Kas Doku - Histoloji Bölümü

Atatürk Üniversitesi
Veteriner Fakültesi
Histoloji Embriyoloji Anabilim Dalı
KAS DOKU
*İskelet Kası
*Kalp Kası
*Düz Kas
Doç. Dr. Nejdet ŞİMŞEK
•
•
KAS DOKU
Uzayıp kısalmaları nedeniyle kas dokunun hücrelerine Miyosit yerine genellikle
Fibra muskularis adı verilir
Sitoplazmaları sarkoplazma, membranlarına sarkolem denilmektedir.
Memelilerde ve kanatlılarda 3 tür kas doku vardır
Kas telleri primer gruplar yaparlar, her demetteki kas tellerinin etrafını saran bağ
dokuya endomizyum, demetlerin etrafını saran bağ dokuya perimizyum adı verilir.
Tüm kas demetlerini saran bağ dokuya ise epimizyum denilmektedir.
Bir kas teli: aktin ve miyozin miyofilamanların oluşturduğu miyofibril adı
verilen iplikçiklerin bir araya gelmesiyle meydana gelir.
1- İskelet kası dokusu
•
Kas telleri enine
çizgililik gösterir
•
Hayvanlarda 12-15
cm arasındadır.
•
Çok çekirdeklidirler.
•
Çekirdekler
sarkolemin altındadır.
•
Kuşlarda ortada
yerleşmiş çekirdekler
olabilir
•
Kaslardaki bu enine
çizgililiği miyofibriller
sağlar
Kas tellerinin arası bol miktarda damarlar ile bağ doku içermektedir.
Miyofibrillerin açık ve koyu görünen bölgeleri vardır
Bu bölgelere band adı verilir.
Açık olan bandlara izotrop band I bandı
Koyu görülen bandlara anizotrop A bandı denir.
I bandının ortasında Z bandı,
A bandının ortasında H bandı
H bandının ortasın da da M bandı bulunur.
•
EM olarak H
bandının
ortasında
kontraktil
olmayan
miyomesin
flamanlarına
rastlanır (M
bandı).
•
Bir kas telindeki
aynı türdeki
filamanların aynı
hizada kalmasını
sağlayan Desmin
flamanları
mevcuttur.
•
Bu filmanlar
komşu
miyofibrilleri Z
bandları hizasında
bağlayarak bir
bütünlük
oluşturur.
Picrosirius–polarized light (PSP) stain.
• 2 Z bandı
arasındaki kısma,
bir kontraksiyon
ünitesi yada
Sarkomer denir.
• Miyozin filamanları
sadece A
bandlarında
bulunurken aktin
filamanları hem A
hem de İ bandında
yer alırlar.
• A bandının kenarları
hem miyozin hem
aktin içerirken ortası
sadece miyozin
içerirmektedir. (H
bandı).
• İstirahat
halinde iken
bandların
kalınlıkları
birbirine eşit
sayılır
• Kasılma
durumunda A
bandı
değişmezken I
bandı azalır,
• tam
kontraksiyond
a I bandı
kaybolur.
Kas tellerinin kontraksiyonu miyozin filamanlarının aktin filamanlarını
kendi aralarına doğru çekmesiyle gerçekleşir.
Bir kas çekilip uzatılırsa buna direnç gösterir ve çekilme bitince eski
halini alır. Bunu sağlayan M bandı hizasından başlayıp, I bandına
geçen ve Z membranlarına kancalanan Titin flamanlarıdır.
• İskelet kas tellerinde
sarkoplazma;
mitokondriyondan çok
zengindir, glikojen, yağ ve
oksijeni bağlayıcı
özellikteki miyoglobulin
de içermektedir.
• İskelet kasları motor
sinirlerce innerve edilir.
• Bu sinirlerin kas telleri
yüzeyinde dallanmış
uçlarının son kısımlarına
Motor son plaklar denir.
Morfolojik özelliklerine göre iskelet kasları 3 e ayrılır
A-Beyaz kaslar B-Kırmızı kaslar C-intermedyer (orta) kaslar
•
•
•
•
•
•
•
•
•
A- Beyaz kaslar
Miyoglobulin az
B-Kırmızı kaslar
•
Miyoglobulin çoktur
•
Damarlar çoktur
•
İnce çaplıdır
•
Miyofibriller bir araya gelerek
Cohnheim alanları oluştururlar
•
Mitokondriyondan zengindirler,
yakıt maddesi olarak lipidleri
aerobik yolla parçalayarak
kullanırlar
•
Çok uzun süre kasılıp uzayabilirler.
Çok güçlü fakat Çabuk yorulan kaslardır,
kısa süreli kasılma yaparlar.
•
Göçmen kuşlarda bol miktarda
bulunan kas türüdür
Tavukların gögüs kasları beyaz
kaslardandır.
