtları yapılana dek
kullanılan belgeler ve defterlerin biçim ve içeri÷i konusunda
standart oluúturulmamıútır.
Müzeye getirilen eserlere iliúkin iúlemlerin sıra numaraları ve
dipkoçanlı matbu bir defter yerine ka÷ıtlara kaydedilip
dosyalanması, envanter defterinin sayfa numaralarının ve
mühürlerinin bulunmaması sakıncalıdır.
*Yangın ve benzeri afetlerde yürütülecek çalıúmalara iliúkin olarak
müze yönetimi ile itfaiye, emniyet kuruluúları ile önceden
belirlenmiú anlaúma ve planlar yoktur.
*Müzenin orta ve uzun vadeli planı yoktur.
Müzedeki eserlerin yarısını oluúturan sikkeler sergi alanında yer
almamaktadır. Kazıdan gelen eserler dıúında sergiye çok az yeni
eser konulmaktadır.
*Sergi salonunda ısı, ıúık ve nem úartları uygun de÷ildir.
*Müze yönetiminin bakım ve koruma ile ilgili politikası yoktur.
Müzenin laboratuvarı, emanet deposu olarak kullanılmakta olup,
eserlerin bakımı için gerekli araç- gereç ve uzman personel
bulunmamaktadır.
*Müzede eserlerin yerlerini gösteren depo yardımcı defteri
kullanılmamaktadır.
YETERSøZLøKLER:

Kültür Bakanlı÷ına Ba÷lı Müzelerin Faaliyetlerinin øncelenmesi

Transkript

Benzer belgeler

KÜLTÜR