•
Memelilerin ekstremiter kasları da
kırmızı kaslardandır
•
Z bandları daha kalın ve
düzensizdir
•
Kas telleri üzerinde bir çok noktada
motor son plaklar bulunur.
Kas telleri etrafında damarlar az
Kas telleri kalın çaplıdır
Miyofibriller tek tek ve eşit aralıklarla
yerleşerek kas tellerini oluşturur
Mitokondriyonca fakirdirler, yakıt maddesi
olarak glikojeni aerobik yolla privata,
privatıda aneorobik yolla laktata
parçalayarak kullanırlar
Z bandları ince ve düzenlidir
Bu kaslarda motor plaklar sadece 1-2
noktada bulunur. Buradan
anastomozlaşarak son noktaları
oluştururlar
Kırmızı Kas tellerinin bir
araya gelerek
oluşturdukları topluluklara
Cohnheim alanları adı
verilir.
Fizyolojik olarak kas telleri Twitch
ve tonik teller olarak 2 ye ayrılır
•
Twitch tellerde tek bir uyarımla
kontraksiyon şekillenir
•
Tonik tellerde arda arda seri
uyarımlarla kontraksiyon
oluşur.
•
Kontraksiyon hızına göre slow
ve fast Twitch kaslar olarak 2 ye
ayrılır
•
Amfibialarda ve reptillerde
rastlanan kaslardır
•
Kırmızı kaslar Slow Twitch kas
grubuna gire
•
Yavaş kasılmalarına rağmen
•
uzun süre kasılma devam eder.
•
Beyaz kaslar Fast Twitch kas
grubundandır
İskelet kas tellerini örten sarkolem, kas telleri boyunca bir çok noktadan tellerin
içine doğru invaginasyon yaparak uyarımların derinlere kadar ulaşmasını
sağlayan enine tubulusları şekillendirirler
Enine tubuluslar memelilerde bir sarkomerde 2 adet kurbağalarda 1 adet olarak
yerleşmişlerdir.
• Sarkoplazmik
retikulumun bir
bölümü
miyofibrillerin
aralarında boyuna
seyreden
tüpcükler
halindedir.
• Özellikle H bandı
hizasında
anastomozlaşarak
miyofibrilleri çepe
çevre sararlar.
• Sarkoplazmik
retikulumun diğer
bölümü enine
tubuluslara paralel
seyirli olup geniş
sisternler
oluştururlar.
Bunlara terminal
sisternler denir.
• Boyuna seyreden
tüpcükler bu
sisternlerde
sonlanırlar
• Enine tubuluslar 2
yanındaki terminal
sisternlerle bir
sistem oluştururlarki
buna triyad adı
verilir.
• Özellikle yavaş
çalışan kaslarda 1
adet terminal sister
içerir ki buna da
diyad denilmektedir.
• Triyad içeren kaslar
daha hızlı
kontraksiyon yapan
kaslardır.
İskelet kaslarında
kontraksiyon
•
Sinir sonları
sinaptik vezikül adı
verilen içerisinde
bol miktarda asetil
kolin içeren küçük
veziküller içerir.
•
Aksonlarla sinir
sonlarına gelen
uyarımlar sinir
sonunu örten
presinaptik
pembranların
geçirgenliğini
artırırlar.
•
Membranlardaki Ca
iyonu
kolaylaştırlımış
difüzyonla sinir
sonuna bol miktarda
geçer
• Ca etkisiyle asetil
kolin kas teli ile sinir
telini ayıran
aralığa(sinaps
aralığına) dökülür.
• Kas teli membranı
(post sinaptik
membran) uyarılır.
• Kontraksiyonun
sona ermesini ise
asetil kolin esterazın
asetil kolini
durdurması ile
sağlanır
• Uyarımda asetil kolin
sinaps aralığına
dökülünde membran
geçirgenliği artar
• Kendilerine has reseptörlere bağlanan asetil kolin
mebranlardan Na kanlalarının açılması gerçekleşir.
• Memranlardan kas tellerine Na iyonu geçişi başlar,
postsinaptik membran depolarize edilir.
• Uyarımlar kas tellerine enine tubuluslarla dalgalar halinde
ulaşır.
• Kas tellerine
geçen uyarımlar
sarkoplazmik
retikulum
keseciklerinden
Ca iyonlarının
çıkmasına
• aktin ve miyozin
flamanları
arasına
geçmesine neden
olur.
• Ve kontraksiyon
şekillenir
KALP KASI DOKUSU
•
•
•
•
Tek çekirdeklidir, çekirdekler hücrenin merkezinde yer alır.
interkalat diskler ve kollateral bağlar içerir,
hücreler peşpeşe birbiri ile bağlıdırlar,
aktin ve miyozin filamanlıdır, çizgili olmasıyla iskelet kaslarına benzerler
• Kas tellerin
birbirine
bağlandıkla
rı yerler
interkalat
diskler
olarak tarif
edilir
• Bu bağlantı
yerleri aynı
zamanda
uyarımların
hücreden
hücreye
geçişini de
sağlar
En belirgin interkalat diskler Muskulus Papillariste yer alır
Sarkolemma enine tubulus oluşturur.
Ancak tipik terminal sisternler gelişmemiştir
Triyadlar yerine diyadlar vardır
• Triyatlar iyi gelişmediği
için sarkolem Ca depo
eden kaveolalar
şekillendirmiştir.
• Kalbin uyarımı sino
atriyal ve atriyo
ventrikular sistem
denilen özel iletim
merkezleri vasıtasıyla
gerçekleşmektedir.
• Uyarım merkezlerinden
çıkan kas tellerine His
demetleri adı verilir
• Kalp kasına yaklaşmış
olan daha iri his demeti
tellerine de Purkinje
telleri adı verilir.
Kalp kasında iskelet kasına göre daha fazla damar bulunur
Sarkoplazmik retikulumdan pek zengin değildir.
mitokondriyondan çok zengindir.
Junctional specializations making up the intercalated disk. Fasciae (or zonulae) adherentes (A) in the transverse
portions of the disk anchor actin filaments of the terminal sarcomeres to the plasmalemma. Maculae adherentes,
or desmosomes (B), found primarily in the transverse portions of the disk, bind cells together, preventing their
separation during contraction cycles. Gap junctions (C), restricted to longitudinal portions of the disk—the area
subjected to the least stress—ionically couple cells and provide for the spread of contractile depolarization.
Düz kas Dokusu
•
İsteğimiz dışında
çalışan kaslardır
•
boşluklu organların
duvarında birkaç
adet kas katmanı
şeklinde bulunurlar
•
bu kasların kasılması
ile organların lumeni
daralır.
•
Sindirim sisteminde
peristaltik
hareketlerle
besinlerin yer
değiştirmesini de
sağlarlar
•
Hücreler mekik
şekillidir
•
Tek çekirdekli ve
çekirdek ortadadır
•
Aktin ve miyozin filamanı
içerirler ancak
organizasyonlarının
farklılığı nedeniyle enine
çizgililik göstermezler
•
En kısaları küçük
damarlarda en uzun düz
kas hücreleri uteruslarda
bulunur.
•
Gebelik sırasında
boylarını 2,5 katına kadar
çıkartırlar
•
Sarkolem kaveolalar
yapar
Sarkoplazma mitokondriyonlar hariç diğer organelden fakirdir
myofibrils,mitochondria (M). collagen fibrils, reticular fibers small unmyelinated nerve (N)
Smooth muscle cells relaxed and contracted. Cytoplasmic filaments insert on dense bodies located in
the cell membrane and deep in the cytoplasm. Contraction of these filaments decreases the size of the
cell and promotes the contraction of the whole muscle. During the contraction the cell nucleus is
deformed.
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
KAYNAKLAR
Banks W.J. Applied Veterinary Histology. 2nd Ed. U.S.A. 1986.
Bloom W. and Fawcett D.W. A Textbook of Histology. 12nd Ed. 1975.
Demir R. Histoloji ve Hücre Biyolojisi, Palme yayıncılık, 2006.
Dellmann H.D. and Eurell J. Textbook of Veterinary Histology. 5nd. Ed.1998:
Eurell JAC. Veterinary Histolgy Atlas, 2006.
Junqueira, L.C., Carneiro, J. Basic Histology, text & atlas. 11nd Ed. 2005.
Kelley D.E., Wood R.L., Enders A.C. Bailey’s Textbook of Microscopic
Anatomy. 1984.
Moran DT. Rowley J.C. Visual Histology
Pavelka M., Roth J. Functional Ultrastructure, 2005.
Ross MH.,Kaye KI.,Pawlina W. Histology, A text and Atlas
Sağlam M., Aştı RN., Özer A. Genel Histoloji 6. baskı 2001
Tanyolaç A. Özel Histoloji, Yorum Basım Yayın San. Ltd. Şti., Ankara,1999.
Young B., Heath J.W. Wheater’s Functional Histology. 4nd Ed. 2000.
www.gfmer.ch/Medical_journals/Anatomy_histology.htm
www.meddean.luc.edu/LUMEN/MedEd/Histo/frames/histo_frames.html
http://image.bloodline.net/category
https://histo.life.uiuc.edu/histo
http://www.uni-mainz.de/FB/Medizin/Anatomie/workshop/EM/EMAtlas.html
http://www.fahrisimsek.com/atlas/index.html